TCH T RUNG T - TRANG TRI V NNG DN

PGS.TS. V TRNG KHI

ha, hin i ha v hi nhp kinh t quc

t. Vy, bn cht ca tch t rung t l g?
Vai tr ca n trong qu trnh cng nghip
ha, hin i ha nng nghip nh th no?
Nhng lo s v s pht sinh tiu cc do tch
t rung t gy ra c tht hay khng?
C quan im cho rng, tuy l kt qu
ca tch t rung t, nhng trang tri ch l
hnh thc pht trin cao hn ca kinh t nng
h, nn khng s pht sinh cc tiu cc nh
nu trn. Do trang tri nh l mt m
hnh mi trong nng nghip cn c nh
nc u i, khuyn khch. V th, cc c
quan cng quyn t ra tiu ch trang tri
xc nh mt h nng dn c phi l trang
tri hay khng? V d, mt h canh tc t
3ha cy hng nm hay t doanh s 100 triu
ng/1nm tr ln c gi l trang tri,
nhng i vi trng h tiu th ch cn
0,5ha/1h, cn trng cy cng nghip lu
nm th phi c t 30ha/1h tr ln mi c
gi l trang tri. Lgic t duy kiu ny l tt
c con vt no to u l con voi cn con
voi mi sinh, do cn nh, nn khng phi
l con voi. nh lng ri mi nh tnh!?
Tr con sinh ra nng t 3kg tr ln mi c
lm giy khai sinh, cn ch nng 2,9kg th
khng? Th l hng ngn cc trang tri thc
cht l doanh nghip t nhn kinh doanh
nng nghip u c coi l kinh t h, nn
khng b Lut doanh nghip chi phi, khng
phi ng thu thu nhp doanh nghip. ng
l ra phi nh tnh, n l ci g ri mi

ng thn, nng nghip ang cn

c mt chnh sch v m va
mang tnh t ph kiu ci tri nh Ngh
quyt 10 ca B Chnh tr (04/1988), tha
nhn h nng dn l n v t ch sn xut,
va mang tnh thc y mnh m, to ra
bc pht trin mi v cht, thc hin
cng nghip ha, hin i ha nng nghip,
nng thn trong bi cnh hi nhp kinh t
quc t ngy cng su rng. Theo ti, l
chnh sch tch t rung t to ra cc
trang tri sn xut nng sn hng ha qui m
ln, hp thnh vng sn xut tp trung
chuyn mn hn, gn kt vi cng nghip
ch bin v mng li phn phi tiu th,
thng qua hnh thc sn xut theo hp
ng (Contract farming) v chnh sch gio
dc - o to, khuyn nng hnh thnh
mt i ng nng dn tr c hc thc nhng thanh nng tri in. Nng nghip
y c hiu theo ngha rng, gm c nng,
lm nghip, thy sn. Nhng hin nay, trong
gii hc thut cng nh trong gii hot ng
thc tin, cn c nhng nhn thc khc
nhau, nn cha c s i mi chnh sch v
m mt cch trit , nhanh chng.
C quan im cho rng, tch t rung
t dn n bn cng ha nng dn, sn sinh
ra lp a ch mi, khi phc li hnh thc
bc lt a t thng qua quan h pht canh lnh canh, a ch - t in. Nhng cng c
quan im cho rng tch t rung t l tt
yu khch quan trong qu trnh cng nghip
17

nh lng n to hay nh.

