CI KHNG

Chu Ho
Sau khi c nhng iu kin ti thiu cho cuc sng thng nht (n no,
mc m) th hnh phc ca mi ngi ch yu c quyt nh bi i sng
tinh thn v tm linh. Minh trit phng ng cha ng y cc yu t c
bn m bo cho con ngi c kh nng t gii thot tinh thn v tm linh
c khai minh trong tnh lng. Nhng yu t c bn y c th tm tt trong
cc trit l V Thng ca Pht gio, V ca Khng gio v V Vi ca Lo
gio.
Pht gio ch trng V thng (xem chng hn Trnh Xun Thun, Khoa
hc v Pht gio : trc ng t ng, 2009). Bt k nhng g c v hin hu,
t V tr bao la cho n cc phn t nh nht ca vt cht u bin i khng
ngng trong tng st-na (n v nh nht ca thi gian) v trong sut lch s
tn ti ca n t khi xut hin, n trng thnh, suy yu, ri tiu vong. l
V Thng. i sng tinh thn tm l ca con ngi cng lun lun thay i
khng ngng theo l V Thng y. V V Thng m vn vt trong V tr
lun vn ng tng h; mi s vt u l mt b phn ca ton th, ch c th
c xc nh v hin hu trong mi lin h cng nhau, khng c g hin hu
mt cch t thn; v mt c trong ton th, ton th c trong mt. l
nim Duyn Khi, ngun gc ca lut Nhn qu. Mt khi mi s vt u l
Duyn Khi th cng s khng c hin hu no c lp hay thng hng,
chnh l Tnh Khng, nim quan trng th ba ca Pht gio, sau V Thng
v Duyn Khi. Khng y khng phi l h khng m ch l khng c
hin hu t thn. Bi vy Tnh Khng khng phi ch l bn tnh ca th gii
hin tng (Sc), m cn hm cha tim nng biu hin mun hnh vn trng
ca th gii Chn tm (Khng). Th nn Bt nh Tm kinh ni: Sc chnh l
Khng, Khng chnh l Sc.
Tnh tm ng c ( tc l thc c t ni tm iu ta bit ) nhng iu
y ta s bnh thn trc mi s i thay; thc c s mong manh, bt trc
v ph du ca kip ngi duy tr lng v tha v trc n m yu thng con
ngi, yu thm cuc i. Nh vy chng hnh phc lm sao?
Ngy xa Thin s L Trng (1052-1096, c L Nhn Tng coi nh quc s
v t hiu l Mn Gic) thm nhun o l V Thng tri tm lng an
nhin, t ti ca mnh trong vn th thin nh:
Xun kh bch hoa lc
Xun o bch hoa khai
S trc nhn tin qu
Lo tng u thng lai
Mc v xun tn hoa lc tn
nh tin tc d nht chi mai

(Xun rui, trm hoa rng

Xun ti, trm hoa ci
Trc mt, vic i mi
Trn u, gi n ri
ng tng xun tn hoa rng ht
m qua, sn trc mt nhnh mai
Ng Tt T dch)
Lo gio ch trng V Vi (xem chng hn Nguyn Hin L, o c Kinh,
Nxb Vn ha 1998). V y khng phi l khng c g. V l v sc, v
thanh, v hnh i vi cm quan ca ta, ging nh o ca Lo T. Lo T coi
o l bn nguyn ca v tr, sinh ra vn vt, nhng thm vin v huyn diu
nh va C li va Khng. V (khng) sinh ra Hu (C), ri Hu li v V,
chng khng i khng, m i hp vi nhau. V v vy o vi T nhin l
mt. V Vi ca Lo gio khng phi l khng lm g m l khng lm g tri vi
T nhin. Sng thun vi T nhin, khng b g p bi cc php tc, nim tri
vi cc quy lut ca T nhin, th cuc sng s yn bnh hoan lc.
T th k 18 n nay con ngi ng nhn sc mnh vn nng ca khoa hc
v cng ngh, tin mt cch kh di rng c th chinh phc c T nhin trong
khi khng ngng bc lt v tn ph thin nhin mt cch tn nhn. V by gi
ang phi tr gi: Ngi nh chung thing ling ca loi ngi ang c nguy c
sp v hiu ng nh knh v l thng tng zn gy nn bi kh thi cng
nghip v nn ph rng ngy cng trm trng hn. Tri t ang nng dn ln,
nc bin ang dng cao v mi trng sinh thi b hy hoi. l ci qu rt
ng t ci nhn khng tn trng T nhin, khng thn thin v ha ng vi
Thin nhin.
Nu nh nhn loi khng qu ngo mn v nn khoa hc v cng ngh hin
i c xut x t Phng Ty, li va thu hiu c trit l V Vi th x hi
loi ngi khng phi i mt vi cc vn nn k trn. V Vi s dn dt cc
hnh ng can thip v ch ng thin nhin mt cch khn ngoan hn, thun
quy lut T nhin hn; v cuc sng ca con ngi s an lnh hn.
nc ta, ngay t thi dng nc, trit l V Vi ca Lo T c truyn b.
Khi c vua L i Hnh hi v vn nc, Php s Nh Php (915- 990 )
p rng:
Quc t nh ng lc
Nam thin l thi bnh
V Vi c in cc
X x tc ao binh
( Vn nc nh dy qun qut
gc tri Nam [m ra] cnh thi bnh
[Dng ng li] V Vi tr nc
Th [yn dn], khp mi ni khng cn bo lc)

