ng Th Thu Trang 5A13

CNG N TP

DN LUN NGN NG
I. Gii thiu khi qut v ngn ng v ngn ng hc.
1. Ngn ng l g?
LAO NG quyt nh s ra i ca ngn ng. Mt mt lao ng lm cho con ngi thy cn thit phi c
ngn ng ni vi nhau, mt khc l lm cho ngi ta cn phi c ngn ng tin hnh t duy, hnh thnh t
tng. Bn thn con ngi cng vi t duy tru tng. Bn thn con ngi cng vi t duy tru tng, ngn
ng ra i cng mt lc di s tc ng ca lao ng.
Ngun gc hnh thnh nn ngn ng: do nhu cu trao i thng tin trong qu trnh lao ng.
- Khi nim ngn ng: Ngn ng l tp hp tt c cc vt liu, quy tc do mt cng ng quy nh, m nh cc thnh
vin ca ca cng ng c th sn sinh ra v hiu c cc ngn phm ca nhau.
- Phn loi loi hnh ngn ng:
+ Bin hnh (c, Nga,...)
+ Chp dnh (Nht, Hn,...)
+ n lp
+ a tng hp (lp khun)
- Mt vi nhn xt v ngn ng:
+ Ngn ng ch c loi ngi v ch c con ngi mi c ngn ng.
+ c c ngn ng, ngoi t duy ra phi c mi trng x hi nh ngn ng mi c hnh thnh.
+ Ngn ng l mt loi k hiu c tnh kh c x hi. V mi ngi phi quy c thc hin theo nhng quy tc
mi c th to ra c ngn ng, c th hiu c nhau.
2. Ngn ng hc l g?
- Khi nim NNH: Ngn ng hc l ngnh khoa hc nghin cu v ngn ng, n nghin cu cc sn phm ca ngn ng
l m thanh v ch vit hay li ni v vn bn.
Trong mi thnh vin ca cng ng ngn ng tn ti 1 c ch cho php h khng ngng sn sinh v hiu c
nhng sn phm mi. C ch tr thnh thuc tnh ngn ng ca con ngi.
Thuc tnh ngn ng ca con ngi l thuc tnh m mi con ngi trong x hi th hin vic c kh nng
tham gia tch cc vo cc hot ng giao tip ngn ng vi t cch l ngi sn sinh hay tip thu cc ngn phm.
Thuc tnh ngn ng c th hin 2 kh nng:
+ Th nht: nghe, c, nhn din c m thanh, li ni hoc ch vit ca ngi khc.
+ Th hai: nh c nhng quy tc mang tnh bt buc m cng ng ngn ng to ra.
Do vy, mun hiu c ngn ng, phi nghin cu cc ngn phm v cc cch thc truyn t cc ngn
phm y, c th l:
+ Th nht: nghin cu tt c cc ngn phm m mt cng ng ngn ng sinh sn ra trong qu trnh giao tip.
+ Th hai: nghin cu tt c cc thnh vin ca cng ng ngn ng trong tt c cc hot ng giao tip ngn
ng.
- Mc ch: tm ra cc n v, cc quy tc cho php con ngi c th to ra v tip thu cc sn phm ngn ng trong cc
hot ng giao tip.
- Nhim v: (5)
+ Miu t ng tnh trng ca ngn ng, tc l xc nh cc n v ca ngn ng, cc mqh gia chng cng nh cc quy
lut hot ng v pht trin ca ngn ng.

