Thit k d n hiu qu: Hng dn T duy

Hng dn c th v t duy
Dy cc k nng c th
Dy hc theo d n to ra rt nhiu c hi c th dy k nng v phng php t duy c th
thng qua vic hc kin thc b mn trong nhng ng cnh thc t. Qua cc bi hc nh da
trn cc k nng gio vin c th t chc hng dn hc sinh c th p dng c ngay
nhng k nng va c hc vo nhng tnh hung thch hp. Tm li, dy hc r rng, hiu
qu bao gm su thnh phn sau:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Chn mt k nng hay k thut thch hp cho vic hng dn

nh ngha v phn loi k nng
Lm mu k nng thng qua vic ni ln suy ngh ca mnh
Hng dn vic luyn tp cc k nng theo cp hoc theo nhm nh
Gii thch k nng hay phng php c s dng nh th no v khi no.
Tip tc hng dn lm th no s dng k nng c hiu qu

Chn mt k nng dy
Nhng d n phc tp i hi nhiu loi t duy khc nhau, v gio vin phi bit cch la chn
loi t duy no cn phi c ch trng trong vic d t duy. Barry Beyer trong cun Cc k
thut luyn tp dy hc t duy xut cc cu hi sau trong qu trnh chn ra cc k nng
m qu trnh dy t duy nhm ti:
Liu rng hc sinh c l do s dng k nng ny vo cuc sng hng ngy bn ngoi lp
hc hay khng?
Cc k nng c c s dng thng xuyn v thit thc trong phm vi mn hc hay
khng?
K nng s c hnh thnh da trn c s cc k nng m hc sinh c c hay dn
n nhng k nng phc tp hn m cc em cn c trong tng lai ?
K nng c th c tch hp vi vic dy hc ni dung ca mn hc hay khng?
Cc em hc sinh c sn sng hc k nng da trn cc hng dn r rng v cc n lc
thch hp khng?
Khi chn mt k nng, tt nht l bt u vi cc cp cao trong phin bn thang phn loi t
duy ca Bloom hay phn hiu v phn tch trong phn loi t duy mi ca Marzaro. Trong mi k
nng, chn cc thao tc cng nh v c th cng tt. Cc hng dn t duy su hn, hay s
dng t duy bc cao lun phi km theo li khch l: c gng hn na ging nh trong th
thao. Nu khng nh hng c chnh xc lm vic g, nhiu em hc sinh, c bit l cc em
hc yu, s gp kh khn trong vic hc cc k nng mi.
V d, thay v dy bi hc da trn k nng phn tch, gio vin dy cc em cch suy lun v
quan im th hin trong li vit s dng ngi th nht ti trong cc s kin lch s. Trong bi
hc sau, cc em c th hc c cch suy lun v nhng gi thit ng sau thng co bo ch
ca chnh ph. Thng qua vic lp i lp li cc suy lun vi nhiu loi thng tin v s dng
nhiu thao tc khc nhau, hc sinh c th hiu c cch thc p dng mt k nng t duy vo
cc tnh hung khc nhau.
Hc sinh tiu hc c kh nng hc rt nhiu k nng, mt s cc k nng l tin cho cc
mc t duy cao hn cc cp hc sau. Cc k nng sau y thch hp cho cc em hc sinh
nh tui:
Xc nh im ging v khc nhau/ so snh v i chiu
Phn loi
Quyt nh xem liu c phi l chng c tt khng

Phn bit c s khc nhau gia d kin v quan im, khoa hc v s tng tng
Hiu c nhng quan im khc nhau
a ra lp lun cho cc quan im
Thit lp mc ch
Kim tra cng vic
Suy lun n gin v nhng cu chuyn v cc khi nim
Phn bit c s khc nhau gia nhng thng tin quan trng v khng quan trng

