Professional Documents
Culture Documents
Tn hiu l biu din vt l ca thng tin hay l mt biu hin ca tin tc.
V d:
- Cc tn hiu nhn thy l cc sng nh sng mang thng tin ti mt chng ta.
- Cc tn hiu nghe thy l cc s bin i ca p sut khng kh truyn thng
tin ti tai chng ta.
1.1.1.2 Biu din ton hc ca tn hiu
V mt ton hc, tn hiu c biu din bi hm ca mt hoc nhiu bin s
c lp.
V d : Ta c tn hiu microphone Sa(t) c biu din trn hnh 1.1
Sa(t)
t
0
Tn hiu tng t
xa(t)
69
59
49
39
29
19
9
(a)
(b)
Tn hiu ly mu
Tn hiu s
xs(n.Ts)
n.Ts
n.Ts
(a)
(b)
Xa(t)
a qua
LPF
S&H
ADC
Xd(t)
Yd(t)
LPF
Ya(t)
DAC
DSP
* Nhn xt:
- Tn hiu tng t u vo c chuyn sang dng s nh mt h bin i tng
t - s ADC.
- Tn hiu tng t u ra c thit lp li nh h bin i s - tng t DAC.
Nh vy, tn hiu ca b bin i ADC l tn hiu s Xd(n), l tn hiu ca h
thng x l tn hiu s DSP, DSP lm nhim v x l tn hiu s Xd(n) v a ra tn
hiu s Yd(n).
1.2 Tn hiu ri rc
1.2.1 Biu din tn hiu ri rc
Tn hiu ri rc c hai loi :
- Tn hiu ly mu, k hiu l xs(nTs)
- Tn hiu s, k hiu l xs(nTs)
K hiu chung : x(nTs)
x(n)
x(n)
vi N1 n N2
vi n < 0
x(n) =
vi 0 n 3
x(n) =
0
vi n cn li
y N1 = 0, N2 = 3
Biu thc ton hc y l 1
1.2.1.2 Biu din bng th
tin minh ha mt cch trc quan, trong nhiu trng hp chng ta dng
th biu din tn hiu.
V d: Hy v th tn hiu ri rc trong v d trn
1
vi 0 n 3
x(n) =
x(n)
1
vi n cn li
n
-1 0
vi 0 n 3
vi n cn li
x(n) =
Gii :
x(n) = {, 0, 0, 1, 1, 1, 0, 0,}
0
0 : ng rng x0 = 1
1.2.2 Cc tn hiu ri rc
1.2.2.1 Dy xung n v
K hiu: (n) (n l s nguyn )
Trong min n, dy xung n v c nh ngha nh sau :
(n) =
Khi n = 0
Khi n 0
Gii :
- Vi (n):
1
- Vi (n-5):
n
-2 -1 0
Khi n = k
Khi n k
(n k ) =
1
u (n) =
0
Khi n 0
Khi n < 0
n
-1 0
....
1
u (n k ) =
0
Khi n k
Khi n < k
1
u (n + k ) =
0
Khi n k
Khi n < k
10
1
....
....
n
-1 0 1 2 3 4 5 . . . .
n
-3 -2 -1 0 1 . . . .
1
rectN (n) =
0
0 n N 1
....
-1 0 1 2 . . . .
(N-1)
1
rectN (n k ) =
0
k n N + k 1
n
1
rectN (n + k ) =
0
k n N k 1
n
-1 0 1 2 3 4 5 6
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3
11
1.2.2.4 Dy m thc
vi n 0
v i n < 0
e(n) =
Dy ny tng hay gim ph thuc vo tham s a ln hn hay nh hn 1 nh trn
hnh 1.10 (a) v (b) trong v d di y :
e(n)
e(n)
0<a<1
(a)
a>1 (b)
v i 0 =
2
N
Dy sin(0.n) l dy v hn, hai pha, l v phn i xng, lin tc, v tun hon
vi chu k N. th ca dy sin(0.n) hnh 1.11 di y :
0,95
0,59
-10
-5
-0,59
-0,95
12
10
n
0
Mt dy x(n) xc nh vi mt s hu hn mu th c gi l dy c chiu di
hu hn (chiu di ca dy tnh bng s mu c gi tr khc 0)
V d: Tnh chiu di ca cc dy s (hay cc tn hiu ri rc)
- L[(n)] = 1
- L[u(n)] = [0,+ ] =
- L[rectN(n)] = [0,N-1] = N
- L[x(n)] = [-,+] =
- L[e(n)] =
13
Ex =
x (n )
n=0
Ex =
x(n )
n= N
Ex =
x(n)
n=0
Ex =
x(n)
n =
1
x 2 ( n ) = 2 u ( n )
Gii: a. Ta c:
x1
x1 ( n )
n =
rect
(n )
3
=1+1+1= 3
n=0
n =
b. Ta c:
E x2
x2 (n)
n =
v :
n=0
n =
1
u (n)
2
1
=
n=0
1
( a < 1)
1 a
14
1
=
n=0
1
1
1
4
4
3
Px =
N 1
x (n)
= x 2 (n)
n=0
Ex
(2 N + 1)
x(n)
(2 N + 1)
= x 2 (n)
n= N
Ex
(2N + 1)
= Lim
N
x(n)
(2N + 1)
= x 2 (n)
n= N
x ( n ) = 2 u ( n 1)
b. x ( n ) = u ( n 3) u ( n + 3) + rect
a.
(n)
Gii:
a.Nng lng v cng sut trung bnh ca dy tn hiu x1(n) c tnh nh sau:
x1
n =
Px 1 = lim
x1 ( n )
| 2 n u ( n 1) |2 =
4n =
n =1
n =
N
E x1
1
= lim
x1 ( n )
2 * N + 1 N 2 * N + 1 n= N
N
1
1
1 4N
n
= lim
4 = lim
=
N 2 * N + 1
N 2 * N + 1 1 4
n =1
= lim
4 N * ln 4
=
6
15
b. Ta c:
E x2 =
x2 (n)
| rect
n =
2
( n + 3 ) + rect 3 ( n ) | 2 =
n =
rect 6 ( n + 3 ) + rect 3 ( n )
= 1 2 + 1 2 + 1 2 + 2 2 + 2 2 + 2 2 = 15
n = 3
15
E x2
P
= lim
= lim
=0
x2
N 2* N +1 N 2* N +1
Tm v v x3(n) = x1(n)+x2(n)
Gii :
- V x1(n) :
x(n)
1
n
0
- V x2(n) :
16
x(n)
1
n
0
V x3(n) :
x3(n)
2
n
1
n
1
17
Gii :
1
v i 1 n 3
vi n cn li
x1(n) = rect3(n-1) =
vi 1 n 3
vi n cn li
1-
n
4
vi 1 n 3
Cho x1(n) =
0
vi n cn li
Tm y(n) = x(n-2) = ?
Gii :
n2
1
y (n = x(n 2) =
4
0
3 n 5
n
*)Nhn xt: Qua v d trn ta thy, khi tn hiu x(n) b tr i 2 mu trong min thi
gian th th ca hm y(n) = x(n-2) s dch chuyn sang phi 2 mu. Tng qut, ta
c khi tn hiu b tr i n0(n0>0) mu trong min thi gian th th ca n b dch
sang phi n0 mu, nu n0 < 0 th th ca n li dch chuyn sang tri i n0 mu.
18
K hiu h thng:
Dy vo
Dy ra
H thng
x(n)
y(n)
y(n)
19
a. T[x(n)] = 2. x(n)
b. T[x(n)] = x2(n)
c. T[x(n)] = n.x(n)
d. T[x(n)] = 4.x(n) + 3
Gii:
a. T[x(n)] = 2. x(n)
T[a.x1(n) + b.x2(n)] = 2(a.x1(n) +b.x2(n)) = a.2.x1(n) + b.2.x2(n)
20
x(k ).T [ (n k )]
T [ x(k ). (n k )]
k =
(v x(k) c lp vi n)
k =
t h(n-k) = hk(n) = T[ (n k ) ]
x(k ).h(n k )
Chng ta c : y(n) =
k =
1.T[x(n)] = 2.x(n)
2. T[x(n)] = n.x(n) (vi n z)
Gii :
1.T[x(n)] = 2.x(n)
- Kim tra tnh cht tuyn tnh:
21
M T[x(n-k)] = 2.x(n-k)
y(n-k) = T[x(n-k)]
H thng cho l h thng bt bin.
x(k ).h(n k )
k =
22
y(n)
h(n)
V ta c quan h : y(n) =
(1)
k =
(1) l cng thc tnh tch chp ca x(n) v h(n), tch chp c k hiu bng du *
* Ch : Tch chp ny ch ng vi h thng tuyn tnh bt bin, v n c nh
ngha ch cho h thng ny.
