You are on page 1of 22

Xin Cho Din n VMH.

Cm n Mr. Altus bnh bt v ng Chng 7, "Na ng i


Xung."
cho c s lin tc trong cu chuyn chng ta ang ni n -Hnh Qun Lam Sn 719 -- ti xin ng tip Chng 8, "ng
v Tchepone."
Cng nh mi khi, xin ngi c lng tnh cho nhng li chnh
t rt ngy ng trong sch.
Chng Tm
ng v Tchepone
Lolo, Liz, Sophia v Hy Vng
Nhng ngy u ca thng 3, cc n v tng vin ca VNCH ln
lc n Khe Sanh chun b nhy vo vng hnh qun. Ngy 1
v 2 thng 3, L147/TQLC c trc thng vn xung CCDelta;
ngy 4 v 5, L258TQLC p xung cao im Co Roc; Thit
on 7 K Binh trn ng 9 n Bn ng; v bn tiu on
ca Tr2/S1BB n nm chun b Khe Sanh. Tr2/S1BB c
nm tiu on ang hnh qun st vng phi qun s. Trung on
ch li mt tiu on, a bn tiu on kia vo vng hnh
qun. thay vo ch trng, S101ND Hoa K a mt l on
v thay Tr2. Trong khi , xa hn v hng ty, ln lc nhng
tiu on ca Tr1 v Tr3/S1BB b ln nhng cao im
ni tip dn v Tchepone, bt u l nhng cao im hng
ng nam thnh ph. Nhng im ng qun c chn u nm
gn nhau trong tm i bc, c th ym tr cho nhau.
Tnh hnh chin trng sau khi T2ND rt khi CC30ND bt
si ng hn. Mt s yn lng bt thng; mt s yn lng hnh
nh c tnh ton. Bt thng hn, l bo co t cc n v gi v
cho bit tinh thn binh s phn khi, khi h lc sot chung quanh
vng trch nhim v thy tn mt thit hi ca QND. Nhng phi
tun B-52 gy thit hi v nhn mng cho cc n v QND
khng th tng: Xc cht v bom B-52 v khng pho m n

hng trm, ch khng cn hng chc. Chung quanh vng hot


ng ch no cng c xc cht v bom. Nhng thi gian ngng
ly hi ny l thi gian Binh on 70 cng c lc lng. Binh
on B70 bit nc c sp ti ca QI l g, v h yn lng
chun b: VNCH ko v hng ty; cc n v ca B70 cng di
chuyn v hng ty. Trong lc , hai Tr 66 v 64 ang ng
hai bn hng ng v ty ca ng 92A, trn u Bn ng;
cng vi hai trung on ca S2BB QND ang c mt bc
Tchepone. Mt trn H Lo vo u thng 3 c phn chia r:
bc ng 9 thuc v Binh on 70; nam ng 9 thuc v
VNCH. Nhng cc n v VNCH ch gi c phn bt ng
sn t Bn ng tr v bin gii, cch hai mt bc nam ng 9
khng qu nm cy s mi bn. CCDelta ca L147TQLC, cch
ng 9 chng by cy s, l a im xa nht v hng nam
qun VNCH gi c vo u thng 3.
Mi gi sng ngy 3 thng 3, cuc tin qun vo Tchepone khai
din. Mi chn trc thng ch ban ch huy v mt phn ca
T1/Tr1/S1BB b xung mt cao im c t tn l
Lolo, thit lp cn c ha lc u tin (u tin ty nam Bn
ng) trn ng tin v Tchepone.[1] Cuc b xung Lolo
cho thy mt mnh Lc Qun Hoa K th khng ha lc dn
bi p trc thng vn cho an ton, nht l nh bi p xa nh
Lolo. Mc d t khuya m 2 thng 3 c tm phi v B-52 oanh
tc dn bi pha nam cn c. Nhng hai ln b b chn ng
v ha lc phng khng y c ca ch.[2] Khng qun chin
thut c gi tr li oanh tc thm mt ln na. Sau su ting di
bom ti lui, cuc trc thng vn hon tt ln th ba vo lc 6 gi
30 chiu. Ngy hm sau, t 11 gi sng n 5 gi chiu, hai T2
v T4/Tr3, v mt pho i 105 b tip theo v hon tt
thit lp cao im 723 mt thnh cn c ha lc Lolo. Kinh
nghim v phng khng ca ch chung quanh Tchepone chng
nhng lm cho cc phi cng trc thng n lnh, cn lm cho
QXXIV ngh li v ha lc khng pho ca h so vi ha lc
phng khng ca i phng.

Bui chiu cng ngy CCLolo c thnh lp, 65 trc thng ch


T1/Tr1 n cao im Liz, cch CCLolo chng by km hng
ty bc. Cuc trc thng vn xung bi p Liz cng khng km
phn ho hng nh ln b xung CCLolo: Mc d bi b
c 70 phi tun khng qun chuyn thut v 14 phi v B-52
cy nt trc , nhng vn c 18 trc thng b trng n phng
khng; c hai chic b ri ti ch.
Thit hi qua ln b xung CCLolo cho thy cc n v
phng khng ca ch ang tp trung v chung quanh Tchepone
h rnh tay hng bc ng 9. Ln b xung CCLolo
c 42 trc thng b trng n. Trong s 11 chic b bn tan xc
ti bi p (c ti liu ni 7 chic); v hai mi chic b trng n
h nng n khng cn sa cha bay li c.[3] Tr khi
QXXIV v Lin on Khng Vn 101 ca Lc Qun Hoa K
tm ra mt gii php no khc hn trit h ha lc phng
khng, kinh nghim t CCLolo tin on nhng cuc trc thng
vn qun tng lai chung quanh Tchepone s rt gian nan, rt
tn km. Sau khi b thit hi nng (v trc thng) CCLolo, i
din Lc Qun ca QXXIV v LKV101 n gp i din ca
Khng Lc 7 iu nghin mt k hoch dn bi qun.
bi p Lolo, theo li k ca mt phi cng trc thng b bn
ri khi b. Anh ta ni, sau khi trc thng v trang oanh kch
bi p gn bn ting khi chng ti x xung th tng chng
nh c mt triu ngi n sng vo chng ti.7] Thnh ph
Tchepone, ty nam Hope, mc tiu xa nht v hng ty qun
lc VNCH n c, by gi ang nm trong tm sng ci ca
S1BB. Theo k hoch, hai tiu on i ng b vo thnh ph.
T2 lc sot hng ng; T4 khai thc hng ng nam. Ngy
u Tchepone, ch phn ng rt yu i vi on qun b,
nhng gia tng hot ng pho kch vo nhng cn c khc nh
CCSophia; CCLolo; v bi p Liz. CCLolo b nng nht (b n
pho 130 ly v 152 ly). CCLolo b pho lin tc n ch sau ba
phi v tip t, phi hy b tt c nhng phi v cn li. Sau hai
ngy lc sot khng gp mt khng c no ca ch chiu
ngy 8 hai tiu on chun b vt Sng Xe Pone i v hng

