You are on page 1of 77

Ti liu Khai Test u xun 2014

TM TT L THUYT HO HC TRUNG HC PH THNG


GIO VIN: PHM NGC SN

Ch

CU TO NGUYN T
BNG TUN HON V NH LUT
TUN HON CC NGUYN T HO HC

I.

CU TO NGUYN T

1.

Thnh phn cu to nguyn t, c im cc ht cu to nn nguyn t

a) Thnh phn cu to nguyn t


Ht nhn nm tm ca nguyn t gm cc ht proton v ntron (ring nguyn t hiro c mt loi
nguyn t trong ht nhn ch cha proton khng c ntron).
V electron ca nguyn t gm cc electron chuyn ng xung quanh ht nhn.
b) c tnh ca cc ht cu to nn nguyn t
V electron
ca nguyn t

Ht nhn nguyn t

c tnh ht

Ht proton (P)
19

Ht ntron (N)

Ht electron (E)

qn = 0

qe = 1,602.10

(0)

(1)

19

in tch
(quy c)

qp = 1,602.10

Khi lng
(quy c)

mp = 1,6726.10

mn = 1,6748.10

m = 9,1094.10

27

27

31

(1vC)

(0,549.10 vC)

(1+)

kg

kg

(1vC)

kg
3

Nhn xt : Khi lng ca nguyn t tp trung hu ht ht nhn, khi lng ca cc electron l khng
ng k.
me =

1
1
mp =
vC (hay u)
1840
1840

1u =

1
19, 9265.10 27
; mC =
= 1, 6605.10 27 (kg)
12
12

m1nt = (P+N)u ; M1molnt = (P+N) gam (vi P l s p, N l s n)


Nu hnh dung nguyn t nh mt qu cu th : V1nt =
10

Dnt = 10

4 3
.r
3

m = 1A ; 1nm = 10A ; Dhn = Dnt.10

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2.

in tch v s khi ca ht nhn

a) S n v in tch ht nhn = s proton = s electron (Z = P = E).


b) S khi ca ht nhn (A) bng tng s proton (P) v s ntron (N).
A=P+N=Z+N
3.

Nguyn t ho hc

a) Nguyn t ho hc l tp hp cc nguyn t c cng in tch ht nhn (ngha l c cng s proton v


c cng s electron v c tnh cht ho hc ging nhau).
b) S hiu nguyn t (cho bit s th t ca nguyn t nguyn t trong bng tun hon) c k hiu l Z,
bng s n v in tch ht nhn, bng s proton trong ht nhn nguyn t v bng s electron c trong
nguyn t ca nguyn t).
c) K hiu nguyn t
S khi

A
K hiu
nguyn
t

X
S n v
in tch

4.

ng v Nguyn t khi trung bnh

a) ng v l nhng nguyn t c cng s proton nhng khc nhau v s ntron, do c s khi A khc
nhau.
Th d :

16
8 O (8e,

8p, 8n) ;

17
8 O (8e,

8p, 9n)v

18
8 O (8e,

8p, 10n).

Lu : Cn phn bit vi khi nim ng khi (l nhng dng nguyn t ca nhng nguyn t khc nhau
c cng s khi A nhng khc s proton Z).
Th d :

40
19 K (19p,

b) T s

N
Z

21n, 19e) v

40
20 Ca

(20p, 20n, 20e).

Vi nguyn t nguyn t c in tch ht nhn Z khng qu 82 (ht nhn nguyn t bn) lun c t s :
(tr || H )
Ring nguyn t nguyn t Z < 18, t s l

N
1,524
Z
1

N
1,23
Z

Nu gi tng cc s ht e, p, n l S th :
3

S
S
3,524 hoc 3 <
1,23
Z
Z

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

c) Nguyn t khi trung bnh ca nguyn t ( A )


Nu nguyn t X c cc ng v :

A1

X,

A2

X,

A3

X, vi phn trm s nguyn t ca cc ng v l x1, x2,

x3, khi khi lng nguyn t trung bnh (KLNTTB) ca nguyn t X bng :

A X = x1%A1 + x2%A2 + x3%A3 +


A=

5.

x.A1 + y.A 2 + z.A3 +...


x+y+z

Cu trc v electron ca nguyn t

a) Obitan nguyn t (k hiu AO) l vng khng gian xung quanh ht nhn m ti tp trung phn ln
xc sut c mt electron (khong 95%).
Hnh dng cc obitan nguyn t :
Obitan s c dng hnh cu, tm l ht nhn nguyn t.
Obitan p gm 3 obitan px, py, pz c dng hnh s 8 ni, mi obitan c s nh hng khc nhau trong
khng gian.
Obitan d, f c hnh dng phc tp.
Cc obitan khc nhau v hnh dng, kch thc, nhng mi obitan ch cha ti a 2 electron.

Obitan s

Obitan py

Obitan px

Obitan pz

b) Lp electron : gm cc electron c nng lng gn bng nhau.


Nng lng electron lp trong thp hn lp ngoi. Cc lp electron c c trng bng cc s nguyn
: n = 1, 2, 3, , 7 v c k hiu ln lt t trong ra ngoi nh sau :
n

lp

c) Phn lp electron : gm cc electron c nng lng bng nhau.


Cc phn phn lp c k hiu bng cc ch ci vit thng : s, p, d, f.
Thc t vi hn 110 nguyn t bit ch s electron in vo 4 phn lp : ns, np, nd, nf.
Th d : vi n = 6 cc electron in vo cc phn lp 6s, 6p, 6d, 6f.
d) S obitan trong cc phn lp s, p, d, f tng ng l cc s l : 1, 3, 5,7.
2

e) S obitan trong lp electron th n l n obitan.


2

Th d : Lp M (n = 3) c : 3 = 9 obitan (gm 1 obitan 3s, 3 obitan 3p v 5 obitan 3d) ; lp N (n = 4) c


2

4 = 16 obitan gm 10 obitan 4s ; 3 obitan 4p; 5 obitan 4d ; 7 obitan 4f.


Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 3 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

f) Nng lng ca cc electron trong nguyn t. Cu hnh electron nguyn t


Mc nng lng obitan nguyn t (hay mc nng lng AO)

Khi s hiu nguyn t Z tng, cc mc nng lng AO tng dn theo trnh t nh sau :
1s 2s 2p 3s 3p 4s 4p 5s 5p 5f 6s 6d 6p 7p 7s
Lu : Khi Z tng c s chn mc nng lng. Th d : mc 4s tr nn thp hn 3d,
Cc nguyn l v quy tc phn b electron trong nguyn t

Nguyn l Pauli
Trn mt obitan ch c th c nhiu nht l hai electron v hai electron ny chuyn ng t quay khc
chiu nhau xung quanh trc ring ca mi electron.
Obitan c 2 electron ghp i :

v 1 electron c thn :

Nguyn l vng bn
trng thi c bn, trong nguyn t
cc electron chim ln lt nhng
obitan c mc nng lng t thp n
cao.

Quy tc Kleckowski :
2

10 6

10

(1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4 5s 4d

14

10

14

10

6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7s ...)

Trong cng mt phn lp, cc electron s phn b trn cc obitan sao cho cc s electron c thn l ti a
v cc electron ny phi c chiu t quay ging nhau.


Cu hnh electron nguyn t

Cu hnh electron biu din s phn b electron trn cc phn lp thuc cc lp khc nhau.
Th d :

Fe (Z =26) c 26 electron.
2

Cu hnh electron (CHE) ca Fe l 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s .


ngha :

S e trong phn lp
6

Chng hn : S th t lp 3d

Tn phn lp
Cu hnh electron nguyn t ca Fe vit di dng lng t :

c im ca lp electron ngoi cng

Do lin kt yu vi ht nhn nguyn t, cc electron lp ngoi cng d tham gia vo s hnh thnh lin
kt ho hc Quyt nh tnh cht ho hc ca mt nguyn t.
Lp ngoi cng nguyn t ca mi nguyn t ch c th c nhiu nht 8e.
Nu c 1, 2 hay 3e lp ngoi cng l nhng nguyn t kim loi.
Nu c 5, 6 hay 7e lp ngoi cng thng l nhng nguyn t phi kim.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 4 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Nu c 4e lp ngoi cng, c th l kim loi (Sn, Pb), c th l phi kim (C, Si).
Nu c 8e lp ngoi cng (tr He c 2e) l cc kh him.
II.

BNG TUN HON CC NGUYN T HO HC V NH LUT TUN HON

1.

Cu to bng tun hon cc nguyn t ho hc

a) nguyn t
Thnh phn ca nguyn t khng th thiu l k hiu ho hc ca nguyn t, s hiu nguyn t, nguyn
t khi trung bnh, ngoi ra cn c th thm thng tin v cu to nguyn t, mng tinh th,
Th d :
S hiu nguyn t (stt)

22

Tn nguyn t

Titan

KLNT trung bnh

47,88

3d 4s

4,5(Ar)

3d 4s

Khi lng ring (g/cm )


0

Nhit nng chy ( C)


0

Ti

1670 C
0

K hiu nguyn t
2

Cu hnh electron

1,54

m in

Nhit si ( C)

3289 C

1gk

Cu trc tinh th

S oxi ho c th c

2, 3, 4

6,82eV

Nng lng ion ho

Thng thng cc nguyn t nhm A v nhm B c phn bit nhau v tr t k hiu nguyn t.
S th t (stt) = s hiu nguyn t = s n v in tch ht nhn = tng s electron.
b) Chu k l dy cc nguyn t, m nguyn t ca chng c cng s lp electron, c xp theo chiu in
tch ht nhn tng dn.
C 3 chu k nh (1, 2, 3).
C 4 chu k ln :
Chu k 1 gm 2 nguyn t Z = 1 2 ;
Chu k 2 gm 8 nguyn t Z = 3 10 ;
Chu k 3 gm 8 nguyn t Z = 11 18 ;
Chu k 4 gm 18 nguyn t Z = 19 36 ;
Chu k 5 gm 18 nguyn t Z = 37 54 ;
Chu k 6 gm 32 nguyn t Z = 55 86 ;
Chu k 7 cc nguyn t cn li t Z = 87 tr i.
c) Nhm l tp hp cc nguyn t c xp thnh ct, gm cc nguyn t m nguyn t c cu hnh
electron tng t nhau, do c tnh cht ho hc gn ging nhau.
Nguyn t cc nguyn t trong cng mt nhm c s electron ho tr bng nhau v bng s th t ca
nhm (tr mt s t ngoi l).
Cc nhm nguyn t c chia thnh hai loi :
Nhm A : gm cc nguyn t s v nguyn t p STT nhm A = s e lp ngoi cng.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 5 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

IA
ns

IIA

ns

IIIA
2

IVA
1

ns np

VA
2

ns np

VIA
3

ns np

VIIA
4

ns np

VIIIA

ns np

ns np

Nhm B : gm cc nguyn t d v nguyn t f. Cu hnh e lp ngoi cng ca hu ht cc nguyn t nhm


B nh sau :
IB

IIB
10

IIIB
10

(n1)d ns

(n1)d ns

VB

VIB
3

(n1)d ns

IVB
1

(n1)d ns

VIIB
5

(n1)d ns

(n 1) d ns

(n1)d ns

VIIIB : (n1) ns

(n1)d ns
(n1)d ns

2.

Nhng tnh cht bin i tun hon theo chiu tng ca in tch ht nhn

Trong mt chu k : t tri phi

in tch ht nhn s lp e bng nhau, s lp ngoi cng tng, rnt ; m in. Nng lng ion ho I1
; tnh kim loi , tnh phi kim ; tnh axit ca cc oxit, hiroxit , tnh baz ca chng ; ho tr trong
hp cht kh vi H ca phi kim gim t 4 1 ; ho tr cao nht trong hp cht vi O tng t 1 7.
Trong mt nhm A : t trn xung di

Khi Z, s lp e tng, s e ngoi cng bng nhau, rnt ; ; I1, tnh KL, tnh PK, tnh axit ca cc
oxit, hiroxit, tnh baz .
3.

nh lut tun hon

a) Ni dung nh lut
Tnh cht ca cc nguyn t cng nh thnh phn v tnh cht ca cc n cht v hp cht to nn t cc
nguyn t bin i tun hon theo chiu tng ca in tch ht nhn nguyn t.
Lu :
Hai nguyn t A, B thuc cng mt chu k v thuc 2 nhm A lin tip nhau ZB ZA = 1.
Hai nguyn t A, B thuc cng nhm A v thuc :2 chu k lin tip nhau.
ZB ZA = 8 (nu t nht A thuc chu k nh)
ZB ZA = 18 (nu c A, B thuc chu k ln)


Trong mt chu k t tri sang phi


Hp cht kh vi
hiro
Hp cht vi oxi
(ho tr cao nht)

R2O

RO

R2O3

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

RH4

RH3

RH2

RH

RO2

R2O5

RO3

R2O7

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 6 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

LIN KT HO HC

I.

KHI NIM V LIN KT HO HC

1.

Khi nim v lin kt ho hc

Lin kt ho hc c hnh thnh gia hai nguyn t trong phn t n cht hay hp cht.
2.

Quy tc bt t (8 electron)

Cu hnh vi 8 electron lp ngoi cng (hoc 2 electron lp th nht) l mt cu hnh c bit vng
bn.
Theo quy tc bt t (8 electron) th cc nguyn t ca cc nguyn t c khuynh hng lin kt vi cc
nguyn t khc t c cu hnh electron vng bn ca cc kh him vi 8 electron (hoc 2 i vi
heli) lp ngoi cng.
II.

SO SNH LIN KT ION V LIN KT CNG HO TR

1.
Loi

Lin kt ion

Lin kt cng ho tr

Nguyn nhn hnh thnh lin kt : Cc nguyn t lin kt vi


nhau to thnh phn t c cu hnh electron bn vng ca
kh him.

Ging nhau
Bn
cht

L lc ht tnh in gia cc
ion mang in tch tri du

Th d

Na + Cl NaCl

H. + Cl. H : Cl

Xy ra gia nhng nguyn t


khc hn nhau v bn cht
ho hc (thng xy ra gia
cc kim loi in hnh v phi
kim in hnh) ; gia ion
dng ion m.

Xy ra gia hai nguyn t


ging nhau v bn cht ho
hc (thng xy ra vi cc
nguyn t phi kim nhm 4, 5,
6, 7)

Khc iu
nhau kin lin
kt

L s dng chung cc
electron

Lu : Trn thc t trong hu ht cc trng hp, trng thi lin kt va mang tnh cht cng ho tr va
mang tnh ion. c th bit c loi lin kt ta phi da vo gi tr hiu m in gia 2 nguyn t
ca mt lin kt.
2.

Xc nh loi lin kt da vo gi tr hiu m in gia hai nguyn t ca mt lin kt


Hiu m in

Loi lin kt

< 0,4

Lin kt cng ho tr khng cc

0,4 < 1,7

Lin kt cng ho tr c cc

1,7

Lin kt ion

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 7 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

3.

Lin kt cho nhn (cn gi l lin kt phi tr)

l loi lin kt cng ho tr c bit m cp electron dng chung ch do 1 nguyn t cung cp c gi


l nguyn t cho electron. Nguyn t kia c obitan trng (obitan khng c electron) c gi l nguyn t
nhn electron. Lin kt cho nhn c k hiu bng () c chiu t cht cho e sang cht nhn e.
Th d : Qu trnh hnh thnh ion NH

(t NH3 v H ) c bn cht lin kt cho nhn :

iu kin to thnh lin kt cho nhn gia hai nguyn t A B l nguyn t A c 8 electron lp
ngoi, trong c nhng cp electron t do (cha tham gia lin kt) v nguyn t B phi c obitan trng.
4.

Lin kt kim loi

1) Lin kt kim loi l lin kt c hnh thnh gia cc nguyn t v ion kim loi trong mng tinh th c
s tham gia ca cc electron t do.
2) Tng tc gia cc ion dng kim loi nt mng vi electron t do l nguyn nhn ca lin kt kim
loi.
3) Lin kt trong mng tinh th kim loi c bn cht tnh in, nhng khc vi lin kt ion ch : Lin kt
gia cc ion l lc ht tnh in ion ion, cn lin kt kim loi l lc ht tnh in ion electron.
5.

S xen ph cc obitan to thnh lin kt n, lin kt i v lin kt ba

a) S xen ph trc Lin kt (xch ma)


S xen ph trong trc ca obitan lin kt trung vi ng ni tm ca hai nguyn t lin kt gi l s xen
ph trc. S xen ph trc to lin kt (hnh 1).

Hnh 1. Xen ph trc

Hnh 2. Xen ph bn

b) S xen ph bn Lin kt (pi)


S xen ph trong trc ca cc obitan lin kt song song vi nhau v vung gc vi ng ni tm ca 2
nguyn t lin kt c gi l xen ph bn. S xen ph bn to lin kt (hnh 2).
c) Lin kt n : Lun lun l lin kt xch ma , c to thnh t s xen ph trc v thng bn vng.
d) Lin kt i : Gm 1 lin kt v 1 lin kt . Cc lin kt thng km bn hn so vi lin kt .

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 8 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

e) Lin kt ba : Gm mt lin kt v hai lin kt km bn.


III. TINH TH ION, TINH TH NGUYN T, TINH TH PHN T V TINH TH KIM LOI
1.

Tinh th ion

Tinh th ion c hnh thnh t nhng ion mang in tch tri du, l cc cation v anion.
Lc lin kt c bn cht tnh in.
Tinh th ion bn, kh nng chy, kh bay hi.
2.

Tinh th nguyn t

Tinh th c hnh thnh t cc nguyn t.


Lc lin kt c bn cht cng ho tr.
Nhit nng chy v nhit si cao.
3.

Tinh th phn t

Tinh th c hnh thnh t cc phn t.


Lc lin kt l lc tng tc phn t.
t bn, cng nh, nhit nng chy v nhit si thp.
4.

Tinh th kim loi

Tinh th dc hnh thnh t nhng ion, nguyn t kim loi v cc electron t do.
Lc lin kt c bn cht tnh in.
nh kim, dn nhit, dn in tt, do.
IV.

HO TR V S OXI HO

1.

