1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HÔ CHÍ MINH
---------------------

TƯỞNG THIỀU NGA

GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ

VÀ TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
VCB ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – 2009

 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HÔ CHÍ MINH
--------------------

TƯỞNG THIỀU NGA

GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ

VÀ TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

VCB ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành : Kinh tế - Tài chính - Ngân hàng

Mã số : 60.31.12

Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS BÙI KIM YẾN

TP. HỒ CHÍ MINH – 2009

 3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, BẢNG BIỂU

GIỚI THIỆU

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG

RỦI RO TÍN DỤNG ...............................................................................................1
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG ................................. 12
1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng......................................................................12
1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng .......................................................................13
1.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng................................................................. 14
1.1.4. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ....................................................14
1.1.5. Thiệt hại từ rủi ro tín dụng....................................................................18
1.1.6. Đánh giá rủi ro và chất lượng tín dụng..................................................19
1.1.7. Biện pháp xử lý rủi ro tín dụng. ............................................................ 20
1.1.7.1. Nguyên tắc của Basel về quản trị rủi ro tín dụng.
20
1.1.7.2. Dấu hiệu nhận dạng rủi ro tín dụng 22
1.1.7.3. Biện pháp xử lý rủi ro tín dụng. 23
1.2. NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO
TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI. 23
1.2.1. Quản lý nợ tại Ngân hàng thương mại ..................................................23
1.2.2. Sự cần thiết phải phân loai nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng…..12
1.2.3. Các phương pháp phân loại nợ và trích lập dự phòng tại NHTM……...14
1.2.3.1. Phương pháp "định lượng" ……………………………………………..14

1.2.3.1. Phương pháp "định tính" ……………………………………………….15

 4

1.3. KINH NGHIỆM TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG ĐỂ XỬ LÝ RỦI RO TÍN

DỤNG CỦA CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI ........................................................ 27
1.3.1. Phương pháp trích lập dự phòng ở Anh.................................................27

1.3.2. Phương pháp trích lập dự phòng của các ngân hàng ở Mỹ……………..17

1.3.3. Phương pháp trích lập dự phòng Pháp………………………………….17

1.3.4. Bài học kinh nhiệm cho các NHTM Việt Nam………………………...18

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP

DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI ................................ 31
2.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN VCB…………………………..20
2.2. GIỚI THIỆU VỀ VCB ĐỒNG NAI .................................................................... 32
2.2.1. Quá trình hoạt động và phát triển của VCB Đồng Nai. .........................32
2.2.3. Tình hình hoạt động tín dụng tại VCB Đồng Nai. .................................35
2.2.2. Công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai. ............................ 41
2.2.2.1. Tổ chức công tác quản trị rủi ro tín dụng 41
2.2.2.2. Hoạt động kiểm tra và giám sát tín dụng: 43
2.2.2.3. Chính sách cho vay có đảm bảo. 45
2.3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP DPRR TÍN
DỤNG TẠi VCB ĐỒNG NAI ................................................................................. 45
2.3.1. Các văn bản hướng dẫn của VCB TW về một số nội dung liên quan đến
việc thực hiện QĐ 493 và QĐ 18....................................................................45
2.3.2. Quy trình phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng đang áp dụng tại VCB
Đồng Nai............................................................................................................
2.3.2.1. Cập nhật dữ liệu trên hệ thống: 47
2.3.2.2. Đối chiếu kiểm soát dữ liệu hàng ngày. 48
2.3.2.3. Cập nhật dữ liệu về phân loại nợ. 48
2.3.2.4. Đề xuất phân loại nợ, trích lập DPRR tín dụng. 49
2.3.3. Thực trạng kết quả phân loại nợ, trích lập và sử dụng DPRR tín dụng. .51
2.3.3.1. Phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng. 51
2.3.3.2. Sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng 56
 5

2.3.3.3. Tình hình thu hồi các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR…………………46
2.3.5. Đánh giá công tác phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng tại VCB
Đồng Nai........................................................................................................61

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ VÀ

TRÍCH LẬP DPRR TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI ……………………... 56

3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA VCB TRONG THỜI GIAN TỚI ....... 67
3.1.1. VCB phát triển thành tập đoàn tài chính ...............................................67
3.1.2. Phát triển mảng dịch vụ ngân hàng bán lẻ.............................................68
3.1.3. Hoạt động tín dụng phát triển theo hướng đảm bảo mục tiêu chất lượng,
an toàn, giảm mạnh nợ tồn đọng, xử lý thu hồi nợ quá hạn. ..................58

3.1.4. Định hướng của VCB đối với công tác phân loại nợ và trích lập, sử dụng
DPRR tín dụng. .............................................................................................. 59
3.2. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC PHÂN LOẠI NỢ VÀ
TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI............. 73
3.2.1. Giải pháp đối với VCB Đồng Nai .....................................................73
3.2.1.2. Nâng cao công tác dự báo tình hình khách hàng 73
3.2.1.2. Tăng cường sự phối hợp, trao đổi thông tin giữa các bộ phận có liên quan.

3.2.1.3 . Thường xuyên tiến hành đánh giá lại giá trị của tài sản bảo đảm............64

3.2.1.4 . Nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ tín dụng …………………………… 65

3.2.2. Giải pháp đối với VCB Việt Nam. ........................................................76

3.2.2. 1. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ.......................................... 65

3.2.2. 2. Hoàn thiện chương trình hỗ trợ phân loại nợ tự động.............................. 71

3.2.2. 2. Củng cố và hoàn thiện hệ thống thông tin tín dụng. ................................ 71

3.2.3. Các giải pháp hỗ trợ khác..........................................................................72

KẾT LUẬN
 6

TÀI LIỆU THAM KHẢO

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là của riêng tôi, không sao chép của bất kỳ ai.
Số liệu và nội dung trong luận văn là trung thực, được sử dụng từ những nguồn rõ
ràng và đáng tin cậy.

TP. Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2009.

Tác giả

Tưởng Thiều Nga

 7

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu Diễn giải

NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt nam.

NHTM Ngân hàng thương mại.
TCTD Tổ chức tín dụng
QĐ 493 Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/ 2005.
QĐ 18 Quyết định 18/2007/QĐ-NHNN ngày 25 tháng 4 năm 2007.
DPRR Dự phòng rủi ro
RRTD Rủi ro tín dụng
VCB VCB - Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
VCB ĐN Vietcombank Đồng Nai
VCB TW Vietcombank Trung ương
BIDV Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam
KCN Khu công nghiệp
DN Doanh nghiệp
DNNN Doanh nghiệp nhà nước
PGD Phòng giao dịch
XNK Xuất nhập khẩu
CIC Trung tâm Thông tin tín dụng của Ngân hàng Nhà nước.
XHTD Xếp hạng tín dụng.
VN Việt Nam
 8

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.

Biểu đồ 2.1: Thị phần cấp tín dụng của các Ngân hàng tại tỉnh Đồng Nai.
Biều đồ 2.2: Cơ cấu dư nợ theo ngành kinh tế

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Kết quả kinh doanh của chi nhánh.

Bảng 2.2: Tình hình dư nợ tín dụng
Bảng 2.3: Cơ cấu dư nợ tín dụng tại VCB Đồng Nai
Bảng 2.4: Phân loại nợ của chi nhánh VCB Đồng Nai
Bảng 2.5: Dư nợ xấu của một số chi nhánh VCB
Bảng 2.6: So sánh chất lượng tín dụng của các NHTM trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
Bảng 2.7: Tình hình trích lập dự phòng
Bảng 2.8 : Danh sách khách hàng được xử lý bằng DPRR tại chi nhánh.
Bảng 2.9: Tình hình thu hồi nợ sau xử lý bằng DPRR của VCB Đồng Nai
Bảng 2.10: Tình hình thu hồi nợ sau xử lý bằng DPRR của các chi nhánh VCB.
 9

GIỚI THIỆU

1. Lý do chọn đề tài.

Tại Việt Nam, thu nhập cơ bản của các NHTM vẫn chủ yếu từ hoạt động tín
dụng với nhiều áp lực và rủi ro. Chính vì thế rủi ro từ hoạt động tín dụng là rủi ro
chủ yếu và quản trị rủi ro tín dụng tốt hay xấu sẽ quyết định đến sự thành bại trong
hoạt động của các ngân hàng. Một biện pháp đang được các NHTM áp dụng là chú
trọng công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro để hạn chế và bù đắp rủi ro
trong hoạt động tín dụng.

Qua thực tế tình hình hoạt động của Ngân hàng TMCP Ngoại thương CN Đồng
Nai (VCB Đồng Nai), tác giả thấy có nhiều vấn đề cần nghiên cứu trong mối quan hệ
tác động giữa công tác xử lý rủi ro tín dụng với vấn đề quản trị kinh doanh ngân
hàng. Vì lý do đó, tác giả mạnh dạn chọn đề tài “Giải pháp quản trị nghiệp vụ phân
loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai” làm đề tài nghiên
cứu cho luận văn của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu.

Nghiên cứu này nhằm tiếp cận cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng, xem xét kinh
nghiệm của các nước trên thế giới về trích lập dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng;
đồng thời phân tích thực trạng công tác phân loại nợ và trích lập DPRR tại VCB
Đồng Nai.

Từ kết quả nghiên cứu này, đề tài sẽ cho thấy được những thành tựu cũng như
những hạn chế tồn tại của công tác phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng tại
VCB Đồng Nai. Qua đó, đề tài nghiên cứu mạnh dạn đề xuất những giải pháp để
quản trị nghiệp vụ phân loại nợ và trích lập DPRR tại chi nhánh trong thời gian tới
được tốt hơn.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quy trình phân loại nợ và công tác trích
 10

lập dự phòng rủi ro tín dụng được áp dụng tại VCB Đồng Nai thực hiện theo Quyết
định 493, của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

- Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung chủ yếu vào hoạt động của VCB
Đồng Nai giai đoạn 2006- Q1/2009. Lý do của giới hạn phạm vi nghiên cứu như
trên là do Quyết định 493 ra đời từ tháng 4/2005 và bắt đầu thể hiện rõ nét thông
qua kết quả phân loại nợ từ năm 2006. Đặc biệt kể từ khi Quyết định 493 được sửa
đổi, bổ sung bởi Quyết định 18/2007/QĐ-NHNN. Đây cũng là giai đoạn VCB TW
triển khai quy trình phân loại nợ theo chuẩn mới.

4. Phương pháp nghiên cứu.

Để thực hiện luận văn này, tác giả sử dụng phương pháp luận duy vật biện
chứng và một số phương pháp nghiên cứu khác như: Phương pháp thống kê và mô
tả, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp…..

5. Điểm mới của luận văn.

Trước xu thế hội nhập và quốc tế hóa lĩnh vực kinh doanh ngân hàng, các
NHTM tại Việt Nam đang nỗ lực học hỏi kinh nghiệm và ứng dụng các mô hình
quản trị rủi ro tín dụng các các ngân hàng nước ngoài để nâng cao khả năng chống
đỡ và phòng ngừa rủi ro tín dụng.

Luận văn trình bày sự cần thiết phải quản trị nghiệp vụ phân loại nợ và trích
lập dự phòng rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai. Qua quá trình nghiên cứu, tác giả
đóng góp những điểm mới trong đề tài này như sau:

- Đánh giá được những ưu điểm và hạn chế trong công tác phân loại nợ, trích
lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai, tập trung chủ
yếu vào quá trình thực hiện phân loại nợ theo QĐ 493, phân tích được nguyên nhân
phát sinh các khoản nợ xấu cũng như tình hình xử lý và thu hồi nợ xấu tại chi nhánh
trong thời gian qua.

- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống XHTD nội bộ, một trong
những yêu cầu tiên quyết để có thể thực hiện phân loại nợ theo điều 7 QĐ 493, đồng
 11

thời nêu lên một số giải pháp đối với VCB TW nhằm hoàn thiện chương trình hỗ trợ
phân loại nợ trên toàn hệ thống.

- Kết quả của đề tài nghiên cứu này có thể được áp dụng vào công tác thực
tiễn vì Vietcombank đang trong quá trình hoàn thiện quy trình phân loại nợ và
chuẩn bị các bước cần thiết để tiến tới việc áp dụng phân loại nợ định tính theo điều
7 QĐ 493 nhằm phù hợp với chính sách tín dụng và cơ cấu tổ chức mới sau cổ phần
hóa.

6. Kết cấu của luận văn.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được trình bày thành 3 chương:

Chương 1: Tổng quan về phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng.

Chương 2: Thực trạng công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín
dụng tại VCB Đồng Nai.

Chương 3: Giải pháp quản trị nghiệp vụ phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro
tín dụng tại VCB Đồng Nai.
 12

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP

DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG

1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG

1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng

Trong nền kinh tế thị trường, cung cấp tín dụng là một trong những chức
năng cơ bản của ngân hàng. Đối với hầu hết các ngân hàng tại Việt Nam thì hoạt
động tín dụng chiếm hơn ½ tổng tài sản có và thu nhập từ tín dụng chiếm từ ½ đến
2/3 tổng thu nhập của ngân hàng. Tuy vậy, rủi ro trong kinh doanh ngân hàng lại tập
trung chủ yếu vào danh mục tín dụng. Khi ngân hàng rơi vào trạng thái tài chính
khó khăn thì nguyên nhân thường phát sinh từ hoạt động tín dụng của ngân hàng.

Rủi ro tín dụng hiểu một cách chung nhất là loại rủi ro phát sinh trong quá
trình cho vay của ngân hàng, thể hiện qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc
trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng. Nói một cách khác là người vay đã không
thực hiện đúng cam kết vay vốn theo hợp đồng tín dụng, không tuân thủ theo
nguyên tắc hoàn trả khi đáo hạn.

Rủi ro tín dụng còn được gọi là rủi ro mất khả năng chi trả hay rủi ro sai hẹn.

Tuy nhiên cần hiểu rủi ro tín dụng theo nghĩa xác suất, là khả năng xảy ra, do
đó có thể xảy ra hoặc không xảy ra tổn thất. Điều này có nghĩa là một khoản vay dù
chưa quá hạn nhưng vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tổn thất; một ngân hàng mặc
dù có tỷ lệ nợ quá hạn thấp nhưng nguy cơ rủi ro tín dụng cao nếu tập trung đầu tư
vào một nhóm khách hàng hay một loại ngành nghề. Cách hiểu này giúp cho các
ngân hàng chủ động trong phòng ngừa, trích lập dự phòng, đảm bảo bù đắp tổn thất
khi xảy ra rủi ro.

Về mặt định lượng: rủi ro tín dụng được phản ánh bởi chính số tiền nợ quá
hạn, nợ đọng của mỗi ngân hàng.

Về mặt định tính: rủi ro tín dụng có quan hệ ngược chiều với chất lượng tín
dụng. Theo đó chất lượng tín dụng càng cao thì mức độ rủi ro càng thấp và ngược
 13

lại, chất lượng tín dụng thấp, nợ quá hạn cao thì rủi ro tín dụng là rất lớn và có tác
động ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh ngân hàng.

Điều đó giải thích phần nào lý do tại sao các cán bộ thanh tra khi xuống làm
việc với ngân hàng, luôn kiểm tra toàn bộ danh mục tín dụng và hồ sơ đảm bảo tín
dụng đối với các khoản tín dụng lớn, kiểm tra ngẫu nhiên đối với các khoản tín
dụng vừa và nhỏ, trên cơ sở đó đánh giá chính sách tín dụng của ngân hàng nhằm
đảm bảo tính lành mạnh và hiệu quả để bảo vệ những người gửi tiền và cổ đông của
ngân hàng.

1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng

Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng được phân chia
thành các loại sau :

- Rủi ro giao dịch: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát
sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá
khách hàng. Rủi ro giao dịch có 03 bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm
và rủi ro nghiệp vụ.
+ Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá và phân tích
tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết
định cho vay.
+ Rủi ro bảo đảm: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản
trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể bảo đảm, cách thức đảm
bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.
+ Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và
hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật
xử lý các khoản cho vay có vấn đề.
- Rủi ro danh mục: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát
sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng, được
phân chia thành 02 loại : rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.
 14

+ Rủi ro nội tại : xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang tính
riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất
phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.
+ Rủi ro tập trung : là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá
nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong
cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc
cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.
1.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng.

- Rủi ro tín dụng mang tính tất yếu: Rủi ro tín dụng luôn tồn tại và gắn liền
với hoạt động tín dụng. Chấp nhận rủi ro là tất yếu trong hoạt động ngân hàng. Các
ngân hàng cần phải đánh giá các cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi ro-lợi
ích nhằm tìm ra những cơ hội đạt được những lợi ích xứng đáng với mức rủi ro
chấp nhận. Ngân hàng sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà ngân hàng gánh chịu là
hợp lý và kiểm soát được và nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài chính và
năng lực tín dụng của ngân hàng.

- Rủi ro tín dụng mang tính gián tiếp: Rủi ro tín dụng xảy ra sau khi ngân
hàng giải ngân vốn vay và trong quá trình sử dụng vốn vay của khách hàng. Do tình
trạng thông tin bất cân xứng nên thông thường ngân hàng ở vào thế bị động, ngân
hàng thường biết thông tin sau hoặc biết thông tin không chính xác về những khó
khăn thất bại của khách hàng và do đó thường có những ứng phó chậm trễ.

- Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng, phức tạp: Đặc điểm này thể hiện ở sự
đa dạng, phức tạp của nguyên nhân gây ra rủi ro ro tín dụng cũng như diễn biến sự
việc, hậu quả khi rủi ro xảy ra.

1.1.4. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng

Nhận diện được những nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng giúp ngân hàng
chủ động hơn trong công tác phòng ngừa rủi ro.

1.1.4.1. Nguyên nhân khách quan:

- Rủi ro do nguyên nhân bất khả kháng:

 15

Trong hoạt động kinh doanh những tai hoạ và rủi ro do thiên tai nhiều khi
quá lớn mà con người đành bó tay. Ví dụ: đầu tư trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi
những khi gặp bão lụt hay dịch bệnh nhiều khi mất trắng. Nhưng những biến động
của thiên nhiên có tính chất chu kỳ hoặc theo mùa thì đối với nhà kinh doanh có sự
quan tâm nghiên cứu dự báo đều có thể tránh hoặc hạn chế thiệt hại.

Bên cạnh đó, quá trình tự do hoá tài chính và hội nhập kinh tế quốc tế cũng đem đến
nhiều rủi ro tất yếu. Môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, khiến nhiều khách
hàng của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật chọn lọc khắc
nghiệt của thị trường. Bên cạnh đó, bản thân sự cạnh tranh giữa các ngân hàng cũng
khiến cho các ngân hàng trong nước với hệ thống quản lý yếu kém gặp phải nguy
cơ rủi ro nợ xấu tăng lên bởi hầu hết các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn sẽ bị
các ngân hàng nước ngoài thu hút.
- Rủi ro từ chính sách vĩ mô của nhà nước

Kinh doanh tiền tệ là ngành kinh doanh có ảnh hưởng rất nhiều đến sự ổn
định và phát triển của nền kinh tế, do đó hoạt động ngân hàng cũng chịu sự điều tiết
về pháp lý của nhà nước trong đó hoạt động tín dụng ngân hàng là đối tượng chịu sự
tác động trực tiếp. Khi hành lang pháp lý chưa an toàn, môi trường kinh doanh kém
lành mạnh và những chính sách thường thay đổi, thiếu đồng bộ sẽ gây những ánh
tắc, hệ luỵ nặng nề cho hoạt động của ngân hàng nói chung và hoạt động tín dụng
nói riêng.

Trong những năm gần đây, Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Chính
phủ, NHNN và các cơ quan liên quan đã ban hành nhiều Luật liên quan đến hoạt
động tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, Luật và các Văn bản đã có song việc triển khai
vào hoạt động ngân hàng vẫn còn chậm và còn gặp phải nhiều vướng mắc bất cập

- Rủi ro do thông tin bất đối xứng: Thông tin không cân xứng trên thị trường
tài chính dẫn đến sự lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức đã đặt các NH trước
nguy cơ rủi ro cao. Môi trường kinh tế cũng có ảnh hưởng đến sức mạnh tài chính
của người đi vay và gây ra thiệt hại hoặc mang đến thành công đối với người cho
vay.
 16

- Rủi ro từ phía khách hàng: Nguyên nhân từ phía người đi vay là một trong
những nguyên nhân chính gây ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Thông thường loại
rủi ro này bao gồm:

Rủi ro trong kinh doanh của người đi vay: Rủi ro kinh doanh của doanh
nghiệp được thể hiện ở mức độ biến động ít hay nhiều theo chiều hướng xấu của kết
quả kinh doanh. Rủi ro trong kinh doanh của doanh nghiệp sẽ xảy ra nếu việc xây
dựng và triển khai các phương án, dự án đầu tư sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp không khoa học, việc dự toán chi phí và xác định mức sản lượng không phù
hợp. Các thiệt hại doanh nghiệp phải gánh chịu do sự biến động của thị trường cung
cấp, thị trường tiêu thụ...

Rủi ro tài chính: Rủi ro tài chính của doanh nghiệp thể hiện ở các doanh
nghiệp không thể đối phó với các nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi tiền vay cho chủ nợ.
Rủi ro tài chính diễn ra cùng với mức độ sử dụng nợ, nó gắn liền với cơ cấu tài
chính doanh nghiệp. Rủi ro này thể hiện ở việc doanh nghiệp sử dụng không hợp lý
nguồn vốn vay, dùng nguồn vốn vay trung dài hạn phục vụ cho các nhu cầu đầu tư
vốn lưu động dẫn đến mất cân đối tài chính, mất khả năng chi trả. Đây là loại rủi ro
thường gặp ở một số doanh nghiệp trong thời gian vừa qua.

Nhìn chung đối với các nguyên nhân này ngân hàng có thể xác định được
thông qua quá trình tìm hiểu, nắm vững “tình hình sức khỏe của khách hàng” cả
trước, trong và sau khi cho vay, tìm hiểu mục đích sử dụng tiền vay và hiệu quả của
phương án sản xuất kinh doanh.

Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác thuộc về khách hàng vay như khách
hàng sử dụng vốn sai mục đích, hoặc khách hàng cố tình lừa đảo ngân hàng như lập
hồ sơ giả, làm giả giấy tờ tài sản thế chấp để vay tiền ngân hàng....Nội bộ khách
hàng không đoàn kết nhất trí, tồn tại mâu thuẫn trong công tác quản lý cũng khiến
cho hoạt động bị ngừng trệ, sản xuất bị đình đốn, không có tiền trả nợ ngân hàng.

1.1.4.1. Nguyên nhân chủ quan từ phía ngân hàng

- Do sự yếu kém trong công tác điều hành quản trị.

 17

Yếu tố con người đóng vai trò quyết định trong kinh doanh khi môi trường
kinh doanh ngày càng được quốc tế hoá và cạnh tranh quyết liệt như ở nước ta hiện
nay. Nhiều nhà quản trị chưa đủ các điều kiện để điều hành ngân hàng, chưa được
đào tạo một cách cơ bản, không nắm bắt nhanh kịp thời thông tin thay đổi, thiếu bản
lĩnh trong điều hành, chưa am hiểu pháp luật, bố trí nhân sự không phù hợp với
trách nhiệm,..

Một số ngân hàng áp dụng việc giải quyết cho vay theo kiểu “trực tuyến cá
nhân” từ cán bộ tín dụng đến trưởng phòng tín dụng đến giám đốc. Thực tế, việc áp
dụng tổ chức cho vay này thì quyền lực tập trung vào giám đốc còn trách nhiệm của
cá nhân bên dưới thường không rõ ràng, từ đó dẫn đến thiếu tinh thần trách nhiệm,
dễ xảy ra rủi ro tín dụng

- Rủi ro do cán bộ không thực hiện đúng quy trình nghiệp vụ

Quy trình cho vay ở hầu hết các ngân hàng thương mại hiện nay là tương đối
đầy đủ và phù hợp với cơ chế thị trường và quy định pháp luật nhằm đảm bảo an
toàn vốn vay cho tổ chức tín dụng

Quy trình nghiệp vụ cho vay phải tuân thủ các nguyên tắc:

1 Vốn vay phải bảo đảm bằng giá trị vật tư, hàng hóa tương đương. Cho vay
phải hoàn trả vốn, trả lãi đúng hạn và sử dụng vốn vay đúng mục đích.