nam. m on qun qua bn kia sng. Sau khi cc n v


an ton, tng Lm ra lnh ri bom CBU-42 n chm hai hng
ty Sng Xe Banghiang v bc Sng Xe Pone (Xe Pone chy
hng ng ty v gp sng Xe Banghiang theo hng bc nam.
Tchepone nm ngay gc ca ng ba hai sng, bc Xe Pone v
ng Xe Banghiang). Chn gi sng ngy 9, hai tiu on bt u
leo trin ni ln CCSophia. Nh vy, cuc t kch vo Tchepone
coi nh hon tt.[8]
Ngy 9 khi hai tiu on ca Tr2/S1BB di chuyn khi
Tchepone, tng Lm bay v Si Gn gp Tng Thng Thiu v
i Tng Vin. Bui ni chuyn Si Gn a n nhiu tranh
lun trong ni b Hoa K, v khng t trong ni b VNCH.
Ch Thch
[1] Tn ca tt c cc cn c ha lc t pha ty Bn ng v
Tchepone u do Chun Tng V Vn Giai t (i t t lnh
ph hnh qun, S1BB, lc ). Tng Giai t tn nh vy cho
cc phi cng M d nh v khng lm c. Kinh nghim v mt
tiu on b binh b b qun khu vc ng 914, v ta ca
CC31ND b nhm a n li t tn ny. Nguyn Duy Hinh, sd,
tr. 95.
[2] Theo ti liu Khng Qun Hoa K, rng sng ngy 3, tm phi
v B-52 oanh tc chung quanh CCLolo. Phi v cui cng thc
hin lc 5 gi 45 sng, ch cch cn c 1,5 km v hng nam.
Project CHECO, tr. 97.
[3] Project CHECO, dn, tr. 62.
[4] David Fulghum and Terence Maitland, South Vietnam on
Trial: Mid-1970 to 1972, tr. 85.
[5] Trong HQLS791 Khng lc M di bom lm vo v tr ca
VNCH ba ln: ln u Hi Qun M b lm ngy 7 thng 2 Lao

Bo (su cht, 51 b thng); ln th nh, Khng Qun M nh


lm bi p Sophia; ln th ba, Khng Qun M nh vo mt
n v ca S1BB vo ngy 14 thng 3 (cht chn, b thng 13,
nhng ti liu khng ni a im no). Project CHECO, tr. 120121. Ln nh bom lm vo CCSophia c nhn chng, Trung
y Trng Thanh Nhc, thut li nh sau: khi tiu on nhy
vo th thy tiu on ph Thiu T Hunh B An kha 20 [V B
Lt]; i i trng Nim; vi mt s lnh qun y bng
bng, khng ni nng g, ngi mt ch trn bi ch tn thng.
Chao i! Mi pht u m sao th lng qu! Ri trc thng ch
tiu on trng Thiu T L Vn nh kha 19 li b bn ri
lng t ti, ni rng thm but gi . Trong Kiu Cng C, c
San TQLC 2013, tr. 130.
[6] in tn 061014Z MAC 02372 Eyes Only, Abrams gi
Sutherland; in tn 091232Z MAC 02455 Eyes Only, Abrams gi
Sutherland.
[7] Project CHECO, tr. 101. Ngy gi v chi tit b vo Lolo,
Liz, Sophia, v Hope, tc gi trch theo Project CHECO (n t
nht k trung tm hnh qun hnh qun MACV).
[8] Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 99-100.

Trong bui ni chuyn ngy 9 thng 3, tng Lm vi s ng


thun ca tng Vin ngh vi Tng Thng Thiu kt thc
HQLS719 v rt qun v bin gii ngay.
ngh chm dt cuc hnh qun sm hn thi gian d nh rt
nhiu (theo d nh, t nht l ht thng 4). ngh ca tng
Lm i ngc li nhng g ng Thiu quyt nh hn mt tun
trc: Tr2 s hnh qun trong Tchepone t bn n su ngy.
Sau i theo ng 914 v hng nam, tp trung qun vi hai

Tr1 v Tr3, ri hnh qun v bin gii theo ng 922, ngang


qua Muong Nong. Thi hn cho k hoch hnh-qun-trong-khirt-qun khong mt thng. Theo tng Nguyn Duy Hinh, lc
di chuyn khi Tchepone, Tr2 cha lc sot ht nhng ngn i
pha ng Tchepone, ni c nhiu kho tng d tr tip liu;
Tr2 cha thm st pha ty b Sng Xe Banghiang, mt trung
tm nhn tip liu th theo ng thy t u ngun sng
pha ty Qung Bnh; v Tr2 cng cha to thanh Tchepone t m
nh d nh. Nhng i din vi tnh th ang xy ra chin
trng, rt qun ngay lc ny l quyt nh phi chn. Vn tip
t ngy cng kh khn hn vi a hnh chin trng mt ty
Bn ng: Trc thng ch c mt ng vo; phng khng i
phng t y trn nhng trin ni. Mc tiu ca phng khng
khng ch l phi c, m cn nhng on xe i trn ng 9
nhng mc tiu rt d trit h. Nhng l do mnh nht thc y
quyt nh rt qun l kh nng tip vin qun ca ch. ch c
ba trung on ngy Tr2 xung Hope. Nhng h c th tng ln
nm trung on trong mt tun.[9] Ri cn pho nng di ca i
phng: nhng cn c ha lc bt ng ca VNCH s l mc tiu
l liu cho i bc tm xa 130 ly v 152 ly ca QND. Tm li, l
lun ca tng Lm l, vo c Tchepone nh tuyn b; by
gi l lc nn rt qun v.[10]
Nu lnh rt qun c chp thun, tng Lm ngh k hoch
rt qun nh sau: Tr2, sau khi i b n CCSophia, s c trc
thng vn v mt cn c ho lc mi, CCBrick, chng chn cy s
nam Bn ng. CCSophia s ng ca. T CCBrick, Tr2 b
ra by n 10 ngy lc sot chung quanh Binh Trm 33 trn
ng 914. Sau , S1BB rt v trc; SND tip theo;
CCLolo ng ca trc, ri CCBrick. Cc n v ca Tr3
chung quanh bi p Brown v CCDelta s i sau khi CCBn
ng di tn. Hai L147 v 258/TQLC s l hai n v cht ri
vng hnh qun tr v bn ny bin gii. Gia on rt qun s
hon tt cui thng 3; v BTL tin phng Khe Sanh s ng
ca khong 15 thng 4. Sau khi ngh bi dng t hai n ba tun,