ng Th Thu Trang 5A13

+ Ngn ng hc phi xc nh c ngun gc ca ngn ng loi ngi, gii thch cho mi ngi hiu r ngn ng t u
m c, n c hnh thnh ntn, ng thi x lch s pht trin ca nhng ngn ng c th.
+ Xy dng ch vit cho nhng ngn ng cha c ch vit.
+ Chun ha ngn ng dn tc, xy dng mt h thng ng php chun trong ngn ng dn tc, xy dng mt h thng
thut ng khoa hc ca cc ngnh chuyn mn cng nh bin son cc loi t in.
+ Ngn ng hc c nhim v gip cc ngnh KH khc nh s hc, kho c hc, dn tc hc, tm l hc, x hi hc,... v nht
l ngnh ging dy ngoi ng gii quyt tt nhng vn lin quan n ngn ng.
- Cc ngnh nghin cu & cc b mn ca NNH:
+ Ng m hc
+ Ng php hc
+ T vng hc
+ Phong cch hc
- Qu trnh hnh thnh NNH: (4) Thi k c i trung c phc hng hin i.
3. Mt s vn v bn cht & chc nng ca ngn ng.
* Bn cht:
- Ngn ng l hin tng x hi v l hin tng x hi c bit.
Bn cht XH th hin :
+ N phc v XH vi t cch l phng tin giao tip.
+ N th hin thc XH.
+ S tn ti & pht trin ca ngn ng gn lin vi s tn ti & pht trin ca x hi.
NN l hin tng XH c ngha l n tn ti & pht trin theo quy lut khch quan, khng ph thuc vo ch,
nguyn vng ca mi c nhn.
NN l hin tng XH c bit v n k thuc CSHT cng k thuc KTTT: bin i lin tc, k quan tm n tnh
trng ca CSHT; khng c tnh giai cp; c th ca NN l phc v XH.
- Ngn ng l mt h thng k hiu v l mt h thng k hiu c bit.
K hiu: l i tng ca cm gic nhng l 1 vt th, 1 thuc tnh, 1 hin tng vt cht i din (hnh thc ca
k hiu), thay th cho 1 vt th, 1 hin tng, 1 mng hin thc khc (ni dung ngha ca k hiu) vi chnh n
v c kh nng gi ra biu tng v n tng v hin thc trong ngi nhn.
Ngoi hnh thc & ni dung, k hiu cn mang tnh cht khi qut, c l & h thng.
H thng: l mt chnh th ca cc yu t c quan h ph thuc, rng buc ln nhau, nhm thc hin mt mc
ch, mt chc nng no .
H thng c tnh gin on, tnh cu trc & tnh ton vn.
Ngn ng l HT k hiu c bit: (5 l do)
+ Biu hin ca k hiu ngn ng do cc c quan trong c th con ngi khin, to ra & thu nhn.
+ Mqh gia ci biu hin & ci c hiu hin trong ngn ng k phi bao gi cnxg c s tng ng 1/1 nh trong
cc h thng k hiu khc. Bng chng trong ngn ng c cc t a ngha, ng m, ng ngha.
+ Kh nng sinh sn ca cc k hiu ca NN: t mt s lng k hiu ban u tng i hn ch c th to ra v
s k hiu khc bng cc phng thc cu to t, to cu, hay bin i ngha.
+ HT ngn ng c ngun gc lu i, tn ti lu di & rt kh b tiu dit. Tuy nhin NN lun thay i ph hp
vs s pht trin ca XH. Ta ni ngn ng c tnh bt bin v tnh kh bin.
+ HT k hiu NN rt phc tp v cu trc & quy lut hot ng, khng nhng c quan h hnh tuyn m cn c
quan h lin tng & quan h tn ti, tng bc. Do vy NN l 1 HT va ng loi va khc loi.
* Chc nng:
- Ngn ng l cng c giao tip quan trng nht ca con ngi. (3)
+ NN l si dy tp hp, lin kt nhiu ngi thnh 1 cng ng x hi. Khng c ngn ng th khng th c x
hi & hot ng x hi. Trong , h nhn thc l 1 h c th.
+ NN l phng tin gc; hot ng NN din ra nhanh, chnh xc & r rng hn; cc phng tin khc ch gi vai
tr ph tr & b sung thm cho ngn ng.
+ Giao tip bng ngn ng rt quen thuc v t nhin. Ngi ta c th va ni va tin hnh song song cc h
khc. Tuy nhin giao tip bng NN cng c hn ch nht nh:

ng Th Thu Trang 5A13

Hai ng cch xa nhau v khng gian rt kh giao tip vi nhau.

Li ni din ra vi tc nhanh nn d gy hiu lm trong qu trnh giao tip.
- Ngn ng l cng c ca t duy.
T duy ca con ng l mt h c bit ca b c c quan thn kinh trung ng cao nht c t chc tinh t, hon ho.
Nhng ti liu gm hnh nh, c im, mi lin h gia cc s vt, hin tng c b c phn tch, so snh, tng hp,...
cho kt qu cui cng l cc phn on, gi chung l nhng t tng.
Qu trnh t duy mang nng c tnh ch quan c nhn rt tru tng, kh nm bt, th hin ra bn ngoi c
tnh cht gin tip.
Nh c NN ghi li ngay t u, trc tip ngay t trong c, cho nn nhng t tng mi c bc l thng qua cc phng
tin, cc dng thc ca NN.
Hin thc khch quan phn nh vo trong t duy t duy th hin ra ngoi bng NN.
+ MQH gia NN v t duy: NN & t duy thng nht nhng khng ng nht.
Thng nht:
- Cu to: u do no ch huy
- X hi: Lc mi sinh, con ngi cha c NN v t duy, chng c hnh trong cc hot ng
XH v h khc. NN l tp hp ca thi quen, t duy l tp hp tch t ca kin thc, chng chu nh hng ca
XH. XH bin i t duy thay i NN thay i.
Mc ch: phc v i sng con ngi tt hn. NN thng tin; t duy ca ci
Khng ng nht:
Ngn ng
T duy
Mang tnh c th
Hnh thc
n v l t, cu, on vn, vn bn
Mang tnh dn tc

Tru tng, kh nm bt
Ni dung
Khi nim, phn on, suy l
Tnh nhn loi

NN & t duy khng ng nht vs nhau th hin chc nng ca n. Chc nng quan trng nht ca t duy l
phn nh th gii khch quan, nhn thc, gin tip nhm i su vo bn cht ca s vt hin tng & mi lin h
gia chng. Chc nng ca NN l phng tin giao tip, tc l thng bo, truyn t tin tc, t tng tnh cm,
trong NN c chc nng ghi nhn, phn nh hin thc khch quan thng qua h t duy.
T duy cn iu hnh mi h ca con ngi trong c NN.
Kt qu ca t duy: cc phn tch, so snh, tng hp,... hnh thnh cc k/n.
Kt qu ca NN: cc cu, cc khi nim.
Mi quan h gia ngn ng v t duy: thng nht nhng c im khc bit.
* Mi quan h bin chng gia NN & t duy: NN l hin thc trc tip ca t duy.
Ngn ng l g:
- Ngn ng l tp hp cc loi vt liu v nhng quy tc s dng cc loi vt liu biu t nhng ngha nht nh
to nn mt h thng k hiu dng lm cng c giao tip.
- Bn cht: NN l hin tng XH v l hin tng XH c bit.
- Chc nng: NN l cng c giao tip quan trng nht ca con ngi.
Chc nng quan trng nht ca t duy l phn nh th gii khch quan.
Chc nng quan trng nht ca NN l giao tip.
II. Ng m hc.
- Ng m l m thanh ca ngn ng & l m thanh ca ting ni con ngi.
- Tnh cht: Vt l; Sinh hc; X hi.
* T/c vt l, m hc: m thanh ca li ni c truyn trong mi trng khng kh.
+ Cao : do tn s dao ng ca vt th quyt nh. Dy thanh chn ng nhanh (so vs t th ngh ngi) cho
chng ta m thanh cao, chn ng chm choc hng ta m thp. Tn s l chu k thc hin c trong 1s. Tn s
ln th m cao.

