Professional Documents
Culture Documents
LI CM N
LI TA 1
ca chng ti.
Nguyn Hng Minh, Nguyn Quang Huy cng cng ty PMC, cng ty BFS
cch ty tin.
trc tip, nhng hin nay nhiu b phim hay v kch ti hin lch s li
chnh ca cun sch, ch Mai Th Mai, ngi trc tip trnh by cun
LI TA 2
MC LC
PHM L................................................. 13
T LUN................................................. 15
TNG QUAN..........................................19
I. TNG QUAN TRANG PHC CUNG
NH VIT NAM.................................... 19
1. Nhng t tng nh hng n vn
ha trang phc cung nh Vit Nam..... 19
1.1. T tng vng.......................... 19
1.2. Quan nim Hoa di........................... 23
2. Lc s trang phc cung nh Vit
Nam......................................................... 34
II. TNG QUAN TRANG PHC DN
GIAN VIT NAM..................................... 40
Ph lc. Bin di lun.............................. 45
CHNH VN.......................................... 49
Chng I. TRANG PHC THI L........ 49
I. Trang phc hong .......................... 53
1. L phc................................................ 53
2. Thng phc....................................... 60
3. Tin phc............................................ 66
II. Trang phc b quan........................... 71
1. L phc................................................ 71
2. Triu phc........................................... 72
3. Thng phc....................................... 75
III. Trang phc qun i........................ 82
IV. Trang phc dn gian......................... 87
1. Y phc.................................................. 87
2. Kiu tc................................................ 91
Ph lc 1. Mt s ghi chp lin quan ti
trang phc Chim Thnh t th k XI n
th k XV.................................................. 96
Ph lc 2. Mt s ghi chp v hnh nh
lin quan ti v nhc Vit Nam thi L
Trn......................................................... 99
MC LC
MC LC
Nguyn nm 1804
TIU T IN TRANG PHC VIT NAM
PH LC............................................ 357
Bng quy ch Triu phc ca b quan triu L
Trung Hng nm 1661
Bng quy ch Triu phc ca b quan triu L
Trung Hng nm 1721
Bng quy ch Triu phc ca b quan triu L
TH MC SCH TRCH DN
PHM L
T LUN
16
thng ng thn dng hnh long m. (Kin vn tiu lc). i Nam thc
lc cn cho bit vo thi Minh Mng, Vn miu tnh Ninh Bnh c tng
cp ti trang phc.
lnh vc c trang, khi phin dch ngi dch d li nhiu sai lc. Khng
mc phc tp, nhiu kh, v tng triu i khc nhau, tnh tn ti, bo
phn bit cao thp, sang hn trong trang phc thi phong kin - qun
Trn thc t, Xng Hc, Lng Quan, phng tm khc lnh, phng
ch cng s c soi t.
Nguyn (1009 - 1945), nhng thng tin lin quan n trang phc cung
17
TNG QUAN
tin kho cu v trnh by, chng ti
phn trang phc thi phong kin - qun ch
thnh hai loi hnh: cung nh v dn gian.
Trong , trang phc cung nh, giai on
phong kin - qun ch, vi t cch l vn hin
o m ca mt quc gia c lp, tri qua
nhng vn ng c th, mang mt din
mo va c nt tng ng, va c im d
bit so vi trang phc ca triu nh cc nc
Trung Quc, Triu Tin(1), Nht Bn.
I. TNG QUAN TRANG PHC
CUNG NH VIT NAM
1. Chng ti dng tn ny ch nc Triu Tin thi k phong kin thng nht t nm 1910 tr v trc, khi
cha b Nht Bn chim ng v cha b chia tch thnh CHDCND Triu Tin v Hn Quc nh hin nay.
20
21
Gi chu ra thi
(4)
Chnh v vy, cng d hiu khi vua cha Vit Nam lun mun mnh
Rng thi L khai qut ti
hong thnh Thng Long.
1. S lm lon ny c khng t quan li phng Bc a tin v thin triu nh Thi th Giao Ch, Hp
Ph thi Ng l Tit Tng (?-243) dng s vit: (Giao Ch) ni rng him tr, d lm lon, kh tr (An
Nam ch lc. Tr.118. Nguyn vn: ); Th s Giao Chu thi Ty Tn l o
Hong cng vit: Dn chu ny thch gy ha lon. (An Nam ch lc. Tr.121. Nguyn vn:
); n tn thi Ng i, vua Nam Hn l Lu Nghim vn phn nn: Dn Giao Ch a lm lon.
(An Nam ch lc. Tr.279. Nguyn vn: )
2. (Vit) Loi ch - Vn tch ch - T. Nguyn vn:
3. Vn khc Hn Nm. Tp 1. Tr.64, 66. Nguyn vn: []
5. T dng ca Ch Nhn Hoch, ngi thi Thanh. (Trung) Kin h d tp - Q.1 - An Nam th lc. Nguyn
vn: (Nc An Nam cch Trung
Quc my ngn dm, mang ting gi gn thanh gio, nhng k thc t lm hong mt nc. t nin
hiu, nh quy ch u khng king d)
1. (Trung) Trnh Khai Dng tp tr - Q.6 - An Nam k lc. Tr.45. Nguyn vn:
2. (Trung) Minh thc lc - Thi Tng thc lc - Q.60 - Mc ngy t Mi thng 10 nm Vnh Lc th t.
Nguyn vn: Ton th chp nin
hiu thi H Qu Ly l Thnh Nguyn
3. (Vit) Lam Sn thc lc - Ph lc li bnh. Nguyn vn:
22
mt thi gian di, cng ging nh Triu Tin, triu nh Vit Nam coi
b trong triu nh i Vit. Triu Tin vng triu thc lc cho bit,
1. (Triu) Triu Tin vng triu thc lc Thi Tng thc lc. Mc ngy 1 thng 5 nm Thi Tng t 7.
Nguyn vn: ,,,,,,
,,,[],
;,;,,
,,,
Ton th chp nin hiu thi H Hn Thng l Thiu Thnh.
23
(1)
24
vo thi Nguyn: Nm 1805, vua Gia Long coi Vit Nam l vng quc
trung tm hay Trung quc. Thut ng ting Hn thng thng c
dng ch Trung Hoa, nhng trong tay ngi Vit, n li tr thnh
mt khi nim tru tng khng c s tham kho a l no. N bin
i thnh mt cm t c kh nng c dng ch bt k vng quc
Trung H, tc ch th ca mt nn vn minh
c gio ha.(1)
Nc ti
nc ti l ch th. Nu coi nc ti l ch
ch nc mnh. T nh:
Trung quc, chng (ch nh Minh) phn nhiu v trao cho quan tc ri
c iu ny m c sch ng th thnh
yn.(2) v.v.
- Thin Tng kha h ng lc ca Trn Thi Tng khi bn v s qu
bu ca thn ngi c on vit: Ngi nay chng bit, li qu vt m
r thn, chng hay thn mnh c ba iu kh gp [] Mt l, trong lc
o ch c ngi l qu [] c k b a xung o a ngc, A tu la, Ng
qu, Sc sinh, khng c lm ngi [] Hai l, c sinh ra lm
ngi nhng li c k sinh ra ni man di, tm th chung sng, nm th
r chn, sang hn ln, trai gi sng chung, chng m gi nhn, chng
2. (Nht) Trung Quc bin. Dn theo i Loan ng vn minh nghin cu hc khan. Q.3. K 2. Tr.96.
Nguyn vn:
25
26
(1)
ghi cng ca vua ti nc Vit trc hoc sau khi tho pht cc tc ngi
- T s Mc ng Dung tu ln vua L vo
thng 12 nm 1517 xin git L Qung , i ni:
Tam cng ng thng l rng ct chng tri
t, l tr t yn sinh dn. Nc m khng
c cng thng th tuy l Trung H cng c khc
no di ch. Ngi m khng c cng thng th
tuy mc xim o, cng c khc no cm th.
Trung quc thnh cng,
ngoi di chn ip (i
Vit Lam sn D lng bi
Di tch Lam Kinh. nh:
Trn Quang c).
ch)
(2)
1. (Vit) Thin Tng kha h ng lc - Quyn thng - Ph khuyn B tm. Nguyn vn:
[]
[]
[][]
[]
2. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
3. (Nht) Iwao Seiichi ."V bc th An Nam gi cho H Lan xin Hi qun H Lan gip . Dn
theo ng phng hc. K 23. Tr.109-118. Nguyn vn:
[]
27
28
Vit ta cng vy. Va ri chnh tr Trn H suy vi, bn phin thn ngang
ch)
hi ci. Nay ta em qun tin nh, hai qun thy b cng tin, ct mt
(2)
ch t tng hch vn, sau khi ng k cho tng lnh nhng cu chuyn
Nng, l Hoa, chng phi di vy, o hc noi theo Khng Mnh Trnh
1. Nguyn vn:
1. (Hn) Triu Tin Nhn T thc lc - Q.32 - Mc Thng 2 nm Bnh T. Tr.8. Nguyn vn:
?
2. (Nht) Tng Cung Quan Sn tp. Dn theo Tng chu bin khn Trung Quc. Tr.137. Nguyn vn:
.
3. Ni dung chi tit ca cch gi ny, bn c c th tham kho cun Vng t Nam B di triu Minh Mng
ca Gs.Ts Choi Byung Wook. Tr.216-219.
4. (Vit) i Nam thc lc. Tp 2. Tr.270. Nguyn vn: []
5. (Vit) Quc s di bin Tp h. Mc ngy 10 thng 2 nm Thiu Tr th 1 (1841). Nguyn vn:
(4)
29
thi c Mn Chu. o m
l tc Tng Minh v vy mt
ch ca triu nh Trung
sch.(1) Bi Vn D nhn
x hi ng thi. K t nm
ring ch o m khng
phng quy ch o m ca nh
trm nm tr li y, tai
mt ngi ta quen c
cng chp: Thanh Th t ln ngi, t nin hiu Thun Tr, thng nht
Ngn ng (ch ngn ng Hn quan phng) khng khc nhau nhiu, nhng o
30
31
L Vn Phc lm
chnh s i s sang Yn Kinh nm 1841, ton b bi Bin Di lun c chp trong Chu nguyn tp vnh tho
mang k hiu VHv.1146 Th vin Hn Nm, chng ti cung cp ti phn ph lc sau chng ny.
1. (Vit) Th vn L Trn. Tp 2. Tr.740. Nguyn vn:
2. (Vit) c Trai di tp - Q.6 - D a ch. Nguyn vn:
[]
3. (Vit) Nam s t k - L Trung Hng - Chn Tng Thun hong . Nguyn vn:
[]
4. (Vit) i Nam thc lc - Q.70. Nguyn vn:
phc ca ngi dn cc
nc phng Nam v cc
phong ca ngi Vit din ra lin tip di thi vua Minh Mng, m
sc dn thiu s u b coi
mt trong nhng ni dung quan trng chnh l vic hng ngi man
l qu kch, th thin. Nh
quan nh Mc l Dng
mc vy Chm, thi y rt
qu v th thin, trong
rt Hoa. ng vit:
32
1. (Vit) i Vit Lam Sn Chiu Lng bi. Dn theo Cc th vn ch Hn Vit Nam. Tr.305. Nguyn vn:
[]
4. (Vit) i Nam thc lc - Chnh bin - nh k - Q.132. Tr.36 (A.2772/ 27). Nguyn vn:
33
34
(1)
35
Nh vy c th thy, t tng
du s p dng ln u tin v
nh ng vo cung nh nc
quyn vi cc yu t bn a tr thnh
mt phn ca vn ha bn a th t
ra o m cho vn v b quan.(3)
Nguyn v quan i Vit triu Trn mt trng rng en, tht ai, i
Trn. Ngoi ra, vo thi vua L Hon, qua nhng ghi chp ngn gn
Nam, Liu ng, Lc Lng, thi Chu hoc xa tc, hoc bi tc chuy
k, nay i m B Bin.
(2)
(4)
(3)
[]
2. Dn li L Qu n. (Vit) Ton Vit thi lc - L ngn. Nguyn vn: (Vn minh khng km
Trung Quc); (Vit) i Vit thng s- T. Nguyn vn: (Vn vt in chng rt
p, khng km Trung Quc).
3. (Trung) Lun hng - Q.19 - Khi quc. Nguyn vn:
(trang
duy c
vi mc nm 1006 v nm 1059.
36
ny khi nim Cng phc khng cn ng nht vi khi nim Thng phc),
ai - M. Quan thi
ng cm ht trong
B lin .
(lc
lm tin
B t (vung vi thu hnh chim th nh trc ngc b quan vn v phn bit phm cp). 1. B
t Tin hc ca nh Minh (Chc t trn phm); 2. B t Tin hc ca Triu Tin (BTCCQLSU);
3. B t Tin hc ca nh Nguyn (A History of Embroidery in China, Korea, Japan and Vietnam).
37
38
L dn dn ch cn h v, cn cn quyn
kha gin, giao long cng nhng tm Long bo, Mng bo thu dy c
buc Tham tng Nguyn Cng Hng nm 1721 sau khi i s sang nh
tr nn bc thit.
39
TC NHUM RNG EN
(Trung) Lnh ngoi i p m t ngi
thi L: Ngi nc y o thm, rng
en. (Trung) o di ch lc m t
ngi thi Trn: Nam n mt trng
rng en. (Hn) Triu Tin vng
triu thc lc (Tc Tng. Q.23. Nm
1691) m t s thn thi L: Thng
xuyn nhai tru cau, gp khch ming
vn nhai, rng u en nh sn. (Vit)
An Nam phong tc sch miu t tc
nhum rng thi Nguyn: Trai gi hn
10 tui, rng sa thay ht, rng mi
mc u th ai ny bt u nhum rng.
Cch lm l ly cnh kin tn nh ha
vi nc chua thnh thuc, qut ln l
cau, bui m dn ln rng, lm hn
mi ln nhum thnh mu . Li ly
phn en ha ln vi thuc trn dn vo
rng dm ba ln th nhum thnh
mu en. n ng nhum mt ln, n
b nhum lm nhiu ln, rng phi en
nhnh mi cho l p.
nghi, phm phc, song ring vi trang phc dn gian, triu nh Vit Nam
l o trng vt).
ca vua Quang Trung trong chiu ln ngi, khi ng cho php y phc dn
nht lot tun theo quy nh mi Nhn chung, triu nh Vit Nam t
dn gian trong ton quc, ngoi tr triu Nguyn sau ny. D nhin, trang
ngi Vit. C iu, v sau, tnh thoi mi trong thi quen sinh hot
41
42
xc cht, u khng nn noi theo lm lon quc tc.(3) Ngoi ra, thng
43
44
Ph lc
BIN DI LUN
Nguyn vn:
Quan nh Nguyn nm
1915 (nh: Albert Kahn).
45
46
nh vy .
Dch ngha:
T xa, c Trung Hoa th c di ch, y l s ngn cch t nhin
ca tri t. Hoa l Hoa m di l di, cng l s phn bit nghim minh
ca thnh hin. Hoa l Hoa, bt k bn thn vn minh khng man mi,
hay khng man mi nhng li b coi l man mi, u khng th khng
bin lun cho r rng c. Xt, di c gi l
di, kinh truyn thnh hin coi l k khc (khng
phi ging ni ta - TQ ch)
noi lc kinh t t, coi Khng Mnh l nh, coi Chu Trnh l ca. V hc
vn th coi T, Quc l ngun, coi Ban, M l nhnh. V vn chng th
th ph noi Chiu Minh, Vn Tuyn, xem L, l tm gng; th ha
theo Chu l, Lc th, coi Chung, Vng l m phm. Chiu hin i s, y
khoa c Hn ng vy. ai rng m cao, y y phc Tng Minh vy. C
vy m suy, i nh th. Xt, n vy m vn gi l di th ta cng chng
bit th no mi l Hoa vy. C k ngh lun cao minh ni rng: Thun l
ngi ng di, Vn vng l ngi Ty di, trong kinh truyn c ni n,
nhng di y tn hi g? H khng bit ch l li ni ch ni cc ngi sinh
ra thi. Thun vn l Thun, Vn vng vn l Vn vng, t khi c th
tch n gi c th tch no gi Thun l di chng, gi Vn vng l di
vng chng? Cng c k lun bn th thin rng: Chc l do ting ni,
trang phc khc l nn coi l di thi. Nh vy cng khng ng. C
ni chuyn trc mt, nh mt tnh Phc Kin, l ni cn di gio ca thy
Chu Kho nh, ring vng Tuyn Chng, ngi y thng i khn
thay m, vy l trang phc khc l chng, c th v th m coi l di chng?
Li nh mi tm tnh ngn ng khc nhau, ting nh qu v ting nh
quan cng khc nhau, vy l ting ni khc l chng, c th v th m coi
l di chng?
thu hiu ci ngha Hoa di, nn tm trong vn chng l ngha,
vy th li lun bin ca ti cng chng cn vit ra, ti u c a bin
lun, l do ti bt c d m thi.
Li bn lun ny sau khi vit ra, n tay Tn tng c, ng tuyn b ti ch:
Qu s ln ny n y, bn c t dng l s thn i i, khng dm coi l
ngoi di na. Sau s phu Trung chu ni nhau sao chp, c nhiu ngi vit
thm li bnh phm ngi ca. C ng L Chn Nhn l Nho hc Hun o, tnh
cc khng khi, sau khi thy o m nc ta lin nm m ca mnh xung t
ni rng: Ta l di ri, sao li coi ngi ta l di y?
47
CHNH VN
2. (Trung) Tng hi yu tp co - Phin Di - Giao Ch v Tng s - Giao Ch truyn u ghi chp r cc cng
phm ny. Loi gh chng ti cp, nguyn vn gi l Tht bo trang long phng t,
hoc Kim ngn tht bo , hoc D kim ngn tht bo trang giao (gh
Giao trang sc bng vng bc tht bo)
3. (Trung) Lnh ngoi i p. Tr.58. Nguyn vn:
mc voi ni vi di ng tm bc vng
qun khc. Chu Vnh An Ung Qun ch cch Giao Ch mt con sng
tht l ng xt thng.(3)
50
(1)
(2)
Qung Nam Minh Thc cng tu vua Tng v tnh trng ny: Vng
Ung Chu, pha Nam gip Giao Ch, nm trn tri, chu ng quanh
2. (Trung) Lnh ngoi i p - Q.7 - Kim thch mn - Sinh kim. Tr.269. Nguyn vn:
[]
3. Cao Hng Trng cho bit, n cui thi Trn, theo bo co ca cc ph huyn ti Vit Nam, ph Thi
Nguyn c 17 m vng, huyn Ph Lng khng c, ph Lng Sn c 4 m, chu Qung Nguyn khng c,
chu Qung Oai 59 m, chu Gia Hng 5 m, chu Ninh Ha 3 m, chu Qu 1 m, chu Ngc Ma 6 m,
chu Tr Long 3 m. (Trung) An Nam ch nguyn - Q.1 - Th sn. Nguyn vn:
2. (Trung) Vn hin thng kho - Q.330 - Giao Ch. Tr.2594. Nguyn vn: ,
,,,..
Phn ny vn c tham kho t cun Trnh Thiu chu k lc ca Trnh Tng thi Tng, ph
chp trong Trnh Khai Dng tp tr.
3. (Trung) Tng hi yu tp co - Hnh Php nh - Cm c t - Mc ngy 6 thng 12 nm Thiu Hng th
32. Nguyn vn:
51
52
1. L phc
(1)
53
Kt hp m t ca Tng Co vi
Lu B i m Min 12 Lu, mc o
Cn. (Bn v thi Minh).
Tuy nhin, xt mt cch tng th, trang phc dn gian thi L phn
Chu Kh Phi ngi nc y o thm rng en. Nhng loi trang phc
(3)
(4)
(5)
54
u c bin d.(1)
phong kin Vit Nam, Trung Quc, Triu Tin, Nht Bn sao phng, ch
L v triu Trn.
a. M Bnh Thin
c, di min bn gi li ng m,
, c im ni bt ca m Thng
, Lu Min , l tn nm na ca m Min,
1. (Vit) Minh Mng chnh yu. Tp III. Q.12. Tr.CCLXV. Nguyn vn: []
[]
.
3. (Trung) An Nam ch lc - Chng phc. Nguyn vn: .
4. Trung Quc y quan phc sc i t in. Tr.35.
55
56
nhng dp i l, hong v cc
L L Trn u vn L phc
Sng Thin Din Linh thp bi (nin i 1106) vi ni dung ca ngi vua
cng u mc Cn Min(1).
Long Cn, cn gi l Cn
ph s Nguyn Ngn Quang sau khi son ngi nh Trn cng nhc ti
Nht
(Mt tri)
Nguyt
(Mt trng)
Tinh thn
(Sao)
Long
(Rng)
Hoa trng
(Chim tr)
Sn
(Ni)
57
Ha
(La)
Phn m
(Go)
Tng di; Hun thng (thng mu pht) c bn chng, thu To, Phn
Tng di
(Cc t)
Ph
(Ru)
Pht
(Ch )
58
ai Kim Long (tc ai nh cc ming vng khm hnh rng), c eo phng tm khc
lnh bng la trng thu b gm ln trn, nh vng v ngc chu, tay
cm ngc khu. (2)
Qua kho st tm bia Ng gia th bi, chng ti nhn thy, ngi
n ng trn tm bia ny ngi trn ngai rng, u i m Min vi di
Thin H i vt ngang min bn, c eo phng tm khc lnh nh
cc ht nh ngc chu xung quanh, tay cm ngc khu, lng tht i
i v t tt, chn i giy Tch. Trn o Cn c th nhn ra hai chng
Nht, Nguyt hai vai, chng Sn hai ng tay o pha sau, chng
Hoa trng hai bn gu vt o. i i c hai di r xung hai bn,
t tt nm gia. Trn t tt cn c th nhn ra chng To v Pht
. Di Thin H i vt ngang min bn l di dy trang sc trn m
Min ca vng, ln u tin xut hin vo thi ng, n thi
1.Thnh V thin hong (701 756. Cha Todaiji, Nht Bn) i m Min 10 lu; 2.
Trang phc o Cn 12 chng kt hp vi m Min 12 lu theo quy ch nh Hn (Tam l
); 3. Vua Cao Ly (Sa saek ei hyang ki) i m Min 9 lu, c eo phng tm khc lnh.
59
60
liu hin c vn cha cho php chng ti khng nh hnh tng ngi
n ng trn tm bia ny c th l v vua no ca nh Trn. Tuy nhin,
vi s trng hp khng phi ngu nhin k trn, chng ti cho rng, b
trang phc Cn Min th hin trn bia phn no c tham kho t
nguyn mu Cn Min dnh cho vng thi Trn.
2. Thng phc
Bn cnh b L phc c s dng trong cc dp l tit quan trng,
cn c b Thng phc s dng trong nhng bui thit triu thng
o bo. (Vit) Nht dng thng m: Bo, o di cng gi l o kp. (Vit) Nam phng
danh vt b kho: Bo, l o di, chm n chn. (Vit) Ch Nam ngc m: on lnh
(c trn) o chu nh ang. (nh: Long bo ca vua Liu khai qut ti Giang Bc may
bng on mu vng pha , thu hnh rng ngc o, ti nay c coi l hin vt long
bo c nht ca Trung Quc. (Trng Khnh Bc vt qun tng vn vt sch).
3. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
61
1. Ph thi Trn (M thut thi Trn); 2. Ph thi L trung hng (Tranh c Vit
Nam); 3. Ph thi Nguyn (Bo tng M thut cung nh Hu).
n rng thi L v theo gch khai qut ti Hong thnh Thng Long.
Phc dng trang phc Cn Min thi L Trn da theo ph iu
Ng th gia bi. (Tranh: L Tip).
i vi loi m Thng
triu ca cc vua nh L, hin
64
65
n Hoa bo thu hoa dnh cho cc quan ng phm triu Nguyn (BAVH) v tng quan vn
t phm triu Nguyn mc Giao bo ti lng Khi nh (nh: TQ). Vo thi Nguyn, kiu thu
hoa vn hai vai, ngc o c p dng vo Giao bo v Hoa bo ca cc quan t, ng phm.
dng hon ton khc bit. Trong trng hp ny, v cha c liu
1. (Vit) i Vit s k tin bin. BK2. Tr.29. Nguyn vn: (Vit) Loi
ch - L nghi ch - Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn:
66
67
a. o Sam
Ngi Tng khng miu t kiu
dng o Sam vng ca vua L, ch miu
t loi o Sam en ca nhng ngi
cn li nh Lnh ngoi i p cho
bit: Nhng ngi cn li thng ngy
pha trn mc o Sam en c trn b
st, bn vt nh o Bi t, gi l o T
in (2). Nh vy c th thy o
Sam en thnh hnh vo triu L l loi
o c trn, t phn ngc tr xung x
t, tng t kiu o Bi T, vn cng l
M Phc u th hin trn pho tng c cho
l vua L Thi T, cha Kin S (H Ni, TK
XVIII) mang m bt php dn gian, i m
mang kiu dng m Sa thi Minh, p dng
vo Vit Nam nm 1457, khng xc tn
lm c liu nghin cu trang phc L Trn.
o Bi t x bn vt, gia c th
nh cc hoc di buc. (Tam ti
hi).
3. Tin phc
lnh, trc lnh), c trn (on lnh, vin lnh), c cong vung (phng
lnh, khc lnh) v cng c loi c ng ci khuy (th lnh). Trong s ,
o c ng ci khuy, tc o di c nh hnh vo th k XVIII, c nin
i mun nht.
Tin phc l trang phc mc vo ngy thng, nhng lc nhn
c khng phi thit triu. Cc sch Lnh ngoi i p (Tng - Chu
Kh Phi), An Nam k lc (Tng - Trnh Tng), Vn hin thng kho
(Nguyn - M oan Lm) u chp: Ngi Giao khng phn sang
hn, u bi tc chuy k, i chn t, vua ngy thng cng vy, song
68
69
Tranh: L Tip).
Ngy nam n u mc, kch c ngn di khc bit, qun ngn th chm
n mt loi o Cu c lm t lng iu
v trip vi qun (vy quy khng np). Chnh L Tc cng ghi nhn vo thi
1.
2.
3.
4.
May o Cu (K thut ca
ngi An Nam).
xung lnh thay i Triu phc, nht nht noi theo ch nh Tng.
da chng rt, sn sinh Trung Quc, c hai loi, loi sang trng l H
Ch nam ngc
m cng gii thch: Khinh Cu (o Cu nh) kho thuc o da.(3) Ngoi ra,
(2)
1. L phc
Rng Trung Quc thi Tng trong tranh chn dung Tng Cao Tng (Bo tng C cung i
Bc) v trn tm vi thu thi Tng (Cm t vn chng Trung Quc truyn thng chc t vn
dng); Rng Vit Nam thi L khai qut ti Hong thnh Thng Long; Naga Thi Lan (chp
ti Chiang Mai, Thi Lan); Naga Chm (Bo tng Lch s Vit Nam).
71
72
2. Triu phc
a. Lng Quan
M Tin Hin thng c
Ng Lng Quan, trn m trang sc hnh hoa bng vng bc, gi trm
(3)
bng my, bn ngoi qut sn, hnh dng vung vn, hai bn tri phi
dng loi my mng mn, tt thnh hai tm trang sc nh hai cnh ve.
73
74
Vit Nam, Triu Tin, khng c p dng ti Nht Bn. Tuy nhin,
(1)
M iu Thin chp
Lung cn trong tranh
chn dung T M
Quang thi Tng. (Lch
i danh thn tng).
trang phc ca nh Minh, song ring Triu phc Lng Quan li khng
tip tc p dng.
(3)
3. Thng phc
Thng phc ca nh L thi vua Thi T, Thi Tng vn noi theo
(4)
4. Trung Quc phc trang s. Tr.196; Trung Quc y quan phc sc i t in. Tr.744-745.
75
76
1486, vua L Thnh Tng quy nh hai cnh m Sa phi nht lot cong
Sa, ng thi c chia lm hai kiu: kiu m Phc u vung dnh cho
(2)
b. Bo phc
nht lot dng m Phc u vi hai cnh chun di, thng nh thanh
L i s sang Tng mc o bo mu
(3)
th n l mu , mu lc, mu
cho quan li v sinh vin a phng(4). Tuy nhin, sau khi nh L phc
ny v c bn vn c p dng
77
78
V cht liu may o bo, Ton th cho bit nm 1040, vua L Thi
(1)
thn gi l T T Kim ng i, T Ph Ng
i. Theo ch ng thi, Thng phc
ca cc quan t tam phm tr ln mu ta, t
c. Ng i
Ng ph thi ng.
Ng i l phc sc eo trn ai ca
Phan Huy Ch bnh lun: Theo vn kim thch cn li, cc quan triu
ra vo khp li vi nhau. V ng Ng ph
[]
2. (Vit) Loi ch - L nghi ch B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
79
1185
~1214
Bia cha
Chc
Thnh
Bo n
Th
Din
1314
~1324
Chung
Qun
Thng
Thnh
Bch
Hc
Trn Nht
Dut
T - Kim Ng i
1367
Bia thp
Hin
Diu
Trn
Nguyn
Trc
T - Kim Ng i
1382
Bia cha
T n
H Tng
Thc
Vinh lc i phu, Th
trung th lnh kim Hn
lm hc s phng ch,
Tri thm hnh vin s,
Thng h qun
T - Kim Ng i
1391
Bia cha
Vnh Bo
Trn [?]
Cng
(khuyt tn
m)
T - Kim Ng i
nht l trn vn bia cha Vnh Bo khc nm 1391 (cui thi Trn).
BNG THNG K NG I
Theo Vn khc Hn Nm
Nm
798
1107
1118
1121
Tn bia
H tn
Chc tc
c ban
Ph - Ng i
Quch Lp
Kinh chu T mn ph
Chit xung
Ph - Ng i
Cao Thi
Bnh
Ph - Ng i
Hong
Nh ao
T - Kim Ng i
L Hoi
Trung
T - Kim Ng i
Anh
T - Kim Ng i
Hoi
Bch
T - Kim Ng i
Qung
Du
Ty Bnh chu th s,
Thng tr quc
T - Kim Ng i
Bia cha
Bo Ninh
Sng
Phc
L Tha n
T - Kim Ng i
Bia cha
Sng
Nghim
Din
Thnh
Chu
Nguyn
Ho
Ph - Ng i
Bia thp
Sng
Thin
Din
Linh
L Bo
Cung
Chung
x Thanh
Mai
Hu th lang, Thng
th, Cng b vin ngoi
lang, ng tri Thm
hnh Vin s, Thng
khinh xa y
T - Kim Ng i
81
Tuy nhin, trong khi Phan Huy Ch (1782 - 1840) ni rng khng bit
n thi no khng dng quy ch Ng i, th L Qu n (1726 - 1784)
tip tc ghi nhn s tn ti ca Kim Ng i vo thi L s qua i Vit
thng s, theo , Kim Ng i vn c vua L Li ban thng cho cc
cng thn khong t nm 1426 n nm 1460. Chnh Nguyn Tri cng
l bc khai quc cng thn c ban Kim Ng i v o bo ta(1).
Ti Trung Quc, Ng i c t nh vo thi ng v b ph b
vo thi Minh(2). Ti Vit Nam, mt s t liu vn t cho thy Ng i xut
hin t rt sm, c th sm hn nin i 798 ca Chung x Thanh Mai,
v c duy tr n khong nhng nm 1460 mi b ph b. i vi hnh
T - Kim Ng i
2. (Hn) Nghin Kinh Trai ton tp - Q.47 - Phc sc kho. Nguyn vn:
Nh Tng li dng vng bc sc thnh hnh con c.
