PhÇn thø nhÊt

§Æt vÊn ®Ò

1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Rau xanh lµ nguån thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu trong cuéc sèng con ng−êi. Tõ rau
t−¬i, con ng−êi nhËn ®−îc nhiÒu dinh d−ìng quan träng nh−: c¸c vitamin, c¸c
chÊt dinh d−ìng, c¸c chÊt kho¸ng, sinh tè cÇn thiÕt mµ c¸c lo¹i thùc phÈm kh¸c
kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc. Ngoµi ra, rau cßn cã t¸c dông ch÷a bÖnh: chÊt x¬ trong
rau cã t¸c dông ng¨n ngõa bÖnh tim m¹ch vµ bÖnh ®−êng ruét, vitamin C gióp
ng¨n ngõa ung th− vßm lîi, vitamin D cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng biÕn cè vÒ ung th−
phæi...
HiÖn nay, lîi Ých cña ng−êi tiªu dïng gi¶m ®i nhiÒu do ng−êi d©n s¶n xuÊt
rau dùa chñ yÕu vµo ph©n bãn ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u, ®Ó l¹i trong rau nhiÒu vi
khuÈn vµ d− l−îng ho¸ häc ®éc h¹i. ChÊt l−îng rau ®ang lµ mèi quan t©m cña
ng−êi tiªu dïng. ViÖc sö dông thuèc ho¸ häc trong qu¸ tr×nh trång trät cßn g©y «
nhiÔm m«i tr−êng, ngé ®éc vµ g©y ¶nh h−ëng xÊu tíi søc khoÎ con ng−êi. Tr−íc
xu h−íng héi nhËp víi thÕ giíi, viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nãi
chung vµ rau nãi riªng ®ang ph¸t triÓn theo h−íng an toµn, bÒn v÷ng nh»m ®¸p
øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng−êi tiªu dïng. §−îc sù ®Çu t− cña Nhµ n−íc
nhiÒu m« h×nh s¶n xuÊt rau an toµn ®· ®−îc tiÕn hµnh ë c¸c tØnh tõ n¨m 1995,
®Õn nay viÖc s¶n xuÊt rau an toµn ®· kh«ng ngõng ®−îc gia t¨ng trªn ph¹m vi c¶
n−íc.[1] Mét sè ®Þa ph−¬ng ®· ®Çu t− ®Õn hµng chôc tû ®ång ®Ó s¶n xuÊt rau an
toµn trong ®ã m« h×nh nhµ l−íi ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Ng−êi
n«ng d©n b−íc ®Çu ®· n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kiÕn thøc chung vÒ kü thuËt s¶n xuÊt
vµ tiÕn tíi lµm chñ kü thuËt, ¸p dông trªn chÝnh ®ång ruéng cña m×nh. Tuy nhiªn,
do m« h×nh qu¸ nhá lÎ, manh món, diÖn tÝch rau an toµn chØ lµ mét phÇn rÊt nhá
trªn tæng diÖn tÝch trång rau chuyªn canh cña tõng vïng. MÆt kh¸c, do thãi quen
canh t¸c ë n−íc ta vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ng−êi n«ng d©n chØ ham lîi tr−íc m¾t
mµ kh«ng nghÜ ®Õn lîi Ých l©u dµi, sö dông c¸c gièng rau tuú tiÖn, hiÖn t−îng bãn
ph©n vµ phun thuèc trõ s©u ho¸ häc, thêi gian c¸ch ly kh«ng ®¶m b¶o g©y ¶nh
h−ëng ®Õn chÊt l−îng nguån rau cung.
Thùc phÈm kh«ng an toµn ®· vµ ®ang trë thµnh mèi nguy h¹i ®Õn søc khoÎ céng
®ång. Nhu cÇu tiªu thô thùc phÈm ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®ang ngµy
cµng gia t¨ng, nhÊt lµ ë c¸c thµnh phè, ®« thÞ lín. Ng−êi d©n giê ®©y kh«ng
nh÷ng chØ ¨n no nh− tr−íc kia mµ cßn ph¶i ¨n ngon, ¨n uèng ®¶m b¶o vÖ sinh,

1
b¶o vÖ søc khoÎ cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.Trong bèi c¶nh gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸
®ang leo thang vµ vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®ang ®−îc x· héi hÕt søc
quan t©m nh− hiÖn nay th× nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm ®¶m b¶o an toµn lµ ®iÒu tÊt
yÕu. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tiªu thô rau xanh thùc tiÔn cña cña c¸c x·, vïng ven
thµnh phè Th¸i Nguyªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nh· Léng lµ mét trong nh÷ng
®Þa ph−¬ng ®i ®Çu trong s¶n xuÊt vµ th©m canh c¸c lo¹i rau t¹i huyÖn Phó B×nh.
DiÖn tÝch rau xanh toµn x· hµng n¨m ®¹t kho¶ng 70 - 80 ha. (chiÕm xÊp xØ 30%
diÖn tÝch gieo trång vô ®«ng t¹i ®Þa bµn x·)[I.5]. N¨m 2006, ®−îc sù gióp ®ì cña
Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn, Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn Phó B×nh
triÓn khai 5 hecta rau an toµn t¹i x· Nh· Léng víi môc tiªu h−íng dÉn quy tr×nh
vµ thùc hiÖn trªn ®ång ruéng viÖc s¶n xuÊt rau b¾p c¶i an toµn sinh häc.
Nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh trång rau,víi môc ®Ých qu¶ng b¸ mét
h−íng ®i míi cho n«ng d©n ®Þa ph−¬ng. Nhãm sinh viªn chóng t«i tiÕn hµnh
nghiªn cøu ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng nh©n réng cña m« h×nh
trång rau an toµn vô ®«ng 2006 t¹i huyÖn Phó B×nh tØnh Th¸i Nguyªn”

1.2. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ®Ò tµi

1.2.1. Môc ®Ých
Gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ së lÝ luËn tiÕn tíi më réng diÖn tÝch trång rau an toµn trªn
®Þa bµn x· Nh· Léng, huyÖn Phó B×nh, tØnh Th¸i Nguyªn.
1.2.2. Môc tiªu cña ®Ò tµi
- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh
- §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn m«i tr−êng
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng nh©n réng cña m« h×nh
- Thùc hµnh c¸c kiÕn thøc ®· häc, ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt.

2
 PhÇn thø hai
Tæng quan tµi liÖu

2.1. C¬ së khoa häc nghiªn cøu vÒ rau an toµn

2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ rau an toµn
Rau an toµn lµ nh÷ng chñng lo¹i rau qu¶ ®¹t tiªu chuÈn chÊt l−îng ®−îc thèng
nhÊt chung cña c¸c tæ chøc nh− Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn HiÖp Quèc (FAO), Tæ
chøc Y TÕ ThÕ Giíi (WHO) vµ mét sè n−íc s¶n xuÊt rau s¹ch (Nga, Mü..).
Theo Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n: “Nh÷ng s¶n phÈm rau t−¬i bao
gåm tÊt c¶ c¸c lo¹i rau ¨n cñ, th©n, l¸, hoa, qu¶ cã chÊt l−îng ®óng víi ®Æc tÝnh
gièng cña chóng, hµm l−îng c¸c ho¸ chÊt ®éc vµ møc ®é nhiÔm c¸c sinh vËt g©y
h¹i d−íi møc tiªu chuÈn cho phÐp, an toµn cho ng−êi tiªu dïng vµ m«i tr−êng th×
®−îc coi lµ rau ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thùc phÈm, gäi t¾t lµ rau an toµn”.
Trªn thùc tÕ hiÖn nay cã nhiÒu luång quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ rau an toµn. Kh¸i
niÖm rau s¹ch vµ rau an toµn ®«i khi cßn bÞ hiÓu lÉn lén. Thùc tÕ cho thÊy, trªn thÞ
tr−êng hiÖn nay kh«ng thÓ cã s¶n phÈm sau thùc sù an toµn. Kh¸i niÖm “s¹ch”
hay “an toµn” phô thuéc vµo d− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt, c¸c ho¸ chÊt tån d−
trong n«ng s¶n ®ã, d− l−îng ch−a v−ît ng−ìng cho phÐp th× kh«ng g©y ¶nh h−ëng
®Õn søc khoÎ vµ ®−îc coi lµ an toµn vµ ng−îc l¹i.
2.1.2. Tiªu chuÈn vÒ rau an toµn
VËy, c¨n cø vµo ®©u ®Ó x¸c ®Þnh rau ®¹t an toµn hay nãi c¸ch kh¸c rau an toµn
cÇn ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− thÕ nµo?. ë ®©y, nhãm nghiªn cøu xin ®−a ra
hai tiªu chuÈn cña GAP (Thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt) vµ tiªu chuÈn cña Bé N«ng
NghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
2.1.2.1. Tiªu chuÈn thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt G.A.P
Trªn thÕ giíi, vÊn ®Ò thùc phÈm an toµn ®· ®−îc nhiÒu quèc gia ®Æc biÖt quan t©m
tõ l©u trªn c¬ së tiªu chuÈn FAO. ThuËt ng÷ GAP còng ®−îc nh¾c ®Õn nhiÒu
trong viÖc x©y dùng mét nÒn N«ng nghiÖp h÷u c¬ bÒn v÷ng mµ trong ®ã ®¶m b¶o
m«i tr−êng, an toµn cho ng−êi s¶n xuÊt vµ cho ra nh÷ng n«ng s¶n ph¶i an toµn
cho ng−êi tiªu thô, cã chÊt l−îng.
GAP lµ s¸ng kiÕn cña tæ chøc b¸n lÎ ch©u ¢u ®−a ra nh»m thèng nhÊt chung tiªu
chuÈn vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Trong xu thÕ héi nhËp toµn cÇu, nhiÒu quèc
gia vµ khèi c¸c quèc gia còng ®· ®−a ra nhiÒu tiªu chuÈn chung vÒ GAP nh−
EurepGAP, ThaiGAP, MalayGAP vµ c¸c n−íc khèi ASIAN ®ang chuÈn bÞ ban
hµnh AsianGAP.

