You are on page 1of 246

ALEXIS ZORBA

CON NGI HOAN LC


NIKOS KAZANTZAKI

Ngi dch: Dng Tng


Nh xut bn Vn Hc 2006
Dch t bn ting Anh " Alexis Zorba The Greek"
Ca Tc gi Nikos Kazantzaki.

1
Ti gp lo ln u tin Piraeus. Ti nh p
tu n Crete v ti xung bn cng. sp rng
ng v tri ang ma. Mt ngn gi xircc thi
mnh, tt bi sng vo n tn ci tim c ph nh,
ca knh ng cht. Tim c ph sc mi ru,
ngi ng, v hi ngi lm cc ca s m m t
v kh lnh bn ngoi. Nm su thy th qua m
y, mnh kn trong nhng chic o vt ci cho
bng da d thuc mu nu, ang ung c ph hoc
ru ngi ng, phng mt qua ca s m sng
nhn ra bin. C hong lon v nhng cn sng di
lng ln trn bit xung y su ch n khi no
mt bin bn trn tr li tnh lng. Dn chi t tp
y cc tim c ph cng ch cn phong ba chm
dt, by gi l c hon hn s ngoi ln mt nc
tm mi. C bn, c miu v c ui ang t cuc
tun du m tr v. Tri ang rng sng.
Cnh ca knh m v mt g phu bn cng ngi
chc nch, lm bt bn, mt du di phong sng,
u trn, chn t bc vo.
- Kostandi! Mt thy th gi vn o chong
mu xanh da tri gi to. Tnh hnh my ra sao?
Kostandi nh bt.
- Ch bc cho l th no? Anh ta bc dc p.
Sng ra - chu tim bar! Ti n - v ch tr! y, ti
ang sng cch y. Chng c vic g lm c.
Mt s bt ci, mt s khc lc u v chi th.
- Th gii ny l mt ci n chung thn. Mt
2

ngi ria mp ni, lm lt trit l t kch


Karagiozis(1).
Phi, mt ci n chung thn. Qu tha ma bt. Mt
nh sng xanh nht xuyn qua nhng knh ca s
nhp bn ca tim c ph, chp ly nhng bn tay,
nhng ci mi, nhng vng trn, nhy ln quy bn
hng v lm nhng chai l lp lnh. nh in nht
dn v ch tim, g gt bun ng sau m thc
trng, vn tay ra tt in.
Im lng mt lt. Mi con mt u quay ra bu tri
nhp nhp bn ngoi. Vang ln ting sng gm v
ting ng iu lc xc trong tim c ph.
Ngi thy th gi th di:
- Khng bit chuyn g xy ra vi thuyn
trng Lamoni? Cu Cha ph h ng ta! Bc gin
d nhn ra bin v lu bu: Tri pht mi v ti lm
tan nt cc gia nh!
Bc git git b ria hoa rm ca mnh.
Ti ngi trong mt gc. Ti lnh v ti gi thm
mt ly ru ngi ng th hai. Ti mun ng lng
nhng ti c chng li cn bun ng, chng li ci
mt v s qunh hiu ca nhng gi tinh m u
ngy. Qua nhng ca s m hi nc ti ngm bn
1

Karagheuz hoc Karagz ngha l "Mt en". Mt v ri n chiu chung cho


Rp, Th Nh K, Xiri v Bc Phi, thng trnh din cc tim c- ph. y
l tit mc kch duy nht c nhng tn Hi gio chnh thng bit ti. Phn
ln nhng ch thch trong bn dch ny, tr nhng ch c ghi (ND) u da vo
bn ting Anh ca Carl Wildman.

cng ang thc gic, rn r ting ci tu, ting i


ca m phu ko xe v thuyn chi. V, trong khi ti
nhn, mt mng li v hnh, dt nn bng bin c,
khng kh v s ra i ca ti, c qun mit nhng
mt xch ca n quanh tim ti.
Mt ti dn vo phn mi en ngm ca mt con
tu ln. Ton b thn tu cn lt trong bng ti. Vn
ang ma v ti thy nhng tia ma ni lin bu
tri vi bn t.
Ti nhn con tu en, nhn nhng ci bng, nhn
ma, v ni bun thnh hnh trong ti. Hi c tri
dy.
Trong khng kh m t, cn ma v ni u su
ca ti bng mang hnh nt ngi bn ch thit ca
ti. Ti ti cng ci bn cng ny t bit anh
ta vo hi no nh? Nm ngoi? Trong tin kip?
Hay mi hm qua? Ti nh sng hm tri cng
ma, cng rt v cng mi nh nh sm mai. Do
y, lng ti cng nng tru.
Cay ng bit bao phi chia ly dn vi bn b
thn thit! Th tuyt giao hn v li trong c n ci mi trng t nhin cho con ngi - cn hn
nhiu. Vy m trong bui bnh minh ma y, ti
khng lng no xa ri bn ti (sau ny ti hiu ra l
do ti sao, nhng than i, qu mun) . Ti ln
tu vi anh v ngi vo trong ca-bin ca anh, gia
ng va-li ngn ngang. Ti da dit nhn anh hi lu,
trong khi anh ch mc tn u u, nh mun ghi
tm tng nt ca anh - i mt xanh lam bing bic
4

rc sng, khun mt trn trn, tr trung, ci v


thng minh v khinh mn v nht l i bn tay qu
tc vi nhng ngn di, thanh mnh.
n mt lc, bt cht thy ti ang m m nhn
anh bn rn, anh quay li vi ci v giu ct anh
thng ph ra khi mun giu tnh cm ca mnh.
Anh nhn ti v anh hiu. V trnh ni bun ly
bit, anh hi vi mt n ci chm bim:
- Bao lu?
- Bao lu ci g?
- Cu cn tip tc nh giy v bi mc y ngi
bao lu na? Ti sao cu khng i vi mnh? Xa
kia, vng Caucasus, c hng ngn ng bo ta
ang trong cn nguy him. Ta hy i cu h - anh
ta bt u ci nh th ch nho k hoch cao c
ca chnh mnh. C th chng ta s khng cu
c h. Chng phi cu rao ging: "Cch duy
nht t cu mnh l c gng cu ngi khc"
sao?... Tt, hy tin ti, ng thy. Cu rao ging kh
y. Ti sao cu khng i vi mnh?
Ti khng tr li. Ti ngh n mnh t thing
ling ny ca phng ng, m gi ca cc thn
linh, ngh n ting la to ca Prometheus b ct cht
vo ni . Cng b ct cht vo chnh nhng tng
y, ging ni chng ti ang tht go. Ging ni
chng ti li ang lm nguy, ang ku gi n con
cu gip. V ti ang th ng nghe, nh th ni
au l mt gic chim bao v cuc i l mt v bi
kch hp dn trong ngoi tr k qu ma hay n
5

n, khng ai mun lao ln sn khu, tham gia vo


hnh ng.
Khng ch nghe tr li, bn ti ng ln. Tu ko
ci ln th ba. Anh cha tay cho ti v li giu ni
xc ng ng sau s chm chc.
- Au revoir (1) con mt sch!
Ging anh run run. Anh bit khng kim ch c
tnh cm l iu ng xu h. Nc mt, nhng li
u ym, nhng iu b bi ri, nhng thi sung s
tm thng, mi ci i vi anh dng nh l
nhng yu ui khng xng ng vi bc nam nhi.
Tuy rt yu qu nhau, chng ti khng bao gi trao
i mt li tru mn.
Chng ti gin nhau, chc nhau nh loi d th.
Anh, con ngi vn minh, thng tu, hay chm
bim; ti, k man r mng mui. Anh ta lun t kim
ch v ngt ngo biu l mi tnh cm bng mt n
ci. Ti thng bt thn r ln mt ting ci lc
lng v mng mui. Ti cng rng th ngy trang
nhng xc ng ca mnh bng mt li rn ri.
Nhng ti cm thy xu h.
Khng, khng hn l xu h, m l khng sc
lm th.
Ti tm ly tay anh, nm rit, khng mun ri.
Anh nhn, ngc nhin:
- Cu xc ng n th kia ? Anh ni, c mm
1

Tm bit (ting Php trong nguyn bn).

ci.
- , ti bnh tnh p.
- Ti sao? Ny, ta ni vi nhau nh th no
nh? Chng phi ta nht tr v im ny t bao
nm nay ri sao? Cc ch Nht Bn thn yu ca
cu ni sao nh? Fudoshin! Ataraxia! im m nh
thin thn, sc din nh mt ci mt n ti ci,
bt ng. Cn nh iu g din ra ng sau ci mt
n th l vic ca chng ta.
- , ti li p, c trnh ni cu di khi l ni
xc ng. Ti khng dm chc c th lm ch c
ging mnh.
Ting cng trn tu vang ln, xua cc khch i
tin ra khi cc ca-bin. Ma nh. Khng kh rn
nhng cu gi bit lm ly, nhng li ha hn,
nhng ci hn ko di v nhng li cn dn hn
hn, vi v. M chy b ti con, v lao vo vng tay
chng, bn m chm ly bn.
Nh th ri xa nhau mi mi. Nh th cuc chia
ly nh ny nhc n cuc chia khc - cuc chia ly
ln vnh vin.
V t nhin trong khng kh m t, ting cng
di mt vang m nh nh sut t cui li n u
mi nh hi chung nguyn hn ngi cht. Ti
rng mnh.
Bn ti ci xung.
- Ny, anh kh ni: cu c linh cm thy iu g
khng?
Ti li "" mt ln na.
7

- Cu c tin nhng iu nhm nh y khng?


- Khng, ti qu quyt tr li.
- Vy th sao?
- Ch "sao ging" g ht. Ti khng tin nhng ti
s.
Bn ti a tay tri kh chm vo u gi ti nh
anh thng lm th nhng lc t bung th. Chng
hn khi ti thc anh i n mt quyt nh, anh
chng li, bt tai v khc t, nhng ri cui cng
chp nhn; by gi, anh bn r u gi ti nh
mun ni: "Thi c, v tnh bn, ti s lm ci
iu cu ni...". Anh chp mt lin hai ba ci, ri li
m m nhn ti. Anh hiu ti ang no rut v
ngn ngi khng mun dng n nhng v kh
thng thng ca chng ti: ci ln ci n v
bn ct.
- c lm, anh ni. Cu a tay cho mnh no.
Nu c bao gi mt trong hai ta lm t nn
Anh dng li, nh mc c. Chng ti, nhng k
bao nm nay vn giu nhng tr "phiu diu siu
hnh v b tt c nhng k n chay, cc nh duy
linh hc, thn tr hc v chuyn ngoi cht vo cng
mt gi.
- Sao? Ti hi, c on xem anh nh ni g.
- Chng ta hy coi y nh mt tr chi, anh ni
t ngt rt ra khi cu ni nguy him anh va
dn vo. Nu c bao gi mt trong hai ta lm t nn
th ngi y hy dn ht tr lc ngh n ngi kia
bo tin, bt k chng ta u... c khng?
8

Anh rng ci thnh ting, nhng mi anh vn


bt ng, nh th ng cng li.
- c, ti ni.
S l ph by tnh cm qu l liu, bn ti vi
ni thm:
- Xin nh l mnh chng tin chuyn thn giao cch
cm v nhng th tng t mt cht no.
- Khng sao, ti ni kh. K...
- Tt lm, vy th c th nh. ng nh?
- ng , ti p.
l nhng li cui cng trao i gia chng ti.
Chng ti lng l sit tay nhau, cc ngn an vo
nhau nng nhit, ri t ngt bung ra. Ti bc i
tht nhanh khng ngoi li, nh ang b theo di.
Ti cht cm thy mt ni thi thc mun quay nhn
bn ti mt ln cui, nhng ti c nn li. "ng
ngoi nhn!" Ti t ra lnh cho mnh "Thng tin.".
Tm hn con ngi tht nng n, vng di, n b
mc trong vng ly xc tht. Mi cm th ca n cn
th sng, cc mch. N khng th d cm ci g r
rng v chc chn. Nu n tin on c th cuc
chia tay ny hn khc i bao nhiu!
Tri mi lc mt sng. Hai bui sm ha quyn
vo nhau. Gng mt thn yu ca bn ti, m lc
ny ti c th thy r hn, vn bt ng v th
lng trong ma v trong khng kh bn cng. Ca
tim c ph m, bin go, mt thy th ngi chc
nch, ria di thng, chn chng ra, bc vo. Nhng
ting reo ln vui thch:
9

- Hoan nghnh thuyn trng Lemoni !


Ti rt vo trong gc, c tp trung t tng ln
na.
Nhng gng mt bn ti ha tan trong ma.
Tri sng r thm. Thuyn trng Lemoni, khc
kh v lm l, rt chui trng ht h phch ra v bt
u va ln va c bi kinh Rozer. Ti rng sc
cng li khng nhn, khng nghe, c bm ly thm
cht na ci hnh nh ang tan i. Gi ti c th
sng li ci lc cn gin dng ln trong ti khi bn
ti gi ti l mt sch! Lc y ti nh ra rng tt c
ni gh tm ca ti vi qung i mnh sng
c th hin trn vn trong ci t .
Lm sao ti, mt k yu i mnh lit n th, li
c th mnh mc kt lu nh vy trong ng sch
nhm nh v m giy en ngm mc! Trong ci
ngy chia ly y, bn ti gip ti nhn thy r. Ti
nh hn ngi. Gi y, bit ch danh ci tai ch
ca mnh, c th ti s chin thng n d dng hn.
N khng cn kh tm bt v v hnh v th na, n
mang mt ci tn v hnh khi, ti s d chi vi
n hn.
Li l ca bn ti hn lng l thm trong ti.
Ti kim c t b m sch v, ti liu v lao
mnh vo mt cuc i hnh ng. Ti phn ut v
ni phi mang ci to vt khn kh y trn bng tn
mnh. Mt thng trc y c hi mong mun
n. Ti thu mt m than linhit b hoang trn b
o Crete, trng sang Libya v gi y, ti sp sng
10

vi nhng con ngi mc mc, nhng th thuyn


v nng dn, xa hn ci ging mt sch!
Ti no nc chun b ln ng, ta h nh cuc
hnh trnh ny c mt ngha b n. Ti quyt
nh thay i li sng. "Cho ti nay", ti t nh, "mi
ch thy ci bng v bng lng vi n, gi y, ta s
dn mi n vi bn th".
Cui cng, ti sn sng. Bui ti trc hm ln
ng trong khi lc li giy t, ti bt gp mt bn
tho b d. Ti cm n ln nhn, phn vn. T hai
nm nay, trong thm su con ngi ti, mt kht
vng ln, mt ht ging nhen ln. Ti c th lun
lun cm thy n trong rut, n ly ti lm cht dinh
dng m chn dn.
N ang ln ln, chuyn ng v bt u p vo
thnh bng chui ra. Ti khng cn can m
hy n. Ti khng th. qu mun tin hnh
mt cuc no thai tm linh nh vy.
t nhin, trong khi phn vn cm tp bn tho,
ti bng thy n ci ca bn ti hin hin trong
khng trung, mt n ci pha trn c ma mai ln
tru mn. "Nht nh ti s mang n i?" B khch
n tn gan rut, ti ni. "Ti s mang theo, cu
khng cn phi ci tm!" Ti bc bn tho li cn
thn nh qun t cho mt a b v mang theo.
Ci ging trm, khn khn ca thuyn trng
Lemoni vang ln. Ti dng tai nghe. ng ta ang k
chuyn l thy yu tro ln lim ct bum tu ng
trong cn phong ba:
11

- Chng va mm va dnh, ng ni. Tm bt mt


lot l tay mnh m bt la. Ti a tay vut ria,
th l trong bng ti, ti lp le ln nh qu s. Th,
nc bin trn vo tu, lm t sng c chuyn
hng than ca ti. Tu bt u chao nghing; nhng
gia lc , Thng bn nhng tay vo, phng
mt tia st, lm bt tung cc ca hm cha hng v
bin bng y than. Tu nh i, tri thng li v bn
ti thot nn. Thi xin .
Ti rt trong ti ra mt cun Dante kh nh - bn
ng hnh ca ti. Ti chm mt tu thuc, da vo
tng cho thoi mi. Ti lng l mt lt. Nn m
mnh vo on th no y? Vo on vc du a
Ngc hay on la ty ra ca L Luyn Ti? Hay
nn dn thng vo bnh din cao c nht ca hy
vng con ngi?
Ti c quyn la chn c m. Cm trong tay cun
Dante loi b ti, ti sung sng vi quyn t do
ca mnh.
Nhng cu th m ti sp chn vo lc sm tinh
m ny s bt nhp cho c ngy.
Ti ci mnh trn s hin hnh mnh lit
quyt nh, song khng thi gian. t nhin, ti
bi ri ngng u ln. Khng hiu sao ti cm thy
nh c hai con mt khoan vo nh u mnh. Ti
vi ngoi nhn v pha cnh ca knh. Mt hy vng
cung in le ln trong c ti: "Mnh sp gp li
bn". Ti chun b tinh thn n php l, nhng
php l khng xy ra. Mt ngi l mt khong su
12

mi tui, rt cao v gy nhom, mt thao lo, dn


mi vo knh t lc no v ang nhn ti Lo cp
nch mt bc nh lp kp.
iu gy n tng mnh nht i vi ti l ci
nhn hau hu ca lo, i mt giu ct v rc la
ca lo. D sao mc lng, cng l cm gic ca
ti.
Bn mt va giao nhau - dng nh lo mun
bit chc ti ng l ngi lo ang tm kim ngi l mt lin a tay qu quyt y ca. Lo i
qua gia cc bn bng bc chn thon thot,
nhn nhy v dng li trc mt ti.
- i du lch h? Lo hi. i u vy? Ph mc vo
Tri ?
- Ti i Crete. Bc hi lm g?
- Cho ti i cng nh?
Ti nhn k lo: m hp, quai hm rn ri, lng
quyn cao, tc xon nhum bc, mt long lanh soi
mi.
- Ti sao? Ti c th dng bc vo vic g?
Lo nhn vai.
- Ti sao? Ti sao? Lo ku ln, v khinh mit.
Chng l mt con ngi khng th lm g bt cn
bit ti sao ? V hn ta mun th, c vy thi,
khng c ? Th c, ng c ly ti lm u
bp, chng hn. Ti bit nu nhng mn xp ng
cha tng thy hoc cha hnh dung ti bao gi. . .
Ti bt ci. Cung cch thng thng v li l sc
bn ca lo lm ti thch. C mn xp, ti cng
13

khoi. Mang theo ci tay phng tng ny n min


b bin xa xi, qunh hiu n, k cng khng phi l
iu d, ti ngh thm. lo nu xp v k cc th
chuyn tiu su... Xem v nh lo chu du nm
chu, bn bin kh nhiu, mt loi Sinbad nh Hng
Hi(1) . . . Ti thy thch lo .
- Ch mnh ngh g vy? Lo sung s hi ti, lc
lc ci u to tng. Ch cng cn nhc h?
Chuyn g cng cn nhc tng ly tng t ? Thi
no, quyt nh i, anh bn. Liu mt qun no!
Ci lo cc mch gy v cao lu u y ng vi
vi trc mt ti v ti m mt v c phi ngc
ln m ni vi lo. Ti gp cun Dante li.
- Ngi xung, ti bo lo. Lm mt ly ru ngi
ng nh?
- Ru ngi ng? Lo tht ln, khinh mn. Ny,
bi, mt ly rum!
Lo ung ly rum tng hp nh , ngm lu trong
ming tn hng v thm ngon, ri chiu t t
cho m bng. "Mt cha hng lc", ti ngh thm.
"Tay snh y".
- Ch bc lm ngh g? Ti hi.
- loi ngh chn tay, u c - tut mo. Nu
chn vic m lm th ngn lm!
- Gn y nht, bc lm u?
- mt khu m. Ti l mt th m c. Ti c bit
1

Nhn vt trong Nghn l mt m. (ND).

14

i cht v kim loi. Ti bit cch tm ra va v m


ng hm. Ti vn xung ging m, chng s g.
Ti lm vic tt. Ti tng lm c cng v chng
c g phi phn nn c. Nhng ri ma qu nhy vo
ph thi. m th by tun trc, n thun v
hng ch, ti t ngt ni mu ng tm ly lo ch
hm y xung thanh tra, nn cho mt trn . . .
- Nhng ti sao? Lo ta lm g bc?
- Lm g ti ? Chng lm g st, tht y! y l
ln u tin ti thy lo. Thm ch lo qu ti nghip
y cn phn pht thuc l cho bn ti l ng khc.
- Th ?
- ch mnh c ngi y m hi ht cu n n
cu kia! Ci cn y cht n vi ti, c th thi. Ch
bit cu chuyn v lo ch ci xay ch? , chc
ch khng ng l ngi ta c th hc chnh t t
mng t m ta phi khng? Mng t v lo ch ci
xay, l l tr con ngi.
Ti c nhiu nh ngha v l tr con ngi.
Ci nh ngha ny lm ti ngc nhin hn c v ti
thch. Ti nhn ngi bn mi ca ti vi mi quan
tm su sc.
Mt lo hn nhng nt nhn su, du di phong
sng, nh tm g mt. My nm sau, mt b mt
khc cng cho ti ci cm gic v g b n mn c
rung nh vy: b mt ca Panait Istrati (1) .

- Th bc c g trong bc vy? Lng thc? Qun


o? Hay dng c?
Bn ng hnh ca ti nhn vai, ci:
- Ch th li, lo ni, ch c v l hng ngi rt
khn ngoan y.
Nhng ngn tay di, rn ri ca lo vut ve ci
bc.
- Khng, lo ni thm, y l mt cy santuri(1).
- Mt cy santuri? Bc chi n santuri ?
- Khi no nhn ti, ti i tua cc qun, chi n
santuri, ht cc ln iu Kleptic c vng Maccdonia.
Ri cm m i mt vng - chic m bc ny ny thot ci l y tin.
- Tn bc l g?
- Alexis Zorba. i khi, ngi ta gi l Xng L
Bnh v ti gy t, cao ngng v u bt nh ci
bnh a. Hoc na, ti cn c mnh danh l
Passa Tempo(2) v c hi ti i bn rong ht bu
rang. H cn gi ti l Nm Mindiu v, theo li h, i
n u ti cng gi th on. Mi s u xung
dc. Ti cn nhiu bit hiu na, nhng thi khi
khc. . .
- Th bc hc chi santuri nh th no?
- Do y, ti hai mi tui. Ti c nghe santuri

Nh vn Rumani vit bng ting Php, ni ting nht nh cun Nh


Thoringer (1933), tp u ca b tiu thuyt Cuc i Adrian Zograffi. ng cht
v bnh lao phi.
15

Mt loi n dy, mt bin th ca n cimbalon hay n dulcimer, thng


chi bng mt chic ba nh hoc bng ming gy.
2

Ht bu mui rang.

16

ln u tin vo mt dp hi lng - lng ti di


chn ni Olympus. Ti nghe m lng ngi i. Ba
ngy lin ti khng n c g c. "Con lm sao
th?" Cha ti hi - cu cho hn c siu thot. - "Con
mun hc n santuri !" - "My khng bit xu h ?
My c phi l dn di-gan khng y? My mun
tr thnh mt thng nh n bp bung ?" "Con
mun hc n santuri?" Ti c dnh c t tin
chun b ci v. l mt nh con nt, nhng
hi y, ti cn non nt vi bu mu nng. Ti
nghip ci thng ti ngu xun, ti mun ly v ! D
sao i na, ti dc ht s tin mnh c, ngoi ra cn
bn mt thm na, mua mt cy n santuri.
Cy n trc mt ch y. Ti trn nh, mang theo
cy n ti Salonica v v c mt ngi Th Nh
K tn l Retsep Effendi chuyn dy n santuri. Ti
ph phc xung chn ng.
"Mun g, cu b v o kia?" ng hi - "Con
mun hc n santuri "c thi, nhng ti sao
li ph phc di chn ta?" "V con khng c tin
tr thy". - "Con thc s thch n santuri n m
cung ch?" - "Vng." - "Th th con c li. Ta
khng cn con tr tin hc".
Ti li hc ng mt nm. Cu Thng thnh
ha di hi ca ng v by gi hn ng mt ri?
Nu Thng cho ch vo Thin ng, xin
ngi hy m ca cho Retsep Effendi. T khi hc
chi santuri, ti tr thnh mt con ngi khc.
Nhng khi tng qun hoc cm thy ng lng, ti
17

ly n ra chi v phn chn ln. Khi ti ang n,


ai ni chuyn g vi ti, ti cng khng nghe thy,
hoc nu c nghe thy cng khng p li c.
Tha h c gng, ti cng khng th tht nn li.
- Nhng ti sao th, Zorba?
- ch khng hiu ? Mt s am m , th ?
Ca m. Ting bin m li vo tim c ph. Tay
chn chng ti lnh cng. Ti rc su thm vo
trong gc v mnh trong chic o khoc ngoi, tn
hng nim khoi cm ca giy pht ny.
"Vic g mnh phi i u?" Ti ngh thm. " y
cng n chn. Cu sao giy pht ny ko di v
tn". Ti nhn con ngi k d ngi trc mt ti.
Mt lo cm vo mt ti. l hai con mt nh,
trn, ng t en nhnh v lng trng vn nhng tia
. Ti cm thy chng xuyn thu ti, soi mi hoi
khng tha.
- Sao na? Ti ni. K tip i.
Zorba li nhn i vai xng xu.
- B chuyn i, lo ni. Cho ti iu thuc l,
c khng?
Ti a thuc cho lo. Lo ly trong ti ra mt
hn la v mt ci bc n, chm thuc v lim
dim mt ra chiu hi lng.
- C v ch?
- Ti khng phi l mt thng n ng sao? Lo
bc bi ni. Ti khng phi l mt thng n ng
sao? C ngha l m qung. Nh tt c nhng
ngi khc i trc ti ti m u xung h. Ti
18

ly v. Ti lao xung dc. Ti tr thnh ch gia


nh, ti xy nh, ti c con - th l lo lng phin
mun. Nhng i n Thng cho ti cy n
santuri!
- Bc chi n qun nhng lo phin phi
khng?
- Ny, ti thy rnh l ch ch chi mt th n
no c. Ch ang ni chuyn g vy? Trong gia
nh, c mi th lo. No v, no con, no ci n,
ci mc, no mai sau s ra sao... Qu tha ma bt.
Khng, mun chi n santuri, tinh thn phi phn
khi, lng d phi trong sng. Nu v ti qu nhiu
li, lm sao ti c th c hng chi santuri? Nu
con ci i v go n, c th chi xem c c
khng? Mun chi santuri, th phi dc ht mnh vo
, qun mi s, ch hiu khng?
Phi. Ti hiu. Zorba l con ngi ti hoi
cng tm kim bao lu. Mt tri tim y sc sng,
mt ci ming to phm n, mt tm hn ln th mc
cha b tch ri khi m t.
Vi ti cc t: ngh thut, tnh yu, s trong sng,
am m, tt c u c ngi lao ng ny lm r
ngha bng nhng ch mc mc nht ca ting
ngi.
Ti nhn hai bn tay lo, hai bn tay c th s
dng c cuc ln n santuri - y chai sn, nt n,
bin dng v chng cht gn. Rt thn trng v u
ym nh gii y mt ngi n b, i bn tay y m
chic bc, ly ra mt cy n santuri c, nm thng
19

mi bng. n c nhiu dy, trang tr bng


nhng mng ng, ng v mt ng tua bng la .
Nhng ngn tay chui nn vut ton thn cy n,
chm ri, say m nh vut ve mt ngi n b,
ri li cho vo bc nh mc qun o cho tm thn
ngc ng yu du khi b nhim lnh vy.
- Cy n santuri ca ti ! Lo th thm trong
khi thn trng t n ln mt chic gh.
Lc ny, m thy th ang chm cc v ci r.
Tay thy th gi thn i v v vo lng thuyn
trng Lemoni.
- ng c mt m h va phi khng, thuyn
trng? C cha bit ng ha thp bao nhiu
ngn nn t n thnh Nicholas.
Thuyn trng nhu cp lng my rm nh chi
x.
- Khng, t xin th vi cc ng y l khi nhn
thy thn cht trc mt, t khng h ngh n c
b ng Trinh cng nh Thnh Nicholas g ht! T
ch quay v hng Salamis. T ngh n v t v t
ku ln: "i, Katherina em, gi lc ny anh ang
nm trn ging vi em".
Mt ln na, m thy th li ph ln ci v
thuyn trng Lemoni cng ci theo.
- Con ngi qu l mt ging vt k l, ng ni.
Thn cht ang lm lm gi li hi trn u, vy
m tm tr hn li c nh vo ci ch , ch c ch
thi, ch khng ngh n g khc. Qu bt d c
i!
20

ng ta v tay gi:
- Mt chu ru cho tt c anh em.
Zorba dng i tai to tng chm ch nghe. Lo
quay li nhn m thy th, ri nhn ti.
- Ch ch no? Lo hi. Cha ni y k chuyn g
vy?
Nhng lo cht hiu ra v git mnh.
- Hoan h, anh bn! Lo ku ln thn phc. Ci
dn thu th ny nm c b quyt. C l v ngy
m, h ng u vi ci cht.
Lo vung nm m to ng ln khng.
- Phi! Lo ni. l vn khc. Ta hy quay li
chuyn ca ta. Ti li hay i theo ch? Quyt nh
i.
- Zorba, ti ni v ti phi rng t kim ch
khi m chm ly lo, ng ! Bc s cng i vi ti.
Ti c m than linht Crete. Bc c th lm gim
th cai qun th thuyn. Ti ti, chng ta s nm di
trn bi ct - ti chng c v con hoc ch mo g
trn i ny - chng ta s cng nhau n nhu. Ri
bc s chi santuri!
- Nu ti c hng, ch nghe r khng? Nu ti
thy hng th ch thch bao nhiu ti s lm vic
cho ch chng y. V mt y, ti l ngi lm ca
ch. Nhng v chuyn chi santuri, ci li khc.
N l mt loi d th, n cn c t do. Nu ti c
hng, ti s n.
Thm ch ti s ht na. V ti s nhy iu

21

Zimbkik (1), iu t, iu Penozli (2) nhng, ti xin ni thng thng vi ch t u, ti


phi c hng mi c. Ta hy rnh mch v
im y. Nu ch p ti l phng-teo y. V nhng
ci , ch phi hiu rng ti l mt con ngi.
- Mt con ngi? bc nh ni g?
- ngha l t do ch sao na!
Ti gi mt ly rum na.
- Cho hai ly! Zorba ku. Ch phi lm mt ly
chng ta chm cc mng ch. Ru ngi ng v
rum khng i vi nhau c. Ch cng phi ung
mt ly rum cho giao c ca chng ta bn vng
ch!
Chng ti cng ly. Lc ny tri sng hn. Tu
rc ci Ngi phu tu ban ny mang hnh l ca ti
ln tu, ra hiu cho ti.
- Cu Thng ph h chng ta, ti va ni
va ng dy. Ta i thi!
- Thng v ma qu ch, Zorba bnh thn b
sung.
Lo ci xung cp chic santuri vo nch, m
ca v i ra trc.
2

iu v ca b lc Zimbek ven bin vng Tiu .

iu v dn tc ca chin binh o Crete.

22

Bin c, ci m ma thu, nhng hi o chan


ha nh sng, cn ma nh ht dng mt tm mn
trong m ln s la l bt h ca Hy Lp. Sung
sng thay k no trc khi cht cn c ci may
mn phiu du trn bin Aegea.
Lc th trn ci i ny k cng lm - no n b,
no hoa tri, no tng. Nhng theo ti, r sng
lt trn vng bin ny trong ma thu du m, ming
thm th gi tn tng c lao nh, ch th l nim vui
mu nhim nht kh d a tm hn ngi vo ci
Thin ng. Khng ni no khc, ngi ta c th
chuyn t thc t vo mng m d dng v yn
nh th. Nhng ng bin co li v t nhng ct
bum ca nhng con tu c xa nht, ny ra cnh
l hoa tri. Y nh th ti y, Hy Lp, s cn thit
l m ca nhng php mu.
Vo khong tra, ma tnh. Mt tri r my hin
ra, du dng, nn n, sch bong v ti mt, gi
nhng tia nng xung mn man sng nc cng
nhng di t thn yu. Ti ng ng mi, th
mnh say sa ngy ngt vi php l c phi by
n tn cui tm mt.
Trn tu c nhng g Hy Lp yu ma qu qui,
mt c v, u c nh th hng rm ho nhong
ca cc ch hiu tp ha, git dy ngi khc v
gy ln; mt ci piano sai dy; nhng ph n nanh
nc m trung thc.
Tu trung, ngi ta cm thy thi thc mun nm
ly hai u con tu, dm n xung bin, lc n k
23

cng trt ht mi sinh vt lm nhim n ngi, chut, rp - ri li th n ni trn mt nc,


gt ra tinh tm, khng cn g trong rut.
Nhng i khi, ti bng thy thng cm. Mt ni
thng cm ca nh Pht, lnh lng nh kt lun
ca mt tam on lun siu hnh. Mt ni thng
cm khng nhng i vi con ngi, m i vi
ton b cuc sng ang vt ln, ku khc, hy vng,
m khng thy rng mi s ch l o cnh ca h
khng. Thng nhng ngi Hy Lp, thng m
than bn, thng bn tho d dang ca ti v c
Pht, thng tt c nhng kt hp ho huyn ca
nh sng v bng ti n t nhin lm xo ng v
nhim bu khng kh trong lnh.
Ti nhn b mt di tht v vng nh sp ca
Zorba. Lo ang ngi trn mt cun dy thng
ng mi va ht ht mt qu chanh, va dng i
tai to tng nghe mt s hnh khch ci nhau,
ngi tranh lun v c vua, k v Venizelos(1).
Lo lc u v nh nc bt.
- Chuyn to lao? Lo lm bm, mit th. H
khng bit xu h !
- Bc bo ci g l chuyn to lao, Zorba?
- , tt c nhng ci , vua cha, dn ch, trng
1

Eleutherios Venizelos (1864 - 1936): chnh khch ni ting ca Hy Lp,


sinh o Crete, ba ln lm th tng. Trong Th chin I. nhit lit ng h ng
Minh. Nm 1935 sau khi xi gic bo lon tht bi, ng phi lu vong nc
ngoi, b kt n t hnh vng mt. Thng 11/1935 , ng c n x khi vua
George II tr li ngi bu Hy Lp. (ND)

24

cu dn , dn biu, ba lp ht.
Zorba b xa nhng s kin ng i ti mc
chng ch cn l nhng chuyn nhm nh li thi.
Chc chn i vi lo, in tn, tu thy v u my
xe la, o c v tn gio hin hnh, hn cng
tng t nh nhng cy sng trng han g. Tm
tr lo tin b nhanh hn th gii nhiu.
Nhng dy cho kn kt trn ct bum, nhng b
bin nh nhy ma v m ph n trn tu m
nht nht, mt vng vt hn v chanh. H bung
v kh: son phn, o lt, cp tc, lc. Mi ti i,
mng tay xanh lt. Nhng m mm loa mp gii
nh nhng con chim c l ri rng mt b lng
mn: ruy-bng, lng mi gi, nt rui gi, xu-ching
- v nom thy h sp sa nn e tht va tm va
rt ng thng.
Zorba cng mt xanh nanh vng. i mt long
lanh ca lo n i. Mi n chiu, mt lo mi
sng tr li. Lo ch hai con c heo nhy vt ln khi
mt nc, dc theo sn tu.
- C heo! Lo vui v reo ln.
Ln u tin ti nhn thy bn tay tri ca lo mt
gn na ngn tr. Ti git mnh v cm thy nn
nao.
- Ngn tay bc lm sao th, Zorba? Ti ku ln.
- Ch sao c, lo p, pht thy ti khng t ra
thch th hn vi i vi c heo.
- C phi b my nghin khng? Ti gng hi.
- My vi mc qui g! T ti cht n i y.
25

- T bc ? Ti sao th?
- Sp khng th hiu c u, sp ! Lo nhn
vai ni. Ti ni vi sp l ti lm mi ngh
m. C do ti lm th gm. Ti m ngh ny nh
in. Sp c hiu ni ngha ca vic ly mt cc
bn nn thnh bt k ci g mnh thch, l th no
khng? Ch, anh quay ci bn xoay v cc bn o
trn nh b ma lm trong khi anh ng ci mnh trn
n v ni: ta s lm mt ci bnh, ta s lm mt ci
a, ta s lm mt cy n v nhng g na c qu
bit! chnh l iu m ta c th gi l ci s lm
mt con ngi: t do.
Lo qun pht c bin, lo khng nhai chanh
na, mt lo tr li trong sng.
- Th ? Ti hi. Cn ngn tay bc th sao?
- , n lm vng ti trong khi s dng bn xoay.
N lun lun ngay un un gia lc ang lm vic
v lm o ln cc d nh ca ti. Cho nn mt
hm, ti v ly ci ru. . .
- Bc c au khng?
- Sp ni g vy? Ti u phi g , ti l mt
con ngi. C nhin l au ch. Nhng n lm ti
vng vu khi s dng bn xoay cho nn ti cht n
i.
Mt tri xung v bin lng dn, my tan, sao
hm lp lnh. Ti nhn bin, nhn tri v bt u suy
ngh...Say m n mc y, v ly ru m cht ngn
tay mnh, chu au... Nhng ti khng l cm xc
ca mnh.
26

- Bin php y tht t hi. Zorba. Ti mm ci


ni. N lm ti nh n ng thy tu kh hnh trong
Thnh Tch, c ln thy mt ph n lm ng ng
xun tnh, bn ly ru...
- Cho ng ta i vi qu! Zorba ct ngang, on
trc ti sp ni g. Ai li cht ci ca y i bao gi.
Qu bt ci ngu y! ngy th u m ng
thng, ci y khng bao gi l tr ngi c!
- Nhng n c th l mt tr ngi rt ln, ti ci
c.
- Tr ngi cho ci g?
- Cho vic nhp Thin ng.
Zorba lic nhn ti, v giu ct v ni:
- Nhng sp tht ngc, chnh l tha kha m
ca Thin ng.
Lo ngng u ln, nhn ti tht k nh mun thy
nhng ngh ang trin din trong c ti: kip sau,
Thin ng, n b, thy tu. Nhng xem chng lo
khng nm c my. Lo kn o lc ci u
nhum bc to tng :
- Nhng k khuyt tt khng vo c Thin
ng, lo ni ri im bt.
Ti vo ca-bin nm v ly mt quyn sch ra c.
c Pht vn cn chim lnh tm tr ti. Ti c
i thoi gia c Pht v ngi mc ng, cu
chuyn lm cho lng ti yn n v thanh thn
trong my nm nay.
MC NG: Ba n dn, ti vt sa by
cu. Ca lu ti ci then, la ang chy bng
27

bng. Tha h cho tri mun ma bao nhiu ty thch


!
C PHT: Ta khng cn cn n lng thc
hoc sa na. Gi l chn nng nu ca ta, la ta
tt. Tha h cho tri mun ma bao nhiu ty
thch!
MC NG: Ti c c b c ln b ci. Ti c
nhng ng c ca cha ti, c mt con b mng
ph l b ci. Tha h cho tri mun ma bao nhiu
cy thch!
C PHT: Ta khng c b c cng chng c
b ci. Ta khng c ng c. Ta chng c g. Ta
chng s g. Tha h cho tri mun ma bao nhiu
ty thch!
MC NG: Ti c mt n mc ng ngoan
ngon v trung thnh. Hng bao nm nay, nng l
v ti, ti cm thy hnh phc nhng khi vui chi vi
nng ban m. Tha h cho tri mun ma bao
nhiu ty thch!
C PHT: Ta c mt linh hn t do v ngoan
ngon. Bao nm nay ta rn luyn n v dy n
vui chi vi ta. Tha h cho tri mun ma bao nhiu
ty thch!
Hai ting ni vn cn vang ln khi gic ng
chp xung ti. Gi li ni v sng x vo khun
ca knh dy thnh tu. Ti bng bnh nh mt
ln khi gia ng v thc. Mt trn bo ln n ra,
nhng cnh ng c bin mt gia ln nc, b ci
v c con b mng n chm nghm. Gi cun i mi
28

lu, la tt ngm, ngi n b tht ln v cht gc


trong bn, v ngi mc ng bt u than khc.
Ti khng nghe thy g ni g nhng g ku r to v
ti chm su thm vo gic ng, trui i nh con c
ln xung y nc.
Rng sng, ti tnh dy v kia, bn phi chng ti,
tri di hn o kiu sang v hoang d. Rng ni
hng nht ang mm ci qua mn sng di mt
tri ma thu. Quanh con tu ca chng ti, bin
xanh mt mu xanh chm vn cn si sc cha
ngui.
mnh trong tm mn nu, Zorba hau hu nhn
o Crete. Lung mt lo nhanh chng chuyn t
ni sang ng bng, lt theo thm st b bin nh
th ton b vng duyn hi v t ny vn quen
thuc vi lo v lo sung sng li c lang thang
trong tr tng tng ca mnh.
Ti ti bn lo, t tay ln vai v ni:
- Zorba, chc chn y khng phi ln u bc
n Crete! Bc nhn n m m nh nhn mt
ngi bn c vy.
Zorba ngp nh chn ngy. Ti cm thy lo
khng mun ni chuyn t no.
Ti mm ci:
- Bc n tr chuyn ri, phi khng, Zorba?
- Khng hn th sp , lo p. C iu l tr
chuyn lc ny tht kh.
- Kh ? Ti sao?
Lo khng tr li ngay. Mt lo li liu phiu dc
29

theo b bin. Lo ng ngay trn boong: mi tc


hoa rm lon xon ca lo m sng m. Mt
tri va mc chiu thng vo nhng vt nhn su
hn trn m, cm v c lo. Cui cng lo mp my
mi, i mi dy v tr xung nh mi d.
- Bui sng, ti thy kh m ming. Rt kh. Xin
li. Lo li ngp vo im lng v mt ln na li dn
cp mt trn nh vo o Crete.
Chung rung, bo gi im tm. Nhng b mt
vng t, rm r bt u l ra khi cc ca-bin. Nhng
ph n u tc xa xc, lo o lt t bn ny
sang bn kia, h sc mi i ma ln mi nc thm
Cologne v mt h u m, s hi v di.
Ngi trc mt ti, Zorba ht ht tch c ph ca
mnh vi v hng lc rt ng phng. Lo pht
b vi mt ong ln lt bnh m v n ngon lnh. Mt
lo dn d tr nn sng hn, bnh thn hn, nt
ming du hn. Ti b mt quan st lo t t thot ra
khi cn ngi ng v thy mt lo mi lc mt thm
long lanh.
Lo chm mt iu thuc l, khoan khoi rt v
th khi xanh qua hai l mi y lng. Lo gp cng
chn phi di thn, ngi xp bng thoi mi theo
kiu phng ng. By gi, lo c th ni chuyn
c ri.
- y c phi l ln u tin ti ti Crete khng
?
Lo mo u (lo lim dim mt nhn ca s thnh
tu v pha ngn ni la ang khut xa dn sau
30

lng chng ti). Khng, y khng phi ln u.


Nm 1896 ti thnh ngi ln hn hoi. Ria v tc
ti tht mu en nh mun. Ti c ba mi
hai rng v nhng khi say, ti chn cc mn ngui
khai v trc ri mi n mn n chnh. Phi, ti
c hng th hoi hoi. Nhng bng nhin, ma qu
nhng tay can thip vo th s. Mt cuc cch
mng mi n ra trn o Crete.
"Do y, ti l mt g bn rong. Ti i t lng ny
sang lng khc Macedonia, bn kim ch. Ti
khng nhn tin m thng i ly ph-mt, len, b,
th v ng, sau bn tt c nhng th , li gp
i. n lng no vo chp ti, ti cng bit kim ra
ni ng . Lng no ch c mt nng ga c tri
tim d xc ng, cu Cha ph h cho h? Ti cho
nng mt cun ch, hay mt ci lc, hay mt chic
khn qung - c nhin l khn en, v c ng
chng qu c m, th l ti ng vi nng. Ti ch
tn l my!
"Khng sp , ti ch tn km bao nhiu vo
nhng vui th c hng. Song nh ti va
ni, ma qu dy vo chuyn i v Crete li cm
v kh. Chao, ti nhng mun ni, cho la ha ngc
thiu chy vn mnh ci o Crete cht bm cht
vm ny i, n khng bao gi ta yn chng? Ti
dp kim ch gng lc li, cm sng v ln ng,
nhp bn vi qun phin lon Crete."
Zorba ngng li. Lc ny, tu chng ti ang men
theo ci di cong ca mt vnh c b ct bnh lng.
31

Sng y khng x o m tri ra nh nhng, ch


li mt vt bt mng ven b. My tan, mt tri
lp lnh v nhng ng vin l x ca o Crete
tr nn thanh bnh.
Zorba quay li nhn ti, giu ct:
- V by gi, ti chc sp ang ngh rng ti sp
k cho sp nghe ti cht u bao nhiu tn Th
Nh K v ngm ru bao nhiu ci tai ca chng tc l Crete l th m. Ny, ti s khng k u!
Ti khng thch th, ti xu h. Ci cn in khng
no p vo ta vy? Gi y ti im m hn cht t
v ti t vn: ci cn in khng no p vo ta,
khin ta b nho vo mt k chng lm g mnh ht
m cn x, ct mi, ct tai, m bng moi rut hn...
trong khi khng ngng cu Thng ton nng
ph tr? Phi chng th c ngha l ta mun
Thng ct mi, xo tai v phanh thy mi
ngi?
Nhng hi , sp thy y, ti cn y mt bu
nhit huyt! Lm sao ti c th dng li m xem xt
mi th nguyn c, l do ny n? Mun suy xt s
vic cho ng n, cng bng, phi ch n lc v
gi, rng ht rng v bnh tnh li. Khi anh l mt lo
khm chng cn mt ci rng, anh c th d dng
ni: "M kip, cc ch nh, ng c cn!" . Nhng
khi anh cn nguyn ba mi hai ci rng th... Con
ngi khi tr, l mt con th man r, phi, sp ,
mt con d th n tht ngi!
Lo lc u.
32

- , hn cng n c cu, ln, g na, song nu


cha n tht ngi th hn cha tha mn ci bng.
Va gii mu thuc l vo chic a ng tch c
ph, lo va ni thm:
- Phi, hn cha tha mn ci bng. Th y, con
ngi o mo c kin g v iu , h?
Lo khng ch ti tr li.
- Ti t hi khng bit cc h c th ni g v iu
? Lo ni tip, v nh nh gi ti. Trong chng
mc ti c th nhn nhn thy l cc h cha bao
gi i, cha bao gi cht chc, cha bao gi trm
cp, tha bao gi phm ti ngoi tnh. Vy cc h
bit qui g v th s? u c cc h ngy th, da
tht thm ch cha bao gi bit mi nng..., lo lm
bm, coi khinh ra mt.
Ti m xu h vi i bn tay thanh t, b mt
xanh xao ca mnh, vi cuc i cha tng vy bn
v mu ca mnh.
- Thi c! Zorba ni, qut bn tay nng n trn
mt bn, nh th lau n bng mt ming bt bin.
Thi c! Tuy nhin, c mt iu ti mun hi sp,
sp hn c thin kinh vn quyn, c l sp bit.
- Ni i, Zorba, iu g?
- C mt th php l xy ra y, sp . Mt th
php l k cc khin ti khng hiu ra sao na.
Ton b v vic , nhng th on bn thu, trm
cp, tn st ca chng ti, tc l bn phin lon
chng ti y - ton b v vic dn ti vic
hong t George n Crete.T do!
33

Lo nhn ti vi cp mt ging to v ngc nhin.


- Tht l b n, lo thm th, mt iu b n ht
sc! Vy ra nu mun c t do trn ci th gii ti
t ny, th phi gi mi tr tn st y, mi th on
bn thu y ? Xin ni sp bit, nu ti k mi
chuyn hung c gm ghic v mi cuc git chc
bn ti tin hnh th sp c gi l dng tc gy
ln. y th m kt qu ca tt c nhng ci l
g? T do! Thay v ging st xung dit sch bn ti,
Thng li cho chng ti t do! Tht ti chng
cn hiu ra sao na!
Lo nhn ti nh cu cu. Ti thy r vn ny
dn vt lo gh gm v lo khng sao tm ra
ngn ngun.
- Sp c hiu khng? Lo au n hi ti.
Hiu g mi c ch? Ni g vi lo y? Hoc
khng nh rng ci m ta gi l Thng khng
h tn ti hoc bo rng ci m ta gi l git chc
v hung bo l cn thit cho cuc u tranh v cho
vic gii phng th gii...
Ti c ht sc tm cho Zorba mt cch gii thch
khc n gin hn.
- Lm th no m mt ci cy m chi v n hoa
trn phn, rc? Zorba , hy t nh rng phn, rc
l con ngi v hoa l t do.
- Nhng cn ht ging? Zorba ku ln, tay m
bn. Mun ny mm cy th phi c ht ch. Ai
gieo mt ci ht ging nh vy vo lng chng ta?
V ti sao ci ht khng tr hoa t s t t v
34

lng thin? Ti sao n li cn c mu cng rc


ri?
Ti lc u.
- Ti khng bit. Ti ni.
- Vy ai bit?
- Chng ai bit c.
- Nhng nu vy th sp mun ti lm g vi tt c
nhng th tu thuyn, my mc, c-vt c cn ny?
Zorba tuyt vng ku ln, cp mt man di o
nhn xung quanh.
i ba hnh khch b bin qun cho tht in
bt o gi ang ung c ph mt bn bn, cht
linh hot ln: h cm thy mt cuc ci ln v vnh
tai ln nghe.
iu lm Zorba pht n. Lo h ging:
- Ni chuyn khc i, lo ni. C ngh n chuyn
l ti mun p ph bt c ci g trong tm tay mt ci gh, mt cy n, hoc gi m u vo
tng. Nhng th th ch g? Ch t phi bi thng
nhng b p v v n bc s bng u li. V
nu c Cha th li cn t hi hn nhiu: thi th l
i t! T trn tri cao kia, hn Ngi ang ng ti,
m bng m ci.
t nhin lo khua tay nh xua mt con rui
phin nhiu.
- Thi ng bn tm! Lo ni, v luyn tic. Ti
ch mun ni vi sp th ny. Khi vng thuyn
trang hong y c n y, ngi ta bt u n
nhng lot i bc cho mng v hong t t chn
35

ln t Crete,... Sp bao gi mc kch c mt


dn tc cung ln v thy mnh c t do cha?
Cha ? Ch, sp, vy th, sinh ra m, sp s
m n khi xung l. Cho d ti c sng n nghn
nm, ngay c nu lc ti ch cn l mt mu tht
sng, ti cng s khng bao gi qun nhng g ti
thy trong ngy hm y! V nu mi mt chng
ta c quyn chn Thin ng ca mnh trn tri theo
s thch ring - m ng ra phi nh th , mi
chnh l ci ti gi bng Thin ng - th ti s tha
vi ng Ton nng:
"Ly Cha, xin hy cho Thin ng ca ti l mt
ci o Crete ging y c, hoa v cho ci giy
pht hong t George t chn ln t Crete ko
di hng th k!" Th l hp ti.
Zorba li im lng. Lo vut b ria cho vnh ln, rt
nc y n ming cc v nut c mt hi.
- iu g xy ra Crete, Zorba, k cho ti nghe
no.
- Ta c cn phi khoa trng i ngn khng?
Lo kh chu ni. Ny, ti ni cho sp nghe, ti... ci
th gii ny l mt b n v con ngi ch l th d.
"Va l th d va l thnh thn. Mt tn phin
lon tin t Macedonia cng n vi ti - ngi
ta gi hn l Yorga, phi, mt tn u trm ui
cp ng treo c, mt con ln thc s, sp - ,
hn khc st mt. "Ti sao my khc, Yorga,
ch ngao?" Ti hi, nc mt cng tro ra. "Ti sao
my khc, con ln gi?" Nhng hn ch m chong
36

ly c ti m thn thc nh mt a tr. Th ri ci


thng con hoang keo kit rt ti tin ra, dc vo lng
nhng ng tin vng hn cp ca dn Th v
vc tng vc tung ln trn. Sp thy khng, t do l
nh th y?"
Ti ng dy v ln boong, phi mnh hng ngn
gi bin rt but.
T do l nh th y, ti ngh. m p mt am
m, cp nht hng ng tin vng, ri ng mt ci,
dp ni am m y v tung h kho vng cho gi
cun i bn phng.
T gii phng mnh khi mt ni am m ri b
thng ng bi mt am m khc cao c hn. Nhng
phi chng c ci cng l mt hnh thc n l?
Hy sinh cho mt tng, cho mt ging ni, cho
Thng ? Hay phi chng iu c ngha l
mu mc cng cao, dy buc ca vng n l cng
c th di ra? Nh vy chng ta c th thch th
vui thi, n trong mt phm vi rng hn v n
khi cht vn cha vn dng ht tm ca dy buc.
Vy phi chng ci ta gi l t do?
V cui chiu, chng ti b neo bn b bin v
nhn thy ct trng mn cng my loi cy: no trc
o cn ang n hoa, no sung, no v, no minh
quyt, v xa hn na v pha bn phi l mt ngn
i trc thp, xam xm, nom ging nh mt mt
ngi n b ng, m di cm, dc theo c, vn
ln nhng mch va nu sm ca m than bn linht.
Mt ngn gi thu ang thi, nhng m my x
37

xc t t tri qua bn trn mt t, bng xung


lm du cc ng nt. Nhng m my khc ang
dng ln, y e da, trn bu tri. Mt tri lc n
lc hin v mt t lc sng bng, lc ti sm li
nh mt gng mt sng ng v xao xuyn.
Ti dng mt lt trn bi ct v ngm nhn. Mt
v c qunh thing ling tri ra trc mt ti, khng
khip m m hoc nh bi sa mc. Bi ca Pht gio
dng ln t chnh lng t v thm su vo y lng
ti. "Bao gi, chung cc, ta s rt vo c n, tr
tri mt mnh, khng bn ng hnh, khng vui m
cng chng bun, ch cn c mt nim xc tn
thing ling rng tt c ch l mt gic mng? Bao
gi, qun o t ti, ht mi dc vng, ta s mn
nguyn rt v n trong ni? Bao gi, thy thn xc
mnh ch l bnh tt v ti c, tui gi v ci cht
n gn, ta s rt vo rng, khng s g na ht, t
do v ngt ngy hnh phc? Bao gi, i bao gi?"
Cy n santuri cp nch, Zorba tin v pha ti,
chn bc cn chnh chong.
- M than bn kia! Ti ni giu ni xc ng v
vn cnh tay v pha ngn i ging mt ngi
n b.
Zorba cau my khng ngoi li nhn.
- sau hng. By gi cha phi lc u, sp ,
lo ni. Phi i cho tri t ng yn . Qu tha
ma bt n, n vn cn chng ch chng chnh nh
ci boong tu. Ta hy i vo lng .
Ni ri, lo dn nhng bc di, qu quyt, c g
38

th din.
Hai a tr chn t, en nh c sng, chy ti,
ly hnh l. Mt nhn vin thu quan to nh h
php ht mt ng iu trong tr s thu quan. i
mt xanh ca y kn o soi di chng ti, u oi lic
nhn cc bc hnh l v trong mt thong, y ng
nguy trn gh nh sp sa ng dy. Song, l
mt c gng qu ln i vi thn hnh y. Chm ri
gi ci ng iu ln v ni bng mt ging ngi ng:
"Xin cho!" Mt trong hai a tr i n bn ti. N
nhy i mt mu en -liu v ni, ging nho bng.
- Lo y khng phi dn Crete. Li nh qu y.
- Chng phi dn Crete cng li nhc sao?
- Phi... phi, h cng li nhc, thng b ngi
o Crete p, nhng li cch khc.
- Lng c xa khng?
- T y n , khong mt tm n. Kia ka,
ng sau nhng khu vn, trong khe y! Mt ngi
lng p, ng . C th, th g cng h - minh
quyt, u, thc la, du, ru. Cn bi ct ng
kia, no da chut v da hu, no c v c chua
u m hoa kt tri sm nht Crete. Chnh nh
gi t Phi Chu nn cy tri mi tt ti nh vy.
Ban m trong vn, c th nghe thy chng
chuyn mnh rng rc, ln ln.
Zorba tip tc i trc, u vn cn chong vng.
Lo nh bt.
- Ct cao u ln, Zorba! Ti gi vi. Chng ta
tai qua nn khi. Khng cn g m s na!
39

Chng ti ro bc. t ln vi ct v v trai, s,


c. y mc ln mt cy thnh liu, mt cy v
di, mt bi lau, vi cy tho bn hoa vng. Thi tit
ngt ngt, my mi lc mt s xung thp, gi tt
dn.
Chng ti i qua mt cy v ln thn kp cong
queo bt u rng rut v gi ci. Mt trong hai
a b dng li, ht hm ch cy c th.
- Cy V Tnh Nng, n ni.
Ti git mnh. Trn t Crete ny, mi hn , mi
ci cy u c lch s bi thm ca n.
- Tnh Nng? Ti sao li c ci tn y?
- Thi ng ni chu, c con gi mt in ch phi
lng mt anh mc ng. Ngi cha khng chu. C
gi la khc, van ni, song ng gi vn mt mc
khng thay i kin! Mt m, i trai gi bin
mt. Ngi ta cho lng sc khp vng qu, nhng
mt ngy, hai ngy, ba ngy, ri mt tun, vn
chng thy tm hi. Sau , bt u c mi, nn
ngi ta ln theo mi hi thi, tm thy xc h thi
ra di gc cy v ny, vn m gh ly nhau. ng
thy y, nh mi hi thi m ngi ta tm thy h.
Thng b ph ln ci. nghe thy ting xn
xao trong lng. Ch bt u sa, n b lo nho,
g gy bo hiu chuyn thi tit. Trong khng kh,
phng pht mi nho t nhng thng ct ru rum.
- Lng y! Hai thng nh ku to v lao vt i.
Chng ti va qunh ngn i ct, ngi lng nh
hin ra, nom nh leo ngc sn khe ni.
40

Nhng cm nh qut vi trng, p nn cao, tm


tm vo nhau. Vi nhng ca s m lm thnh
nhng mng en, nom chng ging nhng s ngi
trng phch kt gia nhng tng .
Ti i ln ngang Zorba.
- Bc ch c x cho ng mc nh, chng ta
sp vo lng ri, ti bo lo. Ch h bt thp
c ta. Chng ta hy hnh ng nh nhng nh
kinh doanh nghim chnh. Ti l gim c, cn bc
l c cng. Dn Crete khng coi nh iu g u.
Va mt ti mnh l h nhm ngay vo bt k nt
d dng no v t lun cho mnh mt ci bit hiu.
Sau th ng hng rt b, i u cng dnh cht
vi n nh con ch vi ci xoong ct vo ui vy.
Zorba a tay ln nm cht b ria, trm ngm
suy ngh. Cui cng, lo ni:
- Sp ny, nu y c mt b ga th sp khi
phi lo Bng khng . . .
ng lc y, vo ti cng lng, mt m n my
qun o rch ri chy ti chng ti, cha tay ra. M
en a, bn thu v c mt hng ria mp nh en
v cng.
- Ny, ngi anh em, m sung s gi Zorba. Ny
ngi anh em c linh hn khng y?
Zorba ng li.
- C ch, lo nghim trang p.
- Vy th ngi anh em hy cho y nm drachma

(1) i!
Zorba rt trong ti ra mt ci v da rch bm.
- y, lo ni, v mt n ci lm du cp mi cn
hn v chua cht.
Lo nhn quanh v ni vi ti:
- Xem ra vng ny, linh hn tht l r, sp . C
nm drachma mt linh hn!
L ch trong lng x v pha chng ti, cnh ph
n ci mnh trn g mi bng nhm chng ti, tr
con chy theo la ht, a ku ng ng, a bm
bom lm ci t, li c a chy ln trc, ngoi c
li nhn chng ti mt thao lo kinh ngc.
Chng ti ti bi rng gia lng. y, c hai
cy bch dng ln, xung quanh t nhng thn
cy o th s lm gh ngi. i din l tim c ph
c treo tm bin ln lt mu: Tim c ph v Hng
tht Khim Tn.
- Ti sao sp ci? Zorba hi.
Nhng ti khng kp tr li. T ca tim c ph
v hng tht, nm su g h php vn qun xanh
sm, tht lng , chy ra ku ln : "Cho cc bn!
Vo y lm mt ly rum va trong thng ra, cn
nng st".
Zorba chp li ni:
- Th no, sp? Lo quay li nhy ti. Ta lm mt
ly chng?
1

41

n v tin t Hy Lp. (ND)

42

Chng ti ung mi ngi mt ly, nng ran c


rut. Ch tim c ph kim hng tht, mt ng gi
lanh li mnh m, cn gi c thn hnh trng
kin, mang gh ra cho chng ti.
Ti hi chng ti c th tr u.
- n qun Maam Hortense y, c ngi ln
ting mch.
- Mt ph n Php y ? Ti ngc nhin tht
ln.
- C qu mi bit m ta t u ti, m khp
vng ny. M xoay x trnh c mi gian trun
trn i v gi m bm ly ci bn cui cng ny,
m mt qun tr lm n.
- B y bn c ko na, mt a b xen vo.
- T son trt phn le lot, mt a khc ni.
Qun ruy bng quanh c... Li c c mt con vt
na.
- Ga chng ? Zorba hi. B ta c ga chng
khng?
Lo ch tim c ph nm b ru nhum bc.
- ng bn th m xem ch ny c bao nhiu si
ru? Bao nhiu? y, b ta ga ngn ny i
chng . Hiu ch?
- Hiu, Zorba p, lim mi thm thung.
- B ta cng c th bin ng thnh lo ga na
y!
- Liu chng y, ng bn! Mt lo gi ni ln v
tt c ci ph.
Ngi ta i chng ti mt mt chu ru na v
43

ch tim bng ra trn mt ci khay cng vi bnh


la mch, ph-mt d v my tri l.
- Thi, cc v y yn. Khi phi n qun
Maam! Hai v y s ngh li ngay ti y m nay!
- H s l khch ca ti, Kondomanolio! Lo gi
kia ni. Nh ti rng, khng c tr con, tha h nhiu
ch.
- Xin li, bc Anagnosti, ch tim c ph ht vo
tai lo gi. Ti nhn trc ri.
- Bc nhn mt, lo Anagnosti ni. Ngi kia
phn ti, ci tay gi y.
- Tay gi no? Zorba chm nc, vn li.
- Chng ti gn b keo sn vi nhau, ti ni v ra
hiu cho Zorba ng bc bi. Chng ti gn b vi
nhau v chng ti s n qun Maam Hortense . . .
- Hoan nghnh? Hoan nghnh qu khch!
Mt ph n bo, ln b b, tc mu gai lt,
hin ra di hng bch dng, lch bch trn i
chn vng king. Cm b ta im mt nt rui tua
ta my si lng cng nh lng ln. B ta qun mt
di ruy-bng bng nhung quanh c, i m ho
a trt b phn mu hoa c. Mt ln tc nh nhn
nhy vui ti trn trn khin b ta c phn no ta
ta nh Sarah Bernhardt(1) v gi ng trong i
bng con(2).
1

N din vin li lc ca sn khu Php (1844 - 1923) c mnh danh l


"Sarah thn diu". (ND)
2

Tc phm kch ca Edmond Rostand (1868 - 1918) tc gi Php. (ND)

44

- Hn hnh c gp b, Maam Hortense! Ti


p, chun b hn tay b ta, cun theo mt tm
trng hoan h t ngt.
ng mt ci, cuc i cht hin ra nh mt cu
chuyn thn tin hay mn gio u ca v Bo
Tp(1). Chng ti va t chn ln o, t thu
xng sau mt tai nn m tu tng tng.
Chng ti ang thm him min b bin k diu v
trnh trng cho mng c dn a phng. Ngi
n b ny, Hortense, i vi ti, dng nh l n
cha ca o, mt loi hi cu tc vng, mnh bng
nhy b x dt ln b ct ny. ng sau b ta, hin
ra bao b mt lng l, bn thu, ta ngi nim hn
hoan chung ca dn chng - hay ca Caliban(2) m m nhn n cha, va t ho va giu ct.
Zorba, v hong t ci trang, cng chm ch nhn
n cha, nh th l mt c chin hu, mt chin
thuyn xa tng chinh chin nhng vng bin
xa xi tng nm mi chin thng v chin bi, vi
nhng ca hm tu gip nt, nhng ct bum gy,
cnh bum ti t v gi y, mt hn nhng lung
nhn su c trt i bng kem, phn, m rt lui v b
bin ny, ch i. Rnh l m ch Zorba, ngi
thuyn trng mang ngn vt so. V ti thch th
thy hai din vin y, rt cc, gp nhau trong mt
1

Tc phm hi kch ca Shakespeare. (ND)

Nhn vt trong v Bo tp, mt tn Xlav man r. (ND)

45

cnh tr Crete c v v th hin rt n gin


bng my nt bt khong t.
- Hai ging, tha Maam Hortense, ti ni v
nghing mnh trc bc chuyn gia lo luyn trong
ngh thut din nhng mn tnh i. Hai ging
khng rp.
- Khng rp! Lm g c c! M ku ln, phng
vo ti mt ci nhn khiu khch.
- by! Nhng ci ming nho bng ca Caliban
go.
- Khng c! Khng c? M quc li, bn chn bo
mp gim trn phin . M i tt dy mu xanh da
tri, x trong mt i giy cao gt rm r vi nhng
ci n la cu k.
- i i o nht! Ma bt m i! Caliban li h ln
ln na.
Nhng rt trnh trng, Maam Hortense ct
bc i ln trc dn ng. M sc mi phn v
x phng r tin.
Zorba i theo, mt hau hu nhn m .
- Nhn k ka, sp, lo thm th. Nom m ta nh
hng ka, nhp nhp! Nhp nhp! Nh con cu lc
ci ui nc nch m y!
Hai ba ht ma ln ri xung, tri ti sm. Nhng
ln chp xanh le ln trn ngn ni. Nhng c gi,
chong o da d trng, hi h la d, cu t ng
c v. Cc b ch gia nh, ngi xp trc l si,
ang nhm la ban chiu.
Zorba nhm nhm u ria, v nn nng, mt
46

khng ri i mng nng nnh ca ngi n b.


- Hm! t nhin lo th di lm bm. M kip
con i. N khng thi chi khm mnh!
3
Qun tr ca Maam Hortense gm mt dy lu
tm c ghp li. Gian th nht l ca hiu bn ko
bnh, thuc l, lc, bc n, sch hc v lng, nn
v cnh kin trng. Bn gian k nhau hp thnh
phng ng. Pha sau, trong sn l nh bp, phng
git qun o, chung g v chung th. Bn xung
quanh trn ct mn, trng kn tre v l gai. C khu
ny nng mi bin v ct i. Nhng thnh thong
Maam Hortense i qua v khng kh i mi - nh
c ai trt mt bnh nc thm gi u ngay di
mi ta vy.
Ging va dn xong, chng ti rt ngay v ng
mt mch ti sng. Ti khng cn nh m thy
g, nhng ti tnh dy lng nh lng v sng khoi
nh va tm bin ln.
Ba y l ch nht, th thuyn cc lng ln cn
th hai mi phi n m lm vic nn ti c th gi
i mt vng thm th min b bin m s mnh
a ti tri dt ti. Ti xut hnh lc ng ng mi
hi h rng. Ti i qua cc khu vn, men theo ra
bin, vi v lm quen vi t, nc v khng kh
bn a, hi nhng cy c mc hoang n lng
bn tay sc nc mi rau thm, ngi ng v bc h.
47

Ti leo ln mt ngn i v nhn quanh. Mt vng


qu khc kh ton gianh v vi rt cng. Minh
quyt sm mu v -liu bc trng, sung v v nho.
nhng thung lng lng cho khut, c nhng lm
cam, chanh v sn tr t. Gn b nc l nhng
vn rau. V pha Nam, mt vng bin vn ang
gin d go tht, o ti t Phi Chu ngom vo
min duyn hi o Crete. Gn , mt o nh
thp, y ct, ng hng ln di nhng tia nng
u tin.
Di mt ti, vng nng thn Crete ny ta nh
mt ng vn xui tt, b cc cn thn, mc thc,
khng c nhng hoa l thu tha khng cn thit,
mnh m v tit ch. N din t mi iu chnh yu
mt cch gn gng nht, khng sung s, khng gi
to, ni nhng iu cn ni vi v khc kh ca k
nam nhi.
Nhng gia nhng dng nghim trang, ta c th
nhn thy mt s nhy cm v du dng bt ng;
nhng thung lng khut, nhng cy chanh v cam
lm khng kh thm lng, v t bao la bin c, ta
ra mt ngun th bt tn.
"Crete", ti th thm, "Crete..." v tim ti p rn.
T ngn i nh, ti i xung mp nc. Nhng
c gi lu lo tr chuyn hin ra, khn qung trng
nh tuyt, ng cao mu vng, vy xn cao, h i d
l mi xa nh tu n ng kia, trng lp la bn b
bin.
Ti dng li. Va thy ti, ting ci ca cc c
48

gi im bt. V mt cc c, khi thy mt ngi n


ng xa l, tr nn nghi k gh gm. Ton b thi
h, t u n chn, t nhin chuyn thnh th
th, nhng ngn tay lo ngi bm cht ly o cnh
ci khuy kn. Ci s tro dng trong mu h. Hng
my th k nay, bn cp bin lm nhiu cuc
t nhp ln ton b min Duyn Hi o Crete
trng sang chu Phi, bt cu, n b, tr con, tri
bng dy lng , nm xung y tu, mang i bn
Algiers, Alexandria, Beirut. Hng my th k nay,
sng nc quanh nhng b bin ny, vin nhng
bm en, vang ln nhng ting than khc. Ti
nhn m thiu n kinh hong y tin li, bm cht
ly nhau nh to thnh mt hng ro kin c.
l mt phn ng bn nng tt yu trong nhng thi
k trc v nay v c c lp li. Mt s cn thit
qu thi iu khin nht c nht ng ca cc
c.
Khi cc c i qua trc mt ti, ti lng l n sang
bn, ming mm ci. V ngay tc khc, nh th h
t nhin cm thy rng iu nguy him h kinh s
qua i t nhiu th k trc, rng h thc tnh
trong thi i an ton ca chng ta, mt h sng
ln, tuyn phng th cht ch gin ra v tt c ng
thanh ct ging trong tro v vui v cho ti. Cng
lc, chung tu vin ng xa cng reo vui, bung
y khng gian nhng m thanh hoan h.
Mt tri ln, bu tri trong vt. Ti khom khom
gia nhng phin , vt vo trn mt g cao nh
49

mt con hi u v ngm bin. Ti cm thy thn th


y sc mnh, ti mt v d bo. V nng theo
sng, tm tr ti cng tr thnh mt con sng ngoan
ngon phc tng nhp bin, khng h cng li.
Th ri tim ti bt u n cng. Nhng ting ni
nhp nhong ni n v hch dch ct ln trong ti.
Ti bit ai ang gi ti. Bt c khi no ti c mt
mnh mt lc ci sinh th y li ku go, qun qui
vi nhng d cm khng khip, nhng cn cm xc
mnh lit v nhng ni s in cung - ch ti gii
thot.
Ti vi vng m cun Dante, bn ng hnh,
khi phi nghe v xua con qu d s y i. Ti
lt cc trang, c ch ny mt cu, ch kia mt tit
ba cu v c nh thuc lng c th th. T nhng
trang hng hc la y, nhng k b a y tri dy
go r. Lng chng ni, nhng linh hn b thng
c leo mt sn non dc ng. Cao hn na,
nhng linh hn c n phc i li di ng gia
nhng cnh ng ngc bch nh by om m lp
le. Ti tha thn trong ngi nh khng khip ca
nh mnh, t vng cao nht n vng thp nht, ti
i do quanh Ha Ngc, L Luyn Ti v Thin
ng, t do nh trong nh mnh. Ti au n, ti
ch i hoc hng chn phc, say m bung
mnh theo nhng vn th tuyt tc.
Bng nhin, ti gp cun Dante li v nhn ra
bin. Mt con hi u, t c trn mt nc bung
mnh dp dnh ln xung theo sng v tn hng
50

nhng khoi cm ca bung th. Mt thiu nin da


chy nng, chn trn, hin ra bn b nc, ming
ht tnh ca. C th cu ta hiu nim au c din
t trong nhng bi ht v ging cu bt u khn
i nh ging mt con g trng non.
Hng bao th k nay, nhng vn th ca Dante
c ht trong x s nh th. V cng nh
nhng bn tnh ca chun b cho trai gi bc vo
tnh trng, nhng vn th nng chy min
Florence chun b cho thanh nin tin ti ngy gii
thot. T th h ny qua th h khc, tt c ha
ng vi tm hn nh th v nh vy, bin tnh
cnh n l ca h thnh t do.
Ti nghe thy mt ting ci ng sau lng v
p mt ci, ri tm t nhng nh cao vi vi thn
khc Dante. Ti ngoi nhn v thy Zorba ng sau
lng, ci rm c mt.
- Th no , sp , chi k vy! Lo ni ln . Ti i
kim sp hng gi lin, nhng ti lm sao bit c
sp chui vo ch no m tm ra!
Thy ti vn im lng, lo tip:
- Qu ng ri, g luc xong; ti nghip con vt
n nh ti ra mt, sp bit khng?
- Phi, ti c bit, nhng ti khng i.
- Khng i! Zorba v i ku ln. Nhng t sng
n gi, sp c ming no vo bng u. Thn
xc cng c hn ch, hy thng n mt cht. Cho
n n cht g i, sp, cho n t cht, n l con nga
ko xe cho chng ta, sp cn l g. Nu sp khng
51

cho n n, n s b mc sp nm cht g gia


ng y.
Bao nm nay, ti coi khinh lc th xc tht v
nu c th, ti vn n giu n gim nh th lm mt
hnh ng im nhc vy. Nhng Zorba khi cn
nhn, ti ni:
- Thi c, ti ti y.
Chng ti i v pha lng. Nhng gi ti ngi gia
lp qua i nh thi gian bn nhau ca nhng
cp tnh nhn, nhanh ta nh chp.
- Sp ngh v m than bn ch g? Zorba hi
vi i cht ngn ngi.
- Th bc mun ti ngh n chuyn g khc na?
Ti ci p. Ngy mai, ta bt u lm vic ri, ti
phi tnh ton mt s iu ch.
- Kt qu nhng tnh ton l th no? Lo thn
trng d hi.
- Sau ba thng, ta phi khai thc mi tn than
bn mt ngy b cc khon chi ph.
Zorba li nhn ti, ln ny c v lo u. Lt sau, lo
ni:
- Nhng qui qu, ti sao sp li phi ra b bin
tnh ton. Sp b qu cho cu hi , nhng qu
l ti khng hiu. Khi phi nh vt vi nhng con
s, ti ng chui xung mt ci h di t khi
trng thy ci g. Nu ti ngc mt ln nhn thy
bin, hoc mt ci cy, hoc mt ph n - d l gi
c - l m kip! Mi khon tin, mi con s u i
theo ma qu ht. Chng bng mc cnh bay, lm ti
52

phi trt theo...


- Nhng l li ti bc, Zorba , ti ni tru lo.
Bc khng tp trung t tng.
- C th sp ni ng. iu ny hon ton ty
thuc cch nhn vn . C nhng trng hp ngay
c n ng gi Solomon(1) thng thi cng... Ny
nh, mt hm, ti i qua mt lng nh. Mt ng c
chn mi tui ang bn bu trng cy anh o.
"Ch, ng ni!" Ti tht ln. "ng ni cn trng anh
o kia ?" V ng lo, cng gp i ngi, quay li
ni: "Con , ta thng hnh ng nh th ta s
khng bao gi cht". Ti p: "Cn ti th thng
hnh ng nh th ti c th cht bt c lc no."
Sp thy trong hai chng ti, ai ng?
Lo c thng nhn ti v ni:
- Ti im trng huyt sp ri !
Ti lng thinh. Hai con ng dc ng v cheo
leo nh nhau c th cng dn n mt nh. Hnh
ng nh th ci cht khng h tn ti, hoc va
hnh ng va tng giy tng pht ngh n ci
cht, c l cng nh nhau thi. Nhng khi Zorba
hi, ti khng bit th.
- Th no? Zorba giu ct ni. ng bn khon
sp , v iu sp khng th suy l ra nh u.
Thi ta ni chuyn khc.
1

Vua Israel (973 - 933 trc CN), ni ting thng tu. Di thi Solomon,
Israel t n nh cao vn hin. c coi l tc gi ca Phng Ngn. Bi ca
Solomon, s thng tu ca Solomon... (ND).

53

Chnh lc ny, ti ang ngh n con g v mn


cm trn tht rc qu. u ti cng bc hi ngn
ngt nh mn cm trn tht y. Ta hy n trc ,
np y d dy , ri liu sau. Vic no vo lc
ny. Trc mt chng ta by gi l mn cm trn
tht, hy tm tr vo . Ngy mai, trc mt
chng ta s l than bn v tm tr chng ta phi dc
vo than bn! Khng mn kiu na vi, sp .
Chng ti vo lng. n b ngi chuyn gu
trc ca nh, ngi gi chng gy, lng l. Di
mt cy lu tru qu, mt b c nh b qut queo
ang bt chy cho chu.
Trc ca tim c ph, mt ng lo mi khom
ng rt thng v mt nghim trang v tp trung, b
dng lch lm. l Mavrandoni, v b lng cho
chng ti thu m than bn linht. Ti qua, ng
n ch Maam Hortense n chng ti v nh.
ng ni:
- Cc ng li qun tr ca m th tht l tai
ting, c nh th lng khng c n ng vy.
ng o mo, cn nhc li n ting ni thn trng
nh mt trong nhng v hng mc. Chng ti t
chi v iu lm ng pht , song ng khng
gng thm.
- Ti lm bn phn mnh, ng ni lc ra v.
Cc ng t do.
Lt sau, ng phi ngi mang n cho chng ti
hai thi ph-mt, mt gi lu, mt bnh nho v v
kh v mt h ru raki. Ngi gia bc ca ng
54

va d trn lng con la nh va ni:


- Thuyn trng Mavrandoni gi li chc mng
cc ng v nh ti tha vi cc ng rng ca t,
lng nhiu.
Gi y chng ti bo lo v nim n cho v th
ch ca lng.
- Chc cc ng sng lu, ng ni, tay t trn
ngc, ri im lng.
- Lo ta khng thch ni nhiu, Zorba th thm.
Mt lo gi cng nhc.
- ng ta y t ho, ti ni. Ti thch ng ta.
Chng ti ti ni. Hai cnh mi Zorba php phng
vui thch. T ngng ca, va trng thy chng ti,
Maam Hortense ku ln mt ting v chy vo
trong bp.
Zorba t bn trong sn, di gin nho rng ht
l.
Lo ct bnh thnh tng lt dy, mang ru vang
ra v by bn. Lo quay nhn ti, v tinh qui, v ch
vo bn n. Lo by ba b tha a!
- Thy khng, sp? Lo th thm.
- Phi, thy ri, gi d? Ti p.
- G gi ninh nh cng khoi khu, lo lim mi.
Sp c nh ly li ti.
Lo i li thon thot, mt long lanh, ming m a
my bn tnh ca thu xa.
- Sng l nh vy, sp . Vui chi tha thch, li
thm mt "em" na. Sp thy y, ti ang hnh
ng nh th ti sp cht ngay trong giy pht ti.
55

V ti phi mau mau ko li ngoo trc khi bit


mi "em".
- Vo bn! Maam Hortense ra lnh.
M nhc ci ni v t xung trc mt chng ti.
Nhng ri m ng sng, ming h hc: m
thy ba a n. Mt bng v sung sng, m
nhn Zorba v chp cp mt xanh nh m sc.
- Qun lt m nng ran ri y, Zorba ni thm.
Ri cc k l php, lo quay sang n ch nhn:
- Hi n thn kiu dim ca sng nc, chng ti
l nhng k m tu v bin x chng ti git
vo vng quc ca nng. Hy cho chng ti vinh
d c hu tip nng trn bn n ny, ng n ca
ti!
M ca s tu im v gi dang rng hai cnh tay
ri li khp vo nh mun m hn c hai chng ti.
M duyn dng u a ngi chm kh vo Zorba
ri vo ti v va khc khch ci va chy v
phng ring. Lt sau, m li xut hin lu lo, ph
duyn sc trong b cnh din nht: mt chic o di
c bng nhung ng nh vi di vin vng sn.
Chic o lt vn phanh ra vi tinh thn hiu khch
v c ci mt bng hng gi xe ht c. M xch
chic lng vt ra treo gin nho.
Chng ti xp m ngi gia, Zorba bn phi v ti
bn tri.
C ba chng ti bt u n ngu nghin. Hi lu,
khng ai ni mt cu. y l lc cho con th
trong chng ti nhi nht v nc ru cho cn
56

kht. Chng my chc thc n chuyn thnh mu,


th gii tr nn ti p hn, ngi n b ngi
bn chng ti tng giy tng pht tr li, cc np
nhn trn mt m bin mt. Con vt treo trc mt
chng ti, o vt xanh, gil vng, ci mnh v ng
trc nhn chng ti. Nom n ging nh g d dng
nh th b ba m hoc hn ma ca m ca s tu
im mc o hai mu xanh vng. V trn u chng
ti, gin nho bng y nhng chm qu nng, chn
sm.
Mt Zorba long ln. lo dang tay ra nh mun m
c th gii.
- Chuyn g xy ra vy, sp? Lo ku ln, ng
ngng.Ta mi ung c mt ly ru nh m th gii
chao o. i sp cuc i tht k l. Ny ch,
lng lng trn u chng ta y, l nhng chm nho
hay nhng thin thn? Ti cng khng hay. Hoc
gi chng khng h c, chng c ci g ht, chng
c g, chng c ng n, m o Crete cng khng!
Ni i, sp, ni i, khng ti in u mt!
Zorba bt u hot bt ln. Lo n xong mn
g v ang hau hu nhn Maam Hortense. Lo
ang hip m bng mt, cp mt y qut t trn
xung di, t di ln trn, lun vo b ngc n
nang ca m nh s song. Cp mt b ch cng
long lanh; m khoi ru v cn my ly. Con qu
tinh nghch trong ru a m tr v nhng
ngy vng son thu xa. Mt ln na, m li tr
nn du dng, vui ti v chan ha. M ng dy v
57

ci then cng ngoi dn lng khi trng thy "Ci m mi r" nh m gi h. M chm mt iu
thuc l v ci mi hch xinh xinh c Php bt u
th ra nhng cun khi.
Vo nhng lc nh vy, mi cnh ca ni mt
ngi n b u m toang. Lnh canh li lng v
mt li m i cng y mnh lc nh vng hay tnh
yu. Cho nn ti chm tu thuc v ni li m i
:
- Maam Hortense, b lm ti nh n Sarah
Bernhardt... hi son tr. Ti tht khng ng li tm
thy gia ni hoang d ny mt s thanh lch,
duyn dng, lch s v kiu dim n th.
Shakespeare no a b n y gia m mi
r ny?
- Shakespeare? M hi, ging to i mt nh
xanh lt. Shakespeare no c?
Tm tr m vt bay tr v nhng rp ht m
tng lui ti Trong nhy mt m o mt vng qua
nhng caf-concerts (1) tu im, t Paris n
Beirut v t dc theo sut b bin Anatolia. t
nhin, m nh ra. l Alexandria, trong mt rp
ht ln vi nhng chm n treo, nhng hng gh
bc nhung, n ng v n b, nhng tm lng
trn, nc hoa ngo ngt, nhng b hoa. t nhin,
mn ko ln v mt ngi da en d s hin ra
1

Ting Php trong nguyn vn: c ph ca nhc.

58

- Shakespeare no nh? M lp li, hnh din v


nh ra. C phi ci ng m ngi ta cn gi l
Othello khng?
- ch th, Shakespeare no nm b ln o
hoang di ny, bng hu trng ca ti?
M nhn quanh. Cng ng, con vt ng, l
th ang ph nhau, ch cn chng ti vi nhau. M
xc ng, bt u th l tm can vi chng ti. Ht
nh m mt ci t c, y gia v, th tnh a
vng v xim y c. M ni ting Hy Lp vy vy,
mo ch, ln vn. Tuy nhin, chng ti vn hiu
hon ton. i khi, chng ti phi vt v lm mi nn
ci c, c lc - ch l chng ti ung kh
nhiu - chng ti li a khc.
- Phi - i khi m ca k gi ni vi chng ti
nh vy trong khong sn sc mi nc hoa ca
m - th y, con ngi ngi trc mt cc ng y
khng bao gi ht qun ru, khng! Ti trc
y l mt ngh s tr danh, thun mc lt bng
la vin ng ten chnh cng. Nhng ng tnh
duyn...
M th di nh tht v chm mt iu thuc l
mi t iu ca Zorba.
- Ti yu mt thy s c. Hi y, Crete li
mt ln na trong tnh trng cch mng v hm
i ca cc cng quc n u cng Suda.
My ngy sau, ti cng cm neo . i, huy
hong lm sao! Gi cc ng thy bn v thy s
c ca Anh, Php, v Nga. y nhng l di
59

vin vng, giy da bng ln, m ci lng chim. C


nh nhng con g trng. Nhng con g trng nng
ngt nght mt t. V ru ra ru! Lon xon, ng ,
en, vng, xm, hung - v thm phc! Mi ngi
dng mt th nc hoa ring bit, cho nn ngay
trong m ti, ti cng c th phn bit c h.
Nc Anh th snh "--clnh", Php th "vilt",
Nga th x hng, cn , ch, li rt m hoc
hng. Ly Cha, nhng b ru tuyt vi, ru ra
ru!
"Nhiu ln, khi t tp trn soi hm, bn ti
thng bn chuyn v cch mng. H m phanh
qun phc, cn chic o lt la ca ti th dn vo
da tht v h sm- banh ln . Ch l ang ma
h m. Chng ti bn lun v cch mng, tr
chuyn nghim tc, v ti tm ru h xin ng n
i bc vo m dn Crete thn mn ti nghip.
Chng ti c th trng thy h qua ng nhm trn
mt mm gn Canea. Nom h nh xu, nh li ti
nh nhng con kin. H mc qun xanh, i ng
vng, h la ht, la ht v h cm mt l c".
C g ng y trong hng ro tre bao quanh sn.
Ngi n binh gi ca chng ti dng li, s hi.
Gia m l, nhng cp mt nh tinh qui ang
long la long lanh. Bn tr con trong lng nh hi
thy chng ti tic tng lin hoan v m ti do thm.
M ca k c ng ln nhng khng ni. M n
ung qu nhiu. M ngi xung, mnh m m hi.
Zorba nht mt hn . L tr chy tn lon, ku
60

the th.
- K tip i, giai nhn? K tip i, kho bu ca ti!
Zorba va ni va xch gh li gn m hn.
- Th, ti ni vi vin c - ch l ti thn vi
ng ta hn - ti nm ru ng ta m bo: "Canavaro
ca em (tn ng ta l th m) Canavaro yu qu
ca em , xin ng bm-bm! ng bm-bm!". Bit
bao ln, ngi n b trc mt cc ng y
cu sng dn Crete! Bit bao ln i bc np
n v ti nm ru vin c, khng ng ta
"bm bm"? Nhng ti c cm n nh th no
v ngha c ? Xem th ti c hun chng,
huy chng g...
Maam Hortense phn n vi s v n ca con
ngi, ging nm tay mm nhn nheo xung bn.
Zorba xe i bn tay lo luyn ln hai u gi dng
ra ca m, nm ly, v xc ng, ku ln:
- Bouboulina(1) ca ti! Hy thng tnh, ng
bm-bm!
- Bung tay ra? B ch ca chng ti va ni va
khc khch ci. ng coi ti l hng ngi no? V
m tng lo mt ci nhn li l.
- C Thng trn tri cao kia, lo gi phng
ng xo quyt ni. ng lo, Bouboulina ca ti. C
chng ti y, ngi thng i, ng s.
Ng n gi ngc cp mt xanh l ln tri, nhn
1

N anh hng trong cuc chin tranh ginh c lp ca Hy Lp (1821 - 1828)


chin u oai hng trn cc vng bin Canario v Misoulis.