Ngi ta cn a ra khi nim nng
dn khng t ch nhng ngi lm thu
trong nng nghip cho cc ch trang tri v
khng coi h l cng nhn nng nghip. Cn
nhng ngi lm thu trong cc nng, lm
trng quc doanh li c coi l cng nhn
nng nghip!? C ngi cn a ra khi
nim gia tri nh l hnh thc qu t
kinh t h sang trang tri. Kiu t duy ny
khng da trn bn cht kinh t - x hi ca
cc s vt v hin tng khch quan trong
cc hot ng kinh t ni chung v hot ng
nng nghip ni ring, m hon ton cm
tnh, v on.
Vy, tch t rung t l g? Trang tri
l g? Nng trng, lm trng l g? Nng
trang l g? Chng khc nhau th no? Nng
dn, h l ai? L ch trang tri? L cc thnh
vin ca nng h? L t in, l ngi lm
thu trong nng nghip? Nng dn ch c th
l nhng ngi trc canh? Cn gii p c
cn c khoa hc cc cu hi ny lm c
s cho vic hoch nh chnh sch v m ca
Nh nc.
1. Tch t t bn l tp trung vn
ln vo mt n v kinh doanh (doanh
nghip) di nhiu hnh thc khc nhau,
c th u t m rng sn xut, i mi
trang thit b k thut, p dng cng ngh
cao trong sn xut v qun l, tn dng
li th kinh t theo qui m, nhm tng sc
cnh tranh ca doanh nghip v sn phm
trn thng trng, nh nng cao hiu
qu kinh doanh ca doanh nghip. Tch t
rung t l mt dng tch t t bn di
hnh thc hin vt trong nng nghip, v
rung t l t liu sn xut ch yu khng
th thay th c ca nng nghip. Nhng

18

do c im sn xut mang tnh sinh hc,

nn tch t rung t ni ring v tch t t
bn ni chung trong nng nghip khc hn
vi tch t t bn trong cng nghip. Qu
trnh tch t t bn trong cng nghip hnh
thnh cc doanh nghip cc ln, cc tp on
kinh t a quc gia, a s hu, a ngnh
ngh, vi c cu cng ty m vi nhiu cng
ty con, cng ty chu vn rng hot ng
trn phm vi ton cu, tn dng trit li
th kinh t theo qui m, tng sc cnh
tranh, nng cao hiu qu kinh t. Cn trong
nng nghip th khng hon ton nh vy.
Li th kinh t theo qui m ca doanh nghip
nng nghip l c gii hn, do c im sn
xut mang tnh sinh hc qui nh.
2. Cc loi hnh trang tri
+ Trong nn kinh t t cp t tc v
bui u ca kinh t hng ha, h tiu nng
khng ch l n v sn xut c bn m cn
l n v tiu dng. N ch s dng tin vn
v sc lao ng ca chnh gia nh h nng
dn (nng h) vi mc tiu ti a ha li ch,
cn rung t c th thuc s hu ca nng
h, cng c th i thu hoc lnh canh.
chnh l trang tri gia nh t cp t tc. Lc
lng sn xut ngy cng pht trin, trang
thit b k thut v cng ngh sn xut mi
ra i cho php m rng qui m sn xut v
nng cao hiu qu ca sn xut nng nghip,
lm thay i quan h sn xut. Theo , cc
h tiu nng dn dn tr thnh cc t chc
kinh doanh nng nghip vi mc tiu ti a
ha li nhun. V th cc trang tri sn xut
hng ha ra i vi t cch l kt qu ca
qu trnh tch t t bn, m trc ht l tch
t rung t trong nng nghip. Mc tiu ti
a ha li ch v ti a ha li nhun ca sn
xut nng nghip l tiu ch c bn phn

nh h tiu nng (trang tri gia nh t cp

t tc) vi trang tri sn xut hng ha - t
chc kinh doanh trong nng nghip theo c
ch kinh t th trng. V th, sn xut nng
nghip ca trang tri sn xut hng ha mang
tnh cht kinh doanh, cn h tiu nng th
khng.
Vi t cch l mt t chc kinh
doanh nng nghip trong nn kinh t th
trng, cc trang tri cng tn ti di nhiu
hnh thc khc nhau, c phn loi da trn
tiu ch v bn cht kinh t - x hi, ch
s hu v a v php l, nh cc t chc
kinh doanh trong cc ngnh cng nghip,
dch v.
+ H kinh doanh c th (doanh
nghip gia nh) trong nng nghip chnh
l kinh t nng h hay chnh l trang tri gia
nh sn xut hng ha (Farmhousehold).
Theo , trang tri gia nh ch yu s dng
tin vn, rung t (thuc quyn s hu hay
quyn s dng, nu phi i thu hay lnh
canh) v sc lao ng ca gia nh sn
xut nng sn hng ha. Do vy, tin vn v
rung t cng phi c tch t n mc
ln trang tri c th sn xut hng ha c
hiu qu, nh u t ln hn h tiu nng.
Nh vy, hn 11 triu nng h hin nay
chnh l cc trang tri gia nh t cp t tc
v sn xut hng ha nhng mc khc
nhau.
+ Doanh nghip c nhn (Lut doanh
nghip Vit Nam gi nhm l doanh nghip
t nhn, v cng ty TNHH hay cng ty c
phn khng c yu t vn Nh nc cng l
doanh nghip t nhn) kinh doanh nng
nghip chnh l trang tri c nhn (Solefarm)
sn xut nng sn hng ha. Trang tri c
nhn do 1 c nhn u t vn vi t cch l