Trong b Cng phc th eo ai, r xung pha sau, cho m quan, vinh hin. n thi Minh th ph b
82
83
i. T sau khi cng voi, L Bang Chnh tip tc i s ti Khm Chu, lin
c thm chic Kim Ng i rt di v ln. C kh nng trc nm 1059,
(1)
liu trn cho thy b Gip Tr c p dng lm qun trang cho qun
i nc Vit xut hin t rt sm, tng c s dng trong nhiu
1. (Trung) Tng s - Q.488 - Lit truyn - 247 - Ngoi quc t - Giao Ch i L. Nguyn vn:
84
triu Nguyn.
m qun trang.
Ngoi trang phc Gip Tr, T Phng Bnh nh, binh lnh i
(3)
hnh nh ngi lnh din tp v ngh th hin trn thp gm thi Trn,
M T Phng Bnh nh
ca nho sinh thi Minh
(Trung Quc phc trang s).
qua bc ha ngi An Nam trong Tam ti hi(1) thi Minh, qun Giao
Ch v nm 1590 trong Boxer Codex v.v. c bit, bc ha m ma ca
mt qu tc ng Ngoi v i rc kiu vua L do S. Baron v khong
nhng nm 1683 th hin nhng ngi n ng rc quan ti v phu
1. Vng K, tc gi ca Tam ti hi, c thin kin khng tt p v ngi Vit. Tuy nhin, gt i nhng
li l ph bng, c th thy nhng bc ha trong Tam ti hi vn c gi tr tham kho nht nh. i Vit
s k tc bin cho bit cha Trnh Giang sai t thn xt duyt sch Tam ti hi bn nh ra l nhc
(Tr.135). Ph bin tp lc cho bit cha Nguyn Phc Khot h lnh tham kho Tam ti hi t ra trang
phc cho ng Trong (Tr.334).
85
86
cu ca Bc H qu kch, ng thi
Lnh Giao Ch v nm 1590 trong Boxer
Codex v lnh cm c dt nga thi L. (Bo
tng Lch s Vit Nam).
87
tr vo ngc my ch (Ngha
hnh rng cun xm trn i nhng ngi lnh i Vit. Ton th chp:
chiu ngang(5).
Tng n
(tc ngn).
1. Y phc
(3)
(4)
1. Vn dm ca Marco Polo. Dn theo Nhng l khch trong hnh trnh khm ph Vit Nam. Tr.20
2. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
3. (Vit) Ton th. Mc thng 8 ma Thu nm 1059. Nguyn vn:
(5)
l t vng [] Phong tc ln vi Di
(1)
88
(2)
thng ca n ng thi L gm
thi hn rt a dng.
(3)
89
Tc. Chu Kh Phi cn nhn xt, nhng ngi Vit i giy tt do chi
Vua ngy thng cng vy, song ci trm vng, trn mc o Sam vng, di
ngi i Vit rng trang phc v m thc kh ging Trung Quc, song
khc bit l nam n u i chn t(3). Ngoi ra, vic thng xuyn mang
thng en. Hoc c k ci trm st, c k i dp da, tay cm qut lng hc,
(4)
[]862
90
91
p dng cho c n ng v n b.
Nm 1744, nh L sau khi t nha
mn Trn ph Thun Ha lin
xung ch d buc ngi x ng
Trong phi thay i y phc, quay
v tc l ca min Bc; t d ny
vit: Y phc bn quc vn c ch
[] Nhng loi qun o kiu
ngi Khch thng mc m nay
vn thy nn i theo th ch ca
nc nh
[]
1. Din vin Cho Thu Huyn trong vai Sy Vn. (nh: TQ); 2. Ph n Vit thi L (Hong
Thanh chc cng ); 3-4. Ph n ng Ngoi v ng Trong nm 1590 trong Boxer Codex.
2. Kiu tc
hin s coi trng rng tc nh phn din mo trc tip biu hin nhn
nc, mt trong nhng lnh cm y phc thi Minh Mng cng bao gm
iu cm o giao lnh i vi ph n .
(2)
(3)
thy ngi Vit t thi L n thi Nguyn tng nhiu kiu tc khc
nht ca nam gii Vit thi Nguyn; tc co trc u thng thy thi
dng. Bn cnh , qua cc hnh v ngi Giao Ch trong Boxer Codex (nin
nh trang phc ph n Mng thi nay cng l dng trang phc ph bin
(4)
92
xung gy. Trng Thng trong Doanh nhai thng lm tp (th k XV)
Vit: Bi tc chuy k, i t,
thm nhc bng vng(3), ng thi miu t ngi man vng Ty Nam
(1)
nh vy. Vua ngy thng cng vy, song ci trm vng.(2) Vo th k XV,
Cao Hng Trng dn Nam Vit ngoi k miu t ngi Vit hoc bi tc
nh phng .
(3)
(4)
(5)
pho tng lnh hu th k XVIII ti lng Dinh Hng, tng lnh dng
(7)
ngha l ci v, phn ln c u
kh to hoc hnh trn , k l
(8)
Tng u ngi
thi L (C vt
Thng Long H Ni)
4. (Trung) Cu ng th - Lit truyn nht bch t thp tht - Nam man - Ty Nam man. Nguyn vn:
93
94
95
Ph lc 1
96
Qu n dn sch Thng gim cho bit ngi man Nht Nam dt bng lm vi, trn
tt bng cc loi chu ngc eo c, vn l trang sc eo trn tng Pht. Ting Pali:
Keyra)
vai, vng quanh eo, bn trn eo thm ht trn chu, kha vng, lm
thnh di anh lc, tc qun, u i (m) hoa. Phu nhn mc o lm
bng vi Triu h, vy ngn lm bng vi C Bi, u i (m) hoa vng,
mnh eo di anh lc kt ngc chu, kha vng. Th v ca nh vua c
nm ngn tn lnh, tho dng n v kch, dng my lm gip, ly tre lm
cung, ci voi chin u [] Cha m mt, con co tc m khc(4).
i Vit s lc: (Nm 1069) Vua (ch vua L Thnh Tng) t Chim
Thnh v [] ngi ng trn xe bu, qun thn u ci nga dn ng.
Vua Chim Thnh C (tc Ch C, Rudravarman III) i m Ma Ct (ma: vi
gai; ct: xng; Ma Ct c l l phin m tn gi ca ngi Chm), mc o may bng
vi ip trng, dng la tht lng. Vua lnh cho nm ngi thuc Hng
V dn i, li tri bn ng thuc a i cng.(5)
Ch Phin ch: Vua Chm [] i m vng, mnh eo anh lc []
Ngi Chm a sch s, mt ngy tm bn nm ln, ly long no, x
hng bi ln c th, li t cc loi hng xng o.(6)
1. (Trung) Nam T th - Q.58 - Lit truyn tam thp cu - Man - ng Nam di - Nam di - Lm p quc.
Nguyn vn: [][]
2. (Trung) Nam s - Q.78 - Lit truyn lc thp bt - Di mch thng - Lm p quc. Nguyn vn :
[]
3. (Vit) Vn i loi ng - Q.5 - Phm vt cu. Tr.19. Nguyn vn:
[]
5. (Vit) i Vit s lc. Nguyn vn:
97
Ph lc 2
Mt s hnh tng v cng thi L Trn (Cha Vit Nam, iu khc c Vit Nam)
1. (Trung) Tng s - Q.489 - Lit truyn 248 - Ngoi quc ng - Chim Thnh. Nguyn vn:
[]
[]
.
2. (Vit) c Trai di tp - Q.6 - D a ch. Tr.31. Nguyn vn: .
3. (Trung) K lc vng bin - Q.63 - Doanh nhai thng lm tp - Chim Thnh. Nguyn vn:
[]
[]
.
l nhc Chim Thnh, ting trong tro, ai on bun ru, ngi nghe phi
chy nc mt. Thng 10, ma ng, nm 1268, thng hong (Trn Thi
Tng) mc o bng trng, Tnh Quc ma iu ma ca ngi H, thng
99
100
Tng v cng thi L trn b cha Hoa Long, x Vnh Thnh, huyn Vnh Lc,
Thanh Ha (nh: TQ).
[]
101
vua Trn Thi Tng vn thoi thc ni: Loi th ny thn mnh rt ln,
i li chm chp, khng bng nga ca thng quc.(3) Nm 1270, vua
1. (Trung) Tng hi yu tp co - Phin di nht - Giao Ch. Mc ngy 21 thng 8 nm 26 nin hiu Thiu
Hng (1156). Nguyn vn:
[]
2. (Trung) Tng hi yu tp co - Phin di nht - Giao Ch. Mc ngy 4 thng 7 nm th 9 nin hiu Cn o
(1173). Nguyn vn: []; []
3. (Trung) Nguyn s. Q.209. An Nam truyn. Nguyn vn:
102
Nguyn xung lnh i voi v yu cu triu cng hng nm, vua Trn
quy ph i Vit
Minh)
103
(1)
xm chim v s t ai ca nh
xch ch ca nh Nguyn.
thc c s bt ng v vn ha,
Bc Nam tr nn ch tc. Nm 1242, vua Trn Thi Tng sai tng sang
nm 1243 vua Tng xung chiu, c bit gia tng vua Trn l Th
Minh Tng, sau khi nghe s gi bo tin vua Nguyn Anh Tng ln ngi,
vit bi th c chc mng rng: Chu T Minh tip gip vi bin gii
sai s sang Tng biu tng phng vt . Thm ch, n nm 1276, vua
nc Vit, cch nhau chng bao xa. Ngn ng khng khc nhau nhiu (ch
do ca vic thng xuyn thng hiu l nhm thm d tnh hnh qun
2. Phm Vn nh. Vn th ngoi giao thi Trn - Ni dung v Ngh thut. Trong Thng bo Hn Nm hc
2009. Tr.99-127.
3. (Vit) Ton th. Tp 2. Tr.19.
4. (Trung) Tng s - Bn k - Q.46 - Tng - Mc thng 2, nm u tin nin hiu Hm Thun.
5. (Vit) Ton th. Tp 2. Tr.28-29.
6. (Trung) Tng s - Bn k - Q.46 - Tng - Mc thng 3, nm th 9 nin hiu Hm Thun.
7. (Vit) Ton th. Tp 2. Tr.40.
1. Nh nm 1263, quan ph T Minh nc Tng l Honh Bnh em 1200 b thuc xin quy ph (Ton th.
Tp 2. Tr.33); nm 1274, 30 thuyn tr ngi Tng ko sang xin quy ph (Ton th. Tp 2. Tr.39); nm 1279,
khi nh Tng mt hn, nhiu binh s ngi Tng sang xin quy ph, c Trn Nht Dut thu np, sau ny h
cng c nhng ng gp khng nh trong vic nh bi gic Tc Ta (Ton th. Tp 2. Tr.55)
2. (Trung) Nguyn s - Q.209 - An Nam. Nguyn vn: ,
3. Th vn L Trn. Tp 2. Tr.740. Nguyn vn:
(3)
(5)
(6)
(7)
104
thin h i ra ni ting H,
mc o H c. Khng thay
i th ch c nc ta cng
ci cch y phc thi vua Anh Tng, trang phc ca triu nh i Vit
phng ch ca nh Tng qu mc, khin vua Ngh Tng ngay sau khi
ch rng: t An Nam c h
(1)
Trn Thi Tng li xung chiu cho thin h gi vua l Quan gia, vn l
(3)
3. (Vit) Ton th. Tp 2. Tr.22. V cch gi vua nh Tng l Quan gia, tham kho Vng Dc T, Quan
105
Nguyn.
107
l Tin phc.
Dung, mc o . V Mu n nh ca Thang
(1)
Nh vy, m Ph Dung,
loi m th ba ca vua nh
thng c bit n l mt
Quc vn c cc php s
(2)
Vua Tng c su loi trang phc, bao gm: o i Cu m Min; o Cn m Min; m Thng Thin - Ging
sa bo; L bo; Sam bo, Trch bo. Cc loi L bo, Sam bo, Trch bo u kt hp vi m Phc u.
2. Dn theo Trung Quc phc sc i t in. Tr.45.
v phong thi thanh t ca vua(3). Ngoi ra, Ton th cn cho bit Trn
Nht Dut tng mc o Xng Hc, i m nh o s lm ba php,
trn cho vua Trn Minh Tng khi m(4) v.v.
Quay tr li Thng phc ca vua nh Trn,
ngoi L Tc cp ti m Ph Dung trong An
Nam ch lc, khong nm 1329 thi vua Trn
Hin Tng, L T Xuyn vit Vit in u linh tp
cng nhc n loi m ny qua cu chuyn v hai
B Trng vi tiu Trng Thnh Vng. ng
k rng, hai b sau khi mt ha thnh tin, mt ln
vua L Anh Tng nm m, thy hai ngi con gi
i m Ph Dung, mc o mu lc, tht ai, ci
nga st, ui gi vn my bay qua trc mt(5).
Vic hai B Trng i m Ph Dung hn ch
l sn phm tng tng ca L T Xuyn, song
i chiu vi An Nam ch lc, chng ti nhn
M Ph Dung (Tam ti
hi); M Ph Dung bng
ngc thi Tng (Bo tng
Nam Kinh).
1. V Phng Lan. Vng triu Trn v Tam gio. Tp ch Nghin cu tn gio. S 4. 2006. Tr.35, 40.
2. (Trung) S Giao thi tp. Nguyn vn: ,
3. (Vit) Ton th. Nm 1314. Nguyn vn:
109
110
quan li binh lnh trong tranh cng mang nhng nt c trng ca thi
tnh cht tham kho, khng th c coi l c liu phc dng kiu m
song kiu dng hon ton thot ly khi loi m cng tn thi ng
(o mu lc, ai mu son).
- M Ln dt s, KH: A.1516 chp:
(o mu lc, thng mu son).
Tuy nhin, L Tc li cho bit vo
thi Trn, i vi trang phc ca vng,
Thng phc coi mu trng l cao qu, ngi
trong nc m mc mu trng th b coi l tim
ch, ring ph n khng cm(1). Nh vy, trang
phc Thng triu ca vua nh Trn phn
nhiu l o bo mu trng. Mu trng cng l
Vua ng Thi Tng (tri) v vua ng Cao Tng (phi) (C Cung tng tuyn
ty). Vua L Nam ( gia) (Tranh sn mi th k XVIII, Bo tng Thi Bnh).
lm bng the en, tng t kiu dng m Phc u thi ng, ring
hai cnh chun c ct lm bng ct my, bung ra sau, choi sang hai
tn tng v p ca vua Trn Minh Tng, miu t ngi ung dung trong
111
b o m vi di ngc bi c
Thn vng mc o bo ta dt
l i i, l di ai tht lng,
vng, tc hu v tc minh t
ai di bung thng, c th
thy ph iu Ng gia th bi
(1)
112
113
ch th cm u i m Min bc.
vo thi L v cn c s
ba loi: trang phc Cng Thn dnh cho cc tc vng, hu, minh t;
a. Cng Thn
Theo An Nam ch lc, quy ch L phc dnh cho vng, hu, minh
Trn tnh t thi im nm 1254, sau khi vua Trn Thi Tng nh ra quy
ch y phc cho b quan, ti trc thi im nm 1396, nh du bng
Tc trt
S bc trn m
Cng Thn
Loi o bo
Vng
Ba bc
1. (Trung) An Nam ch lc - Chng phc. Ti phn ny, nhng c liu chp trong An Nam ch lc c
vin dn, chng ti s khng ch km nguyn vn, ton b nguyn vn s c ch r ti phn ph lc.
2. Mt trong nhng quy nh v tc vng, hu, minh t c Ton th cho bit: Thng 3 nm 1267, nh
Trn nh ngc dip phi chnh dng h vua ca vng hu, cng cha phong m, gi l kim chi ngc
dip. Chu 3 i c phong tc hu hay qun vng, chu 4 i c ban tc minh t, chu 5 i c
ban tc thng phm. Tc phong theo Ng phc . Nguyn vn:
114
Hu
Hai bc
Minh t
Mt bc
Xt tn gi m Cng Thn,
bc, bo v sao Bc u, vn ly in
ch lc chp , vn l tn mt
Chc tc
Quy ch m Min
Vn
Ni k ban, k ban
Ni ch v, ch v
Vn
Vn
Ni lnh th x, lnh th x
Ni th cm, th cm
Vn
115
trn m.
vin vng?
Ni lnh s l chc quan dnh cho ngi thi k thi Li vin vi hai ni
M th trong n S Nhip
(Bc Ninh) (nh: TQ).
c. Dng ng
m Dng ng v o bo mu ta(4).
An Nam ch lc, bn Vn
Uyn cc. Ba ch Dng
ng quan c ng
trong khung mu .
1. Vn khc Hn Nm Vit Nam. Tp 2 - Thi Trn (1226- 1400) Tp thng. Tr.252. Nguyn vn:
5. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
117
118
Du Tng quy nh li ch
u i m Bn Hoa(2).
2. Thng phc
tc bc li bng la trng. Nm
tc di i m Triu Thin, tc
119
Triu phc (theo vn bia cha Din Thnh Bo n vi nin i 1333 th v Hng Phc
loi m th hin trn u pho tng quan triu Trn pht hin ti lng
(1)
120
vua Trn Hin Tng. Tuy nhin, hai loi m dnh cho vng hu ny c
nh Trn va tri qua hai cuc khng chin chng qun Nguyn ln th
b. Phc u
nht v th hai. Phi chng trong giai on ny, vua Trn Nhn Tng
Khong t nm 1225 n nm
u, mc bo phc nh ch quan
ch lc cho bit: ai hoc bng sng t, hoc bng vng, ty theo phm
m ny ca nh Trn v c bn tng
t nh m ca nh L v nh Tng,
o bo ta, ai sng t, khng mang ht, chp tay ly. Ghi chp cho thy
Tng ban ht cho Trn Thi Kin, khc bi minh do vua ng ch: Thi
Sn trinh cao/ Tng ht trinh lit/ Linh tri tin gic/ Vi ht nan chit(1).
i l th s dng. L thng ch i
v t chc i m Phc u, o bo
chn trn.
121
122
c. inh T
mo; Hong L nht thng ch, Loi ch, V trung ty bt xut hin c
Bn cnh , Loi ch
T cn c tn nm, gi l m Nhc.
(1)
(2)
(3)
123
thnh dng trn, b dng thng thnh dng cong, lm m thng dng
,
1. T in Vit - B - La . Tr.153, Tr.170.
2. (Vit) V trung ty bt - Quyn thng - Quan l. Nguyn vn: []
3. (Vit) Cng mc. Mc thng Ging nm 1301 thi vua Trn Anh Tng. Nguyn vn:
.
4. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn: [].
5. (Vit) V trung ty bt - Quyn thng - Quan l. Nguyn vn:
[]
6. Cch phn chia ca Phm nh H khng hon ton chnh xc. Ti phn kho v trang phc thi L Trung
Hng, chng ti s lm r s nhm ln ca ng.
124
nt s mc tng hnh thn m cong trn hng ra pha sau. Chnh hnh
mc.
(1)
Ring di vi nh vo m, Ton th
b v ti tin.
(2)
Ch inh nm ngang;
Trng s n , Bc Ninh.
thm di vi vo mc nn c ci chnh
m inh T c t nh vo trc nm
1. (Trung) Nguyn thi k s - Q.9 - S Giao thi tp. Tr.178. Nguyn vn: []
phn thng, trung, h ba phm, cai qun thuc quan nh thi gim,
th v, th n v.v.
Quy nh quan phc nm 1300 cho bit ton b ngch Tng quan
u i m Ton Hoa mu xanh nh quy ch trc y. Trong , m
125
tranh c nhiu im trng khp vi thc t Vit Nam thi Trn, chng
t thc.
(1)
126
(2)
Trung Quc.
i vi kiu dng m Ton Hoa ca Tng
quan thi Trn, chng ta khng bit g hn ngoi
m t ca Ton th v loi trang sc Cn hon
M ca Tng quan nh Trn (mt trc v mt sau) th hin trong Trc Lm i s xut sn .
127
I NT V TRC LM I S XUT SN
Trc Lm i S xut sn
l ha phm c v vo cui th
bc v ny n gp ta xin vi
tu hnh c o, ri khi ng V
sn c vit bi Hn lm vin
bt nh km bn tri bc Trc
lm i s xut sn , ta bit rng
Trn Quang Ch s hu ha
b bc tranh.
(1)
bt: [] S tch ca i s c
s, o s v nho s th hin r t
lm th ging D nh trong bi k
vit km sau bc Trc Lm i s
u bc ha, Dng S K
xut sn gi ng l ngi
ngi Giao Ch vn c th k li
c. Ta nhn thy bc v ny,
su mi by ngi Giao Ch bn
vy.
Trin, c tuyn vo Hn lm
qun o. Nh vy, c th bc
cm bc Trc Lm i s xut sn
n cho ta xem vit li k []
ha phm ny tr thnh vt
nh u do ng vit, ngi t x
(2)
(1)
(2)
1. (Trung) Minh thc lc - Thi Tng thc lc Q.268. Mc ngy Nhm T thng 2 nm Vnh Lc
th 22. Nguyn vn:
2. (Trung) Minh thc lc - Thi Tng thc lc Q.73. Mc ngy Mu Dn thng 11 nm Vnh Lc
th 5. Nguyn vn:
Quang Ch nh Trn ng
ch vo nm 1420, cng dp nh
Nh c suy tn mt thi bi ti
hi nh ngi hu chiu nh hc s
v truyn thn.
(2)
do ha s Trn Gim Nh v vo
ng Triu cm bt sa cho ng y,
ch cha c.
no so snh vi bc tranh ny c,
(2)
(3)
gi ca Trc lm i s xut sn
ha trc lc Hi ha quyn do
(1)
Lm i s xut sn l do Trn
bi biu. T c th on rng,
ng t n ch tinh diu. Ti
nm Vnh Lc th 18 (1420), v c
, khin phong tc ng vn ng
c a vo ni ph nh Thanh,
ca i s cng ch lu truyn mt
trong nc hm m, lm ra tranh
gi ca Trc Lm i s xut sn
c th l mt ha s Vit Nam.
Qun i triu Tng v triu Nguyn do Lu Vnh Hoa phc dng (Trung Quc
c i qun nhung phc sc); Binh lnh triu Trn (Bo tng Lch s Vit Nam).
[]
3. Nh trn. Nguyn vn:
133
134
chm khc hnh h (H ph), hnh my (Vn ph), hnh ra (Quy ph),
hnh tng v s i m u h c xc nh c
nin i thi Trn. iu ny khin chng ti ng
Tng tng lnh mc
gip Minh Quang, cm
ph vit thi Trn, khai
qut ti di tch Bo Thp,
x Thng Li, huyn Vn
n, Qung Ninh. (Th
gii di sn).
1. Y phc
thy na .
Vng hu v th dn thng mc o c
(1)
nm 1279 c ban Vn ph , nm
Kim Vn ph ; nm 1395, H Qu Ly
c thng lm Nhp ni ph chnh Thi
s Bnh chng qun quc trng s Tuyn
trung v quc i vng, eo Kim Ln ph
; nm 1351, vua Trn D Tng ban
1. (Trung) Trung Quc y quan phc sc i t in. Tr.85.
135
136
Ph n thi L mc o c trn bn
vt khp vi nhng m t v trang
phc thi L Trn. (Vn quan vinh
quy , th k XVII, XVIII. BTMTVN). V mu sc trang phc
thi L, Kin vn tiu lc ca L
Qu n cho bit: n bn triu
ngy nay th tc [] mc o thm
en thay i ri.
quy , Ging hc .
tin, vic ny thnh thi quen, khng thay i c.(1) Th ba, theo
si thng, u gi l ),
lnh, l, hi t kh l m
lm vi, mn nh la nn, rt hp mc vo
ma h.(1)
2. Kiu tc
Vo thi L, theo m t ca Chu Kh
(2)
nhng ghi chp ca s thn Trn Cng Trung nm 1292, ta thy quan
(3)
(4)
(5)
An Nam ch nguyn
(3)
Lnh cm ca
2. (Trung) o di ch lc - An Nam:
3. (Trung) Nguyn thi k s - Q.9 - S Giao thi tp. Tr.178. Nguyn vn:
2. Dn theo Nhng l khch trong hnh trnh khm ph Vit Nam. Tr. 41
3. (Vit) Kin vn tiu lc. Nguyn vn:
137
138
i t [] Hu Ty s ti s nghim khc
T (365 290 tr.CN) cng tng cp ti vic ngi Vit pha Nam sng
s si khng c co trc u . K
Tc gi ca cun Lnh Nam chch qui thi Trn, qua truyn v h Hng
(2)
Php Jean Baptiste cho bit ngi Vit cho rng u trc l mt hnh
ng xc phm n danh d, v ch c nhng k phm ti hnh s, khi b
bt mi b co trc u.(3)
Tuy nhin vo thi Trn, ngoi nhng ngi co trc vn c nhng
ngi bi tc chuy k hoc ct tc ngn nh ghi nhn ca Nghim Tng
Gin v Cao Hng Trng c ngi bi tc chuy k, c ngi ct tc, xm
mnh, i t, ming rng en(4). Nh vy cch ni ngi trong nc
u co tc ca Trn Cng Trung l cch ni c phn khoa trng.
y, Nghim Tng Gin v Cao Hng Trng u vin dn c tch, ghi
nhn ngi Vit c tc ct tc ngn v bi tc chuy k. Ring tc ct tc
5. (Trung) An Nam ch lc - Q.5 - Tin triu th s - Mn Vit kch Nam Vit Hn V hng binh chu Mn
Vit, Hoi Nam vng An thng th gin. Nguyn vn:
4. (Vit) Lnh nam chch qui - Hng Bng th truyn. Bn A.2107, VHv.1473, nguyn vn:
. Bn A.33: ct tc ngn tin vo sng ni.
5. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
139
Ph kho
mt, H Qu Ly c phong lm Ph
. Chnh v nhng
Ly sp t.
(2)
H Qu Ly t nhn l dng di
xa ca H Cng Mn, t Ngu Thun
sc t tn v hc vn v hm th vn
ha ca mnh. i vi nhng nh
thc t c nh hng su sc ti t
141
142
143
(4)
nm 1396 cho n khi nh H dit vong, Ton th cho bit: Quan nht
Khc Phi(3) Ngoi ra, Ton th cn ghi nhn nm 1437 vua L Thi
3. (Trung) K lc vng bin - Q.47 - Bnh nh Nam Giao lc. Nguyn vn:
Cm t khai qun, bn
dch ca Nxb. KHXH nm 1998 dch l qun hai ng khng chnh xc. Ngoi ra, cm t c
dch l cc tng quan chc tc theo chng ti cng khng chnh xc; ch y nn phin l tng,
hiu theo ngha ng t l theo.
145
NH HN TRUNG QUC
(theo Ton th v Tam l )
Cc loi m
i tng s dng
Nh H Vit Nam
Nh Hn Trung Quc
M Vin Du
Vng hu
Vng hu
M Khc Phi
Ng s i
Cung in mn li, Bc x
M Cao Sn
Quan vn
Lc phm tr ln
M Thi C
Quan vn, v
Lc phm tr xung
Phng Thng (hnh bnh hnh an xen). Ring m Chit Xung dnh cho v
quan, chng ti cho rng khng th da vo tn m m on y l loi
m c cnh chun gp (chit) ri hng thng ln tri (xung) nh m
Triu Thin, loi m dnh cho vng hu nh Trn. y, Chit Xung l
NH TRN T NM 1396 V NH H
Ban v
Phc sc
Phc sc
M Khc Phi, m Cao Sn, m Vin Du, m Thi C. Trn y l cc loi m theo quy ch thi
Hn ng do Nhip Sng Ngha, ngi thi Tng kho, vit trong sch Tam l . Nh H ti
ch cc loi m c thi Hn ng, nhiu kh nng da vo cun sch ny. D nhin, nhng chic
m khi c p dng vo triu nh i Ngu hn c s bin d.
1. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
2. Bi minh khc trn chic chung x Thanh Mai c c vo ngy 30 thng 3 nm Trinh Nguyn 14 nh
ng, tc ngy 20 thng 4 nm 798. Ni dung k khai h tn chc tc ca nhng thnh vin Hi Ty H
v nhng ngi tham gia c chung. Trong c nhng v nh: Tm chu An Lc ph Chit Xung y
Quch T Cng; Dim chu Dim xuyn ph Chit Xung Cao Tho; Tm chu an lc ph Chit Xung
Quch du l; Kinh chu T mn ph Chit Xung, thng ph Ng i Quch Lp; Chiu V hiu y Hng
chu gii hu Chit Xung, thng tr quc Thiu Ngh v.v. (Dn theo Vn khc Hn Nm Vit Nam. Tp
1. Tr.19). Tham kho thm nh ngha ca Hn in (Zdic.net).
Nht phm
Cao Sn
Ta
Chit Xung
Ta
Nh phm
Cao Sn
sm
Chit Xung
sm
Tam phm
Cao Sn
Hng
Chit Xung
Hng
T phm
Cao Sn
Lc
Chit Xung
Lc
Ng phm
Cao Sn
Bic
Chit Xung
Bic
Lc phm
Cao Sn
Bic
Chit Xung
Bic
Chnh tht
phm
Thi C
Bic
Thi C
Bic
Tng tht
phm
Ton Hoa
Bic
Ton Hoa
Bic
Bt phm
Thi C
Xanh
Thi C
Xanh
Cu phm
Thi C
Xanh
Thi C
Xanh
chng lm quan theo quy ch trong bng vn, ngi khng c chng
ca tng lnh thi H vn k tha gip phc thi L - Trn. Ngoi ra,
Ph lc 1
(doanh tri to sng thn c), xy Khi Gip xng (xng ch to o Gip
m Tr),
tc ch cho php dn
1291, khi vua Trn Thnh Tng mt, vua Trn Anh Tng ni vi s thn
(3)
(4)
sau, trc khi ra trn, vua quyt nh mc qun phc mu en, cho
trn mu xanh lam, c vt, tht thao, i hi. Cc chc dch cai qun
em con gi g cho.(4)
,,,,
2. (Trung) An nam ch lc - Q.3 - i Nguyn phng s - Trng thng th hnh lc. Nguyn vn:
147
Ph lc 2
148
T 1416 N 1423
ti cht.
(1)
khn v ng n, i vi vc dn kh v ng mc.(1)
1. (Trung) K lc vng bin - Q.63 - Doanh nhai thng lm tp - Chim Thnh. Nguyn vn:
2. (Trung) Minh thc lc - Thi Tng thc lc - Q.214. Mc thng 7 nm 1419. Nguyn vn:
[]
3. (Vit) L Qu n ton tp - Tp III - i Vit thng s. Tr.96.
4. (Vit) Loi ch - L nghi ch - Tang nghi v tang phc. Tr.75.
5. (Vit) Vn i loi ng - Q.5 - Phm vt cu. Tr.21.