ng Th Thu Trang 5A13

+ Cng : l mnh ca m thanh do bin dao ng ca vt th quyt nh. Dy thanh chn ng mnh
so vs t th ngh ngi th m pht ra ln, ngc li th m pht ra nh.
+ m sc: l sc thi ca m thanh, l mi tng quan gia m c bn & cc ha m v cao & cng . m c
bn l m trm nht, c tn s thp nht. Ha m l 1 loi m cao hn c tn s = bi s tn s m c bn.
+ Trng : hay gi l di ca m thanh, to nn s tng phn gia cc b phn ca li ni. N l yu t to
nn trng m, to nn s i lp gia nguyn m ny vi nguyn m khc trong 1 s ngn ng.
* Tnh cht sinh hc:
+ Dy thanh: l 2 c mng nm sng nhau theo chiu dc trong 1 hp bng sn gi l thanh hu nm pha trn
ca kh qun.
+ Cc hp cng hng pha trn thanh hu: min v mi c ngn ra bi vm ming, pha trc gi l ngc
(ngc cng), pha sau gi l mc (ngc mm), trong ming khi li nng ln to ra 2 khoang: khoang ming
pha trc & khoang yt hu pha sau.
Trong cc khoang tham gia vo qu trnh pht m, khoang ming quan trng nht.
* T/c XH:
+ Ch c m thanh li ni ca con ngi.
+ Th hin: Phng thc h ca cc c quan pht m; cch thc nhn bit m cng mang tnh XH ; quy trnh hnh
thnh m thanh, li ni c con ngi.
- Ng m hc: l phn ngnh ca ngn ng nghin cu v ng m; trong c 2 cp :
+ Ng m hc: l b mn c nhim v nghin cu nhng m c th ca li ni. Tc l nghin cu v mt vt l & sinh hc
ca cc m trong ngn ng.
+ m v hc: l b mn nghin cu chc nng ca cc m, tc l nghin cu mt x hi ca cc m trong nhng ngn ng
c th.
1. Cc c trng mt vt l v sinh hc ca ng m hc.
* m t:
- Khi nim: m t l n v nh nht ca m thanh li ni c dng cu to nn mi n v NN khc nhau.
m t l 1 h pht m c th C bao nhiu ln pht m, c by nhiu m t.
- Phn loi:
+ Nguyn m: l nhng m t khi th hin, lung hi i ra khng b cn tr bi cc c quan pht m, ng thi dy thanh
rung ng mnh & u n, nn ta nghe c ch yu l ting thanh.
c im: m vang, d nghe, c th t to thnh 1 m t.
Phn loi nguyn m (3 tiu ch): m ca ming (4 - nguyn m rng, thp a; hp, cao i, u; hi rng, hi
thp ; hi hp, hi cao e, o); theo v tr ca li (3 - nguyn m hng trc i, e, y; hng gia; hng sau u, o,
a); theo hnh dng mi (2 - trn mi y, u, o; khng trn mi i, e, a, ae).
Ngoi ra: theo tnh mi ha (nguyn m khng mi & nguyn m mi); theo trng (nguyn m ngn &
nguyn m di)
Nguyn m i: khng phi NN no cng c nguyn m i. TV c 3 nguyn m i: ie, uo, w8, ting Anh c 9
nguyn m i ei, ai, oi, au,..., ting Nga khng c nguyn m i.
Nguyn m l m khi pht lung hi i ra hon ton t do, hai dy thanh rung u n.
+ Ph m: l nhng m t khi th hin lung hi i ra b cn tr bi cc c quan pht m theo 1 cch thc no y, phi tp
trung nng lng, thng sc cn & thot ra ngoi, ng thi dy thanh rung ng t hoc khng rung, do ta nghe c
ch yu l ting ng.
c im: kh nghe, t khi tr thnh m tit.
Phn loi (2 tiu ch): phng thc cu to m cch thc m lung hi thng sc cn thot ra ngoi (ph
m tc/n m, b, p, t, , g, k, c; ph m xt , v, f, s, x, z, l; ph m tc xt pl, ts, dz...; ph m rung r,...); v tr cu m
ni lung hi i ra b cn tr (ph m mi (mi mi; mi rng); ph m u li (li rng, li li, li mi);
ph m mt li; ph m cui li/gc li); s h ca dy thanh: khi pht m dy thanh rung hay khng rung,
t rung (v thanh, hu thanh (rung nhng t), vang)

ng Th Thu Trang 5A13

Ph m tc: ph m tc vang (m, n, ng), ph m tc n, ph m bt hi (p, t, k).