V d: Cho h thng tuyn tnh bt bin c: x(n) = rect3(n) v
n
1
h(n) = 2
0
0n2
n
x(k ).h(n k )
k =
1
0
0k 2
x(k) = rect3(k) =
y(n) =
nk
1
2
0
M: h(n k ) =
0 n k 2 k n k + 2 0 n 4( 0 k 2)
n
23
3
2
1
2
Vy y(n) = (n) + ( ). (n 1) + ( ). (n 2) + ( ). (n 3)
1.3.2.3 Cc tnh cht ca tch chp
y(n)
h(n)
h(n)
x(n)
y(n)
Chng minh:
Ta c : x(n) * h(n) =
x(k ).h(n k )
k =
t m = n k k = n m
Vi k = - m +
Vi k = + m
m =
m =
x(n) * h(n) =
h1(n)
x(n)
h2(n)
y1
h1(n)*h2(n)
y(n)
x(n)
Chng minh :
y(n) = x(n)*[h1(n)*h2(n)] =
24
k =
l =
l =
x(n)
y(n)
y(n)
x(n)
h1(n)+h2(n)
h2(n)
Chng minh :
Ta c : y(n) = x(n) * [h1(n) + h2(n)] =
k =
k =
25
h (k ).h (n k )
k =
1
0
0k 3
M: h2 (k ) = rect4 (k ) =
h(n) = h1 (n k ) = h1 (n) + h1 (n 1) + h1 (n 2) + h1 (n 3)
k =0
= u (n) + u (n 1) + u (n 2) + u (n 3)
1
2
=3
4
n=0
n =1
n=2
n3
n
26
x1(n) v x2(n).
Vi gi thit rng: x1(n) = x2(n) vi n < n0 (n0 l mt hng s) v
x1(n) # x2(n) vi n n0
Hai p ng ra ca h thng tuyn tnh bt bin :
y1(n) =
y2(n) =
n 0 1
k =
k =
k =n 0
n 0 1
k =
k =
k =n0
x1(k ).h(n k ) =
x1(k ).h(n k ) +
x1(k ).h(n k )
n 0 1
k =
k =n0
[ x (k ) x (k )].h(n k )
(1.2)
k =n 0
(1.3)
(1.4)
V h(k) = 0 vi mi k < 0 nn ta c :
y(n) =
k =
k =0
27
(1.5)
(1.6)
x(k ).h(n k ) =
k =
h(k ).x(n k )
k =
Do x(k) = 0 vi mi k < 0
Nn y(n) =
k>n
k =
k =0
k =0
28
1 n
h(n) = 2
0
2 n
x( n ) =
0
n0
n
n0
n
Tnh y(n) = ?
Gii:
V x(n) v h(n) u l nhn qu, nn ta c:
n
n
k 1
y (n) = x(k ).h(n k ) = (2 ) .
2
k =0
k =0
n
nk
1
=
2
n n
k =0
n+1
1 1 4
=
( n 0)
2 1 4
x(n) = u(n) =
n0
n
29
x(k ).h (n k )
1
k =
k =0
k =0
h1 (k ).x(n k ) = x(n k )
Vi h2(n) = u(n), ta thy x(n) nhn qu, chiu di v hn v h2(n) nhn qu chiu
di v hn.
n
x(k ).h (n k ) = n + 1
k =0
y2(n) khi n
| h(n) | <
n =
Gii:
Ta c: S =
n =
n =
n=0
| h(n) | = | 3.u(n) | = | 3 | =
30
ak.y(n - k) = br.x(n - r)
k=0
r=0
Trong : - ak = ak(n)
- br = br(n)
- N, M l cc s nguyn dng.
- N: l bc ca phng trnh sai phn.
Phng trnh sai phn tuyn tnh c vit di dng khc nh sau:
y(n) =
(br/a0).x(n - r) -
r=0
(ak/a0).y(n k)
k=0
V d: Cho h thng c c trng bi phng trnh sai phn tuyn tnh sau:
31
k=0
r=0
ak.y(n - k) = br.x(n - r)
Vi ak, br l cc hng s.
*) Cch gii phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng: Gm 4 bc:
- Bc 1: Tm nghim tng qut ca phng trnh thun nht (l phng trnh ch
c mt thnh phn):
ak.y(n - k) = 0
k=0
ak.y(n - k) = 0
k=0
a0. + a1.
n-1
n-N
a0. + a1.
n-1
Ak. k
k=1
Da vo iu kin ban u ta s tm c Ak
+ Nu c nghim bi
Gi s 2 l nghim bi bc l, cc nghim khc l n (N - l)
n
l-1
+ AN. Nn
- Bc 2: Tm nghim ring ca phng trnh y hai thnh phn
Phng trnh y hai thnh phn l phng trnh ng vi u vo x(n) 0, c
dng tng qut nh sau :
ak.y(n - k) = br.x(n - r)
k=0
r=0
32
n-1
( - 2) = 0 = 2
(2)
B=1
C = 2.B.u(n - 1) +2.C = -2.u(n - 1)
yp(n) = u(n) - 2.u(n - 1)
33
.( 3. + 2) = 0
1 = 1
2
3. + 2 = 0
2 = 2
ng nht h s ta c: B = 2
y ( 1) = A1 + 2 + 4 = 0
y(-1) = y(-2) = 0
y ( 2) = A + A2 + 2 = 0
1
4 16
34
A1 = 4
A = 3
2
2
1 3 n
n
.2 + 2.4
Vy nghim ca phng trnh sai phn l: y (n) = 4 2
0
n0
n
br.x(n - r) -
r=0
ak.y(n - k)
(N > 0)
k =1
b c N > 0
V d: y(n) = y(n - 1) + x(n) l h thng quy (c bc l 1)
*) Nhn xt:
- H thng quy c p ng xung c chiu di v hn.
- Ta lun phi xt tnh n nh ca h thng ny.
- H thng cn c tn gi l IIR (Infinite duration Impulse Response System H
thng p ng xung chiu di v hn ).
y(n) =
br.x(n - r)
r =0
*) Nhn xt:
Gi s, h thng c p ng xung l h(n)
y(n) = x(n) * h(n) = h(n) * x(n) =
h(k ).x(n k )
k =
35
M y(n) =
r =0
k =0
br.x(n - r) =
bk.x(n - k)
bk
v i 0 k M
vi k cn li
h(k) =
y(n)
x2(n)
y(n)
xi(n)
x2(n)
xM(n)
y(n) =
xi(n)
i =1
x1(n)
x1(n)
y(n)
x2(n)
xi(n)
x2(n)
xM(n)
y(n) =
xi(n)
i=1
36
y(n)
y(n) = a.x(n)
a
x(n)
y(n) = x(n - 1)
b ghi dch, thanh ghi cht hoc b nh, chng thng c sn xut di dng vi
mch s 4 bit hoc 8 bit.
V d: V s thc hin h thng c phng trnh sai phn nh sau:
x(n)
y(n)
x(n - 1)
3.x(n
- 1)
37
x(m). y(m n)
rxy(n) =
(n l s nguyn)
m =
n
).rect3(n), y(n) = rect3(n)
2
Tm rxy(n) = ?
Gii:
Ta c:
1- n/2
vi 0 n 2
vi n cn li
x(n) = (1 n/2).rect3(n) =
1
V:
v i 0 n 2
y(n) =
0
vi n cn li
Ta c:
rxy(n) =
m =
m =0
x(m). y (m n) = x(m). y (m n)
m
1
2
0
(do x(m) =
rxy(0) =
0m2
= 1 + 1/2 + 0 =3/2
rxy(1) =
= 0 + 1/2 + 0 = 1/2
38
rxy(2) =
x(m). y(m 2)
m =0
=0+0+0=0
Vi n th rxy(n) = 0
Vy rxy(n) = (3/2). (n) + (1 / 2). (n 1)
x(m).x(m n)
m =
39
BI TP CHNG 1
Bi tp 1.1:
Tm quan h gia dy xung n v v dy nhy n v.
Bi tp 1.2:
Hy tm quan h gia dy nhy n v v dy ch nht.
Bi tp 1.3:
Biu din cc dy tn hiu sau bng cch lit k cc phn t ca dy:
a. x1 (n) = 0,5. (n 1) + 0,2.u (n) 0,1.rect3 (n 1)
b. x2 (n) = 0,5.rect3 (n + 1) + 0,2.u (n) 0,1.rect3 (n 1) 0,2.u (n 3)
Bi tp 1.4
Tnh nng lng v cng sut trung bnh ca cc dy tn hiu sau:
a. x1 (n) = rect4 (n 1)
n
1
b. x2 (n) = .u (n)
2
c. x3 (n) = 2.3n.u (n 1)
Bi tp 1.5
Kim tra tnh cht tuyn tnh, bt bin ca cc h thng sau:
a. T [ x(n)] = (n 1).x(n 1)
b. T [ x(n)] = 2.x(n 2) 3
Bi tp 1.6
Mt h thng tuyn tnh c cho bi s sau:
x(n)
y(n)
h(n)
1
b. x(n) = .u (n), h(n) = rect4 (n)
2
40
Bi tp 1.7
Hy v s thc hin ca cc h thng c cho bi cc phng trnh sai phn
sau:
a.y(n) 3.y(n-1) + 4y(n-2) = x(n) x(n-1)
b.5.y(n) + 3.y(n-2) = -x(n) -3.x(n-2)
Cc h thng ny c phi l cc h thng quy khng? Ti sao?
Bi tp 1.8
Hy tm p ng xung ca h thng tuyn tnh bt bin c p ng ra l:
m
1
1
y (n) = x(n) + .x(n 1) + ... + .x(n m) + ...
2
2
x(n) = n2 + n + 2
x(n) = 4n
Bi tp 1.10
Tnh tng quan cho ca cc dy tn hiu sau y:
y (n) = 1,1,1, 2, 3
41
ZT
Min n
Min Z
IZT
Hnh 2.1 Biu din tn hiu t min n sang min Z v ngc li.