2 Cho vay phải tuân thủ các điều kiện: lập hồ sơ vay, có tài sản đảm bảo...

3 Phải tuân thủ chặt chẽ các bước kiểm tra, kiểm soát ở các công đoạn trước,
trong và sau khi cho vay.

Tuy nhiên, khi thực hiện cho vay vì nhiều lý do khác nhau mà cán bộ tín
dụng đã bỏ qua các quy trình nghiệp vụ, việc kiểm tra, kiểm soát trong nội bộ ngân
hàng còn bộc lộ nhiều hạn chế từ việc thẩm định cho vay đến việc bảo lãnh vay vốn,
bảo lãnh mở L/C...

Các ngân hàng thường có thói quen tập trung nhiều công sức cho việc thẩm
định trước khi cho vay mà lơi lỏng quá trình kiểm tra, kiểm soát đồng vốn sau khi
 18

cho vay. Khi ngân hàng cho vay thì khoản cho vay cần phải được quản lý một cách
chủ động để đảm bảo sẽ được hoàn trả. Theo dõi nợ là một trong những trách nhiệm
quan trọng nhất của cán bộ tín dụng nói riêng và của ngân hàng nói chung. Tuy
nhiên, trong thời gian qua các NHTM chưa thực hiện tốt công tác này. Điều này do
một phần yếu tố tâm lý ngại gây phiền hà cho khách hàng của cán bộ ngân hàng,
một phần do hệ thống thông tin quản lý phục vụ kinh doanh của các khách hàng quá
lạc hậu, không cung cấp được kịp thời, đầy đủ các thông tin mà NHTM yêu cầu.

- Rủi ro do nhân viên ngân hàng thái hoá về đạo đức, biến chất, tư lợi:

Một số trường hợp cán bộ tín dụng hoặc lãnh đạo ngân hàng cấu kết với
khách hàng, xảy ra những tiêu cực trong cho vay thì thì nguy cơ xảy ra rủi ro đối
với món vay đó là rất cao. Không phải do trình độ năng lực yếu kém, không đủ sức
thẩm định độ tin cậy của dự án hay phương án xin vay mà do tư lợi, đạo đức phẩm
chất của một số cán bộ ngân hàng có chiều hướng thái hoá biến chất. Mặc dù luật
pháp, quy chế nghiệp vụ và những ràng buộc khác có chặt chẽ đến đâu họ vẫn tìm
cách vi phạm và rủi ro xảy ra.

Một số vụ án kinh tế lớn trong thời gian vừa qua có liên quan đến cán bộ
NHTM đều có sự tiếp tay của một số cán bộ ngân hàng cùng với khách hàng làm
giả hồ sơ vay, hay nâng giá tài sản thế chấp, cầm cố lên quá cao so với thực tế để rút
tiền ngân hàng. Đạo đức của cán bộ là một trong các yếu tố quan trọng để giải quyết
vấn đề hạn chế rủi ro tín dụng. Cán bộ tín dụng kém về năng lực có thể bồi dưỡng
thêm, nhưng cán bộ tha hóa về đạo đức mà lại giỏi về mặt nghiệp vụ thì thật vô
cùng nguy hiểm khi được bố trí trong công tác tín dụng

1.1.5. Thiệt hại từ rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động của các chủ thể tham gia
quan hệ tín dụng. Khi khách hàng vay gặp rủi ro, họ phải đối mặt với việc mất khả
năng chi trả và thậm chí là phá sản. Với ngân hàng, khi xảy ra thất thoát vốn từ rủi
ro tín dụng, ngân hàng sẽ phải trích lập dự phòng cho những rủi ro đó, làm gia tăng
chi phí và có thể dẫn đến thua lỗ. Ngân hàng sẽ khó thu hồi được vốn tín dụng đã
 19

cấp và lãi cho vay, nhưng ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi
đến hạn, điều này làm cho ngân hàng mất cân đối thu chi, mất khả năng thanh
khoản, làm mất lòng tin người gửi tiền, gây tâm lý hoang mang lo sợ cho người gửi
tiền và có thể những người gửi tiền sẽ ồ ạt rút tiền làm cho toàn bộ hệ thống ngân
hàng gặp khó khăn. Sự hoảng loạn này ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế,
gây mất ổn định xã hội.

1.1.6. Đánh giá rủi ro và chất lượng tín dụng

Chất lượng tín dụng là tiêu chí để đánh giá hiệu quả và tính an toàn trong
hoạt động của ngân hàng. Một khoản vay tốt là khoản vay mà ngân hàng có thể thu
hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi. Thông thường, đánh giá chất lượng tín dụng người ta
thường căn cứ vào chỉ tiêu nợ quá hạn, nợ xấu.

Dư nợ quá hạn
Tỷ lệ nợ quá hạn = --------------------- x 100%
Tổng dư nợ cho vay

Số dư nợ xấu
Tỷ lệ nợ xấu = --------------------- x 100%
Tổng dư nợ cho vay

Nợ xấu (hay nợ có vấn đề, nợ không lành mạnh, nợ khó đòi, nợ không thể
đòi,…) là những khoản nợ mang các đặc trưng :
- Khách hàng đã không thực hiện nghĩa vụ trả nợ với ngân hàng khi các cam
kết này đã hết hạn.
- Tình hình tài chính của khách hàng đang và có chiều hướng xấu dẫn đến có
khả năng ngân hàng không thu hồi được cả vốn lẫn lãi.
- Tài sản đảm bảo (thế chấp, cầm cố, bảo lãnh) được đánh giá là giá trị phát
mãi không đủ trang trải nợ gốc và lãi.
- Thông thường về thời gian là các khoản nợ quá hạn ít nhất là 90 ngày.

Tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu càng cao thì chất lượng tín dụng của ngân hàng
càng thấp và ngược lại. Tuy nhiên, xem xét tỷ lệ nợ quá hạn của một ngân hàng còn
cần phải xem xét đến quy mô hoạt động tín dụng của ngân hàng đó
 20

Tổng dư nợ cho vay

Hệ số dư nợ tín dụng = ---------------------------- x 100%
Tổng tài sản có
Hệ số này cho ta thấy tỷ trọng của khoản mục tín dụng trong tài sản có.
Khoản mục tín dụng trong tổng tài sản càng lớn thì lợi nhuận sẽ lớn nhưng đồng
thời rủi ro tín dụng sẽ rất cao.

Thông thường, tổng dư nợ cho vay của ngân hàng được chia thành 03 nhóm :

- Nhóm dư nợ của các khoản tín dụng có chất lượng tốt : là những khoản cho
vay có mức độ rủi ro thấp nhưng có thể mang lại thu nhập không cao cho ngân
hàng.

- Nhóm dư nợ của các khoản tín dụng có chất lượng trung bình : là những
khoản cho vay có mức độ rủi ro có thể chấp nhận được và thu nhập mang lại cho
ngân hàng là vừa phải. Đây là khoản tín dụng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ
cho vay của ngân hàng.

- Nhóm dư nợ của các khoản tín dụng có chất lượng xấu: là những khoản cho
vay có mức độ rủi ro lớn nhưng có thể mang lại thu nhập cao cho ngân hàng. Thông
thường, đây là khoản tín dụng chiếm tỷ trọng thấp trong tổng dư nợ cho vay của
ngân hàng.

1.1.7. Biện pháp xử lý rủi ro tín dụng.

1.1.7.1. Nguyên tắc của Basel về quản trị rủi ro tín dụng.

Hội đồng giám sát hoạt động ngân hàng Basel là một Uỷ ban bao gồm các
chuyên gia giám sát hoạt động ngân hàng nhằm bảo đảm những nguyên tắc giám sát
về yêu cầu vốn của các ngân hàng quốc tế nhằm chống đỡ rủi ro trong hoạt động
ngân hàng. Được thành lập từ năm 1975, Uỷ ban Basel ban đầu bao gồm thành viên
là Thống đốc Ngân hàng Trung ương của các nước G10 (Anh, Pháp, Mỹ, Đức, Ý,
Nhật, Hà Lan, Thụy Điển, Bỉ và Canada) nhưng sau đó được khuyến khích áp dụng
trên toàn thế giới, đặc biệt trong việc kiểm soát hoạt động ngân hàng quốc tế.
 21

Từ chỗ là diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, hợp tác quốc tế về thanh tra và
giám sát ngân hàng, Uỷ ban Basel ngày nay đã trở thành cơ quan xây dựng và phát
triển các chuẩn mực ngân hàng được quốc tế công nhận. Uỷ ban Basel đã ban hành
các nguyên tắc trong quản trị rủi ro tín dụng, đảm bảo tính hiệu quả và an toàn trong
hoạt động cấp tín dụng. Tháng 7 năm 2004, Uỷ ban Basel cho ra đời ấn phẩm mang
tên "Hiệp ước quốc tế về tiêu chuẩn vốn và đo lường rủi ro" hay còn gọi là Hiệp
ước Basel II. Hiệp ước Basel II hướng tới thực hiện ba mục tiêu:

- Đảm bảo phương pháp tính mức vốn an toàn của ngân hàng.

- Đo lường tách bạch rủi ro hoạt động và rủi ro tín dụng

- Tăng cường quản trị toàn cầu hoá tài chính ngân hàng thống nhất giữa các
quốc gia.

Với ba mục tiêu trên, nội dung chính của Basel II đựơc tóm tắt trong 3 trụ
cột:

- Trụ cột thứ nhất: Xoay quanh rủi ro tín dụng, yêu cầu vốn tối thiểu, đưa ra
yêu cầu mức vốn tối thiểu và phương pháp đánh giá rủi ro.

- Trụ cột thứ hai: Quy định về giám sát hoạt động ngân hàng.

- Trụ cột thứ ba: Yêu cầu về việc công bố thông tin hoạt động ngân hàng cho
các đối tượng liên quan.

Trong đó , nội dung cơ bản của Basel II là đưa ra các phương pháp và
nguyên tắc về quản lý rủi ro tín dụng, kiểm soát nợ xấu, bao gồm:

- Xây dựng môi trường tín dụng thích hợp: Yêu cầu xem xét đánh giá rủi ro
tín dụng phải là chiến lược xuyên suốt trong hoạt động ngân hàng (mức độ chấp
nhận rủi ro, tỷ lệ nợ xấu...), trên cơ sở đó phát triển các chính sách nhằm phát hiện,
theo dõi và kiểm soát nợ xấu trong mọi hoạt động, đối với từng khoản cấp tín dụng
cụ thể và nâng lên tầm soát rủi ro của cả danh mục đầu tư.

- Thực hiện cấp tín dụng lành mạnh: Các ngân hàng cần xác định rõ ràng
các tiêu chí cấp tín dụng lành mạnh (xác định thị trường mục tiêu, đối tượng khách
 22

hàng tiềm năng, điều kiện cấp tín dụng...) nhằm xây dựng các hạn mức tín dụng phù
hợp cho từng loại khách hàng trên cơ sở các thông tin định lượng, định tính, kết quả
xếp hạng tín dụng nội bộ đối với khách hàng. Ngân hàng phải có quy trình rõ ràng
trong đề xuất tín dụng, phê duyệt và sửa đổi tín dụng, có sự phân tách nhiệm vụ
rạch ròi giữa các bộ phận có liên quan đến công tác tín dụng. Việc cấp tín dụng cần
tuân thủ nguyên tắc cẩn trọng trên cơ sở giao dịch công bằng giữa các bên.

- Duy trì quá trình quản lý và theo dõi tín dụng phù hợp: Tuỳ theo quy mô
của từng ngân hàng để xây dựng hệ thống quản lý phù hợp, kịp thời nắm bắt các
thông tin từ phía khách hàng như tình hình tài chính, tình hình hoạt động kinh
doanh, mức độ thực hiện các cam kết... để sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường,
kiểm soát tốt các khoản vay có vấn đề. Ngân hàng cũng cần có các biện pháp quản
lý và khắc phục các khoản nợ xấu. Vì thế, chính sách quản lý rủi ro tín dụng của
ngân hàng phải chỉ rõ cách thức quản lý các khoản tín dụng có vấn đề.

Uỷ ban Basel cũng khuyến khích các ngân hàng xây dựng và hoàn thiện hệ
thống xếp hạng tín dụng nội bộ, tạo tiền đề cho việc phân loại, đánh giá khách hàng
dựa trên nhiều tiêu chí; phân biệt các mức độ rủi ro tín dụng ứng với từng đối tượng
khách hàng để có biện pháp quản lý phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng.

1.1.7.2. Dấu hiệu nhận dạng rủi ro tín dụng

Hầu hết các ngân hàng trên thế giới hiện nay không ít thì nhiều đều có các
khoản tín dụng có vấn đề. Trong khi nội dung các khoản vay này thường khác nhau
trong các tình huống khác nhau, nhưng một số đặc điểm chung của các khoản tín
dụng nhiều rủi ro có thể nêu:

1. Sự chậm trễ bất thường và không có lý do trong việc cung cấp các báo cáo
tài chính và lịch trả nợ đã thỏa thuận.

2. Phát sinh các khoản nợ cầu phải cơ cấu lại.

3. Giá cổ phiếu công ty thay đổi bất lợi; thu nhập ròng giảm trong 1 hay nhiều
năm, đặc biệt quan tâm đến các chỉ tiêu ROA, ROE, EBIT; hạn chế trả cổ tức.

4. Những bất lợi trong cơ cấu nguồn vốn, thanh khoản hay mức độ hoạt động.
 23

5. Những thay đổi bất ngờ về số dư tiền gửi tại ngân hàng theo chiều hướng sụt
giảm.

1.1.7.3. Biện pháp xử lý rủi ro tín dụng.

Các NHTM thường phải áp dụng tích cực nhiều biện pháp để phòng chống,
khắc phục hậu quả của rủi ro tín dụng như sau:

1. Khẩn trương nắm bắt thông tin và báo cáo kịp thời vấn đề thực chất liên quan
đến tín dụng.

2. Tách chức năng cho vay và xử lý tín dụng ra riêng biệt nhằm tránh xung đột
có thể xảy ra về quan điểm cho vay.

3. Tận dụng tối đa các cơ hội để thu hồi nợ, dự tính những nguồn có thể dùng
để thu hồi nợ có vấn đề, tận thu nợ từ việc phát mãi tài sản bảo đảm

4. Thành lập công ty quản lý nợ và khai thác tài sản trực thuộc NHTM với
nhiệm vụ tận thu nợ, thực hiện việc bán lại các khoản nợ xấu, bán tài sản bảo
đảm để thu hồi nợ.

5. Trích lập dự phòng rủi ro tạo nguồn bù đắp cho các tổn thất do rủi ro tín
dụng theo QĐ 493/2005/QĐ/NHNN ngày 22/04/2005.

1.2. NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO

TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.

1.2.1. Quản lý nợ tại Ngân hàng thương mại.

Bộ phận Quảnl ý nợ tại Ngân hàng thương mại có chức năng:

- Quản lý và trực tiếp thực hiện tác nghiệp liên quan đến công tác tín dụng;
tiến hành rà soát tính tuân thủ trong việc giải ngân, thu hồi nợ; đảm bảo tính chính
xác và khớp đúng của số liệu liên quan đến hoạt động tín dụng.

- Lưu giữ và quản lý hồ sơ tín dụng đầy đủ, an toàn.

 24

- Quản lý rủi ro tác nghiệp trong hoạt động tín dụng, đảm bảo các khoản cấp
tín dụng tuân thủ các quy định trong quy trình tín dụng. đảm bảo tính chính xác,
tính đầy đủ và hợp lệ của bộ hồ sơ tín dụng.

- Thực hiện công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro theo quy định.

- Lập các loại báo cáo có liên quan đến hoạt động tín dụng.

1.2.2. Sự cần thiết phải phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng

Dự phòng rủi ro là khoản tiền được trích lập để dự phòng cho những tổn thất
có thể xảy ra do khách hàng không thực hiện nghĩa vụ theo cam kết. Dự phòng rủi
ro được tính theo dư nợ gốc và hạch toán vào chi phí hoạt động của TCTD.

Điều 82 Luật TCTD qui định: TCTD phải dự phòng rủi ro trong hoạt động
ngân hàng và được hạch toán vào chi phí hoạt động. Việc phân loại tài sản “có”,
mức trích, phương pháp lập khoản dự phòng và sử dụng khoản dự phòng để xử lý
các rủi ro trong hoạt động ngân hàng do Thống đốc NHNN qui định.

Vậy khi thành lập và đi vào hoạt động TCTD phải tuân thủ các nguyên tắc
do Luật đưa ra, nghĩa là trong hoạt động cần phải có các khoản dự phòng để xử lý
rủi ro trong hoạt động ngân hàng. Và rủi ro tín dụng là dạng rủi ro chủ yếu, xuất
hiện thường xuyên trong hoạt động của TCTD. Do vậy, việc trích lập dự phòng để
xử lý rủi ro tín dụng là điều cần thiết nhằm đảm bảo hoạt động của các TCTD được
an toàn, hiệu quả.

Mặt khác, ngành ngân hàng Việt Nam đang từng bước hội nhập sâu với các
thông lệ quốc tế. Đối với các nước phát triển, họ cho rằng bản chất của tín dụng
luôn có rủi ro, do vậy ngay khi phát sinh cho vay hay cam kết cho vay là lập tức tiến
hành trích lập ngay dự phòng, khoản này có thể được lập khi các khoản nợ có dấu
hiệu suy giảm hay chưa suy giảm. Việc trích lập đã được các nước áp dụng từ lâu,
là một trong các chỉ tiêu đánh giá mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động ngân hàng.
 25

QĐ 493 về việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng được ban
hành nhằm nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM, chấn chỉnh
hoạt động tín dụng và làm trong sạch hóa tình hình tài chính, giúp các Ngân hàng
chủ động hơn trong việc xử lý nợ tồn đọng, nâng cao năng lực tài chính và sức cạnh
tranh của các NHTM Việt Nam.

1.2.3. Các phương pháp phân loại nợ và trích lập dự phòng tại NHTM.
1.2.3.1. Phương pháp "định lượng"

Theo phương pháp này, nợ được phân thành năm nhóm, bao gồm:

• Nhóm 1: nợ đủ tiêu chuẩn, bao gồm

- Nợ trong hạn được đánh giá có khả năng thu hồi đủ gốc và lãi đúng hạn

- Các khoản nợ quá hạn dưới 10 ngày và TCTD đánh giá là có khả năng thu hồi
đầy đủ gốc và lãi bị quá hạn và thu hồi đầy đủ gốc và lãi đúng thời hạn còn lại.

• Nhóm 2: nợ cần chú ý, bao gồm:

- Các khoản nợ quá hạn từ 10 ngày đến 90 ngày

- Các khoản nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu;

• Nhóm 3: nợ dưới tiêu chuẩn, bao gồm:

- Các khoản nợ quá hạn từ 91 ngày đến 180 ngày

- Các khoản nợ được gia hạn

- Các khoản nợ được miễn hoặc giảm lãi do khách hàng không đủ khả năng trả
lãi đầy đủ theo hợp đồng tín dụng.

• Nhóm 4: nợ nghi ngờ, bao gồm:

- Các khoản nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày

- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dưới 90 ngày theo thời
hạn trả nợ được cơ cấu lãi lần đầu

- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai
 26

• Nhóm 5: nợ có khả năng mất vốn, bao gồm:

- -Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày

- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn từ 90 ngày trở lên theo
thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu

- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai bị quá hạn theo thời hạn trả
nợ được cơ cấu lại lần thứ hai.

- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ ba trở lên, kể cả chưa bị quá
hạn hoặc đã quá hạn

- Các khoản nợ khoanh, nợ chờ xử lý.

Mặc dù có tiêu chí thời gian quá hạn trả nợ cụ thể để phân loại nợ như trên,
tổ chức tín dụng vẫn có quyền chủ động tự quyết định phân loại bất kỳ khoản nợ
nào vào các nhóm nợ rủi ro cao hơn tương ứng với mức độ rủi ro nếu đánh giá khả
năng trả nợ của khách hàng suy giảm.

1.2.3.1. Phương pháp "định tính"

Theo phương pháp này, nợ cũng được phân thành năm nhóm tương ứng như
năm nhóm nợ theo cách phân loại nợ theo phương pháp định lượng, nhưng không
nhất thiết căn cứ vào số ngày quá hạn chưa thanh toán nợ, mà căn cứ trên hệ thống
xếp hạng tín dụng nội bộ và chính sách dự phòng rủi ro của tổ chức tín dụng được
NHNN chấp thuận. Các nhóm nợ bao gồm:

• Nhóm 1: nợ đủ tiêu chuẩn, bao gồm nợ được đánh giá là có khả năng thu
hồi đầy đủ gốc và lãi đúng hạn;

• Nhóm 2: nợ cần chú ý, bao gồm nợ được đánh giá là có khả năng thu hồi
đầy đủ gốc và lãi nhưng có dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả nợ;

• Nhóm 3: nợ dưới tiêu chuẩn, bao gồm nợ được đánh giá là không có khả
năng thu hồi gốc và lãi khi đến hạn;

• Nhóm 4: nợ nghi ngờ, bao gồm nợ được đánh giá là có khả năng tổn thất
cao;
 27

• Nhóm 5: nợ có khả năng mất vốn, bao gồm nợ được đánh giá là không còn
khả năng thu hồi, mất vốn.

1.3. KINH NGHIỆM TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG ĐỂ XỬ LÝ RỦI RO

TÍN DỤNG CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI.

Tại nhiều nước trên thế giới, Ngân hàng Trung ương hoặc cơ quan giám sát
chỉ đưa ra những nguyên tắc chung, quy định mức sàn trong phân loại nợ và trích
lập dự phòng. Căn cứ trên những nguyên tắc này, các ngân hàng cụ thể hoá các
nguyên tắc để xây dựng chính sách riêng cho mình phù hợp với quy mô và tính chất
hoạt động của từng ngân hàng. Do vậy chính sách trích lập dự phòng của các ngân
hàng khác nhau ở từng quốc gia cũng có nhiều điểm khác nhau dù vẫn phản ánh
những nội dung của các nguyên tắc chung.

1.3.1. Phương pháp trích lập dự phòng ở Anh.

Tại Anh, Cơ quan giám sát không đề ra chính sách chung mà từng ngân hàng
quy định chính sách phân loại nợ và trích lập dự phòng phù hợp với các chuẩn mực
quốc tế về kế toán (IAS 39) với mục tiêu là phân loại nợ và trích lập dự phòng phản
ánh đúng chất lượng tín dụng và khả năng tổn thất mà ngân hàng gặp phải trên cơ
sở phân tích tình trạng lưu chuyển tiền tệ của khách hàng. Các khoản dự phòng
được trích lập bất cứ khi nào có thông tin về sự giảm sút chất lượng các khoản vay.

Các khoản dự phòng chung thường chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ trong tổng dự
phòng và phải được trích lập cho những khoản vay đã bị giảm sút về chất lượng
hoặc có dấu hiệu cho thấy chất lượng bị giảm sút. Thông thường việc suy xét này
dựa vào kinh nghiệm quá khứ và các thông tin có được ở hiện tại.

Trong thực tế các ngân hàng cố gắng lượng hóa và dự báo các khả năng có
thể xảy ra trong tương lai để xây dựng chính sách trích lập dự phòng theo hướng
“mở” nhằm tạo điều kiện bù đắp cho các tổn thất có thể xảy ra trong suốt thời gian
tồn tại của khoản tín dụng.
 28

1.3.2. Phương pháp trích lập dự phòng của các ngân hàng ở Mỹ

Theo các chuẩn mực kế toán tại Mỹ : Không công nhận các khoản tổn thất
trước khi cho rằng chúng có thể đã xảy ra, kể cả khi dựa vào kinh nghiệm quá khứ
để có thể cho rằng các khoản tổn thất sẽ phát sinh trong tương lai.

Tuy nhiên, các ngân hàng Mỹ trích lập dự phòng để bù đắp cho các khoản
tổn thất tín dụng dự tính hiện có dù cho những tổn thất này phụ thuộc nhiều vào
đánh giá chủ quan của các ngân hàng. Bộ phận thanh tra thường căn cứ vào hệ
thống quản lý và phương pháp đo lường rủi ro tín dụng của các ngân hàng và thực
hiện đánh giá danh mục cho vay và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thu hồi nợ
của danh mục đó. Nếu nhận thấy số dự phòng cho các khoản tổn thất tín dụng này
thấp hơn mức phù hợp, ngân hàng này sẽ phải trích lập thêm dự phòng.

1.3.3. Phương pháp trích lập dự phòng ở Pháp.

Các ngân hàng ở Pháp luôn dự phòng rủi ro cho tất cả các khoản tín dụng.
Các chuẩn mực quản trị rủi ro đo lường rủi ro tín dụng theo hướng luôn tồn tại rủi
ro trong các khoản cấp tín dụng, cho dù khoản vay đó có suy giảm hay chưa suy
giảm khả năng thanh toán. Vì vậy việc trích lập dự phòng được thực hiện ngay từ
khi khoản cho vay được bắt đầu và ước tính được cho các tổn thất có thể xảy ra
trong dài hạn. Tỷ lệ trích lập tăng dần với khả năng suy giảm của khoản nợ. Mức
trích lập khởi tạo tối thiểu là 5% chênh lệch giữa giá trị khoản nợ và tài sản bảo
đảm.

