42.TEORETYCZNE MODELE MIAST IDEALNYCH PRZEOMU XIX I XX WIEKU.

PRZYCZYNY POWSTANIA, ZAOENIA

Wikszo niedostatkw miasta z przeomu XIX i XX wieku wynikaa bezporednio lub porednio z szybkiego
rozwoju miast i z coraz silniej wystpujcego oddziaywania procesw koncentrujcych. Dlatego te u podstaw
zdecydowanej wikszoci modeli teoretycznych ley denie do przeciwdziaania prawu koncentracji.

MODEL MIASTA KONCENTRYCZNEGO T.Fritsch, 1896, opracowany zosta w oparciu o analiz

zatrwaajcych procesw koncentracji zabudowy w Wiedniu.
Koncepcja opiera si na wprowadzeniu zielonych klinw pomidzy
zabudow mieszkaniow, ktre penetruj miasto od peryferii a po
centrum. Radialne arterie tworzce szkielet dzielnic mieszkaniowych.
Koncepcja miaa na celu rozlunienie ukadw osadniczych.
Minusy: koncepcja przecenia znaczenie obwodowych tras
komunikacji drogowej, zadawienie ruchem obszaru rdmiecia

MODEL MIASTA OGRODU

- E.Howard, 1898; model typu koncentrycznego

Garden Cities of Tomorrow. Przyczyna: ch polepszenia ycia w
miastach, antidotum na nadmierny napyw ludnoci wiejskiej do miast
Koncepcja pokazuje opozycj dwch biegunw: rodowiska miasta i
wsi (penych uciliwoci) i powoduje powstanie przeciwstawnego
trzeciego miasta ogrodu, ktre minimalizuje wady rodowiska
miejskiego i wiejskiego rwnoczenie dajc ich zalety.
Koncepcja: miasto satelickie, zdecentralizowane, samowystarczalne
pod wzgldem usug i zatrudnienia ale uzalenione w zakresie usug
wyszego rzdu i administracji od wikszego miasta (centralnego), o
skoczonej liczbie mieszkacw.
Schemat miasta: piercieniowy ukad stref funkcjonalnych: usugi,
mieszkaniwka, promenada, inst. owiatowe, tereny sportowe,
kocioy, tereny przemysowe, komunikacja, cao
otoczona obszarami wiejskimi, w centrum najczciej park.
Zastosowanie:
Letchworth (1902) i Welwyn (1920) /niedaleko Londynu/
*z koncepcj Howarda wi si pniejsze koncepcje Perrego,
w tym tzw.: koncepcja jednostki ssiedzkiej

*mwic o koncepcjach koncentrycznych naley wspomnie o wkadzie koncepcji miasta wspczesnego

Le Corbusier Une Ville Contemporaine wkad w modele teoretyczne - wprowadzenie 3 wymiaru
zabudowywanie przestrzeni w gr dziki wieowcom, uwolnienie powierzchni terenu na cele usug, zieleni i
rekreacji.

MODEL MIASTA PASMOWEGO

- Arturo Soria y Mata dla Madrytu, 1882, Przyczyna: ch

unowoczenienia sytemu komunikacji wszelkie problemy
urbanistyczne wynikaj z problemw komunikacyjnych
Koncepcja: miasto miao poczy peryferyjne strefy Madrytu,
schemat powizania miasta z wsi; liniowy rozwj miasta dugie
wskie pasma zabudowy wzdu cigw komunikacyjnych (gwnie
transport szynowy), w rezultacie tereny zurbanizowane tworzyy wski
pas pozbawiony centrum co zapobiega nadmiernej koncentracji.
Powstae miasta miay tworzy krawdzie trjktw a nastpnie sie
triangulacyjn; pomidzy nimi tereny rolnicze i przemysowe.
Minusy: due koszty infrastrukturalne, mae zrnicowanie
funkcjonalne, problem obszarw o zrnicowanym ukszt. terenu
- N.A. Milutin dla Stalingradu, 1928-30; dojrzalsza wersja pasmowego
Przyczyna: rozwianie problemw komunikacji, zwaszcza dojazdw do
Pracy. Koncepcja: polega na funkcjonalnym podziale terenw ukadu
osadniczego na pasma rwnolege (do rzeki), a przeznaczone kolejno
na przemys, zabudow mieszkaniow i wypoczynek (nad rzek).
Ukad komunikacji sprowadza si do linii kolejowej biegncej na
zewntrz strefy przemysowej oraz arterii drogowej midzy
przemysem a zabudow mieszkaniow.
Minusy: ukad nie docenia siy koncentracji orodkw usugowych a
take ignoruje fakt zatrudnienia w innym sektorze ni przemys oraz
zamieszkiwania w rnych miejscowociach.
Mimo wad koncepcja okazaa si inspirujca.
Zastosowanie:
Miasto pasmowe Hilberseimera 1944 rozwiniecie ukadu pasmowego
przez wprowadzenie osi usugowej rwnolegej do osi komunikacyjnej
oraz zwrcenie uwagi na odpowiednie /wzgldem klimatu kierunku
wiatrw/ rozmieszczenie uciliwego przemysu.