61

thy con vt ng trong lng.


- Canavaro ca em, Canavaro yu qu ca em!
M r r, tnh t.
Con vt nhn ra ging ch, m chong mt bu
cht nan lng v ct ln ci ging khn ca mt
ngi sp cht ui: "Canavaro! Canavaro!".
- C ta y! Zorba ku ln, mt ln na t tay ln
i u gi gi tng c bao ngi phc v,
ln ny v nh mun chim hu hn. M ca s gi
on oo trn gh v li h cp mi nhn nhm.
- Ti cng dng cm chin u, cnh st
cnh...Nhng thi k bt hnh n. Crete c
gii phng , cc hm i c lnh rt v. "Th cn
ti s ra sao y?" Ti nm bn b ru, hi: "Cc
ng s b li ti u? Ti quen vi li sng
vng gi, vi sm-banh, vi g quay; ti quen
c cc thy th p trai cho theo kiu nh binh;
ti s bn ln ga ba! i, ti s ra sao, cc ngi
thy s c ca ti?" i, h ch ci - n ng l
th y! H cho ti hng ng tin, no bng Anh,
no "lia" , no "rp" Nga, no "naplng" Php.
Ti nht c vo trong bt tt, trong o lt v trong
giy. Ti cui cng ti khc nc n n ni cc tay
c m mi lng thng hi. H sm-banh
y bn tm, nhn ti vo - by gi chng ti
thn mt gn gi nhau lm - v h ly sm-banh
trong bn ung mng ti n say mm, ri h tt
n... Sng dy, ti ngi thy tt c cc mi nc
hoa ca h chng ln nhau: "vilt", "-
62

Clnh", x hng, hoc hng. Bn cng quc


Anh, Php, Nga v , ti gi h y ny, y, trn
u gi ti v ti i x vi h nh th ny ny. . .
Maam Hortense gi i cnh tay mm mm, a
ln a xung nh ang cho mt a b nhn nhy
trn lng mnh.
- nh th ! Nh th . . . Rng sng , h
bt u n sng i bc. Ti xin ly danh d m th,
h n sng i bc cho tin bit ti v mt con
thuyn trng vi mi hai tay cho ra n ti v a
vo b.
M rt chic khn nh ra v bt u khc thm
thit.
- Bouboulina ca ti, Zorba cung nhit ku ln,
nhm mt li... nhm mt li, kho bu ca anh. Anh
l Canavaro y.
- Ti bo bung tay ra m! B ch tt bng ca
chng ti lm iu mu m. Th ngm bn thn
mnh xem c p khng no! u l ng vai dt
vng, m ba ngnh, ru thm phc? Ch, ri sao
no!
M du dng sit tay Zorba v li khc.
Tri mt hn. Chng ti im lng mt lt. ng
sau rng tre, bin th di, cui cng tr nn m
v thanh bnh. Gi tt, mt tri ln xung ngh
ngi. Hai con qu bay qua u chng ti, cnh rt
nh x la - tm o la ca ngi k n.
nh chiu nh rc bi vng trn sn. i mi yu
iu ca maam Hortense bt la v run ry trong
63

gi chiu nh mun bay i v truyn la sang u


nhng ngi bn cnh. nh vng rt trn b ngc
trn ti na ca m, trn i u gi dng ra,
mp v tui tc, trn nhng np nhn c, trn
i giy cao gt c mn.
Ng n gi ca chng ti rng mnh. Lim dim i
mt hoe v khc v v ru, m ln lt nhn ti
ri Zorba ang m mn v b ngc ca m, thm
kh c mi. M nhn mi chng ti vi mt v d
hi, c nhn cho ra ai trong hai chng ti l
Canavaro.
- Bouboulina ca ti, Zorba say sa th th trong
khi p u gi mnh vo u gi m. ng c bn
khon lm g, khng c Thng m cng chng
c ma qu. Hy ngng mi u xinh xinh ca nng
ln, t m vo tay v ht cho chng ti nghe mt bi.
Thy k ci cht!
Zorba ang bc. Tay tri lo vn v b ria, tay
phi s song ngi k n ng ng say. Li lo
hn hn, mt lo m ui. Chc chn ci m lo
nhn thy trc mt khng phi l m gi ta xc
p v trt b phn ny, m l ton th "ging ci",
nh lo thng quen gi n b l th. Ci c th
bin mt, cc nt d tr hay gi, p hay xu, u b
xa - nhng th ch l nhng bin th khng
quan trng. ng sau mi ngi n b, vi vi ln
gng mt khc kh, thing ling v b n ca n
thn i tnh Aphrodite.
l gng mt m Zorba ang nhn thy, ni
64

vi v thm kht. Maam Hortense ch l mt ci


mt n ph du v trong sut m Zorba git ra
hn ln ci ming vnh cu.
- Nga ci c bch tuyt ca nng ln, kho bu
ca ti, lo nhc li, ging hn hn, khn khon.
Nga ci c bch tuyt ca nng ln v ht cho
chng ti nghe no.
Ngi ca s gi t m trn bn tay bo mp nt n
v git gi, mt tr nn m ui. M tht ln mt
ting ku no n v man r, ri bt u bi ht a
thch ca mnh, lp i lp li nhiu ln trong khi lim
dim mt ngy ngt nhn Zorba m m - vy l m
la chn xong.
Au fil de mes jours
Pourquoi t'ai-je rencontr...(1)
Zorba chm dy, i kim cy santuri, ngi xp
bng trn trn mt t, ly n ra khi ti t ln
lng v xe i bn tay to ln .
- i! i! Lo rng ln. Hy ly dao ct c ti i,
Bouboulina!
Khi m bt u xung, khi sao hm xoay chuyn
trn bu tri v ting n santuri ngt xt ct ln
tip tay cho s tn cng ca Zorba, th Maam
Hortense, bng nch y cm, ru, tht g v anh
1

Ting Php trong nguyn bn:


Theo dng ngy thng i em
Sao em li gp anh...

65

o nng, nng n gc ci u quay cung ln vai


Zorba v th di. M kh c ngi vo mn sn
xng xu ca lo ngp v li th di.
Zorba ra hiu cho ti v h thp ging.
- Nng ang hng tnh sp , lo th thm. Ch
bn b, sp thng cm rt i, mc chng ti.
4
Rng sng, ti m mt v thy Zorba ngi i
din vi ti cui ging lo, hai chn co ln; lo
ang ht thuc v trm ngm suy ngh. Cp mt
trn nh ca lo dn vo bn nguyt tr trn ca
ra vo trc mt lo, m nh ban mai nhum
mt mu trng c l. Mt lo hp hp v ci c trn
khng khiu, di qu kh vn ra nh c mt con
chim sn mi.
Ti hm trc ti rt sm, mt mnh lo vi
nng tin gi.
- Ti i y, ti ni. Hy vui th Zorba v chc bc
may mn!
- Chc sp ng ngon, Zorba tr li. bn ti gii
quyt cng vic cn con ca mnh. Xin cho sp v
chc ngon gic.
C v h gii quyt n cng vic cn con ca
h, v trong khi m mng ng, hnh nh ti nghe
thy nhng ting r r khe kh v c mt lc bung
bn lc l rung chuyn. Ri ti li ng thip i. Hi
lu sau na m, Zorba i chn khng vo v nm
ln ging rt nh nhng khi lm ti thc gic.
66

Trong nh ban mai kia, lo ngi , i mt l


nhn vo ci xa xm. C th thy l lo vn cn m
trong mt th hn m, u c vn cha ht ngi
ng. Bnh tnh, u ym, lo th mnh tri trn mt
dng chy rm mt, c qunh nh mt ong. Vn
vt, t, nc, t tng, con ngi - ang chm
chm tri v mt vng bin xa v Zorba cng sung
sng tri theo, khng cng li, khng thc mc.
Lng bt u thc gic - lao xao ting g, ln,
la, nga ln vi ting ngi. Ti mun chm dy
nhy khi thng v ku: "! Zorba! Hm nay,
chng ta phi lm vic y!" Nhng ti cng cm
thy dt do sung sng trong vic lng l bung
th mnh vo nh hng bin ha ca bnh minh. Vo
nhng giy pht thn diu ny, ton b s sng
dng nh nh lng lng ta nh rng ng.
Tri t khng ngng thay hnh i dng nh mt
m my xp bng bnh.
Ti vn tay ra, ti cng thy thm ht thuc, ti
cm ly chic tu, xc ng nhn n. l mt
chic tu qu c b "made in England" (ch to ti
Anh) , qu tng ca bn ti - ngi bn c cp mt
xanh xm v nhng ngn tay thon th y. Chuyn
y xy ra nc ngoi, cch y my nm. Bn ti
hon thnh t du hc v chiu hm y, ln ng
v Hy Lp. "ng ht thuc iu na", anh ta bo
ti, "Chm iu thuc, ht c mt na ri qung i,
cuc tnh ko di c mt pht. Tht xu h. Th cu
dng mt ci tu. N nh ngi v trung thnh. Khi
67

cu v nh, c n , lng l ch i cu. Cu


s chm tu, ngm ln khi bay ln v cu nh n
mnh."
Lc l bui tra. Chng ti ri Vin Bo tng
Berlin, ni anh ta n ngm ln cui bc tranh a
thch - bc Chin binh ca Rembrand i m ng,
i m hc hc, v mt au n v kin cng.
"i mnh nu c bao gi lm c mt hnh ng
ng mt nam nhi th chnh l nh nhn vt ny",
anh th thm trong khi m m nhn ngi chin
binh st v tuyt vng.
Chng ti ng ta lng vo mt ct tr trong sn
bo tng. Trc mt chng ti l bc tng ng
mt n k s kha thn trn lng mt con nga rng
trong mt t th duyn dng khn t xit. Mt con
chim cha vi nh mu xm u mt lt trn u
nng k s, quay v pha chng ti, vnh ui ht ln
vi ba ting nho bng, ri bay i.
Ti rng mnh, nhn bn ti v hi:
- Cu c nghe thy con chim y khng? Nh th
n ni g vi chng ta ri bay i vy.
Bn ti mm ci:
- N l chim, vy th n ht; n l chim, vy th
n ni, anh ta dn mt bi batlt dn gian ca
chng ti.
Lm sao m vo lc ny, khi tri va rng, trn
b bin Crete, k nim li hin trong c ti cng
vi cu th chung thy n, khin lng ti y chua
xt?
68

Ti chm ri nhi thuc vo tu v chm la. Mi


th trn th gian ny u c mt ngha tng n, ti
ngh thm: Con ngi, th vt, cy ci, trng sao,
tt c u l ch tng hnh; bt hnh cho k no
bt u c ra nhng ch y v on c ngha
ca chng... Khi mi thy ta u c hiu. Ta tng
qu tht l con ngi, th vt, cy ci trng sao.
Mi n nhiu nm sau, ta mi hiu th qu
mun . . .
Ngi chin binh i m ng, bn ti ng ta
ct, con chim cha vi v nhng iu n lu lo vi
chng ti, cu th trong bi batlt bun y, tt c
nhng ci hm nay ti ngh - c th giu mt
ngha tng n no - nhng ngha g, no ai
bit?
Ti nhn theo ln khi cun trn ri li ti ra trong
nh sng l . V tm tr ti quyn vi khi thuc,
t t tan thnh nhng cun khi xanh l. Sau mt
qung di, khng cn vin n l-gch, ti c th
thy cc k chnh xc ngun gc, s pht trin v
tiu vong ca th gii. C nh th, mt ln na ti
li m mnh vo trong c Pht, nhng ln ny
khng cn nhng t la phnh v nhng tr nho
ln ngc ngo ca tr tu. Ln khi kia l ct ty li
gio hun ca Ngi, nhng cun khi tan dn kia
l cuc i nn nng i n mt kt thc hnh phc
ci Nit Bn xanh thm. . .
Ti kh th di. Nh th ting th di y a
ti tr v thc ti, ti nhn quanh v trng thy cn
69

lu g ti tn v mt tm gng nh treo trn vch


lp lnh nhng tia nng u tin va ri vo. Trc
mt ti, Zorba ngi quay lng li trn nm, ht
thuc.
Nhng s vic ngu nhin bi hi ca ngy hm
trc vt le ln trong c ti. Mi nc hoa vilt ai
i - vilt, "- Clnh", x hng v hoc
hng; mt con vt, mt sinh vt gn nh l ngi
bin thnh mt con vt p cnh vo nan lng st
gi tn mt ngi tnh c; v mt con thuyn bum
nh, tn d duy nht ca c mt hm i, k li
nhng trn thy chin xa...
Nghe thy ti th di, Zorba lc u, quay li.
- Chng ta c x ti t, lo lm bm. Chng ta
c x ti t, sp . Sp ci ct ti cng ci
ct m nhn thy. V ci cch sp b i khng
ni mt li u nh, lm nh m gi khm ngoi
trm tui vy. Tht ng xu h! Chng lch s t
no, sp . Xin ni vi sp, khng phi l cch
c x ca mt ngi n ng. D sao i na,
cng l mt ph n, phi khng no? Mt sinh vt
yu ui d xc ng. May m ti li an i m.
- Nhng bc nh ni g vy, Zorba? Ti p. Phi
chng bc thc s ngh rng tt c ph n u ch
c ci y trong u?
- Phi, sp , h ch c ci g khc ngoi ci y
trong u. Nghe ti ny... Ti thy mi th, ti
lm mi vic... Ngi n b khng nhm ci
g khc. l mt sinh vt bnh hon, ti xin tha
70

vi sp, v d b kch ng. H mnh khng bo


mnh yu v thm mun h l h khc lin. C th
h chng cn g mnh, c th h gh tm mnh, c
th h khc t mnh, l chuyn khc. Song
l n ng, h thy h l phi thm mun h. Ti
nghip ci ging y, h mun th c, cho nn mnh
phi c m chiu h! Ti c ngi b, phi n tm
mi tui y. Cuc i b lo l c mt cu chuyn
ly k! Nhng y khng k chuyn y... Phi, hi y,
b phi ti bt tun khng ai bun ng ngng n
v trc ca nh chng ti, c mt c gi tr ti
nh hoa. Tn nng l Krystallo. Chiu th by no
bn trai lng choai choai thch n din cng t tp
nhu nht v ru lm chng ti bc mu. Chng
ti gi mt nhnh hoc hng tai, mt g b con
vi ti xch n ghita theo v chng n ht ve
trc nh nng. i, xit bao tnh t! Xit bao am
m! Chng ti rng ln nh b. C bn a no
cng thm mun nng v th by no chng ti
cng ko c by n cho nng la chn.
"Ch, liu sp c tin khng? Tht l mt iu b
n! n b c loi thng tch khng bao gi lnh
c. Mi vt thng u c th khi, tr loi
thng tch ny. Sp ng c tin ng sch v ca
sp - loi thng tch ny khng bao gi lnh u.
Nu ngi n b tm mi tui th sao? Cng
th thi, vt thng vn hoc ming.
"Th, mi chiu th by, b gi li ko ci nm
ln ch ca s, ly mnh gng con ra v chi my
71

si tc l th cn st li, nn nt r ng ngi. B
ln nhn quanh s c ai trng thy. Nu c ai li
gn, b li rt vo, ra b oan trang, gi v ng g
ng gt. Nhng lm sao m b ng c? B ang
ch nghe chng ti ht ve. Tm mi tui cn th!
Sp thy n b kh hiu cha? By gi th iu
lm ti xc ng mun khc. Nhng hi , ti khinh
sut, ti khng hiu v chuyn ch lm ti bun
ci. Mt hm ti m bc vi b. B x v ti v
chuyn chy theo ve gi, cho nn ti ni tot tim en
ca b ra: "Ti sao th by no b cng ly l h
o trt ln mi v r u ngi? Chc b ngh bn
ti n ht ve b hn? Khng, bn ti chy theo
Krystallo kia. B ch l mt ci xc gi khm bc
mi thi!"
"Sp c tin c khng? Ngy hm , ln u
tin ti hiu th no l mt ngi n b. Hai git l
tro dng ln mt b ti. B cun mnh nh mt con
ch, cm b run ln. "Krystallo!" ti sp li gn ht
cho b nghe r hn. "Krystallo!". m tr l l c th
tn nhn, v nhn o, khng bit thng cm. B ti
gi hai cnh tay ch cn da bc xng ln tri. "Tao
nguyn ra my t y lng!" B la to. Ngay ngy
hm y, b bt u suy sp. B ho hon mn mi
v hai thng sau, ci cht gn k. Ri khi sp th
ht ra, b trng thy ti. B rt ln nh con rn v
vn nhng ngn tay qut queo nh tm ly ti.
"Chnh my kt liu i tao. Cu tri trng pht
my, Alexis, v bt my phi chu tt c nhng g
72

tao chu!".
Zorba tm tm ci.
- Ch, li nguyn ra ca m ph thy gi y qu
ng nghim! Lo va ni va vut ria. Nm nay,
u nh ti su mi lm, nhng d ti c sng
n trm tui, ti cng khng cha. Ti s vn lun
gi mnh gng con trong ti v vn chy theo ve
vn ging ci nh thng.
Lo li tm tm, vt mu thuc l qua ca s
bn nguyt, vn vai ni:
- Ti cn khi tt xu. Nhng y mi chnh l ci
thi tt s git ti. Lo bt ng dy khi ging.
- Thi, chuyn y ni vy ri. Khng huyn
thuyn na. Hm nay, ta phi lm vic.
Trong nhy mt, lo mc qun o, i giy xong
xui v bc ra ngoi.
u ci gc, ti ngm ngh v nhng li ca
Zorba v bng nhin nh n mt thnh ph xa xi
ph y tuyt. Ti ang trong mt phng trin lm
tc phm ca Rodin (1) v ti dng li ngm mt
bn tay ng kch s "Bn tay Thng ". Bn tay
y na khp na m v mang trong lng mt ngi
nam v mt ngi n ang ngy ngt m gh ly
nhau, vng vy.
Mt c gi tin ti v dng li bn cnh ti. C
cng ngm v xc ng trc hnh nh i nam n
1

Francois Auguste Ren Rodin (1840 - 1917) nh iu khc ln ngi Php.


(ND)

73

quyn vo nhau trong vng tay m vnh cu lm


nn nao lng y.
C mnh d, n vn trang nh, tc dy vng rc,
cm rn ri, mi mng. c, tot ra mt v cng
quyt v hng dng. Bnh thng, ti vn ght gi
chuyn, song lc ny khng hiu ci g xui ti quay
sang hi c:
- C ang ngh g vy?
- Gi con ngi ta c th trn thot c! C hm
hc ni nh.
- Trn i u? Bn tay Thng khp ni:
Ch lm g c s cu chuc. C c ly lm phin
khng?
- Khng. Tnh yu c th l nim vui mnh lit
nht trn th gian ny. C th th. Nhng gi y,
nhn thy bn tay ng kia, ti nhng mun trn
thot.
- C ng t do hn?
- Vng .
- Nhng gi s ch khi no ta tun th bn tay
ng kia, ta mi c t do. Gi s t "Thng "
khng c ci ngha tin li m qung i qun
chng gn cho n.
C khc khoi nhn ti. Mt c xm mu thp, mi
c kh se li, v chua cht.
- Ti khng hiu, c ni v lng ra.
C bin mt. T n nay, ti khng bao gi
ngh n c na. Tuy nhin hn c vn tip tc sng
tn y tim ti v hm nay, trn b bin vng ny,
74

t ni su thm tim thc ti, c li xut hin, xanh


xao v ru r.
Phi, ti ng x ti. Zorba ni ng. Ci bn
tay ng y l mt c chnh ng. Tip xc u tin
thnh cng, nhng li m i u tin qua li
i trao v l ra dn dn, chng ti c th ng
vo vng tay nhau lc no khng bit v gn b yn
n trong tay ca Thng . Nhng ng mt ci,
ti b nho t t ln tri v ngi n b
hong ht, chy trn.
Trong sn qun tr ca maam Hortense, con g
trng gi ln ting gy. nh ngy trng trong ri vo
qua khung ca s. Ti vng dy ra khi ging.
Th thuyn bt u n, vai vc cuc bn,
cuc chim, x beng. Ti nghe thy ting Zorba ra
lnh. Lo lao thng vo cng vic. Ngi ta cm
thy lo l mt ngi bit cch ch huy v thch
gnh vc. Ti th u ra ngoi ca s bn nguyt
v trng thy lo ang nh mt g h php hu u
gia hn ba mi ngi gy g nh con, th kch
v du di phong sng. Tay lo dang ra hng
hch, li l lo ngn gn v chnh xc. C lc lo
tm gy mt g thanh nin v g tr tr v lu bu
trong ming.
- Mun ni g, h? Zorba qut. Th th hy ni to
ln! Ta khng a ci thi lm bm. Bn bay lm
vic th phi ho hng. Bng khng th ct v qun
ru cho ri.
Gia lc , maam Hortense xut hin, u tc
75

b ri, m x ra. M cha trang im v mc mt


chic o thng bn v chn x mt i dp l vt
gt. M ho khn khn kiu ho ca nhng ca s gi,
nh ting la ku. M dng li v hnh din nhn
Zorba, mt tr nn m mng.
M li ho nh ting cho lo n mnh v
qua st bn lo, ung a v nh mng. ng tay
o rng ca m gn chm vo lo, nhng thm ch
lo khng bun quay li nhn. Lo ly mt mu bnh
la v mt nm - liu t tay mt ngi th v ni to:
- No, cc bn, nhn danh Cha, hy lm du
thnh gi!
V si bc, lo dn u on ngi thnh mt
hng dc hng v pha ni.
*
y ti s khng m t cng vic trong m.
iu i hi phi kin nhn, m ti li khng c
ci c tnh y. Chng ti ly tre, my v nhng can
xng dng mt cn lu cnh bin. Zorba thng
dy vo lc rng ng, v ly cuc i n m trc
m th, khai mt ng hm ri b y, pht hin
thy mt va than lng lnh v nhy qu ln v vui
thch. Nhng sau my ngy, lo lc mt va v ln
ng ra t chng bn v ln v hoa chn ma tay
bng b tri.
Lo say m cng vic. Thm ch lo khng hi
kin ti na. Ngay t nhng ngy u, mi lo toan
76

v trch nhim chuyn t tay ti sang tay lo.


Nhim v ca lo l ra quyt nh v thc thi nhng
quyt nh y.
Cn ti th chu mi chi ph. Gia d s sp xp ny
rt ph hp vi ti. V ti cm thy nhng ngy
thng ny s l thi k hnh phc nht trong i ti.
Hn na, xt cho cng, ti cm thy mnh ang
mua c hnh phc vi gi hi.
ng ngoi ti, ngi tng sng trong mt lng
kh ln Crete, thng c l chiu chiu xch
chic n lng i quanh cc ng ng lng xem
ng nh c ngi khch l no n chng. Nu c,
c a khch v nh, i n ung no say, sau ,
c ngi ln i-vng, chm ci ng iu di Th Nh
K, gi l tsibc, v quay sang ngi khch - n
lc ngi ny phi p li thnh tnh ca c - ni
bng mt ging nh ra lnh:
- Ni chuyn i!
- Ni chuyn g, b gi Monstoyorgi?
- Ch l g, ch l ai, ch t u n, ch
c thy nhng thnh ph no, nhng lng no tt tt c, hy k ta nghe tt c. No, ni i! Th l
ngi khch bt u ni chuyn linh tinh, tin g k
ny, c tht ln gi, trong khi ng ti bnh thn ngi
trn i-vng, va ht chic ng iu tsibc va
chm ch lng nghe v theo di nhng chuyn du
lch ca ngi khch l. V nu c khoi, c s bo:
- Ch li y ngy mai na. Ch cha i c
u. Ch cn i chuyn k.
77

ng ti khng bao gi ri khi lng, thm ch


cha tng n Candia hoc Canea.
- Vic g phi n ? C thng ni. C i ngi
Candia v Canea i ngang qua y - cu tri cho h
bnh an - Candia v Canea n ta th h chi ta
cn n na?
Trn b bin Crete by gi, ti ang tip tc ci
tt y ca ng ngoi ti. Ti cng tm c mt
ngi khch nh nh sng cy n lng ca mnh.
Ti khng cho y i khi. Ti tn km vi y hn
mt ba n, nhng cng b bn. Chiu chiu, sau
gi lm vic ti i y, ti bt y ngi i din vi ti
v chng ti cng n. n lc y phi tr n ming,
ti bo: "Ni chuyn i!". Ti chm tu ht v ti
lng nghe.
Ngi khch ny ca ti thm him khp tri
t cng nh tm hn con ngi. Ti nghe lo
khng bao gi bit chn.
- K chuyn i, Zorba, k i!
Khi lo ct li l lp tc ton b vng Macedonia
by ra trc mt ti, tri gn gh trong ci khong
khng gian b nh gia Zorba v bn thn ti, vi
tt c ni rng, sui khe ca n, vi nhng comitadji
(1), vi nhng ph n lam lm cng nhng ngi
n ng to ln, vm v. V c ngn ni Athos vi
hai mi mt tu vin, vi nhng binh cng xng
1

Thnh vin ca hi gii phng Macedonia.

78

v bn n khng ngi ri t to bng ci thng. Mi


khi k xong nhng mu chuyn v cc tu s, Zorba
thng lc u v ci vng ln: "Cu Cha trnh
cho sp khi gp t la v u thy tu!".
Mi ti Zorba a ti phiu du qua Hy Lp,
Bulgari v Costantinople. Ti nhm mt li v thy
nhng ni hin ra. Lo i khp cc vng
Balkans xc x, hn lon v quan st mi iu bng
i mt diu hu lun lun m to ng ngng. Nhng
iu ta quen ti mc coi dng dng, li dng
sng trc mt Zorba nh cu d s.
Thy mt ngi n b i qua, lo khng li bng
hong.
- Ci iu k b ny l g vy? Lo hi. Mt ngi
n b l g m li khin u c ta quay cung? Xin
hi sp ni cho ti nghe th l ngha l g?
Lo t vn mnh cng vi s ng ngng nh th
khi thy mt ngi n ng, mt ci cy ra hoa, mt
cc nc lnh. Ngy no Zorba nhn mi s cng
nh mi thy ln u.
Hm qua, chng ti ngi trc ca lu. Ung
xong mt ly ru vang lo quay li ti, hong ht:
- Ny, ci th nc ny l ci qui g vy, sp
th ni ti nghe xem! Mt gc cy gi m nhnh,
mi u ch c mt chm tri chua lot lng la lng
lng. Ngy li ngy, nng lm tri chn tr nn ngt
nh mt ong, ri c gi l nho. Ta hi v gim
nt ra, cht ly nc ngt em cha trong thng,
nc ngt ny t n ln men, n ngy l Thnh
79

John Tu (1) ta ra, th l thnh ru vang!


Tht l thn k! Anh ung ci th nc ngt o
ny v xem ka, rn anh n to ra, to qu c i vi
ci thn xc gi ca anh, n thch u vi c Tri.
Sp ni ti nghe no, lm sao li ha ra nh th?
Ti khng tr li. Trong khi nghe Zorba ni, ti c
cm gic nh th gii ang khi phc li s ti
mt thu ban s. Tt c mi s vt thng nht b
lm m c bng li sng ngi nh trong bui ban
u khi con ngi va sinh ra t bn tay Thng
. Nc, n b, trng sao, bnh m thy u tr
v ci ngun nguyn thy, huyn b v cn lc thn
thnh, mt ln na, li bng ln trong khng trung.
Chnh v th m chiu no cng vy, nm di trn
lp si ti nn nng ch Zorba. Ti thng thy
lo t nhin chui ra t lng t v lc l ngi, si
bc li gn. Bng vo t th ca lo, bng vo
cch lo vung vy tay, ct cao hay ci thp u,
ngay t xa, ti c th bit cng vic ngy hm y
tin trin ra sao.
Mi u, ti cng i lm vi lo. Ti quan st th
thuyn. Ti c gng sng theo mt kiu khc, ch
tm vo cng vic thc tin, rng tm hiu v yu
mn ci cht liu - ngi ri vo tay ti, cm th ci
nim vui t lu khao kht l khng cn phi giao tip
vi ch ngha n thun m vi nhng con ngi
1

Ngy hi Klydonas Hy Lp vo ngy 15 thng 8 dng lch.

80

sng tht. V ti ra nhng k hoch lng mn:


nu vic khai thc than bn thnh cng, s t chc
mt th cng ng trong mi th u c chia
s - n chung, mc chung nh anh em cng mt
m. Ti to ra trong u mt trt t tn gio mi,
cht men ca mt cuc sng mi...
Nhng ti cha quyt nh ni cho Zorba bit d
nh ca ti. Lo bc mnh vi vic ti c i i li li
gia m th thuyn, hi han, can thip vo mi
chuyn v bao gi cng ng vo phe m th.
Zorba thng mm mi ni:
- Sao sp khng ra ngoi i do mt vng? Ngm
tri ngm bin cho vui.
Thot u, ti khng khng, khng chu i. Ti
thm hi, tr chuyn v i n ch bit lai lch tng
ngi - no l h phi nui bao nhiu con, c bao
nhiu em gi phi lo ci g, c bao nhiu b con
gi nua n ci phi gip , no l nhng bn
khon lo lng, phin mun, nhng lc m au bnh
tt.
- ng c i su vo l lch ca h nh vy, sp,
Zorba thng cau c ni. Vi tri tim d thng
cm, sp s b la phnh, sp s a thch h qu
mc, khng c li cho bn thn h hoc cho cng
vic ca chng ta. H lm bt c ci g, sp cng
tm ra l do bo cha cho h. Th ri, h s lm vic
bi bc, c chng hay ch! Sp nn hiu nh
vy. Ch m cng rn, th mi knh n, mi chu
lm vic. Ch m nhu nhc, h b mc mi
81

chuyn cho ch m rong chi thoi mi. Sp hiu


ch?
Mt ti khc, sau khi lm vic, lo qung cuc vo
ln v qut ln, mt ht kin nhn:
- Ny sp, thi i ng c nhng mi vo na. Ti
xy n u sp ph n y. Nhng iu sp ni
vi h hm nay l ci qui g th? Ch ngha x hi
v nhng chuyn nhm nh. Sp l mt nh truyn
gio hay mt nh t bn? Phi dt khot i ch!
Nhng lm sao ti c th la chn c? Ti
ang b thiu t bi c mun ngy th l lin kt
hai iu , tm ra mt tng hp trong nhng i
khng quyt lit s tr nn thn thin v t c
c i sng trn th ln ci thin gii. Uc mun y
ko di bao nm nay, t thi ti cn nh. Hi cn
i hc, ti cng cc bn thn cn nht t chc
mt Hi i Hu(1) b mt - chng ti t tn cho hi
nh th - v trong phng ng kha cht ca ti, bn
ti th sut i hin mnh cho cuc u tranh xa b
bt cng. Nhng git nc mt to tng chy gin
gia trn mt chng ti khi tay t ln ngc m tri
tim, chng ti ct ting th.
i nhng l tng con nt! Nhng cu sao tai ha
hy ging xung u k no dm ci nho khi
nghe nhng iu ! Khi ti thy cc hi vin Hi i
Hu tr thnh hng ngi nh th no - lang bm,
1

Bt chc tn Hi i Hu tr danh chun b cuc cch mng nm 1821


Hy Lp.

82

thy ci qun, ch hiu tp ha, chnh tr gia th l


su mt, nh bo vit thu - lng ti au nh x. Kh
hu ca th gian ny xem ra khc nghit v d dn.
Nhng ht ging qu nht khng ny mm c
hoc b cc bi rm v cy tm ma nght. V
phn ti, gi y ti c th thy rt r rng mnh
khng n ni b ngt v l tr, i n Cha! Ti vn
cn cm thy sn sng lao vo nhng cuc phiu
lu kiu n Kiht.
Ch nht no, c hai chng ti cng tm ra tht
cn thn nh nhng chng trai ang kim v.
Chng ti co ru, mc nhng chic s mi trng
bp v vo khong cui chiu cng nhau n thm
maam Hortense. Mi ch nht, m tht mt con
trong n gia cm i chng ti; c ba chng ti li
ngi cng n, cng ung; i tay di ca Zorba li
vn ti chim hu b ngc nim n hiu khch
ca ngi n b tt bng. m xung, khi quay tr
v phn b bin ca mnh, chng ti thy cuc i
c v gin d, y nhng thin , tuy gi ci nhng
rt d chu v h hi - nh maam Hortense vy.
Vo mt trong nhng ngy ch nht , trn
ng v sau mt ba tic thnh son, ti quyt
nh ni cho Zorba bit nhng d nh ca ti.
Ming h hc, lo c gng kin nhn lng nghe.
Nhng chc chc lo li gin d lc ci u to
tng. Nhng li u tin ca ti lm lo tnh ru,
hi men bc khi u c. Khi ti ni xong, lo bc
bi nh hai ba si ria mp :
83

- Sp , ti ni th ny mong sp ng chp, ti
ngh rng c sp cha thnh hnh. Nm nay, sp
bao nhiu tui ri?
- Ba mi lm.
- Th th c sp s khng bao gi thnh hnh u.
Ni ri, lo ph ln ci. Ti b chm chch nhi
n tn gan rut.
- Bc khng tin con ngi ? Ti vc li.
- Thi ng ni nng, sp. Khng, ti khng tin
ci g ht. Nu ti tin con ngi, ti s phi tin Cha
v phi tin ma qu na. V ci l c mt vn .
Mi s ri s bi bt, sp , v s gy cho ti bit
bao rc ri phc tp.
Lo im lng, b m br ra, gi u nh in v
li git git b ria nh mun vt tri i. Lo nh ni
iu g nhng ri li km li. Lo lic mt v pha ti
li nhn thm ln na v quyt nh ni:
- Con ngi l sc sinh, lo ni, ly chic gy
p xung lp si. i sc sinh. iu , c ng
khng thc c. Dng nh mi s qu d
dng i vi c ng, nhng theo kin ti, con
ngi l sc sinh, xin tha vi c ng nh vy !
Nu ta tn bo vi n , n s knh trng v s ta.
Nu ta tt vi n, n s mc mt ta ra.
"Hy gi mt khong cch, sp . ng lm cho
th thuyn qu mnh dn, ng c ni vi h rng
chng ta bnh bng, chng ta c nhng quyn nh
nhau, ko h s thng thng giy xo ln nhng
quyn ca sp ; h s cp ot phn bnh m
84

ca sp v sp cht i. Hy gi khong cch


sp , bng vo mi iu tt p ti cu chc cho
sp!"
- Nhng bc khng tin vo ci g ? Ti cu tit
ku ln.
- Phi, ti chng tin vo ci g ht. Ti cn phi
ni vy vi sp bao nhiu ln na. Ti chng tin vo
ci g, chng tin vo ai, ti ch tin vo Zorba. Khng
phi v Zorba tt hn nhng ngi khc, hon ton
khng phi th, khng phi mt cht no! Hn cng
l sc sinh nh tt thy. Nhng ti tin vo Zorba v
hn l k duy nht nm trong phm vi quyn lc ca
ti, l k duy nht ti hiu bit. Cn tt c mi ngi
khc u l nhng bng ma. Ti nhn thy bng i
mt ny, ti nghe thy bng i tai ny, ti tiu ha
bng b lng rut ny. Tt c mi ngi khc u l
bng ma, xin ni vi sp vy. Khi ti cht, tt c mi
th s cht. Ton b th gii Zorba s chm xung
n tn y!
- Tht ch k! Ti ni ma.
- Bit lm th no, sp! S th l nh th. n g
ni ny. Ti l Zorba, ti ni ging Zorba.
Ti khng ni g. Nhng li ca Zorba lm ti au
ing nh b roi qut. Ti thn phc lo v lo mnh
m n th, khinh ngi n mc y m ng thi
vn mun sng v lm vic vi h. Ti th hoc tr
thnh nh tu kh hnh, hoc phi t im cho con
ngi mt b m lng chim c th chu ng
c h.
85

Zorba quay li nhn ti. Di nh sao, ti c th


thy lo ci ngoc n tn mang tai.
- Ti lm sp pht phi khng? Lo ni, bt thn
dng li. Chng ti ti lu. Zorba nhn ti, tru
mn v ngng ngp.
Ti khng p. Ti cm thy l tr mnh tn thnh
Zorba, nhng con tim th cng li, n mun vt ra,
thot khi tn sc sinh i con ng ring ca
mnh.
- Ti nay, ti khng bun ng, Zorba , ti ni.
Bc c i nm i.
Sao lp lnh, bin th di, lim lp nhng v s
v trai, mt con om m thp lp le di bng
ngn n nh gi tnh. m xa mi tc rng rng
sng.
Ti nm p mt, chm m trong im lng, khng
ngh ngi chi c. Lc ny, ti ha nhp lm mt vi
m v bin; tm tr ti ta nh con om m
thp m n nh ca n v u trn nn t en
m, i ch.
Sao chuyn vn, gi khc tri - v khi ng dy,
khng r bng cch no, ti ghi khc trong tm
tr hai nhim v phi hon thnh trn vng b bin
ny:
- Thot khi nh hng c Pht, r b bng
ngn t mi u t siu hnh v gii phng tm tr
khi ni lo u v ch.
- Tip xc trc tip v vng bn vi mi ngi,
bt u ngay t gi pht ny.
86

Ti t nh: "C l cha n ni qu mun".


5
"B lng Anagnosti gi li cho cc ng v mi
cc ng qu b ti t x dng ba. Hm nay, g th
thin v lng hon ln. y l dp c bit, "ht
ngc" qu l mt th cao lng m v. V lo, Kyria
Maroulia, s ch thn nu nng mn ny hu cc
v. Hm nay cng l sinh nht thng chu ni Minas,
nh v c th nhn dp ny chc mng n lun th."
Vo nh mt nng dn o Crete l mt iu rt
th v. Mi th xung quanh u nhum mu gia
trng: bp si, cy n du, nhng h t xp
dc theo vch, my ci gh, mt ci bn v pha
bn tri theo chiu vo nh, mt bnh nc mt t
trong mt hc vch. T x nh, r xung hng dy
ht lu, ht mc qua v ht cc loi cy hng liu:
ngi ng, bc h, h tiu , hng tho v rau
thm.
u ng kia phng, mt ci thang hay my bc
g dn ln mt ci bc c k mt ging m; bn
trn l nhng tng thnh trong nh n thng
trc. Nh c v trng tunh trng tong, nhng
cha mi th cn dng, v tht ra nhng nhu yu
thc s ca con ngi c l bao.
l mt ngy p tri li rt du nh nng thu.
Chng ti ngi trc nh, trong mnh vn nh,
di mt cy -liu tru qu. Thp thong qua vm l
87

bc, bin lp lnh ng xa, hon ton tnh lng.


Nhng m my m lin tc tri ngang qua mt tri,
lm cho mt t lc m m lc ti vui nh th
ang th vy.
Cui mnh vn nh , trong mt khonh ro , con
ln b thin rng ln v au, ic c tai. Mi nu
nng ca b Kyria Maroulia trn than bp thong
n mi chng ti.
Chuyn tr ch xoay quanh nhng u mun
thu: ng cc, nho, nng ma. Chng ti c phi
ht to v ng lo nng tai. ng bo tai ng "kiu k".
Cuc i ca ng gi o Crete ny thng bng v
bnh yn nh i mt ci cy trong mt khe ni
khut. ng sinh ra, ln ln, thnh gia tht, sinh con
ci v th thy n chu ni ngoi. C mt
s cht, nhng nhiu ngi cn sng: vic ni
di tng ng c m bo.
ng gi o Crete ny cn nh nhng ngy xa
xa, ch thng tr ca Th Nh K, nhng gio hun
ca cha, nhng php l xy ra trong thi k y v
ph n by gi cn bit s Thng v nng lng
tn ngng.
- Ny, c xem lo y, b lng Anagnosti, ngi
ang ni chuyn vi cc ng y! Ngay vic lo ra
i cng l mt php l. Ch, th trn linh hn lo,
ng l mt php l! Khi lo k cc v nghe chuyn
y xy ra nh th no, cc v s phi kinh ngc.
Cc v s tht ra: "Cu Cha thng xt chng
con!", v n tu vin c B Mary ng Trinh
88

thp nn l Ngi.
ng lm du thnh gi v bt u du dng k
chuyn, ging nh nh:
- Hi y, lng chng ti c mt m nh giu
ngi Th Nh K - cu tri y hn m xung a
ngc i i. Mt hm, m khn kip th thai v ri
n k m c. Ngi ta t m ln ging v m
c nm ku nh b rng sut ba ngy m m
khng c. Cho nn mt ngi bn ca m tri y c m ny na! - bn khuyn m nh sau:
"Tzafer Hamum, ch nn cu xin M Mary cu gip!"
Dn Th gi c B ng Trinh l th m. Ln thay
quyn nng ca Ngi? " lm g?" ci m im
Tzafer rng ln. "Cu xin b ta ? Ti th cht cn
hn!" Nhng cn au mi lc mt d di. Li mt
ngy mt m na tri qua. M vn rng ln v vn
khng c. Lm th no y! M khng sc
chu au lu hn na. Th l m ly ht sc go
ln: "M Mary? M Mary!" Nhng v ch, cn au
vn khng dt v ci thai vn khng chu ra. V m
bn thn bn bo: "C l Ngi khng hiu ting
Th!" Th l m im n li go: "Trinh N ca dn
Roumis! Trinh N ca dn Roumis!"(1). Roumis ci
m cha n? Cn au cng tng. "Ch khng gi
ng cch", m bn ni. "Ch khng gi ng cch,
v th nn Ngi khng n". Th l m im v
1

Ngi Hi gio gi tn Thin Cha gio hoc ngi v o nh th.


Roumis t ch Roman m ra.

89

o y thy cht n t, bn go n v phi: "N


Thnh ng Trinh!" V lp tc a b chui t t
cung m ra nh con ln toi ra khi bn.
"Chuyn xy ra vo mt ngy ch nht v ch
nht sau n lt m ti ln cn au. B cng phi
chu au n nh vy, ti nghip b m khn kh
ca ti, b cng tri qua nng ni y v b la tht:
"N Thnh ng Trinh! N Thnh ng Trinh!".
Nhng vn khng sao c. Cha ti ngi bt
xung t ngay gia sn, khng n ung g c v
thng v au. ng bt mn vi N Thnh ng
Trinh. Cc v thy y, ln trc khi ci con
Tzafer ln ting gi, N Thnh ng Trinh cm
u cm c chy n gii thot cho n. Th m by
gi... n ngy th t, cha ti khng t kim ch
c na. Khng do d mt giy, ng xch chic
cha i thng n tu vin N Thnh ng Trinh Kh
Nn. Cu xin Ngi cu gip chng ta! ng ti ,
bc vo nh th khng bun lm du thnh gi v
ang tc in ln, ng ng ca ci then li sau
lng v tin thng n tng Ngi. "Hi N Thnh
ng Trinh", ng qut ln, "v ti, Krinio, b bit c
y ch. . . b t phi bit ch, th by no c y
ch mang du n cho b v thp n l b... y,
v ti au sut ba ngy m nay v ku cu b
hoi. B khng nghe thy sao? Nu b khng nghe
thy th chc b ic c ri! D nhin, nu l mt
con Tzafer no hoc mt con im Th Nh K
th b cm c chy n ri y. Nhng v ti,
90

Krinio, ch l mt tn Thin Cha Gio, nn b gi


ic lm ng! B phi bit nu b khng phi l N
Thnh ng Trinh th ti cho b mt bi hc
bng cn ci cha c ny ri!" V khng lm m g
thm, cng chng thm ci u khn ly, cha ti
quay lng toan b i. Nhng Cha mi v i lm
sao. ng lc y tng Thnh bng ku rng rc
nh th mun nt toc ra. Nu cc v cha nghe ni
th xin tha rng, khi no tng Thnh ku nh vy
l ang ban php l y. Cha ti hiu ngay lp tc.
ng lin quay li, qu xung v lm du Thnh gi.
"Con mc ti vi Ngi, N Thnh ng Trinh" ,
ng ku ln, "Con ni nhiu iu qu ng,
nhng xin Ngi i x".
"Cha ti va v n lng l c bo tin mng
ngay - Cu cho thng b sng lu, ng Kostandi, v
ng sinh con trai ri ! y l ti, gi Anagnosti y.
Nhng ti sinh ra nghnh ngng. Cc v thy
y, cha ti bng b m, ng bo c B
ng Trinh ic. ", th h?" chc c B ng
Trinh ni th. "c, i y, ta s lm cho con trai
ngi ic dy cho ngi cha ci ti bng
b!"." V gi Anagnosti lm du Thnh gi.
Nhng th cng chng sao, ng ni. i n
Cha!
c M c th lm cho ti m, hoc thnh
thng ngy, g lng, hoc thm ch - xin Thng
tha cho lm phc! - c M c th bin ti thnh
con gi. ic cng chng sao, ti vn khn u t
91

n Thnh Mu.
ng rt ru y cc ly.
- Xin c M cu tr chng ta di lu, ng nng
ly, ni.
- Chc sc khe ca bc, bc Anagnosti. Chc
bc sng lu trm tui nhn thy y n cht
cht cht!
ng gi nc mt hi cn ly ru nho v chi ria.
- Khng u, con , ng ni. Th l i hi qu
mc. Lo c nhn thy cc chu ni, ngoi.
Th l ri. Khng nn i hi qu mc. Lo
ht thi ri. Lo gi ri, cc bn , thn lo cn kit,
lo khng th - lc bt tng tm m - lo khng th
gieo ging ra cho i thm nhng t nhau na. Vy
th ta cn sng lm g?
ng li rt y cc ly, rt tht lng ra my qu
h o v v kh gi trong l nguyt qu, chia cho
chng ti. Tt c nhng g lo c, lo cho con
ci, ng ni.
Gia cnh lo tr nn ngho tng, phi, ngho
tng, nhng lo u c phn nn. Thng c
mi th cn thit!
- Thng c th c mi th cn thit, tha bc
Anagnosti, Zorba ht vo tai ng gi. Thng c
ch thng ta u c. Lo gi keo kit y chng cho
chng ta ci g st!
Nhng v b lng cau my.
- ng ni th! ng nghim khc chnh. ng
trch c Ngi! Ti nghip, Ngi cng trng cy
92

vo chng ta, ch cng bit y! Va lc , c b


Anagnosti lng l bc vo, cung cc bng mn
cao lng m v tr danh ng trong mt chic a
snh cng mt h ru nho ln. B t c ln bn
v ng chp tay, mt cp xung.
Ti cm thy ngi ngi khng mun thng thc
mn khai v ny, nhng mt khc, ti khng can
m khc t Zorba lic mt quan st ti v c
v khoi s lng tng ca ti.
- y l mn ngon nht sp c th m c, lo
khng nh. ng c kh tnh.
Gi Anagnosti ci kh.
- l s tht, ng vy y, ng th xem ri s
thy. Cho vo ming c l tan ra ngay. Khi hong t
George - cu tri ph h ngi - n thm tu vin ca
chng ti tn trn ni kia, cc tu s chun b mt
ba tic vng gi n ngi. H dn tht mi tt c
mi ngi, ring hong t ch c mt a xp.
Hong t cm tha khuy xp. "Ci g y? u ?"
Ngi ngc nhin hi: "C phi ht u trng khng?"
- "Xin in h nm th coi, v cha gi tu vin trng
tha. "in h nm th ri ta s ni chuyn sau".
Hong t hp mt tha, hai tha, ba tha, chn cn
a ri lim mi. "Ci mn tuyt diu ny l g vy?"
ngi hi. "u g m ngon th? Ngon nh c ln
vy!" - "Trnh in h, khng phi l u", cha tu
vin trng ci p. "Khng phi l u? Chng
ti thin tt c g trng trong vng nu mn
!"
93

ng gi ci ha h, ly a xin mt ming na.


- Mt mn tin vua, ng ni. H mm ra.
Ti h ming v ng t tt ming "ca qu" vo.
ng li rt ru y cc ly v chng ti ung
chc mng chu ng. Mt ng gi lp lnh.
- Bc mun chu ni bc sau ny lm g, bc
Anagnosti? Ti hi. Xin bc cho bit chng ti
chc.
- Lo c th cu c g c, h con? , mong
rng n theo con ng ng, tr thnh mt ngi
tt, ng u mt gia nh; mong rng n cng ly
v, sinh con, sinh chu. V cu cho mt a trong
l con n ging lo cho lp ngi gi phi tht
ln: "Ka, nom n ging lo Anagnosti khng kia ch
- cu Cha cho linh hn lo hin Thnh! Bnh sinh,
lo tht l mt con ngi nhn hu ! "
- Maroulia! ng gi, khng bun nhn v,
Maroulia, thm ru, y mt h na!
ng lc , cnh ca my ca khoang ro b con
ln hc tht mnh, bt tung v n xng ra vn,
rng m .
- Ti nghip con vt, n au, Zorba chp ming
thng hi.
- C nhin l n au! ng gi o Crete ci ni.
Gi d h lm ch th , ch c au khng ?
Zorba ng nguy trn gh.
- Ph phui ci li bc, ng gi ic li tng nh!
Zorba khip hi lm bm.
Con ln chy quanh trc mt chng ti, mt
94

nhn trng trng gin d.


- Lo chc n bit chng ta ang n di n ! Gi
Anagnosti ni, bc ln v my ly ru va ung cn.
Cn chng ti, ta l n tht ngi, chng ti bnh
tnh v tha mn tip tc n mn cao lng m v v
ung ru vang , ng thi phng mt qua
nhng cnh -liu bc trng nhn ra bin nhum
hng trong nh dng t.
*
Sm ti, chng ti ri nh ng gi. Zorba, lc ny
cng cao hng, mun ni chuyn cho .
- Hm kia, mnh ni chuyn g, sp h? Sp bo
sp mun m mt cho mi ngi. c thi, sp
c th i m m mt cho bc gi Anagnosti xem!
Sp thy b v lo phi cung knh trc mt lo
nh th no, ch lnh lo nh con ch xin n .
C th i dy h rng ph n c cc quyn bnh
ng vi nam gii; rng xo ming tht mt con ln
m n, trong khi n ang cn sng rn xit trc
mt mnh, l tn c, rng t n Thng v
Thng c mi th trong khi mnh sp cht
i, l in r lon tr! Th hi ci lo qu gi
Anagnosti ng thng s rt c li lc g t
nhng li gii trnh bp bm ca sp? Sp s ch
gy cho lo mt l nhng bn khon lo phin thi.
V b lo Anagnosti ti nghip c li lc g? M
vo cho ri, cn lm sao thay i c; gia
95

nh s bt u lc c, g mi mun ginh ngi g


trng, hai bn s m nhau ti bi, lng bay lon
x...! C mi ngi yn, sp , ng m mt
cho h lm g. V gi s sp lm c iu , h
s nhn thy g? Thy s khn cng ca h! C
cho h nhm, sp , v cho h tip tc m
mng!
Lo im lng mt lc v gi u. Lo ang ngm
ngh.
- Tr phi, cui cng lo ni, tr phi...
- Tr phi lm sao? Ni nghe no!
- Tr phi khi h m mt, sp c th ch cho h
mt th gii tt p hn ci bng ti trong h
ang quanh qun. . . Sp c th lm th c
khng ?
Ti khng bit tr li ra sao. Ti hon ton thc
c ci g cn c trit ph, nhng ti khng bit
ci g s c xy t nt y. Theo ti, khng ai
c th bit chc iu . Th gii c l s m c,
vng chi, chng ta sng trong lng n v ang u
tranh vi n tng giy tng pht - n tn ti. Th
gii ca tng lai cha ra i, n chui i nh
nc, khng nm c, n c cu to bi ci
th nh sng thng dt nn nhng gic m, n l
mt m my b x y bi nhng cn gi mnh yu thng, cm ght, tng tng, may ri,
Thng . . . Nh tin tri v i nht trn tri t
ch c th ban cho con ngi mt khu hiu thi,
khng hn, v khu hiu y cng m h bao nhiu,
96

nh tin tri cng v i by nhiu.


Zorba nhn ti vi mt n ci nho lm ti pht
.
- Ti c th ch cho h mt th gii tt p hn!
Ti p.
- Tht ? Tt, sp ni nghe no!
- Ti khng th ni c. Bc khng hiu u.
- C ngha l sp chng c th ch ra c mt
th gii no ht, Zorba lc u ni: ng c coi ti
l mt thng ngc, sp . Nu c ai bo vi sp
rng ti l mt thng ngu, th ngi lm. Ti c
th chng c hc vn g hn lo Anagnosti, nhng
cn lu ti mi n n! , nu ti m cn khng
hiu, th liu sp trng mong g ci lo ng
thng y v m v dt c cn mai ca lo? V
cn tt c cc lo Anagnosti khc trn th gii? Phi
chng sp s ch t lm cho h thy tm ti hn?
Cho n nay, h xoay x c kha kh; h c
con ci, thm ch c c chu ni chu ngoi.
Thng lm cho h va m va ic, th m h
vn ni: "T n Thng ". H cm thy thoi mi
trong s khn cng ca mnh. Vy c mc h v
ng c ni g.
Ti lng thinh. Chng ti ang i qua trc vn
m ga. Zorba dng li mt lt v th di nhng
khng ni g. Chc ban ny va c trn ma ro.
C mt mi t m mt ri trong khng kh. Nhng
ngi sao u tin xut hin. Trng non ngi ngi
mt vng mn mn vng xanh. Bu tri trn y du
97

m.
Con ngi ny khng h cp sch n trng, ti
ngh thm, v u c lo khng b lm hng. Lo
tri mi chuyn i, vnh v; tm tr lo m
rng v tri tim lo ln ln m khng mt i my
may tnh to bo ban s. Tt c cc vn ta thy
l phc tp hoc khng th gii quyt c, lo x
tr nh xot nh lia mt nht gm, kiu i
Alexandre chm phng ci nt ca vua Gordius(1)
Tht kh m khin lo trt ch, bi l hai chn lo
tr vng vng trn mt t bng trng lng ca c
thn hnh. Nhng ngi mng mui chu Phi th
rn v ton thn n tip xc vi mt t v do ,
hn n bit tt c nhng b n ca tri t thng qua
bng, ui v u n. N lun lun tip xc hoc
ha lm mt vi M t. Zorba cng vy. Cn
chng ta, nhng ngi c hc vn, ch l nhng con
chim u c rng tuch bay trn khng.
Trn tri, sao mi lc mt ng bi ln, tt thy
u gay gt, hung d, khinh mn v tn nhn i
vi con ngi.
Chng ti khng ni g na, c hai cng kinh hi
nhn tri m m. Mi giy u thy nhng ngi
sao mi bt sng ng ng, m rng thm m
chy.
1

Theo thn thoi Hy Lp vua Gordius x Phrygia tht mt ci nt m theo


sm truyn ai ci c s l cha t chu . i Alexandre, thay v tm mi
ci, rt gm cht phng. (ND)

98

Chng ti v ti lu. Chng mun n ung g na,


ti ngi xung mt tng bn b bin. Zorba nhm
la, n, ri nh n ngi cnh ti song li i ,
nm di trn nm v quay ra ng.
Bin lng t. Di hng chm sao sa, mt t
cng nm bt ng v im ng. Khng mt ting ch
sa, khng mt ting chim m ku. Mt tch lng
hon ton, thm ln, nguy him, to thnh bi hng
ngn ting ku xa tt hoc t thm su trong ta n
ni ta khng sao nghe thy c. Ti ch nhn thy
mch p ca mu rn rt hai bn thi dng v
trong nhng tnh mch c.
H ca? Ti ngh thm v rng mnh.
n , vo lc m xung, mt bi ht bun
n iu ct ln bng mt ging nh nh, mt bi
ht chm chm, man di nh ting ngp xa xa ca
mt con th d, gi l h ca. Tm hn con ngi
xao xuyn tm mt li thot trong ni ch i cng
thng.
Trong khi ngh n bi ca d s y, khong trng
trong lng ngc ti dn dn c lp y. Tai ti hi
tnh, im lng tr thnh ting tht. Y nh th chnh
linh hn c cu to bng bi ca y v ang thot
ra ngoi th xc lng nghe.
Ti ci xung, ly tay vc nc bin v vo trn
v hai thi dng. Ti cm thy ti tnh li. Tn
thm cng con ngi ti, nhng ting ku di vang,
hm da, hn n, nn nng - con h ang trong
ti v ang gm tht.
99

Thnh lnh ti nghe rnh rt mt ging ni. l


ging ni ca c Pht.
Ti bt u bc ro dc theo mp nc nh
mun chy trn. Thi gian gn y, nhng lc n
c trong m v im lng bao trm, ti thng nghe
thy ting Ngi - thot u bun b, than vn nh
mt khc iu ca, ri tr nn gin d, qu trch v
nh ra lnh. N vng vy trong lng ngc ti nh
ci thai nhi n lc ri khi t cung.
Hn n na m. My en cm li trn bu
tri, my git ma ln ri trn tay ti. Nhng ti
khng bun . Ti ngp chm trong mt khng
kh nng bng; ti cm thy nh c mt ngn la
bp bng c hai bn thi dng.
n lc ri, ti rng mnh ngh thm. Bnh xe
Pht gio ang cun ti i, n lc ti phi t gii
phng khi ci gnh nng thn k ny. Ti vi quay
v lu v thp n ln. Khi nh sng ri ln Zorba,
m mt lo chp chp ri m ra nhn ti ci trn tp
giy bt u vit. Lo lu bu iu g ti khng nghe
ra, quay pht mt vo vch ri li ng thip i.
Ti vit lia la, vi v. Truyn c Pht sp sn
u vo trong ti v ti c th thy n tun ra t
c ti nh mt di ru-bng xanh y k hiu biu
tng. N tun ra rt nhanh v ti c sng c cht
ghi cho kp. Ti vit, tt c tr nn n gin, rt
n gin. M u phi ti vit, ti ch chp li thi.
C mt th gii ang hin ra trc mt ti, to nn
bi tnh thng, h x v h khng: nhng lu i
100

ca c Pht, nhng cung tn m n, c xe bng


vng, v cuc gp g tin nh vi lo, bnh, t,
cuc b trn, cuc sng kh hnh, s gii thot li
pht th cu chng sinh. Mt t y hoa vng;
hnh kht v vua u mc o di mu ngh; , cy
ci v xc tht tr nn lng lng. Linh hn thnh hi,
hi thnh tinh thn v tinh thn thnh h khng...
Tay ti bt u mi, nhng ti khng mun, khng
th ngng ghi.
Nhng hnh nh vun vt qua v bin mt, ti phi
rng theo cho kp.
Sng ra, Zorba thy ti ng, gi ln chng bn
tho.

101

6
Khi ti thc gic, mt tri ln cao.
Nhng khp ngn tay phi ti cn cng v
cm bt qu lu, khng nm li c. Cn dng
Pht gio sp xung ti, ti mt ph v trng
rng.
Ti ci xung nht nhng trang bn tho vng
vi trn sn. Ti khng cn sc m cng chng
mun xem li. C nh th tt c cn cm hng o
t y ch l mt gic m m ti ht mun n b
cm t trong nhng li ch lm n thnh sm tc.
Ma nh, thm lng. Trc khi i, Zorba t l
v c bui sng, ti c cun mnh thu lu trc ng
la, h tay, khng n ung, khng ng ca, ch
lng nghe cn ma u ma m m ri .
Ti chng ngh ngi g. Cun trn nh con chut
chi trong t m, c ti ngi ngh. Ti nghe thy c
nhng thong chuyn ng nh, xo xc v l t
ca t, ting ma ri v ting mm ht n. Ti cm
thy tri v t giao hp nh trong thu ban s khi
m dng ph nhau ta n ng vi n b v sinh
con ci. Ti nghe thy sut dc b, trc mt ti,
bin gm go nh mt con th d v th li lim
cho du cn kht.
Ti sung sng v ti bit th. Trong khi hng
hnh phc, ta kh m thc c iu . Ch khi
102

hnh phc qua ri v ta nhn li, ta mi t nhin i khi ng ngng na - nhn ra rng ta hnh
phc bit bao nhiu. Nhng trn b bin o Crete
ny, ti ang hnh phc v bit mnh hnh phc.
Vng bin xanh thm, mnh mng kht vng ny
tri ti tn b Phi Chu. Mt ngn gi nam rt nng
gi l Livas lun thi t nhng min ct chy xa xi.
Bui sng, bin ta mt th hng thm nh mi
da hu; n tra th m sng v bnh lng vi
nhng gn sng nh ta b ngc non mi nh: v
chiu, li th di v chuyn sang cc mu ca hoa
hng, ca c tm, ca ru vang, v xanh thm.
Qu tra, ti tiu khin bng cch bc ct mn
vng v n chy chui nong nng, m m qua
cc k ngn tay. Bn tay - mt ci ng h ct qua
cuc i chng ta chy chui i v mt tiu. N
ang t mt tiu. Ti nhn bin, lng ting Zorba v
cm thy hai thi dng rn rt hnh phc nh
mun n tung.
Ti nh li mt hm ng trc nm mi, Alka,
a chu gi bn tui ca ti, trong lc hai ch chu
ang nhn vo mt ca hng chi, quay li ni
vi ti nhn xt k l ny: "Ch Ogre, chu sng
n ni mun mc sng ra!" Ti sng st. Cuc i
tht l k diu, v mi tm hn, khi m r su
xung, gp g nhau v ha lm mt, th sao m
ging nhau n th! V ti cht nh ngay n mt
hnh c Pht khc trn g mun m ti thy
mt vin bo tng xa xi. Su by nm au n
103

khc khoi c Pht t gii thot v tm trong


nim vui. Gn xanh hai bn trn cng phng n
mc tri khi da, bin thnh cp sng mnh m
xon li nh hai chic l xo thp.
V cui chiu, cn ma nh tnh hn, bu tri tr
nn trong sng. Ti thy i v vui thch thy mnh
i v gi y Zorba sp v, nhm la v bt tay
vo nu nng nh mt nghi thc thng nht.
- Li mt chuyn khng bao gi ta yn, Zorba
thng ni vy khi t ni ln bp. u phi ch c
n b - m kip, l chuyn bt tn - li cn
chuyn n na ch!
Trn b bin ny, ln u tin ti cm thy c mt
ba n l iu th v bit bao. Chiu n, Zorba
nhm bp gia hai hn v nu nng. Chng ti
bt u n ung, chuyn tr tr nn rn r. Cui
cng, ti nhn chn ra n ung l mt chc nng
tm linh v tht, bnh m, cng ru vang l nhng
nguyn liu to thnh tr tu.
Sau ngy lm vic vt v, trc khi n ung,
Zorba thng u xu, m ming l gt, lm lc ti
phi gng mi lo mi ni, c ng th l ph, lng
ngng. Nhng va "t nng my", theo cch ni
ca lo, l c c my mt mi ko kt ca thn th
lo li hi dy mt ln na, ly v bt u chy.
Cp mt lo sng ln, tm tr trn y hi c, hai
chn mc cnh v lo nhy ma. Hy ni cho ti
nghe anh lm g vi nhng thc phm anh n, ti s
ni anh l ngi nh th no. C k bin n
104

thnh m, thnh phn, k bin thnh cng vic v


tm trng vui ti, li c mt s khc, theo nh ti
c nghe ni, bin n thnh Thng . Vy l
phi c ba loi ngi. Ti khng thuc loi ti t
nht, sp , cng chng thuc loi u t nht. Ti
u gia hai loi y. Ti bin nhng g mnh n
thnh cng vic v tm trng vui ti. Xt cho cng,
th cng khng n ni qu t!
Lo nhn ti, tinh qui v ct ting ci.
- Cn sp, lo ni, sp , ti ngh sp thnh thc
rng ht sc bin nhng g sp n thnh Thng
. Nhng sp khng thnh cng v iu lm
sp au n. iu xy n vi sp cng ging nh
iu xy n vi con qu.
- Ci g xy n vi con qu, Zorba?
- , sp thy y, trc kia n thng i ng b
v ng cch... ng nh mt con qu vy.
Nhng mt hm, n bng ny ra mun th i iu
ng nh b cu. V t tr i, sut i n, con
chim khn kh khng sao nh li c dng i ca
chnh mnh na. N nh ln nho ht, sp thy
khng. N ch cn bit tp t tp tnh thi.
*
Ti ngng u ln. Ti nghe thy ting chn
Zorba t lc lo ln khi ng hm. Lt sau, ti
thy lo li gn, mt chy di cau c, hai cnh tay
thng hai bn sn.
105

- Cho sp, lo ni, khng cht sinh kh.


- Cho Zorba. Cng vic hm nay ra sao?
Lo khng tr li.
- Ti i nhm bp, chun b ba n y, lo ni.
Lo ly mt m ci trong gc, i ra ngoi, kho
lo xp cc thanh ci thnh mt ng gia hai hn
v nhm la. Lo t ci ni t ln trn, t
nc vo, b hnh, c chua v go. ri bt u nu.
Trong khi , ti tri khn ln mt ci bn trn thp,
ct bnh m thnh nhng lt dy v rt ru t h
ra qu bu trang tr y ha tit m ng gi
Anagnosti tng chng ti t lu sau khi chng ti
ti. Zorba qu trc ci ni, nhn trn trn vo ngn
la v lng thinh.
- Bc c con khng, Zorba? Ti t ngt hi.
Lo ngoi li nhn ti.
- Chu ly chng cha?
Zorba bt ci.
- Ti sao bc ci, Zorba?
- Hi g m l vy! Lo ni. C nhin l n c
chng ri. N u phi a ngu n. Hi y, ti
ang lm mt m ng gn Pravishta thuc min
Chaleidice. Mt hm, ti nhn c th ca Yanni,
em trai ti. phi, ti qun khng ni vi sp l ti
c mt em trai, mt thng cha khn ngoan, ch ngi
nh cho vay n li, mt thng o c gi chm ch
i l nh th, mt tr ct ca x hi. N l ch mt
hiu tp ha Salonica. "Anh Alexis thn yu" , n
vit cho ti, "Phrosso con gi anh lm ng lc
106

li; n lm danh gia nh ta. N c mt thng


nhn tnh v c con vi n. Nh ta bi hoi thanh
danh ri. Ti s v lng ct c n."
- Th bc lm g, Zorba?
Zorba nhn vai.
- "i chao, n b!" Ti ni vy v x tan bc th.
Lo gh cm, b cht mui vo v nhn rng
ci.
- Nhng khoan , sp cha thy kha cnh tc
ci ca cu chuyn ny. Hai ba thng sau ti li
nhn c bc th th hai ca thng em. "Chc
anh sc khe v hnh phc, anh thn yu", thng r
y vit cho ti. "Thanh danh nh ta vn ton vn,
anh li c th ct cao u. Ci thng cha y ci
Phrosso". Zorba quay li nhn ti. Qua m la lp
le ca iu thuc lo ang ht, ti thy mt lo
long lanh. Lo li nhn vai.
- i chao, n ng! Lo ni vi v mit th khn
t.
Lt sau, lo ni tip:
- Liu ta c th ch mong g n b, lo ni,
ngoi mt iu l i theo thng n ng u tin no
n vi h v c con vi hn? Liu ta c th ch
i g n ng, ngoi mt iu l ri vo ci by
y? Xin hy nh ly li ti sp . Lo bc ni khi
bp v chng ti bt u ba n ti. Zorba li trm
ngm suy ngh.
C iu g ang lm lo bn khon. Lo nhn ti,
toan ni ri li ngm ming li. Di nh sng ngn
107

n du, ti thy v bi ri lo u trong mt lo.


Nom lo nh vy, ti khng chu ni.
- Zorba, ti ni, bc mun ni vi ti iu g
.Vy th ni i. No, hy x ra cho nh mnh.
Zorba vn im lng. Lo nht mt hn si nh, nm
kh mnh qua ca s.
- yn my hn si ! Ni i!
Zorba vn di ci c nhn nheo.
- Sp c tin ti khng, sp? Lo hi, lo lng nhn
vo mt ti.
- C ch, Zorba, ti p. Bc lm bt k ci g
cng khng th sai lm, ngay c nu bc mun sai
cng khng c. Bc ging nh con s t, tm v
nh th, hay con si. Ci loi th ny khng bao gi
ng x nh bn cu hay la; n khng bao gi
phn li bn cht ca mnh. Bc cng vy, bc l
Zorba trit n tn u mng tay mng chn.
Zorba gt u:
- Nhng ti m tt khng cn bit chng ta ang i
u na! Lo ni.
- Ti bit. Ci th bc khi phi bn khon. Bc
c vic thng tin!
- Ni li i, sp, cho ti thm can m no? Lo
ku ln.
- Thng tin!
Mt Zorba sng ln.
- By gi th ti c th ni vi sp, lo ni, my
ngy gn y, ti ang vch mt k hoch ln trong
u, mt ngng cung. C nn thc thi khng?
108

- Bc cn g phi hi ti? Chnh v th m chng


ta y: thc hin cc tng.
Zorba vn c nhn ti, vui mng pha ln s hi.
- Ni r ra, sp! Lo ku ln, khng phi chng ta
y v than ch?
- Than ch l mt ci c ngn dn a phng
tc mch, ct sao h coi mnh l nhng ch thu
ng n v ng nm c chua vo chng ta. Bc
hiu khng, Zorba?
Zorba ng ra. Lo c ht sc hiu m khng
dm tin vo mt hnh phc nh vy. Th ri t
nhin, lo tin. Lo b ti nm ly vai ti.
- Sp bit nhy khng? Lo si ni hi. Sp bit
nhy khng ?
- Khng.
Lo sng s, bung thng tay xung.
- Thi c, lt sau lo ni. Vy th ti s nhy,
sp . Sp ngi dch ra, ti khi va phi.
Lo nhy vt mt ci, lao ra khi lu, trt b giy,
o ngoi, o vt, xn qun ln n u gi v bt
u nhy. Mt lo cn en than, lng trng mt long
lanh.
Lo lao vo iu nhy, v tay, vt ln xoy ln
trong khng trung, bung mnh qu xung ri li vt
ln, hai cng co gp nh th ngi lo bng cao su
vy. t nhin, lo chm ln khng mnh m nh
th mun chinh phc nhng quy lut thin nhin m
bay i. Ngi ta cm thy trong thn th gi nua
ca lo, c mt linh hn ang vng vy c mang
109

phn xc tht i v bng mnh vo bng ti nh mt


thin thch. N lay chuyn thn th ang ri tr
xung v khng th lu trn khng, n li lc mnh
thn th khng thng xt, ln ny bc ln, cao hn
mt cht, nhng ci thn th ti nghip li ri
xung, hn hn.
Zorba cau trn, mt lo mang mt v nghim ngh
d s. Lo thi khng la ht na. Nghin rng li,
lo dc ht sc t n ci bt kh.
- Zorba! Zorba! Ti qut ln. Th l ri. Ti s
ci thn th gi nua ca lo khng chu ni ngn y
bo lc v c th v tan thnh ngn mnh, gi
cun i bn hng tri.
Nhng ti qut th n thua g? Lm sao Zorba
nghe thy ting ti ku t di t? C th lo
tr nn ging nh c th loi chim.
Ti lo u theo di iu nhy man r v v vng
y.
Hi cn nh, ti thng th lng cho tr tng
tng v k cho ti bn nghe nhng chuyn ba qu
ng m sau chnh ti cng tin l tht.
Mt hm, thng bn nh hc cng trng hi ti.
"ng ni my cht nh th no?"
Th l ti ba ngay ra mt huyn thoi v cng ba
ti cng tin.
- ng ni tao c chm ru bc trng v thng i
giy cao su. Mt hm ng t mi nh nhy xung,
nhng khi chn va chm t, ng li ny bt ln
nh tri banh v cng lc cng ln cao, cho n khi
110

mt ht vo trong my. y, ng ni tao cht nh


th y.
Sau khi ba ra cu chuyn huyn thoi y, mi ln
vo ngi nh th nh th Thnh Minas v trng thy
hnh nh Cha Kit ln tri m di tm bnh
phong che bn th, ti li ch vo, bo ti bn:
- Ka, ng tao i giy cao su !
Ti nay, sau bao nhiu nm, thy Zorba nhy vt
ln khng, ti khip hi sng li cu chuyn tr con
ca mnh, ch s Zorba mt ht vo trong my.
- Zorba. Zorba! Ti go ln. Th l ri!
Cui cng, Zorba phc xung mt t, th khng
ra hi. Mt lo r r hoan h. Mi tc hoa rm dnh
bt vo trn v m hi quyn ln bi than, rng rng
chy xung Ti lo lng ci trn ngi lo.
- Lm th, ti cm thy d chu hn, mt pht sau
lo ni, nh l va c chch huyt vy. By gi
ti c th ni chuyn c ri.
Lo tr vo lu, ngi trc bp la v nhn ti vi
mt v rng r.
- Ci g nhp vo lm bc nhy ma nh vy.
- Ti cn c th lm g khc, h sp? Nim vui
lm ti nghn th, ti phi tm cch khi thng. V
khi thng bng cch no? Bng li ? X!
- Nim vui no?
Mt lo sa sm, mi bt u run.
- Nim vui no ? Th iu sp va ni vi ti
ban ny, vy l ni... khi khi, ni sung th thi
? Chnh bn thn sp cng khng hiu iu ?
111

Chng ta n y khng phi v than, sp bo ti


th. l iu sp ni vi ti, phi khng no?
Chng ta n y tiu th gi v nh lc hng
dn a phng h khi coi chng ta l nhng
thng in v nm c chua vo chng ta! Nhng khi
ch c hai ta vi nhau khng ai dm ng th chng ta
c th khoi tr, ci vui! C ng th khng? Ti
xin th rng ti cng mun th, song ti khng
nhn thc ng iu . i khi ti ngh n than,
i khi n m Bouboulina, i khi n sp...thng
xuyn trong tnh trng xo ln. Khi ti o c mt
ng hm, ti ni: "Ci ta mun, chnh l than!".V
ti tr thnh than t u n chn. Nhng sau ,
khi cng vic xong xui, khi ti n vi m ni s
y - cu cho m may mn! - ti li ni: qu tha ma
bt tt c cc bao than bn v tt c cc sp i,
em treo c tt c bng di bng nh quanh c m k c Zorba na! Ri khi ti c n mt mnh,
chng c vic g lm, ti ngh n sp, sp , v tim
ti se li. N nng ln lng tm ti. "Tht
nhc, Zorba ", ti tht ln, "tht nhc cho my i
la con ngi n hu kia v n ht tin ca hn.
Bao gi my mi chm dt vai tr mt thng v lim
s, h Zorba? Tao chn my lm ri !" Ti xin ni
vi sp trc y ti khng bit mnh ang u
na. Ma qu ko ti v mt ng, Thng li li
ti v no khc, v hai bn co ko lm ti tch i ra
gia. By gi, sp ni mt iu tht ln lao Cu cha ban phc cho sp v ti c th thy
112

hon ton sng r. Ti thy, ti hiu! Chng ta


nht tr! Ta hy cho v i! Sp cn bao nhiu
tin? a y! Ta i n cho ht i.
Zorba lau m hi trn v nhn quanh. D tn ca
ba n ti cn ngn ngang trn chic bn con. Lo
vn cnh tay di nht nhnh:
- Xin php sp, lo ni. Ti li i ri.
Lo cm ly mt lt bnh m, mt c hnh v mt
nm -liu.
Lo n ngu nghin, dc ngc bu ru khng
chm mi v ru vang chy ng c xung
c hng lo. Zorba chp li, tha mn.
- D chu hn ri, lo ni.
Lo nhy ti v hi:
- Ti sao sp khng ci? Ti sao sp nhn ti
nh vy? Ti vn th . Trong ti c mt con qu,
n h ht, n bo g ti lm ny. Khi no ti cm
thy nghn ngo xc ng, n lin bo: "Nhy i" v
ti nhy. V ti cm thy d chu! C ln, khi thng
b Dimitraki nh ti cht Chalvidice, ti cng ng
dy m nhy nh lc ny. H hng, bn b trng
thy ti nhy ma trc xc con, lin b ti ngn ti
li. "Zorba ha di ri!" H ku ln. "Zorba ha di
ri!" Nhng nu lc y ti khng nhy th ti pht
in tht... v au n. Bi l a con trai u
lng ca ti, n mi ba tui, mt n ti khng sao
chu ni. Sp c hiu nhng iu ti ang ni khng,
sp - hay l ti ni ti nghe thi?
- Ti hiu, Zorba , ti hiu; khng phi bc ni
113

bc li nghe u.
- Mt ln khc... hi y, ti bn Nga... Phi, ti
c bn y na, cng li lm m, ln ny th l
m ng, gn Novo Rossisk... Ti hc c dm
su t Nga, va cho cng vic: khng, c, bnh
m, nc, anh yu em, li y, bao nhiu? Nhng ti
nh bn vi mt ngi Nga, mt tn Bnsvch
trit t u n chn. Ti no chng ti cng n
mt tim ru cng. Chng ti nh hng bao
nhiu chai vodka v do phn hng ln. bc
ln l mun tr chuyn. Hn mun k ti nghe mi
iu xy n vi hn trong Cch mng Nga v
ti th mun cho hn bit ti lm nhng tr v
g...Chng ti say sa vi nhau, sp hiu khng
v tr thnh anh em.
"Bng cch ra hiu, chng ti c ht sc i n
mt tha thun. Hn phi ni trc. H ti khng
nghe kp th phi ku: "Stop!" Th l hn ng ln
v nhy ma. Sp hiu ch? Hn nhy din t
nhng iu hn mun ni vi ti. V ti cng lm
th. Bt c iu g khng th ni bng ming, chng
ti u ni bng chn, bng tay, bng bng hoc
bng nhng ting la man di. Hy! Hy! Hp-la!
Hy-h?
"G ngi Nga bt u ni: No l hn cm sng
nh th no, chin tranh lan trn ra lm sao, no l
h ti Novo Rossisk th no. Khi ti khng theo di
kp na, ti lin ku: "Stop!" Lp tc, g ngi Nga
phc ln v nhy ma quay cung. Hn nhy nh
114

in. Ti quan st tay, chn, ngc, mt hn v ti


hiu ht h vo Novo Rossisk nh th no; cp
ph cc ca hiu ra sao; t nhp cc nh v bt
n b mang i nh th no. Thot u, cc ku
khc v t co mt, co c bn n ng bt h na,
nhng ri h thun dn, h nhm mt li v sng
rn . Th h l n b m...
"Th ri sau , n lt ti. Ti mi tht ra c
my ting, c l ti hn hi n n - u c long
qung - l g ngi Nga la: "Stop!" Ti ch ch
c th. Ti chm dy, gt bn gh ra v bt u
nhy ma. Chao, bn ti nghip ca ti i, con
ngi sa a bit my, ma qu bt h i! H
cho thn th ha cm, ch cn bit ni bng
mm. Nhng phng ta ch i ci mm ni iu g?
N c th ni g mi c ch? Gi sp c th thy
g ngi Nga y lng nghe ti t u n chn nh
th no v hn nm bt c mi iu nh th no
!
Qua iu nhy, ti th hin nhng bt hnh,
nhng chuyn phiu du ca ti; bao nhiu ln ly
v; cc th ngh hc: th , th m, hng xn
lu ng, th gm, comibadji(1), nh n santuri,
bn ht bu rang, th rn, bun lu; b b t nh th
no; vt ngc nh th no; lm sao n c
nc Nga...
"Mc du n n, hn vn hiu c tt c, tt
1

Thnh vin cc hi gii phng Macedonia.

115

c. Ti ni bng chn, bng tay, bng c tc tai v


qun o na. V bng c con dao lng lng tht
lng na. Khi ti thm dt, anh chng i quch y
m gh ly ti; chng ti rt vodka y ly mt ln
na; chng ti khc, chng ti ci trong vng tay
nhau. Tng sng, chng ti bung nhau ra v chnh
chong v ging ng. V n chiu, chng ti li
gp nhau.
"Sp ci ? Phi chng sp khng tin ti? Chc
sp ang t bo: ci lo Sinbad nh Hng Hi ny
ang huyn thuyn nhng chuyn to lao g y?
C th no li ni chuyn bng nhy ma c?
Vy m ti dm th rng thn thnh v ma qu hn
phi ni chuyn vi nhau bng cch y y.
"Nhng ti thy l sp bun ng ri? Sp yu t
qu ch c sc chu ng g c. Thi, i ng i, mai
ta s li tip tc cu chuyn ny. Ti c mt k
hoch, mt k hoch tuyt vi. Mai ti s ni cho
sp bit. Gi ti s ht thm mt iu thuc na.
Thm ch ti c th ra bin tm mt ci. Ti ang
hng hc la, cn phi dp tt i. Chc ng ngon!"
Mi ti mi ng c. i mnh tht ph hoi, ti
ngh thm. Gi ti c th ly mt mnh vi chi sch
mi th ti hc c, mi ci ti nhn thy,
nghe thy, n th gio Zorba v bt u hc h
thng ch ci ln lao ch thc th con ng ti
chn theo hn khc bit bao! L ra ti phi rn
luyn ng quan cho hon ho v ton b thn th
na n bit hng lc v nhn thc. L ra ti
116

phi hc chy, nh vt, bi li, ci nga, cho


thuyn, li xe hi, bn sng. L ra ti phi ly xc
tht p cho y linh hn. Thc t, l ra rt cuc ti
phi dung ha trong ti hai yu t i khng mun
thu.
Ngi trn nm, ti ngm ngh v cuc i hon
ton ph hoi ca mnh. Qua khung ca m, nh
sao va ti thy Zorba. Lo ang khom khom
trn mt tng nh mt con chim m. Ti thm
c nh lo. Chnh lo l k pht hin ra chn
l, ti ngh thm. Con ng ca lo l chnh o.
Nu nhng thi i khc, s khai hn v sng
to hn, th hn Zorba l mt t trng, i trc,
m ng pht li bng mt li ru. Hoc gi l
mt nh th ht rong ni ting i thm cc lu i,
v mi ngi - cc lnh cha, cc phu nhn, tiu
th cng n bc - u chm ch hng tng li ca
ca lo... ci thi i bc bo ca chng ta th
Zorba lang thang i meo quanh cc hng ro nh
mt con si hoc xung ti mc tr thnh thng h
cho mt tay co giy no .
Ti nhn thy Zorba ng pht dy. Lo ci qun
o nm xung lp si v nhy m xung bin.
Trong my pht, di nh trng bng bc, ti thy
ci u to tng ca lo n hin. Thnh thong, lo
li pht ra mt ting ku - sa, h, gy nh g - trong
ci m trng vng ny, tm hn lo bng thy ng
iu vi th vt.

117

*
Ti nh nhng ng thip i lc no khng bit.
Hm sau, tri va rng, ti thy Zorba, ti ci
v khoan khoi sau gic ng, n ko chn ti.
- Dy i, sp, lo ni, ti trnh by k hoch
ca ti vi sp. Sp sn sng nghe ch?
- Ti nghe y.
Lo ngi xp bng trn mt t v bt u ct
ngha lo d nh ko mt ng dy cp t nh
ni xung b bin nh th no, bng cch y,
chng ti c th chuyn xung s g cn thit
lm cc chng l, cn li bao nhiu bn lm g
dng nh . Trc , chng ti quyt nh thu
mt rng thng thuc s hu ca tu vin, nhng
vic vn chuyn th t, m chng ti li khng kim
. Cho nn Zorba mi ngh ra vic lp tuyn
chuyn ch bng cp ln, ct thp v rng rc.
- ng ch? Lo hi ti sau khi trnh by xong.
Sp chp thun nh?
- Ti chp thun, Zorba. ng !
Lo nhm la, t m nc ln bp, pha c ph
cho ti, ph mt tm mn ln chn ti cho khi cm
lnh v hi lng i ra.
- Hm nay ta s m mt ng hm mi, lo ni.
Ti tm ra mt va than rt p! ch th kim
cng en!
Ti gi bn tho cun c Pht ra v ti cng tin
vo nhng ng hm ca mnh. Ti vit sut ngy
118

v cng tin ti, ti cng cm thy t do hn. Cm


gic ca ti pha trn: nh nhm, t ho, chn
chng. Nhng ti dn mnh vo cng vic v ti
bit khi no ti hon thnh bn tho, gi li, nim
phong l ti s t do.
Ti thy i. Ti n dm qu nho kh, my tri
hnh o v mt ming bnh m. Ti ch Zorba tr
v, mang theo tt c nhng g lm vui m lng
ngi : ting ci trong sng, li thn i, mn n
ngon lnh.
Chiu ti, lo xut hin v sa son ba n.
Chng ti n nhng tm tr lo u u. Lo qu
xung, cm nhng mu g nh xung t, dng mt
on dy trn, treo mt que dim vo con rng
rc nh xu, c tm nghing chnh xc sao cho
ton b ci m sp t y khi sp .
- Nu dc qu th hng, lo gii thch cho ti. Ta
phi tm dc chnh xc. V mun th, sp , cn
phi c u c v ru.
- Ru th ta c v khi, ti ci ni, nhng cn
u c th...
Zorba ci ph.
- C mt s iu sp hiu su o , sp , lo
ni mt nhn ti tru mn.
Lo ngi xung ngh v chm mt iu thuc l.
Lo li phn hng v tr nn ba hoa.
- Nu ng dy ny hot ng tt, lo ni, ta s
c th chuyn g ca c cnh rng xung. Ta c
th m mt nh my, x vn, ct, dng gin gio;
119

ch, chng ta s nm trn ng bc. Chng ta s


lm mt con tu ba bum, ri khn gi gi a, chu
du vng quanh th gii!
Trc mt Zorba, hin hin ln hnh nh nhng
ph n nhng hi cng xa xi, nhng th, nh
n rc r, nhng ta nh s, nhng con tu.
- u ti bc, rng lung lay, sp . Ti u
cn th gi ph phm. Sp cn tr, sp cn c th
kin nhn c. Ti th khng. Nhng ti xin tuyn
b, cng gi ti cng ngng cung r di. ng c
ai ni vi ti l tui gi lm ngi ta n nh! Cng
ng ni rng khi thy thn cht n, con ngi
vn c ra m rng: Xin cht u ti i cho ti c
ln Thin ng? Ti cng sng lu, cng ni lon.
Ti s khng nhng b, ti mun chinh phc th
gii kia!
Lo ng dy v ly cy santuri treo trn vch
xung.
- Li y no, qu, lo ni. My lm g m c
lng lng trn vch khng ni mt li no? Ht cho
chng ta nghe no!
Nhn Zorba m ti n thn trng tng li tng t
v xit bao du dng, ti khng bao gi bit chn.
Nom nh lo ang bc v mt qu v chn sm
hoc gii y mt ngi n b vy.
Lo t cy santuri ln lng, ci xung, kh chm
vo dy - nh th lo ang hi kin n xem nn ca
iu g, nh th lo ang van xin n thc gic, nh
th lo ang c d dnh n chu kh bu bn vi
120

tm hn lng t phiu bt ca lo gi y ang mt


mi v c n. Lo th do mt bi. N gng go
lm sao y; lo b v chuyn sang mt bi khc;
dy n nghin ken kt nh au n, khng mun
ln ting. Zorba da vo vch, lau vng trn t
nhin v m hi.
- N khng mun... lo lm bm, kinh s nhn cy
santuri, n khng mun!
Lo li bc n li cn thn, nh th n l mt con
th d v lo s n cn vy. Lo chm ri ng
dy, treo n ln vch.
- N khng mun... lo li lm bm, n khng
mun, ta khng nn p n!
Lo li ngi bt xung t, vi my ht d vo
ng than v rt ru vo ly. Lo ung, ung na,
bc mt ht d a cho ti.
- Sp c hiu ni khng? Lo hi ti. Ti chu y.
Mi th u nh c mt linh hn - g, , ru vang
ta ung v t ta gim bc ln. Mi vt, sp , tt
c mi vt!
Lo nng ly: "Chc sc khe sp!"
Lo ung cn ly v li rt y.
- Cuc i ny tht l mt con m tai qui! Lo
lm bm. Mt con m tai qui! Ging ht m
Bouboulina!
Ti bt ci.
- Nghe ny, sp, ng c ci. Cuc i tht y
ht m Bouboulina. N gi ri, phi khng no? k, nhng n u c thiu gia v m . M bit
121

mt vi khe lm mnh c l in u ln. Nu


nhm mt li, mnh c tng nh m trong tay mt
c gi hai mi. M ng l gi hai mi, khi ta
ang hnh s v tt ht n la, ti dm th vy.
"Tha h cho sp ni vi ti rng m hi chn
nu, rng m sng mt cuc i kh phng
ng, chi bi tung ty vi loi thy s c,
lnh thy, lnh b, nng dn, kp ht rong, nh
truyn gio, tng l, cnh st, thy gio, thm phn
ta ha gii, mun ni g cng v ch! Th th sao?
Vic qui g? M vn mau qun, ci im gi y.
M khng nh ni bt k ai trong s tnh nhn c.
Mi ln chng ti gn gi nhau - ti khng ni bng
phng u - m li tr thnh mt con b cu du
dng b nh, mt con thin nga trng mut, mt con
chim cu mi cn ang b m, m bng mt e
thn - phi, ng th y, m mt e thn v run
ry ton thn nh th ln u bit chuyn i n! n
b qu l iu b n, sp ! D c sa ng ngn ln,
h vn ngn ln ng dy nguyn vn trng trong
nh mt trinh n. Nhng lm sao li ra nh th, sp
bit khng? Bi v h khng nh g ht."
- Th nhng con vt li nh, Zorba , ti ni
chc lo. N lun lun quang quc mt ci tn
khng phi tn bc. Chng l bc li khng bc
mnh khi nghe con vt y ku rm ln: "Canavar!
Canavar!" mi ln bc ang sng m nh bay
bng ti chn tng tri? Bc khng mun tm c n
m vn ngoo i sao? n lc bc phi dy n
122

ku: "Zorba! Zorba!" ri y!