3
GAP (lµ ch÷ viÕt t¾t cña Good Agricultural Practice) cã nghÜa lµ thùc hµnh n«ng
nghiÖp tèt, lµ nh÷ng nguyªn t¾c thiÕt lËp nh»m ®¶m b¶o mét m«i tr−êng s¶n xuÊt
an toµn, s¹ch sÏ, trong ®ã thùc phÈm ph¶i ®¶m b¶o kh«ng chøa c¸c t¸c nh©n g©y
bÖnh nh− chÊt ®éc sinh häc (vi khuÈn, nÊm, virus, ký sinh trïng...), ho¸ chÊt (kim
lo¹i nÆng, hµm l−îng Nitrat tån d−, d− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt..). S¶n phÈm
ph¶i ®¶m b¶o an toµn ngay tõ ngoµi ®ång ruéng ®Õn khi ®Õn tay ng−êi tiªu dïng.
Theo ®ã, GAP bao gåm viÖc s¶n xuÊt theo h−íng lùa chän ®Þa ®iÓm, sö dông ®Êt,
sö dông ph©n bãn, n−íc t−íi, phßng trõ dÞch h¹i, thu ho¹ch, ®ãng gãi s¶n phÈm,
tån tr÷, vÖ sinh ®ång ruéng vµ vËn chuyÓn... nh»m ph¸t triÓn mét nÒn n«ng
nghiÖp bÒn v÷ng víi môc ®Ých b¶o ®¶m an toµn thùc phÈm cho ng−êi tiªu dïng,
b¶o vÖ m«i tr−êng, truy nguyªn nguån gèc s¶n phÈm. Thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt
theo h−íng GAP mang l¹i mét sè lîi Ých c¬ b¶n nh− sau:
* S¶n phÈm an toµn: d− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt, hµm l−îng kim lo¹i nÆng
vµ hµm l−îng nitrat kh«ng v−ît møc cho phÐp, kh«ng nhiÔm vi sinh vËt cã
h¹i...nªn ®¶m b¶o søc khoÎ cho ng−êi sö dông
* S¶n phÈm cã chÊt l−îng: ngon, mÉu m· ®Ñp, ®−îc ng−êi sö dông chÊp nhËn
* An toµn ®èi víi m«i tr−êng: quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt theo h−íng h÷u c¬
sinh häc nªn b¶o vÖ ®−îc m«i tr−êng, an toµn cho ng−êi s¶n xuÊt.
HiÖn nay, rau an toµn ë ViÖt Nam vÉn ch−a xuÊt khÈu ®−îc v× ch−a ®−îc mét tæ
chøc quèc tÕ nµo c«ng nhËn. MÆc dï ®· cã m«t sè lo¹i rau ë mét vµi ®Þa ph−¬ng
®· ®−îc Côc së h÷u trÝ tuÖ ViÖt Nam chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn, song còng chØ
côc bé ®Þa ph−¬ng mµ ch−a ®−îc c«ng khai qu¶ng b¸ trªn toµn quèc. §©y lµ yªu
cÇu cÊp thiÕt ®ßi hái n−íc ta ph¶i s¶n xuÊt rau an toµn theo tiªu chuÈn cña ch©u
¢u, trong t−¬ng lai, rau an toµn ë ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i s¶n xuÊt theo tiªu
chuÈn thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt GAP.
2.1.2.2. Tiªu chuÈn vÒ rau an toµn cña Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng
Th«n.
Ngµy 28 th¸ng 4 n¨m 1998, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ra quyÕt
®Þnh sè 67/1998 Q§ - BNN - KHCN ban hµnh “Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ s¶n xuÊt
rau an toµn” ®Ó ¸p dông cho c¶ n−íc. Trong quyÕt ®Þnh nµy qui ®Þnh møc d−
l−îng cho phÐp trªn s¶n phÈm rau ®èi víi hµm l−îng nitrat, kim lo¹i nÆng, vi sinh
vËt g©y h¹i vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt. C¸c møc d− l−îng cho phÐp nµy chñ yÕu dùa
vµo quy ®Þnh cña Tæ chøc n«ng l−¬ng thÕ giíi (FAO) vµ Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi
(WHO). C¸c c¸ nh©n, tæ chøc s¶n xuÊt vµ sö dông rau dùa vµo c¸c møc d− l−îng
nµy ®Ó kiÓm tra x¸c ®Þnh s¶n phÈm cã ®¹t tiªu chuÈn an toµn hay kh«ng.

4
§¶m b¶o tiªu chuÈn vÒ an toµn chÊt l−îng theo qui ®Þnh vÒ møc d− l−îng cho
phÐp cña c¸c yÕu tè trªn lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña rau an toµn. Yªu cÇu vÒ chÊt l−îng
rau an toµn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, m«i tr−êng canh t¸c vµ kü thuËt
canh t¸c trång trät. Yªu cÇu vÒ h×nh thøc ®−îc thùc hiÖn khi thu ho¹ch vµ trong
qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, ®ãng gãi.
a. Tiªu chuÈn vÒ h×nh th¸i:
S¶n phÈm ®−îc thu ho¹ch ®óng lóc, ®óng yªu cÇu tõng lo¹i rau (®óng ®é giµ kü
thuËt hay th−¬ng phÈm), kh«ng dËp n¸t, h− thèi, kh«ng lÉn t¹p chÊt, s©u bÖnh vµ
cã bao gãi thÝch hîp.
b. Tiªu chuÈn vÒ c¸c chØ tiªu néi chÊt trong rau:
TÊt c¶ c¸c chØ tiªu trong s¶n phÈm cña tõng lo¹i rau an toµn ®Òu ph¶i n»m d−íi
møc cho phÐp theo tiªu chuÈn cña tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn Hîp Quèc (FAO), Tæ
chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO) hoÆc cña mét sè n−íc tiªn tiÕn nh−: Nga, Mü...
ChØ tiªu néi chÊt ®−îc quy ®Þnh cho rau t−¬i bao gåm:
• D− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt:
Thuèc b¶o vÖ thùc vËt (BVTV) hay n«ng d−îc lµ nh÷ng chÊt ®éc cã nguån gèc tõ
tù nhiªn hay ho¸ chÊt tæng hîp ®−îc dïng ®Ó b¶o vÖ c©y trång vµ n«ng s¶n,
chèng l¹i sù ph¸ ho¹i cña nh÷ng sinh vËt g©y h¹i ®Õn tµi nguyªn thùc vËt. Khi
phun thuèc BVTV, cã mét phÇn l−îng thuèc b¸m l¹i trªn bÒ mÆt c©y rau, gäi lµ
d− l−îng thuèc. L−îng thuèc tån d− nµy ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ g©y ngé ®éc
cho ng−êi ¨n. Ng−êi bÞ ngé ®éc cã thÓ sÏ g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ tr−íc
m¾t hoÆc l©u dµi tuú thuéc vµo nång ®é vµ lo¹i ®éc tè tÝch luü trong c¬ thÓ.
Nguyªn nh©n lµm cho d− l−îng thuèc BVTV trªn rau cao chñ yÕu lµ do viÖc sö
dông c¸c lo¹i thuèc cã ®é ®éc cao vµ chËm ph©n huû, kÓ c¶ mét sè thuèc ®· bÞ
cÊm sö dông. Ngoµi ra, viÖc phun thuèc nhiÒu lÇn kh«ng cÇn thiÕt vµ phun víi
nång ®é cao qu¸ møc quy ®Þnh còng lµm t¨ng d− l−îng trong s¶n phÈm. Mét khÝa
c¹nh kh¸c cÇn nãi ®Õn lµ thãi quen sö dông thuèc BVTV qu¸ tuú tiÖn cña ng−êi
n«ng d©n trång rau mµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt lµ thêi gian c¸ch ly kh«ng ®¶m b¶o
vÉn lµ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i.

5
B¶ng 1: D− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt tèi ®a cho phÐp trong rau t−¬i

Tªn thuèc Møc giíi h¹n Tªn thuèc Møc giíi h¹n
(mg/kg) (mg/kg)
Aldrin* & 0,1 Methyl parathion 0,2
Dieldrin*
Carbaryl 5,0 Monocrothophos ** 0,2
Diazinon 0,5 - 0,7 Phosalon 1,0
Dichlorvos ** 0,5 Phosphamidon 0,2
Dimenthroat 0,5 - 1,0 Trichlorphon 0,5
Endosulfan ** 2,0 Pirimiphos - Methyl 2,0
Endrin 0,02 Carbosulfan ** 0,5
Fenitrothion 0,5 Cartap 0,2
Heptachlor * 0,05 Methamidophos ** 1,0
Lindan * 0,5 Cypermethrin 1-2
Malathion 8,0 Permethrin 5,0
Methidathion 0,2
Chó thÝch: *: Thuèc cÊm sö dông ë ViÖt Nam
**: Thuèc cÊm sö dông trªn rau ë ViÖt Nam
(Nguån: WHO/FAO n¨m 1998)
BiÖn ph¸p h÷u hiÖu vµ ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó lµm cho hµm l−îng thuèc BVTV trong
rau thÊp h¬n møc cho phÐp lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp vµ sö
dông thuèc ho¸ häc mét c¸ch hîp lý nhÊt.
• Hµm l−îng nitrat tån d− trong rau (NO3-)
§¹m lµ thµnh phÇn h÷u c¬ quan träng cho rau. Khi ®Êt trång cã qu¸ nhiÒu ®¹m
th× l−îng ®¹m d− thõa sÏ tÝch luü trong rau d−íi d¹ng Nitrat (NO3-). Khi ®i vµo c¬
thÓ con ng−êi NO3- sÏ bÞ khö thµnh NO2, NO2 lµm chuyÓn ho¸ chÊt
Oxyhemoglobin (chÊt vËn chuyÓn oxy trong m¸u) thµnh mét chÊt kh«ng ho¹t
®éng ®−îc gäi lµ methahemoglobin, lµm cho m¸u thiÕu oxy. Do vËy, nÕu trong c¬
thÓ, l−îng nitrat qu¸ nhiÒu sÏ h¹n chÕ sù h« hÊp cña tÕ bµo, ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t
®éng cña tuyÕn gi¸p, g©y ®ét biÕn vµ ph¸t triÓn c¸c khèi u. V× vËy l−îng NO3 cao
lµ triÖu chøng nguy hiÓm cho søc khoÎ con ng−êi.

6
B¶ng 2: Ng−ìng giíi h¹n hµm l−îng Nitrat trong rau t−¬i (mg/kg)

Tªn rau Møc giíi h¹n cho phÐp (mg/kg)

C¶i b¾p 500
Sup l¬ 300
Hµnh t©y 80
Cµ chua 300
D−a chuét 150
Khoai t©y 250
Xµ l¸ch 2000
(Nguån: FAO/WHO Codex Alimentarius, 1998)
• Hµm l−îng mét sè kim lo¹i nÆng chñ yÕu:
C¸c kim lo¹i nÆng nh− Asen, ch×, thuû ng©n... nÕu v−ît qu¸ cho phÐp còng lµ
h÷ng chÊt cã h¹i cho c¬ thÓ, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c tÕ bµo vµ ho¹t ®éng cña
m¸u, g©y thiÕu m¸u, biÕn ®éng th©n nhiÖt, rèi lo¹n tiªu ho¸...
Nguyªn nh©n chÝnh lµm hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong rau t¨ng chñ yÕu do trong
thuèc BVTV vµ ph©n bãn NPK cã chøa mét sè kim lo¹i nÆng. Trong qu¸ tr×nh
t−íi tiªu, c¸c kim lo¹i nÆng nµy bÞ röa tr«i xuèng ao hå, s«ng r¹ch, th©m nhËp vµo
m¹ch n−íc ngÇm vµ g©y « nhiÔm nguån n−íc t−íi rau. MÆt kh¸c, nguån n−íc th¶i
cña c¸c thµnh phè vµ c¸c khu c«ng nghiÖp chøa nhiÒu kim lo¹i nÆng còng ®−îc
chuyÓn trùc tiÕp vµo rau t−¬i.
B¶ng 3: Ng−ìng giíi h¹n c¸c kim lo¹i nÆng trong s¶n phÈm rau t−¬i

Nguyªn tè Møc giíi h¹n mg/kg (ppm)

Asen (As) 0,1
Ch× (Pb) 0,5
Cadimi (Cd) 1
Thuû ng©n (Hg) 0,05
Antimon (Sb) 0,005
§ång (Cu) 30
KÏm (Zn) 5
ThiÕc (Sn) 5
Titan (Ti) 1,8
(Nguån: FAO/WHO Codex Alimentarius, 1998)

7
BiÖn ph¸p kh¾c phôc hiÖu qu¶ nhÊt lµ khuyÕn c¸o tuyÖt ®èi kh«ng s¶n xuÊt rau ë
khu vùc cã chÊt th¶i cña c¸c nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp, c¸c khu vùc ®Êt ®· bÞ «
nhiÔm do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tr−íc ®ã g©y ra. TuyÖt ®èi kh«ng sö dông n−íc gÇn
khu c«ng nghiÖp, c¸c nhµ m¸y ®Ó t−íi rau.
• Møc ®é nhiÔm c¸c vi sinh vËt g©y bÖnh vµ ký sinh trïng ®−êng ruét
ViÖc sö dông n−íc ph©n ®Ó t−íi cho rau ®· trë thµnh tËp qu¸n canh t¸c ë mét sè
vïng, nhÊt lµ vïng trång rau chuyªn canh, ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
lµm rau kh«ng an toµn. C¸c vi sinh vËt g©y bÖnh tån t¹i trong n−íc ph©n cã nguy
c¬ g©y h¹i rÊt lín cho c¬ thÓ con ng−êi vµ ®éng vËt.
B¶ng 4: Ng−ìng giíi h¹n c¸c vi sinh vËt trong s¶n phÈm rau t−¬i