SND v STQLC s quay tr li tn cng cn c hu cn 611 t


hng thung lng A Shau i ra.[11] Tip theo tng Lm phn
nn vi Tng Thng Thiu nhng kh khn v ch huy v iu
khin trong cuc hnh qun. Trong cuc hnh qun, tng Lm
phn nn vi Tng Thng Thiu, hai v t lnh S on Nhy D
v TQLC khng bao gi thi hnh qun lnh ca ng. V nu ng
khng c c thm quyn t tng thng, th cho ng xin t chc.
V tng Lm cng rt bun khi nghe bo ch ni Tng Thng
Thiu mun thay th ng bng tng Cao Tr. Li phn nn
ca tng Lm l v vn xung t thm nin chc v vi hai
tng L Nguyn Khang v D Quc ng. Ni tm li, cc n
v TQLC v Nhy D lm vic theo t lnh ca h, v khng
thng thuc vo QI nh lnh hnh qun ch th; ni tm li,
tng Lm khng c c ci uy v thm quyn ch huy
SND v STQLC trong cuc hnh qun. Tng Lm ni hai
tng ng v Khang khng bao gi i hp qun on.
Sau khi nghe tng Lm trnh by, Tng Thng Thiu khng cn
chn la no khc, hn l phi i theo ngh ca v t lnh QI:
Bom CBU n chm ri hai bn kia b sng; mun quay li
Tchepone cng khng c.
Phn ng trong ni b Hoa K: S hiu lm hay hiu tr ca
tng Abrams v hin tnh mt trn (ang xy ra), gy nhiu so
trn trong Hi ng An Ninh Quc Gia (HANQG) M. T ngy
1 thng 3, Kissinger gi i S Bunker mt in vn, nh Bunker
hi tng Abarms tnh hnh tht s ca H Lo ra sao (L do
Kissinger khng hi thng tng Abrams m phi nh i S
Bunker, v theo h thng qun giai, l cu hi phi hi c
Thomas Moorer, tham mu trng BTMLQ. Nhng Kissinger
ngh tng Abarms cp nht vi tnh hnh chin s hn c
Moorer.).[12] V mt l do no , Hoa Thnh n ngh MACV,
QXXXIV, QI, v BTTM VNCH khng ni tht v tnh hnh
v nhng quyt nh ang xy ra. Mi ln HANQG (HANQG
y l c nhn ca hai ng Nixon v Kissinger) mun ngh

mt quyt nh no ngc li MACV hay BTTM VNCH, th mi


s xy ra ri. Khi bit VNCH khng i theo lch trnh hnh
qun (cho n cui thng 4), Kissinger v Nixon lng ln ln vi
nhiu cu hi cho MACV Si Gn v BTMLQ Hoa K Hoa
Thinh n. Trong khi in tnh gia Abrams v Sutherland coi
chuyn rt qun l chuyn ri, Hoa Thnh n c
Moorer bo co vi Kissinger v Nixon l QI vn gi ng lch
trnh hnh qun. n tun l th nh ca thng 3, pha Hoa K
hnh nh khng ai bit chuyn g ang xy ra chin trng, hay
cuc hnh qun n giai an no. Qua nhng in tn trao i
gia Abrams v Sutherland vo ngy 9 v 10 thng 3; qua in
thoi gia c Moorer v Tng Thng Nixon ngy 3 thng 3;
v in tn ca Kissinger hi Abrams (chuyn qua tay i S
Bunker) chng ta thy hnh nh mnh ai ny ni.
Kh tm c trong mt cuc hnh qun no m ng tng thng
hi chuyn i tng tham mu trng BTM Lin Qun hng
m trn in thoi; hay l ng c vn anh ninh quc gia i ra
ngoi h thng qun giai, nan n mt t lnh mt trn ni r s
tht chin trng. Nhng thnh tht m ni, hai ng Nixon v
Kissinger c l do nghi ng: bo co hnh qun ca MACV lc
no cng i sau tnh hnh chin trng chng mt, hai ngy. Khi
Ta Bch c mun quyt nh chuyn g th qu tr. n ngy 9,
10 thng 3 m Ta Bch c cn hi cc n v ca Tr2/S1BB
s cn li Tchepone lc sot n bao lu; n ngy 12 i S
Bunker vn thng bo cho Kissinger bit VNCH khng rt qun
v lun, m cc n v ch v b sung ri thay phin nhau tr li
chin trng; v hai S1BB v STQLC s hnh qun ng
914 cho n u thng 4, ri s hnh qun tr li cn c 611.[13]
Nhng n ngy 18 thng 3 th Kissinger bit c thi kha biu
tht ca Q1: Cc n v ca S1BB ang trn ng rt v bin
gii; v k hoch rt qun c s ng h ca MACV (ng h
trong ngha MACV cng ng n gi rt qun). Trong mt
bc th y trch mc vit cho i S Bunker, Kissinger ni tt