Trong bi th ny V Vi cng c th c hiu theo gio l ca nh Pht, m

nhng iu ct li cng tng ng vi nim ca Lo gio nh ni trn.Gi

nh t y V Vi ( d l ca Pht gio hay Lo gio ) lun ng tr trong cc

triu i th dn tc ta c th c mt tin trnh lch s khc ri chng?
Khng gio ch trng V (xem chng hn Franois Jullien, Minh trit
Phng ng v trit hc Phng Ty, Nxb Nng, 2003). Trong Lun ng c
cu: T tuyt t: v , v tt, v c, v ng (Khng T kin nh bn iu:
V , V Tt, V C, V Ng).
V khng c ngha l khng c kin g m c ngha l khng c kin no
c dnh c quyn, c tuyt i ha, khin ta khng nhn thy nhng iu
hp l, kh th ca nhng kin khc, k c nhng kin i lp.
Nu V th mc nhin s dn n V Tt (khng nh trc t phi th
ny, t phi th kia), V C (khng c chp mt quan im no, mt lp trng
no) v V Ng (khng c ci ti c bit, v k).
Ngi qun t phi c t tng, c lp trng v chnh kin ring ca mnh,
nhng lun sn sng i thoi mt cch bnh ng, khng thin kin vi lp
trng khc, t tng khc v chnh kin khc; khng l n l m qung ca
bt k ch thuyt no. Khng T ni: Bc qun t lm vic cho i, khng c
vic g m c lm, khng c vic g m c b, h hp ngha th lm. Hp
ngha y l thch hp vi thi v th. l c thi trung ca Khng T.
cng l trit l Trung Dung ca Khng gio: ng gia (ch khng phi kh
kh bm ly trung im cn bng) v t dnh cho mnh quyn xem xt, la
chn mi kh nng, k c quyn i ti cng pha thi cc ny hay phi thi cc
kia.
Qun tng c V th lun lun gi c lng mnh thanh thn. Hy lng
nghe Ng Th Nhm (1746-1803), danh s thi Hu L Ty Sn trong bi ph
Thin qun thi nhin (Lng lun thanh thn):
Linh i onh tnh, h tht linh lung
V , Tt, C, Ng, tri cng nhu hin thng
Dng tc hnh, x tc tng
Xut, x, ng, mc, giai thng h thi ngha
Ngn chi tn, hnh chi qu
T, sinh, kinh, c bt nhp h hung trung
(c thin trong lng, nh trng sng trng
Khng t li, chp n, v k
Bit cng mm, hiu l lin thng
i dng th lm, i b th v n
Ra hay n, ni hay im, u bi hiu thng thi vn.
Li ni th gi tn, vic lm th quyt xong.
Sng vi cht, lo vi s, cht khng vng bn trong lng.
Ng Linh Ngc dch)
Mt ch thuyt pht trin da trn nn tng t tng ca Minh trit phng
ng c th (ch mi c th thi) l thch hp cho thi i m Trit hc
phng Ty ang t ra b tc. Nhng V , V Vi, V Thng chc chn (rt
chc chn) s gip cho con ngi ly li cm gic bnh yn v ng x thng
minh trong ci Th gii y bt trc ny, vui sng hng ngy v tn hng
hnh phc k diu m T nhin ban tng cho ta, mt ln cho mi mi : c
l mt thc th c tr tu trong V tr V Thng.

H Ni xun Canh Dn 2010

Chu Ho

Tin Tru n H

Tru lng thng quay v chn c

H t rng uy v xng ra
Mt nm vt v qua
Nm nay c s bit l i thay?
Hy cn mai ny vn hi
Liu Rng bay m li hanh thng?
ng trn Th thi bi hng
Nhn tnh vn thm p cng ma Xun

Chu Ho
H Ni, Xun Canh Dn 2010