Dy nhng k nng no
Ngay khi hc sinh hc ti cp hc cao hn v trung hc, cc em sn sng bt u pht trin
cc k nng tranh lun chnh thc. Nhng bi hc nh da trn cc k nng sau y s thch hp
cho cc em tui ny.
Lp nn bng phn loi da trn cc s kin hay danh mc c th
Rt ra kt lun da trn nhng thng tin c sn
Phn tch mt s loi thuyt ngy bin qua tranh lun khng chnh thc
Hiu s khc nhau gia nhng i hi v d kin
nh gi tin cy ca cc chng c
Xc nh cht lng cng vic bng phiu t nh gi
Hc sinh trung hc c kh nng t duy tng i phc tp v gio vin c th dy cc em cc k
nng sau.
Xy dng cc cuc tranh lun hp l
Xc nh cc li trong quan im
Pht trin cc nguyn tc da trn thng tin v tnh hung c th
Rt ra nhng kt lun logic da trn s tng hp cc thng tin
Thit lp cc tiu ch nh gi mt d n hay mt tng
Sng tc cc kch bn khc
Chc chn rng nhng loi t duy m hc sinh c kh nng thc hin ph thuc nhiu hn vo
bc hc ca cc em. Mt s thy c c th to ra cch gip hc sinh tiu hc t duy mt cch
logic v khi c khuyn khch tham gia vo d n hc tp, cc em c th t c thnh cng
xa hn ngi ln chng ta mong i. la chn c cc k nng cn dy cho hc sinh, gio
vin c th da vo nhim v giao cho hc sinh, vch ra nhng k nng quan trng hc sinh cn
c hon thnh c nhim v, sau xem xt n kh nng ca hc sinh, t la chn
nhng k nng s hng dn cho hc sinh.
Vic la chn nhng k nng no dy cho hc sinh c th coi l mt vic kh. Gio vin c
th tm kim s h tr t tc phm vn hc khi dy cho cc em k nng c sch. Cc k nng
nh l to mi lin h, t cu hi v suy lun c s dng khi c, nhng cc k nng cng
c s dng t duy nhng iu khc. C rt nhiu thng tin thit thc v vic dy cc k
nng v k thut c sch trong phm vi ni dung bi hc m c th c p dng vo vic hc
ni chung.
Mt s v d v k nng c th dy c
Trong h s bi dy chuyn thm him Chu Phi African Adventure Safari, cc em hc sinh
tiu hc gip cho cc nh thm him hc v tnh a dng, tnh c lp v iu k diu ca thin
nhin chu Phi hoang d. Ti thi im thch hp trong sut bi hc, gio vin c th dy cc k
nng sau:
ng no
Thit lp mc tiu hc tp
Tm kim thng tin trn Internet
S dng s t chc ni dung lp k hoch

Trong bi nhng ngi anh hng bt dit , hc sinh bc trung hc tm hiu v cc anh hng
trong qu kh cng nh ng i. Khi hc sinh c v nhng anh hng trong thn thoi Hy
Lp, cc em s suy ngh chn mt anh hng thi xa v vit mt cu chuyn thn thoi v
ngi anh hng . Mt s k nng c th c dy trong bi hc ny l:
Tm tt bng cch phn tch nhng thng tin quan trng v b qua nhng thng tin
khng cn thit
S dng li gii thiu nhm pht trin nhng hnh nh tru tng da trn nhng chi
tit nn tng
T nh gi cng vic ca mnh da trn cc tiu chun c thit lp
Khi hc mn i s, hc sinh trung hc s dng cc d liu v x hi c lin quan v th
v xu hng lch s v lp k hoch s dng chng sau ny trong bi Theo di xu hng: D
on tng lai . Mt s k nng t duy c th c dy trong sut bi hc ny l:
Tm kim thng tin trn Internet
Xc nh xem liu d liu c ng tin cy khng
c biu
T duy v cc gii php a dng cho cc vn