Ph m vang: l ph m khi pht ra hai dy thanh rung u n nhng khng bng nguyn m.
Ph m xt: khi pht lung hi khng b cn tr hon ton m 1 c khe h lung hi c xt vo cc b phn ca c quan
pht m thot ra ngoi.
+ Bn nguyn m: mt s m t va mang tnh cht ca nguyn m va mang tnh cht ca ph m, c pht m lt,
khng c dng lm nh ca m tit.
V d: i trong tay, mai; u trong loan, o, mau.
S kt hp gia bn nguyn m & nguyn m nhiu khi c tnh cht ging nh nguyn m i, do cng 1 m
nhng s ny th cho l bn nguyn m cn s kia li cho l b phn ca nguyn m i.
Phng thc cu m: l cch thc lung hi thng sc cn vt ra ngoi.
V tr cu m: l b phn gy ra s cn tr lung hi.
2. m v hc: c trng v mt x hi ca m.
- m v: l tng th cc nt khu bit c th hin ng thi ca cng mt loi m t & c chc nng phn bit cc n v
ngn ng.
m v l mt loi m tru tng bao gm nhng c trng chung v pht m v vt l m hc c th hin ng thi vi
vai tr cu to v phn bit ngha cc n v ngn ng.
m t & m v l n v tn cng ca li ni c th phn bit c.
m v
m t
Khi nim
L tng th cc nt khu bit c th hin L n v nh nht ca m thanh li ni
ng thi ca cng mt loi m t & c
c dng cu to nn mi n v NN
chc nng phn bit cc n v ngn ng. khc nhau.
Tnh cht

- Tnh khi qut, tru tng, phi c

khu bit, tri gic mi nhn ra c.
- L quy c ca cc nh nghin cu.

Tnh c th, cm nhn bng thnh gic

da vo 3 c trng: vt l, sinh hc, sinh
l cu m.
- L ci c thc.

- C tnh cht x hi.

- C tnh cht c nhn

S lng &
phm vi

Hu hn v c trng ring cho h thng

m v ca tng ngn ng.
VD: c 1 m v /t/

Mi quan h

m v c th hin bng m t, l i
din cho cc m t.

V hn, nhng c trng khng c tc

dng khu bit, ph bin cho mi ngn
ng.
VD: qua cch pht m ca mi ngi c
th pht ra nhng m t [t] khc nhau
m t cha m v.

* Phn loi m v:
- m v on tnh: c th phn chia thnh khc on trn dng thi gian. (nguyn m, ph m, bn m)
- m v siu on tnh: khng c tnh khc, on trn dng thi gian. (bao gm: trng m, thanh iu v ng
iu - cn gi l cc hin tng ngn iu)
+ Trng m: l bin php m hc nhm nu bt mt n v ng m so vi cc n v ng m khc trong chui m thanh li
ni lm ni bt 1 yu t trong t hoc 1 t no trong cu.
3 bin php to trng m: tng cng lc m hc (trng m nhn); thay i cao (nhc tnh); thay i trng
(trng m lng).
+ Thanh iu: l s thay i cao v ging km theo s thay i v ngha ca cc ngn ng.
+ Ng iu: l s thay i cao ca ging ni th hin cc mc ch, ngha khc nhau ca cu ni.