Ngun dn
Nin i
S lng tht la
Thng 12
nm 1416
1.668 tht
10.000 chic
Thng 12
nm 1417
1.252 tht
10.000 chic
Thng 12
nm 1418
1.288 tht
10.000 chic
Thng 12
nm 1419
1.325 tht
10.000 chic
Minh thc lc
- Thi Tng thc
lc. Q.232
Thng 12
nm 1420
2.265 tht
10.000 chic
Minh thc lc
- Thi Tng thc
lc. Q.244
Thng 12
nm 1421
1.535 tht
7.535 chic
Thng 12
nm 1422
1.390 tht
8.430 chic
Thng 12
nm 1423
1.747 tht
10.000 chic
149
Ph lc 3
150
dn n vic phin dch thiu chnh xc. c bit phn Chng phc
ng. ai hoc bng sng t, hoc bng vng, ty theo phm trt, ht ng
cc kin thc v phc trang nn cch hiu v phin dch c nhiu sai st.
dch li nh sau:
Nguyn vn:
Dch ngha:
Quc ch c m Bnh Thin, m Quyn Vn, m Ph Dung, mc
o Cn, eo ai Kim Long, c khoc phng tm khc lnh bng l trng
thu b gm nh vng, trn chu, tay cm ngc khu, phm tt l nhn
qun thn ly mng. M ca tc vng ba bc, m ca tc hu hai
151
153
1. (Hn) Sau khi nh Minh sp , vng triu Triu Tin vn tip tc s dng nin hiu Sng Trinh (v
vua cui cng ca nh Minh) cho ti tn u th k XIX. Triu Tin thc lc khng t ln ca ngi cng n
nh tri b ca nh Minh dnh cho Triu Tin, nh n ti to ca Thn Tng hong (ch Minh Thn
Tng), t khi m ci n gi, cha tng thy chp vo in tch. Th gi l Nhn, chng g ln bng o
cha con, Ngha chng g ln bng o vua ti l vy. M trong o vua ti, chu n v cng, cha tng c
mi quan h no nh triu ta vi Hong Minh vy. (Hiu Tng thc lc. Mc ngy Bnh Tut thng 10 nm
th 8. Nguyn vn:
); Triu ta i vi i Minh, l vua
ti m cng l cha con vy. (Hiu Tng thc lc. Mc ngy Bnh Tut thng 7 nm th 16. Nguyn vn:
)v.v.
2. (Trung) Minh Thi t thc lc - Q.26 - Mc ngy Bnh Dn, thng 10 ma ng, Hng V nguyn nin.
Nguyn vn: ,
154
ngay sau khi ln ngi, ng lin thc hin k hoch ti thit trt t Hoa
quc gia t ch, khng mun chu s chi phi ca triu nh Trung Hoa.
thc, ngay sau khi nh Minh thnh lp, nm 1368 vua Trn D Tng
Thi T ban cho vua nh Trn v sau, thng xuyn c li nhc nh: cc
(2)
(4)
3. (Trung) Minh Thi t thc lc - Q.47 - Mc ngy Nhm Tut, mng 1, thng 12, nm th 2 nin hiu Hng
V. Nguyn vn:
4. (Trung) Chn trch tp - Quyn 11 - Tng ty M Lng qun s An Nam t. Nguyn vn:
[]
155
156
din bin thi cuc by gi, vic knh nh Minh nh knh cha, yu Chim
Thnh nh yu con l vic hon ton khng th. Cui cng, nm 1406,
ca cc triu i L, Trn kh c th
(2)
c trong qun doanh, khng ra lnh cho binh lnh t ngay, li xem
157
158
159
160
phc: Triu phc, Cng phc v Thng phc, cn trang phc L Trung
Hng hp nht quy ch Cng phc v Triu phc, ng thi phn chia
chp thun kin ngh ca Lng ng, sao phng mt phn quy ch o
r quy ch trang phc chu vua v trang phc hu cha. Th ba, thi L
bi th chc mng Gin ngh i phu Nguyn c Trai, Phan Phu Tin
Trung Hng.
(1)
triu v i yn .
(2)
L b ty by t nghi trng, l b sn
M Min 12 lu ca thin t nh
Chu, dy honh buc c mu son.
1. (Vit) c Trai di tp - Q.1 - H Gin ngh i phu Nguyn c Trai. Nguyn vn: .
2. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
161
162
(1)
163
no, hin cha th kho c. Sau khi phc quc, L Li ln ngi vua,
li cho bit trong l cy rung Tch in, vua L Hin Tng mc o Cn,
1442, khi s thn nc An Nam L Thn t bit vua Minh, vua Minh
1456, vua L Nhn Tng tip tc phi s thn sang nh Minh tu cng
Ngoi ra, trong thi gian tr v ca vua Nhn Tng, Thnh Tng,
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn:
[]
3. (Trung) Minh thc lc - Anh Tng thc lc - Q.90. Mc thng 3 nm Chnh Thng th 7. Nguyn vn:
164
ny cho bit: Quc vng An Nam L Tun (ch vua L Nhn Tng) tu: i
qua t liu vn t v tranh tng thi L hin cn, chng ta khng thy
vng Triu Tin. Vua khng cho.(1) Vic sai s sang Minh xin Cn Min
vn tip tc c thc hin vo thi vua Thnh Tng v vua Hin Tng.
lng bi, nhiu kh nng cc vua Nhn Tng, Thnh Tng, Hin Tng vn
(2)
cng ng thi xin ban cho o m , ln ny, vua Minh ban cho Quc
sai s sang cng, nhn tin xin trang phc Cn Min, vua khng cho, ch
Huy trang phc B Bin, ai sng t dt vng. S thn An Nam ni, quc
phc ca b ti, xin ban cho trang phc khc. Quan b L ni: An Nam
nh Minh - TQ ch)
mi lp, t phi ban cho trang phc B Bin, khin cho khng mt s
tn nghim lm cha t mt nc; li ban cho Thng phc nht phm,
khng qun ci ngha b ti th Trung Quc. Nay xin nh vy l lm
lon quy ch ca triu nh, khng th chp thun c. Song nhng li
ny khng phi l ti ca s thn, m l li tu lo lu ca k thng s,
phi trng tr. Song vua c bit tha cho.(4)
Nh vy, sau nhiu ln xin trang phc Cn Min, nh Minh ch ban
tng vua L trang phc B Bin, mt loi L phc ca vua, hong t, thn
vng nh Minh s dng trong nhng dp l nh. ng thi, vua Lu
1. (Trung) Minh thc lc - Anh Tng thc lc - Q.279. Mc thng 6 nm Thin Thun nguyn nin. Nguyn
vn: :"",
1.Triu Tin Th Tng mc Long bo; 2.Cung Hin vng L Trinh nh Minh mc Cn Min theo
quy ch c; 3.Hng Hin triu Minh mc Long Cn kiu mi; 4. Lu Cu Thng Trinh vng
mc trang phc B Bin.
2. Thng phc
a. Xung Thin
Theo s t nh ca L b ty ng gim Lng ng, t nm 1437,
165
167
coi l loi m t thc. Song chng ti cho rng vic sc trang sc vng
bc ln m dng nh tr thnh truyn thng ca cc triu i Vit
nam, nn nhiu kh nng loi m Xung Thin ca cc v vua thi L s
b. Hong bo
2. (Vit) Loi ch - L nghi ch Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn:
chiu hoa vn rng thi L s, rng thi L - Trn v hoa vn rng Trung
pht trin t kiu dng rng L - Trn, ng thi cng chu s nh hng
(1)
168
v b cc hoa vn sc trn o.
169
170
phm mc o mu khng hp vi
o mu xanh. i t m L St ni:
vo nhng bui Thng triu ngy 5, 10, 20, 25, ch trang phc m Sa
kt hp vi o bo c trn nh B t
Lng ng t nh li ch quan
bit vo thi L Trung Hng, kiu dng m Gii Tri khc vi m Phc
m ca nh Minh c p dng vo
u (m Gii Tri triu Nguyn l m Phc u nh thm hai chic sng nh trn trang sc Bc
thi vua L Hin Tng. Ring m Gii Tri vi kiu dng Lng quan vn
(1)
Thng triu ca vua Trn Anh Tng. Vo thi thuc Minh, nh Minh
(2)
quy nh quan li v sinh vin Vit Nam nht lot s dng m Phc u
[][]
171
172
to hn m ca cc quan vn v khc,
on thm.(1)
Kt hp s liu vi t liu nh
vn theo kiu c.
Ngha l t nm
tc cng, hu, b, ph m v cc
sc Dng ng nh ln m.
(1)
173
chun m Sa to ngn.
b. Bo phc
nh phm dng Tin hc, quan v dng S t, quan vn tam phm dng
l B phc.
(2)
174
Quan Vn
M
ai
B t
Phc
sc
ai
B t
Phc
sc
Nht
phm
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
S t
Nh
phm
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
S t
Tam
phm
Phc
u
sc
bc
ai i
mi sc
bc bc
l
Cm
k
Phc
u
sc
bc
ai i
mi sc
bc bc
l
Bch
trch
T
phm
Phc
u
trn
ai i
mi sc
thau
bc l
Khng
tc
Lc
Nn
bc
ai i
mi sc
thau
bc l
Lc
Ng
phm
Phc
u
trn
ai i
mi sc
thau
bc l
Vn
nhn
Lc
Nn
bc
ai i
mi sc
thau
bc l
Bo
Lc
Lc
phm
tr
xung
Phc
u
trn
ai tc
hng
vin
thau
bc
on
thm
Bch
nhn
Xanh
Nn
son
ai tc
hng
vin
thau
bc
on
thm
Tng
Xanh
Nh
Triu Tin
Nh L
T 1429 - 1466
T 1466 v
sau
Nht phm
Ta
Nh phm
Tam phm
Xanh
T phm
Xanh
Lc
Lc
Ng phm
Xanh
Xanh
Bic
Lc
Lc phm
Xanh
Xanh
Bic
Xanh
Tht phm
Xanh
Lc
Bic
Xanh
Bt phm
Lc
Lc
Xanh
Xanh
Cu phm
Lc
Lc
Xanh
Xanh
Quan V
2. Thng phc
a. Sa
M Sa l phin bn dng trn ca m Phc u, nh L p dng
lm trang phc Thng triu cho b quan k t nm 1437. Bc ha chn
dung Nguyn Tri hin lu gi ti Bo tng Lch s Vit Nam, bc ha
175
176
Thng 9 nhun nm 1471, vua L Thnh Tng chnh thc p dng quy
quan Ngh v trong Nhng khu truyn gio ca cha Marini u th hin
1. Quan Lu Cu (Tranh Ogoe thi xa xa); 2. Chn dung Nguyn Tri, quan thi L s Vit Nam
(Bo tng Lch s Vit Nam); 3. Chn dung T Quang Khi, quan nh Minh Trung Quc; 4. Chn
dung Trng Mt Tn (Jang Mal Son) quan Triu Tin (mingyiguan). Trong bi th Tng s thn
Lu Cu, Phng Khc Khoan vit: Ni sng phong vc tuy khc bit, o m l nhc li ging
nhau (). Cu th khng hn l so ng, m phn nh kh
chn thc cc din l nhc o m tng ng gia cc nc Vit - Minh - Triu Tin - Lu Cu
khong th k XVI n th k XVIII.
Quan li An Nam mc Thng phc (nm 1751) qua 3 d bn ca Hong Thanh chc cng . 1.
Bn dn theo Yn Hnh lc (Hn Quc). 2. Bn dn theo Hong Thanh chc cng , k hiu
16. 22421 th vin trng i hc Waseda (Nht Bn). 3. Bn dn theo Tp ch T Cm Thnh k
131 thng 4.2005 (Trung Quc).
b. B phc
Triu Tin v Trung Quc trc thi Gia Tnh. T cui thi Minh, thut
177
178
Nay quan vin b tnh cc ngi, hy nghe li trm, Hung bi trn quan
ch B t ca nh Minh v quy ch
dng B t ca nh L khng k
thng quan thu mt con, phn ty thu hai con. Cc hnh my nc,
sng ni, cy hoa, nhiu hay t, tha hay rm u cho ty ch tc, khng
(1)
179
t, ch c i Vit triu L.
V cht liu o bo, Cng mc cho bit, cc quan t nht, nh
phm tr ln dng cc hng gm vc thu hoa; t tam phm n ng
phm dng gm vc; t lc phm tr xung dng gai, lnh. Mnh ph
theo phm trt ca chng. Gim sinh, nho sinh, hc sinh, sinh , li
in, con chu quan vin u dng lnh, l. Dn gian u dng lnh, l,
vi, la.(1) C iu, trang phc ca b quan vo mi ma khc nhau li
c quy nh khc nhau, nh t thng 10 tr i, mc o l t gai, t
thng 2 v sau, mi mc o the, nu gp ngy ma gi, mc o bng the
hp thi tit.(2)
B t Bo ca quan v Tam phm nc Triu Tin, Hn Quc (Bo tng C Cung Quc
lp Seoul. nh: TQ).
Tht phm
Kh xch
Bu
Tin hc
Tng
Bt phm
Hong ly
T ngu
Tin hc
Tng
Cu phm
Am thun
Hi m
Tin hc
Tng
V nhp lu
Luyn thc
Giy Tch
: Mt trong
B t K ln. 1. Ha tit K ln thi L Trung Hng (Bn rp ha tit M thut c Vit Nam); 2.
B t Vit Nam (Silken threads-A History of Embroidery in China, Korea, Japan and Vietnam); 3.
B t thi Minh (Cm t vn chng); 4. B t Triu Tin (Bo tng C cung quc lp Seoul. nh:
TQ); 5. B t thi Thanh (Thanh s thng in lc).
Tch vn tn ti v c duy tr
vo thi L s. i Vit thng s
m t inh Lit ung dung i giy
Nguyn Tri i giy Tch. (Bo tng
Lch s Vit Nam).
(2)
tng c
Nh Minh
Nh L
Cc tc cng, hu, b, ph m
thu hnh K ln, Bch trch
B t ca hong thn v
vng cng thu hnh K ln
Phm cp
Quan vn
Quan v
Quan vn
Quan v
Nht phm
Tin hc
S t
Tin hc
S t
Nh phm
Cm k
S t
Tin hc
S t
Tam phm
Khng tc
H bo
Cm k
Bch trch
T phm
Vn nhn
H bo
Khng tc
Ng phm
Bch nhn
Hng bi
Vn nhn
Bo
Lc phm
L t
Bu
Tin hc
Tng
181
182
Tr mi.
trc ng git gic lp cng(1). Ngoi ra, loi cnh phng bng
th thy s hin din ca loi cnh phng ny qua tranh Kim Cng
c nin i th k XVIII.
(1)
(3)
lc s cc v cm qun u i m bc, c
1470
2. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
,
3. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
. Kim phng x, kim hng phng x c dch l cnh m thu phng vng, cnh nm
vng, thu phng , u khng chnh xc.
Ph kho
TRANG PHC NH MC (1527-1592)
183
ng
cng ca triu L s, t
o m ca b quan nh Mc v c bn
T Mc ng Dung, Thi
cn lu .
quyn
184
thn
Mc
Tng Mc ng Doanh c
th coi l thi k nh thnh
ca nh Mc. in chng,
ch triu L.
(1)
185
, ring tng cha Phc Hi, cha Phc Linh v cha V Cng,
pha trn m cn c min bn. Cc pho tng ny u mc o on
lnh c trn, pha trong mc lt o giao lnh, t c tr xung tht mt
di phc sc tng t nh t tt chng ln ba lp, bung di xung
chn. y c th l L phc ca vua nh Mc.
2. M dng ng, tng t m Thng Thin vi nhng np gp
thng, c nh cc ht ngc chu, ti v tr trn m c trang sc
hnh chim dang cnh trong t th bay chc u thay v trang sc Bc
sn (Tam sn) nh tng cha Trnh Sm cha Kim Lin, H Ni.
Loi m dng ng nh trang sc ch Vng v hnh chim bay chc
u u l cc loi m c trng ca tng thi Mc. Ring trang sc
chim dang cnh chc u nh trn trn m ht sc gn gi vi loi
Tng hong thn nh Mc th ti cha Dim, Vn An, Bc Ninh (nh: TQ); Tng vua Mc
ng Dung th ti cha Tr Phng (Hi Phng); Tng vua Mc th ti cha Ngo (Phc Th).
(nh: Nguyn Th Dung).
Ph lc
Chu vua
M
B t
ai, Thao
Hong t, vng t
c phong quc cng
Dng
ng
Ta
K ln
ai k
thch (
qu) bc
vng
Phc
u
Ta
Tam thi:
K ln;
Tam thiu:
Bch trch
ai bc
vng
t,
Hong t, vng t
phong chc tam thi,
tam thiu gia phong
qun cng
Phc
u
S t
vng
Hong t, vng t
phong t hu c
gia phong qun cng
ai t gic
bc bc
Hong t, vng t
phong c ng
tri, c kim s gia
phong qun cng
Phc
u
S t
ai t gic
bc bc
Hong t, vng t
phong hiu im,
c, tham c, lnh
gia phong qun cng
Nn
sn
bc,
nh
hng
mao
S t
Dy thao
kp, xu
ngc, cm
kim
Hong t, vng t
phong qun cng
Sa
Dy thao
kp, xu
ngc
Hong t, vng t
cha c phong
Lng
Cn
en
o
the
en
Hong
357
Nht phm
Phc
u
S t
ai sng
t bt bc
Quan
Phc
u
S t
ai sng
t bt bc
Phc
u
S t
ai i
mi
Nn
bc
nh
hng
mao
Nn
sn
son
nh
hng
mao
Nn
sn
son
nh
hng
mao
Nht phm
Phc
u
Ta
Tin hc
ai sng
t bc bc
Nh phm; quan
ng s hm chnh tam
phm
Phc
u
Tin hc
Ng s:
Gii tri
ai sng
t bc bc
Tam phm
Phc
u
Cm k
ai i
mi
T phm; quan th c
kim ng s hm
ng phm
Phc
u
Khng tc
Ng s:
Gii tri
ai i
mi
Ng phm; quan th
th, th ch hm lc
phm; quan hnh,
ng s hm tht phm
Phc
u
Khng tc
hnh,
Ng s: Gii
tri
ai i
mi
Lc phm v lc khoa
cp s trung hm
chnh tht phm
Phc
u
Xanh
Vn nhn
ai k lam
hng
Tht phm
Phc
u
Xanh
Bch hc
ai tc
hng
358
Quan
vn
Tng
Bt phm v cc chc
ng tri ph hm tht
phm; tri huyn, tri
chu hm tng tht
phm, t ban, hun
o hm cu phm
Phc
u
Xanh
en
Tiu liu
ai sng
tru bc
thau
Cu phm
Phc
u
Xanh
en
Tiu liu
ai sng
tru bc
thau
Dy thao
n, eo
kim
Dy thao
n, eo
kim
Dy thao
n, eo
kim
Hong
t,
vng
B t
ai, Thao
Hong t, vng t
lm cc chc tam
thi, tam thiu m
c tc qun cng
Phc
u
Ta
Tam thi:
K ln;
Tam thiu:
Bch trch.
Thu bng
kim tuyn
-ai nh
k thch
bt vng
-Hia, bt
tt
Phc
u
-Tam thi:
Bch trch;
Tam thiu:
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng t
lm cc chc t hu
c m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Cc chc t hu
c m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng
t lm cc chc
c ng tri, c
thim s m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
t,
quan
v
359
Cc chc c
ng tri, c
thim s m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
i mi
bt bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng
t lm cc chc
hiu kim, c,
lnh, tham c,
v s m c tc
qun cng
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
S t
-Dy thao
kp xu
ht ngc
-eo
gm
hiu kim,
c, lnh, tham
c, v s m c
tc qun cng
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
H bo
-Dy thao
kp
- eo
gm
Hong t, vng t
c tc qun cng
Sa, c
ch en
t ni
o trc
lnh,
mu
H bo
Sa
o trc
lnh,
mu
Tng
Cc chc hiu
im, c, tham
c, ph c,
lnh th v, t hu
hiu im m c
tc hu
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
Tng
Thu bng
t
-Dy thao
n.
- eo
gm
Cc chc ch huy
s, ch huy ng
tri, ch huy thim
s, ch huy s, ch
huy ng tri, ch
huy thim s, tng
tri, ng tng tri,
thim tng tri m c
tc hu
Nn sn
son
o trc
lnh,
mu
Tng
-Dy thao
n. eo
gm
360
-Dy thao
kp xu
ht ngc
-eo
gm
Cc chc l, trn
in qun tng
qun, lc s hiu y,
thin h, qun lnh,
ph l, chnh
y, ph thin
h, trung y, lang
tng, ph qun
lnh, bch h,
ht, ph trung y,
ph lang tng, ph
qun lnh, t hu
tin hu lang tng,
y, chnh v y,
ph ht, t hu
tin hu ph lang
tng, ph v y, v
y, ph y, ph
trung y
Nn
sn son,
chp
nh
hng
mao
o trc
lnh,
mu
-Dy thao
n.
-Chc trn
in cm
kim v
di ng.
-Cn li
cm roi v
kim
Cai i, ph cai i,
chnh i trng,
ph i trng
d trng coi qun
lnh m cha c
chc tc
M
Thanh
Ct
o
Thanh
Ct
khng
lt
-Cm
gm
Cc chc lm vic
ngoi nh tng
binh s, tng binh
ng tri, tng binh
thim s
-Dy thao
kp
- eo
gm
Quan
vn
C
tc:
o ;
cha
c
tc:
o
xanh,
lc
Tng
-ai nh
g k lam
hng bt
thau.
-Hia, tt
bng l
Phc
u
Ta
Tin hc
-ai nh
sng t bt
bc.
Hia, bt tt
Thng th, ng s
Gii Tri
-Thng
th: Tin
hc. Ng
s: Gii tri
- ai nh
sng t bt
bc.
Hia, bt tt
T hu th lang
Phc
u
Sa k
- ai nh
i mi
bt bc.
Hia, bt tt
361
362
Phc
u.
-Ng s:
Gii Tri
-C
tc:
.
-Cha
c
tc:
xanh,
lc.
Khng
tc.
-Ng s:
Gii tri
- ai nh
i mi
bt bc.
Hia, bt tt
Cc chc t khanh,
tham chnh, ph
don, hc s, t
nghip, th ging,
th th, hiu th,
khoa, th ch,
hnh
Phc
u. -
hnh:
Gii Tri
Nh
trn
Khng
tc. -
hnh: Gii
tri
-ai nh
g k lam
hng bt
thau.
Hia, bt tt
Cc chc cp s,
hin s
-Cp s:
Phc
u.
-Hin
s: Gii
Tri
Nh
trn
-Cp s:
Vn nhn.
-Hin s:
Gii tri
ai nh
g k lam
hng.
Hia, bt tt
Cc chc hn lm
hiu l, hiu tho,
gim st ng s cc
o
-Hn
lm:
Phc
u.
-Cai o:
Gii Tri
Nh
trn
Hn lm:
Bch nhn.
Cai o:
Gii Tri
ai nh
g k lam
hng.
Hia, bt tt
Cc chc thng
chnh s, thim s,
kinh lch
Cc chc thng
chnh s, tham
ngh, lang trung,
thiu thim s, hin
ph, thiu khanh,
thiu don, trung
th x nhn, t
thin lnh, ph
on s, vin ngoi
lang, thng chnh
tha, tri ph v
nhng chc t
khanh, thiu khanh
lm vic ngoi
Dng
mu
xanh,
mu
lc
Anh v
(vt)
-ai nh
sng tru
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc tu son,
gio th, hc chnh,
cp mn s, ng
tri ph, t v, chiu
gim, in th, tr
trung, thng phn,
lc s, in th, i
chiu, gim b, t
thin gim tha,
t mc hu mc,
cp mn ph s,
tri huyn, tri chu,
huyn tha, ng
quan chnh, chnh
t, ng tri chu,
quan, in b, t
ban, hun o
-Phc
u
Dng
mu
xanh
mu
en
Thun
am. (Liu
thun)
ai nh
sng tru
bt thau.
Hia, bt tt
Cc thi y vin i
s, vin s, ng y,
nghim bin, lng
y chnh, khn chn,
lng y ph, thi
quan th chnh,
ng vn nh nhc
th chnh, tha d
cc cc chnh, gio
phng ty chnh, t
thn lang
-Phc
u
-o
mu
xanh,
mu
en
Thun
am (Liu
thun)
ai nh
sng tru
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc trng
s, bnh s, thng
s, chnh ph t
ngh, ph hiu y,
th c, ging d, v
y, tri b, s, tri
s, in s, ch b,
x mc, ngc tha,
cc hng thuc vin
tp lu
Sa n
dng
o
Thanh
Ct c
lt
Nhng ngi tn
tht thc th cc
chc lng chnh,
lng ph, lng tha
Phc
u
-C
tc:
mu
;
cha
tc
mu
xanh,
lc
363
Vn nhn
ai nh
i mi
bt bc.
-Hia, bt
tt
Ni
quan
Cc chc ni gim,
tng thi gim,
thi gim, chng
gim m c tc
qun cng
Phc
u
Mu
H bo
ai nh
i mi
bt bc.
-Hia, bt
tt
Phc
u
C
tc:
mu
;
cha
tc:
mu
lc
Vn nhn
-ai nh
i mi
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc t hu
thi gim, t hu
gim tha, t hu
im
Phc
u
C
tc:
mu
;
cha
tc:
mu
xanh,
lc,
en
Bch nhn
Cc chc phng
ng, gim b
364
Sa
-ai nh
g k lam
hng bt
thau. -Hia,
bt tt
o
Thanh
Ct
c lt,
khng
ph
hu
Nh
phm
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
bc lnh
l
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng
t sc
bc
bc
lnh
l
Bch
trch
Tam
phm
Phc
u
sc
bc
ai i
mi sc
bc
Cm
k
Phc
u
sc
bc
ai
i
mi
sc
bc
S t
T
phm
Phc
u
sc
ng
thau
ai i
mi sc
thau
bc
on
thm
Khng
tc
Lc
Nn
bc
Tht
di
ai
mu
ta
Lc
Ng
phm
Phc
u
sc
ng
thau
ai i
mi sc
thau
bc
on
thm
Vn
nhn
Lc
Nn
bc
Tht
di
ai
mu
ta
Bo
Lc
Lc
phm
tr
xung
Phc
u
sc
ng
thau
ai tc
hng
vin
thau
bc
on
thm
Bch
nhn
Xanh
Nn
son
Tht
di
ai
mu
xanh
Tng
Xanh
Phm
cp
Nht
phm
Quan vn
Quan v
ai
B t
Phc
sc
ai
B t
Phc
sc
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
bc lnh
l
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng
t sc
bc
bc
lnh
l
Bch
trch
Chu cha
Chc tc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc tam thi, ch en t
tam thiu m c tc
ni
qun cng
ai, Thao
o Thanh Ct,
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
365
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc c ch en t
ng tri, c thim
ni
s m c tc qun
cng
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Cc chc c ng
tri, c thim s m
c tc qun cng
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc hiu ch en t
kim, c, lnh,
ni
tham c, v s m
c tc qun cng
o Thanh Ct
c ph hu
-Dy thao kp
xu ht ngc.
-Cm gm
o Thanh Ct
t,
quan
v
366
Cc chc t hu c
m c tc qun cng
Sa
Sa
Sa
Sa, c
Hong t, vng t c ch en t
tc qun cng
ni
o trc lnh,
mu , B t
h bo
-Dy thao kp
xu ht ngc.
-eo gm
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
-Dy thao n.
-Cm gm
Cc chc ch huy s,
ch huy ng tri,
ch huy thim s, ch
huy s, ch huy ng
tri, ch huy thim s,
tng tri, ng tng tri,
thim tng tri m c
tc hu
Sa
o Thanh Ct
c lt
-Dy thao n.
-Cm gm
Cc chc l, trn
M Thanh
in qun tng qun,
Ct
lc s hiu y, thin
h, qun lnh, ph
l, chnh y, ph
thin h, trung y,
lang tng, ph qun
lnh, bch h, ht,
ph trung y, ph lang
tng, ph qun lnh,
t hu tin hu lang
tng, y, chnh
v y, ph ht, t
hu tin hu ph lang
tng, ph v y, v
y, ph y, ph
trung y
o Thanh Ct
c lt
Cai i, ph cai i,
M Thanh
chnh i trng, ph
Ct
i trng d trng
coi qun lnh m cha
c chc tc
o Thanh Ct
khng lt
Cm gm
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc lm vic
ngoi nh tng
binh s, tng binh
ng tri, tng binh
thim s
Quan
Sa
367
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Cc chc t khanh,
tham chnh, ph don,
hc s, t nghip, th
ging, th th, hiu
th, khoa, th ch,
hnh
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc cp s, hin
s
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc hn lm hiu
l, hiu tho, gim st
ng s cc o
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
368
Sa
Sa
Cc thi y vin i s,
vin s, ng y, nghim
bin, lng y chnh,
khn chn, lng y
ph, thi quan th
chnh, ng vn nh
nhc th chnh, tha
d cc cc chnh, gio
phng ty chnh, t
thn lang
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
o Thanh Ct
c lt
Dy thao n
Ni
quan
Dy thao n
Cc chc trng s,
bnh s, thng s,
chnh ph t nghi,
ph hiu y, th c,
ging d, v y, tri b,
s, tri s, in s,
ch b, x mc, ngc
tha, v cc hng
thuc vin tp lu
Sa n
dng
o Thanh Ct
c lt
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Cc chc ni gim,
tng thi gim, thi
gim, chng gim m
c tc qun cng
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc t hu thi
gim, t hu gim
tha, t hu im
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
Dy thao n
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
o Thanh Ct
c lt
Chc tc
o m
369
Dn gian th t cc chc sc
tr xung
370
Phm
trt
Trn
nht
phm
(Tn
nhn
ph
tn
nhn
lnh)
Ban vn
Phc u
trn, m
ca quan
chnh
nht
phm nh
trn. m
ca quan
tng nht
phm 1
kha kiu
vng, 2
ht vng
cao 5
phn, cn
li nh
trn
-Mng
bo c
trn,
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
Chnh
tng
nh
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng, sc
giao long
vng
Nh trn
Chnh
tng
tam
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng,
hoa vng
mt
trc v
mt sau;
hai cnh
chun
vin bc
vng
Nh trn
Ban v
Y,
thng,
B t
ai, hia,
tt
Y,
thng,
B t
ai,
hia
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng, 2
ht vng
cao 6
phn;
ngch
tng
vng, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng, sc
giao long
vng
-Mng
bo c
trn, mu
ta
-ai: sc
ton vng,
mt trc
v sau u
tr mt
hnh rng
bn mng;
cn li tr
Tin hc,
nn
Phc u
vung
1 kha
kiu
vng, 2
ht vng
cao 5
phn; cn
li nh
quan vn
-Nh
ban vn;
thng
thu K
ln
-Nh
ban
vn;
ai tr
K ln
-Thng
thu Tin
hc xen
hoa, mu
Chnh
tng
nht
phm
-Hia u
vung
mu en
-Bt tt
vin gm
Nh trn
Phc u
vung
-Nh
ban vn;
thng
thu K
ln
-Nh
ban
vn;
ai tr
K ln
-ai: sc
ton vng,
mt trc
v sau ai
u tr
hnh Tin
hc; cn
li, tr
hnh hoa,
nn
Phc u
vung
Nh
ban vn;
thng
thu
Bch
trch
-Nh
ban
vn;
ai tr
Bch
trch
ai: sc
ton
vng, b
mt vng
khng
chm tr,
nn
Phc u
vung
Nh
ban vn;
thng
thu S
t
Nh
ban
vn
-Thng
thu Tin
hc xen
hoa, mu
371
Chnh
Tng
t
phm
372
Chnh
tng
ng
phm
Chnh
tng
lc
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
bc, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng
-Hoa bo
c trn
(thu
hoa),
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
-Thng:
lm bng
sa, on;
mu
xanh, lc
ty nghi;
nn hoa
trn, mu
, thu
Khng
tc vin
gm
ai: mt
i mi,
hai vin
di ca ba
ming i
mi pha
trc bc
vng, cn
li u bc
bc, nn
Phc u
trn, 1
kha kiu
bc, hoa
bc
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
bc
-o bo
c trn
lm bng
sa, on,
nh B
t thu
Vn
nhn,
nn ;
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
ai: mt
i mi
bc bc,
nn
Phc u
trn, hoa
bc
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
bc
Nh trn,
B t
thu Bch
nhn
ai: ba
ming
pha trc
mt i
mi, cn
li l sng
en, u
bc bc,
nn ai
Phc u
vung
-Chnh
t phm:
o Giao
bo
(thu
giao
long) c
trn
Nh
ban
vn
Chnh
tng
tht
phm
Phc u
trn, hoa
bc trc
sau u
1 bng,
hai cnh
chun
vin trn
-Tng t
phm:
o Hoa
bo
(thu
hoa) c
trn,
cc mu
xanh,
lc, lam,
en ty
nghi
Phc u
vung
-o bo
nh ban
vn ng
phm,
B t
thu Bo
Nh
trn, B
t thu
L t;
tng tht
phm B
t thu
L t nn
xanh
-ai: mt
sng en
bc bc,
nn
- Bt tt:
mu thi
lc
-Thng:
lm bng
sa, on,
mu
xanh, lc
ty nghi;
phn
mu
thi lc
hai bn
thng
khng
thu hoa
trn.
