BNH HI SAU THU HOCH

TRN SU RING, MNG CT V THANH LONG

I t vn
C nc hin c khong 765.000 ha cy n tri, sn lng hn 6,5 triu tn vi
nhng loi tri cy ch yu, c gi tr kinh t cao v trng tp trung ti cc vng
chuyn canh nh:
Thanh long: c trng tp trung ch yu Bnh Thun (din tch khong 5 ngn
ha, sn lng gn 90 ngn tn, chim 70 % din tch v 78,6% v sn lng thanh long
c nc). Tip theo l Tin Giang, c 2 ngn ha. Thanh long l loi tri cy c kim
ngch xut khu ln nht so vi cc loi qu khc.
Mng ct: l loi tri cy nhit i rt ngon v b. Mng ct phn b 2 vng
BBSCL v NB, trong trng ch yu BSCL vi tng din tch khong 4,9
ngn ha, cho sn lng khong 4,5 ngn tn. Tnh Bn Tre l ni c din tch tp trung
ln nht: 4,2 ngn ha (chim 76,8% din tch c nc). Tuy mng ct l sn phm rt
c gi trn th trng nhng vic m rng din tch loi cy ny hin nay ang gp
nhiu tr ngi do thi gian kin thit c bn di (5-6 nm), l cy thn g ln, chim
nhiu din tch t v ch thch hp vi t mu cc c lao.
Siu ring: Tng din tch c 11838 ha, sn lng khong 53 ngn tn (2003).
Trong cc tnh min ng Nam B chim 55%, cc tnh min Ty Nam B chim
45%
Tuy nhin, cc loi cy n tri ang trng ny hu ht u cho nng sut khng
cao, cht lng km (khng p, kch c khng u, v khng c trng) do s tht
thot v cng tc bo qun sau thu hoch khng c tt. Do vic bo qun sau thu
hoch l mt vn cp thit v quan trng tng phm cht nng sn v hiu qu
kinh t i vi cc loi cy trng ny.
II Cc loi bnh sau thu hoch trn thanh long
1. Bnh m trng hay m nu
Bnh m trng hay bnh m nu thanh long; trong dn gian b con nng dn
cn gi l bnh m tc k, bnh ma.
Nhit thch hp cho nm pht trin l t 20 30 oC. m cng cao cng to
iu kin thun li cho bnh tn cng v ly lan mnh.
a) Triu chng vt bnh

Vt bnh ban u l nhng m trn nh mu trng, hi lm, v sau chuyn

sang mu vng cam v khi bnh pht trin nng m bnh tr thnh vt lot c mu
nu, hi nh ln (m mt cua) . Sau cc vt bnh lin kt vi nhau lm cho tri
thanh long b sn si, gy thi kh tng mng v nm tri.

b)

im tc nhn gy bnh
Bnh do nm Neoscytalidium dimidiatum gy ra. Nm ny cn c tn khc l
Scytalidium dimidiatum hay Scytalidium lignicola, Hendersonula toruloidea. Nm
thuc B Botryosphaeriales; H Botryosphaeriaceae.
c) Phng thc lan truyn
Bnh m nu cy thanh long ly lan ch yu qua cc con ng:
- Qua hom ging, tn d cy bnh v cc sn phm ca thanh long.
- Bo t nm pht tn, ly lan nh gi, dng nc chy v qua mt s sinh
vt (mt s loi c sn, cn trng).
2) Bnh thi tri
a) Triu chng vt bnh

Thi thanh long do nm F. equiseti: vt bnh c hnh dng khng nht nh,
hi lm, vt thi trong c c si t nm trng, mc trn b mt, xut hin rt nhiu
trn tri v lin kt to thnh mng thi mm ln.

Bo t i thng c 5-6 vch ngn, chiu di 31- 45 m

Hnh minh ha khun lc, bo t i v bo t o ca nm F. equiseti (t tri

sang phi)
Nm F. dimerum: vt bnh hnh trn, lm, thi mm, ban u c mu trng v
c chm nu en tm v sau pht trin rng v chuyn sang mu nu.