Như vậy, việc trích lập DPRR tại các nước có điểm chung là đều dự phòng
cho những rủi ro có thể xảy đến trong tương lai. Chính điều này góp phần hạn chế
những tổn thất của ngân hàng từ việc cấp tín dụng và đảm bảo an toàn cho hoạt
động của các ngân hàng. Phương pháp này thường được thực hiện ở các quốc gia
phát triển, có thị trường tài chính vững mạnh và hệ thống thông tin tín dụng chuẩn
xác.
 29

1.3.4. Bài học kinh nhiệm cho các NHTM Việt Nam.

Các tiêu chí phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro mà các nước đang áp
dụng khá rõ ràng, vấn đề còn lại là các NHTM tại Việt Nam phải theo thông lệ
quốc tế và ứng dụng việc trích lập vào thực tiễn. Điều này đòi hỏi các NHTM
phải vận dụng đúng tinh thần QĐ 493, đồng thời cũng phải học hỏi cách thức và
tiêu chí trong đánh giá chất lượng nợ và có những ứng xử khác nhau về xử lý nợ.
Trong vận dụng cần sáng tạo hơn, minh bạch hơn khi đánh giá vấn đề nợ suy thoái
hoặc nợ có dấu hiệu nghi ngờ; lựa chọn thời điểm thích hợp để trích lập ngay cả khi
nợ chưa suy thoái cũng là một cách làm cần học hỏi .

Tuy nhiên, kinh nghiệm của các nước trên đây nằm ở những khu vực có
thị trường tài chính vững mạnh, không nên áp dụng cứng nhắc vào tình hình Việt
Nam vì có thể làm sai biệt cấu trúc nợ, tỷ lệ an toàn trong hoạt động theo các qui
định mà Basel II đưa ra do không phù hợp với các nước đang phát triển.
Cần minh bạch trong cách chuyển nhóm nợ với vấn đề lảng tránh thuế thu
nhập doanh nghiệp. Các NHTM nên xây dựng chương trình quản lý riêng về
trích lập dự phòng, lập hệ thống quản trị rủi ro tín dụng trên nền tảng công nghệ
quản lý tiên tiến được áp dụng ở các ngân hàng hiện đại trên thế giới.

Tại Việt Nam, với sự ra đời của QĐ 493 (sửa đổi bổ sung bởi QĐ 18) cho
thấy quyết tâm của ngành ngân hàng trong việc chuẩn hoá các tiêu chí đánh giá rủi
ro tín dụng phù hợp với thông lệ quốc tế. Có thể nói các quyết định này chưa phải là
những chuẩn mực hay thông lệ quốc tế tốt nhất, cao nhất được áp dụng ở các ngân
hàng tiên tiến hàng đầu trên thế giới. Tuy vậy, các quyết định này đã được xây dựng
trên những chuẩn mực và thông lệ quốc tế chung nhất, được lựa chọn kỹ lưỡng và
vận dụng phù hợp với tình hình thực tế tại Việt Nam.
 30

Kết luận Chương 1:

Chương 1 đã phân tích và làm rõ khái niệm quản trị rủi ro tín dụng trong
hoạt động ngân hàng, nêu bật tính chất rủi ro tín dụng, các nguyên nhân phát sinh
rủi ro cũng như các biện pháp xử lý khi xảy ra tổn thất. Đồng thời tác giả cũng trình
bày các phương pháp phân loại nợ và trích lập dự phòng để xử lý RRTD theo QĐ
493/2005/QĐ-NHNN.

Chương 1 cũng nêu rõ sự cần thiết phải xử lý RRTD theo thông lệ quốc tế,
kinh nghiệm ở một số nước và bài học áp dụng cho Việt Nam trong tình hình hiện
nay.
 31

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÂN LOẠI NỢ VÀ

TRÍCH LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI

2.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN VCB.

Ngày 30 tháng 10 năm 1962 , Hội đồng Chính phủ ban hành QĐ số 115/GP
theo đó quyết định thành lập VCB trên cơ sở tách ra từ Cục quản lý Ngoại hối trực
thuộc Ngân hàng Trung ương (nay là NHNN). VCB đóng vai trò là ngân hàng
chuyên doanh đầu tiên và duy nhất của Việt Nam tại thời điểm đó hoạt động trong
lĩnh vực kinh tế đối ngoại bao gồm cho vay tài trợ xuất nhập khẩu và các dịch vụ
kinh tế đối ngoại khác (vận tải, bảo hiểm...), thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại
hối, quản lý vốn ngoại tệ gửi tại các ngân hàng nước ngoài, làm đại lý cho Chính
phủ trong các quan hệ thanh toán, vay nợ, viện trợ với các nước xã hội chủ nghĩa
(cũ)...
Ngày 21 tháng 09 năm 1996, được sự ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ,
Thống đốc NHNN đã ký Quyết định số 286/QĐ-NH5 về việc thành lập lại VCB
theo mô hình Tổng công ty 90, 91 được quy định tại Quyết định số 90/QĐ-TTg
ngày 07 tháng 03 năm 1994 của Thủ tướng Chính phủ.
Trải qua hơn 45 năm xây dựng và trưởng thành, tính đến thời điểm cuối năm
2008, VCB đã phát triển lớn mạnh theo mô hình ngân hàng đa năng với 63 Chi
nhánh, 1 Sở Giao dịch, 209 Phòng Giao dịch và 4 Công ty con trực thuộc trên toàn
quốc; 2 Văn phòng đại diện và 1 Công ty con tại nước ngoài, với đội ngũ cán bộ
hơn 8000 người. Ngoài ra, VCB còn tham gia góp vốn, liên doanh liên kết với các
đơn vị trong và ngoài nước trong nhiều lĩnh vực kinh doanh khác nhau như kinh
doanh bảo hiểm, bất động sản, quỹ đầu tư …
VCB là một trong những thành viên đầu tiên của Hiệp hội ngân hàng VN và là
thành viên của nhiều hiệp hội tài chính khác như Hiệp hội Ngân hàng Châu Á
(ABA), tổ chức thanh toán thẻ quốc tế Amex Express năm 2002. Tính đến thời
điểm hiện tại, VCB đã có quan hệ ngân hàng đại lý với khoảng 1.200 ngân hàng và
 32

định chế tài chính tại 85 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, đảm bảo phục vụ
tốt các yêu cầu của khách hàng trên phạm vi toàn cầu .
VCB hiện là NHTM hàng đầu VN trong lĩnh vực tài trợ thương mại, thanh
toán quốc tế, kinh doanh ngoại hối và ứng dụng công nghệ tiên tiến vào hoạt động
ngân hàng. Bên cạnh đó, VCB tiếp tục phát huy vai trò chủ đạo trên thị trường tiền
tệ góp phần thực hiện tốt chính sách tiền tệ quốc gia.
Tháng 12 năm 2007, VCB đã thực hiện thành công việc chào bán cổ phần lần đầu
ra công chúng theo quy định của pháp luật với tổng số cổ phần chào bán lần đầu ra
công chúng (IPO) là 6,5 % vốn điều lệ (tương đương 97.500.000 cổ phần) thông
qua Sở giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh, chính thức chuyển đổi cơ chế từ
DNNN sang cổ phần với tên gọi mới là Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại
thương VN.
Một số kết quả hoạt động chủ yếu trong năm 2008:
- Tổng tài sản của VCB tại thời điểm 31/12/2008 đạt 222 nghìn tỷ VND.
- Tổng vốn huy động đạt 193.406 tỷ đồng
- Tổng dư nợ đạt 112.793 tỷ VND (Tỷ lệ nợ xấu 4,6%)
- Hệ số an toàn vốn đạt 8,9%.
- Lợi nhuận trước thuế đạt 3.324 tỷ đồng.
(Nguồn: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh 2008 và phương hướng hoạt động
kinh doanh 2009- VCB)
2.2. GIỚI THIỆU VỀ VCB ĐỒNG NAI
2.2.1. Quá trình hoạt động và phát triển của VCB Đồng Nai.
Ngày 01/04/1991 Chi nhánh VCB Đồng Nai (chi nhánh cấp 1 trực thuộc
VCB) ra đời và hoạt động trong bối cảnh “sinh sau đẻ muộn” so với các NHTM
khác trên địa bàn (như các chi nhánh Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông
Thôn, Ngân hàng Công Thương, Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển) nên lượng
khách hàng còn rất ít. Ban đầu trụ sở làm việc còn rất khiêm tốn nhưng chỉ trong vài
năm gần đây, ngoài trụ sở chính đặt tại trung tâm thành phố Biên Hòa chi nhánh lần
lượt mở thêm phòng giao dịch số 1 tại TP Biên Hòa vào năm 1994, thành lập PGD
số 2 tại các khu công nghiệp Biên Hòa vào năm 2001 và cho đến năm 2003, thành
 33

lập thêm chi nhánh cấp 2 tại KCN Nhơn Trạch, đồng thời chuyển hình thức hoạt
động của PGD số 2 thành chi nhánh cấp 2. Mục tiêu đặt ra đối với PGD và các chi
nhánh cấp 2 lúc bấy giờ là vừa thu hút tiền gửi dân cư, vừa phục vụ các DN thuận
tiện hơn, đáp ứng hầu hết các nghiệp vụ ngân hàng cho doanh nghiệp.
Tuy nhiên từ năm 2007, hai chi nhánh cấp 2 trên đã trở thành chi nhánh cơ
sở trực thuộc VCB. Hệ thống VCB không còn phân biệt chi nhánh cấp 1, chi nhánh
cấp 2 mà phân biệt theo chi nhánh có phòng quản lý rủi ro hay không.
Chi nhánh không ngừng phát triển và mở rộng địa bàn hoạt động, chỉ trong
vòng 2 năm trở lại đây (2006-2007), chi nhánh VCB Đồng Nai đã mở rộng các
phòng giao dịch tại các huyện như PGD Trảng Bom, PGD Long Khánh, PGD Chợ
Sặt, Tân Phong nâng số lượng PGD lên 5 phòng. Đến cuối năm 2008, tổng số lao
động của VCB Đồng Nai là 210 người. Mô hình tổ chức gồm: 12 phòng ban, 5
phòng giao dịch.
Là đơn vị tiên phong đổi mới mô hình quản trị của VCB trong việc chuyển
từ mô hình “quản trị theo sản phẩm” sang áp dụng mô hình “quản trị theo định
hướng khách hàng kết hợp sản phẩm”.
Thời gian qua trên cơ sở đầu tư công nghệ của cả hệ thống, VCB Đồng Nai
đã tập trung phát huy các ưu thế để nâng cao chất lượng dịch vụ, trên cơ sở đó đã
thực hiện thành công định hướng huy động vốn tập trung từ các doanh nghiệp, đặc
biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Thực hiện mục tiêu phát triển ngân hàng đa năng, đa sản phẩm trên nền tảng
công nghệ hiện đại, hệ thống thanh toán điện tử toàn cầu SWIFT, VCB-oline…;
VCB Đồng Nai đã triển khai mạnh mẽ và phát triển nhanh chóng các sản phẩm dịch
vụ chuyển tiền điện tử, các sản phẩm thẻ tín dụng quốc tế và thẻ connect 24/24 ( thẻ
ATM), các dịch vụ phonebanking, E-Banking thu hút hàng chục nghìn khách hàng
thuộc mọi thành phần..
VCB Đồng Nai là chi nhánh NHTM nhà nước đi tiên phong trong hệ thống
cũng như trên địa bàn trong việc đầu tư vào các khu công nghiệp tập trung, các
doanh nghiệp nước ngoài. Chi nhánh đã thu hút được nhiều khách hàng lớn và có
tiềm lực về tài chính mạnh, có uy tín trên thị trường quốc tế đến giao dịch về tiền
 34

gởi, tín dụng, thanh toán quốc tế và nội địa ngày càng nhiều.

Bảng 2.1: Kết quả kinh doanh của chi nhánh thời gian qua.

Chỉ tiêu 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Lợi nhuận (tỷ VND) 49.92 57.79 81.36 102 105 47
Tốc độ tăng trưởng lợi nhuận 40.3% 15.8% 40.8% 25% 3% -55%
(Nguồn: VCB Đồng Nai- báo cáo tổng hợp kết quả kinh doanh gửi VCB TW)
Giai đoạn trước năm 2007, chi nhánh có tốc độ tăng trưởng lợi nhuận cao,
trung bình tăng 30%/năm, tương ứng với tốc độ tăng trưởng nguồn vốn. Đây cũng
là giai đoạn nền kinh tế có sự tăng trưởng nóng. Tuy nhiên, năm 2008 do những
biến động khó khăn của nền kinh tế nói chung và của ngành ngân hàng nói riêng
nên nợ xấu phát sinh cao dẫn đến chi phí trích lập dự phòng rủi ro cũng tăng cao.
Do vậy lợi nhuận có sự sụt giảm lớn (giảm 55% so với năm 2007).
Nhìn một cách tổng thể, thu nhập của chi nhánh vẫn chủ yếu từ hoạt động tín
dụng, thu từ lãi cho vay chiếm đến hơn 90% tổng thu nhập. Với nhiều khách hàng
lớn, chi nhánh thường phải thực hiện miễn giảm các loại phí giao dịch để thu hút
khách hàng giao dịch trọn gói, nhất là các giao dịch tiền gửi và tín dụng.
> Những thuận lợi và khó khăn của VCB Đồng Nai trong thời gian qua.
 Thuận lợi:
- Nền kinh tế cả nước nói chung và Tỉnh Đồng Nai nói riêng phát triển nhanh
chóng và ổn định tạo điều kiện cho hoạt động kinh doanh ngân hàng phát
triển.

- Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam với bề dày truyền thống. Uy tín và danh
tiếng thương hiệu VCB đã được nhiều khách hàng trong và ngoài nước tín
nhiệm.

- Được sự hỗ trợ và đầu tư hệ thống thiết bị công nghệ hiện đại từ Ngân hàng
Ngoại thương Việt Nam.
- Mạng lưới chi nhánh được mở rộng, đội ngũ công nhân viên trẻ được tăng
cường, có trình độ, nhiệt huyết.
 35

 Khó khăn.
- Các ngân hàng thương mại Nhà nước, cổ phần, chi nhánh Ngân hàng liên
doanh nước ngoài, ngân hàng ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh ngày càng
mở rộng, tính cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt, không chỉ
là công tác huy động vốn (lãi suất huy động), cho vay mà họ còn đẩy mạnh
hoạt động ngân hàng bán lẻ, liên tục đưa ra các sản phẩm dịch vụ ngân hàng
đa dạng hấp dẫn khách hàng.

- Khó khăn trong việc mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế trong các doanh
nghiệp có quan hệ với các ngân hàng nước ngoài – ngân hàng mẹ của doanh
nghiệp;

- Thiếu các thông tin và dữ liệu một cách hệ thống trong việc thẩm định đầu
tư, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn và các ngành đầu tư tập trung.

- Tình hình bất ổn của nền kinh tế vĩ mô thời gian gần đây cũng ảnh hưởng
không nhỏ đến hoạt động của các doanh nghiệp là khách hàng của ngân
hàng, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của chi nhánh.

2.2.2. Tình hình hoạt động tín dụng tại VCB Đồng Nai.
Bảng 2.2. Tình hình dư nợ tín dụng:
Đơn vị tính: Triệu đồng
Chỉ tiêu/năm 2004 2005 2006 2007 2008
Dư nợ VCB ĐN 3,124,055 3,541,437 4,323,920 4,413,731 3,858,928
Ngắn hạn quy VND 2,185,029 2,554,714 3,269,483 3,367,725 2,980,668
Tỷ lệ % ngắn hạn/tổng dư nợ 70% 72% 76% 76% 77%
Trung dài hạn 939,026 986,723 1,054,437 1,046,006 878,260
Tỷ lệ % trung dài hạn/tổng dư 30% 28% 24% 24% 23%
nợ
Tốc độ tăng trưởng dư nợ
33.5% 14.3% 21% 3% -12%
Tổng dư nợ trên điạ bàn 11,548,557 12,705,957 18,705,957 23,426,700 27,261,413
% dư nợ VCB 27% 28% 23% 19% 14%
(Nguồn: Báo cáo tổng kết gửi VCB TW)
- Về tốc độ tăng trưởng tín dụng: Giai đoạn trước năm 2007 là giai đoạn hoạt
động của VCB Đồng Nai đã có những bước phát triển mang tính đột phá, đặc biệt là
trong công tác tín dụng, biểu hiện cụ thể ở các khía cạnh sau:
 36

Dư nợ tín dụng tăng trưởng cao và ổn định (bình quân 20%/năm), an toàn tín
dụng được đảm bảo. Doanh số cho vay và dư nợ tín dụng năm 2007 tăng gần gấp 4
lần so với năm 2001.

Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay trong năm 2007 so với năm 2006 thấp là
do việc tách hai chi nhánh của VCB Đồng Nai là chi nhánh KCN Biên Hòa và Chi
nhánh KCN Nhơn Trạch, dẫn đến việc tách dư nợ cho hai chi nhánh.

Tuy nhiên, hoạt động của chi nhánh trong năm 2008 có những bước sụt giảm
so với các năm trước, cụ thể là dư nợ năm 2008 giảm so với năm 2007 (chỉ đạt 88%
so với năm 2007) có thể chỉ ra một vài nguyên nhân sau:

+ Tình hình kinh tế trong thời gian qua có quá nhiều khó khăn làm ảnh hưởng
đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, một số doanh nghiệp không thể vay
vốn do ảnh hưởng của việc thực thi chính sách thắt chặt tiền tệ nhằm kiềm chế lạm
phát của NHNN nói chung và các NHTM nói riêng.

+ Từ ngày 04/10/2008 chi nhánh Đồng Nai đã bàn giao PGD Long Thành và 4
khách hàng cho VCB Biên Hòa và Nhơn Trạch với tổng dư nợ khoảng 350 tỷ đồng.

+ Một số khách hàng có dư nợ lớn sau khi cổ phần hóa và bán cổ phần cho các
cổ đông chiến lược nước ngoài đã trả hết nợ ngân hàng.

- Cơ cấu tín dụng theo thời hạn vay: Nợ ngắn hạn chiếm tới 70% tổng dư nợ,
nợ trung dài hạn chỉ chiếm 30%. Cơ cấu nợ như trên được xem là tương đối hợp lý
và an toàn. Cho vay theo hạn mức và từng lần là hai hình thức cho vay phổ biến tại
VCB Đồng Nai, trong đó chủ yếu vẫn là cho vay theo hạn mức. Nói chung, VCB
Đồng Nai không đặt mục tiêu phát triển cho vay vốn trung dài hạn mà chủ yếu là
cho vay lưu động vì khả năng thu hồi vốn nhanh và kiểm soát rủi ro tốt hơn.
 37

Biểu đồ 2.1: Thị phần cấp tín dụng của các Ngân hàng tại tỉnh Đồng Nai.

VCB Đnai
14%
VCB Đnai
Các NH khác
Agribank Đnai
40%
Vietinbank Đnai
Agribank Đnai BIDV
22% DaiAbank
Các NH khác
DaiAbank BIDV Vietinbank Đnai
7% 7% 10%

(Nguồn: Báo cáo tổng hợp tín dụng – NHNN Tỉnh Đồng Nai)
VCB Đồng Nai là đơn vị chiếm tỷ trọng dư nợ lớn so với tổng dư nợ của
các ngân hàng thương mại khác trên địa bàn. Mức dư nợ trong 5 năm qua chiếm
thấp nhất 14%, cao nhất chiếm 28%. Năm 2008 dư nợ của chi nhánh chiếm tỷ trọng
14% so với tổng dư nợ của các TCTD trên địa bàn, sụt giảm đáng kể so với các năm
trước. Nguyên nhân là do chi nhánh Đồng Nai tách một phần dư nợ và 01 phòng
giao dịch Long Thành cho chi nhánh Biên Hòa. Bên cạnh đó, số lượng TCTD hoạt
động trên địa bàn Đồng Nai ngày càng nhiều với mạng lưới hoạt động ngày càng
mở rộng (trên điạ bàn Đồng Nai hiện có tới 31 ngân hàng thương mại đang hoạt
động). Với sự cạnh tranh thu hút khách hàng ngày càng gay gắt, đặc biệt trong lĩnh
vực tín dụng nên có sự chuyển dịch dư nợ giữa các ngân hàng cũng là điều dễ hiểu;
Với tỷ lệ dư nợ chiếm 14%, VCB Đồng Nai hiện đang đứng thứ hai trên địa bàn về
mặt thị phần, sau Agribank (22%).
Bảng 2.3: Cơ cấu dư nợ tín dụng tại VCB Đồng Nai.
Đơn vị tính: triệu đồng
DƯ NỢ/NĂM 2006 2007 2008 31/03/2009
I. Phân theo loại hình kinh tế 4,323,920 4,413,731 3,858,928 3,862,025
- Quốc Doanh 1,043,254 1,194,174 1,266,265 1,035,966
Tỷ lệ % 24% 27% 33% 27%
- DN nước ngoài 2,184,470 2,170,994 1,693,900 1,789,693
Tỷ lệ % 51% 49% 44% 46%
- DN ngoài quốc doanh khác 714,427 538,942 405,045 535,045
Tỷ lệ % 17% 12% 10% 14%
 38

- Cá thể 381,769 509,621 493,718 501,321

Tỷ lệ % 9% 12% 13% 13%
II. Phân theo loại tiền 4,323,920 4,413,731 3,858,928 3,862,025
- VND 1,992,270 2,169,990 2,700,911 2,854,195
Tỷ lệ % 46% 49% 70% 74%
- Ngoại tệ 2,331,650 2,243,742 1,158,016 1,007,830
Tỷ lệ % 54% 51% 30% 26%
III. Phân theo ngành kinh tế 4,323,920 4,413,731 3,858,928 3,862,025
- Công nghiệp chế biến 3,414,967 3,461,863 2,945,380 2,896,625
- Xây dựng 20,593 68,439 129,617 151,432
- Thương nghiệp 487,438 362,332 275,286 288,990
- Vận tải, kho bãi, TT liên lạc 2,133 2,751 2,232 2,482
- Kinh doanh BĐS 5,983 4,224 3,594 2,584
- Giáo dục – đào tạo 4,500 4,500 9,100 18,250
- Hoạt động phục vụ hộ gia đình 388,306 509,621 193,718 501,662
(Nguồn: Báo cáo định kỳ của VCB Đồng Nai)
- Cơ cấu dư nợ theo loại hình doanh nghiệp: Doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài chiếm khoảng 45%-50% tổng dư nợ, công ty nhà nước chiếm bình quân
30%. Do có ưu thế về nguồn ngoại tệ và thanh toán xuất nhập khẩu nên VCB Đồng
Nai được phần lớn các doanh nghiệp nước ngoài ưu tiên chọn làm đối tác và thực
hiện giao dịch trọn gói, trong đó có giao dịch về tiền gửi và tín dụng.
VCB Đồng Nai là ngân hàng đi tiên phong trên địa bàn về cho vay các doanh
nghiệp thuộc khối FDI. Từ năm 1991 - 1992, các khu công nghiệp bắt đầu được xây
dựng, thu hút nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động tại Đồng
Nai. Tại thời điểm đó, các NHTM trên địa bàn vẫn tập trung cho vay DNNN là chủ
yếu và vẫn còn rất e dè trong xét duyệt cho vay doanh nghiệp FDI. Chi nhánh Đồng
Nai đã nhanh chóng xác định đây là thị trường rất tiềm năng và đã mạnh dạn đầu tư
cho vay các doanh nghiệp này. Thực tế đã chứng minh đây là định hướng đúng khi
mà nhiều DNNN làm ăn thua lỗ thì các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lại
hoạt động có hiệu quả và khá uy tín trong quan hệ tín dụng với ngân hàng. Đến nay,
dù có nhiều ngân hàng khác cạnh tranh chiếm lĩnh thị phần nhưng nhiều khách hàng
FDI vẫn là khách hàng truyền thống, luôn ưu tiên chọn chi nhánh Đồng Nai để thực
hiện các giao dịch.
 39

