Cu 2: a/c hy nu nhn xt ca mnh v bi th Th T ( Dn hc tr) t

hiu bit ca a/c v Pht gio. V cng t a/c ch r nt ring ca Pht gio
Vit Nam.
Thin s Vn Hnh gc h Nguyn, ngi hng C Php (nay thuc phng
nh Bng, th x T Sn, tnh Bc Ninh), thuc th h th mi hai dng Thin
Nam phng T Ni a Lu Chi. ng hc thng tam gio (Nho - Pht - o), tng
nhit thnh gip vua L i Hnh chng ngoi xm, dng xy t nc, sau li
khung ph L Cng Un ln ngi nn rt c knh trng. Theo sch Thin uyn
tp anh (1337), ng cn li mt s bi th, trong c bit c bi Th t
(Bo t) - nhan do ngi i sau t. Sch Thin uyn tp anh chp r:
"Ngy 15 thng 5 nm Thun Thin th 9 (1018), s khng bnh, gi tng chng
n c bi k:
Dch ngha:
i ngi nh bng chp, c ri khng,
Vn th cy ma xun tt ti, ma thu kh ho.
t n thng hiu ri th s thnh suy khng s hi,
Thnh suy chng qua nh git sng treo u ngn c.
Ng Tt T dch th:
Thn nh bng chp, c ri khng,
Cy ci xun ti, thu no nng.
Mc cuc thnh suy ng s hi,
Ka ka ngn c git sng ng.

S li bo cc t: "Cc ngi mun i u? Ta khng ly ch tr m tr, cng

chng da ch v tr m tr"... Mt lt sau s qua i. Vua cng cc quan dn lm
l ha tng, xy thp cha x l n hng phng th"...
n vi bi th, trc ht cn t thi phm ny trong ton cnh kiu truyn tiu s
thin s, trong vn cnh nh s lm ngay trc khi qua i v tnh cht mt bi th
- thi tng - th Thin - k th tch... Trn ht, y l bi k do Vn Hnh c trc
khi qui tch v c Thin s gii thch r thm v bn cht s tn ti ci bn ng
"khng ly ch tr m tr", "chng ly ch v tr m tr"... Xt cho cng, Pht gio
cng ch l mt cch nhn, mt cch hnh dung v i ngi v th gii con ngi
vi tt c nhng tham - sn - si - i - - h - n, bnh ng cng quan nim v
nhng cch gii thch khc nhau ca tt c cc dng phi trit hc v tn gio khc
trn ci i ny.
Bi th m u bng s khng nh Thn nh in nh hu hon v (i ngi
nh bng chp, c ri khng). Dch ch THN l "i ngi" cho d hiu nhng
mi ng theo l phi thng thng m cha hn st ngha. Trong bn cht,
"thn" l biu th ca thn nghip, sc tng, php tng, hin l bng hnh hi con
ngi. Nhng ci thn con ngi n t u, do u m c v ri s i v u?
Khoa hc hin i minh chng thn xc con ngi chim khong 95% l nc
(H20). Trc khi ra i, con ngi c chn thng mi ngy nm trong bng m,
trc l do nhng chng t gien XX ( m) v XY ( cha) hp thnh. Trc na
th u? Chnh l trong rau c, nc, khng kh hi hp thnh; ri xa hn na
c ci ngun t ng b, c k, t tin... a b c sinh ra vi vi ba k. N ln
ln bng sa m. Ri tp n sam, ri nh go, khoai, sn, m tm, ci bp, su ho,
rau mung, mng ti, rau ay... m thnh ngi ln. Vy bn quyn ci thn xc
con ngi nm by chc k vi nhng nc l nc v cng hng t rau c kia s
thuc v u? Cn c ci "bn ng" no n nu ng nhng sau hp cht thn xc
ca nc v rau c kia?