- i do, ton chuyn v vn, tm pho! Zorba
ku ln, a hai bn tay to tng ln bt tai. Sp
bo vn c n ? Nhng ti li thch nghe n ku
ci tn y! m n, m gi gi ti li treo n u
ging, con qu con y c con mt nhn xuyn bng
ti v chng ti va bt u tm tem l n ku lin
"Canavar! Canavar!" V lp tc ti th vi sp
- nhng lm sao sp hiu ni khi m u c sp
b ng sch cht tit n lm nhim? - ti th rng
ti lp tc cm thy chn mnh ang i ng da bng
long, u i m cm lng chim v cm mt m
mt b ru thm phc mi hoc hng. Buono
Giorno! Buono sera! Mangiate mararoni!(1) Ti thc
s tr thnh Canavan. Ti leo ln ci soi hm ca
ti chi cht ngn vt n v a-l hp... Ni la ni
sup-ze ln! Lot pho bt u!
Zorba ci h hi. Lo nhm mt tri v nhn ti
bng mt phi.
- Sp th li cho ti, lo ni, nhng tnh ti ging
ht ng ni ti, Alexis - Cu Thng tr cho
linh hn c siu thot! Chiu chiu c thng ngi
trc ca nh - hi y c mt trm tui - v lic
tnh cc thiu n ra ging gnh nc. Mt km
nhm, c nhn khng c r lm, nn c gi cc
c li bn mnh. "Ny, chu l a no?" - "Xenio,

con gi ng Mastrandoni, " - "Th li gn y cho


ta r xem. Li y, ng s!" C nng c gi v
mt trnh trng v n bn c Th ri c gi tay ln
mt c ta, chm ri s song vi v y nhc cm.
V a nc mt "Ti sao ng li khc, h ng?" c
ln ti hi c. "Chao, chu ca ng, chu tng ng
khng c g ng khc , khi m ta ang cht dn,
li trn i bao nhiu gi p?"
Zorba th di:
- i, ti nghip ng ti! Lo ni. Chu thng ng
bit my! Ti thng hay ngh bng: "i, khn kh!
Gi tt c ph n xinh p cht cng mt lc vi
mnh!" Th nhng cc m s vn c tip tc sng,
vn c vui th nh c, nhng thng n ng vn s
m h hn ht, trong khi mnh ch l bi t cho h
gim bc ln!
Lo gy my ht d ra khi bp, bc v v chng
ti chm cc. Chng ti c ngi vy hi lu, ung
ru v chm ri nhai tru tro nh hai con th
kch x. Vng n tai chng ti ting bin gm go.

Ting : Cho bui sng! Cho bui chiu! An macaroia! nhng t giao
tip thng thng. (ND)

123

124

7
Chng ti c ngi im lng bn bp cho ti tn
khuya. Mt ln na, ti cm thy hnh phc l mt
iu xit bao n gin v thanh m: mt ly ru
vang, mt ht d nng, mt bp la nh ti tn,
ting bin m. Ngoi ra chng c g khc. V
cm thy hin ti l hnh phc, ch cn c mt tri
tim gin d v thanh m.
- Bc ly v my ln ri, Zorba? Ti hi.
C hai chng ti u ang trong tm trng vui v,
khng phi v ung kha kh, m chnh v nim
hnh phc khn t trong tm hn. Mi ng theo
cch ring, chng ti thc su sc rng chng ti
ch l hai con cn trng nh b ph du bm cht vo
v tri t, rng chng ti tm c mt gc tin
li bn b bin, ng sau my khm tre, dm vn
g v mi can xng rng khng t li vi nhau
, v cui cng, chng ti c sn n thc
ung cng mt s iu th v trc mt v s thanh
thn, an ton v tnh thng yu trong lng.
Zorba khng nghe thy ti hi. Ai bit c tm tr
lo ang phiu diu tn nhng vng i dng no
ngoi tm ging ti? Ti vi tay kh chm u ngn
vo lo.
- Bc ly v my ln ri, Zorba? Ti nhc li.
Lo git mnh. Ln ny th lo nghe thy. Khoa
125

khoa bn tay h php, lo p:


- Sp nh khui vo chuyn g by gi y? Sp
khng cho ti l mt thng n ng sao? Nh tt c
mi ngi khc, ti phm ci iu in R Tt
nh: ti ly v!
- Phi, nhng bao nhiu ln?
Zorba gi u nh in.
- Bao nhiu ln ? Cui cng lo ni: chnh thc
th c mt ln, trc sau ch mt ln. Bn chnh
thc: hai ln. Cn bt chnh th mt ngn, hai ngn,
ba ngn ln cng nn. Sp tnh, lm sao ti m
xu?
- Hy k ti nghe i cht v nhng cuc hn
nhn ca bc i, Zorba. Mai l ch nht, chng ta s
co ru, vn b p nht n nh m Bouboulina
"gii su bn mt ham vui"(1). No k ti nghe
i!
- K ci g mi c ch! Nhng chuyn y thc
ra ch b k u, sp . Nhng cuc hn nhn
nghim chnh u nht nho v v, mt mn n
khng c tiu t. K ci g mi c ch! Khi m t
cc thnh tng cc v thnh dm xung ban phc
cho i v chng hn nhau trc bn th, th liu c
th gi l mt ci hn khng? Lng chng ti c
1

Trong bn ting Anh ca C. Wildman: "for a good time and a bad girl"
(good time l th vui, bad girl l gi h). y c s chi ch, i nghch t
good (tt) vi t bad (xu). Chng ti tm dch nh trn, to i chi gia su v
vui. (ND) ngon".

126

cu: "Tht n trm c mi ngon". V mnh u


phi tht n trm. Cn nhng cuc kt hp bt chnh
th ai m nh ht c. C con trng no ghi mi
cuc gi ging? Chc chn l khng! M ti sao n
li phi ghi. Hi tr c mt thi k ti lun gi mt
chic ko trong ngi. K c khi i nh th ti cng
b ko trong ti. Ni cho cng, chng ta l n ng,
lm sao bit c iu g s xy ra, phi khng
no? Th, theo y ti gom c c mt b su
tp ln tc n b - nhng nng n nm vi ti.
loi: en c, vng rm c, hoe hoe c, thm ch
c bc trng na. Nhiu n ni nhi y mt chic
gi. Ti vn gi u ln m ng - tuy nhin ch
ma ng thi, ma h th qu nng. Ri sau t
lu, ti cng m chn ngy - sp bit y, n bt
u c mi hi, th l ti t bng i.
Zorba ph ln ci.
- l s ghi ca ti, sp , lo ni, v ti t
n i ri. Nhng ti ngy ci tr n tn c ri.
Trc ti tng khng n ni nhiu th, nhng ri
thy c lin min bt tn. Cho nn ti bn vt ko
i.
- Cn nhng v hn nhn bn chnh thc th sao,
Zorba?
- , nhng v ny cng c phn m ly, lo th
di. i cc tin n Xlav tuyt vi, c sao cc
nng sng ngn nm! Tht l t do! Khng h c
nhng cu hi: "Anh i u v?" "Sao v mun
th?" "m qua anh ng u? Nng khng hi han
127

vn vo g mnh v mnh cng chng lc vn nng.


T do!
Lo vi ly ly, nc cn v bc mt ht d, va
nhai va ni:
- Mt nng tn l Sophinka, cn nng kia l
Noussa. Ti gp Sophinka mt lng kh ln gn
Novo Rossisk. Do y vo ma ng. Tuyt ri. Ti
i kim vic lm mt khu m v dng chn lng
y. Hm l ngy phin ch v t khp cc lng
xung quanh, n ng n b ko n mua bn. Mt
nn i khng khip, tri rt nh ct, mun mua
bnh m, ngi ta phi bn tt, c g bn ny, k c
tng thnh! Th, ti ang i quanh ch th trng
thy mt c gi nng dn nhy t trn xe ti xung,
mt mng cao mt tm, mt xanh nh nc bin
v i vi mng nng nnh... bo m vi sp, mt
con nga ci chnh ni !... Ti ng sng, ngy ra.
"Ti nghip Zorba, i Zorba khn kh, cht tit!" Ti
t nh. Ti bt u theo nng v nhn ngm. . . Ti
khng sao ri mt khi nng c! Sp phi thy
hai ci mng ca nng ung a nh chung nh
th ngy l Phc Sinh! "Vic qui g phi i tm hm
vi m, ngu si n n khn kh?" Ti t nh.
"Vic g m phung ph th gi qu bu ci
tri nh thnh vt, xoay nh chong chng? M ca
mi y ny, hy xng vo, m ng hm !"
C gi dng li, bt u mc c, mua m ci, nhc
ln - Jesus, i cnh tay mi nn n lm sao! - v
nm vo xe.
128

Nng mua t bnh m v nm su con c kh na.


"Bao nhiu tt c?" nng hi. "Nhiu th..." Nng
tho i hoa tai vng tr. V khng c tin, nng
sp phi gn i hoa tai. Ti bng hong. C ti y
m li mt ph n phi gn hoa tai, n trang,
x phng thm, nc hoa... i ?... Nu ngi n
b t b tt c nhng ci th th gii i tong ri!
Nh th em vt ht lng cng vy. Liu sp c n
vt lng mt con cng khng? Khng bao gi!
Khng, chng no Zorba cn sng, ti t nh, iu
s khng th xy ra, ti m v v tr tin. l
thi k ng rp tr thnh giy ln. Vi mt trm
drachma, anh c th mua mt con la, vi mi
drachma, mt ngi n b.
"Th l ti tr tin. C gi quay li lic nhn ti mt
ci. C cm ly tay ti nh hn. Nhng ti git li.
C coi ti l g? Mt lo gi chng? "Xpaxiba!
Xpaxiba!" C nng tht ln th - c ngha l: cm
n, cm n! V nhy ln xe, cm cng v gi roi.
"Zorba", ti t bo, "nhn ka, anh bn, nng sp
sa chui khi tay cu ri ". Phc mt ci, ti
trn xe, bn cnh nng. Nng chng ni g. Thm
ch cng khng quay li nhn ti. Mt nht roi qut,
th l xe chuyn bnh.
"Trn ng i, rt cc nng hiu ra rng ti
mun nng thuc v ti. Ti bp b c vi ba cu
ting Nga, nhng trong nhng chuyn ny, u c
cn ni nhiu. Chng ti ni vi nhau bng mt,
bng tay, bng u gi. Chng cn phi vng vo li
129

thi. Chng ti v ti lng v dng li trc cn nh


isba ca nng. Chng ti xung xe. Nng dng vai
y ca sn v chng ti bc vo. Chng ti d
ci xung sn, ly bnh m v c, ri vo nh. Mt
b gi nh b ang ngi bn l si trng khng.
B run bn bt. Mnh b qun tm lum c gi c bao
ti ln da cu m vn run cm cp. Rt n rng
mng tay, tht y. Ti ci xung ly mt m ci b
vo l si v nhm la. B lo nhn ti mm ci.
C con gi ni g vi b, nhng ti khng
hiu. Ti gy cho la chy to, b gi c la si
m, hi li mt cht.
"Trong khi , c gi by bn n. Nng mang ra
mt t vt-ca v chng ti ung. Nng chm ci m
xamvar v pha t tr. Chng ti n v chia phn
cho b c.
Ri nng nhanh chng dn ging, tri "a"
sch, thp n trc tng c B ng Trinh v
lm du thnh gi ba ln. on nng ra hiu cho ti;
chng ti cng qu trc mt b c v hn tay b.
B m t i bn tay xng xu ln u chng ti
v lm rm iu g. C l b ban phc cho chng
ti. "Xpaxiba! Xpaxiba!" ti tht ln v tt mt ci, ti
trn ging vi c em."
Zorba ngng li. Lo ngng u ln v m m
nhn ra pha bin xa.
- Tn nng l Sophinka... sau mt lt lo ni ri li
nn lng.
- Ri sao na? Ti st rut hi. Ri sao?
130

- Chng c "ri sao" g ht! Sp c ci tt n l


l, sp , lc no cng "ri sao" vi "ti sao"! H, ai
li i ni nhng chuyn ! n b l mt con sui
mt. Ta ci xung soi vo h, thy bng mnh v ta
ung; ung n khi xng ct rn ra. Ri li c
thng khc n v hn cng kht, hn ci xung soi
vo , thy bng mnh v hn ung. Ri mt g
th ba... Mt dng sui mt, n b l th v nng
cng l n b. . .
- Sau , bc b nng ra i ?
- Th sp ch i ci g? Ti bo sp nng l
mt dng sui v ti l k qua ng. Ti tr li
dm trng lu lc. Ti lu li vi nng ba
thng. Cu Cha ph h nng, ti ch c g phi
phn nn v nng. Nhng sau ba thng, ti cht
nh ra l mnh ang i tm m.
"Sophinka", mt bui sng, ti bo nng, "anh c
cng vic anh phi i thi". "c", Sophinka ni,
"anh i i. Em s i mt thng. Nu trong mt
thng anh khng tr li, l em c t do. Anh cng
vy. Cu Thng ban phc lnh cho anh!" Th
l ti i.
- V sau mt thng, bc tr li...
- Sp b qu cho, sp tht ngc, sp , Zorba ku
ln. Tr li! Ci bn n b c bao gi ta yn
u! Mi ngy sau, Kuban, ti gp Noussa.
- K ti nghe v c ta no! K i!
- ln khc, sp . Ta khng nn pha trn cc
nng vi nhau, ti nghip! Chc sc khe em,
131

Sophinka.
Lo nc cn ly ru vang, ri da vo vch v
ni:
- Thi c! By gi ti s k cho sp nghe v
Noussa. m nay, nc Nga chim lnh u c ti.
H c! Ta s vt cn cc hm tu!
Lo chi ria v chc than.
- Th, nh ti va ni, ti gp em ny mt lng
vng Kuban. Do y vo ma h. Da b v da
hu cht nh ni. Chc chc ti li nht mt qu m
chng ai ni g Ti b i v p mt vo. Mi th
nc Nga u h, th g cng hng ng. C xn
tay ln m la chn!
Khng ch ring da b v da hu, xin ni vi
sp l c, b v n b cng vy. Sp i ngang,
thy qu da hu, sp c ly. Vi n b cng ra.
Khng nh Hy Lp ta y sp ch cn cu mt t
to v da b l b li snh sch ra ta v va
ng n mt ph n l anh trai hay em trai lao
n v rt dao ra sn sng bm sp ra lm xc xch
ngay! Chao! Ma qu bt cc ngi i, l n my ci
hi! Th sang Nga m xem ngi ta c th sng
nh lnh cha th no!
"Th, ti i qua Kuban v ti trng thy mt nng
trong mt vn rau. Ti thy nng tht a nhn. Sp
, ti ni sp hay, ph n Xlav khng ging
nhng Hy Lp gy t, nh con, tham lam, bn
nh git i tnh v tm mi cch nh tro ln sng
n bt, cn iu la lc ta. Khng, sp , ph n
132

Xlav cn ong gi lng cho ta. Trong ng ngh,


n i, cng nh n ung. H c dy m r m gn
gi vi th vt ngoi ng v vi chnh t ai th
nhng. H cho phng tay, ban pht rng ri, ch
khng bn xn nh my Hy Lp c k bt mt
thm hai. Ti hi nng: "Tn c l g?". Sp thy
y, thng qua ph n, ti hc mt c cht t
ting Nga - "Noussa! Cn anh?" - "Alexis. Ti thch
c lm, Noussa." Nng nhn k ti mt lt t u
n chn nh xem xt mt con nga trc khi mua.
"Anh cng khng phi loi nga cm", nng bo.
"Rng tt, ria mp rm, lng rng, hai cnh tay lc
lng. Ti a anh y." Hai a ti khng ni thm
g nhiu na, ch cn thit. Long ci, chng ti i
n mt tha thun ngm: Ti nay, ti s phi mc
b din nht n ch nng. "Anh c o chong
lt lng th khng?" Noussa hi ti. - "C, nhng
nng th ny..." "Khng sao. Anh c mang n,
nom cho och."
"Th l ti hm y, ti din sng snh nh mt ch
r, chic o chong vt trn cnh tay. Ti ly c
chic can u bt bc v ti xut pht. Ni nng l
mt ngi nh nng thn ln, vi nhiu nh ph, b
ci, my p nho, hai bp la trong sn trn c bc
ni, cho. "Ci g ang si y?, ti hi. - "Nc
da hu." "Cn y?" - "Nc da gang." "Tht l
mt x s k diu, ti t bo. "Nghe r khng: nc
da hu v nc da gang! y l Min t Ha!
Vnh bit ngho kh". Chc mng ngi, Zorba,
133

ngi ri trng ch ri. Chut sa chnh go!"


"Ti ln cu thang. Mt ci cu thang g ln ku
ct kt. Trn u cu thang l b m Noussa. Hai
ng b mc mt kiu qun ng tm mu lam, tht
dy lng c nm tua ln - qu thc, h rt kh
gi. Cp v chng mt kh y dang rng tay, m gh
ly ti, hn ht, lm ti thm m nc di. H ni
vi ti lin thong. Ti chng hiu g my, song ci
c g l quan trng? Qua v mt h, hin nhin l
h khng h c c vi ti.
"Ti bc vo phng v ti thy g no? Nhng
dy bn nng tru n thc ung nh nhng con
tu ln r sng ra khi. Ai ny u ng - h hng,
n ng, n b v trc mt ti l Noussa son
phn trong b d hi, ngc ph ra nh hnh
chm mi tu. Nng chi li, tr v p. Nng cht
mt chic khn qung trn u v ngc o nng
c thu ba lim. "Zorba, tn ti li thm cn c ",
ti th thm t bo, "ming tht dnh cho mi y ?
Phi chng l tm thn mi sp m p trong tay
m nay? Cu Cha tha th cho cha m mi sinh
ra mi trn ci i ny!"
"Tt c chng ti lao vo nh chn th ca, n
cng nh nam, chng ti nhu nht lu b, n nh
ln v ung nh h chm. Cn cha o th sao? "
Ti hi b Noussa ngi cnh ti, ngi bc hi ngn
ngt v chn y t. "Cha o ban phc cho chng
ti u?"- "Chng c cha o", ng lp bp, "chng
c cha o no ht. Tn gio l thuc phin i vi
134

qun chng."
"Ni on, ng ng dy, n ngc, ni chic
dy lng v gi tay ra hiu cho mi ngi im
lng. ng cm ly ru y n ming v nhn thng
vo mt ti.
Ri ng bt u ni lin chi h ip; ng din
thuyt vi ti ng ni g, c tri bit! Ti ng mt
c ngi. V li lc y ti cng hi say. Ti ngi
xung v p u gi mnh vo u gi Noussa.
Nng ngi bn phi ti."
"ng gi vn khng chu ngng li, m hi chy
rng rng. Th l tt c x ti bao quanh, m gh ly
ng khin ng thi i. ng ngng ni. Noussa ra
hiu cho ti: "By gi, anh phi ni i".
"Th l n lt ti ng dy v lm mt bi tcua na Nga na Hy Lp. Ti ni g? Xin th c
l chnh ti cng khng bit. Ti ch nh l cui
cng, ti lao vo my bi ht o tc Klepht (1) .
Chng n nhp vo u ti bt u rng ln:
Bn o tc Klepht trn ni m xung
nh n trm nga!
Nga chng thc u
Li thy Noussa!
"Sp thy y, ti i li i cho hp vi hon
cnh.
Chng rt i, chng rt i
1

Nhng ngi Hy Lp rt v min ni Olympe v Pinde gi c lp sau


khi Th Nh K chim Hy Lp vo th k 15. (ND)

135

(M i, chng rt i ri.l)
i Noussa ca ti!
i Noussa ca ti!
i!
"V va rng ln: " i" ti va lao ti Noussa v
hn nng.
" chnh l iu mi ngi u mun. Nh th
ti ni ci hiu lnh m h ch i v thc t, h
ch ch c th - my g to con ru x ti tt ht
n m.
"Bn n b, con gi bt u tru tro, la ln rng
h s. Nhng gn nh ngay lp tc, trong bng ti,
h li rc rch: "H-h-h". H thch c c v h
ci vang.
"iu g xy ra ch c Tri mi bit. Nhng ti
ngh ngay c Tri cng cha chc bit, bi v
nu Ngi bit, hn Ngi ging cho mt ting
st t chy tt c ri. y y, h ln nho tt c,
n ng n b, ln lc trn sn. Ti bt u i tm
Noussa, nhng bit tm u ra nng? Ti tm thy
mt mng khc v hnh s vi .
"Rng sng, ti dy ra i vi c nng ca
ti.Tri hy cn ti, ti nhn khng r. Ti nm mt
bn chn, ti ko i. Khng, khng phi chn
Noussa. Ti nm mt bn chn khc. Khng phi!
Ti li ko mt bn chn th ba cng khng phi!
Ti tm bn chn th t, th nm, v cui cng, sau
khng bit bao nhiu ln xn, ti tm ra chn
Noussa, ko mnh v g nng ra khi hai ba tn
136

qu s to ln ang lm ngm trn ngi c gi ti


nghip, v ti nh thc nng dy. "Noussa", ti ni,
"ta i thi!" - "ng c qun ci o chong lng th
ca anh y!, nng nhc. "No ta i!" V chng ti
ra i."
- Ri sao na? Ti li hi khi thy Zorba im lng.
- y sp li "ri sao", "ri sao", Zorba ni, st
rut vi nhng cu hi nh vy.
Lo th di.
- Ti sng vi nng su thng. T hm y tr i c Cha chng gim - ti chng s g na. Chng
s g ht, xin ni vy. Chng s g, tr mt iu l
ma qu, hoc Thng , xa sch su thng
khi k c ti.
- Sp hiu khng? Ny, sp phi ni: "Ti hiu".
Zorba nhm mt li. Lo c v rt xc ng. y
l ln u tin ti thy lo b mt k nim xa xm p
v tc ng mnh n th.
- Vy ra bc yu c nng Noussa y n th kia
?
Lt sau ti hi lo.
Lo m mt ra.
- Sp cn tr, sp , lo ni, sp ang cn tr,
sp khng hiu ni u. Khi no sp bc u nh
ti, ta s quay li bn chuyn ny - ci chuyn mun
thu ny.
- Chuyn no l chuyn mun thu?
- Do, tt nhin l n b ch cn g! Ti phi ni
vi sp bao nhiu ln rng n b l mt chuyn
137

mun thu. Hin ti, sp ging nh mt ch g


trng choai ph vi ph vng my con mi nh
nhong mt ci, ri n ngc, leo ln chc ng
phn m gy v vy vo. N khng nhn nhng con
mi m nhn mo ca chng! H, n lm sao bit
c g v tnh yu? Ma qu bt n i!
Lo nh tot xung t, v khinh b, ri quay u
i; lo khng mun nhn ti.
- Thi c, Zorba, cn Noussa ra sao? Ti li
hi.
Zorba p, mt di ra xa, v pha bin.
- Mt bui ti, khi tr v nh, ti khng thy nng
u Nng i ri. Mt g lnh p trai va mi n
lng v nng b trn vi hn. Th l ht! Ni tht
tnh vi sp tim ti v i. Nhng ch y
chng bao lu li dnh lin lm mt. Sp phi thy
nhng cnh bum vi nhng mnh , en, vng
v vu vo nhau bng si se to ng, m c trong
nhng cn bo t d di nht vn khng rch. y,
tim ti n cng nh vy . Khng bit bao nhiu l
thng, khng bit bao nhiu mnh v: n khng cn
bit s g na!
- Th bc khng on hn g Noussa sao? Zorba?
- Ti sao? Mun ni g th ni, n b l mt ci g
khc, sp . Mt ci g khc lm; phi nhn. Vy ti
sao li on hn h lm g? n b l mt ci g
khng th hiu ni v mi lut l ca Nh nc, ca
tn gio u lm v h. L ra nhng lut l y
khng nn quy nh nh vy i vi n b. Nhng
138

lut l y qu khc nghit, sp , qu bt cng. Nu


c bao gi ti c dp lm lut, ti s khng ra
nhng lut chung cho c n ng ln n b. Mi,
mt trm, mt nghn gii lut cho n ng. D sao i
na, n ng vn l n ng; h c th chu ng
c. Nhng khng mt lut no vi n b. Bi v
- ti phi ni iu ny vi sp bao nhiu ln cho
va, h sp?
- n b l mt sinh vt khng c cht sc mnh
no. Ta hy nng cc chc Noussa, sp! V chc
n b!... V xin Thng hy cho n ng chng
ta khn ngoan hn!
Lo ung, gi cnh tay ln ri h xung tht mnh
nh th ang b ru.
- Hoc Ngi phi cho n ng chng ta khn
ngoan hn, lo ni, hoc Ngi phi gii phu ci
y ca chng ta i. Nu khng, chng ta i t ht,
hy tin li ti.

139

8
Hm sau, li ma. Tri, t ha quyn vo nhau
v cng u ym. Ti nh n mt bc ph iu
Hinu trn mu xm m. Ngi n ng qung
tay m ngi n b v gn vi nng mt cch du
dng v cam chu n ni ta c cm gic - do ma
nng, sng gi tc ng v gn nh n rung
vo i thn th - nh thy hai con cn trng lo
nhau trn cn ma bi bt u ri v lm t
cnh chng. Qun qut cht ch vi nhau nh vy,
chng b mt tr vo ci ming phm n ca t.
Ti ngi ca lu nhn mt t en sm li v
bin anh nh mt mu xanh ln quang. T u
ghnh n cui bi, khng thy mt bng ngi,
mt dng bum, mt cnh chim. Ch c mi t ph
vo qua ca s.
Ti ng dy v a tay ra hng ma nh mt k
n xin. t nhin, ti thy mun khc. Mt ni bun
au no , khng phi ca ring ti m su sc
hn, u ti hn, ang dng ln t t m: ci ni kinh
hong xm chim mt con vt ang bnh yn gm
c, bt cht, ngng u ln, khng trng thy g,
nhng nh hi trong khng kh bao quanh, bit
rng mnh ang mc by, khng ng thot.
Ti mun ku ln mt ting, bit rng nh vy s
nh bt ni nim, nhng ti ngng khng dm.
140

My mi lc mt s xung thp. Ti nhn qua ca


s , tim ti php phng nh nh .
Nhng gi ma nh c th cho ta tn hng ni
au bun vi mt khoi cm l lng bit bao! Tt c
nhng hi c cay ng nu kn tn y tm thc
bng ni ln: bn b chia xa, nhng n ci n b
tn phai, nhng hy vng gy cnh nh nhng
con bm m, ch cn li mt con su - v con su
b vo cnh l tim ti v ang n rung n.
Hnh nh bn ti lu vong vng Caucasus t t
hin ra qua mn ma v t sng nc. Ti ly bt,
ci trn mnh giy v bt u tr chuyn vi anh
nhm x toc tm li mnh ca ma c th th
c.
"Bn thn yu,
"Mnh ang vit cho cu t mt b bin hiu qunh
trn o Crete, ni m nh Mnh v mnh nht
tr vi nhau l mnh s li chi my thng - ng
vai mt nh t bn. Nu tr chi ca mnh thnh
cng, mnh s ni khng phi l mt tr chi m
s tuyn b rng mnh lm mt quyt nh ln v
thay i li sng.
"Chc cu cn nh khi ra i, cu gi minh l
mt sch. iu lm mnh bc n ni mnh
quyt nh t b vic vit lch trong mt thi gian hay mi mi? - v dn mnh vo mt cuc i hnh
ng. Mnh thu mt sn ni c cha qung
than bn; mnh thu th, mua cuc xng, n
t, thng gi, xe ti. Mnh m nhng ng
141

hm v chui vo . Lm th ct chc tc cu
. Bng cch o v to nhng hnh lang trong
lng t, con mt sch tr thnh con chut chi.
Mnh hy vng cu tn thnh cuc chuyn ha ny.
"Nhng nim vui ca mnh y tht ln lao v
chng rt n gin v xut pht t nhng yu t
vnh cu: khng kh trong lnh, nh nng, bin c v
bnh m.
Ti n, mt tay Sinbad nh Hng Hi tuyt diu
ngi xp bng trc mt mnh v ni chuyn. H lo
ct ting ni l th gii to rng ra. Thi thong khi
ngn t khng din t, lo chm dy v nhy
ma. V khi nhy ma cng khng na, lo t
cv santuri ln lng v bt u chi.
"C lc lo chi mt iu man r th l ta cm
thy tc th v cht nhn ra i mnh tht v v,
khn kh, khng xng ng vi k nam nhi. C lc
lo chi mt iu au n v ta cm thy i mnh
mau qua nh ct chui qua k ngn tay, khng b
cu chuc.
"Tim mnh c chao qua chao li trong lng ngc
nh con thoi ca ngi dt ci. N dt nn my
thng mnh ang sng Crete y v, ly Cha,
mnh tin rng mnh hnh phc.
"c Khng T ni: nhiu k tm kim hnh phc
cao hn con ngi, k khc nhm thp hn. Nhng
hnh phc l cng tm cao vi cho ngi. " ng l
th. Cho nn phi c th hnh phc hp vi tm vc
ca mi ngi. l hnh phc ca mnh hm nay,
142

hc tr v thy thn mn ca ti . Mnh c bn


khon o i o li hnh phc y xem tm vc
mnh lc ny ra sao. Bi l iu ny cu tha bit
tm vc con ngi khng phi bao gi cng th.
"Tm hn con ngi bin ha bit bao theo kh
hu, s tch lng, c liu hoc m bn bu trong
n sng!
"Nhn t ci tm trng c n ca mnh, con
ngi hin ra trc mt mnh khng nh by kin,
m tri li, ta nhng con qui vt khng l nhng con khng long, nhng con thn ln ngn
cnh sng trong mt kh quyn bo ha a xt
cacbnic v dy c cy c mc nt t hnh
thnh to vt. Mt m hn n phi l khng sao hiu
ni. Nhng khi nim "quc gia " v "chng tc" m
cu a thch, nhng khi nim "siu quc gia" v
"nhn loi" tng quyn r mnh; y cng c gi tr
nh nhau di hi th ton lc ca hy dit. Chng
ta cm thy mnh ngi ln tht ra my m tit,
i khi thm ch khng thnh m tit m ch l
nhng ting . Mt ting "i", mt ting "!" sau
, chng ta b tiu dit. V ngay c nhng nim
cao c nht, nu m x, cng l r l khng hn g
nhng con bp b nhi cm v giu trong cm l
mt ci l-xo st.
"Cu tha hiu mnh thu r rng nhng suy
tng d di y khng h lm mnh trn chy, m
tri li chng cn l th bi nhi khng th thiu
nhen nhm ngn la bn trong tm hn mnh. Bi
143

v, nh s ph mnh l c Pht truyn ging: "Ta


thy ". V v mnh thy cng nh, trong nhy
mt, giao ho vi ngi o din v hnh vui v
v ng bng, t nay tr i mnh c th sm vai ca
mnh trn tri t cho trn vn, ngha l mch lc v
khng nn ch. V mt khi thy, mnh cng cng
tc trong tc phm m mnh ang din trn sn
khu ca Thng .
"Chnh nh th m khi bt nhn qua sn khu v
tr, mnh c th thy cu ni kia, trong nhng
thnh ly huyn thoi ca dy ni Caucasus, cng
sm vai ca cu; mnh c th thy cu ang chin
u cu hng nghn ngi thuc ging ging
chng ta ang c nguy c b tiu dit. Mt
Prometheus gi, th nhng li phi chu ng nhng
cc hnh rt thc trong khi u tranh chng nhng
lc lng en ti ca i rt bnh tt v cht chc.
Nhng, bn tnh vn kiu hnh, i khi cu phi
hoan h v nhng lc lng en ti ca hy dit
nhiu n th v khng th nh bi; bi nh vy,
ch ch ca cu: sng hu nh v vng, s tr nn
anh hng hn v tm hn cu s t c mt tm
v i bi trng hn.
"Chc chn cu phi coi cuc i cu ang sng
l mt cuc i hnh phc. V bi cu coi n l th,
n t l th. Cu cng khp hnh phc ca cu
cho va tm vc cu; v tm vc cu by gi, i
n Cha, ln hn tm vc mnh. Ngi thy tt
khng mong mun phn thng no hn iu ny:
144

o to c mt hc tr vt ln mnh .
"Cn v phn mnh, mnh thng hay qun, mnh
t gim pha, mnh lc li, lng tin ca mnh l mt
m bt tn cp ln vo nhau. i khi mnh cm thy
mun lm mt cuc i chc, i c cuc i ly
mt pht sng ngn ngi. Nhng cu th lun nm
chc tay li. Cu khng bao gi qun, c trong
nhng gi pht ngt ngo nht ca kip nhn sinh
ny. Cu cng khng bao gi lng mt ci ch cu
nhm vn vi.
"Cu cn nh ci ngy chng mnh xuyn qua
Italia trn ng v Hy Lp khng? Hai chng mnh
quyt nh i v vng Pontus by gi ang lm
nguy. Chng mnh vi v xung tu mt th x nh
- chng mnh ch c mt gi p chuyn tu
khc. Chng mnh i vo mt khu vn ln rm rp
gn ga . Ti c nhng cy l to bn, chui mi
trng, tre mu kim kh thm, tng by ong s n
mt cnh n r hoa, nhng bng hoa run ry n
chng ht nhy mnh .
"Chng mnh do bc, ngy ngt lng r nh
trong mt gic m. Bng nhin, mt gc quanh
ca con ng hoa, hin ra hai c gi va i va
c sch.
Mnh khng cn nh l cc c p hay xu. Mnh
ch nh mt c tc vng, c kia tc en v c hai
u vn xim ma xun.
"Vi s mnh bo thng c trong m, chng
mnh sn li v cu ni: "Bt k cc c ang c
145

sch g, chng ti cng xin tranh lun vi cc c v


cun ". Hai c ang c Gorki. Th ri hi h v
qu t th gi, chng ta tr chuyn v cuc i, v
ngho i, v s ni lon ca tm hn, v tnh yu. .
.
"Mnh s khng bao gi qun ni hn hoan v su
mun ca chng ta. Ti mnh v hai thiu n khng
quen thnh bn c tri, thnh ngi tnh c; ti
mnh mang trch nhim i vi tm hn v th
xc h v ti mnh vi vi vng vng v ch my pht
sau, ti mnh s la xa h mi mi. Trong khng kh,
ti mnh nom thy s say m v ci cht.
" Tu n v hut ci . Chng ta git mnh nh
tnh mng. Chng ta bt tay nhau. Lm sao mnh c
th qun c ci rit cht tuyt vng ca nhng
ngn tay khng mun ri nhau. Hai c em, mt c
mt ti nht, c kia gng ci, run ry.
"V mnh nh l by gi mnh bo cu : "Hy Lp,
T Quc, Bn Phn, nhng ci y ngha l g nh?
Chn l y ny. V cu tr li: " Hy Lp, T Quc,
Bn Phn chng c ngha g ht. Tuy nhin, v ci
v ngha y, chng ta sn sng chuc ly hy dit.
"Nhng ti sao mnh li vit nhng iu ny cho
cu nh? cho cu thy mnh khng qun mt giy
pht no chng ta sng vi nhau. V cng c
dp pht biu ci iu m v thi quen tt (hay xu?)
mt mc km nn tnh cm ca chng ta, mnh cha
bao gi bc l vi cu khi cn bn nhau.
"Gi y khi cu khng cn trc mt mnh, do
146

khng th nhn thy mt mnh, khi mnh khng s


t ra y m hay l bch, mnh c th ni vi cu rng
mnh yu cu v cng."
Ti vit xong th. Ti tr chuyn vi bn ti
v ti cm thy nh nhm. Ti gi Zorba. Np di
mt tng cho khi b t, lo ang th m hnh
tuyn chuyn ch ca lo.
- Li y, Zorba, ti gi. ng dy no, chng
mnh vo lng do chi mt ci.
- Sp ang phn hng nh. Tri ang ma y.
Sp i mt mnh khng c sao?
- Ti khng mun mt hng. Nu ta cng i th
khng c nguy c . i vi ti i.
Lo ci.
- Ti rt mng thy sp cn ti, lo ni. No th i.
Lo mc ci o chong len kiu Crete c m chp
nhn ti cho lo v chng ti lm bm li bn tin
ra ng ci.
Tri ang ma. Nhng nh ni b che kn. Khng
mt hi gi. Si lp lnh. i than bn chm trong
sng m. Ta h gng mt ph n ca tri i b
lim trong u su ta h nng ngt xu trong ma.
- Tri tim con ngi au n khi tri ma, Zorba
ni. Sp khng nn hn th n lm g. Ti nghip,
n cng c mt linh hn.
Lo ci xung bn mt hng giu v hi nhng
bng hoa thy tin di u ma. Lo nhn chng hi
lu ta h khng bit chn, nh th mi c thy
147

hoa thy tin ln u. Lo nhm mt, gh mi ngi,


th di ri a hoa cho ti.
- Sp , gi chng ta bit c v ma hoa
ni g C th chng gi... gi ta... m ta khng nghe
thy.
Bao gi tai con ngi mi chu m rng lng
nghe h sp? Bao gi chng ta m to mt m nhn?
Bao gi chng ta mi dang rng tay m ly tt c t , ma mc, hoa l v con ngi? Sp ngh
th no v chuyn y, sp? V nhng cun sch
ca sp ni sao v chuyn y?
- Ma qu bt chng i! Ti ni, lp li ci thnh
ng a thch ca Zorba. Ma qu bt chng i! Sch
v ch ni c th, khng hn.
Zorba nm ly cnh tay ti.
- Sp ny, ti xin ni vi sp mt ny ca ti,
nhng sp ng c ni gin mi c. Hy cht
ng tt c sch v ca sp, cho n mt mi la.
Sau , bit u sp li ch ht kh, sp thnh
ngi hay ho... sp c th tr thnh mt ci g!
"Lo c l!" ti thm ku. "Lo c l, nhng mnh
khng th lm th".
Zorba lng l v ngm ngi. Ri lo ni:
- C mt iu ti thy c.
- iu g? Ni ra i!
- Ti khng bit, nhng ti ngh ti c th thy
iu y, th thi. Song nu ti c ni ra vi sp, ti
s lm ri tinh ri m ln mt thi. hm no phn
hng, ti s nhy ma din t iu sp coi.
148

Ma bt u xi x hn. Chng ti ti lng.


Nhng b gi la cu t bi c v; nhng th cy
tho ch khi c b v ri b cnh ng cy d
dang ; nhng thiu ph chy theo con trn ng
lng nh hp. Mt cn nho nhc vui v a ra trong
lng khi trn ma ro p xung.
Ph n ku the th, mt ci lp lnh, nhng ht
ma ln rung rinh trn nhng b ru cng, nhng
hng ria vnh ca cnh n ng. Mt mi hng hc
bc ln t t v cy c.
Chng ti nho vo tim C ph v Hng tht
Khim tn, t nh chut lt. Tim ng nght. My
g n ng ang chi bi blt, mt s khc oang
oang tranh lun, m ht c ging nh gi nhau t
ni n qua ni kia.
Quanh mt ci bn nh u ng kia, cc b
lo trong lng ang ngi uy nghi: bc Anagnosti vi
chic s-mi trng ng rng. Mavradoni nghim ngh
v lng l, ht chic ng iu, mt dn xung sn;
ng gio lng ng tui gy g v kh b v, t trn
chic can gc v mm mt n ci k c lng nghe
mt g h php tc tai ru ria b x Candia v
ang m t nhng iu k diu ca thnh ph ln
. Ch tim ng sau quy va nghe chuyn va
ci, trong khi vn mt trng nhng bnh un c
ph t thnh mt dy trn l.
Va trng thy chng ti, bc Anagnosti lin ng
dy.
- ng bo, li y ngi vi chng ti, ng gi ni.
149

Sfakianonikoli ang k cho chng ti nghe mi iu


mt thy tai nghe Candia. Anh chng n l ng.
Li y no.
ng quay li ch tim.
- Cho hai ly raki, Manolaki, ng ni.
Chng ti ngi xung. G chn cu hoang d
thy c ngi l, rt vo v c v nn lng.
- Ny, sp Nikoli, anh cng n c nh ht na
? ng gio ni gi chuyn. Anh thy th no?
Sfakianonikoli vn bn tay h php ra v ly ly
ru vang, nc mt hi ly can m.
- Sao li khng n nh ht? G la ln. D nhin
l c ch l! Ai cng ni Kotopouli th ny, Kotopouli
th kia. Cho nn, mt bui ti, ti mi lm du thnh
gi v biu: "c ri, ti sao mnh khng n coi
tn mt cho bit? Xem c ta l ci qui qu g m h
c nhng x ln v Kotopouli (1)."
- Th ch thy g, ch nhiu? Bc gi Anagnosti
hi. Nh th no? V lng knh Cha, k bn ta
nghe no.
- Ch, th trn linh hn ti, ch c g gh gm c.
C nghe h ni v ci "nh ht" , m st rut,
bng bo d: "Mnh phi n xem c ci g mi
c". C m, ti xin ni, ch ph tin. N l mt ch
ging nh ci qun ru ln, c m trn xoay nh
ci sn p la, y nhng gh, nhng ngi v
1

Mt n din vin Hy Lp ni ting. Pouli ngha l g t.

150

n. Ti khng cn bit l ngi u, n m


lm ti la mt khng trng thy g. "Ma qu", ti t
nh, "h sp sa b ba cho mnh y. Phi chun
thi". Nhng va lc y, mt c , ngng nga ngng
nguy nh con chim cha vi, nm ly tay ti. "Ka,
c a ti i u th ny?" Ti ku ln nhng c
ko ti i, cui cng, quay li v bo ti ngi
xung. Th l ti ngi xung. Ch v th ngh coi,
ton ngi l ngi, trc mt sau lng ti, bn tri
bn phi v ln tn trn nh. "Mnh sp cht ngt
mt thi," ti t bo. "Mnh toi n ni ri. Chng c
t khng kh no c". Ri ti quay sang ngi ngi
bn cnh, hi: "ng bn c th cho ti bit nhng
"o chnh"(1) i t u ra khng?" - ", t trong
kia," y ni, tay ch tm mn. V y ni ng, v tip
c ting chung rung, mn m ra v ka, ci c
Kotopouli, nh h gi, ng trc mt mi
ngi, trn sn khu. C m ch v ng c hi ti
ti sao h li gi c l g t: c ta l n b rnh
rnh, c cc b phn t u n chn. Th, c
c quay trn v vy ui lia la v khi mi ngi
pht chn, h bt u v tay v c chy mt.
Dn lng ci ngt ngho. Sfakianonikoli pht
v c v ngng. G ngonh ra pha ca.
- Nhn ka, tri ang ma, g ni lng.
Mi ngi nhn theo. ng lc y, mt ngi n
1

ng ra l prima donna (o nht, o chnh), Sfakianonikoli c chch


thnh permadonna. (ND)

151

b chy qua, tc xa xung vai, vy en xn ln tn


u gi. Ch ta c vc dng p, trn trn, qun o
dn vo ngi l mt thn hnh rn chc, hp
dn.
Ti git mnh. Loi th sn mi no y? Ti ngh
thm. Ti thy ch ta c v mm mi v nguy him,
mt con th c th n ti nut sng n ng.
Ngi n b quay u li mt thong v nm
nhanh mt tia nhn chi la vo trong tim c ph.
- Ly c M ng Trinh! Mt cu choai choai,
ru ln phn nh lng t, ngi bn ca s, lm
bm.
- Tri nh con m mi chi n ng, lo trng
tun Manolakas gm g. Tri nh mi, mi chm la
thiu chy n ng!
Cu chng ngi bn ca s bt u m ht,
mi u nh nh v do d. Dn dn, ging cu
khn i:
Chic gi sng ph ngt thm hng mc qua
T bn mi chng m no ti ng c.
- Cm mm! Mavrandoni qut, tay vung ci ng
iu. Cu thanh nin im bt. Mt ng gi ci xung
ni vi trng tun Manolakas:
- Ny, ng ch anh ang ni gin y, ng th
thm. Nu m ta ri vo tay lo, hn lo s bm m
ra lm trm mnh. Cu Cha r lng thng m!
- A, gi Androulio, Manolakas ni, ti chc bc
cng bm theo vy m ga y. Bc, mt ngi cai
qun gio ng, bc khng xu h sao?
152

- Ny, nghe y. Cu Cha r lng thng m! L


no anh khng nhn thy nhng tr mi sinh gn
y lng ta p nh th no?... Cu Cha ban
phc cho m ga, chnh l nh m y! C th ni
m l ngi tnh ca c lng: anh tt n, anh
tng tng l ang m m ga trong tay ch
khng phi v mnh. V chnh v th, xin anh nh
cho, m ngy nay lng ta cho ra i nhng a b
khu khnh nh vy!
Sau mt lt im lng, gi Androulio lm bm:
- Chc nhng cp i m p m nhiu may mn!
i anh bn, gi ti mi hai mi nh thng Pavli,
con trai Mavrandoni!
- Th chng ta s thy m cp i v nh! Mt
ngi no va ci va ni.
Tt c mi ngi quay v pha ca. Ma trt
xung nh thc. Nc chy ng c trn nhng
phin . Thnh thong, chp le trn bu tri. T
lc nng ga i qua, Zorba c ho hn. Khng th
km mnh lu hn na, lo th di vi ti :
- Tnh ma ri, sp , lo ni. Ta i thi.
Mt thiu nin i t, u b tc ri, mt to man
r, hin ra ca. Y ht nh cc ha s v tng
thnh thng th hin St. John the Baptist - mt m
to tng v i v khng ngng cu nguyn.
Hello, Mimiko! My ngi va ci va gi to.
Lng no cng c thng ngy ca mnh v nu
khng c th phi to ra tiu khin. Mimiko l
thng ngy ca lng ny.
153

- Cc bn, Mimiko lp bp bng ci ging the th


nh ging n. Cc bn, m ga Sourmelina mt con
cu ci. Ai tm thy s c thng mt galng
ru vang!
- Ct ra! ng gi Mavrandoni qut. Ct xo!
Khip hi, Mimiko co rm vo mt gc gn ca ra
vo.
Ngi xung, Mimiko, lm mt ly raki cho khi cm
lnh, bc Anagnosti thng hi bo. Lng ta s ra
sao nu khng c mt thng ngy?
Mt thanh nin v m yu, mt xanh lt, hin ra
bc ca. G th khng ra hi v m tc bt trn
trn rng rng nc.
Cho Pavli! Manolakas ku to. Cho ngi b
con. Mi ngi.
Mavrandoni quay li nhn con trai, cau my.
"Chng l li l con trai ta?" Lo lm bm mt
mnh. "Ci thng khng ra hn ngi y! Ma qu,
khng bit n ging ai nh? Ta nhng mun tm gy
n ln m qut xung t nh mt con tuc non!"
Zorba nh ngi trn trn ng than hng. Ngi
n b ga khin cc gic quan lo chy ln
rng rc, lo ht chu ni ci nc phi ngi yn
trong bn bc tng ny.
- Ta i thi, sp, i thi, chc chc lo li r tai ti.
trong ny, chng ta s n tung ra mt!
Dng nh i vi lo, my tan v mt tri
l ra.
Lo quay sang ch tim c ph.
154

- M ga y l ai vy? Lo hi, gi b dng dng.


- Mt con nga ci chnh ni y, Kondomanolio
p. Y a ngn tay ln mi v lic nhn
Mavrandoni mt ci y ngha. Lo ny, mt ln
na, li cm mt xung sn.
- Mt con nga ci, y nhc li. Thi ta ng nhc
n m na, ko li mc ti xung a ngc.
Mavrandoni ng dy v qun xe iu quanh c
ci iu ng:
- Xin li, lo ni, ti v y. Pavli, theo tao.
Hai cha con dn nhau i qua trc mt chng ti
v lp tc bin vo trong ma.
Manolakas cng ng dy i theo h.
Kondomanolio ngi vo gh ca Mavrandoni.
- Ti nghip ng gi Mavrandoni! Y ni kh n
ni nhng bn ngay cnh cng khng nghe thy.
ng ta s tc ut m cht. Tht l mt bt hnh ln
ging xung nh ng. Mi hm qua thi, chnh tai ti
nghe thy Pavli ni vi b: "Nu con khng ly c
c y, con s t t!" Nhng kia u c thm g.
bo g vt mi cha sch.
- Ta i thi, Zorba nhc li. Mi mt li ni v
ngi n b ga li khi la lng lo ln ngn
ngt.
G bt u gy; ma khng d lm na.
- Vy th i, ti ng y ni.
Mimiko t trong gc vt ra, chun theo sau chng
ti.
Si lp lnh, nhng cnh ca rng rng nc,
155

nom en nhnh, nhng b gi nh b xch gi ra


bt c sn.
Mimiko ui theo, kh chm tay ti.
- Cho iu thuc, thy, g ni. Thy s may mn
trong tnh yu.
Ti cho g iu thuc. G cha ra mt bn tay gy
guc rm nng.
- Cho t la na !
Ti bt la cho g, g ht khi su vo phi v lim
dim mt, th ra ng mi.
- Sng nh vua! G lm bm.
- Ch i u?
n vn nh m ga. M ha s cho t thc n
nu ti loan tin m mt cu.
Chng ti ro bc. My h sng nhiu ch.
C lng va c tm mt, ti r r.
- Ch c thch m ga khng, Mimiko? Zorba th
di hi.
Mimiko khc khch.
- ng bn, lm sao ti li khng thch m? D
thng ti khng t trong cng chui ra nh mi
ngi khc sao?
- T trong cng? Ti kinh ngc hi li. Ch ni
vy ngha l th no, Mimiko?
- A, l t trong lng m.
Ti sng s. Ch c Shakespeare, vo nhng
khonh khc sng to nht, ti ngh, mi c th tm
ra c mt cm t mang tnh hin thc th mc
n th m t ci b n ti tm v nhp nha ca
156

s sinh n.
Ti nhn Mimiko. Mt g m to, ngy ngt v hi
lc.
- Ngy ngy, ch lm g, Mimiko?
- ng cho l th no? ti sng nh lnh cha!
Bui sng, ti thc dy, ti n mt mu bnh m
kh. Ri ti lm linh tinh gip mi ngi bt k
u, bt k vic g, ti chy vic vt, xe phn bn,
nh ng phn nga, ngoi ra, ti cn c ci cn
cu. Ti vi b c, m Lanio, chuyn ngh khc
mn. Cc thy th tt phi bit b, ai cng bit b.
Thm ch, ngi ta cn chp nh b na. Chiu
n, ti v nh, n mt bt xp, v ung mt cht
ru, nu c. Nu khng, ti ung y nc ca
Cha Tri cho bng cng nh ci trng, ri ng mt
mch!
- Vy ch khng ly v ch, Mimiko?
- Sao, ti y ? Ti u c in! ng bn i hi
ti ci g vy? Rng ti phi mang n vo thn sao?
n b th cn phi c giy dp. Ti kim u ra?
Nhn xem, ti i chn t y ny!
- Ch khng c ng ?
- ng bn coi ti l g vy? D nhin l ti c ch!
Nm ngoi, c mt ngi cht, b c Lenio lt ng
ca hn cho ti. Ngy l Phc Sinh, ti din ng i
n nh th, nhn thng vo thy t t. on ti ci
ra, eo ln c v v nh.
- Ch thch ci g nht, Mimiko?
- Trc ht l bnh m. i, sao m ti thch ci
157

mn ! Nng gin, nht l nu lm bng bt m


trng. Ri n ru. Sau na l ng.
- Cn n b th sao?
- X! n, ung v ng, th thi. Cn mi ci khc
ch l phin nhiu.
- Th cn m ga?
- , m cho ma qu, xin ni vi ng th, nu
ng bit th no l c li cho ng. Li li ng sau
ta, Xa tng!
G nh ba ln v lm du thnh gi.
- Ch c bit c khng?
- Ny , ti u c ngu di n th ! Do b , ti b
li snh sch n trng, nhng may sao, ti b st
pht ban v tr thnh thng ngy. y, ti thot khi
vng nh th !
Zorba chn ngy nhng cu hi ca ti. Lo
khng th ngh n iu g khc ngoi ngi n b
ga.
- Sp ny, lo nm ly cnh tay ti ni. Ri lo
quay sang ra lnh cho Mimiko i ln trc. Chng ta
c chuyn cn bn ring.
- Sp lo ni, y chnh l iu ti ch i sp
y. Ny, ng c lm danh ging nam nhi! Tri
t qu thn ban cho sp ming ngon lnh ny. Sp
c rng, tt lm, hy cn ngp vo i. Vn tay ra
m nm ly nng! To ha cho chng ta hai bn tay
lm g! nm bt! Vy th hy nm ly. i ti
thy bit bao nhiu n b. Nhng ci m gi
ga tri nh ny qu l loi lm qun siu nh!
158

- Ti khng mun rc ri! Ti cu knh p.


Ti bc bi v trong thm tm chnh ti cng khao
kht tm thn y ma lc va i qua bn ti nh
mt con th rng ng c, ngt mi x.
- Sp khng mun rc ri? Zorba sng st ku
ln. Vy xin cho bit, sp mun g?
Ti khng tr li.
- Cuc sng l rc ri, Zorba ni tip. Ch c cht
mi ht rc ri. Sng - sp c hiu ngha l g
khng? L ci tht lng v tm kim chuyn rc ri!
Ti vn khng ni g. Ti bit Zorba c l, ti bit
vy, nhng ti khng dm. Cuc i ti i chch
ng v s giao tip ca ti vi mi ngi gi y
tr thnh mt cuc c thoi n thun. Ti
xung cp n mc nu phi chn gia vic phi
lng mt ngi n b v c mt cun sch v
tnh yu, chc ti s chn cun sch.
- ng c tnh ton, sp, Zorba ni tip. Mc xc
nhng con s, p nhng ci bn cn th t i,
ng ca hiu tp ha li, ti xin sp. By gi l lc
sp sp cu ri hoc mt linh hn mnh. Nghe ti
y, sp, hy ly mt ci mi soa gi hai bng Anh
vo trong - tin vng y nh, v tin giy khng lm
la mt - v nh Mimiko chuyn n cho nng ga.
Dy n hc thuc iu cn ni: "ng ch m gi
n b nhng li chc mng tt p nht v chic
khn tay ny. ng y ni vt mn nhng tnh su.
ng cng ni b khi phi lo v chuyn con cu; d
n c mt, b cng ng phin lng, c ti y, b
159

ng s! ng ni t lc thy b i qua tim c ph,


ng m m tng t v ch c b mi cha c
cho ng". Th ! V ngay bui ti, sp n g ca.
Phi lm ngay st st ko l c hi. Bo nng l
sp b lc ng, tri ti m mt, sp mun mn
m chic n lng. Hoc gi sp bt thn b chng
mt, cn mt cc nc. Hoc tt hn na, sp mua
mt con cu khc mang n cho nng m rng: "B
nhn xem, y l con cu b mt. Chnh ti
tm thy cho b!" V nng ga - nghe y, sp nng ga s thng sp v sp s i vo ly
Cha Ton nng, gi ti c th ngi sau lng sp
trn con nga ci - cam oan vi sp, sp s i vo
Thin ng trn lng nga. Nu sp tm mt Thin
ng khc ngoi ci th chng c u, ngi
ng loi ti nghip ca ti . ng c nghe li m
thy tu ni, chng c Thin ng no khc u!
Hn chng ti ang n gn vn nh sng ph
v Mimiko th di v bt u ct ging ht ln ni u
su ca g:
Ht d nhm ru, h o n vi mt ong
Trai cn c gi, gi cn c trai!
Zorba xoc i cng di ro bc, i cnh mi
php phng. Lo t ngt dng li, ht mt hi di.
Lo nhn thng vo mt ti.
- Th no? Lo hi.
V khc khoi ch.
- Chng ny ri! Ti gay gt p.
V ro bc tht nhanh.
160

Zorba lc u v lm bm iu chi ti khng


nghe. Khi chng ti v n lu, lo ngi khoanh
chn, t cy santuri ln lng v ci u, trm ngm
suy tng.
Nh th, u gc trn ngc, lo ang lng nghe
v s bi ca v c la ly mt bi p nht v tuyt
vng nht trong tt c. Cui cng, lo chn xong v
bt u chi mt iu x lng, thnh thong, lo li
lic mt nhn ti.
Ti cm thy nhng g lo khng th hoc khng
dm pht biu bng li vi ti, lo ang ni ln bng
cy n santuri. Rng ti ang ph hoi i ti, rng
nng sng ph v ti l hai con cn trng ch sng
mt giy di nh mt tri ri cht i vnh vin.
Khng bao gi na! Khng bao gi na!
Zorba ng bt dy. Lo cht hiu ra rng lo ch
nhc cng v ch. Lo da ngi vo vch, chm
mt iu thuc v sau mt lt, lo ni:
- Sp ti s cho sp bit mt iu b mt m c
ln, mt hodja(1) ni vi ti Salonica... Ti s
th l vi sp, cho d n chng ch li g. Hi , ti
bn hng rong Macedonia. Ti vo cc lng bn
kim ch, truyn cc thnh, cnh kin trng v h tiu.
Do y, ti c mt ging ca him, ch thc l mt
con ha mi. Sp nn bit rng mt ging ca cng c
th chinh phc n b. M cc m y, c ci g m
khng nh h! C tri bit lng d h ra sao!
1

Ngi thnh thin Th Nh K.

161

Anh c th xu ma ch qu hn, g lng hay khp


khing, nhng nu anh c ging ht m i, n b
s m tt. Ti cng bn hng rong Salonica, thm
ch i c vo nhng khu Th Nh K. V loanh
quanh th no mt ph n Hi gio giu c, con gi
mt pasa (1) , li m ging ti n ni mt n mt
ng. Nng ku mt lo trng hodja n, biu lo
hai nm tin Th v ni: "Aman!(2) Gi hy n bo
tn Giaour (3)bn hng rong li y. Aman! Ti cn
gp hn, ti khng chu ni na!" Lo hodja n tm
ti: "Ny, chng trai Roumi", lo bo ti "i vi ta".
"Khng", ti tr li. "Lo mun a ti n u?",
"C ngi con gi mt vin pasa trong nh nc
sui ang ch con trong khu phng. i thi, ch b
Roumi!"
Nhng ti bit ban m, nhng khu Th, c
nhng cuc tn st dn d gio C c. "Khng, ti
khng i", ti ni - "Con khng s Thng sao,
Giaour? "Ti sao ti phi s?" - "Bi v, ch b
Roumi i, k no c iu kin ng vi mt ngi
n b m khng lm th, l phm trng ti. Con ,
nu mt ngi n b gi con n chung chn s
gi m con khng n; th linh hn con s b hy dit
! n ngy phn x cui cng, ngi n b y
1

Tng trn Th Nh K. (ND)

T tn thn Hi gio din t s khn cu hoc khut phc.

Ting Hi gio ngha l k d gio. c bit ch tn C c.

162

s th di trc mt Thng v ting th di y


s nm con xung a Ngc, bt k con l ai v bt
k mi vic tt con lm.
Zorba th di:
- Nu a Ngc c tht, lo ni, ti s b y
xung a Ngc chnh v l do y. Khng phi v ti
trm cp, git ngi hay phm ti ngoi tnh,
khng! Mi ci ch l g ht. Nhng ti s b y
xung a Ngc bi l mt m Salonica, mt
ngi n b ch i ti trn ging nng m ti
khng n. .
Lo ng dy, nhm la v bt u nu nng,
chun b ba n ca chng ti. Lo lic nhn ti v
mm ci khinh b.
- G ca mt anh ic th mun nm g cng
khng nghe thy, lo lm bm.
V ci xung, lo gin d thi m ci m.

163

9
Ngy ngn dn, tri mau ti v mi ngy v cui
chiu, lng ngi tr nn bt rt khng yn. Mt ni
kinh hong ban s chp ly chng ti - ni kinh
hong ca t tin ta khi thy mt tri mi ngy tt
mt sm hn trong nhng thng ma ng. "Ngy
mai, n s tt vnh vin", hn cc c t ta tuyt
vng ngh th v sut m run ry hi hng trn ni
thm i hoang.
Zorba cm thy ni lo u y su sc hn v
hoang s hn ti. trn trnh n, lo thng ch
ri khi hm m khi sao lp lnh trn bu tri.
Lo bt gp mt va than bn rt tt, t tro,
khng m lm v giu nhit lng. Lo hi lng v
lo hnh dung nhng li nhun ca chng ti
bin thnh bao iu tuyt iu: nhng chuyn i,
n b v nhng cuc phiu lu mi. Lo nn nng
ch ci ngy lo kim c mt gia ti v i cnh
ca lo ln - lo gi tin l "cnh" - bay i. Do
, lo thc trn nhiu m h hoy th nghim cc
h thng cp chuyn ch mini, khng ngng tm
dc chnh xc cho cc thn cy tri xung tht chm
- tht m, tht m nh do tay thin thn chuyn vn,
lo ni.
Mt hm, lo ly mt t giy ln cng my cy
bt ch mu v v ni, rng, tuyn chuyn ch,
164

nhng thn cy treo trn dy cp tri xung, mi


thn cy c hai cnh mu xanh da tri. Trong ci
vnh trn nh, lo v nhng con tu n cng nhng
thy th t xanh nh nhng con vt v nhng
thng thuyn ch y nhng thn cy mu vng.
Bn gc c bn tu s ming nh ra nhng di bng
hng trn ghi bng ch in hoa en nhnh: "V i
thay Thng v tuyt diu thay nhng cng trnh
ca Ngi!"
My hm nay, Zorba nhm la, lm ba n chiu
kh vi v, n xong l sp nga chy vo lng, ri
mt lt sau, cau c tr v.
- Bc li i u y, Zorba? Ti hi lo.
- Sp khi quan tm, lo p v chuyn sang
chuyn khc. Mt ti khi tr v, lo lo u hi ti:
- Liu c Thng khng nh - c hay khng?
Sp ngh sao, sp? V nu c - mi s u c th sp hnh dung Ngi ra sao?
Ti nhn vai.
- Ti khng a u, sp . Ti hnh dung
Thng y ht nh ti y. C iu l to hn,
khe hn, r di hn. V ngoi ra, cn bt t na.
Ngi ngi trn mt chng da cu m i v lu ca
Ngi l bu tri. N khng lm bng nhng can
xng c nh lu ca chng ta, m bng my. Tay
phi Ngi khng cm mt con dao hay mt ci cn
- nhng dng c cht tit y l dnh cho bn t
v bn ch hiu tp ha - khng, Ngi cm mt
ming bt bin m nc, ta nh mt m my
165

ma. Bn phi Ngi l Thin ng, bn tri l a


Ngc. Ny y, mt linh hn ti, nh nhoi, ti
nghip, trn nh nhng v mt chic o ngoi tc l thn xc - v run ry. Thng nhn n,
ci thm nhng ngi sm vai qu s. "Li y",
Ngi tht, ti y, khn kip!" V Ngi bt u
tra vn. Ci linh hn trn trung ph phc di chn
thng . "Xin r lng thngt". N ku, "con l
k c ti". V n lin thong k l ti li ca mnh,
mt thi mt xc, bt tn. Thng cho th l qu
, Ngi ngp. "Tri t, thi i!" Ngi qut "Ta
nghe pht ngy ri!" Xot! Op! Mt nht bt bin v
Ngi ra sch ti li. "Xo i cho khut mt ta,
chy sang Thin ng i!" Ngi bo linh hn n.
"Pierre, cho c ci sinh linh b bng ti nghip ny
vo nt". Bi v, sp bit , Thng l mt ng
cha t v i v lm mt cha t c ngha l tha
th!
Ti nh l ti hm y ti ci khi Zorba tun ra
bi lon ngn su sc ca lo. Nhng ci "t cht
cha t" ca Thng dn hnh thnh v chn
mui trong ti, t bi, i lng v ton nng.
Mt bui ti khc, tri ma, chng ti ang ngi
trong lu, ci mnh trn bp l nng ht d, Zorba
quay sang nhn ti hi lu nh th c g mi mt
iu b n ln no . Cui cng, khng nn mnh
c na, lo ni:
- Sp , ti mun bit sp c th thy ci qui g
ti, ti sao sp khng xch tai ti lng ra ngoi? Ti
166

k vi sp rng ngi ta gi ti l Nm Miliu v


i n u ti cng ph phch tan hoang... Cng
vic ca sp s tiu tan. Hy tng c ti i!
- Ti thch bc, ti p. C bit th thi.
- Nhng sp, sp khng bit rng c ti khng
ng cn lng sao? C th n hi qu nng, hoc
hi qu nh, nhng chc chn l khng ng trng
lng cn phi c. y nh, ni iu ny th sp s
hiu: bao ngy m nay, ci m ga n khng
cho ti yn. Khng, ti khng nhm cho phn ti,
khng, ti xin th khng phi th. Ma qu bt m i,
ring phn ti th ti ni vy . Ti s khng bao
gi ng ti m, l ci chc. ti khng hp "gu"
m... Nhng ti khng mun b ph m, khng ai
c hng. Ti khng mun m m m v v
mt mnh. Nh th tht khng phi, sp ; ti khng
chu ng ni ngh . Cho nn, m m, ti c
tha thn quanh vn m - chnh v th m sp
thng thy ti bin mt v sp c hi ti i u.
Nhng sp c bit ti sao khng? xem c ai n
ng vi m th u c ti mi th thi c.
Ti bt ci.
- ang c ci, sp! Nu mt ngi n b phi
ng l loi mt mnh th li ti n ng chng ta. Tt
c chng ta s phi phc trnh vo ngy phn x
cui cng.
- Thng s tha th mi ti li nh ln trc
chng ta tng ni Ngi sn sng lia mt nht
bt bin.
167

- Nhng ci ti ny th Ngi s khng tha th


u. Tai ha cho g n ng no c hon cnh ng
vi mt ngi n b m khng lm th! Tai ha
cho ngi n b no c th ng vi mt ngi n
ng m li khng lm th! Hy nh ly nhng li
ca lo hodja!
Lo im lng mt lt.
- Mt ngi cht ri c th sng li c
khng?
Lo t ngt hi.
- Ti ngh l khng, Zorba .
- Ti cng vy. Nhng nu c, th nhng k ti
va ni ti, nhng k khng chu phc v, nhng k
o ng, sp th on xem chng tr li ci trn
di hnh dng g? Di dng nhng con la!
Lo li im lng v suy ngh. Ht nhin, mt lo lp
lnh.
- Bit u, lo ni, phn khch vi pht hin mi,
c th tt c nhng con la ta nhn thy trn th gii
ngy nay chnh l nhng ngi , bn ph nhn,
bn o ng, kip trc l n ng v n b, ng
thi li khng phi th. V chnh v th m chng
lun lun hu. Sp ngh sao?
- Rng c bc khng cn lng, Zorba , ti
ci p. Ly cy santuri xung i.
- Ni sp ng gin, ti nay chng santuri g ht.
Nu ti tip tc ni, ni to lao, sp c bit ti sao
khng? Bi v ti c bit bao iu lo ngh chng cht
trong u. Ci ng hm mi - ma qu bt n i! 168

ang sp lm ti ln tit. Th m sp li bo ti chi


santuri.
Ni on, lo ci nhng ht d ra khi ng tro,
a cho ti mt nm v rt ru raki y ly ca
chng ti.
- Cu Thng nghing bn cn v bn phi,
ti ni v cng ly.
- V bn trn Zorba cha li, v bn tri! Cho n
nay, bn phi ch sn sinh ra ci g tt p c.
Lo nc mt hi cn ly la lng v nm ln
ging.
- Ngy mai, lo ni, ti s cn n ton b sc lc
ca mnh. Ti s phi chin u vi c ngn tn qu
d. Chc ng ngon.
*
Hm sau, t t m sng, Zorba bin xung
m. m th tin su thm trong vic m ng
hm theo va than tt. Nc r qua trn hm v h
li b bm trong bn.
Cch y hai hm, Zorba yu cu nhiu thn
cy chng l, cng c ng hm. Nhng lo
vn khng yn tm. Nhng ct chng khng ln
nh yu cu v, vi ci bn nng su sc khin lo
cm thy mi iu xy ra trong th m cung di
t ny nh chnh trong thn th mnh, lo ng ng
rng nhng ct chng khng ly g lm an ton.
Lo c th nghe thy nhng ting rng rc rt nh
169

m nhng l tai khc cha tip nhn c - nh th


nhng ct ko chng trn ang rn xit di sc
nng.
Mt iu na lm tng thm ni bn chn ca
Zorba ngy hm y. ng lc lo sp sa xung
hm th cha Stephanos, thy t t ca lng ci la
i qua, hi h phng n tu vin bn cnh lm l
lm chung cho mt n tu s ang hp hi. May sao,
trc khi cha o ni vi lo, Zorba cn th gi
nh xung t ba ln v t vo mnh.
- Cho cha! Lo nhn nh p li li cho ca
thy t t, lo ni thm, ging hi nh hn:
- Cu sao li nguyn ra ca nh ngi nhm
vo ta!
Mi than linhit v t phn bc ln nng nc. m
th khi s cng c nhng x rm trn hm.
Zorba cho h mt cch cc cn, cu knh. Lo xn
tay o ln, bt tay vo vic.
Tuy nhin, lo cm thy nhng s ph php xua
t ma y vn cha , cho nn lo i xung ng
hm mi, lng bt rt.
Khong mi hai ngi ang bt u cuc va
mi v nh ng than di chn, nhng ngi
khc ly xng xc ln nhng xe gong nh ch ra.
t nhin, Zorba dng li, ra hiu cho m th
dng theo v dng tai ln. Nh ngi k s nhp
lm mt vi con nga, thuyn trng vi con tu,
Zorba cng ha ng vi m. Lo c th cm
thy nhng phn nhnh ca ng hm nh nhng
170

mch mu trong da tht mnh v nhng g khi than


en khng th cm thy c, Zorba cm thy vi
s sng sut hu thc ca con ngi.
Sau khi chm ch lng nghe bng i tai to lng
l, lo ng vo ng hm. ng lc , ti ti. Ti
chong tnh gic nh do mt linh cm no ,
nh c mt bn tay thc y. Ti sp nga mc
qun o ri lao ra m khng h bit ti sao mnh li
ht h ht hi th, cng chng bit mnh i u.
Nhng, thn th ti khng ngn ng i vo con
ng dn ti m. Ti n vo lc Zorba ang lo u
lng nghe v ng nhn.
- Khng c g, sau mt lc, lo ni. C mt lc, ti
tng... Khng sao. Lm vic i, cc cu.
Lo quay li, trng thy ti v lin mm mi:
- Sp lm g y sm th?
Lo n bn ti.
- Sao sp khng ln trn kia ht th cht khng
kh mt m, sp? Lo th tho. Hm khc, sp hng
n y i do.
- C chuyn g th, Zorba?
- Chng c g... Ti hoang tng y thi. Sng
nay ra ng, ti ng phi mt ng thy tu. Thi, sp
i i.
- Nu c g nguy him m ti li b i th tht xu
h .
- Phi, Zorba p.
- Bc c i khng?
- Khng.
171

- Vy th sao ti li phi i?
- Zorba phi lm g, l mt chuyn, lo bc bi
p, nhng ngi khc phi lm g, li l chuyn
khc! Nhng nu sp cm thy b i l ng xu h
th sp ng i. Hy li y. l vic ring ca
sp!
Lo cm ly mt chic ba nng v king chn
ng my ci inh vo nhng x trn. Ti nhc
cy n t mt ci ct v i ti i lui trong bn,
nhn vo va than en lp lnh. Hn l hng triu
nm trc y, nhng khu rng mnh mng b
nut chng y.
Tri t tiu ha v bin i con ci ca n. Cy
bin thnh linhit, linhit thnh than, Zorba n...
Ti treo tr li cy n ci inh v quan st
Zorba lm vic: Lo hon ton b cun ht vo
nhim v, khng ngh n bt c iu g khc, lo
ha lm mt vi t, vi cy cuc v vi than. Lo
lin kt vi cy ba v inh trong cuc u tranh vi
g. Lo au n vi ci trn hm vng xung. Lo
u vi sn ni ly than ca n bng mu tr
v sc mnh. Zorba c th d bt trng mch than
vi mt bn nng chc chn khng th lm ln, v
lo khn kho ging n vo nhng ch n yu nht
v c th b chinh phc. V nh ci b ngoi ca lo
by gi, mnh trt y bn t, ch thy hai lng
trng con ngi long lanh, ti thy lo nh ngy
trang bng than, bin thnh than c th tip cn
k ch bt ng v thm nhp vo tuyn phng th
172

bn trong ca n.
- Hoan h, Zorba! Tin cng i! Ti ku ln, say
m trong mt nim thn phc hn nhin.
Nhng thm ch lo cng khng ngoi li nhn.
Lm sao lc lo c th ni chuyn vi mt con
mt sch ch bit cm trong tay mt mu bt ch
khn kh, thay v quai ba? Lo ang bn, lo
khng mun ni. "ng c ni vi ti khi ti ang
lm vic", mt bui ti, lo bo vy, "ti c th gt
tong ln y!" - "Gt , Zorba? Ti sao?" "y, sp
li "ti sao" vi "th no" ri! C nh tr con y!
Lm sao ti c th gii thch c? Ti thng
hon ton b cng vic chon ht mnh, cng thng
t u n chn v gn cht vo , hay vo than,
hay vo cy n santuri. Nu sp thnh lnh chm
vo ti hay ni vi ti v ti c quay li, ti c th
cu gt. , sp hiu cha?"
Ti nhn ng h. Mi gi.
- n gi ngh n tra, cc bn! Ti mi.
Cc bn lm vic qu gi ri.
m th lp tc nm dng c vo mt gc, lau
m hi trn mt v chun b ra khi hm. Hon ton
cun ht vo cng vic, Zorba khng nghe thy g.
Ngay c nu c nghe thy, lo cng khng nhc
nhch khi .
Mt ln na, lo li lo u lng nghe.
- Khoan mt lt, ti bo m th, ht iu thuc
.
Ti lc ti trong khi anh em ng xung quanh.
173

t nhin , Zorba git ny mnh. Lo dn tai vo


vch ngn ca ng hm. Di nh sng ca
nhiu ngn n t, ti thy ming lo h hc, rm
r.
- C chuyn g y, Zorba?
Nhng ngay lc , ton b trn hm nh rung
ln trn u chng ti:
- Ra khi y! Zorba tht, ging khn i. Chy i!
Chng ti lao tr li v pha ca ra, nhng cha
n khung g th nht th li nghe thy mt ting
rc th hai to hn trn u. Trong khi , Zorba
nng mt thn cy ln chm vo nh mt tr
chng lp x kp ang rn xung. Nu lo nhanh
tay lm kp, cy chng c th trn hm thm my
giy na, cho chng ti th gi chy thot.
- Chy i! Zorba li la, nhng ln ny ging lo
nghn nghn nh th pht ra t lng t vy.
Vi s nht s thng xm chim con ngi
trong nhng lc gay cn, tt c chng ti o ra,
qun pht Zorba. Nhng sau vi giy, ti nh thn
li v chy tr vo ng hm.
- Zorba! Ti go ln, Zorba!
Ch t ti cng ngh l mnh go ln. V sau, ti
hiu ra rng ting ku khng thot ra khi c
hng ti. Ci s bp nght ting ti.
Ti xu h chn ngi. Ti dang hai tay nhy b
v pha lo. Zorba va dng chc cy tr ln v
ang chy trt trn bn v pha ca ra. B nho
b nho trong bng ti, lo va phi ti v ngu nhin
174

chng ti ng vo vng tay nhau.


- Chng ta phi ra khi y! Lo ht ln. Chy i!
Chng ti ra ti ch nh sng. m th tht m
t li ca hm v ang ng vo trong.
Chng ti nghe thy mt ting gy vn th ba to
hn, nh ci cy b nh toc trong dng bo. Ri
thnh lnh mt ting rm gh s nh sm n, lm
rung c sn ni, v ng hm sp xung.
- Ly Cha ton nng! m th th tho, lm du
thnh gi.
- Cc ngi b c cuc xng trong ri! Zorba
gin d la.
m th nn thinh. Ti sao cc ngi khng
mang theo? Lo li tc ti qut. Ti dm chc l cc
ngi i ra qun! Mt toi c ng ng c h?
- i Zorba, y khng phi lc bun phin v my
ci cuc, ti xen vo can. Ta hy ly lm sung
sng v tt c u lnh ln nguyn vn! Cm t
bc, Zorba, v tt c chng ti chu n bc cu
mng.
- Ti ang i y! Zorba ni. i rng c rut.
Lo ly ci ti dt lo t trn mt phin ,
m np v ly ra mt khc bnh, -liu, hnh, khoai
ty luc v mt bu ru nh.
- No, cc cu, ta n thi, lo ni, ming nhm
nhom.
Lo ngn ngu rt nhanh, nh th va t ngt
tiu hao nhiu sc lc, gi mun bi b li.
Lo chi u v pha trc m n, chng ni
175

chng rng. Lo cm ly bu ru, nga c cho


ru chy ng c xung cung hng kh chy.
m th cng ly li can m, m ti dt v bt
u n. H ngi xp bng quanh Zorba, va n va
nhn lo.
H mun ph phc di chn lo v hn tay lo,
nhng h bit lo vn tnh cc cn v k l, nn
khng ai m lm mt c ch g.
Cui cng, Michelis, ngi ln tui nht c b ria
rm chm bc quyt nh ln ting:
- Nu khng c thy y, thy Alexis phc hu,
chc con ci chng ti gi y thnh tr m ci.
- Im i! Zorba nhm nhom ni, v khng ai dm
ho he mt li no na.

10
"Vy th ai to ra ci m cung y ca phn vn
do d, ci in th y ca kiu sa, ci bnh cha ti
li y, ci cnh ng vi mun ngn ht ging lc
la, ci cng vo a Ngc, ci lng qu y trn
xo quyt, ci th thuc c ngt nh mt ong, ci
dy xch ct cht chng sinh vo ci trn ai ny: n
b?"
Ti ngi trn mt t cnh l than, chm ri v
lng l chp bi ca Pht gio y. ti th ht cch
ph php ny n cch ph php khc, c xua ui
khi tm tr hnh nh mt tm thn n b m
176

nc ma m ma thu ny, m no cng diu qua


diu li trong khng kh m t trc mt ti vi
cp mng un o. T khi sp hm, ht cht, ti cm
thy nng ga ro rc trong mch mu ti. Nng
ku gi ti nh mt con th hoang, khn thit v y
trch mc.
- n y! n y! Nng ku. Cuc i qua mau
nh nh chp. n mau, mau ln, no, ko ri li
qu mun !
Ti tha bit l Mara, nht c Qu, di
dng mt ph n i ngon, mng mng. Ti c
chng li. Ti mit mi vit cun c Pht nh cch
nhng ngi mng mui trong hang ly nhn
khc hoc dng mu v trng v nhng con th
i hung d rnh m quanh h. Bng cch khc v
v nhng con th y, h cng gng sc ng inh
chng tht cht trn vch .
Nu h khng lm th, chng s nhy ti v h.
T hm ti sut b t cht, nng sng
ph khng ngng qua li trong khng kh hng hc
bao trm ni c n ca ti, vy gi ti v nh
mng gi tnh.
Ban ngy, ti mnh, u c linh li v ti c th
nh bt nng ra. Ti vit chuyn Ma Vng ci
dng hin ra trc c Pht nh th no, n ha
thnh n b p i v rn chc vo u gi nh tu
kh hnh ra sao, lm th no c Pht thy c
him nguy huy ng tt c nng lc v nh bi Ma
Vng.
177

Mi cu ti vit u khin ti thm nh nhm, ti


can m ln, ti cm thy Ma Vng ang rt lui, b
xua ui bi php mu tr t ca ngn ng. Ban
ngy, ti chin u vi tt c sc lc mnh, nhng
ban m, tm tr ti bung v kh, ca lng b ng
v sng ph ln vo.
Sng ra, ti thc gic, i bi v kit lc. V cuc
u tranh li bt u. Khi ti ngng u ln khi tp
giy th x chiu, nh sng b xua i, bng ti t
ngt chp ly ti. Ngy ngn dn. Sp ti Nol. Vi
tt c sc lc, ti lao vo cuc u. Ti t nh: ta
khng n c. Mt sc mnh ln, nh sng ban
ngy, cng chin u, cng c khi tht bi, khi chin
thng. Nhng n khng h tuyt vng. Ta cng
tranh u v cng hy vng vi nh sng!
Ti thy hnh nh - v ngh ny khin ti thm
can m - trong khi chin u chng li nng ga,
ti cng tun theo mt nhp iu chung v i. Ti
ngh: vt cht xo quyt chn ci thn th ny
lm ngui dn v dp tt ngn la le li trong ti. Ti
t nh: ci sc mnh bt dit bin vt cht thnh
tinh thn, l thuc v thn thnh. Mi ngi mang
trong mnh mt yu t ca cn lc thn thnh v v
th, c th chuyn ha bnh m, nc ung v tht
thnh t tng v hnh ng. Zorba c l: "Cho ti
bit anh lm g vi ci anh n, ti s ni cho anh
bit anh l ngi nh th no".
V nh th, ti lao tm kh t ra sc bin ci ham
mun nhc dc mnh lit y thnh truyn c Pht.
178

- Sp ngh g vy, sp? Trng sp nh lc thn tr,


Zorba ni vi ti vy vo m Nol. Lo tinh , bit
ti ang phi u vi con qu no.
Ti gi b khng nghe thy. Nhng Zorba u c
b cuc d dng th.
- Sp cn tr, sp , lo ni.
Ri t nhin, ging lo tr nn chua cht v gin
d.
- Sp cn tr v kh mnh m do dai, sp n
ung tt, ht th khng kh sng khoi ca bin v
tch ly nng lng - nhng th hi sp lm g vi
tt c nhng ci ? Sp ng mt thn mt mnh,
tht ng tic cho nhng nng lng y! m nay,
sp n i - phi, ng n o mt th gi na!
Sp , mi s th gian ny u n gin. Ti phi
ni vi sp bao nhiu ln na? Cho nn ng c
lm phc tp s i!
Bn tho cun c Pht m trc mt ti v
ti lt tng trang trong khi nghe Zorba ni; ti thc
rng nhng li ch cho ti mt con ng i m
bo, hp dn v rt ngi. Li l qu Mara, tn mac xo tr, ln ting gi ln na.
Ti lng nghe, khng ni mt li, v tip tc chm
ri gi cc trang bn tho. Ti hut so che giu
xc ng. Nhng thy ti khng ni, Zorba cht ku
tong ln.
- m nay l m Ging Sinh, bn i, mau ln,
hy n trc khi nng i l nh th. m nay,
Cha Kit ra i, sp , sp cng phi i m ra tay
179

lm php l ch!
Ti bc mnh ng dy.
- ri, Zorba, ti ni. Mi ngi i theo khuynh
hng ring ca mnh. Con ngi ging nh mt
ci cy. C bao gi bc ci ln vi cy v v n
khng ra qu anh o khng? Vy th chm dt
nh! Sp na m ri, ta hy n nh th chnh
mt xem Cha ra i.
Zorba ko chic m dy ma ng ln u.
- Thi c, lo ni, v kh s. No th i! Nhng
ti mun sp nn bit rng Cha Tri s hi lng
hn nhiu nu sp n nh m ga m nay nh
thng ng thin thn Gabriel. Nu trc kia Cha
Tri cng i theo con ng nh sp th Ngi t
chng bao gi ti c nh c M Mary v Cha
Kit t chng bao gi ging sinh. Nu sp hi ti
c Cha Tri theo con ng no, ti xin tha:
con ng dn n nh Mary.
Mary chnh l nng ga .
Lo lng l v hoi cng ch ti tr li. Lo y
ca bc ra ngoi. Lo gin d p u chic can
xung si.
- Phi, lo khng khng nhc li, Mary chnh l
nng ga.
- No ta i! Ti ni. ng c ln ting.
Chng ti si bc nhanh trong m ng. Tri
trong vt, sao l lng trn khng trung, thp v to
nh nhng qu cu la. Trong khi chng ti i dc
theo b bin, m ging nh mt con th ln en s
180

nm di bn m nc.
"T m nay", ti t nh "nh sng m ma ng
y li s bt u chin thng. Nh th n sinh
ra m nay cng vi Cha Hi ng".
Tt c dn lng chen chc trong lng nh th m
p v thm ngt. n ng ng ng trc v n
b chp tay ng ng sau. Thy t t Stephanos
cao ln ang trong mt tnh trng bc tc sau tun
chay bn mi ngy. Vn chic o l nng bng
vng, ng si cng chy lng xng y , vung vy
chic bnh hng, ht ht c ging v ch mong cho
chng n lc Cha ra i v nh chn mn xp
m c, xc xch thm ngon v tht sy. Nu Kinh
Thnh vit: "Hm nay, nh sng ra i" tri tim con
ngi t chng rn rng xc ng. Ci y t
chng tr thnh mt huyn thoi v chinh phc th
gii. N ch m t mt hin tng vt l bnh thng
v t chng kch thch tr tng tng ca chng
ta - ti mun ni linh hn chng ta. Nhng ci nh
sng ra i gia ma ng li tr thnh mt hi nhi
v hi nhi li tr thnh Cha tri, v hai mi
th k nay, linh hn chng ta nui nng n . . .
Nghi thc thn b chm dt sau na m mt
cht.
Cha Kh ging sinh. Dn lng, sung sng
nhng i mm, chy v nh n tic v cm thy
tn y rut ci huyn b trong s hin thn ca
Cha. Ci bng l nn mng vng chc; bnh m,
ru, tht l nhng th thit yu u tin; ch bng
181

bnh m, ru v tht, ngi ta mi to ra Cha tri


c.
Sao lp lnh, to ln nh thin thn, trn mi vm
mu trng ca nh th. Di Ngn H nh mt dng
sng vt ngang bu tri t bn ny sang bn kia.
Mt v sao xanh bic nhp nhy trn u chng ti
nh mt vin ngc bch. Ti th di, trn ngp xc
ng.
Zorba quay sang hi:
- Sp ny, sp c tin th khng? Tin rng Cha
Tri hin thn thnh ngi v ra i trong mt ci
chung b? Sp c tin th khng, hay sp ch giu
chng ti m thi?
- Tht kh ni, Zorba , ti p. Ti khng th
khng nh l mnh tin m cng khng th ph nh.
Cn bc th sao?
- Ti cng khng th ni l ti tin. D cht ti cng
khng th ni vy. Sp bit y, do b nghe b ti
k truyn c tch ti khng tin mt li no. y th m
ti vn run ln v xc ng, ti ci v ti khc, y
nh th ti tin l tht. Khi cm ti mc ru, ti b
hn nhng truyn y, thm ch cn hay ci giu
na; nhng by gi v gi - c l ti m o t,
phi khng, sp. - cch no , ti li tin nhng
truyn y... Con ngi tht khng th hiu ni!
T ny chng ti i theo con ng dn n
nh maam Hortense v lc ny chng ti bt u
phng nh hai ch nga i nh hi thy tu
nga.
182

- Nhng ng cha linh hn tht lu c, sp thy


khng! Zorba ni. H nm bao t mnh, vy lm sao
mnh thot c. Trong bn mi ngy, h bo, cc
con khng c n tht, khng c ung ru: ch
n chay thi. Ti sao? cho ta thm ru, thm
tht n ho hon mn mi. i, nhng con ln bo
y, h bit mi ngn ca tr chi!
Lo cng i nhanh hn na.
- Mau ln, sp, lo ni. Con g ty hn va chn
ti.
*
Khi chng ti ti phng b ch tt bng ca chng
ti, cn phng c ci ging ln y cm d, chng
ti thy bn n ph mt tm khn trng v trn l
con g ty bc hi nm nga, hai chn ging ra. L
than ta ra mt hi nng m du.
Maam Hortense cun tc xong, m mc chic
o di mu hng lt vi ng tay thng v ng-ten
sn. Quanh ci c nhn nheo l mt di ruybng mu vng hong yn rng khong hai ngn
tay. Ngi m sc m nc hoa cam.
Mi s trn th gian ny sao m tng hp ti
mc hon ho, ti ngh thm. Sao m th gian xng
hp n th vi tm hn con ngi! Ny y, m ca
k gi tng sng mt cuc i ht sc phng ng
v nay, tri git n b bin hiu qunh ny, m tp
trung trong cn phng khn kh ny tt c tr lng
183

nng m v n cn thn thnh ca cht n.