Bo t i thng c 1-3 vch ngn. Bo t ln c hnh li lim hoc hnh tr.

a,c: i bo t ca nm F.dimerum c 1 vch ngn

d,e: tiu bo t c hnh cong hoc hnh elip (0-1 vch ngn)
b) c im tc nhn gy bnh
C hai loi nm F. equiseti v F. dimerum thuc ngnh Ascomycota, lp nm
Deuteromycetes, b Moniliales, h Tuberaulariaceae, chi Fusarium.
c) Tc nhn lan truyn
Ch yu qua gi v nc

3) Thn th
a) Triu chng bnh
Trn tri: iu kin ngoi ng bnh t khi tn cng trn tri, tuy nhin
mm bnh hin din trn v tri lc cn xanh n giai on tri ln sp thu hoch
hoc thu hoch v tn tr, bnh xut hin pht trin vi nhng m nh ban u
mu vng, sau ln dn v chuyn sang mu nu en, vt bnh ln dn v lm
thnh tng vng trn, trn vt bnh c nhiu bo t mu nu en.

b) Tc nhn gy hi:
Do nm Colletotrichum gloeosporioides gy ra
a cnh hnh thnh trn cc b phn ca cy, c lng cng di, mu nu,
thun v pha nh, hi phng nh phn gc, kch thc khong 500m, ng
knh 4-8 m, c t 1-4 vch ngn, i khi bo t cng c sinh ra t lng gai.
Bo t phn sinh hnh thnh trn cnh bo t ngn, hp, trong sut, hnh tr,
u hi t, nh trn, khng c vch ngn, kch thc t 9-24 x 3-6 m.

c) Ngun bnh v s ly lan

Trong iu kin ngoi ng: Bnh thng tn ti trong xc b thc vt c trn
vn hoc trn cnh, tri bnh.
Bnh pht trin mnh v bc pht iu kin m cao nht l vo ma ma.
Bnh pht trin v gy hi nng giai on ra hoa, tri sp thu hoch v sau thu
hoch.
Bo t nm c th lan truyn qua gi, vt liu cy trng hay qua ngun nc.
Nhit thch hp 25-29 v m 100%
4) Bnh sinh l
Ngoi nhng bnh hi do vi sinh vt gy ra th trn thanh long c c hin tng
nt v tri do mt s yu t sinh l: do thi tit, tri hn giai on v qu pht trin,
sau ma nhiu hoc ti nhiu vo lc rut qua pht trin nn qu nt. Mt khc, do
nh vn treo qu lu i dp c gi mi bn. hn ch nn kim sot m t,
khng vn kh hn trong thi k cy nui qu.

5) Cc bin php bo qun sau thu hoch

Bo qun trc thu hoch
Bo qun thanh long cch x l thuc kch thch
Dng ch phm acid gibberelic (GA3) vi liu 2 gi bt (mi gi
cha 1g), pha trong bnh xt 12 lt, xt u quanh tri, c tc dng lm tai
thanh long xanh hn v cng hn. X l trc khi thu hoch t 1 3 ngy.
Vi cch ny thanh long c th bo qun ti c 10 20 ngy.
Bo qun trong thu hoch
Tri sau khi ct c ng trong gi nha, trong mt, phn loi s b v
vn chuyn ngay v nh ng gi cng sm cng tt, khng lu ngoi
vn.
Sn phm sau khi thu hoch khng c tip xc trc tip vi t.
Dng c c chun b thu hoch tri phi sc, bn. Cc dng c nh
dao, ko, gi c dng trong thu hoch nhiu ln phi c chi ra, bo
qun cn thn.
Dng c phi c chun b y tri sau khi ct c ng trong gi
nha, trong mt, phn loi s b v vn chuyn ngay v nh ng gi cng
sm cng tt, khng lu ngoi vn.
Bo qun sau thu hoch

Bo qun thanh long nhit thng: y l cch bo qun nhit v

m khng kh t nhin. Thanh long bo qun trong iu kin ny vi
thong mt tt, c th gi ti c 5 8 ngy.
Bo qun thanh long bng cch x l lnh: bo qun nhit 20 24oC,
thanh long s ti c 8 10 ngy. Bo qun nhit 12 14oC s gi
ti c 15 20 ngy. Tuy nhin, khng nn bo qun thanh long nhit
di 5oC v b tn thng lnh, trn v thanh long s xut hin cc m
nu, lm mt v p m quan.
Bo qun thanh long bng cch iu chnh thnh phn khng kh: nguyn tc
ca phng php ny l lm tng nng kh cacbonic v gim nng oxy
trong khng kh xung quanh tri gim cng h hp ca tri.
Dng bch polyetylen c c 20 30 l bng kim, bao bc tri thanh long v
hn kn bao li. K thut ny kt hp vi nhit lnh 5oC, thanh long c
th gi ti c 40 50 ngy.