ng Th Thu Trang 5A13

Phn loi: ng iu thng (ln ging cui cu cu nghi vn); ng iu ging (ng nt m iu i xung
cu cm thn); ng iu thng ging (c 2 giai on ln ging & xung ging cu trn thut)
- Bin th m v: Cc m t vi nhng nt rm khc nhau nhng c cng nhng nt khu bit, tc l cng th hin mt m
v, ta gi l nhng bin th ca m v.
+ Nt rm: nhng c trng c th hin khng c tc dng to ra nhng n v ngn ng vi nhng ngha
khc.
Nt rm c th c b sung t 2 ngun: bn thn & bi cnh ng m.
Phn loi:
+ Bin th kt hp/bt buc: l loi bin th m cc nt rm c b sung t bi cnh ng m. Cc nt rm ny
khng ph thuc vo c nhn.
+ Bin th t do: l loi bin th m cc nt rm c b sung t bn thn ngi ni.
Vic phn bit m v & bin th m v rt quan trng, gip gt b nhng hin tng khng c tc dng khi bit, xc nh
chnh xc s lng m v ca ngn ng.
Bin th m v l s th hin khc i ca mt m v no .
- m tit: l mt n v pht m t nhin nh nht.
+ Xt theo cch t chc (cu trc) th m tit l s kt hp gia cc m t. nh m tit thng l mt nguyn m
(n hoc i). Mt s t th ting nh m tit l cc ph m vang nh [l], [r], [m], [n]. Nu c l ph m, v l
nguyn m th c cc cu trc: v, vc, cv, cvc, vcc, cvcc, ccvc, ccv, cccv, cccvc, cccvcc,...
+ m tit m l m tit kt thc bng nguyn m; m tit khp l m tit kt thc bng ph m.
+ Chc nng quan trng nht ca m tit: lm c s nhp iu cho chui m thanh ca li ni. Nhp iu l s
tun hon c trng m hc ca li ni. C s cho m v siu on tnh tn ti.
* Vn t (Ch vit): l mt h thng k hiu dng ng nt, hnh khi ghi li ngn ng thnh ting.
- Cc loi ch vit:
+ Vn t ghi hnh: dng hnh khi, ng nt v li hay ha li hnh dng ca s vt hay hnh tng, tc l
dng hnh thc ca k hiu biu th mt khi nim, mt ni dung thng bo no . Loi ch tng hnh sm
nht l ch vit Ai Cp c.
Chia lm 2 loi: ghi bng nt v thun ty (Ai Cp c, Hn c, ch vit ca b lc Anhing Bc M); ch hnh
nm (Xu-me-r, Ba T c, Babilon,...)
Hn ch: ch ch mt ni dung m khng tnh mt cht liu biu t (kt cu m thanh) ca ngn ng; ch ghi
li nhng nd c th, phn ln nd tru tng th n t ra bt lc.
+ Vn t ghi : sd ng nt & hnh khi nhng mang tnh cht tng trng, c l ch k c l do r rt nh ch
ghi hnh.
Chia lm 3 loi: ghi bng hnh v thun ty, tc l ghi li s vt hay hin tng bng ton b hnh dng bn
ngoi ca chng (Ai Cp c, Hn c); ghi bng hnh v hay ng nt tng trng, tc l ch ly mt s ng
nt hnh dng b ngoi biu th ton b s vt hay hin tng; ghi bng ch s, tc l dng cc k hiu ton
hc theo quy c ghi s lng & cc khi nim v s vt hay hin tng (ch s Rp 1, 2, 3, +, -, x, :; ch s
La M I, II, V, C, M...).
+ Vn t ghi m: s dng cc k hiu thng gi l cc con ch hay ch ci v t hp k hiu ghi cc m t
- m v, m tit & nhng c im ng m ca li ni, tc l ghi li mt vt cht ca ngn ng. Dng h thng
ch vit ny c th ghi li kh y & chnh xc cc ni dung c th & tru tng, nhng sc thi tnh cm,
nhng kt cu hnh thc chc nng & nhng ngha c th m ngn ng biu t; m bo nguyn tc ni
th no vit th y.
Ch ghi m gm 2 loi: ch ghi m tit (dng 1 con ch biu th 1 m tit ca t: ting Nht, Triu Tin, n
); loi ghi m ri (m t hoc m v): dng ch ci hay t hp ch ci ghi tng m mt: Rp, Hi Lp, ch
Latinh)
Hn ch: tuy c nhiu u im song vn cha tht chnh xc & hon ho v nguyn tc ni th no vit th y
khng phi bao gi cng c m bo mt cch nht qun.

ng Th Thu Trang 5A13

* H thng k hiu phin m quc t: gm nhng k hiu c bit: cc ch ci Latinh, Hi Lp & cc du ph.
Phm v sd hn ch, ch yu trong nghin cu, hc tp & ging dy.
m v ch khng phi hai dng khc nhau ca cng 1 hin tng (ngn ng) m l 2 hin tng c lin quan
cht ch vs nhau, nhng tng i c lp vs nhau.
III. T vng.
1. Ngha ca t.
a. T vng ng ngha.
- Ton b vn t & cc n v tng ng vs t lm thnh vn t ca 1 ngn ng.
- T vng ca 1 NN l tp hp tt c nhng n v NN no c cu trc hnh thc bn vng, c ngha hon chnh, ln
nht v tnh bt buc ghi nh i vs cc thnh vin ca cng ng to thnh cc n v thng bo.

- Ngha ca t l quan h ca t vs nhng th nm ngoi bn thn n.

+ S ch: l i tng m t biu th hay gi tn. S ch c th gm nhng i tng ngoi NN v nhng i
tng trong NN.
+ S biu: l s phn nh ca i tng trong nhn thc ca con ngi.
- T vng hc l phn ngnh ca NN hc nghin cu v t vng ca NN.
- Ng ngha hc l phn ngnh ca NN nghin cu v ngha ca t.
b. Ngha ca t. (4 thnh phn ngha)
- ngha biu vt: l hnh nh chung nht ca tt c cc s vt, hin tng cng loi m t c th gi tn hay gi
ra.
- ngha biu nim: ni dung, khi nim v s vt, hin tng m t biu th.
- ngha ng dng: l thi , tnh cm m 1 t c th gi ra.
- ngha cu trc: l thng tin c m ha trong t m da vo ta c th to lp cc mqh gia cc t to
ra nhng n v ln hn.
Trong 4 thnh phn ny c th khi qut thnh 2 loi:
+ ngha t vng: (biu vt, biu nim, ng dng).
+ ngha ng php: gm t php (biu th cu to ca t) & c php (biu th quan h gia t vs cc n v
t chc thnh cm t hoc cu).
- Khi nim: Ngha ca t l 1 tp hp ca nhng thnh phn ngha khc nhau ng vs cc chc nng khc nhau
ca t, l: chc nng biu vt, biu nim, ng dng & cu trc.
2. c trng c bn ca t.
- T l 1 cu trc m thanh c th tch ri khi chui li ni 1 cch d dng & hin nhin nh vo cc yu t siu
on tnh.
- T c 1 cu trc hnh thc tng i cht ch, khng cho php ta d dng ph v n bng nhng cch thc nh
chm xen vo cc yu t gia cc b phn ca chng.
- T c ni dung ngha hon chnh bao gm c thc t & h t. i vi nhng t h, nd ngha l chc nng
ng php c quy nh cht ch cho tng h thng ngn ng.
- T l 1 loi n v c sn trong ngn ng, c to ra, c chp nhn v c lu gi trong ton th cng
ng ngn ng, khng ph thuc vo c nhn nhng ngi s dng. Mun s dng ngn ng cn phi ghi nh
v ti hin chng.