Trong :
+ ZT: Z-Transform: Bin i Z
+ IZT: Inverse Z-Transform: Bin i Z ngc.
x(n).z
-n
(z l bin phc)
n=
V d: Tm bin i Z ca cc dy sau:
a.x1(n) = (n 1) + (n) + (n + 1)
42
b. x(n) = en/2.u(n)
Gii:
-n
x1(n).z
a. Ta c: X1(z) = ZT[x1(n)] =
n=
1
= ( (n 1) + (n) + (n + 1) ).z-n
n=1
x2(n).z
b. Ta c: X2(z) = ZT[x2(n)] =
-n
(e
n/2
.z-n
n=0
n=
1
(vi mi z 0)
z
1/2
n=0
-n
x(n).z
n=
tn ti ch i vi cc gi tr ca z m ti chui ny hi t.
2.2.1.2 Bin i z mt pha (dng gii phng trnh sai phn)
x(n).z
-n
n=0
x(l ).z
-k
+ z . X (z)
l = k
2.2.2 S tn ti ca bin i z
2.2.2.1 Mt phng Z
43
z
Im(z)
z
w
Re
Re(z)
x (n)
n=0
n
V d: Xt s hi t ca cc dy sau:
(1)
u (n) = 1 + 1 ++ 1
n=0
(2)
(2)
n=0
=1+
1
1
++ ( )n +
2
2
Gii:
(1) Ta c: lim |u(n)|1/n = lim |1|1/n = 1 vi mi n Chui khng hi t.
44
n
1
2
1
2
1
< 1 vi mi n Chui hi t.
2
X(z) = ZT[x(n)] =
x(n).z-n =
n=
t: X2z) =
-n
x(n).z +
x(n).z
n=
n=0
-n
x(n).z v X1z) =
x(n).z
n=
n=0
-n
-n
- Tm min hi t ca X1z)
X1z) hi t khi lim |x(n).z-n|1/n < 1
n
1/n
-n 1/n
<1
n
1/n
= Rx-
n
- Tm min hi t ca X2z)
X2z) =
-n
x(n).z =
x(n).z
n=
n=
-n
x(0)
t l =-n, ta c:
X2z) =
x(-l).z
x(0)
l=0
Gi s x(0) l hu hn
l 1/l
<1
l
1/l
1/l
45
tnh.
Thng thng X(z) thng c dng nh sau:
X(z) =
N ( z)
, trong : N(z), D(z) l cc a thc ca z.
D( z )
Gii:
1
-n
x(n).z =
n=
n=
Ta c: X(z) =
+) t X1z) =
x(n).z-n +
x(n).z-n
( 2 )|n|.z-n = [ 2 .z-1]n
n=0
n=0
x(n).z-n =
n=0
n=0
n
-1
lim |( 2 ).z | < 1 |z| > 2
n
+) t X2(z) =
x(n).z-n =
n=
t l = -n X2(z) =
n =
l =0
( 2 )|n|.z-n =
3
n =
( 2 )|n|.z-n 1
3
( 2 )l.zl 1
3
46
3
2
Vi
2
3
<|z| <
2
3. z
.+
1
2 .z
1
3
3
2
ngoi l
3
3
mt phng Z, Rx- = 2 , Rx+ = .
2
2
3
Gii:
x(n).z n =
Ta c: X(z) = ZT[x(n)] =
n =
.z n
n = 4
3
3
= .z n + .z n = X 2 ( z ) + X 1 ( z )
n = 4
n =0 4
3
n =0 4
1
3. z
4
4
4
=
,
<1 z >
=
4
3. z 4 3. z
3
n = 0 3. z
1
3. z
+) X 1 ( z ) = .z n =
1
3
3
4. z
+ ) X 2 ( z ) = .z n = .z n 1 =
1
1 =
4. z
n = 4
n = 4
m =0 3
1
3
3
4. z
4. z
3
=
1 =
,
< 1 z <
3 4. z
3 4. z 3
4
47
Min z
Min hi t
(n)
z (n 0)
(n n0)
z-no
u(n)
z/(z - 1)
|z| > 1
-u(-n - 1)
z/(z - 1)
|z| < 1
an.u(n)
z/(z - a)
n.u(n)
z/(z -1)2
|z| > 1
(cos w0n).u(n)
z 0 hoc z
(1 z-1cos w0)/
|z| > 1
(1 2.z-1.cos w0 + z-2)
Hnh 2.3: Bng lit k mt vi bin i Z thng dng
1
zn -1.x(z)dz
2. j C
(2.6)
1
zn -1.X(z)dz thnh tng
2. j C
Res[X(z).zn - 1]
K
48
Khi : Res[X(z).zn - 1]
z=zpk
1
(ds 1/dzs 1)[ ( z ) ]
( s 1)!
z=zpk
,|z| > 1
1
2
Gii:
p dng cng thc (2.6) : x(n) =
1
zn -1.x(z)dz
2. j C
zn
1
z
2
, ta xt cc trng hp ca n
*)Vi n 0
1
), c im cc l z = 1
2
Ta c: X(z).zn 1 = zn/(z -
x1(n) = Res[X(z).z
z=
1
2
= 1(zpk)
z=
1
2
1
=
2
*) Vi n < 0
t: m = -n, ta i tm x(m)
x(m) =
1
1
z m
1
.dz =
.dz
1
1
2.. j C
2.. j C m
z z
z
2
2
Nh vy: X(z).z-m-1 =
1
1
z z
2
c hai cc l:
49
1
(nghim n).
2
1
2
z=
= 2(z)|
z=
1
2
= 2m
- Vi cc l z = 0, ta c: 3(z) = 1/(z m
1
)
2
1
.dm 1/dzm 1[
(m 1)!
1
1
z
2
] z=0
1
1
(-1)m-1(m - 1)!.(z - )-m z = 0
2
(m 1)!
= -2m
-m-1
x(m) = Res[X(z).z
z=
1
2
+ Res[1/[zm.(z - 1)]]
z=
1
2
=2m 2m = 0
1
Vy: x(n) = x1(n) + x(m) = .u(n)
2
x(n).z-n
n=
n=
z
z+2
50
Gii:
a.
|z| > 2
Vi dy nhn qu, ta trin khai X(z) thnh chui ly tha ca z-1
( ly z chia cho z - 2), ta c:
X(z) =
2 .z
n
-n
n=0
x(n) = 2 .u(n)
b. |z| < 2
Vi dy phn nhn qu, ta khai trin X(z) thnh chui ly tha ca Z
( Ly z chia cho -2 + z), ta c:
1
X(z) = - 2n.z-n
n=
x(n) = -2 .u(-n - 1)
2.3.3 Phng php khai trin thnh tng ca cc phn thc ti gin
*) tng: Khai trin X(z) thnh tng ca cc phn thc ti gin. Sau tm bin
i Z ngc ca cc phn thc ti gin, ri em cng chng li ta c x(n).
Min hi t
Min n
an.u(n)
z/(z a)
z/(z a)
-an.u(-n - 1)
1/(z a)
an 1.u(n - 1)
z
( z a) m+1
z
( z a) m+1
51
N ( z)
, trong : N(z) l a thc bc M ca z, cn
D( z )
P( z )
Q( z )
P( z ) N ( z )
=
Q ( z ) D( z )
P( z)
thnh tng ca cc phn thc ti gin tng ng vi cc
Q( z )
trng hp sau:
*) Trng hp 1: Q(z) c N nghim n l z1, z2,, zN
P( z )
A1
A2
AN
=
+
+ ... +
=
Q( z ) ( z z1 ) ( z z 2 )
(z zN )
Ak =
Ak
zz
k =1
, trong :
k
P( z )
( z zk ) z = z pk
Q( z )
s
Cj
P( z) N s Ak
=
+
Q( z) k =1,k l z z pk j=1 ( z z pl ) j
Ta s i tm Ak, Cj
Ak =
P( z )
( z z pk ) Z = Z pk
Q( z )
Cj =
1
d s j
( s j )! d z s j
P( z )
s
Q( z ) (z z pl )
z = z pl
z
( z 1).( z 2)
Gii:
Ta khai trin X(z) thnh cc phn thc ti gin nh sau:
52
|z| > 2
X(z) =
z
1
2
=+
( z 1).( z 2)
( z 1) ( z 2)
n
2.z
( z 1) 2 .( z 2)
, z >1
Gii:
Ta c:
X ( z)
2
A
C
C2
=
=
+ 1 +
2
z
( z 1) .( z 2) z 2 z 1 ( z 1) 2
A=
Vi: C1 =
2
2
( z 2) z = 2 =
( z 1) .( z 2)
( z 1) 2
2
z=2
1
2
d 21
.( z 1) 2
21
2
( 2 1)! d z ( z 1) .( z 2)
=2
2
z =1 =
z 2
'
z =1
2
( z 2) 2
2
C2 =
z =1 = 2
z 2
X ( z)
2
2
2
z
z
z
=
X ( z ) = 2.
2.
2.
2
z
z 2 z 1 ( z 1)
z 2
z 1
( z 1) 2
z
z
z
x(n) = IZT [ X ( z )] = 2.IZT
2.IZT
2.IZT
2
z 2
z 1
( z 1)
M:
n
z 2 .u (n)
IZT
=
z 2 2 n.u (n 1)
z .u ( n)
IZT
=
z 1 u ( n 1)
z >2
z <2
z >1
z <1
z n.u (n)
IZT
=
2
( z 1) n.u ( n 1)
z >1
z <1
+)Trng hp 2: z > 2
x(n) = 2.2 n.u (n) 2.u (n) 2.n.u (n)
53
z =1
= 2
z-n =
n=0
X2(z) = ZT[x2(n)] =
z-n =
n=1
1
z
=
1 1/ z
z 1
z-n 1 =
n=0
vi |z| > 1
z
z +1
1=
, |z| > 1
z 1
z 1
z
z +1
3. z + 2
+ 2.