Khối doanh nghiệp vừa-nhỏ và tư nhân cá thể chiếm khoảng 25% tổng dư
nợ. Đây là con số khá khiêm tốn so với tiềm năng phát triển trên địa bàn. Những
năm trước đây hoạt động của VCB Đồng Nai hướng tới mảng bán buôn, chuyên
cấp tín dụng cho các doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp thuộc khối
FDI nên mảng cho vay bán lẻ chưa được chú trọng trong một thời gian dài và thị
phần này chủ yếu dành cho các ngân hàng TMCP. Thời gian gần đây, cùng với
chủ trương của VCB TW, chi nhánh Đồng Nai đã tập trung phát triển cho vay
doanh nghiệp vừa – nhỏ và đối tượng khách hàng tư nhân cá thể. Tuy vậy, kết quả
đạt được vẫn còn hạn chế, chưa có bước phát triển đột phá so với các năm trước và
thực sự chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của chi nhánh.
- Cơ cấu dư nợ theo loại tiền: VCB Đồng Nai vốn là ngân hàng có ưu thế
về nguồn ngoại tệ so với các TCTD khác trên địa bàn nên cho vay bằng ngoại tệ
luôn chiếm tỷ lệ khá cao trong tổng dư nợ. Những năm trước tỷ lệ này luôn cao
hơn 50%. Năm 2008, do những biến động bất thường trên thị trường ngoại tệ và
kéo theo đó là sự biến động bất thường về tỷ giá nên doanh nghiệp có xu hướng
ngại vay USD. Thêm vào đó, QĐ số 09/2008/QĐ-NHNN ngày 10/4/2008 của
NHNN quy định về đối tượng được phép vay ngoại tệ đã hạn chế phần nào đối
tượng được vay ngoại tệ so với trước đây. Sang đầu năm 2009, NHNN thực hiện
chính sách hỗ trợ lãi suất đối với cho vay VND nên các doanh nghiệp chuyển
hướng sang vay VND để được hỗ trợ. Vì vậy mà tỷ trọng cho vay ngoại tệ tại chi
nhánh giảm thấp so với cho vay VND (năm 2008 là 30% và Quý I/2009 là 26%).
- Cơ cấu dư nợ theo ngành kinh tế: Cơ cấu đầu tư theo ngành của chi nhánh
Đồng Nai khá đa dạng và đồng đều. Trong đó, dư nợ chủ yếu tập trung ở ngành
sản xuất cơ khí: 770 tỷ đồng (chiếm 20%), kế đến là ngành chế biến thực phẩm
(720 tỷ đồng, chiếm 19%), ngành thức ăn gia súc (13%) và ngành giấy (12%).
 40

- Biểu đồ 2.2: Cơ cấu dư nợ theo ngành kinh tế

Thuong nghiep
Khác
7%
1 6%

Thuong nghiep
Ho gia dinh
13% Ho gia dinh
Gi?y
1 2% Thuc an gia suc
Thuc pham
Thuc an gia suc
Co khi
13%
Gi?y
Khác

Co khi
2 0% Thuc pham
19%

- Tóm lại, hoạt động tín dụng tại chi nhánh trong thời gian qua có những
ưu điểm và hạn chế như sau:
Ưu điểm.
- Chuyển dịch cơ cấu đầu tư vào các thành phần kinh tế hợp lý. Hầu hết dư nợ
cho vay tập trung vào doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (~50%) và Công ty
Cổ phần và TNHH (14%) đóng trên địa bàn. Đây là 2 loại hình doanh nghiệp hoạt
động năng động và hiệu quả tại địa bàn Đồng Nai. Cho vay bán lẻ đến các khách
hàng cá nhân và hộ gia đình cũng như các doanh nghiệp nhỏ cũng có sự tăng trưởng
theo định hướng của VCB TW.
- Lãi suất cho vay linh hoạt, hấp dẫn đã khuyến khích các doanh nghiệp có
hoạt động xuất khẩu để thu hút nguồn vốn ngoại tệ từ hoạt động xuất khẩu do các
doanh nghiệp đem lại, áp dụng lãi suất cho vay ưu đãi để khuyến khích các doanh
nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu nhiều hơn là các doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu
thụ trong nước (chênh lệch lãi suất giữa 2 đối tượng này từ 0,5-1,5%/năm); Ngân
 41

hàng cũng hạn chế cho vay VND để mua ngoại tệ bằng biện pháp áp dụng lãi suất
cao hơn.
- Đội ngũ cán bộ công nhân viên trẻ có năng lực, năng nổ, có đạo đức nghề
nghiệp.
- Công nghệ ngân hàng hoàn chỉnh và chất lượng cao. VCB đã triển khai thành
công chương trình ngân hàng bán lẻ Silverlake, đã tạo điều kiện cho khách hàng đến
giao dịch với ngân hàng thuận lợi hơn.
Hạn chế
- Do lãi suất huy động phụ thuộc vào chính sách lãi suất điều hành của VCB
TW, nên lãi suất huy động của chi nhánh còn thấp hơn so với các NHTM Nhà nước
khác và thật sự chưa có chương trình quảng cáo khuyến mại để ưu đãi khách hàng
khi gửi tiết kiệm. Do vậy, việc thu hút nguồn tiền nhàn rỗi trong các thành phần
kinh tế, đặc biệt là tầng lớp dân cư vẫn chưa phát huy, nên phần nào làm hạn chế
nguồn vốn huy động đáp ứng cho cầu tăng trưởng tín dụng thời gian qua. VCB
Đồng Nai vẫn còn phải huy động vốn từ VCB TW.
- Cán bộ tín dụng đảm trách khối lượng hồ sơ tín dụng quá nhiều, dễ gây tình
trạng quá tải. Hiện nay tại chi nhánh có 30 cán bộ tín dụng/ bình quân 4.000 tỷ đồng
dư nợ. Như vậy, bình quân mỗi cán bộ quản lý gần 140 tỷ đồng là quá cao.
2.2.3. Công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai.
2.2.3.1. Tổ chức công tác quản trị rủi ro tín dụng
- Trước tháng 7/2006, VCB ĐN áp dụng quy trình tín dụng số 130/QĐ-
VCB.QLTD ngày 12/8/2002 (quy trình 130). Quy trình này khá đơn giản, áp dụng
đối với mọi đối tượng khách hàng. Các khâu từ tiếp nhận hồ sơ khách hàng đến
khâu thẩm định khoản vay và giải ngân, kiểm tra sử dụng vốn vay đều được thực
hiện tại Phòng tín dụng.
- Đến đầu tháng 7 năm 2006, VCB ĐN triển khai quy trình tín dụng theo QĐ
số 90/QĐ-VCB.QLTD ngày 26/05/2006 (Quy trình 90). Đây là quy trình cấp tín
dụng đối với khách hàng doanh nghiệp có nhu cầu cấp tín dụng trên 10 tỷ đồng. Vì
vậy, kể từ khi áp dụng quy trình 90, việc cấp tín dụng đối với nhóm khách hàng
doanh nghiệp còn lại (cá nhân và khách hàng vay dưới 10 tỷ đồng) tiếp tục thực
 42

hiện theo quy trình 130. Quy trình 90 áp dụng đối với khách hàng dựa trên nguyên
tắc phân chia các chức năng của bộ phận tín dụng thành 03 bộ phận độc lập:
+ Phòng Quan hệ khách hàng: thực hiện chức năng bán hàng, là đầu mối tiếp
xúc với khách hàng. Trên cơ sở những yêu cầu của khách hàng, phòng Quan hệ
khách hàng tiến hành thu thập thông tin, lập báo cáo đề xuất tín dụng/sửa đổi tín
dụng và chuyển hồ sơ sang phòng Quản lý rủi ro.
+ Phòng Quản lý rủi ro: thực hiện chức năng quản lý rủi ro chung. Trên cơ
sở các báo cáo đề xuất tín dụng của phòng Quan hệ khách hàng, phòng Quản lý rủi
ro thực hiện đánh giá rủi ro độc lập, phản biện và trình cấp có thẩm quyền (Giám
đốc hoặc Hội đồng tín dụng) phê duyệt.
+ Phòng Quản lý nợ: Chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát và thực hiện quá
trình giải ngân tín dụng theo các chỉ thị và điều kiện phê duyệt tín dụng, đảm bảo số
liệu trên hệ thống khớp đúng với số liệu trên hồ sơ và đảm bảo tính tuân thủ trong
quy trình cấp tín dụng.
Tuy nhiên sau 02 năm thực hiện, quy trình 90 đã thể hiện nhiều bất cập, cụ
thể như:
- Bộ hồ sơ tín dụng phải qua nhiều cấp phê duyệt: Khởi tạo và đề xuất tín
dụng do phòng Quan hệ khách hàng lập, sau đó hồ sơ phải qua bước thẩm định của
phòng Quản lý rủi ro rồi mới tới cấp phê duyệt cuối cùng và giải ngân. Do vậy
khoảng thời gian từ khi cán bộ khách hàng tiếp nhận hồ sơ vay vốn đến khi khách
hàng nhận được tiền vay là khá lâu, có thể bỏ lỡ cơ hội kinh doanh của khách hàng.
Thực hiện đúng quy trình góp phần giảm thiểu rủi ro, tăng cường khả năng
kiểm soát tính tuân thủ các quyết định cấp tín dụng, nâng cao tính khách quan trong
hoạt động cấp tín dụng. Tuy nhiên, trên thực tế do bộ phận Quản lý rủi ro chưa phát
huy được đúng vai trò là tầm soát rủi ro mà chỉ tập trung vào việc tái thẩm định đề
xuất của phòng Quan hệ khách hàng nên công tác quản trị rủi ro chưa đạt được kết
quả như mong muốn.
- Có sự chồng chéo trong việc lấy thông tin, gây phiền hà cho khách hàng. Do
phòng Quản lý rủi ro chủ yếu thực hiện tác nghiệp tái thẩm định nên họ muốn có
được những thông tin trực tiếp từ phía khách hàng, mặc dù những thông tin này
 43

phòng Quan hệ khách hàng đã có nhiệm vụ cung cấp. Do vậy rất nhiều khách hàng
tỏ thái độ không hài lòng do phải cung cấp thông tin nhiều lần cho ngân hàng, làm
mất đi hình ảnh chuyên nghiệp của cán bộ ngân hàng hiện đại.
- Việc phân tách bộ phận tín dụng thành 3 phòng chỉ đạt về hình thức, nặng về
giấy tờ chứ chưa đáp ứng được yêu cầu về bản chất. Khối lượng hồ sơ chứng từ
phát sinh lớn. Một bộ hồ sơ tín dụng phải qua 3 khâu nên phát sinh một lượng hồ sơ
lưu chuyển khá lớn với các thông báo tác nghịêp đi kèm của mỗi bộ phận. Điều này
làm tốn khá nhiều thời gian và công sức của cán bộ cũng như phát sinh thêm chi phí
cho ngân hàng.
- Chưa phân định rõ trách nhiệm pháp lý của các phòng tham gia trong hoạt
động cấp tín dụng; sự liên kết giữa các phòng thiếu chặt chẽ nên khả năng phát hiện
và ngăn ngừa rủi ro không cao.
Nhìn chung quy trình tín dụng 90 là quy trình tiên tiến nhưng do khi áp dụng
vào thực tiễn phát sinh những bất cập như trên nên sau một thời gian thử nghiệm,
VCB TW ban hành QĐ 246/QĐ-VCB.QLTD ngày 22/07/2008 (Quy trình 246) theo
đó bỏ hẳn bộ phận Quản lý rủi ro ở từng chi nhánh và chỉ tập trung ở từng khu vực
(khu vực phía Nam có bộ phận Quản lý rủi ro đặt tại TP.HCM).
Như vậy, kể từ ngày 22/07/2008 đến nay, VCB Đồng Nai thực hiện theo quy
trình tín dụng 246, với 2 bộ phận tác nghiệp chính liên quan đến công tác tín dụng
là phòng Khách hàng và phòng Quản lý nợ.
2.2.3.2. Hoạt động kiểm tra và giám sát tín dụng:
Hoạt động tín dụng của chi nhánh thực hiện theo định hướng chiến lược của
của VCB:
- Tăng trưởng dư nợ bằng biện pháp mở rộng đầu tư cho các khách hàng có
tình hình tài chính lành mạnh, có tiềm lực về tài chính và thị trường tiêu thụ.
- Lựa chọn các dự án có hiệu quả, đảm bảo mức chênh lệch lãi suất đầu vào
và đầu ra thích hợp. Mở rộng tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát
triển lĩnh vực cho vay bán lẻ kết hợp với cơ cấu lại danh mục đầu tư, tránh tập
trung vào một loại hình khách hàng hay một ngành nghề để hạn chế rủi ro.
 44

- Tích cực mở rộng số lượng khách hàng trên cơ sở lựa chọn khách hàng
tốt, đồng thời tăng cường chất lượng phục vụ để giữ chân khách hàng lớn, có uy
tín.
- Nâng cao chất lượng tín dụng, thực hiện nghiêm chỉnh quy trình chế độ.
Tập trung giải quyết nợ xấu và kiểm soát chặt chẽ nợ quá hạn.
- Nâng cao năng lực quản trị rủi ro, tăng cường đội ngũ cán bộ tín dụng cả
chất và lượng.
- Kiểm soát chặt chẽ giai đoạn trong và sau khi cho vay, tránh tình trạng chỉ
tập trung đánh giá khách hàng trong giai đoạn thẩm định (trước khi cho vay). Việc
kiểm soát giai đoạn trong và sau khi cho vay sẽ có tác dụng: Đảm bảo việc khách
hàng sử dụng vốn vay đúng mục đích như đã thỏa thuận; cập nhập thông tin
thường xuyên về khách hàng, kể cả các khách hàng tốt; phát hiện kịp thời các dấu
hiện rủi ro và áp dụng các biện pháp xử lý thích hợp.
+ Trong khi cho vay: Chủ yếu được thực hiện tại Phòng Quản lý nợ. Khi
phê duyệt tín dụng cấp có thẩm quyền phê duyệt các điều kiện cấp tín dụng và được
cụ thể hoá trong thông báo tác nghiệp. Mỗi khi có yêu cầu rút vốn, phòng Quản lý
nợ thực hiện kiểm tra và tuân thủ các điều kiện theo thông báo tác nghiệp trước khi
giải ngân cho khách hàng.
+ Sau khi cho vay: việc giám sát tín dụng được phòng Khách hàng thực hiện.
Tùy theo đánh giá về mức độ rủi ro, ngân hàng sẽ có chương trình kiểm tra đối với
tình hình hoạt động kinh doanh của từng khách hàng cụ thể. Kiểm tra sau khi cho
vay tập trung vào các nội dung như: khách hàng sử dụng vốn vay có đúng mục đích
không? hoạt động kinh doanh của khách hàng có diễn ra theo như kế hoạch đề ra
không? Có thực hiện các điều kiện tín dụng đã được phê duyệt, có phù hợp với tình
hình thực tiễn không? Mức độ thực hiện các cam kết của khách hàng đối với ngân
hàng?...
 45

2.2.3.3. Chính sách cho vay có đảm bảo.

Trong giai đoạn từ 2001-2008, dư nợ cho vay tại VCB Đồng Nai có tốc độ
tăng trưởng nhất định. Trong đó cho vay có tài sản bảo đảm chiếm đến 70% tổng dư
nợ cho vay của toàn chi nhánh.
Cũng trong giai đoạn này, chính sách phát triển tín dụng của VCB ĐN hướng
về các DN lớn, có doanh số thanh toán XNK lớn phù hợp với thế mạnh về ngoại tệ
và kinh nghiệm trong lĩnh vực thanh toán quốc tế và phù hợp với đặc điểm kinh tế
xã hội ở Đồng Nai là tỉnh công nghiệp có sức thu hút đầu tư nước ngoài khá lớn. Vì
vậy, hình thức đảm bảo tiền vay áp dụng cho các đối tượng cho vay ngoại tệ khá đa
dạng và thông thoáng:
- Cho vay thế chấp tài sản bất động sản là quyền sử dụng đất và tài sản gắn
liền với đất. Tỷ lệ cho vay/trên giá trị tài sản thế chấp loại này tối đa là 70%.
- Cho vay thế chấp động sản là máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, hàng
tồn kho,… Tỷ lệ cho vay/giá trị tài sản thế chấp thông thường tối đa 50% đối với
máy móc thiết bị, phương tiện vận tải và 70% đối với hàng tồn kho, khoản phải thu.
- Cho vay thế chấp bằng tài sản hình thành trong tương lai hay còn gọi là tài
sản hình thành từ vốn vay với tỷ lệ cho vay/tài sản thế chấp có khi lên đến 70%. Tài
sản hình thành trong tương lai được áp dụng phổ biến đối với việc cho vay dự án
đầu tư xây dựng nhà xưởng hoặc cho vay nhập khẩu dây chuyền sản xuất.
- Cho vay thế chấp một phần hoặc cho vay không có tài sản đảm bảo hoặc có
thư bảo lãnh của công ty mẹ nhưng chủ yếu mang tính hình thức.

2.3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH LẬP DPRR
TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI
2.3.1. Các văn bản hướng dẫn của VCB TW về một số nội dung liên quan đến
việc thực hiện QĐ 493 và QĐ 18.
Nhằm thực hiện QĐ 493 và QĐ số 18 của NHNN về phân loại nợ và trích
lập dự phòng rủi ro tín dụng một cách nghiêm túc và thống nhất trong toàn hệ
thống, VCB TW đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, cụ thể như:
 46

- Công văn số 609/CV-VCB.QLTD ngày 30/05/2005 lưu ý: Nợ đươc phân

loại và trích lập dự phòng trên cơ sở đánh giá chất lượng thực tế của khoản vay
(từng hợp đồng tín dụng)
Với mọi trường hợp, chi nhánh không đựơc phép nâng bậc phân loại nợ trái
với quy định.
Tài sản bảo đảm để tính dự phòng cụ thể: là tài sản bảo đảm hợp pháp theo
các quy định hiện hành. Tài sản bảo đảm của khoản nợ nào thì được tính cho khoản
nợ đó.
- Công văn số 896/VCB.CSTD ngày 16/07/2007 hứơng dẫn; Các khoản cam
kết ngoại bảng và toàn bộ dư nợ nội bảng của một khách hàng tại VCB được phân
loại vào cùng một nhóm nợ để đánh giá đúng rủi ro theo khách hàng.
- Công văn số 1613/CV-VCB.CN-CSTD ngày 10/12/2007 trả lời một số
vướng mắc khi thực hiện phân loại nợ theo QĐ 18/2007/NHNN: Về khái niệm
"khoản nợ":
Đối với các HĐTD đựơc thực hiện trực tiếp, không có các khế ước, giấy
nhận nợ từng lần, "khoản nợ" được hiểu là hợp đồng tín dụng và trích lập DPRR chỉ
tính trên số dư nợ đã được giải ngân.
Đối với các HĐTD giải ngân nhiều lần thông qua các khế ước, giấy nhận nợ
từng lần được hạch toán vào các tài khoản vay khác nhau,"khoản nợ" được hiểu là
từng khế ước, giấy nhận nợ.
Khi thực hiện phân loại nợ, chi nhánh rà soát nội dung các hợp đồng tín dụng
thực tế ký với khách hàng và chỉ phân loại, trích lập dự phòng những "cam kết cho
vay không huỷ ngang vô điều kiện và có thời điểm thực hiện cụ thể" theo đúng quy
định tại QĐ18.
- Công văn số 1264/CV-VCB.CN ngày 01/10/2007 yêu cầu các chi nhánh
tăng cường các biện pháp xử lý nợ, thực hiện cơ cấu lại thời gian trả nợ cho khách
hàng theo quy định của NHNN, sử dụng DPRR để xử lý các khoản nợ đủ điều kiện
theo QĐ 93, đồng thời tăng cường quản lý các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR,
áp dụng mọi biện pháp để thu hồi nợ ở mức độ tối đa có thể.
 47

Hội đồng xử lý rủi ro cơ sở phải thực hiện rà soát, đánh giá, có phương án cụ
thể về xử lý nợ xấu và báo cáo về Hội sở chính tình hình các khách hàng thuộc
nhóm 3,4 có dư nợ xấu từ 5 tỷ đồng trở lên và tất cả các khách hàng thuộc nhóm 5
(báo cáo về dư nợ gốc, lãi, tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính, tài sản
bảo đảm, khả năng trả nợ và phương án thu hồi các khoản nợ xấu...)
2.3.2. Quy trình phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng đang áp dụng tại
VCB Đồng Nai.
Hiện nay VCB Đồng Nai đang thực hiện phân loại nợ theo “Quy trình phân
loại nợ và trích lập DPRR” thống nhất trong toàn hệ thống. Quy trình thực hiện gồm
các bước sau:
2.3.2.1. Cập nhật dữ liệu trên hệ thống:
Hàng ngày, VCB TW sẽ chuyển file phân loại nợ tự động cho từng chi nhánh
trên cơ sở khai thác dữ liệu từ hệ thống mạng quản lý nội bộ.
Trong quá trình quản lý theo dõi khách hàng , Phòng Khách hàng căn cứ vào
các thông tin phát sinh từ khách hàng như:
- Diễn biến bất lợi tác động tiêu cực đến môi trường kinh doanh của khách
hàng;
- Chỉ tiêu tài chính chủa khách hàng bị suy giảm liên tục hoặc biến động lớn
theo chiều hướng suy giảm;
- Khách hàng không cung cấp đầy đủ, kịp thời và trung thực các thông tin tài
chính theo yêu cầu của ngân hàng;
- Khách hàng bị phân loại ở nhóm nợ cao hơn tại TCTD khác.
Căn cứ vào các thông tin có được, đối chiếu với tình trạng nhóm nợ của
khách hàng trên hệ thống. Trường hợp thông tin nhóm nợ của khách hàng trên hệ
thống chưa phản ánh đúng mức độ rủi ro của khách hàng, Phòng Khách hàng lập
“thông báo tác nghiệp phân loại nợ” gửi Quản lý nợ.
Căn cứ thông báo tác nghiệp phân loại nợ của Phòng Khách hàng, Phòng
Quản lý nợ chịu trách nhiệm cập nhật thông tin trên hệ thống về phân loại nợ, trích
lập dự phòng rủi ro (gồm các chỉ tiêu như nhóm nợ, thời gian hiệu lực áp dụng,
nguyên nhân điều chỉnh nhóm nợ…)
 48

2.3.2.2. Đối chiếu kiểm soát dữ liệu hàng ngày.

Hàng ngày, phòng Quản lý nợ kiểm tra đối chiếu và xác nhận các báo cáo tác
nghiệp in từ hệ thống (nếu có phát sinh). Trường hợp dữ liệu có sai sót thì tiến hành
điều chỉnh trên hệ thống. Trường hợp có các khoản nợ hết thời gian thử thách,
Phòng Quản lý nợ lập “Thông báo tình trạng nhóm nợ” gửi Phòng Khách hàng để
có sự xem xét đánh giá lại theo các điều kiện quy định. Nếu khách hàng không đáp
ứng đủ điều kiện quy định, phải kéo dài thời hạn thử thách/hoặc các khoản nợ phải
điều chỉnh nhóm nợ do các nguyên nhân từ phía khách hàng mà các nguyên nhân đó
đã được khắc phục thì Phòng Khách hàng lập “thông báo tác nghiệp phân loại nợ”
gửi Quản lý nợ để cập nhật hệ thống.
2.3.2.3. Cập nhật dữ liệu về phân loại nợ.
Trước ngày làm việc cuối tháng, Phòng Quản lý nợ cập nhật giá trị tài sản
bảo đảm vào hệ thống, đồng thời lập thông báo về tình trạng nhóm nợ gửi Phòng
Khách hàng gồm:
- Tình trạng nhóm nợ của khách hàng vay hợp vốn với tổ chức tín dụng khác
(VCB làm đầu mối/làm thành viên)
- Trường hợp khách hàng có quan hệ tín dụng với nhiều chi nhánh VCB, áp
dụng nhóm nợ theo mức khách hàng tương ứng với mức độ rủi ro cao nhất.
- Căn cứ thông báo của Quản lý nợ, phòng Khách hàng thực hiện:
- Đối với khách hàng có khoản vay hợp vốn mà VCB là đầu mối/thành viên,
phòng Khách hàng thông báo kết quả phân loại nợ tại chi nhánh/hoặc chủ
động thu thập thông tin về phân loại nợ của khách hàng tại TCTD đầu mối và
thống nhất kết quả phân loại nợ của khách hàng theo nhóm nợ có mức độ rủi
ro cao hơn.
- Đối với khách hàng có quan hệ tín dụng với nhiều chi nhánh VCB, phải phối
hợp, thỏa thuận với các chi nhánh đó để xác định kết quả phân loại nợ phù
hợp với quy định.
 49

2.3.2.4. Đề xuất phân loại nợ, trích lập DPRR tín dụng.
Trước ngày 05 hàng tháng, phòng Quản lý nợ các báo cáo thống kê về phân
loại nợ, và lập tờ trình về phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro tín dụng của tháng
trước. Danh mục các báo cáo bao gồm:
- Báo cáo phân loại nợ và trích lập DPRR.
- Chi tiết phân loại nợ, trích lập dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt
động ngân hàng.
- Tài sản bảo đảm tính DPRR.
Sau khi chuẩn bị đầy đủ bộ hồ sơ đề xuất phân loại nợ, trích lập DPRR tín
dụng, phòng Quản lý nợ chịu trách nhiệm trình tiếp lên cấp có thẩm quyền phê
duyệt, sau đó gửi các báo cáo về Hội sở chính.