Ho tr trong hp cht ion

Khi nim v in ho tr : Ho tr ca nguyn t trong hp cht ion c gi l in ho tr.

Cch xc nh in ho tr : Tr s in ho tr ca mt nguyn t bng s electron m nguyn t


ca nguyn t nhng hoc thu to thnh ion.
2.

Ho tr trong hp cht cng ho tr

Khi nim : Ho tr ca nguyn t trong hp cht cng ho tr c gi l cng ho tr.

Cch xc nh : Cng ho tr ca mt nguyn t l s lin kt m nguyn t ca nguyn t to ra


c vi cc nguyn t khc trong phn t trng thi ang xt.
3.

S oxi ho

Khi nim : S oxi ho ca mt nguyn t trong phn t l in tch ca nguyn t nguyn t


nu gi nh lin kt gia cc nguyn t trong phn t l lin kt ion.

Cch xc nh : Theo 4 quy tc

Quy tc 1 :

Trong cc n cht, s oxi ho ca nguyn t bng 0.

Quy tc 2 :

Trong mt phn t tng s oxi ho ca cc nguyn t bng 0.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 9 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Quy tc 3 :
Trong cc ion n nguyn t, s oxi ho ca nguyn t bng in tch ca ion ; trong ion
a nguyn t tng s oxi ho ca cc nguyn t bng in tch ca ion.
Quy tc 4 :

Trong hu ht cc hp cht, s oxi ho ca hiro bng +1, ca oxi bng 2.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 10 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch
I.

PHN NG HO HC

PHN LOI PHN NG HO HC

Da vo s thay i s oxi ho, cc phn ng ho hc c chia lm hai loi :

Loi 1 : Phn ng ho hc c s thay i s oxi ho : Tt c cc phn ng ho hc thuc loi phn


ng ho hc ny.

Loi 2 : Phn ng ho hc khng c s thay i s oxi ho : Cc phn ng trao i, mt s phn


ng ho hp v mt s phn ng phn hu thuc loi phn ng ho hc ny.
II.

PHN NG TO NHIT V PHN NG THU NHIT

1.

Phn ng to nhit l phn ng ho hc gii phng nng lng di dng nhit.

2.

Phn ng thu nhit l phn ng ho hc hp th nng lng di dng nhit.

3.
biu din mt phn ng ho hc thu nhit hay to nhit, ngi ta dng phng trnh nhit ho
hc. Nhit ca phn ng ho hc c k hiu l H.
Phng trnh phn ng c ghi thm gi tr H v trng thi ca cc cht c gi l phng trnh nhit ho
hc.
Quy c : phn ng thu nhit th H > 0, to nhit th H < 0.
Th d :

1
1
H 2 ( k ) + Cl 2 ( k ) HCl ( k ) ; H = 185, 7kJ / mol
2
2

<=>1 mol HCl to thnh t kh H2 v kh Cl2 to ra 185,7kJ.


CaCO3 CaO(r) + CO2(k) ; H = + 572lkJ/mol
<=>1mol CaCO3 rn phn hu to thnh 1mol CaO rn v 1 mol kh CO2, hp th mt lng nhit l
572kJ.
III.

PHN NG OXI HO - KH

1.

nh ngha

Phn ng oxi ho kh l phn ng ho hc trong c s chuyn electron gia cc cht phn ng


(do c s thay i s oxi ho ca mt s nguyn t).

t.

Phn ng oxi ho kh l phn ng trong c s thay i s oxi ho ca mt hoc nhiu nguyn

Cht kh (hay cht b oxi ho) : l cht nhng electron, do c s oxi ho tng sau phn ng.

Cht oxi ho (hay cht b kh) : l cht nhn electron, do c s oxi ho gim sau phn ng.

S oxi ho mt cht l lm cho cht nhng electron hay lm tng s oxi ho ca cht .

S kh mt cht l lm cho cht nhn electron hay lm gim s oxi ho ca cht .

S kh v s oxi ho l hai mt ca mt phn ng oxi ho kh, chng phi xy ra ng thi.

2.

Cc phng php cn bng phn ng oxi ho kh

a) Phng php i s
Phng php ny p dng cho tt c cc loi phn ng oxi ho kh cng nh phn ng khng oxi ho
kh.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 11 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

b) Phng php thng bng electron


y l phng php quan trng cn bng nhanh cc phn ng oxi ho kh trong thi trc nghim.
Nguyn tc ca ca phng php da trn s bo ton electron, ngha l tng s electron cht kh cho
bng tng s electron cht oxi ho nhn.

Bc 1 : Vit phng trnh phn ng. C th cha cn vit ht tt c cc cht tham gia v sn
phm, nhng nht thit phi vit cc cht tham gia cho nhn electron v cc sn phm ca chng.
Th d : Ho tan Cu bng dung dch HNO3 long
Cu + HNO3 Cu(NO3)2 + NO + H2O

Bc 2 : Xc nh s oxi ho ca cc nguyn t c s oxi ho thay i, khng cn quan tm ti cc


nguyn t c s oxi ho khng thay i v vit cc phng trnh cho nhn electron.
o

+2

Cu Cu
N

+5

+ 2e

+ 3e N

+2

Bc 3 : Cn bng s electron cho nhn. Ni chung, cn bng s electron cho nhn ta ch cn


nhn cho s electron cho v nhn.
o

+2

Cu Cu

+5

+ 2e

+ 3e N

+2

Ch : khng nhm ln nn tnh tng s electron cho nhn trong ton b phn t.
Th d :

2N

+5

+1

+ 8e 2N (trong N2O)

Bc 4 : a h s tm c t phng trnh cho nhn electron vo phng trnh phn ng :

3Cu + 2HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + H2O

Bc 5 : Cn bng phn khng oxi ho kh. Trc ht cn b sung phn axit to mui. i vi
phn ng trn ta cn thm 6 phn t HNO3 to ra 3 phn t Cu(NO3)2, cui cng cn bng s phn t
H2O (hoc cc cht lm mi trng v.v).
3Cu + 8HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
c) Phng php ion electron hay phng php bn phn ng
Theo phng php bn phn ng th bc 1, bc 2 ging nh phng php trn, t bc 3 tr i th khc.
ng l vit cc phng trnh cho nhn electron v sn phm ca chng nu thuc din in li mnh
(axit mnh, baz mnh, mui tan) th vit di dng ion (nh vy phng php bn phn ng ch p dng
cho cc phn ng xy ra trong dung dch). i vi trng hp ho tan Cu bng dung dch HNO3 trn ta
vit nh sau :
o

2+

Cu Cu

+ 2e (Cu

2+

+2

ch khng phi l Cu !)

NO3 + 3e NO (khng vit N , N !)


+5

+2

Ch : cn bng cc bn phn ng c th dng cc quy tc sau :


Ngoi cc cht (nguyn t, phn t, ion v.v) cho nhn electron v cc sn phm ca chng nu cn
o
2+
bng (c v s nguyn t ca cc nguyn t, c v in tch ca 2 v, Th d : Cu Cu + 2e) th coi l
bn phn ng vit xong ; nu cha cn bng, Th d : NO3 + 3e NO th cn bng nh sau :

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 12 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


+

Nu v tri nhiu oxi (O) hn v phi th trong mi trng axit v tri thm H vv phi thm H2O, Th
d : NO3 + 3e + 4H + NO + 2H 2 O .

Nu trong mi trng trung tnh th v tri thm H2O v v phi to thnh OH . Th d :


MnO 4 + 3e + 2H 2 O MnO2 + 4OH

Nu v tri t oxi (O) hn v phi th trong mi trng trung tnh v tri thm H2O v v phi to thnh
H . Th d :SO2 + 2H2O SO24 + 4H + + 2e .
+

Nu trong mi trng baz th v tri thm OH v v phi thm H2O, Th d :

SO32 + 2OH SO24 + H 2 O + 2e


Sau khi cn bng ta c hai bn phn ng sau :
o

2+

Cu Cu

+ 2e

NO3 + 3e + 4H + NO +2H 2 O

Bc 4 : cn bng s electron cho nhn ging nh phng php thng bng electron.

Cu Cu

NO3 + 3e + 4H + NO +2H 2 O

Bc 5 : cng 2 bn phn ng ta c phng trnh phn ng dng ion (thu gn).

2+

+ 2e

3Cu + 8H + + 2NO3 3Cu 2+ + 2NO + 4H 2O


Mun chuyn phng trnh dng ion thnh phng trnh dng phn t ta cn cng vo 2 v nhng lng
nh nhau cc cation hoc anion hoc c hai b tr in tch. Trng hp trn cn cng 6NO3 vo 2 v,
ta c :
3Cu + 8HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
3.

Phn loi phn ng oxi ho - kh

S phn ng oxi ho kh cc k nhiu nhng c th phn thnh 3 nhm ln sau y :

Phn ng gia cc nguyn t, phn t, ion : ngha l nhng phn ng trong c s chuyn di
electron t cht ny sang cht khc.
Cc th d in hnh :
a) Gia cc nguyn t :

to

S ZnS

Zn +

to

b) Gia nguyn t phn t :

2Al + Fe2O3 2Fe + Al2O3

c) Gia phn t phn t :

FeO + CO Fe + CO2

to

to

3Cu + 2NO 32 + 8H 3Cu

d) Gia nguyn t ion :

2+

+ 2NO + 4H2O

e) Gia ion ion :


2MnO 4 +

SO 32 + 2OH 2MnO24 + SO24 + H 2 O

Trong loi phn ng ny mt cht ng vai tr cht oxi ho (nhn electron) v cht kia (cho electron) ng
vai tr cht kh.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 13 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

t.

Phn ng ni phn t : l phn ng trong qu trnh cho nhn electron xy ra trong mt phn
2HgO 2Hg + O2

Th d :

+2

HgO va l cht oxi ho va l cht kh, trong Hg


kh.
to

Cu(NO3)3 CuO + 2NO2 +

ng vai tr cht oxi ho v O

ng vai tr cht

1
O2
2

Cu(NO3)2 va l cht oxi ho va l cht kh, trong 2 nguyn t N

+5

ng vai tr cht oxi ho v 1

nguyn t O ng vai tr cht kh.

Phn ng d li : l phn ng trong cc nguyn t ca cng mt nguyn t cng mt mc oxi


ho (cng s oxi ho) tch thnh nhiu mc oxi ho khc nhau :
+3
+5

+4

2NO2 + 2NaOH NaNO2 + NaNO3 + H 2 O


Ch : phn ng ng hp l trng hp c bit ca phn ng gia cc phn t, trong cc nguyn t
ca cng mt nguyn t cc mc oxi ho khc nhau tc dng vi nhau thnh mt cht c cng mc oxi
ho.
Th d :

+5

KBrO3 + 5KBr + 3H 2 SO 4 3K 2 SO 4 + 3Br2 + 3H 2 O

(cht oxi ho) (cht kh)

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 14 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

TC PHN NG V CN BNG HO HC

I.

TC PHN NG

1.

Khi nim v tc phn ng v tc trung bnh ca phn ng

a) Tc phn ng
Cc cht phn ng cc sn phm
Tc phn ng l bin thin nng ca mt trong cc cht phn ng hoc sn phm trong mt n
v thi gian.
b) Tc trung bnh ca phn ng
Mi phn ng ho hc u c th biu din bng phng trnh tng qut sau :
Cc cht phn ng Cc sn phm
Trong qu trnh din bin ca phn ng, nng cc cht phn ng gim dn, ng thi nng cc sn
phm tng dn. Phn ng xy ra cng nhanh th trong mt n v thi gian nng cc cht phn ng
gim v nng cc sn phm tng cng nhiu. Nh vy, c th dng bin thin nng theo thi gian
ca mt cht bt k trong phn ng lm thc o tc phn ng.
Tc phn ng l bin thin nng ca mt trong cc cht phn ng hoc sn phm trong mt n
v thi gian.
Nng thng c tnh bng mol/l, cn n v thi gian c th l giy (s), pht (ph), gi (h)...
Tc phn ng oc xc nh bng thc nghim.
c) Tc trung bnh ca phn ng
Xt phn ng : A B
thi im t1, nng cht A (cht phn ng) l C1 mol/l. thi im t2, nng cht A l C2 mol/l (C2
< C1 v trong qu trnh din ra phn ng nng cht A gim dn).
Tc ca phn ng tnh theo cht A trong khong thi gian t t1 n t2 c xc nh nh sau :
v=+

C1 C 2
C C1 C
= 2
=
t 2 t1
t 2 t1
t

Nu tc c tnh theo sn phm B th :


thi im t1, nng cht B l C1 mol/l. thi im t2 nng cht B l C2 mol/l (C2 > C1 v nng
cht B tng theo thi gian din ra phn ng). Ta c :
v=+

C '2 C1'
C
=+
t 2 t1
t

Trong ,

v l tc trung bnh ca phn ng trong khong thi gian t t1 n t2.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 15 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2.

Cc yu t nh hng n tc phn ng

a) Nng
Khi tng nng cht phn ng, tc phn ng tng.
aA + bB cC + dD

Th d :
a

Vp/ = k. [A] [B]


Trong :

[A] ; [B] l nng cc cht A, B.

k : hng s tc phn ng ch ph thuc vo nhit v bn cht cc phn ng (l tc phn ng khi


nng cc cht tham gia phn ng bng nhau v bng 1mol/l).
v : tc phn ng
b) p sut
i vi phn ng c cht kh, khi tng p sut tc phn ng tng.
(Khi tng p sut ln bao nhiu ln ng ngha vi tng nng cc cht phn ng ln by nhiu ln).
c) Nhit
0

Khi tng nhit , tc phn ng tng khi tng nhit t t 1 t2 c :


t 20 t10
a

vt2 = vt1.
0

Trong :
vt2

vt1 l tc phn ng nhit

ban u
cao hn
0

: l h s nhit ca tc (cho bit tc phn ng tng ln cao nhiu ln khi tng a ( C).
d) Din tch b mt
Khi tng din tch b mt cht phn ng, tc phn ng tng.
e) Cht xc tc : l cht lm tng tc phn ng, nhng cn li sau khi phn ng kt thc.
(Cht lm gim tc phn ng c gi l cht c ch phn ng).
II.

CN BNG HO HC

1.
Phn ng thun nghch l phn ng trong cng iu kin phn ng ng thi xy ra theo 2 chiu
ngc nhau.
2.
Cn bng ho hc l trng thi ca phn ng thun nghch khi tc phn ng thun bng tc
phn ng nghch.
3.

Hng s cn bng : ch ph thuc vo nhit .

aA + bB

cC + dD

c
d
C ] [D]
[
KC =
[A]a [B]b

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 16 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

[A] ; [B] ; [C] ; [D] l nng mol ca cc cht A, B, C, D lc cn bng.


4.

S chuyn dch cn bng, cc yu t nh hng n cn bng ho hc

a) Mt phn ng thun nghch ang trng thi cn bng, c th chuyn sang trng thi cn bng khc do
s thay i iu kin ca mi trng gi l s chuyn dch cn bng.
b) Nhng yu t nh hng
Khi tng nng mt cht no trong cn bng (tr cht rn) nhit khng i, th cn bng s
chuyn dch sang pha lm gim nng cht cho n khi t cn bng mi.
Khi gim nng mt cht no trong cn bng (tr cht rn) nhit khng i, th cn bng s
chuyn dch sang pha tng nng cht cho n khi t cn bng mi.
Khi tng p sut chung ca h cn bng (bng cch nn bnh phn ng li) nhit khng i, th cn
bng s chuyn dch sang pha phn ng c s mol kh t hn, cho ti khi t cn bng mi.
Khi gim p sut chung ca h cn bng (bng cch tng th tch bnh phn ng ln) nhit khng i,
th cn bng s chuyn dch sang pha phn ng c s mol kh nhiu hn, cho n khi t cn bng mi.
Khi tng nhit ca cn bng, th cn bng s chuyn dch sang pha phn ng thu nhit cho n khi t
cn bng mi.
Khi gim nhit ca cn bng, th cn bng s chuyn dch sang pha phn ng to nhit cho n khi t
cn bng mi.
Ba yu t lm chuyn dch cn bng c tm tt trong nguyn l L Satli.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 17 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

I.

S IN LI

S IN LI

Qu trnh phn li cc cht trong nc ra ion l s in li. Nhng cht tan trong nc phn li ra ion c
gi l nhng cht in li.
in li : in li (anpha) ca cht in li l t s gia phn s phn t phn li ra ion (n) v tng s
phn t ho tan (n0) : =

n
C
, hoc =
C0
n0

(trong C l nng ion ; C0 l nng cht tan ban u).


Phn loi cc cht in li :
+) Cht in li mnh l cht khi tan trong nc c = 1 (v d : cc axit mnh, bazo mnh, hu ht cc
mui tan nh HCl ; HNO3 ; H2SO4 ; HClO3 ; NaOH ; KOH ; Ba(OH)2 ; NaCl ; KNO3 ; Ba(NO3)2...).
+

Na2CO3 2Na + CO3

+) Cht in li yu l cht khi tan trong nc c 0 < < 1. (v d : cc axit yu, bazo yu...nh : HF ;
HClO ; HNO2 ; H2CO3 ; Mg(OH)2...)
HF

H +F

Cn bng phn li ca cc cht in li yu l cn bng ng, tun theo nguyn l chuyn dch cn bng L
Satli. Khi pha long dung dch cht in li yu th in li tng.
I.

AXIT BAZ, MUI, pH

1.

Axit baz theo Arniut


+

Axit l cht khi tan trong nc phn li ra cation H .


+

HCl H + Cl

CH3COOH

CH3COO + H

Baz l cht khi tan trong nc phn li ra anion OH .


+

NaOH Na + OH
Mg(OH)2

Mg(OH) + OH
+

Mg(OH)
2.

2+

Mg

+ OH

Axit baz theo Bronstt

Axit l cht nhng proton. (Ngoi nhng axit thng thng, mt s ion cng th hin tnh axit trong
3+
3+
2+
2+
+

dung dch nh : NH4 ; HSO4 ; Al ; Fe ; Cu ; Mg ...).