=
z 1
z 1
z 1
vi |z| > 1
v i
N u :
ZT [ x (n)] = X ( z )
Th :
Y ( z ) = ZT [ y ( n) = x ( n k )] = z k X ( z )
ROC[Y ( z )]
vi
Y ( z) =
x(n k ).z
n =
= z k
x(n k ).z
( n k )
= z k X ( z)
n =
54
V d : Tm : X(z) = ZT[rectN(n)]
Gii :
rectN(n) = u(n) u(n -N)
z
( z 1)
Ta c : ZT [ u (n)] =
vi
ROC
:|z| >1
z
z
- z-N.
z 1
z 1
z
z
- z-N.
z 1
z 1
v i
ROC
:|z| >1
y(n).z
Y(z) = ZT[y(n)] =
-n
n=
a .x(n).z
n
-n
n=
x(n).( a )
-n
z
a
= X( )
n=
z
a
Vy: ZT[an.x(n)] = X( )
z
a
a. x1(n) = ( )n.u(n)
b. x2(n) = 2n.3n.u(n)
Hy tm bin i Z, min hi t ca bin i Z, cc im cc, cc im khng.
Gii:
1
2
( 2 ) .u(n).z
n
n=
55
-n
n=0
1
2
( .z-1)n =
1
1
1
2 .z
1
2
1
1
, im khng l z = 0, im cc l z =
2
2
2 .3 .u(n).z
b. Ta c: X2(z) = ZT[2n.3n.u(n)] =
-n
n=
2n.3n.z-n =
n =0
(6.z-1)n =
1
1
n =0
6
z
x(n).z
-n
(2.1)
n=
o hm hai v ca (2.1) ta c:
dX ( z )
=
dZ
(-n).x(n).z
-n-1
(2.2)
n=
dX ( z )
= (-z). (-n).x(n).z-n-1 = n.x(n).z-n = ZT[n.x(n)]
dZ
n=
n=
dX ( z )
(Vi y(n) = n.x(n))
dZ
Gii:
Theo cng thc (2.3) ta c: X(z) = ZT[n.u(n)] = (-z).(
=(
z
)
z 1
z
), vi |z | > 1
(z - 1)(z - 1)
x1(n).z
-n
n=
56
(2.3)
x2(n).z
X2(z) =
-n
n=
y(n).z
Y(z) =
-n
n=
[
n=
[ x1(n) * x2(n)].z
-n
n=
k=
n=
k =
-n
x1(k). x2(n - k).z
t: l = n k n = l + k
Khi n th l
Y(z) =
k=
l=
x1(k). x2(l).z
-(k + l)
x1(k).z . x2(l).z
-k
k=
-l
l=
= X1(z). X2(z)
vi Ry- < |z| < Ry+
Vy Y(z) = X1(z).X2(z)
(2.4)
z
vi |z| > 1
z 1
z
( z 1).( z 1)
1
2
1
+
+
z 1 ( z 1).( z 1)
( z 1).( z 1).( z 1)
57
(n 1).(n 2).u (n 1)
2
x(m). y(m n) .
m =
Ta c: Rxy(z) = ZT[rxy(n)] =
rxy(n).z-n =
n=
x( m). y ( m n) .z
m =
n=
m =
-n
x(m). y (m n) .z
-n
n =
t: l = m n n = m l
Khi n th l
Nn ta c: Rxy(z) =
=
n=
l=
x(m) y(l).z
x(m).z-m.
n=
-(m-l)
y(l).z
l=
1
z
= X(z).Y( )
1
z
Vy Rxy(z) = X(z).Y( )
(2.5)
By gi ta xt min hi t:
RC[X(z)]: Rx- < |z| < Rx+
1
z
RC[Rxy(z)] = RC[X(z)] RC[Y( )]: max[Rx-, 1/Ry-] < |z| < min[Rx+, 1/Ry+]
V d:
rect3(n).z
-n
n=0
n=
1
z
X( ) =
= 1 + z + z2
n=0
1
-1
-2
2
Rxx(z) = X(z).X( ) = (1 + z + z ).(1 + z + z )
z
58
-n
x(n).z
n=
x (n).z
ZT[x*(n)] =
-n
n=
M ta c: [X(z)]* = [ x(n).z-n]*
n=
X*(z) =
x (n).(z )
*
* -n
n=
X (z ) =
x*(n).[(z*)*]-n =
n=
x (n).z
*
-n
(v (z*)*) = z)
n=
2.4.8 nh l gi tr ban u
nh l gi tr ban u c pht biu di dng biu thc nh sau:
x(n).z
-n
n=0
59
1
z
X1(v).X2( ).v-1dv
2.. j C
v
y(n)
h(n)
(2.7)
Y ( z)
= ZT[h(n)]: c gi l hm truyn t ca h thng.
X ( z)
k =0
r=0
ak.y(n - k) = br.x(n - r)
(2.8)
k =0
r=0
60
k =0
r=0
(2.11)
ak.z-k.Y(z) =
k =0
br.z
-r
.X(z)
r=0
H(z) =
Y ( z)
=
X ( z)
br.z / ak.z
-r
r=0
-k
k =0
V d: Cho h thng tuyn tnh bt bin c c trng bi phng trnh sai phn
-1
-1
Y ( z)
1 3/ z
z 3
=
=
1 2 / z
z2
X ( z)
Y(z)
X2(z)
Y(z)
Xi(z)
X2(z)
XM(z)
M
b. Y ( z ) = X i ( z )
i =1
61
2.5.3.2 Phn t tr n v
H ( z ) = z 1
v n c k
z 1
Y(z)
Y(z)
Gii :
Ly bin i Z c hai v ca phng trnh trn nhn c :
Y ( z ) = 2 X ( z ) + 3 z 1 X ( z ) 0,5 z 1Y ( z )
(2)
X(z)
z 1
Y(z)
+
- 0,5
z 1
62
T suy ra :
H ( z) =
(1)
H ( z)
i
i =1
X(z)
H2(z)
Y(z)
Hm(z)
X(z)
H1(z)
H2(z)
Y(z)
Hm(z)
63
Hay :
T suy ra :
H ( z) =
H ( z)
(2)
i =1
v :
X 1 ( z ) = X ( z ) + X 2 ( z ) = X ( z ) + Y ( z ).H 2 ( z )
Y ( z ) = X 1 ( z ).H 1 ( z ) = [ X ( z ) + Y ( z ).H 2 ( z )].H 1 ( z )
Y ( z ) = X ( z ).H 1 ( z ) + Y ( z ).H 1 ( z ).H 2 ( z )
Y ( z )[1 H 1 ( z ).H 2 ( z ) ] = X ( z ).H 1 ( z )
T suy ra :
H ( z) =
X(z)
X1(z)
Y ( z)
X ( z)
H1 (z)
H1(z)
X2(z)
(3)
1 H 1 ( z ).H 2 ( z )
Y(z)
H2(z)
2.5.5 Gii phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng nh bin i Z
Dng bin i Z mt pha gii phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng.
Trc tin, chng ta s tm hiu tnh cht tr ca bin i Z mt pha.
2.5.5.1 Tnh cht tr ca bin i Z mt pha
Ta c: ZT1[x(n)] = X1(z) =
x(n).z-n
n=0
64
ZT1[x(n - k)] =
x(n - k).z-n
n=0
t: l = n k n = l + k
Khi n 0 th l k , khi n th l
-(l + k)
x(l).z
ZT [x(n - k)] =
= z-k. x(l).z-l
l=k
l=k
l=k
l =0
2.5.5.2 tng
Xut pht t phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng, ta s tnh c bin
i Z mt pha Y1(z). Ri t bin i Z mt pha, p dng bin i Z ngc ta s
tm c y(n).
V d: Cho 2.y(n) 3.y(n - 1) + y(n - 2) = x(n)
(1),
-l
-2
-l
y(l).z ] + z .[ y(l).z +
l=0
-1
l=2
-1
-2
-l
-1
-1
+ z-2.Y1(z) + Y1(z) =
z
z 1
-1
-2
-1
65
l=0
y(l).z ] + Y (z)= z 1
z
1
).z2 = 4.z2 + 1 +
z 1
z 1
z
z 1
2.6 n nh ca h thng
mt h thng c th trin khai c v mt vt l th h thng phi l h
|h(n)| < .
n=
h(n).z
-n
n=
So snh iu kin n nh trong min n vi cng thc H(z), ta thy rng mun
iu kin trong min n c tha mn th hm truyn t H(z) phi hi t vi |z| = 1
(tc l trn vng trn n v trong mt phng Z), v th min hi t ca H(z) nht
thit phi cha vng trn n v.
Nh vy: Mt h thng tuyn tnh bt bin l n nh khi v ch khi vng trn
n v nm trong min hi t ca hm truyn t ca h thng.
h(n).z
-n
n=0
sau:
66
Cho mt h thng tuyn tnh bt bin c c trng bi phng trnh sai phn
sau: y(n) 3.y(n - 1) = 2.x(n -1).