Bo qun thanh long bng ho cht ozon, chlorine:

Dng dung dch ozone (hay cn gi l nc ozon), ra sch tri, sau hong
kh, ng gi, bo qun trong nh mt, thanh long gi ti c 4045 ngy. Nu kt hp vi tr lnh c th gi ti c 60 75 ngy.
Ngm tri thanh long trong dung dch chlorine 200 ppm khong 3 pht
ngn nga vi khun v ko di thi gian tn tr.
Khng cht tri qu y gi khi vn chuyn, gi phi c bao lt k, che ph
bng giy hoc l trnh nh nng chiu trc tip vo tri v tn thng tri
do va chm trong khi vn chuyn.
Cy thanh long sau khi thu hoch nn ct b nhng cnh bnh v to s thng
thong, thu gom v tiu hu nhng cnh su bnh, cnh tip t,..v phun
thuc tr bnh gc ng: Coc 85, Norshield, Champion,.. dit mm bnh
hin din trn vn, st trng cc vt thng do ta cnh.
V sinh dng c cha v dng c ra loi tr ngun b nh.
Lu : Tt c cc ho cht c s dng trc v sau khi thu hoch cho
thanh long u ch c s dng trong phm vi cho php ca Cc bo v thc vt
v loi thuc v nng nhm m bo tri cy lc bn khng c tc nhn sinh
hc, hay vt l c th gy hi cho ngi tiu dng.
II Cc loi bnh sau thu hoch trn mng ct
1) Bnh thn th
a) Triu chng
Tri b nhim bnh thng b kh cng v to thnh nhng m mu nu
en c th lm tri thi kh v rng.

b) c im tc nhn
Thuc lp Nm bt ton, b Melaconiales, h Melanconiaceae. Giai on
hu tnh l Colletotrichum cingulata thuc lp Nm Ti.
Nm hnh thnh a i ni din tch b xm nhim, a i hnh trn, cong
di v mng, nm di biu b, v chng ph v vch t bo biu b bn ngoi
ca k ch. Bo t nh trong sut, hnh tr, c vch ngn, kch thc 3.4 x 13.1
m.
Bnh pht trin mnh khi c nhit v m cao. Nm c th sinh trng
nhit 4oC, nhng ti thch l 25- 29oC.
c) Lan truyn
Ngun bnh c th tn ti trong ht, tn d cy bnh, cy k ch ph v lan
truyn qua gi, ma, nc ti, cn trng
2) Thi tri phomopsis
a) Triu chng
Triu chng b mt v tr nn kh cng v c mu nu nht.

b) c im tc nhn

Ti bo t phn xm nhim vo b mt v v lm v v sau xuyn qua

biu b v sinh ra bo t nh. Bo t nh trong sut, hnh elip kch thc
2.5 x 6.4 m .
Thuc lp Sordariomycetes, b Diaporthales, h Diaporthaceae, chi
Ascomycete.
c) Lan truyn
Lan truyn qua gi v nc ma l ch yu.
3) Cc bin php bo qun
Trong thu hoch
Khi hi phi tht cn thn, trnh s va chm mnh trn tri, khng tri ri
t do trn mt t ngay sau khi hi xong khng nn tri thnh ng trn mt
t m phi cha trong mt dng c nh r nha, c lt giy ... nhm trnh s
xy xt tri gim tn tht sau thu hoch.
Sau thu hoch
To tn, ta cnh: gip vn cy thng thong, cy sinh trng tt, ng thi
gp phn hn ch s pht trin ca bnh.
V sinh vn cy: ct b cc cnh l v qu b bnh tp trung tiu hy
hn ch ngun bnh tn ti v lan truyn.
Bo qun 2oC gi c 21 ngy nhng nu cha trong ti plastic kn s
Bo qun 13oC: cha tri trong ti plastic c c l s gi c 28 ngy.
Mng ct l loi tri kh bo qun trong khi chuyn ch. Khi v tri mng
ct chuyn sang mu hoc tm th ch gi bo qun c 5-7 ngy.
khc phc nhc im ny, ngi ta s dng bao gi ORT 2000 (Oxygen
tranmission Rate) bo qun c trong 2 tun .
III Bnh trn su ring
1. Bnh thi tri su ring
a) Triu chng
Triu chng bnh: Vt bnh khi u l mt vi chm nh mu nu en
thng xut hin v tr dc theo chiu t cung tri su ring tr xung xung
quanh tri, him thy vt bnh phn cui tri, sau pht trin thnh hnh trn
hay loang l v c mu nu trn v tri. Khi tri gi vt bnh nt ra v phn tht
bn trong b thi, c rt nhiu si nm mu trng trn vt bnh v lm tri su ring
rng trc khi chn.