HNO2 + H2O

H3O + NO2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 18 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Baz l cht nhn proton. (Ngoi nhng baz thng thng, mt s ion cng th hin tnh baz trong
2

2
2
2
2
dung dch nh cc anion gc axit ca axit yu : NO2 ; CO3 ; SO3 ; HPO3 ; S ; CH3COO ; SiO3 ;

AlO2 ; ZnO2

; C6H5O ; PO4 ...)

Cht va c kh nng nhng proton va c kh nng nhn proton l cht lng tnh. (Ngoi nhng cht

lng tnh thng thng mt s ion cng th hin tnh lng tnh trong dung dch nh : H2O ; HSO3 ;

HCO3 ; HS ; H2PO3 ...)


+

HCO3 + H H2O + CO2 (HCO3 ng vai tr baz)

Th d :

HCO3 + OH CO3 + H3O (HCO3 ng vai tr axit )


3.

Hng s phn li axit v baz

S phn li ca axit v baz yu trong nc l cc qu trnh thun nghch :


HNO2

H + NO2

NH3 + H2O

H + .NO2

Ka =
[HNO2 ]

+
NH4

+ OH

NH +4 .OH

Kb =
NH3

Gi tr Ka, Kb cng nh, lc axit hoc baz tng ng cng nh.


Mi lin h gia hng s phn li axit baz ca cp axitbaz lin hp :
CH3COOH

H + CH3COO

H2O + CH3COO

H + .CH3COO

Ka =
CH3COO

CH3COOH + OH
+

Kb =

[CH3COOH].OH
CH3COO

Kb + Ka . Kw y Kw = [H ]. [OH ] (Kw gi l tch s ion ca nc)


Lu : Vi cht in li yu nh CH3COOH c nng ban u l C (mol/l)
CH3COOH
Nng ban u :

4.

Kcb

Nng cn bng : C(1 )


K cb

CH3COO
C

A + .B
C.C
= =
. Nu << 1 th =
(1 )C
[AB]

C
K cb
C

Mui
+

Mui l hp cht, khi tan trong nc phn li ra cation kim loi (hoc cation NH4 ) v anion gc axit.

NH4Cl NH4 + Cl
+

KNO3 K + NO3

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 19 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


+

Mui trung ho l mui khng c kh nng phn li ra ion H (proton)


Th d : NaCl, NH4NO3, Na2CO3, Na2HPO3, Na2HBO3......
+

Mui axit l mui c kh nng phn li ra ion H . Th d : NaHCO3. NaH2PO4, NaHSO4...


Ngoi ra cn c mt s mui phc tp, nh mui kp NaCl.KCl ; KAl(SO4)2.12H2O, hay phc cht
[Ag(NH3)2]Cl, [Cu(NH3)4]SO4 ; mui baz nh Mg(OH)Cl ; Fe(OH)Cl2...
5.

Khi nim v pH, cht ch th axit baz


+

nh gi axit baz ca dung dch, ngoi biu din bng nng [H ], ta cn c th biu din
+

pH

di dng pH theo quy c : pH = lg[H ] hay [H ] = 10

S in li ca nc
+

H2O

H + OH hay H2O + H2O


+

H3O + OH

KH2O = K. [H2O] = [H ]. [OH ]


+

Mi trng trung tnh : [H ] = 10


+

Mi trng axit : [H ] > 10


+

mol/l =[OH ] hay pH = 7.

mol/l >[OH ] hay pH < 7.

Mi trng baz : [H ] < 10

mol/l <[OH ] hay pH > 7

Cht ch th axit baz l cht c mu bin i ph thuc vo gi tr pH ca dung dch.


III.

PHN NG TRAO I ION TRONG DUNG DCH CC CHT IN LI

1.

iu kin xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li

Phn ng trao i ion trong dung dch xy ra khi tho mn mt trong cc iu kin sau :
Phn ng to thnh cht kt ta
BaCl2 + Na2SO4 BaSO4 + 2NaCl

Th d :

2+

Ba

+ SO4 BaSO4

Phn ng to thnh cht in li yu


HCl + KOH H2O + KCl

Th d :

+ OH

H2O

Phn ng to thnh cht kh


2HCl + Na2CO3 H2O + 2NaCl + CO2

Th d :

2H
2.

+ CO3

H2O + CO2

Phn ng thy phn ca mui

Khi ho tan trong nc, mui phn li ra cc cation v anion.


Nu cation l cation ca cc baz yu th s b thy phn cho mi trng axit :
n+

+ H2O

(n1)+

ROH

+H

Nu anion l anion ca axit yu th anion s b thy phn cho mi trng baz :


A

+ H2O

HA

(m1)

+ OH

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 20 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Dung dch ca mui to bi cation kim loi c baz tan v anion l gc ca axit mnh c mi trng trung
tnh.
+

Dung dch ca mui to bi cation kim loi c baz tan (M ) v anion l gc ca axit yu c mi trng
baz
Dung dch ca mui to bi cation kim loi c baz khng tan v anion l gc ca axit mnh c mi
trng axit.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 21 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

PHI KIM

I.

NHM HALOGEN

1.

Khi qut v nhm halozen

Nhm VIIA gm: Flo, clo, brom, iot, atatin (9F; 17Cl; 35Br; 53I; 85At).
(Trong , atatin l nguyn t phng x)
2

Cu hnh electron: ns np (n = 2 6).


Dng n cht: X2
2.

Tnh cht vt l

Tnh cht vt l bin i theo quy lut (nhit nng chy, nhit si tng dn, mu sc cc halogen m
dn (flo: kh mu lc nht, clo: kh mu vng lc, brom: lng mu nu , iot: rn, mu en tm).
3.

iu ch

a. Trong phng th nghim ( Cl2, Br2, I2)


Cht oxi ho mnh (MnO2, PbO2, KClO3, KMnO4, K2Cr2O7,...) + dd HX c
MnO2 + 4 HX MnX2 + X2 + 2H2O
2KMnO4 + 16 HX 2KX + 2 MnX2 + 5X2 + 8H2O
b. Trong cng nghip
Flo: in phn hn hp lng gm KF v HF.
dp
2HF
H2 + F 2

Clo: in phn dung dch NaCl vi in cc tr c mng ngn.


2NaCl + 2H2O 2NaOH + H2+ Cl2.
Brom: Sau khi tch ly NaCl t nc bin phn cn li cha NaBr
Cl2 + 2NaBr 2 NaCl + Br2
Iot: ly rong bin kh em t ly tro, ha tan tro vo nc c dung dch NaI.
Cl2 + 2NaI 2NaCl + I2
4.

Tnh cht ho hc

u c tnh oxi ho mnh: X2 + 2e 2X

T flo n iot: Tnh cht oxi ho gim dn, tnh kh tng dn.
n cht

Flo(F2)

Clo (Cl2)

Brom (Br2)

Iot(I2)

Tc dng hu ht
cc vi kim loi,
phn ng to
nhiu nhit

Tc dng hu ht Tc dng vi
vi cc kim loi; nhiu kim loi
to nhit t hn clo nhit cao (c
xc tc)
2Na + Br

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

Tc dng vi tt
Tc dng c kim loi k c
vi kim Au, phn ng to
nhit mnh
loi

- Trang | 22 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2Na + F2 2NaF 2Na + Cl2

2Na Cl

2Na Br

to

2Na + I2

2Na I

2Al + 3I2
to

2AlI3
N mnh; xy ra N, phn ng
0
Tc dng 252 C trong to nhit
vi H2 v bng ti, phn ng H2 + Cl2
+
As ( t 0 )
mt s phi to nhit

2H Cl
H 2 + F2
kim

Khng n to
nhit t hn Clo

Thun nghch
Phn ng thu
nhit

H2+ Br2
+

cao
t

2H Br

t 0 cao

H2 + I2 2HI

2+

2H F
0

2F 2 +2H2 O Cl2 + H2O

0
Tc dng
4HF +O 2 HCl +HClO
vi H2O
Nc nng
chy
Tc dng vi kim Cl2 + 2NaOH
0
long, t thp
NaCl + NaClO +
0

t tan trong nc,


Br2+H2O HBr phn ng rt yu
I2 + H2O HI
+ HBrO
+HIO
km hn Clo

3Br2 + 6NaOH Kh hn nhiu


so vi brom
5NaBr+NaBrO3

F 2+2NaOH

H2O
Tc dng
vi dung 2NaF + H2O + 3Cl2 + 6NaOH
dch kim OF2
to

+3H2O

5NaCl + NaClO3 +
3H2O
Tc dng vi
mui nng chy
Tc dng F2 + 2NaCl
vi mui
2NaF + Cl2
halozen

Tc dng vi
dung dch mui

Khng phn ng

Br 2 +

Cl 2+2NaBr

Tc dng vi
dung dch mui

2NaCl + Br 2
Cl2 + 2FeCl2

2NaI2NaBr+I2

2FeCl3
Mt s
Khng
phn ng
th hin
tnh kh

Khng

Br2 + 5Cl2 +

+5

I 2 + 2HCl O3

6H2O

+5

2HI O3 + Cl2

2HBrO3 + 10HCl

Lu : Clo, brom, iot khng phn ng trc tip vi oxi, nit, cacbon.
5.

Cc hologenua v axit halogen hiric (HX: HF, HCl, HBr, HI)

a) Tnh cht
Tnh axit : cc dung dch HX c y tnh cht ca axit, tnh axit tng t HF HI.
Tnh kh : tnh kh tng t HF HI
o

t
4HCltd + MnO2
MnCl2 + 2H2O + Cl2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 23 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2HBr + H2SO4 Br2 + SO2 + 2H2O


8HI + H2SO4 4I2 + H2S + 4H2O
HF n mn thu tinh do :
4HF + SiO2 SiF4 + 2H2O
b) iu ch
HF: CaF2 + H2SO4 CaSO4 + 2HF
HCl:
Cch 1: Phng php sunfat
250 C
NaCl2 + H2SO4 d
NaHSO4 + HCl
0

400 C
Na2SO4 + 2HCl
2NaCl2 + H2SO4
0

Cch 2: Phng php tng hp


AS
H2 +Cl2 2HCl

HBr v HI
PBr3 + 2H2O H3PO3 + 3 HBr
PI3 + 3H2O H3IO3 + 3HI
c) Nhn bit ion X

Dng dung dch AgNO3 lm thuc th nhn bit ion X (Cl , Br , I ) X v:


HX + AgNO3 Ag X + HNO3
AgF: tan; AgCl: mu trng; AgBr: mu vng nht; AgI : mu vng
6.

Hp cht cha oxi ca halogen

a) Trong hp cht vi oxi, flo c s oxi ho m (OF2), cn cc halogen khc c s oxi ho dng (+1, +3,
+5, +7).
b) Cc axit cha oxi ca clo: HClO; HClO2; HClO3; HClO4
T HClO n HClO4 : bn tng dn, tnh axit tng dn; tnh oxi ho gim dn.
Cc mui tng ng d b nhit phn
o

t
4KClO3
3NaClO4 + NaCl
2

2NaCl + 3O2
2KClO3 MnO
0
t

c) Mt s hp cht c ng dng quan trng do c tnh oxi ho mnh


Nc Giaven: (NaCl, NaClO, H2O)
Clorua vi: (CaOCl2)
Kali clorat (KClO3)

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 24 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

II.

NHM OXI

1.

Khi qut v nhm oxi

V tr: Nhm VIA gm: Oxi (O); lu hunh (S), selen (Se), telu (Te), poloni (Po: l nguyn t phng x).
2

Cu hnh electron: ns np (n = 2 6)
n cht : O2 (kh khng mu), S (rn, mu vng), Se (cht bn dn, rn, mu nu ), Te (cht rn, mu
xm).
2.

Tnh cht ho hc

C tnh oxi ho nhng yu hn so vi halogen cng chu k.


T O n Po : tnh phi kim gim, tnh kim loi tng dn O, S l phi kim.
a) Oxi (O2) c tnh oxi ho mnh
Tc dng mnh vi nhiu n cht nh cc kim loi (tr Au, Pt), H2 , nhiu phi kim (tr halogen)
0

2Na + O2 2Na2O
0

to

2Cu + O2 2CuO
o

t
2H2 + O2
2H2O

H = 285,83 kJ

+4

to

C + O2 CO22
Tc dng vi nhiu hp cht
0

t
C2H5OH + 3O2
2CO2

2H2S

+ 3H2O

+4

+ 3O2 2SO22 + 2H2O

b) Ozon (O3) c tnh oxi ho rt mnh (mnh hn O2)


Tc dng hu ht cc kim loi (tr Au, Pt) k c bc:
Ag + O3 Ag2O + O2

Oxi ho c ion I trong dung dch


0

2KI + O3 + H2O I2 + 2KOH

+ O2

c) Lu hunh (S): va c tnh oxi ho, va c tnh kh


0

Tnh oxi ho : Tc dng vi H2 v nhiu kim loi t cao.


H2 + S


o

t cao
2Al + 3S
Al2S3

H2 S

4H = 20,08 kJ

t cao
Cu + S
CuS
o

t th ng
Hg + S
HgS

Tnh kh : Tc dng vi nhiu phi kim (tr N2, I2), nhiu cht oxi ho mnh.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 25 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


+4

t
S + O2
SO2

+6

S + 3F2 SF6
o

+4

t
2KClO3 + 3S
3SO2 +2KCl

+4

2KNO3 + S SO2 +2KNO2


+6

6HNO3/c + S H 2 SO 4 +2H 2 O+6NO2


0

+4

2H2SO4/c + S 3SO2 + 2H 2 O
3.

Hp cht v tnh cht ho hc ca cc hp cht

a) Hiro peoxit (H2O2)


H2O2 khng bn:
xtMnO

2
2H2O2
2H 2 O + O 2

H2O2 va c tnh oxi ho, va c tnh kh.


Tnh oxi ho:
+

+3

+5

H 2 O2 + KNO2 H 2 O 2 + KNO3
+

+4

4H 2 O2 + PbS 2 PbSO 4 + 4H 2 O 2
+

H 2 O2 + 2KI I 20 + 2KOH

Tnh kh :
+

Ag 2O + H2O2 2Ag + H2O + O2

+7

5H2O2 + KMnO 4 + 3H 2 SO 4 2Mn +2 SO 4 + 5O2 + K 2 SO 4 + 8H 2 O

H2O2 + O3 H2O + 2O2

b) Hiro sunfua v axit sunfuhiric (H2S)


Tnh kh mnh:
o

t
2H2S + O2
2H2O + 25

2H2S

+ 3O2 2H2O + 2SO2

H2S + 4Cl2 + 4H2O H2SO4 + 8HCl


2H2S + 4Ag + O2 2 Ag2S + 2H2O
H2S + 2FeCl3 2FeCl2 + 2HCl + S
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 26 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Tnh axit yu ca dung dch H2S (yu hn H2CO3)


H2S + NaOH NaHS + H2O
H2S + 2NaOH Na2S + 2 H2O
Nhn bit ion S

bng dung dch Pb(NO3)2 to PbS mu en khng tan trong axit long

c) Lu hunh ioxit (SO2)


Tnh oxit axit :
SO2 + H2O

H2SO3 (axit yu, nhng mnh hn axit H2S)

Tc dng vi oxit baz, dung dch kim to 2 loi mui nh: NaHSO3 , Na2SO3
Tnh kh (km H2, HI, H2S)
+6

2SO2 + O2

2SO3

+4

SO2 + Br20 + 2H 2 O 2HBr + H 2 SO 4

SO2 + NO2 SO3 + NO


+6

+2

+6

5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O K 2 SO 4 + 2MnSO 4 + 2H 2 SO 4


Tnh oxi ho
0

SO2 + 2H2S 3S + 2H2O


+4

to

SO2 + 2Mg S 0 + 2MgO

iu ch:
o

Trong PTN:

t
Na2SO3 + H2SO4
Na2SO4 + H2O + SO2

Trong cng nghip:

S + O2 SO2

to

to

4FeS2 + 11O2 Fe2O3 + 8SO2


d) Axit sunfuric (H2SO4)
H2SO4 long l mt axit mnh c y tnh cht ca mt axit
H2SO4 c c tnh oxi ho mnh, rt ho nc.
Tc dng vi hu ht cc kim loi (tr Au, Pt)
2R + 2nH2SO4 c nng R2(SO4)n + 2nH2O + nSO2 (H2S)
(n l ho tr cao nht ca kim loi R)
V d: 2Fe + 6H2SO4 c nng Fe2(SO4)3 + 6H2O + 2SO2
+6

+4

Cu + 2H 2 SO 4 c nng CuSO 4 + 2H 2 O + SO2


Ch : Fe, Al, Cr, Ni th ng trong H2SO4 c ngui.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 27 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Tc dng vi nhiu phi kim (C, S, P)


C + 2H2SO4 c nng CO2 + 2H2O + 2SO2
S + 2H2SO4 c nng 2SO2 + 2H2O
2P + 5H2SO4 c nng 2H3PO4 + 2H2O + 5SO2
Tc dng vi nhiu hp cht
H2SO4 + 8HI 4I2 + 4H2O + H2S
H2SO4 + 2HBr SO2 + 2H2O + Br2
2Fe3O4 + 10H2SO4 c nng 3Fe2(SO4)3 + 10H2O + SO2
Trong cc phn ng trn, S

+6

nhn electron, l cht oxi ho nn sn phm khng to thnh kh H2 m to

thnh cc sn phm ng vi cc s oxi ho thp ca S nh SO2; H2S ; S.


Tnh ho nc: H2SO4 chim nc ca nhiu cht v c v hu c
C12(H2O)11

HSOd 12C + 11H2O


2

Sn xut H2SO4
FeS2 SO2 SO3 H2SO4 . nSO3(oleum) H2SO4
2+

Nhn bit SO4 bng dung dch cha Ba

(Ba(OH)2; BaCl2, Ba(NO3)2 ..)

do to BaSO4 kt ta trng khng tan trong axit.


4.

iu ch

a) Oxi
Trong PTN :

MnO

2 2KCl + 3O
2KClO3
2
o

t
2KMnO4
K2MnO4 + MnO2 + O2
o

t
2NaNO3
2NaNO2 + O2

Trong CN : Chng ct phn on khng kh lng


b) Ozon
Trong t nhin, ozon hnh thnh do tc dng ca tia cc tm:
3O2 2O3
c) Lu hunh
Khai thc t cc m S t nhin
T H2S, t SO2 :

SO2 + 2H2S 3S + 2H2O

III.