t tn v m t cch thc thc hin k nng

Chn tn thch hp cho mt k nng l mt phn rt quan trng trong vic hng dn cc k nng
t duy, bi v ci tn ny s c s dng nh l ngn ng t duy chung cho php gio vin v
hc sinh tho lun v k nng trong nhiu tnh hung khc nhau. Da vo tui ca cc em,
gio vin to nn nhng ci tn d nh cho cc k nng thng dng, nh Thy Spocking cho
k nng t duy logic, hay Chng Minh iu cho k nng nh gi bin chng.
Sau khi t tn cho k nng, vic tip theo l xut mt lot cc bc nhm thc hin k nng
. Lun nh rng gio vin s gii thch cho hc sinh cch thc hin mt k nng khng ch
trong mt tnh hung c th m c th p dng trong nhng tnh hung khc nhau . Gio vin
lun a ra cc gi chung, bn cnh , nn a ra c nhng gi v s thay i sao cho
ph hp vi vic hc cng nh kiu t duy ca hc sinh
V d, t nhng cu hi sau v mt trang web:
Ai l tc gi? Trang web ny c c mt t chc h tr nh vo danh ting m bo
khng? c phi l mt trang web c nhn khng?
Cc ngun c c ghi r v em c th t kim tra chng khng?
Trang web c lp ngy no? Ln cui c cp nht l khi no?
Cc bc thc hin mt k nng c th c thit k da vo nhiu c s khc nhau, nhng
ch yu l t ch ca gio vin, ngi nhn thc r tin trnh t duy ca mnh. Vic gio vin
t hi mnh nhng cu hi nh Mnh lm g khi mnh phi t nhng danh mc vo nhng bng
phn loi khc nhau? hay Lm sao mnh bit c bi bo ny b xuyn tc? c th gip cc
thy c xc nh c cc bc nhm gip ch cho hc sinh mnh. Khi cc thy c suy ngh
nhiu hn v k nng t duy ca chnh mnh, c bit trong cc phm vi mn hc khc nhau, cc
thy c s ngy cng tr nn thnh tho hn trong vic phn tch qu trnh t duy v gii hn
trong vic chia s nhng qu trnh vi hc sinh mnh.

Lm mu k nng
Phn quan trng nht trong vic hng dn r rng l lm mu cch s dng k nng t duy.
Vic ny c thc hin hiu qu nht bng cch ni ln suy ngh, y mt phng php m
thng qua ngi ta c th ni ln suy ngh ca mnh khi h ngh v mt iu hay mt vn
no . y cng l cch duy nht m hc sinh c th thy c mt chuyn gia t duy v mt
vn nh th no.

Khi thc hin vic ni ln suy ngh, hy lun ghi nh nhng mo sau:
Quyt nh trc v k nng t duy m gio vin s lm mu v gim bt i phn gii
thch bng li cho k nng
Gii thch nhng iu gio vin sp sa lm v phi m bo rng cc em hc sinh s
hiu c mc ch ca vic ni ln suy ngh ca mnh
Nu gio vin thc hin vic ni ln suy ngh ca mnh trong khi c mt bi no , hy
thc hnh cc cch luyn tp gip hc sinh hiu c s khc bit khi gio vin c v
khi gio vin t duy. Gio vin c th quay u theo hng khc. Mt s gio vin khc
nhn vo khng trung, chng cm th hin ra rng mnh ang t duy ch khng phi
l ang c
ng b sao lng vo vic pht trin nhng nhn xt c nhn vo ch ang ging.
Vic gii thch v mt ch no th d dng hn vic t duy v n.
Bc u vic ni ln suy ngh c th to nn cm gic lng tng v khng thoi mi, nhng nu
thc hnh thng xuyn th gio vin s cm thy d dng hn. Gio vin thng thy ngc
nhin vi nhng phn ng tch cc ca cc em hc sinh khi cc thy c p dng th phng
php ny. Yu cu hc sinh ni ln suy ngh ca mnh cng l cch tt nht gip cc em thay
i v mt nhn thc, phn tch k thut t duy m cc em s dng cng nh nhn thc
c k thut ca ngi khc.