Ba tic thnh son v chun b chu o, l than
hng, tm thn trang im son phn, mi nc hoa
cam - tt c nhng lc th vt cht nh b v rt
ngi y sao m nhanh chng v n gin bin
thnh mt nim vui tm linh ln!
Tim ti bng nhin p rn trong lng ngc. Trong
ci bui ti long trng ny, ti cm thy mnh khng
hon ton c n y, trn di b bin hoang vu
ny.
Mt con ngi y n tnh hin dng, du dng v
kin nhn ang i n vi ti: nng l m, l ch gi,
em gi, l v. V ti trc nay vn ngh mnh chng
cn g, cht cm thy mnh cn tt c.
Zorba chc cng cng chung mt cm xc nh
vy, v chng ti va vo bung l lo lao ngay ti
m ca k phn son le lot v m gh ly m.
- Cha Kh ging sinh! Lo ku ln. Xin cho
nng, ging ci!
Lo quay sang ti, ci.
- Thy khng, sp, n b tht l mt sinh vt
ranh ma! n Thng h cng c th mn trn
phnh ph c!
Chng ti ngi vo bn v ngu nghin n ung.
Th xc chng ti tha mn v linh hn ro rc
khoi cm. Zorba li tr nn hot bt.
- n ung i, lo lun ming ku ln. Nhu nht
i, sp, v si ni ln. Ht ln, sp, ng bn cng
phi ht nh bn mc ng: "Vinh danh ci g cao
184

nht... Vinh danh ci g thp nht..." Cha Kit ra


i, l mt iu gh gm, sp bit y. Ct ting
ht ln cho Cha tri nghe thy v hoan h.
Lo hon ton phn chn tr li v khng cch
no hm c lo.
- Cha Kit ra i, Solomon thng tu ca ti,
nh co giy khn kh ca ti! ng c qu t mn!
Ngi c ra i hay khng? Tt nhin l c, ng
c d hi. Nu ta ly mt ci knh hin vi soi vo
nc ta ung - mt hm c tay k s bo ti th - ta
s thy, y ni, nc y nhng con b li ti mt
thng nhn khng thy. Trng thy b, sp s
khng dm ung. Khng dm ung th ri cht kht.
p nt ci knh hin vi i, sp, l b li ti s bin mt
v sp c th ung cho kht.
Lo quay sang ngi bn le lot ca chng ti,
nng ly ru y v ni:
- Bouboulina rt thn yu ca ti, cu chin hu
ca ti, ti xin nng ly ny chc mng em! Ti
tng thy nhiu hnh chm ng n trong i, chng
c gn nhng mi tu, tay m ngc, mi m
sn cht. Chng lnh nh khp cc mt bin,
vo mi hi cng v khi tu mc nt, chng ln t
lin v cho n mn kip, nm l da vo tng mt
qun ru dn chi, ni cc thuyn trng thng
ti nhu. Bouboulina ca ti, m nay, trn b bin
ny, khi bng y nhng ru ngon tht bo v
mt m to, ti thy em ging nh hnh chm mi
mt con tu ln. V ti l hi cng cui cng em gh
185

vo, ti l qun ru cc thuyn trng vin dng


thng ti nhu. Hy li y, da vo ti, h bum
xung! Ti ung ly ru vang Crete ny mng em,
nng tin c ca ti!
XC ng v khut phc, maam Hortense ng
u vo vai Zorba, bt u khc.
- Sp c xem y, Zorba th thm vo tai ti, bi
din t hoa m ca ti sp gy rc ri cho ti. m
nay m s khng chu th cho ti i u. Nhng,
sp bit , ti vn hay i ngi cho nhng k ti
nghip, phi, ti thng hi h! Cha Kit ra i!
Lo h to vi nng tin c ca lo. Chc sc khe
chng ta!
Lo lun cnh tay xung di cnh tay n ch
nhn ca chng ti v h nc mt hi cn ly, hai
cnh tay qun ly nhau, mt nhn mt say m.
Tri hn gn sng khi ti hai ngi li cn
phng ng xinh xn m p vi chic ging v ln
ng tr v. Dn lng n ung no say v gi
y, thn lng ng yn, ca ng then ci di mn
sao ma ng.
Tri rt, sng bin gm, ngi sao mai tinh nghch
nhy mt ng ng. Ti men theo m nc, a
nghch vi sng. Sng o ln nh t t ti v ti
chy git n trnh. Ti sung sng v ti t nh:
"y l hnh phc thc s: khng tham vng g ht
m vn lm vic nh tru nga, ta h c mi tham
vng. Sng xa mi ngi , khng cn n h , m
vn thng yu h . Tham gia cc cuc vui nhn l
186

Ging Sinh v sau khi n ung no say, trn i mt


mnh, xa mi cm by, c c tri sao trn u, bin
bn phi v t lin bn tri, v t nhin, thc
ra rng trong tim ta, cuc i hon thnh php
mu ti hu ca n: n tr thnh mt truyn thn
tin".
Ngy li ngy tri qua. Ti c gng lm ra v kin
cng. Ti h ht v lm tr h, nhng trong thm
tm, ti bit mnh bun. Trong c tun l hi h ny,
nhng hi c tri dy v dng y ngc ti ting
nhc xa xa cng hnh nh nhng ngi yu du.
Mt ln na, ti thm tha ci chn l ca cu tc
ng c: "Tim ngi l mt con mng y mu".
Nhng ngi thn yu qu c lao mnh xung b
con mng ny ung mu v nh li hi sinh;
h cng thn thit vi ta bao nhiu h cng ung
mu ta nhiu by nhiu.
m cui nm. Mt by tr lng mang mt con
tu giy ln n k chng ti v ct ging lnh lt,
vui v ht khc Kalanda(1) .
Thnh Basil v i t thnh ph qu hng
Caesarea n...
Ngi ng y trn ci bi nh ca o Crere
ny, bn bin mt mu xanh chm. Ngi ta ln cy
trng v cy trng t nhin y hoa l. Bi ht
nm mi vang ln.
1

Bi ht nm mi,

187

Chc cc o hu C c mt nm mi hnh
phc!
Gia ch, cu cho nh ngi y la, du -liu v
ru vang;
Cu sao phu nhn thnh cy ct tr bng cm
thch chng mi nh; Cu cho lnh n ly
chng, sinh chn trai mt gi;
Cu sao n trai y gii phng Constantinople,
kinh thnh ca cc vua ta!
Zorba lng nghe, m say. Lo v ly ci trng ca
l tr, nh nh in.
Ti lng lng nhn v nghe, khng ni g. Ti cm
thy mt chic l na rt khi tim ti; li mt nm
tri qua: Ti tin thm mt bc na v pha ci
vc en ngm.
- Sp lm sao th? Zorba hi trong qung ngng
gia lc nn trng v ht ht c ging cng l tr.
Lm sao th, ng bn? Nom sp gi i n my
tui, mt th xm ngot. Gia lc ti li tr thnh
mt thng b con, ti li sinh ra ln na nh Cha
Kit. Chng phi mi nm Ngi li sinh ra mt ln
sao? Ti cng th!
Ti nm vo ging, nhm mt li. m nay, lng
ti ang trong mt trng thi cung di; ti khng
mun ni.
Ti khng ng c. Ti cm thy ti phi minh
gii mi hnh ng ca mnh ngay m nay. Ti
duyt li ton b i ti, thy n nht nho, khng
188

u vo u v phn vn nh mng tng. Ti


chim ngm n mt cch tuyt vng. Nh mt m
my xp b gi trn cao thc ti, i ti lun lun
chuyn dng. N tan ri li hp, bin hnh - n ln
lt l mt con thin nga, mt con ch, mt con
qu, mt con b cp, mt con kh - v m my
khng ngng b x t ti. Gi tri x n i, quyn
sc, cu vng.
Rng sng. Ti khng m mt. Ti ang rng tp
trung ht sc lc vo iu khao kht chy bng l
t ph ci v cng ca tm tr dn su vo
dng knh ti tm, nguy him cun tri tng git
ngi ra ha vi i dng. Ti ang ho hc
mun x toang tm mn xem nm mi s mang
n cho ti nhng g.
- Cho sp. Chc nm mi hnh phc!
Ting Zorba ko ti v tri t mt cch th bo.
Ti m mt va ng lc trng thy Zorba nm
qua ca lu mt qu lu to tng. Nhng ht ca
n trong nh hng ngc bn ra n tn ging ti.
Ti nht my ht, n, thy mt n tn c hng.
- Ti mong sao chng ta ht bc cho cc kiu n
cp i! Zorba vui v ku ln. Lo tm ra, co
ru nhn nhi v mc b p nht - qun vi
xanh lam v vt tng vi th dt ly, ngoi khoc
thm mt chic o da d lt mt na. Lo i chic
m Nga chm u bng lng cu caracun v vut
ria vnh ln.
- Sp ny, lo ni, ti sp lm mt cuc ra mt
189

nh th vi t cch l i din Cng ty. h ngh


chng ta l hi vin Hi Tam im th chng c li
cho m. Ti s chng mt g, m li c tr tiu
khin.
Lo ci xung v nhy mt. C th ti s gp m
ga cng nn, lo th thm.
Ly Cha, li ch ca Cng ty v sng ph kt
hp hi ha trong tm tr Zorba. Ti nghe thy ting
chn lo xa dn. Ti vng dy. Ba php mt
thing, hn ti li b nht trong nh t v xc ln
na.
Ti mc qun o v i xung b nc. Ti ro
bc. Ti vui v nh va thot khi mt him nguy
hoc mt ti li. Mong c tc mch ca ti nh di
mt t m tm hiu trc tng lai bng c v nh
mt ti phm thnh.
Ti nh li mt bui sng ti pht hin thy mt
ci kn trong v mt thn cy, ng lc con bm
c thng mng bc, sp sa chui ra. Ti i mt
lc, nhng mi khng thy n xut hin v ti m
nn nng. Ti bn ci xung, h hi si m n. Ti
c si m n tht nhanh v php l bt u din ra
trc mt ti, nhanh hn quy lut t nhin. Mng
bc m, con bm t t b ra v mi mi ti khng
th qun c ni khip hi ca mnh khi thy i
cnh n rm r gp li pha sau; con bm khn
kh run ry ton thn c m cnh ra. Ti ci xung
rng sc thi nhm tr gip n. V ch. N cn phi
n t t trong kin nhn v s xe m i cnh
190

phi l mt qu trnh tim tin di nh mt tri. Hi


th ca ti thc bch con bm xut hin hon
ton rm r, trc hn k. N giy gia tuyt vng
v my giy sau, n cht trong lng bn tay ti.
Ci thi th nh xu , ti tin chc th, l iu
nng nht trn lng tm ti. V gi y, ti nhn
chn ra rng vi phm nhng quy lut ln ca t
nhin l mt trng ti. Ta khng nn vi vng, ta
khng nn nn nng, m phi tn thnh tun theo
nhp iu vnh cu.
Ti ngi trn mt phin ngm ngh ci
ngh u nm y. i, gi con bm nh y c th
lun lun bay rp rn trc mt ch li cho ti!

191

11
Ti ng ln, sung sng nh va nhn c
qu nm mi. Gi lnh, tri trong sng, bin lp
lnh.
Ti theo con ng vo lng. Lc ny, chc l Mi
sa xong. trong khi dn bc, ti bn khon t hi
vi mt xc ng phi l: ai s l ngi u tin may mn hay xi quy - mnh sp gp trong ngy
u nm ny?
Gi gp c mt chu b tay m y chi
nm mi, ti thm c, hay mt ng gi nng n
mc smi trng ng tay thu, mn nguyn v t ho
v can m hon thnh bn phn trn ci trn.
Cng tin thm v cng gn ti lng, ti cng thy
xao xuyn.
Thnh lnh, u gi ti bn rn. Di hng cy liu, nhn nhy bc i trn ng lng, hin ra ci
dng thon th, kiu dim ca sng ph trong y
phc mu vi chic khn en cht trn u.
Dng i uyn chuyn ca nng ng l dng i
ca mt con bo en v ti c cm gic nh mt
mi thm hng hc ca x hng ang nh ta
trong khng kh. Gi ti c th trn u c! Ti
cm thy con th ny lc ni gin s ht sc tn
bo v iu duy nht nn lm l cao chy xa bay.
Nhng bng cch no? Nng ga ang u bc
192

tin li gn. Lp si nh ang lo xo c h c c


mt on qun diu hnh qua. Nng trng thy ti,
nguy u, chic khn tt xung l mi tc en
ng nh mun. Nng gi n ti mt ci nhn li l
v mt n ci. Mt nng c mt v du dng man
di. Nng vi vng sa li khn, nh th xu h v
ti nhn thy mt trong nhng b mt su thm
nht ca n b: mi tc.
Ti mun ni vi nng, chc nng mt nm mi
tt lnh, nhng c hng ti tc li nh ci hm sp
hm, tnh mng ti b e da. Lp sy bao quanh
vn nng lay ng trong gi , nh nng ma ng
rt trn nhng tri cam v chanh vng i trong vm
l ti sm. C khu vn lng ly ta Thin ng.
Sng ph dng li, vn tay ra y cng. ng
lc y, ti i qua ch nng. Nng quay li v nhn
cp lng my, m m nhn ti.
Nng ng cng v ti thy nng khut sau
rng cam, va i va nh mng nng nnh.
Vo qua ci cng ny, ci then li, chy theo m
ngang eo nng v lng lng chng ni chng rng,
ko nng ti ci ging ga ph rng mnh mng
ca nng, ng x nh vy mi gi l ng mt nam
nhi! l iu m ng ni ti t lm v ti hy
vng chu ni ti cng s lm th ! Nhng ti c
ng c ra nh tri trng , cn nhc v suy
ngh.
"Kip sau", ti lm bm vi mt n ci chua
cht, "kip sau, ta s ng x kh hn th ny!"
193

Ti i su vo hm ni xanh, cm thy tm hn
nng tru nh va phm mt trng ti. Ti lang
thang i lui i ti. Tri rt v ti run ly by. Ti hoi
cng xua ui khi ngh i mng ong a, n
ci, nh mt v b ngc nng ga, chng vn tr
li lm ti ngt th.
Cy ci cha ra l, nhng nhng lc non y
nha, cng phng n mun nt ra. Ngi ta c
th cm thy mi lc non s hin din tp trung
ca nhng mm mi, hoa tri tng lai ang ch
i v sn sng bng n ra nh sng. Gia ma
ng, ngy v m, php l v i ca ma xun
ang c lng l v b mt chun b di lp v
cy kh.
t nhin, ti bt ln mt ting reo vui. Trc mt
ti, mt ch trng kn gi, mt cy hnh o to
bo n r hoa ngay gia ma ng, tin phong
dn ng cho tt c nhng cy khc v bo hiu
sp sang xun.
Ci cm gic ngt th ca ti bin mt. Ti ht
tht su mi hng hi cay cay ca n. Ti ti
ng ci, n ngi di nhng cnh n hoa ca
n.
Ti ngi li hi lu, khng ngh g ht, thanh
thot v sung sng. y l ci vnh hng v ti
ang ngi di mt gc cy ni Thin ng.
Cht mt ging oang oang th l ht ti tr v
thc ti.
- Sp lm ci g m ru r trong , sp? Ti i
194

tm sp khp ni khp chn. Sp n mi hai gi


tra ri, i thi!
- i u?
- i u ? Sp cn phi hi ti i u ? C
nhin l n nh m Ln Sa! Sp khng i sao?
Con ln sa ra khi l ! Thm i l thm . . . lm
chy c nc di ! i no.
Ti ng dy, vut ve ci thn cng ca cy hnh
o cha bit bao iu b n v hon thnh ci
php mu tr hoa ny. Zorba i trc, chn bc
thon thot, bng i m khoi hot. Nhng nhu
cu c bn ca con ngi n, ung, n b v
nhy ma - khng bao gi cn hoc ln i trong
thn th trng kin v cung nhit ca lo.
Lo ang cm trong tay mt gi bt bc giy hng
v buc bng mt si dy vng.
- Qu nm mi ? Ti mm ci hi.
Zorba ci to, c che giu xc ng.
- , ct sao m y khng c l do g phn nn
thi, ti nghip m! Lo ni, khng quay li. Cho m
nh li thi oanh lit qua. . . M l n b chng
ta chng thng hay ni th l g? - do , l mt
sinh vt lun lun than thn trch phn . . .
- Mt tm nh?
- Ri sp s thy... ri sp s thy; ng c vi
vng qu nh vy! Ci ny, ti t tay lm. i no, ta
nn nhanh chn ln.
Nng tra rc r lm nim vui thm vo tn
xng.
195

Bin cng sung sng si m di mt tri. Xa


xa, hn o nh xu khng c dn bao bc trong ln
sng mng, nom nh nh ln khi mt bin v
ang bp bnh tri.
Chng ti gn n lng v Zorba tin li st bn
ti h ging:
- Sp bit y, lo ni, lc ny "ng s" c
nh th. Ti ang ng trc, cnh ngi iu
khin ban ca th bng nhin thy cc tng th
sng rc ln. Cha Kh, c B ng Trinh, Mi
Hai V Thnh Tng , tt c u lp lnh. . .
"Chuyn g xy ra vy?" Ti va lm du va t hi.
"C phi ti nng khng nh?" Ti quay li - th ra
l nng ga!
- Thi, thi, Zorba. Th l ri, ti va ni va
ro bc.
Nhng Zorba chy theo.
- Sp , ti nhn thy m ngay bn cnh. M c
mt nt rui trn m lm ta pht cung ln. Li
thm mt iu b n: nt rui trn m n b!
Lo ging to mt, v sng st.
- Sp c khng? Da ang mn mng, trn
mt, ng mt ci mc ln mt chm en. Ch, ch
cn chng ny thi! Th l ngi ta ha r ha di!
Sp c hiu c khng? Sch v ni g v chuyn
y?
- Thy k sch v!
Zorba ci, c .
- C th ch! Lo tht ln. C th ch. Sp bt
196

u tnh ra y...
Chng ti khng dng li qun c ph m ro
bc tip.
N ch nhn tt bng ca chng ti quay mt
con ln sa trong l tht khch v ang ch
chng ti trn bc ca.
Mt ln na, m li qun mt di bng mu
hong yn quanh c v c trng thy m nh vy trt b phn, mi p dy cp mt lp son cht cng lm mt tinh thn bt k ai. Phi chng m
thc s l mt hnh chm mi tu? Va thy hai
chng ti, ton b khi tht ni m dng nh phn
ph rung rinh ln, cp mt nh nhp nhy ranh
mnh v dn cht vo b ria vnh ln ca Zorba.
Ca ngoi va ng li, Zorba lin m ly eo m.
- Chc mng nm mi, Bouboulina ca ti! Lo
ni. Nhn xem ti mang n cho em ci g ny!
V lo hn ci c mp nhn nheo ca m.
Ng n gi cm thy nhn nht mt lt nhng
vn tnh to. Mt m dn vo gi qu. M chp ly
tho si dy vng, nhn vo trong v reo ln mt
ting vui thch.
Ti ci v pha trc xem l ci g: trn mt
ming cc tng dy, lo Zorba ranh ma v bng
bn mu , vng, xm, en bn chic thuyn ln
ging c lt trn mt mt bin mu xanh chm.
Pha trc nhng chin thuyn dp nh trn sng,
l mt nng tin c hon ton kha thn, trng
ngn, tc bay bay, ngc phi ra, vi mt ci ui c
197

xon c: maam Hortense c qun di bng vng!


M cm bn si dy, ko theo sau bn chin thuyn
treo c Anh, Nga, Php v . bn gc ca bc
tranh pht ph bn b ru, mt hoe vng, mt hung
, mt xm v mt en. M ca k gi hiu ngay lp
tc.
- Ti y! M ni, hnh din ch vo nng tin c.
M th di.
- i, ngy xa, ti cng tng l mt i Cng
Quc!
M chuyn mt tm gng trn nh trn u
ging gn ci lng vt ra ch khc v treo bc
tranh ca Zorba th vo. Di lp phn dy, mt
m hn ti i.
Trong khi , Zorba ln vo bp. Lo i. Lo
bng ci a ng con ln sa ra, t mt chai
ru vang ln bn ngay trc mt mnh v rt y
ba ly.
- No, n, n, n i thi! Lo ni, v hai tay vo
nhau. Ta hy bt u t c s l ci bng. Sau ,
cng nh, ta s lo n ci g bn di.
Nhng khng kh b nhng ting th di ca ng
n lm xo ng. Mi ln sang nm mi, m cng
c mt ngy Tn th nh b ca ring mnh. . . m
im li i mnh, cn nhc nh gi v thy n y
thiu ht.
Trong ci u mi ngy tc mt tha i ca m ca
k v gi, nhng thnh ph ln, nhng ngi n
ng, nhng chic o vy la, nhng chai sm banh
198

v nhng b ru xc nc hoa thm phc tri dy


t nm m k c m vo tt c nhng dp long
trng.
- Ti khng thy i, m th thm, yu iu.
Khng i t no. . . khng i t no . . .
M qu gi trc l, ci than, i m x phn
chiu nh la. Mt ln tc xa khi trn, chy qun
li. Mi tc chy kht n bun nn trn ngp cn
phng.
- Ti khng mun n . . . khng mun n . . . , m
li lm bm khi thy chng ti khng g n m.
Zorba sut rut nm cht tay. Lo phn vn mt
lt.
Lo c th m c th ca lu bu trong khi
chng ti tip tc con ln quay - hoc c th qu
xung, m ly m m v v bng nhng li n cn.
Ti nhn b mt rm nng ca lo v thy nhng lp
sng rung ng i nghch lt qua nhng nt din
mo d bin i ca lo.
t nhin, sc din lo c nh li. Lo i n
mt quyt nh. Lo qu xung nm ly u gi m.
- Nu em khng n, hi ngi b ba m cho ti,
lo ni vi nhng m sc no n, th mi s s
chm dt y. Hy thng hi con ln khn kh,
hi ngi p, v hy n ci chn gi nh ngt
ngo ny!
V lo n vo ming m ci chn ln gin pht
y b. Lo m m trong tay, b thc ln v t vo
gh gia hai chng ti.
199

- n i, lo ni, n i, kho vng ca ti, cho


Thnh Basil (1) n lng ta. Nu em khng n, ngi
s khng n vi chng ta u, em bit y! Ngi
s tr v Caesarea, qu hng Ngi. Ngi s ly i
ht: giy mc, bnh mng Cha Kh hin ra trc
ba thy php vo m Th Mi Hai, cc qu nm
mi, chi tr con, thm ch c con ln sa xinh
xo ny na, tt c s bin mt! Cho nn hy h ci
ming nh xinh ca em ra no, Bouboulina ca ti,
v n i!
Lo th hai ngn tay c vo nch m. Ng n gi
thch ch ci rc rch, lau cp mt nh hoe v
bt u gau gu nhai ci chn gi gin tan...
Gia lc y, hai con mo ng tnh ct ln ting
go trn mi nh. Chng go bng mt ging hn
on khn xit t, lc ln lc xung, hung d. Thnh
lnh, chng ti nghe thy chng lng ln in cung,
xng vo cn x nhau trn mi nh.
- Meo . . . meo . . . Zorba ni , nhy mt vi ng
n gi .
M tm tm v bp mnh tay lo di gm bn.
C hng m gin ra v m bt u n ngon lnh.
Mt tri xoay trn, xuyn qua khung ca s nh
v ri lp lnh i chn n ch nhn ca chng ti.
Chai ru ht, Zorba xon cng ria ln nh ria
mo rng v xch li gn i din "ging ci".
1

Basil hay Basilisu. thng gi l i Thnh Basil (330? " 379) sinh
Caesasera. c coi l ngi sng lp ra thit ch tu vin. (ND)

200

Maam Hortense thu lu ngi rt u rt c, kh


rng mnh khi cm thy hi th m, nng mi ru
ca lo ph vo ngi.
- y li mt iu b n na, sp , Zorba quay li
ti ni. Vi ti, mi s u i ngc dng. Hi nhc,
nom ti ging mt lo gi b qut queo. Ti n
n, t ni, m li c ging ngi ln. Ngi ta bo
ti ging ng ni ti! Nhng ti cng ln cng tr
nn liu lnh. Ti bt u lm nhng iu cung di
khi hai mi tui: chng c g l c bit u,
cng nh nhng ngi khc ci tui y thi. Bn
mi tui, ti bt u cm thy mnh tr thc s v
lao vo nhng hnh ng phng tng in r nht.
V gi y, ngoi su mi tui - chnh xc l su
mi lm nhng "bem" y, sp nh - , by gi,
ngoi su mi ri gii thch sao y? Thnh tht
m ni, th gii tr nn qu nh i vi ti!
Lo nng ly ln v quay li pha ngi tnh, v hi
tic - Chc sc khe em, Bouboulia, lo trnh trng
ni. Cu Cha lm sao cho em nm nay mc thm
my ci rng, lng my thm thanh nh v da thm
ngt nh tri o. V vt b tt c nhng di bng
qu kch ny i! V cu sao c mt cuc cch
mng na Crete v bn i Cng Quc li tr
li. Bouboulina, cng i, vi nhng hm i ca
h... v mi hm i c thy s c ca n v
mi thy s c c b ru xon xc nc hoa
thm phc ca mnh. V chc em, nng tin c ca
ti, mt ln na li t mt sng ni ln ht bi ca
201

tuyt vi ca em. V cu sao cc hm i y tan


tnh trn hai tri ni trn trnh man di ny!
Va ni, lo va t hai bn tay to ln ln cp v
nho, chy x xung ca n ch nhn.
Zorba li linh hot ln, ging lo khn i v thm
mun. Ti ct ting ci . Mt hm rp chiu
bng, ti thy mt pasa Th Nh K n trong
mt tu im Paris. ng ta b mt c bn hng tr
mng tc vng trn lng. Ngi pasa ln cn hng
tnh, bp tua trn m fez (1) t t ngc ln, tm
ngng khi nm ngang, ri t ngt dng ng.
- Sp ci ci g vy? Zorba hi.
Tuy nhin, n ch nhn cn ang mi ngh v
nhng iu Zorba va ni.
- i, m ni, theo anh, iu c th xy ra
khng, Zorba? Nhng tui tr qua i khng bao gi
tr li...
Zorba xch li gn hn na; hai ci gh gip vo
nhau.
- Nghe anh y, cng, lo ni, ng thi c ci
chic khuy th ba, chic khuy quyt nh ca o lt
b st ngi m. Nghe y, anh s ni cho em v
mn qu th v anh ang chun b cho em. C mt
tay bc s mi tn l Voronoff; ngi ta ni rng ng
ta c th lm nn nhng chuyn thn k. ng ta c
mt th thuc nc hay thuc bt g , anh khng
1

Kiu m Th Nh K mu , hnh chp ct, c bp tua. (ND).

202

bit ch xc; dng thuc trong nhy mt, em s


li l c gi hai mi tui, cng lm l hai mi lm!
ng khc, cng, anh s nh ngi bn chu u
gi v cho em . . .
Ng n gi git mnh. Lp da u o lp lnh
nh nh qua mi tc bt u tha dn. M
qung i cnh tay mp mp, nung nc tht m ly
c Zorba.
- Nu l thuc nc, anh yu ca em, m th
thm, c ngi vo Zorba nh mt con mo, anh
hy t mua cho em mi lt (1), anh nh! V nu
l thuc bt...
- Th mt bao ti! Zorba ni, ci nt chic khuy
th ba.
i mo im ting c mt lc li bt u go,
mt ging than van v ku gi, cn ging kia th gin
d v e da.
N ch nhn ca chng ti ngp, cp mt tr nn
m ui.
- Anh c nghe thy nhng con mo gm ghic y
khng? M th thm. Chng tht khng bit xu h!
V m ngi ln lng Zorba, ng u vo c lo v
trt mt ting th di sn st. M hi qu chn,
mt mi lc thm mt m mng.
- Em ang ngh g vy, Bouboulina ca anh?
Zorba hi, hai tay chp ly ngc m.
1

Bn ting Anh l mt demijohn (= t 3 n 10 gallon, mi gallon bng


4,581 - Anh hoc 3,781 - M).

203

- Aexandria... ng n gi, con ngi tng chu


du nm chu bn bin, th tho. Alexandria...
Beirut...Constantinople, dn Th Nh K, dn Rp,
nc qu long p , nhng dp xng an m
vng, m fez ...
M th di.
- Mi ln Ali Bey li ngh m vi em - i, ria
chng, lng my chng, i cnh tay chng mi
tuyt lm sao! - chng u gi bn nh trng thi
kn n v tung tin qua ca s bn chng chi
trong sn nh em cho n sng. Hng xm lng
ging ghen tc n ti xanh ti xm mt "An Bey
li vi !" h thng lng ln ln nh vy... Sau ,
Constantinople, tng trn Suleiman thng bt
em cm cung vo nhng ngy th su. ng ta s
vua Th , trn ng n nh th Hi gio , trng
thy em, ri qung mt v sc p ca em, c th
sai bt cc em mt. Mi sng, khi ri khi nh, ng
ct ba tn da en to ln gc cng ngn khng
cho g n ng no n gn em... i, Suleiman yu
qu ca ti!
M rt t o lt ra mt chic khn tay ln k v
a ln ming va ngm va phun ph ph nh mt
con ra nc.
Zorba g ra bng cch t m ln chic gh cnh
lo v ng dy, kh chu. Lo i i li li mt vi
ln v cng bt u phun ph ph, cn phng t
nhin qu cht chi i vi lo. Lo nht cy gy
ln, chy b ra sn v ti trng thy lo da ci
204

thang vo tng, ri gin d tro ln, hai bc mt.


- Bc sp nn ai y, Zorba? Ti tht. Tng trn
Suleiman hn?
- Nhng con mo cht tit kia! Lo tht li. Chng
khng bn ta yn ly mt lt!
V tt mt ci, lo trn mi.
Maam Hortense, say mm, u tc xa xc,
gi nhm nghin cp mt dc v mt ting
ngy khe kh pht ra t ci ming mm ca m.
Gic ng nng m ln v ch m v nhng kinh
thnh ln ca phng ng - vo nhng khu vn
ro kn v nhng khu phng m ti ca cc pasa
a tnh. Gic ng a m xuyn qua nhng bc
tng v mang n cho m nhng mng m. M
thy mnh bung cu, m qung bn si dy cu v
ko ln bn chin hm ln.
Va ngy va th m ch, ng n gi sung
sng mm ci trong gic ip v dng nh ti
tn li sau khi tm bin.
Zorba tr li, vung vy cy gy.
- Ng h? Lo ni khi trng thy m. M ta ng ri
?
- Vng, tha ngi tng trn Zorba, ti p. Nng
c bc s Voronoff, ngi ci lo hon ng tc l gic ng - mang i ri. By gi, nng mi c
hai mi ci xun xanh v nng ang do gt son
Alexandria v Beirut.
- Ma qu bt m i, gi? Zorba gm g v
nh xung sn. Nhn m nhn nh ci ka! Khng
205

bit m ci vi ai, mt dy my dn? No,


sp, ta i thi!
Lo chp mnh ci m ln u v m ca.
- M khng l loi mt mnh u, Zorba ni ln; m
ang bn tng trn Suleiman y. Sp khng thy
? M ang bay bng chn tng my, con b ci bn
thu! ... Thi no, ta chun i!
*
Chng ti ra ngoi khng kh lnh. Trng tri
ngang bu tri tnh lng.
- n b! Zorba ni, v gh tm. H! Tuy nhin
khng phi li ti h, l ti ci bn nng ni khinh
sut nh Suleiman v Zorba!
V sau mt lt:
- Khng, thm ch cng khng phi li ti chng
ta, lo gin d ni tip. C mt k l nguyn nhn
ca tt c ci v ch c mt k m thi - tn i
Nng Ni Khinh Sut, i Tng Trn Suleiman sp
tha bit l ai y!
- Nu nh c k y, ti p. Nhng nu khng c
th sao?
- Ly Cha Ton nng, th chng ta i t!
Chng ti si bc mt lc khng ni khng rng.
Chc chn Zorba ang nghin ngm vi ba in
khng trong u v chc chc lo li ly gy qut
vo nhng hn si v nh xung t.
t nhin, lo quay sang ti.
206

- Cu Cha cho linh hn ng ni ti siu thot!


Lo ni. ng c hiu n b kh rnh. C rt khoi
n b, khn kh thn c, sinh thi, h lm c in
o. "Alexis chu, bng vo mi iu tt lnh ta cu
c cho chu", c thng ni. "Hy phng n
b! Khi Cha Tri ly chic xng sn ca Adam
ra to thnh n b - i ci giy pht ng
nguyn ra y! - qu Xa tng bn bin thnh mt
con rn v git ly chic xng sn, chy mt. . .
Cha Tri lao theo v tm c n , song n lun
qua k tay Ngi v trong tay Cha Tri ch st li hai
ci sng qu. Ngi ni: "Mt ngi ni tr gii th
ngay c vi mt ci tha cng c th khu v c.
c, ta s to nn mt ngi n b bng cp
sng ca qu!" V ngi lm th. y bi th m
qu Xa tng la c tt c chng ta, Alexis chu .
Bt k chng ta ng ti n b vo ch no, chng
ta u chm vo sng qu. Hy phng n b,
chu ! n b cn n trm to vn a ng,
nht vo ngc o lt v by gi vnh vo i lng
vng khp ni! n dch bt h i! Nhng tri to y,
mnh n vo cng tong, m khng n cng tong!
Vy ng c th khuyn chu th no y, chu ca
ng? Hy lm theo thch ca chu!" l nhng
iu ng ni ti ni vi ti. Nhng, sp tnh, lm
sao ti c th ln ln thnh ngi khn ngoan
c? Ti cng i cng mt ng vi ng ni ti n vi qu Xa tng!
Chng ti hi h i qua lng. nh trng kho lm
207

lng ngi xao ng. Bn th tng tng tm


trng ca mnh khi ung ru xong, ra ngoi i o
v thy th gii t nhin thay i. ng s bin
thnh nhng dng sng sa, nhng g v vt ln
bnh xe y vi phn, i ni ph y tuyt. Mt, c
v tay bn pht ln quang nh ui con om m.
V vng trng lng lng trn ngc bn nh mt tm
hun chng trn k d.
Chng ti lng l bc thon thot. Say la v
c nh trng ln v ru, chng ti hu nh khng
cm thy chn chm t. ng sau chng ti, thn
lng ng yn, ch tro ln mi nh sa trng. V
chng ti, v c, cng cm thy mun vn c v
pha mt trng m sa. . .
Chng ti ti ch vn nng ga. Zorba dng li.
Ru, thc n ngon lnh v vng trng lm
lo say sa ngy ngt. Lo vn c v bng ci
ging nh ging la, h ln vi cu dm tc m
trong cn hng, lo ng khu.
- ny cng l mt cp sng qu! Lo ni. Ta i
thi, sp!
Khi chng ti v ti lu th tri sp rng. Ti gieo
mnh xung ging, mt r. Zorba ra ry, nhm l
v pha cht c ph. Lo ngi thu lu trn sn, chm
mt iu thuc v bt u ht, v bnh thn, mnh
thng un bt ng, mt nhn ra bin. Mt lo trang
nghim v t l.
Lo lm ti nh n mt bc ha Nht Bn m ti
thch: mt nh tu kh hnh ngi xp bng, mnh
208

chong mt chic o c sa mu da cam, mt bng


nh hnh khc trn g cng v sm en v ma, c
rn thng, ming mm ci trong khi mt nhn m
m vo m ti khng cht s hi.
Ti nhn Zorba trong nh trng, thn phc thi
thong dong v gin d ca lo trong vic thch nghi
vi th gii xung quanh, ci cch hn v xc lo
hp thnh mt tng th hi ha v tt c mi th n b, cm nc, tht th, ng ngh - ha quyn
p vi xc tht lo tr thnh Zorba. Xa nay
ti cha tng thy mt giao ha thn thin n th
gia mt con ngi vi v tr.
Trng lc ny sp ln, trn v xanh xao. Mt v
thanh bnh khn t tri rng trn mt bin.
Zorba nm mu thuc i v vi tay ly mt chic
gi. Lo lc trong li ra t dy r, my ci rng
rc v nm mu g nh; lo thp cy n du v
mt ln na li th nghim h thng ng st trn
khng.
Ci mnh trn cc th chi c s y, lo lm
nhm lm nhng con tnh hn l cc kh v phc
tp v chc chc lo li gi u nh in v chi
th.
t nhin, lo m chn ngy. Lo phng chn
nhm ci m hnh v p n ln xung t.

209

12
Ti ng thip i v khi thc gic, Zorba i
khi. Tri rt v ti khng mun dy t no . Ti vi
ln my ci gi sch trn u v ly xung mt cun
ti mang theo v rt m: th Mallarm. Ti c
chm ri, v on no c on y.
Ti gp sch ri li m v cui cng nm xung.
Ln u tin trong i, ti thy c tp th ny nh
thiu mu, v v hon ton khng c cht ngi.
Nhng ch xanh xao nht nht, rng tuch trong
mt khong chn khng.
Mt th nc ct trong veo khng c cht vi
khun, nhng cng chng c cht dinh dng no.
Khng c s sng .
Trong nhng tn gio mt i tia la sng to,
cc thnh thn rt cc tr nn chng hn g nhng
m-tp th hoc trang tr im t cho s c n
ca con ngi v cho nhng bc tng. Mt ci g
tng t xy n vi loi th ny. Nhng hoi
bo chy bng ca con tim, mang nng tnh t v
ht ging, tr thnh mt tr chi tr tu hon ho,
mt kin trc thng minh, lng lng v rm ri. Ti
li gi cun sch v li c ln na. Ti sao nhng
bi th ny chinh phc ti trong ngn y nm?
Th thun ty! Cuc sng bin thnh mt tr
chi trong sut, sng ngi, thm ch khng vn mt
210

git mu.
T cht ngi vn th l, cc mch, vn c - n
c to nn bi tnh yu, nhc dc v mt ting
ku khn kh. Hy n thng hoa thnh mt
tng tru tng v trong l la ca tm linh, qua
nhng qu trnh khc nhau ca thut gi kim, hy
cho n long i v bc thnh hi .
Tt c nhng ci , trc kia tng m hoc ti,
sng nay t ra ch l tr nho ln tr tu v ngn bp
tinh ch m thi! Mt nn vn minh, n lc tn
li, bao gi cng th! V ni kh no ca con ngi
thng kt thc nh th - bng nhng ngn o
thut bc thy: th thun ty, m nhc thun ty, t
tng thun ty. Con ngi cui cng - k t
gii thot khi mi tn ngng, mi o tng v
khng cn ch i hoc s hi g - thy ci t cht
c dng ln ra mnh b quy gin thnh tinh
thn v ci tinh thn chng cn t cm r v
ht nha.
Con ngi cui cng t trt rng mnh: chng
cn mm ht, chng cn phn b, chng cn mu.
Sau khi bin mi th thnh ngn t, mi cm t
thnh tr tung hng m nhc, con ngi cui cng
cn i xa hn na: ngi trn tt nh c n, hn
phn tch m nhc thnh nhng phng trnh
ton hc cm lng.
Ti cht git mnh. "c Pht chnh l con ngi
cui cng !" ti ku ln. l ngha b n v gh
gm ca Ngi. c Pht l ci linh hn "thun ty"
211

t trt rng mnh. Bn trong c Pht l trng


rng, Ngi chnh l Trng Rng. Hy trt rng th
xc, hy trt rng tinh thn, hy trt rng con tim!"
Ngi ku gi: Ngi t chn ti u, nc
ngng tri, c khng mc na, tr con thi khng ra
i.
Mnh phi huy ng ngn t v kh nng chiu
hn ca chng, ti ngh thm, cn vin n nhng
tit tu yu thut; bao vy c Pht, ym ba
Ngi trc Ngi ra khi lng mnh mi c!
Mnh phi qung tm li hnh nh bt Ngi v
t gii thot!
Trn thc t, vit c Pht tc l chm dt lm
bi tp vn chng. l cuc vt ln sinh t
chng li mt sc mnh hy dit to ln rnh rp
trong ti, mt cuc u tay i vi mt Khc T
ln ang lm hao mn tim ti v s cu ri linh hn
ti ty thuc vo cuc u ny.
Mt cch si ni v qu quyt, ti v ly tp bn
tho. Ti pht hin ra mc tiu ca mnh, gi y
ti bit phi nh vo u! c Pht l con ngi
cui cng.
Chng ta mi bc khi u: chng ta cha n
ung, cng cha yu thng cho mc; chng ta
cha sng. ng gi yu t ht hi y n vi
chng ta qu sm.
Chng ta phi trc xut ng ta cng mau cng tt!
Ti t nh nh vy v ti bt u vit. M khng,
y khng phi l vit. y l mt cuc chin thc
212

s, mt cuc sn ui khng thng xt, mt cuc


vy hm, mt ba ch trc con qui vt ra khi
ni n n nu.
Thc t, ngh thut l mt cch nim thn ch
diu k.
Nhng lc lng tm ti git ngi rnh np trong
lng chng ta, nhng xung lc git chc, hy hoi,
hn th, gy danh. Th ri ngh thut xut hin
vi ting so ngt ngo v gii thot chng ta.
Ti vit, truy ui, vt ln sut ngy hm . n
ti, ti kit sc. Nhng ti cm thy mnh tin b,
chim c mt s n tin tiu ca ch. Lc
ny, ti bn chn ch Zorba v n, ng v bi b
li sc lc ng sng sm mai tip tc chin u.
Khi Zorba bc vo lu th tri ti mt. V mt
lo rng r. Lo cng tm ra gii php cho mt
vn g, ti thm ngh. V ti i.
Ti bt u st rut vi lo v mi cch y my
ngy, ti cu knh bo:
- Zorba, vn ca chng ta cn dn. Cn lm
ci g th lm nhanh ln! Hy cho chy h thng
ng st treo i. Nu lm than khng thnh cng
th ta hy dc ton lc lm g vy. Nu khng th
tht bi y!
Zorba gi u.
- Vn ang cn dn h, sp? Gay nh! Lo ni.
- Cn g na u, Zorba. Chng ta n ht vn.
Hy lm mt ci g i! Nhng th nghim ca bc
ra sao ri? Cha c g may mn ?
213

Zorba r u xung, khng tr li. Ti hm y, lo


cm thy xu h.
- Ci dc cht tit y! Lo cu tit ni. Ti s tr
c n!
V gi y, lo tr v, mt sng ngi c thng!
- Thnh cng ri, sp ! Lo reo ln. Ti tm ra
gc thch hp. N tut khi tay ti, c chy
trn, nhng ti tm li c v ghm cht xung ri,
sp !
- Vy th mau mau cho chy! Bt u tin hnh i!
Bc cn cn g na no?
- Sng sm mai, ti phi ra tnh mua dng c: Mt
dy cp ln bng thp, nhng con rng rc, cuxin,
inh, mc. Sp ng lo, ti s v rt sm, c khi
trc c khi sp thy ti i cng nn!
Lt sau, lo nhm la, sa son ba n v chng
ti n ung rt ngon ming. Hm y, c hai chng
ti cng lm c vic.
Sm hm sau, ti i vi Zorba ti tn lng. Chng
ti ni chuyn v vic lm than bn nh nhng
ngi nghim tc v c u c thc tin. Trong khi
i xung mt qung dc, Zorba phi mt hn ,
lm n ln lng lc.
Lo dng li mt lc, kinh ngc, ta h ln u
tin trong i lo thy cnh tng k l y. Lo
quay sang nhn ti v trong ci nhn y, ti nhn ra
mt thong hi hng.
- Sp c thy iu khng? Cui cng lo ni.
Trn nhng on dc, sng ng tr li.
214

Ti khng ni g, nhng cm thy mt nim vui


su xa. y, ti ngh, cc bc thu th v i v cc
nh th ln nhn mi vt nh vy - nh th mi
thy ln u vy.
Mi bui sng, h thy mt th gii mi trc
mt; khng phi h nhn thy tht s, m l h sng
to ra n.
i vi Zorba, cng nh i vi nhng ngi u
tin trn tri t, v tr l mt hnh nh c sc nng
v cng ; nhng v sao lt trn mnh lo, bin
x vo thi dng lo. Lo nghim sinh c t,
nc, mung th v thng , khng qua s can
thip bp mo ca l tr.
Maam Hortense c bo trc v m i
chng ti trn bc ca. M trt b phn v c v lo
lng.
M trang im nh chun b mt ch phin vui
nhn ti th by. Con la ng trc cng nh;
Zorba nhy ln lng n v nm dy cng.
Ng n gi rt r tin ti v t bn tay nh mm
mm ln c con vt nh mun ngn khng cho
ngi tnh ra i.
- Zorba... m th thm, king chn ln. Zorba.
Zorba quay mt i. Lo ght nghe nhng li yu
ng dm d kiu ny gia ng gia ph.
Ngi n b ti nghip thy v mt ca lo v s
hi. Nhng tay m vn p cht vo c con la, y
u ym van ln.
- C mun g? Zorba gin d hi.
215

- Zorba, m khn khon, hy t t... ng qun


em, Zorba . . . Hy t t . . .
Zorba git cng, khng tr li. Con la ct bc.
- Chc may mn, Zorba! Ti ni to. Ba ngy thi,
bc nghe thy khng? ng qu y!
Lo quay li, vy bn tay h php. Ng n gi
khc, nc mt cy lp phn trn mt thnh lung.
- Xin ha vi sp! Zorba ku vi li. Tm bit!
V lo khut dng di rng -liu. Maam
Hortense tip tc khc, nhng vn dn mt vo ci
m mu vui ti to nn bi tm thm m m
t rt cn thn ngi tnh ngi cho m. Vt
y lc n lc hin qua vm l nh bc; chng
my chc, n cng bin mt.
Maam Hortense nhn quanh. C th gii tr nn
trng vng.
Ti khng quay tr li bi bin. Ti cm thy bun
v i v pha ni. Ti ch ng mn dn ln ni,
ti nghe thy ting kn trompette: ngi a th
bo hiu mnh ti lng.
- ng ch! Bc ta vy tay, gi ti.
Bc tin li, a ti mt b bo, my s tp ch
vn hc v hai bc th, ti b ngay mt bc vo ti
c vo bui ti, khi ngy lm vic kt thc v
tinh thn an tnh. Ti bit ngi vit bc th y l ai
v ti mun hon chm nim vui ca mnh n
ko di c lu hn.
Bc th kia, ti nhn ra bng nt ch sc, git
git v nhng con tem ngoi quc: l th ca
216

mt trong nhng bn hc c ca ti, Karayannis, gi


t mt vng ni hoang d chu Phi, gn
Tanganyika.
Karayannis l mt ngi k l, tnh kh bng bt,
da ngm en, rng rt trng vi mt chic rng
nanh cha ra nh rng ln li. Hn khng bao gi
ni bnh thng, m m ming l la tht. Hn khng
bao gi tranh lun, m ng bn n chuyn g l
ci ln. Hn ri o Crete qu hng, ni hn
tng l gio s thn hc v tu s. Hn ging gi
vi mt c sinh vin ca mnh v mt hm, hai anh
b bt qu tang ang hn nhau ngoi ng v b la
. Ngay hm y, tay gio s tr trt b o thy tu v
xung tu sang Chu Phi, tm n mt ng ch v
bt tay vo lm vic rt hng say. Hn m mt
xng lm thng, hi ra tin. Thnh thong hn vit
th mi ti sang chi v li vi hn su thng. Bt
c ln no m mt bc th ca hn, trc c khi
c, ti u cm thy bc ln t nhng trang c
ch, bao gi cng c khu li vi nhau, mt
lung hi mnh lm tc ti dng ng ln. Ln no
ti cng quyt nh s sang Chu Phi thm hn,
song chng bao gi i c.
Ti ri khi con ng mn, tt vo ngi trn mt
phin v bt u c bc th sau y:
"Bao gi th cu mi quyt nh sang y vi
mnh, con h cht tit bm cht vo nhng tng
ca Hy Lp. C cu na cng bin thnh mt tn
217

Hy Lp tin in hnh, mt k chuyn l la tu


im v m mnh trong sinh hot ca cc tim c
ph. Bi v cu khng cn ngh ch nhng tim c
ph mi l tim c ph; c sch v, c nhng thi
quen v nhng h t tng qu bu ca cu cng l
tim c ph ht. Hm nay l ch nht v mnh ch
c vic g lm; mnh ang in trang v mnh ngh
n cu. Nng nh la, khng c ly mt git
ma. y khi tri ma vo thng t, thng
nm, thng su, th qu l mt trn i hng thy
tht s.
Mnh sng mi mt mnh v mnh thch th. y
c mt l mt lc nhng tn Hy Lp tin (c ni
no m ci l su b y khng n c khng nh),
nhng mnh khng mun dy vi chng. Ngay c
ni no ci bn l la tu im cc cu - ma qu bt
cc cu i! - cng gi n bnh hi cng ci thi ni
xu sau lng t hi ca cc cu. Chnh tr l ci
ang lm cho nc Hy Lp ln bi. Tt nhin, cng
cn c c nn c bc, dt nt v nhng ti li v xc
tht na.
"Mnh ght dn Chu u, chnh v th m mnh
lang thang ni y quanh qun trong vng ni
Usumbara. Mnh cm ght dn Chu u, nhng hn
ht, mnh cm ght bn Hy Lp tin v tt c
nhng g l Hy Lp. Mnh s khng bao gi t chn
tr li Hy Lp. y l ni mnh s sng nt nhng
nm cn li. Mnh thu xy m sn ngay trc
lu mnh, trn sn ni hoang di ny. Thm ch
218

mnh dng c bia v t khc ln dng ny


bng ch hoa ln:
NI Y YN NGH MT TN HY LP
CM GHT NGUI HY LP
"H lc no ngh n Hy Lp l mnh li ph ln
ci, khc nh, chi th v khc. khi phi nm
thy ngi Hy Lp v mi ci g l Hy Lp, mnh
b t nc ra i mi mi Mnh n y mang theo
s phn mnh - khng phi l s phn mang mnh
n: con ngi lm theo mnh la chn! - mnh
mang s phn mnh n y, mnh v vn ang
lm vic qun qut nh tru nga. Mnh ang m
hi v s tip tc hng thng m hi. Mnh chin
u vi t ai, vi ma gi v vi th thuyn,
nhng n l v en ca mnh.
"Mnh ch c nim vui th no. m c ch, lm
vic. V th xc v tinh thn, nhng thin v th
xc.
Mnh thch lm n kit sc, thch m hi.
Thch nghe xng ct mnh ku rng rc. Mt na
s tin bc kim c, mnh vt i, phung ph bng
bt c cch no v bt c ni no mnh mun.
Mnh khng phi l n l ca ng tin; tin bc l
n l ca mnh. Mnh l n l ca cng vic v mnh
ly th lm t ho. Mnh n cy, mnh k hp ng
vi bn Anh; mnh lm thng, v by gi mnh bt
u trng c bng na. m qua, trong m da en
219

ca mnh, hai b lc W yao v W ngoni nh


nhau v mt ngi n b - mt con im. Ch v t
i thi, cu l g. Y nh bn Hy Lp vy. Chi nhau,
ci ln om xm ri rt gy gc ra. H choang v u
nhau v . Gia m bn n b chy n m mnh,
tru tro nh thc mnh dy n phn x. Mnh
cu tit, ui tt c xo i vi ma qu, ri bo chng
n cnh cnh st Anh. Th nhng chng c ng
trc ca nh mnh go sut m. Sng sm, mnh
phi ra v lm trng ti phn x.
"Sm mai, mnh s leo ln dy ni Usumbara vi
nhng rng rm, sui mt v mu xanh vnh hng
ca n. Ny ci Hy Lp tin, i try kia, bao
gi cu mi rt b c Chu u... "ci con thp
thnh ngi vt vo trn bao sng bin, tng phm
ti gian dm vi tt c vua cha trn trn . . .! " Bao
g cu mi n chng mnh c th cng nhau
leo nhng tri ni hoang s v tinh khit ny?
" Mnh c mt a con vi mt ph n da en :
mt a con gi. Mnh ui m n: m cng
khai cm sng ln u mnh gia thanh thin bch
nht, di tt c nhng cy xanh trong rng. Mnh
n m v tng c m ra khi nh. Nhng mnh
gi con b li. Chu ln hai. N bit i v bt u
tp ni. Mnh ang dy n ting Hy Lp; cu u
tin mnh dy n l: " Tao nh vo mt bn bay,
Hy Lp tin, tao nh vo mc bn bay, Hy Lp
tin!"
"N ging mnh, con nhi con y, ch c ci mi
220

to, bt l ca m thi. Mnh yu n, nhng ch nh


yu con ch, con mo thi. Cu hy n y , lm
mt thng nhc vi mt m n b Usumbara. Mt
ngy kia, ta s cho hai a ci nhau mua vui
cho bn thn chng mnh v c chng n na!
" Thi xin cho, chc ma qu lun i vi cu v
vi mnh, bn thn mn!
KARAYANNIS, Servus diabolicus Dei (1)"
Ti m l th trn u gi: Mt ln na, ni
khao kht chy bng mun i xa li xm chim ti.
Khng phi v ti mun ri b ni y - ti trn
b bin o Crete ny hon ton n, ti cm thy
sung sng v t do v ti chng thiu g - m v ti
lun lun b thiu t bi mt ni kht khao: s thy
v nhn thy tht nhiu vng t v bin, ti mc ti
a c th, trc khi nhm mt xui tay.
Ti ng dy, thay i nh v ng l tip tc
leo ln ni th li hi h i v pha bi bin. Ti s
nn bc th kia trong ti trn ca chic o khoc v
khng th i thm na. Ci tin v ngt ngo n
khng chu ni ca nim vui ny ko di th l
.
Ti v ti lu, nhm la, pha t tr, n cht bnh
m vi mt ong v cam. Ti ci qun o ngoi, nm
di ln ging v m bc th:

Ting La-tinh: y t ca qu Thng . (ND)

221

"Cho s ph v tn mi!
"Mnh c mt cng vic to ln v kh khn y,
i n "Thng " - mnh phi nht ci t nguy
him ny trong ngoc kp (nh nht mt con th d
vo ci st) cu khi phn khi ngay khi m th
ca mnh ra.
Phi, mt cng vic rt kh khn, i n "Thng
"!
Na triu ngi Hy Lp ang lm nguy min
nam nc Nga v vng Caucasus. Nhiu ngi
trong s ch ni c ting Th hoc ting Nga,
nhng tri tim h ni ting Hy Lp rt nhit thnh.
H thuc ni ging ta. Ch cn nhn h, ci cch mt
h nh ln hau hu, soi mi, ci v ranh ma v nhc
dc ca cp mi khi h mm ci, nhng ngn xoay
x ca h tr thnh cc ng ch v khin c
bn mujich lm vic cho h trn lnh th mnh
mng ny ca nc Nga - th cng thuyt
phc ta rng - h l con chu Odysseus yu du
ca ta. Th l ta i n ch yu thng h v khng
th cho h b tiu dit.
"Bi v h ang c nguy c b tiu dit. H mt
tt c nhng g h c, h i rch, trn trung. H b
hnh c hai pha - mt ng l bn Blsvch, ng
kia l bn Kurd. T mi ng, dn t nn l lt v
nh c tnh ny tnh n thuc Gruzia hoc
Acmni. Lng thc, qun o, thuc men u
khng c. H t tp cc cng, khc khoi nhn v
pha chn tri. H mong c nhng con tu Hy Lp
222

n ch h v t m Hy Lp. Mt b phn ca ni
ging chng ta - c ngha l mt phn linh hn
chng ta - ang trong cn kinh hong.
"Nu chng ta b mc h vi s phn, h s b
tiu dit. Chng ta cn c rt nhiu tnh yu thng,
thng cm, nhit tm v u c thc tin (nhng
c tnh m cu rt mun thy lin kt li) nu
chng ta mun cu h, mang h tr v mnh t t
do ca chng ta, ni h s c dng nht, ngha l
trn bin gii Macedonia v, xa hn na, trn bin
gii Thrace. l cch duy nht chng ta cu
hng chc vn ngi Hy Lp, ng thi t cu
chng ta cng vi h. Bi v ngay sau khi ti y,
mnh lin v mt vng trn theo cch cu dy
mnh v gi vng trn l "bn phn ca mnh ".
Mnh ni :
"Nu ta cu c ton b vng trn ny ta s
c cu ri. bng khng ta s ri i". Vy m
bn trong vng trn , l nm mi vn ngi Hy
Lp!
Mnh i v cc tnh, cc lng, tp hp tc c
nhng ngi Hy Lp, vit nhng bn tng trnh,
gi in tn, c vn ng cc quan chc ca chng
ta Athens gi tu thuyn, lng thc, qun o,
thuc men v chuyn nhng con ngi khn kh y
v Hy Lp. Nu nh hng hi v ngoan cng tranh
u l hnh phc, th mnh ang hnh phc. Chng
hiu l mnh c may ct hnh phc theo vc ngi
ca mnh khng - ni theo ngn t ca cu. Cu tri
223

l c , bi v nu vy mnh t l mt con ngi c


tm vc ln lao . Mnh nhng mun pht trin tm
vc ca mnh ti mc c th lm cho mnh hnh
phc, theo mnh ngh; ngha l ti nhng ng bin
gii xa nht ca Hy Lp. Nhng thi, l thuyt nh
th l ri! Cu ang nm trn bi bin Crete ca
cu nghe ting bin v ting n santuri - cu c th
gi, cn mnh th khng. Mnh ngp trong hnh ng
v mnh ly th lm vui thch. Hnh ng, s ph
nm ca ti, hnh ng, khng c s cu chuc
no khc u.
" Thc ra, ti suy tng ca mnh rt n gin
v nht phin. Mnh ngh nhng c dn ny ca
Pontus v Caucasus, nhng nng dn vng Kars,
cc thng nhn ln, nh Tbilissi, Batum, Novo
Rossisk, Rostov, Odessa v Crm u l ng bo
ta, h cng mt dng mu vi ta; i vi h, cng
nh i vi ta, th Hy Lp l Constantinople. Tt
c chng ta c chung mt th lnh. Ngi gi th
lnh l Odyssus, k gi l Consantinos
Palaeoiogos (1) khng phi l ngi b git di
chn thnh Byzamtium m l ngi kia, nhn vt
huyn thoi ha thnh cm thch v vn cn
ng sng sng i Thin Thn T Do. Li php

Hong cui cng ca quc ng La M (1448 - 1453).

224

cu, mnh gi v th lnh l Acritas (1). Mnh thch


ci tn y hn; nghe n khc kh hn v hiu chin
hn. H nghe thy ci tn y l trong ta ni dy hnh
nh Hellene vnh cu, v trang khp mnh, chin
u khng ngng khng ngh trn b ci bin gii.
Trn mi bin gii: quc gia, tr tu v tm tnh. V
nu thm ch Digenes vo, ta cng m t hon ho
hn cc sn phm tng hp tuyt diu ca phng
ng v phng Ty l ni ging chng ta .
Hin nay mnh ang Kars, mnh n tp hp
tt c nhng ngi Hy Lp cc lng ln cn. Vo
hm mnh ti y bn Kurd bt mt thy gio v
mt linh mc Hy Lp trong vng v ng mng nga
vo chn h. Cc k mc kinh hi, trn vo ngi nh
mnh ang . Chng ti nghe thy ting i bc ca
bn Kurd mi lc mt gn li. Tt c nhng ngi
Hy Lp y dn mt vo mnh nh th mnh l ngi
duy nht mnh cu h.
"Mnh nh ngy mai i Tbillissi, nhng gi y,
trc nguy c ny b i th tht xu h. Cho nn
mnh li. Mnh khng ni l mnh khng s, mnh
s nhng mnh xu h. Trong trng hp tng t,
liu Chin S ca Rembrandt, ngi Chin S ca
mnh, c lm nh th khng nh? Hn anh ta s
li. Vy cho nn mnh cng li. Nu bn Kurd vo
1

Basilius Digenes Acritas: v anh hng ca Byzance th k 10. Digenes


ngha l thuc hai huyt thng (cha theo o Hi, m theo Thin Cha gio,
phng ng v phng Ty). Acritas: chin s bin phng ca ch.

225

thnh ph, l ng nhin mnh s l ngi u tin


b ng mng, m th cng ng thi. S ph ,
chc chn ngi chng bao gi ngh rng hc tr
ngi li i n mt kt thc nh vy.
"Sau mt cuc bn ci di c h khng bao gi
dt theo truyn thng Hy Lp, chng mnh quyt
nh l ti nay, tt c s tp trung vi la, nga, b,
cu cng n b, tr con v tng sng, s cng xut
pht i ln pha Bc.
Mnh s i tin phong gi vai tr con cu c
hng dn c n.
"Mt cuc di tr ca mt dn tc do tc trng
lnh o qua cc dy ni v ng bng mang nhng
tn thn thoi! V mnh s l mt th Mixe m
phng - dn ging ni c chn la ti t Ha,
nh nhng ngi cht phc ny thng gi Hy Lp.
D nhin, thc s xng ng vi s mng Mixe
ny v khi lm danh cu, ng l mnh phi
thanh ton nhng ci x cp d thanh lch m cu
vn hay giu v qun chn bng da cu mi ng.
L ra mnh cn phi c mt b ru di ln sng,
trn nhn v nht l mc i t v na. Nhng rt
tic, mnh khng th lm cu hi lng v im ny
c. Bt mnh thay i tm hn cn d hn thay
i phc. Mnh i x cp, ru ria co nhn nh u
ng s, v mnh khng c v.
"S ph, t vng ngi s nhn c th ny
v y c th l th cui cng. Chng ai bit c.
Mnh khng tin nhng lc lng b mt t xung
226

hu t, khng c c, khng mc ch, git bt k


ai ngn ng chng. Nu mnh t b tri t ny
(mnh ni "t b" khi lm cu hoc chnh mnh
s nu mnh dng ci t ch xc kia), vy th nu
mnh t b tri t ny, mnh mong cu vn tip tc
khe mnh v sung sng, s ph thn mn! iu
ny ni ra, mnh rt ngng y, nhng vn phi
ni, cho nn xin cu th li: Mnh cng yu cu v
cng.
" bn di vit vi bng bt ch, l on ti bt
ny:
TB: Mnh khng qun ci tha thun ca chng ta
hm mnh ra i. Nu mnh 't b' tri t ny mnh
s bo cho cu, d cu u chng na, cu nh
nh, v ch v th m s."
13
Ba ngy, bn ngy, nm ngy tri qua v Zorba
vn bit tm. n ngy th su, ti nhn c mt
bc th gi t Candia, mt bc th di my trang
ton ni chuyn dng di. Th vit trn giy hng
thm phc, gc c hnh tri tim b mi tn xuyn
qua.
Ti gi bc th rt cn thn, nay chp li trung
thnh, nguyn nhng cch din t cht vt bt
gp y trong th, ch sa nhng li chnh t d
thng. Zorba cm bt nh cm cuc, hng hc b
ln giy, v vy giy b thng nhiu ch v y vt
227

mc.
"Sp Thn mn, ng T Bn!
" Ti cm bt hi thm sp c c mnh gii
khng. V phn chng ti i n Cha, cng rt
khe!
"t lu nay ti nhn chn rng mnh ra i
khng phi lm con tru hay con nga. Ch c
ging vt mi sng m n. trnh khi li kt
ti trn, ngy m ti by v ra vic cho chnh mnh.
Ti liu ming n hng ngy v mt tng, ti o
ngc cu phng ngn v ni: "Th lm con g
nc gy bi li trn h cn hn lm con s bo b
nht trong lng."
"i ngi thnh nh i quc m chng tn km g.
Ti khng phi l nh i quc v s khng bao gi
l th, bt k phi tr gi th no. i ngi tin
Thin ng v gi mt con la ct sn . Ti
chng c la no c, ti t do! Ti khng s a
ngc, y con la ca ti hn s tch. Ti cng
chng ao c Thin ng, ni la ca ti hn s
nhi nht y c ba l. Ti l mt thng dt c cn
mai, ti chng bit cch din t ra lm sao, nhng
chc sp cng hiu ti, sp nh.
"i k s ci ho huyn ca s i! Cn ti
vt qua ci . i ngi lao tm kh t ngh suy.
Ti ch cn suy ngh. Ti khng hn h vi ci tt
m cng chng tuyt vng v ci xu. Nu ti nghe
tin ngi Hy Lp chim Constantinople th vi ti,
228

cng chng khc g bn Th chim Athens.


"Nu bng vo nhng iu nhng nht ti va ni,
sp cho l ti m u th xin hy vit cho ti hay.
y ti n cc ca hiu tnh Candia, tm mua dy
cp v ti ci ct.
"Ngi ta c hi ti: "Ngi anh em ci ci g
vy?", Nhng lm sao ti c th gii thch cho h
c? Ti ci l v ng lc ti gi tay ra xem
dy cp thp c ct hay khng, th ti li ngh loi
ngi l ci g, ti sao con ngi li ra i v n
c vic g . .. Chng c tch s g ht, nu
sp hi ti iu . D ti c mt m n b hoc l
khng c, d ti lng thin hay bt lng, d ti l
quan tng trn hay l g phu khun vc ngoi ph,
th cng th thi. iu duy nht quan trng l ti cn
sng hay cht. D ma qu hay Thng gi ti
v t (m sp c bit sao khng sp? Ti ngh ma
qu vi Thng cng ch l mt), th ti cng s
cht, s tr thnh mt ci xc thi, u c mi
ngi. H s buc phi chn ti xung t nht l ba
thc t khi b cht ngt.
"Nhn tin, ti xin hi sp mt iu khin ti hi
s - xin nh y l iu duy nht - ngy m n
khng cho ti yn. iu lm ti s hi, sp ,
l tui gi! Cu tri ng bt chng ta phi gi! Cht
th chng l ci g - pht! mt ci, ngn nn tt, th
l xong. Nhng tui gi th tht l nhc.
"Ti coi vic phi tha nhn rng mnh cao
nin l mt iu v cng nhc nh v ti lm tt c
229

nhng g c th ngn mi ngi khi thy ti gi.


Ti tung tng, nhy ma, lng ti au nhng ti vn
nhy. Ti ung ru, u vng mt hoa, mi vt
quay tt th l, nhng ti u c chu ngi xung. ti
lm nh th mi s u hon ho. Ti m hi, ti
nhy m xung bin tm, m cm ln h v mun
ho - Kh ! Kh ! - cho nh bt, song li xu h, sp
, v ti c nn cn ho. Sp c nghe thy ti ho bao
gi khng? Khng bao gi! V khng phi (nh sp
c th ngh vy) ch khi c mt nhng ngi khc,
m c nhng lc ch c c mt mnh ti cng vy!
Ti cm thy xu h trc mt Zorba - sp ngh th
no v iu y h sp? Ti xu h trc mt hn!
"Mt hm trn ni Athos - bi v ti ln m,
i, th ti cht bng bn tay phi i cn hn - ti gp
mt tu s, cha Lavrentio, qu qun Chios. Ti
nghip, ng ta tin rng c mt con qu bn trong
ng, thm ch ng t tn cho n na : ng gi
n l Hodja . " Hodja mun n tht vo ngy th su
tt lnh!" Cha Lavrentio ti nghip thng go ln
nh vy, p u vo tng nh th. "Hodia mun
ng vi n b. Hodja mun git tu vin trng.
l Hodja, Hodja ch khng phi ti." V ng p u
xung thm .
"Ti cng c mt th ma qu trong ti, sp , v
ti gi n l Zorba! Thng cha Zorba bn trong, hn
khng mun gi, khng mun t no, v hn
khng gi, s khng bao gi gi. Hn l mt con yu
tinh, tc hn en nh lng qu, hn cn nguyn ba
230

mi hai (vit bng s: 32) rng, mt bng hoa cm


chng git tai. Nhng ci tn Zorba bn ngoi,
khn kh thn hn, bng hn hi ph v tc
bc kh nhiu. Hn qut queo v nhn nheo,
rng rng v ci tai to tng nay y nhng lng
trng ca tui gi, nhng lng la di!
"Hn bit lm sao by gi, sp? Hai tn Zorba y
s u nhau n bao gi? Tn no s thng? Nu
ti toi sm th s n chuyn, ti mch s. Nhg nu
ti tip tc sng mt thi gian di na th hng kiu.
Hng kiu, sp ! S c ngy ti b nhc to. Ti s
mt t do, con du ti, con gi ti s ra lnh cho ti
gi mt a b, mt con qui vt nh gm ghic,
hu du ca chng, trng coi sao cho n ng b
bng, ng t nho, ng nghch bn. V nu n
nghch bn, i chao! Chng s bt ti ra ry cho
n!
"Ri sp cng s phi qua ci cu nhc nh y
sp , mc du by gi sp cn tr. Sp hy coi
chng. Sp nghe ti ni y hy i theo con ng
nh ti, kh c cch cu ri no khc u : chng ta
hy ln ni, khai m ng, m st, m km; chng
ta hy lm ra hng ng tin cho h hng knh n,
bn b lim gt v tt c bn giu c phi ng m
cho chng ta. Nu chng ta khng thnh cng, sp
, th nn cun gi i, a u vo ming hm, si
hoc bt k con th d no ta gp cho ri - v cu
sao iu em li nhiu iu tt lnh cho chng!
Chnh v l m Thng sai th d xung trn
231

kt liu i mt s ngi nh chng ta h khi


sa st qu ng."
n y, Zorba dng bt ch mu v mt ngi
cao, gy ang chy trn di my cy xanh vi by
con si bm st gt v bn trn hnh l cu:
"Zorba v By Trng Ti" vit bng ch ln.
Ri lo vit tip.
Qua bc th ny sp hn thy ti l ngi bt
hnh nh th no. Ch nhng lc bn sp, ti mi
c dp trt: vi bt tm trng bnh hon ca mnh
qua nhng bui tr chuyn vi sp. Bi v sp cng
ging ti, c iu sp khng nhn ra y thi. Sp
cng c mt con qu trong ngi sp, nhung sp
cha bit tn n v v sp khng bit, nn sp c
th th c (1). Hy t tn cho n i, sp, sp s
cm thy d chu hn.
" Ti ni ti bt hnh bit my Ti c th thy
r rng tt c thng minh ca ti ch l ngu xun,
khng hn khng km. Tuy nhin, c nhng thi k
hng ngy lin, nhng t tng ln n vi ti v
nu ti c th lm nhng iu m ci thng cha
Zorba bn trong gi th th gii s phi kinh ngc!
" Thy mnh khng c iu khon hn nh thi
gian trong giao ko vi cuc i, ti c nh phanh
1

Ch ny trong bn ting Anh ca Carl Wildman l: "Since you don't know


that, you can breathe (ti vit ng). Chng ti cho rng y hn c mt s sut
v in n, ng l phi l "Since you don't know that, you can't breathe" (v sp
khng bit nn sp khng th c) mi ph hp vi cu sau. (ND)

232

khi xung nhng con dc nguy him nht. i ngi


l mt con ng ht ln o li xung dc. Tt c
nhng k khn ngoan u s dng phanh. Nhng
ti - sp , y c l l ch ti bc l ct cch ca
mnh - ti hon ton vt b phanh t lu ri. V
ti khng h s xc. Khi my trt ng ray bn th
my chng ti gi l "xc" ! V c qu bit ti c
n nhng c xc ti phi chu ng hay khng!
Ngy m, ti phng ht ga, ch lm nhng g mnh
thch, thy k nu nh ti rn v tan thnh tng
mnh. Ti c ci g m mt? Chng c g. Ngay c
nu ti c ung dung th th, liu ti c khi nhm
mt xui tay khng? Tt nhin l khng! Cho nn ta
hy c m ht tc lc!
" Ti chc chn l lc ny sp ang ci ti,
nhng ti c vit ra y nhng li ba hoa rng tuch
ca ti, hay nu sp thch, nhng suy ngh ca ti,
hay nhng nhc im ca ti - ba ci th c
khc g nhau? - qu l ti khng phn bit ni - ti
ang vit cho sp v sp hy ci thoi mi nu sp
khng thy ngn. Ti cng ci khi ngh l sp ang
ci v chnh bi th ci ci khng bao gi dt
trn tri t ny. Mi ngi u c ci in r ring,
nhng ci in r ln nht, theo quan im ca ti,
l khng c ci in r no c.
"Cho nn sp c th thy l ti ang phn loi s
in r ca ti y ti Candia v ti xin bc bch
tt c vi sp v ti mun thnh vn sp. Tt nhin l
sp ang cn tr, nhung sp c sch thnh hin
233

c xa v sp - ni th ny sp b qua cho... sp
tr nn hi c l cho nn ti mun thnh vn sp.
"Phi, ti ngh ngi no cng c hi hm ring
ca mnh . Ta t thy n , v cc th mi ln ln
c vo nhau v ta khng th khng nh mi no l
ca anh, mi no l ca ti, thc th. Ta ch bit l
c mt mi hi v ci ta gi l "nhn loi"... ti
mun ni "mi hi ngi" . C nhng k ht ly ht
ci nh th l hng hoa nhi vy. Cn ti
th n lm ti ln ma. D sao, ta cng cho qua,
l chuyn khc.
" Ti mun ni - ti li sp th phanh y - rng
n b, cc m cc y thnh mi nh ch. H
nh hi ra ngay thng n ng no thm mun h
v thng no khng. Chnh v th m mi thnh ph
ti t chn ti, ngay c by gi khi ti gi nua
xu x nh kh t li chng c qun o din, bao
gi ti cng c mt hai m n b chy theo. H
nh hi ra ti, ! Cu Cha ban phc cho h!
"D sao mc lng, hm u tin ti ti Candia an
ton, tri sm ti. Ti cp tp n ngay cc hiu
bun, nhng tt c u ng ca . Ti vo mt
qun tr , cho l n, ti cng n ung v tm ra
sch s. Ri ti chm mt iu thuc l v i do
mt vng thm d. Ti chng quen bit ai trong
thnh ph v cng chng ma no bit ti, ti hon
ton t do. Ti c th hut so vang trn ng
ph, ci, ni mt mnh. Ti mua t ht bu rang
mui, nhm nhp, nh v v lang thang tha thch.
234

ng ph ln n, n ng ung ru khai v.
n b tr v nh, khng kh ngo ngt mi son
phn, x phng thm, ru hi v souvlakia (1). Ti
t bo: "Ny Zorba, liu my hy vng cn c
sng bao lu na vi hai cnh mi php phng ny?
M ch cn my n m ht khng kh na u. Dn
tip i, ban gi hi, c ht cho tht su ht mc vo!"
"y, ti ang t nh th trong khi i ngang i dc
ci qung trng ln m sp bit . Bng nhin i n Cha! - ti nghe thy ting h reo, ting khiu
v, ting trng chi my ca khc ng phng. Ti
dng tai ln v chy n ch pht ra nhng m
thanh rn r . l mt tim c ph ca ma nhc.
ng l ci ti ang cn.
Ti bc vo. Ti ngi vo mt bn nh ngay
hng u. Ti sao ti li phi rt r nh? Nh ti
ni, chng ai bit ti, ti hon ton t do.
"Mc ph n lng ngng, to ng ang nhy trn
b c, vy vn cao, nhng ti khng bun ch n
. Ti gi mt chai bia, ri mt c nng nho nh, d
thng da ngm ngm, n ngi vo bn ti. Mt
b phn nh th trt bng tay th n.
- "ng ni khng phn i ch? va hi va
ci khanh khch.
"Nghe vy mu bc ln u ti. Con nh hn
xc! Ti cm thy mt thi thc gh gm mun
vn c . Nhng ti nn gin, ti i ngi cho ging
1

Ch tht xin.

235

"ci", cho nn ti bn gi bi:


" Bi, hai chai sm-banh!
"Sp th li cho! Ti tiu kh tin ca sp,
nhng y l mt xc phm gh gm, ti phi cu
vn danh d ca chng ta, danh d ca sp cng
nh ca ti. Ti phi bt con ranh con ny qu gi
trc chng ta, tht s l nhim v ca ti. Ti
bit sp t khng bao gi ti khng v kh t v
nh th trong mt thi im gay go! Cho nn, "Bi,
hai chai sm-banh!"
"Sm-banh c mang n v ti gi c bnh gat, ri thm cht sm banh na. Mt g mang hoa
nhi n, ti mua c gi t vo lng con nh dm
lng nhc chng ta .
"Chng ti ung hoi ung hy, nhng th vi sp
ti khng h cu vo . Ti bit ci cht ca mnh
ch.
Khi cn tr. iu u tin ti lm vi ph n l cu
vo, a gin. By gi v gi, iu u tin ti lm
l chi tin, chiu chung, i ng x lng. n b
rt thch c i i nh vy. Cc mng m cht
m mnh; v d mnh c g lng, gi c , xu nh
ma, h cng qun tit. rc, h chng nhn thy
g khc ngoi bn tay tin bc nh nc chy.
Cho nn , nh ti ni , ti tiu mt ng tin cu Cha ban phc lnh cho sp v n b li cho
sp gp trm ln - v c ni trn bm rit ly ti.
xch li mi lc mt gn, p ci u gi xinh xo vo
hai cng chn to tng xng xu ca ti. Nhng
236

ti c lnh nh tng bng, mc du bn trong th


nng bng, bn chn. l ci lm n b in
u, sp nn bit th, trong trng hp sp vo
tnh th nh vy iu c th gip ch cho sp: c
h cm thy mnh si sc bn trong m vn
khng thm ng ti h!
" Th, na m qua, ri sang gi t. Tim c ph
bt u tt n ng ca . Ti rt ra m tp gic bc
mt nghn drachma, tr tin v cho g bi bn mt
mn puc boa hu hnh. C bm cht ly ti.
"- Anh tn g? hi ti, ging y su mun tung
t.
"- ng ni, ti p, v t i.
"- Con tr tro vo ti tht mnh v th thm: " i vi em... i vi em no!"
" Ti cm bn tay nh nhn, sit cht ra v hiu
v p:
"- Vy th i, c b. . . .
"Ging ti khn i.
"Phn cn li, chc sp c th hnh dung ra c.
Chng ti mn tr ca mnh. Ri chng ti ln ra
ng.
Khi thc gic, t ra cng mi hai gi. Ti nhn
quanh v ti thy g ? Mt cn phng nh d
thng, mi toanh , nhng chic gh bnh, mt
lavabo, nhng bnh x phng, nhng l nc thm,
gng ln, gng nh, nhng chic o vy mu sc
ti vui treo trn tng, hng l nh chp no thy
th, s quan, no thuyn trng cnh st, no v n,
237

nhng mang c mt th trn ngi: i dp, v


trn ging, bn cnh ti, mt mu ging ci - nng
m, thm tho v la xa tc!
"i Zorba, ti nhm mt li t nh, my ang cn
sng m lt vo Thin ng! y l mt ni tr
ng tt ng c ri khi!
"Sp , trc y c ln ti ni vi sp rng
mi ngi c Thin ng ring ca mnh. Vi sp.
Thin ng cha y sch cng nhng chai mc
ln. Vi k khc, n l mt kho y nhng thng
ru vang, ru rum v brandi, vi ai na li l
nhng ng tin. Vi ti, Thin ng l nh th ny:
mt cn phng nho nh thm phc vi nhng chic
o vy mu sc ti vui trn tng, nhng bnh x
phng thm, mt ci ging lxo ln v bn cnh
ti, mt con ci.
" Xng ti l c tha th mt na . Hm y, ti
khng th mi ra khi ca . Th hi ti cn cn i
u v lm g na? Ch cn! Ti y tt chn ri.
Ti cho ngi n l qun s mt ca thnh ph t
h mang ti cho chng ti mt khay thc n ton
bi b ho hng: caviar en, th sn, c, nc
chanh p, cadaif (1)
Chng ti li chm lo vic ring mn tnh t ti v
ng thm gic na. n ti chng ti dy, mc qun
o v li khoc tay nhau n tim c ph.

Mt loi bnh Th Nh K c hnh nhn.

238

" ni vn tt v khi lm sp ngp trong nhng


li dng di, ci chng trnh y vn cn ang tin
hnh. Nhng sp ng lo sp , ti cng vn chm
lo cng vic ca sp. Thnh thong, ti vn i ng
quanh cc ca hiu. Ti s mua dy cp v tt c
nhng th ta cn, sp yn tr. Sm mt ngy hay
chm mt ngy hoc mt tun hoc thm ch mt
thng i na th c h trng g? Nh bn ti thng
ni, mo m nng vi sinh mo con d dng.
V li ch ca sp, ti ang i cho tai ti nghe ht
c mi chuyn v u c ti sng sa ra khi
b la. Ti phi mua c dy cp hng nht, ko
chng ta s tht bi. Cho nn, hy kin nhn, sp ,
v hy tin ti.
"Nht l sp ng lo cho sc khe ca ti. Nhng
cuc phiu lu l c ch cho ti. Ch trong my ngy
ti tr li tui i mi. Xin cam oan vi sp, ti
sung sng n ni sp mc mt b rng mi. Khi
ti y lng ti hi au mt cht nhng by g li
khe nh vm. Mi sng, ti soi gng v c ngc
nhin l qua m ri m sao tc mnh cha en li
nh xi nh giy.
" Nhng chc sp s hi ti sao ti li vit cho sp
nh vy? sp cng k nh mt c cha nghe
ti xng ti vy v ti chng h xu h th nhn mi
ti li vi sp. Sp c bit ti sao khng? Theo nhn
thc ca ti, d ti lm phi hay lm by, sp cng
bt cn. Ging nh Thng , sp cm mt ming
bt bin m nc v xot xot! Sp lau sch ht.
239

l iu thc y ti ni ht mi chuyn vi sp
nh vy. Cho nn sp hy nghe nh!
"u c ti ang ln tng by v ti sp sa hon
ton mt tr. Xin sp hy vui lng cm bt vit cho
ti ngay sau khi nhn c th ny. T gi n lc
nhn c th tr li ca sp, ti s nh ngi trn
ng la. Ti ngh l t bao nm nay tn ti b
gch trong s ca Thng ! V c trong s ca
Xa tng na. Duy nht ch c s ca sp l cn ghi
tn ti. Ti ngh vy cho nn ti ch cn ai ngoi sp
ti ch tn ch knh hng v; cho nn xin lng
nghe iu ti cn bc bch . u ui l th ny:
" Hm qua, mt lng gn Candia, c m hi ma qu bt ti i nu ti bit l hi mng ng
Thnh no! Lola... , ng l ti qun cha gii
thiu vi sp tn nng l Lola - phi, nng bo ti:
" ng Ni ! Nng li gi ti l ng ni, nhng
by gi, l mt ci tn u ym, sp . "ng Ni",
nng ni, " em mun i hi."
" -Vy th B Ni c i i, ti bo nng.
" -Nhng em mun i vi anh c.
" -Anh khng i. Anh khng thch cc v Thnh.
Em i mt mnh vy " Thi c, em cng ch i
na .
"Ti trng trng nhn nng.
" - Em khng i ? Ti sao? Em khng mun i
sao?
" - Nu anh cng i th em mun. Nu khng th
em ch thit.
240

"- Ti sao? Em l mt ngi t do c m?