NHM NIT

1.

Khi qut v nhm nit

Nhm VA gm: Nit, photpho, asen, antimon, bimut (N, P, As, Sb, Bi)
2

Cu hnh electron: ns np (n = 2 6)
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 28 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

S oxi ho: thp nht : 3, cao nht : +5


Dng n cht: N2, P, As, Sb, Bi
2.

Tnh cht ho hc

Va c tnh oxi ho, va c tnh kh.


Tnh oxi ho yu hn so vi nguyn t VIIA, nhm VIA cng chu k.
T N n Bi:
Tnh phi kim gim, tnh oxi ho gim dn ch c N v P l cc phi kim.
Tnh kim loi tng dn, tnh kh tng dn
a. Nit (N2 : NN)
Tnh cht ho hc : l cht bn iu kin thng, hot ng hn nhit cao v cht xc tc.
Va c tnh oxi ho va c tnh kh
+) Tnh oxi ho : Tc dng vi H2 v mt s kim loi Ca, Mg, Al nhit cao:
0

3Mg + N2 Mg3N2
to

2NH3
3H2 + N2

H = 92 kJ

+) Tnh kh: Tc dng vi oxi


to

+2
2

N2 + O2 2NO

(NO l cht kh khng mu, ho nu ngoi khng kh do d phn ng vi O2 ngay k thng:


2NO + O2 2NO2 mu nu )
iu ch nit:
Trong cng nghip: chng ct phn on khng kh ho lng.
Trong phng th nghim:
o

t
NH4NO2

N2 + 2H2O

b. Photpho
P c cu to phc tp gm 2 dng th hnh ph bin l photpho trng v photpho .
Tnh cht ho hc: va c tnh oxi ho va c tnh kh
Tnh oxi ho: tc dng vi mt s kim loi:
o

t
2P + 3Ca
Ca3P2

Tnh kh: tc dng vi mt s phi kim nh O2 ; halogen, nhiu cht oxi ho mnh
to

4P + 5O2 2P2O5
o

t
2P + 5Cl2
2PCl5
o

t
6P + 5KNO3
2P2O5 + KCl

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 29 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


o

t
Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C
3CaSiO3 + 5CO + 2P

iu ch:
3.

Hp cht ca nit v photpho

a. Amoniac : NH3
Tnh cht vt l: l cht kh khng mu, mi khai, nh hn khng kh, tan nhiu trong H2O to thnh
dung dch amonic.
Tnh cht ho hc:
+) Tnh baz yu:
Dung dch nc amoniac c tnh baz yu, lm i mu cht ch th, do:
+

NH3 + H2O NH4 + OH

Kb = 1,8. 10

+) Tc dng vi axit to mui, vi nhiu dung dch mui to hiroxit kt ta


NH3(k) + HCl(k) NH4Cl (khi trng)
2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4
3+

Al

+ 3NH3 + 3H2O Al(OH)3 + 3NH4

Kh nng to phc: dung dch NH3 c kh nng ho tan hiroxit, mui t tan ca mt s kim loi to
thnh dung dch phc cht:
Cu(OH)2 + 4NH3 [ Cu(NH3)4]

2+

+ 2OH

(phc ng amoniac c mu xanh thm)


+

AgCl + 2NH3 [ Ag(NH3)2] + Cl

(phc bc amoniac khng mu)


Tnh kh: NH3 kh nhiu phi kim, hp cht
o

t
2NH3 + O2
N2 + 3H2O
, xctc

4NO + 6H2O
4NH3 + 5O2 t
0

t
2NH3 + Cl2
N2 + 6HCl
o

t
2NH3 + 3CuO
N2 + 3Cu + 3H2O

iu ch NH3:
+) Trong phng th nghim: cho mui amoni tc dng vi kim
2NH4Cl + Ca(OH)2 2NH3 + CaCl2 + H2O
+ Trong cng nghip: tng hp t N2 v H2
t o ,xt,p

2NH3
N2 + 3H2
Mui amoni: cc mui amoni u in li mnh khi tan trong nc.
Dung dch mui amoni tham gia phn ng trao i ion vi cc cht in li khc
Cc mui amoni km bn nhit d b nhit phn:

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 30 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


o

t
NH4NO2
N2 + 2H2O
o

t
NH4NO3
N2O + 2H2O
o

t
NH4Cl
NH3 + HCl

b. Axit nitric : HNO3


Tnh cht vt l: cht lng khng mu, tan v hn trong nc, dung dch m c nht c nng 68%,
thng thng dung dch HNO3 c c mu vng (do phn hu ra NO2 )
Tnh cht ho hc:
+) l mt axit mnh c y tnh cht ca mt axit
+) c tnh oxi ho mnh
Tc dng vi hu ht cc kim loi (tr Au, Pt), sn phm to thnh ph thuc vo nng axit v mnh
ca kim loi.
R + 2nHNO3 c R(NO3)n + nH2O + nNO2
(n l ho tr cao nht ca kim loi R)
V d : 2Fe + 6HNO3 c nng Fe(NO3)3 + 3H2O + 3NO2
4Zn + 10HNO3 c 4Zn(NO3)2 + 5H2O + N2O
5Mg + 12HNO3 c 5Mg(NO3)2 + 4H2O + NH4NO3
Ch : Fe, Al, Cr, Ni th ng trong HNO3 c ngui.
Tc dng vi nhiu phi kim (C, S, P) v oxi ho chng ln mc oxi ho cao nht.
C + 4HNO3 c nng CO2 + 2H2O + 4NO2
Tc dng vi nhiu hp cht :
Fe3O4 + 10HNO3 3Fe(NO3)3 + 5H2O + NO
FeS2 + 18HNO3 c, nng Fe(NO3)3 + 2H2SO4 + 7H2O + 15NO2
HI + 2HNO3 HIO3 + 2NO + 2H2O
Trong cc phn ng trn, N

+5

nhn electron, l cht oxi ho nn sn phm khng to thnh kh H2 m to

thnh cc sn phm ng vi cc s oxi ho thp ca N nh NO2; N2 ; NO; N2O ; NH4NO3


iu ch:
+) T mui nitrat:
2KNO3 + H2SO4 c, nng K2SO4 + 2 HNO3 (chng ct ly)
+) T NH3 :
NH3 NO NO2 HNO3
Mui nitrat:
+) Cc mui nitrat R(NO3)n d b nhit phn hu:
R( Na,K, Ca, Ba ) :
R( Mg.......Cu ) :

R(NO3)n R(NO2)n + O2
4R(NO3)n 2R2O n + nO2 + 4nNO2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 31 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2R(NO3)n 2R + nO2 + 2nNO2

R( Ag,Hg... ) :

+) Nhn bit ion NO3 : un nng vi Cu v H2SO4 long. Nu thy c kh nu thot ra v ho nu

ngoi khng kh th cht ban u c NO3 , v :


+

2NO3 + 8H +3Cu 3Cu

2+

+ 2NO + 4H2O

c. Axit photphoric (H3PO4)


Tnh cht ho hc:
+) l mt tri axit c mnh trung bnh
+) Khng c tnh oxi ho mnh nh HNO3
+) Khng bn vi nhit:
t o , H O

t o , H O

2
H3PO4

2 HPO
H4P2O7
3

Nhn bit ion PO4 : thuc th l dung dch AgNO3 v :


+

3Ag + PO4

Ag3PO4 vng

d. Phn bn ho hc
Phn m: NH4Cl, NH4NO3 , (NH4)2SO4 , Ca(NO3)2 , NaNO3 , (NH2)CO
Phn ln: Ca3(PO4)2 (phn ln nung chy), Ca (H2PO4)2. CaSO4 (supe photphat n), Ca (H2PO4)2 (supe
photphat kp).
Phn kali: K2CO3 ; KCl; K2SO4
Ngoi ra cn c mt s loi khc nh phn phc hp NPK; phn vi lng...
IV.

NHM CACBON

1.

Khi qut

Nhm IVA gm cacbon (C), silic (Si), gemani (Ge), thic (Sn), ch (Pb)
2

Cu hnh electron: ns np (n = 2 6).


Dng n cht: C , Si, Ge, Sn, Pb
T C ti Pb:
+) Nng lng ion ho gim dn
+) Tnh phi kim gim, tnh kim loi tng => C,Si l cc phi kim, Ge l kim, Sn, Pb hon ton l cc kim
loi.
2.

Tnh cht ho hc

a. Cacbon (C)
Cc dng th hnh ph bin: kim cng, than ch, fuleren, cacbon v nh hnh...
Tnh cht ho hc :
+) Tnh kh : tc dng mnh vi O2 v cht oxi ho mnh (HNO3, H2SO4 c, KClO3).
o

t
C + O2

CO2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 32 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


o

t
C + 4HNO3
CO2 + 4NO2 + 2H2O

Tnh oxi ho : tc dng vi H2, mt s KL nhit cao


o

t ,xt
C + 2H2
CH4
o

t
4Al + 3C
Al4C3

Hp cht ca cacbon:
Cacbon monooxit (CO) l oxit trung tnh c tnh kh mnh (kh O2, Cl2, oxit KL); c iu ch trong
cng nghip bng cch cho hi nc qua than nung , trong PTN:
t o ,xt

HCOOH

CO + H2O

Cacbon oxit (CO2 ) l oxit axit, khng chy v khng duy tr s chy. iu ch t CaCO3 trong PTN,
trong CN c thu hi t cc qu trnh sn xut sinh ra CO2.
2

Axit cacbonic H2CO3 l axit rt yu, to 2 loi mui: cacbonat (CO3 ) v hirocacbonat (NaHCO3)
Mui cacbonat quan trng: CaCO3, Na2CO3, NaHCO3.
b. Silic
Silic c mt s dng th hnh: Silic tinh th, silic v nh hnh.
Tnh cht ho hc :
+) Tnh kh : tc dng vi F2, O2 v hp cht nh dung dch kim
o

t
Si + 2F2
SiF4
to

Si + O2

SiO2

Si + 2NaOH + H2O

to

Na2SiO3 + H2

Tnh oxi ho: tc dng vi kim loi to mui silixua


o

t
2Mg + Si
Mg2S

iu ch:
+) Trong PTN:
+) Trong cng nghip :

t
SiO2 + Mg

t
SiO2 + 2C

Si + 2MgO

Si + 2CO

Hp cht ca Si : H2SiO3 (axit silixic) l axit yu hn H2CO3


Mui silicat c nhiu ng dng ch yu nh Thu tinh thng(hn hp mui natri silicat, canxi silicat v silic
oxit : Na2O.CaO.6SiO2), thu tinh thch anh, phal; gm; xi mng.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 33 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

I CNG V KIM LOI

I.

C IM CU TO KIM LOI V HP KIM

1.

Cu to nguyn t kim loi

Nguyn t kim loi c cu to khc vi nguyn t khi kim:


Lp v electron ngoi cng ca kim loi thng 1 n 3 electron, t hn cc phi kim (5 n 7 electron)
Trong mt chu k, in tch ht nhn kim loi nh hn cc phi kim, bn knh nguyn t kim loi ln hn
cc phi kim nn th ion ho, m in ca kim loi nh hn cc phi kim.
Do cc c im trn nn nguyn t kim loi lun c xu hng nhng i lp electron ho tr tr thnh
ion dng.
2.

Cu to n cht kim loi

trng thi rn, cc kim loi tn ti trng thi tinh th c cu to kiu mng tinh th.
Mng tinh th kim loi gm : cc ion dng kim loi dao ng xung quanh v tr cn bng cc nt
mng, cc electron ho tr chuyn ng hn lon xung quanh cc nt mng. Nh c cc electron ny m
cc ion dng kim loi lin kt c vi nhau, mi lin kt ho hc trong mng tinh th kim loi l lin kt
kim loi.
C 3 dng tinh th kim loi chnh l lp phng tm din, lp phng tm khi v lc phng .
II.

TNH CHT VT L CHUNG CA KIM LOI

Cc kim loi u c tnh do, tnh dn in, dn nhit tt, dng khi kim loi c nh kim. Cc tnh cht
ny u gy ra bi cc electron t do trong kim loi.
III.

TNH CHT HO HC CHUNG CA KIM LOI


Tnh cht ho hc

Nguyn t kim loi c th ion ho nh, cc electron ho


tr d bt ra khi nguyn t nn kim loi lun c tnh
kh:
R R

1. Tc dng vi phi
kim

n+

+ ne

Tc dng vi oxi to oxit kim loi


Al + O2 Al2O3
Tc dng vi cc phi kim khc to mui
Fe + Cl2 FeCl3
Zn + S ZnS

2. Tc dng vi axit

a. i vi dung dch HCl, H2SO4 long


+

Kim loi hot ng (trc H) c kh nng kh ion H


trong dung dch HCl, H2SO4 long thnh H2
Fe + H2SO4 long FeSO4 + H2
+

2+

Fe + 2H Fe

+ H2
+

Khi phn ng vi ion H , kim loi a ho tr ch t

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 34 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

ho tr thp
b. i vi dung dch H2SO4 c, HNO3
+5

a s kim loi (tr Au, Pt) kh c N

trong HNO3 v

+6

S trong H2SO4 c, kim loi a ha tr lun b oxi ho


ln mc oxi ho cao.
H2SO4 c:
2R + 2nH2SO4 c R2(SO4)n + nSO2 + 2nH2O
R hot ng mnh cn c th cho S; H2S
HNO3 c:
R + 2nHNO3 c R(NO3)n + nNO2 + nH2O
HNO3 long:
3R + 4nHNO3 3R(NO3)n + nNO + 2nH2O
R hot ng mnh cn c th cho N2, N2O, NH4NO3
c. Mt s kim loi nh Al, Fe, Ni, Cr th ng ho trong
H2SO4 c ngui, HNO3 c ngui
3. Tc dng vi
dung dch mui

Kim loi c tnh kh mnh hn kh ion ca kim loi yu


hn thnh kim loi t do
Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu
0

2+

Fe + Cu

2+

Fe

+ Cu

Kim loi a ho tr khi phn ng vi dung dch mui


t ho tr thp.
4. Tc dng vi nc

Nhng kim loi c tnh kh mnh (Na, K, Ca...) kh c nc ngay nhit thng
2R + 2H2O 2R(OH)n + nH2
V th khi cc kim loi ny tc dng vi dung dch mui,
ban u xy ra phn ng ca kim loi vi H2O, hiroxit
to thnh mi tc dng vi mui.
V d: Cho Na kim loi vo dung dch CuSO4, xy ra cc
phn ng:
2Na

+ 2H2O

2NaOH +

2NaOH + H2

CuSO4 Na2SO4 +

Cu(OH)2
Mt s kim loi c tnh kh yu hn cc kim loi trn
nh Fe, Zn... kh c H2O nhit cao thnh cc oxit
0
t
3Fe + 4H2O Fe3O4 + 4H2
Kim loi c tnh kh yu nh Cu, Ag... khng kh c
H2O k c nhit cao

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 35 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

IV.

TH IN CC CHUN CA KIM LOI DY IN HO KIM LOI

1.

Cp oxi ho-kh kim loi Pin in ho

a. Cp oxi ho - kh kim loi


n+

R R
Cht kh

+ ne

Cht oxi ho
2+

Cht oxi ho v cht kh ca cng mt nguyn t kim loi to nn mt cp oxi ho - kh . V d : Fe /Fe;


2+

Mg /Mg.
b. Pin in ho
V d: Pin in ho ZnCu
S pin in ho:

ZnSO4

CuSO 4

Cc qu trnh xy ra trn b mt cc in cc :
+) in cc Zn (cc m): xy ra qu trnh oxi ho Zn
2+

Zn Zn + 2e
Tan dn Di chuyn vo dung dch Di chuyn sang l ng
2+

+) in cc Cu (cc dng): xy ra qu trnh kh Cu


2+

Cu + 2e Cu
Trong dung dch CuSO4 T cc Zn chuyn n qua dy dn bm trn l ng.
Phn ng oxi ho kh xy ra trong pin in ho:
Zn + Cu

2+

2+

Zn

+ Cu

Nhn xt:
Electron c chuyn t l Zn ti l Cu qua dy dn sinh ra dng in mt chiu, sut in ng ca
pin c o bng vn k.
2+

2+

Trong pin in ho Zn Cu xy ra phn ng gia cc cp oxi ho kh Zn /Zn v Cu /Cu. Trong


2+

Zn kh mnh hn Cu kh Cu

2+

thnh kim loi, ion Cu

2+

oxi ho mnh hn Zn

oxi ho Zn thnh

2+

Zn . Nh vy chiu phn ng oxi ho kh xy ra trong pin in ho l:


Cht kh mnh + cht oxi ho mnh Cht kh yu + cht oxi ha yu
(quy tc )

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 36 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2.

Th in cc chun Sut in ng ca pin in ho

a. Th in cc chun
+

Th in cc hiro chun: l cp oxi ho kh 2H /H2 c cu to gm mt in cc Pt c ph bt Pt


+

(hp th kh H2 c p sut 1 atm) nhng vo dung dch axit c nng ion H l 1M.
+

Theo quy c, th in cc chun ca cp oxi ho kh 2H /H2 l 0,00V. Vit l : E (2H /H2) = 0,00V
Th in cc chun ca kim loi: th in cc chun ca kim loi c o bng vn k ca pin in ho
gm in cc chun ca kim loi cn xc nh (kim loi nhng trong dung dch ion ca kim loi vi
nng 1M) bn phi, in cc hiro chun bn tri.
Th in cc chun ca kim loi c gi tr m th phn ng oxi ho kh xy ra trong pin in ha s l:
+

n+

2R + 2nH 2R
Cc m

+ n H2

Cc dng

Th in cc cng nh th kim loi c tnh kh cng mnh


Th in cc chun ca kim loi c gi tr dng th phn ng oxi ho kh xy ra trong pin in ha s
l:
n+

+ n H2 2R + 2nH

2R
Cc m

Cc dng

Th in cc cng ln th ion kim loi c tnh oxi ho cng mnh.


0

b. Sut in ng ca pin in ha: E

ph
0

Sut in ng chun ca pin in ho (E


chun ca cc m.