c bo co t MACV v cho ng (v cho BTM Lin Qun) u


khng ng tnh hnh tht s ang xy ra mt trn. Kissinger ni
Tng Thng Nixon rt lo lng v nhng thay i khng bo trc
ny.[14] Sau in tn , thi ca Kissinger v tng Abrams
hon ton thay i: ng bo co vi Tng Thng Nixon nhiu chi
tit khng tt v rt c nhn v tng Abarms: Kissinger ni
tng Abrams by gi ung ru trong gi lm vic; v i Thi
Lan thm v hng tun khng cn quan tm n cuc hnh
qun. Bo co ca Kissinger lm Tng Thng Nixon khng cn
tin tng no vo MACV na. Ti liu t BTMLQ v Ta Bch
c cho thy Tng Thng Nixon mun cuc hnh qun ko di qua
ht thng 4 thun li cho vn chnh tr ni a.[15] Nu
chng ta ngh s xo trn gia nhng cp ch huy VNCH trong
LS719 l mt chuyn b mt, th pha ngi M, chuyn cp ch
huy bo co sau lng, ni xu, v da thm nhau, li l chuyn
cng b mt hn nhiu.[16] Tng Alexander Haig thut li,
Tng Thng Nixon ni gin (khng cn tin MACV v tng
Abrams) v ra lnh cho Haig phi qua Si Gn thay th i
Tng Abrams. ng mun gii nhim tng Abarms ngay lp tc.
[17] Nhng sau cn nng gin, Nixon ng cho tng Haig
n Vit Nam th st HQ LS719. S hin din ca tng
Haig mt trn ch gy thm s kh chu v bt mn cho cc s
quan tng lnh Chun Tng Haig km thm nin qun v
hn tt c cc tng lnh M Vit Nam trogn thi gian . Ngy
19 thng 3, t Si Gn, tng Haig gi v Kissinger mt bo co,
ng ng thun vi cc tng lnh ti chin trng l tnh hnh
i hi rt qun.[18] Vn cn li l phi phi rt qun nh th
no trnh ri lan khi b nh chn ng tr v bin gii. n
ngy 19 thng 3 tnh hnh ca cc tiu on thuc S1BB VNCH
rt bi quan: Tiu on cn li cui cng ca Tr2/S1BB nhy
vo Tchepone b trn ngp.

Ch Thch

[9] Theo MACV, hai trung on mi xut hin ty bc Bn


ng (bc Tchepone) l Tr66 v Tr9/S304. pha nam, hai
Trung on mi l 812 v 48/S2BB. Lewis Sorley, sd, 552553.
[10] Nguyn Duy Hinh, sd, 100-103.
[11] Nguyn Duy Hinh, sd, trang 101; in vn 091232Z
MARCH 1971 MAC 02455, Abarms gi Sutherland; in vn
100850Z March 1971 QTR 0308, Sutherland gi Abarms. in tn
ca Abrams thng bo cho Sutherland bit k hoch c hai ng
Vin v Thiu chp nhn (chc Abrams c thng bo sau khi
tng Vin, Lm, v Tng Thng Thiu hp xong). Ni dung in
tn ca Abrams ging nh tc gi Hinh ghi li, ch khc nhau
phn u, khi tng Abarms vit, Hai tiu on ca Tr2 s lc
sot Tchepone thm mt n ba ngy na. Lc in tn gi i, th
Tr2 ri Tchepone ri. Trong in tn 091232Z, Abrams mun
tng Sutherland bo co cho ng bit sau khi ni chuyn vi
tng Lm.
[12] FRUS, Document 142. in tn ngy 1 thng 3, 1971. Cui
bc in tn c nhn v khng chnh thc ny, Kissinger xin i
S Bunker ng cho tng Abrams c in tn ng gi, v li
yu cu ca ng khng chnh thc (i sau lng c tham mu
trng BTMLQ). y l mt c tnh bm sinh i sau lng/i
m ca Kissinger trong sut s nghip ngoi giao. Nu
Kissinger ni ng khng lin h nhiu trong HQ LS719, th nhng
in tn ny l nhng th d phn bin.
[13] FRUS, Document 149. Trong in tn ny i S Bunker ni
Tr51/S1BB v STQLC cha tham chin nhng s tham
chin. Nhn nh ny ch ng vi Tr51/S1BB. Hai
L147/TQLC v L258/TQLC b vo mt trn v tham
chin hn 10 ngy ri.

[14] Kissinger bit c k hach rt qun t bo co cng ngy


ca Gim c CIA Richard Helms. FRUS, Document 156.
[15] Kissinger bo co v chuyn tng Abrams ung ru v ri
nhim s i Thi Lan thm v hng tun l chuyn ng. BTL
Thi Bnh Dng ng thi bo v BTMLQ chuyn tng
Weyand ly php 10 ngy Hawaii; i khi c Weyand v
Abrams vng mt nhim s cng lc ngay trong nhng giai
an mnh lit ca cuc hnh qun.. (Hn mt nm sau, trong
cuc tng tn cng ca QND nm 1972 Ma H La,
tng Abrams cng khng c mt ti nhim s tun l .) V
tng Abrams Bangkok. Mt i tng cng kha V B West
Point vi Abrams ni sau gi lm vic Abrams ch ung ru v
nghe nhc. Tng Abrams cht ti nhim nm 1974 v ung th
gan. c Bruce Palmers, Jr., The 25-Year War: Americas Role in
Vietnam, tr. 107; The Joint Chiefs of Staff and the War in Vietnam,
tr. 13-18. Thun li chnh tr ni b: u thng 4, Tng Thng
Nixon s hp bo trn i truyn hnh quc gia. Nixon mun n
thi gian ng ta cn c th tuyn b qun lc VNCH vn cn
hnh qun H Lo ( l l do ti sao pha Hoa K mun VNCH
hnh qun qua thng 4).
[16] Ban Tham Mu Lin Qun khng tin tung (nu khng ni l
nghi ng) c vn tng thng Kissinger n h gi mt h s
quan hi qun th k (phc dch trong vn phng ca Hi ng
Anh Ninh Quc Gia) da thm v ly ti liu/ thng vn ca
Kissinger v c ln. V gin ip ni b c tn l MoorerRadford Affair, ko di gn hai nm Ta Bch c.
[17] Alexander M. Haig, Inner Circle, tr. 275; Lewis Sorley, A
Better War, tr. 262-263, v ph ch lin h tr. 241-242; H.R.
Haldeman, The Haldeman Diaries, tr. 250-259. Trong nht k ca
tham mu trng Haldeman, ngy 18 thng 3 Ta Bch c mi
bit c lch trnh rt qun ca VNCH.