"- Khng, em u phi l ngi t do.
"- Em khng mun t do ?
"- Khng, em khng mun .
" Ti ng mnh nghe thy nhng ting siu phm.
Tht th "
"- Em khng mun t do ? Ti ku ln .
" - Khng, em khng mun ! Em khng mun ! Em
khng mun!
"Sp , ti ang vit th ny trong phng ca
Lola, bng giy ca Lola; v lng knh Cha, xin sp
hy nghe cho k. Ti ngh ch nhng ai mun c
t do, mi l con ngi. n b khng mun t do.
Vy n b c phi l ngi khng?
"V Cha, xin sp hy tr li tht sm.
" Chc mi iu tt lnh nht cho ng ch tt
nht trong cc ng ch.
Ti, ALEXIS ZORBA"
c xong th ca Zorba, ti phn vn mt mt
lc, do d gia hai b - khng, ba b. Ti khng bit
nn ni gin hay nn ci, hay ch nn thn phc
con ngi hoang s y p v bng ci v ngoi
cuc sng - l gch, o l, lng thin - i thng
vo bn cht ca n. Tt c nhng c tnh nho
nh, rt hu ch, lo u khng c. Lo ch c c
mt c tnh bn tin, nguy him, kh tha mn,
khng ngng thi thc lo vi mt sc mnh khng
cng ni tin ti nhng cc hn, ti vc thm.
241

Khi vit, ngi lao ng tht hc ny lm gy bt


trong xung kh mnh lit ca lo. Nh nhng con
ngi u tin trt b lt kh, hoc nh nhng trit
gia ln, lo b chi phi bi nhng vn c bn ca
nhn loi. Lo nghim sinh nhng vn nh
th chng l nhng nhu cu trc tip v cp bch.
Ging nh tr th, lo thy mi vt ln u tin. Lo
khng bao gi ht ngc nhin v khng ngng t
hi: ti sao? Do u? Mi s i vi lo u thn
diu v mi sm mai m mt thy cy ci, bin c
si v chim mung, lo u bng hong ngy
ngt.
- Php thn k g y? Lo ku ln. Nhng s
huyn b gi l cy, , bin, chim kia, l g nh?
Ti nh mt hm, ang i v pha lng, chng ti
gp mt ng gi nh b ci mt con la. Zorba tr
mt ra nhn con vt. Ci nhn ca lo d di n ni
ng gi nng dn pht hong ku ln.
- Ly Cha, ngi anh em, ng nhn n nh
kiu gieo tai ha th! V ng lm du thnh gi.
Ti quay sang Zorba:
- Bc lm g ng lo ng ta ku ln nh vy?
Ti hi lo.
- Ti y ? Sp cho l ti lm g? Ti nhn con la,
c th thi! Sp khng thy k l sao?
- Ci g k l?
- l ci l lm sao li c nhng th nh con la
trn i ny!
Mt hm khc, ti ang nm di trn bi bin c
242

sch th Zorba n ngi trc mt ti, t cy


santuri ln u gi v bt u chi. Ti ngc mt
ln nhn lo. Nt mt lo thay i dn v mt nim
vui cung khu xm chim lo. Lo lc l ci c di
nhn nheo v bt u ht.
Nhng ca khc Macedonia v Klepht, nhng ting
h man r, c hng con ngi nh tr li thi tin
s khi m ting tht l mt tng hp ln cha tt c
nhng g ngy nay ta gi l th, nhc v t tng.
"c-kh! c-kh! " Ting ku pht ra t su thm tm
can Zorba v ton b lp v mng ca ci ta gi l
vn minh v toc cho con th bt t, v thn lng
l, con i i khng khip, bc ra.
Than bn linht, l li, maam Hortense v nhng
k hoch cho tng lai, tt c u bin mt. Ting
ku ch tt c ng trc n; chng ti khng cn
g khc. Bt ng trn b bin c liu ny ca o
Crete, c hai chng ti u gi trong lng ngc tt
c s cay ng v ngt ngo ca cuc i. Cay
ng v ngt bi u khng tn ti na. Mt tri ln,
m n, chm sao i Hng Tinh nhy nht quanh
ci trc bt ng ca bu tri, trng ln v kinh hi
nhn hai con th nh xu ang ht trn bi ct, khng
s bt k ai.
- ! con ngi l d th, Zorba t ngt ni, qu
kch ng vi nhng bi ht ca mnh. B mc sch
v y! Sp khng xu h sao? Con ngi l d
th, m d th th khng c c sch.
Lo im lng mt lc, ri ct ting ci.
243

- Sp c bit Thng to ra con ngi nh th


no khng? Lo ni. Sp c bit cu u tin con
vt y - tc l ngi - ni vi Thng l nh th
no khng?
- Khng. Lm sao ti bit c? Ti c y
u.
- Ti c y. Zorba ku ln, hai mt long lanh.
- Vy th k ti nghe no.
Na xut thn, na giu ct, lo bt u ba ra
cu chuyn hoang ng v vic to ra con ngi.
- c nghe y, sp! Mt bui sng, Thng
thc dy cm thy lng bun ngao ngn. "Thng
qui g ta! Ta chng c thng ngi no thp
hng trm khn vi ta v nhn danh ta m th tht
tiu su! Ta chn sng thui thi mt mnh nh
con c gi ri. X!" Ngi nh vo hai bn tay mnh,
xn tay o, eo knh, ly mt nm t, nh ln lm
thnh bn, nho tht k v nn thnh mt thng
ngi nh xu cm vo mt tri.
"By ngy sau, Ngi rt n ra khi mt tri. N
c nung rn nh snh. Thng nhn n v m
bng ci ngt ngho.
"- Qu tha ma bt, Ngi ni, l mt con ln
ng bng hai chn sau! Hon ton khng phi ci
ta mun! Rnh l ta lm hng bt!
"Th l Ngi tm gy n xch ln v t n.
"- Thi, xo i cho rnh! Tt c cng vic ca mi
gi y l to ra nhng con ln con khc; tri t l
ca mi ! No a-l hp, ti i! Mt, hai, mt,
244

hai!... Bc mau, bc?


"Nhng, sp thy , n u phi l con ln! N
i mt ci m pht, mt ci o vt-tng tho nh
khoc ln vai, qun l xp li phng phiu, chn i dp
l Th Nh K c bp tua . V tht lng - hn
y l do ma qu cho - l mt con dao gm nhn c
khc dng ch: Ta s h th mi!
" l con ngi! Thng gi tay ra cho k kia
hn, nhng con ngi xon b ria m rng:
"- X ra, lo gi, trnh ng cho ta qua!"
n y, Zorba dng li khi thy ti ph ln ci.
Lo cau my:
- ng c ci ! Lo ni. Chuyn xy ra ng
nh th .
- Lm sao bc bit c?
- Ti cm thy n din ra nh vy v nu ti
vo a v Adam, t ti lm th. Ti xin cuc l
nu Adam lm khc th th c cht u ti i. V
sp ng c tin nhng iu ni trong sch; ti mi
l ngi sp nn tin cy. Khng ch ti tr li, lo
xe bn tay h php v li tip tc chi santuri.
Ti vn cn cm l th thm phc c hnh tri tim
xuyn qua ca Zorba v sng li tt c nhng ngy
y, nhng ngy m p s hin din rt ngi ca
Zorba, m ti tri qua bn lo. Trong s bu bn
vi Zorba, thi gian m thm mt hng v
mi. N khng cn l mt chui s hc nhng s
kin bn ngoi, cng khng cn l mt vn trit
hc nan gii bn trong. N l ct m ry tng ht
245

nh v ti cm thy n m i lt qua k tay.


"Cu Cha ban phc lnh cho Zorba!" Ti th
thm. "Lo em li mt hnh th sng ng, nng
m, yu du cho mi nim tru tng run ry
trong ti. Khi lo khng c y, ti li bt u run
ry."
Ti ly mt t giy, gi mt cng nhn v gi mt
bc in khn: "V ngay!"

246

14
Chiu th by, mng mt thng Ba. Ti da vo
mt tng quay ra bin vit. Hm y, ti trng
thy con n u xun v ti sung sng. Nhng li
ph ch nhm xa b nh hng ca c Pht
tun ra khng cht vng vp trn mt giy v cuc
u tranh ca ti vi Ngi du i, ti khng cn
cung qut tuyt vng na v ti tin chc mnh s
c gii thot.
t nhin, ti nghe thy ting chn bc trn si.
Ti ngc mt ln v thy ng n gi ca chng
ti lc l i dc theo b bin, trang sc y ngi.
M nng ngt, th hn hn v c v lo lng iu g.
- C th khng? M bi hi hi.
- C! Ti ci p v ng dy n m. Bc
y gi li cho b rt thm thit, ni l ngy m
ngh n b, hu nh khng n khng ung c
v thy kh lng chu ni s xa cch ny.
- Anh y ch ni th thi ? Ngi n b kh s
hi, th khng ra hi. Ti i ngi cho m. Ti mc
ti ly th v c ba. Ng n gi h ci ming mm
mm, cp mt nh chp chp v nn th nghe.
Ti v c nhng v hi lng tng, ti lm nh
phi cht vt mi c ra ch lo:
"Hm qua, ti vo n qun n r tin, sp . Ti
247

i Ri ti thy mt c gi p cc k bc vo,
mt n thn thc s... Li cha! Nng ging ht
Bouboulina ca ti! V lp tc nc mt ti tun ra
nh sui, c hng ti nghn li. . . Ti khng nut
c na ! Ti ng dy tr tin v b i. V ti
y, mt k xun thu nh k mi ngh n thn
thnh, sp , ti xc ng su sc n ni ti chy
n nh th Thnh Minas v thp mt cu nn dng
Ngi. Ti cu nguyn: " Thnh Minas, xin cho con
nhn c tin lnh ca thin thn con yu. Cho
chng con sm c lin cnh bay sng i!" .
- Ha! Ha! Maam Hortense ci, mt ngi ln vui
sng.
- B ci g vy? Ti hi, ngng li ly hi v
ngh thm vi cu ni di na. B ci g? Chuyn
ny lm ti mun khc th ng hn.
- Gi ng bit... gi ng bit... m khc khch ri
ci ph ln.
- Bit ci g?
- Cnh... Anh ta gi chn l th. Ci anh nm y.
Khi c mt mnh hai chng ti vi nhau, anh y vn
gi chn l cnh. Cu cho chng ta cnh lin cnh,
anh y ni vy H! H!
- Vy b nghe tip on sau nh. B s thc s
sng s cho m xem. . . Ti gi qua trang v li gi
v c:
" V hm nay khi ti i ngang qua mt hiu ct
248

tc, tay th ct tc em chu nc x phng ra


ngoi. C ph sc nc mi thm . Ti li ngh n
Bouboulina v bt u khc. Ti khng th xa
nng lu hn na, sp Ti n in u ln mt
thi... Sp xem ny thm ch ti cn lm th na kia.
Cch y hai m, ti khng ng c v ti vit
mt bi th nh tng nng... Ti hy vng sp s c
cho nng nghe nng thy ti au kh bit
nhng no...
"i! Gi chng mnh gp c nhau trn mt
qung ng
" rng cha va su ti nh thng
"D thn anh u c b nghin nh cm
"Xng nt tan vn sc chy theo em
Mt n lim dim, maam Hortense sung
sng lng nghe ht sc chm ch. Thm ch m
cn tho di bng cho khi lm nght c v cho
nhng np nhn c t do mt lc. M lng thinh
v mm ci. Sung sng v hi lng, tm tr m
nh ang bng bnh tn ni no xa tt.
Thng Ba, c non xanh chen hoa , vng v ta,
nc trong veo vi nhng n thin nga trng v
en va ph nhau va lu ru ht. Nhng con ci
trng v nhng con c en, m thm h m.
Nhng con c chnh xanh t di nc nh ln anh
nh, qun quanh nhng con rn to vng nh.
Maam Hortense li thnh c gi mi bn nhy
ma trn nhng tm thm phng ng
249

Alexandria, Beirut, Smyrna, Constantinople, ri vt


bin n o Crete trn nhng boong tu bng ln.
By gi, m khng nh r rng na. Mi chi tit
nha ln, ngc m php phng, nhng bn b nt
toc. V thnh lnh, trong khi m nhy ma, bin
bng y nhng con tu mi dt vng. Trn boong,
nhng lu bt nhiu mu sc v c ui nheo bng
la php phi. C mt on pasa chui ra t cc lu,
bp tua vng ng trn m fez, nhng thng c Th
gi giu s i hnh hng mang y l vt sang
trng trn tay cng vi l con trai mt my bun b,
cm nhn thn ca h. Cc thy s c cng
n, m ba chnh lp lnh v nhng thy th, c o
trng bp, qun rng php phi. Theo sau l m
thanh nin Crete qun phng ng tm bng vi xanh
nht, ng vng, tc cht bng mi soa en. i sau
cng, cch kh xa, l Zorba, s, gy i v lm
tnh nhiu, ngn tay eo mt chic nhn nh hn to
ng, mt vng hoa cam trn mi tc nhum bc. . .
T nhng con tu, l lt n tt c nhng ngi
n ng m quen bit trong cuc i phiu lng
ca mnh, khng thiu mt ai, k c lo li hng
rng, g lng a m i chi trn sng mt m
Constantinople. m xung, khng ai nhn r
mt h. Tt c u ra sn khu, tt c bn h v
trn phng cnh, i ch ch. Nhng by c Chnh,
Rn v Thin Nga ang ph nhau !
m n ng n v gp m; h hp thnh tng
cm qun ly nhau nh by rn ng tnh ma xun
250

ngc u ln chp thnh mt b, ru rt. V gia,


trng ngn v trn trung, bng nhy m hi, mi h
m l nhng chic rng nhn xinh xinh, thn
cng cp vi ni kht khao khn tha, v dng ln,
mt maam Hortense mi bn, hai mi, ba mi,
bn mi, su mi ci xun xanh, ang hut gi.
Khng c g mt i c, cha mt ngi tnh no
cht! Trong b ngc ho qut ca m, tt c bn h
sng li, xnh xang l phc. Nh th maam
Hortense l mt chin thuyn ba ct bum uy nghi
v tt c cc tnh nhn m tri bn mi lm
nm hnh ngh - u p trn mnh m, vo hm
tu, ln mn tu, ln nhng dy chng ct bum,
trong khi m lt tm thn nt tm y vt xm
trn ngn sng hng v bn b ln cui cng m
m hng khao kht mnh lit by lu nay: hn nhn.
V Zorba mang hng ngn khun mt: Th Nh K,
u chu, Armenia, Rp, Hy Lp v khi m gh lo,
maam Hortense m trn c on bt tn nhng
tnh nhn y n phc . . .
Ng n gi bt cht nhn ra rng ti ngng
c; o cnh tan bin t ngt v m nhn cp m
mt nng tru.
- Anh y khng ni thm g na sao? M hi,
ging trch mc, lim mi thm thm.
- B cn mun g na, maam Hortense? B
khng thy l t u n ui bc th ch ni v b
sao? B xem y, c bn t c! V gc trang,
li c c mt tri tim na. Zorba bo chnh tay lo v
251

y. Nhn xem, mi tn tnh yu xuyn thng tim v,


xem ny bn di, hai con b cu m p nhau v
trn hai i cnh, hai ci tn lng vo nhau:
Hortense - Zorba, ch nh li ti vit bng mc !
B cu chng c m tn cng khng, nhng cp
mt nh ca ng n gi y l nha v c th nhn
ra bt c ci g chng mun thy.
- Khng cn g na? Khng cn g na? M li
hi, vn cha tha mn.
No cnh, no nc x phng ca g th ct tc,
no i b cu nh- mi ci u rt hay ho,
nhng tt c ch l mt l t hoa m, ch l h
khng. Ci u c ph n thc t ca m cn mt
ci g khc, mt ci g c th hn, chc chn hn.
Bit bao ln trong i, m nghe ci loi chuyn
to lao y! V n c gip ch g cho m? Sau bao
nm lm ngh vt v, m b b li mc cn tr
tri mt mnh.
- Khng cn g na? M li th thm, y trch
mc. Khng cn g na sao?
M nhn ti bng cp mt ging nh mt con
hu ci b dn n cng ng. Ti thy thng
hi m.
- Lo cn ni mt iu rt quan trng, maam
Hortense, ti ni. V th, ti dnh n cui.
- l ci g . . . ? M th di ni .
- Lo vit rng khi no tr v, lo s n b ngay,
qu gi v rng rng nc mt van xin b ly lo.
Lo khng th i lu hn na. Lo mun b tr
252

thnh ngi v yu du ca lo, lo ni vy maam


Hortense Zorba , hai ngi khng bao gi xa
nhau na.
Ln ny th nc mt tro ra tht. y l nim vui
tt nh, l bn nu hng ao c thit tha; y l
iu m cho n nay m vn tic l i m khng
c c: Yn n v nm trn mt ci ging chnh
chuyn, th thi, khng hn!
M a tay ln che mt.
- c, m ni vi v h c ca mt i phu
nhn, ti chp nhn. Nhng xin ng nhn vi anh y
h rng y trong lng ny, khng c vng hoa
cam. Anh y s phi kim Candia mang v. Anh
y cng phi mang v hai cy nn trng vi nhng
di bng hng v mt t ko hnh o tht ngon
na. Ri anh y phi mua cho ti mt ci o ci
trng, tt la v giy xa-tanh cao gt. Khn tri
ging th c ri, ng bo anh y khi mang v.
Ging cng c ri.
M ln danh sch nhng hng cn mua, ngay t
gi bin chng thnh k chy vic vt. M ng
dy. Thot ci, m khoc ci v ca mt ph n
c chng ng hong.
- Ti c iu mun hi ng, m ni. Mt iu
nghim tc. Ri m ch i, v xc ng.
- Ni i, maam Hortense, ti xin sn sng hu
b.
- Zorba v ti rt qu mn ng. ng rt tt v ng
s khng lm xu mt chng ti. ng c vui lng
253

lm chng cho chng ti khng?


Ti rng mnh. Trc y, nh cha m ti c
mt n gia nhn gi tn l Diamandoula ngoi su
mi tui, mt m gi c ria mp, d in d di v
khng chng, hay cu knh, qut queo v ngc
phng nh tm vn. M ta phi lng Mitso, con trai
lo ch hiu tp phm trong vng, mt thanh nin
nng dn bo tt, khng c ru v d bn.
- Bao gi th anh ly ti? Ch nht no m cng
hi g. Ci ti ngay i! Lm sao anh c th i lu
th? Ti khng chu ni na!
- Ti cng th! G con ch hiu tp phm ranh
mnh p, la phnh m khi mt khch hng.
Ti khng th ko di hn na, Diamandoula ;
nhng d sao i na, chng ta cng khng th ci
trc khi ti mc mt b ria mp nh ca b...
Nm li nm tri qua nh vy v m gi
Diamandoula vn i. Thn kinh m du i, m t
au u hn, i mi chua cht khng bao gi c
hn, bt u bit mm ci. M git qun o cn
thn hn, t nh v bt a hn v khng bao gi
lm chy mn n na.
- Cu ch, cu c vui lng n lm chng cho
chng ti khng? Mt bui ti, m len ln hi ti.
- Nht nh ti s n, Diamandoula , ti p, c
hng nghn li v thng hi m.
Ch ring ngh cng lm ti tht lng;
chnh v th m ti rng mnh khi nghe thy maam
Hortense cng yu cu nh vy.
254

- Nht nh l ti vui lng, ti p. l mt vinh


d cho ti, maam Hortense.
M ng dy, kh v vo nhng ln tc nh r
xung t di chic m v lim mi.
- Chc ng ng ngon, m ni. Chc ng ng
ngon. V cu sao anh y sm tr v vi chng ta!
Ti nhn m lch bch i khi, lc l ci thn hnh
gi nua vi tt c nhng iu b ng o ca mt
thiu n. Nim vui chp cnh cho m v i giy
cao gt c k vo v hn nhng vt su trn ct.
M va mi qunh ch mi t, thy vang ln
nhng ting ku the th v ting go khc dc theo
b bin.
Ti chm dy v chy v pha c ting huyn no
y. Trn mi t i din, nhng ngi n b b lu
b loa nh ht mt bi lm khc. Ti leo ln mt
mm xem cho r. n ng, n b t trong
lng chy ra; ng sau h, ch sa vang. Hai ba
ngi ci nga i trc. Bi bc ln t mt t
thnh mt m my dy c "Chc l c tai nn g
ri", ti ngh v chy qunh b vnh. Ting n o
mi lc mt tng. Hai ba ng my ma xun ng
im sng trong nh chiu t. Cy V Tnh Nng y
l non xanh rn. t nhin, maam Hortense lo
o tin v pha ti. M chy tr li, u tc r ri,
th khng ra hi, mt chic giy tut khi chn. M
cm n trong tay v va chy va khc.
- Ly Cha ti. Ly Cha ti... m nc n khi
trng thy ti. M vp sut ng.
255

Ti nm ly m, cho khi t nho.


- Sao b khc? C chuyn g xy ra vy?
V ti gip m x chn vo chic giy c mn.
- Ti s. . . ti s. . .
- S g?
- S cht.
M khip m ngi thy mi ci cht trong
khng trung.
Ti nm cnh tay mm ot ca m nh ko n
ch c chuyn nhng m co ci thn hnh gi nua
run ry, cng li.
- Ti khng mun . . . ti khng mun. . . m ku
ln.
M gi khn kh ti nghip s phi li gn mt
ni c ci cht xut hin. M khng th
Charon(1) trng thy v nh mt mnh... Nh tt c
nhng ngi gi, ng n ng thng ca chng
ti c giu mnh bng cch mc mu xanh c hoc
mu t Charon khng phn bit c m vi
t hay c. M rt u rt c vo i vai trn mp v
run bn bt.
M lt n mt cy -liu, tri ci o ngoi v vu ra
v gieo mnh xung t.
- Xin ng p h ci ny ln ngi ti. p h ti
v hy ti ng kia xem sao.
- B thy lnh ?
1

Theo thn thoi Hy Lp: ngi ch a cc linh hn qua sng Styx


xung m ph. (ND)

256

- Vng. ng p gip ti vi.


Ti c p tht kn cho m m ln vi t, ri
ti i. Ti n ch mi t v lc ny nghe r nhng
bi iu ca thm thit. Mimiko chy qua ti:
- C chuyn g th, Mimiko? Ti hi.
- Hn m u xung bin t vn! T vn? G la
ln, khng dng li.
- Ai kia?
- Pavli, con trai ng Mavrandoni.
Ti sao?
- M ga...
Ting bung l lng trong tri chiu, gi ln
tm thn mm mi v nguy him ca ngi n b
n.
Ti ti ch nhng mm v thy tt c dn lng
t tp . n ng lng thinh, u trn; n b,
khn trm u ht xung vai, va bt tc va la
chi tai. Mt ci xc tm ngt, trng phnh sng
soi trn bi si. ng gi Mavrandoni ng im sng
ci nhn xc con, tay phi t ln cy gy, tay tri nm
chm ru bc lon xon.
- Tri nh thnh vt my, con ga ph, mt
ging the th chi ct ln.
- Thng s trng pht my v ti ny!
Mt ph n chm ln v quay v pha m n
ng.
- Lng ny khng c ly mt mng n ng no
dm dn n xung nm ngang i mnh m ct c
n nh mt con cu sao? H! Ton hn nht!
257

V ch ta nh vo m n ng ang lng lng


nhn ch.
Ch tim c ph, Kondomanolio, tr li ch:
- ng c s nhc bn ti, Katerina in khng ,
lo qut ln, ng s nhc bn ti, lng chng ta vn
cn mt s k nam nhi, mt s Palikaria (1), ri nh
ch s thy!
Ti khng t kim ch c na.
- Xu h thay cho tt c cc ngi! Ti ku ln.
Ngi n b y c trch nhim g v chuyn ny?
l mnh tri. Cc ngi khng s Thng
sao?
Nhng khng ai p.
Manolakas, anh h g trm mnh, ci gp ci thn
hnh h php, bng t thi ln tay v ct bc u
tin i v lng.
m ngi ph n la ht, t co mt mnh v v
u rt tc. Thy thi hi c mang i, h chy theo
nh tm li. Nhng lo Mavrandoni vung gy xua
h v i ln dn u on ngi, m ph n i
theo ct ting ht nhng khc ai iu. Bn n ng
lng lng i sau cng.
H khut vo trong bng hong hn nhp nhong.
Li nghe thy ting bin th an bnh. Ti nhn
quanh. Ch cn c mnh ti.
"Mnh v nh thi", ti t nh. "i ly Cha, li
1

Chin s dn qun Hy Lp trong cuc chin tranh ginh c lp (1821 1828).


ni ngi can m.

258

mt ngy y su au!"
Ti trm ngm bc trn con ng nh. Ti
khm phc nhng con ngi y, h nhit thnh gn
cht mnh vo nhng ni au nhn th: maam
Hortense, Zorba, nng ga, v g Pavli xanh xao
dng cm lao xung bin dm ni kh no ca
mnh, v Deli-katerina ln ting i ct c sng
ph nh mt con cu v Mavrandoni khng chu
khc hoc thm ch ct li trc mt nhng ngi
khc. Ch ring mnh ti l bt lc v duy l, mu ti
khng si ln, ti khng yu cng chng ght mt
cch cung nhit. Ti vn cn mun un nn mi s
cho chnh, bng cch hn nht tt c cho nh
mnh.
Trong nh tranh ti tranh sng, ti cn nhn ra
c bc Anagnosti vn ngi , trn mt phin ,
cm t trn cy gy di v mt m m nhn ra
bin.
Ti gi nhng ng lo khng nghe thy. Ti bn i
ti. Trng thy ti, ng lc u.
- Nhn loi tht ng thng! ng lm bm. Ph
mt i trai tr. Thng b ti nghip khng mang ni
ni au kh nn m u xung bin, cht ui. By
gi n c cu ri.
- Cu ri?
- Cu ri, phi, con , n c cu ri. Th
hi n c th lm g i n? Nu n ly ga th
chng bao lu s xy ra ci ln, thm ch c th l
danh na kia. ta ht nh mt con nga ci ging,
259

ci con n b tr trn y! H thy n ng l h


rm ln ngay. M nu thng b khng ly th n s
au kh sut i, v n inh ninh trong u rng
n l mt mt hnh phc ln! Trc mt l h
su, sau lng l vc thm!
ng ni vy, bc Anagnosti, nghe bc th ai
cng m tuyt vng mt.
- Thi no, ng c hi th! Khng ai c th nghe
thy lo ni, tr con ra. M ngay c nu h c nghe
thy th liu h c tin lo khng? Ny, c ngi no
may mn hn lo khng ? Lo c ng rung , c
vn nho , vn liu v mt ngi nh hai tng. Lo
giu c, li l k mc trong lng. Lo v c m
v n hu, ngoan ngon cho lo thun con trai.
Lo cha bao gi thy m ngc mt ln nhn lo
thch thc v tt c cc con lo u l ngi cha
tt. Lo ch c iu g phi phn nn. Lo cn c
mt n chu ni na. Lo cn cn g na? Lo
cm r kh su. Vy m nu phi lm li cuc i
t u, lo s qung mt hn vo c nh Pavli
v m u xung bin. Cuc i qu l c cc, ly
Cha, tht th, ngay c cuc i may mn nht
cng c cc, chm cha i.
- Nhng bc cn thiu ci g na, bc Anagnosti?
Bc phn nn iu chi?
- Lo ni lo chng thiu g m! Nhng ai m
bit c lng ngi!
ng gi im lng mt lt v li nhn ra bin ang
sm ti dn.
260

- , Pavli, con lm th l phi! Lo ku ln, tay


vung gy. C cho bn n b la tht: h l n
b, ch c u c g ht. Gi y, con c cu
ri, Pavli - cha con bit vy v v th, khng tht ra
mt ting!
Lo a mt bao qut nhn tri v ni tr ln
m mt.
- m xung ri, lo ni. Ta nn v thi.
Cht lo ngng bt. c v tic nhng li but
ming ni ra, nh th lo lm l mt b mt quan
trng v by gi mun cu vn li.
Lo t bn tay ho qut ln vai ti.
- Con cn tr, lo mm ci ni vi ti, ng c
nghe bn gi. Nu th gii nghe theo bn gi, n s
lao thng n ch hy dit. Nu con bt gp mt
qu ph, hy v ly m! Ci lun, ri sinh con
ci, ng c do d g! Nhng chuyn phin nhiu
ny sinh l dnh cho lp tr !
*
Ti v ti lu, nhm la v chun b ba tr ti.
Va mt va i, ti n ngu nghin, t bung th
hon ton trong khoi cm th vt.
t nhin, Mimiko th ci u nh bt qua ca s,
nhn ti ang ngi thu lu n bn bp la. G mm
ci tinh qui.
- Cu n lm g y, Mimiko?
- Ti mang n cho ng ci ny, ng ch... ca
261

ch ga gi biu. . . Mt gi cam. Ch bo y l
nhng tri cam cui cng trong vn ch . . .
- Ca ch ga ? Ti git mnh hi. Ti sao ch ta
li gi biu ti?
- V ng ni nhng li tt p bnh vc ch
trc dn lng chiu nay, ch bo th.
- Nhng li tt p no?
- Lm sao ti bit c? Ti ch nhc li vi ng
nhng iu ch y ni, c th thi...
G trt nhng tri cam ln ging. C lu bng
thm phc.
Cu ni gim ti cm n ch ta cho qu v ti
khuyn ch ta nn cn thn nh. Ch ta cn
phng, ng xut hin trong lng v bt c l do
g, nghe r ch? Ch ta nn trong nh mt thi
gian, cho n khi ngi ta qun cu chuyn bt
hnh ny i. Cu c hiu khng Mimiko?
- C th thi , ng ch?
- Th thi. Cu c th i c ri y.
Mimiko nhy mt vi ti:
- C th thi ?
- i i!
G i. Ti bc mt qu cam, n nhiu nc v
ngt nh mt ong. Ti nm xung, ng thip i v
sut m y, ti tha thn trong nhng vn cam.
Mt ngn gi m thi, ti phanh ngc n gi v git
mt cng hng qu mang tai. Ti l mt g nng
dn hai mi tui v ti lang thang trong vn cam,
va hut so va i ch. Ch ai? Ti cng chng
262

bit. Song tim ti sn sng n tung v vui sng. Ti


xon ria mp v lng nghe sut m ting bin th
di nh mt ngi n b sau rng cam.

15
Hm y, c mt lung gi nam d di nng bng,
thi t nhng sa mc chu Phi qua a Trung Hi
ti nhng m ct mn xoy ln v quay cung trn
khng, thc vo cung hng v phi. Rng xo xo,
mt cay x, ca ra vo v ca s u phi ng
cht nu mun bo m khng phi n mt ming
bnh m rc y ct.
Khng kh ngt ngt. Trong nhng ngy kh th
ny, thi k cy dng nha, bn thn ti cng chm
ngp trong ni ro rc ca bui xun v. Mt thong
mt mi, mt cm gic nga ran nh kin b khp
ngi, mt cng thng v cm xc trong lng ngc,
mt c mun - hay mt hi c - v mt hnh phc
n gin v ln lao. Ti i bn con ng ni y
si. Mt cn hng t ngt thc ti i thm khu
th Mino mi chi ln khi mt t sau ba, bn ngn
nm b vi lp v mt ln na li ang si m di
mt tri o Crete thn yu. Ti ngh c l sau khi
cuc b ba, bn ting ng h, s mt mi s lm
du ni bi hi do ma xun mang li. Nhng phin
xm tr tri, mt v trn trung rc sng, tri ni
x x v hoang vng m ti yu. Mt con c, mt
trn vng hoe b chi sng, u trn mt mm ,
nhn trn trn, trang nghim, p v y b n. Ti
bc nh nhng, nhng tai n rt thnh, n ht

263

264

hong, lng l bay ln gia nhng lp v bin


mt. Khng kh m mi c x hng. Nhng
bng hoa kim tc u tin mn mn vng l ra
gia m gai. Khi ti nhn thy ci th nh nt,
ti ng ngy ra sng s. Chc vo qung tra,
nh nng ri thng ng, ti m sng tng lp
. nhng th c nt, y l mt thi im
nguy him trong ngy, v khng gian y ting la
tht v huyn no ca nhng vong hn. Mt cnh
cy rng rc, mt con thn ln vt chy, mt m
my tri ngang trn u bng xung, l khin
ta kinh hong. Mt tc t ta gim chn ln l mt
nm m v ta nghe thy nhng ngi cht rn r.
Mt ti quen dn vi nh sng chi chang. Gi y
gia nt ti c th thy du vt ca bn tay con
ngi: hai ng ph rng lt bng long. Bn
tri, bn phi, ngon ngoo nhng ng hp. gia
l mt agora(1) trn hoc ni t hp cng cng, v
st cnh , ra v chiu c vi mt tinh thn hon
ton dn ch, ngi ta t cung vua vi nhng
hng ct song i, nhng cu thang thnh thang
v rt nhiu ta nh ph. trung tm th, bn
chn ngi gim mn nhiu nht v hn y
l ni dng Ni in th i N Thn: tng
nng cn vi i v s cch xa nhau v hai
cnh tay cun li thnh rn.
1

Qung trng chnh ni t hp cng cng ca mt thnh ph c Hy Lp.


(ND)

265

Khp ni san st nhng ca hng nh, hiu p


du, l rn, xng mc v xng gm. Mt t
kin xy chc chn v thng minh mt ch khut,
nay trng rng v kin ko i khi t my ngn
nm trc... mt ch, mt th th cng khc
mt ci bnh trong vn, nhng khng th gi
hon thnh. My nghn nm sau, ngi ta li tm
thy chic c ri khi tay ngh nhn, nm cnh tc
phm ngh thut b d.
Nhng cu hi ho, ng ngn mun thu, ti
sao? lm g? Li n u c tm hn ta. Chic
bnh d dang, vt tt cm hng sung sng v
y t tin ca ngi ngh s, khin lng ta trn y
chua xt.
Cht mt g mc ng nh b, da rm nng, mt
chic khn tay vin tua cht quanh mi tc lon
xon, ng bt dy trn mt phin cnh cung
in nt, ph hai u gi en thui.
- Ny, ngi anh em! G gi to.
Ti ang mun c mt mnh nn gi v khng
nghe ting. Nhng g chn cu ct ting ci giu
ct.
- Ha ha! Gi ic h? C iu thuc l no
khng? ti xin iu! ci x qunh vng ny, ti
chn i qu. G ko di nhng ting cui, nghe
kh s n ni ti m i ngi.
Ti khng c thuc l nn ti biu tin g. Nhng
g chn cu bc mnh.
- Tin th nm cho qu! G ni to. Ti lm g vi
266

tin mi c ch? Ti bo ti chn ngy mi


th ri. Ti ch cn mt iu thuc l.
- Ti khng c thuc l, ti tuyt vng ni. Khng
c iu no...
- Khng c thuc l ? G cu tit p cy gy
mc ng xung t. Khng c thuc l! H, th
trong ti ng c g m phng ln th?
- Mt cun sch, mt chic mi soa, giy, bt ch,
dao dp, ti p ln lt li tng th trong ti ra.
Ch c thch con dao dp ny khng?
- Ti cng c mt con. Ti c th cn thit:
bnh m, ph-mt, -liu, dao, di v da ng ng,
nc ung trong chai, th... tr mt iu thuc
l! Th l c nh ti chng c g st! Cn ng th
tm g trong ci ng nt ny mi c ch?
- Ti nghin cu thi c i.
- ng lm th th ch li g?
- Chng ch li g.
- Chng ch li g. Ti cng th. y, tt c l
cht chc m chng ta th ang sng. ng nn i
mau i th hn. Cu cha ph h cho ng.
- Ti i y, ti ngoan ngon p.
Ti i tr li con ng nh, lng c phn lo u.
Ti ngoi nhn mt lt v thy g mc ng cm
cnh c liu vn ng trn phin . Mi tc qun,
x ra di chic khn tay mu en, pht ph trong
ngn gi nam. nh sng chan ha trn ngi g, t
u n chn. Ti cm thy nh ang nhn pho
tng mt thanh nin bng ng hun. G t cy
267

gy ngang vai, ming hut so.


Ti r theo mt con ng mn khc, i xung b
bin. Thi thong, nhng lung gi m ch ti ti
hng thm t nhng khu vn gn y. t ngt
hng, bin rc rch ci, bu tri xanh nh ln
nh thp. Ma ng lm teo tm tr v th xc con
ngi, nhng y ri hi m n lm phng
cng lng ngc. ang i, ti bng nghe thy nhng
ting quc quc trn khng. Ti ngc mt ln v
trng thy mt cnh tng tuyt vi bao gi cng
lm ti xc ng su sc k t thi th u: mt n
su dn thnh i hnh chin u bay ngang tri, tr
v sau thi gian tr ng mt min m p, v nh
huyn thoi tng truyn, mang theo nhng con n
trn cnh v trong nhng hm su ni thn th
khng khiu ca chng.
Nhp iu tun hon khng bao gi sai ca cc
ma, bnh xe quay trin min ca s sng, bn mt
ca tri t c mt tri ln lt chiu sng, dng
i tri chy - tt c nhng ci li mt ln na
khin lng ti tru nng mt cm gic nghn nghn.
Mt ln na, cng vi ting n su bay ngang, li
vang ln trong ti li bo trc gh gm rng ai
cng ch c mt cuc i v khng cn cuc i no
khc, rng tt c nhng g c th hng th cn
c hng th ngay trn ci trn ny. Trong thi
gian v tn, chng ta s khng cn dp may no
khc na. Nghe li bo trc ph phng y - ng
thi cng y thng cm - tm tr t s quyt nh
268

khc phc s yu ui, ti tin, li nhc cng


nhng hy vng ho huyn ca mnh m dn ht sc
nu cht ly tng giy ang bin bit bay i mi mi.
Nhng tm gng ln vt n trong u v ta
thy r ta l mt linh hn a lc, cuc i ta ang
b phung ph vo nhng lc th hn km, nhng au
n vn vt v nhng chuyn phim. "Xu h! Xu
h!" ta ku ln v cn mi.
n su bay qua vm tri v bin mt v pha
bc, nhng trong u ti, chng vn tip tc bay t
thi dng bn ny sang thi dng bn kia, vn
ku quang quc.
Ti n b bin. Ti ro bc dc theo mp
nc. i mt mnh ven bin tht chng yn tm cht
no! Mi con sng, mi cnh chim u gi ta, nhc
ta nh n bn phn. Khi c ngi i cng, ta ci
ni v khng nghe thy sng bin v chim tri ni
g. Tt nhin, c th l chng chng ni g. Chng
nhn bn ta i qua tr chuyn rm ran v chng
ngng ting.
Ti nm di trn si v nhm mt li. "Vy th linh
hn l ci g?" Ti t hi. "V mi lin h thm kn
gia linh hn vi bin, my vi hng thm l nh
th no? Bn thn linh hn dng nh cng l bin,
my v hng thm . . . "
Ti ng dy v li bt u bc nh th i
n mt quyt nh. Quyt nh nh th no? Ti
cng khng bit.
t nhin, ti nghe thy mt ging ni ng sau
269

lng.
- Tha ng, nh n sng Cha, ng i u vy?
ng n n tu vin?
Ti quay li. Mt ng gi b b chc nch trng
kin vi mt chic khn tay cht quanh mi tc bc,
ang vy tay v mm ci vi ti. Mt b gi i sau
ng v sau b l c con gi h, mt thiu n da
ngm ngm, cp mt d tn, u cht mt chic
khn trng.
- n n tu vin? ng gi hi li ln th hai. V
t nhin, ti thc ra rng mnh quyt i v
hng y. T my thng nay, ti mun n ci
tu vin nh dnh cho cc n tu s xy bn b bin,
nhng cha ln no i c. Chiu nay, thn th ti
bt cht quyt nh cho ti.
- Vng, ti p. Ti n n tu vin nghe ht
mng c M ng Trinh.
- Cu c M ban phc cho ng.
ng ro bc theo kp ti.
- C phi h gi ng l Cng ty than khng?
- ng th.
- , th th cu c M ng Trinh ban cho ng
nhiu lc! ng lm bao iu ch li cho lng,
em li k sinh nhai cho bao ngi b ngho phi
nui c gia nh. Cu Cha ban phc lnh cho
ng!
V mt vi pht sau, ng gi tinh qui, hn bit
chng ti ang gp kh khn, ni thm my li an i
sau y:
270

- V d khng thu c li li g th cng chng


ng lo phin, con . Con s khng thua thit u.
Linh hn con s ln thng Thin ng.
- chnh l iu con mong c, ni .
- Lo chng c hc hnh bao gi, nhng mt
hm, nh th, lo c nghe Cha Cu Th
phn mt iu. iu in vo trong u lo khng
bao gi qun c. Ngi dy: "Hy bn tt c
nhng g con s hu t c Ht Ngc Trai v
i". Ht Ngc Trai v i l g? L s cu ri linh
hn. Con ang vng bc trn con ng t ti
Ht Ngc Trai v i y, con .
Ht Ngc Trai v i! bao ln n lp lnh trong
tm tr ti nh mt git l ln!
Chng ti bc tip, hai ngi n ng i trc,
hai ngi n b chp tay theo sau. Thi thong,
chng ti nu mt nhn xt hoa -liu c u c
lu trn cy khng? Liu tri c ma cho la mch
cng nha khng? Hn c hai chng ti u i v
chng ti lun lun li cu chuyn sang ti thc
n.
- Ni thch mn g nht, ni?
- Tt c, con . Khen mn ny ngon, ch mn kia
d l mt ti trng.
- Ti sao? Chng l chng ta khng c quyn la
chn?
- D nhin l khng.
- Ti sao li khng?
- Bi v c nhiu ngi cn i kht.
271

Ti lng thinh, xu h. Tm ti cha bao gi t


ti cm thng v cao qu nhng y.
Chung tu vin reo vang, vui v v nghch ngm
nh ting n b ci.
ng gi lm du thnh gi.
- Cu c M ng Trinh Kh Nn cu gip
chng ti! Lo th thm. M b dao chm vo c,
chy mu. Vo ci thi bn cp bin . . .
V lo gi bt u thu dt nhng kh au ca
c M ng Trinh nh th l chuyn mt ngi
n b c tht, mt thiu ph b hnh h, nc mt
l ch, b con i t nn t phng ng v b bn
v o dng dao m. - Mi nm mt ln, mu nng
tht chy ra t vt thng ca M, ng gi ni tip.
Lo nh cch y lu lm ri - t hi ria lo cha
mc kia - vo ngy l c M ng Trinh, dn
chng t tt c cc lng trn ni ko xung cng bi
Ngi. l ngy mi lm thng Tm. Cnh n
ng chng ti ng ngoi sn, n b ng trong nh.
Trong gic ng, lo nghe thy M ng Trinh ku la,
lo vi vng tr dy, chy n tng M v t tay
ln c M. Con c bit lo thy g khng? Cc ngn
tay lo lm mu . . .
ng gi lm du v quay li nhn hai ngi n
b. - i nhanh ln no, cc m! Gn n ni ri! lo
ku. Ri h ging.
- Do y, lo cha ly v. Lo qu trc c M
v quyt nh t b th gii y di tr ny, i tu...
Lo ci.
272

- Ti sao ni li ci?
- Th cha lm con ci sao? Chnh ngy
hm y, trong l hi, c qu ci trang thnh mt ph
n ng ngay trc mt lo. l m!
Khng quay u, ng ht ngc ngn tay ci ch
b gi ng sau ng ang lng l i theo chng ti. By gi th m khng b nhn, ng ni; mi ngh n
chuyn ng vo ngi m tm ri. Nhng hi
m qu l ngon lnh, gi tnh, vi sc sng quy
ng nh mt con c. Ngi ta thng gi m l
"Ngi p mi di" v m xng ng vi ci tn y,
con m lng l! Nhng by gi th... ly Cha
hn ti, u ri nhng hng mi di y! Bin i vi
qu ri! Chng cn ly si no ?
Gia lc y, ngay sau lng chng ti, b gi g
mt ting nght li nh mt con ch cu knh b
xch. Nhng b khng ni g.
- Tu vin kia ri, ng gi ni.
St b bin, kp gia hai khi ln, l nh tu
kn trng lp lnh. gia, vm mi gio ng va
mi qut vi trng, nh v trn nh mt bu v n
b. Quanh gio ng, khong nm, su phng nh
ca mu xanh l, ba cy bch ln trong sn v dc
theo tng, my cy l gai lc lng ang m
hoa.
Chng ti bc nhanh hn. Ting ht du dng
vng xung t khung ca m ca thnh ng,
khng kh nng mn ngt mi cnh kin trng. Ca
chnh gia khung vm m rng, dn vo mnh sn
273

sch, thm ri si en v trng. Dc nhng bc


tng bn phi v bn tri l nhng dy chu trng
kinh gii , hng tho v hng qu.
Thanh tnh xit bao! Du dng xit bao! Mt tri
ang ln v nhng bc tng qut vi trng chuyn
sang mu hng.
Ngi gio ng nh, bn trong m p v hi ti,
nng mi sp. Thin nam tn n i i li li trong m
mt khi hng v nm, su n tu s mnh b cht
trong o di en, ang ct ging ngt ngo, lanh
lnh ht: "i Cha Ton nng..." H lun lun qu
trong khi ht v ting o di xt xot ca h nghe
nh chim v cnh bay. T nhiu nm qua, ti khng
nghe tng ca c M Mary ng Trinh. Trong thi
thanh nin ni lon, ti thng i qua mi nh th,
vi nim phn n v khinh mit trong lng. Cng vi
thi gian tri, ti bt d dn i. Thc t, thnh
thong ti cn i d nhng l hi tn gio na Ging sinh, Phc sinh, nhng tun chay - v ti
sung sng thy a tr trong ti sng li. Nhit
tnh thn b trong bui thiu thi ca ti thoi ha
thnh mt khoi cm thm m. Nhng ngi man
r tin rng mt nhc c, khi khng c dng cho
nhng nghi thc tn gio, s mt sc mnh thn
thnh v bt u pht ra nhng m thanh du dng
thnh tht. Cng nh vy, tn gio xung cp
trong ti: n tr thnh ngh thut. Ti vo mt
gc, da ln thnh gh bng long ch ht kinh
m nhng bn tay tn mi nhn nh ng, v
274

ngy ngt lng nghe nhng bn tng ca Byzance


vng v t qu kh xa xm: "Xin cho nhng nh
cao tm tr con ngi khng th t ti ! Xin cho
nhng chiu su mt thin thn khng nhn thu!
Xin cho tn giai nhn trinh bch, i a hng khng
bao gi phai". Mt ln na, cc n tu s li qu
xung, u ci gc v o xt xot nh cnh chim.
Nhiu pht tri qua - nhng thin thn cnh ngt
mi an tc hng, tay cm hoa loa kn v ming
ht ngi ca nhan sc c M Mary. Mt tri ln,
chng ti li trong nh hong hn t nhung, xanh
bic. Ti khng nh chng ti ra sn nh th
no, nhng ti thy c mnh ti vi M Nht
gi v hai n tu s tr di cy bch ln nht. Mt
thiu n mi vo tu mang n mi ti mt tha mt,
nc mt v c ph, v chng ti bt u bnh thn
tr chuyn.
Chng ti ni v nhng php l do c M Mary
ng Trinh thc hin, v than bn linht, v n g
mi bt u trng v sang xun, v b x
Endoxia b chng ng kinh lun lun ng trn sn
nh th, giy gia nh con c, si bt mp v x
qun x o. - X y nm nay ba mi lm. M Nht
th di ni thm. Mt ci tui bt hnh - rt kh
khn! Cu c M Mary Kh Nn cu gip v cha
cho x y! Trong vng mi, mi lm nm, x y
s khi.
- Mi, mi lm nm, ti tht kinh lm bm.
- Mi, mi lm nm th ngha l g? M Nht
275

nghim ngh ni. Hy ngh n vnh cu.


Ti khng tr li. Ti bit vnh cu l mi pht
giy ang tri qua. Ti hn tay M Nht - mt bn
tay trng mut, mm mm sc mi trm hng - ri
co t.
m xung. Hai ba con qu vi v bay v t;
c mo ang ra khi nhng hc cy sn mi. c
sn, su b, chut ng t t chui ln lm mi
cho c. Ci con rn huyn b t nhai nghin ui
mnh quy ti vo vng ca n: tri t sinh n ri
n sng nut ti con ci ca chnh mnh, tip tc
thm v li nut ti lp con ci mi.
Ti nhn quanh. Tri ti mt. Dn lng v
ht, khng ai c th thy ti. Ti hon ton mt
mnh. Ti ci giy v nhng chn xung nc bin.
Ti ln mnh trn ct. Ti cm thy mt thi thc
mun tip xc vi , nc v khng kh bng tm
thn trn ca mnh. M Nht lm ti tc in vi
ci "vnh cu" ca b v ti cm thy ci t chp
xung ti nh mt si dy thng lng qung bt
nga hoang. Ti nhy bt ln trnh. Ti mun p
thn th trn trung ca mnh tht cht vo t v
bin cm thy chc chn rng nhng vt ph du
thn yu ny l c tht.
"Ngi hin hu v ch mnh ngi thi!" Ti ku
ln trong tn cng bn ng. "i Tri t! Ti l a
con sinh sau rt ca ngi, ti ngm v ngi, ti
b v s khng chu nh ra. Ngi khng ti
sng qu mt pht, song ci pht tr thnh
276

ci v cho ti b! Ti rng mnh nh cm thy mnh


ang c nguy c b nm vo lm mi cho ci t n
tht ngi "vnh cu" kia. Ti nh li trc kia - bao
gi nh? Mi cch y mt nm thi - ti no nc
suy ngh v n, dang tay nhm mt mun lao mnh
vo n.
Hi ti hc lp mt trng Nh nc, c mt
truyn trong sch tp c dng cho phn hai
chng trnh v lng. Truyn rng:
C mt a b ng xung ging. Di , n
thy mt thnh ph k diu vi nhng vn hoa,
mt con h ton mt ong nguyn cht, mt tri ni
bng bnh ngt v chi mu sc. Khi ti nh
vn, dng nh mi m tit li a ti i su thm
vo ci thnh ph thn tin . Mt bui tra, i
hc v, ti chy vo vn, b ti b ging di gin
nho v ng m mn nhn xung mt nc ti en
phng l. Thong chc, ti tng nh nhn thy
thnh ph k diu, nh ca v ph x, tr con v
gin nho tru qu. Ti khng cng c na. Ti
chi u xung, vn tay ra v p chn xung t
y mnh qua thnh ging. Nhng va lc y,
m ti thy ti. B tht ln, lao vt ra v kp thi
tm c tht lng ti ko li...
Vy l hi nh, ti sut ng xung ging. Khi
ln ln, thiu cht na, ti ng vo t "vnh cu",
cng nh vo mt s t khc na - "i tnh", "hy
vng", "t nc", "Thng ". C mi ln dp
c mt t, b n li sau lng, ti c cm gic nh
277

mnh va thot mt nguy him v tin thm c


mt cht. Nhng khng, ti ch thay i t v gi th
l gii thot. V hai nm qua, ti treo mnh lng
lng ming vc t "c Pht". Nhng nay, ti
cm thy chc chn rng - cm n Zorba - c
Pht s l ci ging cui cng, ci t vc thm cui
cng v sau , ti s mi mi c gii thot. Mi
mi? l iu ln no ta cng ni.
Ti chm dy. Ti sung sng t u n chn.
Ti ci qun o v lao m xung bin; nhng con
sng hn hoan a gin vi ti v ti a gin vi
chng. Cui cng mt nhoi, ti ln b, gi m
lm kh ngi v li si cng bc nhng bc di
thoi mi, cm thy mnh thot mt nguy him
ln v cng bm cht hn vo bu v ca M t
V i.

278

16
Va trng thy bi than bn, ti dng pht li:
trong lu c nh sng. "Chc Zorba v!" Ti sung
sng ngh thm.
Ti cm thy mun chy nhanh ti, nhng t
kim ch li. Mnh phi giu ni vui mng, ti ngh
thm. Mnh phi lm ra v bc tc v mng ph u
lo. Mnh phi lo n lo cng chuyn khn cp,
m lo vung ph ht tin, bao mt lm thu tu
im no v by gi tr v, tr mt mi hai
ngy. Mnh phi lm nh ang li nh thnh n . . .
Mnh phi th !
Ti bc chm li c th gi hm nng mu
ln. Ti rng ht sc t ra gin d, cau my, nm
tay li, lm mi iu mt ngi ni khng thng
lm - nhng v hiu. Tri li, cng n gn, ti cng
thy vui sng. Ti len ln ti bn lu v nhn qua
khung ca s nh c nh la. Zorba qu gi bn ci
bp l nh xu lo va nhm, v ang pha c ph.
Tim se li, ti ku ln: "Zorba!"
Thot ci, cnh ca m tung v Zorba, chn
khng, lao ra. Lo vn c c nhn vo bng ti;
thy ti, lo dang tay ra nh m, song li dng v
bung thng xung hai bn sn.
- Ti ly lm mng c gp li sp, lo ngp
ngng ni, ng sng i din ti, mt chy di ra.
279

Ti c ly ging gin d.
- Ti ly lm mng thy bc ct cng tr li, ti
ma. ng c li gn - bc sc mi x phng thm.
- i, gi sp bit ti k c nh th no, lo ni.
Ti tm ra sch s! Trc khi v gp sp, ti
co mit lp da cht tit ca ti n rch toc tng
mng y, sp ! Ti ly k k sut c ting
ng h. Nhng ci mi qui qu y... D sao i
na, c sao u? Sm mun ri n cng bay ht
thi. y u phi ln th nht th tt n phi ht
thi.
- Ta vo trong i, ti ni, sut ci ph ln.
Chng ti vo lu sc mi nc hoa, phn, x
phng v n b.
- Ly Cha, nhng ca n g kia? Ti hi, tay ch
vo mt ci hm y nhng ti xch, x phng
thm, bt-tt, mt ci d nh mu v hai l nc
hoa nh xu.
- Qu... Zorba l nh, u ci gm.
- Qu ? Ti ni, c ly ging gin d. Qu h?
- Sp , qu tng Bouboulina thn mn. Xin ng
cu sp. Sp n l Phc Sinh, sp bit y, m
cng l ngi . . .
Mt ln na, ti li nn ci c.
- Bc khng mang v cho b ta ci quan trng
nht, ti ni.
- Ci g?
- Vng hoa tn hn ch cn g na.
- Ci g? Sp nh ni g? Ti khng hiu.
280

Ti bn k cho lo nghe ti ba chuyn nh th


no phnh m ng n gi tng t. Zorba gi
u mt giy, ngm ngh ri ni:
- ng ra sp khng nn lm nhng tr nh vy,
sp , ni th sp ng chp. Kiu a y, sp l
g, l... l n b l ging yu ui , mng manh - ti
cn phi ni vi sp bao nhiu ln na? H ging
nh nhng ci bnh s, phi ht sc nng nh h,
sp .
Ti cm thy xu h. Ti cng hi tic, song
qu mun. Ti lng sang chuyn khc.
- Th cn dy cp? Ti hi. V cc dng c na?
- Ti mang v mi th, sp ng c ri ln!
Ngi ta ni: "c ci n th phi mt ci kia".
ng ny, h thng vn chuyn bng cp, Lola,
Bouboulina, tt c u nm chc trong tay.
Lo nhc briki (1) khi bp, rt y tch ti, a
cho ti my ci jumbal (2) vng lo mang theo v v
my ci halva (3) mt ong m lo bit ti rt thch.
- Ti mang v lm qu cho sp mt hp halva ln!
Lo tru mn ni. Ti u c qun sp, sp thy y.
Ny, ti mang v mt ci ti lc cho con vt na. Ti
khng qun ai ht. Sp bit y, u c ti qu ti.
Zorba va nhm nhp c ph. ht thuc, va nhn
1

Bnh nh hnh chp pha c-ph.

Bnh hoc ko tri cy hnh vng.

Ko nu bng du vng v ng.

281

ti cp mt lo thi min ti nh mt rn.


- Bc gii c ci bi ton vn giy v bc
cha h lo cn gi? Ti hi ging du dng hn.
- Bi ton no?
- V chuyn n b c phi l mt con ngi hay
khng y.
- ! Ci gii quyt xong ri! Zorba vung tay
p. n b cng l ngi, mt con ngi nh
chng ta - c iu l xu hn thi! C thy ti tin
ca ta l h ti mt li. H bm rit ly ta, t b c
t do v ly lm sung sng m khc t t do,
bi v trong u h, ti tin c lp la lp lnh.
Nhng chng bao lu, h... Ch, thy k mi
chuyn , sp ?
Lo ng dy, nm mu thuc l ra ngoi ca s.
- By gi, ni chuyn n ng vi nhau, lo ni
tip. Sp n tun l Thnh, chng ta c dy
cp, ti lc chng ta ln tu vin thc my cha
bo nh ln kia k cc giy t v vic thu rng
cho xong i... Trc khi h thy ng dy v
qunh ln, sp hiu ti ch? Thi gian bin bit
tri, sp , ta c nhu nhc th th chng i n
u, ta phi lm ti, phi bt u ht bc v, ta phi
cht hng ln tu b li nhng khon ta chi...
Chuyn i Candia tn kh ca y. Sp thy y,
ma qu . . .
Lo dng li. Ti i ngi cho lo. Lo ging nh
a tr lm mt iu ngu xun v khng bit lm
th no sa sai, nh ch run ln cm cp.
282

"Xu h cho mi!" Ti t mng. "Sao mi n mt


linh hn nh th run ln v s hi? Mi kim u ra
mt Zorba khc? No, ly bt bin m xa tt i!".
- Zorba! Ti ku ln. mc ma qu, ta khng
cn n n! Vic g ri l ri... qun n i! Ly
cy santuri xung!
Lo li dang tay nh mun m ti, song li t t
khp li, vn ngn ngi.
Lo nhy mt bc ti bn vch, king chn ly
cy santuri xung. Khi lo tr li di nh n, ti
trng thy tc lo en nhnh nh hc n.
- Ch, ch gi, ti ku tong ln, bc lm ci
tr g vi b tc bc th? Lm ci tr nm y u
vy?
Zorba ph ci.
- Ti nhum y, sp . ng cung ln... Ti
nhum v n khng em li may mn cho ti . . .
- V sao?
- i ly Cha, v s din ho! Mt hm, ti khoc
tay Lola i chi. Thm ch khng phi khoc... y,
nh th ny ny, ch chm h u ngn tay thi!
Th ri bng mt thng nhc tri nh khng ln
hn bn tay ti, chy theo chng ti la rm ln: ",
lo khm!" thng con nh bm y ht. "Lo m
mn bt tr con ka. Lo em con nh i u vy?"
Lola xu h qu, chc sp cng c th hnh dung ra,
v ti cng th. Cho nn ngay m y, ti n hiu
th co v nhum en mi tc i cho ri.
Ti bt ci. Zorba nghim trang nhn ti.
283

- Sp thy iu l hi hc, phi khng, sp?


c tuy nhin, hy khoan , sp s thy con
ngi l mt ging vt k l bit bao! T hm
nhum tc, ti tr thnh mt con ngi hon ton
khc. C nh th tc ti en tht vy, chnh bn
thn ti cng bt u tin l th - con ngi ta d
dng qun ci g khng ph hp vi mnh, sp l g
- v ti th l ti thy khe ra. Lola cng nhn thy
th. Sp c nh hi n y ti thng mc chng
au lng khng? y th m khi hn ri ! T ba
y n nay khng thy au na! C nhin l sp
ch tin, sch v ca sp c ni nhng iu nh th
bao gi u. Lo ci giu, ri li hi hn.
- Sp b qu cho. . . cun sch duy nht ti c
c trong i l Sinbad nh Hng Hi v tt c
nhng g hay ho n mang li cho ti. . .
Lo t t v u ym ly cy santuri ra khi bao.
Ta ra ngoi i, lo ni. Gia bn bc vch, cy
santuri b g b, khng thoi mi. N vn hoang d
v cn khng gian thong ng.
Chng ti ra ngoi. Sao lp lnh. Di Ngn H tri
t bn ny sang bn kia vm tri. Bin si bt.
Chng ti ngi trn si v sng bin lim chn
chng ti.
- Khi khn qun, ta phi vui chi x lng, Zorba
ni. Sao, tng ta b cuc ? No, li y, santuri!
- Mt ca khc Macedonia qu hng ca bc i,
Zorba, ti ngh.
- Mt ca khc Crete qu hng sp, Zorba ni.
284

Ti s ht sp nghe mt bi ti hc c t Candia;
n lm thay i i ti.
Lo ngm ngi mt lc.
Khng, thc ra n khng lm thay i g, lo ni,
c iu l by gi ti bit l mnh ng.
Lo t nhng ngn tay chui mn ln cy n v
vn c ra. Lo ta ht bng mt ging man di, th
nhp v au n :
Khi ch quyt hy tin ln, ng nao nng, tt
li sau no c ch g.
Hy sc xun t do ng tr, tui tr khng tr
li, hy to bo v ng hi tic chi
Nhng lo u ca chng ti b xua tan, nhng
phin mun vt vnh bin mt, tm hn vn ti
tm cao tt nh. Lola, than bn, ng dy cp,
"vnh cu", nhng bn khon ln, nh, tt c u
bin thnh ln khi xanh nht nha i trong khng
trung v ch cn li mt con chim thp l tm hn
con ngi ca ht.
- Ti tng cho bc tt c, Zorba! Ti ku ln khi
bi ca y t ho kt thc. Tt c nhng g bc
lm - ngi n b n, mi tc nhum, s tin bc
tiu si - tt c nhng ci l ca bc. Bc c
ht tip i!
Lo li vn c c:
Can m ln! D th no cng hy c gan!
Nu khng bi th tt l phi thng!
Mt s cng nhn ng gn m nghe thy ting
ht, h tr dy, len ln m xung v ngi xm
285

quanh chng ti. H lng nghe nhng bi ht a


thch ca mnh v thy nga ngy chn tay. Cui
cng, khng t kim ch c na, h hin ra t
trong bng ti, mnh trn, tc b ri, qun rng
thng thnh. H quy thnh mt vng trn quanh
Zorba cng cy santuri v bt u nhy ma trn
bi bin y si.
Lng ro rc, ti im lng ngm nhn h.
"y chnh l va qung ch thc m mnh tm
kim", ti ngh thm. "Mnh khng cn g hn na".
Hm sau, trc khi tri rng, cc ng hm
trong m vang ting Zorba la ht v ting cuc
ch cht. Th thuyn lm vic nh in. Ch c
Zorba mi c th li cun c h nh vy. Vi lo,
cng vic tr thnh ru vang, n b v ca ht lm
m th say sa. Trong tay lo, t sng ng ln,
, g than v cng nhn bt theo nhp iu ca lo,
khp cc ng hm, mt th chin tranh c
tuyn b trong nh sng trng ca n t v trn
hng u l Zorba nh gip l c. Lo t tn cho
tng ng hm v tng va, lo cho nhng lc v
hnh mt gng mt, v sau , chng kh m thot
khi tay lo.
- Khi m ti bit l ng hm Canavaro,
lo thng ni vy v ng hm u tin c lo
t tn, th n c trn ng tri vi ti! Ti bit tn
n, t n ch dm chi khm ti. Cng nh cc
ng hm "M Nht", "Chn Vng King", hoc
"i T T". Ti bit tut tut cam oan vi sp th,
286

thuc tng tn mt. Hm y, ti ln vo ng hm


khng cho lo thy.
- No, dn ln! Nng n ln mt cht! Lo h
cng nhn nh lo vn lm th khi phn chn. Dn
ln! Chng ta s chn sch c tri ni. Chng ta l
nhng trang nam nhi, phi khng no? L nhng k
khng th xem nh c! Ngay c Thng thy
chng ta cng phi run s! Cc bn l dn Crete v
ti, mt ngi Macedonia, chng ta s thng tri ni
ny. Mun nh bi chng ta, phi c hn mt tri
ni. Chng ta nh bi bn Th, phi khng no?
Vy th mt tri ni cn con nh th ny n thua g?
No tin ln!
C ngi chy ti ch Zorba. Trong nh n t,
ti nhn ra khun mt gy ca Mimiko.
- Zorba, g ni bng ci ging lm bm, Zorba...
Zorba quay li v ch nhn thong mt ci l hiu
ngay ra chuyn g. Lo gi bn tay h php ln.
- Xo! Lo qut. Ct ngay khi y!
- B y nh ti n... g ngy lp bp.
- Ct ngay, ta bo ka! Bn ta ang bn vic.
Mimiko vt chn ln c chy tht nhanh. Zorba
cu tit nh bt.
- Ban ngy dnh lm vic, lo ni. Ban ngy l
n ng. Ban m dnh hng lc. Ban m l
n b. Khng c c ln ln!
Va lc y, ti tin n.
- Mi hai gi tra, ti ni. n lc ngh vic
v dng ba.
287

Zorba quay li, trng thy ti v cau mt.


- Xin sp mc chng ti. Sp i dng ba tra
i, ng c ch bn ti. Xin nh l bn ti mt
mt mi hai ngy, gi phi lm b li. Chc sp n
ngon ming.
Ti ra khi ng hm v i v pha bin. Ti gi
cun sch mang theo. Ti i, nhng ti qun hn
ci i. Suy tng cng l mt ci m, vy hy tin
ln, ti t nh. V ti lao vo nhng ng hm ln
ca tr no. Mt cun sch lm ta xao xuyn: n m
t nhng ngn ni ph y tuyt Ty Tng, nhng
ngi cha b n, nhng nh s lng l trong o c
sa mu vng ngh, tp trung lc v bt thinh
khng phi mang mi dng hnh h mun.
Nhng nh ni cao, khng trung y hn ma.
Ting r rm nhn th khng bao gi ln ti c
tng cao y. i thin s kh hnh na m dn
chng t, nhng thiu nin t mi su n
mi tm tui, ln mt con h nc ng bng
trn ni. H ci qun o, p v bng, nhng qun
o vo trong nc gi lnh, li mc vo ngi ly
thn nhit lm cho kh, ri li nhng xung nc v
hong kh trn thn mnh. C th lin tip by ln ri
tr v cha lm l bui sng.
H leo ln mt nh ni cao nm, su nghn mt,
ngi im th su v u n. H mnh trn nhng
khng h cm thy lnh. H cm mt cc nc
ng bng, nhn vo , tp trung ton b ni lc
vo , lm cho nc si. Ri ly nc pha tr.
288

i thin s kh hnh tp hp cc t quanh


mnh. Bt hnh cho k no khng c trong mnh
ngun hnh phc!
- Bt hnh cho k no mun lm va lng ngi
khc!
- Bt hnh cho k no khng cm thy kip ny
v kip sau ch l mt!
*
m xung, ti khng cn nhn r c tip.
Ti gp sch li v nhn ra bin. Mnh phi t gii
phng khi tt c nhng bng ma ny mi c, ti
ngh thm, nhng c Pht, nhng Thng ,
nhng T Quc, nhng Tng . . . Bt hnh cho
k no khng sc t gii phng khi nhng c
Pht, nhng Thng , nhng T Quc v nhng
Tng.
Bin bng chuyn mu en. Trng non mau
chng ln. Trong nhng khu vn ng xa, ch h
bun b v c khe sui h di li.
Zorba hin ra, lm lem, o s-mi ti t.
Lo ngi xung cnh ti.
- Hm nay, tnh hnh rt tt, lm c bao nhiu
vic, lo sung sng ni.
Ti nghe nhng li ca Zorba m khng hiu ra
sao. Tm tr ti cn tn u u, trn nhng trin
dc nguy him.
- Sp ngh g vy? Lo hi. Tm tr sp ang chi
289

vi ngoi bin chng?


Ti nh thn li, quay nhn Zorba v lc u.
- Zorba, ti ni, bc tng mnh l mt Sinbad
nh Hng Hi c khi v bc hunh hoang v chu
du thin h. Nhng bc chng thy c g, chng
thy g ht. Hon ton khng thy g, ti nghip bc,
ngc ! Ti cng vy, xin bc lu . Th gii rng
ln hn ta tng nhiu. Chng ta i du lch, qua bao
nc v bao bin, vy m c khc no chng ta
cha th mi ra khi ca nh.
Zorba bu mi, khng ni g. Lo ch g g nh
con ch trung thnh b ch nh.
- Trn th gii c nhng tri ni s, mnh
mng, y nhng tu vin, ti ni. V trong nhng
ngi cha y, c nhng nh s mc o c sa mu
vng ngh. H c ngi xp bng mt thng, hai
thng, su thng lin, ch ngh c mt iu, duy
nht mt iu m thi. c mt iu thi, bc nghe
r ch? Mt thi, khng hai! H khng ngh v n
b v than bn hay v sch v than bn nh chng
ta, h tp trung tm tr vo mi mt iu, trc sau
vn mt iu v h lm nn php l. Bc bao gi
thy iu g xy ra khi bc gi mt ci thu knh ra
ngoi nng v hi t tt c cc tia vo mt im
cha, Zorba? Ci im y chng my chc l bc
la, phi khng no? Ti sao? V nng lng mt
tri khng b phn tn m tp trung vo c mt
im . i vi tm tr con ngi cng vy. Bc s
lm nn php l nu bc tp trung tm tr vo mt
290

iu v ch mt iu thi. Hiu khng, Zorba? Zorba


th nng nhc. Trong giy lt, lo lc lc ngi nh
mun vng chy, song nn li c.
- Ni tip i, lo lu bu, ging tc nghn.
Ri lo bt pht ngay dy.
- Im i! Im i! Lo qut. Ti sao sp li ni vi ti
iu h sp? Ti sao sp li u c tm tr ti?
Ti ang yn lnh y, sao sp li lm ti xo o
ln? Ti i v Thng hay ma qu (c hai u
mm st, tri nh ti nu ti phn bit c!) nm
cho ti khc xng v ti gm. Ti va vy ui
va ku: "Cm n! Cm n!" V by gi...
Lo gim chn, quay lng, lm mt ng tc nh
nh i v lu, nhng vn cn si mu. Lo dng li.
- H! Ci khc xng lo nm cho ti mi hay
hm ch, ci lo Thng c qu y! Lo gm
ln. Mt ht qun v gi, bn thn. Mt con thuyn
nt khng b th xung nc.
Lo v mt nm si, nm xung bin.
- Nhng y l ai? K nm nhng khc xng y
cho ti l ai? H?
Lo i mt lt, ri khi cm thy ti khng mun
tr li, lo m tc.
- Sp khng th ni iu g sao, sp? Lo ku ln.
Nu sp bit th hy ni cho ti nghe, ti bit tn
y. Sau , sp khi lo, ti s sn sc y chu o.
Nhng nu ch h ha nh th ny th ti nn i ng
no by gi? Ti s gp tai ha mt!
- Ti ang i y, ti ni. i kim cht g n .
291

D thc vi tin!
- Ta khng th nhn n mt bui ti sao, sp? Ti
c mt ng ch i tu, nhng ngy thng ng y ch
dng mui v nc l, ch nht v ngy l, ng
thm vo cht cm. ng sng n mt trm hai
mi tui.
- ng sng ti mt trm hai mi tui v ng
c c tin, Zorba . ng tm c Thng
ca mnh v r sch lo phin. Cn chng ta th
chng c Thng no nui dng chng ta,
Zorba , cho nn xin bc hy nhm la ln, ta lm
my con c ny. Nu mt mn xp c nng st,
tht nhiu hnh v ht tiu, ci mn chng ta vn
thch y! Ri ta s liu sau.
- Liu ci g? Zorba in tit hi. y bng mt ci
l lp m qun tit nhng iu lun!
- ng th! chnh l tc dng thc s ca
n, Zorba . Vy by gi bc hy i nu mt ni xp
c tht ngon cho u chng ta khi n tung ra!
Nhng Zorba khng nhc nhch. Lo vn ng
nguyn ch c, nhn ti.
- Sp ny, ti mun ni vi sp mt iu. Ti bit
sp nh lm g ri. Va ri, khi sp ni, ti cht ng
ng, ti thy iu le ln trong mt nh chp.
- Ti nh lm g, Zorba? Ti thc mc hi.
- Sp nh xy mt tu vin ch cn g na! Thay
v cc tu s sp s nht vo mt s ngi co giy
nh bn thn sp tn knh v h s vit ngy vit
m. Ri th ging nh cc v thnh trong tranh c,
292

ming cc ngi s tun ra nhng bng in ch. Ti


on c trng khng no?
Ti bun b ci u. Nhng c m xa hi ti
cn tr, nhng i cnh mnh mng tri ht lng;
nhng rung ng hn nhin, cao qu, qung i...
Xy dng mt cng ng tr thc v l trong :
mi mi hai ngi bn thn - nhc s, thi s, ha
s... lm vic sut ngy, ch gp nhau ban m, n
ung, n ht, c sch cng nhau, bn lun nhng
vn ln ca nhn loi, p tan nhng gii p c
truyn. Ti d tho xong ni quy ca cng ng,
thm ch tm c ch lm tr s mt qung
o trn ni Hymettus, vng Thnh John Lp Nhn .
- Ti on kh trng, Zorba thch th ni khi
thy ti nn lng. c lm, k hn ny s xin c
tu vin trng ch thnh mt n hu: mong ngi ch
nh tin nhn lm chn gc ca tin nhn c th
thnh thong mang ln vo thnh ng mt vi ca
l: n b, n mnglin, ru raki, ln sa
quay... ngi khi phung ph i mnh vo bao
chuyn v ngha!
Lo ci ha h v i nhanh v lu. Ti chy theo.
Lo lng lng lm c trong khi ti kim ci v nhm
l. Xp va xong, chng ti ly lun tha, n ngay t
trong ni. Khng ai ni cu no, c hai cng n
ngu nghin; c ngy chng ti cha c ming no
vo bng. Chng ti ung cht ru, tinh thn phn
chn ln. Cui cng, Zorba m ming.
- By gi m thy Bouboulina xut hin th vui
293

qu, sp nh. M n by gi th tht l ng lc,


nhng cu Cha trnh cho chng ta iu y! M s
l git nc lm trn cc: Tuy nhin, sp bit y,
ti nh m qu, cht tit nh m!
- Bc khng hi ti ai nm cho bc ci khc
xng c bit na ?
- X g sp? N ta nh con b cht trong mt
ng c kh thi. . . C gm xng v ng thc
mc l ai nm xung cho mnh. N c ngon
khng? Cn dnh t tht no trn khng? mi
l nhng cu hi. Cn mi chuyn khc th . . .
- n thc ung hon thnh php mu k
diu ca n! Ti va ni va pht vo lng lo.
Thn xc i mm ngui du... th l phn hn
lc vn cng ngui theo . Ly cy santuri ra i !
Nhng ng lc Zorba ng dy, chng ti nghe
thy ting chn nng n hi h trn si. Hai l mi
y lng ca Zorba php phng.
- Va nhc n m... lo kh ni, tay v nh t
vo i. M n y ri! Con ch ci nh hi thy
mi Zorba trong khng trung v m ti .
- Ti i y, ti ng dy ni. Ti khng mun
dnh dng g n chuyn ny. Ti ra i do mt lt.
Mc bc.
- Chc sp ng ngon.
- V ng qun nh, Zorba. Bc ha s ly m
y . ng lm ti mang ting ni di.
Zorba th di.
- Li ly v na , sp? Ti ngn n tn c ri!
294

Mi x phng thm gn thm.


- Can m ln, Zorba!
Ti vi v tch. Ra n ngoi, ti nghe thy
ng n gi th hn hn.

17
Tinh m sng hm sau, ging Zorba nh thc
ti y.
- Mi bnh mt ra, con ong no t bc vy?
Lm g m la vng ln th?
- Chng ta phi nm tnh hnh cho nghim chnh,
sp , lo va p va nht y thc n vo ti dt.
Ti mang v hai con la, sp dy i, chng ta n
tu vin dt im vic k kt giy t tha thun
lm ng dy cp vn chuyn. Ch c mt th lm
s t s: l rn. L rn s ht kit mu chng ta,
sp .
- Ti sao li gi Bouboulina ti nghip l con rn?
Ti ci hi.
Nhng Zorba v nh khng nghe thy.
- i thi, lo ni, trc khi mt tri ln qu cao.
Ti rt vui thch c ln ni v ngi mi thng.
Chng ti nhy ln mnh la, bt u leo. Chng ti
dng li m mt lc Zorba dn d cng nhn
cuc than ng hm "M Nht", o rnh tho
nc ng hm "i T T" v dn sch ng
hm "Canavaro". Ngy rc r nh mt vin kim
cng nc sng nht.
Cng ln cao, tinh thn chng ti cng nh c
thanh lc, cng ho hng. Mt ln na, ti li cm
thy nh hng ca khng kh trong lnh, d th v

295

296

chn tri bt ngt i vi tm hn. Tng nh tm


hn cng l mt con vt c phi, c l mi. n cn
dng kh v c th cht ngt trong bi bm hoc
gia nhng ch qu nhiu u kh.
Khi chng ti i vo rng thng th mt tri ln
cao. Khng kh y sc mi mt ong, gi thi trn
u chng ti, r ro nh sng bin.
Trn ng i, Zorba nghin cu dc ca
sn ni: Trong tr tng tng, c cch my
thc, lo li trng mt ct v ngc mt ln, lo
c th thy ng dy cp lp lnh di nh mt
tri v chy thng xung b bin. Gn vo dy cp,
nhng thn cy n veo vo lao xung nh tn
bn.
Lo xoa tay.
- S dch! Lo ni. y s l mt m vng! Ch
bao lu, chng ta s ngp ln trong tin bc v c
th ni g lm ny c.
Ti ngc nhin nhn lo.
- Hm! ng c ni vi ti l sp qun ri!
Trc khi xy ci tu vin ca sp, ta cn phi tro
ln ci ngn ni ln y. Tn n l g nh?
- Ty Tng, Zorba , Ty Tng. Nhng ch hai
chng ta thi. Bc khng c mang n b n
.
- Ai ni n chuyn mang theo n b? D sao,
nhng sinh vt ti nghip y cng rt c ch, cho
nn sp ng c ni xu g h; rt c ch khi mt
ngi n ng khng c mt cng vic n ng no
297

m lm, t nh cuc than, tin cng chim thnh


ph hay ni chuyn vi Thng ! Vy, hn cn
bit lm g khc khi n tung ra v phin mun?
Hn ung ru, chi xc xc hoc m p mt ngi
n b . . . v ch i. . . ch i thi c. . . nu
nh thi c s n .
Lo im lng mt lt.
- Nu nh thi c s n, lo nhc li, ging bc
bi, bi v c th n s khng bao gi n c. V
mt lc sau:
- Khng th c nh th ny mi c, sp ;
hoc l th gii s phi b i, hoc l ti s phi to
ra. Nu khng th ti i t!
Mt tu s hin ra gia rng thng, tc hoe v
nc da vng bch, tay o xn ln, u i mt
chic m trn bng vi dt ly. ng ta cm mt cy
gy st, va i va p xung t. Trng thy
chng ti, ng dng li v gi cy gy ln.
- Cc ng i u? ng ta hi.
- n tu vin, Zorba p, chng ti n cu
nguyn.
- Quay li i, cc tn C c gio, tu s ku ln,
cp mt xanh trong dn dn bc la. Quay v i, ti
khuyn cc ng nh vy. Cc ng s khng tm thy
vn cy ca c M ng Trinh y u, m
ch c vn ca Xa tng thi! Ngho kh, khim
nhng, thanh sch. .. m min ca ngi tu hnh,
nh ngi ta ni! Rt c th. Quay tr li i, ti
khuyn cc ng. Tin bc, kiu hnh v trai tr!
298

l c Cha Ba Ngi ca h.
- Tay ny ng y, Zorba khoi tr th thm.
Lo quay sang ngi kia.
- Tn o hu l g? Lo hi tu s. V o hu t
u ti?
- Ti tn l Zaharia. Ti sn sng khn gi ra
i! Ngay lp tc. Ti khng chu c na! Xin
ngi ng bo vui lng cho ti bit qu danh.
- Canavaro.
- Ti khng th chu ng thm ngy no na,
ngi anh em Canavaro . Sut m, Cha Kit rn
r, lm ti khng ng c. V ti cng rn vi Ngi
lun. Th ri, sng sm nay, tu vin trng - cu
sao lo b thiu trong la a ngc i i - cho gi
ti ln. "Ny, Zaharia", lo ni "Vy l thy khng
cc o hu ng ? Ti s tng c thy"
- "Ti khng cho h ng y ?, ti ni. "Ti hay
Cha Kit? Chnh Cha c rn r hoi y ch". Th
l lo gi cy thnh gi ln, ci tn phn Cha y
v... ngi anh em xem y!
ng ta trt ci m thy tu ra, l mt nm mu
ng trn tc.
- Cho nn ti r o ra i.
- Hy quay li tu vin vi chng ti, Zorba ni. Ti
s thuyt phc tu vin trng. No, cha c th i
cng vi chng ti v dn ng cho chng ti. Qu
l tri phi cha n gip chng ti.
Tu s ngh mt lt. Mt ng ta long lanh.
- Cc ng thu ti ci g?
299

- Cha mun g?
- Hai "pao" c thu mui v mt chai brandi.
Zorba ci ngi v pha trc nhn ng ta.
- Phi chng cha cng i lc c mt th ma qu
trong ngi, cha Zaharia?
Tu s git mnh.
- Lm sao ng on c? ng ta ngc nhin hi.
- Ti cng gc gc ni Athos nn cng bit s
s v iu , Zorba p.
Thy tu ci u. Phi c gng lm chng ti mi
nghe r cu tr li ca ng ta:
- Phi, trong ti c mt con qu.
- V n thch c thu mui cng ru brandi, phi
khng ?
- Phi, n ng nm vo ha ngc ba ln!
- Thi c! Xong! N cng ht thuc l na
ch? Zorba nm cho thy tu mt iu thuc v ng
ta ho hc v ly.
- N c ht, phi, n c ht, n dch bt n! ng ta
ni v ly trong ti ra mt hn la cng mt ci
bc, chm thuc v rt mt hi di.
- Nhn danh Cha Jesu! ng ta ni.
ng ta nhc chic gy st ln, quay ng sau v
ct bc.
- Con qu ca thy tn g nh? Zorba va hi va
nhy mt vi ti.
- Joseph! Zaharia tr li, khng quay u li. Ti
chng thch i cng vi lo thy tu na in na di
ny cht no. Mt u c bnh hon cng nh mt
300

thn th bnh hon, khin ti thng hi, ng thi


cng cm thy gh tm. Nhng ti khng ni g. Ti
Zorba mun lm g th lm.
Khng kh trong lnh lm chng ti mau i v
chng ti ngi xung di mt cy thng khng l,
m ti dt ra. Tay thy tu ci ngi v thm thung
ng vo xem trong c g.
- T t no! Zorba ku. ng nhp nhp ming
qu sm vy, Zaharia! Hm nay l th Hai tun l
Thnh, chng ti l hi vin Hi Tam im, nn s
n cht tht v g gi. Cha x ti cho chng ti!
Nhng y c cht halva v qu -liu dnh cho ci
d dy thnh ca cha . Tu s vut b ru nhp
nha.
- nh l ti s n qu -liu vi bnh m v nc
l, y ni, v hi li. Nhng Joseph l mt con qu,
n s n tht vi cc bn, n thch g gi - i, n l
mt linh hn a lc m - v n s ung ru trong
bu ca cc bn. Y lm du thnh gi, ngn bnh
m, -liu v halva, dng mu bn tay chi mm, ung
nc, ri li lm du nh th n xong ba.
- No, y ni, by gi n lt Joseph, ci linh hn
khn kh ba ln b y a ngc.
V v ly ming g gi.
- n i, hi linh hn a lc! Y va lu bu gin
d va tng nhng ming tng vo mm, n i!
- U-ra! C lm, ng thy tu! Zorba reo ln, phn
khi. Ti thy l cha bt c c hai tay.
Lo quay sang ti.
301

- Sp thy y th no, sp?


- Y rt ging bc, ti ci p.
Zorba a bu ru cho tay thy tu.
- Joseph! Lm mt hp no!
- Ung i, hi linh hn a lc. Tu s va ni va
chp ly bu ru tp ln ming.
Mt tri nng d v chng ti li vo bng rm.
Tay thy tu sc mi m hi chua lot v mi trm
hng. Y gn nh chy nc di nh nng v
Zorba phi ko y vo ch rm mt nht bt nng
mi.
- Lm sao m cha li tr thnh tu s? Zorba hi,
lo n ung no n v mun ni chuyn phim.
Tu s nhe rng ci.
- B ng bn tng l v mnh rt thnh thin?
Chc th! l do ngho kh, ng bn , ngho
kh! Mnh chng cn g n, th l mnh t nh: hay
l vo bng mt tu vin cho khi cht i.
- Th cha c mn nguyn khng?
- i n Cha! Mnh cng hay th di v ca cm,
nhng xin ng c n iu . Mnh khng
kht khao nhng chuyn th tc u; ring phn
mnh th mnh ... cn nhng ci ... y xin li...
ngy no mnh cng bo thng l mnh ... cn. Th
nhng mnh khao kht Thin ng! y mnh
thng bng a, n lm cho m tu s ch
ci. Tt c bn h u bo l mnh b qu m v
lng m mnh. Nhng mnh t bo "Khng ng th;
Thng chc phi thch vui a ci ct" Vo
302

y ch h nh ca ta, vo trong ny." Mt ngy kia


Ngi s bo mnh vy, mnh bit m. "Li y lm
tr mua vui cho ta!'." , mnh s vo Thin ng
bng cch y, vi t cch l thng h!
- u c thy nhm ng hng y, khng trch
i u c bn gi , Zorba ng dy ni: No, ta
phi i thi ko ti mt.
Tu s li i ln trc. Trong khi tro ni, ti c cm
gic nh bn ti ang leo nhng cp tr tu trong
ti, t nhng lo lng tn mn, thp hn ln nhng
u tm cao c hn, t nhng chn l tin li ca
ng bng ln nhng quan nim cheo leo.
t nhin tay thy tu dng li.
- c B Bo On! Y ku ln, ch tay vo mt
miu ng nh c mi vm duyn dng. Y qu
xung, lm du thnh gi. Ti xung la v bc vo
nh nguyn mt. Mt thnh tng c knh m khi
c t trong gc, y l t: nhng l bc
mng khc th s nhng bn chn, tay, mt, tri
tim... Trc thnh tng, mt gi nn bng bc gi
lin tc mt ngn la thng trc. Ti lng l li
gn: mt thnh mu d di, hiu chin, c lc
lng, vi ci nhn khc kh, thiu thoi mi ca
mt trinh n, tay khng bng Cha Hi ng, m
cm mt ngn gio di thng bng.
- Tai ha cho k no dm xm phm tu vin. Tay
thy tu ni, v kinh hi. c M s lao vo, m
gio xuyn qua ngi hn. Ngy xa, bn Algrie
n y t tu vin. Nhng hy coi l v o y b
303

trng pht nh th no v ti y. khi chng qua


miu ng ny, c M ng Trinh thnh lnh
nhy vt t thnh tng, lao ra ngoi v bt u
vung gio m bn n xa bn kia, khp mi pha...
git sch, khng cn mt mng. ng ni ti nh l
thy hi ct chng la lit khp cnh rng. T ,
chng ti gi Ngi l c B Bo On. Trc kia
ngi ta gi l c M T Bi.
- Ti sao Ngi khng thi th php l trc khi
chng t tu vin, tha cha Zaharia? Zorba hi.
- l ca ng Ti Cao! Tu s p v lm du
ba ln.
- ng Ti Cao mi hay hm lm sao! Zorba va
lm bm va tr li tro ln yn. Ta i tip thi!
Chng my chc, hin ra mt cao nguyn trn in
r nt tu vin c M ng Trinh gia lp lp v
thng. Thanh tnh, ti tn, tch bit hn vi th
gii trn tc. Nm lt thm trong hm xanh um ca
o cao ny, kt hp mt cch hi ha su sc v
cao c ca ngn ni vi v du dng ca ng bng,
tu vin ny hin ra trc mt ti nh mt ni n dt
tuyt vi cho con ngi suy tng.
" y,, ti ngh thm, "mt tm hn du dng,
mc thc c th vun trng nn mt phn hng tn
gio va tm con ngi. Chng phi mt nh cao
cheo leo, siu phm, cng khng phi mt ng
bng li nhc, gi dc, ch vn vn l ci g cn
thit cho tm hn tr nn cao c m vn khng mt
i tnh thng yu tru mn ca con ngi. Mt ni
304

nh th ny s khng to nn anh hng, cng


chng sn sinh ra loi sc sinh. N s to nn con
ngi."
Mt ngi n c Hy Lp duyn dng hoc mt
nh th Hi gio ti vui t ni ny t l hp.
Thng nn mang nhn dng bnh d, m xung
y, i chn khng qua bi c xun v trm tnh
chuyn tr vi con ngi.
"Tht huyn diu! Tht c tch! Tht l cc lc?"
ti th thm.
Chng ti xung la, i qua ca gia, ln nh
khch , ngi ta mi chng ti mt khay ru
raki, mt v c ph theo tc l c truyn. Cha tip
tn ra gp chng ti v mt lc sau cc tu s xm
quanh chng ti, bt u ni chuyn. Nhng cp
tht tinh qui, nhng i mi ho hc, nhng b
ru, ria v mi nng nc ca bit bao con d c.
- Cc ng c mang bo n khng? Mt tu s bn
chn hi.
- Bo ? Ti ngc nhin ni. y, cc cha cn
bo lm g?
- ng bn , c bo chng ti mi bit c
nhng g ang xy ra th gii di kia! Hai ba
ging bt bnh ct ln.
T vo thnh bao ln, h quang quc nh mt l
qu H si ni ni chuyn v nc Anh, nc Nga,

v Venizelos (1), v c vua. Th gii trc xut


h, nhng h vn gn b vi th gii. Mt h cn
y hnh nh nhng thnh ph ln, nhng ca hiu,
ph n, bo ch... Mt tu s to bo, lng l ng dy,
kht kht mi.
- Ti c ci ny mun a ng xem, ng ta ni vi
ti. ng c th cho ti bit kin ca ng v ci .
ti i ly!
ng ta i, hai bn tay lng l chp ln bng, i
giy vi lt st trn sn v khut dng sau khi qua
ca. Tt c cc tu s ci tai qui.
- Cha Demetrios li i kim ci tng nng n tu
s bng t st, cha tip tn ni. Ma qu chn n
xung t dnh ring cho cha Demetrios v mt
hm, cha cuc vn tm thy. Cha mang v trai
phng, v t y, m mt ng, thm ch gn nh
mt tr na.
Zorba ng ln. Lo thy ngt th.
- Chng ti n gp cha tu vin trng k mt
s giy t, lo ni.
- c cha tu vin trng khng c y, cha tip
tn ni: Sng nay, cha xung lng. Cc ng chu
kh ch.
Cha Demetrios tr li. hai tay chp vo nhau gi
ra nh ang bng bnh ru l.
- y ny! ng ta ni, thn trng h tay.
1

Eleutherios Venizelos chnh khch Hy Lp (1864 - 1936) sinh o Crete,


nhiu ln lm Ch tch Hi ng Nh nc. (ND)

305

306

Ti n bn ng. T nhng ngn tay bo mp


ca tu s, mt pho tng Tanagra nh xu mnh trn
e l ngc ln mm ci vi ti. Nng m u bng
bn tay c nht cn li.
- Ci cch nng gi u nh vy, Demetrios ni,
c ngha l bn trong c mt vin qu, c th l
mt vin kim cng hay ngc trai cng nn. ng
ngh th no?
- Ti ngh c b au u, mt tu s bnh lun
chua cay. Nhng Demetrios to con, mi thi nh
mi d, nhn ti, nn nng ch.
- Ti ngh phi p ra m xem, ng ta ni. Ban
m, ti khng ng c v n... Nu bn trong c
mt vin kim cng . . .
Ti nhn hnh c gi duyn dng vi i v nh
rn chc b lu y y trong mi trm hng v
gia nhng v thn b ng inh cu rt nn nguyn
ra xc tht, ting ci v nhng n hn. i! Gi ti
c th cu c nng!
Zorba cm ly pho tng t nung, s nn ci
thn th n b mng manh v ngn tay lo dng
li, run ry trn i v nhn rn chc.
- Nhng tu s phc hu ca ti, cha khng thy
y chnh l qu ? Lo ni. ch th l qu,
khng sai. Cha ng bn khon, ti bit n kh r,
tri nh. Th nhn i v n y, cha Demetrios
- mt ri, trn v chc. Ngc ma qu ht nh th
m, iu ti bit nhn ra ri.
Mt tu s tr hin ra khung ca. Nng lp lnh
307

trn mi tc vng ng v khun mt trn, mng t


ca g.
Tay tu s c khu mi ni lc ny nhy cha tip
tn. C hai tm tm ci tinh qui.
- Cha Demetrios, h ni, Gavrili, ch tiu ca cha
ka.
ng thy tu lp tc chp ly tay c nng t hon
bng t st ca mnh v ln nh ci thng tn v
pha ca ra vo Chng tn tu p trai lng l i
trc ng, chn bc nhn nhy. Hai thy tr bin
mt trong dy hnh lang di h nt.
Ti ra hiu cho Zorba v chng ti ra sn. Bn
ngoi nng m d chu. Gia sn, mt cy cam n
hoa lm khng kh thm ngt. Ngay cnh, nc rc
rch chy t ci vi rt c bng cm thch hnh u
cu. Ti gh u di vi cho nc xi mt ri.
- Nhn danh Cha, nhng ngi ny thuc loi
g? Zorba hi vi i cht gh tm. H khng phi l
n ng cng chng phi n b, h l nhng con
la. Gm! em m treo c h ln!
Lo cng vc u vo ln nc mt v bng bt
ci.
- H! em m treo c h ln! Lo li ni. C bn
u c trong ngi mt con qu no . Cha ny
thm n b, cha kia thm c thu mui, cha n
mun tin, li c cha i bo... mt l ngu xun. Ti
sao h khng xung quch h gii, hng cho y
t mi th v ty ra u c i?
Lo chm mt iu thuc l v ngi xung chic
308

gh di di cy cam ang tr hoa.