19

ch s hu duy nht, v ch yu s dng sc

lao ng lm thu. Ch trang tri c th mua
hoc thu, lnh canh rung t ca ngi
khc to lp trang tri.
Trang tri gia nh v trang tri c
nhn u ging nhau v mt s hu vn u
t, nhng khc nhau ch ch yu s dng
sc lao ng gia nh hay sc lao ng lm
thu.
+ Cng ty hp danh kinh doanh
nng nghip chnh l trang tri hp danh
(Farming Partnership). Trong , c 2 loi
ch s hu, 2 loi thnh vin cng ty. Mt
loi ch (thnh vin) l ng s hu ch v
chu trch nhim hu hn trong phm vi vn
gp ca mnh vo trang tri, ch c phn
chia li tc v ri ro (l) theo t l vn gp v
khng c quyn qun l trang tri, gi l
thnh vin gp vn; mt loi ch (thnh
vin) cng l ng s hu ch v c
hng li tc v chu ri ro theo t l vn gp
ca mnh vo trang tri, nhng phi chu
trch nhim v hn trc cc khon cng n
ca trang tri, nn c quyn qun l trang
tri, c gi l thnh vin hp danh.
Cng nh trang tri c nhn, trang tri
hp danh ch yu s dng sc lao ng lm
thu, c th c quyn s hu rung t hoc
thu t, lnh canh t ca ngi khc.
Nhng do kh nng v vn ln hn, nn qui
m sn xut - kinh doanh ca trang tri hp
danh ln hn trang tri c nhn.
+ Cng ty trch nhim hu hn kinh
doanh nng nghip chnh l trang tri hu
hn (Farming Company limited). So vi
trang tri c nhn v trang tri hp danh, kh
nng vn ca trang tri hu hn ln hn do
huy ng vn ca nhiu ngi hn, nn c
th m rng qui m sn xut kinh doanh ln

hn, p dng cng ngh cao hn, s dng

nhiu ngi lao ng lm thu hn, c th l
ch s hu rung t v cng c th i thu
hoc lnh canh rung t ca ngi khc.
+ Cng ty c phn kinh doanh nng
nghip chnh l trang tri c phn (Farming
Corporation), chu trch nhim hu hn. Do
huy ng vn c phn rng ri trong x hi,
trang tri c phn c kh nng m rng qui
m sn xut - kinh doanh ln nht, s dng
nhiu sc lao ng lm thu nht, c th mua
hoc thu, lnh canh rung t ca ngi
khc.
+ Nng, lm, trng quc doanh, cc
cng ty Nh nc kinh doanh nng, lm
nghip, nui trng thy sn chnh l trang
tri Nh nc (State Farm), do Nh nc u
t v lm ch s hu t 51% vn s hu ca
doanh nghip tr ln. Do Nh nc u t
vn ln, nn cc trang tri Nh nc cng c
kh nng to ln trong vic m rng qui m
kinh doanh, i mi trang thit b k thut
v cng ngh sn xut, s dng nhiu sc lao
ng lm thu.
Nu phn loi theo tiu ch ngnh
kinh doanh chuyn mn ha, nng trang
hay nng trng l trang tri chuyn doanh
nng nghip theo ngha hp (trng trt,
chn nui gia sc, gia cm); lm trng
l trang tri chuyn doanh trng rng; trang
tri kinh doanh tng hp (VAC) thng
c hiu qu cao hn trang tri chuyn doanh
(V: vegetation ch cc loi cy, k c cy lm
nghip, A: aquaculture l nui trng cc loi
thy hi sn, C: cage l chung tri chn
nui gia sc, gia cm).
Gia tri l mt khi nim khng c
tht v n khng phn nh bn cht kinh t x
hi hay a v php l ca t chc ny.