Ci "thn" con ngi tn ti trn ci i ny ch nh in v nh, nh nh ca

in, nh bng chp, hin hu ri qua i. Ch in nh n nay vn c dng
ch ngnh ngh thut th by (gi nm na l chp bng, chiu bng, chiu phim).
Ci "thn" con ngi ang hu (c) ri tt yu s n ngy tr v v (khng).
Nhng theo quan nim ca Pht gio v theo Thin s Vn Hnh, ci "thn" con
ngi khng phi t hu tun t i n v m l hon v, tr v v, v ci h v v vi "Ty phng cc lc", "hc gi vn du", "thin thu vnh quyt"...
C th hnh dung cuc sng i ngi v s tn ti ci "thn" con ngi theo mt
s n gin:
... ... ... A --- --- --- B --- --- --- C ... ... ...
Mun kip con ngi c t ci v thy v chung, t qu kh v cng () cho n
thi khc sinh ra im A, c cho l thng th n 80 tui, tn ti trong 80 nm
trn ci i yu du, ri t t cuc sng im C v li c tr v vi ci v lai v cng - v chung v thy (). Th l trn vn mt kip con ngi.
i ngi hu sinh hu t, c sinh tt c t. Th th sau khi hn hnh c sinh ra
lm kip con ngi, mi ngy ta sng y cng tc l ang mt i, ang xa dn
im A, tc ngy mt bc phai, mt ngy mt m, chn ngy mt chm. Mi ngy
ta sng y tc l ang thm mt ngy tin dn v im C, qu thng nm dn thu
hp, "ming da b" thi gian dn khp li...
Xin hnh dung tip, nu mt ngi hng th 80 tui, tng ng t 6 gi sng
n 6 gi ti, th th nm trn 40 tui anh ta ng bng, chnh Ng, ng 12 gi
tra. Cn sau l sang chiu, x chiu, x bng. Cm gic bui chiu thng hiu
ht, bng khung, qua nhanh hn, thng hn: T t bng ng v ty (Nguyn Du),
m m chiu ngn ng chiu (Xun Diu), Bp ry vng ht y sn nng chiu
(T Hu)... T nay xin khng ai nhc n tui, ch cn hi: "Tha anh, my gi ri
?"...

Nn hiu rng Pht gio v Thin s Vn Hnh thu trit bn cht gii hn s tn
ti ca thn kip con ngi nhng tuyt nhin khng quan nim cuc i l h v,
h o, v ngha. Trong thc cht, vic Thin s nhn mnh s tht Vn mc xun
vinh thu hu kh (Vn th cy ma xun tt ti, ma thu kh ho) chnh l nhm
ch r chn l v qui lut tn ti ca th gii hu hnh mun kip chng sinh. i
ngi c nhng thng nm tui tr th ri s n ngy gi nua, da mi tc bc. T
cui chng ng i, chnh Nguyn Tri cng tng tic nui "Thy cnh cng
thm tic thiu nin" v nhc nh k hu sinh: "Bin xanh n ph ci u bc u bc xa ry c thu xanh" (Th tic cnh)... i ngi cng nh mun vt, c
doanh th c h, c trng th c tiu, c tha th c tr, c thng th c ging...
Qui lut i ngi l "sinh, lo, bnh, t", iu g n s n, c g m lo s.
Trc thc ti v ci hu ci v, ci cn ci mt, ci c ci khng, Thin s Vn
Hnh cao kh nng nhn thc v nm bt qui lut s sng: Nhm vn thnh suy
v b u (t n thng hiu ri th s thnh suy khng s hi). Con ngi khi
t n trnh "nhm vn" tc l t ng, t ti v cu v k, thu sut trc
sau, khng g lm cho bt ng, s hi. Ngi "nhm vn" hiu r thi vn, qui lut
cuc i v bit r ngay c nhng thng trm s phn cng chnh l mt phn tt
yu ca s sng. Cu chuyn Ti ng tht m khng ch ni ln tnh tng i ca
s may ri m cn em n mt phng thc x th v nim an i ln lao. Bn
thn s thnh - suy c th l hin thc tt yu nhng thi "thng hiu", ch ng
trc thnh - suy cng gi vai tr v cng quan trng. Do ngi "nhm vn"
thng khng kiu, bi khng nn, khng nnh trn, khng nt di. Bc t o c
th v b y, khng s thnh, khng s suy, t ch c c khi suy cng nh khi
hng thnh. Ngc tr li, ngi i qu "s suy" m cha bit n "s thnh"!
Trong Cung on ngm khc, Nguyn Gia Thiu tng cnh tnh: B vinh hoa la g
cng khanh... Bng con mt dy thy mnh tay khng!... Vi tinh thn "nhm vn",
dng nh Thin s Vn Hnh cp bn b gic ng, vt ln hai chiu suy thnh, thnh - suy...