- Khi ti thm kht mt ci g, lo ni, sp c bit
ti lm th no khng? Ti nhi nht cho tht chn
ngy, th l r b c, khng thit ngh n ci
na. Hoc gi c ngh n th ch mun ln ma.
Hi cn b - iu ny s chng minh cho sp thy ti thch anh o n m cung. Ti khng c tin
nn mi ln mua chng c my, n ht vn thm
thm. Ngy m, ti ch ngh n anh o, thm nh
i. Tht l mt cc hnh. Nhng mt hm, ti pht
r pht di hay ti xu h, ti cng chng bit ng
ra l th no. D sao mc lng, ti cng cm thy
rnh l nhng tri anh o c ton quyn mun lm
g ti th lm v nh th qu l nh nhng. Cho nn
ti lm g? Mt m, ti tr dy lc ti cha ti,
thy mt ng mejidie bc v ti xoy lin. Sng
hm sau, ti dy tht sm, n nh mt ngi ch
vn v mua hn mt r anh o. Ti chui xung
mt ci h v bt u n. Ti nhi nht, nhi nht
n khi bng trng phnh ln v bt u au. Ti
bun nn, phi, sp , ti nn mt xanh mt vng.
T hm y tr i, ti khng bao gi thm anh o
na, thm ch nhn cng khng chu ni. Ti
thot. Ti c th ni vi bt c tri anh o no: tao
khng cn chng my na. V sau ny, vi ru v
thuc l ti cng lm th. Ti vn cn ung ru v
ht thuc, nhng bt c lc no ti mun, hp! Mt
ci, ti c th b lin. Ti khng b am m thng tr.
i vi t nc x s cng vy. Ti ngh qu
309

nhiu v t nc x s, cho nn ti em tng vo


cho ngy n c, nn o ra v t , n khng quy
ry ti na.
- Cn n b th sao? Ti hi.
- Ri cng n lt h thi, tri nh! S n
lt h ! Khi no ti khong by mi tui !
Lo ngh mt lt v thy l thi hn qu gn. Tm mi, lo cha li. Ti thy l iu lm sp
bun ci, nhng sp khng nn ci sp . Con
ngi ta t gii thot bng cch y ! Hy nghe ti
y: khng c con ng no khc ngoi cch nhi
nht n mun n tung ra. Ch ng c bin
thnh nh tu kh hnh. Lm sao sp c th hy vng
thng c qu nu bn thn sp khng bin thnh
mt con qu ri, h sp?
Demetrios vo trong sn, th hng hc, theo sau
l g tu s tr tc vng.
- Ai cng phi ngh rng g l mt thin thn ni
gin, Zorba lm bm, cm thy ngng m v rt r
v duyn dng thanh xun ca g.
H i v pha cu thang dn ln nhng trai
phng trn gc. Demetrios quay li nhn tu s tr, ni
my cu. G ny lc u nh t chi. Nhng ngay
sau , g gt u phc tng, qung tay m ngang
thn ng thy tu gi v h cng nhau ln cc bc
thang.
- Sp hiu ch? Zorba hi. Sp thy ch? Sodom

310

v Gomorrah(1)
Hai tu s khc ng ra, nhy mt vi nhau v ci
r.
- Mt l hn hc! Zorba lu bu. Ch si cng
khng cn x nhau, th m th nhn bn thy tu ny
xem! Sp bao gi thy n b chi c nhau
nh th ny cha?
- H l n ng c, ti ci ni.
- Th y cng ch c g khc lm, sp , xin ni
vi sp vy! Tt c bn h l ging la la ht. Sp
c th gi h l Gavrilis hay Gavrila, Demetrios hay
Demetria, ty theo cm xc. No sp, ta chun thi.
K giy t tht mau ri i cho sm ch. Nu cn
li y, chng my chc, chng ta s hon ton gh
tm c n ng ln n b. Lo h thp ging.
- Vi li ti c mt m mu...
- Li mt in r na, ti cn l g. Bc khng
ngh l mt i bc lm ngn y tr ngu xun l
ri sao, h d gi? No, ni ti nghe th m mu
ca bc nh th no.
Zorba nhn vai.
- Lm sao ti c th ct ngha cho sp nghe mt
iu nh vy? Ni li php sp, sp l mt thng
cha t t, ht lng v mi ngi, bt k h nh th
no. Ma ng, gi sp thy mt con b cht bn
1

Hai thnh ph ca Palestine gn Bin Cht b la tri thiu tri v qu i


try (Kinh Thnh Sng Th K, chng 18 -19) . y ni hai ngi ny c
quan h ng tnh luyn i. (ND)

311

trn chn lng ca mnh, chc sp s cho n vo


trong chn n khi cm lnh. Lm sao sp c th
hiu ni mt thng bm gi nh ti y? Nu ti
thy mt con b cht, ti gim nh bp mt ci tc
th. Nu ti v c mt con cu, xot! Ti ct tit
lin, xin tht nng ch mi bn b n nh chn!
Hn sp s bo: con cu u phi ca bc! Phi, ti
cng nhn th. Nhng tha sp, ta hy n cho xong
, sau , ta s bnh thn ni chuyn v bn lun
xem ci g l ca anh, ci g l ca ti, by gi tha
h sp mun ni bao nhiu th ni, trong khi ti xa
rng bng mt que dim.
Lo ci khanh khch, vang c sn. Zaharia kinh
hi hin ra. Y t mt ngn tay ln mi v rn rn
n bn chng ti.
- Sut! Y ni. Khng c ci th! Hy nhn ci
ca nh trn kia. . . c gim mc ang lm vic
y. Ch y l th vin. Con ngi thnh thin
ang vit. Ngi vit sut ngy, cho nn ng lm
n!
- Ha, cha ng l ngi ti ang cn gp! Zorba
va ni va nm ly cnh tay ng thy tu. No, a
ti n trai phng ca cha, ti mun ni chuyn vi
cha mt cht.
Ri lo quay sang ti:
- Trong khi bn ti trn , sp hy i mt vng
thm th nh th v ngm tt c cc thnh tng
c, lo ni. Ti s i cha tu vin trng, chc ng
y cng sp v. Nhng sp ng c t ng lm
312

bt c ci g, ko ri hng bt ht y. C y
cho ti, ti c . Lo ci xung ni nh vo tai
ti.
- Chng ta s ly c cnh rng y vi na gi .
. . ng c ni g y.
V lo khoc tay ngi tu s, hi h bc i.

313

18
Ti bc qua bc ca gio ng, i su vo
bn trong m ti, mt du v thm ngo ngt.
Nh th vng ngt. Nhng i nn bng ng
hun ta mt nh sng yu t. Mt bc vch ngn
chm tr tinh vi hnh thnh vi mt gin nho vng
ng tru qu chim c khoang u ng kia gio
ng. Bn b tng, t trn xung di, ph y
bch ha hu nh b xa nha: hnh nh hi hng
ca nhng thy tu kh hnh, gy nh b xng,
cc c Cha ca Gio Hi, nhng Kh Hnh ko di
ca Cha Kit, nhng thin thn to ln d tn, tc
buc bng nhng di bng rng bn xanh xanh,
hng hng phai mu v m thp.
Tt trn vm cao l c M ng Trinh, hai tay
dang ra, cu khn. Mt ngn n bc ln t pha
trc ta quanh Ngi, mt ln sng du chp chn
ve vut khun mt thon di au n. Ti s khng
bao gi qun c i mt y kh au, ci ming
chum chm cau li v ci cm mnh m kin ngh
ca Ngi. y l Ngi M hon ton sung sng
v mn nguyn, ti ngh, ngay c trong ni au qun
qui nht, v Ngi cm thy t chn kh vong ca
lng mnh, mt ci g bt t ra i. Khi ti ra khi
ca nh th th mt tri ang ln. Ti ngi xung
di cy cam trong mt tm thi hoan lc. Vm mi
trn ca gio ng ng sang mu hng nh vo
314

lc rng ng. Cc tu s v trai phng ngh ngi.


H khng ng; h cn phi tp trung ton b sc
lc. m nay, Cha Kit s bt u tro ln
Golgotha (1) v h phi i theo Ngi. Hai con ln
ni v hng hng ang nm ng nh cht di mt
cy minh quyt. Nhng con b cu ang lch bch
i trn mi nh v g nhau.
"Mnh s cn sng bao lu hng ci du ngt
ca tri t, s tch lng v hng thm ca cy
cam tr hoa?" Ti ngh thm. Mt bc tng thnh
Bacchus ti va chim ngng trong nh th
khin lng ti trn tr hnh phc. Nhng iu lm
ti xc ng su xa nht - s nht qun cng
quyt trong vic theo ui mc ch, kin tr trong
kht vng - mt ln na li by ra trc mt ti:
Cm t pho thnh tng nh b ng yu ny, th
hin mt thanh nin C c vi mi tc qun xa
xung trn nh nhng chm nho. Dionysus, v thn
tun t ca ru vang v m ngy ngt, quyn
vi Thnh Bacchus trong tr ti v mang cng mt
gng mt. Di nhng l nho v b tu s, php
phng sng ng cng mt thn th chy rc nng:
Hy Lp.
Zorba tr li v vi v thng bo :
- Tu vin trng n. Chng ti ni chuyn
mt lt; phi d lo ta mi; lo bo lo khng bng
1

Ting Hebrew c ngha l u lu, ngn ni gn Jerusalem ni Cha


Jesus b ng inh cu rt trn thnh gi. (ND)

315

lng bn r cnh rng; lo i hn gi chng ta


ngh nhiu, ci bm gi y, nhng ti cha dt
im vi lo.
- Ti sao li cn phi d? Ti tng hai bn
tha thun ri c m?
- Ly Cha, sp ng c dnh vo chuyn ny,
Zorba khn khon. Sp s ch lm hng vic thi.
y, sau bao chuyn, sp cn ni n tha thun
c; ci li thi t lu ri. ng c cau my, li
thi ri, tht y. Chng ta s mua c cnh rng
y vi na gi!
- Bc nh gi ngn g ra by gi, Zorba?
- Sp khng phi bn tm. l vic ca ti. Ti
ni s tra du m v my s chy ro ro, sp hiu
khng?
- Nhng ti sao? Ti chng hiu m t g.
- V ti tiu si qu ng Candia. y l l
do! V Lola ngn mt ca ti. . . c ngha l ca
sp , mt ng tin. Sp tng ti qun ri ? Trn
i cn c ci gi l t trng ch. Ti khng th
cun s i mnh y vt mc! Ti tiu bao nhiu,
tr by nhiu. Ti tnh ri, Lola lm ti tn by
ngn drachma. Ti s x xo khon y gi khu
rng. Chnh tu vin trng, tu vin v c M ng
Trinh s phi chi cho Lola. l k hoch ca ti.
Sp c ng khng?
- Ch ng cht no. Ti sao c M ng Trinh
li phi chu trch nhim v nhng thi qu ca
bc?
316

- B y phi chu trch nhim v cn hn c chu


trch nhim na c. Ny nh, b c con trai l
Cha. Cha to ra thng ti, Zorba y, v Cha
cho ti my ci ngh sp hiu ti mun ni g
ch? V my ci ngh cht tit y c lm ti in
u ln v m ti tin bt c ni no ti gp ging
ci. Sp thy khng? Do , c M ng Trinh
phi chu trch nhim v cn hn c chu trch
nhim na. b y phi chi thi.
- Ti khng thch th, Zorba .
- l mt vn hon ton khc. Ta hy vt vt
by ngn bc trc , ri s tranh lun sau! "Ta
hy lm tnh trc , cng, sau , c s li l c
ca chu... " Sp bit ngi ta ht th ch? . . .
Cha tip tn bo mp hin ra.
- Xin mi vo, ng ni bng ci ging ngt ngo
ca gii tng l. Ba n dn xong.
Chng ti i xung phng n, mt phng rng k
nhng gh bng cng nhng bn di hp. Mi du
i, khn khn trn ngp. u ng kia l mt bch
ha c v Ba n Cui Cng. Mi mt v thnh
tng , xm quanh Cha Kit nh mt by chin
v pha bn kia, ng ring hn mt mnh l Judas
tc , trn d mi khom, con chin gh. V Cha
Kit khng th ri mt khi hn.
Cha tip tn ngi xung ; ng xp ti ngi bn
phi ng v Zorba bn tri.
- ang tun chay, ng ni, nn ti mong nh v th
li khng c du hoc ru, ngay c i vi khch.
317

Nhng xin nhn cho thnh tnh ca chng ti.


Chng ti lm du thnh gi, ri lng l ly -liu,
hnh xun, u ti v halva vo a mnh. C ba
nhai chm ri, tru tro nh th.
- Cuc i di trn gian l nh th , cha tip
tn ni. Kh hnh v chay tnh. Nhng hy kin
nhn, cc o hu, hy kin nhn. Cuc Phc Sinh,
Cha Jesus v Nc Thin ng sp ti.
Ti ho kh kh. Zorba gim ln chn ti nh
mun ni "Im ngay!"
- Ti gp cha Zaharia... Zorba ni chuyn
u cu chuyn.
Cha tip tn git mnh.
- Ci lo in y ni nhng g vi nh v? ng
lo lng hi: Y c c by con qu trong ngi, cc v
ng c nghe mt li no y ni ra. Linh hn y vn
c v y thun nhn thy nhng vn c xung quanh
y.
Chung tp hp cc tu s vang ln o no. Cha
tip tn lm du v ng dy.
- Ti phi i thi, ng ni. Kh Hnh ca Cha
Jesus bt u, chng ti phi cng Ngi vc cy
thp c. Nh v c th ngh y m nay, cc v
hn l mt sau cuc hnh trnh. Nhng n mai, vo
lc cu kinh bui sng...
- L ln! Zorba lm bm qua k rng khi ng thy
tu va i khi. con ln! di tr? con la!
- C chuyn g khng n, Zorba? Zaharia c ni g
vi bc khng?
318

- Sp ng bn tm; thy k n! Nu h khng


mun k ti s cho h bit tay!
Chng ti v cn phng dnh cho mnh. Trong
gc phng , c mt tng thnh c M ng Trinh
p m vo m Cha Hi ng, cp mt to y l.
Zorba lc ci u kch x.
- Sp c bit ti sao b y khc khng?
- Khng.
- V b khng thy c nhng g ang din bin.
Nu ti l ha s v thnh tng, ti s v c M
ng Trinh khng c mt, mi, tai. V ti thng hi
b.
Chng ti nm di trn hai ci ging cng.
Nhng x g thm mi trc b; qua ca s m,
ph vo hi th du dng ca ma xun ngt ngo
hng hoa. Thi thong, nhng iu ht ai on t
di sn thc ln nh nhng cn gi. Mt con chim
ha mi ct ting ht ngay bn ca s, ri mt con
khc cch mt qung v mt con khc na. m
do dt tnh yu.
Ti khng ng c. Ting chim ha mi quyn ln
vi ting than vn ca Cha Cu Th v bn thn
ti cng c tro ln Golgotha qua rng cam n hoa,
ln theo nhng vt mu ln ch ng. Trong m
xun bing bic, ti c th thy m hi lnh bng
nhy khp thn hnh xanh xao v long chong ca
Cha. Ti c th thy hai tay Ngi gi ra run ry
nh th Ngi l mt k hnh kht van v khch qua
ng ngoi cuc lng nghe. Dn chng khn kh
319

ca thnh Galile hi h chy theo Ngi, h:


"Hosannah! Hosannah (1)". H cm nhng tu l c
trong tay v tri o ngoi di chn Ngi. Cha
nhn nhng k Ngi yu thng, mc d khng ai
on c ni tuyt vng su xa ca Ngi. Ch
ring Ngi bit mnh ang i n ch cht. Di
mn sao, lng l khc thm, Cha an i tri tim
ngi ti nghip trn y s hi ca mnh.
"Tri tim ta hi, ging nh ht la m, ngi cng
phi rng xung t v cht. ng s. Nu ngi
khng rng xung, lm sao cy kt tri c? Lm
sao nui c nhng k ang sp cht i?"
Nhng trong lng ngc, tri tim ngi ca Cha
ang xu i, ang run ln v khng mun cht...
Khu rng quanh tu vin y ting ha mi ht.
Ting ht dng ln t nhng vm l m t, thun
ni v tnh yu v am m. V cng vi n, tri tim
ti nghip ca loi ngi run ry, cng phng v
khc rng.
Dn dn, cng vi Kh Hnh ca Cha Jesus v
ting ht ha mi, ti i vo ci mng t lc no
khng bit, ta nh linh hn i vo Thin ng.
Ng cha y mt ting ng h, ti bng git
mnh tnh gic, kinh hong.
- Zorba! Ti ku ln. Bc c nghe thy khng?
Mt pht sng lc!
1

Ting Hebrew: Xin cu vt chng con. (ND)

320

Nhng Zorba ang ngi trn ging ht thuc.


- ng ht hong, sp, lo ni, vn c nn gin,
c h tnh s vi nhau, l ln!
Nhng ting ku t hnh lang vng ti cng vi
ting dp lt st nng n, ting ca m v ng, v
mt ting rn ng xa nh c ai b thng.
Ti nhy khi ging v m ca. Mt ng gi kh
qut hin ra trc mt ti, dang tay chn li. ng
i mt ci m trm u nhn mu trng v mc
mt chic o ng trng di n gi.
- C l ai?
- Gim mc... ng p, ging run run.
Ti sut ph ci. Mt c gim mc y ? u
ri nhung phc sc ca ngi; o t dt vng, m t
v thnh gi, nhng ngc thch gi nhiu mu
sc...? y l ln u tin ti trng thy mt gim
mc mc qun o ng.
- Trnh c Ngi, ting sng lc y l th no ?
- Ti khng bit, ti khng bit... ng lp bp, kh
y ti tr vo phng.
T ging mnh, Zorba ph ln ci.
- S , Cha thn mn? Lo ni. Vy th, bn gi,
vo y vi chng ti. Chng ti khng phi l tu s,
nn cha khi phi lo.
- Zorba, ti ni nh, bc khng t ra knh cn hn
c ? c gim mc y.
- Hm, trong mt chic o ng th khng ai l
gim mc c! Vo y, ng bn gi.
Lo ng dy, nm ly cnh tay v gim mc dn
321

vo phng, v ng ca li sau lng ng. Lo ly


trong ti dt ra mt chai ru rum v rt y mt ly
nh.
- Ung i, bn, lo ni. Ci ny s lm bn phn
chn ln.
ng gi nh b ung cn ly v chng my chc
trn tnh li. ng ngi xung ging ti v da vo
tng.
- Trnh c Cha ch tn, ti ni, chng hay pht
sng lc y l th no ?
- Ta khng bit, con ... Ta lm vic n na
m, sp i nm th nghe thy trong phng cha
Demetrios bn cnh...
- Ha? Ha! Zorba c ni. Vy ra ng y c l,
Zaharia! L ln bn thu!
ng gim mc ci u.
- Chc l c mt tn k trm no , ng lm
bm.
Trong hnh lang, ting huyn no dt v tu
vin li chm vo im lng. ng gim mc nhn ti
bng cp mt hin t khip hi nh cu khn.
- Con c bun ng khng? ng hi.
Ti cm thy r l ng khng mun ri khi y
v tr v tr tri mt mnh trong phng ring, ng
s.
- Tha khng, ti tr li, con khng bun ng, cha
c li y mt lt.
Chng ti bt u tr chuyn. Zorba da lng vo
gi, qun mt iu thuc.
322

- Con c v l mt chng trai c vn ha, gim


mc ni vi ti. y, cha khng kim c ai
tr chuyn. Cha c ba l thuyt gp phn lm cho
cuc sng ca cha d chu; cha mun ging gii cho
con nghe, con . Khng i ti tr li, ng bt u
ngay:
- L thuyt th nht ca cha l th ny: hnh dng
ca hoa nh hng n mu sc ca chng, mu
sc li nh hng n c tnh. Nh th, mi loi
hoa tc ng mt khc i vi thn th mt ngi
v do , i vi linh hn anh ta. V vy, ta phi ht
sc thn trng khi i qua mt cnh ng ang n
hoa.
ng dng li nh ch nghe kin ti: Ti c
th hnh dung ng gi nh b tha thn qua mt cnh
ng, lng no nc thm, r sot mt t tm cc
dng hnh v mu sc hoa. Hn ng gi ti nghip
phi run ln v mt ni kinh hi huyn b; ma xun,
chc ng thy cc cnh ng y nhng ma qu
v thin thn mun mu nghn sc.
y l l thuyt th hai ca cha: mi tng c
mt nh hng tht s cng u c mt tn ti tht
s. N thc s hin hu y, n khng vt v v
hnh trong kh quyn - n c mt thn th thc s mt, ming, chn, bng. N l c hay l ci v do
chy theo n ng hay n b, nh c th xy
ra. V th kinh Phc m ni: "Ngi Li tr thnh xc
tht...".
ng li lo lng nhn ti:
323

- L thuyt th ba ca cha, ng vi v ni tip,


nh th khng chu ni s lng im ca ti, l th
ny: c mt th Vnh Cu no ngay c trong
cuc i ph du ca chng ta, c iu chng ta rt
kh pht hin thy n mt mnh. Nhng lo toan
hng ngy li chng ta i lc hng. Ch mt s t
ngi, tinh hoa ca nhn loi, c th sng vnh cu
c trong cuc i thong qua ca h trn ci trn ai
ny. V tt c nhng ngi khc do vy s tiu
vong, nn Thng r lng thng, gi cho h
tn gio - nh th, m ng cng c th sng trong
vnh cu.
ng thuyt trnh xong v r rng l nh nhm
hn i v ni ra c. ng ngc cp mt nh
tri ht lng mi nhn ti, mm ci. Nh th mun
ni: ", ta cho con tt c nhng g ta c, hy
nhn ly!" Ti xc ng thy ng gi b nh ny mi
ch bit ti s s tng ngay kt qu cng vic c
i mnh nh vy.
Mt ng rng rng l.
- Con ngh th no v nhng l thuyt ca ta?
ng hi, a tay cm tay ti v nhn vo mt ti. Ti
c cm gic nh ng ch i cu tr li ca ti vch
cho ng thy cuc i ng c ch g hay khng.
Ti bit bn trn v bao trm chn l cn c mt
bn phn khc quan trng hn nhiu v giu tnh
ngi hn nhiu.
- Nhng l thuyt y c th cu vt nhiu linh
hn, ti tr li.
324

Mt v gim mc sng ln. Nh vy c ngha cuc


i ng l ng sng.
- Cm n con, ng th thm, tru mn sit cht tay
ti.
Zorba bt dy t trong gc ca mnh.
- Ti c mt l thuyt th t, lo ku.
Ti lo ngi nhn lo. V gim mc quay li pha lo.
- Ni i, con, v cu Cha ban phc cho l
thuyt ca con? Nh th no?
- Hai vi hai l bn? Zorba nghim trang ni.
Gim mc nhn lo, ng ra.
- V l thuyt th nm na, ng gi , Zorba ni
tip: hai vi hai khng phi l bn. No, ng bn,
th xem! Chn i!
- Ta khng hiu , ng gi lp bp , a mt thm
hi ti.
- Ti cng vy, Zorba ni v ci ph ln.
Ti quay sang ng gi ti nghip ang ngng
ngp v chuyn sang chuyn khc.
- Cha ang nghin cu nhng vn c bit g
tu vin ny, tha c Cha ch tn? Ti hi.
- Cha ang sao li nhng th bn c ca tu vin,
con , v gn y, cha tin hnh su tm tt c
nhng hnh dung t thing ling do Gio Hi dng
i vi c M ng Trinh.
ng th di.
- Cha gi ri, ng ni, khng th lm c vic g
khc. Cha tm thy an i trong vic lit k tt c
nhng trang sc bng ngn t cho c M ng
325

Trinh v nh vy cha qun i nhng kh i ca trn


ai.
ng t khuu tay ln gi, nhm mt li v bt u
lm rm nh ni m:
- a Hng Bt Dit, t Ph Nhiu, Cy Nho,
Sui, Ngun Php Mu, Thang Ln Thin Gii, Cu
Bc Ngang, Xung Cu K m Tu, Bn Tr An
Lnh, Cha Kha Thin ng, Bnh Minh, nh Sng
Vnh Cu, nh Chp, Ct La, Nguyn Soi V
ch, Thp Tr, Pho i Bt Kh Xm Phm, An
i, Nim Vui, Gy Chng Cho K M La, M Ca
Tr M Ci, Bn, Lng Thc, Ha Bnh, Thanh
Tnh, Hng Thm, Tic, Sa v Mt Ong...
- Tay gi ny m sng ri... Zorba kh ni. ti
p kn cho lo khi cm lnh.
Lo ng dy, ph mt tm mn ln ngi v
gim mc v sa li gi cho ngay ngn.
- Ti nghe ni c ba mi su (1) kiu in, lo
ni. y chc l kiu th ba mi su.
Tri rng dn. Chng ti nghe thy ting m. Ti
th u ra ngoi ca s. Trong nhng tia sng u
tin ca bnh minh, ti trng thy mt tu s gy
nhng, u i mt chic m chp di mu en,
chm ri i quanh sn, tay cm chic ba nh g
vo mt ming g di c nhng c tnh m nhc k
diu. Ting m vang trong khng kh ban mai, du
1

Bn Anh vn ca C. Wildman: by mi by. Chng ti chuyn theo cch


din t thng dng ca ta cho thun. (ND)

326

dng, du dng v quyn r. Ha mi ngng ht


v cc loi chim khc bt u lu lo trong nhng lm
cy.
Ti lng nghe, m mn vi nhng nt ngt ngo
y sc gi ca chic m g. Ti ngh: ngay c
trong suy tn, mt nhp iu cao c trong i vn
bo ton nguyn vn hnh thc bn ngoi ca n,
vn uy nghi v sang nh bit bao. Tinh thn ra i,
cn li ni tr ng mnh mang m n pht
trin dn, vi nhiu ngc ngch rc ri nh mt ci
v c bin.
Nhng ngi nh th ln m miu ta thy nhng
thnh ph n o, v thn, chnh l nhng v c rng
rut y ti ngh tip. Nhng qui vt tin s ch cn
st li mt b xng b ma nng xi mn! C ting
g ca phng chng ti: Ci ging ngt xt ca cha
tip tn vng n tai chng ti.
- No, dy thi, cc o hu, n gi cu kinh
bui sng ri.
Zorba bt dy:
- Pht sng lc hi m l th no vy? Lo tc
ti qut. Lo i mt lt. Im lng. Sau cnh ca, ng
thy tu hn phi nghe thy cu hi ca lo v chng
ti c th nghe thy ting ng th ph ph, Zorba ni
in gim chn.
- Pht sng lc y l th no? Lo li hi trong
mt cn cung n.
Chng ti nghe thy ting chn vi v lng i.
Zorba nhy mt bc ti ca, m toang ra.
327

- L v li bn thu! Qun tin! Lo gm ln,


nh bt v pha ng thy tu ang b chy. Linh mc,
n tu, thy dng, bn qun l ti sn Gio Hi v
gi thnh, c bn cc ngi tht ng nguyn
ra!
V lo li nh.
- Ta i thi! ti ni, khng kh ni y c mi mu.
- u phi ch c mu, Zorba lu bu. Sp c n
ch cu kinh bui sng, nu sp mun. Ti s tm
quanh y xem c pht hin ra ci g khng.
- Ta i thi? Ti nhc li, cm thy lm ging. V
xin bc ng c th mi vo chuyn khng dnh
dng g n bc.
- Ti li thch th mi vo nhng chuyn c
ch? Zorba ni.
Lo ngm ngh mt lc, ri mm ci ranh mnh.
- Ma qu ang cho chng ta mt c n, lo ni.
Ti ngh n ang y tnh hnh n cao tro. Sp c
bit mt pht sng lc nh vy c th lm cho tu
vin tn bao nhiu tin khng? Gn by ngn!
Lo i xung sn. Mi hoa thm ngo ngt, bui
sm mai m m, dim phc thn tin. Zaharia
ang i chng ti. Y chy n nm ly cnh tay
Zorba.
- o hu Canavaro, y th thm. ging run run.
Ny, chng ta phi i thi?
- Pht sng y l th no? C phi h git ai
khng? Ni i ko ti vn c by gi!
Tay lo thy tu run ln. Y nhn quanh. Sn vng
328

tanh, cc trai phng ng kn; qua ca gio ng


m rng vng ra tng t sng nhc.
- C hai ngi hy theo ti, y lm bm. Sodom v
Gomorrah!
Chng ti ln theo st tng ti pha bn kia sn
v ra khi vn. Cch tu vin khong mt trm mt
l mt ngha a. Chng ti vo .
Chng ti bc qua cc ngi m, Zaharia y
cnh ca nh pha sau gio ng v chng ti vo
theo y. gia, trn mt ci chiu bc, nm sng
soi mt xc cht trn mt ph mt b tu s. Trn
u v di chn t thi u c mt ngn nn chy.
Ti ci xung nhn.
G thy tu tr! Ti rng mnh lm bm. Ch tiu
tc vng ca cha Demetrios.
Trn cnh ca hu cung lp lnh hnh nh
thng ng thin s Michael hai cnh xe rng,
gm tut trn, chn i dp .
- Thng ng thin s Michael! Tay thy tu ku
ln xin hy ging sm st xung thiu chy tt c
bn chng. Thng ng thin s Michael xin hy
lm mt ci g i! Hy ri khi thnh tng ca ngi!
Vung gm ln chm chng i! Ngi khng nghe
thy ting sng sao?
- Ai git g? Ai? Demetrios? Ni i, lo d gi!
Tu s vng khi tay Zorba v gieo mnh nm sp
trn sn trc hnh thng ng thin s. Y nm
yn khng ng y mt lc, mt ngc ln, ming
h hc, mt tr ra m m quan st thnh tng.
329

t nhin, y vui sng nhy cng ln.


- Ti s thiu chy chng! Y tuyn b, ging kin
quyt ,Thng ng thin s c ng, ti thy
m, ngi ra hiu cho ti!
Y li st bn thnh tng v gn cp mi dy vo
thanh gm ca thng ng thin s.
- i n Thng ! Y ni. Ti nh hn ngi!
Zorba li tm ly tu s.
- Li y, Zaharia, lo ni. By gi, thy phi lm
theo li ti. Ri quay sang ti.
- a tin cho ti, sp, t tay ti s k giy t.
y bn chng l ch si tut v sp l con cu
non, chng s n tht sp. Hy ph mc cho ti.
ng lo g, ti li l ln bo ny theo ti: n
tra, chng ta s ri khi y vi khu rng b gn
trong ti. i no, Zaharia!
H len ln ln v pha tu vin. Ti i do di
rng thng.
Mt tri ln cao, sng long lanh trn l. Mt
con so trc mt ti bay n mt cnh l di,
nguy ui, nhn ti v h m hut i ba ting giu
ct.
Qua rng thng, ti trng thy mnh sn v cc tu
s i ra thnh mt hng di, u ci gm v m chp
en r trn vai. Bui cu nguyn kt thc, h i
n phng n.
"Tht ng tic l v cao nh v khc kh nh
vy li chng c linh hn", ti ngh thm.
Ti thy mt mi v m qua khng ng c
330

my v ti nm di trn c. Nhng m hoa di


vilt, u chi, hng tho v ngi ng ta
hng thm lng. Cn trng i cung khng
ngng vo ve, lao vo nhng a hoa nh l cp
bin v ht mt. Xa xa, ni lp lnh, trong veo,
thanh tnh nh mt mn sng di ng trong nh
mt tri thiu t. Ti nhm mt li, ngui du. Mt
khoi cm trm tnh, b n xm chim ti - nh th
ton b ci php l xanh ti quanh ti y ch th
l Thin ng, nh th tt c ci mt ri, lng lng
v nim cc lc tnh to ti ang cm thy chnh l
Thng vy. Thng thay i v b ngoi
tng giy. Hnh phc thay k no c th nhn ra
Ngi di mi dng ci trang. Lc th Ngi l mt
ly nc mt, khi li l a con trai nhn nhy trn
i ta, hoc mt ph n p m hn, hoc c th
ch l mt cuc do chi bui sng.
Dn dn mi vt xung quanh ti, khng h i
dng, tr thnh mt gic m. Ti sung sng. Trn
gian v Thin ng l mt. Mt bng hoa ng ni
cha trong lng mt git mt ln: cuc i hin ra
vi ti nh th . V hn ti l mt con ong rng
xm xm ht nhy.
Ti b nh thc mt cch th bo khi trng thi
cc lc ny. Ti nghe thy ting bc chn ng
sau ti cng nhng ting th tho. ng thi mt
ging hn hoan ct ln.
- Sp, ta i thi!
Zorba ng ngay trc mt ti v cp mt nh
331

ca lo lp lnh mt nh ma qui.
- i ? Ti ni, nh hn ngi. Gii quyt xong
xui c ri ch?
- Xong tt! Zorba ni, tay v v vo phn trn o
ngoi. Cnh rng y ri. Ti hy vng n s mang
li may mn cho chng ta! V y l khon by
nghn tn ph vi Lola.
Lo mc ti trong ly ra mt cun giy bc.
- Sp cm ly! Lo ni. Ti xin tr n, ti c th
nhn thng vo mt sp m khng xu h na. C
nhng bt tt, ti xch tay, nc hoa v d cho
maam Bouboulina cng bao gm trong lun!
Thm ch c ht d cho con vt na! V c halva ti
mang v tho sp!
- Bc c gi ly, Zorba; l qu ti tng bc, ti
ni. Hy thp mt cy nn t ti vi c M ng
Trinh m bc xc phm.
Zorba quay li. Linh mc Zaharia ang tin v
pha chng ti trong chic o thng nhp nha
ng sang mu lc, chn i i giy vt gt, tay dt
hai con la ca chng ti.
Zorba gi cho y tp giy bc.
- Chng mnh chia i, cha Joseph, lo ni. Cha
c th mua hai t c thu mui v nhi nht n au
qun bng. n khi no cha i ht ra v mi mi,
mi mi t gii thot khi cn thm c thu. No,
cha tay ra!
Tu s cm ly m giy bc bn v giu bin i.
- Ti s mua mt t du parafin! Lo ni.
332

Zorba h thp ging v ni thm vo tai tay thy


tu gi.
- Hy hnh ng trong m ti, khi tt c l d gi
ng, v phi ch lc c gi, lo dn d. Hy ti
du parafin khp bn mt tng. Ch cn ly my
tm gi hoc bng vn, bt c ci g, tm m du
ri chm la vo Hiu ch?
Tay thy tu run ln.
- ng c run th! Thng ng thin s ra
lnh cho cha lm th phi khng no? Hy tin tng
vo du parafin v n sng ca Thng ! Chc
cha may mn!
Chng ti ln yn v ti nhn tu vin ln cui.
- Bc c bit thm iu g khng, Zorba? Ti hi.
- V pht sng y ? ng c au u v chuyn
y, sp , gi Zaharia c l: Sodom v Gomorrah!
Demetrios git g thy tu tr p . C s l
nh vy.
- Demetrios? Ti sao?
- Sp ng mt cng c gng truy nguyn lm g,
ton chuyn nh bn, thi tha c thi.
Lo quay v pha tu vin. m tu s ang ra khi
phng n, u ci, tay chp, tr v giam mnh trong
trai phng.
- C nguyn ra ti i, cc thnh Cha! Lo ku
ln.

333

19
m y, khi t trn lng la nhy xung bi bin,
ngi u tin chng ti gp l Bouboulina ang
ngi thu lu trc lu. Khi thp n ln v nhn thy
mt m, ti m hong.
- C chuyn g khng n vy, maam Hortense?
B m ?
T lc nim hy vng ln - thnh hn vi Zorba le
li trong tm tr, ng n gi ca chng ti mt ht
mi nt duyn m h v ng ng ca mnh. M c
xa sch qu kh v vt b b mt le lot m m
t trang im cho mnh nh nhng bng lc do cc
tng trn, tng c Th Nh K v cc thy s
c cung phng. M khng c khao kht no ln
hn l tr thnh mt ngi dn thng nghim tc
v kh knh, mt ph n n hu, c hnh. M thi
khng phn sp cng chng mang trang sc
na, tri sinh th no t ph by th y: mt k ti
nghip mun c tm chng.
Zorba khng m ming. Lo c bn chn xon b
ria mi nhum. Lo ci xung, nhm bp l v un
t nc pha c ph.
- Anh tht c c? M ca s gi t ngt ni, ging
khn i .
Zorba ngng u ln nhn m. Mt lo du i. Lo
khng bao gi c th nghe mt ngi n b ni vi
mnh bng mt ging au n m khng b chinh
334

phc hon ton. Mt git nc mt n b lm


lo cht ui. Lo khng ni g, cho c ph v
ng vo bnh, khuy ln.
- Ti sao anh c ti mn mi i ch mi m
khng ci i? Ng n gi ni. Ti khng dm th
mt ra vi lng xm na! Ti tht nhc nh! Nhc
nh! Ti n phi t t thi!
Ti ang nm ngh trn ging. Chng khuu tay
ln gi, ti thng thc mn kch bi hi ny.
- Ti sao anh khng mang vng hoa ci v!
Zorba cm thy bn tay nh mm mm ca
Bouboulina run ln trn u gi lo. Ci u gi y
l tc t lin cui cng kh d lm ch bu vu cho
k ti nghip m tu ngn l mt ln ny.
Zorba c v thng cm v lo ng lng trc n.
Nhng mt ln na, lo vn lng thinh. Lo rt c
ph vo ba tch.
- Anh yu qu, ti sao anh khng mang vng hoa
ci v? M nhc li bng mt ging run run.
- Candia, khng c ly mt vng hoa p,
Zorba p cc lc.
Lo a cho mi ngi mt tch v ngi thu lu
vo mt gc.
- Anh vit th nh bn b Athen gn v my
vng, lo ni tip. Anh cng t mua t nn trng,
ko hnh o v scla.
Tr tng tng ca lo bc ln trong khi ni. Mt
lo lp lnh v, nh nh th trong giy pht sng
to cung nhit, Zorba bay ln nhng tng cao ni
335

h cu v thc t ha quyn v ging ht nhau nh


ch em sinh i.
Lo ngi xp, v trong t th ngh ngi nh vy,
x xp ung c ph. Lo chm mt iu thuc th
hai; hm nay l ngy i ct - lo c bn tha
thun v khu rng trong ti, lo tr xong n, lo
sung sng. Cho nn lo t bung th.
- m ci ca chng ta, Bouboulina yu du ,
lo ni, phi gy mt chn ng. Em hy ch xem
chic o ci anh t cho em. Chnh v vy m anh
lu li Candia lu th, em yu. Anh cho mi hai
ha s tr danh chuyn v mu thi trang t Athens
n v bo h: "Ny, ngi n b ti sp ci y,
thuc loi c mt khng hai c phng ng ln
phng Ty! Nng tng l hong hu c cng
nhn ca bn i Cng Quc; by gi, T Cng
cht, nng l qu ph v nng ng thun ly ti
lm chng. Cho nn ti mun o ci ca nng
cng c nht v nh: phi ton bng la, ht trai v
nh sao bng vng!" Hai tay ha s phn i:
"Nhng nh th th qu p! Tt c cc khch mi
s b la mt trc mt v lng ly nh vy! ' - "Mc
k, khng sao ht!" anh ni. "Ci th quan trng
g? Min l ngi ti yu hi lng!" Maam
Hortense da vo tng lng nghe lo. Mt n ci
nung nc, rng toc n trn b mt nho nho v
y np nhn ca m, khin di bng quanh c
cng n gn t.
- Em mun ni thm vo tai anh, m va ni va
336

lic mt a tnh vi Zorba.


Zorba nhy mt vi ti v ci v pha trc.
- Ti nay, em mang n cho anh ci ny, m v
tng lai ca lo th tho, ci li nh gn nh thc
vo l tai lng l.
M rt t trong o lt ra mt chic khn tay c
tht nt mt gc v a cho Zorba.
Lo ly chic khn nh bng hai ngn tay, t
ln u gi phi, ri quay mt v pha ca, nhn ra
bin.
- Anh khng ci nt ra , Zorba? M hi. Anh
chng c v g l ho hc c!
- Hy cho anh ung c ph v ht nt iu
thuc lo p. Anh khng cn phi ci nt, anh
bit trong c g ri.
- Ci nt i, ci nt i! Ng n gi van v.
- Anh bo anh ht xong iu thuc !
V lo phng v pha ti mt tia nhn kt ti nh
mun bo: "Li ti sp y?"
Lo nhn nha ht, va th khi ra ng mi va
ngm bin.
- Mai s c gi xircc, lo ni. Thi tit ang
chuyn. Cy ci s cng nha, v cc c gi cng
vy - n s bt ra khi coc x! i! Ma xun
tht x l! Mt pht minh ca qu s!
Lo ngng bt. Mt lt sau, lo ni thm:
- Sp c thy mi ci tt p trn i u l
pht minh ca ma qu khng? n b p, ma
xun, ln sa quay, ru - u do ma qu to ra
337

ht! Thng th to ra tu s, chay tnh, tr cc v


n b xu... x!
Va ni lo va nm mt ci nhn d tn v pha
maam Hortense ti nghip ang thu mnh trong
gc lng nghe lo.
- Zorba! Zorba! M lun ming van ln.
Nhng lo li chm mt iu thuc khc v tip
tc ngm bin.
- Ma xun, Xa tng ng tr hon ton, lo ni.
Tht lng ni lng, khuy coc x m bung, b gi
th di... Bung tay ra, Bouboulina.
- Zorba! Zorba! M n b ti nghip li nn n.
M ci xung nht chic khn ln v n vo tay lo.
Lo vt mu thuc l, tm ci nt v ci ra. Lo
m xe bn tay v nhn.
- Ci g th ny, maam Bouboulina? Lo ngn
ngm hi.
- Nhn, nhng chic nhn nh, anh yu qu.
Nhn ci m, ng n gi run run th tho. y c
ngi lm chng, m tht p, tri chuyn gi
xircc, Thng nhn xung chng ta, Zorba,
chng ta hy nh hn i!
Zorba a mt ht nhn ti, maam Hortense, li
nhn nhng chic nhn. Mt by qu ang vt ln
trong lo v lc ny cha c tn no chim phn
thng. Ngi n b khn kh khip hi nhn lo.
- Zorba!... Zorba ca em! M th th.
Ti ngi dy trn ging mnh v ang theo
di, Zorba s chn con ng no trong tt c
338

nhng hng gii quyt m ra trc mt lo?


t nhin lo lc u. Lo quyt nh. Mt lo
sng ln, lo v hai tay vo nhau nh t v ng
bt dy.
- Chng ta ra ngoi i! Lo ku ln. Di nh sao,
cho Cha chng gim! Sp cm ly chic nhn, sp
c bit tng thnh ca khng?
- Khng, ti thch th p. Nhng ci khng
quan trng !
Ti nhy xung thng v maam Hortense
ng dy.
- Thi c, ti bit. Ti qun cha ni vi sp l
trc kia ti tng trong ban ht nh th; ti
thng theo linh mc trong cc bui hn l, ra ti,
tang l, vn vn; ti thuc lng tt c cc bi ht nh
th. No.
- Bouboulina ca anh, no, ging bum ln,
chin thuyn Php ca anh, li ng bn phi anh
y!
Trong tt c by qu ca Zorba, tn qu h tt
bng thng. Zorba thng tnh ng n gi,
tim lo au nh x khi thy i mt lt phai ca
m trn trn nhn lo lo u khc khoi n th.
- Ma qu bt ta, lo lm bm khi h quyt nh, ta
vn cn c th mang li cht vui cho ging ci! No!
Lo lao ra bi, khoc tay maam Hortense, a
nhn cho ti, quay ra bin v bt u tng.
"T n Cha Li trong th gii chng cng,
Amen!" Lo quay sang ti, ni.
339

- Lm nhim v ca mnh i, sp!


- m nay, khng c "sp sng" g ht, ti ni. Ti
l ph r ca bc.
- c vy th hy ng x kp thi nh. Khi no
ti ku "Bravo!" th eo nhn cho chng ti nh.
Lo li bt u a bng ci ging nh la ku.
- V k ti t nam ca Cha l Alexis v k ti t
n ca Cha l Hortense nay nh c cng nhau,
chng con cu xin Ngi cu ri, ly Cha!
- Kyric eleison! Kyric eleison! Ti run run ph ha,
vt v lm mi nn c mnh khi ci v khc.
- Cn mt l mc na, Zorba ni, ti ch lm sao
nh ht ni! D sao ta cng c dt im vi ci
phn li thi nht i.
Lo nhy ln nh con c chp v ku.
- Brav! Brav? ng thi lo cha bn tay h
php v pha ti.
- No a bn tay xinh ca em ra, lo ni vi v
cha ci. Bn tay bo mp nt n v git gi v
cng vic ni tr run run cha v pha ti.
Ti eo nhn cho h trong khi Zorba, qunh ln,
go nh mt thy tu o Hi.
- K ti t nam ca Cha l Alexis nay nh hn
cng k ti t n ca Cha l Hortense, nhn danh
Cha, Con v Thnh thn, Amen! K ti t n ca
Cha l Hortense nay nh hn vi k ti t nam
ca Cha l Alexis!... xong. Gi th l n cho n
sang nm! Li y, em yu, anh hn ci hn
oan trang v hp php u tin trong i em!
340

Nhng maam Hortense gc xung t, va


m chn Zorba va khc. Zorba lc u thng
cm.
- n b tht ti nghip! Sao m h in di! Lo
lm bm.
Maam Hortense ng dy, r vy v dang tay ra.
- , khoan no! Lo ku. Hm nay l ngy Th Ba
xng ti(1), bung tay ra! n tun chay ri?
- Zorba ca em... m kh lp bp.
- Chu kh mt cht, em thn yu. Hy i n l
Phc Sinh, by gi chng ta s n tht v cng nhau
p nhng qu trng ti. By gi n lc em
phi v nh thi. Dn lng s ni sao khi h thy em
cn quanh qun y vo lc m hm khuya
khot th ny?
Ci nhn ca Bouboulina y v cu khn.
- Khng! Khng? By gi l tun chay! Zorba ni.
i n l Phc Sinh ! i vi chng ti no!
Lo ci xung r tai ti.
- V lng knh Cha, ng chng ti mt mnh!
Ti cha thy ho hng!
Chng ti theo con ng dn v lng. Tri trong
sng, mi bin nng bao bc chng ti, nhng loi
chim m rc bn b. Ng n gi nu cnh tay
Zorba lt st bc i, sung sng nhng vn cha
1

Ngy th ba trc tun chay; trong ngy ny v mt s ngy trc na, cc


tn Thin Cha gio thng chu l xng ti. M u tun chay l ngy th t,
gi l ngy Th T Rc Tro do tc l rc tro ln u nhng ngi sm hi. (ND)

341

tha mn.
Cui cng, m cp bn cng khao kht by lu
nay. C i, m ma ht, chi bi tung ty,
nho bng nhng ph n oan trang... nhng
tim m tan nt. Khi m mc qun o le lot, sc
s, mt trt b son phn, ngi xc y nc hoa,
i qua cc ph ca Alexandria, Beirut,
Constantinople v trng thy nhng ngi m cha
v cho con b, ngc m cng rm rt v cng ln,
nm v dng ng, cng thm c mt ci ming
tr th nh xinh ngm vo. "Ly mt ngi chng,
ly mt tm chng, c mt mn con...!", iu l
m c sut c mt cuc i di ng ng ca
m.
Nhng m khng bao gi bc l nhng khao kht
day dt y vi ai. Gi y, i n Cha, mun mt
cht cn hn khng bao gi, m cp bn c
m, mc d bao phen b sng gi dp vi ti t.
Thnh thong m li ngc mt ng sang ci lo
to ln lng ngng ang si bc i bn m. Anh ta
khng phi l mt pasa giu c i m fez c ng
tua vng", m ngh thm. "Anh cng chng phi con
trai tun t ca mt thng c Th Nh K, nhng
i n Cha, th cn hn khng c g! Anh ta s l
chng mnh! Chng mnh mi mi, t n Cha!"
Zorba cm thy m nng trn cnh tay, lo
dn ko m cho mau ti lng thot khi m. V
m n b ti nghip c vp hoi vo nhng hn
trn ng, mng chn gn nh bt ra, nhng vt
342

chai au nhi, nhng m khng h rng. Ni lm g?


Ku ca lm g? Mi s u tuyt vi ri, t n Cha!
Chng ti qua ch cy V Tnh Nng v vn
nh nng ga. Khi nhng ngi nh u lng hin ra,
chng ti dng li.
- Chc ng ngon, kho bu ca em, ng n gi u
ym ni, c king chn cho ti mi chng cha
ci.
Nhng Zorba khng ci xung.
- Cho em hn chn anh vy, anh yu! Bouboulina
ni, toan thp xung t.
- Khng! Khng! Zorba phn i, lo cm ng
qung tay m m. Em yu, chnh anh phi hn chn
em!
- Anh phi lm th mi. . . nhng anh cm thy
khng sc Chc em ng ngon!
Chng ti chia tay vi m v lng l i theo con
ng, th ht khng kh ngo ngt hng m.
Bng nhin, Zorba quay sang ti.
- Chng ta phi lm g by gi, sp? Ci hay
khc? Hy khuyn ti mt iu g i.
Ti khng tr li. Khng hiu ti sao c hng ti
cng nghn li - v ci hay v khc?
- Sp ny, Zorba t ngt ni, ci lo thn u gi
khng bao gi cho mt ngi n b no c
duyn c phn nn, lo ta tn l g nh? Ti c
nghe i iu v hn, ti bit. Hnh nh hn cng
hay nhum ru, xm nhng hnh tri tim, mi tn,
tin c trn cnh tay; h bo hn ta thng hay ci
343

dng, bin thnh b mng, thin nga, cu v, ni li


php s thnh c la na; thc t hn ci dng
thnh bt c ci g cc m, cc thch. Tn hn l
g nh?
- Chc bc mun ni n thn Zeus. Ci g lm
bc ngh n Zeus?
- Cu Cha bo ton linh hn hn! Zorba gi hai
tay ln tri, ni. Qu l hn c nhng lc gay go!
Chc hn phi nm mi! Mt k tun o v
i, xin sp tin li ti! Sp nut tri mi th m
nhng cun sch ca sp ni, nhng sp th
mt pht suy ngh xem nhng k vit sch l hng
ngi no! X! Mt l thy gio. H bit ci qui g
v n b hoc v nhng g n ng chy theo n
b? Chng bit t g ht?
- Ti sao chnh bc khng vit mt cun sch,
Zorba? ging gii cho chng ti r mi b n ca
th gian ny? Ti ni giu.
- Ti sao y ? V l do n gin l ti bn sng
tt c nhng b n , theo cc ng gi, nn chng
cn u th gi m vit. Lc n l chin tranh, lc l
n b, khi l ru, khi li l cy n santuri; ti ly
u ra th gi ma may mt cy bt khn kh? V
th nn vic ri vo tay bn co giy! Tt c
nhng k thc s sng nhng b n ca cuc i
u khng c th gi vit v tt c nhng k c th
gi vit li khng sng trong nhng b n y! Sp
hiu cha?
- Ta quay li ti ca ta thi! Zeus ra lm sao?
344

- ! Anh chng ti nghip! Zorba th di. Ch c


mnh ti bit hn au kh nh th no. C nhin,
hn yu n b, song khng phi theo ci cch m
co giy cc ng ngh u! Hon ton khng phi!
Hn i ngi cho h! Hn hiu nhng g h phi chu
ng v hn hy sinh v h! Khi mt ni kh ho c
gy no , hn thy mt m gi gi ho hon v dc
vng v nui tic, hoc mt ngi v tr xinh p hoc thm ch chng xinh p g, thm ch xu nh
qu d xoa i na - khng ng c v vng chng,
hn thng lm du thnh gi, ci anh chng tt
bng , hn thay qun o, mang bt c hnh th g
ngi n b ang m tng v n phng nng.
Hn khng bao gi bn tm n nhng c ch
mun hn ht sung. Khng! Thm ch, kh nhiu
khi hn mt l c b: sp tha hiu. Ai m c th
tha mn c tt c nhng con d ci y? i?
Zeus! Con d gi ti nghip.
Hn mt ln, hn khng lm sao c, hn cm
thy ht hi. Sp bao gi thy mt con d c
sau khi ph lin my con d ci cha? N si bt
mp, mt m v n r, n ho khng khc v ng
khng vng. Th, gi Zeus ti nghip chc hn lun
lun trong tnh trng ng bun . Rng sng,
hn tr v, bng bo d: "i, ly Cha ti! Bao gi
mnh mi c th ngh ngi trn mt m? Mnh mt
r ra ri". V hn c lun tay chi bt mp.
Nhng hn cht nghe thy mt ting th di:
di trn mt ngi n b no tung chn
345

nm, ra ngoi bao ln ng, gn nh trn trung,


v ang th di sn st n mc lm quay
cnh qut mt ci xay la! V gi Zeus ca ti li
ng lng trc n. "i! ma qu! Mnh li phi xung
thi!" hn rn rm. "Ka, mt ph n ang than thn
trch phn. Mnh phi xung an i nng!" V c tip
tc nh th n n b lm hn hon ton kit
lc, lng khng c ng c, hn bt u nn
ma, m lit v cht. l lc ngi tha k hn
l Cha Kit ti. Thy tnh trng khn kh ca lo
gi, Cha bn ku ln: "Hy phng n b!"
Ti thn phc tr tng tng khe khon ca
Zorba v ci ln ci b.
- Sp c tha h ci! Nhng nu ma qu thnh
thn ph h cho cng cuc kinh doanh nh b ca
chng ta y thnh cng - ti thy iu dng
nh bt kh, nhng bit u - sp c bit ti s m
mt loi ca hng g khng? Mt vn phng hn
nhn! Phi... ng th! "Hng Hn Nhn Zeus!" Khi
tt c nhng ph n ng thng khng kim
ni tm chng s c mt dp cu may na: gi gi,
ph n xu x, ui qu m st, ti s tip tt c
trong mt phng khch nh trn tng treo y nh
nhng chng trai tun t v ti s ni vi h:
- Qu b, qu c hy chn i, la ly ng no
mnh a, ri ti s tm cch thu xp cho h thnh
phu qun ca qu b, qu c". Sau , ti kim bt
c thng cha no hao hao ging tm nh, cho hn
mc ng nh th, a hn t tin v dn: "n ph
346

y ph n, s nh y, tm b y c y v tn tht d
vo. ng c ngn ngm; ti s chi ht. Hy ng
vi m ta. Ni vi m ta nhng iu p n ng
thng ni vi n b; ti nghip m cha bao gi
c nghe nhng li nh vy. Hy th l s ci
m. Hy ban cho m khn kh t cht lc th, th
lc th m loi lc sc v ngay c con su ci kin
cng u c hng". V nu c mt con d ci
gi no thuc loi Bouboulina ca chng ta - cu
Cha ban phc cho m! - m khng ai chu n an
i, bt k tr cng bao nhiu, th... thi c, ti s
lm du thnh gi v ti, gim c hng hn nhn,
s ch thn lm vic ! By gi, sp s nghe thy
c l ngu xun trong vng ni:
"Xem ka! R l mt lo gi phng ng! Lo
khng c mt nhn, cng chng c mi ngi
sao?" - "C ch, m la, t c mt ch? C ch,
bn ngi l i mch tim rn nh , t c mi ch?
Th nhng t cn c mt tri tim bit i ngi cho
nhng ngi n b xu s! V nu c mt tri
tim th tt c nhng mt mi trn th gian ny u
v dng, n lc no , chng chng ng k g
ht!"... Ri khi no ti tr nn hon ton bt lc v
chi bi trc tng v v chu tri, Thnh Pie - gc
ca - Thin ng s m cng cho ti m rng: "Vo
i, Zorba ti nghip, vo i, Zorba k tun o. Vo
m nm cnh chin hu Zeus ca ngi. Hy ngh
ngi, anh bn, ngi ng gp phn mnh di
trn gian! Ta ban phc lnh cho ngi!"
347

Zorba tip tc huyn thin. Tr tng tng ca


lo ging by bt lo v lo sa thng vo. Lo bt
u tin nhng chuyn do chnh lo ba ra. Khi chng
ti i qua cy V Tnh Nng, lo th di. Ri gi
tay nh pht th, lo ni:
- ng bun phin, Bouboulina, con tu c ra
nt v b bc i! ng bun phin! Ti s khng
em thiu nim an i! Em c th b bn i Cng
Quc, tui tr v c Thng b ri, nhng ti
y, Zorba s khng bao gi b ri em!
Khi chng ti v n bi th qu na m v
gi ni. T bn kia bin, t chu Phi, ngn gi
nam m p gi l Notus thi ti lm cy ci, nho v
nhng vng ngc o Crete cng phng. Ton b
hn o nm bn b nc sng ng ln di ln
gi m thc nha cy dng ln. Zeus, Zorba v gi
nam quyn ln vo nhau v trong m, ti nhn thy
r rng mt gng mt ln rt n ng, ru en, tc
trn bng ang ci xung, p cp mi nng bng
ln maam Hortense - Tri t.

348

20
Va v ti ni, chng ti i nm ngay. Zorba xoa
tay tha mn.
- Hm nay l mt ngy i ct, sp . Chc sp
s hi ti ni "i ct" vi ngha g? Ti mun ni l:
trn vn. Sp ngh m xem: sng nay, chng ta cn
tu vin, cch y hng bao dm, chng ta cho lo
tu vin trng vo xic - chc lo nguyn ra chng
ta? Sau , chng ta v n lu, gp maam
Bouboulina v ti vi m nh hn. ny, sp nhn
ci nhn xem. Vng mi y... M bo m cn hai
ng xvren vng ca Anh, lo c Anh cho m
vo hi cui th k trc. M ni m dnh lm
ma mnh, nhng by gi - cu sao gi khc tr
cho m an lnh - m em n thu th kim hon
nh thnh nhn. Con ngi tht l b n k qui!
- Ng i Zorba! Ti ni. Bnh tnh li no! Mt
ngy chng y chuyn l ri. Ngy mai, chng ta
phi c hnh mt nghi l long trng: dng cy ct
u tin cho h thng dy cp. Ti mi cha
Stephanos n.
- Sp lm th l phi, sp ; khng n ni
d. C lo linh mc ru d y n v tt c k
mc trong lng na; thm ch ta s phn pht
nhng cy nn nh cho h thp ln. l cch gy
n tng; iu s c li cho cng vic ca ta.
349

ng c n nhng vic ti lm. Ti c


Thng ring v ma qu ring ca ti. Nhng
nhng ngi khc...
Lo bt ci. Lo khng ng c, u c lo
xo ng.
- i, ng ni, cu Cha phong thnh cho nm
xng tn ca ng! Sau mt lt lo ni, ng c cng
l mt tay chi bi phng ng y nh ti y. y th
m lo du ng y ti Thnh M v tr thnh
mt hadji (1) y. C tri bit ti sao! Khi ng tr v
lng, mt ngi bn ni kh ca ng, mt lo
chuyn n trm d cha tng lm mt iu g t t
trong i, bo ng: "Ny anh bn, anh c mang v
cho ti mt mu Thnh Gi Thnh M khng?" "Anh nh ni g vy, ti khng mang g v cho anh
sao?" ng ni ranh ma ca ti ni, "anh ngh l ti
qun anh sao? Ti nay anh n nh ti, dn theo c
linh mc ban phc, ti s a ci cho anh.
Mang theo c mt con ln sa v t ru na nh,
cho may mn!"
Ti hm y, ng ni ti v nh, ct mt mu g
nh bng ht go t ci tr ca mt, bc trong bng
n, r mt vi git du ln, ri ngi ch. Lt sau, tay
kia ti cng vi linh mc, con ln sa v ru. Linh
mc ly khn chong ra v ban phc. ng ni ti
1

Danh hiu t cho ngi hnh hng ti La Mecque hay Jerusalem, v


m rng ra, cho nhng ai lm bt k cuc hnh hng no, hoc c quan h
thn thit vi mt ngi nh vy.

350

tin hnh nghi thc trao mu g qu, ri ba ngi


bt u ngu nghin con ln sa. Th, xin sp
hy tin li ti, lo kia khu u qu mp trc mu
g nh ny, buc dy eo vo c v t hm tr
i, thnh mt ngi khc hn. Lo thay i hon
ton. Lo ln ni, gia nhp hng ng nhng ngi
Armatole v Klepht; gp mt tay phng ha nhng
lng Th Nh K. Lo anh dng bng qua nhng ln
ma n, khng bit s l g. Ti sao lo li phi
s? Lo mang trn mnh mt mu ca Thnh Gi
Thnh M kia m - n khng th trng c lo.
Zorba ph ln ci.
- T tng l tt c, lo ni. c c tin th mt
mnh vn ca mt cnh ca c nt cng tr thnh
thnh tch. Bng khng th c cy Thnh Gi ch
thc cng thnh ct mc.
Ti thn phc con ngi ny, u c lo vn hnh
mi to bo v t tin bit my, tm hn lo chm
vo u cng te la.
- Bc bao gi tham gia chin tranh cha,
Zorba?
- Lm sao ti bit c nh? Lo cau my hi. Ti
khng nh ni. Chin tranh no?
- Ti mun ni bc bao gi chin u cho t
quc cha ?
- Sp khng th ni chuyn g khc sao? Tt c
nhng chuyn tm pho y chm dt, qua
hn ri, chng ai cn nh na.
- Bc gi ci y l chuyn tm pho , Zorba?
351

Bc khng xu h ? Bc ni v t quc mnh nh


th ?
Zorba ngng u ln nhn ti. Ti cng nm trn
ging vi ngn n du ang chy trn u. Lo
nghim ngh nhn ti mt lt ri, tm cht ria, ni:
- Ni nng vy tht l ng ngn, ch khc g mt
anh thy gio. Li php sp, ni chuyn vi sp nh
th th th ni vi u gi.
- Sao? Ti phn i. Ti l ngi hiu bit, Zorba,
ng c qun iu .
- Phi, sp hiu bit bng u c. Sp bo: "Ci
ny ng, ci kia sai, ci ny tht, ci kia gi; ngi
ny c l, ngi kia sai lm"...Nhng cch dn ta
n u? Trong khi sp ni, ti theo di tay v ngc
sp. , tay v ngc sp lm g? Chng lng thinh,
chng ni mt li. Nh th chng khng c ly mt
git mu. Vy, theo sp sp hiu bng ci g? Bng
ci u sp ? H!
- Ny tr li ti i, Zorba, ng c tm cch n
trnh! Ti ni khch lo. Ti dm chc bc khng
bn tm g my n t nc mnh, phi khng
no?
Lo gin d m vo bc vch lm bng nhng
can xng rng v ku ln:
- Ci thng sp nhn thy trc mt sp y
tng ly tc trn u mnh thu hnh nh th Thnh
Sophia eo trc ngc lm ba h mnh. Phi, sp
, ti lm th, ti thu bng i bn tay gu
vng v ny v bng nhng si tc ny, do y cn
352

en nh lng qu. Ti thng lang thang quanh


vng ni Macedonia vi Pavlo Melas (1) - hi ti
l mt chng trai lc lng, cao hn ci lu ny,
mc vy kiu lnh Scotland, i m fez , eo ba
bng bc, yataghan (2), sng lc v bao n. Khp
ngi ti ton thp, bc v inh. Mi bc ti i u
pht ra ting long xong nh c mt trung on
diu qua ph! Ny! Nhn y! V y na!
Lo phanh o s-mi v tt qun ngoi xung.
- Mang n li y! Lo ra lnh.
Ti gh n vo st tm thn gy g rm nng.
Vi nhng so su hom, nhng vt n, nhng
nht gm chm, thn th lo ging nh mt ci
chao lc.
- By gi hy nhn bn kia xem!
Lo quay li v cha lng cho ti xem.
- Khng mt vt xc trn lng, sp thy y.
Sp c hiu khng? By gi n v ch c i.
- Chuyn tm pho! Lo pht khng gm ln. Tht
gh tm! n bao gi con ngi mi thc s l con
ngi, theo sp? Chng ta mc qun o, c cn,
m mng, vy m vn l mt l la la, si, co v
ln. Chng ta bo chng ta c to nn theo hnh
nh ca Cha! Ai, chng ta y ? Ti th nh vo ci
mm ngu xun ca chng ta!
1

Mt s quan Hy Lp xut sc trong cuc chin chng nhng Comitadji


Bungari.
2

Loi kim di Th Nh K (ND)

353

Dng nh nhng hi c khng khip ang tr


li trong tr lo v mi lc lo thm phn n. Lo tht
ra nhng li khng ai hiu ni qua hai hm rng
hng v lung lay.
Lo ng dy, nhc bnh nc, tu mt hi di v
c v kht ng thi du i.
- Bt k sp chm vo ch no trn ngi ti, ti
u rng ln, lo ni. Khp ngi ti ton so, vt
thng v cc u. Tt c nhng iu v vn sp ni
v n b ngha l ci g? Khi ti pht hin ra mnh
thc s l con ngi, ti thm ch khng bun quay
li nhn h na kia. Ti chm vo h trong giy lt,
qua loa i khi th thi, nh con g trng, ri ti i
tip. "Ging chn sng bn thu", ti t nh "chng
mun ht cn sc lc ca mnh. H! Ma qu bt ht
n b i!". Ri ti vc sng ra i!
Ti ln ni lm mt du kch comitadji. Mt hm,
vo lc sm ti ti vo mt lng Bulgari v trn vo
mt chung b. chnh l nh mt mc s, mt
tn bit ng Bulgari hung tn tn nhn. Ban m
hn trt b o thy tu, mc qun o mc ng, xch
sng v xm nhp cc lng Hy Lp ln cn. Hn
thng tr v trc khi tri rng, ngi rng rng
bn v mu, nhng ch lt sau, hn hi h n
nh th ch tr l Misa cho tn .
Trc my hm, hn git mt gio vin Hy
Lp ang ng trn ging. Cho nn ti vo chung
b nh tn mc s, nm i. Vo khong chp ti,
tn mc s vo cho b n. Ti nhy x vo hn, ct
354

c nh ct tit cu. Ti ct hai tai hn, b vo ti.


Ch l ti ang su tp tai ngi Bulgari, sp hiu
khng, cho nn ti ly tai tn mc s v ti chun.
My ngy sau, ti li n lng . By gi l gia
tra. Ti gi lm ngi bn hng rong. Ti giu v
kh trong ni v xung lng mua bnh m, mui
v ng cho anh em. Th ri ti bt gp nm a b
trc mt ngi nh, tt c u vn en, i t,
a n nm tay a kia, dt nhau i n xin. Ba gi
v hai trai. a ln nht khng qu mi tui, a
nh nht cn phi m nga. a con gi ln nht
b em, va hn va vut ve nng n cho n khi
khc. Ti khng bit ti sao, chc l thn pht xui
khin, ti tin li ch chng. "Cc chu con ai?" Ti
hi bng ting Bulgari.
Thng b ln nht ngng u ln: "Con ca mc
s. Hm n, cha chu b ct c trong chung b", n
tr li. Ti a nc mt v tri t bt u quay
nh ci ci xay. Ti da vo tng v n ngng li.
"Li y, cc con", ti ni. "Li gn ta y.". Ti ly
ti tin ra; trong y tin Th Nh K v nhng
ng mejidies. Ti qu xung v ht xung t.
"Ny ly i!" Ti ku. "Ly i! Ly i!".
Bn tr thp xung t v nht tin. "Ca cc
chu y! Ca cc chu y!" Ti ku ln. "Ly ht
i!" Ri ti li cho chng ci r ng tt c nhng
th ti mua. "Tt c nhng ci ny cng ca cc
chu; ly ht i!" V ti chun thng. Ti ri khi
lng, phanh o s-mi, nm ly ci hnh nh th
355

Thnh Sophia ti thu, x tan ra v tung h, ri


cm c chy trn... V n by gi, ti vn chy
trn . . .
Zorba da vo vch v quay v pha ti.
- y ti c cu thot nh th , lo ni.
- Cu thot khi t quc?
- Phi, khi t quc, lo ni, ging rn ri bnh
tnh.
Ri mt lt sau.
- Thot khi t quc, khi cc thy tu, khi tin
bc. Ti sng lc, ngy cng sng lc b i nhiu
th. Bng cch y, ti lm nh gnh nng ca mnh.
Ti , ni th no nh?... Ti tm thy s gii
thot ti thnh ngi.
Mt Zorba long lanh, ci ming rng ca lo c
mn nguyn.
Sau khi im lng mt lt, lo li m my. Tim lo
c tro khng kim ch ni.
- C mt do, ni v con ngi, ti thng phn
bit: hoc l mt tn Th Nh K; hoc mt tn
Bulgari, hoc mt ngi Hy Lp. V t quc, sp ,
ti lm nhng iu khin sp dng tc gy. Ti
ct c nhiu ngi, t lng, cp ca, hm hip
ph n v git sch hng gia nh. Ti sao? V h l
Th Nh K hoc Bulgari. "Ch! Qu bt my i,
con ln!" i khi ti t bo vy. "Qu bt my,
con ln! " By gi th ti ni ngi ny l mt g t
t, k kia l mt tn ch : H c th l Hy Lp hay
Bulgari hay Th Nh K, ci khng quan trng.
356

Ngi y tt hay xu, by gi, l iu duy nht


ti cn bit. V mi tui mt gi - v iu ny ti xin
th trn mu bnh ti va n - ti cm thy thm ch
ti cng khng t ra cu hi y na kia. Mt ngi,
d tt d xu, ti cng thng hi cho hn, cho tt
c mi ngi. Trng thy con ngi, lng ti au
nh x, mc du ti lm b tnh b! Ka khn kh
ci thng cha, ti ngh thm, hn cng n ung,
cng lm tnh v cng s hi, bt k hn l ngi
nh th no; d sao mc lng hn cng vn c
Cha v qu ca ring hn v hn cng s ngoo
v nm cng nh khc g di ba tc t lm
mi cho giun. Khn kh khn nn! Chng mnh l
anh em c ! Ri lm mi cho giun tt ! . . . V nu li
l mt ph n... th i! ti nhng mun khc n li
con mt! Sp tn knh ca ti c nho ti hoi, bo
ti qu ai m ph n. Ti sao ti li phi dp lng
thng yu h khi m h l nhng sinh vt yu ui
khng bit mnh ang lm g v u hng ti ch khi
ta va thp ly v h?...
Mt ln, ti i vo mt lng Bulgari khc. Mt lo
gi sc sinh pht hin ra ti - lo l mt b lng - lo
bo cho ng bn v chng bao vy ngi nh ti tr.
Ti lun ra bao ln v tro sang mi nh bn cnh,
trng ln, ti nhy t bao ln ny sang bao ln
kia thon thot nh mo. Nhng chng trng thy
bng ti, chng tro ln mi nh v bt u n sng.
Lm th no y? Ti nhy xung sn v thy mt
ph n Bulgari ang nm ng.
357

Nng ng dy trong chic o ng, trng thy ti


v m ming nh ku, nhng ti gi tay ra, th
thm: "Lm n lm phc, ng ku!" v tm lun ly
v nng. Nng ti i sut ngt xu. "Vo trong nh",
nng kh ni. "Vo nh ko h trng thy"... Ti vo
nh, nng nm cht tay ti. "ng l ngi Hy Lp?",
nng hi - "Vng, Hy Lp. Xin ng t gic ti." Ti
m ly eo nng. Nng khng ni mt li. Ti a
nng n ging v tim ti run ln v khoi cm.
"Th y, Zorba, con ch", ti t bo, "vy
mt ngi n b cho my, lng nhn o ngha l
th y. Nng l ngi g? Bulgari? Hy Lp? Papu?
Ci hon ton khng quan trng! Nng l ngi,
mt con ngi c ming, c i v v nng bit yu
thng. My khng thy xu h v hnh vi chm
git ca my sao? H! con ln?" , ti ngh
vy trong khi nm bn nng, chia s hi m ca
nng. Th nhng, sp th ngh xem, ci con di
t quc c cho ti yn v chuyn khng? Sng
hm sau, ti chun trong b qun o nng Bulgari
cho ti. Nng l mt qu ph. Nng ly trong t ra
b ca ngi chng qu c, a cho ti, ri m
gh ly u gi ti v van ni ti tr li vi nng.
Phi, phi, ti c tr li... vo m hm sau. C
nhin, hi , ti l mt ngi i quc - mt con
th; ti tr li vi mt can du parafin v ti phng
ha t lng. Ti nghip, chc nng cng b thiu
chy cng vi nhng ngi khc. Tn nng l
Ludmila.
358

Zorba th di. Lo chm mt iu thuc l, ht


mt vi hi ri qung i.
- T quc ?... Sp tin mi th v vn trong
nhng quyn sch ca sp ?... ng ra sp phi
tin ti mi ng. Chng no cn c cc t quc, con
ngi cn ging nh con th, mt con th d...
Nhng ti c gii thot khi mi ci ri, i
n Thng ! i vi ti, th l dt im ri! Cn
sp th sao?
Ti khng tr li. Ti thm mun c nh lo.
Lo sng bng mu tht , chin u, chm git,
hn ht - tt c nhng th y ti ch c gng hc qua
bt mc m thi. Tt c nhng vn y ti ang
c gii p tng im mt trong c n v ngi l
trn gh, con ngi ny gii quyt gn gia bt
ngt ni non, bng mt thanh gm.
Ti nhm mt li, chn ngn khn khuy.
- Sp ng ? Zorba pht hi. Th m ti c ba
hoa vi sp nh mt thng h?
Lo lu bu nm xung v long ci, ti nghe
thy lo ngy.
Sut m ti khng ti no ng c. Ting mt
con ha mi l ln u ti nghe thy ht m hm ,
rt y c n vo ti mt ni su khng chu ni v
ti bng cm thy nhng git nc mt ln trn m.
Ti ngt th. Rng sng, ti dy v ng ca
lu ngm t, ngm bin. Ti c cm gic nh mi
qua mt m, th gii thay i: Trn bi ct
trc mt ti, mt bi gai nh, mi hm qua cn
359

xm xn tiu ty, gi y nhng bng hoa trng


nh li ti. Khng kh phng pht mi hng ngt
ngo m nh ca cam chanh ang tr hoa. Ti
bc ra ngoi my bc. Ci php l vnh vin lun
hi ny, ti ngm khng bao gi bit chn.
t nhin, ti nghe thy mt ting reo vui sau
lng. Zorba dy v, mnh trn, nho ra ca. Lo
cng ro rc trc cnh xun v.
- Ci g th ny? Lo sng st hi. Ci php l
ng kia ka, sp , ci mu xanh chuyn ng y,
ngi ta gi n l g? Bin ? Bin ? V ci g
mang tp-d xanh thu hoa th kia? t ? Ngh s
no lm ra nh th? y l ln u tin ti nhn
thy th, xin th vi sp!
Mt lo tro l.
- Zorba! Ti ku. Bc mt tr ri sao?
- Sp ci ci g? Sp khng trng thy sao? Sp
khng thy sao? Phi c ma thut ng sau tt c
nhng ci ny, sp . Lo b ra ngoi, bt u
nhy ma v ln ln trn bi c nh ch nga con
vo ma xun.
Mt tri l ra v ti nga hai bn tay n nng
m. Nha dng ln . . . v cng phng . . . v tm
hn cng m hoa nh cy ci; ta cm thy th xc
v linh hn c nho nn bng cng mt cht liu.
Zorba ng dy tr li, tc y t v sng.
- Nhanh ln, sp! lo la. Chng ta s din tht
bnh! Hm nay, chng ta phi c ban phc
lnh. Chng my chc linh mc v cc k mc trong
360

lng s n y. Nu h thy chng ta ln lc trong


m c th tht p mt cho cng ty! Cho nn ta
phi ln c cn c vt! Ph nhng b mt nghim
trang ra! Cn cc g c u c, min l i m cho
hp thi trang l n tin . . . . Ci th gii ny tht
in r !
Chng ti mc qun o, th thuyn ti v sau
mt lt l cc v hng mc.
- Hy rng nghim chnh, sp , hm nay l khng
c a gin c u. Chng ta khng nn t bin
mnh thnh tr ci.
i u l cha Stephanos, mc chic o tu s bn
c ti su. Trong nhng bui l tn phong, ma chay,
ci xin, ra ti, cha thng trt vo nhng ci ti
hun ht nh vc thm y mi th c biu: nho,
bnh m nh, bnh pat, pho-mt, da chut, tht,
ko bnh, tt tt... v m n, b Pappadia, v
ng, ging mc knh ln, li c ra va chn va
nhm nhp lun ming.
ng sau cha Stephanos l cc b lo:
Kondomanolio, ch tim c ph, ngi tng mnh
bit khp th gii v n tn Canea v tn mt
thy chnh Hong t Geoge; bc Anagnosti im
m v ti ci, mc chic o s-mi trng xa ng
rng; ng gio trang nghim v long trng vi chic
gy chng, v cui cng Mavradoni, bc chn
nng n, chm ri. Lo cht mt chic khn en trn
u, bn o s-mi en v i giy en; lo cho
chng ti vi mt v gng go. Lo chua cht v
361

tch bit. Lo ng ring mt mnh, quay lng ra


bin.
- Nhn danh Jesus Kirixit Cha chng ti! Zorba
ni, ging trang trng. Lo i ln u m rc v
tt c i theo lo vi v trm t mc tng thnh
knh.
Nhng hi c t xa xa hng th k v nhng
nghi l thn diu thc dy trong lng nhng ngi
nng dn ny. Tt c u dn mt vo ng linh mc
nh th ch i ng i u v ym tr nhng lc
lng v hnh. Hng ngn nm trc, thy ph thy
gi tay ry nc thnh ln khng trung, lm rm
nhng cu thn ch b him v ton nng, th l l
qu c trn chy trong khi nhng phc thn t
nc, t v khng kh xut hin ph tr loi
ngi.
Chng ti ti ci h o cnh bin chn cy
ct u tin ca ng dy cp. Cnh th nng mt
thn cy thng ln v dng thng ng trong h.
Cha Stephanos chong khn t ln, cm bnh
hng v, mt khng ri thn cy, bt u nim
ch: "Cu cho ct da trn tng vng vng,
gi bo cng nh sng nc u khng lay chuyn
ni, Amen!"
- Amen. Zorba oang oang, tay lm du.
- Amen! Cc b lo lm rm.
- Amen! m th ni sau rt.
- Cu Thng ban phc lnh cho cng trnh
ca cc con v ph h cho cc con giu c nh
362

Abraham v Isaac! Thy t t lng tip tc v Zorba


gii t mt trm drachma vo tay ng ta.
- Ta ban phc cho con! Linh mc hi lng ni.
Chng ti tr v lu; ti y Zorba mi tt c mi
ngi dng ru vang v nhng mn ngui tun
chay: mc nng, bch tuc rn, u ngm v -liu.
Sau khi chn sch, cc quan chc ra v. Nghi l
ban php kt thc.
- Chng ta lo xong chuyn ny tt p! Zorba
xoa tay ni. Lo ci qun o p, mc lao ng
vo v cm ly cuc.
- No! Lo ni to vi anh em th. Lm du i v
bt tay vo vic. T lc y cho n ht ngy, Zorba
khng ngng u ln na.
C cch khong nm mi mt, cnh th li o
mt h, chn mt ct v tip tc th, lm thnh mt
ng thng tin ln nh i. Zorba o c tnh
ton v ra lnh.
C ngy, lo khng n, khng ht thuc, khng
ngh ngi ly mt pht. Lo hon ton vi u vo
cng vic.
- S d th gii ngy nay ri bt nh th ny, lo
thng bo ti, l v ngi ta c lm na vi, ni
na vi, tt xu cng na vi. V Cha, hy lm
vic u ra y! Mi ci inh, ng mt nht chc
gn, th l thng! Thng ght mt tn qu na
vi gp mi ln mt tn i c qu!
Ti hm y, i lm v, lo nm ln trn ct, mt
l.
363

- Ti ng lun y thi, lo ni. Ti i n rng


ng, ri chng ti li tip tc lm vic. Ti s bt
u b tr lm ca m.
- Ti sao phi vi th, Zorba?
Lo ngp ngng mt lt.
- Ti sao ? , ti mun xem th dc ti tm
thy c chnh xc hay khng. Nu trt th chng ta i
t, sp thy khng. Cng bit sm chng no,
cng hay cho chng ta chng y.
Lo n vi vng, nghin ngu v thong sau, bi
bin vang ting lo ngy. Cn ti th c thc
hoi, ngm sao tun du ngang bu tri. Ti thy c
bu tri chuyn v tr - v hp s ti, nh mt i
quan st, cng chuyn v tr theo, cng vi nhng
chm sao. "Hy theo di s chuyn ng ca tinh t
nh th bn cng quay vi chng..." Cu ni ca
Marcus Aurelius (1) dng hi ha ngp lng ti.

Hong La M (121 180) ngi to dng nn Czar, nh trit hc Stoic,


tc gi tp "Suy Tng" (vit bng ting Hy Lp).

364

21
Hm nay l ngy l Phc Sinh. Zorba din
bnh bao. Lo i mt i tt len dyj mu ta sm
m lo bo l do mt trong nhng m b
Macedonia an cho. Lo bn chn chy ln chy
xung mt g ct nh gn bi bin ca chng ti.
Khum khum bn tay bn trn hng lng my rm,
che cho khi chi mt, lo theo di con ng lng.
- Ci m ny n mun mt ri, hi cu gi, ci
m ny n mun mt ri, im, sao m m
chm tr th, ci l c c k t ti.
Mt con bm va ra khi kn bay ln v nh
u ln b ria Zorba, nhng n lm lo nht v lo
kht mi; con bm thn nhin bay i v bin vo
trong nng la.
Hm y, chng ti ch maam Hortense n
mng l Phc Sinh. Chng ti quay mt con cu
t, tri mt tm khn ln ct v t mu my qu
trng. Na a na tht, chng ti quyt nh
chun b mt i tic chiu i m. Trn bi bin
qunh hiu ny, nng tin c ln mp, xc nc hoa
v hi ra y bao gi cng hp dn chng ti mt
cch k l. Khi m khng c mt, chng ti thy
thiu mt ci g , mt mi thm nh "- Clnh", mt dng i lch bch nh vt bu, mt
ging hi khn khn v mt i mt xanh nh nh.
365

Cho nn chng ti b nhng cnh mua v


nguyt qu kt thnh mt cng cho cho m i qua.
V ngay trn cng cho y, chng ti cm bn l
c Anh, Php, , Nga v chnh gia, trn cao, l
mt vt vi trng di c xc xanh. V khng phi l
thy s c, chng ti khng c i bc, nhng
chng ti mn hai cy sng trng v quyt
nh ng trn g ch khi no thy m hi cu ca
chng ti lch bch, te ti trn ng l n mt lot
sng cho. Chng ti mun lm sng li trn b
bin c liu ny mt ci g thuc qu kh huy hong
ca m, sao cho m n b bt hnh ng thng
y cng c th c hng trong thong chc ci
o tng rng mnh li l mt c gi mi hng, ngc
n nang rn chc, chn i tt la v giy ban bng
ln. S Phc Sinh ca Cha phng c ch g nu
khng phi l du hiu thp sng li nim vui v
thanh xun trong chng ta? Nu n khng php
mu lm cho mt cocotre (1) v gi cm thy mnh
li ang th mi tm i mi?
- M n mun th, hi cu gi, m n mun
th, im; m n mun th, ci l c c k t
ti. Zorba lu bu lun ming, tay xc li i tt mu
hoa c c tt xung hoi.
- Li ngi y, Zorba! Li ngi trong bng rm
ny, ht iu thuc . B ta n ngay by gi y
1

Ting Php trong nguyn bn: n b lng l. (ND)

366

m!
Lo nm mt ci nhn cui cng v pha ng
lng ri n ngi di bng cy minh quyt. gn
tra, tri nng gt. ng xa, vng ting chung vui
v, no nc ca hi l Phc Sinh. Thnh thong gi
mang ti ting n "lia" o Crete (1). C lng rn r
sc sng nh mt t ong lc xun v.
Zorba lc u:
- Th l ht. Mi dp l Phc Sinh, ti thng cm
thy hn ti li bay ln ng thi vi Cha Jsu,
nhng tt c chm dt ri! Lo ni. By gi, ch c
thn th ti ti sinh - bi v vn c k bao ta nh
chn, ri mt ngi th hai, th ba na, v h c
mi: "n thm mt ming v thm mt cht xu ny
na thi...". th ta c nhi y t thm hng m
thc n ngon lnh m khng phi tt c u bin
thnh phn. C mt ci g vn lu tn, mt ci g st
li v bin thnh tm trng vui v, thnh ma ht,
thm ch thnh u - ci y, ti gi l Phc Sinh.
Lo ng dy, nhn v pha chn tri v cau my.
- C mt thng nh ang chy v pha ny, lo
ni v vi v ra n a b.
Thng b king chn ln, ni thm iu g vo tai
Zorba lm lo git mnh li li, gin d.
- m ? Lo qut ln, m ? Ct ngay ko tao
nn cho mt trn by gi!
1

Mt loi v cm ba dy, c nhng lc lc nh ct vo v, chng t nh


hng ca Venise.

