NGON NGU so4 2004 CACH TIEP CAN CAU TIENG VIET THEO 3 BINH DIEN KET HOC- NGHIA HOC- DUNG HOC THONG NHAT TRONG CHINH THE cAU TRUC DE PHAN TICH THANH PHAN CAU TS DAO THANH LAN 1, Cach tiép can cau Cach tiép can cau theo 3 binh dign: két hoc, nghia hoc, dung hoc théng nh&t trong chinh thé cu tric 1a quan diém cia ching tdi khi van dung quan diém cia ngit phap chtte nang Au - My hién dai vao nghién ctu cau tiéng Viét. V6i cach tiép can nay, cau duge hiéu nhu sau: Cau 1A mét don vj cau tric (mdt t6 cht hinh thtie) dc lap bao gém cc yéu té 1A cac ngit doan (ti, t6 hgp t®) va méi quan hé giita céc yéu t& auy dinh chitc nang cho tiing yéu té. Day 1A binh dién et php (cdn goi 1a binh dién két hoc) cha cau Té chttc hinh thitc cua céu biéu dat mot nhan dinh cia tu duy (tte la biéu dat mét tu twéng tudng déi tron ven vé ¥ nghia: mét ménh dé) nén c6 chite nang truyén di mét théng bao. N6i dung cua ménh dé 1a thuc tai duige phan nh vio c4u, chinh 1a ¥ nghia cla cau. Day JA ¥ nghia miéu ta thude binh dién ngit nghia cha cAu (con goi 1A binh dién nghia hoc). Cau duge hinh thanh thong qua ngudi néi ttc 1A thong qua su nhan thite cha cht thé néi nang déi vdi hién thuc. Vi thé cau, ngoai viéc biéu hign y nghia khach quan cia thuc tai cén bigu hign y nghia sdc thai mang tinh cht quan cla ngudi néi trong viéc nh4n thttc, danh gia thuc tai vA trong cach t6 chtie phat ng6n tao théng béo nhim muc dich giao tiép nha&t dinh. Dé la ¥ nghia tinh thai cia cfu thuge binh dién ngi dung (cdn goi 1A dung hoc). Co ca&u té chtte hinh thttc cia cau déng thdi biéu dat ca ¥ nghia miéu ta (ngit nghia) 1An ¥ nghia tinh thai cua cau. Vi du: So sAnh céc cau sau: (1)- Con edi; (2)- Con cud déy!; (3)- Con cutti day a?Cach tiép can... 13 Ca 3 cau déu gidng nhau 6 cfu tric: "con cudi" gom danh tt két hgp vdi déng tiv theo quan hé Dé- Thuyét (cha- vi) dién dat néi dung nghia miéu ta cha cau. Bén canh nghia miéu ta, cAu 1 cé muc dich giao tiép 1a miéu tad su kién (tite 1A c6 hanh vi ngén ngit miéu ta). Cau 2 dang thém tr¢ ttt d@y cé muc dich giao tiép (hanh vi ngodn ngit) 1A tuyén bd su Cau 3 dung thém tiéu ti @ cé muc dich giao tiép (hanh vi ngon net) 1a vé su tuyén bé su kién. Néu git nguyén mé hinh cau tric 3 cau va noe cac ti! thuc coy nghia tit vung khdc theo quan hé lién tudng kiéu: Me khoc; Me khoc da@y!; Me khéc day a?; v.v. Va khai quat lai thi ta rat ra dude quy luat: phan cau tric chung, co ban (cau tric néng cét) cia cde cAu biéu hién y nghia miéu ta vA ¥ nghia tinh thai trung hoa. Cac s&c thai nghia tinh thai khac, khéng phai trung hoa, sé duge dién dat bing cae phugng tién hinh thtic bé trg khac nhu dang thtic cu thé cia tu (danh/ dai tt é ngdi 1, ngéi hai hode ngéi 3), tiv hu (trg tt) chuyén biéu thi tinh thai va ngit diéu (hodc dau cau). Vi thé khi phan tich eo cau té chtte hinh thtte cia cau phai cht ¥ dén cd cau nghia va muc dich giao tiép da duge hinh thttc hoa. Cau trac néng cét cla céu phai biéu dat duge y nghia