Nhãm thùc phÈm Vi sinh vËt g©y h¹i Møc giíi h¹n bëi GAP
Coliforms (tÕ bµo/1g) 10
Escherichia Coli Giíi h¹n bëi GAP
Rau qu¶ t−¬i Staphilococus aureus Giíi h¹n bëi GAP
(hoÆc ®«ng l¹nh) Clotridium perfringens Giíi h¹n bëi GAP
Salmonella (Kh«ng cã trong 0
25g rau)
(Nguån: Theo sè 867/1998/Q§ - BYT ngµy 4/4/1998)
C¸c vi sinh vËt trong rau cã thÓ g©y bÖnh nguy hiÓm cho con ng−êi. Cã thÓ kÓ
®Õn vi khuÈn E.Coli g©y bÖnh ®−êng ruét hay khuÈn Samonella g©y bÖnh th−¬ng
hµn. T−íi tiªu hîp lý, ®¶m b¶o vÖ sinh, ph©n bãn sö dông ®óng tiªu chuÈn lµ biÖn
ph¸p h÷u hiÖu gióp ng¨n ngõa sù x©m nhËp cña vi sinh vËt g©y h¹i lªn c©y rau.
2.1.3. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt s¶n xuÊt rau an toµn
Trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c vµ
s¶n xuÊt rau an toµn phæ biÕn ®−îc ¸p dông lµ kü thuËt thuû canh, kü thuËt trång
rau trong ®iÒu kiÖn cã che ch¾n vµ kü thuËt trång rau ngoµi ®ång ruéng. Trong
ph¹m vi ®Ò tµi nµy, chóng t«i xin tr×nh bµy kh¸i qu¸t c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nªu
trªn víi tÝnh chÊt ®¹i c−¬ng nh− sau:
2.1.3.1. Kü thuËt thuû canh (hay kü thuËt trång rau trong dung dÞch -
Hydroponics)
Lµ mét trong nh÷ng tiÕn bé kü thuËt ®−îc trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn rau
ch©u ¸ (AVRDC) nghiªn cøu vµ chuyÓn giao. Kü thuËt thuû canh lµ sö dông
nh÷ng hép xèp cã kÝch th−íc kh¸c nhau lµm vËt chøa dung dÞch, chóng cã t¸c

8
dông c¸ch nhiÖt, tr¸nh ¸nh s¸ng cho bé rÔ. Dung dÞch chøa trong hép (cã lãt
nilon ®en) do ®−îc bæ sung dung dÞch ®Öm nªn kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh ®é pH
trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y rau. Gi¸ thÓ ®ì rau lµ mét lo¹i trÊu hun.
Hép trång c©y ®−îc bao bëi nhµ l−íi ®Ó tr¸nh s©u bÖnh. HiÖn nay, ph−¬ng ph¸p
nµy chñ yÕu ®−îc sö dông víi quy m« nhá do ®Çu t− kh¸ cao, khã më réng quy
m« ®Ó cã l−îng hµng ho¸ lín. −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ cã thÓ s¶n xuÊt
rau s¹ch, rau an toµn ë n¬i thiÕu ®Êt hoÆc ®Êt nhiÔm ®éc, nhiÔm mÆn còng nh− ë
ngay t¹i gia ®×nh. Trång c©y trong dung dÞch hÇu nh− kh«ng ph¶i ch¨m sãc, rÊt Ýt
s©u bÖnh h¹i l¹i cho n¨ng suÊt cao.[I.10]
2.1.3.2. Kü thuËt trång rau trong ®iÒu kiÖn cã che ch¾n (nhµ l−íi, nhµ nilon, nhµ
mµn, polietyllen phñ ®Êt)
C¸ch trång nµy sÏ h¹n chÕ ®−îc s©u bÖnh h¹i, cá d¹i, s−¬ng muèi, nªn Ýt ph¶i sö
dông thuèc BVTV, ®ång thêi rót ng¾n ®−îc thêi gian sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt
thu ®−îc còng cao h¬n.

( Mét sè d¹ng nhµ l−íi trong canh t¸c rau an toµn)

Tuy nhiªn, c¸c vËt liÖu x©y dùng nhµ che ch¾n vµ nilon phñ ®Êt hiÖn nay gi¸
thµnh vÉn cao, ng−êi n«ng d©n ch−a ®ñ vèn ®Çu t− ®Ó s¶n xuÊt lín. Ph−¬ng ph¸p
nµy trªn thÕ giíi ®−îc sö dông kh¸ phæ biÕn, tuy nhiªn ë n−íc ta ph−¬ng ph¸p
nµy ®−îc sö dông ch−a nhiÒu mÆc dï thêi gian qua Nhµ n−íc cã ®Çu t− ®Ó hç trî
n«ng d©n d−íi nhiÒu h×nh thøc. Riªng tØnh L©m §ång cã diÖn tÝch trång rau trong
nhµ l−íi t−¬ng ®èi nhiÒu, kho¶ng 80% diÖn tÝch trång rau an toµn cã nhµ l−íi.
2.1.3.3. Trång rau an toµn ngoµi ®ång ruéng
Môc tiªu cuèi cïng vµ c¬ b¶n cña ngµnh trång rau lµ ph¶i cung cÊp ®ñ l−îng rau
an toµn cho ng−êi d©n trong vµ ngoµi n−íc. Trªn thùc tÕ, diÖn tÝch trång rau an

9
toµn ngoµi ®ång ruéng ë n−íc ta vÉn ch−a nhiÒu. HiÖn nay, diÖn tÝch trång rau an
toµn chiÕm tû lÖ rÊt Ýt so víi tæng diÖn tÝch trång rau chuyªn canh cña c¶ n−íc.
Nãi tãm l¹i, dï víi ph−¬ng thøc canh t¸c nµo ch¨ng n÷a th× quy tr×nh kü thuËt
còng ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu lµ ®¹t n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt rau tèt, d− l−îng
ho¸ chÊt ®¶m b¶o d−íi ng−ìng cho phÐp vµ dÔ ¸p dông víi ng−êi n«ng d©n.
Canh t¸c rau an toµn lµ tæng hîp c¸c mèi quan hÖ h÷a c¬ gi÷a c¸c yÕu tè ¶nh
h−ëng vÒ kinh tÕ, x· héi vµ tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n−íc, chóng hç trî va t¸c
®éng lÉn nhau ®Ó t¹o ra nh÷ng m« h×nh s¶n xuÊt rau an toµn trong sù liªn kÕt theo
s¬ ®å sau:

M« h×nh s¶n xuÊt rau an toµn

Ng−êi s¶n xuÊt

Gi¶i ph¸p x· héi Gi¶i ph¸p qu¶n

Gi¶i ph¸p (Thay ®æi tËp qu¸n) lý
Gi¶i ph¸p kü thuËt

§iÒu tra hiÖn tr¹ng C¸c biÖn ph¸p DÞch vô b¸n Ng−êi tiªu dïng
m«i tr−êng kh¾c phôc hµng

X©y dùng quy Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn

tr×nh s¶n xuÊt
rau an toµn
X©y dùng m«
h×nh KiÓm tra gi¸m s¸t

Tæ chøc s¶n xuÊt §iÒu kiÖn m«i S¶n phÈm tiªu thô
tr−êng s¶n xuÊt

M« h×nh trªn ®· giai thÝch ®−îc mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c yÕu tè qu¶n lý tæ
chøc, kinh tÕ x· héi ¶nh h−ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm rau an toµn.

10
2.2. t×nh h×nh s¶n xuÊt rau an toµn ë viÖt nam
2.2.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt rau an toµn ë ViÖt Nam
TÝnh ®Õn n¨m 2005, tæng diÖn tÝch trång rau c¸c lo¹i trªn c¶ n−íc ®¹t 635,8 ngh×n
ha, s¶n l−îng 9640,3 ngh×n tÊn; so víi n¨m 1999 diÖn tÝch t¨ng 175,5 ngµn ha
(tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 3,61%/n¨m), s¶n l−îng t¨ng 3071,5 ngh×n tÊn (tèc ®é t¨ng
b×nh qu©n 7,55%/n¨m).[1]
B¶ng 5: DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng rau ph©n theo vïng

DiÖn tÝch (1000 N¨ng suÊt S¶n l−îng

TT Vïng ha) (t¹/ha) (1000 tÊn)
1999 2005 1999 2005 1999 2005
C¶ n−íc 459,6 635,1 126 151,8 5792,2 9640,3
1 §B s«ng Hång 126,7 158,6 157 179,9 1988,9 2852,8
2 Trung du mnpb 60,7 91,1 105,1 110,6 637,8 1008
3 B¾c Trung Bé 52,7 68,5 81,2 97,8 427,8 670,2
4 DH Nam Trung Bé 30,9 44 109 140,1 336,7 616,4
5 T©y Nguyªn 25,1 49 177,5 201,7 445,6 988,2
6 §«ng Nam Bé 64,2 59,6 94,2 129,5 604,9 772,1
7 §B s«ng Cöu Long 99,3 164,3 136 166,3 1350,5 2732,6
(Nguån: FAO, http://unstats.un.org/unsd/default.htm)
Vïng s¶n xuÊt rau lín nhÊt lµ §ång b»ng s«ng Hång (chiÕm 24,9% vÒ diÖn
tÝch vµ 29,6% s¶n l−îng rau c¶ n−íc), tiÕp ®Õn lµ vïng §ång b»ng s«ng Cöu
Long (chiÕm 25,9% vÒ diÖn tÝch vµ 28,3% vÒ s¶n l−îng rau cña c¶ n−íc).
NhiÒu vïng rau an toµn ®· ®−îc h×nh thµnh ®em l¹i thu nhËp cao vµ an toµn cho
ng−êi sö dông ®ang ®−îc nhiÒu ®Þa ph−¬ng chó träng ®Çu t− x©y dùng míi vµ më
réng: Hµ Néi, H¶i Phßng (An L·o), Thµnh phè Hå ChÝ Minh, L©m §ång (§µ
L¹t)...[II.1]
Theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn Nghiªn cøu rau qu¶, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh÷ng
lo¹i rau ®−îc x¸c ®Þnh cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó cung cÊp s¶n phÈm cho xuÊt
khÈu lµ cµ chua, d−a chuét, ®Ëu rau, ng« rau... ph¸t triÓn m¹nh c¶ vÒ quy m« vµ
s¶n l−îng, trong ®ã s¶n phÈm hµng ho¸ chiÕm tû träng cao.
HiÖn nay, rau ®−îc s¶n xuÊt theo hai ph−¬ng thøc: tù cung tù cÊp vµ s¶n xuÊt
hµng ho¸, trong ®ã rau hµng ho¸ tËp trung chÝnh ë hai khu vùc:

11
- Vïng rau chuyªn canh tËp trung ven thµnh phè, khu tËp trung ®«ng d©n c−.
S¶n phÈm chñ yÕu cung cÊp cho d©n phi n«ng nghiÖp, víi nhiÒu chñng lo¹i
rau phong phó (gÇn 80 loµi víi 15 loµi chñ lùc), hÖ sè sö dông ®Êt cao (4,3
vô/n¨m), tr×nh ®é th©m canh cña n«ng d©n kh¸, song møc ®é kh«ng an
toµn cña s¶n phÈm rau xanh vµ « nhiÔm m«i tr−êng canh t¸c rÊt cao.
- Vïng rau lu©n canh: ®©y lµ vïng cã diÖn tÝch, s¶n l−îng lín, c©y rau ®−îc
trång lu©n canh víi c©y lïa hoÆc mét sè c©y mµu. Tiªu thô s¶n phÈm rÊt ®a
d¹ng: phôc vô ¨n t−¬i cho c− d©n trong vïng, ngoµi vïng, cho c«ng nghiÖp
chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu.
- S¶n xuÊt rau theo h−íng n«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao ®· b−íc ®Çu ®−îc
h×nh thµnh nh−: s¶n xuÊt trong nhµ mµn, nhµ l−íi chèng c«n trïng, s¶n
xuÊt trong nhµ plastic kh«ng cè ®Þnh ®Ó h¹n chÕ t¸c h¹i cña c¸c yÕu tè m«i
tr−êng bÊt lîi, trång rau b»ng kü thuËt thuû canh, mµng dinh d−ìng, nh©n
gièng s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y quý hiÕm, n¨ng suÊt cao b»ng c«ng nghÖ cña
Israel cã ®iÒu khiÓn kiÓm so¸t c¸c yÕu tè m«i tr−êng.
Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu cña tõng ®Þa ph−¬ng ë n−íc ta ®·
h×nh thµnh c¸c vïng trång rau lín sau ®©y:

(C¸c vïng trång rau

lín ë viÖt nam)

12
Hai khu vùc lµ §ång b»ng s«ng Hång vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long dÉn ®Çu c¶
n−íc vÒ diÖn tÝch vµ s¶n l−îng s¶n xuÊt rau. Do nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thæ
nh÷ng, khÝ hËu, tr×nh ®é tËp qu¸n canh t¸c n«ng nghiÖp ë hai vïng nµy cao h¬n
h¼n c¸c vïng kh¸c trong c¶ n−íc. Côc B¶o vÖ thùc vËt thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ
ph¸t triÓn n«ng th«n cho biÕt: trong tæng sè trªn 186.000 ha cña 6 tØnh, thµnh phè
Hµ Néi, H¶i Phßng, H−ng Yªn, Hµ T©y, B¾c Ninh, VÜnh Phóc hiÖn cã kho¶ng
16.000 ha s¶n xuÊt rau an toµn, chiÕm kho¶ng 8,4%.[I.3]
2.2.2. Nh÷ng bÊt cËp vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt rau an toµn ë n−íc ta
2.2.2.1. Nh÷ng bÊt cËp trong s¶n xuÊt rau an toµn
- Kinh phÝ s¶n xuÊt rau an toµn cßn dµn tr¶i, cã khi cßn h¹n chÕ bëi kiÕn
thøc vµ c¶ l−¬ng t©m nghÒ nghiÖp. ViÖc triÓn khai s¶n xuÊt rau an toµn ngoµi
®ång ruéng víi diÖn tÝch qu¸ Ýt nªn cßn bÞ lÉn s¶n phÈm rau an toµn vµ kh«ng
- Ch−a liªn doanh, liªn kÕt c¸c hé s¶n xuÊt rau an toµn víi nhau ngay trong
mét vïng miÒn
- NhiÒu vïng s¶n xuÊt rau an toµn mÆc dï thu ®−îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng
khÝch lÖ, song vÉn ch−a cã th−¬ng hiÖu, hoÆc cã th× còng ch−a cã thÞ tr−êng ®Ó
tiªu thô.
- ViÖc s¶n xuÊt rau an toµn cßn mang tÝnh h×nh thøc chø ch−a mang tÝnh
thùc tiÔn s¶n xuÊt phôc vô nh©n d©n.
- Mét sè n¬i, c¸n bé phô tr¸ch h−íng dÉn s¶n xuÊt rau an toµn cßn thiÕu
tr¸ch nhiÖm, n«ng d©n s¶n xuÊt ch−a v× lîi Ých chung mµ chñ yÕu mang tinhd tù
ph¸t
- Quy tr×nh s¶n xuÊt rau an toµn thùc sù vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu
®ßi hái cña ®êi sèng hiÖn nay lµ rau cã chÊt l−îng cao, ®¶m b¶o an toµn. Quy
tr×nh t¹m thêi do Bé NN&PTNT ban hµnh míi chØ lµ quy tr×nh kü thuËt chø ch−a
ph¶i lµ quy tr×nh thèng nhÊt trong kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ®Ó ra s¶n
phÈm rau an toµn thùc sù theo tiªu chuÈn thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt cña ch©u ¢u
(EURREPGAP).
2.2.2.2. Nh÷ng tån t¹i chÝnh cña viÖc s¶n xuÊt rau an toµn
- ChÊt l−îng rau kÐm do n«ng d©n vÉn sö dông thuèc hãa häc víi môc ®Ých
kÝch thÝch ra hoa, ra qu¶ tr¸i vô hoÆc lµm ®Ñp mÉu m· s¶n phÈm rau.
- Ch−a cã th−¬ng hiÖu s¶n phÈm rau an toµn, thËm chÝ nh·n hiÖu, mÉu m·
bao b× còng chøa ®¨ng ký m· sè, m· v¹ch.

13
 - Gi¸ thµnh rau an toµn cßn cao, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vµ thÞ hiÕu cña
kh¸ch hµng, lý do lµ chÊt l−îng rau kh«ng æn ®Þnh, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu
thô
- Ch−a cã chiÕn l−îc xóc tiÕn th−¬ng m¹i ®Ó më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu,
cô thÓ lµ ch−a cã chiÕn l−îc l©u dµi s¶n xuÊt rau an toµn.
Nh÷ng tån t¹i, bÊt cËp trªn ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc më réng diÖn tÝch s¶n
xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm rau an toµn. Trong thêi gian tíi, ngµnh trång rau n−íc
ta cÇn tiÕp cËn víi hÖ thèng tiªu chuÈn tiªn tiÕn cña thÕ giíi, ph¶i cã sù ®æi míi
vÒ t− duy cña c¶ ng−êi qu¶n lý vµ ng−êi s¶n xuÊt. X©y dùng mét chiÕn l−îc vµ kÕ
ho¹ch cô thÓ, cã tÝnh ®Õn sù liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh nh»m ph¸t triÓn ngµnh trång
rau an toµn, b¶o vÖ søc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng.
2.3. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc
2.3.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc
Nghiªn cøu vÒ rau an toµn ®· ®−îc nhiÒu c¬ quan, tæ chøc phèi hîp thùc hiÖn. Bé
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ c¬ quan qu¶n lý ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng
liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt trång trät cña c¶ n−íc, trong ®ã viÖc ban hµnh
quy ®Þnh t¹m thêi vÒ s¶n xuÊt rau an toµn lµ mét b−íc ®i thÓ hiÖn sù quan t©m cña
c¸c cÊp c¸c ngµnh ®èi víi viÖc canh t¸c vµ s¶n xuÊt rau an toµn. Bªn c¹nh ®ã,
kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn sù phèi hîp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nghiªn cøu cña c¸c
ViÖn, tr−êng §¹i häc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n ®−îc
tiÕn hµnh trong suèt nh÷ng n¨m võa qua. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn rau an
toµn ®· ®−îc b¾t ®Çu triÓn khai tõ nh÷ng n¨m 1990 víi sù gãp mÆt cña Bé N«ng
nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, ViÖn nghiªn cøu rau qu¶, viÖn B¶o vÖ thùc vËt, vµ
§¹i häc n«ng nghiÖp I Hµ Néi. Tõ nh÷ng n¨m 1993, Lª §×nh L−¬ng (§¹i häc
Quèc gia Hµ Néi), NguyÔn Quang Th¹ch (§¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi) ®·
phèi hîp víi Tæ chøc Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn Hång K«ng tiÕn hµnh nghiªn cøu
toµn diÖn c¸c yÕu tè kinh tÕ - kü thuËt ®Ó ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. §Þa
bµn ®−îc chän tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu lµ c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt ra víi
sè l−îng lín cña c¶ n−íc nh− §µ L¹t (L©m §ång), Cñ Chi (Thµnh Hå phè ChÝ
Minh), §«ng Anh (Hµ Néi...) vµ mét sè ®Þa ph−¬ng cã thÕ m¹nh vµ diÖn tÝch
trång rau lín kh¸c nh− B×nh D−¬ng, CÇn Th¬, An Giang, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc,
Bµ RÞa - Vòng Tµu...
ViÖn nghiªn cøu rau qu¶ ViÖt Nam lµ trung t©m tiÕn hµnh nghiªn cøu nhiÒu ®Ò
tµi, dù ¸n vÒ rau qu¶ nãi chung vµ rau an toµn nãi riªng trªn ®Þa bµn c¶ n−íc. C¸c
c«ng tr×nh nghiªn cøu cña ViÖn tËp trung vµo c¸c ®èi t−îng rau qu¶ truyÒn thèng

14
nh− cµ chua, khoai t©y,thanh long...bªn c¹nh viÖc nghiªn cøu vµ thÝ ®iÓm tÝnh
thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn cña tõng ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau cña mét sè gièng rau,
qu¶ nhËp néi, lai t¹o.
ViÖn chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam võa tiÕn hµnh ®iÒu
tra, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh rau an toµn t¹i B¶o Léc, L©m §ång
nh»m nghiªn cøu vµ t×m ra thÞ tr−êng xuÊt khÈu cho c©y rau n¬i ®©y. §©y ®−îc
coi sÏ lµ nh÷ng t− liÖu quý gi¸ cho c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch trong viÖc ®−a s¶n xuÊt rau an toµn trë thµnh lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
cã gi¸ trÞ.
2.3.2. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc
Trªn thÕ giíi hiÖn nay, hÇu hÕt c¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp tiªn tiÕn vµ chuyªn
ho¸ cao ®Òu ®¹t chuÈn mùc vÒ s¶n xuÊt rau an toµn. NhËt B¶n, Mü, c¸c n−íc EU
lµ nh÷ng thÞ tr−êng rÊt kh¾t khe trong vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Còng
chÝnh bëi lÏ ®ã mµ diÖn tÝch rau cña c¸c n−íc nµy tuy kh«ng qu¸ lín nh−ng chÊt
l−îng lu«n ®¶m b¶o. PhÇn lín c¸c quèc gia trªn thÕ giíi hiÖn nay ®Òu thùc hiÖn
quy tr×nh s¶n xuÊt rau an toµn theo tiªu chuÈn GAP, víi tr×nh ®é kü thuËt cao, c¸c
n−íc nh− NhËt B¶n, Trung Quèc, Mü, §øc, Hµ Lan trång rau hoµn toµn trong nhµ
l−íi, nhµ kÝnh, kh«ng bãn ph©n h÷u c¬ vµ c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ tõ kh©u gieo
mÇm cho ®Õn khi thu ho¹ch.
Ch©u ¸ lµ mét trong nh÷ng ch©u lôc ®i ®Çu trong c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn rau qu¶. ViÖn nghiªn cøu rau ch©u ¸ (AVRDC) ®· thùc hiÖn ®óng chøc
n¨ng, nhiÖm vô vµ sø m¹nh cña m×nh trong viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn vµ më
réng vÒ diÖn tÝch, chÊt l−îng c¸c chñng lo¹i rau cho c¸c quèc gia trong ch©u lôc.
Hµng ngh×n c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc trªn kh¾p ch©u ¸ ®· lµm
phong phó thªm kho tµng tri thøc vÒ nghiªn cøu rau qu¶ trªn thÕ giíi. §Æc biÖt,
víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, AVRDC chó träng nghiªn cøu nh»m t×m ra c¸c
gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr−êng, vÒ s¶n xuÊt g¾n víi b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn
v÷ng. §a sè c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô rau an toµn ë c¸c n−íc
®ang ph¸t triÓn ®Òu cã chung mét nhËn ®Þnh cho r»ng vÊn ®Ò mµ c¸c n−íc nµy
®ang gÆp ph¶i ®ã lµ thay ®æi tËp qu¸n canh t¸c cña n«ng d©n, tiÕp cËn vµ lµm chñ
c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm ®¶m b¶o chÊt l−îng vÖ sinh an toµn thùc
phÈm.
Nh¾c ®Õn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ rau an toµn ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn,
kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn dù ¸n VEGSYS do Uû ban ch©u ¢u tµi trî kÐo dµi 4
n¨m vµ kÕt thóc vµo th¸ng 12 n¨m 2005. Víi c¸c ®èi t¸c cã kinh nghiÖm nh−