20

Khng l, u do h gia nh b vn u t
v s dng ch yu sc lao ng ca cc
thnh vin trong gia nh chn nui qui
m nh ngay ni c tr, trn t th c, th
gi l gia tri, cn xy chung tri ti khu
chn nui tp trung ca lng x m rng
qui m chn nui v bo m v sinh th y,
bo v mi trng th gi l trang tri. Nu
coi gia tri l cch gi tt trang tri gia
nh th d gy ng nhn v khng c
ngha g i vi vic qun l v m v qun
l vi m.
c im sinh hc ca sn xut nng
nghip i hi ngi qun l v c ngi lao
ng trong trang tri phi kim sot cht ch
qu trnh sn xut din ra trn tng tha
rung, vn cy, chung gia sc, ao c, thm
ch n tng c th cy con, c th tc
ng ng lc, ng cch theo nguyn tc
nht th, nh thc n qu trnh sinh
trng, pht trin ca cy trng, vt nui th
mi t nng sut v hiu qu cao nht.
Mun t c iu cn 2 iu kin. iu
kin cn l ngi qun l v ngi lao ng
trong trang tri phi c trch nhim cao, lm
vic khng k sm khuya. iu ch c
c khi li ch ca ngi qun l v ngi
lao ng trong trang tri ph thuc trc tip
vo nng sut, cht lng ca cy trng, vt
nui. iu kin l tm hn qun tr, hay
qui m qun l (i tng b qun l) ca
trang tri phi ph hp vi kh nng ca
ngi qun l cao nht v ngi lao ng b
phn trong mi trang tri.
iu ny ch c th c c trong
trang tri gia nh. l l do c bn nht
gii thch v sao trang tri gia nh l hnh
thc t chc kinh doanh ph bin, lm ra
phn ln nng sn hng ha trong nn kinh

t th trng. Ngay c cc nc u - M,
trang tri gia nh vn l hnh thc t chc
kinh doanh nng nghip ch yu, tuy rng
qui m trang tri rt ln, c khi n hng
ngn hecta canh tc, hng vn u con gia
sc, nh c gii ha, tin hc ha, t ng
ha cao. l s hn ch li th kinh t theo
qui m trong nng nghip, so vi cng
nghip v cng l s khc bit gia t chc
kinh doanh nng nghip v t chc kinh
doanh cng nghip. V th, vic tch t rung
t trong nng nghip rt nh so vi tch t
rung t lm sn golf hay xy dng nh
my. Theo , nguy c lm nng dn mt t
do m rng qui m trang tri l nh hn rt
nhiu so vi vic xy dng cc khu cng
nghip, khu th, khu ngh dng v sn
golf.
Cn trang tri c nhn v trang tri
hp danh, ngi ch ng thi phi l ngi
qun l cao nht. H cng c trch nhim
cao nh cc ch trang tri gia nh. Nhng
do s dng sc lao ng lm thu, nn mun
thc hin nht th, nh thc, kim sot
c cc qu trnh sinh hc din ra trn ng
rung, vn cy, ao c, chung tri gia sc,
th qui m trang tri phi trong tm hn qun
tr ca h; s sc lao ng lm thu ca mi
trang tri phi mc khng cn thit lp cp
qun l trung gian. chnh l cc trang tri
ch c 1 cp qun l. Cn trong cc trang
tri c qui m qu ln phi thit lp nhiu
cp qun l trung gian, nh trong cc trang
tri nh nc, trang tri trch nhim hu hn,
trang tri c phn, mun t hiu qu, ngi
ta phi ti lp cc trang tri gia nh trong
lng cc trang tri ln ny, thng qua hnh
thc khon h. Tt c cc qu trnh sn
xut mang tnh sinh hc u giao cho nng