(1)
Xt s n nh ca h thng trn.
Gii:
Thc hin bin i Z hai v ca (1) ta c:
Y(z) 3.z-1.Y(z) = 2.z-1.X(z)
-1
-1
2/ z
2
Y ( z)
=
=
X ( z)
1 3/ z
z 3
vi |z| >3
n-1
. u(n - 1)
-r
br.z /
-k
ak.z =
Nr
br.z /
ak.z
r=0
k=0
r=0
k=0
Nk
ak.z
Nk
k=0
67
Hng
H s
a0
a1
a2
...
aN
aN
aN- 1
aN-2
a0
c0
c1
c2
cN-1
cN-1
cN-2
cN-3
c0
d0
d1
d2
dN-2
dN-2
dN-3
dN-4
d0
..
..
..
..
..
r1
r2
2.N - 3
r0
..
..
D(z)|
(2)
D(z)| Z =1 > 0
vi N chn
D(z)| Z =1 < 0
vi N l
Z =1
>0
1 > |aN|
(3)
(vi i = 0, 1, 2,., N - 1)
, N - 2)
N: L bc D(z)
V d: Cho mt h thng c hm truyn t nh sau:
68
Z =1
69
BI TP CHNG 2
Bi tp 2.1
Tm bin i z v min hi t ca cc dy tn hiu sau:
2
a. x1(n) =
3
n 1
1
b. x2 (n) =
3
n 1
n
1 .u(n)
x
(
n
)
=
n
.
c. 3
2
4. z 2
4. z 2 5. z + 1
4.z
1
+ 3.z
b. X 2 ( z) =
2
z 3.z + 2
c. X 3 ( z) =
d. X 4 ( z) =
3.z
(z 2)2.(2.z 1)
2
3
(z 1)
+ 3.z
, z >0
, z >1
,0 < z <1
Bi tp 2.3
Mt h thng tuyn tnh bt bin c cho bi phng trnh sai phn tuyn tnh
h s hng sau:
y(n) 4.y(n-1) + 3.y(n-2) = x(n) 2.x(n-1)
a.Tm hm truyn t H(z) ca h thng, xt s n nh ca h thng
b. Tm p ng xung h(n)
70
Bi tp 2.4
Cho h thng c hm truyn t H ( z ) =
1 2.z 1
4 + 3.z 1 + 2.z 2 + z 3
2
a. y(n) = .y(n 1) + x(n)
3
n
1
Vi iu kin u: x(n) = .u (n) , y (1) = 1
2
1
b. y(n) = . y(n 2) + x(n)
2
z 1
1 2 .z 1 + z 2
Hy tm bin i Z ngc bng phng php khai trin thnh chui ly tha.
Bi tp 2.7
Cho 2 dy tn hiu x1(n) v x2(n) nh sau:
x (n) = rect (n + 2)
1
4
x (n) = rect (n 2)
2
4
71
x(n).e
-jw.n
(3.1)
n=
Nh vy, bin i Fourier chuyn vic biu din tn hiu x(n) trong min bin
s c lp n thnh vic biu din tn hiu X(ejw) trong min tn s w, tc l trn trc
o jw, v jw l bin o. Nh vy, X(ejw) l hm phc ca bin s w.
FT[x(n)] = X(ejw)
3.1.1.2 Cc phng php th hin X(ejw)
(3.2)
Trong :
Re[X(ejw)]: phn thc ca X(ejw)
Im[X(ejw)]: phn o ca X(ejw)
+ Th hin di dng modun v argument
X(ejw) l hm bin s phc nn ta c th th hin n di dng modun v
argument nh biu thc di y:
X(ejw) = |X(ejw)|.ej.arg[X(ejw)]
(3.3)
Trong :
||: L modun
arg: L argument
72
[
[
Im X (e jw )
Re X (e jw )
(3.4)
]
]
(3.5)
t: (w) = arg[X(ejw)]
jw
jw
j. (w)
X(e ) = |X(e )|.e
(3.6)
(3.7)
A(e )
1
1
j
arg[ A(e )] = 2k + [1
] = 2k + [1 Sign A(e ) ]
2
2
A(e )
(3.8)
73
sin 2 w
1
] (k nguyn)
(w) = (w) + arg[A(ejw)] = w + 2k + [1
2
sin 2 w
x1(n).e
-jwn
n=
n=1
3 .u(n-1).e
b.Ta c: X2(ejw) =
-iwn
-jwn
n=1
n=
3 .e
(3.e
-jw n
(*)
n=0
|x(n)| <
(3.9)
n=
74
|x(n)|
[ |x(n)|] nu (3.9)
n=
n=
rng: Bin i Fourier ca tn hiu c nng lng hu hn l lun lun lun tn ti.
V d: Hy xt s tn ti ca bin i Fourier v tnh nng lng Ex ca cc dy
x(n) sau y:
a) x1(n) = (n-1) + (n)
b) x2(n) = u(n)
Gii:
a) Ta c: |x1(n)|=
n=0
n=
Ex =
|1| = 1 + 1 = 2
|1|
=1+1=2<
n=0
Vy X1(ejw) tn ti
b) Ta c:
|x2(n)| =
|1| =
n=0
n=
Ex =
|1|
n=0
Vy khng tn ti X2(ejw)
x(n).e
-jw.n
n=
jwm
Nhn c hai v ca n vi e
[- , ], ta c:
n=
n=
jw
jwm
-jw.n
jwm
jw.(m-n)
] dw
X(e ).e dw = [ x(n).e ].e dw = [ x(n).e
n=
x(n).
ejw.(m-n) dw
75
M:
j ( m n )
2
d =
0
jw
jwm
dw =
X(e ).e
khi m = n
khi m n
n=
x(n).
ejw.(m-n) dw = 2. .x(m)
x(m) =
1
. X(ejw).ejwm dw
2.
1
. X(ejw).ejwn dw
2.
x(n) = IFT[X(ejw)] =
X(ejw) = FT[x(n)] =
x(n).e
-jw.n
n=
V d:
e-j4w
jw
Cho X(e ) =
|w|
w cn li
Hy tm x(n)
Gii:
Ta c: x(n) = IFT[X(ejw)] =
1
=
2.
/ 2
j(n-4)w
/ 2
1
1
. X(ejw).ejwn dw =
2.
2.
/2
1
1
j(n-4)w
dw =
e
/2
2. j (n 4)
/2
1
1
.
[cos(n-4)w + j.sin(n-4)] / 2
2. j (n 4)
1
1
1
=
.
2j.sin(n-4). =
2. j (n 4)
2
2
76
sin(n 4)
( n 4)
/ 2
-j4w
/2
.ejwn dw
(3.10)
-jwn
(a.x1(n) + b.x2(n)).e
n=
a. x1(n).e-jwn + b.
n=
x2(n).e
n=
jw
jw
= a.X1(e ) + b.X2(e )
V d: Cho x(n) = x1(n) + 2.x2(n)
1
2
( )n
n0
Cho: x1(n) =
0
n cn li
1
4
n0
n cn li
( )n
-jwn
X2(n) =
77
(3.11)
M: X1(ejw) =
( 2 ) .e
n
-jwn
n=0
X2(ejw) =
jw
X(e ) =
-jw n
-jw n
n=0
1
2
=
1 jw
2 e jw
1 .e
2
1
4
( )n.e-jwn =
n=0
( 2 .e
( 4 .e
n=0
4
1
=
1 jw
4 e jw
1 .e
4
16 6.e jw
2
4
+
=
2 e jw
4 e jw
8 6.e jw + e j 2 w
-jwn
e =
n=
n=0
j 3w
2
.(e
jw
2
j 3w
2
.(e
j 3w
2
jw
2
e
e
j 3w
2
jw
2
1 e j 3w
1 e jw
3w
3w
sin
-jw
2
2 = e .
jw
w
w
sin
e 2 .2 j. sin
2
2
-jwn
x(n).e =
.2 j. sin
3w
3w
3w
sin
sin
jw
-jw
2 | = | e-jw |.|
2 | = |
2 |
|X(e )| =| e .
w
w
w
sin
sin
sin
2
2
2
sin
3w
2
X1(ejw) = e-jw2.X(ejw) = e-j3w.
w
sin
2
sin
78
3w
3w
sin
jw
-j3w
2 | = | e-j3w |.|
2 | = | sin 3w / 2 |
|X1(e )| = | e .
w
w
sin w / 2
sin
sin
2
2
sin
Y(e ) =
y(n).e
-jwn
n=
jw 0 n
.x(n).e-jwn =
n=
-jn(w-w 0 )
.x(n)
n=
= X(ej(w-w0))
Nh vy, ta thy rng vic nhn dy x(n) vi ejw0n trong min bin s n s tng
ng vi vic dch chuyn tn s ca ph X(ejw) i mt lng l w0.