Nh
ban
vn
373
-Thng
thu Bo
Phc u
vung
-o bo
nh ban
vn lc
phm,
B t
thu
Hng
-Thng
thu
Hng
Nh
ban
vn
Ban vn
Ban v
Y, thng,
B t
ai, hia, tt
Y,
thng,
B t
ai,
hia
374
Phc u
trn, 1 bc sn
vng, 1 ngch
tng vng
cao 4 phn,
pha ngoi
tr hnh giao
long; 2 kha
gin vng;
pha trc 1
hoa vng, 2
giao long vng;
pha sau 2 hoa
vng; hai cnh
chun vin
bc vng, b
mt sc giao
long bn ngc
bng vng, u
cnh chun
u sc vng;
2 nh vng,
2 nhiu tuyn
vng
-o bo mu
c ng, may
bng on
Bt ti thu
hnh T linh,
t ng sc gia
vng.
-Thng
lm bng sa
mt, t mu
hoa xch ng
sc gia vng,
thu hnh
Tin hc
Phc u trn,
trang sc nh
chnh cht
phm, ring
ngch tng
cao 3 phn,
tr hnh hoa;
mt m khng
c ngc chu;
u hai cnh
chun khng
sc vng
Phc u
trn, 1 bc sn
vng; 2 kha
gin vng;
pha trc 1
hoa vng, 2
giao long vng;
pha sau 2 hoa
vng; hai cnh
chun vin
bc vng, b
mt sc giao
long vng; 2
nh vng, 2
nhiu tuyn
vng
-ai: tng
cng 18
ming ai
pha trc
sau, phi
tri, vung
di, dt; 2
mc bc;
ming
chnh gia
pha trc
v hai
ming hnh
qu trm
hai bn
phi tri
u khm
vng, tr
hnh hoa,
cc ming
cn li b
mt khm
i mi,
u bc bc
Phc u
vung
(Tuy
Hi in
khng ghi
chp c
th, song
tranh nh
th k XX
cho thy,
quy ch
m Phc
u nm
1845 ca
quan v
tng t
nh quan
vn, song
s gia
gim nh
quy ch
nm 1804)
-o bo mu
thin thanh
dng on
Bt ti thu
hnh T linh,
t ng sc gia
vng
-Thng nh
quan chnh
nht phm
ai: 13
ming pha
trc v hai
bn phi
tri u bc
t kim; 5
ming pha
sau bc
bc; mt ai
khm i
mi
Phc u
vung,
trang
sc nh
quan vn
tng nht
phm
-o bo mu
cam bch,
dng on
Bt ti thu T
linh, t ng
sc gia vng.
-Thng nh
quan chnh
nht phm
-ai: trong
13 ming
pha trc
v hai bn
phi tri
c 7 ming
nm trong
bc t kim,
6 ming bc
bc, so le; 5
ming pha
sau bc bc;
tt c u
khm i
mi ln b
mt
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn chnh
nh phm
Nh quan vn
nht phm;
thng thu hnh
K ln
-Nh
quan
vn
chnh
nh
phm
-Thng
thu
hnh
Bch
trch
-Nh
quan
vn
chnh
nh
phm
Phc u
trn, trang sc
nh chnh nh
phm, ring
m b trang
sc giao long
mt cnh
chun
-o bo nh
chnh nh
phm, ring
dng mu
quan lc
-Thng nh
quan chnh
nh phm
-ai: Ming
vung pha
trc v
hai ming
hnh qu
trm hai
bn phi
tri u
bc t kim,
14 ming
cn li bc
bc, b mt
khm i
mi
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn tng
nh phm
-Nh
quan
vn
tng nh
phm
-Thng
thu
hnh
Bch
trch
Nh
quan
vn
tng
nh
phm
Phc u
trn, 1 bc sn
vng, 2 kha
gin vng, pha
trc pha sau
u c 1 hoa
vng, 2 giao
long vng, 2
cnh chun
vin bc vng,
2 nh vng,
2 nhiu tuyn
vng
-o bo nh
quan nh
phm. Ring
dng mu
bo lam
-Thng nh
quan nh
phm, ring
dng mu
xch mc,
thu hnh
Cm k
-ai: 18
ming u
bc bc,
mt khm
i mi
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn chnh
tam phm
-Nh
quan
vn
chnh
tam
phm
-Thng
thu
hnh S
t
Nh
quan
vn
chnh
tam
phm
Phc u trn,
trang sc nh
chnh tam
phm, ring
b 2 giao long
vng
-o bo nh
chnh tam
phm, ring
dng mu
ngc lam
-Thng nh
quan chnh
tam phm
ai: Nh
quan chnh
tam phm,
mt khm
sng Bch
hoa
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn tng
tam phm
Nh
quan
vn tng
tam
phm;
Thng
thu S
t
Nh
quan
vn
tng
tam
phm
Phc u
trn, 1 bc sn
bc, 2 kha
gin vng,
pha trc v
sau u 1 hoa
vng, hai cnh
chun vin
bc vng, 2
nh bc, 2
nhiu tuyn
bc
-o bo dng
tru thu
giao long
mu quan
lc, t ng
sc gia vng.
-Thng
lm bng sa
mt, t mu
bo lam ng
sc gia vng,
thu hnh
Khng tc
ai: 13
ming pha
trc v
hai bn
tri phi
bc bc; 5
ming pha
sau bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
(hoa gic)
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn t
phm
Nh
quan
vn t
phm;
Thng
thu
hnh H
Nh
quan
vn t
phm
375
376
Phc u trn,
trang sc nh
quan t phm,
nhng cc
trang sc ton
bng bc
-o bo dng
tru thu hoa
mu bo lam,
t ng sc gia
vng.
-Thng lm
bng sa mt,
t mu quan
lc ng sc
gia vng
-B t dng
on mu
xch v, thu
Vn nhn
-ai: 9
ming pha
trc v
hai bn tri
phi bc
bc v ng
xen k; 3
ming pha
sau bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
Phc u trn,
pha trc, sau
u c 1 hoa
bc; hai cnh
chun vin
bc bc; 2 nh
bc, 2 nhiu
tuyn bc
-o bo dng
tru bng
mu ngc
lam
-Thng
dng sa T
mu quan
lc.
-B t dng
on mu
xch v, thu
hnh Bch
nhn
-ai: ming
chnh gia
pha trc
bc bc,
9 ming
cn li bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
ng s, ph ng s v cc chc khoa
o chng n vn cp cho m Gii Tri c
hai sng bc th (nay) i 2 kha gin vng
thnh 2 giao long bng vng v bc
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn ng
phm
-Nh
quan
vn t
phm
-B t
thu
hnh Bo
Nh
quan
vn t
phm
Y, thng, B t
ai
Tn tht
c
phong
tc thn
vng,
qun
vng
Phc u vung,
1 bc sn vng, 1
ngch tng vng
cao 4 phn tr hnh
giao long, 2 kha gin
vng, pha trc 1
hoa vng, 2 giao long
vng, pha sau 2 hoa
vng. Hai cnh chun
vin bc vng, b mt
sc giao long vng
vn ngc chu, u
cnh chun u sc
vng, 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
-o bo T linh
mu chn lan lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu hnh K
ln
Tn tht
c
phong tc
thn cng,
quc cng
Phc u vung, 1
bc sn vng, 1 ngch
tng vng cao 3
phn tr hnh hoa, 2
kha gin vng, pha
trc 1 hoa vng, 2
giao long vng, pha
sau 2 hoa vng, 2 cnh
chun vin bc vng,
2 giao long vng, 2
nh vng, 2 nhiu
tuyn vng
-o bo T linh
mu chn lan lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu hnh K
ln
Tn tht
c
phong tc
qun cng,
huyn
cng
Phc u vung, 1
bc sn vng, 2 kha
gin vng, pha trc
1 hoa vng, 2 giao
long vng, pha sau
2 hoa vng, 2 cnh
chun vin bc vng,
b mt sc giao long
vng, 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
-o bo T linh
mu t n lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu Bch
trch
ai 13 ming
pha trc v hai
bn phi tri c 7
ming bc vng
t kim, 6 ming
bc bc, xen k. 5
ming pha sau bc
bc, b mt u
khm mai i mi
377
378
Tn tht
c
phong
hng
cng,
huyn hu,
hng hu
Phc u vung,
so vi tn tht c
phong tc qun
cng, m Phc u
vung lc i 1 hoa
vng pha sau, mt
m lc trang sc
giao long vng
-o bo T linh
mu xch
-Thng lm bng
sa mt mu mc
xch thu S t
ai 18 ming u
bc bc
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong k
ngoi hu,
k ni hu,
nh hu,
tr quc
khanh
Phc u vung, 1
bc sn bc, 2 kha
gin vng, trc sau
1 hoa vng, hai cnh
chun vin bc bc,
2 nh bc, 2 nhiu
tuyn bc
-o Giao bo mu
ging chu lm
bng tru ng sc
gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu quan
lc thu H.
ai 13 ming pha
trc v hai bn
phi tri bc bc. 5
ming pha sau bc
ng, b mt u
khm hoa gic
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
t quc
khanh,
phng
quc
khanh, tr
quc y, t
quc y
Phc u vung,1 bc
sn bc, 2 kha gin
bc, trc sau 1 hoa
bc, hai cnh chun
vin bc bc, 2 nh
bc, 2 nhiu tuyn
bc
-o Hoa bo mu
tng lm bng
tru ng sc gia
kim
-Thng lm bng
sa T hoa mu
quan lc
-B t lm bng t
v ti , thu Bo
ai 9 ming pha
trc v hai bn
phi tri bc bc
v ng xen k, 3
ming pha sau bc
ng, b mt u
khm hoa gic
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
phng
quc y,
tr quc
lang, t
quc lang,
phng
quc lang
Phc u vung,
trc sau 1 hoa bc,
hai cnh chun vin
bc bc, 2 nh bc,
2 nhiu tuyn bc
-o bo mu
tng m thu
2 hoa , lm bng
on Bt ti
-Thng lm bng
sa T hoa mu
quan lc.
-B t lm bng t
v ty , thu gu
ai 1 ming chnh
gia pha trc bc
bc, 9 ming cn
li bc ng, b
mt u khm hoa
gic
Quan vn
Quan v
Y, thng
B t
B t
Trn
nht
phm
Vn Cng:
sc ton bng
vng, hai di
thy anh trang
sc kim hoa
khm ngc
chu
Tin hc,
hoa
H u:
sc ton
bng vng
K ln
-o giao lnh
c trng, lm
bng sa, on,
mu xanh,
lc, lam, en
ty nghi
-Thng nn
dt vng
Nht
phm
Vn Cng:
sc ton bng
vng
Tin hc
H u
K ln
Nh trn
Nh
phm
Vn Cng
Tin hc
H u
Bch
trch
Nh trn
Tam
phm
Vn Cng
Cm k
H u
S t
Nh trn
T
phm
ng Pha: hoa
vng mt
trc v sau,
cc trang sc
nh ph nh
hoa, giao long
u dng bc
Khng tc
Xun Thu
-o giao lnh,
mu c o
nh mu o,
lm bng sa,
on; cc mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi
-Thng nn
Ng
phm
ng Pha:
pha trc 2
hoa bc, 2 giao
long bc, pha
sau 1 hoa bc
2 giao long bc
Vn nhn
Xun Thu
Bo
Nh trn
Lc
phm
ng Pha:
pha trc 1
hoa bc, 2 giao
long bc; pha
sau 1 hoa bc
Bch nhn
Xun Thu
(Quan v
t tht
phm tr
xung ch
t tng,
khng t
chnh)
Hng
Nh trn
379
TIU T IN
TRANG PHC VIT NAM
Bt
phm
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc, 2 giao
long bc, pha
sau 1 hoa bc
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc, sau 1
hoa bc
L t
(chnh: nn
, tng:
nn xanh)
Kh xch
380
Cu
phm
Cha
nhp
lu
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc
Phong Cn:
trc sau u
sc 1 si bc
Liu thun
nn xanh
Tng tht
phm i
Vn T Ti
nh vn
chnh tht
phm
Tng bt
phm i
Vn T Ti
nh vn
chnh bt
phm
Tng bu
phm i
Vn T Ti
nh chnh
cu phm
Tuy Cn:
trc sau
u sc 1
si bc
Bu
tng:
nn
xanh
Hi m
T
ngu
-o nh trn
-Thng: lm
bng sa, on,
mu xanh, lc
ty nghi; phn
mu thi
lc hai bn
thng khng
thu hoa trn
lu triu Nguyn.
-o giao lnh
mu gc bng
sa, on; mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi.
-Thng: Nh
trn
Nh trn
cc my lp m ln nhau, quanh m gp
o giao lnh
mu gc bng
sa, on; mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi
B phc: ch Bo phc gn B t.
cn gi l M v Bao nh.
phong kin.
381
ca nh Trn.
hai ng tay o.
khc bit.
Cn Min: tn gi tt ca b L phc o
li sau u.
dp t Nam Giao.
Cn phc: tn gi chung ca o Cn v
t nm 1434 n nm 1437.
xung lng.
C : tn gi ca mt s dng hoa vn
Cu Long ng Cn: cn gi l ng
Xem: Thn.
u Mu: cn gi l m Tr, bo v
ng Cn.
382
383
hp vi o bo T linh mu .
m Min gi m c nh trn u, mt
m c ngha l m mt v thng c
Ht.
khi c gi l T phc.
i khng cn c ng trong ti m
hp vi thng, c mc lt bn trong L
ngi i m, nh m ca hong c 12
hu triu Nguyn.
ph b vo thi L s.
1396.
buc hai vt o.
Sa: m dnh cho quan vn, c hai
Ty ng - Ng i, t thi Tng tr v
384
triu Nguyn.
385
L phc Cn Min.
chung.
Xung Thin.
bo c thu hoa vn sc s.
nm trn i th.
Xem: Xim.
m c cc vin lng c nh cc ht
Trung Hng.
Thn: tn gi khc ca i i, mt
Nguyn.
xung di chn.
triu L - Nguyn.
thit triu.
Nguyn.
386
387
vn chim tr.
L - Trn.
Long bo hp tay.
c nh tc c p dng vo triu nh
thi mi khc.
Yn V: m Tin phc ca cc quan v
triu L Trung Hng, thn hnh lc lng,
nn cn c gi l m n Dip (l n),
hoc m ui n.
TH MC SCH TRCH DN
vn Ph.
gn ai ngang sau m.
dng.
388
389
Khm nh i Nam hi in s l (
KH: VHv.1681/13
Vn. 1932.
Nam. 2010.
Lo song th lc (). Vin nghin
L qu dt s (). Bi Dng
Mt s vn bn in ch v Php lut
Thi i. 2010.
Gia nh thnh thng ch ().
390
1970.
A.257.
VNCH. 1971
Quc s di bin . Phan Thc
391
Lu H . (http://toyoshi.lit.nagoya-u.
ac.jp/maruha/kanseki/index.html)
cn)
qun. 1981. ()
Vn i loi ng (). L Qu
nam k du ().
2006. (32
Vn Nang tiu s
(). Vin
th qun. 1937. ()
.)
(cadal.zju.edu.cn)
org)
cc. 2009.
org)
Ch Phin ch (). (Tng) Triu Nh
L Tc . Vin i hc Hu - y ban
(archive.org).
vn th kh (cadal.zju.edu.cn)
392
1954.
Vn Hc. 2008.
(mingyiguan.
. . )
Liu H ng tp (). (ng)
org)
o Di ch lc (). (Nguyn)
Ung i Uyn . Trung Hoa th cc.
1981.
hi bo gim (). (Nguyn)
H Vn Ngn
. Internet Archive
(archive.org)
. (guoxue.com)
Man th (). (ng) Phn Xc
. (archive.org)
Minh s (). Quc Hc vng (guoxue.
).
Hin i Hn ng t in. Bn th 5.
com)
Minh thc lc loi son. Thip ngoi s
393
- 1962) (ishare.iask.sina.
bn x. 2006. (
com.cn)
bn x. 1988. ()
nm 2005. (131)
Tp ch Thu Tng Gia, k 8, 2009. (
Archive (archive.org)
Mng Kh bt m (). (Tng)
8)
Tp ch Vn S Trit. K 5. 2006. (
. 5)
Ty H du lm ch d ().
Hin . (http://toyoshi.lit.nagoya-u.
ac.jp/maruha/kanseki/index.html)
Archive (archive.org)
(http://toyoshi.lit.nagoya-u.ac.jp/
maruha/kanseki/index.html)
Hi T th Xut bn x. 1996. (
(http://toyoshi.lit.nagoya-u.ac.jp/maruha/
kanseki/index.html)
bn x. 2007. (
du Xut bn x. 1995. (
x. 2001. (
)
Trng Khnh Bc vt qun qun tng
bn x. 1987.
x. 2010. (
Archive (archive.org)
nh bn). Lc C. Vn Vt Xut bn x.
2001. (
()
Th cc. 1986.
Sn c tn ng (). (Nguyn)
org).
S k (). (Hn) T M Thin .
(china-culture.jlmpc.cn)
Vn
hin
thng
kho
().
Phng . T kh ton th tn mc
bn x. 2003. (
C. T liu Hn Quc:
cc. 1993.
Xut bn x. 2005. (.
tn th d lun vn tp. i Bc ng Ng
org).
i hc Lch s hc h. 2007 (
()
()
1995. (.
Tng hi yu tp co ().
394
.)
). L Toi Quang ( ).
DB of Korean classics (db.itkc.or.kr)
23. . 1995)
Hn Quc phc sc s. An Myeong
395
(record.museum.kyushu-u.ac.jp)
Ha Hn tam ti hi ().
. , . )
ch trai lon co ( ).
L T Hin ( ). DB of Korean
Nghin Kinh Trai ton tp (
). Thnh Hi ng (
Tp du k mi v k th v vng
museum.kyushu-u.ac.jp)
classics (db.itkc.or.kr)
(record.museum.kyushu-u.ac.jp)
x. 1975. (. .
1968. (.26.)
. : 1136-v.1-6.)
Trang phc ca nc ta thi Joseon qua
tranh nhn vt. Kwon O Chang. Hyeon Am
). Nishikawa Joken (
). (ishare.iask.sina.com.cn)
2007.
). (sillok.history.go.kr/
main/main.jsp)
University
. )
Museum.
(record.museum.
kyushu-u.ac.jp)
hc xut bn x. 2007. (
. . )
2003.
..)
sa. 1998. ( .
Gii. 2013.
Kahn, 1986.
). (ishare.iask.sina.com.cn)
Museum. (record.museum.kyushu-u.ac.jp)
lp Kyushu. 2009. (
). Nishikawa Jyoken .
. )
museum.kyushu-u.ac.jp)
Hi ngoi ch o thuyt (
E. T liu phng Ty:
396
397
NGAN NM AO MU
Bin tp
Thit k ba
Trnh bay
Sa ban in
ng Vnh
Ta Quc Ky Nam
Mai Mai
Pham Thuy
275
Vai tr ca nh nc v h
t tng chnh tr lun c nhng
tc ng trc tip, mang tnh
chi phi ti ton b i sng
vn ha, x hi. Vn ng trong
cc hnh thi x hi khc nhau,
thc th vn ha lun c s k
tha v bin d. Triu Nguyn,
triu i phong kin qun ch
cui cng trong lch s Vit
Nam, nh du s thay i to
276
ch th ch Hn ca vua Cn
th ph nhn mt s nh hng
ng lm cng khng n ni
ca cc dng o m cng ha
khng c bt chc. Nm
xung d: Cn Min c
t nh t i Hin Vin, i
cho ng. So vi Bc triu, ta cng v vang vy. Nhng lng trm cng
phi vn v.
(2)
277
l ci phng t lc vic cn
sc t tin v tnh chnh thng, song vua quan triu Nguyn vn phi
Long ni: Cc i Hn, ng, Tng, Minh ca Bc triu, sch lut lnh
quan trong triu chun theo php in lut l ca cc triu, tham kho
1. (Vit) i Nam thc lc. Chnh bin. nh k. Q.159. (Tp 4). Cn Long nh Thanh lm th rt nhiu, ta
xem ra, u l nhng bi i thng vo tnh cnh, chng cn nhng li ph phim gt gia, song c nhiu ch
cn th [] Cc bi ta lm ch t tnh, t cnh m dng ch chng n ni qu kch nh th.
2. (Vit) Minh Mng chnh yu. Tp.3. Q.12. Tr.CCLXV-4a. Nguyn vn:
[]
1. C lut Vit Nam. Quc triu hnh lut v Hong Vit lut l. Tr.173-174.
2. (Vit) i Nam thc lc - Chnh bin - nht k - Q.24. Nguyn vn:
278
ngoi vic k tha mt phn quy ch thi L Trung Hng v thi cha
a. Cn Min
nh Thanh, trong , trang phc Tng - Minh l ngun tham kho chnh
Ty, vic i giy Ty trong triu cng ngy mt thnh hnh. c bit di
gia Nho gio nh Trung Quc, Triu Tin, khin Khm s nh Thanh l
M Cu Long c nhc n y
Lao Sng Quang phi cng nhn: Gn gi Trung H, tn sng Nho gio,
(1)
279
1. L phc
sng sng gia vm tri t, vua Minh Mng cho khi phc quy ch
bng vng hoc hai ch Thin a bng vng, 12 hnh rng my, 6 hnh
ngn la, 2 thy vn, 4 nhiu tng, 1 hoa sen, 1 a my, 1 lin ng
bng san h, trn chu, pha l v cc ht vng, tng cng 300 ht. Xung
280
cn sc 4 khuyn vng.
(1)
bng la trng.
T tt mt chic, lm bng t Bt ti
281
i th mt chic, lm bng on
u c th coi l nhng nt c sc ch
can kim tuyn. ng bin may lin on gm lan can thun bc hoa
i v.v. C th:
mai mu bo lam. Vin gm hng nht hoa sen thun vng mu bo lam
thu cc chng: To, Ha, Phn m, Ph, Pht, Tng di (Thng 6 chng
Cch i mt chic, bc t Bt
Ngc bi kt hp vi Cn phc ca vua
triu Nguyn (BAVH); 2. Tp bi
(Tam ti hi).
282
Tng - Minh, song xut hin rt nhiu bin d, c bit l vic s dng
i i lm bng on Bt ti
tuyn.
Bt tt ging nh Triu phc
(thn lm bng t Bt ti bng mu bo lam,
gia l t Bt ti bng mu tuyt bch, pha
Hia p dng cho Cn phc, Triu phc v
Thng phc ca vua triu Nguyn. (Bu vt
triu Nguyn).
1. Vua Khi nh mc trang phc Cn Min, song thay v tht T tt pha trc, ng li
tht i Th vn l phc sc che pha sau. Cch phi hp nh vy khng hp quy ch. Phi
chng y l mt trong nhng kiu n vn khng phi li ca vua Khi nh nh li cng
kch ca Phan Chu Trinh. (Tht iu trn. Tp ch Nghin cu lch s, s 66); 2. Trang phc
Cn Min ca Hong triu Nguyn (Phc dng).
283
Trang phc Cn Min ca Hong triu Nguyn (BAVH) 1.2.3.4. M Min 12 lu. (1. Min bn
nhn t trn xung; 2 - 3. M Min nhn trc din v trc din; 4. Dy thy anh mu vng gn trm
ngc); 5. Khu (cn gi l Trn khu, ht). 6. Hia. 7. i i. 8. Cch i. 9. Bi. 10. Tp bi. 11.
Tiu th. 12. Cn phc 12 chng (mt trc v mt sau): A. o xanh en 6 chng (a. Nguyt; b.
Nht; c. Tinh thn; d. Sn; e. Long; f. Hoa trng). B. Thng 6 chng. C. T tt (thu 2 chng
Sn v Long, 1 hnh rng bay ln v 1 hnh rng bay xung). D. i th.
Hin vt o Cn ca vua Khi nh triu Nguyn (nh: Trnh Bch), Hiu Minh thin hong
Nht Bn (M thut Nht Bn) v Thun Tng hong thi i Hn quc (Phc sc).
b. Xun Thu
T Tng miu cng l mt trong nhng
287
Quy ch ca nh
Tng
Quy ch ca nh Minh
-o Cn mu xanh,
thu 6 chng Nht,
Nguyt, Tinh, Sn,
Long, Hoa trng
-o Cn mu xanh,
thu 7 chng Nht,
Nguyt, Tinh, Sn,
Long, Tr (Hoa trng),
H du (Tng di)
-o Cn mu huyn, thu 6
chng Nht, Nguyt, Tinh,
Sn, Long, Hoa trng
-Thng mu vng,
thu 6 chng To,
Ha, Phn m, Tng
di, Ph, Pht v cc
hnh c , bt bo...
-Thng mu , thu
5 chng To, Ha,
Phn m, Ph, Pht
-o Trung n may
bng la trng, thu
12 chng Pht
-o Trung n may
bng l trng
-T tt mu vng vin
lam, thu Sn, Long,
1 rng bay ln, 1 rng
bay xung, hnh my
v cc hnh ha lu
-T tt mu , thu
1 con rng bay ln, 1
con rng bay xung,
gia l my, sc ngc
qu
-T tt mu , thu 4 chng
To, Phn m, Ph, Pht
-i th thu hnh
rng my sng nc,
xu cc loi ngc
-i th 6 mu nh
3 tiu th kt 3 ngc
hon
i th 6 mu nh 3 tiu th
kt 3 ngc hon
-Ngc bi 2 di, gm
cc loi ngc hnh, c,
xung nha, hong
-Ngc bi 2 di, lm
bng ngc trng tr
rng
-Cch i nh ngc
trng, bc vng
-Cch i tr rng
phng bng vng
-Cch i nh ngc
(ch
o tang, ni gim em ct i.
288
289
2. Triu phc
m gii thch Thng Thin quan hiu (gi l) Triu Thin.(3) T in Vit
290
u thu
291
ai lm bng on Bt ti bng
vng, gm hng nht hoa sen xen lan can kim tuyn, pha trn gn h tt.
292
lt t Bt ti mu .
(1)
3. Thng phc
293
M Cu Long ng Cn th
hin trn tranh chn dung vua
T c v vua Thnh Thi.
triu hng nm gp cc tt
oan Dng, ng ch th t
cm ngc khu.(1)
Kt hp vi ng Cn l
1. Nguyn vn:
294
4. Qun phc
mu hoa xch, gm on lt la mu , gm
l m v i Long kt hp
vi Hong bo hp tay c
thm. Song vi m t ca
Hi in, chng ta cng ch
bit M v i Long c
lm bng t lng v mu
en, lt on Bt ti bng
mu vng chnh sc, lan can kim tuyn ca Ty dng, nh 4 hnh rng
vng, 1 hnh ngn la, 2 hnh rng my, 1 hnh my, mt rng khm trn
chu, cn li u sc chu ngc. Thy anh dng lan can kim tuyn ca
Chng ti cho
khp vi m t ca Hi in:
Thi (m Cu Long ng Cn
kt hp vi o bo hp tay, x
sc, thu rng my, sng nc, c , bt bo, lt tru mu hoa xch thu
phc cc vua nh Nguyn s dng trong ngy l Tch in. Trang phc
thm, thu hnh rng my, sng nc, hnh con di, ngn la. Thng
295
296
Ngoi ra, vo thi vua Khi nh, phn ln cc loi trang phc ca
Di gu lm bng t Bt ti bng
mu n, bm bm. Bn bn
chic mc rng my, xung quanh si nhiu tuyn khm cc loi ngc ha
t, trn chu, kim cang, san h hn 300 ht, hn 50 di thy anh kim
tuyn. ai loan mt chic, lan can kim tuyn Ty dng khm 1 ht kim
cang hnh phng nh. Xung quanh khm ht kim cang, bn ngoi bc
vng, khuy kp, chn cc xu chui trn chu, san h, thanh liu hnh
(1)
297
a. Cn Min 9 lu 9 chng
299
cho thin t phi thu 12 chng, mt chic m Min dnh cho thin
301
hong
(hnh bn nguyt),
xung nha
(hnh rng)
tr
chu cht liu ngc (ngc liu chu), pha trn c mc thau m vng.
i th pha trn
lm bng on mu
nht, thu hai chng
Ha, Sn; pha di ni
vi cc tua ng sc.
i i pha trong
mu son pha ngoi mu
lc, ni vi cch i mu
nht, 6 ming ai hnh
vung, qu trm sc pha
trc, b mt u khm
i mi, vin vng.
Cn Min 9 lu 9 chng. T tt v i th u thu hai
chng Ha v Sn. (BAVH).
vng
cng
Quy ch ca nh Nguyn
Vit Nam
Quy ch ca nh Minh
Trung Quc
-T tt mu nht, thu 2
chng Ha v Sn
-T tt mu nht, thu 4
chng To, Phn m, Ph, Pht
-i th 4 mu nh tiu th 3
mu kt 2 ngc hon gia
-Cch i c mc vng
Hong
t ,
2. (Trung) Tng s. Q.152 Ch. nht bch ng. D phc T. Nguyn vn:
[]
303
305
Min ca nh Nguyn
tham kho t hai ngun chnh
l quy ch nh Tng v nh
Minh, khp vi li nhn nh
c phn khoa trng ca triu
thn L Vn Phc ai rng
m cao, y y phc Tng Minh
vy. Trong , Cn Min 9
lu 9 chng c tham kho
t quy ch Minh, cn Cn
Min 6 lu 5 chng v 4 lu
Trang phc Hong v Hong thn triu Nguyn mc khi t Giao do Nguyn Vn Nhn v nm
1902 (Hong phi sc phc t thin t ch tn tht) ch l dng trang phc v theo tr tng tng ca
ha s. C l do Nguyn Vn Nhn cha c chng kin l t Nam Giao tn mt thy Cn Min.
cng nh s kt hp gia cc
(theo Hi in)
phc sc (Thng, K y, i
th, t tt, i i v.v.) trong
b Cn phc ca Vit Nam
khng rp khun theo t l 1:1
so vi quy ch c ca Trung
Quc. Tnh hnh ny cng xy
ra tng t Triu Tin. So
snh s b tr hoa vn Ha,
Hoa trng, Tng di trn o
Cn 9 chng ca vua Triu
Tin vi o Cn 9 chng ca
vng cng triu Nguyn, c
th thy c s i ng tiu
d ny.