miéu ta cia i dung ménh dé (suf nhan dinh cia tu duy). Ménh dé bao gom : phan néu cht dé cia su nhan dinh (Dé) va phan ndi vé cha dé, thuyét minh théng bdo cho cht dé (Thuyét). Quan hé bé - Thuyét la quan hé légic ngit nghia dugc c&u tric hoa va tuyén tinh hoa thanh c&u truc Dé- Thuyét 6 binh dién ct phap vdi nhiing ngi doan cu thé duce goi ten 1a Dé net (ngit doan biéu thi Dé) va Thuyét nga (ngtt doan biéu thi Thuyét), theo trat tu Dé dtng truéc Thuyét thé hién huéng di cia tu duy, thé hién cach té chtte phat ngén cia ngudi néi. Tu duy chia thuc tai kha&ch quan ra thanh hai mang: mang cac thuc thé (su vat) dude biéu hién bang danh tit va mang cdc dae trung (hoat déng, trang thai, tinh chat) eiia thyc thé duge biéu hién bing tty (déng tt, tinh tiv). Phan dodn (don vi 16 gich thé hién su nhan dinh. cua tu duy) duge hinh thanh trén su lién két hai mang dé theo quan hé Dé - Thuyét. Thong thudne cai duge chon lam Dé 1a cac thuc thé va Thuyét 1A phan néu dae trung cua thuc thé. Nhu vay 6 binh dién hinh thtic, Dé ngit dugc thé hién bang danh tu, dai tir thay thé cho danh ti hodc tat cA nhiing ngtt doan nao biéu thi y nghia thyc thé nhu danh tu. Thuyét ngit dude thé hién bang vi ti hoac bang nga doan cé y nghia néu dac trung théng bao nhu vi tit. Néu ki hiéu ngw doan danh ti 1a D, ngi doan vi tt 1a V thi c&u tric Dé- Thuyét duge cu thé hoa thanh mé hinh cac tw loai nhu sau: 1) D-V. Vi du: Con khéc. Day 1a c&u tric cé muc dich giao tiép 1a miéu ta su kién, goi tat 14 cau tric miéu ta. 2) Da - 1a + Db. Vi du: Anh ta la sinh vién. Day 1A c&u trie cé6 muc dich giao tiép 1A luan xét. Tu hu da 6 c&u tric 2 14 d&u hiéu hinh thic hoa danh ngii c6 chtte nang lam Thuyét, goi la hé ttt. Thuc thé 6 Db duge hiéu 1a thuc thé d6 duge dung lAm dac trung théng b4o cho thuc thé 6 Da.14 Ngon ngit so 4 nam 2004 3) Da- nhu + Db. Vidu: Cé nhie béng hoa trong nha kink. Day 1a c&u trie so sénh. Tw hu nk la dau hiéu hinh thitc biéu thi su so sanh ngang bing. Can ett vao muc dich giao tiép (mue dich phat ngén) ma c6 thé phan chia cau thanh 8 loai lén: cau trdn thuat, cau héi va cau cdu khién. Cac loai cau nay duge nhan dién béi c&u trae Dé- Thuyét thé hién ndi dung ménh dé va dau higu hinh thite bo tro thé hign nghia tinh thai cha muc dich phat ngén. Néu goi cu trie biéu thi phan § nghia miéu ta cia cau 1a cé thi théng thuing, cAu trén thuat duge tao thanh trén nén cau trac cha cti vi ban than ndéi dung rh dé c6 gia tri tran thuat thuc tai kh&ch quan. Dé 1a ¥ nghia tinh thai tran thuat trung hoa. Khi can biéu dat tinh thai trén thuat trén mite trung hoa thi ding thém cac trg ti nh&n manh nhu chinh, ngay, ed. Cau héi va céu céu khién duge tao thanh trén nén cau trac cha ci va phugng tién hinh thite bé tro dic trung cho cau héi (t& héi, khuén cfu trie héi, tiéu tiv h3i) hode cau cdu khién (vi t& tinh thai cu khién, tiéu tit cdu khign...). Nhu vay c6 thé tach cau ra lam hai phan dé nghién edu: phan ¢ cfu tric biéu thi nghia