[18] FRUS, Document 158. Trong bo co ny tng Haig vit,


vi hai lc lng Nhy D v B Binh b thit hi nng sau nhiu
tun giao chin, t lnh ca hai s on mun tng Lm cho lnh
rt qun cng sm cng tt. Bo co ca tng Haig cng ni n
s hy dit ca T2/Tr2/S1BB trn ng lui qun.
Nhng Ngy Rt Di Cho S1BB
Nh ni, sau khi ri khi Tchepone, hai Tiu on 2 v 3 ca
Tr2/S1BB rt qun trn ng v nhp chung vo trung
on m (Tr2) ang ng CCSophia, ri t Tr2 nhp
chung vi hai Tr1 v Tr4 ang t qun li, ri cng hnh qun
t Sophia v Liz, ri v Lolo.[19] Sau hai ngy i b, hai T2 v
3 v n bi p Liz ngy 11 thng 3. n Liz, c hai T2 v
3/T2/Tr2 c trc thng vn n bi p Brown, mt bi p
mi thnh lp, nm chng chn cy s hng tay nam Bn ng.
Ti y hai T2 v 3 c ch th lc sot su hn v hng nam,
v hng ng 914, cho n ngy 14. Ch hai ngy na thi.[20]
Nhng n ngy 14 th qun ca QND ng lat phn cng
d di trn tt c v tr ca qun VNCH pha nam ng 9.
Ngy 12, khi bit c qun VNCH s b hai c im Sophia v
Liz, hng sng hm sau qun QND trn qua Sophia v Liz, nh
thng vo Lolo. Ngy 13 Lolo nm cht trong gng km ca hn
hai trung on QND. p lc ca i phng mnh n
Chun Tng Phm Vn Ph, t lnh S1BB, yu cu B-52 di
bom st vo tuyn phng chng 300 mt.[21] Tnh hnh pha
ng nam ca cn c Lolo cng khng kh quan hn: hai bi p
Sophia East v Brown b t lit v pho; T2/Tr2 b ng nng.
Vo hai ngy 14 v 15, QI cho lnh hai Tr1 v 2 di tn khi
cn c Lolo; v nhng n v khc c lnh rt khi vng tc
chin, n mt ni an ton c th di tn bng trc thng.
Nhng trong hai tun l sau cng ca thng 3, mt trn H Lo

khng cn nhiu bi p an ton nh ch th. S kh khn by


gi l ch nhng tiu on ca Tr1 ang b chn ng T
Lng (mt nguy danh trn bn hnh qun, nm trn u
ng 914, pha nam Tchepone) rt v. Ngy 16, hai T1 v 3
ca Tr2 ri Lolo (ba T2, 4, 5 ang hnh qun vng Brown,
Sophia East); cn li Lolo l bn tiu on ca Tr1. Ngy hm
sau Tr1 xin c di tn nu khng s b trn ngp: hai Trung
on 1 v 31 ca S2BB QND ang ngoi vng ro cn c.
Ngy 17, T1/Tr4 c ch nh li cn ng ba tiu on
kia ca trung on di tn. Ba tiu on ca Tr4 di tn c,
nhng n lt T1 th ha lc ch khng cho php trc tng
p na. T1 c lnh nh gii dy thot v hng ng bc
(v hng Bn ng). Tiu on nh m ng mu ra khi
Lolo. n pha nam b Sng Xe Pone th b ch chn li. Tiu
on cm c cho n x chiu hm sau trong khi trc thng
p xung trong bin la bc tng ton lnh i. Nhng ch
c 32 qun ca T1 di tn c, tt c cn li u t thng hay
b bt sng. Tt c s quan ca ban ch huy hu nh cht ht.[22]
Trong khi , chung quanh cn c Sophia East, Brown v Brick
(by n chn cy s ng nam Bn ng; ba cy s ty nam CC
Delta1), nhng tiu on ca Tr2 cng b p lc tng t.
Khng lc Hoa K ym tr tt c nhng g h c th ym tr.
Nhng khng pho khng cn hu hiu khi qun hai bn nm
trong tm lu n v sng trng ca nhau. Sau khi nhn c tin
T4/Tr1 kt thc cng tc ca h Lolo; sau khi hai Tr3
v 4 di tn, by gi n lt Tr2 phi di tn. Tr2 by gi
cn ba T 2, 3 v 4, ang tp trung chung quanh giao im
ng 92 v ng 914. T khi bc chn xung bi p Brick
v Brown, T2, 3 v 4 chm ch lin tc. Vi s tay sng cn li,
ba tiu on s khng cm c c lu trc p lc ca i
phng. Ngy 19, sau khi b ch huy ca Tr2 c di tn v cn
c Delta1, ba tiu on c lnh b cn c Brick v Brown, i
theo ng b v Delta1, t di tn theo k hoch chung ca
S1BB. Nhng qun QND on c k hoch rt qun ca