V d: cho x(n) c |X(ejw)| nh sau (hnh 3.1):
X(ejw)
-5 /2
-3 /2
- /2
/2
3 /2
5 /2
.x(n)
Gii:
Ta c: cos
y(n) =
jw
n
= [e
2
1
e
2
Y(e ) =
j .n
2
j .n
2
+e
.x(n) +
1
2
j .n
2
j .n
2
]/2
.x(n)
j ( w )
j ( w+ )
1
1
X(e 2 ) + X(e 2 )
2
2
j ( w )
j ( w+ )
1
1
2
) | + | X(e 2 )|
|Y(e )| = | X(e
2
2
jw
79
jw
|Y(ejw)|
w
-2
jw
jw
n
).rect4(n)
2
M: X1(ejw) =
x1(n).e-jwn =
e-jwn =
n=0
n=
1 e j 4w
1 e jw
X2(ejw) =
x2(n).e-jwn =
n=
n=0
=1+
1 -jw 1 -j3w
.e - e
2
2
jw
-jw
X(e ) = (1 + e
=1+
=
(1
n -jwn
).e
2
+ e-j2w + e-j3w).( 1 +
1 -jw 1 -j3w
.e - e )
2
2
3 -jw 3 -j2w
1
1
.e + . e + e-j3w - e-j5w- e-j6w
2
2
2
2
x(n).e-jwn
n=0
1 1
3 3
x(n) = 1, , ,1, , (vi x(0) = 1)
2 2
0 2 2
80
x(n)e
-jwn
n=
FT[x*(n)] =
x*(n).e-jwn = {[ x*(n).e-jwn]*}*
n=
n =
FT[x*(n)] = X*(e-jw)
Vy:
x(m).y(m - n)
m=
jw
jw
jw
x1(n).x2*(n) =
n=
1
2
jw
X1(e
81
). X2*(ejw)dw
n=
|x(n)|2 =
n=
1
2
x(n).x*(n) =
). X*(ejw)dw
1
2
jw
X(e
|X(e
jw 2
)| dw
Ex =
|x(n)|2
n=
Gii:
Ta c:
|x(n)| =
( 2 )n =
n=
n=0
1
1
1
2
=2<
Vy: FT[x(n)] tn ti
M: X(ejw) =
=
-jwn
x(n).e =
n=
n =0
1
2
( )n.e-jwn =
( 2 .e
-jw n
n=0
1
1
1 e jw
2
1
2
(e jw1 ). X 2 (e j ( w w1 ) )dw1
82
Chng minh:
jw
-jwn
x1(n).x2(n).e
Ta c: X(e ) =
n=
1
2
=
=
1
2
1
= [
n= 2
-jwn
(n).e j ( w w1 ) n . X 1 (e jw ).dw1
n =
X 1 (e jw ). X 2 (e j ( w w1 ) ).dw1
1
Vy ta c: X(e ) =
2
jw
jw
jw
x(n).e-jwn
(3.13)
n=
dX (e jw )
d
d jwn
jwn
=
x
(
n
).
e
=
x
(
n
).
e
=
j
n.x (n).e jwn
dw
dw n =
dw
n =
n =
dX (e jw )
= n.x(n).e jwn = FT [nx(n)]
dw
n =
Vy: FT[nx(n)] = j
dX (e jw )
dw
x(n).e
jwn
n =
t: m = -n, th ta c: FT[x(m)] =
x(m).e
m =
83
( jwm )
= X (e jw )
x(n).z
(3.14)
n =
x(n).r
x(n).(r.e jw ) n =
n =
.e jwn = FT [ x(n).r n ]
n =
-n
Do : FT[x(n).r ] = ZT[x(n)]
Nu X(z) hi t ti |z| = 1, th X (z ) | z =e =
jw
x(n).e
jwn
= FT [ x(n)]
n =
1 n n 1 1 n
n
x
(
n
).
z
=
(
) .z = ( .z ) =
1
n =
n =0 2
n=0 2
1
, cha vng trn n v.
2
n=0
n =0
n =
1
1
1 .z 1
2
1
1 2.z 1
Khng tn ti X2(e )
X1(ejw) = X1(z)
z = e jw
1
1 2.(e jw ) 1
84
X(z) = C.
(z z
0r
(z z
pl
r =1
N
l =1
X(z)
z = e jw
= X(ejw) = C.
(e jw z 0 r )
= C.
r =1
N
(e
jw
z pl )
l =1
| e
jw
z 0 r | .e j arg[ e
| e
jw
z pl |.e
r =1
N
jw
X(e ) = C.
| e
jw
z 0 r | .e
j[
z ]
j arg[ e jw z pl ]
l =1
jw
jw
)]
arg[ e jw z ]
r =1
arg[ e jw z pl ]]
l =1
r =1
| e
jw
z pl |
l =1
jw
|X(e )| = C.
| e
jw
z 0r |
| e
jw
z pl |
r =1
N
l =1
arg[X(ejw)] =
r =1
l =1
arg[e jw z 0r ] arg[e jw z pl ]
phng Z, cc gi tr Mor (vi Mor = |ejw z0r|) v Mpl (vi Mpl = |ejw - zpl| ) l modun
ca cc vc t ni cc im cc v cc im khng ca X(z) vi mt im M cn
nh gi nm trong vng trn n v (z = ejw), cc gi tr argument 0 r v pl l cc
85
h(k ).x (n k ) =
k =
t H(ejw) =
h(k ).e
k =
k =
(3.15)
jwk
k =
jw
jwn
1
2
H (e
jw
).e jwn dw
Trong :
-
Im[H (e jw )]
Re[ H (e jw )]
86
3.4.2 Cc b lc s l tng
Mt ng dng quan trng nht ca x l tn hiu l lc s. Cc b lc s dn dn
thay th cc b lc tng t.
B lc s thng thp
B lc s thng cao.
B lc s thng di.
B lc s chn di.
wc w wc
w khc
(- w )
Cc on khc th lp li.
|H(ejw)|
-wc
wc
87
Wc : tn s ct
0 w wc : di thng
wc w : di chn
1
| H (e ) | =
0
sau:
jw
2
w khc
Gii:
1
Ta c: h(n) = IFT[H(e )] =
2
jw
jwn
e dw =
1 e jwn / 2
2 jn / 2
.2 j. sin n =
. sin n
2 . jn
2
2
2
1
H (e ) =
0
w wc
wc w
w khc
|H(ejw)|
jw
(- w )
w
-
-wc
wc
88
Ta c nhn xt sau:
|H(ejw)| l i xng, th h(n) l thc v nh vy trong min tn s w, ta ch cn
xt |H(ejw)| trong mt na chu k (0 w ) l . Nu xt trong mt na chu k
th cc tham s ca b lc thng cao l tng s nh sau:
-
Wc : tn s ct
0 w wc : di chn
Wc w : di thng
1
H (e jw ) =
w 2
w
2
w khc
(vi w )
Tm h(n) ca h thng.
Gii:
Ta c: h(n) =
1
2
jwn
e dw
1
2
jwn
dw
sin n
1 2j
1 2j
2
=
. . sin n
. . sin n = (n)
2 jn
2 jn
2
.n
*) Nhn xt:
- B lc s thng cao l tng c h(n) i xng v tm i xng nm ti mu n = 0
bi v (w) l tuyn tnh v (w) = 0
- Nu ta k hiu b lc s thng thp l tng l Hlp(ejw) v hlp(n); b lc thng cao
l tng l Hhp(ejw) v hhp(n) th ta thy rng i vi cc b lc pha khng ta c
quan h sau y:
1 h ( 0)
lp
hhp (n) =
hlp ( n)
n=0
n0
89
sau y:
1
| H (e ) | =
0
jw
wc 2 w wc1
wc1 w wc 2
w khc
(- w )
H(ejw)
-wc2
-wc1
wc1
wc2
90
1
| H (e jw ) | =
w wc 2
wc1 w wc1
w w
c2
w khc
(vi w )
-wc2
-wc1
wc1
wc2
3.5 Ly mu tn hiu
3.5.1 nh l ly mu
Gi s, chng ta c mt tn hiu tng t c nng lng hu hn xa(t), tc l tn
(t ) dt <
(3.16)
Trong : a l mt tn s hu hn.
Bi v ph Xa(wa) l hu hn nn ta c:
Xa(wa) =
a .e
jwa n .
(3.17)
n =
Trong : an =
1
2 a
X a (wa ).e
jwa n .
dwa
91
2.an. a =
( wa ).e
jwa n .
(3.18)
dwa
xa(t) =
1
2
(3.19)
1
)=
xa(n
2
a
2 .xa(n
)=
dwa
( wa ).e
jw a .n
(3.20)
dwa
2.an. a = 2 .xa(n
an =
a
a
T (3.18) v (3.20) ta c:
V xa(n
( wa ).e
jw a . n
.x a (n
)
(3.21)
).
n =
.x(n.
a
wa
).e
jwa n.