MODEL MIASTA PASMOWEGO

ZAKRZYWIONEGO

- W.Schurmannn, 1956; Przyczyna: problem wynikajcy z

niedocenienia praw koncentracji orodkw usugowych w ukadzie
pasmowym. Koncepcja: zakrzywienie ukadu pasmowego wok
miasta macierzystego/centrum ukadu

MODEL MIASTA PRZEMYSOWEGO

Tony Garnier, 1901-4; Przyczyna: ch poczenia wszystkich

funkcji miasto nowoczesne, przemys jako element
miastotwrczy.
Koncepcja: wprowadzenie zasady funkcjonalnej
dyspozycji terenu- gwnym zaoeniem byo rozdzielenie funkcji
miasta : pracy, mieszkania, usug i wypoczynku. Zerwano z
zasad koncentrycznoci ukadu. Gwny ukad skada si z 3
stref: dzielnic mieszkaniowych i zwizanym z nimi orodkiem
spoecznym, czci przemysowej oraz ze zgrupowania budynkw
szpitalno- sanatoryjnych. Rozwj miasta wzdu linii
komunikacyjnej ogniwo porednie w przejciu do ukadw
pasmowych. Mimo, e ukad ulic jest szachownicowy pieszo po
miecie mona poruszajc si w dowolny sposb poniewa jest
traktowane jak wielki park integrujca rola zieleni.

MODEL MIASTA WIELOZALKOWEGO

E.Golden, 1923; uwaana te za model dywanowy;

Koncepcja bya prb dekoncentracji wielkich skupisk miejskich
poprzez model wielozalkowy miasta zoonego z wielu 100tysicznych jednostek osadniczych w ksztacie koa o promieniu
1 km. Po wypenieniu jednostki powstawaa by obok nastpna a
przestrze rozwojowa staa by si dywanem jednostek opartych
na ruszcie szybkiej komunikacji szynowej. Kada jednostka
posiada swoje centrum i jest wyspecjalizowana w odrbnym
profilu obsugi. Przemys jest zlokalizowany poza tymi
jednostkami. Organizm wielokomrkowy.
Schemat uznany za mao realny ze wzgldu na prawo
koncentracji szczeglnie silnie dziaajce w przypadku usug
centralnych.

MODEL MIASTA DYWANOWEGO

Broadacre City, F.L.Wright, 1935; Model, ktry by prb

poczenia cech miasta i wsi; dostosowany gwnie do warunkw
amerykaskich uwielbienie lunej zabudowy jednorodzinnej i
wykorzystanie samochodu jako gwnego rodka transportu,
Koncepcja: rozproszenie zabudowy mieszkaniowej i urzdze
uytecznoci publicznej wrd terenw uytkowanych ogrodniczo,
1 akr ziemi na jednego mieszkaca, forma osadnicza na
pograniczu miasta i wsi, decentralizacja

KONCEPCJA MODELU SIECIOWEGO

zapocztkowaniem bya siec wieloorodkowa K.Lyncha

Koncepcja: szkielet tworzy trjktna sie arterii (drg
samochodowych) na ktrej w sposb dowolny rozmieszczona jest
zabudowa mieszkaniowa, tworzca gdzieniegdzie skupiska
usugowe, ziele wprowadzona jest w postaci wskich pasm,
ktrych ukad dyktuje geometria sieci komunikacyjnych

Zastosowanie:
South Hampshire, A.Buchanan, 1907; swobodne rozmieszczenie
mieszkaniwki, zgrupowanie usug oglno miejskich wzdu gwnej
arterii, usugi lokalne wzdu arterii poprzecznych,
Milton Keynes; prostoktna siatka arterii komunikacyjnych pokrywa
cay obszar miasta brak podkrelenia gwnych kierunkw,
hierarchii orodkw usugowych; stworzenie ukadu
pseudomiejskiego, brak kompozycji urbanistycznej.