21

h (trang tri gia nh) - ngi nhn khon

m nhim. Cn trang tri ln ch kinh
doanh dch v u vo (bao gm c xy
dng kt cu h tng, kin thit ng rung
hon chnh) - u ra cho cc nng h nhn
khon. in hnh cho m hnh t chc ny l
Nng trng quc doanh Sng Hu vi
thng hiu SOHA FARM, nay l Cng ty
nng nghip Sng Hu, Cng ty cao su k
Lk, cng ty TNHH Tn Thnh (Long An)
Cc trang tri gia nh c ti lp
trong lng cc doanh nghip nng nghip
ln, v bn cht, chnh l trang tri d phn
(affiliated farm) hay cng ty d phn trong
nng nghip. Trong , trang tri ln v h
gia nh nhn khon cng b vn u t kinh
doanh trn cng mt qu trnh, mt a bn
sn xut, hng li v phn chia ri ro theo
mt cch no , do cc bn t nguyn, bnh
ng tha thun, nhng khng lm pht sinh
mt t chc kinh doanh c t cch php l
mi, m da vo t cch php l c ca
trang tri ln. Hnh thc t chc kinh doanh
ny va tn dng u th ca trang tri gia
nh trong cc khu sn xut - sinh hc, v
u th ca doanh nghip qui m ln kinh
doanh dch v u vo - u ra ca sn xut
nng nghip, va khc phc nhc im ca
trang tri gia nh l qui m nh v nhc
im ca doanh nghip ln l c nhiu cp
qun l trung gian.
Chnh sch v m khng hn ch tch
t rung t hnh thnh cc trang tri sn
xut hng ha, nht l trang tri gia nh,
nhng cng khng xa b cc doanh nghip
nng nghip ln, c nhiu cp qun l trung
gian, nht l cc nng, lm trng quc
doanh, m phi tn dng li th qui m ln
ca n, ng thi i mi n bng vic ti

lp cc trang tri gia nh d phn v c phn

ha doanh nghip thc hin cc dch v u
vo - u ra ca sn xut nng nghip (c
phn ha c gi tr quyn s dng rung t).
3. Trang tri v a t
Mt s doanh nghip ch bin nng
sn, c ngun nguyn liu n nh, c
cht lng, cng p dng hnh thc t
chc trang tri d phn. Doanh nghip thu
t ca cc h nng dn, u t ging, phn
bn, khuyn nng v khon li cho cc h
nng dn thc hin qu trnh sn xut - sinh
hc, to ra nng phm cung cp cho nh
my. cng l mt hnh thc thu t
tch t rung t ti qui m ln v sn
xut theo hp ng (contract farming). V d
Cng ty thc phm ng Giao (Ninh Bnh)
thu hng trm hecta t ca nng dn sn
xut da (khm) cung cp cho nh my ch
bin ca Cng ty.
ng nhin, h nng dn cho thu
t nhn c mt khon tin thu t t
Cng ty ng Giao. chnh l a t tuyt
i v a t cp sai 1. Chng l gi nhng
h nng dn ny l a ch, bc lt a t hay
sao? Cn ng ch t bn u t xy dng
khu cng nghip, khu th vi hng ngn
hecta cho ngi khc thu t lm nh
my, xy dng nh v thu mt khon tin
thu t hng nm, th khng phi l a ch
bc lt a t? Cn phi hiu rng l
nhng hot ng kinh doanh bnh thng,
khng b php lut cm, trong nn kinh t th
trng. Khng c nhng hot ng ny th
khng th cng nghip ha, hin i ha nn
kinh t quc dn.
Nhng ch trang tri khng nht thit
phi l ch t. H c th thu t (lnh
canh) ca ngi khc lp trang tri v l