1
xa(t) =
2
a n =
x(n
a
92
(3.22)
1
a jwa .(t n a )
jw
=
x(n
) e
dwa (3.17 hi t do X(e ) hu hn).
a a
n = 2 a
1
x (n
).
a
n = 2 a
n =
x(n
a
Vy ta c: xa(t) =
).
j (t n
.e
jwa .( t
n
)
a
a
a
. sin a (t n
)
(t n
)
a
x(n
n =
sin[ a (t n
).
a
a (t n
)]
(3.23)
Biu thc (3.23) c gi l cng thc ni suy, bi v theo biu thc ny xa(t)
c ni suy mt cch hon chnh xc t tp hp cc gi tr ri rc x(n
). Nh
, Fs = a
2
3.5.2 Tn s Nyquist
Tn s ly mu ly gi tr 2.Fa c gi l tn s Nyquist, k hiu l FaNy
FaNy = 2.Fa, aNy = 2 a , TaNy =
1
1
=
FaNy 2 Fa
93
BI TP CHNG 3
Bi tp 3.1
Tm bin i Fourier (FT) ca cc dy tn hiu sau:
n
1
a. x1 (n) = .u (n 1)
3
b. X 2 (e j.w ) = 2. cos(2w)
w<
Bi tp 3.3
Cho phng trnh sai phn tuyn tnh h s hng sau y:
1
1
1
y (n) = .x(n) + .x(n 1) + .x(n 2)
2
4
3
Hy tm H (e jw ), A(e jw ), ( w), H (e jw ) , ( w)
Bi tp 3.4
Hy tm p ng ra y(n) ca mt h thng tuyn tnh bt bin vi p ng xung
n
1
h(n) = n .u (n) v tc ng vo:
2
j2w
a. x1 ( n ) = e
b. x 2 ( n ) = cos( 2 w)
Bi tp 3.5
Cho hai dy tn hiu x1(n) v x2(n) nh sau:
x1(n) = rect3(n-1) v x2(n) = rect3(n+1)
Tnh x(n) = x1(n)*x2(n) thng qua bin i Fourier
94
tc l: x (n) = x (n + l.N)
~
N 1 ~
X (k ) = x(n).e
j.
2
. k .n
N
(4.1)
n=0
0n3
4n6
~
Vi chu k N = 5, hy tm X (k )
95
Gii:
2
Ta c: X (k ) = x(n).e
2
. k .n
n
= e
n =0
2
kn
5
n=0
sin
t:
A(k ) = 3
1 e
1 e
2
3k
5
2
k
5
3
k
2
5 e j 5 k
=
sin k
5
sin
3
k
5
sin k
3
5
k.
5
k
5
~
Do ta c: X (k ) = A(k ).e
2
k
5
V: Sgn[ A(k )] =
A(k )
~
= X (k ) .e j arg[ X ( k )] = X (k ) .e j ( k )
~
A(k )
~
Nh vy th: X (k ) = A(k ) v (k ) =
k + {1 Sgn[A(k )]}
5
2
N 1 ~
X (k ).e
2
kn
N
(4.2)
n =0
Ta c: X (k ) = x(n).e
j.
n=0
N 1
n=0
N 1
N 1
= x(n)(cos
n=0
= x(n). cos
t: A =
2
. k .n
N
x(n). cos N
2
2
kn j sin
kn)
N
N
N 1
2
2
kn - j x(n). sin
kn
N
N
n=0
kn : Gi l bin i cosin
n=0
96
N 1
B = - x(n). sin
n =0
2
kn : Gi l bin i sin
N
DFT[ x 3 (n) ] = X 3 (k ) = a X 1 (k ) + b X 2 (k )
(4.3)
2
kn0
N
. X (k )
2
.kk0 ~
N
. x ( n)
~*
ca x(n) .
1
DFT{Re x(n) } = X (k ) + X ( k )
2
~*
~
~ j ~
DFT Im x(n) = X (k ) X (k )
2
Tch chp tun hon ca hai dy tun hon x1 (n) v x 2 (n) c chu k N l mt
~
97
x 3 ( n) =
N 1 ~
x1 (m). x2 (n m)
n=0
X 3 (k ) = X 1 ( k ) * X 2 ( k )
0n3
n
0n2
1
x2 (n) =
4
0
n
~
Tm ~
x (n) = ~
x1 ( n ) * 6 ~
x2 (n)
()
Gii:
5
~
Ta c: ~x (n) = ~x1 (n) * ~x2 (n) = ~x1 (m).~x2 (n m)
()
m =0
1
M: ~x1 (m) =
0n3
n
~
x ( n) = ~
x2 ( n m) = ~
x2 ( n ) + ~
x2 (n 1) + ~
x 2 ( n 2) + ~
x2 (n 3)
m =0
V x1(n) v x2(n) u tun hon vi chu k l 6 nn x(n) cng tun hon vi chu
k N = 6. Do vy, ta ch cn tnh x(n) vi 0 n 5 , cc on khc th lp li.
+Vi n = 0
Ta c: ~
x ( 0) = ~
x 2 ( 0) + ~
x2 (1) + ~
x2 (2) + ~
x2 (3) = 1 + 0 + 0 + 0 = 1
+Vi n = 1
3
7
x (1) = ~
x2 (1) + ~
x 2 ( 0) + ~
x2 (1) + ~
x 2 ( 2) = + 1 + 0 + 0 =
Ta c: ~
4
4
+Vi n = 2
1 3
9
Ta c: ~
x ( 2) = ~
x 2 ( 2) + ~
x2 (1) + ~
x 2 ( 0) + ~
x2 (1) = + + 1 + 0 =
2 4
4
+Vi n = 3
1 3
9
Ta c: ~
x (3) = ~
x2 (3) + ~
x 2 ( 2) + ~
x2 (1) + ~
x 2 ( 0) = 0 + + + 1 =
2 4
4
+Vi n = 4
1 3 5
Ta c: ~
x ( 4) = ~
x 2 ( 4) + ~
x2 (3) + ~
x 2 ( 2) + ~
x2 (1) = 0 + 0 + + =
2 4 4
98
+Vi n = 5
1 1
Ta c: ~
x (5) = ~
x2 (5) + ~
x 2 ( 4) + ~
x2 (3) + ~
x 2 ( 2) = 0 + 0 + 0 + =
2 2
7 9 9 5 1
Vy ~x (n) = 1, , , , ,
( Xt trong mt chu k)
0 4 4 4 4 2
X 3 (k ) =
1
N
N 1 ~
(m). X 2 (k m)
m =0
N 1 ~
r12 = x 1 (m). x 2 (m n)
m =0
~
N 1 ~
N 1 ~
m =0
n =0
2
kn
N
DFT[x(n)] = X (k ) =
N 1
x ( n).e
n=0
0
99
2
kn
N
0 k N 1
1 N 1 X ( k ).e j N kn
IDFT[X(k)] = x(n) = N
k=0
0
n
2 n
0 n N 1
V d: Cho x(n) =
0 n N 1
, hy tm DFT[x(n)]
Gii:
Ta c: DFT[x(n)] = X(k) =
N 1
2ne
2
kn
N
N 1
= (2.e
n=0
2
k
N
)n =
1 (2.e
n=0
1 2.e
2
k
N
)N
2
k
N
N 1
x(n).e
2
kn
N
n=0
4.3.2.2 Tr vng
2
kn
N
X(k)N
0n4
V d: Cho x(n) 4 =
2
kk0
N
x ( n) N
Gii:
Trc tin ta tnh DFT(x(n))4, ri sau mi tnh DFT[x(n-3)4]
Ta c: X(k)4 = DFT[x(n)4] =
N 1
x(n).e
2
kn
N
n=0
X(0)4 =
(1 4 ). = 1 + 4 + 2 + 4 = 2
n=0
100
X(1)4 =
X(2)4 =
(1 4 ).e
jn
n=0
X(3)4 =
n j n
3 j
1
1 j
1
1
(1 ).e 2 = 1 + e 2 + e j + e 2 = j
4
4
2
4
2
2
n=0
1
2
n j n 1
1
(1 ).e 2 = + j
4
2
2
n=0
j 3k
2
X1(k) = DFT[x(n-3)4] = e
X1(0) = X(0)4 =
5
2
X1(1) = e
j 3
2
.X(k)4
1
2
1
2
1
2
9
2
1
2
.X(1)4 = j( j ) = + j
1
2
1
2
1
2
1
2
X(3)4 = -j( + j ) =
1
1
j
2
2
Tch chp vng ca hai dy khng tun hon x1(n)N v x2(n)N c chiu di hu
hn N l mt dy khng tun hon cng c chiu di N x(n)N c cho bi quan h
sau:
x(n)N =
N 1
x ( m)
1
m =0
n=0
x ( n) N
N 1
N 1
1
= x ( n ) N x * ( n) N = x ( n ) N
n =0
n =0
N
101
N 1
X * ( k ) N .e
k =0
2
kn
N
=
=
N 1
N 1
1
N
k =0
n =0
1
N
X (k ) =
k =0
1
N
2
kn
N
n =0
N 1
1
N
x ( n) =
N 1
X * (k ) N . x(n) N .e
N 1
X (k )
N 1
X (k )
1
N
N 1
( k ) N . X ( k ) N
k =0
k =0
k =0
Nh vy: Nng lng ca tn hiu bng trung bnh cng ca cc bnh phng
ca cc bin i Fourier ri rc.
Gi s ta c mt dy x(n)N c chiu di hu hn N.
Ta c: X(z) =
x ( n)
z n
n =
1
M: x(n)N = IDFT[X(k)N] =
N
1
X ( z) = [
n = N
N 1
X (k )
.e
N 1
X (k )
2
kn
N
( 0 n N 1)
k =0
2
kn
N
].z
k =0
1
=
N
N 1
N 1
X (k ) (e
2
k
N
k =0
.z 1 ) n
n =0
j 2 k
1 e N .z 1
1 N 1
= 1
= X ( k ) N . 2
N k =0
N
j k
1 e N .z 1
Vy: X(z) =
1 z N
N
N 1
X (k ) N .
k =0
X (k ) N
j 2 k
k =0
1 e N .z 1
N 1
1 z N
j 2 k
1 e N .z 1
(4.4)
2
k
N
N 1
: X ( z)
z=e
2
j
k
N
2
k . Nh th ta s ly mu X(z) ti
N
= x(n) N .e
2
kn
N
= X (k ) N
n =0
102
Ta c: X(ejw) = X(z)
wN
2
N
sin
1
Vy: X(e ) =
N
jw
z=e
jw
1 e jwn
N
X (k ) N
N 1
k =0
1 e
j ( w.