Theo quy trình phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng hiện đang áp dụng
tại VCB, việc phân loại nợ vẫn căn cứ vào các yếu tố định lượng theo điều 6 QĐ
493. VCB đang tiến hành hoàn tất các thủ tục để trình NHNN chấp thuận cho phân
loại nợ theo điều 7 QĐ 493. Theo quy định, để được NHNN chấp thuận, VCB phải
hội đủ các điều kiện sau:
- Kết quả xếp hạng tín dụng được Hội đồng quản trị phê duyệt.
- Hệ thống xếp hạng tín dụng đã được áp dụng thử nghiệm tối thiểu một
(01)năm.
- Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ phù hợp với hoạt động kinh doanh, đối
tượng khách hàng, tính chất rủi ro cả khoản nợ của VCB.
- Chính sách quản lý rủi ro tín dụng, mô hình giám sát rủi ro tín dụng, phương
pháp xác định và đo lường rủi ro tín dụng có hiệu quả, trong đó bao gồm
cách thức đánh giá về khả năng trả nợ của khách hàng, hợp đồng tín dụng,
các tài sản bảo đảm, khả năng quản lý và thu hồi nợ của VCB.
- Hệ thống thông tin có hiệu quả để đưa ra các quyết định, điều hành và quản
lý đối với hoạt động kinh doanh, thích hợp với hệ thống xếp hạng tín dụng và
phân loại nợ.
 50

- Hàng năm, VCB phải đánh giá lại hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và
chính sách DPRR cho phù hợp với tình hình thực tế và các quy định của
pháp luật. Việc thay đổi, điều chỉnh chính sách DPRR của VCB phải được
NHNN chấp thuận bằng văn bản.
VCB đã xây dựng và triển khai ứng dụng hệ thống xếp hạng tín dụng khách
hàng từ năm 2003 theo hướng dẫn của NHNN và tư vấn của các chuyên gia tài
chính thuộc Ngân hàng Thế giới (WorldBank). Đến nay, hệ thống xếp hạng nội bộ
này đã được chỉnh sửa nhiều lần nhằm phù hợp hơn với điều kiện kinh tế xã hội đã
thay đổi và các hiệp ước quốc tế mà Việt nam cam kết. Việc chấm điểm xếp hạng
tín dụng khách hàng được thực hiện theo công văn số 1348/VCB-QLTD ngày
22/12/2003 về việc ban hành hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp và công văn
số 279/VCB.CSTD ngày 09/3/2007 về việc chỉnh sửa hệ thống xếp hạng tín dụng
doanh nghiệp.
Hiện nay, VCB cũng đã ban hành các văn bản liên quan đến công tác phân
loại nợ, trích lập DPRR và quản trị rủi ro nhằm xây dựng một khuôn khổ thống nhất
về quan niệm, cơ chế hoạt động quản lý, công cụ đo lường và các giới hạn kiểm
soát rủi ro cơ bản, cụ thể như:
- “Quy chế phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng
trong hoạt động ngân hàng” của ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam.
- “Chính sách quản lý rủi ro tín dụng” (Ban hành kèm theo QĐ số 75/QĐ-
VCB.HĐQT ngày 12/3/2009).
- “Quy định của ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam về quản lý và xử
lý các khoản nợ có vấn đề” (Ban hành kèm theo QĐ số 106/QĐ-VCB.CSTD
ngày 07/4/2009).
- Đồng thời VCB cũng đã xây dựng xong phần mềm nhập Báo cáo tài chính
và tình trạng khách hàng phục vụ cho việc xếp hạng tín dụng doanh nghiệp
và đang trong quá trình chạy thử nghiệm.
Có thể nói VCB đã rất nỗ lực trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản trị
rủi ro cũng như xây dựng hệ thống công nghệ tiện ích nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn
của NHNN để được tiến hành phân loại nợ theo phương pháp định tính. Có cơ sở để
 51

tin tưởng rằng, VCB sẽ là Tổ chức tín dụng thứ hai sau BIDV được NHNN chấp
thuận cho phân loại nợ theo điều 7 QĐ 493 để đưa công tác phân loại nợ tiệm cận
chuẩn mực thông lệ quốc tế.
2.3.3. Thực trạng kết quả phân loại nợ, trích lập và sử dụng DPRR tín dụng.
2.3.3.1. Phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng.

Bảng 2.4 : Phân loại nợ của chi nhánh VCB Đồng Nai.
Năm 2004 2005 2006 2007 2008 31/03/2009
Tổng dư nợ 3,124,055 3,541,437 4,323,920 4,413,731 3,858,928 3,862,025
- Nhóm 1 4,285,654 4,289,534 3,409,467 3,383,590
- Nhóm 2 21,153 28,037 37,277 74,141
- Nhóm 3 10,117 82,093 9,581 11,460
- Nhóm 4 642 7,944 211,291 4,456
- Nhóm 5 6,354 6,124 191,310 388,378
Tổng nợ xấu (nhóm 3->nhóm 5) 7,932 12,703 17,113 96,160 412,183 404,294
Tỷ lệ nợ xấu/tổng dư nợ tại CN. 0.3% 0.4% 0.4% 2.2% 10.7% 10.5%
Tỷ lệ nợ xấu/tổng dư nợ của
- 3,4% 2,3% 3,4% 5,5% -
VCB.
(Nguồn: Báo cáo phân loại nợ và trích lập DPRRTD định kỳ của VCB Đồng Nai)

Trước năm 2006, nợ quá hạn (nợ xấu) của chi nhánh luôn ổn định ở mức
thấp (khoảng 15 tỷ đồng, tỷ lệ <0.5%) và thấp hơn nhiều so với mức bình quân của
toàn hệ thống. Tuy nhiên từ năm 2006, khi thực hiện phân loại nợ theo QĐ
493/2005/QĐ- NHNN, nợ quá hạn có chiều hướng tăng cao.

Tình hình khó khăn chung của nền kinh tế nước ta trong năm 2008 và những
tháng đầu năm 2009 đã chi phối toàn bộ hoạt động tín dụng của chi nhánh với
những biểu hiện như dư nợ tín dụng và chất lượng tín dụng đều có sự giảm sút. Tại
thời điểm 31/12/2008, nợ xấu của chi nhánh là 412 tỷ quy VND, chiếm tới 10,5%
tổng dư nợ. Nợ xấu tăng vọt (tăng gấp 5 lần so với cuối năm 2007) và cao gấp đôi
so với số bình quân toàn hệ thống. Nợ xấu phát sinh tập trung ở hai khách hàng lớn:

- Công ty thứ nhất (tiền thân là DN có vốn đầu tư nước ngoài - tạm gọi là
công ty A) chuyên về sản xuất bánh kẹo, nước giải khát đóng lon, có dư nợ xấp xỉ
340 tỷ quy VND. Nợ xấu của công ty này phát sinh từ việc công ty sử dụng các
 52

khoản vay ngắn hạn để đầu tư dài hạn có tính chất bắc cầu trong khi chờ nguồn vốn
dài hạn từ việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Tuy nhiên do diễn biến xấu trên
thị thị trường tài chính nên việc phát hành trái phiếu không thể thực hiện được và
công ty lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Tính tới thời điểm cuối quý
I/2009, nợ của công ty này được xếp vào nợ nhóm 5.

Nguyên nhân nợ xấu của công ty này không xuất phát từ bản thân hoạt động
kinh doanh mà từ sự mất cân đối về cơ cấu vốn. Nếu giải quyết được sự mất cân đối
vốn, giảm nhẹ áp lực tài chính ngắn hạn thì hoạt động của công ty hoàn toàn có thể
phục hồi và ổn định trở lại.

Hiện nay, với sự hỗ trợ của các ngân hàng đồng ý cơ cấu lại nợ gốc – lãi,
công ty vẫn đang tiếp tục hoạt động bình thường. Công ty đã đạt được thỏa thuận
chính thức với một công ty nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực sản xuất bao bì để
bán lại dự án đang triển khai. Số tiền nhận được từ việc bán dự án sẽ dùng để trả bớt
các khoản nợ vay ngân hàng.

- Công ty thứ hai (tạm gọi là công ty B) có tổng dư nợ nhóm 5 đến

31/03/09 là 46 tỷ đồng. Đây là một doanh nghiệp nhà nước chuyên về sản xuất động
cơ, máy nông cụ. Công ty được chỉ định của chính phủ sản xuất và cung cấp động
cơ cho IRAQ theo hiệp định thanh toán song phương giữa hai chính phủ. Hợp đồng
giao hàng này được sự bảo lãnh thanh toán của Bộ tài chính. Tuy nhiên do tình hình
chính trị biến động tại IRAQ nên phần lớn công nợ công ty không liên hệ được với
người mua để xác nhận việc nhận hàng làm cơ sở đối chiếu thanh toán giữa hai
chính phủ. Hiện nay văn phòng Chính phủ đã có chỉ thị cho Bộ tài chính/Bộ công
thương có văn bản đề xuất xử lý theo hướng thanh toán hoặc khoanh nợ cho công
ty.

Nợ xấu của hai công ty tổng cộng là 386 tỷ, chiếm 94% tổng nợ xấu của toàn
chi nhánh. Nếu các giải pháp xử lý được thực hiện theo đúng kế hoạch thì chất
lượng tín dụng của chi nhánh Đồng Nai sẽ tốt trở lại vào cuối năm 2009, dự kiến
giảm xuống dưới 3%.
 53

Nợ xấu phát sinh trong năm 2008 tại chi nhánh Đồng Nai tập trung ở các
khách hàng trước đây có quan hệ tín dụng rất tốt, đều là những khách hàng có uy
tín, hoạt động sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả cao. Trước đây nợ xấu chủ yếu tập
trung ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các khách hàng cá nhân thì nay lại tập trung ở
một số khách hàng lớn, lần đầu tiên phát sinh ở khối khách hàng có nguồn gốc FDI
và thuộc lĩnh vực VCB ưu tiên đầu tư.

Bảng 2.5: Dư nợ xấu của một số chi nhánh VCB

Tên Chi nhánh Dư nợ xấu năm 2008 (tỷ đồng)

Cần Thơ 494
Đồng Nai 412

Sở Giao dịch 364

Sóc Trăng 324

Hải Phòng 300

Huế 210

Đà Nẵng 179
(Nguồn: Báo cáo tại Hội nghị Giám đốc VCB năm 2008)

Bảng 2.6: So sánh chất lượng tín dụng của các NHTM trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

Đơn vị tính: triệu đồng

NĂM 2007 NĂM 2008
STT Tên ngân hàng Tỷ lệ nợ Tổng dư Tỷ lệ nợ
Tổng dư nợ Nợ xấu Nợ xấu
xấu nợ xấu

1 NH Ngoại thương Đồng Nai 4,413,731 96,160 2.2% 3,858,928 412,183 10.7%

2 NH Ngoại thương Biên Hòa 484,816 - 0.0% 1,095,299 50,498 4.6%

3 NH Ngoại thương Nhơn Trạch 560,283 - 0.0% 650,603 3,315 0.5%

4 NH NN & PTNT 5,661,707 19,731 0.3% 5,890,952 125,025 2.1%

5 NH Công Thương ĐN 1,603,049 - 0.0% 2,634,522 1,289 0.0%

6 NH Công Thương KCN 982,784 16,050 1.6% 849,292 6,741 0.8%

 54

7 NH Đầu tư và phát triển 1,721,691 20,904 1.2% 1,888,608 286,031 15.1%

8 ACB 616,895 2,220 0.4% 458,315 5,131 1.1%

9 Sacombank 904,297 441 0.0% 1,049,654 5,358 0.5%

10 Techcombank 320,637 - 0.0% 520,910 414 0.1%

11 VIB Bank 468,227 15,749 3.4% 725,067 21,325 2.9%

12 NH Đại Á 1,695,197 260 0.0% 1,842,245 8,649 0.5%

(Nguồn: Báo cáo tổng hợp tín dụng – NHNN Tỉnh Đồng Nai)
So sánh với các chi nhánh khác và với các TCTD khác trên địa bàn, chi
nhánh Đồng Nai hiện là một trong những ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao. Điều này
ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động của chi nhánh cũng như vị thế mà chi
nhánh đã tạo lập được trong suốt gần 20 năm qua. Tuy nhiên, với những nỗ lực của
Ban Giám đốc cũng như cán bộ tín dụng nhằm tăng cường kiểm tra giám sát các
khoản nợ xấu và đồng hành cùng doanh nghiệp khắc phục khó khăn, có thể thấy các
giải pháp tháo gỡ đã bắt đầu phát huy tác dụng.
> Những nguyên nhân chủ yếu có thể dẫn đến việc phát sinh nợ xấu trong thời
gian qua tại VCB Đồng Nai.
 Nguyên nhân từ môi trường bên ngoài.
- Do những biến động bất lợi của nền kinh tế vĩ mô: Năm 2008 là một năm
đặc biệt khó khăn trong hoạt động tín dụng. Nhằm đối phó với những dấu hiệu lạm
phát đầu năm 2008, NHNN thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt để kiểm soát lạm
phát. Theo chỉ đạo chung của VCB TW, chi nhánh tập trung vào công tác huy động
vốn, giảm dư nợ đảm bảo thanh khoản cho toàn hệ thống. Do ảnh hưởng của khủng
hoảng toàn cầu, thị trường bị thu hẹp, lãi suất tăng cao, hàng loạt doanh nghiệp lâm
vào tình trạng hết sức khó khăn, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu và các
doanh nghiệp đang triển khai các dự án trung dài hạn. Sang cuối năm 2008, nền
kinh tế từ nguy cơ lạm phát đã nhanh chóng phải đối mặt với nguy cơ suy giảm kinh
tế, NHNN chuyển sang thực hiện chính sách nới lỏng tiền tệ. Những diễn biến này
gây ảnh hưởng lớn đến tình hình hoạt động của các khách hàng có quan hệ tín dụng
tại chi nhánh, một số khách hàng lớn có mức doanh thu sụt giảm đến 50% dẫn đến
việc trả nợ vay ngân hàng gặp khó khăn.
 55

- Tình hình khó khăn chung của nền kinh tế, chính sách thắt chặt tiền tệ của
NHNN trong thời gian đầu cũng khiến một vài khách hàng lớn bị động trong việc
huy động nguồn vốn khi đang triển khai các dự án đầu tư trung dài hạn để mở rộng
sản xuất, dẫn đến mất cân đối tài chính, phải dùng nguồn vốn ngắn hạn bù đắp cho
các nhu cầu vốn dài hạn, ảnh hưởng đến khả năng thanh toán các khoản nợ.
 Nguyên nhân từ phía ngân hàng.
- Chất lượng công tác thẩm định chưa tốt: Một số trường hợp xác định giới hạn
tín dụng cao hơn nhu cầu vốn thực tế của khách hàng dẫn đến việc khách hàng sử
dụng vốn vay không đúng mục đích, khó kiểm soát.
- Chưa thận trọng khi cấp tín dụng cho khách hàng trong các trường hợp tình
hình tài chính của khách hàng đang bị mất cân đối, luồng tiền suy giảm, ngân hàng
cho vay ngắn hạn để tài trợ bù đắp cho các nhu cầu vốn trung dài hạn.
- Chưa khai thác đầy đủ các nguồn thông tin, nhất là các thông tin từ bên
ngoài dẫn đến việc phân tích đánh giá khách hàng (tình hình tài chính, sản xuất kinh
doanh, đầu ra của sản phẩm, khả năng cân đối vốn...) chưa thật sát với thực tế.
- Công tác kiểm tra sau khi cho vay còn hạn chế: Chưa thực hiện thường
xuyên công tác kiểm tra sau cho vay, vì vậy không nắm bắt kịp thời tình hình khách
hàng, không phát hiện sớm đựơc những rủi ro của khách hàng để có biện pháp xử lý
kịp thời hạn chế rủi ro cho ngân hàng (như bổ sung tài sản bảo đảm, giảm dần dư
nợ....)
- Việc định giá tài sản còn thiếu căn cứ và chưa hợp lý, nhất là đối với tài sản
bảo đảm là MMTB, khoản phải thu, hàng tồn kho: Chi nhánh chủ yếu căn cứ vào
giá trị sổ sách trên cân đối kế toán của doanh nghiệp, ít trường hợp thuê thẩm định
giá; việc kiểm tra, giám sát và đánh giá lại giá trị tài sản chưa được thực hiện
thường xuyên, việc đánh giá lại giá trị tài sản nhiều khi không được lập thành biên
bản và ký phụ lục hợp đồng thế chấp nên việc ghi nhận giá trị tài sản bảo đảm trên
ngoại bảng kế toán không được cập nhật kịp thời.
Trong hầu hết trường hợp chi nhánh đều chỉ nhận tài sản bảo đảm là hàng
tồn kho và khoản phải thu như là biện pháp thế chấp bổ sung. Đây là những tài sản
 56

có sự biến động liên tục nhưng chưa có biện pháp để kiểm soát đối với những tài
sản này.
Bảng 2.7: Tình hình trích lập dự phòng (đơn vị tính: triệu đồng)

Tổng dự phòng Lợi nhuận sau

Năm Dự phòng cụ thể Dự phòng chung
phải trích trích lập DP
Năm 2006 46,460 6,250 40,210 102,764
Năm 2007 49,629 14,343 35,286 104,859
Năm 2008 135,814 107,213 28,601 47,000
(Nguồn: Báo cáo phân loại nợ và trích lập dự phòng tại VCB Đồng Nai)

Quỹ dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng của chi nhánh tăng theo từng năm và
tương ứng với mức độ rủi ro gia tăng của các khoản nợ. Năm 2008, số dự phòng rủi
ro phải trích là 135,8 tỷ đồng, lớn nhất từ trước tới nay. Mặc dù lợi nhuận hoạt động
những năm qua tương đối ổn định và có sự tăng trưởng nhẹ nhưng lợi nhuận thực tế
sau trích lập dự phòng lại giảm đáng kể do số tiền trích lập dự phòng được hạch
toán vào chi phí.
2.3.3.2. Sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng
Bảng 2.8 : Danh sách khách hàng được xử lý bằng DPRR tại chi nhánh còn đến
31/03/09 (đơn vị tính: đồng)

STT Tên khách hàng Số tiền đã xử lý quy VND Thời điểm xử lý

1 Trường Thuận - Lâm Đồng 1,230,013,999 28/12/2001
2 Cty XNK Đồng nai 4,663,578,742 31/12/2002
3 Cty vận tải Ngoại thương Đồng nai 3,681,148,206 2003
4 Cty Donapimex 1,411,119,075 2003
5 CTCP HCH 1,461,231,611 31/12/2007
6 Võ Thị Lĩnh 2,980,000 31/12/2007
7 Hoàng Đức 2,886,000 2008
8 Tăng Lý Giềng 1,652,000 2008

Tổng cộng 12,454,609,633

(Nguồn: Báo cáo nợ đã xử lý bằng quỹ DPRR tại VCB Đồng Nai Quý 1/2009)
 57

Nhìn chung số nợ được xử lý bằng quỹ DPRR trong thời gian qua không lớn,
nguyên nhân là các khoản nợ tồn đọng tại VCB Đồng Nai (nợ nhóm 5) hiện vẫn còn
đối tượng thu hồi, có tài sản bảo đảm… nên vẫn phải để theo dõi thu nợ trên nội
bảng, chưa được phép xử lý ra ngoại bảng. Hiện tại chi nhánh đang xúc tiến khởi
kiện một số khách hàng có nợ tồn đọng nhóm 5 để thu hồi nợ.

2.3.3.3. Tình hình thu hồi các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR.
Để xử lý nợ xấu một cách hiệu quả, chi nhánh linh hoạt trong việc xây dựng
các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng, xử lý tận thu nợ phù hợp với tình
hình thực tế. Định hướng chung của chi nhánh trong công tác xử lý nợ xấu là thực
hiện các giải pháp hợp lý trên cơ sở phân tích tình hình của từng khách hàng cụ thể:
Đối với các nguyên nhân khách quan như thiên tai, lũ lụt, cho vay theo sự chỉ
đạo của chính phủ, UBND tỉnh Đồng Nai,… ngân hàng đã lập hồ sơ xin xử lý giảm
nợ, xóa nợ, sử dụng quỹ dự phòng rủi ro để bù đắp gửi lên ngân hàng VCB TW xin
xử lý.
Đối với các nguyên nhân từ phía khách hàng do thị trường biến động bất lợi,
hàng tồn kho ứ đọng chưa thể bán để thu hồi nợ và những nguyên nhân hợp lý khác
mà khách hàng có thiện chí để giải quyết nợ nhưng chưa thể thực hiện thì ngân hàng
xem xét từng trường hợp cụ thể mà giải quyết như:
 Giảm lãi suất cho vay để tháo gỡ khó khăn cho khách hàng.
 Nhận thêm tài sản đảm bảo nợ vay.
 Tổ chức các cuộc thương lượng với các tổ chức tín dụng khác cùng tham
gia đầu tư đối với khách hàng để tìm giải pháp cùng tháo gỡ khó khăn
cho khách hàng, có thể tính đến phương án tiếp tục duy trì cấp tín dụng,
điều chỉnh kỳ hạn nợ, gia hạn trả nợ vay gốc- lãi nhằm làm giảm áp lực
trả nợ, giúp khách hàng có nguồn vốn luân chuyển để duy trì và phát triển
hoạt động sản xuất kinh doanh tạo điều kiện cho ngân hàng thu hồi dần
các khoản nợ. Thực tế cho thấy, đối với các khách hàng có thiện chí trả
nợ thì biện pháp này đã phát huy hiệu quả tích cực.
 58

 Tìm các đối tác thông qua mối quan hệ ngân hàng để giúp khách hàng
bán hàng tồn kho, hàng ứ đọng để thu hồi nợ.
 Thanh lý tài sản đảm bảo nợ để thu hồi nợ.
 Nếu phát hiện khách hàng sử dụng vốn sai mục đích thì yêu cầu thu hồi
nợ vay trước hạn.
Nếu do nguyên nhân là khác hàng cố tình lừa đảo hoặc lợi dụng sự tín nhiệm
để lừa đảo…thì ngân hàng kiên quyết gửi hồ sơ lên tòa án, viện kiểm sát, chính
quyền để giải quyết và xử lý tài sản đảm bảo (nếu có).
Các nguyên nhân khác tùy theo trường hợp mà ngân hàng có biện pháp cụ
thể và tùy theo từng đối tượng khách hàng mà ngân hàng có biện pháp xử lý phù
hợp.
Đối với các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR, chi nhánh xác định rõ việc
sử dụng DPRR để xử lý các khoản nợ xấu là giải pháp để lành mạnh hoá tình hình
tài chính, còn ngân hàng vẫn phải có trách nhiệm kiên trì thu hồi nợ để giảm thiệt
hại xuống mức thấp nhất. Do vậy chi nhánh đã thực hiện các biện pháp đồng bộ để
thu hồi nợ. Đến cuối năm 2008, số thu hồi nợ của chi nhánh đứng cao nhất toàn hệ
thống VCB với tỷ lệ thu hồi là 88,33%, cụ thể như sau:
Bảng 2.9: Tình hình thu hồi nợ sau xử lý bằng DPRR của VCB Đồng Nai
Đơn vị tính: triệu đồng
Rủi ro ngân hàng được xử lý 51.807
Thu nợ lũy kế đến 30/06/2007 45.760
Rủi ro ngân hàng được xử lý bằng DP còn đến 31/12/08 6.047
Tỷ lệ thu hồi nợ 88,33%
(Nguồn: VCB Đồng Nai)