miéu ta cia cau 1a cui va phan cdc phuong tién bé tro bigu thi nghia tinh thai cia cau. O phan this nbét, chinh la nghién eitu cau trie khung edu: ott don, ei ghép, oi dudi be. © phan thé hai chinh 1a nghién citu cau theo muc dich noi gém: cdc phuong tién biéu thi tinh thai tran thuat (dang thitc cy thé cita danh tit lam Dé phi d ngéi 3 hodc ngOi 1, trg ti chink, ngay, ca); cdc phuong tién biéu thi tinh thai héi (tir héi, khuén cau tric hdi, tiéu tix héi); cde phuidng tign biéu thi tinh thai cdu khién (vi t% cdu khién, tiéu ti cdu khién); cdc phuong tién biéu thi cdm xtc cao cha ngudi néi. 2. Phan tich c@u trac khung cau ra cdc thanh phan cau Phan cau tric biéu thi nghia miéu ta cia cAu bao gém cae thanh phan thuéc khung cau (phan citing) va 6 thé 6 cae thanh phan phu gia (phn méin) duge chém vao lam gia té dé gidi thich, thuyét minh ré hon cho nhiing thanh p! edn thiét trong cdu. Cée gia td nay c6 thé dude biéu hién bing ti, ngit hoge bang 1 cd duge chém vao trong cau. Titc la vé mat cau tric, ching c6 thé duge tach ra la mét bé phan dée lap ngoai khung cau. Cho nén, khi nghién ctu vé célu tric khung cau chi can nghién ettu to ehite cha c&c thanh phan trong phan citing vi né gitp ta ly giai quy tac tao cau, chi ra chiic nang cia cac thanh phan cau eting nhu hinh thite thé hién cia cac thanh phan céu. Bai viét nay sé dé cp dén cach phan tich khung cdu tric cau don (ca don)- don vi cfu tric cd ban cha céu don, tit ci don c6 thé tao ra ct ghép bing phudng phap ghép néi c4c cé don theo mét quan hé nhat dinh. 2.1, Tiéu chi dé phan tich va nhan dién thanh phan edu Tw nhiing diéu da phan tich 6 trén vé méi quan hé giifa ba binh dién trong cau, ta thay duge cd cu t6 chite hinh thie cla cdu phan anh co cffu nghia hoc va od edu giao tigp eta cau. Vi vay khi phan tich ed edu hinh thie khéng thé khong chi ¥ dén méi lién hé nay. Do d6 ma ching t6i xéc lap 5 tigu chi dé phan tich vA nhfn dign ede thanh phan thude khung eau. Dé aCach tiép can... 15 1. Nghia tao lap phat ngén (thé hién cach té chite phat ngén cia ngudi néi). 2. Nghia biéu thi thuc tai khach quan (thé hién chute nang dinh danh thuc tai) 3. Vai tré - quan hé cat phap. 4. Hinh thiic biéu hién bang vi tri. 5. Hinh thuc biéu hién bang vat li¢u ngon nga. Nam tiéu chi trén gém hai tiéu chi thudc dién néi dung (muc dich biéu dat) va ba tiéu chi thuéc dién hinh thie (phudng ti biéu dat) duge Ap xép theo thi tu di tt’ muc dich dén phugng tién. O dién ndi dung co hai tiéu chi vé nghia vi hai tiéu chi nay thudc hai pham tri khac nhau trong 16 gich cia su nhan thic: tiéu chi 2 thudc vé pham tra addi tugng phan 4nh va tiéu chi 1 thugc vé pham tra cach thtte phan anh ai tugng dé nhu thé nao. Déi tugng phan Anh thuéc vé khdch thé, mang tinh quyét dinh, cén cach thtte phan anh thude vé cha thé nhan thite (ngudi néi), phan nao mang tinh ty do va déc lap vdi déi tugng phan anh mién la n6 thé hién dung ban chat va quy luat cia déi tuong phan anh. Xét