ng Th Thu Trang 5A13

Khi nim: T l n v c bn ca ngn ng, c th d dng tch khi chui m thanh li ni, c cu trc hnh
thc cht ch, c ni dung ngha hon chnh & c s dng nh nhng vt liu c sn to ra nhng n v
thng bo.
* Cc n v tng ng vs t: Trong ngn ng, bn cnh cc t, ta c th nhn thy nhng n v khng phi
l t nhng c tnh cht v chc nng ging nh t gi l nhng n v tng ng vs t hay cm t c nh.
- K/n: CTC l 1 t hp t trong tng t ring l mt i ngha vn c ca n. Ngha ca CTC l ngha chung ca
ton b t hp ch khng phi l ngha ca cc t cng li. CTC c kt cu cht ch, ngha hon chnh nn khi sd ta
khng th ty tin thay i t chc ca chng.
- Chc nng: tng ng vs t. Ngha ca chng tng ng vs ngha ca t. V vy c th dng chng nh
t bnh thng. Chng c ghi nh nh t & khng mt i sau khi h giao tip kt thc.
- Phn loi: Ng nh danh, qun ng, thnh ng
Ng nh danh: gi tn s vt, hin tng hoc khi nim no ca thc t.
Qun ng: dng lp i lp li trong cc cu thuc cc phong cch chc nng khc nhau. C chc nng a y, ro n, lin
kt.
Thnh ng: l CTC hon chnh v cu trc & ngha. Ngha ca chng c tnh hnh tng hoc gi cm. Tnh cht ca
thnh ng (3):
+ Tnh c nh: cc yu t kt hp cht ch, khng th ty tin thay i v tr.
+ Tnh thnh ng: ngha chung ca n l 1 ngha mi khc vi tng s ngha ca cc b phn to thnh.
+ Tnh dn tc: phn nh c trng VH dn tc .
+ Phn loi: so snh (khe nh voi); miu t, n d (mm nm ming mi); in c, in tch (h ming ch
sung, o cy gia ng, thy bi xem voi)
3. Cc nhm t: a ngha, ng ngha, ng m, trng ngha,...
a. T a ngha.
- K/n: 1 t c th c 1 hoc nhiu ngha. T a ngha l 1 t c nhiu ngha, c sp xp theo c cu t chc nht
nh, biu th nhng c im, thuc tnh khc nhau ca cng 1 i tng hoc biu th nhng i tng khc
nhau ca thc ti.
* Trong 1 ng cnh ch xut hin 1 nt ngha. (ng cnh: cnh hung, bi cnh NN trong t xut hin vs 1 ngha c
th ca n).
- Cc loi ngha:
+ Ngha c bn: ngha gc, ni dung khi nim nguyn thy m t biu th, trn c s xy dng cc ngha
khc. (khng c l do)
+ Ngha m rng: c b sung thm vo t bng cch m rng ngha c bn. (c l do)
Ranh gii k r rt, c th chuyn ha
+ Ngha en & ngha bng: tnh cht l ngha c bn & ngha m rng. K/n ngha bng c ni hm hp hn ngha
m rng, s dng trong trng hp gi ra s lin tng nc i hay hiu qu vn hc.
+ Ngha gc & ngha phi sinh: xt mqh gia cc loi ngha mang tnh tng bc.
- Phng thc bin i: (3)
Phng thc B ngha ca t l cch thc to ra ngha mi cho t m khng km theo s bin i v ng m, lm cho t
tr thnh t nhiu ngha hay t a ngha.
+ Thu hp, m rng.
+ Hon d: ly tn gi sv, ht ny gi tn sv, ht khc sa vo mqh trc tip gia cc sv, ht. (Qh b phn vs ton
th & ngc li; Qh gia nguyn liu & thnh phn; Qh gia vt cha ng v vt c cha ng)
+ n d: ly tn gi ca sv, ht ny gi tn cho sv, ht khc da trn mqh gin tip gia cc sv, ht. (Qh gia ci c
th vs ci tru tng; Qh ly b phn c th, hnh vi, tnh cht, dng ca con ngi ch cho vt; Qh gia
vt vs ngi)
T vng hc: xh c dnh trong t in.
Tu t hc: ch xut hin trong vn cnh, ng cnh.