[]
Cn Min 6 lu 5 chng
Cc quan chnh nh phm
tr ln
Cn Min 4 lu 3 chng
Quan vn tng nh phm
v Chnh tam phm
306
2. Triu phc
Theo quy ch Triu phc nm 1500 thi vua L Hin Tng, b quan
song c phn lm ba loi: m Phc u dng trn dnh cho quan vn,
2 sng bc gi l m Gii Tri p dng cho Php quan (cc quan thc thi
u vung.
in ca cc triu i trc y c l
ch ca triu Nguyn.
quy, phng),
a. Tht Long ng Cn
ng Cn sc vng v
ngc chu. o bo rng
mu sm. Thng thu
rng 5 mng. ai sc vng
triu Cu Long ng Cn
gim. Bc nh vua Bo i
1. (Vit) Hi in - Q.78. Tr.48. Nguyn vn:
307
308
M
Bnh
nh
o bo
o bo i vn mu sm
lm bng on Bt ti ng sc
gia kim
o bo T linh mu i xch lm
bng on Bt ti ng sc gia kim
ai
(1)
Thng
Tuy nhin
M Kim quan. 1. M trong chn dung Tng thin vng Min Thm (mi tn : Bc Sn vng);
2, 4. M lu gi ti Bo tng Qun s Php (nh: Nguyn Nh an Huyn); 3. M lu gi ti
BTLSVN (nh: TQ). gii: 1.Hu x; 2. H k; 3. H Nh; 4. Giao long; 5. Vn kh; 6. Hoa;
7. Thy vn.
309
310
c. Kim Quan
d. Phc u
M Phc u c p dng
quan vn v v mt s v hong t,
311
M
Kim
Quan
o bo
ai
Thng
Quy ch nm 1804
Trn
nht
phm
(Tn
nhn
ph tn
nhn
lnh)
-Phc u trn:
1 kha kiu vng,
2 ht vng cao 6
phn; ngch tng
vng, hoa vng
mt trc v sau,
hai cnh chun
vin bc vng, sc
giao long vng
Quy ch nm 1845
Tn tht c
phong tc thn
vng, qun vng
1 bc sn vng, 1 ngch
tng vng cao 4 phn
tr hnh giao long, 2
kha gin vng, pha
trc 1 hoa vng, 2 giao
long vng, pha sau
2 hoa vng; hai cnh
chun vin bc vng,
b mt sc giao long
vng vn ngc chu,
u cnh chun u sc
vng; 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
Tn tht c
phong tc thn
cng, quc cng
-Phc u vung:
1 kha kiu vng,
2 ht vng 5 phn;
cn li nh trn
Tn tht c
phong tc qun
cng, huyn cng
Nh tn tht c
phong tc thn cng,
quc
cng,
nhng
khng c ngch tng
Tn tht c
phong hng cng,
huyn hu, hng
hu
So vi tn tht c
phong tc qun cng,
m Phc u vung
lc i 1 hoa vng pha
sau, mt m lc trang
sc giao long vng
Hong t,
thn vng, tn
tht c phong k
ngoi hu, k ni
hu, nh hu, tr
quc khanh
1 bc sn bc, 2 kha
gin vng, trc sau
1 hoa vng; hai cnh
chun vin bc bc; 2
nh bc, 2 nhiu tuyn
bc
Hong t,
thn vng, tn
tht c phong t
quc khanh, phng
quc khanh, tr
quc y, t quc y
1 bc sn bc, 2 kha
gin bc, trc sau 1
hoa bc; hai cnh chun
vin bc bc; 2 nh
bc, 2 nhiu tuyn bc
Hong t, thn
vng, tn tht
c phong phng
quc y, tr quc
lang, t quc lang,
phng quc lang
Chnh
tng
nht
phm
Chnh
tng nh
phm
Chnh
tng
tam
phm
313
314
Chnh
tng t
phm
Chnh
tng
ng
phm
Chnh
tng
lc
phm
Hoa bc mt trc
v sau, hai cnh
chun vin bc bc
Chnh
tng
tht
phm
phm thu thm hoa. Hoa bo l o vua ban cho cc v tam khi. Lc bo
vn tip tc c p dng i vi cc
V sc phc ca o bo i Triu,
c dng trong cc dp l tt ln nh
Nguyn n v.v.
Khm nh i Thanh hi in
e. Bo phc
1. (Vit) Nam phng danh vt b kho - Thng - Phc dng mn. Nguyn vn:
315
Bi lc tr xung ti cc
nht ng th v u dng
bn mng. Quan vn v
thi c tn gi l o bo T linh.
phm tr ln, tc gi l o bo T
th v tr xung dng o
[] cch gi nh vy u khng ph
l hnh ph ha m thi, ch cn gi
ny),
Trung Quc.
316
(1)
Mng bo hoc gm
on theo cp bc.
317
(2)
Cn phc, L phc, Triu phc hay Thng phc ca vua quan triu
L Qu n cng ghi
Hin vt Mng bo (nh: Philippe Trng), Giao bo triu Nguyn (nh: Trnh Bch).
nh 3: Hong thn mc Triu phc m Kim Quan - Mng bo. nh 4: Quan vn Chnh, Tng
Ng phm mc Triu phc Phc u - Hoa bo (Theo Hi in v t liu nh chp chng ti c,
quan Ng phm khng mc Hoa bo m mc B phc. Hoa bo ch dnh cho cc v Tam khi).
322
Chnh Trung.
Kt hp vi m Vn Cng l B
vy quy mu en gp np, cn
thu ln v s hoa vn my
M ng Pha, Vn T Ti (BAVH).
Quan vn Lc phm i m ng Pha.
trn hai ngun tham kho chnh l quy ch B phc ca triu L Trung
in, m Vn T Ti cn c p dng lm
vi vic t nh mt s dng m mo c
o nh m Vn Cng, H u, ng Pha,
o giao lnh.
3.1. Quy ch m mo
a. M Vn Cng
Lm m T Ti (K thut
ca ngi An Nam).
323
324
325
Cn trong dn gian vn c gi
Cc chc sc trong lng mc L phc Phong Cn,
Quan vn Ng phm mc Thng triu phc
ng Pha. (nh: Albert Kahn).
Quan vn
Quan v
Trn nht
phm
H u: sc ton vng
Nht phm
H u
Nh phm
Vn Cng
H u
Tam phm
Vn Cng
H u
T phm
Xun Thu
Ng phm
Xun Thu
Lc phm
Tht phm
Bt phm
Tng bt phm i Vn T
Ti nh vn chnh bt phm
Cu phm
Tng cu phm i Vn T
Ti nh chnh cu phm
Cha nhp
lu
c. M H u
Vo thng 2 nm 2011, mt pho tng v tng lm bng t nung,
i m hnh u h, mc o gip c pht hin ti x Ph Thun,
huyn c Ph, tnh Qung Ngi(1). Loi m th hin trn pho tng
1. Qung Ngi: Tm thy mt pho tng qu. Bo Si Gn Gii phng Online. Bi ng ngy 17/03/2011.
326
phng theo quy ch H quan thi ng. Tuy nhin, c th khng nh,
m H quan thi ng khng c mi lin h v mt to hnh vi m
H u (H u quan) ca cc v quan triu Nguyn.
Vo thi Nguyn, t nm 1804, m H u kt hp vi B phc K
ln, Bch trch, S t c quy nh l Thng phc ca quan v nht,
nh, tam phm. Nm 1845, vua Thiu Tr ph chun cho cc quan v gi
cc chc thng qun, cai qun cc qun doanh cho n chng ph
thng, thng ch, chng v, v y, ph v y u c i m H u
kt hp vi o Mng lan(2).
o Mng lan l dng o hp tay, c li thu sc tng t nh Mng
bo, song chiu di vt o v ng tay o u ngn hn Mng bo. Hi in
cho bit: Trc y o hp tay ca quan vin th v c gi l o Long
Chn, nh vy khng ph hp [] nay gi o hp tay l Mng lan mi phi.
T ry khng c gi theo cch gi trc kia lm r danh phn.(3)
1. (Vit) D s lc bin i Vit quc Nguyn triu thc lc - Q.8. Tr.14. Nguyn vn:
1756
2. (Vit) Hi in - Q.78. Tr.57. Nguyn vn:
328
(theo Hi in)
M H u
o Mng Lan
ai
Bc sn vng, mt
trc v sau 3 hoa
vng, 2 giao long, 1 h
k, 2 c , 2 thy vn,
bin bao, nhiu tuyn
Mu t n, may
bng on ng sc
gia kim, o song
khai, thng kp
Cai qun
Mu tng sm
Chng ph
thng
Mu t n
M sc vng
Mu mc xch
ai ca cc
quan
v
ming chnh
gia
pha
trc
sc
vng, tr hoa;
cc
ming
ng phi tri
dng mai i
mi bc vng
xen k bc
bc,
khng
cn m
V y
Lc bt 2 giao long
vng mt trc m
Mu tng sm
Ph v y
Lc bt 2 giao long
vng v 1 hoa vng
Mu bo lam v
mu thin thanh
Thng qun
Thng ch,
chng v
d. M Xun Thu
M Xun Thu va l m L phc
ca Hong , va l m Thng phc
ca cc quan v t, ng, lc phm triu
Nguyn. Theo Hi in, m Xun Thu
kt hp vi B phc cn l Thng
phc ca cc v hong t, hong thn,
tn tht c phong tc thn vng,
qun vng, thn cng, quc cng, k
ngoi hu, k ni hu, tr quc khanh,
t quc khanh, phng quc khanh v.v.
Tuy nhin, da trn mt s t
liu nh chp cung nh triu Nguyn
u th k XX, chng ti nhn thy i
o giao lnh
B t
Thng
Hong
t, hong
thn, tn
tht c
phong
tc thn
vng
- qun
vng
-thn
cng quc cng;
qun cng
- huyn
cng;
hng
cng huyn hu
- hng
hu
Sc ton vng
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
K ln
Bch trch
S t
Nn vng
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
k ngoi
hu, k
ni hu,
nh hu,
tr quc
khanh
Sc vng bc an
xen, pha trc v
sau u c 1 hoa
vng, cc trang
sc hoa, giao long
u dng cht
liu bc
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
Nn
329
330
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
t quc
khanh,
phng
quc
khanh, tr
quc y, t
quc y
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
phng
quc y,
tr quc
lang, t
quc lang,
phng
quc lang
Cng t
c t
phong
tc nh
hu, quan
v t
phm
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Cng t: lc
Quan:
Quan v
ng phm
Pha
bc,
bc;
hoa
trc 2 hoa
2 giao long
pha sau 1
bc 2 giao
long bc
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Bo
Nn
Quan v
lc phm
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Hng
Nn
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
Bo
Nn
o mu
trng; o
mu xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Hng
Nn
331
NH THANH
L Trung Hng
Nguyn
Hong t, hong
thn: K ln
Hong thi t:
Rng 5 mng
Hong t: Rng 4
mng
Quan vn
Quan v
Quan vn
Quan
v
Quan
vn
Quan v
Nht
phm
Tin hc
S t
Tin hc
S t
Tin hc
K ln
Nh
phm
Cm k
S t
Tin hc
S t
Tin hc
Bch
trch
Tam
phm
Khng
tc
H bo
Cm k
Bch
trch
Cm k
S t
T phm
Vn nhn
H bo
Khng
tc
Khng
tc
Ng
phm
Bch
nhn
Hng bi
Vn nhn
Bo
Vn
nhn
Bo
Lc phm
L t
Bu
Bch
nhn
Tng
Bch
nhn
Hng
(gu)
Tht
phm
Kh xch
Bu
Bch
nhn
Tng
L t
Bu
Bt phm
Hong ly
T ngu
Bch
nhn
Tng
Kh xch
Hi m
Cu
phm
Am thun
Hi m
Bch
nhn
Tng
Liu
thun
T ngu
Php
quan
Cha
nhp lu
LU CU
Quan vn
Quan v
Quan vn
Quan v
Quan vn
Nht phm
Tin hc
K ln
Khng tc
H bo
Cm k
Nh phm
Cm k
S t
Vn nhn
H bo
Cm k
Tam phm
Khng tc
Bo
Bch nhn
Hng bo
Khng tc
T phm
Vn nhn
Vn nhn
Ng phm
Bch nhn
Hng
Lc phm
L t
Bu
Tht phm
Kh xch
T ngu
Bt phm
Am thun
T ngu
Cu phm
Luyn tc
Hi m
Sau nm
1609, quan
ch ca Lu
Cu khng
t cc
chc quan
v, qun
i cng b
gii th
Nm
1822
nht
gip, nht
danh
M
Y phc
Y phc
1838
Khng dng B T
o m nh
quan lc
phm
Gii tri
Luyn tc
NH TRIU TIN
1840
nht gip,
nh danh,
tam danh
nh
gip
tam gip
Vn T Ti
1 o giao lnh may bng sa Nam, 1 thng
may bng sa Nam, 1 vng cn, 1 hia
Sa (mt trc, sau u nh 1 hoa bc)
o m nh
quan lc
phm
Sa (1 hoa
vng pha
trc, 1 hoa
bc pha sau;
bc sn bc,
2 cnh vin
bc)
Sa
(pha
trc v
sau u 1
hoa bc, 2
cnh vin
bc)
Sa
(pha trc v
sau u 1 hoa
bc, 2 cnh
khng vin
bc)
1847
B t
Vn nhn
Bch nhn
335
L t
Y phc
C nhn vn
C nhn v
Vn T Ti (mt trc,
sau u nh 1 hoa bc)
o M lm bng
tru Nam i Hoa
mu bo lam lt vi
; B t trn mu
xch tr; mt trc v
sau o thu ch V C
Y phc
Hc tr Quc T
Gim
Tn sinh
Vn T Ti (lm bng
la sa, mt trc nh 1
hoa bc)
T
Phng
Bnh nh
o giao lnh
may
bng
sa Hoa tht
mu bo lam
lt la trng;
thng may
bng
tru;
Vng cn, hia
(b
1.1. Cu Phng
336
miu t ca Hi in v ngch
nh bi tc ca hong hu,
, m Cu Phng ca hong
triu Nguyn.
Cu
Phng
Kt hp vi m Cu
bo ca hong hu c lm
bng on Bt ti bng mu
vng chnh sc thu phng hoa trn, sng nc, lt tru phng hoa
M Thi hu v Hong hu
dng trang sc chn phng
ngm sch, vng ngc an
xen, Hi ca Thi Hu,
Hong hu l hi thu Phng
(K thut ca ngi An Nam).
337
hu c lm bng sa mt mu
Thng lm bng on Bt ti
[]:
341
340
1808
Ni
dung
M
Y phc
Y phc
1824
hoa xch. Cc loi Phng bo dnh cho cng cha u c may bng
on Bt ti, thu hoa vn phng , kt hp vi thng mu tuyt bch,
i hi thu phng .
(1)
[]:
Cng cha
1833
M
Y phc
342
1845
Y phc
M Tht Phng
o bo n may bng
on Bt ti mu
hoa xch thu hnh
phng ng sc gia
kim; 1 thng n may
bng on Bt ti mu
tuyt bch thu hnh
phng ng sc xen
kim tuyn; 1 ai vng,
1 i hia, tt
M Ng Phng, 1
chic mt ngch sc
vng, bch kim, trn
chu, san h
o bo n may bng
on Bt ti mu
hoa xch thu hnh
phng ng sc xen
kim tuyn; ai sc
vng v bch kim
2. Thng phc
Hong Thi hu oan Huy, Trng cng cha con vua ng Khnh, Hong hu Nam Phng.
pht phi vi o Nht Bnh, n nm 1846 thi vua Thiu Tr, Kim c
pht c thay th bng mt loi th sc c tn Kim phng. Cung tn
tam giai, t giai v ng giai cn c phn bit bi s lng trm ci.
Kiu dng c th ca Kim c pht v Kim phng, chng ti cha
th kho c. Song t liu tranh nh u th k XX cho thy bt k
Phc dng li trang im ca hu phi triu Nguyn trong dp i l; Trng cng cha con vua Dc c.
(nh: Trnh Bch).
343
344
Nguyn,
thi
cha
trang
phc
345
qun i v dn gian
ng Trong tri qua
mt cuc bin cch
ln. n thi Nguyn,
chng ta khng cn
thy s xut hin ca
b qun trang Gip tr,
thay vo , quan vin
ban v phn ng i
o Nht Bnh thu Phng , Loan (Bo tng M thut Cung nh Hu).
(theo Hi in)
Ni
dung
Hong hu
Cng cha
Cung tn
nh giai
Cung tn
tam giai
Cung tn
t giai
2 chic Cu
long Kim c
pht, 1 chic
Cu phng
Kim c
pht, 8 trm
phng
1 chic Tht
phng
Kim c
pht, 12
trm hoa
1 chic Ng
phng
Kim c
pht, 10
trm hoa
1 chic
Tam
phng
Kim c
pht, 8
trm hoa
1 chic
Nht
phng
Kim c
pht, 8
trm hoa
1 o bo lm
bng sa si
vng thu
20 hnh rng
phng, loan,
tr, 1 thng
lm bng t
Bt ti mu
trng thu
rng phng
1 o Nht
Bnh may
bng sa
si ,
thu hnh
phng
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu tm
chnh
sc thu
phng ,
1 thng
lm bng
t Bt ti
trng thu
loan
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu tm
nht, 1
thng
lm bng
t Bt ti
trng thu
loan
Y
phc
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu xch
o thu
loan , 1
thng lm
bng t Bt
ti trng thu
loan
nh ch che u, qut sn
mu vng, chm cm lng g,
o dng loi dt len mu ,
vin mu lc, ng tay mu lc.
Lnh ph, huyn gi l ph
binh, huyn binh, i nn qut
sn mu lc, mu en, cm
lng g, o dng vi en, vin
, ng tay mu .(1) Nhng
dng m t ca Thi nh Lan
hon ton khp vi nhng bc
v binh lnh Vit Nam do mt
1. Nn K Mao, lnh kinh k i; 2. Nn K binh;
3. Nn lnh Tp; 4. i Binh; 5. o lnh An Nam; 6.
Lnh Tp kh xanh. (K thut ca ngi An Nam).
ca mt s hng qun
binh nh lnh cm v,
lnh k binh hong gia,
lnh th v, lnh thy
qun, lnh pho th,
lnh bn sng thn
cng, lnh hu trong
cung, lnh hu n v.v.
do Vin Vin ng Bc
1. Y phc
Triu Nguyn l triu i qun ch cui
b x Hu kh gi i cht u mc
vn hin o m ca mi mt triu i u
hn ch xut hin t u th k XX tr
Nam thi Nguyn hin nhin l b qun chn o cht. Song theo ghi
.(1) Ring loi qun chn o cht ca n gii, theo Phan K Bnh,
Nht
(2)
phi k n o di Le Mur ca ha s
Ct Tng nm 1930 v o di L Ph
1. (Trung) Hi Nam tp trc. Nguyn vn:
349
ca ha s L Ph nm 1934. ng Ct
Tng pht biu trn t Phong ha
350
351
dng cc loi tht lng ln nh, tht li trc bng, thot khi nhng
khng nh c.
2. Kiu tc
Sau mt lot sc lnh cm s dng
cc loi m Tin phc triu L ban b
(2)
352
v sau c qun xp np
sn du trn mt cho
khi thm nc ma
gi l nn sn. Nn lp
bng l da rt mng,
trng ra v ho hoa
a i nn lng, lng
thun tin.
(1)
353
trn nh c chp bng bc chm tr, hay bng i mi vnh vng vnh
u th k XX.
1. t l qu thi. Tr.223.
2. Vit Nam phong tc. Tr.324.
3. t l qu thi. Tr.223.
4. T in Vit - B - La. Tr. 171.
5. Vit Nam phong tc. Tr.324.
Ph n thi Nguyn vn tc ui
g bng la trng, i nn Ngh,
mc ym trng, o nm thn c
ng ci khuy.
1. t l qu thi. Tr.224.
LI KT
188
quy ch nm 1500 thi vua L Hin Tng. Nm 1718, tham tng Nguyn
1. Triu phc
Thi Trung Hng, vua L ch c coi l biu tng vng quyn
ca dng di vng, ch c h v, khng c thc quyn. Khng t quy
ch l nghi dnh cho thin t thi L s dn b loi b. Trong , cc
vua L Trung Hng p dng Thng phc ca vua L s lm L phc v
Triu phc, ph b quy ch Cn Min trong dp t Giao. iu ny tuy
b ngoi ch l s thay i v o m, song thc cht l s thay i v t
tng cng nh t thi ca vng. Chnh Phan Huy Ch nhn nh:
T thi Trung Hng v sau, vo cc dp i l, hong thng ch i m
Xung Thin. Trm ngh [] kiu dng m Xung Thin so vi m Phc
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch - Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn:
[]
189
190
u i m Xung Thin kt hp vi o
(mu huyn),
191
minh
hp s nghi.(1)
(hi sng),
th nhn thy kiu cch trang tr rng my, sng nc trn tm Long
bo ca vua L D Tng ht sc gn gi vi nhng tm Long bo, Mng
bo ca Trung Quc c nin i cui Minh u Thanh. iu ny thc ra
khng kh l gii, bi l triu L Trung Hng tng ng vi thi Minh
mt Thanh s. Cuc thay triu i i gia nh Minh v nh Thanh din
ra nm 1644, trong khi nm 1718,
tham tng Nguyn Cng Hng i s
Trung Quc, phng tm in hin
c ca nh Minh, v nc t nh
ra phm phc.(1) Cn bo phc ca
cha Trnh, sm nht l nm 1777
mi chun theo tu ngh ca nh
thn s dng loi o thu kiu Long
vn i hi tng t nh o bo ca
1. Long bo ca vua L D Tng (Bo tng Lch s Vit Nam. nh: Trnh Bch); 2. Tng bo thi
Thanh (Chc T Trn Phm); 3. Mng bo ca Tn Lng Ngc (1574-1648) (Bo tng Trng
Khnh); 4. Mng bo cui thi Minh (Bo tng T la Hng Chu).
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch - Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn: ,
,,,
,,,,
,,,
.Nh Thanh ph b Cn Min, nh thn tu li ny lm.
192
2. T phc
a. M Bnh nh
(1)
Di xe ch gm. Vn ha ng u (nm
3500-3000 tr.CN). (Bo tng H Ni).
GS.TS Hn Vn Khn cho bit: Di xe ch
tm thy kh ph bin trong vn ha Phng
Nguyn (nm 2000-1500 tr.CN) [...]Nh
vy ngh dt vi ph bin trong vn ha
Phng Nguyn. C dn vn ha ny t nht
cng c hai loi vi mc, l vi v cy
v vi dt t si(Vn ha Phng Nguyn).
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch - Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn: []
[][]
193
194
o Thanh Ct khng ch c mt
Ch, L Qu n v c Phm
nh H u nht tr nhn nh
loi o ny c ba mu l mu ha
tc l mu qu, nhng hi
Ring Phm nh H cn ni r,
ha minh l hn c, mu vi minh
195
mt loi vi ct, sau khi tri qua cc cng on nhum mu, gia keo,
(2)
(3)
Ring kiu o Thanh Ct, chng ti cho rng loi o ny c kiu giao lnh,
o giao lnh) ng tay di, hoc may bng vi Thanh Ct, hoc vi thm, hoc
vi trng ty nghi.(3)
3. Thng phc
(4)
Phan Huy Ch cho bit: T thi Trung Hng v sau, hong thng
[] Thng phc i m Tam Sn, mc o c cc mu xanh, mu huyn
[] Cha thng [] th chnh, triu hi, tip kin qun thn u i
(Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
4. (Vit) Loi ch - L nghi ch - Quan gia quan phc chi ch. Nguyn vn: []
[][]
196
Phc dng trang phc m Tam Sn ca cha Trnh (Tranh: TQ); tng cha Trnh
Sm (c thuyt cho l Trnh Giang) ti cha Kim Lin, H Ni.
197
198
Lnh cha Hi An (ch cha Nguyn Phc Nguyn) v triu thn trong Chu n thuyn hi quyn
do ngi Nht Bn v nm 1609.
Vua L
Xung Thin
Hong bo,
ai ngc
(t Giao:
Huyn bo)
Xung
Thin
T bo,
ai ngc
Bnh nh
Thanh Ct
Bnh
nh
Thanh
Ct
mu qu
Ngy gi cc v tin
vng i gn
Bnh
nh
o vi
thm
Bnh
nh
Thanh
Ct
mu ha
minh
Tam Sn
T bo
Ring pho tng Quc cng Trnh Tng th ti cha Din Khnh li mc
o bo nh B t K ln, i m Phc u c hai cnh chun hi choi
ln pha trn (dng m ny d gy lm tng l m Xung Thin, song
Cha Trnh
thc cht vn l m Phc u). Xt theo phm trt, cha Trnh thuc
hng vng, B t dnh cho tc Vng theo quy ch ca nh L l B
t K ln. Theo chng ti, c th vo thi k u triu L Trung Hng,
cha Trnh mc B phc, v sau, khi nghi l dnh cho cha ngy cng
c xu hng ngang hng vi vua L, cha Trnh cng dn thay i trang
phc. Trng hp nh thn xin cha Trnh i Bo phc thnh dng
o bo thu Long vn i hi vo nm 1777 l mt v d in hnh. Tuy
nhin, chng ta cng cn thn trng vi hnh thc trang phc m Xung
Thin, B phc th hin trn cc pho tng thng ng thn, bi l
Tam Sn
Thanh bo (bo
xanh), Huyn
bo (bo en)
199
(chng ti gi l Th phc),
dng m
The Bova or King of Tonqueen when he gives audience. (S. Baron, 1683) Bui thit triu ca vua L
Hy Tng (Dn theo T liu cc Cng ty ng n, H Lan v Anh v K Ch - ng Ngoi TK17). Cc
quan u i chn t. Theo cha Marini, vo thi L Trung Hng, tt c cc quan, k c hong t, h vo
cung chu vua u phi i chn t, nu i giy dp s b coi l c ti, ch c vua i hi.
201
1. Triu phc
202
Lc
phm
Bch
nhn
ai tc
hng vin
thau bc
on thm
Vn
nhn
ai k lam
hng
Bch
nhn
ai tc
hng
vin thau
bc on
thm
Tht
phm
Bch
nhn
ai tc
hng vin
thau bc
on thm
Bch
Hc
ai tc
hng
Bch
nhn
ai tc
hng
vin thau
bc on
thm
Bt
phm,
cu
phm
Bch
nhn
ai tc
hng vin
thau bc
on thm
Tiu
Liu
ai sng
tru sc
ng thau
Bch
nhn
ai tc
hng
vin thau
bc on
thm
Triu phc Xung Thin - Hong bo, b quan phn ln mc Triu phc
Phc u - B Phc, th v cm nghi trng mc m o lm t cht liu
a La. Tang thng ngu lc chp: o m i triu: m Phc u, B
phc, mu l trn ht, th n l mu xanh v mu huyn.
(1)
Triu
Phm
cp
Quan vn 1500
Quan vn 1661
Quan vn 1725
B t
ai
B t
ai
B t
ai
Nht
phm
Tin
hc
ai sng t
sc bc
Tin
hc
ai sng t
sc bc
Tin
hc
ai sng
t sc bc
bc lnh l
Nh
phm
Tin
hc
ai sng t
sc bc
Tin
hc
ai sng t
sc bc
Tin
hc
ai sng
t sc bc
bc lnh l
Tam
phm
Cm k
T
phm
Ng
phm
ai i mi
sc bc bc
l
Cm k
Khng
tc
ai i mi
sc thau
bc l
Vn
nhn
ai i mi
sc thau
bc l
ai i
mi sc
bc
Quan v 1500
Quan v 1661
Quan v 1725
B t
ai
B t
ai
B t
ai
Nht
phm
S t
ai sng t
sc bc
S t
ai sng t
sc bc
Bch
trch
ai sng
t sc bc
bc lnh l
Nh
phm
S t
ai sng t
sc bc
-S t
-Tng
-ai i
mi
-Dy thao
n
Bch
trch
ai sng
t sc bc
bc lnh l
Tam
phm
Bch
trch
ai i mi
sc bc bc
l
Tng
Dy thao
n
S t
ai i
mi sc
bc
T
phm
ai i mi
sc thau
bc l
Tng
Dy thao
n
Tht di
ai mu
ta
Ng
phm
Bo
ai i mi
sc thau
bc l
Dy thao
n
Bo
Tht di
ai mu
ta
ai i
mi
Cm k
Khng
tc
ai i
mi
Khng
tc
ai i
mi sc
thau bc
on thm
Lc
phm
Tng
Dy thao
n
Tng
Khng
tc
ai i
mi
Vn
nhn
ai i
mi sc
thau bc
on thm
ai tc
hng vin
thau bc
on thm
Tht di
ai mu
xanh
Tht
phm
Tng
ai tc
hng vin
thau bc
on thm
Dy thao
n
Tng
Tht di
ai mu
xanh
203
1.1. Dng ng
204
Nh chng ti cp,
Dng ng vn l m L
Dng ng c p dng
trang sc Dng ng v
phn hu sn nh cao.
205
phc, tht ai, bung di thn, chn i hia da. Quan v nc An Nam
(2)
bc sn, kha gin, ngch tng, nhiu tuyn thi Nguyn, s liu thi
1.2. Phc u
Trc nm 1725, quy ch m Phc u ca
b quan triu L Trung Hng vn k tha quy
ch nm 1500 thi vua Hin Tng, tc hong
thn v vng cng u c dng trang sc m
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
4. (Hn) Lng th Yn hnh lc. Tr.233. Dn theo Ct Triu Quang. i Minh y quan kim h ti, ng trong
S hc nguyt san. K 10. 2005. Nguyn vn:
5. (Hn) Yn hnh k - Q.2. Tr.459. Dn theo Ct Triu Quang. i Minh y quan kim h ti. Nguyn vn:
206
(Trn m cao ca ngi hin s tun t ci nhnh hoa vua ban). Vo thi
gi bng hoa m cho con, ng thi thng truyn tng.(1) Vic ban
1.Ng hoa trn m ca Tin s Triu Tin (Trang phc ca chng ta); 2. ng Thm hoa cm
cnh hoa (K thut ca ngi An Nam); 3. Tin s thi Nguyn. (nh Albert Kahn).
Quy ch Hoa bc ci m:
L triu Hi in (K hiu A.52) cho bit cnh hoa bc ci m ca triu Trung Hng c
quy nh: Trng nguyn: Hoa bc 1 cnh 9 nhnh nng 9 tin; Bng nhn: Hoa bc 1
cnh 8 nhnh nng 8 tin. Thm hoa: Hoa bc 1 cnh 7 nhnh nng 7 tin. Hong gip:
Hoa bc 1 cnh 6 nhnh nng 6 tin. ng Tin s: Hoa bc 1 cnh 5 nhnh nng 5 tin.
Bia Vn Miu s 71 tc nm 1748 cho bit, cc tin s cp c ban o bo mu lam,
ai tc hng, yn qunh, hoa bc.
Quc s di bin cho bit: Ngy mng 9, thng 4, nm 1822 thi vua Minh Mnh, nhng
tin s thi nh i sch trng th c ban cho ci mt a hoa qunh.
c ci mt cnh
hoa bc ln m Phc
u. Quy ch ban
tng ng hoa xut hin vo thi Trn. Trn Nguyn n tng miu
(4)
207
208
ba loi: Sa c ch en t ni, Sa
, m Sa c ch en t ni v m
ring m Sa n dng kt hp vi o
Thanh Ct.
(1)
nhim v i m Sa n dng, o
Quy ch Triu
209
ph hiu y, th c, ging d, v
y, tri b, s, tri s, in s, ch
(trong ngch
i m Sa, o Thanh Ct
2. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
quan u dng Gii Tri (ch m v B t).(4) Gii tri tng truyn l
linh th mt sng, bn tnh ngay thng(5), thng c to hnh tng t
k ln. Ngay t thi Hn, triu nh Trung Quc m phng sng Gii
1. (Vit) Cng mc. Nguyn vn:
2. (Vit) Ton th. Nguyn vn:
3. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
210
tri ch ra mt loi m p
ngoi chic sng mang tnh cht biu tng, kiu dng ca m Gii Tri
Nguyn. Ngoi ra, khc vi Triu phc Gii Tri ca triu Nguyn (m Gii
phc thu hnh Gii tri, tng t quy ch ca nh Minh. Chnh vua L
t, ph b quy ch m Gii
Tri(1).
vn v vo hu ph cha u dng m
m mo ca nh Tng du
iu Thin, Gii Tri. Trn thc t, m Gii Tri thi k ny cng chnh
s, hnh l v th s u i m Sa,
hai chic sng bng bc, gi l m Gii Tri [...] hp vi ngha gii
211
~1661
1661-1721
1721 ~
M Sa,
o Thanh Ct
M Lng Sa,
o mu thm en
m Bnh nh c V
phc,
Thng
phc m Sa p dng
cho b quan khi chp s
v khi vo hu ph cha
cng c phn lm ba
loi: m Sa c ch en
t ni, m Sa v m
Sa n dng. Trong
, m Sa l loi m
p dng cho tuyt i a
s b quan vn v, l m
Sa trn theo quy ch
thi L s.