15
ViÖn dinh d−ìng ®Êt Tø Xuyªn - Trung Quèc, ViÖn BVTV Tø Xuyªn - Trung
Quèc, §¹i häc Hanover §øc, §¹i häc Wageningen cña Hµ Lan tiÕn hµnh trªn
l·nh thæ ViÖt Nam. Môc ®Ých chung cña dù ¸n lµ gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c
hÖ thèng s¶n xuÊt rau quy m« n«ng hé t¹i §ång b»ng s«ng Hång ViÖt Nam trªn
c¬ së kh«ng lµm tæn h¹i nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.
Nh×n chung, nãi ®Õn t×nh h×nh nghiªn cøu vÒ rau an toµn trªn thÕ giíi hiÖn nay,
ng−êi ta cã thÓ chia ra lµm hai lÜnh vùc nghiªn cøu t−¬ng øng víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña c¸c quèc gia. Nghiªn cøu vÒ c«ng nghÖ, c¶i tiÕn kü thuËt, c¸c c«ng viÖc
liªn quan ®Õn marketting, tiÕp thÞ s¶n phÈm ®èi víi c¸c quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t
triÓn cao vÒ khoa häc kü thuËt. MÆt kh¸c, víi c¸c quèc gia cßn kÐm ph¸t triÓn vÒ
khoa häc kü thuËt (c¸c n−íc ch©u ¸, ch©u Phi, ch©u Mü Latinh..) tËp trung nghiªn
cøu vÒ kh¶ n¨ng ¸p dông vµ x¸c ®Þnh c¸c khã kh¨n trë ng¹i trong viÖc s¶n xuÊt
rau an toµn cã tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ ®¸p øng nhu cÇu rau xanh cña
ng−êi d©n quèc gia ®ã.
2.4. Tæng quan vÒ ®Þa bµn nghiªn cøu
2.4.1. VÞ trÝ ®Þa lý
Nh· Léng lµ mét x· cña huyÖn Phó B×nh. Trung t©m x· c¸ch trung t©m huyÖn
6km vÒ phÝa T©y Nam. X· cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 961,72 ha.
Nh· Léng cã 5 km ®−êng quèc lé 37 ch¹y qua vµ cã nhiÒu ®−êng liªn x·, liªn
th«n ®−îc bª t«ng ho¸. Víi hÖ thèng giao th«ng nh− vËy rÊt thuËn lîi cho ng−êi
d©n trong x· trong viÖc giao l−u vÒ kinh tÕ, th−¬ng m¹i gi÷a c¸c th«n xãm vµ c¸c
khu vùc l©n cËn
2.4.2. §Æc ®iÓm khÝ hËu thuû v¨n
KhÝ hËu cña x· mang tÝnh chÊt nhiÖt ®íi giã mïa, chia lµm hai mïa râ rÖt: Mïa
m−a tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10, mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau.
+ NhiÖt ®é trung b×nh n¨m tõ 23,6 – 24,70C, nhiÖt ®é th¸ng nãng nhÊt
(th¸ng 6: 29,30C) vµ th¸ng l¹nh nhÊt (th¸ng 1: 12,40C).
+ L−îng m−a trung b×nh n¨m kho¶ng tõ 2000 – 2500 mm, l−îng m−a cao
nhÊt vµo th¸ng 8, thÊp nhÊt vµo th¸ng 1.
+ §é Èm trung b×nh c¶ n¨m lµ 81% - 85%, ®é Èm cao nhÊt vµo c¸c th¸ng 6,7,8,
®é Èm thÊp nhÊt vµo c¸c th¸ng 11,12.
VÒ thuû v¨n ®−îc biÓu hiÖn nh− sau:
- S«ng CÇu n»m trong hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh, cã l−u vùc 3480 km2, b¾t
nguån tõ Chî §ån ch¶y theo h−íng B¾c - §«ng Nam. Ch¶y qua ®Þa phËn x· cã
chiÒu dµi 11km, ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cung cÊp nguån n−íc t−íi cho s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp.

16
 - S«ng §µo víi chiÒu dµi 33km ch¶y tõ x· §ång Liªn qua x· B¶o Lý, Nh·
Léng, x· H−¬ng S¬n ®æ vµo s«ng Th−¬ng tØnh B¾c Giang.
Bªn c¹nh ®ã cã cã hÖ thèng suèi, kªnh dÉn n−íc tõ Hå Nói Cèc tíi c¸c th«n, x·.
2.4.3. §Æc ®iÓm vÒ ®Êt ®ai
§Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, vïng ®åi nói chñ yÕu lµ ®åi b¸t óp tho¶i vµ thÊp,
cã ®é cao d−íi 100m.
VÒ ®Êt ®ai, c¸c lo¹i ®Êt nh− Ferarit n©u vµng cã diÖn tÝch lín nhÊt. §Êt phï sa
s«ng CÇu ®−îc båi ®¾p hµng n¨m chiÕm diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ. §Êt b¹c mµu
®−îc ph©n bè r¶i r¸c t¹i c¸c th«n, xãm víi diÖn tÝch rÊt Ýt. Nh×n bao qu¸t, ®iÒu
kiÖn ®Êt ®ai cña x· kh¸ thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, tuy nhiªn, diÖn tÝch
®Êt canh t¸c th−êng xuyªn ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, ®iÒu nµy ®· g©y ¶nh h−ëng
kh«ng nhá ®Õn viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng.

17
 PhÇn thø ba.
§èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu

3.1. §èi t−îng nghiªn cøu

M« h×nh tr×nh diÔn thÝ ®iÓm s¶n xuÊt rau an toµn
3.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu
3.2.1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu
X· Nh· Léng huyÖn Phó B×nh tØnh Th¸i Nguyªn.
3.2.2. Thêi gian nghiªn cøu
Tõ th¸ng 03 ®Õn th¸ng 12 n¨m 2007
3.3. Néi dung nghiªn cøu
3.3.1. Kh¸i qu¸t m« h×nh
- Quy m«
- §èi t−îng tiÕn hµnh lµm m« h×nh
- Mét sè nÐt chÝnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn m« h×nh
3.3.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ trång rau an toµn
- Møc ®Çu t− cho s¶n xuÊt rau an toµn vµ rau th−êng
- H¹ch to¸n kinh tÕ trång rau
3.3.3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn m«i tr−êng
C¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng bÞ ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo khi n«ng d©n tiÕn hµnh s¶n
xuÊt rau an toµn ë ®Þa ph−¬ng.
3.3.4. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng nh©n réng
Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, m«i tr−êng gi· m« h×nh s¶n xuÊt
ran an toµn víi tËp qu¸n canh t¸c rau truyÒn thèng cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, c¨n
cø vµo kh¶ n¨ng ¸p dông, thÞ tr−êng ®Çu ra vµ ph¶n håi tõ ng−êi n«ng d©n tõ ®ã
®¸nh gi¸ ®−îc kh¶ n¨ng nh©n réng cña m« h×nh cã kh¶ thi hay kh«ng.
3.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
3.4.1. Chän ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
Do m« h×nh s¶n xuÊt rau b¾p c¶i an toµn vô §éng xu©n 2006 tiÕn hµnh t¹i x· Nh·
Léng huyÖn Phó B×nh, tØnh Th¸i Nguyªn mµ cô thÓ lµ ë hai xãm: xãm §åi vµ
Xãm BÕn. ChÝnh v× lý do dã mµ chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu, ®iÒu tra t¹i ®Þa
bµn nªu trªn.

18
3.4.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu s¬ cÊp
* Ph−¬ng ph¸p PRA: §iÒu tra pháng vÊn c¸n bé chØ ®¹o m« h×nh, c¸c hé n«ng
d©n trùc tiÕp tham gia m« h×nh nh»m thu thËp tµi liÖu phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ cña m« h×nh
* Chän mÉu ®iÒu tra: Chän mÉu 30 hé ®iÒu tra trªn tæng sè 51 hé tham gia m«
h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn t¹i 2 xãm tiÕn hµnh m« h×nh lµ
xãm §åi vµ xãm BÕn.
* X©y dùng b¶ng hái: B¶ng hái ®−îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ nh»m ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ mµ m« h×nh ®em l¹i cho ng−êi d©n; t¸c ®éng xña m« h×nh
®Õn tËp qu¸n canh t¸c truyÒn thèng t¹i ®Þa ph−¬ng. Sö dông c¸c c©u hái më trong
bé c©u hái ®iÒu tra kÕt hîp víi kü n¨ng pháng vÊn b¸n cÊu tróc trong PRA ®Ó
pháng vÊn hé n«ng d©n.
3.4.3. Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu thø cÊp
Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu thø cÊp lµ ph−¬ng ph¸p mµ ë ®ã, th«ng tin, sè liÖu
mµ chóng ta quan t©m ®−îc kÕ thõa tõ c¸c nguån nh−: c¸c cÊp, c¸c ngµnh: phßng
N«ng nghiÖp huyÖn Phó B×nh, Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn, Héi
n«ng d©n x· Nh· Léng...)
C¸c th«ng tin thø cÊp ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh vÒ ®iÒu kiÖn
tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ®Þa ph−¬ng nghiªn cøu
3.4.4. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu
- Xö lý kÕt qu¶ nghiªn cøu b»ng phÇn mÒm EXCEL trªn m¸y vi tÝnh
- Thèng kª so s¸nh
- TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh rau b¾p c¶i an toµn
+ Tæng thu: TiÒn mÆt thu ®−îc khi b¸n s¶n phÈm
+ Tæng chi: c¸c kho¶n chi nh−: ph©n bãn, thuû lîi, c«ng lao ®éng, gièng...
+ L·i thuÇn = Tæng thu - Tæng chi

19
 PhÇn thø t−
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn

4.1. S¬ l−îc vÒ m« h×nh rau an toµn

4.1.1. Quy m« m« h×nh
N»m trong kÕ ho¹ch ho¹t ®éng, n¨m 2006, Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Th¸i
Nguyªn ®· tiÕn hµnh tæ chøc thö nghiÖm m« h×nh trång rau b¾p c¶i an toµn vô
§«ng t¹i ®Þa bµn 3 x·: Nh· Léng (Phó B×nh), §éng §¹t (Phó L−¬ng) vµ §ång
BÈm (§ång Hû). Víi môc ®Ých thö nghiÖm mét h−íng lµm ¨n míi cho bµ con
n«ng d©n trong tØnh; Trung t©m ®· tæ chøc c¸c líp tËp huÊn, h−íng dÉn kü thuËt
canh t¸c rau b¾p c¶i an toµn cho c¸n bé kü thuËt, c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c ®Þa
ph−¬ng. Bªn c¹nh ®ã cßn cã chÕ ®é hç trî vÒ gièng, vËt t− ph©n bãn, thuèc b¶o
vÖ thùc vËt cho c¸c hé tham gia m« h×nh.
M« h×nh s¶n xuÊt rau b¾p c¶i an toµn vô §«ng 2006 tiÕn hµnh trªn ®Þa bµn x·
Nh· Léng huyÖn Phó B×nh ®−îc tiÕn hµnh trªn tæng diÖn tÝch 5 hecta víi 51 hé
n«ng d©n tham gia ph©n bè t¹i 2 xãm §åi vµ xãm BÕn.
4.1.2. §èi t−îng lµm m« h×nh
§èi t−îng ®−îc chän lµm m« h×nh lµ gièng b¾p c¶i nhËp néi KKCross cã nguån
gèc tõ NhËt B¶n, thêi gian sinh tr−ëng ng¾n (90-100 ngµy), thÝch hîp víi ®iÒu
kiÖn khÝ hËu cña ®Þa ph−¬ng.
4.1.3. TiÕn tr×nh thùc hiÖn m« h×nh
Thêi gian tiÕn hµnh m« h×nh: Tõ th¸ng 8 n¨m 2006 ®Õn th¸ng 12 n¨m 2006.
4.1.3.1. C¸c c«ng viÖc tr−íc khi tiÕn hµnh thùc hiÖn m« h×nh
Tr−íc khi tiÕn hµnh lµm m« h×nh, c¸c hé n«ng d©n ®−îc chän ®· ®−îc h−íng dÉn
chuÈn bÞ ph©n bãn tr−íc khi trång gåm:
- H−íng dÉn ñ ph©n h÷u c¬ víi l−îng 20-25 tÊn/ha b»ng ph−¬ng ph¸p ñ nãng
hoÆc phèi hîp víi chÕ phÈm EM (Effective Microogranism)
- H−íng dÉn lµm ®Êt tr−íc trång tõ 1-3 tuÇn
- Chän gièng KK- CROSS chÝn sím cã thêi gian sinh tr−ëng 90-100 ngµy tiÕn
hµnh gieo tËp trung theo hé.
- TiÕn hµnh tËp huÊn cho c¸c hé tham gia m« h×nh
4.1.3.2. KÕt qu¶ thùc hiÖn cô thÓ
§−îc sù quan t©m cña l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng vµ sù céng t¸c cña c¸n bé Trung t©m
khuyÕn n«ng tØnh Th¸i Nguyªn vµ theo biªn b¶n hîp ®ång ®−îc ký kÕt gi÷a hai
bªn, m« h×nh ®· ®−îc thùc hiÖn cô thÓ nh− sau:

20
C¸c hé n«ng d©n ®−îc chän tham gia m« h×nh ®−îc tËp huÊn kü thuËt canh t¸c
rau b¾p c¶i an toµn tr−íc khi tiÕn hµnh. KÕt qu¶ ®iÒu tra trªn 30 hé ®−îc pháng
vÊn cho thÊy 100% c¸c hé ®Òu tham gia ®Çy ®ñ c¸c buæi h−íng dÉn kü thuËt bao
gåm h−íng dÉn ñ ph©n, lµm ®Êt vµ kü thuËt canh t¸c rau ngoµi ®ång ruéng.
§©y lµ mét c«ng viÖc hÕt søc cÇn thiÕt bëi canh t¸c rau an toµn ®ßi hái kh¾t khe
h¬n s¶n xuÊt rau th−êng vÒ kü thuËt trång vµ ch¨m sãc trong khi ng−êi d©n ®Þa
ph−¬ng ®· quen víi canh t¸c rau theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng.
Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh hç trî 60% gièng, 40% ph©n bãn, thuèc BVTV,
kinh phÝ tËp huÊn, héi th¶o. Trong suèt qu¸ tr×nh lµm m« h×nh ®Òu cã c¸n bé kü
thuËt vµ c¸n bé khuyÕn n«ng cña ®Þa ph−¬ng trùc tiÕp gi¸m s¸t vµ h−íng dÉn cho
c¸c hé tham gia m« h×nh tiÕn hµnh s¶n xuÊt. C¸n bé trùc tiÕp chØ ®¹o m« h×nh,
c¸n bé khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng tËp trung theo dâi c¸c chØ tiªu quan träng cña
rau, cô thÓ nh−: kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y, kh¶ n¨ng chèng chÞu
s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, ®¸nh gi¸ b»ng c¶m quan chÊt l−îng rau gi÷a
m« h×nh rau an toµn vµ s¶n xuÊt ®¹i trµ cña n«ng d©n.
KÕt qu¶ ®iÒu tra 30 hé tiÕn hµnh m« h×nh cho thÊy, ®èi t−îng g©y h¹i chñ yÕu
trªn c©y b¾p c¶i an toµn lµ bä nh¶y vµ s©u xanh vµo thêi kú 10-20 l¸. Rau th−êng
hay bÞ bÖnh hÐo rò vµ thèi nhòn, ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt. N−íc t−íi cho m«
h×nh ®−îc 10% sè hé dïng n−íc s«ng CÇu; 60% sè hé dïng n−íc giÕng khoan,
®µo; 30% sè hé dïng n−íc kªnh Hå Nói Cèc.
4.1.4. Khã kh¨n, thuËn lîi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn m« h×nh.
4.1.4.1. ThuËn lîi
Nh· Léng lµ mét ®Þa ph−¬ng cã truyÒn thèng canh t¸c rau, n«ng d©n cã nhiÒu
kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt b¾p c¶i. Xãm §åi vµ xãm BÕn lµ hai xãm cã ®iÒu
kiÖn thuËn lîi vÒ giao th«ng, thuû lîi vµ cã vÞ trÝ thuËn lîi cho c«ng t¸c theo dâi,
so s¸nh. C¸c hé n«ng d©n ®−îc chän tham gia m« h×nh ®Òu cã nh÷ng hiÓu biÕt c¬
b¶n vÒ BVTV, nhiÖt t×nh vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia m« h×nh. Bªn c¹nh ®ã, m«
h×nh cßn nhËn ®−îc sù quan t©m cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, cã sù hç
trî vÒ gi¸ vËt t− n«ng nghiÖp vµ tËp huÊn kü thuËt kÞp thêi.
4.1.4.2. Khã kh¨n
Thêi tiÕt trong vô rau sím bÊt thuËn nh− m−a nhiÒu, nhiÖt ®é cßn cao g©y khã
kh¨n trong viÖc gieo trång vµ phßng trõ s©u bÖnh. S©u bÖnh ph¸t triÓn kÐo theo
viÖc lµm gi¶m n¨ng suÊt, ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ cña m« h×nh.

21
MÆt kh¸c, viÖc s¶n xuÊt rau an toµn lÇn ®Çu tiªn ®−îc ¸p dông t¹i ®Þa ph−¬ng,
ng−êi d©n ch−a cã kinh nghiÖm vµ ch−a kÞp lµm quen víi kü thuËt míi, ®iÒu ®ã
g©y nªn t×nh tr¹ng ch¨m sãc, phßng trõ s©u bÖnh kh«ng triÖt ®Ó.
4.2. hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh trång rau an toµn
4.2.1. Møc ®é ®Çu t− cho s¶n xuÊt rau an toµn
So víi canh t¸c rau truyÒn thèng, s¶n xuÊt rau an toµn ®ßi hái ®Çu t− nhiÒu h¬n vÒ
c«ng lao ®éng, ch¨m sãc vµ ®Çu t− cho ph©n bãn. Trong mét sè tr−êng hîp n¨ng
suÊt rau an toµn cao h¬n rau b×nh th−êng nh−ng còng cã mét sè tr−êng hîp ng−îc
l¹i. §iÒu nµy ®ßi hái ng−êi trång rau ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c thËt chi tiÕt c¸c
kho¶n chi, h¹n chÕ tèi ®a c¸c chi phÝ ph¸t sinh lµ nguyªn nh©n g©y t¨ng gi¸ thµnh
s¶n phÈm. Ph©n bãn lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu cho s¶n xuÊt c©y trång nãi chung
vµ s¶n xuÊt rau nãi riªng. Tuú thuéc vµo tõng lo¹i rau vµ yªu cÇu vÒ dinh d−ìng
cña c¸c lo¹i c©y trång kh¸c nhau mµ l−îng ph©n bãn dµnh cho chóng còng kh¸c
nhau. S¶n xuÊt rau an toµn ®ßi hái sù ®Çu t− cao h¬n vÒ ph©n bãn so víi s¶n xuÊt
rau th−êng. Sù chªnh lÖch vÒ møc ®é ®Çu t− ph©n bãn ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:
B¶ng 6: So s¸nh møc ®Çu t− cho s¶n xuÊt rau trªn 1 ha

Lo¹i ph©n §¬n vÞ M« h×nh TËp qu¸n cña Chªnh lÖch

tÝnh ng−êi d©n M« h×nh/tËp qu¸n
Ph©n
TÊn 19.4 – 22.2 11.1 – 13.8 8.3
chuång
§¹m Urea TÊn 0,305 0,416 - 0,111
L©n Supe TÊn 0,416 0,277 0,139
Kali Clorua TÊn 0,194 0,111 0,083
Ghi chó: (-): ChØ tiªu m« h×nh thÊp h¬n tËp qu¸n cña ng−êi d©n
(Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt m« h×nh rau an toµn vô §«ng xu©n n¨m 2006)
Qua b¶ng trªn chóng ta cã thÓ thÊy rÊt râ mét ®iÒu, ®ã lµ: hÇu hÕt møc ®Çu t− cho
ph©n bãn giµnh cho trång rau an toµn cao h¬n rÊt nhiÒu so víi s¶n xuÊt ®¹i trµ.
Ph©n chuång lµ lo¹i ph©n quen thuéc vµ s½n cã nhÊt dÉn ®Çu vÒ møc ®é ®Çu t−
cho s¶n xuÊt rau an toµn víi l−îng ph©n gÇn nh− gÊp ®«i so víi s¶n xuÊt ®¹i trµ.
Ph©n l©n, kali còng cÇn ®Çu t− cao h¬n, cô thÓ: ph©n l©n cÇn trung b×nh 416,7
kg/ha ®èi víi m« h×nh so víi 277,8 kg/ha ®èi víi tËp qu¸n s¶n xuÊt cña ng−êi
n«ng d©n. Møc ®Çu t− cho ph©n bãn cao h¬n ®ång nghÜa víi viÖc chi phÝ dµnh
cho s¶n xuÊt rau an toµn còng do vËy mµ t¨ng lªn, tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ thµnh

22
s¶n phÈm ®Çu ra. Cã ®Õn 95% (28/30 hé) sè hé ®−îc hái ®Òu ®· chñ ®éng t×m
kiÕm thªm ph©n bãn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, phôc vô cho canh t¸c rau cña gia
®×nh m×nh. So víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng−êi n«ng d©n hiÖn nay, viÖc tiÕt kiÖm
c¸c kho¶n chi giµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ canh t¸c rau nãi
riªng lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt nh»m thu ®−îc lîi nhuËn cao h¬n. Do quy m« m«
h×nh cßn rÊt nhá bÐ, mang tÝnh chÊt qu¶ng b¸, giíi thiÖu, thÝ ®iÓm mét m« h×nh
canh t¸c rau an toµn víi n«ng d©n ®Þa ph−¬ng; biÖn ph¸p canh t¸c tiÕn hµnh trªn
®ång ruéng nªn kh«ng cã c¸c h¹ng môc ®Çu t− nh− nhµ l−íi, nilon...
4.2.2. H¹ch to¸n kinh tÕ s¶n xuÊt rau an toµn
Rau an toµn lµ mÆt hµng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n s¶n xuÊt rau th−êng.
ChÝnh bëi lÏ ®ã mµ diÖn tÝch trång rau an toµn ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y liªn tôc gia t¨ng. S¶n xuÊt rau an toµn ®· ®¸p øng ®−îc mong ®îi vµ sù hµi
lßng cña c¶ ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng.
Chóng ta cã thÓ thÊy râ hiÖu qu¶ kinh tÕ trång rau an toµn khi theo dâi b¶ng sau:
B¶ng 7: H¹ch to¸n kinh tÕ tÝnh cho 1 hecta
§¬n vÞ tÝnh: 1000 ®ång
TËp qu¸n ng−êi Chªnh lÖch
TT H¹ng môc M« h×nh
n«ng d©n M« h×nh/tËp qu¸n
1 Gièng 2.777,7 2.777,7 0
2 Ph©n chuång 4.166,6 2.500 1.666,6
3 §¹m 1.527,7 2.083,3 - 555,6
4 L©n 541,6 361,1 180,5
5 Kali 777,7 444,4 333,3
6 Thuèc BVTV 111,1 166,6 - 55,5
7 Thuû lîi 180 180 0
8 C«ng lao ®éng 11.111,1 9.444,4 1.666,7
9 Tæng chi 21.193,5 17.957,5 3236
10 Tæng thu 55.533,3 48.875 6.658,3
11 L·i thuÇn 34.339,8 30.917,5 3.422,3
Ghi chó: (-): ChØ tiªu m« h×nh thÊp h¬n tËp qu¸n cña ng−êi d©n
(Nguån:B¸o c¸o tæng kÕt m« h×nhs¶n xuÊt rau an toµn n¨m 2006 x· Nh· Léng )
Theo dâi b¶ng h¹ch to¸n kinh tÕ ta thÊy l·i thuÇn s¶n xuÊt rau an toµn cao h¬n
s¶n xuÊt rau theo tËp qu¸n cña ng−êi n«ng d©n lµ 314.800 ®ång/ha. §èi víi rau
an toµn, l·i thuÇn ®¹t 34.339.800 ®ång cao h¬n s¶n xuÊt theo tËp qu¸n cña n«ng