V d v ni ln suy ngh
V d cp tiu hc
Ti sp so snh bn thn mnh vi mt loi ng vt chu Phi. Hy xem, ti c th so snh
iu g nh? Ti c th so snh kch thc ny, ni ny, chng ti thch n g ny v c hnh
dng ca chng ti na ch. Ti cng c th so snh c s trng ca mnh na. Ti trng
ging con kh gorilla bi v ti c th i trn 2 chn v kh gorilla cng vy. Ti cng c tc en
ging gorilla na y. Ti nhanh nhn nh mt ch bo v c i chn khe mnh. Bo rt gii
vic vn mi v tn cng con mi. Ti cng gii vic vn m, nhng ti khng bao gi tn cng
m c.
V d cp trung hc
Em ang c gng tm ra cc biu tng trong cun sch Cha t ca nhng ch rui Em bit
mt s iu trong cun sch tng trng cho nhng tng ln trong khi mt s iu th
khng. Chng ch l chng m thi. Theo cch no th em c th ni nu mt iu g l
biu tng th n s xut hin lin tc trong cun sch. Chng hn, v s c lp i lp li
nhiu ln v la cng vy. Ni theo cch khc, chnh l nhng iu ng vai tr quan trng
trong cu chuyn, ging nh cp knh ca ch n con vy. Em khng ngh l my bay l mt biu
tng v tc gi khng cp n n nhiu.

Cung cp hng dn thc hnh

Sau khi cc thy c lm mu k nng, hy giao cho cc em hc sinh mt s bi thc hnh s
dng k nng trong mt tnh hung chung. Cung cp cho hc sinh mt bng lit k cc bc
cc em theo di cng vi bn theo cp i hoc theo nhm . Vic ch n phn thc hnh
ca hc sinh, ng vin v gp cho cc em khi cc em ang t n lc thc hin l nhng vic
rt quan trng. Cc em cng cn n s gim st st sao v s h tr, t bit i vi nhng k
nng m cc em cha bit r.
V d, nu s hng dn r rng trong trng hp hng dn nh gi mt trang web, gio vin
c th cho hc sinh mt bng lit k cc trang web c chn trc gip cc em nh gi cng
vi bn bng cch s dng hng lot cc cu hi. Nu hc sinh ang hc v php so snh, cc
thy c c th cho cc em hai vt so snh s dng k thut m cc thy c gii thch. Sau
bi hc v xc nh biu tng, cc thy c c th cho cc em mt bi th ngn, mt trch on
phim, hay mc tranh vui v yu cu cc em p dng tin trnh tm cc biu tng cc v d .

Vic thc hnh nn c thit k trc v a ra cc kha cnh ca k nng m cc thy c

mun nhn mnh.

Tho lun vic s dng k thut

Khng c s m bo no rng hc sinh s s dng k thut mt cch t nguyn ty theo tng
nhim v thch hp, nhng chc chn l cc em c th hc c k thut nu nh gio vin
dy cho cc em. Thc t l nhiu nghin cu ch ra l hc sinh him khi s dng nhng iu
cc em hc trong mt tnh hung mi, ngay c cc tnh hung tng t vi cc k nng
c hc. cho hc sinh c c thng tin cc em cn c kh nng s dng thnh tho
mt k thut mi, cc em cn t duy v iu mt cch siu nhn thc.
Nhng ngi c kh nng hc c lp v hiu qu nht u nhn thc c cch h t duy.
Bng cch luyn tp siu nhn thc, hc sinh c th iu khin c t duy ca mnh v quyt
nh xem lm th no tip cn nhng d n phc tp hiu qu nht.

Tho lun phng thc v thi gian s dng k thut

C th phn quan trng nht ca hng dn r rng l vic tho lun v phng thc s dng
k thut. Gio vin cn phi gii thch khi no th s dng k thut v thu ht hc sinh vo vic
lm th no cc em s dng n v c th thay i iu g trong k thut khng
Sau bi hc so snh v tng phn, gio vin c th hng dn tho lun nh v d sau:
Gio vin:

Khi no cc em mun so snh hai vt? Trong mn ton, chng ta thng so snh
2 s hng. Cc em s lm vic nh th no?

Hc sinh

Em ni s ny ln hn hay nh hn s kia?

Gio vin:

Trong mn ton hc, c cch no khc so snh chng hay khng?

Hc sinh:

Em cng c th so snh cc hnh bng cch ni nhng ci ny trn, ch nht hay

chng c nhiu cnh hn

Gio vin:

Gio vin:

Cc em s dng so snh trong cc mn khoa hc x hi khi no?