ng6én new 6 phuong dién chic nang giao tiép khong thé khéng tinh tdi vai tré cua chi thé - ngudi néi - cd y thie dang phuong tién ngén nga lam céng cu biéu dat theo cach thie nao. Vi vay nghia biéu thi thuc tai khach quan 1a nghia thuéc pham tra phan anh, no 1a nghia ngw hoc. Con nghia tao lap phat ngon 1a nghia thude pham tra cach thie phan anh. N6 thé hién vai tro cla ngudi ndéi d ¥ dinh t6 chttc phat ngoén theo mue dich théng tin, theo cach nhan-dinh cia minh. N6 la nghia dung hoc. Xét vé qua trinh nh4n thite va tao cAu thi viée nhan thiic di tugng khach quan xay ra truéc va viée t6 chtte phat ngén dé théng bao su kién xay ra sau. Xét vé qua trinh phan tich thi theo hudng nguge lai, cach to chttc phat ngén phai duge nguéi nghe nhan thuc trude Chang han hai cau: a) Twéng nha nay rat chde. va °b) Nha nay, tudng rat chde. D T D _T_ a-t déu ging nhau 6 nghia biéu thi thyc tai khach quan: néi dung cia diéu nhan dinh nhu nhau, nhung khac nhau 6 nghia tao lap phat ngon, ttic 1A khae nhau 6 cach nhan dinh, cach chon su vat nao'lam Dé dé té chitc phat ng6n. Diéu nay chi ph6i céch té chttc ti, ngw trong tiing thanh phan cau. Cau tao cla ting bd phan Dé, Thuyét é a) va b) khac nhau tao nén céc kiéu cau tric cfu kha nhau. Nhu vay, khong chi cé nghia biéu thi thuc tai mdi chi phéi cAc kiéu cau trac cau ma cén cd nghia tao lap phat ngén eiing tham gia chi phéi cac kiéu cfu trtic cau, cée thanh phan trong cau. Khi nghia biéu thi thuc tai eda céc c4u khdc nhau thi nghia biéu thi thyc tai la nhan té quyét dinh kiéu dang cau tric cau. Nhung khi nghia biéu thi thyc tgi cha cac cu gidng nhau thi nghia tao lap phat ng6n lai 1A nhan té quyét dinh kiéu dang cau tric céu (nhu vi dy trén),16 Ngon ngit sé 4 nam 2004 quyét dinh chttc nang lam thanh phan nao trong cau. Vi du: ngtt doi mat dy cé chtic nang lam Dé ngw trong cau: Déi mat dy, Ni Dd Tv Nhung lai cé chtte nang 1am Bé ngi cho vi tt sg trong cau: sa. Nhai rét so d6i mat ay. D T B Vi thé, viéc dé xuat thém mét tiéu chi nghia dung hoc bén canh tiéu chi nghia ngu hoc 1a hoan toan can thiét dé su lf giai trong phan tich cau thém r6 rang va c6 stic thuyét phuc. 6 binh dién hinh thitc (két hoc), vai trd, quan hé gitta cac’thanh to trong ngén ngw don lap dude thé hién bang phuong thtic vi tri (trat tu) cla chung trong cau. Bén canh do, dac trung tit loai cla vat liéu ng6én tu cing gop phan thé hién dac trung vai trd chtic nang cua céc thanh té. Do do, 3 tiéu chi hinh thie cing vGi 2 tiéu chi ndi dung lam thanh bé 5 tiéu chi 1a diéu kién can va di cho viée khdo sat va phan dinh thanh phan cu dap ting vdi dae diém tiéng Viét. 2.2. Cée bude phan tich cau St dung 5 tiéu cht trén vao quy trinh phan tich cau gém 4 bude sau day: Rude 1: Xée dinh néng cét cau (xdc dinh Dé ngit va Thuyét ngd, hai thanh phan chinh co ban 1am nén néng cét cau). Dé ngii va Thuyét ngit 14 hai thanh phén ct php co ban cia nong cot céu duge xée dinh va nhan dién bang nhiing dac diém duge phan