23
d©n lµ 30.917.500 ®ång. NÕu chØ nh×n vµo l·i thuÇn, ta sÏ thÊy lîi nhuËn do s¶n
xuÊt rau an toµn ®em l¹i cao h¬n tËp qu¸n cña ng−êi n«ng d©n, hiÓn nhiªn ng−êi
n«ng d©n sÏ tËp trung vµo s¶n xuÊt theo m« h×nh an toµn. Tuy nhiªn chóng ta cÇn
xem xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nh−: n¨ng suÊt chªnh lÖch gi÷a rau an toµn vµ
rau s¶n xuÊt theo tËp qu¸n, chªnh lÖch vÒ gi¸ b¸n...Trong rÊt nhiÒu tr−êng hîp,
s¶n xuÊt rau an toµn n¨ng suÊt thu ®−îc cao h¬n s¶n xuÊt ®¹i trµ nh−ng còng cã
tr−êng hîp, n¨ng suÊt rau s¶n xuÊt ®¹i trµ l¹i cao h¬n. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch
do viÖc s¶n xuÊt rau theo mïa vô, sù kh«ng thuËn lîi cña thêi tiÕt, s©u bÖnh h¹i.
Mét vÊn ®Ò n÷a cÇn nh¾c ®Õn lµ sù chÖnh vÒ gi¸ b¸n gi÷a s¶n xuÊt ®¹i trµ vµ s¶n
xuÊt rau an toµn. Trong tr−êng hîp nµy, s¶n phÈm cña m« h×nh chØ ®−îc b¸n ra
víi gi¸ ngang b»ng víi rau th−êng. Trong rÊt nhiÒu tr−êng hîp, gi¸ b¸n rau an
toµn bÞ thÊp h¬n so víi rau s¶n xuÊt theo tËp qu¸n bëi mÉu m· kh«ng ®Ñp, bÞ
nhiÒu s©u bÖnh h¬n. Ng−êi n«ng d©n cÇn l−u ý vÊn ®Ò nªu trªn vµ nªn chÊp nhËn
rñi ro trong bÊt k× tr−êng hîp nµo nÕu nh− x¸c ®Þnh trång rau an toµn trong thêi
gian l©u dµi.
4.3. §¸nh gi¸ T¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn m«i tr−êng
Canh t¸c rau an toµn ngoµi ®ång ruéng lµ mét trong nh÷ng h−íng ®i nh»m t¨ng
diÖn tÝch, tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®Êt, n−íc t−íi n©ng cao gi¸ trÞ sö dông trªn
cïng mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. Trªn thùc tÕ, viÖc canh t¸c rau an toµn ®ßi hái tu©n
theo c¸c quy t¾c kh¾t khe vÒ vÖ sinh m«i tr−êng, gi¶m thiÓu tèi ®a t¸c ®éng tiªu
cù ®Õn m«i tr−êng vµ trùc tiÕp ng−êi tham gia canh t¸c. ViÖc sö dông ph©n bãn,
thuèc b¶o vÖ thùc vËt kh«ng ®óng kü thuËt rÊt dÔ g©y ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng.
D− l−îng thuèc BVTV tån d− nhiÒu trong ®Êt sÏ g©y ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt ®Êt,
theo thêi gian sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång canh t¸c trªn diÖn tÝch ®Êt ®ã. Sö dông
thuèc BVTV cßn cã nguy c¬ ¶nh h−ëng ®Õn nguån n−íc sinh ho¹t vµ phôc vô s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp cña ®Þa ph−¬ng. Thùc tÕ cho thÊy, nhiÒu lo¹i thuèc BVTV ®·
cÊm sö dông tõ n¨m 1992 nh− DDT, Lindan, 666... nh−ng qua ph©n tÝch ng−êi ta
vÉn ph¸t hiÖn thÊy chóng cßn tån ®äng trong ®Êt, n−íc, ®iÒu ®ã chøng tá kh¶
n¨ng kh¸ bÒn v÷ng cña nh÷ng lo¹i thuèc cÊm sö dông trong tù nhiªn. BiÖn ph¸p
tèi −u nh»m h¹n chÕ tÇm ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông ho¸ chÊt BVTV, ph©n bãn
®éc h¹i trªn c©y trång nãi chung vµ rau an toµn nãi riªng lµ n©ng cao nhËn thøc
cña ng−êi trång rau, tuyªn truyÒn h−íng dÉn vÒ kü thuËt canh t¸c rau an toµn. Cã
c¸n bé th−êng trùc gióp ®ì vµ h−íng dÉn n«ng d©n tiÕn hµnh s¶n xuÊt. CÇn cã
biÖn ph¸p tuyªn truyÒn viÖc sö dông ph©n bãn hîp lý theo ph−¬ng ph¸p 4 ®óng,
c¸ch ly s¶n phÈm rau qu¶ ®óng thêi gian quy ®Þnh, ®¶m b¶o s¶n phÈm ®Õn ®−îc

24
tay ng−êi tiªu dïng ®¹t chÊt l−îng cao nhÊt. §a sè n«ng d©n trång rau hiÖn nay
cã thãi quen sö dông ph©n bãn vµ thuèc BVTV mét c¸ch tuú tiÖn. LÏ tÊt nhiªn
kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi yÕu tè qu¶n lý thÞ tr−êng thuèc BVTV hiÖn nay cña c¸c
cÊp ngµnh cßn cã nhiÒu bÊt cËp: qu¶n lý láng lÎo dÉn ®Õn sù cã mÆt cña c¸c lo¹i
thuèc cã nguån gèc tõ Trung Quèc, gi¸ rÎ l¹i cã hiÖu qu¶ tøc th×. Thêi gian c¸ch
ly thuéc BVTV ë rau ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau ®©y:
B¶ng 8: Thêi gian c¸ch ly thuèc BVTV ë ruéng rau an toµn vµ rau th−êng

Thêi gian c¸ch ly thuèc BVTV (ngµy)

Lo¹i rau Mïa vô Quy tr×nh s¶n TËp qu¸n Chªnh lÖch
xuÊt rau an toµn n«ng d©n Quy tr×nh/tËp qu¸n
B¾p c¶i §X 2006 8 -10 5-8 2-3
Hµnh §X 2006 7 - 10 5-7 2-3
Xµ l¸ch §X 2006 8 - 12 6-9 2-3
(Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra)
Møc chÖnh lÖch vÒ thêi gian c¸ch ly gi÷a s¶n xuÊt rau an toµn vµ rau th−êng giao
®éng trong kho¶ng 2- 3 ngµy. Tuú thuéc vµo tõng chñng lo¹i rau mµ kho¶ng thêi
gian c¸ch ly thuèc BVTV cã kh¸c nhau. MÆt kh¸c, ng−êi n«ng d©n cßn thiÕu
nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ b¶o hé lao ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp. §iÒu nµy lµ rÊt ®¸ng lo ng¹i cho søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng.

(Ng−êi d©n vÉn cßn rÊt thê ¬ víi søc khoÎ b¶n th©n khi sö dông thuèc BVTV)
VÊn ®Ò ®¸ng bµn ë ®©y lµ lµm sao thay ®æi ®−îc tËp qu¸n s¶n xuÊt dùa chñ yÕu
vµo viÖc sö dông ph©n bãn nhu hiÖn nay cña ng−êi n«ng d©n. Kh«ng biÕt tõ bao
giê thãi quen sö dông thuèc BVTV bõa b·i, kh«ng cã sù h−íng dÉn cña c¸n bé
kü thuËt ®· trë thµnh c«ng viÖc ¨n s©u vµo nÕp nghÜ cña bµ con n«ng d©n.

25
CÇn cã sù chung søc, phèi hîp nhÞp nhµng cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸c c¸n bé
BVTV, c¸n bé khuyÕn n«ng nh»m tuyªn truyÒn vµ h−íng dÉn sö dông thuèc theo
®óng quy tr×nh kü thuËt yªu cÇu. Bªn c¹nh ®ã cßn thiÕu chÕ tµi xö lý ph¸p nh©n
gi÷a ng−êi s¶n xuÊt rau, rµng buéc hä trong khu«n khæ ph¸p luËt nh»m s¶n xuÊt
rau ®¹t tiªu chuÈn an toµn, kh«ng g©y ®éc cho ng−êi sö dông.
N«ng d©n s¶n xuÊt rau xanh t¹i Nh· Léng vÉn cßn thiÕu hiÓu biÕt vÒ b¶o vÖ m«i
tr−êng, sö dông thuèc BVTV kh«ng cã chØ dÉn, thêi gian c¸ch ly kh«ng ®¶m b¶o.
§©y cã lÏ lµ t×nh h×nh chung cña n«ng d©n n−íc ta vµ lµ mét trë ng¹i v« cïng lín
trong viÖc më réng thÞ tr−êng cho s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi
nhËp nh− hiÖn nay.
4.4. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng nh©n réng cña m« h×nh
4.4.1. Møc ®é chÊp nhËn canh t¸c rau an toµn cña c¸c hé s¶n xuÊt rau
Kh¸i niÖm rau s¹ch, rau an toµn cßn kh¸ míi mÎ víi bµ con n«ng d©n. Kh«ng
nh÷ng thÕ, hä thiÕu nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n, nh÷ng kiÕn thøc ®¹i c−¬ng vÒ kü
thuËt trång vµ ch¨m sãc rau theo h−íng ®¶m b¶o an toµn. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n
trong viÖc nh©n réng s¶n xuÊt rau an toµn theo h−íng s¶n xuÊt chuyªn canh ë ®Þa
ph−¬ng. M« h×nh thÝ ®iÓm trång rau an toµn tiÕn hµnh trªn ®Þa bµn x· Nh· Léng
mÆc dï chØ tiÕn hµnh trªn diÖn tÝch 5 ha vµ viÖc lµm m« h×nh chØ mang tÝnh chÊt
giíi thiÖu vµ qu¶ng b¸ mét ph−¬ng thøc canh t¸c míi tíi nh©n d©n trong vïng
nh−ng nh×n chung lµ thµnh c«ng. Tuy nhiªn sau khi m« h×nh kÕt thóc th× h−íng
s¶n xuÊt rau an toµn l¹i kh«ng ®−îc c¸c hé s¶n xuÊt rau chÊp nhËn mµ quay l¹i
s¶n xuÊt rau theo h−íng truyÒn thèng. KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng d−íi ®©y:
B¶ng 9: Møc ®é chÊp nhËn canh t¸c rau an toµn cña c¸c hé s¶n xuÊt rau

Møc ®é chÊp nhËn

H−íng s¶n xuÊt
Sè l−îng Tû lÖ (%)
Rau an toµn 2 6,67
Rau th−êng 28 93,33
(Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra)
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy, trong tæng sè 30 hé ®iÒu tra th× chØ cã 2 hé
(chiÕm 6,67%) lµ chÊp nhËn s¶n xuÊt rau theo h−íng an toµn, cßn l¹i phÇn lín c¸c
hé vÉn tiÕp tôc s¶n xuÊt rau theo h−íng truyÒn thèng: 28 hé/tæng sè 30 hé ®iÒu
tra (chiÕm 93,33%). VËy th×, mét c©u hái ®Æt ra ë ®©y lµ: t¹i sao c¸c hé s¶n xuÊt
rau l¹i kh«ng chÊp nhËn s¶n xuÊt theo h−íng an toµn - võa cã lîi cho ng−êi tiªu