ng Th Thu Trang 5A13

b. T ng m.
- K/n: l t ging nhau v m thanh nhng khc nhau v mt ngha.
Hin tng ng m thng khng c l do.
Pht m ging nhau, vit khc nhau l ng m n thun. VD: quc/cuc; sun/son,...
T a ngha
T ng m
Ngha
Cc nt ngha c lin quan n nhau
Cc nt ngha khng c lin quan
S lng
1 t
Nhiu t
Do sng to, do sd cc cch thc khc nhau
Ngun gc
Do ngu nhin tnh c m c
ca ng bn ng
c. T ng ngha.
- K/n: l nhng t tng ng vs nhau v ngha nhng khc nhau v m thanh, c phn bit vs nhau v mt vi
sc thi ng m hoc sc thi phong cch no hoc ng thi c hai.
- Cc t ng ngha tp hp vs nhau thnh 1 nhm t gi l nhm t ng ngha. Trong nhm s c 1 t trung
tm, mang sc thi trung ha v phong cch.
- y l hin tng ph bin trong cc NN, biu hin nhng nt ngha tinh t trong tng t, c kh nng bc l 1
cch chnh xc, gi cm, gi hnh nhng rt hm xc.
d. T tri ngha.
- K/n: l nhng t c ngha i lp nhau nhng nm trong mqh tng lin, phn nh nhng khi nim tng
phn v mt logic.
T tri ngha l t ng ngha c bit.
- Cc t tri ngha thng c 2 t to thnh 1 cp t tri ngha.
*Cu to t: l s t chc, kt hp, cch bin i cc n v nh hn to nn t.
- n v cu to t: hnh v, t t.
- Phng thc cu to t:
+ Phng thc ph t (ph gia) tp hp t phi sinh. E.g: comfortable uncomfortable; happy unhappy
+ Phng thc ghp: ng lp; chnh ph Ngha nh danh: boyfriend; schoolboy...
+ Phng thc ly: ly hon ton; ly b phn m t c im sv, ht, c bit sc thi biu cm ca con
ngi,...
So sng t ghp & t ly
T ghp
T ly
Ging
Hai t tr ln
Khc
Cu to
Phng thc ghp
Phng thc ly: Ha phi v ng m
ngha
Cc yu t to nn n c ngha
Ch 1 hoc c 2 yu t khng r ngha
Ngha
nh danh (d nm bt, tnh sn sinh Miu t c im sv, ht, (kh nm bt, tnh
cao)
sn sinh thp)
S dng
Dng trong cc vn bn
Th ca, ngh thut
4. Cc lp t.
- K/n: l tp hp ca nhng t ng, nhm t ngha cng biu th 1 phm vi hin thc rng ln.
- Phn loi:
+ Theo khng gian: LTV ton dn; LTV a phng
+ Theo thi gian: LTV c; lp TV mi
+ Theo phm vi XH s dng: LTV khoa hc (thut ng); ngh nghip; bit ng (ting lng)
+ Theo ngun gc hnh thnh: LTV bn a, LTV ngoi lai
IV. Ng php hc.
c trng c bn ca NP:
- NP c tnh khi qut cao: bao hm hng lot cc hin tng ca NP & cc quy tc ca NP ng vs tt c cc hin
tng ca NP y.

ng Th Thu Trang 5A13

- Tnh bn vng v n nh.

1. Cc khi nim c bn.
a. ngha ng php.
- L ngha bao trm ln 1 lot t, l cch thc phn loi s vt, hin tng, khi nim v mc ch ring ca NN,
kt hp vs nhau thnh nhng n v thng bo ln hn.
- Phn loi:
+ ngha t php (hnh thi): phn nh kiu cu to t & h bin i hnh thi hay cn gi l h bin thi.
+ ngha chc nng: phn nh chc nng ca t (ng vai tr ch ng, v ng hay b ng trong cu...) NN n
lp da vo kh nng kt hp vs cc t khc & v tr ca n trong cc n v ln hn; NN bin hnh da vo hnh
thi ca t.
b. Hnh thc.
- ngha ng php c th hin ra bng nhng hnh thc nht nh c gi l hnh thc ng php hoc dng
thc ng php.
c. Phm tr.
- Cc loi ngha NP c th khi qut thnh phm tr, gi l phm tr NP.
- 1 ngha NP thnh phm tr NP th c 3 tiu ch:
+ Loi YNNP bao gm t nht 2 yu t i lp nhau.
+ Loi YNNP phi c th hin ra bng 1 hnh v nht nh, dng chung trong 1 lot t c cng ngha NP.
+ Loi YNNP phi c gi tr trong vic kt hp t. N phi nh hng ti hoc chu nh hng bi cc yu t
khc trn dng li ni xt v mt bin thi.
- Mt s phm tr NP ch yu c bn: (8)
+ Phm tr ging: gi tn sv, ht & cc m kt hp t (c, ci, trung).
+ Phm tr s: ch s khi qut ngha s ca cc t dng phn bit s lng khc nhau ca sv, ht nhm cc
m kt hp t. (s t, s nhiu)
+ Phm tr cch: th hin chc nng NP ca mi t, c quy nh bi mqh ca n vs cc t khc.
+ Phm tr ngi: th hin mqh gia ch th h & h.
+ Phm tr thi: phm tr NP ca ng t, th hin mqh gia thi gian h & thi im ni.
+ Phm tr thc: phm tr NP ca ng t, th hin mqh gia ngi ni & ni dung cu ni (cu khin, mnh
lnh,...)
+ Phm tr th: biu th tnh cht hay qu trnh ca h (hon thnh & cha hon thnh)
+ Phm tr dng: mqh gia ch th h v h thng qua cc dng thc khc nhau ca t (ch ng; b ng).
Ting Anh c cc phm tr: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
d. Phng thc.
- PTNP l cch thc s dng cc phng tin NN dng th hin cc ngha NP:
+ Phng thc ph t (ph gia): dng hnh v NP ghp vs t cn. (go + es = goes; work + er = worker)
+ PT bin hnh bn trong t cn. (man men; foot feet)
+ PT thay cn. (to be is/am/are...)
+ PT trng m (`record (n) re`cord (v)...)
+ PT ng iu (trong TV dng cch ko di ging)
+ PT h t: s dng h t & mqh NP gia cc t. ( ed, ing, , ang, , , nh, nh,...)
+ PT trt t t: l phng thc sp xp cc t theo nhng trt t khc nhau lm thay i ngha NP ca chng.
(c trng NN n lp) (to gan; gan to)
+ PT ly: lp li 1 b phn hoc ton b th hin YNNP (ngi ngi, nh nh th hin s nhiu)
+ PT ly trong cu to t: ly trong NP ngha NP mi v s lng. Ly trong cu to t to ra t mi, c
sc thi v ngha cho t, k c ngha ng php mi.
e. Quan h.
- QHNP l mqh gia cc n v NP trong lng cc kt cu NP.
- 2 loi:

10

ng Th Thu Trang 5A13

+ QHNP trong t: t php

+ QHNP trong cm t & cu: c php
- C 2 loi QH c php:
+ ng lp
+ chnh ph
+ ch - v
Sau khi kt hp QH ny mi c th to thnh cu
f. n v NP.
- NP ca 1 ngn ng l 1 h thng. Trong h thng c nhng n v vs nhng mqh ch nh ln nhau. Theo
quan nim ca truyn thng, n v NP c hiu l cc yu t nh hnh v, t, cm t, cu & vn bn.
2. T php.
- T l i tng ca t vng va l i tng ca NP.
- Trong h li ni, t l v c kh nng h c lp nh nht. Nh c im ny ta c th phn bit t vs v thp
hn l hnh v. Ngoi ra cn c cm t & cu c kh nng h c lp.
- T php hc (hnh thi hc) ca 1 NN cn phi xc nh nhng YNNP, nhng hnh thc NP ca 1 t. Nhng YNNP &
hnh thc NP ny chung cho tt c cc t thuc v cng 1 loi hoc 1 tiu loi.
- T m nhim 2 chc nng:
+ Biu th sv, ht trong thc t khch quan bn ngoi NN.
+ Xc nh mqh ca chng vs cc thnh phn khc nhau trong cu.
- T loi l nhng lp khi nim khi qut nht ca cc t c lq n cc chc nng c php nht nh ca chng.
Phn loi theo 2 tiu ch:
- Ng ngha:
+ Thc t (c ngha t vng)
+ H t (c ngha NP)
- C php: da vo kh nng kt hp ca t trong cc pht ngn bit c t loi l c th bit c t m
nhim chc nng NP no trong pht ngn.
3. C php.
- C php hc l n v nghin cu ca NP.
- i tng ca c pho l v NN c thit lp trn mqh v c pht nh cm t & cu.
- Cm t: l 1 t hp gm 2 t tr ln, trong c t nht 1 thc t c kt hp vs nhau theo 1 quan h nht
nh nhm din t 1 thnh phn thng bo no .
- Cm t l v c cu to c php.
- ngha ngang vs t.
- Chc nng: ging t, biu th thnh phn ca thng bo.
- L n v t vng NP c ngha thng nht, c cu to theo tng th ting.
+ l n v trung gian gia t & cu, c c trng ging nh t cng ging nh cu.
- Da vo tnh n tinh hay khng n nh m chia lm 2 loi:

11

ng Th Thu Trang 5A13

Cm t c nh
- CTC l loi cm t c tnh cht n nh v
ngha & cu to, c sn trong NN, s dng trong 1
hnh thc nht nh c th c gi tr tng ng
vs 1 t.
Cu to cht ch
ngha NP n nh, hiu theo ngha bng
- 3 loi:
+ Ng nh danh
+ Qun ng
+ Thnh ng
- S lng: hn ch
- L i tng nghin cu ca t vng hc

Cm t t do
- CTTD l cm t c sn sinh 1 cch tc thi &
tn ti nht thi; ty theo nhu cu giao tip ngi
ta kt hp cc t vs nhau 1 cch t do theo nhng
quy tc kt hp t nht nh.
Cu to lng lo
ngha thng c hiu theo ngha tng t
- 3 loi:
+ ng lp
+ Chnh ph
+ Ch v
- S lng: v hn
- L i tng nghin cu ca ng php hc

Ging nhau: c to lp t t hp cc t m thnh.

4. Cu.
- Cu l n v nh nht ca h NN do cc t, cc cm t kt hp vs nhau theo nhng quy tc NP nht nh ca 1 NN c
pht ra vi 1 kiu ng iu kt thc nht nh, nhm th hin 1 ni dung thng bo tng i trn vn, km theo thi ,
tnh cm no ca ngi ni & ngi vit.
- n v nh nht ca h NN l cu.
- c im: (4)
+ C tnh cu to NP c bn (C V).
+ C tnh thng bo.
+ C tnh ng iu.
+ C tnh tnh thi.
- Phn loi cu:
+ Theo mc ch thng bo: trn thut; nghi vn; mnh lnh; cm thn.
+ Theo cu to NP c bn: cu n; cu phc; cu ghp.
+ Theo quan h ca ngi ni vs hin thc m cu biu th: cu khng nh, ph nh.
* VB y gm 4 thnh t: tiu , m bi, thn bi, kt bi.

12