367

Ri lo quay sang ti:


- Sp , ti chy vo lng xem m hi cu gi lm
sao . . . Mt pht thi . . . Cho ti xin hai qu trng
ti p vi m. Ti s quay v ngay.
Lo b hai qu trng vo ti, xc i tt mu hoa
c ln v chy i.
Ti xung khi g v nm trn lp si mt. Gi
hy hy, mt bin hi gn; hai con hi u rp rn
trn nhng ngn sng nh, c x lng, sung sng
tn hng nhp chuyn ng ca sng nc.
Ti c th hnh dung nim khoi cm ca chng
khi dn bng vo ln nc mt ri. Nhn i hi
u, ti thm ngh: " l con ng nn chn; tm ra
nhp iu tuyt i v ha theo vi nim tin tng
tuyt i.".
Mt gi sau, Zorba tr li, tay vut ria vi v tha
mn.
- Ti nghip, m b cm lnh, lo ni. Khng c g
ng ngi. My ngy va qua - thc t l c Tun
L Thnh m i l na m, mc d m l dn
Chu u. M i l l v ti, m bo th. Thnh th
m cm lnh. Bi th ti gic cho m, ly du
trong n xoa bp cho m v cho m ung mt ly
rum. Ngy mai, m s li khe mnh nh thng.
Ha ha! Ci con nga gi y, k ra m cng ng theo
cch ca m; sp phi nghe thy m n n nh con
b cu mi khi ti xoa bp cho m - m bo m nht
qu!
Chng ti ngi vo n v Zorba rt ru.
368

- Chc sc khe m! Cu sao ma qu hng khoan


mt thi gian di na, ng bt m i vi!
Chng ti lng l n ung mt lc. Gi mang n
chng ti nhng m thanh say m ca n lia t
xa, nghe nh ting ong bay. Cha Jesus ang ti
sinh trn sn thng cc nh trong lng. Con cu
v bnh Phc Sinh ang bin thnh nhng bn tnh
ca.
Khi n ung no say, Zorba khum tay a ln
ci tai voi lng l lm ng nghe.
- n lia... lo lm bm. Trong lng ang khiu
v.
Lo ng pht dy. Ru bc ln u lo.
- Chng ta lm g y, tr tri nh i chim cu
c? Ta i nhy i! Sp khng thng hi con cu
chng ta va n sao? L no sp li n tiu tan
ht chng cn g? No! Hy bin n thnh ting ht
v iu nhy! Zorba ang hi sinh y!
- i mt t, Zorba, ngc, bc in ri !
- Tht tnh, ti bt cn, sp ! Nhng ti thng
hi con cu, ti thng hi nhng qu trng ,
nhng ci bnh gat Phc Sinh v kem pho-mt!
Nu ti ch hc c my mu bnh m vi cht -liu
th ti s ni: ", ta i ng thi; ti chng cn i hi".
-liu v bnh m th ch l ci g, phi khng? Trng
ch g c chng? Nhng xin tha vi sp, ph
phm nhng thc n th ny l c ti y! No, ta i
mng l Phc Sinh thi, sp!
- Hm nay, ti khng thy hng. Bc i i - bc c
369

th nhy c phn ca ti.


Zorba nm cnh tay ti, ko ln.
- Cha ti sinh, ng bn! i! Gi ti cn tr
nh sp? Ti s lao bt t vo mi cuc! Nho v
cng vic, ru, i tnh - nho v tt thy, khng s
c Thng ln ma qu. Tui tr l th !
- y l con cu ang ni, Zorba ! N tr li tnh
man di bn trong bc, n bin thnh si ri!
- Con cu bin thnh Zorba, c th thi, v
Zorba ang ni chuyn vi sp y! Hy nghe ,
ri sau sp c ra ti cng c! Ti l mt g
Sinbad nh Hng Hi... Ti khng mun ni l ti
bn ba khp th gii, hon ton khng phi th!
Nhng ti cp ca git ngi, ni di la
lc, ng vi hng t n b v lm tri mi iu
rn ca Cha. C bao nhiu iu rn nh? Mi ?
Ti sao khng c hai mi, nm mi, mt trm
iu ti c th vi phm sut lt? Phi, nu c
mt c Cha Tri, ti s khng s phi trnh din
Ngi khi n lt mnh. Ti khng bit nn ni th
no sp hiu. Ti cho rng mi iu u
khng quan trng, sp thy khng? Ch l Thng
li bn tm phn x loi su t v tnh n mi
vic chng lm? V ni gin, li nh thnh n v
phin mun n di kh v ni con su t c ny
lm lc vi con su t ci bn hng xm, hoc n
mt ming tht vo ngy th Su thing ling? H!
Xin cc ng, tt c cc v cha c chuyn nc xp
ng c! H!
370

- c thi, Zorba, ti ni chc tc lo, c th


Thng khng hi bc n nhng g, nhng chc
chn Ngi s hi bc lm nhng g.
- Cn ti th cam oan l c iu Ngi cng
khng hi u! Sp s hi: "Lm sao bc bit vy,
h Zorba, dt c cn mai?". Ti bit ch! Bit
chc l ng khc! Nu ti c hai a con trai, mt
a im m, cn thn, n ha v hiu tho, cn
a kia x l ba que, tham lam, bt tun php lut
v chuyn ve gi, hn ti s yu thng con th hai
hn. C l v n ging ti hn chng? Nhng ai c
th ni ti khng ging Thng bng cha
Stephanos ngy m ch qu ly v ki cp tng
ng? Thng hng lc, git chc, lm iu
bt cng, yu ng nhng nht, thch nhng iu
qu qut, chng khc g ti. Ngi thch lc no n
lc y, ng no l bt lin. Trng thy mt ngi
n b kiu dim i qua, trong mt nh nc sui,
tim ta tht ln. t nhin t nt ra v nng bin
mt. Nng i u? Ai bt nng?
Nu l mt ph n oan chnh, ngi ta bo: "Ma
qu bt nng i!" Nhng, sp , trc ti ni v
by gi ti li ni li: Thng v ma qu ch l
mt!
Zorba nht chic can ln, ko lch ci m sang
bn, ngc ngo, nhn ti thng hi v mi mp
my nh nh b sung thm g vo nhng iu va
ni. Nhng lo khng ni g v ct cao u i v
pha lng.
371

Trong nh hong hn, ti thy ci bng h php


ca lo vung vy chic can. C bi bin sinh ng
ln khi Zorba i qua. Ti lng nghe mt lc thy
ting chn lo mi lc mt nh dn. Ti bng cm
thy mnh hon ton c n v lp tc chm dy.
Ti sao? i u by gi? Ti cng chng bit. Ti
cha c quyt nh g.
i ln! Thng tin! L tr ti ra lnh.
Ti qu quyt bc nhanh v pha lng, chc
chc dng li hng cht thi th m thm
ma xun. t thm lng mi hoa cc v khi n
gn nhng khu vn, ti ngp chm hoi trong
nhng ln sng hng thm dn dp ca hoa
chanh, hoa cam, hoa nguyt qu. m ty, sao
hm bt u nhp nhy vui v trn bu tri.
"Bin, n b, ru v lm vic ct lc!" Ti va
bc va bt gic lm nhm nhng li ca Zorba.
"Bin, n b, ru v lm vic ct lc! Nho v
cng vic, ru v i tnh, v khng bao gi s
Thng cng nh ma qu, tui tr l th !" Ti
c t nh vy, nhc i nhc li khng ngng nh
tng thm can m v ti tip tc dn bc.
Bng nhin, ti ng sng li. Nh th n
ch.
y l u nh? Ti nhn quanh: trc mt l khu
vn nh nng ga. ng sau hng ro sy v l
gai, ti nghe thy mt ging n m i ang m a
ht. Ti li gn v r m sy ng vo. Di bng
cy cam, mt ngi n b vn en, ngc ngn
372

ngn, va ngt nhng cnh hoa va ht. Trong nh


hong hn, ti thy hai bu v trng ngn l ra n
na.
Hnh nh lm ti nghn th. Nng l mt con
d th, ti ngh thm, v nng bit th. i vi nng,
n ng l nhng sinh vt yu ui ph phim, ng
ngn, ng thng bit bao ? Ging nh mt s
cn trng ci bo tt v phm n - b nga, chu
chu, nhn - nng cng n sng nut ti nhng
con c khi tri rng sng.
Phi chng sng ph bit ti ang nhn mnh?
Nng cht ngng ht v quay li. Bn mt giao
nhau. Ti cm thy u gi bn rn nh trng thy
mt con h ci ng sau hng giu.
- Ai y? Nng hi, ging nghn li. Nng ko
chic khn qung xung che ngc. Mt nng sa
sm.
Ti toan b i nhng li ca Zorba bng dng
y tri tim ti. Ti thu ht ngh lc. "Bin, n b,
ru..."
- Ti, ti p, ti y. Cho ti vo vi.
Va tht ra nhng ting , mt ni kinh hong
bng bp cht tim ti v ti li nh b chy. Nhng
ti t kim ch, mc d rt xu h.
- Ti l ai?
Nng chm ri bc ln mt bc thn trng, ci
mnh v pha ti. Nng nheo mt nhn cho r, tin
thm bc na, u nh v pha trc, cnh gic.
Bng nhin, mt nng sng ln. Nng th u li
373

ra lim mi.
- ng ch! Nng ni, ging du dng hn.
Nng li tin ln, ci mnh nh ly chm ti
v mi.
- C phi ng ch khng? Nng hi, ging khn
i.
- Phi.
- ng vo i.
*
Rng sng. Zorba v v ang ngi trn bi ct
trc lu ht thuc, mt nhn ra bin. C v lo
ang i ti.
Va thy ti xut hin, lo lin ngng u ln nhn
ti trn trn. Hai cnh mi lo php phng nh mi
ch sn. Lo vn c, ht mt hi di... lo nh hi
ti.
Thot ci, mt lo sng ln nh mng r; lo
ngi thy hi nng ga.
Lo chm ri ng dy, mm ci ht mnh v
dang rng hai cnh tay n ti.
- Ti xin ban phc cho sp! Lo ni.
Ti ln ging, nhm mt li. Ti nghe ting bin
th trm tnh, nhp nhng v ti cm thy mnh rp
rn trn sng nh nh mt con hi u. C chao
chao m i nh vy, ti chm vo gic ng, vo ci
mng: ti trng thy mt ngi n b da en lom
khom trn mt t v c cm tng nh nng l
374

mt ngi n c s bng granite. Ti c i quanh


nng hoi, loay hoay tm li vo.
Ti hu nh ch to bng ngn chn t ca nng.
t nhin, khi i vng gt chn nng, ti nhn thy
mt li vo ti om nh ca hang. Mt ging vang
vang ra lnh
- Vo i!
V ti bc vo.
Ti thc gic vo qung gia tra. Nng ri vo
qua ca s, chn mn tm trong nh sng; nhng
tia nng xi vo chic gng treo trn vch mnh
m n ni tng nh sp p n tan tnh thnh
mun nghn mnh.
Gic m v nng da en khng l tr li trong tr
ti. Ti nghe thy ting bin r rm, ti li nhm
nghin mt v ti thy sung sng v ngn. Thn
th ti nh lng, tha mn nh con th sau khi bt
c v n xong mi, ang nm di phi nng,
khoan khoi lim mp.
Tm tr ti - cng l mt thn th theo cch ca n
- ang ngh ngi, mn nguyn. Dng nh n
tm c mt gii p gin d tuyt vi cho nhng
vn sng cn, phc tp ang giy v n.
Tt c nim vui ca m hm trc o tr li t
thm cng tm thc ti, lan ta thnh nhng dng
nc mt, ti trn tr cht t to nn ti. Trong
khi ti nm, mt nhm nghin, ti nh nghe thy con
ngi mnh ph bung v bc v mi lc mt ln.
m hm y, ln u tin, ti cm thy linh hn
375

cng l xc tht, c l linh hot hn, trong sut hn,


c l t do phng khong hn, nhng vn l xc
tht. V xc tht l linh hn c l hi khoa trng,
phn no kit lc v nhng hnh trnh di v tru
xung do gnh nng tha k. Ti cm thy mt ci
bng trn ngi mnh v m mt ra. Zorba ang
ng ca, sung sng nhn ti.
- ng dy, ng dy, ng bn... lo du ng
ni, n cn nh mt ngi m. Hm nay cng l
ngy l. Ng tip i.
- Ti ng th ri, ti va ni va ngi dy.
- Ti s nh cho sp mt qu trng, Zorba mm
ci ni. bi dng m!
Ti khng tr li m chy lun ra bin, nhy tm
xung ri nm phi mnh di nng. Nhng ti vn
cn cm thy mt mi thm du, dai dng trong mi,
trn mi v trn u ngn tay. Mi nc hoa cam v
du thm nguyt qu m ph n o Crete thng
xc tc.
m qua, nng hi c mt m hoa cam nh
ti nay em dng Cha Cu Th, khi dn lng nhy
ma di nhng cy bch dng cng vin v
lc nh th vng bng ngi. Ci gi thnh
tng bn trn ging nng cht y hoa chanh v
qua nhng cnh hoa, thp thong gng mt su
no ca c M ng Trinh vi cp mt to hnh
hnh o.
Zorba mang tch trng xung bi bin cho ti
cng vi qu cam v mt chic bnh Phc Sinh.
376

Lo lng l v vui sng phc v ti, nh mt ngi


m hu con trai t chin trn tr v. Lo u ym
nhn ti ri i khi.
- Ti i chn my cy ct, lo ni.
Ti bnh thn n di nh mt tri v cm thy
mt nim hnh phc vt th su xa nh th ti ang
bng bnh trn lp sng bin xanh mt. Ti khng
cho php tm tr chim ot nim vui xc tht ny,
n n vo khun v bin n thnh t tng. Ti
cho ton thn tn hng nim hoan lc t u n
chn, nh mt con th. Tuy nhin, thnh thong,
trong trng thi xut thn, ti vn nhn quanh ti,
nhn su vo trong ti, nhn ci php thn k ca
cuc sng ny: iu g ang xy ra vy?
Ti t hi. Lm sao m th gii li thch ng vi
tay, chn v bng chng ta mt cch hon ho n
th? V mt ln na, ti li nhm mt v im lng.
t nhin, ti ng dy vo trong lu, ly tp bn
tho c Pht v m ra. Ti hon thnh tc
phm.
Cui cng, c Pht nm di gc cy ang ra
hoa. Ngi gi tay ra lnh cho nm yu t to
thnh mnh - a, thy, ha, phong, khng - tan bin.
Ti khng cn cn hnh nh ca ni au kh
hnh h ti na, ti vt ln n. Ti hon tt
cng vic vi c Pht - ti cng gi tay ra lnh cho
c Pht trong ti gii tn.
Vi vi vng vng, vi s h tr ca ngn t v
kh nng tr t ln lao ca n, ti hy hoi thn
377

th, tm t v tinh thn ngi. Ti tn nhn vit


nguch ngoc nhng ch cui cng trn giy, tht
ln ting ku ti hu v ghi tn ti bng bt ch .
Th l xong.
Ti ly mt si dy buc k tp bn tho. Ti cm
thy mt ni thch th k l nh th ti ang tri
chn tri tay mt k th ng s, hoc c l nh
cm gic ca nhng ngi mng mui khi buc
cht xc nhng ngi thn yu ngn h khi
chui ln khi m v bin thnh ma.
Thnh lnh, mt con b chn t chy ti ti. N
mc mt ci o di mu vng, tay nm cht mt qu
trng . N dng li nhn ti, kinh hi.
- Th no, ti hi v mm ci ng vin n, chu
mun g?
N kht kht ri p bng mt ging nh nh, hn
hn.
- Ci b bo chu i mi ng n. B nm bp
trn ging. C phi ngi ta ku ng l Zorba
khng?
- c ta s n.
Ti gii mt qu trng na vo bn tay nh xu
bn kia ca n v n chy bin.
Ti ng dy v ln ng. Ting n o trong
lng tng thm: nhng m thanh ngt ngo ca n
lia, ting h la, ting sng, nhng ca khc vui nhn.
Khi ti n cng vin, thanh nin nam n t tp
di vm l xanh ti ca nhng cy bch dng
v sp sa nhy ma.
378

Ngi trn nhng chic gh di quanh , cc ng


gi, ta cm trn gy chng, ngm mnh. Cc b gi
ng ng sau. Fanurio, tay chi n lia c khi,
mt a hng thng T git mang tai, ang oai v
ng gia m nhng ngi khiu v. Tay tri g
cm cy n lia dng thng ng trn u gi, tay
phi ang th chic v c gn chm lc lc long
xong.
- Cha Cu Th ti sinh! Ti h ln khi i qua.
- ng th, Cha ti sinh! Tt c rm ran, vui
v p li. Ti ngoi li lic nhanh. Nhng thanh
nin lc lng, bng thon, mc qun phng, u
cht khn c dim tua r xung trn v thi dng
nh nhng ln tc qun. V nhng thiu n, c eo
nhng ng tin vng, u trm khn thu trng,
mt cp xung, run ry ch i.
- ng khng thm li vi chng em sao? Mt
vi ging ct ln hi.
Nhng ti i qua.
*
Maam Hortense ang nm trong chic ging
ln ca m, th c duy nht m bao gi m
cng xoay x gi li bng c. Hai m m st hm
hp v m ho kh kh.
Va trng thy ti, m lin th di no rut.
- Th cn Zorba? Zorba u?
- Bc y khng c khe. T hm b lm bnh,
379

bc y cng m lun. Bc y c gi rit tm nh b


trong tay, va ngm va th di.
- K na i , k thm cho ti nghe . . . ng n gi
ti nghip th tho, sung sng nhm mt li.
- Bc y c ti n hi xem b c cn g khng?
Ti nay, bc y s thn hnh n, bc y bo vy,
mc du chnh bc y cng cha my. Bc y
khng chu ni cnh xa cch b lu hn na.
- Xin ng ni tip, ni tip i.
- Bc y nhn c mt bc in tn t
Athens. Qun o ci xong, c vng hoa na.
Mi th a xung tu, chng bao lu s ti
y... cng vi nhng cy nn trng v nhng di
bng hng.
- K tip i, k tip i...
*
Gic ng thng, hi th m thay i; m bt
u ni m. Cn phng sc mi nc thm
Cologne, hnh o v m hi. Qua ca s m, ph
vo hng hc mi ct g, ct th ngoi sn.
Ti ng dy v chun ra khi phng. n ca,
ti ng phi Mimiko. G mc qun cc mi, i ng
v git mt nhnh hng qu mang tai.
- Mimiko, ti bo g, ch chu kh chy n lng
Kalo mi bc s n!
Ti cha ni xong Mimiko tho ng - g khng
mun lm hng i ng trn ng i, nn kp n
380

vo nch.
- Hy tm ng bc s, chuyn li cho ca ti v
bo ng nhy ln con nga gi ca ng phng n
y ngay, th no cng n nh. Ni l b Hortense
m nng. Ti nghip, b y b cm lnh, b y st
v ang hp hi. Ni vi ng ta th, ng c qun.
Thi, i i!
- Xin i ngay tp l!
G nh vo hai bn tay, h hi v vo nhau,
nhng vn ng yn. G nhn ti, mt lp lnh vui
ti.
- i i ch, ti bo m?
G vn khng nhc nhch. G nhy mt vi ti v
mm ci ranh mnh.
- Tha ng, g ni, ti mang n ch ng mt
chai nc cam lm qu.
G dng li mt giy, ch ti hi xem ai nh g
mang ti, song ti l i.
- ng khng mun bit ai gi cho ng ? G ci
khc khc. Ch ta bo l ng xc tc cho thm.
- i i! Nhanh ln! V ngm ming li!
G ci to, mt ln na li nh vo tay.
- Xin i ngay tp l! G li ku. Cha ti sinh.
V g bin mt.
22
Di nhng cy bch dng, cuc khiu v
mng l Phc Sinh ang n cao tro.
381

iu khin cuc khiu v l mt thanh nin trc


hai mi tui, ngm en, cao ln, p trai, i m
ph mt lp lng t dy cha bao gi bit ti li
dao co. C o s mi ca g phanh ra l mt
nm lng en lon xon trn ngc. u g ht ra
sau, hai chn gim t nh i cnh; thnh thong,
g lic nhn mt c gi no v trn khun mt
rm nng, hai lng trng con ngi lp le lin tc,
bi hi.
Ti va vui thch va s hi. Ti va t nh
maam Hortense tr li; ti gi mt ph n n
trng nom m. Yn tm, ti n xem trai gi o
Crete nhy ma.
Ti n ch gi Anagnosti v ngi xung chic
gh di cnh ng.
- Chng trai dn u cuc khiu v l ai vy? Ti
hi.
Bc Anagnosti ci.
- Thng ranh, n ging nh thng ng thin s
ch linh hn ta i vy, ng ni vi v thn phc.
l g chn cu Sifakas. N trng nom n sc vt
trn ni quanh nm, n l Phc Sinh mi xung
gp b con v khiu v.
ng th di.
- i gi lo cn trai trng nh n! ng lm bm.
Gi lo cn tr nh n, th c Cha, lo s tn cng
chim Constantinople!
G thanh nin lc lc u v rng ln mt ting
khng cht ging ting ngi, nh mt con cu
382

ng nng.
- n i, n i, Fanurio! G la ln. n cho n
khi Thn Cht cng cht lun!
Tng giy tng pht, Thn Cht cht ri li ti
sinh, ht nh i sng. T bao ngn nm, gi trai
nhy ma n xun v di vm l non ca cy
ci - bch dng, v si, ng ng v c mnh mai
- v h s cn tip tc nhy ma hng ngn nm
na, khun mt chy ngi dc vng. Nhng khun
mt thay i, nt vn, tr v ct bi, nhng nhng
khun mt khc li tri ln thay th. Trc sau ch
c c mt ngi nhy m thi nhng anh ta c c
ngn mt n. Bao gi anh ta cng tui 20. Anh ta
bt t.
G thanh nin a tay ln vut ria mc du chng
c
- n i! G li la. n i, Fanurio, ko ti n tung
ln y ny! Ngi chi n lia vung tay, cy n
hng ng, chm lc lc lanh tanh nhp nhng v
g thanh nin nhy vt ln cao bng u ngi p
chn vo nhau ba ln trn khng dng ng git
chic khn trng cht quanh u ngi bn cnh,
trng tun Manolakas.
- Hoan h Sifakas! Mi ngi ku ln, cc c gi
run ry cp mt xung.
Nhng g thanh nin khng ni g, cng chng
nhn ai. Man di m vn t khp mnh vo k lut,
g t mu bn tay tri ln cp i thon khe trong khi
nhy, mt rt r nhn xung t. Cuc nhy chm
383

dt t ngt khi Androulio, ng gi cai qun nh th,


ht h ht hi chy vo cng vin, tay gi ln tri.
- M ga! M ga! Lo hn hn ku.
Trng tun Manolakas l ngi u tin chy
n, lo ph v cuc khiu v. T cng vin c th
trng thy nh th vn cn trang hong bng nhng
cnh mua v nguyt qu. Nhng ngi ang nhy
dng li, mu bc ln u v cc ng gi ng dy
khi gh. Fanurio t cy n vo lng, rt bng
hoa hng thng T khi mang tai gh vo mi ngi.
- u thy gi Androulio? H ku ln, si sc
phn n. M u?
- Trong nh th, m khn kip va mi vo ,
m mang mt m hoa chanh!
- i no! Bt ly n! G trng tun va tht va
xng ln. Gia lc , qu ph xut hin trn bc
ca nh th, u cht mt chic khn mu en.
Nng lm du thnh.
- khn! Con ! St nhn! Nhng ging la ht.
Th m n cn dm chng mt ra y! N lm
nhc c lng.
Mt s theo g trng tun chy ti nh th, mt
s khc t trn cao nm vo nng. Mt hn
trng vo vai nng, nng tht ln, ly tay che mt v
chy b v pha trc. Nhng tp thanh nin ti
ca nh th v Manolakas rt dao ra.
Qu ph li li, ming tht ln nhng ting ku
khip s, gp ngi li che mt v lt t chy
trn vo trong nh th. Nhng lo gi Mavrandoni
384

trn trn bc ca, hai tay dang ra chn ng.


Qu ph chm sang tri v bm ly cy trc b
ln trong sn. Mt hn veo vo trng u
nng, lm vng chic khn chong. Tc nng x ra,
xa xi trn vai.
- Nhn danh Cha! Nhn danh Cha! Qu ph
tht ln, nu cht ly cy trc b.
ng thnh mt hng ngay cng vin, cc c
gi lng nhm nhm u khn chong trng, ho
hc theo di mn kch. Cc b gi da vo tng,
tru tro: "Git n i! Git n i!".
Hai g thanh nin xng ti, tm ly nng. Chic
o ngoi mu en ca nng b x toc v cp v lp
lnh trng nh cm thch. Mu t trn nh u
nng chy xung trn, hai m v c.
- Ly Cha ti! Ly Cha ti! Nng th hng hc.
Mu chy rng rng v cp v la sng cng kch
thch bn trai tr. Nhng con dao c rt ra khi
tht lng.
- Dng li! Mavrandoni qut. n cho tao!
Vn ng trn bc ca nh th, lo gi tay ln.
Tt c dng li.
- Manokalas, lo ni ging trm trm. Mu ca em
h ngi ang ku go ngi ! Hy gii oan cho
hn n.
Ti nhy xung khi b tng ti tro ln v
chy v pha nh th; ti vp phi mt hn v
ng sng soi.
ng lc y, Sifakas i qua. G ci xung tm ly
385

gy ti nh xch mt con mo v xc ti ng ln.


- y khng phi ch cho nhng ngi nh ng!
G ni.
- Ch khng thng ch ta sao? Ti hi. Hy r
lng thng ch ta!
G min ni man r ci vo mt ti.
- ng coi ti l n b sao? Yu cu ti r lng
thng. Ti l mt k nam nhi!
V thot ci, g trong sn nh th.
Ti theo st g nhng th khng ra hi. Lc ny
tt c vy quanh nng ga. Im lng nng n. Ch
nghe thy hi th tc nghn ca nn nhn.
Manolakas lm du, tin mt bc, gi dao ln;
cc m gi ng trn b tng, mng r ku ng
ng. Cc thiu n ko khn trm u xung che
mt.
Qu ph ngc mt, nhn thy li dao trn u
mnh v rng ln nh con b ci. Nng gc xung
gc cy trc b, u rt li gia hai vai, tc xa trn
mt t, ci c trng php phng nh ln trong nh
sng nhp nhong.
- Con cu xin l cng bng ca Cha! Lo gi
Mavrandoni ku ln v lm du thnh gi.
Nhng ng lc y, mt ging sang sng ct ln
ng sau chng ti.
- H dao xung, qun st nhn!
Tt c sng st quay li. Manolakas ngng u
ln.
Zorba ng trc mt hn, gin d khoa tay.
386

Lo qut ln :
- Cc ngi khng bit xu h ? p mt n
ng nh? C lng xm li git mt ngi n b
n c! Coi chng ko cc ngi bi nh thanh
danh c o Crete y.
- Khng vic g n ngi, Zorba! ng th mi
vo vic ca chng ta! Mavrandoni gm ln.
Ri quay sang g chu trai:
- Manolakas! Lo ni. Nhn danh Cha Jesus v
c M ng Trinh, xung dao i!
Manolakas chm ti. Hn tm ly qu ph, qut
nng xung t, t u gi ln bng nng v gi dao
ln.
Nhng nhanh nh chp, Zorba nm ly cnh tay
hn v bng chic mi soa ln qun quanh bn tay,
rng sc ging con dao ra.
Qu ph nhm dy qu gi, nhn quanh tm
ng tho chn, nhng dn lng chn mi li.
H vy quanh sn nh th v ng trn cc gh
bng, trng thy nng nh tm li thot, h bc ln
khp cht vng vy.
Trong khi , Zorba, nhanh thon thot, kin
quyt v bnh tnh, ang lng l chin u. T ch
ng gn ca nh th, ti lo lng theo di.
Manolakas mt ta tai, tc in ln. Sifakas v
mt g h php na xng li, nh gip sc hn.
Nhng Manolakas phn n trng mt.
- X ra! X tt. Khng c ai li gn! Hn qut.
Hn li hung hn tn cng Zorba, ly u hc nh
387

mt con b tt.
Zorba cn mi, khng ni mt ting. Lo chp
cnh tay phi g trng tun, chc nh mt ci km,
n tri n phi trnh nhng c hc u ca hn.
in cung, Manolakas lao ti, ngom ly tai Zorba,
ra sc cn x.
Mu te ra.
- Zorba! Ti khip hi ku ln v xng ln nh
cu lo.
- Trnh ra, sp! Lo ht. ng dy vo!
Lo nm cht tay, thoi mt qu khng khip vo
bng di Manolakas. Con d th lp tc bung ra.
Rng hn nh ci tai gn rch toc. B mt ta
ca hn trng bch ra d s. Zorba gii hn xung
t, ging ly con dao nm qua tng nh th.
Lo ly mi soa hm mu chy xi x t tai, ri
lau b mt rng rng m hi, v mt lo tr nn b
bt nhng mu l mu. Lo rn thng ngi ln,
a mt nhn quanh. Mt lo sng hp v ngu.
Lo qut nng ga.
- ng dy! i theo ti!
V lo bc v pha ca sn nh th.
Qu ph ng dy, thu ht sc lc nho ti
trc. Nhng khng kp. Nh mt con diu hu, lo
gi Mavrandoni b ti, qut nng ng nga, qun
m tc en di ca nng ba vng quanh cnh tay
lo v bng mt nht dao, ct phng u nng.
- Ti chu trch nhim v ti li ny! Lo ht ln
v qung u nn nhn ln bc ca nh th. on
388

lo lm du thnh gi.
Zorba quay li trng thy cnh tng khng khip
y. Lo kinh hong tm ly ria mnh, rt ra mt nm.
Ti ti bn, nm ly cnh tay lo. Lo ci ngi v
pha trc, nhn ti. Hai git nc mt to tng
rng rng trn mi lo .
- Ta i thi, sp, lo ni, ging tc nghn.
Ti hm y, Zorba khng chu n ung g c.
"Hng ti tc khng ci g lt xung c u", lo
ni. Lo ra tai bng nc lnh, ly mt ming bng
nhng vo ln raki v bng li. Lo ngi trm
ngm trn nm, hai tay m u. Ti cng chng
khuu tay nm bt di t dc bn vch v ti cm
thy nhng git nc mt nng hi t t ln trn g
m. u c ti khng lm vic, ti khng ngh ngi
g ht. Ti khc nh mt a b di sc nng qu
ln ca su ti.
t nhin, Zorba ngng u ln v trt ht ni
nim. Theo ui nhng ngh man di, lo bt u
la ln:
- Ti xin ni vi sp, mi s xy ra trn th gian
ny u bt cng, bt cng, bt cng! Ti s khng
tham gia vo ci g ht! Ti, Zorba ny, mt con b,
mt con su! Ti sao lp tr li phi cht v bn gi
tn ph th vn c tip tc sng? Ti sao tr th
phi cht? Trc kia, ti c mt a con trai - n
tn l Dimitri - v ti mt n khi n mi ln ba .
H. . . Ti khng bao gi, khng bao gi tha th
cho Thng iu , sp nghe r ch? Ti xin
389

ni vi sp khi no ti cht, nu Ngi c gan xut


u l din trc mt ti, v nu qu thc Ngi l
mt Thng chn chnh, Ngi s phi xu h!
Phi, phi, Ngi s phi xu h khi tring mt ra
trc Zorba - con- c-sn ny!
Lo nhn mt nh b au. Mu li bt u chy ra
t vt thng. Lo cn mi khi bt ku ln.
- i cht, Zorba! Ti ni. Ti s thay bng cho
bc!
Ti dng ru raki ra tai cho lo ln na, ri ti
ly chai nc hoa cam nng ga gi tng ti m ti
thy trn ging mnh, v nhng bng vo .
- Nc hoa cam ? Zorba ni, ht ly ht . Nc
hoa cam ? Xc ln tc ti mt t, th th. Tt lm!
Xoa vo tay cho ti lun th, c ra, na i!
Lo sng khoi tr li. Ti nhn lo, kinh ngc.
- Ti c cm tng nh ang vo vn nh nng
ga, lo ni. V lo bt u than vn.
- Phi mt bao nhiu nm, lo lm bm, bao nm
trng tri t mi to nn thnh cng mt thn
hnh nh th! Ngi ta nhn nng m lng t nh
lng: i! Gi ta cn tui i mi v ton b ging
n ng bin khi mt t cn li mt mnh ngi
n b y ta gip nng sinh ra nhng a tr!
Khng, khng phi nhng a tr, m s l nhng
thn thnh thc s... Th m gi y. . .
Lo ng bt dy, mt y l.
- Ti khng chu ni, sp , lo ni. Ti phi i do
y. m nay, ti phi i ln i xung sn ni vi
390

ba ln cho mt l i, cho khuy kha mt cht... i!


Nng ga y! Ti cm thy ti phi ht mt khc bi
ca thay cho sp!
Lo lao ra ngoi, i v pha ni v bin vo m
ti.
Ti nm xung ging, tt n v mt ln na,
theo ci cch khn nn, phi nhn ca mnh, c gng
chuyn v thc ti vt b mu, tht, xng - v quy
gin thnh khi nim tru tng, gn n vi nhng
quy lut ph bin, k ti khi ti i n ci kt lun
khng khip rng iu xy ra l tt yu. Hn th
na, theo kt lun y, n cn gp phn cho th gii
i ng. Ti i n ci an i ti hu v gm ghic
ny: tt c nhng g xy ra t phi xy ra, th l
phi thi.
Vic st hi nng ga i vo c ti - ci bng ong
trong t nhiu nm nay, mi cht c u tr
thnh mt - v khin n xo lon. Nhng ci trit l
ca ti lp tc chp ly li cnh co d s y, ba
vy n bng nhng hnh nh, xo thut v mau
chng bin n thnh v hi. Cng bng cch y, cc
c ong th dng sp bc kn thng ong c i rc
m n nh n trm mt.
My gi sau, nng ga yn ngh trong k c
ti, bnh tnh v thanh thn, chuyn thnh mt biu
tng.
Nng c bc sp trong tim ti, nng khng
cn kh nng lm lan rng ni kinh hong trong ti
v lm t lit u c ti na. Nhng s kin khng
391

khip ca ring mt ngy hm y m rng trin khai


trong thi gian v khng gian, ha lm mt vi
nhng nn vn minh ln qua; nhng nn vn
minh ha lm mt vi vn mnh tri t; tri t ha
vi vn mnh v tr - v c nh th, quay tr li
sng ph, ti thy nng ph thuc nhng quy lut
ln ca tn ti, ha hp vi nhng k git nng, im
lm v trm lng.
Vi ti thi gian tm thy ngha ch thc ca
n: sng ph cht t my nghn nm trc,
vo thi k ca vn minh Eges(1) v nhng thiu n
Cnossos (2) tc qun mi cht ngay sng nay thi,
trn b bin m m ny.
Gic ng chp ly ti, nh mt ngy kia, thn cht
cng s lm th - tht khng c g chc chn hn v ti nh nhng tri tut vo bng ti. Ti khng
nghe thy Zorba tr v, thm ch cng chng bit
lo c v hay khng na. Sng hm sau, ti thy lo
trn sn ni ra x v qut tho cng nhn.
H lm th no cng khng va lo. Lo ui
ba ngi th bng bnh, t tay cm cuc dn
v bi rm m con ng lo vch trng ct.
Lo tro ln ni, bt gp my g tiu phu n thng
v lo ng ng chi bi m . Thy mt g ci
r v lm bm iu g, Zorba lao vo nh.
1

Mt b phn ca a Trung Hi. (ND)

C ca Crete. (ND)

392

Ti hm y, lo tr v lu, mt l v qun o rch


bm. Lo ngi xung cnh ti trn bi bin. Lo
hu nh khng m ming ni; cui cng, khi lo ct
li l ni v g, dy cp v than bn; lo ging
nh mt ch thu tham lam ch hi h ph phch
ni thu cho nhanh, kim tht nhiu li ri chun.
giai on t an i ti t ti, c lc ti
toan ni v nng ga; Zorba vn cnh tay di
nghu v xe bn tay h php bt ming ti.
- Im i! Lo ni, ging nghn li.
Ti ngng li, xu h. Mt con ngi chn chnh
l nh th y, ti ngh thm, thm c au bun
nh cch Zorba. Mt con ngi c bu mu nng,
xng ct vng vng, khi au kh th nhng git
nc mt ch thc gin gia trn m, v khi sung
sng khng lm bn nim vui trong sng ca mnh
bng cch lc n qua ci ry mt nh ca siu hnh
hc.
C nh th, ba bn ngy tri qua. Zorba lm vic
lin min, khng ngng li n ung hoc ngh
ngi. Lo ang t nn mng. Mt bui ti, ti nhc
rng maam Bouboulina vn cn ang lit ging,
thy thuc khng ti v m lun lun gi tn lo
trong cn m sng.
Lo nm cht tay li.
- c lo p T m sng hm sau, lo vo
lng v gn nh ngay sau , tr v lu.
- Bc c gp b ta khng? Ti hi. B ta ra sao
ri?
393

- M chng sao c, lo p, ch sp cht thi. .


V lo ro bc i lm vic.
Ti hm y, lo khng n, v ly chic can gc v
i ra.
- Bc i u th? Ti hi. Vo lng ?
- Khng, Ti i do mt lc. Ti v ngay thi m.
Lo si bc nhanh v qu quyt, hng v pha
lng.
Ti mt, vo ging nm. Tm tr ti li bt u
duyt li ton b th gii; hi c tri dy cng vi
su au, t tng ti vn vt xoay quanh nhng
nim xa vi nht, nhng ri tr li c nh trn
Zorba.
Nu trong khi i do, lo ng phi Manolakas ti ngh - g khng l o Crete y hn s in
cung lao vo lo. Nghe ni my ngy gn y, hn
ru r trong nh.
Hn xu h khng dm ph mt ra vi lng xm
v khng ngng e rng nu hn v c Zorba,
hn s "dng rng x lo ra tng mnh nh mt con
c trch".
Mt cng nhn ni anh ta trng thy hn mang
v kh rnh m quanh lu vo lc na m. Nu m
nay h gp nhau, t s xy ra n mng.
Ti vng dy, mc qun o v hi h men theo
con ng vo lng. Khng kh m du v m t
ca ban m ngo ngt mi hoa tm di. Mt lc sau
ti thy Zorba bc chm chp, v nh rt mt.
Chc chc lo li dng, nhn sao, lng nghe, ri li
394

tip tc i, hi nhanh hn. Ti nghe thy ting can


ca lo lp cp trn .
Lo ang tin li gn vn nh nng ga. Khng
kh trn y mi hoa chanh v hoa kim ngn. Va
lc , t lm cy cam trong vn con ha mi bt
u tun ra khc ht no lng, vi nhng nt trong
ngn nh nc sui.
N ht hoi ht mi trong bng ti. ting ht p
khin ngi nghe phi nn th. Zorba dng li, h
hc ming, lng nghe khc nhc ngt ngo.
Cht m lau sy hng ro lay ng, l sc c
nhau nh nhng li thp.
- Mi y ri! Mt ging hung d qut ln. Lo gi
in di lm bm. Th l cui cng ta tm c
mi!
Ti lnh c mu. Ti nhn ra ging ni y.
Zorba bc ti, gi can ln v dng li. Di nh
sao ti nhn r tng c ng ca lo.
Mt ngi to ln t hng ro lau sy nhy ra.
- Ai y! Zorba vn c hi.
- Ta y , Manolakas .
- C ng c no th ct i!
- Ti sao mi li lm nhc ta?
- Ta u c lm nhc anh, Manolakas? Ta bo
ct i! Anh l mt g khe mnh, to con, phi,
nhng anh khng gp may... m s may ri th vn
m, anh khng bit sao?
- May hay ri, m hay khng, th ta cng vn c
phi ra nhc.
395

Manolakas ni v ti nghe hn nghin rng. Ngay


m nay. Mi c dao khng?
- Khng, Zorba p. Ch c ci gy.
- i ly dao i. Ta s i y. i i!
Zorba khng nhc nhch.
- S ? Manolakas rt ln, vi mt n ci nho
bng. Ta bo, i i!
- Ta cn g n dao? Zorba hi, lo bt u si
tit, ta cn g n dao kia ch? iu g xy ra
nh th? Ta nh hnh nh lc y anh cm dao , cn
ta th tay khng . . .th m, kt cc ta thng, phi
khng no?
Manolakas gm ln tc ti.
- Mi nh khch ta h? Mi chn nhm lc
nho bng, ng qun l ta ang c kh gii, cn mi
th khng!
- i kim dao i, tn Macedonia bn thu, ri xem
ai thng.
Zorba gi tay ln, nm chic can i; ti nghe thy
ting n ri trn m sy.
- Nm dao ca mi i! Lo ku.
Ti rn rn i ti ch h, va kp thy con dao lp
lnh di nh sao khi n cng ri vo m sy.
Zorba nh vo tay mnh.
- No! Lo va h va nhy mt ming khai b.
Nhng khng h kp tm ly nhau, ti lao
vo can.
- Dng li? Ti ku. Ny, Manolakas! V bc na,
Zorba. Thi i! p mt cho cc ngi nh!
396

Hai i th chm ri tin li pha ti. Ti nm tay


phi mi ngi.
- Bt tay nhau i! Ti ni. C hai bn u l ngi
tt can trng, cc bn phi ging ha i.
- Lo ta lm nhc ti? Manolakas ni, c rt
tay li .
- Khng ai c th lm nhc bn d dng th, ti
ni. C lng bit bn l ngi dng cm. Hy qun
chuyn xy ra nh th hm n i. l mt gi
chng lnh! iu g xy ra l chuyn c, cho qua!
V ch qun rng Zorba l khch l, l ngi
Macedonia v nu dn Crete chng ta gi cao tay
nh mt ngi khch n x s chng ta, tc l t
chuc ly mt mi nhc ln nht . No, a tay
cho bc y, th mi tht dng cm - v hy n lu
ti, Manolakas. Ta hy cng nhau ung v nng
mt thc xc xch gn kt tnh bn gia chng
ta.
Ti m ngang lng Manolakas v ko ring hn
ra.
- Nn nh l lo ta gi ri, ti th thm. Mt ngi
tr cng trng nh bn khng nn nh mt ngi
vo tui lo.
Manolakas du i mt cht.
- Thi c, hn ni. Xin chiu ng.
Hn bc v pha Zorba v cha bn tay to ln ra.
- No, ng bn Zorba, hn ni. X xa v cho qua
mi chuyn nh, a tay cho ti.
- Anh bn nhai tai ti, mong n mang li cho
397

bn nhiu iu tt lnh! Tay ti y.


H ht tay nhau mnh m, mi lc mt sit cht,
mt nhn mt. Ti s h li sp nh nhau na.
- Bn sit mnh lm, Manolakas, Zorba ni. ng
l mt ngi kin cng v cng ca.
- Tay bn cng rt khe, xem bn c th bp
cht hn khng.
- Thi ri. Ti ku ln. Ta i thi v hy gn kt
tnh bn ca chng ta bng mt chu ru.
Trn ng tr v bi bin, ti i gia hai ngi,
Zorba bn phi ti v Manolakas bn tri.
- Nm nay, ma nhiu ma mng s rt tt y...
ti ni, chuyn sang chuyn khc.
C hai u khng bt chuyn. H vn cn m c.
Ti t hy vng vo hi men. Chng ti ti lu.
- Hoan nghnh bn ti thm t x, ti ni. Zorba,
nng xc xch v kim cht g ung i!
Manolakas ngi xung mt phin trc lu,
Zorba v mt nm cnh kh, nng xc xch v rt
y ba cc ru.
- Chc sc khe! Ti nng cc ni. Chc sc
khe Manolakas! Chc sc khe Zorba! Chm cc
no!
H chm cc, v Manolakas my git xung
t.
- Nu c bao gi ti gi tay nh ng Zorba, th
xin Cha bt mu ti phi nh th ny, hn trnh
trng ni.
Zorba cng lm theo, my git xung t.
398

- Nu ti cn bng chuyn anh nhai tai ti


th cng xin Cha bt mu ti phi nh th ny.
23
Tri va rng, Zorba ngi dy trn ging v
nh thc ti.
- Sp cn ng ? Lo hi.
- C chuyn g vy, Zorba?
- Ti va nm m. Mt gic m tht ng. Ti ng
chng ta sp sa lm mt chuyn du lch u .
Sp nghe nh, sp s tha h m ci. C mt con
tu to bng c mt thnh ph u hi cng ny.
N ko ci chun b ri bn. Th ri ti t trong lng
chy ra kp ln tu v ti mang mt con vt trong
tay. Ti ti tu v ln boong. Thuyn trng chy
n. "V?" - hn qut - "Bao nhiu?" ti hi, rt
trong ti ra mt tp giy bc. - "Mt ngn drachma" "Thi no, nh nh tay ch, tm trm c c
khng?" Ti ni. "Khng, mt ngn" - "Ti ch c tm
trm; ng cm ly"' - "ng mt ngn", hn ni,
"khng km mt xu. Nu khng th xung khi
tu ngay?" Ti m bc. "Ny thuyn trng", ti
ni, "v li ch ca bn thn ng, hy cm ly tm
trm ng ti a ng y, bi v nu khng, ti tnh
dy by gi l ng mt toi y!".
Zorba ci ph ln.
- Con ngi tht l mt c my k l! Lo ng
ngng ni. Ta np y trong n no bnh m, ru,
tht c rau qu, m n pht ra ton nhng ting th
399

400

di, ting ci v mng m. Y nh mt x nghip


vy. Ti dm chc trong u chng ta c mt th
rp chiu phim ni.
t nhin lo nhy ra khi ging.
- Nhng ti sao li c con vt nh? Lo lo u ku
ln. Ti mang theo mt con vt, th ngha l th
no? A! Ti e rng...
Lo khng kp ni ht cu. Mt g a tin ln
mp, tc hoe, ht nh qu s hin hnh, lao vo
lu. G th hng hc.
- Ly Cha ti! B gi ti nghip ang go thy
thuc ht hi! B bo b sp cht n ni ri, chc
chn th... v lng tm cc ng s b cn rt y,
b y ni vy!
Ti cm thy xu h. Trong ni au n v nng
ga, chng ti qun bng ngi bn gi.
- B y ang chu cc hnh, ti nghip, g tc
tip tc huyn thuyn. B y ho rung c qun tr.
Phi, ng kiu ho ca la! Khoc! Khoc! Rung
chuyn c lng xm.
- Im no! Ti ni. ng c a ct v chuyn y!
Ti ly mt mnh giy v vit my dng.
- em bc th ny n bc s v ng c i khi
trc khi anh tn mt thy ng ta phng nga i,
nh. Hiu cha? Thi i ngay i?
G cm ly th, nht vo tht lng v chy i.
Zorba ng dy. Lo lng lng, vi v mc
qun.
- Ch mt cht, ti cng i vi bc, ti ni.
401

- Ti vi lm, lo p v lao ra.


Lt sau, ti cng ln ng vo lng. Khu vn
vng teo ca nng ga ta hng thm ngt.
Mimiko ang ngi thu lu trc nh v nhn trng
trng nh con ch b nh. Nom g gy rc, mt
ngu v hm su trong hc mt. G quay li, trng
thy ti v v mt hn .
- Ch lm g y, Mimiko? Ti hi, a mt nui
tic nhn khu vn. Ti nh ci cm gic nhim mu
ca hai cnh tay m p qun quanh c ti... mt mi
hoa chanh v du nguyt qu. Chng ti khng ni
g. Ti hnh dung thy trong nh chiu chng vng
cp mt en nng chy v hm rng trng lp lnh,
nhn nhn, nh bng l h o ca nng.
- Ti sao ng hi ti th? G gm g. i i. i m
lo vic ca ng.
- Ch mun ht mt iu thuc l khng?
- Ti khng ht thuc na. Cc ng l mt l ln!
Tt c cc ng! Tt c bn cc ng.
G dng li, hn hn, v nh nh tm mt ch
m ngh cha ra.
- ln nh bn . . . khn kip . . . di tr . . . st
nhn . . .
Dng nh cui cng g tm ra ch ng
mnh v thy ngui ngoai. G v tay.
- St nhn! St nhn! St nhn! G la ln, ging
the th. G bt ci. Nhn g, lng ti qun au.
- Ch ni rt ng. Mimiko, ti ni. Ch ni ng.
V ti vi v lng i.
402

Vo ti lng, ti nhn thy gi Anagnosti chng


gy, mm ci nhn hai con bm vng ui nhau
trn m c xun. Gi y, gi ri, khng phi lo
chuyn rung ng v v con, ng c th gi nhn
ngm th gii xung quanh mt cch v t. ng thy
bng ti trn mt t v ngc nhn ln.
- Ngn gi tt lnh no mi sm tinh m a
con n y vy? ng hi.
Nhng chc ng c thy v lo u trn mt ti v
ng ni tip, khng i ti tr li.
- Mau i, con, ng ni. Ta khng dm chc con
n c kp thy b ta cn sng hay khng... ti
nghip!
Ci ging ln dng bao lu nay, bn ng
trung thnh nht ca m, c t gia cn
phng b nh, chon gn ht ch. Trn u ngi
ca k v gi, con vt, c vn ring tn ty ca m,
ci xung vi chic mo xanh, m chp trn mu
vng, i mt c c. N nhn xung b ch n
ang nm rn v nghing ci u gn ging u
ngi sang mt bn, nghe ngng.
Khng, khng phi nhng ting th di nghn
ngo khoi lc rt quen thuc vi n m m thng
tht ra khi lm tnh, cng chng phi ting g gh u
ym ca con b cu mi hay nhng chui ci r
ln. Nhng git m hi lnh gi chy trn mt b
ch n, mi tc nh x gai - khng gi, khng chi dnh bt vo thi dng, nhng cn co git trn
ging, nhng ci con vt mi thy ln u v
403

n bi ri. N mun ku, "Canavaro! Canavaro!"


song ting n tc li trong c hng.
B ch ti nghip ca n ang rn; b khng
ngng a cnh tay ho hon, ru r nhc chn mn
ln; b ngt th. Mt b khng son phn, hai m
sng hp, ngi nng nc mi m hi chua v mi
tht bt u ra.
i giy cao gt mo m, vt ca b th ra
di gm ging, trng m no lng. i giy y
cn khin ngi ta xc ng hn c chnh ch n.
Zorba ngi bn ging, nhn i giy, khng sao
ri mt i c. Lo cn mi ngn nc mt
khi tro ra. Ti bc vo v ngi ng sau Zorba,
nhng lo khng nghe thy.
Ngi n b ti nghip thy kh th; b b
nghn, Zorba vi tay ly mt chic m trang hong
bng hoa hng gi, qut cho b. Bn tay h php
ca lo a ln a xung rt nhanh v vng v,
nh th lo ang c qut cho mt m than m bng
chy ln.
B kinh hi m mt nhn quanh. Cn phng ti
om, b khng nhn thy ai k c Zorba ang qut
cho b bng chic m ci hoa gi.
Xung quanh b, mi th u ti tm v nao lng;
nhng ln hi nc xanh xanh bc ln t mt t,
lun thay i hnh dng, to thnh nhng ci ming
ct nho, nhng bn chn nh mng vut, nhng
i cnh en.
B cm ngp mng tay vo chic gi hoen nc
404

mt, nc di v m hi, ku ln:


- Ti khng mun cht! Ti khng mun cht!
Nhng hai ngi khc mn trong lng nghe
phong thanh tnh trng ca b v va ti ni. H ln
vo phng, ngi xung sn, da lng vo tng.
Con vt trng thy h bng cp mt trn thao lo
v n ni gin, vn c ku ln: "Canav..." nhng
Zorba hung d p tay vo lng, khin n im bt.
Ting ku tuyt vng li vang ln ln na.
- Ti khng mun cht! Ti khng mun cht!
Hai g thanh nin cha mc ru, da rm nng,
th u vo ca, nhn tht k ngi n b m.
Tha mn, hai cu nhy mt vi nhau ri bin mt.
Lt sau, chng ti nghe thy ting cc tc hong
ht v v cnh phnh phch ngoi sn: c ai ang
ui bt g.
Ngi khc mn th nht, b gi Malamatenia,
quay sang ng bn.
- Thm thy chng cha, thm Lenio, thm thy
chng cha? Ci ma i ma kht y, chng vi
vi vng vng, chng sp vn c l g n tht
y. Tt c bn v tch s trong lng t tp ngoi
sn, ch my chc, chng s cp nhn ni ny!
Ri quay sang ging ngi hp hi:
- C cht th cht cho mau i, bn ti i, b st
rut lm bm, hy t trn tht nhanh i cho chng
ti cng c c may nh bn kia.
- Ni cho ng chn l ca Cha, thm Lenio ni
ci ming nh mm mm rm li, m Malamatenia
405

, my thng thanh nin n lm th cng phi. "Nu


my mun n ci g, hy n trm, nu my mun c
ci g, hy nh cp". B m gi ca ti thng bo
ti nh vy. Chng ta ch cn go bi lm khc cho
tht nhanh, v ly vi nm go, t ng v mt ci
xoong, th l chng ta c th cu phc cho hng
hn m. M khng c cha m, cng chng c con
ci, vy th ai s n l g v th ca m? Ai s ung
ru vang ca m? Ai s tha hng tt c nhng
cun ch, lc, ko bnh v hng ha ny? , m
cn ch i ci g mi c ch m Malamatenia?
- Xin Cha tha th cho ti , nhng i l th y. .
. v chnh ti cng mun nht nhnh mt cht nh!
- Ch cht xu, ng c vi v qu nh th, m
Malamatenie va ni va nm ly tay bn. Xin th
tht chnh ti cng ngh vy, nhng hy ch cho m
nhm mt xui tay .
Trong khi , ngi n b hp hi lc tm di
gi nh in. Va cm thy mnh lm nguy, b ta
ly t trong hm ra mt cy thnh gi bng xng
trng bng v nht di gi. Bao nm nay, b b
qun n gia nhng chic o ng rch t, nhng
mnh nhung v gi vn di y hm. Nh th
Cha Jesus l mt phng thuc ch dng vo lc
m nng, ngoi ra thng v dng chng no ta
cn vui chi n, n nhu v lm tnh c.
Cui cng, bn tay m mm ca b tm c cy
thnh gi v b p n vo b ngc m m hi.
- Jesus thn yu, Jesus thn yu ca ti... b say
406

m tht ln, gh cht ngi tnh cui cng vo


ngc.
Nhng li ca b, ln ln ting Php v ting Hy
Lp, rt mng lung nhng y u ym v am m.
Con vt nghe thy ting b. N cm thy ging ni
i khc nh li nhng m di khng ng trc
kia v lp tc si ni ln.
- Canavaro! Canavaro! N ku khn khn nh
con g trng gy khi thy mt tri ln.
Ln ny, Zorba khng tm cch bt n im ting.
Lo nhn ngi n b va khc va hn hnh nh
Cha b ng anh cu rt, trong khi mt v du
dng bt ng lan khp b mt tn ra ca b.
Ca m, gi Anagnosti lng l bc vo, m cm
tay. ng n ch ngi m, ci u v qu xung.
- Tha th cho ti, b thn mn, ng ni, tha th
cho ti v cu Cha tha th cho b. Nu i khi, ti
qu li th ti chng ti ch l l n ng th l . .
. Tha th cho ti .
Nhng con ngi thn thng y gi ang nm
im m trong mt nim an lc khn t v b khng
nghe thy gi Anagnosti ni g. Mi kh au ca b
qua ri, tui gi bt hnh, mi nho bng v iu
ting nghit ng b phi chu ng, nhng chiu
bun, c n ngi tr khc trn ngng ca, an
hoi nhng chic bt- tt len dy. Ngi ph n
Paris thanh lch ny, ngi n b vi nt khu gi
huyn o khin n ng khng sao cng ni, m,
trong thi xun sc, tng tung hng T Cng
407

trn lng v c bn hm i bn sng cho!


Bin xanh bic mu thin thanh, sng lm m
bt trng, nhng pho i vin dng nhn nhy
ni bn cng, c x mu sc php phi trn mi
ct bum. C th ngi thy mi g g quay, mi c
phn trn v nng; hoa qu p lnh ng trong
bt pha-l c mang ti bn tic v nt sm-banh
bt ln ti trn nh.
Nhng b ru en, vng rm, hung v hoa
rm, bn loi nc hoa: vilt, "- clnh", x
hng, hoc hng; cnh ca ca-bin kim loi khp
cht, rm ko kn, n bt sng, maam Hortense
nhm mt li. Tt c cuc i tnh i, tt c cuc i
au kh ca b, i ly Cha Ton nng! Tt c ko
di khng qu mt tch tc...
T lng ngi ny chuyn sang lng ngi khc,
b gh trong vng tay nhng b ng phc thu ch
vng, lun ngn tay vo nhng b ru thm phc.
Tn tui h, b chng nh g hn con vt ca b.
B ch nh c Canavaro v y l ngi tr nht trong
bn v l ci tn duy nht con vt c th pht
m. Nhng tn khc phc tp v kh pht m, do
, b qun hn.
Maam Hortense th di no nut v say m gh
cy thnh gi vo mnh.
- Canavaro ca em, Canavaro yu du ca em,
b th thm trong cn m sng, p cy thnh gi
vo b ngc nho.
- M bt u khng bit mnh ni g na ri, thm
408

Lenio th thm. Chc m va thy thin thn h


mnh v m tht kinh. . . Chng mnh hy ni lng
khn qung v li gn i.
- Sao? Th thm khng s Cha na sao? M
Malamatenia ni. Thm mun chng mnh h ngay
khi m ang cn sng ?
- H, m Malamatenia, thm Lenio kh lu bu,
ng l phi ngh ti ci hm v qun o ca m, ti
mi th m c ngoi ca tim, ti g qu v th
trong sn, th m li bo ti phi ch cho n khi m
th hi cui cng! Khng! n c i trc, tc ng
bo th m!
Va ni m va ng dy v m kia hm hc lm
theo. H ci khn qung en, xa mi tc bc la
tha v nm ly thnh ging.
Thm Lenio ra hiu bng cch tht ra mt ting h
cht cha n lnh xng sng.
- !
Zorba nhy chm ln, tm tc hai b gi v ko
h li li.
- Ngm ming li, qu gi! Lo qut. Cc
ngi khng thy b y cn sng ? Qu tha ma
bt cc ngi!
- Lo gi ngu ngc! M Malamatenia lu bu cht
khn li. Khng bit lo u nhy ra ph m,
in!
Maam Hortense, ng n gi lm ni trun
chuyn, nghe thy ting ku chi tai bn cnh
ging, o tng ngt ngo ca b tan v; c
409

hm chm, tr quay, sm- banh v nhng b ru xc


nc hoa bin mt, b ri tr li ging lm chung
hi hm, ni tn cng th gii. B c nhm dy nh
nh chy trn, nhng li ng vt ra v kh ku ai
on.
- Ti khng mun cht! Ti khng mun...
Zorba ci v pha trc v a bn tay to ln y
chai so kh t ln trn b, gt nhng s tc bt
trn mt, cp mt chim ca lo y l.
- Bnh tnh, em thn yu, bnh tnh, lo th thm.
Anh y, anh l Zorba y. ng s.
V th l o tng vt tr li nh mt con bm
khng l mu xanh nc bin xe cnh ph khp
ging. Ngi n b hp hi nm ly bn tay h
php ca Zorba, t t dang cnh tay qung ly c
lo khi lo ci xung. Mi b mp my.
- Canavaro ca em, Canavaro yu du ca em...
Cy thnh gi tut khi gi, ri xung sn v v
thnh nhiu mnh nh. Mt ging n ng vang ln
ngoi sn.
- No! B g vo ni i, nc si ri!
Ti ngi trong gc phng v thnh thong li tro
nc mt. i l th, ti ngh - nhiu mu, nhiu v,
tp nham, h hng, i bi... tn nhn. m nng
dn Crete th s ny vy quanh ngi ca k v gi
t u kia th gii tri git sang v nhn b ta cht
vi mt nim hoan lc phi nhn, nh th b khng
phi l mt con ngi vy. Nh th mt con chim
x l to ng bng ri t trn tri xung, gy cnh
410

v mi ngi t tp trn b bin cnh lng


xem n cht. Mt con cng gi, mt con mo angora
gi , mt con hi cu gi m. . .
Zorba kh khng g tay maam Hortense ra khi
c mnh v ng dy, mt trng bch. Lo ly mu
bn tay lau nc mt, nhn ngi bnh, nhng
chng trng thy g. Lo li gii mt v kp nhn
thy i chn sng ph bt lc ca b ng nguy
trn ging v ci ming mo xch i v kinh hi. B
vt mnh mt ln, hai ln, chn mn tut xung sn
l c ngi b, mnh trn y m hi, sng ph,
xanh xao vng vt. B tht ln mt ting the th chi
tai nh con g b ct tit, ri nm bt ng, mt m
thao lo, kinh hong v n khng hn.
Con vt nhy xung y cng, bu ly nan lng,
nhn Zorba a bn tay to ln ra vut mt cho b
ch n mt cch du dng u ym khn t xit.
- Nhanh ln, tt c cc ngi! M y i ri! Hai b
khc mn va ku eo o va nho ti ging. H
h ln mt ting di, lc l ngi ti lui, nm tay li
m ngc thm thp. Dn d, ng tc chao o
su thm, n iu ny to nn ni h mt trng
thi thi min nh, nhng au bun xa ca chnh
h trn ngp tm tr nh thuc c, tri tim m rng
v bi iu ca tro tun.
"Lng t khng phi ch nm thch hp vi
ngi. . ."

411

Zorba ra ngoi sn. Lo mun khc nhng li xu


h trc mt ph n. Ti nh c ln lo ni vi
ti:
"Khc trc mt n ng th ti ch xu h. Gia
n ng vi nhau, c mt s thng nht no ,
phi khng? khng phi l iu g nhc nh.
Nhng trc mt ph n, mt anh n ng bao gi
cng phi chng t l mnh can trng. Bi v nu
ta cng khc st mt th nhng k ti nghip kia
s ra sao? S i t thi!"
H ly ru vang tm cho maam Hortense: b
gi khm lim m hm ly qun o sch thay cho
b, gii ln ngi b mt chai nc thm Cologne.
T nhng khu vn gn , rui nhng bay ti
trng vo l mi, quanh mt v trn mp b.
Hong hn xung. Bu tri pha ty m mt v
p thanh bnh. Nhng ng my hng, xp nh vi
ng vin vng ng, t t tri ngang vm tri
chiu tm sm, lc trng nh nhng con tu, khi
ging n thin nga, lt sau la ta mt by qui
vt huyn hoc lm bng bng mc v la x. Qua
hng lau sy trong sn, nh ln thp thong nhng
lp sng bin rp rn.
Hai con qu bo t mt cy v gn y bay xung
v i ti i lui trong sn. Zorba cu tit nht mt hn
si, ui chng bay i. Gc sn ng kia, bn u
trm ui cp ang chun b mt ba tic linh
nh. Chng mang ci bn ln trong bp ra, sc
so tm bnh m, bt a v dao da. Chng li
412

di hm ln mt h ru, luc my con g trong


ni. Gi y, i meo v vui sng, chng chm
cc v n ung rt ngon lnh.
- Cu cha cu ri linh hn m! V tha th cho
m, bt k mi vic m lm.
- Cu cho tt c cc tnh nhn ca m tr thnh
thin thn v ch linh hn m v tri!
- Th nhn lo gi Zorba m coi, Manolakas ni.
Lo ang nm ui qu! Gi y lo tr thnh
ng ga; ta hy ngh lo nng cc tng nh m
mi ca lo! , Zorba! Li tham gia vi bn ny i,
ng bo!
Zorba quay li. Lo trng thy bn tic y,
nhng con g bc hi nghi ngt trn a, ru lng
lnh trong cc, nhng g lc lng da rm nng
ngi vui v, khn qung c cht ln u, trn y
sc thanh xun.
"Zorba, Zorba?" lo lm bm. "Hy vng vng!
y l lc mi phi chng t ct cch ca mnh".
Lo n ch h, cm ly ung mt hi, ri ly th
hai, th ba v n mt chic cng g. H hi chuyn
lo, nhng lo khng tr li. Lo n ung nhanh,
nhm nhom ngu nghin tng ming to tng,
tng hp di, v lng l. Lo khng ngng lic nhn
v pha cn phng ni Bouboulina nm v lng
nghe khc iu ca vng ra qua ca s m rng. Thi
thong, bn lm khc dng li v ngi ta nghe
thy ting qut tho nh th n ra mt cuc ci ln,
ting m, ng t bup-ph v rng hm rm rm
413

v ting chn gim nhanh, nng n nh ang nh


nhau. Ri khc iu ca li tip tc, n iu, gieo
ni tuyt vng - mt m thanh lao xao nh nh nh
ting ong bay.
Hai m gi chy i chy li trong phng thi hi
va ht va ro rit lc li mi x xnh. H m mt
t bup-ph thy my chic tha nh, cht ng,
mt hp c ph v mt hp loukoum (1). Thm Lenio
v ly v x phn c ph v loukoum. M
Malamatenia ginh phn ng v tha. Tuy nhin
m cng nhn ly hai chic loukoum b tt vo mm
v trong mt lc, bi iu ca m nght ting m
qua thi ko mm.
"Cu cho hoa ma xung ngi v to ri vo
lng ngi. . . "
Hai m gi khc ln vo phng, nho ti ci hm,
thc tay vo v my chic mi soa nh, vi ba chic
khn bng, ba i tt la, mt ci nt tt v nht vo
trong o lt, ri quay v pha t thi lm du thnh
gi.
Trng thy hai m kia n cp trong hm, m
Malamatenia ni tam bnh.
- Thm c tip tc, c ht tip i, ti tr li ngay
thi!
1

Loi ko thm Th Nh K.

414

M ht to vi thm Lenio v cng vc u vo


hm .
Nhng mu xa-tanh c, mt ci o di kiu c
mu hoa c, nhng thic dp xng-an c l s, mt
ci qut giy, mt chic d mi mu thm v tn
di y, mt ci m thy s c ba ngnh. Mt
mn qu do ai tng Bouboulina t lu. nh mt
mnh, i khi b thng em ra i v trang trng
ngm mnh trong gng. C ai li gn ca. My m
gi chun ra, trong khi thm Lenio mt ln na bu
ly ging ngi tht, on va m ngc va a.
" v nhng a hoa cm chng thm quanh
c ngi..."
Zorba vo, nhn ngi n b va t trn, lc ny
nm im, bnh yn, vng kh v ph y rui, hai tay
khoanh li, c eo mt di bng nhung nh.
"Mt nm t", lo ngh thm, "mt nm t bit
i bit ci ni, bit hn ht. Mt cc bn khc
bng nc mt ngi. V by gi ra sao?... Ma qu
no mang chng ta ti trn gian v ma qu no bt
chng ta i?" Lo nh nc ming v ngi xung.
Ngoi sn, thanh nin ang vo v tr khiu v.
G chi n lia c khi, Fanurio, cui cng
n. H dp bn sang bn, dn sch cc can du
parafm, chu tm, r qun o, ly ch nhy.
Cc hng mc xut hin: bc Anagnosti vi cy
can di u un cong, o s-mi trng thng.
415

Kondomanolio bo c ch v nhp bn; v hng s


vi mt ng ng ng mc dt tht lng v mt
qun bt mu xanh ci mang tai. Mavrandoni khng
c mt, lo vo trong ni sng nh mt k ngoi
vng php lut.
- Rt vui mng c gp cc con! Bc Anagnosti
ni, gi tay ln cho. Rt mng thy cc con vui v!
Cu Cha ban phc lnh cho tt c cc con!
Nhng ng c la... cc con khng nn la. Ngi
cht c th nghe, nn nh vy, ngi cht c th
nghe thy .
Kondomanolio gii thch.
- Chng ta n lit k ti sn ca ngi cht
chia cho ngi ngho. Cc con n ung no say,
th l ri. ng c v vt sch trn! Liu y! Lo vung gy ln khng, e da.
ng sau ba b lo, hin ra mt t ph n rch
ri, u tc xa xc, chn t. Mi ngi cp
mt ci b khng v eo mt ci gi trn lng. H
len ln i vo, tng bc mt, lng l.
Bc Anagnosti quay li, trng thy h v ng
ng ni gin.
- Quay lui ngay, l Di gan thi thy! Sao? nh
cn qut h? Chng ta s lit k tt c, tng th
mt, ri s em chia tht cng bng hp l cho
ngi ngho. C quay lui khng th bo!
V hng s rt ng mc di khi tht lng, gi
mt t giy kh ln v tin n ch ca hng, bt
u cuc lit k.
416

Nhng ng lc y, mt ting ng inh tai vang


ln nh c ai nn vo thng st ty, nh th nhng
hm cun bng ang ri v cc tch chm nhau v
long xong. V trong bp, rm rm ting xong
cho, bt a v dao da.
Lo Kondomanolio lao ti, tay vung gy. Nhng
lo lm g c? B gi, n ng, tr con o o qua
ca ra vo, phc qua ca s, hng ro, nhy t ban
cng xung, chp c ci g ly ci y - xoong,
cho, nm, th... Mt s tho c ca ln hoc ca
s khi bn l v vc trn lng. Mimiko ly i giy
cao gt, buc vo nhau bng mt si dy eo c nh th maam Hortense ci ln vai g m ra i,
nhng ch trng thy i giy ca b.
ng hng s cau my, dt ng mc tr li tht
lng, gp t giy trng vn trinh nguyn, ri khng
mt li v vi ci v b xc phm su sc n phm
gi, bc qua ngng ca, i thng.
Bc gi Anagnosti ti nghip chy lng xng, va
qut tho, va van xin mi ngi dng tay, va
vung gy da h.
- Tht nhc nh! Tht nhc nh! Ngi cht c
th nghe thy cc ngi y, nn nh vy!
- Chu c phi i gi linh mc n khng? Mimiko
hi.
- Linh mc no, ngu! Kondomanolio gin d
ni. M l dn Ph-lng-xa, my khng bao gi
thy m lm du nh th no ? Bng bn ngn
tay. . . nh th ny ny... qun v o? Thi, em
417

chn m i, cho m khi xng mi hi thi nhc c


chng ta v lm nhim c c lng!
- B y bt u y i, xin th trc thnh
gi!
Mimiko va ni va lm du.
Bc Anagnosti, tin ch trong lng, lc ci u tao
nh.
- Th th c g l l, ngc? S thc l con
ngi t khi ra i y di b m ta khng trng
thy y thi. Khi chng thy ngi ta bt u bc
mi hi thi, chng mi t trong l b ra - con no
con ny trng hu, trng hu nh b ph-mt y!
Nhng ngi sao u tin xut hin, l lng trn
khng, rung rinh nh nhng ci chung bc nh,
khp tri m y chung ngn.
Zorba h con vt cng chic lng ca n treo trn
u ngi cht xung. Con chim m ci thu mnh
trong mt gc, khip m; n tr mt nhn nhng
chng hiu g ht. N rc u vo cnh v co rm v
s hi.
Lc Zorba g lng xung, con vt rn mnh ln,
nh ni, nhng Zorba gi tay chn li.
- Im! Lo th thm, ging d dnh, im nh! i vi
ta.
Zorba ci nhn mt ngi n b qu c hi lu,
c hng kh se v nghn li.
Lo rp mnh xung nh nh hn b, nhng km
li.
i thi, ly Cha! Lo lm bm. Lo xch lng vt
418

ra sn. Trng thy ti, lo tin li.


- Ta i lun thi... lo nm cnh tay ti ni nh.
Lo c v bnh tnh, nhng mi lo run ln.
- Tt c chng ta ri cng s i con ng y. . .
ti ni vi lo.
- Tht l mt iu an i ln lao! Lo ni, ging ma
mai. Ta v i.
- Khoan mt lt, ti ni. H sp em b y i.
Chng ta phi ch v liu xem. . . Bc khng th
nn li mt pht sao?
- Thi c... lo p, ging nghn ngo. Lo t
lng xung v khoanh tay li.
T phng ngi cht, bc Anagnosti v
Kondomanolio, u trn, bc ra v lm du. Theo
sau h l bn trong s nhng ngi khiu v, vi
nhng bng hng thng T cn ci mang tai,
hoan h, ng ng say, mi ngi mt gc khing
tm cnh ca trn t thi hi ngi n b qu
c. Tip n g chi n lia, khong chc ngi
n ng chnh chong hi men v nm su ph n,
mi m cm mt ci xoong hoc mt ci gh.
Mimiko i sau cng vi i giy cao gt vt
eo c.
- St nhn! St nhn! St nhn! G vui v ku.
Mt ngn gi nng, m ni ln v sng bin p
dn. G chi n lia nng v - ging g ti mt
vang ln va hn hoan va chm bim trong m
nng m.
" i vng dng, sao vi v ln v ty . . .
419

- i thi, Zorba ni, th l xong.

420

24
Chng ti lng l i qua nhng ng lng nh
hp. Cc nh khng n la bng sm en trong
m. u y, mt con ch sa hoang v mt con
b th di. T ng xa, vng theo gi n chng ti
ting lanh tanh vui nhn ca nhng ci lc lc n
lia, nhn nhy nhng tia nc nghch ngm ca vi
phun.
- Zorba, ti ni ph v im lng nng n, c
phi gi nam khng nh?
Nhng Zorba vn bc tip ng trc, khng
tr li, tay xch lng vt nh cy n lng. n bi
bin, lo quay li hi:
- Sp c i khng?
- Khng, Zorba .
- Sp c bun ng khng?
- Khng.
- Ti cng th. Ta ngi trn bi si mt lt chng?
Ti c iu mun hi sp.
C hai chng ti u mt nhng khng ai mun
ng. Chng ti khng nh lng mt ni chua xt
ca nhng gi qua v ng lc ny, i vi chng ti
ta nh chy trn trong gi pht him ngho. Cho
nn chng ti xu h khng dm i nm.
Chng ti ngi bn b bin. Zorba t lng vt
gia hai u gi v im lng mt lc. Mt chm sao
d s t sau tri ni l ra trn bu tri, mt con qui
421

vt v s mt, ui xon trn c. Thnh thong mt


v sao tch ra v rng xung .
Zorba nhn tri, ming h hc trong mt trng thi
ngy ngt nh th ln u tin nhn thy vy.
- Khng bit trn y ra th no nh? Lo lm bm.
Mt lt sau lo quyt nh ni:
- Sp c th ni cho ti bit mi s ny ngha l g
khng? Ging lo nghe su thm v khn thit trong
m nng. Ai to ra chng? Ti sao? V nht l n y ging Zorba run ln v gin d v s hi ti sao ngi ta phi cht?
- Ti khng bit Zorba , ti tr li, lng nhng
xu h nh th c ngi hi iu n gin nht,
iu ch yu nht m mnh cng khng gii thch
c.
- Sp khng bit? Zorba trn mt ngc nhin
ging ht v mt lo vo ci m ti th tht l mnh
khng bit nhy.
Lo im lng mt lt ri t nhin la tong ln:
- Vy th tt c nhng quyn sch cht tit ng
c ch li g? Ti sao ng li c nhng th y?
Nu chng khng ni v ci iu y th cn ni ci
g?
- V s lng tng ca loi ngi khng gii p
c cu hi bc va t ra vi ti, Zorba .
- , tri pht s lng tng ca h. Lo ku ln,
tc ti gim chn xung t.
Nhng ting ng lm con vt git mnh.
- Canavaro. Canavaro. N ku nh cu cu.
422

- Cm. My na. Zorba qut, nm tay m vo


ci lng.
Lo quay li pha ti.
- Ti mun sp ni cho ti hay chng ta t u ti
v ri chng ta i u. Sut bao nm rng r tiu
hao sc lc v nhng cun hc th ma thut, chc
sp phi ngn ti nm chc tn giy ch khng
t. M ng rt ra c ci g?
Ging lo kh no xt xa n ni lng ti qun
au.
i ti xit bao mun c th tr li lo.
Trong thm tm, ti cm thy rng nh cao nht
con ngi c th t ti khng phi l kin thc,
hay c hnh, cng chng phi Thin Tm hay
Chin Thng, m l mt ci g cn v i hn, anh
hng hn v tuyt vng hn: ni kinh s Thing
Ling.
- Sp khng tr li c ? Zorba lo u hi.
Ti c ni cho ngi bn ng hnh ca mnh
hiu ngha ca ni "Kinh S Thing Ling" nh ti
quan nim.
- Chng ta l nhng u trng nh b, nhng u
trng b t to trn chic l nh nhoi ca mt ci cy
cc ln.
Chic l nh y l tri t. Cc l khc l nhng v
sao bc vn thy chuyn vn trong m. Chng ta
d dm i trn chic l nh y, lo lng xem xt n
tht k lng. Chng ta ngh n xem n thm tho
hay hi thi. Chng ta nm th n v thy n c.
423

Chng ta nn ln n v n ku nh mt vt sng.
Mt s - nhng ngi dng cm nht - ra ti tn
mp l. T im y, chng ta vn mnh ra, nhn
chm chm vo cnh hn mang. Chng ta run s.
Chng ta on c mt vc thm hi hng nm m
di chng ta. Xa xa, vng ti chng ta ting lao
xao nhng chic l khc ca ci cy v i, chng ta
cm thy nha t r dng ln ti chic l ca chng
ta v tim chng ta n nang ln. Ci mnh nh vy
trn ci vc thm khng khip vi tt c th xc v
tm hn, chng ta run ln kinh hong. T lc
khi u...
Ti dng li. Ti nh ni: T lc , khi u thi
ca, song chc Zorba khng hiu. Ti dng bt.
- Khi u ci g? Zorba hi, ging lo u. Ti sao,
sp dng li?
- Khi u nguy c ln, Zorba . Ngi chong
vng, m sng, k hong s, h c tm mt li gii
p trn an lng mnh v tht ln: Thng .
Li c nhng k khc, t mp l, bnh tnh v dng
cm nhn xung vc m rng: Ti thch th.
Zorba suy ngh hi lu. Lo cng c c hiu cho
ra.
- Sp bit y, cui cng lo ni, ti lun ngh n
ci cht tng giy tng pht. Ti nhn thng vo n
m khng h s hi. Nhng khng bao gi, khng
bao gi ti ni ti thch n. Khng, ti khng thch
n t no c. Ti khng ng.
Lo im lng, nhng ch mt thong li bng ln.
424

- Khng, ti khng thuc loi cha c ra cho Thn


Cht nh mt con cu m rng: Xin ngi lm n ct
c ti i Thn Cht, ti mun ln thng Thin ng.
Ti nghe Zorba ni m lng bi ri. Bc hin nhn
no dy mn sn sng lm nhng g lut
php ra lnh phi lm. V phi tun theo s cn
thit, bin ci tt yu thnh mt iu c thc hin
mt cch t nguyn? c l l cch duy nht
a con ngi i n gii thot. Mt cch thm bi,
nhng khng c con ng no khc.
Nhng cn s ni lon th sao? phi chng l
phn ng kiu hnh mang tnh cht ng Ki st ca
loi ngi ph hp vi quy lut bn trong ca tm
hn, ph nhn tt c nhng g ang hin hu v
to ra mt th gii mi theo quy lut ca tri tim
mnh, ngc vi quy lut phi nhn ca t nhin mt th gii trong sng hn, tt hn v o c hn
th gii hin ti?
Zorba nhn ti, thy ti khng cn g ni vi lo
na, cm ci lng tht kh khng khi lm con
vt thc gic, t n cnh u mnh v nm dui di
trn lp si:
- Chc sp ng ngon, lo ni. Th l .
Mt cn gi nam mnh t Chu Phi thi n. lm
rau qu cng nhng b ngc ngi Crete cng
mng v ln ln. Ti cm thy cn gi y trn trn,
mi v c, v nh mt tri cy, c ti cng n rng
rc. Ti khng ng c v cng khng mun ng.
Ti chng ngh ngi g ht. Ch cm thy mt ci g,
425

mt ngi no ang trng thnh trong ti gia


m nng. Ti tnh to sng qua mt kinh nghim
rt i k l: ti trng thy bn thn mnh thay i.
Mt iu vn ch thng xy ra ni su thm ti
tm nht trong lng ta, ln ny ang din ra gia
thanh thin bch nht ngay trc mt ti. Thu mnh
bn b bin, ti quan st din bin ca php l y.
Sao m dn, tri sng dn v trn nn sng y,
ni non, cy ci v chim hi u hin ra nh nhng
nt phc ha thanh nh bng mc.
Rng ng.
My ngy tri qua. La chn v nhng bng
nng on xung di trng lng ca ht. Trn
rng -liu, ve su ca vo khng kh v cn trng
lp long bay vo vo trong nh nng thiu t. Hi
nc t bin bc ln.
Sng sng, Zorba lng l i vo ni t tinh m.
Cng vic t dy cp sp kt thc. Cc ct u
vo y, cp cng xong v cc rng rc gn
chc. Sm ti Zorba i lm v, mt l. Lo nhm
la, lm ba v chng ti n ti. Chng ti thn
trng trnh nh thc nhng con qu ang ng
trong chng ti - ci cht v ni s. Chng ti tuyt
i khng ni chuyn v nng ga, hoc maam
Hortense, hoc Thng . Ch lng l nhn ra bin
m m.
V Zorba mt mc im lng, nhng cu hi vnh
cu nhng ho huyn li mt ln na ni dy trong
ti. Mt ln na, ngc ti li trn y kh au. Ci
426

th gii ny l g? Ti t hi. Mc ch ca n l g
v bng cch no chng ta c th gp phn t ti
mc ch trong cuc i ph du ca chng ta?
Mc ch ca con ngi v vt cht l to ra nim
vui, theo Zorba - nhng ngi khc th bo l: to ra
tinh thn, song chung quy vn l th, trn mt bnh
din khc. Nhng ti sao? Nhm mc tiu no? V
khi th xc tiu tan th ci ta thng gi l linh hn
c cn li cht g khng? Hay chng st li g? V
phi chng kht vng khn ngui ca chng ta
hng ti bt t bt ngun khng phi t s vic l
chng ta bt t, m t thc t l trong cuc i
ngn ty gang ca chng ta, chng ta phc v cho
mt ci g bt t.
Mt hm, ti tr dy, tm ra v dng nh t
cng va mi dy v ty trn. N rc r ta h mi
c to sinh. Ti i vo lng. Bn tri ti, bin mu
xanh chm lng t, bn phi xa xa, lp lnh nhng
cnh ng la m nh mt o qun vung hng
ngn li gio ng vng. Ti i ngang Cy V Tnh
Nng ph y l xanh rn v nhng qu v b
xu, hi h vt qua khu vn nh nng ga tht
nhanh, thm ch khng quay u li v vo lng. L
qun nh gi y vng ngt, hoang ph. Ca ra vo
v ca s mt tiu, ch tha h ra vo sn thoi mi,
cc bung trng khng. Trong phng lm chung ca
ngi qu c, ging, hm, bn gh b cp sch,
cn st c mt chic giy muyn rch t, vt gt vi
mt bp tua , nm gc phng. N vn mt mc
427

trung thnh gi nguyn hnh dng bn chn b ch.


Chic giy muyn khn kh y, giu tnh thng hn
lng d con ngi, vn cha qun bn chn thn
yu b bc i.
Ti v mun, Zorba nhm la v chun b nu
n. Va ngc mt ln cho ti, lo bit ngay ti
u. Lo cau my. Sau nhiu ngy nn lng, ti
nay lo m lng v ln ting.
- Mi ln ti c chuyn au kh, sp , lo ni
nh thanh minh, tim ti v toc ra lm i.
Nhng n y so v chng cht vt thng, nn
thot ci n li t hn li v chng thy vt thng
u na. Khp ngi ti l nhng vt thng
thnh so, chnh v th m ti gan l nh vy.
- Bc sm qun Bouboulina ti nghip, Zorba,
ti ni bng mt ging c phn th bo i vi tnh
cch ti.
Zorba chm nc, ct cao ging:
- ng mi, k hoch mi, lo ni to. Ti thi
hn khng ngh n nhng g xy ra hm qua v
thi t hi mnh nhng g s xy n ngy mai. iu
ti quan tm l ci g ang xy ra hm nay, gi pht
ny. Ti ni: - My ang lm g , Zorba? - Tao
ng - c, ng cho ngon i. - My ang lm g
Zorba? - Tao lm vic. - , hy lm cho ra tr nh. My ang lm g , Zorba? - Tao ang hn mt
ngi n b. - , hy hn cho say m, Zorba. V
qun ht mi th ngoi ci iu my ang lm,
khng c g khc trn i ngoi my v nng.
428

C tip tc i.
Lt sau, lo ni tip:
- Khi Bouboulina cn sng, sp bit y, khng
mt th Canavaro no em li cho m nhiu khoi
lc bng ti, lo Zorba bn gi rch ny. Sp c
mun bit ti sao khng? V tt c cc Canavaro
trn th gii, trong khi hn ht m, vn ngh n hm
i ca h, n c vua, n o Crete, n qun
hm cng hun chng, hoc n v con h.
Nhng ti thng qun ht mi th khc v m bit
th. V ti xin ni vi sp, ngi bn uyn bc ca
ti, i vi mt ngi n b, khng c g sung
sng hn th. Mt ngi n b ch thc - sp
nghe k nh, ti hy vng iu ny s gip ch cho
sp - sung sng v lc th mnh ban pht hn l v
lc th nng nhn c t ngi n ng.
Lo ci xung b thm ci vo bp v im lng.
Ti nhn lo lng rt sung sng. Ti cm thy
nhng giy pht trn b bin hoang vng ny tht
gin d nhng giu gi tr nhn bn su sc. V ba
n mi bui ti ca chng ti ging nh ci mn
ninh m cnh thy th thng lm khi tt vo mt
bi bin vng no - gm c, s huyt, hnh v rt
nhiu ht tiu, n ngon hn bt c mn no v b
dng tinh thn con ngi khng g snh kp. Ti
y, ni cui t cng tri ny, chng ti ging nh
hai k b nn m tu.
- Ngy kia, ng dy ca chng ta bt u hot
ng, Zorba ni, theo ui dng suy ngh. Ti khng
429

i trn mt t na, ti l mt sinh vt trn khng.