n cu kt Thnh suy nh l tho u ph (Thnh suy chng qua nh git sng

treo u ngn c), Thin s Vn Hnh khng ch din gii bn cht thnh suy ging
nh git sng trn u ngn c m cn t s thnh suy trong qu trnh bin i,
t pha cui con ng, pha bn kia cuc i, pha sau ca thc ti hm nay. Ni
khc i, Thin s t mnh im nhn chung cuc, kt cuc, t mnh vo ci h
v m soi nhn li i ngi v thng nm qu kh. Tt c i ngi v s thnh
suy u nh git sng, s tan i trn u ngn c, tan i di nh ban mai, tan i
trc thi gian. Trong cuc i di rng chng tm mi nm, con ngi tri qua
bit bao nhng s thnh suy ln nh khc nhau. S thnh - suy nho nh th nh mt
ln bc thm c ci qut thanh l, hai ln thng lng sm, ba ln cm gi, nm
ln trt x s hai trm triu, mt ln mt xe my...; s thnh - suy ln th nh mt
ln ly v, mt ln xy nh ba tng, mt ln ngoi ln chc ph tng, mt ln i
Php, mt ln t danh hiu chin s thi ua, v.v... Nhng s hng thnh no ri
cng qua, kh khn no ri cng qua, ni bun no ri cng dt: Ai nm tay c
sut ngy, Khng ai giu ba h, khng ai kh ba i, By mi cha qu ch khoe
lm tt, Ci ngi hm trc hm sau ngi ci... Nu bit vy? Th chnh
Thin s Vn Hnh tng kt, ch r ci kt cc tt yu mi con ngi an
nhin hn trc mi s thnh suy trong hm nay n ngy mai khng bao gi
phi n hn, tic nui.
Theo Thin s Vn Hnh, khi cn c tm thn v c lm mt bng chp, lm
mt git sng treo trn u ngn c gia ci i ny, con ngi cn phi bit qu
tng pht tng giy. Thi gian ri s qua i, i din vi mi l thnh suy, con
ngi cng cn bit lm ch chnh mnh, t n "nhm vn", an nhin t ti trc
mi thng trm th s. Sng mt ngy l li mt ngy. Sng mt ngy l thm nim
vui v hnh phc. C th l thng ip Thin s Vn Hnh gi n mi chng
sinh trn ci i ny...

V cng t a/c ch r nt ring ca Pht gio Vit Nam.

Pht gio Vit Nam mang y cc c im ca o Pht ni chung. Nhng khi
truyn vo Vit Nam, Pht gio ho nhp, thch nghi v kt hp vi i sng
tm linh, vn ho ca ngi dn Vit nn c nhng c im ring bit lm cho
Pht gio Vit Nam tr ln linh hot, phong ph. Nhng c trng ta c th nhn
bit, l:
1. Dung hp cc tn ngng truyn thng: Pht gio Vit Nam dung hp cc tn
ngng truyn thng ca ngi Vit Nam: th cng T tin, th Thn, th Mu
nhng Pht gio vn gi vai tr ch o lm nn o Pht Vit Nam. iu ny
c th hin rt r vic bi tr tng th trn chnh in cha Pht gio. Trong ,
ch v Pht c tn tr gian gia l i hng bo in; ch v thnh t ca Lo
gio, Nho gio, c an tr hai bn. Ngoi ra, cn tn tr c tng ca cc v
Thin hong Ngc , Thp in Dim vng. c bit, trong khun vin th t
ca cha, nht l cc cha vng Bc B, lun c ph Mu (cng gi l in Mu)
th ch v thnh Mu v c thnh Cha (Trn Hng o hin thnh). Nhiu trng
hp khc, trn gian ph ca chnh in cha cn th c cc v c cng khai m,
trng tu, tn to cha.
2. L thnh t trong Tam gio ng nguyn: Pht gio Vit Nam dung hp cng
tinh thn Nho gio, Lo gio tr thnh "Tam gio ng nguyn" nhm h tr
quc gia, dn tc. l s kt hp rt tr tu hi ho v cng pht trin. T
nhng bui u xy dng nn phong kin c lp chng ta thy cc v danh tng
Pht gio thng hiu Nho gio, uyn thm Lo gio, v vn dng tam gio nhun
nhuyn trong cuc sng, tu hnh ca mnh. Cc v y hnh tr Pht php, tham gia
chnh s bn quc k dn sinh nh mt v thc Nho, khi xong vic ln li rt v ni
rng thanh bch n tu nh mt o s. y l iu him c c trng vn ha
m cha tng thy ca bt k mt dn tc no.
3. Gn b vi dn tc: Pht gio du nhp vo Vit Nam tr thnh mt tn gio gn
b gia o vi i, th hin tinh thn nhp th. Pht gio Vit Nam c truyn