M Sa c ch en t ni theo Phan Huy Ch l m Thng phc
ca hong thi t, vng th t cng hong t, vng t lm cc chc
tam thi, tam thiu c tc qun cng; hong t, vng t lm cc chc
t hu c c tc qun cng; hong t, vng t lm cc chc
c ng tri, c thim s c tc qun cng; hong t, vng t lm
cc chc hiu kim, c, lnh, tham c, v s c tc qun
cng; hong t, vng t c tc qun cng, phn bit vi loi m Hc
Lng Cn ca hong t, vng t cha c phong tc. Da vo danh
xng ca m, i chiu vi loi m Sa ca Trung Quc v Triu Tin
cng thi, chng ti cho rng y l loi m Sa c cp ch en to, t
ni chnh gia phn hu sn.
213
214
La nh ngha:Thao: dy la cc nh quyn
li, lnh s, Ni th t
th hp tr ln, Th ni
M Sa n dng, m
Sa thng thng, m
Sa c ch en t ni.
(Phc dng: TQ).
Dy thao. 1. Tng quan hu lng vua L Hin Tng, Lam Kinh, Thanh Ha. 2. Quan vn qua nt
v ca Jean-Baptiste Tavernier (1605 - 1689); 3. Tng ti cha Bt Thp Bc Ninh; 4. Tng
thi L Trung Hng ti T ch h ng, Bc Ninh; 5. Tng quan hu thi Trn tht thao s 8 (Lng
Trn Hin Tng, Qung Ninh). Theo quy ch Tang phc triu L (Loi ch - L nghi ch - Tang nghi
v Tang phc), khi c quc tang, b quan hoc i m Sa en, o Thanh Ct en, dy thao en,
hoc m Sa trng, o Thanh Ct trng, dy thao trng.
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
2. (Vit) Lch triu tp k. Tr.135. Nguyn vn: ng Hong Vn Lu (Nxb. KHXH, 1975)
dch l di thao ch t o gip nhau c trang sc bng vng v xu ba vin ngc. Cch hiu v dch nh
vy khng chnh xc.
215
2.2. Bnh nh
DIN MO TRANG PHC L TRUNG HNG
TH HIN QUA TRANH TH VUA L NAM
M Sa, o Thanh Ct va
217
ch Th phc c iu chnh,
gai (a La) ng hng th hai bn tay tri, binh lnh v tiu li phn
i m Yn V. Phm nh H
cn k li rng, vo cc k thi
1. (Trung) Thanh triu vn hin thng kho - Q.296 - T du t - An Nam. Nguyn vn:
[]
218
(3)
219
l im c tang (ch vic cha Trnh Sm mt).(2) Phm nh H cng ghi nhn
(4)
Tng cha Ty
Phng, H Ni.
2. (Vit) Loi ch - L nghi ch B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
Cng mc, i Vit s k tc bin c ni dung tng t.
3. T in Vit - B - La. Tr.153, 218.
4. (Hn) Triu Tin vng triu thc lc - Tc Tng - Q.23. Nguyn vn:
220
hi in v Loi ch th m a La l loi m
p dng cho mt s hng quan binh nht
221
Dng s nh h, i m inh T, ng kh, th k XVII (Bo tng M thut Vit Nam); Binh lnh
thi L din tp v ngh i m inh T, ng kh, Their Martial Exercise nm1683. (T liu cc
cng ty ng n); Lnh trng trong tranh vua L Nam v Hong hu (Cc b. Bo tng Thi
Bnh); mt s t liu tranh tng, m inh T d b lm tng loi khn vn thi Nguyn. Tuy
nhin, phn m cong trn nh ra sau gy chnh l c im nhn dng ca m inh T. Khn vn
ca ngi triu Nguyn, thi k u ch c vn ri quanh u.
in tng cm di cng i m a La
, mc o gm xanh, B t voi, di c
bt tt che u gi(2)
Ch Nam ngc m gii thch: o gai
c ngi mc B phc thu hnh h bo, voi.(1) Tuy nhin, theo L triu
1. (Trung) Thanh triu vn hin thng kho - Quyn 296 - T du t - An Nam. Nguyn vn:
2. (Vit) Loi ch. Tr.20, 21. Bn dch dch t a La l l gai, y chng ti dng m Hn Vit.
222
Cn v Yn V l m Yn
phc, cng tc l Tin
phc. Song trn thc t
Bc ha vua L xut cung do Samuel Baron v nm 1685 (The Description of Tonqueen). Trang
phc m inh T, o giao lnh th hin qua hnh tng vua L trong tranh rt c th l b trang
phc vua s dng khi tang.
Tham tng Nguyn Cng Hng nhn thy t thi Trung Hng v
sau, phm phc cha c chnh ng, khi i s lin phng tm quy ch
nh Minh em v nc, n khi lm t tng, nh li phm phc, theo
Quan Vn i m
Trng Dip (l kp),
cn c gi l Lng
Cn, phng theo hnh
dng ch Vn.
Quan V i m n
Dip (l n), cn c
gi l m Yn V (ui
n), phng theo hnh
dng ch V.
l bn o vi, khi cha ln ngi (nm 1765), mi khi nghe ht, u lnh
cho Nguyn Khn ngi hu, ng i Lng Cn, mc Tin phc, ngi ta
ging ng, cm chu im ht(1).
Ngoi ra, cc sch Cng mc, Loi ch, i Vit s k tc bin, Lch
triu tp k, V trung ty bt v Tang thng ngu lc u ghi nhn vic
t thn Nguyn Cng Hng ch ra cc loi m dnh cho b quan vn
v. Song Cng mc, Loi ch, i Vit s k tc bin u gi m Lng
Cn l m Trng Dip, m Yn V l m n Dip(2), ring Cng mc
cn dn li Ng Th S cho bit: Nhng nm Bo Thi (1720-1729) ca
bn triu mi t ra quy ch quan v i m n Dip, quan vn i
m Trng Dip [] T thn Nguyn Cng Hng chit t theo t dng ca
ch Vn, ch V m ch ra hai loi m ny.(3) Phm nh H gii thch
Lng Cn l m l, Yn V cn l m ui n(4). Mc Tang nghi,
Tang phc trong L nghi ch, Phan Huy Ch cho bit, khi c quc tang,
phm m bng sa on Bc, m Lng Cn v m Yn V lc lng u
3. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
[]
4. (Vit) Nht dng thng m. Tr.63.
223
224
L - Nguyn b st khng cp n
Hong t L nh T th ti cha Bt
no .
225
3. Tin phc
Khc vi trang phc dn gian, trang phc ngy thng ca b quan
tn ti, trn di. Ngoi cc loi m Bnh nh, inh T, Lng Cn, Yn
thch: M V cn l m ng M V(2)),
V va c coi l Th phc, va c
nh s th th m Bt Tin v Bc Cn l
kiu dng
l).(3)
1. (Vit) Loi ch - L nghi ch - B quan chng phc chi ch. Nguyn vn:
226
227
Tranh chn dung Nguyn Siu, th k XVIII (Bo tng M thut Vit Nam).
1. L phc
Thng tin duy nht
228
229
hng hn c kh lc nh
tc phm Bnh Ng i
co, Lam Kinh Vnh Lng
thn o bi c vit vo
thi Thun Thin (14281433), chp trong Thc lc,
y khng nhc li na.
Vo thi Thiu Bnh (14341439), t Ch tng Chiu
V ch . 1. M Phng Quan v o V ch ca
hong hu nh Minh (Tam ti hi); 2. gii trang sc
m ca vng hu Triu Tin (Bo tng C cung Quc lp
Seoul); 3. Hai tm o V ch ca vng hu Triu Tin
hin ct gi ti i hc Sejong Hn Quc.
1. (Vit) Tang thng ngu lc - L Cng Tri v (Vit) c Trai di tp - Q.3. Nguyn vn:
230
ca hu phi c b ph b tng t
(1)
Khc vi s n nh ca o V
khng?
231
Hin vt o V ch ca vng hu
Triu Tin (i hc Sejong Hn Quc
ct gi).
232
233
Cng cha L Th Ngc Quyn (cha Bt Thp, Bc Ninh); Phu nhn Qun cng Nguyn Th M
(Bo tng M thut Vit Nam); Qun cha Trnh Th Ngc C (cha Bt Thp); Chiu nghi L Th
Ngc Hon; Hong hu Ngc Bch; Hong hu ngi H Lan (cha Mt Sn, Thanh Ha).
234
Phc u v cc dng nn sn
Quan v triu L Trung Hng trong tranh ca JeanBaptiste Tavernier (1605 - 1689).
V quan v nh s 1 c ch thch: i thn
ca Vng quc ng Kinh; v quan v c nh
s 4 c ch thch: Quan v hoc s quan chin
tranh? Theo quy ch Triu phc ca v quan thi
L Trung Hng, xp theo th hng tn ti, ln lt
gm: m Phc u, nn sn bc nh hng mao,
nn sn son nh hng mao, m Thanh Ct, m a
La. Vy nn v i thn ca Vng quc ng
Kinh v hai v v quan trong tranh hn i nn sn
bc nh hng mao. (Trong cc hnh v trn, B t
trn ngc o cc quan u b che khut).
vn c duy tr lm m Triu
bin th ca m inh T, T
lt trnh by quy ch ca cc
ti cha th xc nh c u l b Gip Tr
ca cc dng nn sn v th ln
Tr p dng cho mt s i
1. Gip Tr
L Thnh Tng tng ra ch
t khc nhau.
2. Nn sn
Quy ch Triu phc dnh cho ban v ca triu L Trung Hng k
tha quy ch Triu phc nm 1500 thi vua L Hin Tng, quy nh: cc
danh xng, khng c miu t c th v kiu dng, trang sc. Theo Thanh
snh quy ch nm 1661, 1721 v 1725 chp trong Cng mc v Loi ch,
(2)
khi nim Khi Gip m Vn hin thng kho ca nh Thanh ghi nhn.
Tuy nhin, theo quy ch binh dng chp trong L triu hi in,
trc kia, tt c trn th cc x v cc ch trong kinh u phi np 100
tm da tru may qun phc, ng thi phi np km mi b da tru
235
L triu hi in cn
QUY CH NN SN
P DNG CHO BAN V TRIU L TRUNG HNG
236
Nm 1661
(theo Cng mc)
Loi
nn
i
tng
v
trang
phc
i
km
Nn sn bc
nh hng
mao
Hong t,
vng t
phong
hiu im,
c, tham
c, lnh
gia phong
qun cng
Trang phc:
o - B t
S t - Thao
kp xu ngc
- Cm kim
Nh phm gia
phong tc
hu
Trang phc:
o - B t
Voi - Dy thao
n - Cm
kim
Nn sn son
nh hng
mao
Tam phm,
t phm gia
phong tc
hu
Trang phc:
o - B
t Voi - Thao
n - Cm
kim
Ng, lc, tht
phm
Trang phc:
o khng
nh B t Dy thao n
- Cm kim
Nm 1721
(theo Loi ch)
Nn sn bc
nh hng
mao
Nn sn son nh
hng mao
Hong t,
vng t chc
hiu kim,
c,
lnh, tham
c, v s
m c tc
qun cng
ch huy s,
ch huy ng tri,
ch huy thim
s, ch huy s, ch
huy ng tri, ch
huy thim s, tng
tri, ng tng tri,
thim tng tri tc
hu
Trang phc:
o - B t
S t - Thao
kp xu ngc Cm kim
Trang phc: o
giao lnh - B t
Voi - Thao n
hiu kim,
c,
lnh, tham
c, v s
tc qun
cng
l, trn in
qun tng qun,
lc s hiu y,
thin h, qun
lnh, y, trung
y, lang tng,
bch h, ht, t
hu tin hu lang
tng, v y, v
y (chnh - ph
khng phn bit)
Trang phc:
o - B t
H bo - Thao
kp - Cm
kim
hiu im,
c, tham
c, ph
c, lnh th
v, t hu hiu
im tc hu
Trang phc:
o - B t
Voi - Thao n
- Cm kim
Trang phc: o
giao lnh khng
c B t - Thao
n. Chc trn
in cm kim v
di ng, cn li
cm kim
237
dnh cho to s, v c
nhn l nn sn son, hai
dim che tai vin thau.
Mi chic chun cho 8
mch, 3 lng hng mao(1)
tng t quy ch m Phc
u ca tin s ban vn.
3. Cc dng trang
phc khc
triu L Trung Hng, song cng khng nhc ti nhng loi nn ph bin
vo thi L s nh nn Thy Ma, nn da, nn ng trng v.v. Tng t,
Hi in ca triu Nguyn cng khng cp ti quy ch c th ca
nhng dng nn c p dng lm qun trang ng thi. Trong khi ,
kh c th ph nhn rng vic s dng nn lm qun trang c k
tha mun nht l t thi L s ti thi Nguyn.
Ring loi nn p dng cho binh lnh thi L Trung Hng, chng
ta ch tm thy vi dng ghi chp t i ca Phm nh H qua V trung
ty bt. ng cho bit: Qun lnh i Tro lp, tc gi l nn cho vnh
[] n nh hai vng Thanh Ngh th ngi ta u i Vin C lp (vin
c: ci st trn), tc gi l nn Ngh [] n khong nm Nhm Dn, Qu
238
ph lm lon, cy cng lm
ln bi tc gi l khn Trch
[] Loi khn ny vn c
Vin C ln vi lnh, dn
chuyn thnh tc [] n
thi Ty Hn sang hn u s
nc c bin, li b Vin
i m, qu tc i m th i
C i Cu Din [] nn
(1)
Trch c thay i nh ni
Ct, cn s dng nn lm
nh u.[] Hu Hn th -
t nht c nn Tro v nn
tr v sau, cc loi nn ny
dn b loi b. Mt s tranh
mt s dng nn m, song
239
Hnh tng binh lnh trn chm khc g (Le nh) v tng lnh canh lng Dinh Hng
(Bc Giang) i m Tr, mc o giao lnh. (nh: TQ).
1. Y phc
241
Nu coi o di c ng ci
khuy l quc phc ca triu Nguyn
th o giao lnh - trng vt hn phi
l quc phc ca triu L. y l
dng trang phc tng c s dng
vic cng c. L phc dng o trc lnh ng tay di, hoc may bng
c cng cho bit, trc khi din ra cuc ci cch y phc ng Trong
mn ( Thun Ha). Bt
u t thng 7, tuyn
r d rng: Y phc
bn quc
(ch y phc nh
ch ring, a
phng ny trc y
(1)
L) c
Thng c, dp yn
bin phng, trong
ngoi
Ngi Giao Ch (ng Ngoi) v ngi Qung Nam (ng
Trong) trong Boxer Codex (nm 1590).
1. Tp du k mi v k th v vng quc ng Ngoi (1681). Tr.43.
thng
nht,
chnh tr v phong tc
cng nn nh mt.
[]
242
2. Lch s t nhin, dn s v chnh tr x ng Ngoi. Dn theo Tuyn tp t liu phng Ty. Tr.214-216.
243
244
dng nn vn c k tha vo
nh H k li: Hi ti tm chn
sc che u c trng
gi i Ngoan Xc lp
n nn. Vo thi L,
gii
nn nh hnh v c, gi
th i Phng u i lp (phng
u: ci u vung),
mu trng ng, nn sn
th i C Chu lp, tc gi l nn
trang. n u thi L
theo m t ca William
Dampier,
Vit
ng ta nhn thy lc
nn nh khun. n ng n b
ny thng u trn,
khng my khi i nn
dn chi v th thuyn
mi thng xuyn i
tc gi l nn kha. Nh s v o
(2)
ngi
245
(ngoan xc:
tc gi l nn mu
hoc
tc gi l nn l.
s i Cu Din lp
(cu: ci l bt c),
MT S LOI NN TRONG
K THUT CA NGI AN NAM
tc gi l nn mt l. Ngi c tang
(3)
th ngi ta u i Vin C lp
(vin c: ci st trn),
tc gi l nn Ngh.
246
(1)
247
2. Kiu tc
c n ng v ph n
ch h, h th tc xung v i chn
nh L Trung Hng thnh lp, Christophoro Borri ghi nhn ngi Vit
Ca nng cm n y th k XVIII.
(Bo tng M thut Vit Nam; nh
Ngoi, Thanh Lit, H Ni. nh: TQ).
ca
Samuel
bc
Triu
(1)
248
Baron,
phc
249
quan vn v ti vng
ph ca Jean Baptiste
vn
Dong nm 1713: M
cch ca h i knh kiu dng dng nhng khi gp g giao tip cng
(2)
(3)
quan
trong
4. (Hn) Triu Tin vng triu thc lc - Tc Tng - Q.23 - Mc ngy t Du mng 5 thng 12 nm th
17 triu vua Tc Tng. Nguyn vn:
1. (Hn) Yn hnh lc - Hn Thi ng - Lng th Yn hnh lc. Tr.233. Dn theo Ct Triu Quang. i
Minh y quan kim h ti. S hc nguyt san. K 10 - 2005. Nguyn vn:
2. (Hn) Yn hnh k - Q.2. Tr.459. Dn theo Ct Triu Quang. i Minh y quan kim h ti, S hc nguyt
san. K 10 - 2005. Nguyn vn:
3. (Hn) Chi Phong tin sinh tp - Q.8 - An Nam quc s thn xng ha vn p lc - Hu. Nguyn vn:
250
giy l gt, gp nhau i tru cau, gii cc vic thu tha nu nng.(1)
Vi mi tc di bung xa, nh
t ca L Tc dng la ph ln
Rhodes (ngy thng co tc, khi c tang th khng co). Alexandre de Rhodes
vi en ph ln u nh kiu khn
nh s, cho mt na kh r ra
thng thng v chung cho mi ngi l tc. Phi nam khng c tang
(2)
1. (Trung) Hong Thanh chc cng - An Nam quc. Tr.15-17. Nguyn vn:
[]
2. T in Vit - B - La. Mc t The. Tr.218
3. (Vit) Sn c tp thut - Q.2 - Man lo phong tc. Nguyn vn:
Thnh phc ch tang
phc thn quyn mc sau khi ngi cht c nhp lim.
4. Tp du k mi v k th v vng quc ng Ngoi (1681). Tr.85
5. Dn theo Nhng l khch trong hnh trnh khm ph Vit Nam. Tr.82
251
252
kiu tc Sakayaki
sut ba nm tang nu l
ngi ga ba th cm
v b pht nng nu ti
n ng khng co tc
u(2).
B. Co tc l tp
tc lu hnh ti vng
(kiu tc ny c th i
253
[]
Rng th
r rng t nhng nm
Ngoi lu hnh tc
co tc ny.
C. Co tc theo tc
ca ngi Thanh. Tc gi
Nam s t k v Lo song
nh u m li bi tc(3). Nishikawa
cho co mt na mi tc:
Thanh Th t ln ngi,
co mt t tc vng Bch Hi nh
1. (Nht) Tng b Hoa Di thng thng kho Q.3 Giao Ch, ng Kinh. Tr.11 Tr.14. Nguyn vn:
...
Thanh),
Ngi ng Kinh v Giao Ch trong
Ha Hn tam ti hi.
254
1590 (Philipines).
cho ng Nguyn ng Co n ca
quan nghnh n, ng bn lm bi
Gii ch hu hoc vn ni r t,
ngi Thanh mi thi .
(1)
(2)
2. (Vit) Vit s - Q.3 Huyn Tng, Gia Tng. Tr. 41. Nguyn vn:
Sch Cng mc thi Nguyn cng c ghi chp tng t, song c mt vi ch xut nhp (
)
3. (Vit) Lch triu tp k. Tr. 245, 243.
255
256
khng th thay!
n nm Gia Long th 3
Khi xut hin trc mt nh vua hoc ngi c cao vng trng, nu
quan ct tc(2). Thanh triu vn hin thng kho cng ghi nhn: Yt
(1)
Jerome
Richard
h li xo tc t tn
1. Ngun t liu th tch phng Ty vi tin trnh lch s Thng Long H Ni. Tr.216
2. Dn theo Nhng l khch trong hnh trnh khm ph Vit Nam. Tr.63
3. (Trung) Thanh triu vn hin thng kho - Q.296 - T du t. Tr. 7450. Nguyn vn:
257
Ph kho
258
S RA I V QU TRNH PH CP CA O DI NM THN
vn hin!(3)
,
4. (Vit) L qu dt s. Tr.27.
5. (Vit) i Nam thc lc. Tp I. Tr.153.
259
260
Tu.(1)
c bit, D s lc bin
li sm c c ni tm i quay
T n nay va ng con s y,
cng dn i mi, bt u h
1. Dn theo o Duy Anh. Vit Nam vn ha s cng. Quan hi tng th. 1938. Tr.121.
2. (Vit) D s lc bin i Vit quc Nguyn triu thc lc - Q.8. Tr.3. Nguyn vn:
261
262
Ngi Vit thi L Trung Hng trong Hong Thanh chc cng , Hi ngoi ch o thuyt
v Boxer Codex.
nu r iu cm v qun
o. Cm n ng i m
di, m Bnh Thin, m
263
264
(3)
phn bit
t ca Chapman nm 1778: n ng v
ph n Nam H u mc nhng b
c thit k theo cch ging nhau. y l
nhng b khim tn nht m ti tng
c thy, chng ch gm mt o di th
lng, c nh ci cc, bt cho trn ngc,
trng khng khc g mt chic o di ng,
1. (Vit) D s lc bin i Vit quc Nguyn triu thc lc - Q.11. Tr.75. Nguyn vn:
265
267
Hn ba chc nm, sau ci cch l nghi phm phc din ra trn ton
ci ng Trong, anh em Ty Sn khi ngha. Qua nhng ghi chp m t
cc dng trang phc, m mo ca vua quan Ty Sn, t vic cht khn
vo ngy thng ti vic s dng cc loi m Xung Thin, Sa, Phc
u, Vn Cng, cc dng Long bo, Mng bo, B phc v.v. vo cc ngy
triu h, c th bc u nhn nh, phm phc triu Ty Sn chu
nh hng t ci cch ca cha Nguyn Phc Khot, c nhiu nt tng
ng vi quy ch o m ca triu Nguyn Gia Long v sau.
I. Trang phc cung nh
i vi trang phc ca triu
nh Nguyn Nhc ( ngi t nm
1778 n nm 1793),
qua miu t
268
ang hin din. Trang phc ca binh lnh th mi hai lnh gc, mc
(1)
th thy hnh tng vua Quang Trung gi xut hin trong tranh i m
thu hoa vn rng my, sng nc theo dng thc bo phc thnh hnh
n nm 1792),
(3)
th quc vng u cht Vng cn, i Tht Lng Kim quan, mnh mc
Mng bo giao long, lm trang phc triu hi(3) Tng loi Mng bo
3. (Trung) Thanh thc lc - Cao Tng thc lc - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyn vn:
1. (Trung) Thanh thc lc - Cao Tng thc lc - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyn vn:
2. (Trung) Thanh thc lc - Cao Tng thc lc - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyn vn:
3. (Trung) Thanh thc lc - Cao Tng thc lc - Q.1349. Tr. 32 - 34. Nguyn vn:
269
270
Bn cnh , cc dng
o m ca vua quan Ty Sn
triu nh nh Nguyn. iu
phc ca triu Ty Sn c
s qun mi vo chu, ng trn Phan Huy ch. Ba ngi bng chc thay
t nh trn c s quy ch o
bic, c hoa vn rng, mng; ring hai l phc hu sau o qu cao, khi
(1)
v li cn i m gi l m Vn Cng.
(2)
quy ch ca nh Minh. M
Vn Cng th tip tc c p
ca quan vn nht, nh, tam phm triu Nguyn. Ngoi ra, hnh tng
[]
[]
2. (Hn) Yn hnh lc tuyn tp - Thng sch. Tr.573. Dn theo S hc nguyt san. K 10 - 2005. Nguyn
vn:
271
272
Xung Thin i vi mt s v
cch m cn c rt bt i rt nhiu
Ty Sn Nguyn Hu, Bi
chin , li thng mc o
gm mu ; Minh s
(1)
miu t Nguyn Hu Vn
qu b thng mang mt lc ba bn
ln l c, ln sc m o .
(3)
ngy
thng,
gia Lng quan vi Long bo, Mng bo, m Xung Thin vi B phc l
qun dn Ty Sn cng
mc o cht ci khuy,
theo tc ca ngi ng
Trong. Theo m t ca
Chapman nm 1778 th
mc o la ngn n
273
chic khn Trng Gic cht cao trn u. Trng Gic l th lnh cuc
khi ngha Hong Cn thi Hn, cn gi l gic khn vng. Vy nn
chng ti cho rng loi khn Quang Trung Nguyn Hu vn trn u
ng thi l khn mu vng(1), c qun ri, cht cao trn u. Vi
bn tnh khoan ha, gn gi vi dn chng, Quang Trung Nguyn Hu
khi ln ngi ti Thng Long tn trng phong tc ca nhn dn hai
min Nam Bc, cho php y phc dn gian Nam H, Bc H u c
theo phong tc ca mi min, ch c o m vo chu ca b quan th
nht nht tun theo ch mi.(2)
Tuy nhin, cng cn phi ni rng,
trong cch nhn kht khe ca khng t s
phu nh L ng thi, trang phc ca
ngi Nam H ni chung, ca qun Ty
Sn ni ring b coi l loi trang phc
khc thng, thm ch l s ph b
truyn thng o m c t ngn i ca
i Vit. Nm 1786, qun Ty Sn tin
ra Bc, danh s nh L l Bi Dng Lch
(1757-1828) sau khi vo thnh Thng
Long trng thy qun Ty Sn lin cm
khi: Trong ngoi thnh khi nghe v
thy qun Ty Sn u kinh hi. H
ni nng, n mc hon ton d l []
o m ngn xa thnh ra ct bi.(3)
Ng Th o (1732-1802) vn mt lng
275
Vai tr ca nh nc v h
t tng chnh tr lun c nhng
tc ng trc tip, mang tnh
chi phi ti ton b i sng
vn ha, x hi. Vn ng trong
cc hnh thi x hi khc nhau,
thc th vn ha lun c s k
tha v bin d. Triu Nguyn,
triu i phong kin qun ch
cui cng trong lch s Vit
Nam, nh du s thay i to
276
ch th ch Hn ca vua Cn
th ph nhn mt s nh hng
ng lm cng khng n ni
ca cc dng o m cng ha
khng c bt chc. Nm
xung d: Cn Min c
t nh t i Hin Vin, i
cho ng. So vi Bc triu, ta cng v vang vy. Nhng lng trm cng
phi vn v.
(2)
277
l ci phng t lc vic cn
sc t tin v tnh chnh thng, song vua quan triu Nguyn vn phi
Long ni: Cc i Hn, ng, Tng, Minh ca Bc triu, sch lut lnh
quan trong triu chun theo php in lut l ca cc triu, tham kho
1. (Vit) i Nam thc lc. Chnh bin. nh k. Q.159. (Tp 4). Cn Long nh Thanh lm th rt nhiu, ta
xem ra, u l nhng bi i thng vo tnh cnh, chng cn nhng li ph phim gt gia, song c nhiu ch
cn th [] Cc bi ta lm ch t tnh, t cnh m dng ch chng n ni qu kch nh th.
2. (Vit) Minh Mng chnh yu. Tp.3. Q.12. Tr.CCLXV-4a. Nguyn vn:
[]
1. C lut Vit Nam. Quc triu hnh lut v Hong Vit lut l. Tr.173-174.
2. (Vit) i Nam thc lc - Chnh bin - nht k - Q.24. Nguyn vn:
278
ngoi vic k tha mt phn quy ch thi L Trung Hng v thi cha
a. Cn Min
nh Thanh, trong , trang phc Tng - Minh l ngun tham kho chnh
Ty, vic i giy Ty trong triu cng ngy mt thnh hnh. c bit di
gia Nho gio nh Trung Quc, Triu Tin, khin Khm s nh Thanh l
M Cu Long c nhc n y
Lao Sng Quang phi cng nhn: Gn gi Trung H, tn sng Nho gio,
(1)
279
1. L phc
sng sng gia vm tri t, vua Minh Mng cho khi phc quy ch
bng vng hoc hai ch Thin a bng vng, 12 hnh rng my, 6 hnh
ngn la, 2 thy vn, 4 nhiu tng, 1 hoa sen, 1 a my, 1 lin ng
bng san h, trn chu, pha l v cc ht vng, tng cng 300 ht. Xung
280
cn sc 4 khuyn vng.
(1)
bng la trng.
T tt mt chic, lm bng t Bt ti
281
i th mt chic, lm bng on
u c th coi l nhng nt c sc ch
can kim tuyn. ng bin may lin on gm lan can thun bc hoa
i v.v. C th:
mai mu bo lam. Vin gm hng nht hoa sen thun vng mu bo lam
thu cc chng: To, Ha, Phn m, Ph, Pht, Tng di (Thng 6 chng
Cch i mt chic, bc t Bt
Ngc bi kt hp vi Cn phc ca vua
triu Nguyn (BAVH); 2. Tp bi
(Tam ti hi).
282
Tng - Minh, song xut hin rt nhiu bin d, c bit l vic s dng
i i lm bng on Bt ti
tuyn.
Bt tt ging nh Triu phc
(thn lm bng t Bt ti bng mu bo lam,
gia l t Bt ti bng mu tuyt bch, pha
Hia p dng cho Cn phc, Triu phc v
Thng phc ca vua triu Nguyn. (Bu vt
triu Nguyn).
1. Vua Khi nh mc trang phc Cn Min, song thay v tht T tt pha trc, ng li
tht i Th vn l phc sc che pha sau. Cch phi hp nh vy khng hp quy ch. Phi
chng y l mt trong nhng kiu n vn khng phi li ca vua Khi nh nh li cng
kch ca Phan Chu Trinh. (Tht iu trn. Tp ch Nghin cu lch s, s 66); 2. Trang phc
Cn Min ca Hong triu Nguyn (Phc dng).
283
Trang phc Cn Min ca Hong triu Nguyn (BAVH) 1.2.3.4. M Min 12 lu. (1. Min bn
nhn t trn xung; 2 - 3. M Min nhn trc din v trc din; 4. Dy thy anh mu vng gn trm
ngc); 5. Khu (cn gi l Trn khu, ht). 6. Hia. 7. i i. 8. Cch i. 9. Bi. 10. Tp bi. 11.
Tiu th. 12. Cn phc 12 chng (mt trc v mt sau): A. o xanh en 6 chng (a. Nguyt; b.
Nht; c. Tinh thn; d. Sn; e. Long; f. Hoa trng). B. Thng 6 chng. C. T tt (thu 2 chng
Sn v Long, 1 hnh rng bay ln v 1 hnh rng bay xung). D. i th.