Số nợ thu hồi được tập trung ở nhóm khách hàng có nợ khoanh cà phê (công
ty XNK Đồng Nai, công ty Tín Nghĩa, công ty Thương mại Đồng Nai). Số nợ
khoanh này khoảng 57 tỷ đồng) tập trung vào các công ty kinh doanh xuất khẩu cà
phê mà Ngân hàng Ngoại Thương thực hiện việc cho vay theo sự chỉ đạo của Chính
phủ thu mua tạm trữ cà phê vào niên vụ năm 2001, nhưng do tình hình cà phê trên
thế giới biến động bất lợi, nên được khoanh trong vòng 3 năm từ nguồn vốn của
Chính phủ. Đến thời điểm tháng 8/2004 khoản nợ khoanh này đã được xử lý hoàn
 59

toàn ra ngoại bảng và được tiến hành thu dần trong 3 năm, tính đến cuối năm 2008
đã được thu hồi toàn bộ.
Bảng 2.10: Tình hình thu hồi nợ sau xử lý bằng DPRR của các chi nhánh VCB.
(Đơn vị tính: Triệu đồng)
Rủi ro NH được Rủi ro NH được
Số thu hồi Tỷ lệ thu hồi
Stt Tên Chi nhánh xử lý bằng DPRR xử lý bằng DP còn
được nợ
theo thông báo đến 31/12/2008
1 Đồng Nai 51,807 45,760 6,047 88.33%
2 HCM 1,001,582 377,405 624,177 37.68%
3 Sở giao dịch 750,643 264,811 485,832 35.28%
4 Vũng Tàu 238,345 82,601 155,744 34.66%
5 Tân Thuận 255,770 80,138 175,632 31.33%
6 Đà Nẵng 168,920 50,710 118,210 30.02%
7 Cần Thơ 81,506 15,853 65,653 19.45%
8 Nha Trang 280,590 44,997 235,593 16.04%
9 Hà Nội 100,184 12,683 87,501 12.66%
10 Hải Phòng 55,736 3,231 52,505 5.80%
11 Huế 217,002 10,334 206,668 4.76%
12 Bình Dương 20 - 20 0.00%
(Nguồn: VCB TW)

Nhận xét về tình hình xử lý rủi ro và thu hồi nợ:

Sau xử lý rủi ro, ngân hàng vẫn phải tiến hành nhiều biện pháp để thu hồi nợ.
Tuy nhiên việc thu hồi nợ đã xử lý DPRR tại chi nhánh những năm gần đây gặp khá
nhiều khó khăn. Các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR còn tồn đọng đến nay đều
không còn đối tượng thu hồi nợ, không còn tài sản bảo đảm nên khả năng thu hồi là
rất khó khăn, cụ thể như:
- Công ty XNK Đồng Nai : Công ty hiện vẫn đang hoạt động. Tuy nhiên với
khoản nợ tồn đọng này công ty chưa có kế hoạch trả nợ do công ty đang tiếp tục gửi
kiến nghị lên Bộ Tài chính cho phép xử lý nợ theo thông tư 74/2002/TT-BTC.
- Công ty Trường Thuận - Lâm Đồng : khoản vay không có tài sản đảm bảo,
công ty đã giải thể, chủ doanh nghiệp đã bỏ trốn không còn khả năng thu hồi nợ.
- Công ty cổ phần HCH: Công ty không còn hoạt động, tài sản thế chấp đã
phát mãi hết, không còn khả năng thu hồi nợ.
 60

- Võ Thị Lĩnh, Hoàng Đức, Tăng Lý Giềng: Khoản vay không có tài sản bảo
đảm, khách hàng đã chết, không còn khả năng thu hồi nợ.
Việc thu hồi nợ bằng cách bán tài sản như nhà và đất, ngân hàng thường gặp
khó khăn khi khách hàng chây ỳ và các cơ quan hữu quan chậm trong việc hỗ trợ
ngân hàng can thiệp vào khách hàng. Tại chi nhánh đã có trường hợp tòa án ra bản
án có hiệu lực pháp luật cách đây gần 4 năm nhưng đến nay vẫn chưa thể tiến hành
phát mãi tài sản để thu nợ do sự chậm trễ của đội thi hành án. Các tài sản khi xử lý
nhiều khi không đủ thu hồi nợ do việc định giá ban đầu không phù hợp hoặc do một
lý do nào đó mà tài sản không còn giá trị khi phát mãi. Do vậy ngân hàng bị thiệt
hại trong trường hợp này.
Trong quá trình xử lý nợ tồn đọng của ngân hàng, bên cạnh một số thuận lợi,
đã và đang tồn tại không ít khó khăn, vướng mắc. Có thể khái quát một số khó khăn
vướng mắc như sau:
 Thiếu cơ chế xử lý cho các trường hợp doanh nghiệp vẫn còn tồn tại, thực
chất là đã ngưng họat động nhưng không có văn bản xác nhận của cơ quan
có thẩm quyền; doanh nghiệp đang ngừng họat động để chờ hoàn tất thủ
tục chuyển đổi (cổ phần hóa, bán khóan, cho thuê). Tại chi nhánh Đồng
Nai có một số trường hợp nợ đã được hạch toán ra ngoại bảng cân đối kế
toán đủ năm năm nhưng vẫn chưa được phép xóa do khách hàng tự giải
thể, không có quyết định giải thể, phá sản của tòa án theo quy định (trường
hợp công ty Trường Thuận – Lâm Đồng)
 Đối với các công ty đang hoạt động, việc yêu cầu doanh nghiệp cung cấp
báo cáo tài chính, các tài liệu liên quan đến tình hình tài chính, kế toán
doanh nghiệp tại quí gần nhất để đánh giá lại nợ tồn đọng là rất khó khăn
vì nhiều doanh nghiệp chỉ tồn tại trên danh nghĩa, hoạt động cầm chừng
không cần báo cáo này.
 Đối với doanh nghiệp có nhiều nợ tồn đọng tại nhiều ngân hàng nên tiến
độ triển khai phụ thuộc vào ngân hàng là chủ nợ lớn nhất của doanh
nghiệp.
 61

2.3.4. Đánh giá công tác phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng tại VCB
Đồng Nai.
 Thành công
- VCB TW nói chung và chi nhánh Đồng Nai nói riêng đã có sự quan tâm
đúng mức, nhận thức được tầm quan trọng của công tác phân loại nợ và trích lập dự
phòng trong công tác quản trị rủi ro, đảm bảo an toàn hoạt động tín dụng trên toàn
hệ thống. Nhiều văn bản hướng dẫn, quy trình, quy định đã được ban hành kịp thời
để có sự thấu hiểu và áp dụng thống nhất.
Có thể nói một thành công của chi nhánh trong công tác phân loại nợ thời
gian qua là đã vận dụng tốt quy trình và thực hiện phân loại nợ cho kết quả khá
chính xác nhờ sự hỗ trợ từ chương trình tin học do chi nhánh tự xây dựng phù hợp
với công tác quản lý khách hàng. So với trước đây công tác phân loại nợ hoàn toàn
được thực hiện một cách thủ công, tốn rất nhiều thời gian và công sức của cán bộ
cũng như không đảm bảo độ chính xác và tiến độ của công tác báo cáo và lên cân
đối kế toán, thì nay việc phân loại nợ có thể hoàn tất trong vòng một (01) ngày đầu
tháng với độ chính xác cao.
Chi nhánh thực hiện phân loại nợ hàng tháng để đánh giá khả năng trả nợ của
khách hàng phục vụ cho công tác quản lý chất lượng và rủi ro tín dụng.
- Để xử lý nợ xấu một cách hiệu quả, Ban Giám đốc chi nhánh đã xây dựng
các giải pháp xử lý nợ linh hoạt phù hợp với tình hình thực tế, cụ thể là:
+ Thành lập Tổ xử lý nợ xấu bao gồm Phó Giám đốc phụ trách công tác quản
lý nợ (làm tổ trưởng) và các thành viên khác là trưởng/phó các phòng ban có liên
quan đến công tác tín dụng để nắm bắt kịp thời tình hình nợ xấu còn tồn đọng cũng
như phát sinh mới, xây dựng các biện pháp cụ thể để xử lý nợ xấu kịp thời. Tổ xử lý
nợ họp định kỳ mỗi tháng một lần để đảm bảo việc kiểm tra giám sát các hoạt động
xử lý nợ một cách thường xuyên liên tục, kịp thời báo các tình hình lên Ban giám
đốc.
+ Định hướng chung của chi nhánh trong công tác xử lý nợ xấu là thực hiện
các giải pháp hợp lý trên cơ sở phân tích tình hình của từng khách hàng cụ thể. Chủ
trương của chi nhánh là đồng hành cùng khách hàng tháo gỡ khó khăn, tư vấn và
 62

phối hợp với khách hàng cũng như với các ngân hàng khác trong việc giải quyết các
vướng mắc phát sinh, tùy từng trường hợp để quyết định có tiếp tục cấp tín dụng
hay không. Đồng thời chi nhánh cũng kiên quyết xử lý, khởi kiện ra tòa để tăng
cường khả năng thu hồi nợ đối với các khách hàng chây ỳ, thiếu thiện chí.
Với những nỗ lực của như trên, tình hình xử lý các khoản nợ xấu của chi
nhánh những tháng gần đây đã có những cải thiện đáng kể. Tính đến cuối tháng
7/2009, tình hình hoạt động của hai khách hàng có dư nợ xấu (nhóm 5) chiếm tỷ
trọng lớn trong tổng dư nợ xấu toàn chi nhánh (chiếm hơn 90% nợ xấu - được đề
cập trong mục 2.3.2.1) đã có tiến triển tốt:
+ Công ty thứ nhất có dư nợ xấu xấp xỉ 340 tỷ đồng đã bán được dự án mới,
trả được số nợ lãi tồn đọng hơn 30 tỷ và phần dư nợ gốc quá hạn 50 tỷ. Dự kiến đến
tháng 10/2009, sau khi hết thời gian thử thách 3 tháng, dư nợ của công ty này sẽ trở
về nợ nhóm 1 (nợ đủ tiêu chuẩn).
+ Công ty thứ hai có dư nợ nhóm 5 thời điểm cuối 2008 là 46 tỷ đồng. Hiện
nay, công ty này đã được sáp nhập vào công ty khác hoạt động trên cùng lĩnh vực
sản xuất máy nông nghiệp. Sau một quá trình thương lượng, phía công ty mới đã
đồng ý dùng nguồn doanh thu bán hàng để trả dần nợ vay. Bên cạnh đó, ngân hàng
sẽ xem xét tăng hạn mức tín dụng để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động tăng thêm của
công ty khi nhận sáp nhập công ty mới. Tính đến cuối tháng 7/2009, công ty cũng
đã trả hết phần nợ xấu này.
Như vậy, có thể thấy, công tác xử lý nợ xấu của chi nhánh thời gian gần đây
đạt được kết quả rất khả quan. Dự kiến tỷ lệ nợ xấu đến cuối năm 2009 giảm từ trên
10% xuống dưới 3% tổng dư nợ là hoàn toàn khả thi.
- Về cơ bản, số tiền trích lập DPRR đã theo kịp mức độ rủi ro gia tăng của
các khoản nợ, đảm bảo khả năng bù đắp khi có tổn thất xảy ra. Tuy các khoản nợ
xấu, nợ tồn đọng được xử lý bằng DPRR của chi nhánh không lớn nhưng đã phần
nào giúp lành mạnh hóa tình hình tài chính, đưa các khoản nợ xấu ra theo dõi ngoại
bảng. Việc sử dụng DPRR để xử lý nợ có sự thảo luận nhất trí của Hội đồng xử lý
rủi ro cơ sở (họp mỗi quý/lần) và được tuân thủ đúng theo đúng các quy định hiện
hành.
 63

- Việc thu hồi các khoản nợ đã được xử lý bằng DPRR được chi nhánh chú
trọng và kết quả thu hồi thời gian qua là khá khả thi. Chi nhánh đã thu hồi được
45,7 tỷ đồng (tính đến thời điểm 31/12/2008) hạch toán vào thu nhập bất thường, là
chi nhánh có tỷ lệ thu hồi nợ sau xử lý bằng DPRR cao nhất hệ thống.
Trích lập và sử dụng dự phòng là một giải pháp tốt cho VCB Đồng Nai trên
các mặt:
- Xử lý nợ xấu và nợ tồn đọng.
- Nâng cao chất lượng tín dụng.
- Lành mạnh hoá tình hình tài chính, năng cao năng lực cạnh tranh.
- Phù hợp xu hướng quản trị rủi ro trong hội nhập, là lựa chọn lâu dài cho công
tác quản trị rủi ro tại ngân hàng trong thời gian tới.
VCB là ngân hàng Việt Nam tiên phong trong ứng dụng mô hình quản trị rủi
ro theo hướng hiện đại và hướng đến chuẩn mực quốc tế với việc phân tách các
phòng chức năng theo hướng chuyên môn hóa cao. Đây là mô hình tổ chức khá phổ
biến của các ngân hàng trên thế giới. Đặc biệt, VCB đã rất chú trọng trong việc ứng
dụng công nghệ thông tin vào việc hỗ trợ các chi nhánh trong công tác phân loại nợ
đảm bảo kết quả phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro khá chính xác.
Hệ thống thông tin tín dụng ngày càng được hoàn thiện, đã thực hiện cung
cấp các thông tin, chuyên đề phân tích về ngành thường xuyên cho các chi nhánh để
tăng khả năng nắm bắt thông tin, phục vụ cho công tác quản trị rủi ro và phân loại
nợ đối với khách hàng.

 Hạn chế
- Kiểm tra và phát hiện các dấu hiệu rủi ro là công việc không chỉ của một bộ
phận mà của tất cả các cán bộ tham gia vào quy trình cấp tín dụng. Theo quy trình,
nhiệm vụ phát hiện các dấu hiệu rủi ro chủ yếu do phòng Khách hàng thực hiện bởi
đây là bộ phận làm việc trực tiếp với khách hàng, thu thập các thông tin, kiểm tra sử
dụng vốn vay…nên có khả năng phát hiện kịp thời những biến động bất lợi. Trong
công tác phân loại nợ và trích lập dự phòng, nhiệm vụ chủ yếu lại do phòng Quản lý
nợ thực hiện trên cơ sở thông tin định lượng từ hệ thống có sự phối hợp cung cấp
 64

các thông tin khác của phòng Khách hàng. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua cho thấy
sự phối hợp giữa các bộ phận vẫn còn rất hạn chế, công tác phát hiện rủi ro tín dụng
mang tính thụ động, chủ yếu là xử lý khi những dấu hiệu rủi ro đã xuất hiện (phát
sinh nợ quá hạn, nợ cơ cấu, khách hàng kinh doanh thua lỗ…). Khả năng phòng
ngừa và dự báo từ xa chưa tốt do sự hạn chế về trình độ, kinh nghiệm của cán bộ; hệ
thống thông tin thị trường và xử lý thông tin qua các phân tích, dự báo chưa tốt;
công tác kiểm tra sử dụng vốn còn hời hợt, chủ yếu dựa vào các báo cáo do khách
hàng cung cấp.
- Việc theo dõi thời gian thử thách của các khách hàng có nợ dưới chuẩn
vẫn còn hạn chế. Theo QĐ493 thì khách hàng có các khoản vay bị chuyển nhóm
nợ rủi ro cao vì bị quá hạn/cơ cấu nợ, phải theo dõi trong thời gian 3 tháng (đối
với nợ ngắn hạn) hoặc 06 tháng (đối với nợ trung và dài hạn) về khả năng trả
nợ gốc - lãi của khách hàng rồi mới xem xét chuyển về nhóm nợ ít rủi ro hơn.
Trên thực tế, công tác theo dõi các khách hàng này khá phức tạp và đòi hỏi từng
cán bộ phải có sự sát sao đối với từng món vay của khách hàng.
- Một khách hàng có thể vay tại nhiều tổ chức tín dụng cũng như tại nhiều chi
nhánh VCB và nhóm nợ của khách hàng phải là nhóm nợ ở mức cao nhất. Tuy
nhiên, việc thu thập thông tin về nhóm nợ của khách hàng ở các chi nhánh khác là
rất khó. Hiện nay để biết tình trạng chất lượng tín dụng của khách hàng chỉ có cách
là xem thông tin trên Trang Web của Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC), nhưng
thông tin của CIC lại không được cập nhật thường xuyên nên việc tra cứu này chỉ
có tính chất tham khảo chứ chưa thật chính xác tại thời điểm chi nhánh tiến hành
phân loại nợ. Do cơ chế thông tin chưa đầy đủ nên khi khách hàng phát sinh nợ xấu
ở các chi nhánh khác hay TCTD khác nhưng ở chi nhánh Đồng Nai vẫn xếp nợ
nhóm 1 vì chưa cập nhật thông tin kịp thời dẫn đến số liệu phân loại nợ thiếu chính
xác. Tuy nhiên khắc phục được điều này là hết sức khó khăn, đòi hỏi phải có sự hỗ
trợ từ VCB TW và từ CIC.
- Theo công thức tính thì số tiền dự phòng cụ thể không chỉ phụ thuộc vào
giá trị khoản nợ và tỷ lệ trích lập dự phòng, mà còn phụ thuộc vào giá trị tài sản bảo
đảm.
 65

R = max {0, (A-C)} x r

trong đó, R: số tiền dự phòng cụ thể phải trích; A: giá trị khoản nợ.

C: giá trị tài sản bảo đảm đã khấu trừ; r: tỷ lệ trích lập dự phòng cụ thể

Việc cập nhật giá trị tài sản bảo đảm đưa vào tính trích lập dự phòng rủi ro
vẫn chưa được thực hiện thường xuyên, kịp thời. Tại chi nhánh, nhiều tài sản bảo
đảm được nhận từ khá lâu (có tài sản là nhà xưởng, máy móc thiết bị… ký hợp đồng
thế chấp từ 2003, 2004) nhưng đến nay vẫn chưa được đánh giá lại, chưa ký phụ lục
hợp đồng xác định lại giá trị tài sản thế chấp để nhập hệ thống. Vì vậy, khi tính giá
trị tài sản bảo đảm để đưa vào khấu trừ vẫn lấy theo giá trị tài sản nhập ngoại bảng
ban đầu. Điều này chưa phản ánh đúng giá trị cũng như tính thanh khoản của tài sản
và vì vậy không đảm bảo tính chính xác của số tiền trích lập dự phòng cụ thể.

- Liên quan đến tài sản bảo đảm tiền vay, do đặc thù của tỉnh Đồng Nai là tỉnh
công nghiệp với nhiều khu công nghiệp tập trung, doanh nghiệp thuê đất của các
công ty hạ tầng để đầu tư sản xuất kinh doanh. Về mặt pháp lý, việc thuê đất là hợp
pháp nhưng vì một số lý do nào đó mà nhiều công ty dù hoạt động đã lâu nhưng đến
nay vẫn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (đây cũng là tình hình
chung của nhiều doanh nghiệp trong tỉnh). Do đó, khi nhận bảo đảm bằng tài sản
gắn liền với đất như nhà xưởng, công trình xây dựng… thì chi nhánh không thể
hoàn tất thủ tục đăng ký giao dịch bảo đảm. Theo quy định, chỉ những tài sản bảo
đảm đầy đủ thủ tục pháp lý mới được đưa vào khấu trừ để tính dự phòng rủi ro. Như
vậy, số tiền trích lập dự phòng của chi nhánh sẽ tăng đáng kể mặc dù khoản vay
được bảo đảm với tài sản có giá trị lớn.
- QĐ 18 nêu rõ hồ sơ để làm căn cứ cho việc xử lý rủi ro tín dụng là tổ chức tín
dụng phải có tài liệu chứng minh đã nỗ lực sử dụng mọi biện pháp để thu hồi nợ
nhưng không thu được. Chính vì vậy một số khách hàng có nợ nhóm 5 đã lâu nhưng
do chi nhánh chưa hoàn tất được thủ tục phát mãi tài sản/hoặc cơ quan thi hành án
chậm thi hành án nên chi nhánh vẫn chưa bổ sung đủ hồ sơ để xử lý rủi ro đối với
khoản nợ này. Vì vậy, mặc dù quỹ dự phòng rủi ro tại chi nhánh khá lớn nhưng các
khoản nợ xấu được xử lý bằng DPRR chưa nhiều.
 66

- Có thể nhìn thấy rằng áp dụng QĐ 493 đúng, đủ trong tình hình nợ xấu có
chiều hướng tăng cao sẽ là một đòn đánh mạnh vào chi phí kinh doanh nếu như
chính sách cho vay của ngân hàng không đúng, phát triển nóng tín dụng mà không
có kiểm soát, chất lượng tín dụng giảm mà không có biện pháp khắc phục. Một khi
chi phí kinh doanh tăng thì khả năng kiểm soát hiệu quả kinh doanh sẽ không còn
và ngân hàng sẽ lâm vào tình trạng khó khăn.

Kết luận chương 2

Chương 2 đã đi sâu phân tích về thực trạng công tác phân loại nợ và trích lập
DPRR tín dụng tại VCB Đồng Nai thông qua phân tích tình hình hoạt động tín
dụng, tình hình trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng cũng như
công tác xử lý và thu hồi nợ xấu tại chi nhánh trong thời gian qua.

Chương 2 cũng đã đưa ra đánh giá về những mặt thành công và hạn chế của
chi nhánh trong công tác phân loại nợ, đồng thời nêu bật những yêu cầu mà chi
nhánh nói riêng và VCB nói chung cần phải đáp ứng để tiến tới phân loại nợ định
tính theo điều 7 quyết định 493.
 67

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ

VÀ TRÍCH LẬP DPRR TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI

3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA VCB TRONG THỜI GIAN TỚI
3.1.1. VCB phát triển thành tập đoàn tài chính
Để có thể đứng vững trong hội nhập, VCB sẽ phát triển theo hướng trở thành
tập đoàn tài chính hàng đầu của nền kinh tế VN. Tập đoàn này sẽ kinh doanh theo
nhiều hình thức khác nhau. Mô hình tập đoàn tài chính mà VCB hướng đến là thành
lập thêm một số đơn vị như: Công ty bảo hiểm nhân thọ; Công ty Quản lý quỹ đầu
tư; Công ty tài chính và chuyển tiền tại Hoa Kỳ; Công ty quản lý vốn đầu tư bất
động sản; Công ty thẻ; Công ty chuyển mạch thẻ quốc gia; Trung tâm dịch vụ tin
học ngân hàng...

Bên cạnh đó, thị trường bảo hiểm VN còn rất non trẻ, tiềm năng tăng trưởng
lớn với mức tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 20%. Để đáp ứng yêu cầu của
thị trường và để chuẩn bị cho tương lai, VCB đã đầu tư vốn vào một số DN bảo
hiểm trong nước, ký kết thoả ước với một số công ty bảo hiểm để tiến hành bán
chéo các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ qua mạng lưới giao dịch của
mình.

Thêm nữa, trong bối cảnh cải cách, đổi mới DN và cổ phần hoá hiện nay,
tiềm năng và cơ hội kinh doanh quản lý quĩ và đầu tư trực tiếp vào các DN cổ phần
hoá là rất lớn. Hiện tiềm năng về vốn của công chúng đầu tư trong và ngoài nước rất
lớn, cơ hội đầu tư sẵn có, nhưng số lượng các trung gian cung cấp dịch vụ đầu tư -
đặc biệt là các công ty quản lý quĩ cũng như các quĩ - chưa có nhiều. Thị trường còn
thiếu những cầu nối giữa các cơ hội đầu tư và công chúng đầu tư.

Nhận thức được thời cơ kinh doanh, VCB đang trong quá trình hoàn thiện đề
án thành lập công ty liên doanh quản lý quỹ. Kinh doanh quản lý quỹ đầu tư sẽ tạo
cho VCB khả năng hoàn thiện danh mục sản phẩm của mình, cung cấp được cho
khách hàng mọi sản phẩm, dịch vụ tài chính, đáp ứng yêu cầu của quá trình hội
nhập và cạnh tranh trên trường quốc tế. Dự kiến tập đoàn VCB sẽ thành lập thêm
một công ty tài chính và chuyển tiền tại California (Hoa Kỳ).
 68

3.1.2. Phát triển mảng dịch vụ ngân hàng bán lẻ

Trong bối cảnh đất nước hội nhập vào những năm 90 của thế kỷ trước, VCB
đã nhanh chóng xác định việc đa dạng hoá các loại hình dịch vụ là chiến lược trọng
tâm, có ý nghĩa sống còn trong cạnh tranh.

Bên cạnh dịch vụ bán buôn vốn có uy tín quốc tế dành cho các tổ chức kinh
tế (corporate banking), VCB hiện được biết tới như một địa chỉ tin cậy của các dịch
vụ đa dạng và hiện đại dành cho khách hàng cá nhân (dịch vụ ngân hàng bán lẻ -
retail banking) như các sản phẩm cho vay linh hoạt, thẻ thanh toán, hệ thống máy
rút tiền tự động ATM, các sản phẩm huy động vốn đa dạng, các dịch vụ ngân hàng
trực tuyến, dịch vụ chuyển tiền kiều hối.

Ở mảng tiền gửi, các chương trình huy động tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi có
thưởng, hoặc các cách tính lãi suất linh hoạt (lãi suất bậc thang, lĩnh lãi định kỳ)
được thiết kế cho phép khách hàng lựa chọn phù hợp với nhu cầu, tạo sức hấp dẫn
với các sản phẩm truyền thống.