Em so snh 2 quc gia, Con ngi hay nhng sn phm h lm ra c g ging
nhau.
V d rt tt. Vy, chng ta s dng dng c no so snh iu ?

Hc sinh:

Chng ta c th s dng bng so snh vi 2 ct

Gio vin:

Tt. Chng ta c th s dng loi biu no?

Hc sinh:

Chng ta c th s dng biu hnh ct.

Hc sinh:

Hoc chng ta cn c th s dng biu hnh trn

Hc sinh:

D, cn biu Venn na
Tt lm. C khi no cc em so snh iu g khi cc em ang c sch khng?

Hc sinh:

Gio vin:
Hc sinh:
Hc sinh:

Khi em c truyn, em thch so snh nhn vt trong truyn vi gia nh v bn b

mnh.
Thnh thong khi em c mt cun sch, em ngh ti b phim em mi xem.

Gio vin

Nh vy, so snh c th gip chng ta lm rt nhiu vic.

Biu din cch thc s dng mt k thut cng nh nhng tng suy lun ca hc sinh ng
vai tr quan trng,. y l ton b ni dung ca phng php pht trin ngn ng ca t duy
trong lp hc, ni cc em c th tho lun cch cc em t duy cng nh nhng iu cc em t

duy.

Hng dn hc sinh cch s dng k thut

Vn ln nht khi nng cao k nng t duy ca hc sinh l cho cc em chuyn cc k nng
c hc trong tnh hung ny sang tnh hung khc v s dng chng mt cch c lp, linh
hot nhng khi hu dng. Cch hiu qu nht hon thnh l hng dn hp l v lin tc
trong ngh thut t duy.
Khi hng dn hc sinh cc k nng t duy, gio vin nh gi s thnh tho ca cc em trong
nhiu phng din nh s phn x, ni ln suy ngh, bng kim mc cng nh nhng cuc tho
lun chnh thc v khng chnh thc. Gio vin thng xuyn cung cp nhng phn hi c th
trong qu trnh t duy nh khen ngi nhng trng hp t duy tt, m t chng bng nhng
thut ng d hiu i vi hc sinh. Gio vin gi cho hc sinh v nhng k thut t duy m cc
em hc v khuyn khch cc em thay i k thut cho ph hp vi nhng nhim v khc
nhau.

Gio vin ng vai tr l nh t duy

Thch thc ln nht pht trin t duy hc sinh nm vic nhn thc t duy ca gio vin.
Gio vin gii t duy, c bit trong lnh vc chuyn mn, nhng thng thng li khng nhn
thc c nhng k nng cng nh nhng k thut m mnh s dng khi t duy mt vn hc
thut.
Mun tp trung vo t duy cho hc sinh, bc u tin l gio vin phi thc hnh siu nhn
thc bng k nng t duy ca chnh mnh. Bng cch t t cu hi cho mnh v cch mnh t
duy, gio vin c th tr nn thng tho vic phn tch cc k nng t duy cn thit cho vic hon
thnh cc loi nhim v c th, nhng nhim v s gip gio vin thit k hng dn r rng
nhng k nng .
nhn thc tt hn t duy ca mnh, hy ghi li vic ni ln suy ngh ca chnh bn thn khi
thc hin nhim v phc tp . Nhim v phi mang tnh th thch qu trnh t duy khng tr
thnh v thc. T cch , nhng nhim v c thit k cho cc em hc sinh s gip gio vin
rt d dng nhn bit c cch mnh t duy. Mt khi gio vin phn tch c cc k nng t
duy m mnh s dng, gio vin c th p dng chng vo nhng nhim v c giao cho hc
sinh.
Tr thnh ngi c t duy tt mang li li cho tt c mi ngi, hc sinh, gio vin v cng ng
m h ang sinh sng. Hng dn r rng trong c phng thc v thi im s dng nhng
k nng v k thut t duy khc nhau l cng c quan trng nht ca gio vin trong vic gip
hc sinh tr thnh nhng nh t duy v iu gip th gii tr nn tt p hn.

Ti liu tham kho

Beyer, B. K. (1987). K thut thc hnh trong dy cc k nng t duy. Boston: Allyn & Bacon