VNCH, v h quyt tm nh chn ng rt lui. Ngy 19, khng


ch khu vc ng 92 v 914 l c giao chin nng, tt c mt
trn H Lo, tt c cc n v ca VNCH u b tn cng lin tc:
Hn mt trung on qun QND ang tp trung ha lc vo cn
c Bn ng cn c ln v mnh nht ca VNCH trn ng
9. pha ng nam gn bin gii, L147TQLC ang i din vi
chin xa v pho tm xa 130 ly.
Ti m 19, T 2, 3 v 4 ng li qua m trn mt im cao, t
th ch thm mt ngy na. m nhng n v QND tp
trung qun quyt tm dt im ba tiu on cn li. ch tn
cng bng pho trc, tip theo l qun b binh c trang b sng
phun la. Trn nh ko di n ngy hm sau. Sng ngy 20
trung on xin b t lnh tin phng Khe Sanh bng mi cch
phi di tn h. Nhng vi 1.400 phi v trc thng ym tr; 11 phi
v B-52; v 250 phi v khng lc chin thut, trc thng ch c
th gi di tn c T3. Hai T2 v 4 c lnh t th, ch
n hm sau. Nhng hm sau l mt ngy qu tr. Ti m 20
vng ai phng th ca T2 b chc thng. Va tn cng, ch
va dng loa phng thanh ku gi u hng. V tiu on trng
b thng nng, nm trn tay tiu on ph. Bit khng thot
c, tiu on trng ra lnh cho ton qun cn li nh m
ng mu. Khong 60 qun nhn ca Tiu on 2 thot c
vng dy. Tiu on trng b bt ti mt trn. Tiu on 4 ang
giao chin gn cng b chung s phn: Tiu on mt lin lc
ri b tan r vi tiu on trng v tt c s quan ca ban ch huy
u b t thng hay b bt.[23] Tt c cc n v ca S on 1
B Binh hay nhng g cn li ca s on ri khi mt trn
H Lo vo chiu 21 thng 3.
Trong 41 ngy tc chin H Lo, S1BB b thit hi, s quan: 53
cht, 99 b thng, 11 mt tch; h s quan: 107 cht, 213 b
thng, 22 mt tch; binh s: 639 cht, 939 b thng, v 160 mt
tch. S1BB b tn tht 39,3% qun s trong Hnh Qun LS719.
[24 ]

Mt Trn Ca Thy Qun Lc Chin


Thy Qun Lc Chin VNCH n chin trng H Lo tr. V
cng v n tr nn TQLC hng c tt c ha lc ca qun
QND dnh cho h. Hai l on ca STQLC nhy vo chin
trng LS719 ngy 1 thng 3; ri mt trn ngy 25 thng 3. TQLC
l n v cui cng ri mt trn.
STQLC c mt Khe Sanh t ngy hnh qun N. Tuy nhin
n ngy 1 thng 3 s on mi c lnh a hai l on vo tc
chin: L147 n vng hnh qun ngy 2; L258 n ngy 5.[25]
L147 ng cn c Delta, mt ngn i cao 550 mt, nm 13
cy s hng ty ty nam t gc ng 9 v bin gii. Nhim v
ca L147 n Delta l th vo ch mt n v ca S1BB
ang trn ng nhy cc vo Tchepone. L258 ng cn c
Hotel, mt chm cao 600 mt trn trin ni Co Roc, khong hn
ba cy s bn bin gii Lo. Hai l on c cp s, vi ba tiu
on tc chin v mt tiu on pho binh cho mi l on.
Vo u thng 3 cn c Delta ca L174 l tuyn ng qun xa
nht v hng nam ca qun VNCH H Lo. Cao im ny nm
ch v gia rng, xa tm ym tr hu hiu ca cc cn c bn.
Hai cn c gn nht l CCHotel ca L258 cch khong 9 km
hng bc ng bc; cn c kia l CCDelta1 xa hn, chng
12km hng ty bc. Thng 3, tt c cc n v ca VNCH co
cm v st ng 9. S on Nhy D v L on 1 Thit Ky
by gi nm trong th th, ch bo v an ninh cho hng bc
ng 9. hng nam ng 9, sau khi cc n v ca S1BB
ln lt tin v Tchepone, v tr n c ca CCDelta nm gia
vng km ta ca pho binh v phng khng ca S324 QND.
[26] S on 324 c hai Tr29 v 803 ph trch chin trng
chung quanh CCDelta; Tr812 cn li th n ng pha nam Co
Roc, di chn CCHotel ca L258. Xa hn v hng nam l
vng hot ng ca mt trung on xe tng; hai Binh Trm 41 v
34; v lc lng c hu ca B-4 (qun khu Tr-Thin).

Delta, L174 cho hai T2 v 4 to thanh hai hng ng bc


v ty nam bn ngoi; T7 phng th vng ai cn c; b ch huy
l on v T2 Pho Binh ng bn trong Delta. Bn ngy sau
khi xung Delta hai tiu on hot ng hng ng bc v ty
nam u chm ch lin tc; T7 cng pht hin nhiu ton qun
ca ch ang tin v chn i ca cn c. Ngy 11 nhng trung
on b binh ca SS1 c lnh di chuyn v hng ng
chun b rt qun; ngy 13 hai cn c Liz v Sophia b ng. Ngy
13 cng l ngy cc trung on QND ng lot phn cng trn
ton mt trn H Lo: Cn c v cc tiu on ca L147 b tn
cng mnh bng i bc 130 ly v sng ci 120 ly. p lc pho
binh ca QND y hai Tiu on TQLC 2 v 4 lui dn v gn
vng ai cn c. Ngy 18 khi lc lng D-Thit K Bn ng
chun b rt qun, pha nam hai trung on ca S324 QND
nm trong t th bao dy CCDelta v L147. i bc phng
khng v sng ci ca qun QND t t nhng trin ni c dc
cao bn ngc ln nh v vng ro cn c (trong t th ch bn
ln c, nhng trn khng bn ngc xung hay quan st
c). Tnh trng phng th ca cn c nguy kch hn khi qun
ca QND ng cht bn trong hng rao phng th. Hai T2
v 4 c lnh rt v to thanh nhng cht ca QND chung
quanh cn c. Ngy 19 pho binh ca S324 QND bn long
tri l t vo cn c, cng bng ci 120 ly v i bc 130 ly. T
by gi sng n su gi chiu pho binh ch gy t thng su
v lm b thng 39 qun TQLC. Nhng ngy k tip vn tip
t cho cn c tr nn nguy him khi ch nm bn trong vng
ro, x dng v kh c nhn bn thng vo nhng phi v trc
thng tip t ln xung. Ngy 21 c l on v mt tiu on pho
binh ch nhn c by phi v tip t v ti thng: 7.000 k tip
liu cho mt lc lng 2.000 qun ang tc chin th khng .
Trung bnh mt tiu on (gi nh mt tiu on c 500 qun)
cn t nht l 4.000 k tip liu mt ngy trong tnh trng tc
chin. Nhng tip liu by gi khng cn l vn quan tm cho
L147 na: vn quan tm lc l rt qun xung chn i,