22

ng nhin phi tr a t cho ngi ch

t. Tin thu t (tr a t) l mt b phn
cu thnh ca vn u t. Nu coi a t (tin
thu t) l bc lt th li sut tn dng cng
vy. Hai hnh vi chng khc g nhau, ngi
cho thu tin v ngi cho thu t. H l
ch s hu t v tin, nhng nhng li cho
ngi khc quyn s dng t v tin
kinh doanh. a t v li tn dng l nh
nhau, xt v bn cht kinh t - x hi. Ngi
cho thu t v cho thu tin u l nhng
ngi kinh doanh quyn s hu t v tin
ca mnh. Ngi thu t v thu tin l ch
s hu quyn s dng t v tin kinh
doanh.
u t vn tch t rung t ri
cho ngi khc thu cng l mt hot ng
kinh doanh bnh thng trong nn kinh t th
trng, khng b lut php cm. Ti sao
ngi ta li c th i x khc nhau gia
hnh vi tch t rung t cho thu trong
cng nghip v nng nghip? Nhng ngi
nng dn, nht l nhng nng dn ng tui,
mt t, di hnh thc bn hay cho thu,
ngi khc tch t lp trang tri, cn c nhiu
c hi kim vic lm n nh vi thu nhp
kh ngay trn mnh t trc y ca mnh,
hn l mt t cho ngi khc lp khu
cng nghip hay sn golf. l cha k khi
bn cho ngi lm trang tri, nng dn c
thun mua, va bn, cn khi giao t
lm khu cng nghip th ch c n b
theo gi p t, khng c quyn mc c.
pht trin cc trang tri c qui m
ln, hp l, chnh sch t ai khng ch to
khung php l cho th trng t ai hot
ng, qu trnh tch t rung t din ra
thun li, m cn khng x nh trang
tri theo lut v quyn tha k. Mt trang

tri, khi ngi ch ca n qua i, khng th

b chia thnh 3 - 4 trang tri nh cho nhng
ngi c quyn tha k. N phi c giao
cho 1 ngi tha k c kh nng qun l v
tr thnh thnh vin hp danh, v nhng
ngi tha k khc ch l thnh vin gp
vn, ng s hu ch trang tri, khng c
quyn qun l, to ra trang tri hp danh.
Quyn quyt nh ai l ngi tha k c
quyn qun l c th do ngi ch quyt
nh bng di chc, nu khng, do cc ng
s hu ch quyt nh v php lut tha
nhn.
Nh vy, tch t rung t bng cch
mua, thu (lnh canh) t ai lp trang tri
sn xut nng sn hng ha l mt tt yu
khch quan ca qu trnh cng nghip ha,
hin i ha c thc hin theo c ch th
trng. Chng ta ch khng chp nhn vic
tch t rung t da trn c s c quyn,
c li, phi th trng. Bt k ai cng c th
u t vn, tch t rung t lp trang tri,
khng phi ch c nng dn mi c quyn
ny, nh c nh nghin cu quan nim. Php
lut khng phn bit i x gia cc ch th
(c nhn, t chc) cng thc hin mt hnh
vi. Ni cch khc, php lut ch qun l mc
ch s dng t theo qui hoch c ph
duyt, khng quan tm ch th (c nhn, t
chc) s dng t. Dn in, i tha
khng phi l cch tch t rung t. N ch
l gii php x l tnh hung khc phc
cch giao rung khon c gn c xa, c tt
c xu cho h x vin ca hp tc x kiu
c trc y, khi thc hin Ch th 100 ca
Ban B th Trung ng. N ch c tc dng
m rng qui m ca 1 tha t, v gim s
tha t ca nng h, khin h qun l sn
xut thun li v c hiu qu cao hn, m

23

khng lm tng qui m rung t ca nng

h.
Nn kinh t nng nghip hin i da
trn c s h thng cc trang tri sn xut
hng ha vi cc hnh thc nu trn. Do ,
kinh t nng nghip chnh l kinh t trang
tri. Hai t ny l ng ngha. Do , ni
pht trin kinh t trang tri c ngha pht
trin kinh t nng nghip. Cn pht trin
trang tri l pht trin mt n v t chc sn
xut - kinh doanh nng nghip.
Cc hp tc x ch thc ch c th
hnh thnh v pht trin bn vng c hiu
qu, khi n do cc ch trang tri sn xut
hng ha lp ra v qun l, ch khng phi l
ca cc ch nng h tiu nng. Ch c cc
trang tri sn xut hng ha qui m ln mi
cn v c th thc hin vic sn xut theo hp
ng, lin kt kinh t bn vng vi cc doanh
nghip ch bin v tiu th nng sn, thc
hin sn xut theo qui hoch vng sn xut
tp trung chuyn mn ha ca nh nc.
4. Nng dn, ch trang tri v cng
nhn nng nghip
+ Ch trang tri l ngi s hu vn
u t to lp trang tri.
+ Nng dn l nhng ch trang tri v
cc thnh vin trong nng h ca trang tri
gia nh (k c trang tri t cp t tc v
trang tri sn xut hng ha). H t qun l
v lao ng, thc hin qu trnh sn xut
nng phm bng tin vn v sc lao ng
ca mnh.
- Nh t bn kinh doanh nng nghip
l cc ch trang tri c nhn, thnh vin qun
tr ca trang tri hp danh, cc ng s hu
ch trc tip qun l kinh doanh trong cc
trang tri trch nhim hu hn, trang tri c
phn. H l nh u t v trc tip qun l