Hin vt o Cn ca vua Khi nh triu Nguyn (nh: Trnh Bch), Hiu Minh thin hong
Nht Bn (M thut Nht Bn) v Thun Tng hong thi i Hn quc (Phc sc).
b. Xun Thu
T Tng miu cng l mt trong nhng
287
Quy ch ca nh
Tng
Quy ch ca nh Minh
-o Cn mu xanh,
thu 6 chng Nht,
Nguyt, Tinh, Sn,
Long, Hoa trng
-o Cn mu xanh,
thu 7 chng Nht,
Nguyt, Tinh, Sn,
Long, Tr (Hoa trng),
H du (Tng di)
-o Cn mu huyn, thu 6
chng Nht, Nguyt, Tinh,
Sn, Long, Hoa trng
-Thng mu vng,
thu 6 chng To,
Ha, Phn m, Tng
di, Ph, Pht v cc
hnh c , bt bo...
-Thng mu , thu
5 chng To, Ha,
Phn m, Ph, Pht
-o Trung n may
bng la trng, thu
12 chng Pht
-o Trung n may
bng l trng
-T tt mu vng vin
lam, thu Sn, Long,
1 rng bay ln, 1 rng
bay xung, hnh my
v cc hnh ha lu
-T tt mu , thu
1 con rng bay ln, 1
con rng bay xung,
gia l my, sc ngc
qu
-T tt mu , thu 4 chng
To, Phn m, Ph, Pht
-i th thu hnh
rng my sng nc,
xu cc loi ngc
-i th 6 mu nh
3 tiu th kt 3 ngc
hon
i th 6 mu nh 3 tiu th
kt 3 ngc hon
-Ngc bi 2 di, gm
cc loi ngc hnh, c,
xung nha, hong
-Ngc bi 2 di, lm
bng ngc trng tr
rng
-Cch i nh ngc
trng, bc vng
-Cch i tr rng
phng bng vng
-Cch i nh ngc
(ch
o tang, ni gim em ct i.
288
289
2. Triu phc
m gii thch Thng Thin quan hiu (gi l) Triu Thin.(3) T in Vit
290
u thu
291
ai lm bng on Bt ti bng
vng, gm hng nht hoa sen xen lan can kim tuyn, pha trn gn h tt.
292
lt t Bt ti mu .
(1)
3. Thng phc
293
M Cu Long ng Cn th
hin trn tranh chn dung vua
T c v vua Thnh Thi.
triu hng nm gp cc tt
oan Dng, ng ch th t
cm ngc khu.(1)
Kt hp vi ng Cn l
1. Nguyn vn:
294
4. Qun phc
mu hoa xch, gm on lt la mu , gm
l m v i Long kt hp
vi Hong bo hp tay c
thm. Song vi m t ca
Hi in, chng ta cng ch
bit M v i Long c
lm bng t lng v mu
en, lt on Bt ti bng
mu vng chnh sc, lan can kim tuyn ca Ty dng, nh 4 hnh rng
vng, 1 hnh ngn la, 2 hnh rng my, 1 hnh my, mt rng khm trn
chu, cn li u sc chu ngc. Thy anh dng lan can kim tuyn ca
Chng ti cho
khp vi m t ca Hi in:
Thi (m Cu Long ng Cn
kt hp vi o bo hp tay, x
sc, thu rng my, sng nc, c , bt bo, lt tru mu hoa xch thu
phc cc vua nh Nguyn s dng trong ngy l Tch in. Trang phc
thm, thu hnh rng my, sng nc, hnh con di, ngn la. Thng
295
296
Ngoi ra, vo thi vua Khi nh, phn ln cc loi trang phc ca
Di gu lm bng t Bt ti bng
mu n, bm bm. Bn bn
chic mc rng my, xung quanh si nhiu tuyn khm cc loi ngc ha
t, trn chu, kim cang, san h hn 300 ht, hn 50 di thy anh kim
tuyn. ai loan mt chic, lan can kim tuyn Ty dng khm 1 ht kim
cang hnh phng nh. Xung quanh khm ht kim cang, bn ngoi bc
vng, khuy kp, chn cc xu chui trn chu, san h, thanh liu hnh
(1)
297
a. Cn Min 9 lu 9 chng
299
cho thin t phi thu 12 chng, mt chic m Min dnh cho thin
301
hong
(hnh bn nguyt),
xung nha
(hnh rng)
tr
chu cht liu ngc (ngc liu chu), pha trn c mc thau m vng.
i th pha trn
lm bng on mu
nht, thu hai chng
Ha, Sn; pha di ni
vi cc tua ng sc.
i i pha trong
mu son pha ngoi mu
lc, ni vi cch i mu
nht, 6 ming ai hnh
vung, qu trm sc pha
trc, b mt u khm
i mi, vin vng.
Cn Min 9 lu 9 chng. T tt v i th u thu hai
chng Ha v Sn. (BAVH).
vng
cng
Quy ch ca nh Nguyn
Vit Nam
Quy ch ca nh Minh
Trung Quc
-T tt mu nht, thu 2
chng Ha v Sn
-T tt mu nht, thu 4
chng To, Phn m, Ph, Pht
-i th 4 mu nh tiu th 3
mu kt 2 ngc hon gia
-Cch i c mc vng
Hong
t ,
2. (Trung) Tng s. Q.152 Ch. nht bch ng. D phc T. Nguyn vn:
[]
303
305
Min ca nh Nguyn
tham kho t hai ngun chnh
l quy ch nh Tng v nh
Minh, khp vi li nhn nh
c phn khoa trng ca triu
thn L Vn Phc ai rng
m cao, y y phc Tng Minh
vy. Trong , Cn Min 9
lu 9 chng c tham kho
t quy ch Minh, cn Cn
Min 6 lu 5 chng v 4 lu
Trang phc Hong v Hong thn triu Nguyn mc khi t Giao do Nguyn Vn Nhn v nm
1902 (Hong phi sc phc t thin t ch tn tht) ch l dng trang phc v theo tr tng tng ca
ha s. C l do Nguyn Vn Nhn cha c chng kin l t Nam Giao tn mt thy Cn Min.
cng nh s kt hp gia cc
(theo Hi in)
phc sc (Thng, K y, i
th, t tt, i i v.v.) trong
b Cn phc ca Vit Nam
khng rp khun theo t l 1:1
so vi quy ch c ca Trung
Quc. Tnh hnh ny cng xy
ra tng t Triu Tin. So
snh s b tr hoa vn Ha,
Hoa trng, Tng di trn o
Cn 9 chng ca vua Triu
Tin vi o Cn 9 chng ca
vng cng triu Nguyn, c
th thy c s i ng tiu
d ny.
[]
Cn Min 6 lu 5 chng
Cc quan chnh nh phm
tr ln
Cn Min 4 lu 3 chng
Quan vn tng nh phm
v Chnh tam phm
306
2. Triu phc
Theo quy ch Triu phc nm 1500 thi vua L Hin Tng, b quan
song c phn lm ba loi: m Phc u dng trn dnh cho quan vn,
2 sng bc gi l m Gii Tri p dng cho Php quan (cc quan thc thi
u vung.
in ca cc triu i trc y c l
ch ca triu Nguyn.
quy, phng),
a. Tht Long ng Cn
ng Cn sc vng v
ngc chu. o bo rng
mu sm. Thng thu
rng 5 mng. ai sc vng
triu Cu Long ng Cn
gim. Bc nh vua Bo i
1. (Vit) Hi in - Q.78. Tr.48. Nguyn vn:
307
308
M
Bnh
nh
o bo
o bo i vn mu sm
lm bng on Bt ti ng sc
gia kim
o bo T linh mu i xch lm
bng on Bt ti ng sc gia kim
ai
(1)
Thng
Tuy nhin
M Kim quan. 1. M trong chn dung Tng thin vng Min Thm (mi tn : Bc Sn vng);
2, 4. M lu gi ti Bo tng Qun s Php (nh: Nguyn Nh an Huyn); 3. M lu gi ti
BTLSVN (nh: TQ). gii: 1.Hu x; 2. H k; 3. H Nh; 4. Giao long; 5. Vn kh; 6. Hoa;
7. Thy vn.
309
310
c. Kim Quan
d. Phc u
M Phc u c p dng
quan vn v v mt s v hong t,
311
M
Kim
Quan
o bo
ai
Thng
Quy ch nm 1804
Trn
nht
phm
(Tn
nhn
ph tn
nhn
lnh)
-Phc u trn:
1 kha kiu vng,
2 ht vng cao 6
phn; ngch tng
vng, hoa vng
mt trc v sau,
hai cnh chun
vin bc vng, sc
giao long vng
Quy ch nm 1845
Tn tht c
phong tc thn
vng, qun vng
1 bc sn vng, 1 ngch
tng vng cao 4 phn
tr hnh giao long, 2
kha gin vng, pha
trc 1 hoa vng, 2 giao
long vng, pha sau
2 hoa vng; hai cnh
chun vin bc vng,
b mt sc giao long
vng vn ngc chu,
u cnh chun u sc
vng; 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
Tn tht c
phong tc thn
cng, quc cng
-Phc u vung:
1 kha kiu vng,
2 ht vng 5 phn;
cn li nh trn
Tn tht c
phong tc qun
cng, huyn cng
Nh tn tht c
phong tc thn cng,
quc
cng,
nhng
khng c ngch tng
Tn tht c
phong hng cng,
huyn hu, hng
hu
So vi tn tht c
phong tc qun cng,
m Phc u vung
lc i 1 hoa vng pha
sau, mt m lc trang
sc giao long vng
Hong t,
thn vng, tn
tht c phong k
ngoi hu, k ni
hu, nh hu, tr
quc khanh
1 bc sn bc, 2 kha
gin vng, trc sau
1 hoa vng; hai cnh
chun vin bc bc; 2
nh bc, 2 nhiu tuyn
bc
Hong t,
thn vng, tn
tht c phong t
quc khanh, phng
quc khanh, tr
quc y, t quc y
1 bc sn bc, 2 kha
gin bc, trc sau 1
hoa bc; hai cnh chun
vin bc bc; 2 nh
bc, 2 nhiu tuyn bc
Hong t, thn
vng, tn tht
c phong phng
quc y, tr quc
lang, t quc lang,
phng quc lang
Chnh
tng
nht
phm
Chnh
tng nh
phm
Chnh
tng
tam
phm
313
314
Chnh
tng t
phm
Chnh
tng
ng
phm
Chnh
tng
lc
phm
Hoa bc mt trc
v sau, hai cnh
chun vin bc bc
Chnh
tng
tht
phm
phm thu thm hoa. Hoa bo l o vua ban cho cc v tam khi. Lc bo
vn tip tc c p dng i vi cc
V sc phc ca o bo i Triu,
c dng trong cc dp l tt ln nh
Nguyn n v.v.
Khm nh i Thanh hi in
e. Bo phc
1. (Vit) Nam phng danh vt b kho - Thng - Phc dng mn. Nguyn vn:
315
Bi lc tr xung ti cc
nht ng th v u dng
bn mng. Quan vn v
thi c tn gi l o bo T linh.
phm tr ln, tc gi l o bo T
th v tr xung dng o
[] cch gi nh vy u khng ph
l hnh ph ha m thi, ch cn gi
ny),
Trung Quc.
316
(1)
Mng bo hoc gm
on theo cp bc.
317
(2)
Cn phc, L phc, Triu phc hay Thng phc ca vua quan triu
L Qu n cng ghi
Hin vt Mng bo (nh: Philippe Trng), Giao bo triu Nguyn (nh: Trnh Bch).
nh 3: Hong thn mc Triu phc m Kim Quan - Mng bo. nh 4: Quan vn Chnh, Tng
Ng phm mc Triu phc Phc u - Hoa bo (Theo Hi in v t liu nh chp chng ti c,
quan Ng phm khng mc Hoa bo m mc B phc. Hoa bo ch dnh cho cc v Tam khi).
322
Chnh Trung.
Kt hp vi m Vn Cng l B
vy quy mu en gp np, cn
thu ln v s hoa vn my
M ng Pha, Vn T Ti (BAVH).
Quan vn Lc phm i m ng Pha.
trn hai ngun tham kho chnh l quy ch B phc ca triu L Trung
in, m Vn T Ti cn c p dng lm
vi vic t nh mt s dng m mo c
o nh m Vn Cng, H u, ng Pha,
o giao lnh.
3.1. Quy ch m mo
a. M Vn Cng
Lm m T Ti (K thut
ca ngi An Nam).
323
324
325
Cn trong dn gian vn c gi
Cc chc sc trong lng mc L phc Phong Cn,
Quan vn Ng phm mc Thng triu phc
ng Pha. (nh: Albert Kahn).
Quan vn
Quan v
Trn nht
phm
H u: sc ton vng
Nht phm
H u
Nh phm
Vn Cng
H u
Tam phm
Vn Cng
H u
T phm
Xun Thu
Ng phm
Xun Thu
Lc phm
Tht phm
Bt phm
Tng bt phm i Vn T
Ti nh vn chnh bt phm
Cu phm
Tng cu phm i Vn T
Ti nh chnh cu phm
Cha nhp
lu
c. M H u
Vo thng 2 nm 2011, mt pho tng v tng lm bng t nung,
i m hnh u h, mc o gip c pht hin ti x Ph Thun,
huyn c Ph, tnh Qung Ngi(1). Loi m th hin trn pho tng
1. Qung Ngi: Tm thy mt pho tng qu. Bo Si Gn Gii phng Online. Bi ng ngy 17/03/2011.
326
phng theo quy ch H quan thi ng. Tuy nhin, c th khng nh,
m H quan thi ng khng c mi lin h v mt to hnh vi m
H u (H u quan) ca cc v quan triu Nguyn.
Vo thi Nguyn, t nm 1804, m H u kt hp vi B phc K
ln, Bch trch, S t c quy nh l Thng phc ca quan v nht,
nh, tam phm. Nm 1845, vua Thiu Tr ph chun cho cc quan v gi
cc chc thng qun, cai qun cc qun doanh cho n chng ph
thng, thng ch, chng v, v y, ph v y u c i m H u
kt hp vi o Mng lan(2).
o Mng lan l dng o hp tay, c li thu sc tng t nh Mng
bo, song chiu di vt o v ng tay o u ngn hn Mng bo. Hi in
cho bit: Trc y o hp tay ca quan vin th v c gi l o Long
Chn, nh vy khng ph hp [] nay gi o hp tay l Mng lan mi phi.
T ry khng c gi theo cch gi trc kia lm r danh phn.(3)
1. (Vit) D s lc bin i Vit quc Nguyn triu thc lc - Q.8. Tr.14. Nguyn vn:
1756
2. (Vit) Hi in - Q.78. Tr.57. Nguyn vn:
328
(theo Hi in)
M H u
o Mng Lan
ai
Bc sn vng, mt
trc v sau 3 hoa
vng, 2 giao long, 1 h
k, 2 c , 2 thy vn,
bin bao, nhiu tuyn
Mu t n, may
bng on ng sc
gia kim, o song
khai, thng kp
Cai qun
Mu tng sm
Chng ph
thng
Mu t n
M sc vng
Mu mc xch
ai ca cc
quan
v
ming chnh
gia
pha
trc
sc
vng, tr hoa;
cc
ming
ng phi tri
dng mai i
mi bc vng
xen k bc
bc,
khng
cn m
V y
Lc bt 2 giao long
vng mt trc m
Mu tng sm
Ph v y
Lc bt 2 giao long
vng v 1 hoa vng
Mu bo lam v
mu thin thanh
Thng qun
Thng ch,
chng v
d. M Xun Thu
M Xun Thu va l m L phc
ca Hong , va l m Thng phc
ca cc quan v t, ng, lc phm triu
Nguyn. Theo Hi in, m Xun Thu
kt hp vi B phc cn l Thng
phc ca cc v hong t, hong thn,
tn tht c phong tc thn vng,
qun vng, thn cng, quc cng, k
ngoi hu, k ni hu, tr quc khanh,
t quc khanh, phng quc khanh v.v.
Tuy nhin, da trn mt s t
liu nh chp cung nh triu Nguyn
u th k XX, chng ti nhn thy i
o giao lnh
B t
Thng
Hong
t, hong
thn, tn
tht c
phong
tc thn
vng
- qun
vng
-thn
cng quc cng;
qun cng
- huyn
cng;
hng
cng huyn hu
- hng
hu
Sc ton vng
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
K ln
Bch trch
S t
Nn vng
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
k ngoi
hu, k
ni hu,
nh hu,
tr quc
khanh
Sc vng bc an
xen, pha trc v
sau u c 1 hoa
vng, cc trang
sc hoa, giao long
u dng cht
liu bc
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
Nn
329
330
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
t quc
khanh,
phng
quc
khanh, tr
quc y, t
quc y
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
phng
quc y,
tr quc
lang, t
quc lang,
phng
quc lang
Cng t
c t
phong
tc nh
hu, quan
v t
phm
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Cng t: lc
Quan:
Quan v
ng phm
Pha
bc,
bc;
hoa
trc 2 hoa
2 giao long
pha sau 1
bc 2 giao
long bc
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Bo
Nn
Quan v
lc phm
C o nh mu
o, xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Hng
Nn
C o mu
trng; o mu
xanh, lc, lam,
en cho c
ty tin
Bo
Nn
o mu
trng; o
mu xanh, lc,
lam, en cho
c ty tin
Hng
Nn
331
NH THANH
L Trung Hng
Nguyn
Hong t, hong
thn: K ln
Hong thi t:
Rng 5 mng
Hong t: Rng 4
mng
Quan vn
Quan v
Quan vn
Quan
v
Quan
vn
Quan v
Nht
phm
Tin hc
S t
Tin hc
S t
Tin hc
K ln
Nh
phm
Cm k
S t
Tin hc
S t
Tin hc
Bch
trch
Tam
phm
Khng
tc
H bo
Cm k
Bch
trch
Cm k
S t
T phm
Vn nhn
H bo
Khng
tc
Khng
tc
Ng
phm
Bch
nhn
Hng bi
Vn nhn
Bo
Vn
nhn
Bo
Lc phm
L t
Bu
Bch
nhn
Tng
Bch
nhn
Hng
(gu)
Tht
phm
Kh xch
Bu
Bch
nhn
Tng
L t
Bu
Bt phm
Hong ly
T ngu
Bch
nhn
Tng
Kh xch
Hi m
Cu
phm
Am thun
Hi m
Bch
nhn
Tng
Liu
thun
T ngu
Php
quan
Cha
nhp lu
LU CU
Quan vn
Quan v
Quan vn
Quan v
Quan vn
Nht phm
Tin hc
K ln
Khng tc
H bo
Cm k
Nh phm
Cm k
S t
Vn nhn
H bo
Cm k
Tam phm
Khng tc
Bo
Bch nhn
Hng bo
Khng tc
T phm
Vn nhn
Vn nhn
Ng phm
Bch nhn
Hng
Lc phm
L t
Bu
Tht phm
Kh xch
T ngu
Bt phm
Am thun
T ngu
Cu phm
Luyn tc
Hi m
Sau nm
1609, quan
ch ca Lu
Cu khng
t cc
chc quan
v, qun
i cng b
gii th
Nm
1822
nht
gip, nht
danh
M
Y phc
Y phc
1838
Khng dng B T
o m nh
quan lc
phm
Gii tri
Luyn tc
NH TRIU TIN
1840
nht gip,
nh danh,
tam danh
nh
gip
tam gip
Vn T Ti
1 o giao lnh may bng sa Nam, 1 thng
may bng sa Nam, 1 vng cn, 1 hia
Sa (mt trc, sau u nh 1 hoa bc)
o m nh
quan lc
phm
Sa (1 hoa
vng pha
trc, 1 hoa
bc pha sau;
bc sn bc,
2 cnh vin
bc)
Sa
(pha
trc v
sau u 1
hoa bc, 2
cnh vin
bc)
Sa
(pha trc v
sau u 1 hoa
bc, 2 cnh
khng vin
bc)
1847
B t
Vn nhn
Bch nhn
335
L t
Y phc
C nhn vn
C nhn v
Vn T Ti (mt trc,
sau u nh 1 hoa bc)
o M lm bng
tru Nam i Hoa
mu bo lam lt vi
; B t trn mu
xch tr; mt trc v
sau o thu ch V C
Y phc
Hc tr Quc T
Gim
Tn sinh
Vn T Ti (lm bng
la sa, mt trc nh 1
hoa bc)
T
Phng
Bnh nh
o giao lnh
may
bng
sa Hoa tht
mu bo lam
lt la trng;
thng may
bng
tru;
Vng cn, hia
(b
1.1. Cu Phng
336
miu t ca Hi in v ngch
nh bi tc ca hong hu,
, m Cu Phng ca hong
triu Nguyn.
Cu
Phng
Kt hp vi m Cu
bo ca hong hu c lm
bng on Bt ti bng mu
vng chnh sc thu phng hoa trn, sng nc, lt tru phng hoa
M Thi hu v Hong hu
dng trang sc chn phng
ngm sch, vng ngc an
xen, Hi ca Thi Hu,
Hong hu l hi thu Phng
(K thut ca ngi An Nam).
337
hu c lm bng sa mt mu
Thng lm bng on Bt ti
[]:
341
340
1808
Ni
dung
M
Y phc
Y phc
1824
hoa xch. Cc loi Phng bo dnh cho cng cha u c may bng
on Bt ti, thu hoa vn phng , kt hp vi thng mu tuyt bch,
i hi thu phng .
(1)
[]:
Cng cha
1833
M
Y phc
342
1845
Y phc
M Tht Phng
o bo n may bng
on Bt ti mu
hoa xch thu hnh
phng ng sc gia
kim; 1 thng n may
bng on Bt ti mu
tuyt bch thu hnh
phng ng sc xen
kim tuyn; 1 ai vng,
1 i hia, tt
M Ng Phng, 1
chic mt ngch sc
vng, bch kim, trn
chu, san h
o bo n may bng
on Bt ti mu
hoa xch thu hnh
phng ng sc xen
kim tuyn; ai sc
vng v bch kim
2. Thng phc
Hong Thi hu oan Huy, Trng cng cha con vua ng Khnh, Hong hu Nam Phng.
pht phi vi o Nht Bnh, n nm 1846 thi vua Thiu Tr, Kim c
pht c thay th bng mt loi th sc c tn Kim phng. Cung tn
tam giai, t giai v ng giai cn c phn bit bi s lng trm ci.
Kiu dng c th ca Kim c pht v Kim phng, chng ti cha
th kho c. Song t liu tranh nh u th k XX cho thy bt k
Phc dng li trang im ca hu phi triu Nguyn trong dp i l; Trng cng cha con vua Dc c.
(nh: Trnh Bch).
343
344
Nguyn,
thi
cha
trang
phc
345
qun i v dn gian
ng Trong tri qua
mt cuc bin cch
ln. n thi Nguyn,
chng ta khng cn
thy s xut hin ca
b qun trang Gip tr,
thay vo , quan vin
ban v phn ng i
o Nht Bnh thu Phng , Loan (Bo tng M thut Cung nh Hu).
(theo Hi in)
Ni
dung
Hong hu
Cng cha
Cung tn
nh giai
Cung tn
tam giai
Cung tn
t giai
2 chic Cu
long Kim c
pht, 1 chic
Cu phng
Kim c
pht, 8 trm
phng
1 chic Tht
phng
Kim c
pht, 12
trm hoa
1 chic Ng
phng
Kim c
pht, 10
trm hoa
1 chic
Tam
phng
Kim c
pht, 8
trm hoa
1 chic
Nht
phng
Kim c
pht, 8
trm hoa
1 o bo lm
bng sa si
vng thu
20 hnh rng
phng, loan,
tr, 1 thng
lm bng t
Bt ti mu
trng thu
rng phng
1 o Nht
Bnh may
bng sa
si ,
thu hnh
phng
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu tm
chnh
sc thu
phng ,
1 thng
lm bng
t Bt ti
trng thu
loan
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu tm
nht, 1
thng
lm bng
t Bt ti
trng thu
loan
Y
phc
1 o Nht
Bnh lm
bng sa
mu xch
o thu
loan , 1
thng lm
bng t Bt
ti trng thu
loan
nh ch che u, qut sn
mu vng, chm cm lng g,
o dng loi dt len mu ,
vin mu lc, ng tay mu lc.
Lnh ph, huyn gi l ph
binh, huyn binh, i nn qut
sn mu lc, mu en, cm
lng g, o dng vi en, vin
, ng tay mu .(1) Nhng
dng m t ca Thi nh Lan
hon ton khp vi nhng bc
v binh lnh Vit Nam do mt
1. Nn K Mao, lnh kinh k i; 2. Nn K binh;
3. Nn lnh Tp; 4. i Binh; 5. o lnh An Nam; 6.
Lnh Tp kh xanh. (K thut ca ngi An Nam).
ca mt s hng qun
binh nh lnh cm v,
lnh k binh hong gia,
lnh th v, lnh thy
qun, lnh pho th,
lnh bn sng thn
cng, lnh hu trong
cung, lnh hu n v.v.
do Vin Vin ng Bc
1. Y phc
Triu Nguyn l triu i qun ch cui
b x Hu kh gi i cht u mc
vn hin o m ca mi mt triu i u
hn ch xut hin t u th k XX tr
Nam thi Nguyn hin nhin l b qun chn o cht. Song theo ghi
.(1) Ring loi qun chn o cht ca n gii, theo Phan K Bnh,
Nht
(2)
phi k n o di Le Mur ca ha s
Ct Tng nm 1930 v o di L Ph
1. (Trung) Hi Nam tp trc. Nguyn vn:
349
ca ha s L Ph nm 1934. ng Ct
Tng pht biu trn t Phong ha
350
351
dng cc loi tht lng ln nh, tht li trc bng, thot khi nhng
khng nh c.
2. Kiu tc
Sau mt lot sc lnh cm s dng
cc loi m Tin phc triu L ban b
(2)
352
v sau c qun xp np
sn du trn mt cho
khi thm nc ma
gi l nn sn. Nn lp
bng l da rt mng,
trng ra v ho hoa
a i nn lng, lng
thun tin.
(1)
353
trn nh c chp bng bc chm tr, hay bng i mi vnh vng vnh
u th k XX.
1. t l qu thi. Tr.223.
2. Vit Nam phong tc. Tr.324.
3. t l qu thi. Tr.223.
4. T in Vit - B - La. Tr. 171.
5. Vit Nam phong tc. Tr.324.
Ph n thi Nguyn vn tc ui
g bng la trng, i nn Ngh,
mc ym trng, o nm thn c
ng ci khuy.
1. t l qu thi. Tr.224.
LI KT
Ph lc
Chu vua
M
B t
ai, Thao
Hong t, vng t
c phong quc cng
Dng
ng
Ta
K ln
ai k
thch (
qu) bc
vng
Phc
u
Ta
Tam thi:
K ln;
Tam thiu:
Bch trch
ai bc
vng
t,
Hong t, vng t
phong chc tam thi,
tam thiu gia phong
qun cng
Phc
u
S t
vng
Hong t, vng t
phong t hu c
gia phong qun cng
ai t gic
bc bc
Hong t, vng t
phong c ng
tri, c kim s gia
phong qun cng
Phc
u
S t
ai t gic
bc bc
Hong t, vng t
phong hiu im,
c, tham c, lnh
gia phong qun cng
Nn
sn
bc,
nh
hng
mao
S t
Dy thao
kp, xu
ngc, cm
kim
Hong t, vng t
phong qun cng
Sa
Dy thao
kp, xu
ngc
Hong t, vng t
cha c phong
Lng
Cn
en
o
the
en
Hong
357
Nht phm
Phc
u
S t
ai sng
t bt bc
Quan
Phc
u
S t
ai sng
t bt bc
Phc
u
S t
ai i
mi
Nn
bc
nh
hng
mao
Nn
sn
son
nh
hng
mao
Nn
sn
son
nh
hng
mao
Nht phm
Phc
u
Ta
Tin hc
ai sng
t bc bc
Nh phm; quan
ng s hm chnh tam
phm
Phc
u
Tin hc
Ng s:
Gii tri
ai sng
t bc bc
Tam phm
Phc
u
Cm k
ai i
mi
T phm; quan th c
kim ng s hm
ng phm
Phc
u
Khng tc
Ng s:
Gii tri
ai i
mi
Ng phm; quan th
th, th ch hm lc
phm; quan hnh,
ng s hm tht phm
Phc
u
Khng tc
hnh,
Ng s: Gii
tri
ai i
mi
Lc phm v lc khoa
cp s trung hm
chnh tht phm
Phc
u
Xanh
Vn nhn
ai k lam
hng
Tht phm
Phc
u
Xanh
Bch hc
ai tc
hng
358
Quan
vn
Tng
Bt phm v cc chc
ng tri ph hm tht
phm; tri huyn, tri
chu hm tng tht
phm, t ban, hun
o hm cu phm
Phc
u
Xanh
en
Tiu liu
ai sng
tru bc
thau
Cu phm
Phc
u
Xanh
en
Tiu liu
ai sng
tru bc
thau
Dy thao
n, eo
kim
Dy thao
n, eo
kim
Dy thao
n, eo
kim
Hong
t,
vng
B t
ai, Thao
Hong t, vng t
lm cc chc tam
thi, tam thiu m
c tc qun cng
Phc
u
Ta
Tam thi:
K ln;
Tam thiu:
Bch trch.
Thu bng
kim tuyn
-ai nh
k thch
bt vng
-Hia, bt
tt
Phc
u
-Tam thi:
Bch trch;
Tam thiu:
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng t
lm cc chc t hu
c m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Cc chc t hu
c m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng
t lm cc chc
c ng tri, c
thim s m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
sng t bt
bc
-Hia, bt
tt
t,
quan
v
359
Cc chc c
ng tri, c
thim s m c tc
qun cng
Phc
u
S t
-ai nh
i mi
bt bc
-Hia, bt
tt
Hong t, vng
t lm cc chc
hiu kim, c,
lnh, tham c,
v s m c tc
qun cng
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
S t
-Dy thao
kp xu
ht ngc
-eo
gm
hiu kim,
c, lnh, tham
c, v s m c
tc qun cng
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
H bo
-Dy thao
kp
- eo
gm
Hong t, vng t
c tc qun cng
Sa, c
ch en
t ni
o trc
lnh,
mu
H bo
Sa
o trc
lnh,
mu
Tng
Cc chc hiu
im, c, tham
c, ph c,
lnh th v, t hu
hiu im m c
tc hu
Nn
chp
bc,
nh
hng
mao
o trc
lnh, lt
ton
thn,
mu
Tng
Thu bng
t
-Dy thao
n.
- eo
gm
Cc chc ch huy
s, ch huy ng
tri, ch huy thim
s, ch huy s, ch
huy ng tri, ch
huy thim s, tng
tri, ng tng tri,
thim tng tri m c
tc hu
Nn sn
son
o trc
lnh,
mu
Tng
-Dy thao
n. eo
gm
360
-Dy thao
kp xu
ht ngc
-eo
gm
Cc chc l, trn
in qun tng
qun, lc s hiu y,
thin h, qun lnh,
ph l, chnh
y, ph thin
h, trung y, lang
tng, ph qun
lnh, bch h,
ht, ph trung y,
ph lang tng, ph
qun lnh, t hu
tin hu lang tng,
y, chnh v y,
ph ht, t hu
tin hu ph lang
tng, ph v y, v
y, ph y, ph
trung y
Nn
sn son,
chp
nh
hng
mao
o trc
lnh,
mu
-Dy thao
n.
-Chc trn
in cm
kim v
di ng.
-Cn li
cm roi v
kim
Cai i, ph cai i,
chnh i trng,
ph i trng
d trng coi qun
lnh m cha c
chc tc
M
Thanh
Ct
o
Thanh
Ct
khng
lt
-Cm
gm
Cc chc lm vic
ngoi nh tng
binh s, tng binh
ng tri, tng binh
thim s
-Dy thao
kp
- eo
gm
Quan
vn
C
tc:
o ;
cha
c
tc:
o
xanh,
lc
Tng
-ai nh
g k lam
hng bt
thau.
-Hia, tt
bng l
Phc
u
Ta
Tin hc
-ai nh
sng t bt
bc.