X (k ) N
.e
w
k =0
sin k
2 N
N 1
sin
N 1
X (k ) N
k =0
wN
2
w
sin k
2 N
.e
j(
2
k w)
N
N 1
+ k)
2
N
j ( w.
N 1
+ k)
2
N
(4.5)
Biu thc (4.5) chnh l quan h cho php tm bin i Fourier bng cch ni
suy t cc gi tr X(k)N.
(4.6)
103
M-1
X(0)
X(1)
X(2)
X(M-1)
X(M)
X(M+1)
X(M+2)
X(2M-1)
X(2M)
X(2M+1)
X(2M+2)
X(3M-1)
L-1
X((L-1)M)
X((L-1)M+1)
X((L-1)M+2)
X(LM-1)
2
N
c:
M1 L1
X( p, q) = x(l, m). W
kn
N
m=0 l=0
M1 L1
= x(l, m). WN
m=0 l=0
104
( Mp+q)(mL+l )
(4.7)
( Mp+q)(mL+l)
WN
M:
Vi:
WN
MLmp
WN
mqL
= WN
= WN
= WN
mq
Nmp
MLmp
=e
= WM
mLq
Mpl
lq
. WN . WN . WN .
mq
2
N .m. p
N
, WN
= e j 2 . m . p = 1
M . p .l
=WN
pl
= WL
pl
l =0
L 1
M 1
m =0
(4.8)
Biu thc trong (4.7) lin quan n vic tnh ton cc DFT c chiu di l M v
L. Qu trnh tnh ton nh trn bao gm ba bc sau:
Bc 1: Chng ta tnh L DFT M im:
F (l , q ) =
M 1
x(l , m ).W
mq
M
0 q M 1
(4.8)
m =0
Vi mi hng l = 0, 1, 2,, L 1.
Bc 2: Ta tnh mt mng ch nht mi G(l, q) c xc nh nh sau:
0 l L 1
0 q M 1
G (l , q ) = W N F (l , q )
lq
(4.9)
X ( p, q ) = G (l , q )W L
(4.10)
lp
l =0
105
cn N(M + L +1) v s php cng l N(M + L - 2). Nh vy, th khi lng tnh
ton theo FFT c gim i rt nhiu.
chn M =
N
N
v L = 2, tc l ta s chia dy s liu N im thnh hai dy im l
2
2
X (k ) = x(n ).W N
( N / 2 ) 1
kn
n=0
f 1 (m).W N
k 2m
( N / 2 )1
m =0
( N / 2 1)
f 1 (m ).W N
k 2m
f 2 (m ).WN
k ( 2 m +1)
m =0
+ WN
m =0
( N / 2 )1
f 2 (m ).W N
k 2m
m=0
M: W N k 2 m = e
Nn: X (k ) =
N
1
2
n = 0, 1,...,
2
k 2m
N
( N / 2 )1
=e
2
.km
N /2
f 1 (m ).W N / 2
km
= WN / 2
+ WN
m =0
km
( N / 2 )1
f 2 (m ).W N / 2
km
m =0
= F1(k) + W N k F2(k)
k = 0, 1,, N-1
(4.11)
k+
N
2
=e
N
, nn ta c:
2
N
N
) v F2(k) = F2(k + )
2
2
2
N
k+
N
2
=e
2
k
N
.e
= e
Nn: (4.11) X (k ) = F1 (k ) + W N k F2 (k )
N
k
X k + = F1 (k ) W N F2 (k )
2
106
2
k
N
= WN
k = 0,1, ...,
N
1
2
k = 0,1, ...,
N
1
2
(4.12)
(4.13)
N
N
tnh ton F1(k) cn php nhn s phc v cng cn php nhn
2
2
N
php cng s phc. Do
2
N N2 N
N
+ php nhn s phc. Nh vy,
+ =
2
2
2
2
N2 N
+ , mc gim ny
2
2
Hnh 4.2 Bc u tin trong trong thut ton chia theo thi gian.
t: G1(k) = F1(k)
G2(k) =
W N F2 (k )
k
Xk +
N
= G1(k) G2(k)
2
k = 0, 1, 2,,
107
N
1
2
Qu trnh trn thc hin vic chia theo thi gian mt ln, ta c th lp li qu
trnh ny cho hai dy f1(n) v f2(n). Mi dy f1(n) v f2(n) c chia nh thnh hai
dy
N
im l:
4
V11(n) = f1(2n)
n = 0, 1, 2,,
N
1
4
V12(n) = f1(2n + 1)
n = 0, 1, 2,,
N
1
4
V21(n) = f2(2n)
n = 0, 1, 2,,
N
1
4
n = 0, 1, 2,,
N
1
4
N
N
im, t cc DFT 4 im ta tnh c cc DFT im
4
2
F1(k) v F2(k):
F1 (k ) = V11 (k ) + W N .V12 (k )
k
k = 0,1, 2,...,
k
F1 k + = V11 (k ) W N .V12 (k )
4
N
1
4
k = 0,1, 2,...,
F2 (k ) = V21 (k ) + W N .V22 (k )
k
k = 0,1, 2,...,
N
1
4
k = 0,1, 2,...,
N
1
4
k
F2 k + = V21 (k ) W N .V212 (k )
4
Trong : Vij (k ) =
( N / 4 )1
vij (n )W N
n =0
N
1
4
kn
N
N
php nhn, ta c 4 Vij(k) s cn 4. php
4
4
108
N2 N
+
php nhn
4
2
N
php nhn s phc. Do
2
N2
+ N php nhn s phc. Nh vy s php nhn li tip tc
4
N
log 2 N . S
2
khng vo cui dy x(n)10: {x(0 ) x(1) x(2 ) x(3) x(4 ) x(5) x(6 ) x(7 ) x(8) x(9 ) 0 0 0 0 0 0 }
Vi M =
N 16
=
= 8 th L = 2, ngha l mng x(l, m) c 2 hng v 8 ct nh sau:
2
2
Khi chuyn sang ch s mng hai chiu, nhn c mng x(l, m):
x(0,0 ) x(0,1) x(0,2 ) x(0,3) x(0,4) x(0,5) x(0,6 ) x(0,7 )
F (l , q ) = x (l , m).W8
mq
0 q 7 , 0 l 1
m =0
2
lq
N
0 l 1
0 q 7
109
Cui cng ta chuyn mng X(p, q) thnh dy X(k) sp xp theo hng nh sau:
X (0 ) X (1) X (2 ) X (3) X (4 ) X (5) X (6 ) X (7 )
X (k ) =
tng. Trong mt tng lin quan n vic tnh tng ca N/2 im s liu u tin
v tng th hai lin quan n vic tnh tng ca N/2 im s liu cn li. Do ta
nhn c:
N 1
X (k ) = x(n ).W N
kn
( N / 2 )1
n =0
( N / 2 )1
WN
X (k ) =
kn
N 1
x(n ).W N
kn
+ WN
=e
( N / 2 )1
n =0
2
N .k / 2
N
kn
N
n= N / 2
N .k / 2
( N / 2 )1
n =0
N .k / 2
x(n ).W
(
)
n=0
n =0
M:
x(n ).W N
kn
x n + .W N
2
= e j .k = ( 1)
(t m = n + N/2).
N kn
k
x(n ) + ( 1) x n + 2 W N
(4.14)
( N / 2 )1
n =0
X (2k + 1) =
kn
x(n ) + x n + 2 W N / 2
k = 0,1, 2,...,
( N / 2 )1
n =0
N n
kn
x(n ) x n + W N W N / 2
2
110
N
1
2
k = 0,1, 2, ...,
N
1
2
y: W N 2 = e
2
2
N
=e
t: g1 (n ) = x(n ) + x n +
2
N /2
= WN / 2
(4.15)
N n
g 2 (n ) = x(n ) x n + W N
2
X (2k ) =
( N / 2 )1
g 1 (n ).W N / 2
n = 0,1, 2, ...
N
1
2
(4.16)
kn
n =0
X (2k + 1) =
( N / 2 )1
g 2 (n ).W N / 2
kn
n =0
N 1
n =0
n =0
FFT c tnh da trn cng thc nh sau: X (k ) = x(n ).WN kn = x(n ).e
Bin i Fourier nhanh ngc c tnh theo cng thc sau:
x(n ) =
1
N
N 1
X (k ).e
2
kn
N
k =0
111
2
kn
N
BI TP CHNG 4
Bi tp 4.1
Cho dy tn hiu tun hon vi chu k N = 8 nh sau:
n2
0n4
1
~
x ( n) =
3
0
n
~
Tm X ( k ) = DFT [~
x ( n) ] = ?
Bi tp 4.2
Cho 2 dy tn hiu x1(n) v x2(n) tun hon vi chu k N = 5
1
~
x1 ( n ) =
0
vi:
n +1
1
~
x2 (n ) =
4
0
0n2
n
0n2
n
~
Tm v v th ca ~x (n) = ~x1 (n) * 5 ~x2 (n)
()
Bi tp 4.3
Cho 2 dy tn hiu x1(n) v x2(n) khng tun hon vi chiu di N = 8
vi:
n 1
x1 ( n ) =
0
n 1
1
x2 (n ) =
3
0
1 n 4
n
0n3
n
112
113