(V)

ph)

bng th in cc chun ca cc dng tr i th in cc

V d : Pin in ho Zn Cu c in cc dng l Cu, in cc m l Zn.


0

2+

2+

E (Cu /Cu) = 0,34 V; E (Zn /Zn) = 0,76 V


E

0
ph ZnCu =

2+

2+

E (Cu /Cu) E (Zn /Zn) = 0,34 (0,76) = 1,10 V

Sut in ng ca pin in ho lun l s dng.


3.

Dy th in ho kim loi

Dy th in ho kim loi: Khi sp xp cc cp oxi ho kh theo chiu tng dn th in cc chun ca


cc kim loi ta c dy th in cc chun (Dy th in ho kim loi). Theo cch sp xp th tnh kh
ca kim loi s gim dn, tnh oxi ho ca ion kim loi s tng dn
0

Chiu ca phn ng oxi ho kh: Nu c E (A


theo chiu: (quy tc )
mA
Cht kh mnh
0

2+

nB

/A) < E (B

m+

m+

/B) th phn ng oxi ho kh s xy ra


n+

cht oxi ho mnh


0

n+

mA

Cht kh yu

nB

cht oxi ha yu

2+

V d: E (Pb /Pb) = 0,13 V; E (Zn /Zn) = 0,76 V


Phn ng ho hc xy ra theo chiu:
2+

Zn+ Pb

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Pb + Zn

2+

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 37 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch : Khi kim loi phn ng ho hc vi cc dung dch cn c bit ch ti dy th in ho xc


nh ng cc phn ng oxi ho kh xy ra.
Kim loi c th in cc chun nh hn 0 tc dng vi dung dch HCl, H2SO4 long v cc axit tng t,
bn cht l:
+

2R + 2nH 2R

n+

+ H2

Kim loi tc dng vi dung dch mui : nu c ng thi nhiu cht kh hoc ng thi c nhiu cht oxi
0 n+
0 m+
0 k+
ho (E (A /A) < E (B /B)< E (C /C)) th t ca phn ng oxi ho kh s l:
kA

Cht kh mnh nht

k+

nC
+

V.

S IN PHN

1.

Cc khi nim

n+

kA

cht oxi ho mnh nht

Cht kh yu

nC
+ cht oxi ha yu

S in phn l qu trnh oxi ho kh xy ra trn b mt cc in cc khi c dng in mt chiu i qua


dung dch cht in li hoc cht in li nng chy
Catt ca thit b in phn c ni vi cc m ca ngun in, anot c ni vi cc dng ca ngun
in mt chiu.
a) in phn nng chy
V d: in phn NaCl nng chy:
Phng trnh in phn: Khi nng chy, NaCl in li theo phng trnh:
NaCl
S in phn
Catt()
+

Na

Na + Cl

NaCl

Anot(+)

(n/c)

Cl

2Na + 1e Na

2Cl Cl2 + 2e

(s oxi ho)

(S kh)

Phng trnh in phn:

2NaCl 2Na + Cl2

b) in phn dung dch


in phn vi in cc tr

V d: in phn dung dch CuSO4


Phng trnh in li : Khi tan trong nc, CuSO4 in li theo phng trnh:
CuSO4

2+

Cu

SO4

S in phn:
Catot ()
2+

Cu , H2O
2+

Cu

Anot (+)

CuSO4

SO4 , H2O
+ 2e Cu

(S kh)
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

2H2O O2 + 4H

(S oxi ho)
Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 38 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Phng trnh in phn:


2CuSO4 + 2H2O 2Cu + 2H2SO4 + O2
Qu trnh oxi ho kh trn b mt cc in cc:
+) Ti catot: xy ra s kh, cc qu trnh kh xy ra theo th t dy th in cc chun. Cht, ion no c
th in cc chun ln hn s b kh trc.
2+

3+

Cc ion kim loi kim, kim loi kim th, Mg , Al

c th in cc nh hn (m hn) th in cc ca

cp oxi ho kh H2O/H2 nn khng b in phn trong dung dch.


+) Ti anot: xy ra s oxi ho, cc qu trnh oxi ho xy ra theo th t. Cht, ion c th in cc ln hn s

2
3
oxi ho trc. Cc anion gc axit cha oxi nh NO3 , SO4 , PO4 ... khng tham gia in phn m H2O in
phn
in phn vi anot tan (dng cc tan)

Dng cc c lm bng kim loi cng cht vi kim loi trong mui.
V d: in phn dung dch CuSO4 vi in cc dng bng Cu.
Ti anot (+) xy ra qu trnh oxi ho kim loi Cu:
2+

Cu

Cu

Anot tan vo dung dch in phn

2e
chuyn ng ti cc m

2+

Ti catot (), xy ra s kh ion Cu :


2+

Cu

+ 2e

Cu

Do thc cht ch l s chuyn kim loi Cu t anot sang catot. Trong thc t s in phn dung dch vi
anot tan c s dng ch yu vo vic tinh ch cc kim loi (anot l kim loi cn tinh ch, catot l kim loi
c tinh ch) v m kim loi (catot l vt cn m, anot l kim loi dng m).
4.

nh lut Faraday

Khi lng cc cht thu c in cc c tnh theo cng thc biu din nh lut Faraday:
m=

AIt
96500n

m : Khi lng cht thu c in cc


A : Khi lng mol phn t ca cht thu c in cc
n : S electron m nguyn t hoc ion cho hoc nhn
I : Cng dng in, tnh bng ampe
t : Thi gian in phn, tnh bng giy
VI.

N MN KIM LOI V CHNG N MN KIM LOI

S n mn kim loi l s ph hu kim loi hoc hp kim do tc dng ca cc cht trong mi trng.
Cn c vo mi trng v c ch n mn, ngi ta phn thnh hai loi n mn ho hc v n mn in ho:
a) n mn ho hc
Thng xy ra cc thit b thng xuyn tip xc vi hi nc, cht kh nh O2, Cl2 ... nhit cao.
V d : Thit b l t bng thp b n mn do Fe tc dng vi hi nc, kh oxi nhit cao:
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 39 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

3Fe + 4H2O Fe3O4 + 4H2


2Fe + 3Cl2 2FeCl3
Bn cht ca s n mn ho hc l qu trnh oxi ho kh, trong cc electron ca kim loi c chuyn
trc tip n cc cht trong mi trng.
b) n mn in ho


n mn in ho l s n mn kim loi do tc dng ca dung dch cht in ly v to ra dng in.

iu kin xy ra n mn in ho:

Cc in cc phi khc cht nhau, kim loi c th in cc chun nh hn s ng vai tr cc m v b


n mn (kim loi nguyn cht kh b n mn).
Cc in cc phi tip xc vi nhau
Cc in cc phi cng tip xc vi 1 dung dch cht in li
C ch n mn:

Ti in cc m (anot): xy ra s oxi ho kim loi


n+

R R

+ ne

Ti in cc dng (catot): xy ra s kh
+) Mi trng n mn c tnh axit:
+

2H + 2e H2
+) Mi trng n mn c tnh baz hoc trung tnh:
O2 + H2O + 4e 4OH

Chng n mn kim loi: c hai phng php ph bin l bo v b mt v bo v in ho.

Bo v b mt: dng cc ho cht bn vi mi trng cch li kim loi vi mi trng.


Bo v in ho: ni kim loi cn bo v vi mt kim loi hot ng hn (kim loi hi sinh), khi xy ra
qu trnh n mn in ho, kim loi hot ng hn s ng vai tr in cc m v b n mn, kim loi cn
bo v ng vai tr in cc dng v khng b n mn.
VII.

NGUYN TC V PHNG PHP IU CH KIM LOI

1.

Nguyn tc iu ch kim loi

Kh ion kim loi thnh kim loi:


2.

n+

+ ne M

Phng php c bn iu ch kim loi

a. Phng php nhit luyn


Kh cc oxit kim loi thnh kim loi nhit cao bng cht kh nh C, CO, H2 hoc Al.
o

3CO

t
Fe2O3
3CO2 + 2Fe

H2

t
CuO
H2O

+ Cu

Phng php ny dng iu ch kim loi c tnh kh trung bnh v yu

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 40 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

b. Phng php thu luyn


Tch ly kim loi t mui tan trong dung dch, ph bin nht l dng kim loi mnh hn y kim loi
yu trong dung dch mui.
Fe + CuSO4 FeSO4

+ Cu

Cu + 2AgNO3 Cu(NO3)2 + 2Ag


Phng php ny p dng iu ch kim loi c th oxi ho kh chun cao: Cu, Hg, Ag, Au....
c. Phng php in phn
Dng dng in mt chiu kh cc ion kim loi trn catot. Bng phng php in phn c th iu ch
hu ht cc kim loi.
in phn nng chy: dng iu ch cc kim loi c tnh kh mnh nh kim loi nhm IA, IIA, Al.
V d: iu ch Na bng cch in phn NaCl nng chy.
pnc

2NaCl 2Na + Cl 2

in phn dung dch: dng iu ch kim loi c tnh kh trung bnh v yu


V d: iu ch Zn bng cch in phn dung dch ZnSO4
dpdd
2ZnSO4 + 2H2O
2Zn + O2 + 2H2SO4

Phng php in phn thng dng iu ch kim loi c tinh khit cao.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 41 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

KIM LOI NHM IA, IIA V NHM

I.

KIM LOI KIM

1.

Khi qut v kim loi kim trong bng tun hon

Nhm IA gm: liti (Li), natri (Na), kali (K), rubii (Rb), xesi (Cs) v franxi (Fr).
1

Cu hnh electron lp ngoi cng: ns .


Nng lng ion ho: kim loi kim c nng lng ion ho nh nht so vi cc kim loi khc. Theo chiu t
Li n Cs nng lng ion ho gim dn. Ring Fr l mt nguyn t phng x.
S oxi ho: +1 trong mi hp cht.
2.

Tnh cht vt l

Tinh th kim loi kim u c cu to mng tinh th lp phng tm khi, c c im: lin kt kim loi
yu, tinh th tng i rng nn cc kim loi kim c:
Khi lng ring nh.
o

Nhit nng chy thp (<200 C), nhit si thp.


cng thp, c th dng dao ct d dng
dn in cao.
Tnh cht vt l bin i theo quy lut.
3.

Tnh cht ho hc

Cc kim loi kim c tnh kh mnh, tnh kh tng dn t Li n Cs.


Phn ng vi phi kim:
+) Tc dng vi O2: Li cho ngn la mu son, Na cho ngn la mu vng, K cho ngn la mu tm
nht.
4R + O2

2R2O

+) Tc dng mnh vi hu ht cc phi kim to mui.


Phn ng vi nc: cc kim loi kim tc dng mnh vi nc nhit thng
2R + H2O 2ROH + H2
Tc dng vi axit: Cc kim loi kim phn ng mnh lit vi axit, cc dung dch HCl long, HNO3 hay
H2SO4 c... phn ng vi KLK gy n rt nguy him. Ch nn lm th nghim vi axit HCl c, nng
> 20%.
4.

iu ch kim loi kim

Phng php in phn mui halogenua hoc hiroxit nng chy.


pnc

V d: 2NaCl
2Na + Cl2
pnc
4NaOH
2Na + H2O + O2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 42 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

5.

Mt s hp cht quan trng

a. Hiroxit ca kim loi kim


NaOH, KOH l nhng baz mnh, c iu ch bng cch in phn dung dch mui clorua c mng
ngn:
pnc
2NaCl + 2H2O
H2 + Cl2 + 2NaOH

b. Cc mui
NaHCO3: c tnh cht lng tnh, km bn vi nhit
o

t
2NAHCO3
NA2CO3 + CO2 + H2O

Na2CO3 (xoa): c tnh baz, bn vi nhit.


II.

KIM LOI KIM TH

1.

V tr trong bng tun hon

Nhm IIA (kim loi kim th) gm: beri (Be), magie (Mg), canxi (Ca), strontri (Sr), bari (Ba).
2

Cu hnh electron: ns

Kim loi kim th c nng lng ion ho nh so vi cc kim loi khc, nhng ln hn kim loi kim tng
ng. Theo chiu t Be n Ba nng lng ion ho gim dn.
S oxi ho: +2 trong mi hp cht.
2.

Tnh cht vt l

Cc kim loi kim th c kiu mng tinh th khc nhau, lin kt kim loi ca chng tng i yu nn :
S bin di tnh cht vt l khng u n nh cc kim loi kim
Khi lng ring tng i nh, l nhng kim loi nh hn nhm (tr Ba).
Nhit nng chy, nhit si, cng cao hn KLK nhng vn tng i thp.
3.

Tnh cht ho hc : Tnh kh mnh


2+

MM

+ 2e

a. Tc dng vi phi kim :


Tc dng mnh vi oxi to oxit :
to

2R + O2 2RO
Tc dng vi phi kim khc to mui:
o

t
M + X2
MX2

b. Tc dng vi nc
Be khng tc dng vi nc, Mg ch tc dng vi nc nhit cao
o

t
Mg + H2O
MgO + H2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 43 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Cc kim loi Ca, Sr, Ba tc dng mnh lit vi nc nhit thng , do kh nng tan ca cc hiroxit tng ng.
Ca + 2H2O Ca(OH)2 + H2
c. Tc dng vi axit:
+

Tc dng mnh vi H trong dung dch HCl, H2SO4 long (E


+

2+

R + 2H R

KLKT

<< 0)

+ H2

Tc dng vi dung dch HNO3, H2SO4 c do KLKT kh mnh N

+5

(trong HNO3), S

+6

(H2SO4 c) to

cc sn phm ng vi s oxi ho thp hn ca nit: NH4NO3 ; N2 ; N2O ; NO ; NO2 v lu hunh: SO2,


H2S, S.
o

t
3Mg + 4H2SO4 (c)
3MgSO4 + S + 4H2O

4.

iu ch kim loi kim th

Phng php: in phn mui halogenua nng chy.


pnc
MgCl2
Mg + Cl2

V d:
5.

Mt s hp cht quan trng ca canxi

Ca(OH)2, CaCO3, CaSO4


2+

2+

Nc cng: l loi nc c cha nhiu ion Ca v Mg . lm mm nc cng phi chuyn cc ion ny


vo cc cht khng tan (phng php kt ta) hoc thay th chng bng cc ion khc (phng php trao
i ion).
III.

NHM

1.

V tr, cu to

Nhm thuc nhm IIIA, chu k 3, STT :13.


2

Cu hnh electron: 3s 3p
S oxi ho bn: +3
2.

Tnh cht ho hc: Al c tnh kh kh mnh

Al Al

3+

+ 3e

a. Tc dng vi phi kim


Tc dng vi nhiu phi kim nh oxi, lu hunh, halogen.
to

4Al + 3O2 2Al2O3


o

t
2Al + 3Cl2
2AlCl3

b. Tc dng vi axit
+

0 3+
Al /Al =

Tc dng mnh vi H trong dung dch HCl, H2SO4 long (E


Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

1,66V)

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 44 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

2Al + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2


+

3+

2Al + 6H 2Al

+ 3H2

Tc dng mnh vi dung dch HNO3 long, c nng, H2SO4 c nng do Al kh mnh N
HNO3), S

+6

+5

(trong

(H2SO4 c) to cc sn phm ng vi s oxi ho thp hn ca nit: NH4NO3 ; N2 ; N2O ;

NO ; NO2 v lu hunh: SO2, H2S , S.


o

t
2Al + 6H2SO4 (c)
Al2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O

2Al + 12H

+ 3SO4

to

3+

2Al

+ 3SO2 + 6H2O

Ch : Al khng tan trong dung dch H2SO4 c ngui, HNO3 c ngui!


c. Tc dng vi oxit kim loi (phn ng nhit nhm)
Al kh c nhiu oxit kim loi thnh kim loi nhit cao trong iu kin khng c khng kh.
o

t
2Al + Fe2O3
Al2O3 + 2Fe

d. Tc dng vi nc
2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2
Phn ng ny ch xy ra trn b mt ca thanh Al do Al(OH)3 to thnh khng tan ngn cn phn ng.
Vt bng Al khng phn ng vi H2O bt k nhit no l do c lp Al2O3 rt mng, mn, bn chc
bo v. Thc t coi Al khng tc dng vi nc!
e. Tc dng vi dung dch kim
2Al + 2NaOH + 6H2O 2Na[Al(OH)4]dd + 3H2
f. Tc dng vi dung dch mui
0

Al c E

Al

3+

/Al =

1,66V nh nn kh c nhiu ion kim loi c E ln hn:


2+

2Al + 3Cu
3.

3+

2Al + 3Cu

Hp cht quan trng ca nhm

a. Oxit nhm
L oxit lng tnh, rt bn vi nhit
Tc dng vi dung dch axit:
Al2O3 + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 3H2O
Tc dng vi dung dch baz mui aluminat:
Al2O3 + 2NaOH + 3H2O 2Na[Al(OH)4]dd
iu ch:

t
2Al(OH)3
Al2O3 + 3H2O

b. Nhm hidroxit
L hiroxit km bn vi nhit, c tnh cht lng tnh.
Tc dng vi dung dch axit:

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 45 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H2O


Tc dng vi dung dch baz mnh mui aluminat:
Al(OH)3 + NaOH Na[Al(OH)4]dd
iu ch:
3+

(AlCl3, Al(NO3)3, Al2(SO4)3) tc dng vi dd baz:

3+

+ 3OH

+) T dung dch mui Al


Al

Al(OH)3

+) T dung dch mui aluminat (NaAlO2 , Ba(AlO2)2...) tc dng vi dd axit:

[Al(OH)4] + H Al(OH)3 + H2O


c. Mui nhm
Mui nhm quan trng l phn chua K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.
4.

Sn xut nhm

Nguyn liu: qung boxit Al2O3.nH2O. Qung boxit thng ln cc tp cht l Fe2O3 v SiO2.
Ngi ta lm sch Fe2O3 v SiO2 c Al2O3 khan.
in phn nng chy Al2O3 vi criolit (3NaF.AlF3 hay Na3AlF6) trong bnh in phn vi hai in cc
bng than ch, thu c nhm:
2Al2O3 dpnc

4Al + 3O2

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 46 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

KIM LOI NHM B (CROM ST NG)

I.