hot ng kinh doanh ca trang tri da trn

vic s dng sc lao ng lm thu.
+ Nhng ng s hu ch khc,
khng qun l hot ng kinh doanh trong
cc trang tri hp danh, trang tri TNHH v
trang tri c phn ch l nh t bn u t
vn.
+ Nhng nh t bn u t vn mua
t, d l t kinh doanh nng nghip hay
cng nghip, du lch u l ch t. H c
quyn cho c nhn v cc t chc khc thu
li lp trang tri, hay xy dng khu cng
nghip, du lch, xy dng nh my v c
hng a t.
l mt hot ng bnh thng
trong nn kinh t th trng. Nh nc ch
qun l mc ch s dng t ca h theo qui
hoch.
+ Nhng ngi lao ng nng thn
khng c rung t v cng khng c tin
mua hay thu rung t lp trang tri, nn
phi kim sng bng mt trong hai cch hay
bng c hai.
- Lm thu cho cc trang tri, h sng
bng lao ng nng nghip, nhng khng
phi l nng dn. H chnh l cng nhn
nng nghip, nh nhng ngi lao ng
khng c t liu sn xut khc.
- Lnh canh rung t ca a ch
phong kin (a ch phong kin c nhiu
rung t pht canh thu t hay cho lnh
canh l nh cng quyn, ch khng phi do
thun mua va bn theo c ch th trng).
Nhng ngi lao ng ny gi l nng dn t
in. Trn danh ngha, a ch phong kin
ban n cho h t tc, lm n trn rung
t ca chng, vi iu kin phi np a t
n 50 - 60% thu hoch hng nm. Khon
a t ny vt qu gi tr ca a t tuyt

24

i v a t cp sai 1, nn khng cn ch l
tin thu t. Nhng nng dn t in khng
cn con ng sng no khc, nh chp
nhn. Do vy, nhng nng dn t in may
lm cng ch lm n mc ti thiu.
Trang tri ca h ch t cp t tc,
khng c hng ha.
V th, pht canh - thu t tr thnh
phng thc bc lt rt h khc ca a ch
phong kin i vi nng dn t in.
l kiu tch t rung t phi th
trng. Cn tch t rung t theo nguyn
tc th trng lun l tt yu khch quan.
Khng c khi nim tch t rung t phi
kinh t trong kinh t th trng.
5. Gio dc - o to phi l gii
php t ph th 2, va c ngha trc mt
va c ngha lu di i vi s nghip pht
trin nng thn ca nc ta hin nay.
- o to nng cao tri thc v k nng
sn xut nng nghip cho i ng nng dn
hin hu h c th qun l tt trang tri
ca mnh. Hot ng khuyn nng l cch
tt nht lm iu ny.
- o to mt i ng thanh nin
nng dn - nhng thanh nng tri in
qun l cc trang tri p dng cng ngh
hin i, t hiu qu kinh t cao.
- o to thanh nin con em nng dn
c k nng ngh nghip trong cc ngnh
cng nghip, dch v h c c hi kim
sng trong cc ngnh phi nng nghip.
Nh nc ti tr 100% kinh ph o
to ngh cho nng dn v con em h.
Nu khng lm c iu ny, mt
tri ca tch t rung t s lm ny sinh
nhng vn kinh t x hi, nht l trong
trng hp tch t rung t lm khu cng
nghip v th