26
dïng, l¹i thu ®−îc lîi nhuËn cao cho ng−êi s¶n xuÊt, mµ vÉn tiÕp tôc quay l¹i s¶n
xuÊt rau theo h−íng truyÒn thèng sau khi m« h×nh kÕt thóc?. C©u tr¶ lêi ®−îc lý
gi¶i nh− sau:
- S¶n xuÊt rau an toµn mÆc dï thu ®−îc lîi nhuËn cao cho ng−êi s¶n xuÊt vµ
®¶m b¶o an toµn cho ng−êi tiªu dïng nh−ng l¹i qu¸ tèn kÐm c¶ vÒ c«ng søc
lÉn tiÒn b¹c cña ng−êi n«ng d©n. H¬n n÷a s¶n xuÊt rau an toµn l¹i ph¶i tu©n
thñ quy tr×nh kü thuËt mét c¸ch nghiªm ngÆt.
- Rau an toµn khi mang ra thÞ tr−êng l¹i khã ®−îc ng−êi tiªu dïng chÊp
nhËn. ThËt v« lý, v× an toµn cho m×nh mµ l¹i kh«ng chÊp nhËn. §¬n gi¶n cã
thÓ gi¶i thÝch nh− sau: khi s¶n xuÊt rau an toµn th× viÖc sö dông thuèc b¶o
vÖ thùc vËt lµ ph¶i h¹n chÕ, ph¶i sö dông ®óng liÒu l−îng, dïng nhiÒu
thuèc sinh häc h¬n vµ ®«i khi kh«ng ®−îc phÐp sö dông. Trong khi ®ã s¶n
xuÊt rau th−êng l¹i sö dông mét c¸ch tuú tiÖn, tiªu diÖt s©u bÖnh h¹i mét
c¸ch triÖt ®Ó v× thÕ mµ s¶n phÈm rau khi mang ra thÞ tr−êng lu«n xanh vµ
®Ñp. Trong khi ®ã ng−êi tiªu dïng l¹i rÊt −a chuéng mÉu m· mµ quªn ®i
chÊt l−îng.
- HiÖn nay thÞ tr−êng rau an toµn vÉn cßn nhá, manh món ch−a tËp trung,
ch−a cã mét c¨n cø ®¶m b¶o nµo ®Ó chøng nhËn cho s¶n phÈm mµ hä ®ang
tiªu thô. Ng−êi tiªu dïng còng khã mµ chÊp nhËn ®−îc v× s¶n phÈm ch¾c
ch¾n sÏ cã gi¸ thµnh cao h¬n.
- Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a, ®ã lµ hä thiÕu sù quan t©m cña c¸n bé kü thuËt,
thiÕu nh÷ng c¸n bé t− vÊn cho hä. VËy th× lµm sao hä cã thÓ chÊp nhËn vµ
chuyÓn sang h−íng s¶n xuÊt míi!.
Nh÷ng lý gi¶i trªn ®ñ cho ta thÊy t¹i sao c¸c hé s¶n xuÊt rau l¹i kh«ng muèn s¶n
xuÊt rau theo h−íng an toµn mµ vÉn quay vÒ s¶n xuÊt theo h−íng truyÒn thèng.
4.4.2. ThÞ tr−êng tiªu thô rau an toµn
Phó B×nh lµ mét huyÖn c¸ch trung t©m thµnh phè Th¸i Nguyªn 25 km vÒ phÝa
B¾c. Quèc lé 37 ch¹y qua ®Þa bµn huyÖn ®i B¾c Giang vµ L¹ng S¬n lµ nh÷ng c¬
héi cho huyÖn ph¸t triÓn, më réng giao l−u hîp t¸c kinh tª nãi chung vµ ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp nãi riªng. ViÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h−íng bÒn v÷ng vµ an
toµn lµ môc tiªu cña huyÖn trong nh÷ng n¨m s¾p tíi. Trong ®ã canh t¸c rau an
toµn lµ mét h−íng ®i ®Çy høa hÑn cho bµ con n«ng d©n n¬i ®©y. ThÞ tr−êng tiªu
thô rau chñ yÕu cña Nh· Léng lµ ë c¸c chî ®Þa ph−¬ng, phÇn cßn l¹i tËp trung chñ
yÕu tiªu thô ë thÞ tr−êng thµnh phè Th¸i Nguyªn. Vµo mïa thu ho¹ch ré, rau ®−îc

27
tËp kÕt vµ vËn chuyÓn trùc tiÕp lªn c¸c chî b¸n lÎ trong tØnh. C¸c thÞ tr−êng tiªu
thô rau chñ yÕu hiÖn nay ®−îc biÓu hiÖn qua b¶ng sau:
B¶ng 10: ThÞ tr−êng tiªu thô rau chñ yÕu

NhËn ®Þnh
ThÞ tr−êng Thø tù −u tiªn
Sè l−îng Tû lÖ (%)
Chî CÇu 19 24,36 2
Chî T©y Ba NhÊt 11 14,1 3
Chî Hanh 27 34,62 1
B¸n bu«n 8 10,26 5
Chî Th¸i 10 12,82 4
Kh¸c 3 3,85 6
(Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu ®iÒu tra)
Qua b¶ng trªn cã thÓ thÊy râ thÞ tr−êng ®Çu ra cho c©y rau t¹i Nh· Léng
vÉn cßn rÊt nghÌo nµn, chñ yÕu phôc vô thÞ tr−êng t¹i chç vµ sè Ýt tiªu thô ë c¸c
chî l©n cËn. §iÒu nµy cã thÓ ®−îc lý gi¶i bëi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nh−
chÊt l−îng rau cña ®Þa ph−¬ng ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó v−¬n ra thÞ tr−êng ngoµi tØnh,
c¬ chÕ ph©n phèi ch−a thùc sù linh ho¹t, n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ quy m« s¶n xuÊt
rau cßn nhá lÎ, manh món, ch−a nhËn ®−îc sù quan t©m vµ ®Çu t− ®óng møc cña
chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn viÖc s¶n xuÊt rau
ë Nh· Léng ch−a ®−îc coi lµ ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸. Rau s¶n xuÊt phÇn lín
chñ yÕu canh t¸c theo tËp qu¸n canh t¸c truyÒn thèng cña ng−êi d©n, manh món
nhá lÎ, kh«ng cã quy ho¹ch ph¸t triÓn cô thÓ. HiÖn nay thµnh phè Th¸i Nguyªn
®ang thùc sù cã nh÷ng b−íc biÕn chuyÓn hÕt søc tÝch cùc, b»ng chøng lµ sù ra ®êi
cña chî Th¸i hiÖn ®¹i cïng víi m¹ng l−íi b¸n hµng chuyªn nghiÖp, quy m« lín lµ
thêi c¬ ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− kinh doanh. §©y còng lµ n¬i høa hÑn trë
thµnh ®iÓm tiªu thô rau qu¶ ®¶m b¶o chÊt l−îng cho nh©n d©n thµnh phè.
4.4.3. C¸c c¬ chÕ tæ chøc, qu¶n lý
§©y lµ kh©u hÕt søc quan träng, lµ gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn rau an toµn.
Nhµ n−íc ban hµnh c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®èi víi s¶n
phÈm rau cho ng−êi d©n sö dông, cô thÓ Nhµ n−íc cÇn ®Ò ra c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt, l−u th«ng ph©n phèi vµ kiÓm tra gi¸m s¸t thùc hiÖn toµn bé quy
tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô rau t−¬i. Trong ®iÒu kiÖn n−íc ta hiÖn nay, viÖc kiÓm tra
ph©n tÝch c¸c mÉu rau an toµn t¹i cöa hµng lµ rÊt tèn kÐm vµ hÇu nh− kh«ng thÓ

28
thùc hiÖn réng kh¾p ®−îc. V× vËy, chØ cã thÓ kiÓm tra tr−íc khi cho phÐp l−u hµnh
s¶n phÈm t¹i n¬i s¶n xuÊt lµ dÔ dµng h¬n, cô thÓ lµ kiÓm tra ®iÒu kiÖn m«i
tr−êng,c¬ së vËt chÊt, sù am hiÓu quy tr×nh cña ng−êi s¶n xuÊt ..v.v..
§Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng−êi tiªu dïng th× s¶n xuÊt rau an toµn nÕu kh«ng
tu©n theo quy tr×nh th× kh«ng ®−îc b¸n theo gi¸ quy ®Þnh cho rau an toµn. §iÒu
®ã ®ßi hái ng−êi s¶n xuÊt ph¶i cã phiÕu b¶o hµnh chÊt l−îng, c¸c c¬ quan chøc
n¨ng cã thÓ kiÓm tra vµ gi¸m ®Þnh s¶n phÈm bÊt kú lóc nµo.
Nh· Léng nãi riªng vµ c¸c ®Þa ph−¬ng s¶n xuÊt rau an toµn nãi chung nÕu muèn
më réng diÖn tÝch canh t¸c, chuyªn nghiÖp ho¸ trong c¸c kh©u s¶n xuÊt, kinh
doanh vµ tiªu thô s¶n phÈm rau ®¶m b¶o chÊt l−îng th× ph¶i cã mét chiÕn l−îc l©u
dµi, cô thÓ tõ kh©u s¶n xuÊt, l−u th«ng vµ tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh.

29
 PhÇn thø n¨m
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

5.1. KÕt luËn

S¶n xuÊt rau an toµn ®ßi hái møc ®é ®Çu t− cao h¬n vÒ ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ
thùc vËt, n−íc t−íi vµ nh©n c«ng lao ®éng. Tuy nhiªn, lîi nhuËn thu ®−îc tõ s¶n
xuÊt rau an toµn cao h¬n so víi s¶n xuÊt rau th−êng nÕu cã th−¬ng hiÖu. Th−¬ng
hiÖu s¶n phÈm râ rµng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÊp b¸ch trong bèi c¶nh chÊt l−îng
s¶n phÈm nãi chung vµ chÊt l−îng rau, qu¶ nãi riªng cßn nhËp nho¹ng nh− hiÖn
nay. Ng−êi tiªu dïng ®ang rÊt hoang mang trong viÖc ph©n biÖt gi÷a rau an toµn
vµ rau th−êng: hoang mang c¶ vÒ nguån gèc lÉn chÊt l−îng rau xanh. ViÖc x©y
dùng th−¬ng hiÖu cho rau an toµn kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc ngµy mét ngµy hai, nã
®ßi hái ®ång bé vµ ®Çu t− lín vÒ tæ chøc s¶n xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l−îng s¶n
phÈm, c«ng t¸c tiÕp thÞ vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm, tõng b−íc kh¼ng ®Þnh chç ®øng
cña rau an toµn trong lßng kh¸ch hµng. Ng−êi tiªu dïng s½n sµng tr¶ mét c¸i gi¸
cao h¬n ®Ó ®æi l¹i viÖc hä ®−îc sö dông s¶n phÈm ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ an toµn
®èi víi søc khoÎ. Trªn thùc tÕ thÞ tr−êng hiÖn nay, ng−êi tiªu dïng vÉn cßn nhiÒu
lo ng¹i vÒ chÊt l−îng rau an toµn. ViÖc trång rau an toµn ë nhiÒu n¬i ch−a cã quy
ho¹ch cô thÓ còng nh− c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî hîp lý do vËy chØ ho¹t ®éng
mang tÝnh tù ph¸t, rÊt khã kiÓm so¸t. M« h×nh thÝ ®iÓm trång rau an toµn tiÕn
hµnh t¹i x· Nh· Léng huyÖn Phó B×nh lµ mét b−íc ®i më ®Çu høa hÑn mét h−íng
®i míi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt trång trät cña ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, viÖc cã më
réng diÖn tÝch trång rau an toµn hay kh«ng cÇn ph¶i cã sù bµn b¹c vµ c©n nh¾c
hÕt søc cÈn träng vµ ®ßi hái sù ®ång søc cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch. TÝnh to¸n trªn c¬ së ph©n tÝch ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng, thÞ tr−êng
tiªu thô s¶n phÈm, c¸c yÕu tè tæ chøc qu¶n lý vµ tËp qu¸n canh t¸c cña n«ng d©n.
5.2. KiÕn nghÞ
Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy, chóng t«i chØ xin kiÕn nghÞ mét sè ý kiÕn sau ®©y:
- Nghiªn cøu, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau an toµn, t¹o nguån hµng
ho¸ æn ®Þnh, l©u dµi. §Þa ph−¬ng cÇn chñ ®éng phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã
tr¸ch nhiÖm gióp ng−êi d©n s¶n xuÊt rau an toµn h¹n chÕ nh÷ng rñi ro vÒ
thiªn tai vµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ cña thÞ tr−êng
- Tæ chøc héi th¶o tæng kÕt, nh©n réng hiÖu qu¶ cña m« h×nh trªn ph¹m vi
toµn huyÖn

30
- Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau an toµn. X¸c ®Þnh vïng trång theo tõng
®èi t−îng, chñng lo¹i, nghiªn cøu t×nh h×nh thoµi tiÕt khÝ hËu, thæ nh−ìng
nh»m lùa chän chñng lo¹i c©y trång phï hîp
- T¨ng c−êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr−êng
nh− c¸c th«ng tin vÒ cÇu, cung, gi¸ c¶, thÞ tr−êng tiªu thô cho ng−êi s¶n
xuÊt, tuyªn truyÒn, giíi thiÖu vµ qu¶ng b¸ vÒ s¶n phÈm rau an toµn

31