CROM (Cr)

1.

V tr, cu to

V tr trong bng tun hon : S th t 24; chu k 4, nhm VIB.


2

Cu hnh electron: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s

S oxi ho: +1 n +6
2.

Tnh cht

a. Tnh cht vt l
3

Crom l kim loi trng xm, nng (D =7,2 g/cm ), rt cng, cng ch km kim cng. Nhit nng
0

chy ca crom l 1875 C v si 2570 C.


b. Tnh cht ha hc
Crom c tnh kh, tu theo cht oxi ho m Cr c th b oxi ho ln cc mc oxi ho +2 hay +3
Tc dng vi phi kim:
to

4Cr + 3 O2 2Cr2O3
to

2Cr + 3Cl2 2CrCl3


Crom c mt lp oxit mng bn vng bo v, nn rt bn, khng phn ng vi nc v khng kh.
Tc dng vi axit:
+) Khi un nng khng c mt oxi, mng oxit tan, crom tc dng vi dung dch axit to ra mui crom (II):
Cr + 2HCl CrCl2 + H2
+) Crom khng tc dng vi dung dch long, ngui ca axit HCl, H2SO4.
+) nhit thng, crom b HNO3 c v H2SO4 c lm th ng ha ging nh nhm. nhit cao b
oxi ho mnh to mui Cr

3+

to

2Cr + 6H2SO4 (c) Cr2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O


3.

Mt s hp cht ca crom

a. Hp cht crom (II): CrO, Cr(OH)2 , mui Cr

2+

Oxit CrO l mt oxit baz, c tnh kh nn d b O2 oxi ho thnh Cr2O3


4CrO + O2 2Cr2O3
Hiroxit Cr(OH)2 l mt cht rn mu vng, khng tan trong nc, Cr(OH)2 l mt baz v c tnh kh.
Khi un nng trong khng kh, b oxi ha thnh Cr(OH)3
to

4Cr(OH)2 + 2H2O + O2 4Cr(OH)3


Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 47 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Mui crom (II): c tnh kh mnh.


4CrCl2 + O2 + 4HCl 4CrCl3 + 2H2O
2CrCl2 + Cl2 2CrCl3
b. Hp cht crom (III): Cr2O3, Cr(OH)3, mui Cr

3+

Cr2O3

L mt cht bt mu lc thm, kh nng chy v cng.


C tnh cht lng tnh, tan trong dung dch axit mnh v kim c.
Cr2O3 + 3H2SO4 Cr2(SO4)3 + 3H2O
Cr2O3 + 2NaOH + 3H2O 2Na[Cr(OH)4]dd

Cr(OH) 3

L mt cht kt ta keo, mu lc xm, khng tan trong nc.


C tnh lng tnh nh Al(OH)3, tan trong dung dch axit v kim mnh.
Cr(OH)3 + 3HCl CrCl3 + 3H2O
Cr(OH)3 + NaOH Na[Cr(OH)4]dd
Mui crom (III)

C tnh oxi ho trong mi trng axit


Zn + 2CrCl3 ZnCl2 + 2CrCl2
C tnh kh trong mi trng kim
2CrBr3 + 3Br2 + 16NaOH 2Na2CrO4 + 12NaBr + 8H2O
3+

(Cr + 3Br2 + 16OH 2CrO4 + 6Br + 8H2O


+6

c. Hp cht crom (VI): CrO3, mui cromat (Cr )


CrO3 :

CrO3 l cht rn c mu thm


Tnh cht ho hc:
+) CrO3 l mt oxit axit, CrO3 rt d tan trong nc to ra cc axit cromic (khi c nhiu nc) v axit
icromic (khi c t nc).
CrO3 + H2O H2CrO4 (axit cromic)
2CrO3 + H2O H2Cr2O7 (axit icromic)
Cc axit ny ch tn ti dng dung dch.
+) CrO3 l mt cht oxi ho rt mnh, oxi ho nhiu cht v c v hu c
2CrO3 + 2NH3 Cr2O3 + N2 + 3H2O
2

Mui cromat v icromat: cc mui bn hn nhiu so vi cc axit tng ng. Ion CrO4
2 O7

Cr2O7

mu vng, Cr-

c mu da cam. Hai loi ion ny trong nc lun tn ti cn bng:


2

+ H2O

2CrO4

+ 2H

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 48 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Mui cromat v icromat l nhng cht oxi ha mnh nht l trong mi trng axit, Cr

+6

b kh thnh Cr

+3

K2Cr2O7 + 6FeSO4 + 7H2SO4 Cr2(SO4)3 + 3Fe2(SO4)3 + K2SO4 + 7H2O


K2Cr2O7 + 6KI + 7H2SO4 Cr2(SO4)3 + 3I2 + 4K2SO4 + 7H2O
II.

ST (Fe)

1.

V tr, cu to

S th t 26, chu k 4, nhm VIIIB.


2

Cu hnh electron: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s

S oxi ho: +2, +3


2.

Tnh cht

a. Tnh cht vt l
3

St l kim loi mu trng hi xm, nng (D = 7,9g/cm ), nng chy 1539 C v si 2770 C. Do, d dt
mng v ko si, c tnh nhim t.
b. Tnh cht ha hc
St l kim loi c tnh kh trung bnh. Tu theo cht oxi ho v iu kin phn ng st b oxi ho ti cc
mc oxi ho +2 hoc +3
Tc dng vi phi kim:
o

t
3Fe + 2O2
Fe3O4
o

t
2Fe +3Cl2
2FeCl3
to

Fe + S FeS
Tc dng vi axit:
0

2+

+) Vi dung dch HCl, H2SO4 long: E (Fe / Fe) = 0,44V < E (H / H2) nn Fe kh c H :
+

2+

Fe + 2H Fe

+ H2

+) Vi cc axit HNO3 c nng v H2SO4 c, nng: Fe kh mnh N

+5

(NO3 ), S

+6

(SO4 ) sinh ra mui

3+

Fe

t
2Fe + 6 H2SO4
Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6 H2O

+) St b th ng ha trong HNO3 v H2SO4 c ngui.


Tc dng vi dung dch mui: Fe kh c cc ion kim loi trong dd mui ca nhng cp oxi ho kh c
2+
th in cc chun cao hn nh Cu /Cu (+ 0,34V)
Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu
(Fe + Cu

2+

2+

Fe

+ Cu)

Tc dng vi nc: nhit cao st tc dng vi nc, phn ng ny gii thch st v hp kim st b g
khi tip xc vi hi nc nhit cao

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 49 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


o

>570 C
Fe +H2O
FeO + H2
o

<570 C
3Fe + 4H2O
Fe3O4 + 4 H2

3.

Hp cht ca st
2+

a. Hp cht st (II): FeO, Fe(OH) 2, mui Fe


Tnh cht c trng l tnh kh :

3FeO + 10HNO3long 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O


4Fe(OH)2 (trng xanh)+ O2 + 2H2O 4Fe(OH)3 ( nu)
2FeCl2 + Cl2 2FeCl3
6FeSO4 +K2Cr2O7 + 7H2SO4 3Fe2(SO4)3+Cr2(SO4)3+ K2SO4+ 7H2O
FeO, Fe(OH) 2 l cc cht c tnh baz.
3+

b. Hp cht st (III): Fe2O3, Fe(OH)3, cc mui Fe


3+

Hp cht Fe

3+

c tnh oxi ha : E (Fe

2+

2+

/Fe ) = 0,77 V, cao hn th in cc chun ca mt s cp oxi

ho kh nh Cu /Cu, I2 /I , S/ S nn c cc phn ng:


2FeCl3 +2KI 2FeCl2+ I2 +2KCl
2FeCl3 + Fe 3FeCl2
2FeCl3 +Cu 2FeCl2 + CuCl2
2FeCl3 +H2S 2FeCl2 +S +2HCl
Fe2O3, Fe(OH)3 l cc cht c tnh baz
c. Cc loi qung st: manhetit: Fe3O4, hematit : Fe2O3, hematit nu: Fe2O3.nH2O xierit: FeCO3.
Pirit: FeS2
4.

Hp kim ca st

St to nhiu hp kim c nhiu ng dng quan trng trong c gang v thp. Gang v thp (thp cacbon)
u l cc hp kim ca st vi cacbon, trong gang hm lng cacbon v mt s nguyn t khc cao hn
trong thp.


Luyn gang:

Nguyn tc:
CO,t o

CO,t o

CO,t o

Qung st (manhetit, hematit) Fe3O4 FeO Fe


Nguyn liu: Qung st + Cht chy(CaCO3 hoc SiO2) + Than cc + O2(khng kh) Gang + X +
Kh l cao


Luyn thp:

Nguyn tc: Oxi ho tp cht trong gang thnh oxit bng O2 khng kh
Nguyn liu:

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 50 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


o

t
Gang + Cht chy (CaCO3 hoc SiO2) + O2
Thp + X + Kh

III.

NG

1.

V tr, cu to

S th t: 29, chu k 4, nhm IB


2

10

Cu hnh electron: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s
S oxi ha: +1, +2
2.

Tnh cht

a. Tnh cht vt l
3

ng l kim loi mu , nng (D = 8,98g/cm ), nng chy 1083 C v si 2877 C. ng tinh khit tng i mm d dt mng, ko si, dn in, dn nhit rt tt, ch thua bc.
b. Tnh cht ha hc
ng l kim loi km hot ng ha hc, c tnh kh yu.
Tc dng vi cc phi kim:
o

t
Cu + Cl2
CuCl2
to

2Cu + O2 2CuO
Tc dng vi axit:
o

t
Cu +2H2SO4
CuSO4 +SO2 + 2H2O
o

t
Cu + 4HNO3
Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

2+

E (Cu /Cu) = + 0,34 V > E (H /H2) = 0,00V nn Cu khng kh c H trong dung dch HCl v H2SO4
long, ch tc dng c khi c mt kh oxi:
2Cu + O2 + 4HCl 2CuCl2 + 2H2O
Tc dng vi mt s dung dch mui: Cu kh c cc ion kim loi trong dd mui ca nhng cp oxi ho
3+
2+
+
kh c th in cc chun cao hn nh Fe /Fe , Ag /Ag...
3+

Cu + 2Fe
3.

2+

Cu

2+

+ 2Fe

Hp cht ca ng

ng c cc s oxi ha +1 v +2, trong hp cht ng (II) bn hn.


CuO l cht bt mu en, khng tan trong nc, l mt oxit baz v c tnh oxi ho
to

CuO + CO

CuO + Cu

to

Cu + CO2
Cu2O

Cu(OH)2 l cht bt mu xanh, khng tan trong nc, l mt baz. Cu(OH)2 tan d dng trong dung dch
NH3 to thnh dung dch mu xanh thm gi l nc Svayde:
Cu(OH)2 + 4NH3 [Cu(NH3)4](OH)2
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 51 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

VI.

BC VNG NIKEN KM THIC CH

n
cht

V tr / Cu hnh e

47Ag

Chu k 5, nhm IB

S oxi ho/ E (V)


10

[Kr]4d 5s

S oxh : +1, (+2)

Tnh cht vt
l
Mu trng,
dn in, nhit
tt nht

Tnh cht ho hc
Tnh kh yu
T/d vi phi kim
2Ag + O3 Ag2O + O2

E Ag+/Ag =
+0,80V

(c H2S:
4Ag + 2H2S + O2 2Ag2S +
2H2O)
T/d vi dung dch axit : B cc axit HNO3,
H2SO4 c oxi ho
Ag + 2HNO3 c AgNO3 + NO2 + H2O

79Au

chu k 6, nhm IB
14

10

[Xe]4f 5d 6s

+1, +3
0

Mm, mu
vng, do, dn
in, nhit tt.

3+

E Au /Au =
+1,50V
28Ni

chu k 4, nhm
VIIIB
8

[Ar]3d 4s

T/d vi dung dch axit : Rt bn vng, ch b


nc cng toan (HNO3:HCl=1:3) oxi ho
Au + HNO3 + 3HCl AuCl3 + NO + 2H2O

Mu trng
bc, cng,
nng

+2, (+3)
0 2+
E Ni /Ni

Tnh kh rt yu

Tnh kh trung bnh


o

T/d vi phi kim : 2Ni + O2


2NiO
500 C

T/d vi dung dch axit : tan c trong axit nh


HNO3

= 0,26V

Ni + 2HNO3 c Ni(NO3)2 + NO2 +


H2O
Tc dng vi dd mui : Kh c cc ion kim
loi ng sau trong dy in ho
2+

Ni + Cu Ni
30Zn

chu k 4, nhm IIB


10

[Ar]3d 4s

+2
0

Mu lam nht,
gin, do
thay i theo
nhit

2+

E Zn /Zn = 0,76V

2+

+ Cu

Tnh kh mnh
o

T/d vi phi kim : 2Zn + O2


2ZnO
t

T/d vi dung dch axit :


+

Kh H trong dung dch axit

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 52 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

n
cht

V tr / Cu hnh e
o

S oxi ho/ E (V)

Tnh cht vt
l

Tnh cht ho hc
+

2+

Zn + 2H Zn
Kh mnh N

+5

+ H2

trong HNO3 , S

+6

trong

H2SO4 c
4Zn+10HNO3long4Zn(NO3)2+N2O+5H2O
Tc dng vi dd mui : Kh c cc ion kim
loi ng sau trong dy in ho
2+

Zn + Cu
50Sn

chu k 5,nhm IVA


10

[Kr]4d 5s 5p

Mu trng
bc, do,

+2, +4
0

2+

E Sn /Sn = 0,14V

2+

Zn

+ Cu

Tnh kh yu
o

t
T/d vi phi kim : 4Sn + O2
2SnO2

T/d vi dung dch axit :


+

Kh H trong dung dch axit


+

Sn + 2H Sn

2+

+ H2

Tc dng vi dung dch HNO3 long


3Sn+8HNO3c3Sn(NO3)2+2NO+4H2O
HNO3, H2SO4 c nng
Sn+6HNO3cSn(NO3)4+NO2+3H2O
Tc dng vi dd mui : Kh c cc ion kim
loi ng sau trong dy in ho
2+

Sn + Cu
82Pb

Mu trng hi
14 10 2 2 xanh, mm, d
[Xe]4f 5d 6s 6p dt mng, ko
si
+2, +4
6, IVA

2+

Sn

+ Cu

Tnh kh yu
T/d vi phi kim : 2Pb + O2 2PbO
T/d vi dung dch axit

2+

E Pb /Pb = 0,13V
Mu trng hi
xanh, mm, d dt
mng, ko si

Khng tc dng vi HCl, H2SO4 long do


mui ch khng tan bao bc
Vi dung dch HNO3, H2SO4 c nng
Pb+2HNO3cPb(NO3)2+NO2+H2O
Tc dng vi dd mui : Kh c cc ion kim

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 53 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

n
cht

V tr / Cu hnh e
o

S oxi ho/ E (V)

Tnh cht vt
l

Tnh cht ho hc
loi ng sau trong dy in ho
2+

Pb + Cu

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

2+

Pb

+ Cu

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 54 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

10

1.

Khi nim

I CNG V HO HC HU C

Hp cht hu c l hp cht ca cacbon (tr CO2, CO, mui xianua, mui cacbonat, cacbua kim loi).
Trong phn t cht hu c nht thit phi c nguyn t cacbon, thng c hiro, ngoi ra cn c oxi,
halogen, nit,.
2.

c im chung ca cht hu c

a s cc hp cht hu c khi b t nng c oxi th chy, chng km bn vi nhit nn d b phn hu bi


nhit.
Phn ng ca cc hp cht hu c thng xy ra chm, khng hon ton, khng theo mt hng nht nh,
thng cn un nng hoc cn c xc tc.
3.

Phn loi
Dn xut halogen, ancol,
phenol, anehit, xeton, axit,
este

Hirocacbon no
Hirocacbon khng
Hirocacbon no

Dn xut
ca
Hp cht cha nit
hirocacbon
Cacbohirat

Hirocacbon thm

Polime

4.

Cc loi cng thc biu din phn t hp cht hu c


Cng thc n gin
nht

5.

Cng thc phn t

Cng thc cu to

Khi
nim

Cho bit t l ti gin


v s lng nguyn t
ca cc nguyn t
trong phn t hp cht
hu c.

Cho bit s lng


nguyn t ca cc
nguyn t trong
phn t.

Cho bit th t lin


kt gia cc nguyn
t trong phn t.

V d

CH2O

C2H4O2; C6H12O6

CH3-CH2-O-H

Phng
php
xc
nh

Lp t l s mol ca
cc nguyn t trong
phn t.

T cng thc n
gin nht v phn t
khi.
Tnh theo phng
trnh ho hc.

Ni dung ca thuyt cu to ho hc

Trong phn t hp cht hu c, cc nguyn t lin kt vi nhau theo mt th t nht nh gi l cu to


ho hc. Khi thay i th t lin kt s to thnh hp cht mi.
Trong phn t hp cht hu c, nguyn t cacbon lun c ho tr IV. Cc nguyn t lin kt vi nhau
theo ng ho tr ca chng.
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 55 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Cc nguyn t cacbon khng nhng lin kt vi cc nguyn t khc m cn c th lin kt vi nhau to


thnh mch cacbon (mch h, mch vng ; mch khng phn nhnh v mch c phn nhnh).
Tnh cht ca mt hp cht khng nhng ph thuc vo bn cht, s lng nguyn t ca cc nguyn t
m cn ph thuc vo cu to ho hc ca chng.
6.

ng ng, ng phn
ng ng
Cc cht c cng thc phn t
khc nhau mt hay nhiu nhm
CH2 nhng c cu to ho hc
ging nhau do c tnh cht
ging nhau.
c im
Tnh cht

ng phn
Cc cht khc nhau c cng
cng thc phn t c gi l
ng phn ca nhau.

Mi dy ng ng c mt cng
thc phn t tng qut chung

ng phn cu to
ng phn lp th

Cc cht trong cng dy ng


ng c tnh cht tng t nhau

ng phn loi nhm chc :


tnh cht khc nhau ;
ng phn cu to mch
cacbon : tnh cht c th ging
nhau.
ng phn v tr nhm chc

7.

Phn tch nguyn t

Phn tch nh tnh cho bit thnh phn cc nguyn t to nn phn t.