biét theo 5 tiéu chi (trinh bay 6 bang tong két). Dé c6 ¥ nghia thye thé, thudng dtmg truéc Thuyét va Thuyét cé ¥ nghia néu dac trung thong bao, thudng dung sau Dé tao thanh cau triic Dé - Thuyét vdi nhiing bién thé phé bién sau: a. Cau tric mét bac Dé- Thuyét (c&u trite don co s3): al, C&u triie ta: D-V. Vi du: Gi6é théi. a2. Cau truc luan: Da- la+ Db. Vi du: Ong ta la hiéu trwéng. a3. Cau tric so sanh: Da - nhu + Db. Vi du: Cé nhu bong hoa déng ni. b. C&u trac hai bac Dé - Thuyét (c&u tric don phat trién bang cach ghép ling mét c&u true Dé - Thuyét khdc vao_mét trong hai thanh phan Hé hoac Thuyét cia cau tric chinh). bl, C&u trie ta: D- ch ®-_T). a-t Vi du: Nhdng bong hoa cue, cénh van con tuoi nguyén. b2. Cau tric luan:cu-1A+D(D_- 1). det Vi du: Con cdi cha me la diéu dang ché. b3. Cau truc so sanh: ci - nhu+D (B_-T). det Vi du: Ba chay thi nhu vit.Cach tiép can... 17 Ranh gidi cla Dé va Thuyét c6 thé duge danh dau bang tro ti thi, la, ma duge thém vao trong cau tric ta, so sanh; bang hé ti /a cia c&u tric luan va bang hé tt nh cha cau tric so sanh. Vidu: — Tréi trong xanh. Tréi thi trong xanh. Tréi ma trong xanh (thi chiing toi di d& ngoxi). C6 thi nhu bong hoa déng ndi. Quan hé ngit nghia cu thé gitta Dé vA Thuyét kha da dang duce cu thé hoa ti quan hé nghia khdi quat 1a: thuc thé - dac trung. Cac b thé ngii nghia cé thé la: 1. Chat thé - hanh dng. Vi du: Ong dy ngti; Ong ay doc séch. 2. Cha thé - trang thai. Vi du: Me dang buén. 3. Chai thé - tinh chat. Vi du: Nha nay to qua. 4, Déi thé - hanh déng dude nhan dinh (vi tw ngit tri 2 c6 2 dién toa chu thé va di thé cia hanh d6ng). Vi du: Sdch nay t6i muon G thu vién. dD - T d-t 5. Tiép thé - hanh déng duge nhan dinh (vi tu ngi tri 3 cd 3 dién t& 1A: cha thé, déi thé va tiép thé). Vi du: Khdch quan trong thi ong tang qué lu niém. D a a at a 6. Thuc thé - két qua quy loai. Vi du: Ong ta la nguéi thang than. 7. Thue thé-két qua so snh. Vi du: Dang séng nhu ddi lua vat ngang cdnh déng. dp - Tv 8. Thuc thé bao chifa - thuc thé bi bao chtta duge nhan dinh. Vi du: NAa nay, do dac con mdi ca. D- TL d-t 9. Chinh thé- b6 phan duge nhan dinh. Vi du: Tui nay, quai bi hong. Dp - T d-t18 Ngon ngir so 4 nam 2004 10. Thue thé - thuéc tinh cia thue thé dude nhan dinh. Vi du: Con cé Hoa, tinh giéng me. Nhu vay, cac méi quan hé ngit nghia cu thé gitta Dé va Thuyét phong phu, da dang hon cach hiéu vé cha ngit va vi ngii trude day, cho phép phan tich bao quat duge nhiéu kiéu dang cau tric cau don tiéng Viet. Buéec 2: Xac dinh thanh phan phu cho néng cét cau (x4c dinh Chu ngi). Thanh phan phy cia cau 1a thanh phén cé quan hé true tiép vdi cd nong edt cau, bd sung ¥ nghia néu pham vi chu canh vé théi gian, khong gian, canh huéng, nguyén nh4n, mue dich dé nhan dinh 6 néng cédt c&u c6 hiéu luce. Day 1A thanh phan Chu ngit (ngit biéu thi chu canh) duge phan biét v6i Dé ngw, Thuyét ng bang 5 tiéu chi. Chu ngt duge biéu hién bang danh ti thi gian, danh tv