gii hn thit hi, v di tn v hng CCHotel ca L258; v bin


gii.
Ngy 21 sau mt trn pho, hai trung on QND c xe tng ym
tr, tn cng CCDelta sut m v qua n ngy hm sau. i bc
khng git 75 ly ca ch t nhng cao chung quanh bn thng
vo hm ch huy ca l on, lm t lit h thng truyn tin. m
2,1 L174 xin thm quyn BTL QI cho php di tn khi cn
c. Trung Tng Hong Xun Lm t chi, nhng yu cu phi di
tn nhng khu i bc trn cn c v Khe Sanh trc. ng thi
tng Lm cho php pho binh ym tr cho L147 2.000 n i
bc 200 ly (i bc nng 8 inches ca M) v 5.000 n 155 ly.
y l mt ch th kh hiu t tng Lm.[27] n thi gian
tng Lm cho lnh lc lng c nhim D-Thit K ri
CCBnng ngy 19; v t ngy 19 n ngy 21, tt c bn trung
on ca S1BB cng c lnh di tn v Khe Sanh. Tt c lc
lng bn hng bc v ty bc ca L147 rt i, mt mnh
CCDelta khng th chu ni p lc ca hai s on QND hai
mt nam v bc: S2 QND, sau trit tiu Sophia East v Delta1
ngy 20, mc tiu k tip s l CCDelta. i din vi S2
hng bc hay S324 nam, chc chn Delta khng th gi c
di p lc ca mt trong hai s on ca QND.[28] T ngy
19 n ngy 22, L147 TQLCc 85 cht v 238 b thng. m
22 BTL TQLC tin phng ra lnh L174 rt khi Delta. K
hoch rt qun l L147 t qun li di chn i ri di chuyn
v CCHotel. T CCHotel, L258 s cho hai tiu on ra n on
qun di tn vo. Nhng trc khi lnh c thc hin, chiu ngy
22 nhng ton qun xung kch QND nh n chnh gia cn
c. Cn c Delta tan r khi truyn tin ca L174 khng cn lin
lc c.[29] Trong m, nhng n v tn lc t qun li di
chn i v i ngc v CCHotel ca L258. Ngy 25 thng 4 tt
c cc n v TQLC v n Khe Sanh. Bn tng kt hnh qun
cho bit trong ba tun tc chin, TQLC c 291 cht 71 mt tch, v
735 b thng. By mi su trong s qun nhn cht v mt tch
l s quan. STQLC thit hi 14% qun s H Lo.[30]

Ch Thch
[19] Cn c ha lc Lolo do Tr2/S1BB trn gi. Nhng trn
c b ch huy ca Tr1 ng chung. T Lolo, b ch huy ca
Tr1 iu khin cc tiu on ca h ang lc sot hng u
ng 914. Theo Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 105-108, sau khi
gi T2/Tr2 v bi p Brown, hai Tr1 v 2 s rt khi
Sophia v Liz, v cn c ha lc Sophia East, mt cn c nm
gia Bn ng v Brown. T Sophia East, bng qua Sng Xe
Pone l n cn c Bn ng trn ng 9.
[20] Tiu on trng ca T2/Tr2 l Thiu T Trn Ngc Hu
(Kha 18 V B Lt). Chi tit v T2 vit theo sch ca Anrew
Weist, Vietnams Forgotten Army: Heroism and Betrayal in the
ARVN. Tc gi Weist vit theo li k ca Thiu T Hu.
[21] Project CHECO, tr. 118.
[22] Theo Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 108, vi ngy sau mt s
lnh ca T1 thot v thm c mt s na, tng cng c 82
qun nhn v c an ton. Tiu on trng T4/1 l Trung T
L Hun; tiu on ph, Thiu T H Trng Ta. a im tan r
ca T4/1 l cch ng nam Tchepone 19 km. Project CHECO, tr.
129.
[23] Trn nh ca T2 tc gi vit theo li k li ca Thiu T
Trn Ngc Hu trong Andrew Weist, Vietnams Forgotten Army:
Heroism and Betrayal in the ARVN. Trn ca T4 tc gi vit theo
Kiu Cng C trong Nhng Emails, dn trn. S lng phi v
ym tr di tn hai T2 v 4, trch theo Nguyn Duy Hinh, sd,
tr. 116.
[24] Trch vn th Tnh Trng Qun S Cc n V VNCH
Tham d HQ/LS719, BTTM QLVNCH, 11 thng 4-1971. Xem
phn ph lc.

[25] Ngy tham d hnh qun LS719 ca TQLC VNCH ngi


vit trch theo b qun s TQLC Hoa K, The Unites States
Marine in Vietnam, 1970-1971, Vietnamization and Redeployment,
tr. 376, qua tng trnh ca C Vn STQLC, i t Francis W.
Tief.
[26] Nhn nh ca mt s quan TQLC v tnh hnh chung quanh
CCDelta: Hai l on TQLC l nhng n v on hu nn chu
mt p lc ht sc nng n, pho binh v phng khng ca VC
kim sot ton vng. Kiu Cng C, sd, tr. 129. Sch Nguyn
Duy Hinh v ca Qun S TQLC Hoa K ghi nhn chung quanh
CCDelta c 10 phng khng m khng lc M khng th trit
h c.
[27] Trch theo i T C Vn Francis W, Tief, trong The U.S.
Marine in Vietnam, 1970-1971: Vietnamization and
Redeployment, tr. 377. i T Tief ch thm mt cu ni ca
tng Lm, n lc Thy Qun Lc Chin phi nh. V
chuyn cho php ym tr pho 200 ly v 155 ly: Khi tng Lm
cho php ym tr th qu tr, v tr nhng n v pho binh 200 ly
v 155 ly di chuyn ra khi tm tc x ym tr cho CCDelta.
Ch theo Tief, cng sch, cng trang.
[28] S2 QND sau khi tn chim tt c cc cn c ty nam
Tchepone, h khng th tn cng tip tc v CCBnng v gii
hn ca Sng Xe Pone. Mc tiu k tip phi l CCDelta, 12 km
ng nam CCDelta1.
[29] Cnh tan hng ca b ch huy/ ban ch huy l on v tiu
on trc p lc ca ch, c Thiu T Trn V (Ban 3/T4
TQLC) vit li trong m H Lo! m Sao Di Qu: 23/3/1971
(Tuyn Tp 2. Hai Mi Nm Chin Trn Ca Binh Chng TQLC
Vit Nam, 1954-1975, tr. 257-263). L174 khi di tn b li 63
qun b thng/ cht/ tht lc. Vi ngy sau 26 ngi trong s

thot c v vi qun bn.