VCB là ngân hàng đầu tiên tại Việt Nam cho phép khách hàng có thể gửi tiền
ở một nơi và thực hiện rút tiền ở bất kỳ điểm giao dịch nào thuộc hệ thống trên toàn
quốc

Bằng việc sớm thiết lập quan hệ đại lý với hơn 1.000 ngân hàng trên thế giới,
xử lý tự động lệnh Swift và ký hợp đồng với những tổ chức chuyển tiền nhanh quốc
tế (như MoneyGram), VCB luôn dẫn đầu thị trường về doanh số kiều hối trong
hàng chục năm.

Ngoài các sản phẩm, dịch vụ truyền thống được cải tiến, với nền tảng "VCB
Online". Cơ cấu các sản phẩm thẻ của VCB đã đầy đủ, bao gồm thẻ ghi nợ và thẻ
tín dụng, nội địa và quốc tế; hoạt động thanh toán và phát hành thẻ luôn được song
song chú trọng với công tác chăm sóc khách hàng. Hiện tại, VCB chấp nhận thanh
toán tất cả 5 loại thẻ tín dụng phổ biến nhất trên thế giới (Visa, MasterCard,
American Express, Diner Club và JCB); phát hành thẻ tín dụng VCB Visa, VCB
MasterCard Cội nguồn, VCB American Express, thẻ ghi nợ VCB Visa Debit, VCB
MTV và VCB Connect 24.
 69

Cùng với dịch vụ thẻ, các dịch vụ ngân hàng trực tuyến như internet banking
(VCB-iBanking), SMS banking (VCB SMS-Banking) và thanh toán hóa đơn tự
động (billing payment) đã và đang đem lại cho khách hàng nhiều tiện ích, góp phần
củng cố hình ảnh một VCB năng động trong ứng dụng công nghệ hiện đại.

Và mới đây nhất, VCB đã chính thức triển khai dịch vụ VCB Securities-
online - một dịch vụ kết nối trực tuyến tài khoản tiền gửi của nhà đầu tư tại ngân
hàng với tài khoản đầu tư chứng khoán của họ tại Công ty chứng khoán. Dịch vụ
này một mặt hỗ trợ các công ty chứng khoán và nhà đầu tư thực hiện quy định của
nhà nước về việc tách bạch trong quản lý tài khoản tiền của nhà đầu tư mặt khác tạo
điều kiện cho nhà đầu tư có thể linh hoạt trong sử dụng đồng vốn của mình thông
qua các tiện ích thanh toán nổi trội trên tài khoản tiền gửi thanh toán tại VCB. Đây
cũng là cơ hội cho nhà đầu tư tiếp cận và sử dụng các dịch vụ đa dạng khác của
ngân hàng.

Tuy nhiên, khi các đối thủ cạnh tranh trong nước ngày một lớn mạnh và đặc
biệt là sự tham gia vào thị trường bán lẻ của các ngân hàng nước ngoài hàng đầu
trên một thị trường dù có nhiều thuận lợi cho dịch vụ bán lẻ phát triển (dân số trẻ,
đông, độ thâm nhập dịch vụ ngân hàng còn thấp) nhưng có độ cạnh tranh gay gắt
như hiện nay, dịch vụ ngân hàng bán lẻ của VCB chắc chắn sẽ cần tiếp tục được
định hướng đúng đắn và đầu tư cả về nhân lực và công nghệ một cách bài bản nhằm
giữ vững và phát triển hơn nữa, tận dụng và tạo ra các yếu tố thành công trong bản
thân chặng đường sắp tới: thiên thời, địa lợi, nhân hòa.

3.1.3. Hoạt động tín dụng phát triển theo hướng đảm bảo mục tiêu chất lượng,
an toàn, giảm mạnh nợ tồn đọng, xử lý thu hồi nợ quá hạn.
Thực hiện chính sách ưu đãi lãi suất cho đối tượng khách hàng sử dụng trọn
gói các dịch vụ ngân hàng, kinh doanh có hiệu quả, uy tín trong quan hệ vay trả nợ,
kinh doanh trong lĩnh vực sản xuất, chế biến hàng xuất khẩu như nông, lâm, thủy
hải sản, chế biến gỗ, may mặc, giày dép,… ; nhập khẩu các nguyên liệu sản xuất
như phôi thép, phôi nhôm, kẽm, thép không rỉ, … Thực hiện chính sách ưu đãi phí
 70

thanh toán XNK đối với nhóm khách hàng có doanh số thanh toánh XNK lớn qua
VCB.

Tập trung đầu tư tín dụng ngắn hạn vào các doanh nghiệp lớn tại các khu
công nghiệp, kinh doanh hiệu quả, hạn chế cho vay trung dài hạn trong thời gian tới
do nền kinh tế có nhiều biến động khó dự đoán được. Đặc biệt hạn chế cho vay đầu
tư chứng khoán, kinh doanh bất động sản hay cho vay thế chấp bằng bất động sản
đáp ứng nhu cầu vay tiêu dùng.

Giảm dần dư nợ các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro, củng cố lại tài sản thế
chấp tiến đến rút hết dư nợ của các doanh nghiệp thuộc đối tượng phải rút dư nợ
theo kế hoạch, cũng như không có khả năng phát triển trong tương lai.

3.1.4. Định hướng của VCB đối với công tác phân loại nợ và trích lập, sử dụng
DPRR tín dụng.

Với QĐ 493 của NHNN, các khoản tín dụng của NHTM có thể được phân
loại theo hai phương pháp định tính và định lượng. Về cơ bản, việc phân loại nợ
theo Điều 6 chỉ dựa trên việc đánh giá khả năng trả nợ của từng khoản vay riêng lẻ,
còn việc phân loại nợ theo Điều 7 là đánh giá toàn diện năng lực tài chính và khả
năng trả nợ của khách hàng.
Phân loại nợ định lượng đơn thuần dựa trên dữ liệu khoản nợ tại thời điểm
đánh giá và chủ yếu dựa vào thời gian quá hạn, số lần cơ cấu của khoản nợ nên kết
quả phân loại phản ánh chưa sát với mức độ rủi ro của khoản nợ. Song theo một số
chuyên gia, phân loại theo phương pháp định tính có thể khiến tỉ lệ nợ xấu của một
ngân hàng tăng gấp 2-3 lần so với cách phân loại định lượng chỉ dựa vào thời gian
quá hạn của khoản vay. Đặc biệt khi những biến động bất lợi của kinh tế trong thời
gian qua có ảnh hưởng trực tiếp và tức thời đến kết quả xếp hạng khách hàng theo
hệ thống xếp hạng tín dụng thông qua các chỉ tiêu về tình hình tài chính của doanh
nghiệp.
Muốn thực hiện được Điều 7 thì phải xây dựng thành công hệ thống đánh
giá, xếp hạng tín nhiệm nội bộ đối với khách hàng. Nó không chỉ giúp ngân hàng
 71

phân loại nợ trung thực hơn mà còn là công cụ tư vấn, giúp ban lãnh đạo có định
hướng chiến lược kinh doanh rõ ràng, hướng nhiều hơn về khách hàng.
Lợi ích khi thực hiện chuẩn phân loại nợ theo Điều 7 thể hiện ở chỗ: nếu
phân loại nợ tốt thì chất lượng tín dụng, khả năng thanh khoản của ngân hàng được
nâng cao rõ rệt nhưng hiện tại, trong số các ngân hàng thương mại Việt Nam chỉ có
BIDV thực hiện.
BIDV được Thống đốc NHNN chấp thuận cho thực hiện chính sách trích dự
phòng rủi ro theo quy định tại Điều 7, QĐ 493 từ Quý IV/2006 (bằng phương pháp
chấm điểm các nhóm chỉ tiêu tài chính, phi tài chính của từng khách hàng, kết hợp
với phương pháp chuyên gia và phương pháp thống kê để xếp hạng khách hàng).
Muốn phân loại nợ theo định tính, thì phải có công nghệ tốt, nhân lực trình độ cao
(thực tế, BIDV đã phải đầu tư khá lớn để xây dựng phần mềm với hơn 28.000 dữ
liệu). Với một bộ chỉ tiêu gồm 14 chỉ tiêu tài chính và 40 chỉ tiêu phi tài chính, hệ
thống xếp hạng tín dụng nội bộ của BIDV sau hơn 2 năm triển khai đang phản ánh
chính xác chất lượng tín dụng theo thông lệ quốc tế. Tỉ lệ nợ xấu của BIDV từ mức
31% vào năm 2005 giảm xuống còn 9,6% năm 2006, thời điểm bắt đầu phân loại nợ
theo điều 7 và giảm tiếp xuống 3,9% vào cuối năm 2007. Nhờ đó, hiện các tiêu chí
phân loại nợ của BIDV đã tiệm cận chuẩn mực thông lệ quốc tế; hệ thống xếp hạng
tín dụng nội bộ của BIDV phản ánh khá chính xác chất lượng tín dụng theo thông lệ
quốc tế, để từ đó đưa ra được các biện pháp, giải pháp xử lý nợ xấu và kiểm soát nợ
xấu phát sinh.
Cách làm và những kết quả của BIDV được NHNN, Ernst & Young, tổ chức
định hạng toàn cầu Moody’s và Ngân hàng Thế giới đánh giá cao.

Hiện nay, VCB đang tiến hành phân loại nợ định lượng theo điều 6 QĐ 493.
Việc phân loại nợ được thực hiện 01 tháng/lần nhằm phát hiện sớm các khoản nợ
xấu phát sinh để có biện pháp theo dõi, quản lý kịp thời.

VCB đang hướng tới phân loại nợ theo phương pháp định tính, trong đó kết
quả xếp hạng khách hàng được coi là cơ sở chủ yếu cho việc phân loại nợ; đồng
 72

thời tiến tới thực hiện trích lập dự phòng rủi ro theo thông lệ quốc tế tốt nhất nhằm
đảm bảo an toàn trong hoạt động tín dụng, chủ động đối phó với mọi rủi ro xảy ra.

VCB có đủ khả năng và điều kiện thực hiện phân loại nợ theo phương pháp
định tính thì xây dựng chính sách phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro như sau:

- VCB phải xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ để hỗ trợ cho việc
phân loại nợ, quản lý chất lượng tín dụng phù hợp với phạm vi hoạt động, tình hình
thực tế của VCB.

- Định kỳ 6 tháng một lần, VCB có văn bản báo cáo NHNN về tình hình xây
dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ theo quy định, gồm các nội dung sau:

+ Hệ thống xếp hạng tín dụng (quy trình xếp hạng và quy định kết quả xếp
hạng, hệ thống chấm điểm tín dụng, hệ thống cơ sở dữ liệu, quy trình kiểm
tra và kiểm soát;

+ Tình hình tiến độ thực hiện, thời gian dự kiến hoàn thành, thời gian dự kiến
áp dụng thử nghiệm và kết quả áp dụng thử nghiệm;

+ Các vấn đề đang phải xử lý;

+ Các nội dung khác có liên quan.

- Căn cứ trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, VCB trình NHNN chính
sách dự phòng rủi ro và được thực hiện sau khi NHNN chấp thuận bằng văn bản.

Tình hình nợ xấu vẫn diễn biến phức tạp và chưa có chiều hướng giảm. Vì
vậy mục tiêu của VCB là không lơ là trong theo dõi, quản lý. Đối với các khách
hàng dư nợ lớn, Giám đốc chi nhánh và các bộ phận trực tiếp quản lý phải dành thời
gian thích hợp, theo dõi thường xuyên và dự trù sẵn các phương án để chủ động
ngăn ngừa phát sinh nợ xấu.

VCB sử dụng quỹ DPRR để xử lý các khoản nợ xấu theo quyết định của Hội
đồng xử lý rủi ro tại Hội sở chính trong từng thời kỳ, bao gồm cả việc tiếp tục thực
hiện các biện pháp hữu hiệu để có thể thu nợ khách hàng.
 73

3.2. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ NGHIỆP VỤ PHÂN LOẠI NỢ VÀ TRÍCH
LẬP DỰ PHÒNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VCB ĐỒNG NAI.

3.2.1. Giải pháp đối với VCB Đồng Nai.

3.2.1.1. Nâng cao công tác dự báo tình hình khách hàng.

Để có thể tiến hành phân loại nợ bằng phương pháp định tính theo điều 7 QĐ
493, công tác dự báo tình hình khách hàng cần được chú trọng. Bên cạnh các chỉ
tiêu định lượng, ngân hàng phải nắm bắt kịp thời các dấu hiệu có liên quan để nhận
định tình trạng của khách hàng, từ đó hỗ trợ cho công tác phân loại nợ đạt kết quả
chính xác.

* Nhóm dấu hiệu liên quan đến mối quan hệ ngân hàng.

Đây là nhóm dấu hiệu dễ nhận biết nhất, có tác động trực tiếp, với tốc độ
nhanh và trong khoảng thời gian ngắn tới chất lượng tín dụng, có thể chuyển từ
trạng thái bình thường lên cấp độ rủi ro cao, do đó đòi hỏi những phản ứng mau lẹ,
tích cực và hiệu quả. Nhóm dấu hiệu này còn gọi là nhóm dấu hiệu cảnh báo sớm,
bao gồm:

- Trì hoãn hoặc gây khó khăn, trở ngại đối với ngân hàng trong quá trình
kiểm tra theo định kỳ hay đột xuất tình hình sử dụng vốn vay, tài chính,
hoạt động sản xuất kinh doanh mà khách hàng không giải thích một cách
thuyết phục.

- Chậm gửi hoặc trì hoãn gửi các báo cáo tài chính theo yêu cầu mà không
giải thích thuyết phục.

- Đề nghị gia hạn/ điều chỉnh kỳ hạn nhiều lần không rõ lý do chính đáng.

- Sự sụt giảm bất thường số dư tài khoản tiền gửi tại ngân hàng.

- Chậm thanh toán các khoản lãi đến hạn.

- Thanh toán nợ gốc không đầy đủ, đúng hạn.

- Mức độ vay thường xuyên gia tăng, yêu cầu các khoản vay vượt nhu cầu
dự kiến.
 74

- Sử dụng tài trợ ngắn hạn cho họat động trung dài hạn.

- Chấp nhận sử dụng các nguồn tài trợ giá cao với mọi điều kiện.

* Nhóm dấu hiệu liên quan đến tình hình tài chính, hoạt động sản xuất kinh
doanh của khách hàng.

Nhóm dấu hiệu này có tác động trực tiếp đến chất lượng tín dụng nhưng với
độ “trễ” lớn hơn. Các dấu hiệu này được rút ra từ chính bản thân hoạt động sản xuất
kinh doanh của khách hàng và không dễ dàng nhận biết nếu thiếu sự quản lý chặt
chẽ sâu sát của cán bộ tín dụng. Nhóm dấu hiệu này bao gồm:

- Độ lệch giữa doanh thu hay dòng tiền thực tế so với mức dự kiến khi khách
hàng đề nghị cấp tín dụng.

- Nhưng thay đổi bất lợi trong cơ cấu vốn, tỷ lệ thanh khoản hay mức độ
hoạt động của khách hàng, cụ thể như: sự gia tăng đột biến của tỷ lệ
nợ/vốn chủ sở hữu; tỷ lệ khả năng thanh toán nhanh và thanh toán tức thời
có dấu hiệu sụt giảm liên tục; hàng hóa tồn kho có sự gia tăng bất thường,
tăng doanh thu nhưng giảm lợi nhuận hoặc không có lợi nhuận…..

- Thay đổi thường xuyên cơ cấu quản trị và điều hành.

- Xuất hiện bất đồng và mâu thuẩn trong bộ máy quản trị và điều hành, tranh
chấp trong quá trình quản lý.

- Khó khăn trong quản lý phát triển sản phẩm và dịch vụ mới.

- Những thay đổi về chính sách của nhà nước như tác động của thuế, xuất
nhập khẩu, thay đổi các biến số kinh tế vĩ mô: tỷ giá, lãi suất, thay đổi công
nghệ sản xuất,… tác động bất lợi đến chiến lược, kế họach sản xuất kinh
doanh của khách hàng.

3.2.1.2. Tăng cường sự phối hợp, trao đổi thông tin giữa các bộ phận có liên
quan.

Kiểm tra và phát hiện các dấu hiệu rủi ro là công việc không chỉ của một bộ
phận mà của tất cả các cán bộ tham gia vào quy trình cấp tín dụng. Để việc phân
 75

loại nợ được chính xác, kịp thời đòi hỏi các bộ phận có liên quan đến công tác tín
dụng như Phòng Khách hàng, Phòng Quản lý nợ phải có sự phối hợp chặt chẽ trong
việc trao đổi thông tin khách hàng. Phòng Khách hàng phải là phòng chủ động trong
việc tìm hiểu tình hình “sức khỏe” của khách hàng, nắm bắt các thông tin liên quan
đến khách hàng và kịp thời thông báo cho Phòng Quản lý nợ để cùng xác định lại
nhóm nợ của khách hàng một cách chính xác nhất. Để đạt được điều này, mỗi cán
bộ Khách hàng phải tích cực, chủ động trong công việc; phải thường xuyên tiến
hành kiểm tra kiểm soát sau cho vay tránh việc kiểm tra mang tính hình thức, đối
phó. Cán bộ khách hàng phải luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, tránh việc nhận
thông tin một chiều dễ dẫn đến những sai lầm trong việc phân tích, đánh giá.

Ngược lại, với những thông tin thu thập được từ hệ thống cũng như trong quá
trình theo dõi khoản vay của khách hàng, Phòng Quản lý nợ cũng phải kịp thời
thông báo lại cho Phòng Khách hàng tình trạng nợ vay cuả khách hàng để có biện
pháp ứng phó và xử lý kịp thời, đồng thời trình lên Ban lãnh đạo hướng giải quyết
tối ưu. Có được sự phối hợp nhịp nhàng như vậy thì mới đảm bảo kiểm soát được
các dấu hiệu rủi ro, hạn chế tối đa các tổn thất có thể xảy ra.

3.2.1.3 . Thường xuyên tiến hành đánh giá lại giá trị của tài sản bảo đảm.

Nhiều tài sản bảo đảm được nhận từ khá lâu nhưng đến nay vẫn chưa được
đánh giá lại, chưa ký phụ lục hợp đồng xác định lại giá trị tài sản thế chấp. Đây là
một thực trạng đã tồn tại từ khá lâu và Ban lãnh đạo cũng thường xuyên nhắc nhở
các phòng có liên quan công tác tín dụng quan tâm thực hiện. Tuy nhiên nhận thức
của cán bộ đối với vấn đề này vẫn chưa thông suốt và vì thế thực trạng này vẫn tiếp
diễn.

Việc cập nhật giá trị tài sản bảo đảm kịp thời sẽ phản ánh đúng giá trị cũng
như tính thanh khoản của tài sản và vì vậy đảm bảo được tính chính xác của số tiền
trích lập dự phòng cụ thể và hạn chế rủi ro.

Phòng Kiểm tra nội bộ tại chi nhánh cần thường xuyên tổ chức kiểm tra hồ
sơ tài sản thế chấp của các phòng, hoặc các phòng kiểm tra chéo hồ sơ của nhau để
 76

kịp thời phát hiện sai sót, chậm trễ. Đồng thời, Ban lãnh đạo cũng cần quy trách
nhiệm cụ thể đến lãnh đạo phòng nếu cán bộ trong phòng không nghiêm túc thực
hiện.

3.2.1.4 . Nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ tín dụng

Để thực hiện tốt công tác phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro tín dụng, đòi
hỏi đội ngũ cán bộ tín dụng ngân hàng phải có trình độ chuyên môn tốt, có khả năng
phân tích và xử lý thông tin, nhanh nhạy trong xử lý tình huống để có thể đưa ra các
quyết định kịp thời, chính xác. Cán bộ Khách hàng và cán bộ Quản lý nợ phải
thường xuyên cập nhật tình hình khách hàng, nắm bắt các hướng dẫn của VCB TW
liên quan đến quy trình phân loại nợ để chuẩn bị cho việc phân loại nợ theo điều 7
khi được NHNN cho phép. Trước mắt, cần tập trung hoàn tất việc nhập báo cáo tài
chính, báo cáo tình hình khách hàng lên hệ thống phục vụ cho công tác xếp hạng tín
dụng nội bộ; nắm bắt quy trình quản lý rủi ro theo quy định.

VCB Đồng Nai cần thành lập một bộ phận giảng dạy không thường trực gồm
các trưởng, phó phòng hoặc cán bộ có kinh nghiệm, nắm vững nghiệp vụ của
phòng, có khả năng truyền đạt thông tin tốt; tổ chức các buổi hội thảo, nói chuyện
chuyên đề để cập nhật cho cán bộ các thông tin mới có liên quan.

Ngoài ra, VCB Đồng Nai cũng cần liên kết với các trường Đại học Ngân
hàng, Đại học kinh tế, Đại học Luật, … để tổ chức các buổi tập huấn theo chuyên đề
để bổ sung kiến thức cho nhân viên.

3.2.2. Giải pháp đối với VCB Việt Nam.

3.2.2. 1. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ

* Mục tiêu hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ

Mục tiêu đặt ra đối với hệ thống XHTD của VCB trước hết là nhằm kiểm
soát rủi ro tín dụng hiệu quả hơn khi kết quả xếp hạng phản ảnh được mức độ rủi ro
của danh mục tín dụng, trên cơ sở đó giúp ra quyết định tín dụng chính xác. Bên
cạnh đó, hệ thống XHTD sau điều chỉnh phải đảm bảo khả năng quản trị tín dụng
thống nhất toàn hệ thống, đây là căn cứ để VCB có thể dự báo được tổn thất tín
 77

dụng theo từng nhóm khách hàng, từ đó xây dựng chiến lược và chính sách tín dụng
phù hợp.

Hoàn thiện hệ thống XHTD cũng đặt ra yêu cầu vừa phải phù hợp với thông
lệ quốc tế nhưng không xa rời với điều kiện kinh doanh riêng biệt của VCB, vừa
phải đảm bảo tính linh hoạt có thể điều chinh phù hợp với những biến động của điều
kiện kinh doanh trong tương lai, kết quả xếp hạng khách hàng phải tính đến những
dự báo về nguy cơ vỡ nợ dẫn đến mất khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài chính đối
với ngân hàng, các chi tiêu chấm điểm XHTD trong mô hình phải đảm bảo không
quá phức tạp và sát với thực tế để cán bộ nghiệp vụ tin tưởng sử dụng.

Ngoài ra, hoàn thiện hệ thống XHTD cũng đặt ra mục tiêu phân loại nợ và
trích dự phòng rủi ro theo Điều 7 của QĐ 493/2005/QĐ-NHNN đáp ứng yêu cầu
của NHNN.

* Điều chỉnh một số chỉ tiêu trong hệ thống XHTD nội bộ

Mô hình xếp hạng tín dụng là một công cụ tối ưu quản lý rủi ro trong quá
trình thẩm định và chấm điểm tín dụng. VCB được các chuyên gia tài chính thuộc
WorldBank tư vấn trong xây dựng mô hình XHTD doanh nghiệp và cá nhân áp
dụng tại các chi nhánh, do vậy, các mô hình này tương đối phù hợp với tiêu chuẩn
đang sử dụng của nhiều tổ chức tín nhiệm trên thế giới. Mô hình XHTD của VCB
tuân theo các trình tự, tiêu chí rất nghiêm ngặt và chặt chẽ, bao gồm : Hệ thống các
tiêu chí đánh giá và điểm trọng số, cách xác định giá trị của từng tiêu chí đánh giá,
cách quy đổi giá trị sang điểm của tiêu chí đánh giá, cách XHTD khách hàng và
quan điểm cấp tín dụng theo từng mức xếp hạng.

Với hệ thống XHTD, việc đo lường và định dạng các rủi ro tín dụng tại VCB
được thực hiện thống nhất. Nhìn chung thì mô hình chấm điểm khách hàng doanh
nghiệp trong hệ thống XHTD của VCB vẫn bám sát khung hướng dẫn của NHNN
nhưng có sự điều chỉnh dựa theo kinh nghiệp xếp hạng của các tổ chức tín nhiệm
trên thế giới. Mô hình chấm điểm chỉ tiêu phi tài chính đối với khách hàng doanh
nghiệp tại các chi nhánh đã có đưa vào nhóm chỉ tiêu dự báo ảnh hưởng của thay
đổi chính sách Nhà nước và dự báo tác động của cạnh tranh đến lĩnh vực kinh
 78

doanh của doanh nghiệp, đây là điểm tiến bộ nhằm tăng cường khả năng dự báo
nguy cơ gặp khó khăn về tài chính trong tương lai của khách hàng được xếp hạng.