Phn tch nh lng cho bit phn trm khi lng mi nguyn t. Khi xc nh c phn t khi ca hp
cht th c th xc nh c cng thc phn t ca hp cht hu c.
8.

Phng php tch bit v tinh ch hp cht hu c

C mt s phng php tch bit v tinh ch thng dng nh sau :


a. Phng php chng ct
Da vo s khc nhau v nhit si ca cc cht lng trong cng mt hn hp tch chng ra khi
nhau. Qu trnh un si mt hn hp lng, cht lng chuyn thnh hi sau lm lnh, hi s ngng t
thnh dng lng gi l s chng ct.
C cc k thut chng ct khc nhau ty thuc vo yu cu v c im ca cht lng : chng ct thng, chng
ct phn on, chng ct li cun hi nc.
b. Phng php chit
Dng tch ring c hai lp cht lng khng tan vo nhau ra khi nhau. Thng l tch cht hu c ra
khi lp nc hoc dung dch nc.
c. Phng php kt tinh
Da vo tan khc nhau ca cc cht rn trong mt dung mi v s thay i tan theo nhit tch
bit v tinh ch chng.
9. Phn ng hu c
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 56 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

a Khi nim: l qu trnh ph v lin kt ha hc trong phn t cht ban u v hnh thnh lin kt ha
hc mi, to thnh cht mi
b- c im
Phn ng hu c xy ra chm; thng cn un nng hoc c xc tc;
Trong cng iu kin c th xy ra theo nhiu hng khc nhau (do cc lin kt ha hc trong phn t cht
hu c c bn gn ging nhau nn d cng b phn ct) do thng thu c hn hp sn phm
c Cc kiu phn ct lin kt ho hc
- Phn ct ng li: cp electron dng chung c chia u cho 2 nguyn t tham gia lin kt.
- Phn ct d li: cp electron dng chung thuc v nguyn t tham gia lin kt c m in ln hn.
d- Cc loi phn ng c bn
+ Phn ng th: thay nguyn t ny bng nguyn t khc
+ Phn ng cng: hp cht c lin kt bi (C=C, C=O, C=N, CN, ) kt hp thm phn t khc
+ Phn ng tch: loi b phn t nh ra khi phn t cht hu c
Ngoi ra cn c cc loi phn ng khc: Phn ng oxi ho hon ton cht hu c, phn ng oxi ha ct
mch cacbon,

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 57 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

11

1.

Hirocacbon no

HIROCACBON

Hirocacbon no l nhng hirocacbon trong phn t ch c lin kt n. Gm :


Ankan (hirocacbon no, mch h) c cng thc phn t tng qut CxH2x+2 (n 1) ;
Xicloankan (hirocacbon no, mch vng) c cng thc phn t tng qut CxH2x (n 3).
ng
phn

Tnh cht
vt l

Ankan

Xicloankan

ng phn mch cacbon khng


phn nhnh.

ng phn mch vng c s


cnh bng s nguyn t cacbon.

ng phn mch nhnh.

ng phn vng nh hn c
mt hoc nhiu nhnh.

Cc cht trong phn t c khng qu 4 nguyn t cacbon : l cht


kh ; t 5 n 15 nguyn t cacbon : cht lng ; khng mu, nh
hn nc v khng tan trong nc.
Phn ng th nguyn t hiro bng nguyn t halogen hoc nhm
nitro :
CxH2x + 2 + X2 askt
CxH2x + 1X + HX
0

, xt
CxH2x + HONO2 t

CxH2x 1NO2 + H2O

Phn ng oxi ho hon ton


Phn ng tch hiro to thnh
0

, xt
anken CxH 2x + 2 t

Cx H

2x

Phn ng cracking : phn ct


thnh cc phn t nh hn

Cc xicloankan vng 3 hoc


4 cnh c phn ng cng m
vng ;
Tch hiro ro thnh hp
cht vng khng no hoc vng
thm.

Phn ng rifominh : chuyn hp


cht mch khng nhnh thnh
mch nhnh ;
Phn ng tch hiro khp
vng : to thnh hp cht vng no
5, 6 cnh
iu ch

Gim mt nguyn t cacbon


0

,CaO,t
CxH 2x + 1COONa NaOH

Tch hiro khp vng


ankan

CxH 2x + 2
Tng mch cacbon
, ete
CxH 2x + 1Cl Na

C2xH 4x

+2

T cacbua kim loi, V d

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 58 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ankan

Xicloankan

Al4C3 + 12H2O 3CH4 + 4


Al(OH)3

2.

Anken Ankaien Ankin


Anken
Khi
nim

L nhng
hirocacbon khng
no mch h, trong
phn t c mt lin
kt i C =C.

CTTQ CxH2x vi x 2.
ng
phn

Ankaien

Ankin

Nhng hirocacbon
khng no, mch h,
trong phn t c hai
lin kt i C=C.

L nhng
hirocacbon khng
no mch h trong
phn t c mt lin
kt ba C C,

CxH2x 2 vi x 3.

CxH2x 2 vi x 2.

ng phn cu to
ng phn mch cacbon (khng nhnh v c nhnh) tng t
ankan.
ng phn v tr lin kt i, lin kt ba trong mch cacbon.
ng phn lp th :
ng phn hnh hc

ng phn hnh hc
ti mi lin kt i
ng phn v tr tng i ca 2 lin
kt i

Tnh
cht
ho
hc

a) Phn ng cng
Cng H2/Ni
Cng Br2
Cng HX : tun theo quy tc Maccopnicop
b) Phn ng vi dung dch KMnO4
c) Phn ng trng hp

3.

Cc ankin c lin kt ba u
mch c tnh cht ca mt axit
yu.

Hirocacbon thm

a) Hirocacbon thm l nhng hirocacbon c vng benzen trong phn t


Benzen v cc cht ng ng lp thnh dy ng ng ca benzen c cng thc phn t tng qut CxH2x
6

vi x 6.

b) ng phn ca cc ng ng ca benzen
Cc ng ng ca benzen t C8H10 tr i dng RC6H5 c ng phn v mch cacbon ca mch nhnh
ngoi vng benzen.
Khi vng benzen c hai hoc hn hai nhm th ankyl, s c ng phn v v tr tng i gia cc
nhm th .
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 59 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

c) Tnh cht ho hc
Benzen v cc ng ng c kh nng tham gia phn ng th nguyn t H vng thm (halogen,
nitro,..).
Quy tc th : cc ng ng ca benzen tham gia phn ng th nguyn t H ca vng benzen d hn
benzen v u tin th nguyn t H v tr ortho v para so vi mch nhnh ankyl ln nht.
Cc ng ng ca benzen c phn ng th nguyn t H mch nhnh ca vng benzen tng t ankan
Cc hirocacbon thm c kh nng tham gia phn ng cng (hiro, halogen) vo nhn thm. Kh nng
cng vo vng benzen kh hn cng vo lin kt i trong phn t anken.
Hirocacbon thm c mch nhnh khng no c tnh cht ho hc tng t hirocacbon khng no tng
ng.
Khi un nng vi dung dch KMnO4 hoc cht oxi ho khc, mch nhnh trong phn t cc hirocacbon
thm b oxi ho gy mch. V d :
+

H
C6H5COOH
C6H5R KMnO
4 C6H5COOK

Tnh cht ny c ng dng iu ch axit thm.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 60 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

12

I.

DN XUT HALOGEN

1.

Khi nim

DN XUT HALOGEN ANCOL PHENOL

Dn xut halogen ca hirocacbon, thng gi tt l dn xut halogen c cng thc phn t CxHyXz, trong
X l nguyn t halogen.

Dn xut halogen gm c dn xut flo, dn xut clo, dn xut brom, dn xut iot v dn xut
cha ng thi mt vi halogen khc nhau.

Theo cu to gc hirocacbon c cc loi sau : Dn xut halogen no, dn xut halogen khng no v
dn xut halogen thm ; dn xut bc I, bc II v bc III.
2.

ng phn v danh php

C ng phn mch cacbon nh hirocacbon, ng thi c ng phn v tr nhm chc (v tr nguyn t


halogen). V d : CH3CH2CH2Br v CH3CHBrCH3 ;
Tn ca cc dn xut halogen n gin c cu to t tn gc hirocacbon + halogenua ( tn gcchc). V
d : C2H5Cl etyl clorua ; C6H5Br phenyl bromua,...
3.

Tnh cht

a. Phn ng th nguyn t halogen


Thy phn RX to thnh hp cht ROH
0

,t

RX + H2O NaOH

ROH + HX

Nu R l gc thm, phn ng to ra phenol (hoc mui ca phenol).


Kh nng tham gia phn ng th : ankyl halogenua > aryl halogenua ;
bc III > bc II > bc I
Tch HX to thnh lin kt i C=C, phn ng tun theo quy tc Zaixep. V d
0

2 H 5 OH ,t
CH2=CHCH2CH3 + CH3CH=CHCH3
CH3CHClCH2CH3 + NaOH C

(spp)

(spc) + NaX + H2O

Tc dng vi kim loi to thnh hp cht ckim


RX + Mg

,t
ete

RMgX

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 61 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

4.

Phng php iu ch

a. Th nguyn t hiro trong phn t hirocacbon


b. Cng HX vo hirocacbon khng no
c. Th OH ca ancol bng nguyn t halogen
II.

ANCOL

1.

Khi nim

Ancol l nhng hp cht hu c phn t gm mt hay nhiu nhm OH lin kt vi nguyn t cacbon no
3
(nguyn t cacbon lai ho sp ) ca gc hirocacbon.
Cng thc ca mt s loi ancol :
Ancol n chc : CxHyOH hay CxHyO.
Ancol no n chc CxH2x+2O hay CxH2x+1OH
Ancol n chc bc mt CxHyCH2OH hay RCH2OH ;
Ancol a chc : CxHy(OH)k vi x k 2.
Ancol no a chc : CxH2x+2Ok vi 2 k x (hay CxH2x+2k(OH)k)
2.

ng phn

Cc ancol c cc ng phn mch cacbon, ng phn v tr ca nhm OH trong mch cacbon v ng


phn bc ancol.
Cc ancol a chc cn c ng phn v v tr tng i gia cc nhm OH.
3.

Tnh cht ho hc ca ancol n chc

Tc dng vi kim loi kim


ROH + Na RONa + 1/2H2
Tc dng vi axit thnh este v nc
ROH + CH3COOH

CH3COOR + H2O

Thay th nhm OH bng gc hirocacbon khc to thnh ete


1

ROH + R OH

ROR + H2O

Ancol no n chc tch nc thnh anken ; phn ng tun theo quy tc Zaixep
0

, xt

CxH2x + H2O (x 2)
CxH2x+1OH t

Ancol bc I b oxi ho khng hon ton thnh anehit


RCH2OH +

1
Cu,t0
O2 RCHO + H2O
2

Ancol bc II b oxi ho khng hon ton thnh xeton


1

RCH(OH)R +

1
Cu,t0
1
O2 RCOR + H2O
2

Phn ng chy (oxi ho hon ton)


3x
CxH2x+2O +
O xCO2 + (x + 1)H2O
2 2
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 62 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

3.

Tnh cht ho hc ca ancol no a chc

a) C tnh cht ging ancol no n chc : Tc dng natri, axit, tch H2O (phc tp), este ho, oxi ho
khng hon ton,...
b) Ancol a chc phn t c t nht 2 nhm OH cnh nhau ho tan Cu(OH)2 thnh dung dch mu xanh
lam m.
4.

Phng php diu ch

a. Hirat ho anken
b. Thy phn dn xut halogen
c. Phng php sinh ha iu ch etanol : ln men glucoz

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 63 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

13

ANEHIT XETON AXIT ESTE

I.

ANEHIT, XETON

1.

Khi nim

Hp cht c nhm C=O lin kt vi gc hirocacbon c gi l hp cht cacbonyl.


Anehit : hp cht c nhm CH=O lin kt vi nguyn t H hoc gc hirocacbon hoc nhm CHO khc.
V d HCH=O, CH3CH=O, O=CHCH=O, CH2=CHCHO,...
Xeton : hp cht c nhm C=O lin kt vi hai nguyn t cacbon (ca gc hirocacbon hoc ca nhm
xeton C=O khc), V d : CH3COCH3, CH3COC6H5, CH3COCOCH3, CH2=CHCOCH3,...
2.

Cng thc tng qut

Anehit no n chc :

CxH2x + 1CHO hay CnH2nO

Anehit n chc :

CxHyCHO hoc CnHmO

Anehit (n, a chc) :

CxHy(CHO)k vi k 1, x 0.

Xeton l ng phn nhm chc ca anehit nn c cng thc phn t tng t anehit tng ng.
3.

Tnh cht ho hc

a) Tnh oxi ho
Anehit tc dng vi H2/Ni to thnh ancol n chc bc mt :
0

, xt
CxHy CHO + H2 t

Cx HyCH2OH

Xeton tc dng vi hiro cho ancol bc II, V d


0

, xt

CH3CHOHCH3
CH3COCH3 + H2 t

b) Tnh kh
Anehit b oxi ho bi nc brom hoc hiro peoxit,... thnh axit hu c :
CxHyCHO + Br2 + H2O CxHyCOOH + 2HBr
Anehit b oxi ho bi phc bc amoniac (phn ng trng bc) :
CxHy[CHO]k + k[Ag(NH3)2]OH
CxHY[COONH4]k + 2kAg + kNH3
Ring HCHO :
HCHO + 4[Ag(NH3)2]OH d
(NH4)2CO3 + 4Ag + 6NH3
4.

Phng php iu ch

a) iu ch anehit :
Oxi ho ancol bc 1 c
CxHyCH2OH + (cht oxiho) CxHyCHO + H2O
Thy phn dn xut 1,1ihalogen

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 64 -

Ti liu Khai Test u xun 2014


0

t
CxHyCH2Cl2 + 2NaOH
CxHyCHO + 2NaCl +2H2O

b) iu ch CH3CHO :
HgSO 4
T axetilen : CH CH + H2O

CH3CHO

T etilen :

2CH2= CH2 + O2

, xt
t

2CH3CHO

T C2H5OH :

t
C2H5OH + CuO

T CH3CHCl2 :

t
CH3CHCl2 + 2NaOH
CH3CH=O + 2NaCl + H2O

CH3CH=O + Cu + H2O
0

c) Oxi ho ancol bc II c xeton


0

t
CH3CHOHCH3 + CuO
CH3COCH3 + Cu + H2O

d) iu ch axeton : oxi ho cumen thu c axeton v phenol.


II.

AXIT CACBOXYLIC

1.

Cng thc tng qut

Axit no n chc :

CxH2x+1COOH hay CnH2nO2 n 1.

Axit n chc :

CxHyCOOH hoc CnHmO2.

Axit (n, a chc) : CxHy[COOH]k k 1.


Axit khng no c 1 lin kt i C=C : CxH2x1COOH hay CnH2n2O2.
Axit thm n : c vng benzen lin kt trc tip vi nhm COOH.
2.

Tnh cht ho hc chung

a) Khi tan trong H2O, axit phn li mt phn


V d :

CH3COOH

CH3COO + H

Dung dch axit lm qu tm ho .


b) C tnh cht chung ca axit
Tc dng vi baz, oxit baz, mui v kim loi hot ng trc hiro trong dy in th).
c) Phn ng este ho
V d : CH3COOH + C2H5OH

CH3COOC2H5 + H2O

d) Phn ng chy
0

t
V d : CH3COOH + 2O2
2CO2 + 2H2O

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 65 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

3.

Tnh cht ca gc hirocacbon

a. Phn ng th halogen vo gc no, thm


b. Phn ng cng vo gc khng no
4.

Tnh cht ring

Axit fomic c phn ng trng bc :


HCOOH + 2[Ag(NH3)2]OH
(NH4)2CO3 + 2Ag + 2NH3
Mui ca axit hoc axit tc dng vi hn hp vi ti xut ( th rn) :
0

t
CH3COONa + NaOH CaO,

CH4 + Na2CO3
0

t
(CH3COO)2Ca CaO,

CH3COCH3 + 2CaCO3
0

t
CH3COOH + 2NaOH CaO,

CH4 + Na2CO3 + H2O

4.

Phng php iu ch

a) Oxi ho khng hon ton anehit :


CxHyCOONH4 + 2Ag + 3NH3
CxHyCHO + 2[Ag(NH3)2]OH

b) iu ch CH3COOH
Oxi ho ancol etylic nh enzim :
C2 H5OH + O2 men

CH3COOH + H2O
T metanol v CO
0

, xt
CH3OH + CO t

CH3COOH

III.

ESTE CA AXIT CACBOXYLIC

1.

Cng thc tng qut

Este no n chc :

CxH2x+1COOCyH 2y+1hay CnH2nO2


CxHyCOOCpHq hay CnHmO2

Este n chc :

Cht bo l este ca glixerol vi axit bo n chc :


V d : Tristearin

[C17H35COO]3C3H5
Triolein
Tripanmitin

2.

[C17H33COO]3C3H5
[C15H31COO]3C3H5

Tnh cht ho hc

a) Phn ng thu phn, xc tc axit


CxHyCOOCpHq + H2O

Cx HyCOOH + CpHqOH

b) Phn ng x phng ho
CxHyCOOCpHq + NaOH CxHyCOONa + CpHqOH
X phng ho cht bo :
(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

3C17H35COONa + C3H5(OH)3
Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 66 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

c) Phn ng chuyn ho cht bo lng thnh cht bo rn


o

Ni
[C17H33COO]3C3H5 + 3H2 t,
[C17H35COO]3C3H5

d) Mt s phn ng c bit
0

, xt
CxHyCOOCH=CH2 + H2O t

CxHyCOOH + CH3CH=O

CxHyCOOCH=CH2 + NaOH CxHyCOONa + CH3CHO


CxHyCOOC6H5+2NaOH CxHyCOONa + C6H5ONa + H2O
4.

Phng php iu ch

a) Axit tc dng vi ancol, c axit xc tc:


CxHyCOOCH + CpHqOH

CxHyCOOCpHq +H2O

b) Mt vi phn ng c bit
o

t xt
CH3COOCH= CH2 + H2O
CH3COOH + CHCH
o

t xt
CH3COOC6H5 + CH3COOH
C6H5OH + (CH3CO)2O

IV.