khéng gian hoe bang té hgp gidi tu véi danh tir su vat. Vé vi tri, Chu ngit thudng ding trude néng cét cAu, phan biét 6i Trang ngit phy cho vj ti’ thudng ding sau vi tiv. Chu ngit phan biét véi Dé ngi nhd hai quy tac nhan dién sau: a. Néu danh tt mé dau cau JA danh tw thdi gian, khéng gian ma nam ngoai c&u tric luan: Da - 1a + Db thi né 1a Chu ngi (vi biéu thi y nghia chu canh), nim trong c&u tric Da - 1A + Db thi né 1A Dé ngit (vi biéu thi ¥ nghia thuc thé). Vidua: al. Nam ngodi, thoi_tiét rat khdc nghiét. M6 hinh tit loai: D ; D Vv M6 hinh chttc nang: Ch , DBD - rT a2, Nam ngodi, c6_ la _sinh vién. M6 hinh tit loai: D ,»Da-la+Db M6 hinh chtte nang: Ch ,b- T a3. Hém nay la ngay ram thang giéng. M6 hinh ti loai: Da - la+Db Mé hinh chtte nang: Dp -T b. Danh tix su vat 6 gidi tt phia trude né sé 1A Chu ngit (vi biéu thi y nghia chu canh). Do vay, muén chuyén thanh Dé ngit (khi cau chia cé Dé) thi phai bo gidi tit phia trude ai. Quy tac 2 nay cy nghia va ting dung thyec hanh r&t quan trong gitip moi ngu®i stta 14i cau sai do nh4m l4n Chu ngit véi Dé nei Vi du b: bl. Oxa bén, lia t6t. Mo hinh tit loai: gtt+D ,D-V M6 hinh chitenang: Ch , D-T b2. Mé hinh ty loai: D ix Méhinhchtenang:s D - TCach tiép can 19 Buée 3: Xac dinh cdc thanh phan phy thuéec cho hat nhan cia Dé ngit hoac Thuyét ngi (cac thanh phan nam trong Dé ngit hodc Thuyét ngit). a, Xac dinh cdc thanh phan phu thudc cho hat nhan cia Dé ngit. Hat nhan cia Dé ngit thudng 1A danh tir, c6 thé cd hai loai thanh phan phu thudc dé bé sung y nghia nhu sau: al. Minh xdc ngit 1a ngt doan cé y nghia néu dac trung cla cha thé la danh/ dai tir lam Dé dé minh xdc (miéu ta rd them) cho Dé trong khi E cung v6i Thuyét théng bao m6t nhan dinh 6 néng cot cau. Vi vay, thanh phan Minh xac ngit khong thu hep ¥ nghia ngoai dién cha danh tu hat nhan nhu Dinh ngit. N6 ding truée danh ti lam Dé dé phan biét véi Dinh ngu. Vi tri va chtic nang cia no gitip cho viéc phan biét voi Thuyét ngu cua cau. Vi du: Dién tiét, ong dé bay ré vit ra san. Mx a2. Dinh ngi¢ 1a ngit doan c6 ¥ nghia néu de trung han dinh cho danh tir bat ki tao thanh dodn ngi danh tiy, né thudng ding sau danh tir hat nhan dé han ché va xac dinh pham vi y nghia cho danh tit, vi vay Dinh ngit c6 tac dung thu hep nghia cia danh tit hat nhan. Né cé thé duge biéu hién bang danh tt, vi tty, bing két c&u la + danh ti, nh + danh tte hoac bang ct (cau tric D-T) Vi du: Nhing sinh vién 1a can bé lép déu rat gvong mau. di b. Xac dinh cac thanh phn phy thuéc cho hat nhan cia Thuyét ngit Hat nh4n cia Thuyét ngit thudng 1a vi ti (gm dong tiv vA tinh tw), thudng cé hai loai thanh phan phy thudc dé bé sung ¥ nghia nhu sau: bl. Bé ng 1a ngit doan b6 sung nhing chi tiét phy c6 tinh chat chuyén mon hoa cho vi tit, do ngit nghia cua vi tiv chi phéi, thuéng ding sau vi tt, tra Idi cho tt hdi: ai, cdi gi 6 sau vi tt. BO ngit c6 thé duge biéu hién bang danh tu, ng danh tit hodc ct c6 ¥ nghia 1a adi tudng cha vi tt. b2. Trang