Thông qua các mô hình này, VCB tiến hành chấm điểm tín dụng đối với từng
khách hàng để làm cơ sở quyết định giới hạn tín dụng. Đây là một trong những công
cụ giúp VCB nâng cao chất lượng cấp phát tín dụng của mình, tăng cường hiệu quả
quản trị rủi ro tín dụng. Hệ thống XHTD của VCB cũng mang lại nhiều lợi ích cho
chính khách hàng. Các khách hàng được xếp loại tốt sẽ nhận được chính sách ưu
tiên cấp tín dụng, đặc biệt đối với khách hàng có lịch sử quan hệ tín dụng tốt và
được xếp hạng cao có thể áp dụng các ưu đãi về tín dụng bao gồm nới lỏng các điều
kiện cho vay, giảm lãi suất, nới lỏng các yêu cầu về tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, hệ
thống XHTD của VCB đồng thời cũng chính là bộ lọc đối với những khách hàng có
mức XHTD thấp (Từ BB đối với doanh nghiệp và B đối với cá nhân xuống đến D)
tuỳ theo mức độ xếp hạng rủi ro tín dụng để VCB tăng dần các yêu cầu về điều kiện
cho vay và tài sản đảm bảo, thậm chí là có thể áp dụng các biện pháp để tập trung
thu hồi nợ.

Ngoài chức năng xếp hạng và phân loại nợ, hệ thống XHTD còn có chức
năng hỗ trợ ra quyết định cho vay, cho phép trích lập dự phòng trực tiếp. Sau khi
được NHNN phê duyệt, VCB sẽ chính thức áp dụng trích lập dự phòng rủi ro theo
Điều 7 của QĐ 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 về phân loại nợ, trích lập và
sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao
về quản trị rủi ro đối với NHTM.

XHTD là một công cụ hiệu quả, mang tính khoa học trong quản trị rủi ro tín
dụng thông qua lượng hóa các đánh giá và đưa ra quyết định phù hợp. Do đó, hoàn
thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ sẽ là một trong những công việc trọng tâm
để nâng cao chất lượng tín dụng. Đặc biệt trong điều kiện hiện nay, mô hình chấm
điểm cần chú trọng đánh giá bổ sung các chỉ tiêu phản ảnh những biến đổi trong
chính của Nhà nước ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Đồng thời, trước mắt cần phải có
sự điều chỉnh trong nhận định một số chỉ tiêu như sau:
 79

- Đối với mô hình chấm điểm XHTD doanh nghiệp tại chi nhánh, nhóm các
chỉ tiêu chấm điểm phi tài chính đang sử dụng khá phức tạp bao gồm năm nhóm chỉ
tiêu về lưu chuyển tiền tệ, trình độ quản lý, quan hệ tín dụng, các yếu tố bên ngoài
và các đặc điểm hoạt động khác. Trong số các nhóm chỉ tiêu này vẫn có những tiêu
tiêu chưa thật sát với việc đo lường nguy cơ vỡ nợ của doanh nghiệp như : Thời
gian làm lãnh đạo doanh nghiệp của giám đốc, cung cấp thông tin đầy đủ và đúng
hẹn theo yêu cầu của VCB, thu nhập từ hoạt động xuất khẩu, vị thế của doanh
nghiệp trên thị trường chứng khoán, uy tín của doanh nghiệp trên toàn cầu. Hoặc có
những chỉ tiêu đang tính ngược như đa dạng hoá theo ngành, thị trường và vị trí nếu
càng đa dạng hóa thì điểm số càng cao, trên thực tiễn đã chứng minh những doanh
nghiệp đa dạng hóa nhưng không bám sát năng lực cốt lõi, không phù hợp sở
trường, hay đầu tư vào những ngành đang ở đỉnh cao của thị trường được nhiều
doanh nghiệp quan tâm đổ vốn vào chắc chắn sẽ gặp khó khăn trong tương lai. Bên
cạnh đó, cũng có những chi tiêu trùng lắp như trả nợ đúng hạn, số lần giãn nợ hoặc
gia hạn nợ, nợ quá hạn trong quá khứ, số lần các cam kết một khả năng thanh toán.
Ngoài ra cũng có những chỉ tiêu vượt quá năng lực của doanh nghiệp trong đánh giá
nguy cơ mất khả năng thanh toán nợ vay như hệ số khả năng trả nợ gốc từ thu nhập
thuần nếu như doanh nghiệp vay vốn lưu động thì không phù hợp (Nguồn trả nợ
gốc khoản vay ngắn hạn bổ sung vốn lưu động được bố trí chủ yếu từ doanh thu).

+ Kinh nghiệm của Ban quản lý: không phải thời gian điều hành của doanh
nghiệp càng lâu càng tốt. Vì thực tế cho thấy nhà quản lý giữ vị trí điều hành doanh
nghiệp quá lâu dễ dẫn doanh nghiệp đến lối mòn, thiếu sáng tạo, hành động chủ
quan duy ý chí và bảo thủ,… Do vậy, khi đánh giá kinh nghiệm của ban điều hành
cần thêm nhiều yếu tố khác như trình độ học vấn, quá trình công tác và vị trí đã
từng nắm giữ trong quá trình làm việc,….

+ Số lượng ngân hàng khác mà khách hàng duy trì tài khoản cũng cần xem
xét lại. Vì ngày nay, một khách hàng “khôn ngoan” cần phải có quan hệ và giao
dịch với khá nhiều ngân hàng. Ngoài ra, trong điều kiện thực tế nếu như khách hàng
quan hệ tín dụng với càng nhiều TCTD, khả năng tiếp cận vốn vay của khách hàng
 80

với các TCTD khác tốt thì có thể chứng tỏ khách hàng tốt, nhất là đối với các ngân
hàng lớn có uy tín. Do vậy, có thể loại trừ chỉ tiêu duy trì tài khoản tại nhiều TCTD
ra khỏi bảng chấm điểm.

+ Điểm dòng tiền: điều chỉnh cách tính hệ số khả năng trả gốc từ thu nhập
doanh thu chứ không phải từ doanh thu thuần như bảng chấm hiện tại.

Ngoài ra để đánh giá phân loại nợ phù hợp, ngân hàng phải kết hợp đánh giá
thêm một số tiêu thức sau của khách hàng: năng lực tài sản máy móc và thiết bị
phục vụ kinh doanh; chất lượng hệ thống báo cáo, thông tin và kiểm soát nội bộ;
khả năng hiện tại và triển vọng sắp tới về thị trường đầu ra và đầu vào; chính sách
của nhà nước.

Đối với mô hình chấm điểm XHTD cá nhân, do một số chỉ tiêu đánh giá
năng lực tài chính chưa được cập nhật theo kịp với thực trạng nên cán bộ nghiệp vụ
ngại áp dụng vì nếu chấm điểm thì kết quả xếp hạng sẽ cho kết quả cao hơn thực tế
như : Thu nhập cá nhân chỉ xét đến mức 120 triệu đồng/tháng là đạt điểm tối ưu thì
có sự cào bằng nghĩa vụ trả nợ giữa một khách hàng vay vài triệu đồng với khách
hàng vay vài chục tỷ đồng. Ngoài ra cũng có những chỉ tiêu trùng lắp như thời gian
công tác và thời gian làm công việc hiện tại khiến cho điểm của khách hàng vô tình
bị nhân đôi ở chỉ tiêu này nếu trong quá khứ chưa có sự thay đổi nơi làm việc hoặc
bị giảm đi nếu như khách hàng đó vừa được bổ nhiệm lên vị trí cao hơn với thu
nhập cao hơn và bền vững hơn.

Ngoài ra, việc xếp hạng tín dụng đối với khách hàng cũng cần phải lưu ý các
tiêu chí sau:

- Cơ sở pháp lý liên quan đến thành lập và ngành nghề kinh doanh của
khách hàng.

- Chỉ tiêu kinh tế tổng hợp liên quan đến tình hình kinh doanh, tài chính,
tài sản, khả năng thực hiện nghĩa vụ theo cam kết.

- Uy tín đối với VCB ở những lần giao dịch trước đây.
 81

- Các tiêu chí đánh giá khách hàng chi tiết, cụ thể, có hệ thống (đánh giá
yếu tố ngành nghề và địa phương) trên cơ sở đó xếp hạng cụ thể đối với
khách hàng.

* Cần chú trọng vào các biện pháp hỗ trợ trong việc XHTD.

Nếu chỉ dựa vào các mô hình chấm điểm XHTD để đánh giá mức độ rủi ro
của ngươi đi vay thì kết quả đạt được có thể vẫn cách xa với thực tế do sự biến động
của điều kiện kinh doanh, và không có phương pháp phân tích hay một hệ thống
phức tạp nào có thể hoàn toàn thay thế được kinh nghiệm cũng như các đánh giá
chuyên môn của cán bộ tác nghiệp. Vì vậy, VCB vẫn cần phải có sự phối hợp chặt
chẽ giữa yếu tố con người và công nghệ trong XHTD khách hàng nhằm quản trị rủi
ro tín dụng một cách có hiệu quả. Các biện pháp hỗ trợ là rất cần thiết, giúp phát
huy hiệu quả cho hệ thống XHTD của VCB, bao gồm :
- Tăng cường công tác kiểm tra khách hàng, thu thập thông tin kịp thời về
các biến động của khách hàng nhằm điều chinh chính sách tín dụng một cách hợp
lý; Đôn đốc và khuyến khích các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật về kế toán và
kiểm toán.

- Xây dựng hệ thống thông tin quản trị rủi ro tín dụng đảm bảo cung cấp thông
tin một cách đầy đủ chính xác, cập nhật thường xuyên để phục vụ cho việc đánh
giá, chấm điểm XHTD khách hàng; Cần thiết lập kênh trao đổi thông tin giữa các
ngân hàng trên cơ sở cạnh tranh nhưng hợp tác nhằm đạt mục tiêu chung là ngăn
ngừa và giảm thiểu rui ro trong hoạt động tín dụng. Sử dụng tiến bộ công nghệ tin
học trong quản trị thông tin là một trong những yếu tố then chốt để phát triển cơ sở
dữ liệu khách hàng.

- Tăng cường đào tạo nâng cao trình độ và kỹ năng phân tích đánh giá của các
bộ phận chuyên môn. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy không có phương pháp và
công cụ phân tích nào có thể hoàn toàn thay thế được kỹ năng và kinh nghiệm của
đội ngũ chuyên gia phân tích tín dụng.
 82

3.2.2. 2. Hoàn thiện chương trình hỗ trợ phân loại nợ tự động

Hiện nay VCB đã có chương trình tự động hỗ trợ các chi nhánh trong việc
phân loại nợ. Chương trình dựa trên các yếu tố định lượng của các dữ liệu khai thác
từ hệ thống như số ngày quá hạn, số lần gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn nợ…, từ đó
căn cứ vào các quy định của QĐ 493 để phân loại vào nhóm nợ phù hợp.

Nhìn chung thì chương trình phân loại nợ tự động đã hỗ trợ chi nhánh rất
nhiều trong việc chấm đối chiếu dữ liệu phân loại nợ hằng ngày, giúp giảm bớt thời
gian theo dõi, tác nghiệp của cán bộ cũng như đảm bảo việc phân loại nợ được
chính xác hơn. Tuy nhiên, chương trình này cũng còn nhiều điểm hạn chế về lâu dài
cần phải khắc phục như:

+ Lỗi kỹ thuật phát sinh do chương trình vẫn còn phổ biến dẫn đến việc thể
hiện nhóm nợ của khách hàng đôi lúc không chính xác so với hồ sơ thực tế, buộc
cán bộ tín dụng phải thường xuyên kiểm tra rà soát và điều chỉnh trên hệ thống.

+ Có những trường hợp cán bộ khai báo sai thời hạn vay trên hệ thống (ngắn
hơn so với thời hạn vay thực tế) và khi thực hiện điều chỉnh thì hệ thống tự động
hiểu đây là thao tác gia hạn nên khoản vay bị đẩy xuống nhóm nợ có rủi ro cao hơn.

+ Chương trình không tự động đưa trả về nhóm nợ có rủi ro thấp hơn đối với
các khoản vay đã hết thời gian thử thách. Do vậy, cán bộ vẫn phải tự theo dõi và
điều chỉnh tay đối với các khoản vay này.

+ Chương trình không tự động loại bỏ những khoản vay đã tất toán từ lâu ra
khỏi danh sách nên danh sách này ngày càng dài thêm, rất khó theo dõi. Do vậy, cần
thiết phải loại bỏ những khoản vay đã tất toán và hết thời gian thử thách ra khỏi
danh mục cần theo dõi.

3.2.2. 2. Củng cố và hoàn thiện hệ thống thông tin tín dụng.

VCB đã thành lập phòng Thông tin tín dụng từ khá lâu với mục tiêu hỗ trợ
cung cấp thông tin cho các chi nhánh phục vụ công tác thẩm định tín dụng và quản
trị rủi ro tín dụng. Thời gian qua hoạt động của bộ phận này khá hiệu quả, phối hợp
hỏi tin theo yêu cầu của chi nhánh với phạm vi cung cấp thông tin tương đối rộng
 83

(liên quan đến tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính của khách hàng;
quan hệ tín dụng với các ngân hàng, tình hình công ty mẹ…). Tuy nhiên, kết quả
hỏi tin thường có độ trễ do không khai thác trực tiếp được từ hệ thống thông tin tín
dụng nội bộ mà phải thông qua phiếu hỏi tin và hầu hết đều bị tính phí. Do vậy, để
tạo điều kiện thuận lợi hơn cho chi nhánh trong việc khai thác thông tin, VCB TW
cần nâng cấp mạng thông tin tín dụng nội bộ và cập nhật thường xuyên kịp thời
những thông tin có liên quan đến các khách hàng có quan hệ tín dụng tại VCB để
chi nhánh chủ động khai thác thông tin khi cần thiết.

3.2.3. Các giải pháp hỗ trợ khác.

- NHNN cần hoàn thiện văn bản pháp lý, hoàn chỉnh các thiếu sót bất
cập của QĐ 493, cụ thể ở những điểm sau:
+ Quy định về TSBĐ tính dự phòng:

Theo QĐ số 18 sửa đổi bổ sung QĐ 493 thì tài sản bảo đảm đưa vào để khấu
trừ khi tính số tiền dự phòng cụ thể phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện: Tài sản phải
phát mãi được; và: thời gian tiến hành phát mại tài sản theo dự kiến là không quá
một (01) năm đối với TSBĐ không phải là bất động sản và không quá hai (02) năm
đối với TSBĐ là bất động sản.

Như vậy, theo quy định này thì tài sản bảo đảm là thư bảo lãnh các loại sẽ
không được đưa vào khấu trừ để tính dự phòng vì những tài sản này không phát mại
được. Trên thực tế thì thư bảo lãnh của chính phủ, của các TCTD có giá trị bảo đảm
cao hơn các loại tài sản khác. Nếu loại ra khỏi tài sản bảo đảm để tính dự phòng thì
sẽ “thiệt thòi” cho các ngân hàng thương mại khi nhận bảo đảm bằng các tài sản
này. Như vậy, NHNN nên xem xét chấp nhận các loại bảo lãnh thanh toán của bên
bảo lãnh có uy tín là một loại tài sản được đưa vào khấu trừ để tính trích lập DPRR.

+ Quy định về thời gian thử thách:

Theo điều 6 QĐ 493 thì một khoản vay bị xuống hạng phải chịu thời gian thử
thách là 03 tháng đối với khoản vay ngắn hạn và 06 tháng đối với khoản vay trung
dài hạn là tương đối dài. Vì các khoản vay ngắn hạn có tính chất luân chuyển
 84

thường xuyên và đến hạn liên tục. Đôi khi vì lý do khách quan mà khách hàng chậm
trả nợ hoặc được gia hạn nợ một thời gian ngắn nên toàn bộ nợ vay bị xuống hạng
và phải tối thiểu 3 tháng sau mới được lên hạng trở lại trong khi tình hình kinh
doanh chung của công ty là rất tốt. Nên chăng đối với các khoản vay ngắn hạn, chỉ
cần khách hàng tất toán được khoản nợ là có thể chuyển về nhóm nợ tốt hơn.

+ Phân loại nợ theo điều 6 và điều 7 đem lại kết quả rất khác nhau. Cùng
với các yếu tố kỹ thuật, tỷ lệ nợ xấu sẽ tăng cao khi phân loại nợ theo phương pháp
định tính. Do vậy, cần có quy định cụ thể về thời gian áp dụng điều 7 và chế tài
thích hợp để đảm bảo việc phân loại nợ được công bằng giữa các TCTD trên một
mặt bằng đánh giá chung. .

- Nâng cao chất lượng thông tin tín dụng tại Trung tâm thông tin tín dụng
của NHNN nhằm đáp ứng yêu cầu thông tin cập nhật và chính xác về khách hàng.
Có những biện pháp tuyên truyền thích hợp để các NHTM nhận thấy quyền lợi và
nghĩa vụ trong việc cung cấp và sử dụng thông tin tín dụng. Theo đó:
+ CIC phải cập nhật được sự phân loại khách hàng theo từng khoản nợ,
đánh giá theo từng nhóm nợ của khách hàng, chuẩn hóa các quy trình tự động xử
lý dữ liệu (Hiện chỉ có CIC mới có đầy đủ nhất số liệu của khách hàng trên toàn
quốc, có quan hệ với các hãng chuyên thu nhập và cung cấp thông tin trên thế
giới)
+ Nội dung thông tin do CIC cung cấp cần đa dạng, không nên dừng lại ở
các báo cáo tài chính, dư nợ tại các TCTD, tình trạng nợ quá hạn,… mà cần có thêm
thông tin về công ty mẹ ở nước ngoài (nếu có), tình hình ngành nghề,… để giúp các
NHTM thực hiện công tác thẩm định cấp tín dụng và phân loại nợ tốt hơn, nhanh
hơn và đồng thời cũng hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất.

+ CIC phải khách quan về độ chuẩn xác và giá trị pháp lý của thông tin, về
các khoản nợ của một khách hàng vay tại nhiều TCTD. Thông tin trên CIC cần
phải được cập nhật liên tục hàng ngày để khi mọi người có nhu cầu thì sẽ tra cứu
được những thông tin mới nhất.
 85

- NHNN cần có những quy định cụ thể về cơ chế đánh giá các khoản nợ
của một khách hàng vay tại các TCTD khác nhau. Cần thiết ban hành hoặc bổ
sung thêm một số điều QĐ 493 về công tác đánh giá nợ của một khách hàng vay tại
nhiều TCTD khác nhau. Có biện pháp chế tài các TCTD vi phạm không phối hợp
trong đánh giá nợ theo tiêu chuẩn do NHNN ban hành. Trong đánh giá cần phải chú
trọng thông tin tín dụng do CIC cung cấp.

- NHNN cần phối hợp với các đơn vị liên quan thường xuyên tổ chức các
khoá đào tạo và bồi dưỡng kiến thức cập nhật cho bộ phận tín dụng tại các
NHTM để nâng cao năng lực đánh giá, đo lường, phân tích, kiểm soát rủi ro tín
dụng. Thường xuyên tập huấn cho các ngân hàng thương mại về các trường hợp
phát sinh mới trong phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro hướng dẫn biện pháp
xử lý với các trường hợp cụ thể. Định kỳ hàng năm tổ chức các lớp bồi dưỡng
nghiệp vụ để giải đáp thắc mắc và vướng mắc trong quá trình thực hiện trích lập dự
phòng rủi ro.

- Chính phủ cần có cơ chế hoàn thiện môi trường pháp lý cho các NHTM,
xem xét các quy định về định giá và bán đấu giá tài sản bảo đảm tiền vay nhằm giúp
ngân hàng giải phóng vốn nhanh. Hiện nay hầu hết các ngân hàng đều bị vướng ở
khâu xử lý tài sản bảo đảm. Do vậy, cần thiết phải có sự hỗ trợ từ những chính sách
của nhà nước nhằm đảm bảo công tác thi hành án, phát mãi tài sản được nhanh
chóng, đúng tiến độ.

- UBND Tỉnh Đồng Nai cần sớm có hướng tháo gỡ đối với những trường hợp
doanh nghiệp thuê đất trong khu công nghiệp đã lâu mà vẫn chưa được cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất để tạo điều kiện cho ngân hàng hoàn tất thủ tục nhận
thế chấp. Khi đó những tài sản này mới đủ điều kiện đưa vào tính khấu trừ để trích
lập DPRR theo quy định.
 86

Kết luận chương 3

Chương này giới thiệu về một số mục tiêu và định hướng phát triển của VCB
trong thời gian tới. Từ đó, đưa ra các giải pháp hoàn thiện công tác phân loại nợ và
trích lập dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng tại VCB Đồng Nai và một số đề xuất, kiến
nghị đến VCB Việt Nam, NHNN và Chính phủ nhằm hỗ trợ công tác phân loại nợ,
trích lập DPRR tín dụng được chính xác, hiệu quả hơn.
 87

KẾT LUẬN

Kinh doanh ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh chứa đựng rất nhiều rủi ro
do nhiều nguyên nhân mang lại. Chính vì vậy, hàng năm các NHTM được phép
và cần phải trích lập quỹ dự phòng để bù đắp cho những rủi ro có thể xảy ra.
Trong quản trị ngân hàng, quản trị rủi ro tín dụng là một nội dung quan trọng mà
các cấp lãnh đạo phải đặc biệt quan tâm, nó là thước đo năng lực “sống“ hay “chết”
của một NHTM. Việc NHNN ban hành và cho thực thi QĐ 493 trong phân loại và
trích lập dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng được xem là một bước tiến ban đầu
trong tiếp cận an toàn vốn, không chỉ nhằm mục đích phân loại nợ, mà còn nhằm
đánh giá rủi ro khoản vay, quản lý chất lượng tín dụng. Đây được coi là biện pháp
hàng đầu để nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực tài chính trên bước đường hội
nhập.
Từ thực tế hoạt động cũng như những khó khăn, thuận lợi trong môi trường
kinh doanh của chi nhánh VCB Đồng Nai, tác giả đã mạnh dạn đề xuất các giải
pháp cụ thể để quản trị nghiệp vụ phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng
tại chi nhánh Đồng Nai. Luận văn có những hạn chế như sau:
(1). Chỉ mới đi sâu vào nội tại của 1 đơn vị là Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam. Chưa mở rộng đề tài sang toàn hệ thống Ngân hàng TMCP,
TMNN …
(2). Chưa đề cập toàn bộ thực trạng công tác quản trị rủi ro tín dụng, biện
pháp hạn chế và xử lý RRTD ngoài biện pháp trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro
trong mối quan hệ tác động với biện pháp trên.
(3) Chưa bao quát được toàn bộ quá trình quản trị rủi ro của hệ thống
ngân hàng trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới.

Do kinh nghiệm và kiến thức trong lĩnh vực ngân hàng còn nhiều hạn chế, tác
giả không thể tránh khỏi các thiếu sót khi thực hiện luận văn. Đây là một đề tài rất
 88

thực tiễn đòi hỏi sự tìm tòi học hỏi và áp dụng từ thực tế liên tục nhằm mang lại sự ổn
định và an toàn cho hoạt động thường ngày của các ngân hàng thương mại.
Vì thời gian ngắn, trình độ còn nhiều hạn chế nên luận văn còn nhiều mặt chưa
hoàn thiện. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý chân tình của Quý Thầy cô, các bạn
học viên.

Xin chân thành cám ơn Quý Thầy cô Trường Đại học Kinh tế thành phố
Hồ Chí Minh đã nhiệt tình giảng dạy và hướng dẫn trong suốt khóa học với rất
nhiều kiến thức, thông tin bổ ích, thiết thực. Xin chân thành cám ơn PGS.TS Bùi
Kim Yến đã hết lòng giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. PGS.TS Trần Huy Hoàng, “Quản trị ngân hàng thương mại”, Nhà xuất bản
Thống Kê.
2. Ngô Hướng (chủ biên) (2001), “Giáo trình Lý thuyết tiền tệ và ngân hàng”,
Nhà xuất bản Thống kê.
3. Luật NHNN, Luật các TCTD, Quyết định 493, Quyết định 18, Tài liệu tập huấn
QĐ 493 cho các Chi nhánh VCB.

4. Ngân hàng Nhà nước CN.Đồng Nai, “Báo cáo sơ kết hoạt động ngân hàng trên
địa bàn Đồng Nai” năm 2006, 2007, 2008.
5. Tài liệu nội bộ về hoạt động tín dụng của Vietcombank.
6. Báo cáo thường niên của VCB Đồng Nai các năm 2005-2008.
7. Nguyễn Đào Tố (2008), “Nâng cao công tác Quản trị rủi ro tín dụng tại VCB

Quảng Ngãi ”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học kinh tế TPHCM.