[30] Trch vn th Tnh Trng Qun S Cc n V VNCH
Tham d HQ/LS719, BTTM QLVNCH, 11 thng 4-1971. Xem
phn ph lc.
T Bn ng V Lao Bo: Lui Qun
Lc Lng c Nhim Nhy D-Thit K (LLN) nhn c
lnh rt qun t QI vo chiu ngy 18. Sng 19 B Ch Huy v
tt c lc lng ri CCBnng.[31] T Bn ng v bin gii
Lao Bo LLN s qua hai tuyn bo v an ninh ng 9 l tuyn
Alpha v tuyn Bravo, ri n Lao Bo. an ng di chng
10-12 km, bn phi l Sng Xepone, tri l nhng ngn i v
nh cao, thun tin cho phc kch. Ni lin an ninh gia cc
tuyn l cc tiu on tc chin ca SND v cc i i xe tng
xung kch t cc thit on ca L1KB.
Mt trn ca chin trng H Lo vo nhng ngy cui cng ca
HQ LS719 thu gn li. Sng Tchepone ct mt trn v chia trn
lit ra lm hai: trn hng bc l su trung on ca ba S308;
320; 304 QND. Nhim v ca Binh on B70 l chn LLN
D-Thit trn ng rt lui v bin gii. mt trn pha nam:
S2 QND sau khi nh qua cn c Delta1 h y S1BB
VNCH ri khi mt trn. S2 khng th nh qua Sng Xepone
i v hng CCBnng. Mc tiu ti ca s on c th l
CCDelta ca L147 TQLC ng nam. Hay cng c th s on
s nh thng v CCHotel ca L158 TQLC cch 10 km
Ty thuc S324, cng pha nam, nh vo CCDelta ca
L147 TQLC c hay khng.[32]
Nh bit c nh lui qun ca VNCH, trn ng t Bn
ng v tuyn Alpha Rng, sng ngy rt qun, cc n v ca
S308; 304 v 320 ui theo tn cng cc T2, 7, 8, 9 D lin
tc. S kh khn ca cc n v bo v an ninh l h khng c h

thng phng th: cc tiu on ND thay i cung phng th cng


lc di chuyn theo nhp rt qun ca LLN. Chiu ngy 19, T1,
7, 8 Nhy D v LLN n tuyn Alpha. Khi on qun ca
LLN qua tuyn Alpha trn ng n tuyn Bravo, BTL
QI cho lnh b tuyn Alpha; v cho php b ch huy L1ND,
pho binh l on, v T5ND di tn v Khe Sanh bng trc
thng. Nhng tiu on v thit on cn li s t tuyn Bravo i
b v Lao Bo, mt khong ng chng 5 cy s. Nhng sng
ngy 21, qun QND nh thng vo T8ND v T11TK ang
di chuyn cng ct qun trong LLN, ph hy bn tng M-41; 11
xe M-113; v gy 100 thng vong cho LLN. Nguy ngp hn l
sau ui ca LLN l mt on xe tng truy ui, cn qut
nhng n v di chuyn chm, cn xt li. Trn on ng 10
cy s v bin gii, S308 QND cho bn trung on phc kch
trn ba cao im 351, 334, 311 nhn xung ng rt qun: Cao
im 351 nm gia Bn ng v Alpha; cao im 334 v 311 nm
gia Bravo v Lao Bo. Bn trung on QND nh xung on
qun di tn theo mt ng thng v ch c mt ng thng
i.[33] Ti liu cho bit ngy 21 khng lc M cung cp 788
phi v trc thng; 157 phi v khng qun chin thut v 11 phi v
B-52 ym tr cho cuc rt qun trn ng 9.[34] an
ng gia Bravo v Lao Bo by gi ngn ngang xc chin c.
Nhp tn cng v truy kch ca gia tng mnh hn trn nhng
cy s cui cng ca an ng Bravo-Lao Bo. Sau khi quyt
nh khng th rt v bin gii theo ng 9 vi tng cy s
ng l tng phc kch ch huy trng LLN yu cu hai
T1 v 8 Nhy D thm st v bo m an ninh cho mt ng i
xuyn rng, bng qua Sng Xepone v bin gii. Sau cng ton
qun LLN di tn v c bn kia bin gii theo ng xuyn
rng v vt sng, nhng phi b li nhiu qun c v chin c
bn kia bin gii.
Sau khi i i Hc Bo ca S1BB kt thc cng tc trinh st
hai a im cch 22 v 40 cy s pha nam Lang Vie vo u
thng 4, BTL QI chun b ng ca, tt n cn c Khe Sanh

chm dt cuc hnh qun. Ngy 6 thng 4, HQ LS719 chnh


thc kt thc khi trc thng bc nhng n v Vit M cui cng
ri cn c Khe Sanh.
Ch Thch
[31] Keith William Nolan, Into Laos: The Story of Dewey Canyon
II/ Lam Son 719, tr. 296; Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 111.
[32] Trn lit hai bn VNCH v QND vo tun cui cng ca
HQ LS719, ngi vit trch theo Merle L. Pribbenow, Victory in
Vietnam/ Lch S Qun i Nhn Dn Vit Nam, Tp II, tr. 277;
Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 111.
[33] Nguyn Hu An, Chin Trng Mi, tr. 135. Trn thc t, cc
n v ca S308 ch ph ng (dng thuc n TNT nh ph
ng su t ba n nm mt, ct t ng 9 ra nhiu on).
Bn phi ca LLN l sng; sau lng ch truy kch. y cng l
l do on qun LLN b ng 9, i tc qua rng, vt sng
v Vit Nam.
[34] Nguyn Duy Hinh, sd, tr. 117. T ngy 24 thng 3 tr i,
BTL MACV c php nh 40 phi v B-52 mt ngy (t 33 phi
v mt ngy). Mi mt phi v B-52 ni trn l ring cho mt bc
ng 9, nh vo cc n v ca S308 QDNDang bm st
vo on qun di tn.

You might also like