MT VI IM CN CH

1.
Xc nh loi nhm chc v s nhm chc : Da vo cng thc phn t hoc t l mol gia cc
cht phn ng vi cht to ra hoc da vo c im tnh cht ho hc.
V d : Cht X n chc c CTG C2H4O, tc dng c vi NaOH. Vy X l axit hoc este n chc,
phn t phi c 2 nguyn t oxi. Vy X c CTPT C4H8O2.
2.

Da vo s bin thin khi lng ca cc cht trc v sau phn ng.

V d :

RCOOH + NaOH RCOONa + H2O


Mmui Maxit = 22 g/ mol/nhm COOH

3.
Nu hn hp cc axit hoc este c phn ng trng gng th trong c axit fomic hoc este ca
n, v.v.
4.

Nu hn hp tc dng vi dung dch AgNO3 trong dung dch NH3 c Ag kt ta th trong c

HCHO hoc HCOOH hoc este ca axit fomic.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 67 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

14

Ch

I.

CACBOHIRAT

KHI NIM

Cacbohirat (gluxit, saccarit) l nhng hp cht hu c tp chc m a s chng c cng thc chung l
Cn(H2O)m.
II.

PHN LOI

Monosaccarit : L nhm cacbohirat n gin nht khng th thu phn c. V d : Glucoz, fructoz
(C6H12O6).
isaccarit : L nhm cacbohirat m khi thu phn sinh ra 2 phn t monosaccarit. V d : saccaroz,
mantoz (C12H22O11).
Polisaccarit : L nhm cacbohirat phc tp nht m khi thu phn n cng sinh ra nhiu phn t
monosaccarit. V d : Tinh bt, xenluloz (C6H10O5)n.
III.

CU TRC PHN T

1. Glucoz, fructoz C6H12O6


Glucoz ch yu tn ti di 2 dng cu trc vng 6 cnh l dng v dng . Hai dng ny chuyn ho
ln nhau qua dng mch h :
CH2OH

CH2OH

O
OH

CH2OH[CHOH]4CHO

OH

OH

OH

OH
OH
OH

OH

glucoz

glucoz

Fructoz cng tn ti di hai cu dng vng 5 cnh ; hai dng mch vng ny cng chuyn ho ln nhau
qua dng mch h tng t nh glucoz :
CH2OH

CH2OH

CH2OH

CH2OH[CHOH]3COCH2OH

OH

OH

O
OH

OH

CH2OH

OH

OH

2. Saccaroz v mantoz cng tn ti ch yu dng mch vng.


Phn t saccaroz do gc glucoz lin kt ti nguyn t C1 qua nguyn t oxi vi gc fructoz
nguyn t C4
CH2OH
O

HOCH2

OH

O
OH

OH
OH

Gc glucoz

CH2OH
OH

Gc fructoz

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 68 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Phn t mantoz do hai gc glucoz lin kt vi nhau qua nguyn t oxi, gc th nht C1, gc th hai
C4. Phn t mantoz dng mch vng cn nhm OH hemiaxetal t do nn tn ti cn bng vi dng
mch h c nhm chc CH=O.
CH2OH

CH2OH
O

OH

OH
OH

OH

CH2OH

CH2OH

OH

OH

OH
1

OH

CH=O

OH

OH

OH

OH

Gc glucoz

Gc glucoz

2. Polisaccarit : Tinh bt, xenluloz (-C6H10O5-)n


Tinh bt gm 2 loi phn t polime : amiloz (do cc n v glucoz lin kt vi nhau bng lin kt
1,4glicozit to thnh mch khng phn nhnh) v amilopectin (do cc on mch glucoz lin kt vi
nhau to nn ; cc on mchny lin kt vi nhau bng lin kt 1,6glicozit, to thnh mch phn nhnh).
Xenluloz do cc n v glucoz lin kt vi nhau bng lin kt 1,4glicozit to thnh mch di khng
phn nhnh.
IV.

TNH CHT HO HC

1.

Mono- v isaccarit

a) Phn ng ca ancol a chc : tc dng natri


V d :
HOCH2[CHOH]4CH=O + 5Na NaOCH2[CHONa]4CH=O + 5/2H2
b) Phn ng ca nhm C=O ca dng mch h : cng H2, trng bc,...
V d :
0

, xt

HOCH2[CHOH]4CH2OH
HOCH2[CHOH]4CHO + H2 t
0

, xt
HOCH2[CHOH]4CHO + 2Ag(NH3)2OH t

HOCH2[CHOH]4COONH4 +2Ag + 3NH3


Mantoz v fructoz cng c phn ng trng bc, cng hiro.
c) Phn ng ca c hai nhm chc
Glucoz to c dung dch mu xanh lam vi Cu(OH)2 tng t glixerol, nhng mu xanh b mt khi un
nng v sinh ra Cu2O mu son.
d) Phn ng ca c phn t
Khi c xc tc men thch hp, glucoz chuyn ho thnh ancol etylic hoc axit lactic (CH3CH(OH)
COOH).
e) isaccarit b thy phn
C12H22O11 + H2O

,t
xt

C6H12O6

+ C6H12O6

h) Glucoz v mantoz b oxi ho bi nc brom, hiro peoxit


V d :
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 69 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

HOCH2[CHOH]4CHO + Br2 + H2O


HOCH2[CHOH]4COOH + 2HBr
2.

Polisaccarit

a) Tinh bt v xenluloz b thy phn dn dn v cui cng sinh ra glucoz


0

,t
(-C6H10O5-)n + nH2O xt

nC6H12O6

b) Xenluloz tc dng vi axit


0

,t

(-C6H7O2(ONO2)3-)n + 3nH2O
(-C6H10O5-)n + 3nHNO3 xt

c) Tinh bt c phn ng mu vi iot

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 70 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

15

HP CHT CHA NIT :

AMIN, AMINO AXIT, PEPTIT, PROTEIN

I.

AMIN

1.

Khi nim

Khi thay th nguyn t hiro trong phn t amoniac bng gc hirocacbon ta c cc hp cht amin.
Bc ca amin bng s nguyn t H trong phn t amoniac b thay th bng gc hirocacbon/ hoc bng s
lin kt ca nguyn t N vi nguyn t C.
Amin no. n chc, mch h c cng thc phn t dng CnH2n+3N, n 1.
Amin thm: phn t c chc amin lin kt trc tip vi nguyn t cacbon ca vng benzen.
2.

ng phn

Cc amin c ng phn bc amin v ng phn mch cacbon.


Amin bc I cn c thm ng phn v tr nhm NH2 trong mch cacbon.
3.

Tnh cht ho hc ca amin n chc

a) Tnh baz ging NH3 : tc dng vi nc, axit


+

CH3CH2NH2 + H2O

CH3CH2NH
+

+ HO

C6H5NH2 + HCl C6H5NH 3Cl

Dung dch amin mch h lm xanh qu tm ; dung dch amin thm ni chung khng lm xanh qu tm.
b) Tnh cht ca nhn benzen lin kt vi nhm NH2 (tng t phenol)
C6H5NH2 + 3Br2 dd 2,4,6Br3C6H2NH2 + 3HBr
c) Phn ng chy CO2, H2O, N2
0

t
2CxHyN + (4x + y/2)O2
2xCO2 +

4.

y
1
yH2O + N2
2
2

Phng php iu ch

a. Th nguyn t H ca amoniac bng gc hirocacbon


NH3

t
RX,

RNH2

t
RX,

R2NH

t
RX,

R3N

b. Kh hp cht nitro, xianua,..


0

t
RCN + 2H2 xt,

RCH2NH2

C6H5NO2 + 6H C6H5NH2 + 2H2O

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 71 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

II.

AMINO AXIT

1.

nh ngha

Amino axit l nhng hp cht hu c tp chc, trong phn t va c nhm amino NH2 va c nhm
cacboxyl COOH.
Cng thc tng qut (NH2)xR(COOH)y
2.

Tnh cht ho hc

a) Tnh cht baz ca amin, v d tc dng vi axit to thnh mui


NH2CH2 COOH + HCl ClNH3CH2COO
b) Tnh cht ca axit : tc dng vi baz
NH2CH2COOH + NaOH H2NCH2COONa + H2O
c) pH ca dung dch amino axit (NH2)xR(COOH)y
x = y : dung dch c pH = 7 ;
x < y : dung dch c pH < 7 ;
x > y : dung dch c pH > 7 ;
c) Tnh cht ca c 2 nhm chc
- S in li to mui ni phn t
+

H2NCH2COOH

H3N CH2COO

- im ng in : pH ti amino axit gia hai in cc, khng di chuyn v in cc no.


- Phn ng trng ngng : cc 6amino axit hoc 7amino axit c phn ng trng ngng :
n H2N[CH2] 5COOH

III.

PEPTIT

1.

Khi nim

HN[CH2] 5CO n

t
xt,

nH2O

Lin kt peptit l lin kt to gia nhm CO v NH (CONH) ca cc


amino axit.
Peptit l cc cht hu c phn t c to nn t cc amino axit nh lin kt peptit. Cc n v amino
axit c th ging nhau hoc khc nhau.
Cng thc cu to chung ca peptit mch h :
1

H(NHRCO)nNH(R CO)m...NHR CO)kOH


Oligopeptit : phn t gm 2 10 n v amino axit to nn, V d
ipeptit : H2NCH2CONHCH2COOH hay Gly - Gly
u N

u C

H2NCH2CONHCH(CH3) COOH hay Gly - Ala


u N

u C

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 72 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Polipeptit : phn t to nn t trn 10 n v amino axit


+ Polipeptit to ra t nhiu loi amino axit :
H2NCH(R)CO[NHCH(R)CO]nHNCH(R)COOH, n 9.
Hoc H[NHCH(R)CO]kOH, k 11.
+ Polipeptit to ra t nhiu loi amino axit :
1

H[NHCH(R)CO]n-[ NH(R )CO]m...[NHCH(R )CO]kOH ;


u N
2.

u C

Tnh cht

a. Peptit c tnh lng tnh, v d


1

H2NCHR CONHCHR COOH + HCl


1

HCl.H2NCHR CONHCHR COOH


1

H2NCHR CONHCHR COOH + NaOH H2NCHR CONHCHR COONa


+ H2O
b. Phn ng thy phn
1

H + hoc OH-

H2NCHR CONHCHR CO....NHCHR COOH + (n1)H2O


H 2 NCHR1COOH + NH 2 CHR 2 COOH + NH 2 CHR3COOH + ...
+ H 2 NCHR n COOH

c. Phn ng mu : tr ipeptit, cc peptit c phn ng mu vi Cu(OH)2.


IV.

PROTEIN

1.

Khi nim

Protein l nhng polipeptit cao phn t c phn t khi t vi chc nghn n vi triu.
- Protein n gin l loi protein m khi thu phn ch cho hn hp cc -amino axit.
- Protein phc tp l loi protein c cu thnh t protein n gin cng vi thnh phn "phi protein" na.
- Protein to ra t mt loi amino axit : (-NHCH(R)CO-)n ;

2.

Cu to

...-NH-CH-CNH-CH-C-NH-CH-C... hay
|

||

R1 O

||

R2 O

NH C H C
|
||

R3 O
|

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

||

i
R
n

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 73 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

3.

Tnh cht

a) Tnh cht ng t
Protein n gin tan c trong nc to thnh dung dch keo v ng t li khi un nng hoc khi cho axit,
baz v mt s mui vo dung dch protein. V d : ho tan lng trng trng vo nc, sau un si, lng
trng trng s ng t li.
b) Tnh cht ho hc
- Tng t nh peptit, protein b thu phn nh xc tc axit hoc baz hoc enzim sinh ra cc peptit v cui
cng thnh cc -amino axit
(-HNCH(R)CO-)n + nH2O

nH2NCH(R)COOH

- Protein c phn ng mu biure vi Cu(OH)2to hp cht mu xanh tm.


V.

MT S CH KHI LM BI TP

Xc nh loi nhm chc v s nhm chc mi loi da vo tnh cht ho hc, quan h s mol vi cht
phn ng v bin thin khi lng...
Xc nh mch cacbon, v tr nhm chc trong mnh cacbon, v da vo phng php iu ch, ngun
gc ca cc cht, ng dng ca chng.
Biu din ng cu to ca peptit v polipetit.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 74 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Ch

16

POLIME VT LIU POLIME

I.

POLIME

1.

Khi nim

Nhng hp cht c khi lng phn t rt ln (t hng ngn ti hng triu vC) do nhiu mt xch lin kt
vi nhau c gi l hp cht cao phn t hay polime.
Polime gm 2 loi :
Polime thin nhin : cao su thin nhin, tinh bt, xenluloz, peptit, protein,...
Polime tng hp : polibutaien, polietilen, PVC,....
2.

Cu trc ca polime

C 3 dng cu trc : mch khng nhnh (V d : polietilen, PVC, aminloz, xenluloz,...), mch phn
nhnh (V d : nha rezol) v mng khng gian (V d : cao su lu ho, amilopectin, nha rezit).
3.

Tnh cht

a) Tnh cht vt l
Cc polime khng bay hi, khng c nhit nng chy xc nh, kh b ho tan trong cc dung mi
thng thng, c tnh bn nhit v bn c hc cao.
b) Tnh cht ho hc
Nhiu polime c tnh bn vng vi tc dng ca axit, baz v cht oxi ho nh teflon, polietilen,...
Mt s polime c phn ng gi nguyn mch polime : xenluloz c phn ng este ho ; PVC, poli(metyl
metacrylat) b thy phn ; phn ng cng vo lin kt i C=C,..... V d :
H SO , t o

2 4
[C6H7O2(ONO2)3]n + 3nH2O
[C6H7O2(OH)3]+ 3nHNO3

Xenluloz

Xenluloz trinitrat

CH2 CH n
Cl

nNaOH

Poli(vinyl clorua)

CH2 CH
OH

nNaCl

Poli(vinyl ancol)/ ancol polivinylic

Mt s polime c phn ng phn ct mch polime (cc polieste, poliamit, tinh bt hoc xenluloz, b
thu phn trong mi trng axit hoc baz hoc xc tc enzim) :
Tinh bt v xenluloz b thu phn (xc tc axit hoc enzim) to thnh glucoz
H+ , t o

nC6H12O6
(C6H10O5)n + nH2O
Protein b thy phn n cng thnh cc amino axit
... NH CH CO NH CH CO NH CH CO ... + nH2O
|
|
|
R1
R2
R3

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 75 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

H+ , t o

NH 2 CH COOH + H 2 N CH COOH + H 2 N CH COOH + ...


hay enzim
|
|
|
R1
R2
R3
Polipeptit v protein c phn ng mu vi Cu(OH)2 ; tinh bt c phn ng mu vi iot ;...
4.

Phng php tng hp polime

a) Phn ng trng hp
Qu trnh kt hp lin tip nhiu phn t nh (monome) to thnh phn t ln (polime) c gi l phn
ng trng hp.
Cc cht tham gia phn ng trng hp l nhng cht trong phn t c lin kt bi (i hoc ba) hoc
vng km bn.
b) Phn ng trng ngng
Qu trnh nhiu phn t nh (monome) kt hp vi nhau thnh phn t ln (polime) ng thi gii
phng nhng phn t nh khc gi l phn ng trng ngng.
Cc cht tham gia phn ng trng ngng l nhng cht trong phn t phi c t hai nhm chc c kh
nng phn ng tr ln.
5.

Mt s polime quan trng


Cng thc cu to

Tn gi

Monome

ng dng

CH2CH2 n

Polietilen

CHCH2

polistiren

C6H5CH=CH2

trn xp

polibutaien

CH2=CH

cao su buna

CH 2CH =CHCH 2 n

Ti ng,

CH=CH2
COOCH3
CH2C

n
CH3

HN[CH2]6NHCO[CH2]4CO n

CH2 CH

Cl

poli(metyl
metacrylat)

sn xut
thu tinh
hu c

nilon6,6

vi

poli(vinyl
clorua)

OH
CH2 n

II.

CH2=CHCl

ng dn, v
dy in
Vt liu
in,

VT LIU POLIME

Thnh phn chnh ca vt liu polime l cc polime.


Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 76 -

Ti liu Khai Test u xun 2014

Mt s vt liu polime tiu biu :


1.

Cao su

L vt liu polime c tnh n hi. C cao su thin nhin (ly t nha cy cao su) v cao su tng hp (sn
xut t polime ca ankaien). Ngoi polime l thnh phn chnh, trong cao su cn c cht n, cht chng
oxi ho, cht tng chu mi mn,... Ph bin l cao su t nhin, cao su buna, cao su bunaS, buna N,...
2.

Cht do

Cht do l nhng vt liu polime c tnh do.


Mt s polime dng lm cht do :
Polietilen (PE) : (CH 2 CH 2
)n
Poli(vinyl clorua) (PVC) : CH 2 C H
|

nCl
Poli(metyl metacrylat) : CH2 C

COOCH3

n
Poli(phenolfomanehit) (PPF)
3.

a. T l nhng polime hnh si di v mnh vi bn nht nh.


T c phn thnh hai loi :
T thin nhin (sn c trong thin nhin) nh bng, len, t tm.
T ho hc (ch to bng phng php ho hc).
T ho hc li c chia thnh hai nhm :
T tng hp (ch to t cc polime tng hp) nh cc t poliamit (nilon, capron), t polivinyl th (vinilon,
poli,...).
T bn tng hp hay t nhn to (xut pht t polime thin nhin nhng c ch bin thm bng phng
php ho hc) nh t visco, t xenluloz axetat,...
Mt s loi t thng dng :
T nilon - 6,6 : (HN[CH2]6CO[CH2]4CO)n
poli(hexametylen aipamit) (nilon-6,6).
T nitron (hay olon) : thuc loi t vinylic c tng hp t vinyl xianua (hay acrilonitrin) gi l
poliacrilonitrin :
ROOR ', t o

nCH2 = C H CH2 C H
|
|

CN
CN n
4.

Vt liu compozit

L vt liu hn hp gm t nht hai thnh phn phn tn vo nhau m khng tan vo nhau.

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 77 -

You might also like