Ti nh cm thy nhng con rng rc trn vai ti.
- Bc c nh ci mi bc th tim n Piracus
cho ti cn cu khng? Ti hi. Bc bo bc bit
nu nhng mn xp tuyt vi - v li l mn n
ti thch nht. Lm sao bc bit?
Zorba lc u, hi c v giu ct.
- Ti bit ni sao y sp? T nhin iu ny
ra trong c ti nh vy. Ci cch sp ngi trong gc
tim c ph trm lng, d dt, cm ci trn cun
sch mp vng y ti khng hiu ti sao ti cm
thy sp thch xp, c th thi. T nhin iu n
trong c ti, khng hiu c. Lo t ngt dng li
v chi u v pha trc lng nghe.
- Im nh. Lo ni. C ai ang n.
Chng ti nghe thy nhng ting chn bc
nhanh v ting th nng n ca mt ngi ang
chy. t nhin, trong nh la chp chn hin ra
mt tu s mc chic o di rch, u trn, ru
hoe vi mt b ria nh, ngi sc mi du parafin.
- A, cho cha Zaharia. Zorba ku ln. C chuyn
g m cha ht h ht hi nh vy?
Tu s qu xung sn gn ng la. Cm ng ta
run ln.
Zorba ci xung ng ta v nhy mt.
- Phi, tu s tr li.
- Hoan h ng thy tu! Zorba ku ln. By gi th
chc chn cha s c ln Thin ng khng trt i
u c. V cha s c mt can du parafin trong
430

tay khi cha bc vo.


- A men, tu s kh ni, tay lm du thnh gi.
- S th din bin ra sao? Lc no? No, k cho
chng ti nghe.
- Ti thy thng ng thin s Michael, o hu
Canavaro . Ngi ra lnh cho ti. u ui th
ny, ti ang tc x u trong bp. Cc tu s i
c kinh chiu c, cn tr tri mt mnh ti. Ca
ng cht. Tch lng hon ton. Ti nghe ting chim
ht bn ngoi, nghe nh ting thin thn. Ti sa
son xong mi th ch cn c vic ch. Ti mua
mt can du parafin, giu trong miu ng ngha
a, ngay di bn th thng ng thin s
Michael ban phc cho. Th, chiu hm qua, ti
ngi tc x u, lan man ngh n Thin ng. Ti
t nh: Ly c Cha Jesus, con cng xng ng
nc Thin ng v con sn sng ngi tc x
u i i trong bp ca Thin ng. Ti ngh th
v nc mt chy gin gia trn mt. Thnh lnh ti
nghe thy ting p cnh trn u. Ti hiu ra v ci
u, s run ln. Th ri ti nghe thy mt ting ni:
"Zaharia ngng u ln ng s, Nhng ti run qu,
n ni ng ln ra t. "Ngng ln, Zaharia." Ci
ging li ni. Ti ngng u ln v trng thy.
Ca m toang v ng trn ngng ca l thng
ng thin s ng nh hnh v trn cc canh ca
thnh ng ca tu vin, y chang, cnh en, dp
v ho quang vng ng quanh u, c iu thay v
thanh gm, tay ngi cm mt ngn uc ang
431

chy. "Cho Zaharia", ngi ni - "Con l ti t ca


Cha", ti p. "Ngi sai bo g ?" - "Hy cm ly
cy uc rc la ny v c th Thng s ph
tr ngi ". Ti gi tay ra v cm thy bng rt c
hai lng bn tay. Nhng thng ng thin s
bin mt. Ti ch trng thy mt vt la trn bu tri
nh mt v sao sa.
Tu s lau m hi trn mt. Sc din ng ta nht
nht, rng va vo nhau lp cp nh ln cn st.
- Sao th? Zorba ni. Trn tnh li, Zaharia. Ri
sao na?
ng lc y cc tu s c kinh chiu xong, gii
tn i vo phng n. Trong khi i qua, lo tu vin
trng ti nh mt con ch , lm tt c cc tu s
ci r . Ti chng ni g. Sau khi thng ng
thin s ging, khng kh vn cn phng pht mi
lu hunh nhng chng ai thy. "Zaharia", Cha
thu ngn ni, "khng n ?" Ti vn ngm ming. "Y
dng thc n ca thin thn l ri", lo k dm
Demetrios ni. C l tu s li ci m ln. Th l ti
bn ng dy i ra ngha a. Ti ph phc trc
thng ng thin s. . . Hng gi lin ti cm thy
chn ngi nng trn c ti. Thi gian qua nhanh
nh chp, t hn gi khc v th k s tri qua nh
vy trn Thin ng. na m. Vn vt im lm.
Cc tu s i ng. Ti ng dy, lm du v hn
chn thng ng thin s. " ngi s c thc
hin", ti ni. Ti nhc chic can du parafin, m
np v i khi. Trc , ti n y gi trong o
432

tu s ti ang mc.
"m ti en nh mc. Trng cha ln. Tu vin
ti mt, mt mng nh a ngc. Ti vo trong sn,
leo cc bc thm vo n khu ca tu vin trng.
Ti ti du ln ca ra vo, cc ca s v tng.
Ti chy n phng Demetrios. y, ti ti du
ln khp cc phng v dc theo ci hnh lang g
rng ln - ng nh ng dn ti.
Ri ti vo trong gio ng thp mt cy nn t
cy n trc tng Cha Cu Th v bt u khai
ha."
Lc ny, tu s hn hn th khng ra hi v dng
li.
Mt ng ta rc ln mt nh la bn trong.
- T n Cha. ng ta go ln, tay lm du thnh
gi. T n Cha. Trong pht chc, c tu vin chy
ng ng. La a ngc. Ti ht ht c ging ri
cm u cm c chy. Ti chy hoi chy hy v
nghe thy chung rung cng l tu s la tht. . . v ti
chy mit, chy mit. . . Sng ra, ti trn trong rng.
Ti run cm cp. Mt tri ln v ti nghe thy bn tu
s xc xo khp rng tm ti. Nhng Thng
ging xung mt mn sng che cho ti nn
chng khng nhn thy ti. Vo khong chp ti, ti
nghe thy mt ting ni: "Hy xung m bin. i i."
- "Xin thng ng thin s hy dt dn con, xin
hy dt dn con". Ti ku ln v ct bc i. Ti
chng bit mnh i li no nhng c thng ng
thin s dn ng, lc bng mt nh chp, khi
433

bng mt con chim en trong hng cy hoc mt vt


ng xung ni. V ti dc ht sc chy theo ngi,
t tt c lng tin vo ngi. V ngi tht qung i
bit bao, nh ng thy y. Ti tm thy ng,
Canavaro. Ti thot.
Zorba khng ni mt li, nhng mt lo ngoc ra
mt n ci rng y nhc cm, t khe ming n
mang tai la lng l.
Ba n ti chun b xong v lo nhc ni
xung khi hp.
- Zaharia, lo hi, thc n ca thin thn l g?
- L tinh thn, tu s va tr li va lm du.
- Tinh thn ? Ni cch khc tc l rng tuch
chng c g? Ci u c nui sng c ngi,
li y n cht bnh m vi cht t xp c v vi
ming tht, ri cha s cm thy mnh li l mnh. Cha
lm mt vic tt. n i.
- Ti khng i, tu s ni.
- Zaharia khng i. nhng cn Joseph th sao?
Hn cng khng i ?
Tu s ni kh nh th bc l mt iu tuyt mt.
- Joseph b thiu chy ri, ph thui ci linh hn
hn, chy thui ri. i n Cha.
- Chy thui? Zorba ku ln vi mt ting ci.
Nh th no? Bao gi? Cha c trng thy hn chy
khng?
- o hu Canavaro, hn chy ngay ci lc ti
thp nn bng la cy n trc tng Cha
Jesus. Ti thy tn mt hn ti ra khi ming ti nh
434

mt di bng en vi nhng ch la. Ngn la nn


ngom ly hn v hn qun qui nh mt con rn,
nhng ri b thiu chy ra tro. Tht nh c ngi.
Ti cm thy nh mnh vo Thin ng ri.
ng ta ng dy khi bp la, ni ng ra ngi co
ro t ny n gi.
- Ti s ra ng bn b bin, ti c lnh phi
lm th.
ng ta bc i dc theo m nc v bin vo
trong m en.
- Bc phi chu trch nhim v ng ta , Zorba,
ti ni. Nu cnh tu s tm thy ng ta th ng ta i
i.
- H s khng tm thy hn u, sp ng lo. Ci
loi tr chi ny, ti bit qu i ri: sng sm mai,
ti s co ru cho hn ta, biu hn my b qun o
ra dng con ngi tht s v a hn xung mt
con tu. Sp khi phi lo cho hn, ch b. Mn ninh
c ngon khng? Hy n bnh m cho khoi ci l
ming v ng bn c v mi ci khc.
Zorba n ung rt ngon lnh v lau ria mp. Lc
ny lo ang mun tr chuyn.
- Sp c thy khng? Lo ni. Con qu trong
hn cht. V by gi, hn m rng rut, ti
nghip thng cha, trng rng hon ton, i t. T
nay tr i hn s ging nh tt c mi ngi khc
thi.
Lo ngm ngh mt lt.
- Sp ny, sp c ngh l con qu trong hn . .
435

.?
- D nhin, ti p. Ci t tu vin m nh
ng ta. By gi t ri, ng ta thy ngui du. Ci
y n mun n tht, ung ru, chn mui v chuyn
qua hnh ng. Cn ng Zaharia kia th khng c
nhu cu ru tht, ng ta trng thnh bng chay
tnh.
Zorba xoay i xoay li nhn xt trong u.
- , ti ngh sp c l y, sp . Ti ngh ti c
n nm, su con qu trong ngi cng nn.
- Tt c chng ta, ai cng c mt vi con qu
trong bn thn. Zorba , bc ng bn khon. V
cng c nhiu cng tt. iu ch yu l sao cho
chng u nhm cng mt mc ch, ngay c nu
chng i theo nhng con ng khc nhau t
ti .
V nh nhng li lm Zorba xc ng su sc.
Lo gc ci u to tng gia hai u gi, ngm
ngi.
- Mc ch g? Cui cng lo ni, ngc mt ln
nhn ti.
- Lm sao ti bit c Zorba? Bc ch hi nhng
cu hc ba. Lm sao ti ct ngha c iu ?
- Sp c ni tht n gin cho ti hiu. Cho n
nay, bao gi ti cng nhng con qu ca ti tha
h mun lm g th lm, mun i ng no th i v chnh v th m ngi gi ti l bt lng, k cho
ti l lng thin, mt s ngh ti in, s khc li
ni ti khn ngoan nh Solomon. Ti c tt c ngn
436

ny th v cn hn na - mt mn nm h ln
chnh cng. Cho nn, hy gip ti lm sng t thm
i, sp... mc ch g?
- Ti ngh, Zorba - nhng c th l ti sai - ti
cho rng c ba loi ngi: nhng k ly vic sng
cuc i mnh, n ung, lm tnh, tr nn giu v
ni danh lm mc ch, nh h ni ra mm; ri n
nhng k khng sng cuc i ca chnh mnh m
ly vic quan tm n cuc i nhng ngi khc
lm mc ch - h cm thy tt c mi ngi l mt
v h c gng khai sng ng loi, ht lng thng
yu ng loi v mang li li ch cho ng loi, cui
cng, c nhng k nhm sng cuc sng ca ton
th v tr - tt thy con ngi, th vt, cy ci tinh
t, chng ta u l mt, chng ta u l mt t cht
tham gia vo cuc u tranh chung gh gm. Cuc
u tranh g?... Bin vt cht thnh tinh thn.
Zorba gi u:
- Ci s ti n c st, sp , ti khng d g m
nm c nhng iu ny... i, gi m sp c th
nhy ma din t tt c nhng iu va ni, th
th ti hiu c.
Ti cn mi, sng st. Gi ti c th nhy ma
din t tt c nhng ngh tuyt vng . Nhng
ti khng c kh nng y, i ti l ri.
- Hoc nu sp c th ni tt c nhng iu
trong mt cu chuyn, sp . Nh Hussein Aga
lm. l mt lo gi Th Nh K, hng xm ca
chng ti. Gi l kh, ngho rt mng ti, khng v
437

khng con, c n hon ton. Qun o lo rch ri


nhng sch bng. Lo t git ly qun o, t nu
n ly, c ra sn bng ln v ban m thng
sang chi nh chng ti. Lo thng ngi ngoi sn
vi b ti cng vi mt s b gi khc v an bt tt.
Th, nh ti ni, lo Hussein Aga y l mt con
ngi thnh thin. Mt hm lo b ti ln lng v
t tay ln u ti nh th ban phc lnh cho ti.
"Alexis", lo ni, "ng k cho chu nghe mt iu b
mt nh. By gi chu cn b qu cha hiu c,
nhng khi no ln ln, chu s hiu. Nghe y,
chu b, c by truyn v tri ln by truyn v t
u khng sc cha Thng , nhng mt tri
tim ngi th . Cho nn, chu phi rt thn trng v mong sao ng c th ban phc lnh cho chu ng bao gi gy tn thng cho mt tri tim
ngi.
Ti im lng nghe Zorba. Ti ngh thm: gi mnh
c th ngm ming cho n khi nim tru tng
t ti tt nh v tr thnh mt cu chuyn! Nhng
ch c nhng nh th ln mi t ti mc nh th
c, hoc c mt dn tc sau hng my th k c
gng thm lng.
Zorba ng dy :
- ti i xem tn phng ha ca chng ta ra sao
v p cho hn tm mn hn khi cm lnh. Ti
cng s mang theo chic ko na, chc khng phi
l mt cng vic thng ng g cho lm.
Lo ci khanh khch men theo b nc, tay
438

cm ko v mn. Trng va ln v ti mt nh sng


nht nht, bnh hon trn mt t.
Cn li mt mnh bn ng la ang tn, ti cn
nhc nh gi li l ca Zorba - n giu ngha v
c mt mi trn th nng m. Ta cm thy n dng
ln t y su bn th lo v vn gi mt hi m
con ngi. Li ca ti th bng giy. N t u c
gii xung, ha hon mi hoen mt m mu. Nu
n c cht gi tr no th chnh l nh m mu y.
Nm sp bng xung, ti ang bi lp than tn
cn m th Zorba tr v, hai cnh tay thng bn
sn v mt v kinh ngc trn nt mt.
- Sp xin ng xem y l chuyn qu nghim
trng . . .
Ti bt dy.
- Lo tu s cht ri, Zorba ni.
- Cht ri?
- Ti thy hn nm trn mt tng , di nh
trng vng vc. Ti qu xung bt u ct ru v tn
tch ca b ria. Ti ct hoi, ct mi m hn vn
khng ng ca chi ht. Ti bc ln, bt u gt
nhn c mi tc lm xm ca hn, chc ti ct i
t nht l na k ru tc khi mt hn. Ri khi thy
hn nh vy, tri thui li nh con cu b xn lng, ti
ci nh nc n: "Ny, Signor Zaharia! Ti ku ln
va ci va lay hn. Dy i m xem php l c
M ng Trinh va hon thnh!". Dy ci cc kh!
Hn khng ng y. Ti li lay hn. Chng thy g!
Ti nghip thng cha, l no hn tch nhanh th
439

c, ti t nh. Ti ci chic o di ca hn,


phanh ngc hn ra v t tay ln m tri tim hn.
Thnh thch, thnh thch? Chng thy g ht! My
ngng chy.
Trong khi ni, Zorba trn tnh li. Trc ci cht
lo lng ngi khng ni c mt mt lc,
nhng chng my chc lo n nh li u vo
y.
- By gi ta phi lm g y, sp? Theo ti, ta
phi thiu hn. K no git ngi khc bng du
parafin, chnh hn s cht bng du parafin. Trong
kinh Phc m, c cu no tng t nh th khng?
Qun o hn nhp bn cng quo, du parafin sn
y, hn s chy bng ln nh chnh Judas trong
Ngy th Nm Thnh.
- Bc mun lm th no th lm, ti ni, lng bi.
Zorba tr nn m chiu suy ngh su xa.
- Tht l ry r, cui cng lo ni, ry r qu. Nu
chm la vo hn, qun o hn s chy ng ng
nh b uc, nhng ti nghip hn ch cn da bc
xng. Gy t nh hn tt s phi mt rt nhiu
th gi mi chy ra tro ht. Ngi hn chng c ly
mt phn m no gia tng ngn la.
Lo lc u ni thm:
- Nu c Cha Tri, theo sp, liu Ngi c bit
trc mi s vic ny m cho hn c t m t tht
gip cho chng ta nh vic khng? Sp ngh th
no?
- ng c ngoo ti vo chuyn ny. Bc mun
440

lm g th c lm, nhng lm nhanh nhanh ln.


- Tt nht l c mt th php l no xy ra.
Bn tu s kia s phi tin rng ch thn Cha bin
thnh th co xung co ru cho hn, ri kt liu
i hn pht v ci ti ph tu vin.
Lo gi u.
- Nhng php l no? Php l no mi c kia
ch? chnh l ch mi b tc, Zorba.
Mnh trng li lim sp ln xung chn tri
v chuyn sang mu ng c nh bng.
Mt mi, ti i ng. Rng sng thc dy, ti thy
Zorba ang pha c ph bn cnh. Mt lo trng
bch, mt ngu v sng hp v mt ng. Nhng
i mi d ca lo tm tm ci ranh mnh:
- m qua ti khng ng, sp , ti c cht vic
phi lm.
- Vic g, lo x l?
Lo ci to v t ngn tay chn ngang mi.
- Ti khng ni cho ng bit vi! Mai l ngy lm
l khnh thnh h thng dy cp vn chuyn ca
chng ta. Tt c l ln bo y s c mt y
ban phc, ri chng s c bit v php l mi
do c M Bo On va ra tay thc hin - v i
thay quyn lc ca Ngi!
Lo dn c ph ra:
- Sp bit khng, ti ngh mnh c th lm mt tu
vin trng c khi, lo ni. Nu ti khai trng mt
tu vin, ti cuc vi sp l tt c cc tu vin khc s
phi ng ca mt ht khch vi ti. Cc ngi thch
441

nc mt ? Mt ming bt bin t b xu t
ng sau cc thnh tng, th l cc v thnh s tha
h m khc. Thch sm st ng ng? Ti s
mt ci my di bn th cho n chy rm rm n
ic tai. Thch ma? Cho hai tu s tin cn nht chong
"dra" trng ban m ln l trn mi tu vin. V mi
nm, ti tp hp mt m m la, qu ct v bn
thn bt toi nhn ngy hi c M v lo liu sao
cho chng li nhn thy nh mt tri, hoc ng
thng dy c, nhy ma ngi ca sng danh
M! C g ng ci h sp? Ti c ng ch, mt
hm thy mt con la gi sp cht. Ngi ta em b
cho n cht trong ni. Ch ti em n v nh. Sng
sng ch ti dt n ra bi chn v ti li dn n v.
Ny Haralavnbos! Dn lng thng gi ln khi thy
ng i qua. "ng cho rng ng c th lm g vi ci
con la gi y?" - "N l nh my sn xut phn bn
ca ti." Ch ti tr li. Vy , sp , trong tay ti,
tu vin s l mt nh my lm ra php l.

442

25
Chng no cn sng, ti s khng bao gi qun
hm trc ngy mng mt thng Nm.
ng dy cp vn chuyn xong, cc ct tr,
dy cp v rng rc lp lnh trong nng sm mai.
Nhng thn cy thng kch s cht ng trn
nh ni v cng nhn ang tc trc i hiu lnh
ct chng vo dy cp th xui xung b bin.
Mt l c Hy Lp ln phn pht trn nh ct
im xut pht trn sn ni v mt l tng t
pha di bn b bin. Trc lu chng ti, Zorba
t mt thng ru vang. Cnh , mt cng
nhn ang dng xin quay mt con cu bo. Sau l
ban phc v khnh thnh, cc quan khch s
dng ru v chc chng ti thnh cng.
Zorba cng ly ci lng vt ra, t trn mt
tng cao gn ct tr u tin.
- Nh th l ti c th nhn thy ch n vy, lo
th thm, u ym nhn con chim. Lo mc trong ti
mt nm lc cho n n.
Zorba mc b och nht ca mnh: s mi trng
khng ci khuy, o vt xanh l cy, qun xm v
giy cao su loi tt. Ngoi ra, lo cn ly sp
nh bng b ria bt u phai mu.
Nh mt nh i qu tc nghnh tip quan khch
ngang hng vi mnh, lo sm sn cho n cc v
443

hng mc khi h ti, gii thch cho h hiu mt h


thng dy cp vn chuyn l th no, n s em li
nhng li ch g cho nng thn v c M ng
Trinh ra n sng v bin, em s thng tu sng
lng gip lo thc hin hon ho d n ny nh th
no.
- y l mt cng trnh k thut ln, lo ni. Phi
tm cho ra dc chun xc, mun th phi mt
cng nghin cu. Ti vt c bao thng rng m
khng n thua. Hin nhin l vi nhng cng trnh v
i nh th ny, tr c con ngi khng , cn c
s ph tr ca Thng . . . Th , c M ng
Trinh thy ti xoay x vt v qu bn ng lng
thng. "Ti nghip Zorba." M ni. "N khng phi
l k xu, n lm vic ny v li ch ca lng, c l
ta nn gip n mt tay." Th ri, i php mu ca
Cha!
Zorba dng li v lm du ba ln lin.
i, php mu. Mt m, ti m thy mt ngi
n b vn en n bn ti - chnh l c M
ng Trinh. Tay m cm mt m hnh ng dy
cp nh bng tng ny ny. "Zorba," M ni, "ta
mang cho con, cch thc t trn tri. y l dc
con ang cn v y phc lnh ta ban." V M
bin mt. Ti git mnh tnh dy v chy ra ch th
nghim v ti trng thy g. ng dy t n
dng theo ng gc . V n ngo ngt mi an tc
hng na ch, chng t bn tay c M ng
Trinh chm n.
444

Kondomanolio ang m ming nh hi th nm tu


s ci la hin ra trn con ng ni lm chm .
Ngi th su, vai vc mt cy thnh gi ln bng
g va chy ng trc h va la. Chng ti rng
nghe xem y la nhng g, nhng khng r.
Ting ht thnh ca vang ln. Cc tu s vung tay
ln trn khng, lm du v mng la nn vo te
la.
Ngi tu s chy b n bn chng ti, mt nh
nhi m hi. Y gi cao cy thnh gi.
- Hi cc tn C c gio. Mt php l, y ku.
Hi cc tn C c gio! Php l! Cc cha ang
mang c M ng Trinh ti. Hy qu xung th
phng Ngi.
Dn lng, cc hng mc v th thuyn no nc
chy ti vy quanh tu s v lm du. Ti ng tch
ring ra. Zorba lic nhn ti, mt long lanh.
- Sp cng li gn i. lo ni. Li m nghe k v
php l ca c M ng Trinh Ti Linh.
Hn hn v vi vng, tu s bt u k:
"- Hy qu xung, cc tn C c v hy nghe
php Thn Linh. Nghe y, cc tn C c. Ma
qu bt hn tn Zaharia ng nguyn ra, v
cch y hai hm, xi hn ti du khp tu vin
ch thnh. Na m cc cha thy la chy. Cc cha
vi vng tr dy ra khi ging, tu vin, cc hnh
lang v cc trai phng u ngn ngt la. Cc cha
ko chung v ku ln: Cu nn. Cu nn. Ly c
M ng Trinh Bo On! V cc cha xch bnh v
445

x y nc nho ti m chy. i n c M,
n sng sm, la tt. Cc cha ti miu ng, qu
xung trc thnh tng nhim mu ca c M,
ku ln: Ly c M ng Trinh Bo On. Xin M
cm gio ging xung th phm. Ri cc cha tp
hp trong sn v nhn thy vng mt Zaharia, tn
Judas phn cha. Hn l k chm la t chng ta.
Chc chn l hn, khng sai.
Cc cha ku ln v b nho ui theo hn. Cc
cha lng sc sut ngy m khng thy g, ri sut
m, vn thng thy. Nhng rng sng hm nay,
mt ln na, cc cha n miu ng v cc o
hu c bit cc cha thy g khng? Mt php l gh
gm! Zaharia nm cht ngay di chn thnh
tng thing ling v mi gio ca c M ng
Trinh c mt vt mu ln."
- Kyrie eleison ! Kyrie eleison! Dn lng khip hi
r rm.
- Cha ht, tu s va ni thm va nut nc bt.
Khi cc cha ci xung nhc tn Zaharia ng
nguyn ra ln, cc cha sng ra, tht kinh: c m
ng Trinh co sch tc tai, ru ria hn - nh
mt linh mc Thin Cha gio.
Vt v lm mi nhn c ci , ti quay sang
Zorba.
- x l! Ti ni kh.
Nhng lo ang nhn tu s, trn trn mt kinh
ngc v khng ngng lm du vi v xc ng su
sc chng t s sng st tt ca mnh.
446

- Ly Cha, Ngi v i bit bao! Ly Cha,


Ngi v i bit bao. Tuyt diu thay cng vic ca
Ngi! Lo lm rm.
Gia lc , cc tu s khc ti v xung nga.
Cha tip tn m tng thnh mu, tro ln mt tng
v tt c lao ti chen ln nhau ph phc trc
c M ng Trinh thn diu. i sau cng l cha
Demetrios bo , bng mt ci a quyn tin v vy
nc hng ln nhng ci u nng dn rn cc. Ba
tu s ng quanh ng tng thnh ca, tay khoanh
trc bng, mt lm tm nhng git m hi ln.
- Chng ta s rc M quanh cc lng ca o
Crete, cha Demetrios bo ni, cc tn c th
qu trc Ngi v dng l vt. Chng ta cn tin,
rt nhiu tin trng tu tu vin...
- Mt l ln bo. Zorba lu bu. C n chuyn
ny chng cng li dng kim chc.
Lo tin li ch tu vin trng.
- Trnh c cha ch thnh mi s sn sng cho
bui l. Cu c M ng Trinh ban phc lnh
cho cng trnh ca chng ti.
Mt tri ln cao, nng nung ngi, khng mt
hi gi. Cc tu s ng quanh ct c. H ly ng tay
o thng lau m hi trn v bt u tng bi kinh
cu cho nn mng cc cng trnh.
- Ly Cha, i ly Cha, xin Ngi t ci kh c
ny trn nn tng vng vng c gi bo ln
sng nc u khng lay chuyn ni. . .
H nhng cy ng ry nc thnh vo chic bt
447

ng v ry ln tt c mi th, vt v ngi - ct tr,


dy cp, rng rc, Zorba v ti, ri cui cng, dn
lng, th thuyn v bin na.
on rt thn trng, nh th nng gic mt n
bnh nhn, h nhc tng thnh mu t st cnh
con vt v ng vy quanh. Pha bn kia l cc lo
lng vi Zorba gia. Cn ti lc ny hi li mt
cht v m bin ch i. ng dy cn c vn
hnh th vi ba ci cy tng trng c Cha Ba
Ngi. Tuy nhin, t lng bit n c B ng
Trinh Bo On, ngi ta thm vo mt cy th t.
Tu s, dn lng v th thuyn, tt c u lm du.
- Nhn danh c Cha Ba Ngi v c M ng
Trinh! H lm rm.
Phc mt ci, Zorba nhy ti bn ct tr th nht
ko dy h c. l du hiu m m th trn nh
ni vn ch t ny n gi. Ton th khn gi li li
v nhn ln nh ni.
- Nhn danh Cha! Tu vin trng ku.
Khng th no t c iu xy ra lc by gi.
Tai ha ging xung chng ti nh ting st. Chng
ti ch va th gi chy t ra. Ton b cu trc
chao o.
Cy thng do m th mc vo dy cp lao
xung vi tc qu khc thn su. Nhng tia la
tung te, nhng mnh g ln vo vo trong khng
trung v my pht sau, khi thn cy thng xung ti
b bin, n ch cn l mt khc g chy thnh than.
Zorba nhn ti, h thn. m tu s v dn lng
448

thn trng rt lui. Nhng con la b ct bt u chm


ln. Cha Demetrios to bo gc xung, hn hn.
- Ly Cha thng xt con. Y khip m lm rm
khn.
Zorba gi tay ln.
- Khng sao c, lo ni vi v t tin. Thn cy
u tin bao gi cng vy. By gi my trn ri...
Nhn y.
Lo ko c ln, ra hiu lnh ln na ri chy git
sang.
- Nhn danh c Cha con! Tu vin trng h,
ging run run.
Ngi ta th thn cy th hai. Cc ct tr rung
ln, thn cy tng tc, nhy lon nh con choi choi
v lao sm sm xung pha chng ti. Nhng n
khng i c xa, m tan tnh gia lng chng
dc.
- Qu bt n i! Zorba lm bm, cn vo ria. Ci
dc cht tit ny cha chun xc! Gin d, lo
nhy chm n ct tr v li ko c ln, h c
xung lm hiu lnh cho th ln th ba. Lc ny
m tu s ng np sau nhng con la ca h , lm
du. Cc hng mc nhp nhm ch i, chn
trc chn sau sn sng chy.
- V c Cha Thnh Thn! Tu vin trng lp
bp, tay vn vt o chun b.
Thn cy th ba to ng va c th xung khi
nh ni th mt ting m m kinh khng ni ln.
- Ly Cha, nm rp xung! Zorba va tht va
449

chy tht nhanh.


m tu s gieo mnh xung t, cn dn lng th
ba chn bn cng t.
Thn cy chm ln ri li ri xung trn dy cp
lm te ra mt chm tia la v trc khi chng ti
kp nhn thy iu g xy ra, vun vt lt trn trin
ni, bi bin v m thng xung mt bin, lm bn
tung bt sng ln nh ct nc. Cc ct tr rung
chuyn mt cch d s, nhiu ci nghing hn.
La git t dy buc chy trn.
- Khng sao ! Khng vic g phi lo ! Zorba qunh
ln ku ln. By gi, my trn tht s, ta c th
khi u li ng quy cch.
Lo li ko c ln mt ln na. Chng ti cm
thy lo xit bao tuyt vng v khc khoi mun cho
mi s kt thc i cho ri.
- V nhn danh c M ng Trinh Bo On! Tu
vin trng va lp bp ni va cm c chy ti
ch my tng .
Thn cy th t c th. Mt ting v toc kinh
khng vang ln, lp li ln th hai trong khng trung
v tt c cc ct tr theo nhau sp xung nh
nhng l bi ty.
- Kyrie eleison! Kyrie eleison! Dn lng, th
thuyn v tu s va tru tro va chy tn lon.
Mt mnh g lm Demetrios b thng i v
mt mnh khc ch thiu mt li na th khot bay
mt tu vin trng. Dn lng bin sch. Mt mnh
c M ng Trinh ng thng trn tng , tay
450

cm gio, nhn m ngi bn di bng con mt


lnh lng v nghim ngh.
Bn cnh Ngi, con vt run bn bt, by phn
cht ba phn sng, nhng chic lng xanh dng
ng.
Cc thy tu m ly tng c M ng Trinh,
Demetrios ang rn la dy, tp hp la li, ln yn v
rt lui. S cht khip, my cng nhn c phn
cng quay cu vt tt c b chy v tht bt u
chy kht.
- Con cu chy thnh than mt. Zorba lo lng ku
v chy n ci xin quay tht.
Ti ngi xung cnh lo. Khng cn ai trn bi
bin, chng ti hon ton mt mnh. Lo quay sang
nhn ti mt ci nhn nghi hoc, ngi ngng. Lo
khng bit ti s nhn nh ra sao v tai ha ny,
hoc cuc phiu lu ny s kt thc nh th no.
Lo ly mt con dao, ci xung con cu mt ln
na, nm th v lp tc nhc n ra khi bp la v
dng c con vt cng thanh xin ln da vo mt
thn cy.
- Chn ti, lo ni, va chn ti, sp . Sp c
mun n mt ming khng?
- Mang lun c bnh v ru li y, ti ni. Ti
ang i y.
Zorba vi chy ti thng ru vang, ln n li
cnh con cu, mang mt bnh m trng v hai ci
ly ti.
Chng ti mi ngi mt con dao, xo hai ming
451

tht cu, ct cht bnh v bt u n.


- Ngon tuyt, phi khng sp? C l tan ra trong
ming. y khng c nhng bi c ti, sc vt
n c kh quanh nm, v vy tht n ngon th. Ti
nh l ch c mt ln trong i, ti c n th tht
ngon nh th ny. l hi ti ly tc mnh thu
hnh nh th n thnh Sophia eo lm ba h
mnh. . . chuyn xa ri. . .
- K ti nghe no.
- Chuyn c l s, tht y sp ! Mt in r
kiu Hy Lp y m.
- C k i, Zorba, ti thch nghe bc k truyn.
- Vy th th ny. Chiu hm y, chng ti b bn
Bulgari bao vy, chng ti thy chng t la khp
bn b trn cc trin ni. nht chng ti, bn
chng ly thanh la no bt nh m ln v h nh
mt by si. Chc phi ti ba trm tn c l. Chng
ti c hai mi tm ngi, ng u l Rouvas Cu Cha cu ri linh hn g, nu g cht ri, l
mt anh chng rt hay: "Ny, Zorba", g bo, "ly
xin quay con cu i" - "Tha i y o l nng
ngon hn nhiu", ti ni - "Ty cu, mun lm th
no th lm, nhng gii quyt i, anh em i lm
ri", g ni. Th l chng ti o mt ci h n con
cu xung , cht ln mt lp than v nhm la.
on chng ti ly bnh m trong bc ra v ngi
quanh ng la. "y c th l con cu cui cng
chng ta c n, sp ca bn ti ni, "Anh em ta
c s khng?" Tt c chng ti ci . khng ai
452

thm tr li g. Chng ti ai cm bu ru ca
ngi ny v ni: "Chc sc khe sp. a no
mun bn trng cnh ta th phi l thin x!" Chng
ti ung ht t ny n t khc, on ti li con
cu ra khi h. "i, sp, tht cu chi m tuyt". By
gi ngh n, ti cn chy nc ming. N tan trong
ming nh ko loukoum y. Tt c bn ti ngu
nghin tp l. "C i mnh cha bao gi c n
th tht no ngon hn th ny." Sp ca bn ti ni,
"Ly Cha cu vt chng con". V mc du trc
cha bao gi ung ru, g tp mt hi ht ly
vang. "Anh em ht mt ca khc Klepht i!" g ra
lnh. "Ci bn ng kia h nh ch si, chng ta
hy ht nh nhng con ngi. Ta hy bt u bng
bi Lo Dimos." Bn ti ung tht nhanh, rt thm
v li ung na. Ri bn ti bt u ht, mi lc mt
to hn, ting ca vang vang, d m vng li qua cc
khe sui... Ta l o tc Klepht bn mui nm. . .
Chng ti ht vang ln, say sa. "y, Thng
ph tr chng ta!" i y ni. "Phn chn tinh thn!
Ny, Alexis, nhn th lng con cu xem... C thy
bo hiu g khng?" Ti ci trn bp la v ly dao
bt u co lng con vt. "Ti chng thy c nm
m no, tha i y, ti ku ln. "Cng chng thy
ai cht. Chng ta s li thot him mt ln na, anh
em ." - "Cu sao Thng nghe thy li cu!".
Sp ca chng ti ni, g mi ly v cha c
bao lu. "Mong Ngi cho ti c c mt a
con trai! Sau mun ra sao th ra!"
453

Zorba ct mt ming tht ln quanh tri ct.


- Ci con cu y tht tuyt vi, lo ni, nhng con
ny cng chng km t no. Mt th cao lng m
v!
- Rt ru ra, Zorba, ti ni. Rt y n ming ly
v chng ta s ung cn.
Chng ti cng ly v thng thc th ru vang
Crete tuyt ho mu thm nh mu th rng.
Ung th ru ny, ta cm thy nh ang ha ng
vi mu ca tri t v ta tr thnh mt con yu
tinh. Huyt qun ta trn tr sc mnh, tim ta sng
khoi! T mt con cu, ta bng tr thnh s t. Ta
qun s nh nhen ti tin ca i sng, mi cng
ch tiu tan. Hp nht vi ngi, th vt v Thng
, ta cm thy ha lm mt vi v tr.
- Hy nhn lng con cu v c xem n bo iu
g, ti ku. No, Zorba.
Lo rc rt cn thn tng ming tht lng, ly dao
no sch, gi ln nh la v chm ch nhn.
- Mi s u tt p, lo ni. Chng ta s sng
ngn nm, sp . Tim chng ta bng thp.
Lo ci xung xem xt lng cu ln na trong
nh la bp.
- Ti thy mt hnh trnh, lo ni, mt hnh trnh
di. cui ng i l mt ngi nh ln rt nhiu
ca...Chc phi l kinh ca mt vng quc
no , sp hoc ci tu vin ti s gi chn
gc cng v bun lu nh chng ta ni.
- Rt ru, Zorba, v dp nhng li tin tri ca
454

bc i. Ti s ni cho bc bit ngi nh ln vi tt


c cc ca n, thc ra l ci g, l tri t vi tt
c nhng nm m ca n, Zorba . l kt thc
ca hnh trnh. Chc sc khe bc, ng mnh.
- Chc sc khe sp! Ngi ta ni vn may
thng m la. N khng thy ng v c m
phi ngi hoi... v chng ta gi nhng ai b n va
phi l may mn!
- Ch, nu may mn l nh th th cho ma qu
bt n i! Chng ta khng cn th may mn , phi
khng sp?
- ng th, Zorba! Chc sc khe.
Chng ti ung, chng ti n nt con cu v th
gii c phn khinh khoi hn, bin nom hoan h, t
trng trnh nh boong tu, hai con hi u i ngang
bi si, ru rt tr chuyn nh ngi.
Ti ng dy.
- Ny, Zorba, ti ku ln. Dy ti nhy i!
Zorba bt ng ln, mt ngi sng.
- Nhy h sp? Nhy h? Tuyt! No!
- Vy th ta bt u i, Zorba! i ti thay i!
- bt u, ti s dy sp iu Zimbkik.
l mt iu nhy qun s cung khu. Hi trong
hng ng Comitadji trc khi xung trn, bn ti bao
gi cng nhy iu ny.
Lo tt giy cng i tt mu ta, ch gi li o s
mi. Nhng ri vn cm thy qu nng, lo ci ht
lun.
- Quan st chn ti, sp nh, lo ra lnh cho ti.
455

Nhn k nh!
Lo a mt chn ra, u ngn kh chm mt
t, ri gi nt chn kia, cc bc quyn ln vo
nhau, mnh m, vui v, mt t rn ln nh trng
thc.
Lo lc vai ti.
- No, ch mnh, lo ni. C hai ta cng nhy.
Chng ti lao vo iu v. Zorba ch bo un nn
cho ti nghim trang , kin nhn v ht sc du dng
. Ti mnh bo ln v cm thy tim mnh tung cnh
nh chim tri.
- Hoan h! Ch mnh tht tuyt vi! Zorba ku ln,
v tay gi nhp. Hoan h bn tr! Vt giy, mc i!
Tung h hng ha v li li i! Cho qu bt hm m,
th thuyn v tu vin i! V by gi khi m ch mnh
cng bit nhy v hc c ngn ng ca ti,
cn c g m chng ta khng ni c vi nhau!
Lo gim i chn trn trn si v v tay.
- Sp , lo ni, ti c hng chc iu cn ni vi
sp. Trc y, ti cha h yu ai nh yu sp. Ti
c hng trm iu cn ni, nhng li ti bt lc.
Cho nn ti s nhy ma din t. Ny y!
Lo nhy phc ln khng, tay chn nh mc
cnh.
Khi vt thng ln khng trn nn bin v tri, nom
lo ging nh mt thng ng thin s gi ni
lon. V iu nhy ca Zorba y thch thc v
ngang ngnh.
Dng nh lo ang qut ln vi bu tri:
456

"Thng , Ngi c th lm g c ta? Ngi


chng th lm g khc ngoi cch git ta. Th th
git ta i, ta u c cn. Ta trt ni bun ca ta,
ta ni tt c nhng iu ta mun ni, ta c th
gi nhy ma... v ta khng cn Ngi na".
Nhn Zorba nhy ma, ln u tin ti hiu nhng
c gng huyn hoc ca con ngi ch ng
trng lng ca mnh. Ti khm phc sc chu
ng, ng tc kho lo v t th kiu hnh ca
Zorba. Nhng bc thng minh v v bo ca lo
ang vit trn ct lch s qu qui ca nhn loi.
Lo dng li, ngm ng dy cp tan tnh cng
c lot ng nt. Mt tri ang x bng di
thm.
Zorba quay sang ti v vi mt c ch thng
thng i vi lo, p tay ln ming.
- Ny sp, lo ni, sp c thy nhng chm tia
la ci ca n y lm bn te ra khng?
Chng ti ph ln ci.
Zorba nhy b li m chm ly ti hn.
- Ci cng lm cho sp bt ci ? Lo u
ym ni. Sp cng ci ? H sp? Th th tt!
Ci ng ci nghing, chng ti a gin vt
nhau mt lc. Ri, gieo mnh xung t, chng ti
nm dui di trn lp si v m nhau ng.
*
Ti tr dy vo lc rng ng v ro bc dc
457

theo bi bin v pha lng, tim ti nhy nht trong


lng ngc. i ti him khi vui trn tr nh th ny.
khng phi l ci vui bnh thng, m l mt
nim hn hoan siu tuyt, phi l v v c. Chng
nhng v c m cn ngc hn vi mi c c th
vin ra. Ln ny, ti mt ht - tin bc, th thuyn,
ng dy cp, xe m vn ti, chng ti xy
dng mt cng nh v by gi chng ti chng c
g xut cng. Mt sch snh sanh.
Th , vo ng ci lc y, ti li thy trn ngp
mt cm gic c gii thot bt ng. Nh th trong
ci m cung ngot ngoo, ti tm ca tai ch, ti
pht hin thy chnh nng t do ang sung sng
chi a trong mt gc. V ti bn chi a vi
nng.
Khi mi s u hng bt, tht vui mng xit bao
nu ta trc nghim tm hn mnh, thy n c d sc
chu ng v can m. Mt k th ton nng v v
hnh - k gi l Thng , ngi ku l Ma
Qu - dng nh xng ti tiu dit chng ta,
song chng ta khng b tiu dit.
Mi ln chng ta l k thin thng bn trong bn
thn mnh, mc du bn ngoi th tht bi hon
ton, chng ta, nhng con ngi, cm thy t ho,
vui sng khn xit t. Tai ha bn ngoi bin
thnh mt im phc ti thng, khng g lay
chuyn ni.
Ti nh li mt chuyn Zorba c ln k ti
nghe:
458

"Mt m, trn mt ngn ni ph y tuyt


Macedonia ni ln mt cn gi khng khip. Gi lay
tp lu nh ni ti nng nu, toan lt nho n.
Nhng ti chn chng, cng c n. Ti ngi mt
mnh bn bp la, ci nho tru chc gi. Cu
ng hng vo c trong lu t, ngi anh em.
T khng m ca cho cu u. "Cu ng hng
dp tt c bp la ca t, ng hng lt nho
c lu t". Qua my li ca Zorba, ti hiu
con ngi phi ng x ra sao v phi dng ging
iu no khi ni vi tai ch y cng lc nhng
m la.
Ti bc nhanh dc theo bi bin, va i va ni
vi k th v hnh. Ti ku ln: "Mi ng hng vo
c tm hn ta. Ta khng m ca cho mi u. Mi
ng hng dp tt c ngn la trong ta,"ng
hng qut ng ta."
Mt tri cha l ln khi nh ni. Bn trn mt
nc bu tri lung linh mu sc - xanh l, xanh lc,
hng v lng lnh ht trai, trong t lin, gia nhng
lm cy -liu, chim chc thc dy ang ru rt, say
sa vi nh ban mai.
Ti bc dc theo m nc cho t bit bi
bin c liu ny, khc su n vo tm tr v
mang theo.
Ti tri bao nim vui, bao khoi cm trn bi
bin ny. Sng vi Zorba, lng ti m rng ra, mt
s li l ca lo lm tm hn ti ngui du. Con
ngi ny, vi bn nng khng th lm ln v i
459

mt nguyn s nh mt i bng chn nhng


con ng tt ng tin cy v khng h ht hi,
t ti tt nh c gng, thm ch cn i xa hn na.
Mt tp va nam va n i ngang qua, tay xch
nhng ln y thc n v nhng chai ru vang
ln. H i n cc vn mng ngy u thng
Nm. Mt thiu n ht vang, ging trong nh nc
sui. Mt c b, ngc non nh, chy qua ti, th
hn hn v leo ln mt tng cao. Mt ngi n
ng ru en mt ti i v gin d ui theo c.
- Xung, xung i... y ku, ging khn khn.
Nhng c b, m rc, gi tay ln chp sau
u v va nh nhng lc l thn hnh m m hi
va ht:
Hy ni vi ti, d ci d khc
Rng anh chng yu ti. No ti c cn chi?
- Xung, xung i... ngi n ng ru la ln,
ci ging khn khn va van xin va da dm. Bt
cht, g nhy phc ln nm c chn c b, rit
tht d. C b a khc nh th ch i c ch th
bo y trt vi ni nim theo dng nc mt.
Ti hi h i tip. Tt c nhng biu hin bt cht
y ca nim vui lm tim ti xao ng. Ng n gi tr
li trong tr ti. Ti hnh dung thy b ta bo tt,
thm phc nc hoa v bi thc hn. Gi y, b
ta nm di t, chc trng ln v xanh lt. Da
b ta chc nt, nc dch trong c th chc r
460

ra v di hn b khp ngi.
Ti khip hi lc u. i khi tri t tr nn trong
sut v chng ta trng thy k thng tr ti hu ca
mnh, con di, lm vic ngy m trong nhng
xng ngm di t ca n. Nhng ta vi vng
quay mt i, bi l con ngi c th chu ng
c mi th tr ci hnh nh ca con su nh mu
trng y.
Vo n lng, ti gp bc a th ang sp sa
thi hiu kn trompette ca mnh.
- ng ch c th, bc ta va ni va gi mt
chic phong b mu xanh.
Ti mng qunh khi nhn ra nt ch thanh thanh.
Ti phng phng bng qua vm l ra khi rng
cy -liu v nn nng bc th. Th ngn v vit vi:
Ti c thng mt mch.
"Chng mnh ti bin gii Georgia, thot
khi bn Kurd v mi s u n. Cui cng mnh
hiu th no l hnh phc tht s. V mi n by
gi mnh mi tht s nghim sinh cu phng ngn
c: "Hnh phc l lm trn bn phn v bn phn
cng kh khn, hnh phc cng ln".
"Trong vng my ngy na, nhng con ngi b
sn ui d sng d cht ny s ti Batum v mnh
va nhn c mt bc in tn nh sau: Nhng
con tu u tin xut hin.
"My nghn ngi Hy Lp cn c, thng minh ny
cng vi nhng c v mng to v nhng a con
mt chy rc ca h chng bao lu s c ch ti
461

Macedonia v Thrace. Chng mnh sp truyn mt


dng mu mi dng cm vo huyt qun c ca Hy
Lp.
"Mnh phn no kit lc, mnh tha nhn th,
song iu c g l quan trng? Chng mnh
chin u, knh tha ngi v thng. Mnh ly th
lm hnh phc."
*
Ti giu bc th v vi v i tip. Ti cng sung
sng. Ti r vo con ng mn ln sn ni dc
ng, tay vn v mt nhnh bch l hng thm
ngt. gn tra v bng ti thu gn li di chn.
Mt con chim ct rp rn, cnh p nhanh n ni
trng nh khng ng y. Mt ch g g nghe thy
bc chn ti, lao ra khi bi rm v vt ln khng,
bay bin nh my.
Ti sung sng. Nu c th th ti ht vang ln
cho h, nhng ti ch tht ra c nhng ting la
khng cu m. "Chuyn g xy n vi my th?"
Ti t hi giu: "Phi chng my giu lng i quc
n th m trc nay my khng t bit? Hay ti
my qu yu bn my? Tht ng xu h! Hy t
kim ch v bnh tnh li i."
Nhng ti c vui ngy ngt v tip tc va i theo
con ng ni va la ht. Ti nghe lanh tanh ting
lc lc eo c d. Mt n d en, nu v xm
xut hin trn nhng mm , di nng chi la.
462

Con d c dn u vn ci c cng ngc. Khng


kh nng nc mi hi ca n .
- Cho ngi anh em! Ngi anh em i u vy?
Sn g?
Mt g chn d nhy ln mt tng , thc ngn
tay vo ming hut ci theo ti.
- Ti ang c cng vic gp! Ti p v tip tc
tro.
- Dng li mt pht . Li y ung cht sa
gii kht no, g chn d ht ln, thon thot nhy
t tng ny sang tng khc.
- Ti bo ti ang c cng chuyn khn cp
m!
Ti tht li. Ti khng mun ngt t nim vui
bng cch dng li chuyn gu.
- C ngha l ngi anh em khinh sa ca ti!
Ging g mc ng c v t i. Vy th c i tip i
v chc may mn.
G li thc ngn tay vo ming hut ci v tt c,
d, ch v mc ng, khut dng sau nhng tng
.
Chng my chc ti ln ti nh ni. Lp tc,
nh th l mc tiu nh, ti tr nn bnh tnh.
Ti nm dui di trn mt phin trong bng rm,
a mt nhn ng bng v bin ng xa. Ti ht
vo tht su khng kh ngt mi ngi ng v bch
l hng.
Ti ng dy, v mt t ngi ng lm gi v li
nm xung. Ti thm mt, nhm mt li.
463

Trong mt lc, tm tr ti bay ti nhng cao


nguyn xa xi ph y tuyt n. Ti c hnh dung
on ngi, n ng, n b v gia sc, h hi tin
v phng bc, vi bn ti i tin phong nh con
cu c u n. Nhng rt mau chng tm tr ti
m ln ln v ti cm thy bun ng dp mt li.
Ti mun cng li. Ti khng mun nhng b
ci ng, ti c m mt ra. Mt con qu chn , loi
qu ni, u yn v trn mt tng ngay trc
mt ti, trn nh ni, b lng mu xanh en lp lnh
trong nng.
Ti nhn rt r ci m to cong cong mu vng ca
n. Ti bc mnh, ging chim ny hnh nh l mt
im g. Ti nht mt hn nm v pha n. Con
qu chn bnh tnh t t xe cnh.
Ti nhm mt li mt ln na, khng th cm c
lu hn na v gic ng lp tc xm chim ti.
Ti ng chc cha qu my giy th ku tht
ln v git mnh ngi dy. Chnh lc con qu ni
bay qua trn u ti. Ti da ngi vo tng , run
ton thn. Mt gic m d ct ngang tm t ti
nh mt li gm.
Ti thy mnh ang Athens, i dc theo ph
Hermes mt mnh. Mt tri la, ph vng tanh,
cc ca hng u ng, c tch hon ton. Khi i
ngang qua nh th Kapniakarea ti trng thy bn
ti, xanh xao vng vt v hn hn chy t m
Qung trng Hin Php v pha ti.
Anh rng theo mt ngi n ng gy nhng rt
464

cao ang bc nhng bc khng l. Bn ti vn


ng phc ngoi giao. Nhn ra ti, anh go t ng
xa ging hn hn.
- Cho cu, do ny cu lm g? Hng th k ri
mnh khng gp cu. Ti nay, cu n ch mnh hn
huyn mt cht nh.
- u? n lt ti go rt ln nh th bn ti
rt xa v ti phi m ht c ging mi ti c tai
anh.
- Qung trng Ha Hp (1) , su gi ti nay. Vi
phun nc ca tim c ph Thin Thai.
- c ti p Mnh s ti .
- Cu ni l cu s ti, anh ni, ging trch mc,
nhng cu s khng ti.
- Nht nh mnh s ti m. Ti ku. y, tay
mnh y, ta giao c no.
- Mnh ang vi.
- Ti sao cu vi th? a tay cho mnh no.
Anh cha tay ra v t nhin cnh tay ri khi vai
bay vo n bt tay ti.
Ti tht kinh thy tay anh gi bng v git mnh
tnh dy vi mt ting tht.
l lc ti pht hin thy con qu ni ln trn
u mnh. Mi ti nh r ra cht thuc c.
Ti quay mt v pha ng, m m nhn chn
1

Hay qung trng Omonia.

465

tri mun xuyn thu chn xa xm v thy. . . Ti tin


chc bn ti ang lm nguy. Ti go tn anh ba ln!
- Stavridaki! Stavridaki! Stavridaki!
Nh th ti mun tip thm can m cho anh.
Nhng ting ti khng vt qu my mt trc
mt v tan i trong thinh khng. Ti cm c lao
xung con ng ni, c lm mnh mt qun
su. u c ti hoi cng loay hoay chp li nhng
mu thng ip b n thi thong xuyn qua c c
th ti tm hn. Tn y bn th ti, mt xc tn
k l, su sc hn l tr hon ton th vt v mt
tnh cht, khin ti trn y kinh hong - chnh ci
xc tn m mt s loi vt, nh cu v chut, cm
thy trc khi ng t. Trong ti ang thc dy ci
linh hn ca nhng ngi u tin trn tri t y
nguyn nh trc khi n tr nn hon ton tch ri
khi v tr, khi m n cn trc cm thy s tht,
khng cn n nh hng bp mo ca l tr.
"Hn ang lm nguy. Hn ang lm nguy. Ti th
thm. Hn sp cht. C l chnh hn cha thc
c iu y, nhng mnh bit, mnh bit chc..."
Ti chy xung con ng ni, vp phi mt ng
v ng xung t, lm bn tung te. Ti li
vng dy, tay chn try da tp mu.
"Hn sp cht. Hn sp cht." Ti ni v cm thy
mt cc g dng ln trong c hng.
Con ngi khng may dng ln ci m hn cho l
mt hng ro quanh cuc sng nh nhoi ti nghip
ca mnh. Hn nng nu v c a vo cuc
466

i mnh mt cht trt t v an ton. Mt cht xu


hnh phc. Mi s phi i theo con ng mn, ci
l thi ch thnh v tun th nhng quy tc n gin
v an ton. Bn trong hng ro , n sau cng s
phng chng nhng cuc tn cng c lit ca ci
cha bit, nhng xc tn tn mn ca hn lm ngm
b nh loi rt, khng c g ngn tr. Ch c mt k
th gh gm m ngi ta ght cay ght ng v s
mun cht: iu Tt Yu Ln. Gi y, iu Tt Yu
Ln xuyn qua nhng bc tng ngoi bao
quanh cuc sinh tn ca ti v sp sa chp ly hn
ti.
Khi ti bi bin ni chng ti , ti dng li ly
hi mt lc. Y nh th ti ti tuyn phng th th
hai ca mnh v ti trn tnh li. Tt c nhng thng
ip y, ti ngh, u pht sinh t ni khc khoi ni
tm ca chnh chng ta, ri, trong khi chng ta ng,
lin khoc b y phc rc r ca mt biu tng.
Nhng chnh chng ta l nhng ngi to ra
chng... Ti tr nn bnh tnh hn.
L tr ang trn an con tim ti, xn cnh con di
k l long qung y, xn hoi xn mi k n khi
n khng bay c na.
V n lu, ti tm tm ci nho s ngy ng
ca chnh mnh. Ti ly lm xu h v ni tm
tr mau ht hong th. Ti ri tr v thc t hng
ngy. Ti i v kht. Ti cm thy mt l v nhng
vt do ca toc tay chn but nhi. Ti an tm
tr li: tn k th gh gm xuyn qua lp tng
467

ngoi gi y b tuyn phng th th hai quanh hn


ti chn ng li.

468

26
Mi s kt thc. Zorba thu thp dy cp, dng
c vn ti, st vn v g, cht thnh mt ng ch
thuyn n ch i.
- Ti biu bc nhng th y , Zorba, ti ni, tt
c l ca bc. Chc may mn.
Zorba nut nh c nh c nn mt ting nc.
- Chng ta chia tay nhau ? Lo th thm. Sp i
u?
- Ti ra nc ngoi, Zorba . Ci con d gi trong
ti cn phi nhai hng l giy na.
- Sp cha hc c iu g hay ho hn sao?
- C ch, Zorba, nh bc y. Nhng ti s p
dng ci h thng ca bc, ti s ng dng vi sch
v ca ti ci iu bc lm vi mn anh o. Ti
s n tht nhiu giy cho n khi no n khin ti
bun nn. Ti s e ht ra v by gi s rt b
c n mi mi.
- Khng c bu bn vi sp na, ti s ra sao,
sp?
- ng bn khon, Zorba, chng ta s gp li
nhau v bit u, sc mnh con ngi l kinh
khng, mt ngy kia, chng ta s thc hin k
hoch v i, chng ta s xy dng tu vin ring ca
chng ta. Khng c Thng cng chng c ma
qu, m ch ton nhng con ngi t do, v bc s
469

l ngi gc cng, Zorba, bc s gi chm cha


kha ln m cng, ng cng... nh ng Thnh
Pie vy...
Ngi di t, da lng vo thnh lu, Zorba lin
tc rt ru ung ht ly ny n ly khc, chng ni
chng rng.
m xung, chng ti n xong ba v ang
nhm nhp ru vang , tr chuyn vi nhau ln
cui.
Sng sm mai, chng ti s chia tay.
- Phi, phi... Zorba ni, va bt ria mp va
ung. Phi, phi...
Trn u chng ti, tri y sao sng, bn trong
chng ti, con tim kht khao trt vi ni nim, song
vn nn li.
"T bit lo mi mi", ti ngh thm. "Hy nhn lo
tht k , chng bao gi, chng bao gi na mt ta
s thy li Zorba." Thiu cht na ti gc u
vo b ngc gi ca lo m khc, nhng ti
ngng. Ti c gng ci giu ni xc ng
m khng c, mt cc g chn ngang c hng ti.
Ti nhn Zorba vn ci c chim sn mi, lng l
ung. Ti quan st lo v ngm ngh: ci cuc i
ny ca chng ta qu l mt b n tht s ng
ngn. Ngi ta hi ng ri li ly tn nh nhng
chic l cun bay theo gi, mt ta hoi cng lu gi
hnh nh khun mt, thn hnh hay dng iu ca
ngi m ta yu thng, trong vng my nm, thm
ch ta khng cn nh mt ngi xanh hay en
470

na.
"Tm hn con ngi l ra phi bng ng, bng
thp thay v ch thun l h v". - Ti la thm trong
lng.
Zorba vn ang ung , ci u to s rn thng ,
khng ng y, dng nh lo ang lng nghe
nhng bc chn tin li gn trong m hay rt su
vo thm cng bn th lo.
- Bc ngh g vy, Zorba?
- Ti ngh g y , sp? Chng ngh g, chng ngh
g st, tht y. Ti chng ngh ngi iu chi.
Sau mt lt, rt thm ly na, lo ni:
- Chc sc khe sp.
Chng ti cng ly. C hai chng ti u bit rng
mt cm gic su no xt xa nh th ny khng th
ko di thm nhiu na. Chng ti t phi a khc,
hoc ung cho say mm hoc bt u nhy nh
nhng thng in.
- n i, Zorba. Ti ngh.
- Ti chng ni vi sp ri sao? Mun chi
n santuri, cn c mt tm trng hoan lc. Mt
thng na, c khi l hai thng na, ti s chi v lc
ti s ht v chuyn hai ngi chia xa mi mi.
- Mi mi! Ti ku ln, hong ht. Ti ni vi
lng mnh ci t khn b cu vn y, song khng
ng li phi nghe n c tht ln thnh ting.
- Mi mi! Zorba nhc li, nut nc bt mt cch
kh khn. C ngha l... mi mi. Nhng iu sp
va ni, no l s gp li, no l xy dng tu vin
471

ring ca chng ta, u l li ng vin mt ngi


m nhm vc hn ng dy. Ti khng chp nhn
ci . Ti khng cn th. Chng l chng ta li yu
ui nh n b n ni cn c an i nh
vy? D nhin chng ta u c th. Phi, mi mi.
- C th ti s li y vi bc... ti ni, tht kinh
v tnh thng mn n mc tuyt vng Zorba dnh
cho ti. C th ti s i cng vi bc. Ti t do m.
Zorba lc u:
- Khng, sp u c t do, lo ni. Si dy rng
buc sp c l cng chng di hn si dy rng
buc ngi khc (1). C th thi. Sp b buc bng
mt si dy di, sp , sp i i li li thoi mi nn
tng l mnh t do, nhng sp cha bao gi ct
ri si dy . V khi ngi ta khng ct dy. . .
- Mt ngy kia, ti s ct. Ti ni vi v thch
thc v nhng li ca Zorba chm vo mt vt
thng cha kn ming trong ti.
- Kh y, sp , kh lm y. Mun lm th, sp
cn c t mu in, t mu in, sp hiu khng?
Sp cn phi liu mi th. Song le, sp li c ci
u tnh qu, n lun lun thuyt phc c sp.
Ci u ca mt ngi ging nh anh ch tim tp
ha, n lun tnh ton: ta mua vo ht ngn ny
1

Cu ny trong bn ting Anh ca C. Wildman l: "The string you're tied to


is perhaps no longer than other phopleis". Chng ti ng rng y c s nhm ln
no - l ra thay v ch no phi l a little. V nh vy phi dch l: "C l si
dy rng buc sp di hn si dy rng buc ngi khc mt cht", mi hp vi
logich trong nhng cu sau.

472

v bn c ngn ny, c ngha l li ngn ny


hoc thua l ngn ny. Ci u l mt g ch hiu
nh thn trng, n khng bao gi liu nm vo cuc
tt c nhng th n c, bao gi cng gi li mt ci
g d tr. N khng bao gi ngt t dy . khng!
N bm cht lm ci nm cha ba m. Nu
tut dy, th ci u khn kh hng kiu, i t.
Nhng nu con ngi ta khng bung dy th xin hi
sp, cuc i cn c hng v g na? V tr hoa
cc nht thch. Khc hn vi ru rum, khin ta
thy c mt tri cuc i.
Lo nn lng, t rt cho mnh cht ru na,
nhng ri li bt u ni tip:
- Sp phi b qu cho ti, sp , lo ni. Ti ch l
mt k qu kch vng n vng ni, li ch c dnh
vo rng li nh bn dnh vo giy. Ti khng bit
ni nhng cu hoa m, nhng li ca ngi. Qu l ti
khng c kh nng y. Nhng ti bit rng sp
thng cm.
Lo nc cn ly v nhn ti.
- Sp hiu! Lo ku ln nh th t nhin ni
gin. Sp hiu v chnh v th m sp s chng bao
gi c an lng. Nu sp khng hiu th sp
sung sng. Sp cn thiu ci g? Sp cn tr, sp
c tin, c sc khe, sp l ngi nhn hu, sp
chng thit g st. chng thiu g, cam oan th. tr
mi mt iu. . . ! V khi thiu ci sp
th...Lo lc ci u to ng v li im lng.
Ti sut bt khc. Tt c nhng iu Zorba ni
473

u ng. Hi cn nh, ti y nhng xung ng


in cung, nhng kht vng siu phm. Ti khng
bng lng vi th gii. Dn d, qua thi gian, ti tr
nn bnh tnh hn, ti nh ra nhng gii hn, phn
bit ci kh th vi ci bt kh, ci thuc v con
ngi vi ci thuc v thn linh, ti gi chc con
diu ca mnh cho n khi bay mt.
Mt v sao i ngi ln xot ngang tri. Zorba git
mnh v tr mt nh th ln u tin trong i c
thy mt v sao i ngi.
- Sp c thy ngi sao y khng? lo hi.
- C.
Chng ti im lng.
t nhin, Zorba vn ci c gy nhng, n
ngc v ku ln mt ting man di, no nng. V
lp tc, ting ku chuyn thnh ngn ng con ngi
v t y bn th Zorba dng ln mt giai iu c
u u, y su mun v c n. Bn thn lng
t nt i v tun ra ci cht c ngt ngo, thm
tha ca Phng ng. Ti cm thy trong ti mi
dy d cn ni kt ti vi can m v hy vng t t
ra nt:
iki kiklik bir tpend ctiyor
Otme d, kiklik, bemin dertim yetiyor, aman,aman.
Sa mc, ct mn tri di n tn cui tm mt.
Khng kh chp chn, hng, xanh, vng, thi dng
nh mun n tung. Tm hn go ln man di v hn
474

hoan v khng c ting go no p li. Mt ti y


l.
Trn nh i, i g g chn n non
ng ht na, su ring ny lm ta t rut
aman,aman.
Zorba lng thinh. Lo a pht tay ln lau m hi
trn. Lo ci ngi v pha trc, trn trn nhn
xung t.
- Ci bi ht Th Nh K y l bi g vy, Zorba?
Mt lt sau ti hi.
- Bi ht ca ngi chn t lc . Thng
c ht trong sa mc. Hng bao nm nay, ti
khng ht thm ch cng chng nh n n na.
Th m by gi. . .
Lo ngng u ln, ging gay gt, c hng se li.
- Sp lo ni, n lc sp phi i nm ri .
Mai sp phi dy t sng tinh m kp p chuyn
tu ti Candia. Chc ng ngon.
- Ti khng bun ng, ti ni. Ti s thc vi bc.
y l m cui cng chng ta bn nhau.
- Chnh v th m chng ta phi kt thc n cho
nhanh. Lo ku ln, p ci ly khng xung, ra
khng mun ung na. Ngay lp tc, nh th .
Nh nhng ngi n ng b pht thuc l, ru
v c bi. Nh mt anh hng Hy Lp, mt palikari.
Cha ti l mt palikari ch thc. ng c nhn ti.
Bn cnh ng, ti ch l mt hi gi thong. Ti
475

khng bn gt ng. ng trong s nhng ngi Hy


Lp bao gi cng c ngi ta nhc n. ng bt
tay ai l c h mun bp nt xng ngi ta ra. Ti
thnh thong cn ni nng bnh thng, ch cha ti
th ch c gm, h v ht h. Xun thu nh k mi
thy mt t ng ca con ngi tht ra t ming
ng. Ch ng c mi tt xu, nhng ng ct
phng chng nh chm bng kim vy. Chng hn,
ng ht thuc l nh ci ng khi. Mt bui sng
ng tr dy ra ng cy. Ti ni, ng ng da vo
hng ro thc tay vo tht lng tm ci ti ng
thuc si vn mt iu trc khi lm vic Nhng
ti thuc rng khng, ng qun khng b thuc
vo trc khi ra khi nh. ng tc si bt mp, gm
ln mt ting ri chm ln lao v pha lng. Cn
nghin thuc lm l tr ng mt thng bng hon
ton, sp thy y. Nhng thnh lnh - ti vn bo ti
ngh con ngi l mt b n m - ng dng li, xu
h chn c ngi, rt ti thuc ra ly rng x tan ra
tng mnh ri vt xung t di chn ln v nh tot
vo. "Nh nhp! - Nh nhp - ng rng ln -
bn thu". V t gi pht y cho n lc t gi cuc
i, mi ng khng bao gi ngm mt iu thuc l
na. y l cch ng x ca nhng n ng thn
chnh, sp . Chc ng ngon.
Lo ng dy v si bc bng qua bi bin. Lo
khng ngoi nhn li ly mt ln. Lo ra ti tn mp
bin v nm di trn lp si.

476

*
Ti khng bao gi gp li Zorba na. Ngi gi
la n trc khi g gy sng. Ti ln yn v ra i.
C th ti lm, nhng ti ng rng Zorba ang np
mt ch no quanh y nhn ti ra i mc du
lo khng chy n ni nhng li t bit thng
thng cng bun b rng rng nc mt, bt
tay, vy khn v trao i nhng li nguyn c.
Cuc chia ly ca chng ti gn nh mt nht
gm.
Candia, ngi ta a cho ti mt bc in tn.
Ti run run ly n nhn mt lc trc khi m ra.
Ti bit trong ni g. Ti c th thy vi mt s
xc thc d s s t, thm s ch ci cha ng
trong bc in.
Ti bng mun x n thnh tng mnh m khng
cn m ra c. Vic g phi c khi m ti bit
ni dung? Nhng than i, chng ta khng cn tin
tm linh mnh na ri. L tr, tn ch tim tp ha
mun i, ci nho tm linh, cng nh chnh
chng ta ci nho nhng ph thy v nhng m
gi lm ba ym. Hoc ci nhng b lo lm cm.
Cho nn ti m bc in. N c gi t Tbilissi.
Trong mt lc, cc ch ci nhy ma trc mt ti.
Ti khng nhn ra mt t no. Nhng ri chng
ng yn v ti c thy.
CHIU QUA STAVRIDAKI CHT V SNG PHI.

477

Nm nm tri qua, nm nm di khng khip


trong thi gian tng tc dn v nhng bin gii
a l ha vo cuc nhy, nhng b ci quc gia m
rng ri li thu hp li nh nhng np phong cm.
Zorba v ti b cun theo cn lc, mc d trong ba
nm u, thnh thong ti vn nhn c mt l
bu thip ngn gn ca lo.
Mt l th gi t ni Athos - mt tm hnh c
M ng Trinh canh ca Thin ng vi cp mt to
bun v ci cm kin quyt y ngh lc. Di hnh
c M ng Trinh, Zorba vit bng cy bt gc
nng n bao gi cng lm toc giy.
"Chng hy vng g lm n y c, sp . Bn
tu s y ton vt c chy ra nc. Ti chun
thi. "
My ngy hm sau li mt tm bu thip na.
"Ti khng th xch con vt i quanh tt c nhng
tu vin ny nh mt tn lm tr lu ng. Ti
tng n cho mt tay thy tu ng nghnh dy c
mt con so ht cu Kyrie Eleison rt hay Ci con
qu y ht nh mt tay thy tu tht s, nghe m
sng st. Y sp sa dy c con vt ti nghip ca
chng ta ht th na. i, ci con du ng ny tri
vnh v trong i. V gy gi n li tr thnh
mt v cha c, con vt ca chng ta y.
Thn i. Cha Alexios, n s thnh."
Sau by thng sau, ti nhn c mt tm thip
t Rumani vi hnh mt ngi ph n y mc
chic o di l ngc.
478

"Ti vn cn sng. Ti n mamaliga (1) v ung


vodka. Ti lm vic m du, bn thu v hi hm
nh mt con chut cng. Nhng x g? y ngi
ta c th tm thy v khi nhng th m tm hn v
d dy khao kht. Mt Thin ng thc s cho
nhng tn lu manh gi nh ti. Sp c hiu khng,
sp? Mt cuc sng tuyt th... tht ngon ru nng
li thm c tnh nng. i n Thng Thn i.
ALEXIS ZORBA. Chut Cng."
Hai nm tri qua. Ti li nhn c mt tm thip
na,ln ny Serbia.
"Ti vn cn sng. Rt kinh khng nn ti buc
phi ly v. Sp hy lt mt sau s thy mt nng mt ging ci ngon lnh. Phn gia nng hi phnh
ra v nng ang c cho ti mt Zorba con. Ti ang
bn cnh nng , mc b com l sp cho ti v chic
nhn ci sp thy trn tay ti l ca Bouboulina ti
nghip - khng c g l bt kh . Cu Cha ban
phc lnh cho m c siu . Nng ny tn l
Lyuba. Chic o ngoi c c lng th ti ang mc
l mt phn hi mn ca v ti. Nng cn mang n
cho ti mt con nga ci v by con ln ci l ny
tht n ng. V hai a con i chng trc. Ti
qun cha ni vi sp nng l mt qu ph. Ti
tm thy mt m ng trong ni ngay gn y Ti
phnh c mt tay t bn khc v ti hin ang
1

Mt th cho ng ca Rumani .

479

sng ng hong nh mt v pasa. Thn i ".


ALEXIS ZORBA. Nguyn ga ng."
Mt sau l thip l mt tm nh chp Zorba rt
trng kin trong y phc ch r, m lng th v o
khoc di mi cng, tay cm can sang trng. Lo
khoc tay mt ph n Xlav xinh p khng qu hai
mi lm tui, mt con nga ci hoang hng hng
ph nhiu, nom hp dn v ng ngo, i ng cao v
ngn ngn mt b ngc mnh mng. Di tm hnh
c thm my ch g bi ca Zorba:
Ti, Zorba v ci mc bt tn, n b. Ln ny tn
nng l Lyuba.
Sut nhng nm y, ti phiu du nc ngoi.
Ti cng c ci mc bt tn ca ti, nhng n khng
c b ngc mnh mng, khng c o khoc mi v
ln cho ti. Mt hm ang Berlin, ti nhn
c mt bc in.
"TM THY MT VIN XANH TUYT VI.
N NGAY. ZORBA"
l thi k c ang c nn i ln. ng
mc xung gi n mc mun mua vt tm thng
nht, t nh con tem, cng phi mang hng triu
ng trong vali. i rt, qun o rch ri, giy
thng l ch, u u cng thy - nhng g m c
hng ho tr nn xanh xao. Hi ni gi mt cht
l ngi gc ng trn ng ph nh l rng trc
480

cn lc. M cho con nhai cao su chng nn khc.


m m, cnh st phi canh gc cc cu bc qua
sng ngn cc b m khi m con lao xung
dng nc cho dt n trn.
By gi l ma ng. Tuyt ri. Cnh phng ti,
mt gio s c dy ngn ng phng ng c t
si m bng cch cm ly mt cy bt lng di, h
hc chp my bi c thi Trung Quc hay mt cu
danh ngn ca Khng T. Theo ci tp tc vt v
ca Vin ng, u nhn ca cy bt lng, khuu
tay nhc cao v tim ngi vit phi lm thnh mt
hnh tam gic.
Sau my pht, ng ta thng ni vi ti ra chiu
c m hi bt u v ra. Ti si m nh th .
Chnh gia nhng ngy c cc , ti nhn c
tm thip ni trn ca Zorba. Mi u, ti phn n.
Hng triu ngi ang chm vo cnh sa st, khng
c ly mt mu bnh m duy tr th xc v linh
hn, vy m lo li gi n mt bc in nhn ti
vt hng ngn dm ng ti xem mt vin
xanh p. Thy k ci p, ma qu bt n i! Ci
p v tnh chng my may oi hoi n ni au
kh ca con ngi. Nhng chng bao lu, ti m
khip hi: cn gin ca ti bc hi v ti bt u
nhn ra rng lng mnh ang hng ng ting gi
phi nhn ca Zorba. Trong ti, mt con iu no
ang p cnh i bay i.
Tuy nhin, ti khng i. Mt ln na, ti li khng
dm. Ti khng tun theo ting ku go va man r
481

va thn thnh trong ti, ti khng lm mt hnh


ng r di - cao qu no, m nghe theo ting ni
ng mc, lnh lng v mang tnh ngi ca lgich.
Bi th, ti cm bt vit th, phn trn vi Zorba.
V lo tr li nh sau:
"Cho php ti ni th ny: sp l co giy sp
. C sp na, sp cng c th gp c mt vin
xanh p ch t l mt ln trong i, hi linh hn
ng thng kia, vy m sp khng thy. Ly Cha,
i khi khng c vic g lm, ti t hi: c hay khng
c a ngc? Nhng hm qua, khi th sp ti, ti
bn ni: "Chc chn phi c mt ci a ngc dnh
cho my tn co giy nh sp."
T Zorba khng vit cho ti na. Chng ti li
b nhng s kin kinh khng hn na chia cch
thm.
Th gii tip tc chao o, trng trnh nh mt g
say ru. t nt ra, nut chng tnh bng hu v
nhng lo u c nhn.
Ti thng ni chuyn vi bn b v tm hn ln
y Chng ti khm phc phong t ho v t tin,
cao su hn l tr, ca con ngi tht hc y.
Nhng nh cao tr tu m chng ti phi mt bao
nm c gng gian kh mi t ti, Zorba ch nhy
phc mt ci l ti. V chng ti ni: Zorba l mt
tm hn ln. Hoc gi, lo nhy qu nhng nh cao
khi y chng ti ni: Zorba in.
482

C th, thi gian tri, thm m ci cht c ngt


ngo ca k nim. Mt ci bng khc, bng ca bn
ti cng di trn hn ti. N khng bao gi ri ti
- bi v chnh ti cng khng mun ri n.
Nhng ti khng bao gi ni vi ai v ci bng
ny.
Ti tr chuyn thm vi n, v nh vy, ti tr
nn giao ha vi ci cht. Ti c ci cu b mt ca
ti bc sang b bn kia. Khi linh hn bn ti qua
cu, ti cm thy n mt mi v xanh xao, n qu
yu khng sc bt tay ti.
i khi ti s hi ngh rng c l bn ti khng
th gi trn ci trn bin s n l ca th xc
thnh t do, hoc pht trin v tng cng linh hn
mnh cho n khi hong lon v b hy dit vo ci
khonh khc ti trng ca ci cht. C l, ti ngh,
anh khng c th gi bt dit ha nhng g
cn bin thnh bt dit trong anh.
Nhng thnh thong anh mnh ln - c ng th
khng hay ch do ti nh anh mnh lit hn m
thi? - v vo nhng lc y, anh tht tr v nghim
khc. Thm ch ti tng nh nghe thy ting chn
anh bc trn cu thang.
Mt ma ng, ti lm mt cuc hnh hng n
c vo dy ni Engadine, ni cch y nhiu nm,
bn ti v ti qua nhng gi pht tuyt vi bn
mt ngi n b m c hai chng ti cng yu.
Ti ng li chnh ci khch sn anh tr. Trng
tro tun qua khung ca s m rng v ti cm thy
483

hn ca ni, ca rng thng tuyt ph v m xanh


yn tnh ngm vo tm tr.
Ti cm thy mt dim phc khn t, nh th gic
ng l mt vng bin su thanh bnh, trong sut v
ti sung sng nm bt ng di y ni i
dng, nhng gic quan ti c phi chnh nhy
bn n ni ch cn mt con thuyn lt qua trn
mt nc hng ngn si bn trn ti, cng c th
gy mt vt ca trn thn th ti.
t nhin, mt ci bng di trn ngi ti. Ti
bit l ai, ging anh y trch mc.
- Cu ng y ?
Ti tr li cng bng ging gin di nh vy.
- Cu bt mnh ch i hoi. Hng bao thng nay,
mnh khng nghe thy ting cu. Cu lang thang
nhng u?
- Mnh lun lun bn cu, song cu qun
mnh ri, u phi bao gi mnh cng c sc gi,
cn cu th c tm cch b ri mnh. nh trng tht
dim l, c cy ci ph y tuyt v cuc sng trn
trn cng vy. Nhng hy r lng thng, ng
qun mnh.
- Mnh u c qun cu , cu tha bit iu .
Nhng ngy u cu b mnh ra i, mnh bng qua
nhng rng ni hoang d lm mt nhoi thn xc
v thc trng bao m ngh n cu. Thm ch mnh
cn vit hng lot bi th cho vi ni nim... nhng
l nhng bi th khn kh khng th lm mnh
bt au. C mt bi bt u nh th ny.
484

V khi cng T Thn, trn li mn gp ghnh anh


bc.
Ti chim ngng i thn hnh mm mi cng
i vc dng.
Ta i vt trn tr dy bao i lc rng ng...
V trong mt bi khc cng b d, mnh ku ln:
Nghin rng li bn thn yu, ng hn bay
mt.
Anh mm ci chua cht, ci mt xung pha ti
v ti rng mnh khi thy v xanh xao ca anh.
Anh nhn ti hi lu bng hai hc trng hom
trc kia l i mt, gi y ch cn hai thi t nh.
- Cu ngh g vy? ti th thm. Sao khng ni g
i.
Ging anh li vang ln nh mt ting th di xa
xm:
- i mt linh hn coi th gii l qu nh, th phng
cn st li cht g? Mt vi cu th ngi khc, ri
rc v qu qut - thm ch khng trn mt bi t
tuyt. Mnh lai vng trn trn, thm nhng ngi
thn yu nhng tim h khp cht. Mnh cn bit
vo u? Lm sao mnh c th sng li c? Mnh
loay hoay nh mt con ch chy qun chy quanh
mt ngi nh ca ng then ci. i, gi mnh c th
sng t do, khng phi bm vo thn th m nng
485

y sc sng ca mi ngi nh mt k sp cht


ui.
Nhng git l tro ra t hai hc mt, hai vin t
nho thnh bn.
Nhng thot ci, ging anh rn ri ln.
- Nim vui ln nht cu em li cho mnh l
vo ci ln d mt cuc lin hoan Zurich, anh ni!
Cu cn nh khng? Cu nng cc chc sc khe
mnh. Cu cha qun ch? Cn mt ngi na vi
chng ta...
- Mnh nh, ti p. Chng ta gi nng l tiu th
kiu dim ca hai ta...
Chng ti im bt. Dng nh t by n nay, bit
bao th k tri qua. Zurich. Ngoi tri tuyt ri
ri, trn bn, c hoa, quanh c ba chng ti.
- Thy ngh g vy, tha thy? Bng ma hi,
thong cht giu ct.
- Ngh v nhiu iu, v tt thy...
- Mnh th ang ngh v nhng li cui cng ca
cu. Cu nng cc v run run ni: "Bn thn mn,
hi cu cn b t, ng ni cu b cu trn i v bn
i kia t mt cy n lia Crete, chi my iu
Palikaria. Ti nay mnh ung mng sc khe cu.
Cu sao nh mnh lo liu cho cu lun ngi trong
lng Thng nh vy". Chao i, Thng
mau chng chun y li cu nguyn ca cu.
- C g l quan trng? Ti ku ln. Tnh yu mnh
hn ci cht m.
Anh li mm ci chua cht nhng khng ni g.
486

Ti cm thy thn xc anh tan ra trong m ti, tr


thnh n thun mt ting nc n, mt ting th
di, mt cu a.
Hng my ngy lin, v ci cht cn tn ng trn
mi ti. Nhng lng ti ngui du. Ci cht i vo
i ti nh mt gng mt thn thuc v yu du,
nh mt ngi bn n thm ta v kin nhn ngi
trong mt gc phng ch ta xong xui cng vic.
Nhng bng Zorba th lun lun ln vn quanh ti
khng bung ri.
Mt m, ti nm mt mnh trong nh ring bn
b bin trn o Aegina. Ti ang sung sng. Ca
s ti m ra bin, nh trng a vo, bin cng sung
sng v kh th di. Ngi ti mt mi mt cch
khoan khoi v bi nhiu v ti ng lm say sa.
Bng nhin ng trc lc rng ng, gia lc
trn tr hnh phc , Zorba hin ln trong gic m
ti. Ti khng cn nh lo ni g hoc v sao lo
n. Nhng khi tnh gic, tim ti nh sp tan nt.
Khng hiu sao, mt ti y l, lng ti trn y mt
c ao khn cng ni mun chp dng li qung
i chng ti sng bn nhau trn b bin Crete,
mun bt tr nh lm vic v thu thp tt c nhng
g Zorba vng vi ri rc trong tm tr ti - li
ni, ting la ht, c ch iu b, khc ci, v iu bo ton chng.
c mun ny mnh lit n ni ti m s. Ti
thy n nh mt bo hiu rng, u trn tri t,
Zorba ang hp hi. V ti cm thy tm hn hai
487

chng ti gn kt vi nhau n dng nh


khng th no ngi ny cht m ngi kia li
khng xao xuyn ku ln au n.
Trong mt thi gian, ti do d khng mun tp
hp mi hi c v Zorba biu t thnh li. Mt
ni kinh hong tr con xm chim ti. Ti t nh:
nu mnh lm th, c ngha l Zorba lm t nn tht
s. Mnh phi u tranh chng li ci bn tay huyn
b ang xi gic mnh lm th.
Ti cng li hai ngy, ba ngy, mt tun. Ti lao
vo vit nhng ti khc, i chi sut ngy v c
rt nhiu. l nhng mo ti gi ra trnh n s
hin din v hnh n. Nhng u c ti hon ton b
chon bi mt cm gic bn chn mnh lit lo lng
cho Zorba.
Mt hm ti ngi trn sn thng ngi nh ring
bn b bin. Gia tra, nng nh thiu v ti ang
nhn nhng sn ni trn tri m duyn dng ca
o Salamis trc mt. t nhin, di s thc y
ca bn tay thn thnh n, ti ly giy bt nm di
trn nhng phin lt nng bng ca sn thng
v bt u ghi li nhng li ni v vic lm ca
Zorba.
Ti hm h vit, hi h lm sng li qu kh, rng
hi nh v ti hin Zorba chnh xc nh trong thc
t. Ti c cm gic nu lo mt i, n hon ton do
li ti ti v ti lm vic ngy m v ln trn vn
nht hnh nh ngi bn gi ca mnh.
Ti lm vic nh nhng thy mo ca cc b lc
488

man ri Chu Phi khi h v ln vch hang ng cc


T Tin h thy trong m, c gng lm sao cho ht
sc ging n mc ti a c th hn ca T
Tin nhn ra l xc mnh v nhp vo .
Trong my tun, tp s bin ca ti v Zorba
hon thnh.
Ngy cui cng, ti li ngi trn sn thng trong
chiu t v nhn ra bin, tp bn tho hon tt t
trn lng. Ti sung sng v nh nhm nh th va
ct c mt gnh nng. Ti ging nh ngi n
b bng trn tay a con va lt lng.
ng sau rng ni Pelopennesus, mt tri i
ang ln. Va lc , Soula, c thn n nh b
thng mang th t, giy m trn tnh gi v cho
ti, bc ln sn thng. C cha ra cho ti mt
phong th ri b chy. Ti hiu. Ch t ti cng c
cm gic l mnh hiu bi v khi gi th ra c, ti
khng h git tht ngi v ku ln. Ti khng kinh
hong. Ti bit chc. Ti bit rng ng vo ci
lc ti cm tp bn tho t trn lng v ngm mt
tri ln, ti s nhn c bc th ny.
Bnh tnh, khng vi v, ti c th. Th gi t
mt lng gn Skoplije Serbia, v vit bng mt th
ting c vy vy. Ti dch nh sau:
" Ti l thy gio lng ny v ti vit bo tin
bun cho ng rng Zorba, ch nhn mt m ng
y cht vo su gi chiu ch nht tun trc.
Trn ging lm chung, ng ta mi ti ti.
489

" Li y, ng hng s, ng ta ni - Ti c mt
ngi bn Hy Lp. Khi no ti cht xin ng vit h
cho ng y rng cho n pht cui cng, ti vn
hon ton tnh to v ngh n ng y. V ni vi
ng y rng, bt k ti lm g, ti vn khng hi
tic. Bo ng y rng ti mong ng y khe mnh
v n lc ng y phi t ra khn ngoan mt
cht. Nghe thm mt pht na thi.
Nu c tay linh mc no n bo ti xng ti
v lm php b tch cho ti th bo hn cun xo cho
mau v ra nguyn ti th mi hp l. Ti lm v
s, v s vic trong i m vn thy cha .
Nhng ngi nh ti l ra phi sng ngn nm.
Chc ng ng ngon.
" l nhng li cui cng ca ng ta. Ni ri, ng
ta ngi pht dy trn ging tung ht chn mn v
c ng ln. Chng ti chy n ngn ng ta Lyuba v ng ta v ti cng vi my ngi hng
xm lc lng. Nhng ng ta th bo gt tt c bn
ti sang bn, nhy khi ging v ra ch ca s.
, ng ta nm chc ly khung ca, nhn ra tn dy
ni xa, ging to mt v ct ting ci, on h vang
nh nga, ng cht trong t th ng nh vy,
mng tay cm ngp vo thnh ca s.
"B v Lyuba ca ng ta nh ti vit th cho ng
v gi ng li cho knh trng. Ngi qu c thng
ni chuyn v ng lun, b ta ni. V dn li rng
sau khi ng ta cht phi dnh tng ng mt cy n
santuri nhc ng nh n ng ta. V vy, b qu
490

ph xin ng nu c qua lng chng ti, th qu b ti


ngh m ti nh b b c n tip v sng
hm sau, khi ra i, mang theo cy n santuri."
Ht

491

You might also like