Tri su ring b nm phytopthora palmivora

b) c im tc nhn gy bnh
Phytophthora palmivora thuc lp nm Non (Oomycetes),
chi Phytophthora.
Cu trc si nm: khun ty hnh ng, trong sut, phn nhnh v
khng c vch ngn, b rng khong 3-8 m . Vch t bo ch
yu c cu to bng glucan v cellulose c t hoc khng c.
Bc bo t c vch dy, trong sut, a nhn, hnh trng hoc hnh
ht u khi phng thch s sinh du ng bo t, c th bi li
trong nc do c 2 roi v xm nhp vo k ch.
S ny chi gin tip ca bc bo t: khi iu kin nhit thp (< 15oC) v
m cao, bc bo t tr thnh mt ti bo t ng v vic phn ct nhn bn trong
thnh nhng bo t ng n nhn u tin sau pht trin thm hai tin mao,
bo t ng c phng thch.
Ny chi trc tip ca bc bo t: nhit cao v iu kin kh ro, bc bo t
bt u hot ng nh bo t ring l v ny chi trc tip bng cch to ng phi
a nhn v nhng bo t ng khng c thnh lp.
Giai on sinh sn hu tnh: hng c v bo t trng kt hp vi nhau sinh ra bo
t non cng xm nhp v gy bnh cho t bo k ch. Bo t non cn thi gian
trng thnh (nhiu tun hay nhiu thng), mi bo t non mc mm bng cch
to ng phi v t ng phi pht trin thnh mt ti bo t; Ti bo t a nhn to

ra nhiu bo t ng c 2 roi n nhn ging nh sinh sn v tnh, nhng bo t

ng ny khi mc mm s cho khun ty sinh dng mi.

Bc bo t nm Phytopthora palmivora

S mc mm trc tip.

Khun ty v sinh sn v tnh

Sinh sn hu tnh

Nm Phytophthora palmivora pht trin mnh trong khong nhit t 16 n

32oC, m khng kh t 80-95 %, nht l trong ma ma.

c) S lan truyn
Ch yu ly lan qua nc ti, nc ma,
Ngoi ra, con ngi v cn trng nh mi, kin ngun cy ging cng l
nhng phng tin gp phn lm ly lan v pht tn ngun bnh.
2) Cc bin php bo qun sau thu hoch
Trc v trong thu hoch

Nn thu tri t trn cy v khng tri rng xung t, cn ch khng cho

s va chm lm try xc tri, gi tri ni thong mt gim s thit hi
giai on sau thu hoch
Trng vi mt thp, khong cch 8-10m, to thun li cho cy su ring pht
trin thong thong.
V sinh vn cy, ta bt cnh l gn mt t, thu gom nhng tri b bnh em
tiu hy.
Vn cy cn cao ro, thot nc tt trong ma ma.

 Bo qun sau thu hoch

Bao tri l bin php hu hiu hn ch bnh
Dng vi ha vi thuc gc ng qut ln than cy nga nm tn cng.
Bo qun sau thu hoch
Xp tri vo gi nha hay gi tre trnh cn trng gy hi
Ra v chi sch nhng t bn trn tri bng nc sch sau hong kh.
Xp vo x hoc st, bn di c lt l, rm xp xen k lp xui lp ngc
Trnh xy xt, khng dng st qu ln, hoc qu nh m bo thong kh.
Sau khi thu hoch nhng thay i sinh l ha ca tri su ring c cha nhng
c im sau cn ch khi p dng cc bin php x l bo qun:
Tri c cng h hp cao, tiu th oxygen nhiu, sinh nhit cao v thuc
nhm c nh h hp, v vy c th thu hoch lc tri gi v tri tip tc chn
sau khi hi.
Tri d b nt c th do mt nc trong iu kin nhit cao v m thp.
Tri d b tn thng do nhit di 150C.
Sau khi thu hoch, nn lm mt tri v tng m khng kh 85-90% lm
chm qu trnh chn, gim s pht trin nm bnh v mt nc. Khng tri
trong iu kin m khng kh di 80%. Nng d oxy khng di 10% v
carbonic khng qu 5%.
Mun lm tri chn nhanh c th s dng cc kh nh etylen, acetylene hoc
ethepon, carbur calci (t n) x l. Nu mun lm chin chm dng cc cht
Permaganat kali (KMnO4) loi kh etylen sinh ra hoc lm long nng
kh ny bng cch thng kh.
Phng nm bnh cho tri bng cch nhng trong dung dch belate (5g thuc /
4.5 lt nc) nhit 55oC trong 10-15 pht.
Cc phng php bo qun thng dng:
Bo qun tri bng chitosan.
Bo qun bng ch phm sinh hc PDP.
Bo qun tri bng mng MA.