ngiz 1a ngit doan bé sung nhiing chi tiét phu noi chung cho vi tir b&t ki, thudng dimg sau vj tir va sau Bé ngu, tra 1di cho ty hdi: nhu thé nao & sau vi tty, Trang nga biéu thi ¥ nghia chu canh vé thdi gian, khéng gian, cAnh huéng, nguyén nhan, muc dich dude biéu hién bang danh ti thdi gian, khéng gian, hoac bang gidi tw + danh tit si vat. Vi du: Ong / dé bén mdnh dat ay tit lau. v B Tr Dd T20 Ngon ngir sé 4 nam 2004 Bude 4: Vé so dé (hinh cay) thé hién cac buée phan tich va két qua phan tich ra cde thanh ph4n cau (ndng cét, phy va phu thuéc). So dé khai quat day di 7 thanh phan thuéc khung cau: Cc ee Néng cét Chu ngit (ph) oe = Mx NgiD Ngev <™ Tr Vv B (hat (hat nhan nhan cha D) cha T) ch Mx D di T Bot (hat nhan) (hat nhén) Nhiéu lan, khong co gido daystt dadudi mdyhoc rakhoi chiu noi sinhhu ldp swon ao bé cu thé héa hon nita, ching téi xin trinh bay két qua phan tich mt sO cau vi du trich tif cac sdch lam tu liéu: (vang V B (ang Vo Tr mat) | mat) | | Céisadn réng mot biéh sankho gid dugecuéc délam dink — ménh thoi thanh hgp tac bat lén uwén cay bdo tho mongC&ch tiép can... 2 Ch gl nga D D Di Gitta nhiing gidn dit, Akhuén rat @ché chim vao khuén mét thvong yéu, mdtank ngudi thiéu lang Aanh phie nhitng le gide quan Cuéi cing, c6 thé tom t&t dc diém cia 7 thanh phén thud khung cdu tric cu dn tiéng Viét thanh bang sd dé khai quat sau: BANG SO D6 TONG KET DAC DIEM CAC THANH PHAN THUOC KHUNG CAU TRUC CAU DON TIENG VIET Minhxéc | Déng@ | Binh ng Thuyét ‘gt (Mx) nga (i) néu chil 6 cla sy nh@n dinh bé sung y | neu diéu | bé sung | bé nghfa han | nhan dinh, alii dinh cho | thuyét danh tir minh cho | mon cho ch dé wi ti, do22 Ngon ngif so 4 nam 2004 2. Nghia néu chu néu déc | néu néu néu néu néu chu| bidu thi canhvé | trung thyc thé | d&c trung | dae trung | thyc thé | cénh vé| thyctai | théigian, | minh han dinh_ | théngbéo | hode | thé gian| khach khéng gian,| x4e nhén khéng quan canh dinh gian, hudng, bé sung | canh nguyén cho vi tir | huéng, nhan, muc nguyén dich nan, muc dich 3. Vai tré- | phucho | phy cho | chinh phy cho | chinh phy cho | phy quan hé cA néng odt | danh tir} (khongluge | damh tir | (Khong luge | vy tir cho vi cd phap (cothé | lamBé | bd dugc) | hatnhan | bd duge) tw luge bd) 4, Hinh trude trudc trudc saudanh | sau Dé sau vi ttt | sau vi thicbigu | nong cét | danhti | Thuyét tirhat. te va hiénbang | O-T lam Dé nan béngtr vite 5. Hinh a. Dt a.V aD av aV aD a. Dt thac bigu | b. Dk b.la+D | bocw b.D b. la4D. b.cd b. Dk hién bang | c.gt+Ds | c.nhut c.latD c.nhut D ic. gttDs vatligu o dnhu+D | d. cu (khi gon agtt d..ci ect S14) TAI LIEU THAM KHAO 1. Cao Xuén Hao, Tiéng Viét - so thao ngit phap chite nang, 1991. 2. Dao Thanh Lan, Phan tich cau don hai thanh phan tiéng Viét theo cau trac Dé - Thuyét, Ludn dn TS, 1994. 3. Luu Van Lang, Nguyén tac xac dinh hé thong thanh to cti phap, 1992. 4. Simon C. Dik., Functional grammar, 1981. 5. Li,Ch., Subject and topic, New York, 1976.