Hia, bt tt
Thng th, ng s
Gii Tri
-Thng
th: Tin
hc. Ng
s: Gii tri
- ai nh
sng t bt
bc.
Hia, bt tt
T hu th lang
Phc
u
Sa k
- ai nh
i mi
bt bc.
Hia, bt tt
361
362
Phc
u.
-Ng s:
Gii Tri
-C
tc:
.
-Cha
c
tc:
xanh,
lc.
Khng
tc.
-Ng s:
Gii tri
- ai nh
i mi
bt bc.
Hia, bt tt
Cc chc t khanh,
tham chnh, ph
don, hc s, t
nghip, th ging,
th th, hiu th,
khoa, th ch,
hnh
Phc
u. -
hnh:
Gii Tri
Nh
trn
Khng
tc. -
hnh: Gii
tri
-ai nh
g k lam
hng bt
thau.
Hia, bt tt
Cc chc cp s,
hin s
-Cp s:
Phc
u.
-Hin
s: Gii
Tri
Nh
trn
-Cp s:
Vn nhn.
-Hin s:
Gii tri
ai nh
g k lam
hng.
Hia, bt tt
Cc chc hn lm
hiu l, hiu tho,
gim st ng s cc
o
-Hn
lm:
Phc
u.
-Cai o:
Gii Tri
Nh
trn
Hn lm:
Bch nhn.
Cai o:
Gii Tri
ai nh
g k lam
hng.
Hia, bt tt
Cc chc thng
chnh s, thim s,
kinh lch
Cc chc thng
chnh s, tham
ngh, lang trung,
thiu thim s, hin
ph, thiu khanh,
thiu don, trung
th x nhn, t
thin lnh, ph
on s, vin ngoi
lang, thng chnh
tha, tri ph v
nhng chc t
khanh, thiu khanh
lm vic ngoi
Dng
mu
xanh,
mu
lc
Anh v
(vt)
-ai nh
sng tru
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc tu son,
gio th, hc chnh,
cp mn s, ng
tri ph, t v, chiu
gim, in th, tr
trung, thng phn,
lc s, in th, i
chiu, gim b, t
thin gim tha,
t mc hu mc,
cp mn ph s,
tri huyn, tri chu,
huyn tha, ng
quan chnh, chnh
t, ng tri chu,
quan, in b, t
ban, hun o
-Phc
u
Dng
mu
xanh
mu
en
Thun
am. (Liu
thun)
ai nh
sng tru
bt thau.
Hia, bt tt
Cc thi y vin i
s, vin s, ng y,
nghim bin, lng
y chnh, khn chn,
lng y ph, thi
quan th chnh,
ng vn nh nhc
th chnh, tha d
cc cc chnh, gio
phng ty chnh, t
thn lang
-Phc
u
-o
mu
xanh,
mu
en
Thun
am (Liu
thun)
ai nh
sng tru
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc trng
s, bnh s, thng
s, chnh ph t
ngh, ph hiu y,
th c, ging d, v
y, tri b, s, tri
s, in s, ch b,
x mc, ngc tha,
cc hng thuc vin
tp lu
Sa n
dng
o
Thanh
Ct c
lt
Nhng ngi tn
tht thc th cc
chc lng chnh,
lng ph, lng tha
Phc
u
-C
tc:
mu
;
cha
tc
mu
xanh,
lc
363
Vn nhn
ai nh
i mi
bt bc.
-Hia, bt
tt
Ni
quan
Cc chc ni gim,
tng thi gim,
thi gim, chng
gim m c tc
qun cng
Phc
u
Mu
H bo
ai nh
i mi
bt bc.
-Hia, bt
tt
Phc
u
C
tc:
mu
;
cha
tc:
mu
lc
Vn nhn
-ai nh
i mi
bt thau.
-Hia, bt
tt
Cc chc t hu
thi gim, t hu
gim tha, t hu
im
Phc
u
C
tc:
mu
;
cha
tc:
mu
xanh,
lc,
en
Bch nhn
Cc chc phng
ng, gim b
364
Sa
-ai nh
g k lam
hng bt
thau. -Hia,
bt tt
o
Thanh
Ct
c lt,
khng
ph
hu
Nh
phm
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
bc lnh
l
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng
t sc
bc
bc
lnh
l
Bch
trch
Tam
phm
Phc
u
sc
bc
ai i
mi sc
bc
Cm
k
Phc
u
sc
bc
ai
i
mi
sc
bc
S t
T
phm
Phc
u
sc
ng
thau
ai i
mi sc
thau
bc
on
thm
Khng
tc
Lc
Nn
bc
Tht
di
ai
mu
ta
Lc
Ng
phm
Phc
u
sc
ng
thau
ai i
mi sc
thau
bc
on
thm
Vn
nhn
Lc
Nn
bc
Tht
di
ai
mu
ta
Bo
Lc
Lc
phm
tr
xung
Phc
u
sc
ng
thau
ai tc
hng
vin
thau
bc
on
thm
Bch
nhn
Xanh
Nn
son
Tht
di
ai
mu
xanh
Tng
Xanh
Phm
cp
Nht
phm
Quan vn
Quan v
ai
B t
Phc
sc
ai
B t
Phc
sc
Phc
u
sc
bc
ai
sng t
sc bc
bc lnh
l
Tin
hc
Phc
u
sc
bc
ai
sng
t sc
bc
bc
lnh
l
Bch
trch
Chu cha
Chc tc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc tam thi, ch en t
tam thiu m c tc
ni
qun cng
ai, Thao
o Thanh Ct,
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
365
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc c ch en t
ng tri, c thim
ni
s m c tc qun
cng
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Cc chc c ng
tri, c thim s m
c tc qun cng
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Hong t, vng t
Sa, c
lm cc chc hiu ch en t
kim, c, lnh,
ni
tham c, v s m
c tc qun cng
o Thanh Ct
c ph hu
-Dy thao kp
xu ht ngc.
-Cm gm
o Thanh Ct
t,
quan
v
366
Cc chc t hu c
m c tc qun cng
Sa
Sa
Sa
Sa, c
Hong t, vng t c ch en t
tc qun cng
ni
o trc lnh,
mu , B t
h bo
-Dy thao kp
xu ht ngc.
-eo gm
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
-Dy thao n.
-Cm gm
Cc chc ch huy s,
ch huy ng tri,
ch huy thim s, ch
huy s, ch huy ng
tri, ch huy thim s,
tng tri, ng tng tri,
thim tng tri m c
tc hu
Sa
o Thanh Ct
c lt
-Dy thao n.
-Cm gm
Cc chc l, trn
M Thanh
in qun tng qun,
Ct
lc s hiu y, thin
h, qun lnh, ph
l, chnh y, ph
thin h, trung y,
lang tng, ph qun
lnh, bch h, ht,
ph trung y, ph lang
tng, ph qun lnh,
t hu tin hu lang
tng, y, chnh
v y, ph ht, t
hu tin hu ph lang
tng, ph v y, v
y, ph y, ph
trung y
o Thanh Ct
c lt
Cai i, ph cai i,
M Thanh
chnh i trng, ph
Ct
i trng d trng
coi qun lnh m cha
c chc tc
o Thanh Ct
khng lt
Cm gm
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc lm vic
ngoi nh tng
binh s, tng binh
ng tri, tng binh
thim s
Quan
Sa
367
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc v
sc bc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Cc chc t khanh,
tham chnh, ph don,
hc s, t nghip, th
ging, th th, hiu
th, khoa, th ch,
hnh
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc cp s, hin
s
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc hn lm hiu
l, hiu tho, gim st
ng s cc o
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
368
Sa
Sa
Cc thi y vin i s,
vin s, ng y, nghim
bin, lng y chnh,
khn chn, lng y
ph, thi quan th
chnh, ng vn nh
nhc th chnh, tha
d cc cc chnh, gio
phng ty chnh, t
thn lang
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
o Thanh Ct
c lt
Dy thao n
Ni
quan
Dy thao n
Cc chc trng s,
bnh s, thng s,
chnh ph t nghi,
ph hiu y, th c,
ging d, v y, tri b,
s, tri s, in s,
ch b, x mc, ngc
tha, v cc hng
thuc vin tp lu
Sa n
dng
o Thanh Ct
c lt
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Cc chc ni gim,
tng thi gim, thi
gim, chng gim m
c tc qun cng
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
xu ht ngc
Sa
o Thanh Ct
c ph hu
Dy thao kp
Cc chc t hu thi
gim, t hu gim
tha, t hu im
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
Dy thao n
Sa
o Thanh Ct
c lt, khng
c ph hu
o Thanh Ct
c lt
Chc tc
o m
369
Dn gian th t cc chc sc
tr xung
370
Phm
trt
Trn
nht
phm
(Tn
nhn
ph
tn
nhn
lnh)
Ban vn
Phc u
trn, m
ca quan
chnh
nht
phm nh
trn. m
ca quan
tng nht
phm 1
kha kiu
vng, 2
ht vng
cao 5
phn, cn
li nh
trn
-Mng
bo c
trn,
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
Chnh
tng
nh
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng, sc
giao long
vng
Nh trn
Chnh
tng
tam
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng,
hoa vng
mt
trc v
mt sau;
hai cnh
chun
vin bc
vng
Nh trn
Ban v
Y,
thng,
B t
ai, hia,
tt
Y,
thng,
B t
ai,
hia
Phc u
trn, 1
kha kiu
vng, 2
ht vng
cao 6
phn;
ngch
tng
vng, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng, sc
giao long
vng
-Mng
bo c
trn, mu
ta
-ai: sc
ton vng,
mt trc
v sau u
tr mt
hnh rng
bn mng;
cn li tr
Tin hc,
nn
Phc u
vung
1 kha
kiu
vng, 2
ht vng
cao 5
phn; cn
li nh
quan vn
-Nh
ban vn;
thng
thu K
ln
-Nh
ban
vn;
ai tr
K ln
-Thng
thu Tin
hc xen
hoa, mu
Chnh
tng
nht
phm
-Hia u
vung
mu en
-Bt tt
vin gm
Nh trn
Phc u
vung
-Nh
ban vn;
thng
thu K
ln
-Nh
ban
vn;
ai tr
K ln
-ai: sc
ton vng,
mt trc
v sau ai
u tr
hnh Tin
hc; cn
li, tr
hnh hoa,
nn
Phc u
vung
Nh
ban vn;
thng
thu
Bch
trch
-Nh
ban
vn;
ai tr
Bch
trch
ai: sc
ton
vng, b
mt vng
khng
chm tr,
nn
Phc u
vung
Nh
ban vn;
thng
thu S
t
Nh
ban
vn
-Thng
thu Tin
hc xen
hoa, mu
371
Chnh
Tng
t
phm
372
Chnh
tng
ng
phm
Chnh
tng
lc
phm
Phc u
trn, 1
kha kiu
bc, hoa
vng
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
vng
-Hoa bo
c trn
(thu
hoa),
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
-Thng:
lm bng
sa, on;
mu
xanh, lc
ty nghi;
nn hoa
trn, mu
, thu
Khng
tc vin
gm
ai: mt
i mi,
hai vin
di ca ba
ming i
mi pha
trc bc
vng, cn
li u bc
bc, nn
Phc u
trn, 1
kha kiu
bc, hoa
bc
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
bc
-o bo
c trn
lm bng
sa, on,
nh B
t thu
Vn
nhn,
nn ;
cc mu
xanh, lc,
lam, en
ty nghi
ai: mt
i mi
bc bc,
nn
Phc u
trn, hoa
bc
mt trc
v sau,
hai cnh
chun
vin bc
bc
Nh trn,
B t
thu Bch
nhn
ai: ba
ming
pha trc
mt i
mi, cn
li l sng
en, u
bc bc,
nn ai
Phc u
vung
-Chnh
t phm:
o Giao
bo
(thu
giao
long) c
trn
Nh
ban
vn
Chnh
tng
tht
phm
Phc u
trn, hoa
bc trc
sau u
1 bng,
hai cnh
chun
vin trn
-Tng t
phm:
o Hoa
bo
(thu
hoa) c
trn,
cc mu
xanh,
lc, lam,
en ty
nghi
Phc u
vung
-o bo
nh ban
vn ng
phm,
B t
thu Bo
Nh
trn, B
t thu
L t;
tng tht
phm B
t thu
L t nn
xanh
-ai: mt
sng en
bc bc,
nn
- Bt tt:
mu thi
lc
-Thng:
lm bng
sa, on,
mu
xanh, lc
ty nghi;
phn
mu
thi lc
hai bn
thng
khng
thu hoa
trn.
Nh
ban
vn
373
-Thng
thu Bo
Phc u
vung
-o bo
nh ban
vn lc
phm,
B t
thu
Hng
-Thng
thu
Hng
Nh
ban
vn
Ban vn
Ban v
Y, thng,
B t
ai, hia, tt
Y,
thng,
B t
ai,
hia
374
Phc u
trn, 1 bc sn
vng, 1 ngch
tng vng
cao 4 phn,
pha ngoi
tr hnh giao
long; 2 kha
gin vng;
pha trc 1
hoa vng, 2
giao long vng;
pha sau 2 hoa
vng; hai cnh
chun vin
bc vng, b
mt sc giao
long bn ngc
bng vng, u
cnh chun
u sc vng;
2 nh vng,
2 nhiu tuyn
vng
-o bo mu
c ng, may
bng on
Bt ti thu
hnh T linh,
t ng sc gia
vng.
-Thng
lm bng sa
mt, t mu
hoa xch ng
sc gia vng,
thu hnh
Tin hc
Phc u trn,
trang sc nh
chnh cht
phm, ring
ngch tng
cao 3 phn,
tr hnh hoa;
mt m khng
c ngc chu;
u hai cnh
chun khng
sc vng
Phc u
trn, 1 bc sn
vng; 2 kha
gin vng;
pha trc 1
hoa vng, 2
giao long vng;
pha sau 2 hoa
vng; hai cnh
chun vin
bc vng, b
mt sc giao
long vng; 2
nh vng, 2
nhiu tuyn
vng
-ai: tng
cng 18
ming ai
pha trc
sau, phi
tri, vung
di, dt; 2
mc bc;
ming
chnh gia
pha trc
v hai
ming hnh
qu trm
hai bn
phi tri
u khm
vng, tr
hnh hoa,
cc ming
cn li b
mt khm
i mi,
u bc bc
Phc u
vung
(Tuy
Hi in
khng ghi
chp c
th, song
tranh nh
th k XX
cho thy,
quy ch
m Phc
u nm
1845 ca
quan v
tng t
nh quan
vn, song
s gia
gim nh
quy ch
nm 1804)
-o bo mu
thin thanh
dng on
Bt ti thu
hnh T linh,
t ng sc gia
vng
-Thng nh
quan chnh
nht phm
ai: 13
ming pha
trc v hai
bn phi
tri u bc
t kim; 5
ming pha
sau bc
bc; mt ai
khm i
mi
Phc u
vung,
trang
sc nh
quan vn
tng nht
phm
-o bo mu
cam bch,
dng on
Bt ti thu T
linh, t ng
sc gia vng.
-Thng nh
quan chnh
nht phm
-ai: trong
13 ming
pha trc
v hai bn
phi tri
c 7 ming
nm trong
bc t kim,
6 ming bc
bc, so le; 5
ming pha
sau bc bc;
tt c u
khm i
mi ln b
mt
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn chnh
nh phm
Nh quan vn
nht phm;
thng thu hnh
K ln
-Nh
quan
vn
chnh
nh
phm
-Thng
thu
hnh
Bch
trch
-Nh
quan
vn
chnh
nh
phm
Phc u
trn, trang sc
nh chnh nh
phm, ring
m b trang
sc giao long
mt cnh
chun
-o bo nh
chnh nh
phm, ring
dng mu
quan lc
-Thng nh
quan chnh
nh phm
-ai: Ming
vung pha
trc v
hai ming
hnh qu
trm hai
bn phi
tri u
bc t kim,
14 ming
cn li bc
bc, b mt
khm i
mi
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn tng
nh phm
-Nh
quan
vn
tng nh
phm
-Thng
thu
hnh
Bch
trch
Nh
quan
vn
tng
nh
phm
Phc u
trn, 1 bc sn
vng, 2 kha
gin vng, pha
trc pha sau
u c 1 hoa
vng, 2 giao
long vng, 2
cnh chun
vin bc vng,
2 nh vng,
2 nhiu tuyn
vng
-o bo nh
quan nh
phm. Ring
dng mu
bo lam
-Thng nh
quan nh
phm, ring
dng mu
xch mc,
thu hnh
Cm k
-ai: 18
ming u
bc bc,
mt khm
i mi
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn chnh
tam phm
-Nh
quan
vn
chnh
tam
phm
-Thng
thu
hnh S
t
Nh
quan
vn
chnh
tam
phm
Phc u trn,
trang sc nh
chnh tam
phm, ring
b 2 giao long
vng
-o bo nh
chnh tam
phm, ring
dng mu
ngc lam
-Thng nh
quan chnh
tam phm
ai: Nh
quan chnh
tam phm,
mt khm
sng Bch
hoa
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn tng
tam phm
Nh
quan
vn tng
tam
phm;
Thng
thu S
t
Nh
quan
vn
tng
tam
phm
Phc u
trn, 1 bc sn
bc, 2 kha
gin vng,
pha trc v
sau u 1 hoa
vng, hai cnh
chun vin
bc vng, 2
nh bc, 2
nhiu tuyn
bc
-o bo dng
tru thu
giao long
mu quan
lc, t ng
sc gia vng.
-Thng
lm bng sa
mt, t mu
bo lam ng
sc gia vng,
thu hnh
Khng tc
ai: 13
ming pha
trc v
hai bn
tri phi
bc bc; 5
ming pha
sau bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
(hoa gic)
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn t
phm
Nh
quan
vn t
phm;
Thng
thu
hnh H
Nh
quan
vn t
phm
375
376
Phc u trn,
trang sc nh
quan t phm,
nhng cc
trang sc ton
bng bc
-o bo dng
tru thu hoa
mu bo lam,
t ng sc gia
vng.
-Thng lm
bng sa mt,
t mu quan
lc ng sc
gia vng
-B t dng
on mu
xch v, thu
Vn nhn
-ai: 9
ming pha
trc v
hai bn tri
phi bc
bc v ng
xen k; 3
ming pha
sau bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
Phc u trn,
pha trc, sau
u c 1 hoa
bc; hai cnh
chun vin
bc bc; 2 nh
bc, 2 nhiu
tuyn bc
-o bo dng
tru bng
mu ngc
lam
-Thng
dng sa T
mu quan
lc.
-B t dng
on mu
xch v, thu
hnh Bch
nhn
-ai: ming
chnh gia
pha trc
bc bc,
9 ming
cn li bc
ng; tt c
u khm
sng hoa
ng s, ph ng s v cc chc khoa
o chng n vn cp cho m Gii Tri c
hai sng bc th (nay) i 2 kha gin vng
thnh 2 giao long bng vng v bc
Phc u
vung,
trang sc
nh quan
vn ng
phm
-Nh
quan
vn t
phm
-B t
thu
hnh Bo
Nh
quan
vn t
phm
Y, thng, B t
ai
Tn tht
c
phong
tc thn
vng,
qun
vng
Phc u vung,
1 bc sn vng, 1
ngch tng vng
cao 4 phn tr hnh
giao long, 2 kha gin
vng, pha trc 1
hoa vng, 2 giao long
vng, pha sau 2 hoa
vng. Hai cnh chun
vin bc vng, b mt
sc giao long vng
vn ngc chu, u
cnh chun u sc
vng, 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
-o bo T linh
mu chn lan lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu hnh K
ln
Tn tht
c
phong tc
thn cng,
quc cng
Phc u vung, 1
bc sn vng, 1 ngch
tng vng cao 3
phn tr hnh hoa, 2
kha gin vng, pha
trc 1 hoa vng, 2
giao long vng, pha
sau 2 hoa vng, 2 cnh
chun vin bc vng,
2 giao long vng, 2
nh vng, 2 nhiu
tuyn vng
-o bo T linh
mu chn lan lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu hnh K
ln
Tn tht
c
phong tc
qun cng,
huyn
cng
Phc u vung, 1
bc sn vng, 2 kha
gin vng, pha trc
1 hoa vng, 2 giao
long vng, pha sau
2 hoa vng, 2 cnh
chun vin bc vng,
b mt sc giao long
vng, 2 nh vng, 2
nhiu tuyn vng
-o bo T linh
mu t n lm
bng on Bt ti
ng sc gia kim
-Thng lm bng
sa mt mu hoa
xch ng sc gia
kim, thu Bch
trch
ai 13 ming
pha trc v hai
bn phi tri c 7
ming bc vng
t kim, 6 ming
bc bc, xen k. 5
ming pha sau bc
bc, b mt u
khm mai i mi
377
378
Tn tht
c
phong
hng
cng,
huyn hu,
hng hu
Phc u vung,
so vi tn tht c
phong tc qun
cng, m Phc u
vung lc i 1 hoa
vng pha sau, mt
m lc trang sc
giao long vng
-o bo T linh
mu xch
-Thng lm bng
sa mt mu mc
xch thu S t
ai 18 ming u
bc bc
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong k
ngoi hu,
k ni hu,
nh hu,
tr quc
khanh
Phc u vung, 1
bc sn bc, 2 kha
gin vng, trc sau
1 hoa vng, hai cnh
chun vin bc bc,
2 nh bc, 2 nhiu
tuyn bc
-o Giao bo mu
ging chu lm
bng tru ng sc
gia kim.
-Thng lm bng
sa mt mu quan
lc thu H.
ai 13 ming pha
trc v hai bn
phi tri bc bc. 5
ming pha sau bc
ng, b mt u
khm hoa gic
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
t quc
khanh,
phng
quc
khanh, tr
quc y, t
quc y
Phc u vung,1 bc
sn bc, 2 kha gin
bc, trc sau 1 hoa
bc, hai cnh chun
vin bc bc, 2 nh
bc, 2 nhiu tuyn
bc
-o Hoa bo mu
tng lm bng
tru ng sc gia
kim
-Thng lm bng
sa T hoa mu
quan lc
-B t lm bng t
v ti , thu Bo
ai 9 ming pha
trc v hai bn
phi tri bc bc
v ng xen k, 3
ming pha sau bc
ng, b mt u
khm hoa gic
Hong t,
thn
vng, tn
tht c
phong
phng
quc y,
tr quc
lang, t
quc lang,
phng
quc lang
Phc u vung,
trc sau 1 hoa bc,
hai cnh chun vin
bc bc, 2 nh bc,
2 nhiu tuyn bc
-o bo mu
tng m thu
2 hoa , lm bng
on Bt ti
-Thng lm bng
sa T hoa mu
quan lc.
-B t lm bng t
v ty , thu gu
ai 1 ming chnh
gia pha trc bc
bc, 9 ming cn
li bc ng, b
mt u khm hoa
gic
Quan vn
Quan v
Y, thng
B t
B t
Trn
nht
phm
Vn Cng:
sc ton bng
vng, hai di
thy anh trang
sc kim hoa
khm ngc
chu
Tin hc,
hoa
H u:
sc ton
bng vng
K ln
-o giao lnh
c trng, lm
bng sa, on,
mu xanh,
lc, lam, en
ty nghi
-Thng nn
dt vng
Nht
phm
Vn Cng:
sc ton bng
vng
Tin hc
H u
K ln
Nh trn
Nh
phm
Vn Cng
Tin hc
H u
Bch
trch
Nh trn
Tam
phm
Vn Cng
Cm k
H u
S t
Nh trn
T
phm
ng Pha: hoa
vng mt
trc v sau,
cc trang sc
nh ph nh
hoa, giao long
u dng bc
Khng tc
Xun Thu
-o giao lnh,
mu c o
nh mu o,
lm bng sa,
on; cc mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi
-Thng nn
Ng
phm
ng Pha:
pha trc 2
hoa bc, 2 giao
long bc, pha
sau 1 hoa bc
2 giao long bc
Vn nhn
Xun Thu
Bo
Nh trn
Lc
phm
ng Pha:
pha trc 1
hoa bc, 2 giao
long bc; pha
sau 1 hoa bc
Bch nhn
Xun Thu
(Quan v
t tht
phm tr
xung ch
t tng,
khng t
chnh)
Hng
Nh trn
379
TIU T IN
TRANG PHC VIT NAM
Bt
phm
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc, 2 giao
long bc, pha
sau 1 hoa bc
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc, sau 1
hoa bc
L t
(chnh: nn
, tng:
nn xanh)
Kh xch
380
Cu
phm
Cha
nhp
lu
Vn T Ti:
pha trc 1
hoa bc
Phong Cn:
trc sau u
sc 1 si bc
Liu thun
nn xanh
Tng tht
phm i
Vn T Ti
nh vn
chnh tht
phm
Tng bt
phm i
Vn T Ti
nh vn
chnh bt
phm
Tng bu
phm i
Vn T Ti
nh chnh
cu phm
Tuy Cn:
trc sau
u sc 1
si bc
Bu
tng:
nn
xanh
Hi m
T
ngu
-o nh trn
-Thng: lm
bng sa, on,
mu xanh, lc
ty nghi; phn
mu thi
lc hai bn
thng khng
thu hoa trn
lu triu Nguyn.
-o giao lnh
mu gc bng
sa, on; mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi.
-Thng: Nh
trn
Nh trn
cc my lp m ln nhau, quanh m gp
o giao lnh
mu gc bng
sa, on; mu
xanh, lc, lam,
en cho ty
nghi
B phc: ch Bo phc gn B t.
cn gi l M v Bao nh.
phong kin.
381
ca nh Trn.
hai ng tay o.
khc bit.
Cn Min: tn gi tt ca b L phc o
li sau u.
dp t Nam Giao.
Cn phc: tn gi chung ca o Cn v
t nm 1434 n nm 1437.
xung lng.
C : tn gi ca mt s dng hoa vn
Cu Long ng Cn: cn gi l ng
Xem: Thn.
u Mu: cn gi l m Tr, bo v
ng Cn.
382
383
hp vi o bo T linh mu .
m Min gi m c nh trn u, mt
m c ngha l m mt v thng c
Ht.
khi c gi l T phc.
i khng cn c ng trong ti m
hp vi thng, c mc lt bn trong L
ngi i m, nh m ca hong c 12
hu triu Nguyn.
ph b vo thi L s.
1396.
buc hai vt o.
Sa: m dnh cho quan vn, c hai
Ty ng - Ng i, t thi Tng tr v
384
triu Nguyn.
385
L phc Cn Min.
chung.
Xung Thin.
bo c thu hoa vn sc s.
nm trn i th.
Xem: Xim.
m c cc vin lng c nh cc ht
Trung Hng.
Thn: tn gi khc ca i i, mt
Nguyn.
xung di chn.
triu L - Nguyn.
thit triu.
Nguyn.
386
387
vn chim tr.
L - Trn.
Long bo hp tay.
c nh tc c p dng vo triu nh
thi mi khc.
Yn V: m Tin phc ca cc quan v
triu L Trung Hng, thn hnh lc lng,
nn cn c gi l m n Dip (l n),
hoc m ui n.
TH MC SCH TRCH DN
vn Ph.
gn ai ngang sau m.
dng.
388
389
Khm nh i Nam hi in s l (
KH: VHv.1681/13
Vn. 1932.
Nam. 2010.
Lo song th lc (). Vin nghin
L qu dt s (). Bi Dng
Mt s vn bn in ch v Php lut
Thi i. 2010.
Gia nh thnh thng ch ().
390
1970.
A.257.
VNCH. 1971
Quc s di bin . Phan Thc
391
Lu H . (http://toyoshi.lit.nagoya-u.
ac.jp/maruha/kanseki/index.html)
cn)
qun. 1981. ()
Vn i loi ng (). L Qu
nam k du ().
2006. (32
Vn Nang tiu s
(). Vin
th qun. 1937. ()
.)
(cadal.zju.edu.cn)
org)
cc. 2009.
org)
Ch Phin ch (). (Tng) Triu Nh
L Tc . Vin i hc Hu - y ban
(archive.org).
vn th kh (cadal.zju.edu.cn)
392
1954.
Vn Hc. 2008.
(mingyiguan.
. . )
Liu H ng tp (). (ng)
org)
o Di ch lc (). (Nguyn)
Ung i Uyn . Trung Hoa th cc.
1981.
hi bo gim (). (Nguyn)
H Vn Ngn
. Internet Archive
(archive.org)
. (guoxue.com)
Man th (). (ng) Phn Xc
. (archive.org)
Minh s (). Quc Hc vng (guoxue.
).
Hin i Hn ng t in. Bn th 5.
com)
Minh thc lc loi son. Thip ngoi s
393
- 1962) (ishare.iask.sina.
bn x. 2006. (
com.cn)
bn x. 1988. ()
nm 2005. (131)
Tp ch Thu Tng Gia, k 8, 2009. (
Archive (archive.org)
Mng Kh bt m (). (Tng)
8)
Tp ch Vn S Trit. K 5. 2006. (
. 5)
Ty H du lm ch d ().
Hin . (http://toyoshi.lit.nagoya-u.
ac.jp/maruha/kanseki/index.html)
Archive (archive.org)
(http://toyoshi.lit.nagoya-u.ac.jp/
maruha/kanseki/index.html)
Hi T th Xut bn x. 1996. (
(http://toyoshi.lit.nagoya-u.ac.jp/maruha/
kanseki/index.html)
bn x. 2007. (
du Xut bn x. 1995. (
x. 2001. (
)
Trng Khnh Bc vt qun qun tng
bn x. 1987.
x. 2010. (
Archive (archive.org)
nh bn). Lc C. Vn Vt Xut bn x.
2001. (
()
Th cc. 1986.
Sn c tn ng (). (Nguyn)
org).
S k (). (Hn) T M Thin .
(china-culture.jlmpc.cn)
Vn
hin
thng
kho
().
Phng . T kh ton th tn mc
bn x. 2003. (
C. T liu Hn Quc:
cc. 1993.
Xut bn x. 2005. (.
tn th d lun vn tp. i Bc ng Ng
org).
i hc Lch s hc h. 2007 (
()
()
1995. (.
Tng hi yu tp co ().
394
.)
). L Toi Quang ( ).
DB of Korean classics (db.itkc.or.kr)
23. . 1995)
Hn Quc phc sc s. An Myeong
395
(record.museum.kyushu-u.ac.jp)
Ha Hn tam ti hi ().
. , . )
ch trai lon co ( ).
L T Hin ( ). DB of Korean
Nghin Kinh Trai ton tp (
). Thnh Hi ng (
Tp du k mi v k th v vng
museum.kyushu-u.ac.jp)
classics (db.itkc.or.kr)
(record.museum.kyushu-u.ac.jp)
x. 1975. (. .
1968. (.26.)
. : 1136-v.1-6.)
Trang phc ca nc ta thi Joseon qua
tranh nhn vt. Kwon O Chang. Hyeon Am
). Nishikawa Joken (
). (ishare.iask.sina.com.cn)
2007.
). (sillok.history.go.kr/
main/main.jsp)
University
. )
Museum.
(record.museum.
kyushu-u.ac.jp)
hc xut bn x. 2007. (
. . )
2003.
..)
sa. 1998. ( .
Gii. 2013.
Kahn, 1986.
). (ishare.iask.sina.com.cn)
Museum. (record.museum.kyushu-u.ac.jp)
lp Kyushu. 2009. (
). Nishikawa Jyoken .
. )
museum.kyushu-u.ac.jp)
Hi ngoi ch o thuyt (
E. T liu phng Ty:
396
397
NGAN NM AO MU
Bin tp
Thit k ba
Trnh bay
Sa ban in
ng Vnh
Ta Quc Ky Nam
Mai Mai
Pham Thuy