thng yu nc, gn b vi dn tc, ng hnh trong nhng giai on thng trm

ca t nc, gp phn u tranh chng gic ngoi xm, bo v T quc. Trong
Pht gio Vit Nam ghi nhn hai trng hp c bit: L Cng Un mt v s
x php, xut tu ra i lm bc qun vng khai m triu i nh L, v Trn
Nhn Tng mt v hong t b ngai vng vo ni n tu tr thnh mt v T
s ca Pht gio i Trn. Trong thi k hi nhp, Pht gio lun chia s nhng
kh khn, h tr nhng ngi gp hon cnh khn kh, gp thin tai, ch ha
chung tay cng t nc gp phn n nh x hi, xa i gim ngho v pht trin
kinh t x hi.
4. on kt ni b: Pht gio Vit Nam c tinh thn on kt, gn b ni b. Tuy
c nhiu tng phi Pht gio cng tn ti v pht trin, nhng tt c u sinh hot
trong mt t chc chung l Gio hi Pht gio Vit Nam. Nm 1981, tri qua mt
nm vn ng thng nht, 9 t chc, h phi Pht gio trn ton quc thng nht
thnh lp t chc Gio hi Pht gio Vit Nam. Trong Hin chng ca mnh Gio
hi Pht gio Vit Nam khng nh Gio hi Pht gio Vit Nam l t chc Gio
hi duy nht i din cho tng ni, Pht t Vit Nam trong v ngoi nc. Ngoi
ra, Pht gio Vit Nam cn on kt vi cc tng lp trong x hi v on kt vi
cc tn gio bn chung tay xy dng v pht trin t nc. y l iu cha c
mt t chc Pht gio nc ngoi no c th lm c.
5. Tnh sn mn, php phi: Du nhp vo Vit Nam, Pht gio hnh thnh v pht
trin theo truyn thng ca c dn, pht trin nh dng h th tc. Vic qun l, k
lut s si u do Sn mn, Php phi gii quyt. Gio hi chung ch ch trng v
nh hng nhng cng tc Pht s ln v c tnh tng th. Cn cc hot ng tn
gio c th nh: tip tng ni, truyn th gii lut, tr ging kinh in, cc nghi
thc tn gio u mang tnh Sn mn, H phi, v do ngi ng u Sn mn,
H phi ch o thc hin.
6. L thnh t to nn tnh c trng vn ha: Vn ho, o c Pht gio nh
quan im hin gp lnh bo p t trng n ngi Pht t hiu hnh hnh

thin trnh c, t bi cu kh, tn trng con ngi, bnh ng tm, khng phn
bit ng cp, sang hn, yu chung ha bnh thm m trong tm tng
mi con ngi Vit Nam qua cc th h. N gp phn to dng nn nn vn ho
Vit Nam m bn sc dn tc. M , ngi ta khng cn phn bit u l o
c x hi, u l o c tn gio.
Trong bi cnh x hi hin i, tng ni, Pht t khng ch b hp trong mi quan h
xm lng, thy tr, ng o m cn nhiu quan h x hi v iu kin x hi chi
phi. iu cng l yu t tc ng n tnh truyn thng ca Pht gio Vit Nam.
V ng tic l, c mt s khng t tng ni, v tn Pht t ang b cun theo
nhng mu cu tm thng m qun i nhng gi tr cao c trong li Pht dy. Tuy
nhin, khng phi v khng th bn cht hay c th lm thay i c bn cht,
tnh truyn thng ca Pht gio Vit Nam ngn i.
Vi nhng c im to nn tnh c trng trong truyn thng ca mnh, Pht gio
Vit Nam , ang v s vn ng vai tr quan trng trong i sng x hi, s
mi gi mt v tr vng vng trong lng dn tc Vit Nam