Professional Documents
Culture Documents
H NI 2011
MC LC
LI NI U............................................................................................. 4
U
CHNG 1 ............................................................................................... 5
GII THIU V LCH S RA I V PHT TRIN CA PHNG
PHP "BN TAY NN BT".................................................................... 5
1.1. Khi qut v phng php Bn tay nn bt...................................................................... 5
1.2. S ra i v pht trin ca phng php BTNB Php ..................................................... 5
1.3. Gio s Georges Charpak - Ngi khai sinh phng php BTNB ..................................... 8
1.4. Phng php BTNB trn th gii......................................................................................... 12
1.5. Phng php BTNB ti Vit Nam........................................................................................ 13
CHNG 2 ............................................................................................. 18
L LUN C BN V PHNG PHP "BN TAY NN BT" ............ 18
2.1. C s khoa hc ca phng php BTNB............................................................................. 18
2.2. Cc nguyn tc c bn ca phng php BTNB ................................................................ 40
2.3. Tin trnh dy hc theo phng php BTNB ...................................................................... 44
2.4. Mi quan h gia phng php BTNB vi cc phng php dy hc khc .................... 52
CHNG 3 ............................................................................................. 58
CC K THUT DY HC V RN LUYN K NNG CHO HC SINH
TRONG PHNG PHP "BN TAY NN BT" .................................. 58
3.1. T chc lp hc ...................................................................................................................... 58
3.2. K thut t chc hot ng tho lun cho hc sinh............................................................ 60
3.3. K thut t chc hot ng nhm trong phng php BTNB .......................................... 67
3.4. K thut t cu hi ca gio vin ....................................................................................... 69
3.5. Rn luyn ngn ng cho hc sinh thng qua dy hc theo phng php BTNB ............. 72
CHNG 4 ............................................................................................. 96
S DNG PHNG PHP "BN TAY NN BT" TRONG DY HC
CC MN KHOA HC TRNG TIU HC V TRUNG HC C
S............................................................................................................ 96
4.1. Nhng thun li v kh khn khi s dng phng php BTNB ti Vit Nam ................ 96
4.2. La chn ch dy hc theo phng php BTNB ........................................................... 99
4.3. La chn v s dng thit b dy hc trong phng php BTNB................................... 101
4.4. T chc hot ng quan st v th nghim trong phng php BTNB .......................... 105
4.5. V d minh ha v tin trnh dy hc theo phng php BTNB ..................................... 115
LI NI U
Vic hnh thnh cho hc sinh mt th gii quan khoa hc v
nim say m khoa hc, sng to l mt mc tiu quan trng ca gio
dc hin i khi m nn kinh t tri thc ang dn dn chim u th ti
cc quc gia trn th gii. "Bn tay nn bt" l mt phng php dy
hc tch cc, thch hp cho vic ging dy cc kin thc khoa hc t
nhin, c bit l i vi bc tiu hc v trung hc c s, khi hc sinh
ang giai on bt u tm hiu mnh m cc kin thc khoa hc,
hnh thnh cc khi nim c bn v khoa hc.
"Bn tay nn bt" l mt phng php mi nn hin nay cc ti
liu hng dn ch yu bng ting Php hoc ting Anh, gy tr ngi
ln cho vic tham kho ca gio vin. Chng ti bin son cun sch
ny vi mong mun c mt ti liu tham kho, hng dn thc hin
n gin, d hiu, gn vi thc tin ca Vit Nam. Chng ti c
gng tm kim nhng vn , thng tin thch hp vi chng trnh tiu
hc v trung hc c s ang p dng hin nay nhm gip gio vin
hiu v c th t thc hin c.
Chng ti xin chn thnh cm n Gio s Trn Thanh Vn v
Hi Gp g Vit Nam to iu kin thun li nht cho chng ti
hon thnh v xut bn cun sch ny. Xin trn trng cm n Gio s
Maryvonne Stallaerts - Vin o to Gio vin - i hc Ty
Bretagne - Cng ha Php gip v ti liu, gp trong qu trnh
bin son. c bit xin gi li cm n chn thnh n nhm nghin
cu phng php "Bn tay nn bt" - Cng ha Php v nhng ngun
ti liu qu v s sn lng gip ca h.
D ht sc c gng trong qu trnh bin son song khng th
trnh khi nhng thiu st. Chng ti rt mong nhn c s gp
xy dng ca cc thy gio, c gio v c gi c mt ti liu hon
thin hn.
Xin chn thnh cm n
Cc tc gi
CHNG 1
GII THIU V LCH S RA I V PHT TRIN CA
PHNG PHP "BN TAY NN BT"
1.1. Khi qut v phng php Bn tay nn bt
Phng php dy hc "Bn tay nn bt" (BTNB), ting Php l
La main la pte - vit tt l LAMAP; ting Anh l Hands-on, l
phng php dy hc khoa hc da trn c s ca s tm ti - nghin
cu, p dng cho vic dy hc cc mn khoa hc t nhin. Phng
php ny c khi xng bi Gio s Georges Charpak (Gii Nobel
Vt l nm 1992). Theo phng php BTNB, di s gip ca
gio vin, chnh hc sinh tm ra cu tr li cho cc vn c t ra
trong cuc sng thng qua tin hnh th nghim, quan st, nghin cu
ti liu hay iu tra t hnh thnh kin thc cho mnh.
ng trc mt s vt hin tng, hc sinh c th t ra cc
cu hi, cc gi thuyt t nhng hiu bit ban u, tin hnh thc
nghim nghin cu kim chng v a ra nhng kt lun ph hp
thng qua tho lun, so snh, phn tch, tng hp kin thc.
Mc tiu ca phng php BTNB l to nn tnh t m, ham
mun khm ph v say m khoa hc ca hc sinh. Ngoi vic ch
trng n kin thc khoa hc, phng php BTNB cn ch nhiu
n vic rn luyn k nng din t thng qua ngn ng ni v vit
cho hc sinh.
1.2. S ra i v pht trin ca phng php BTNB Php
Nm 1995, gio s Georges Charpak dn mt on gm cc
nh khoa hc v cc i din ca B Gio dc Quc gia Php n mt
khu ph ngho Chicago (M) tm hiu v mt phng php dy
hc khoa hc da trn vic thc hnh, th nghim ang c th
nghim y. Sau mt nhm nghin cu v vn ny c thnh
lp ti Ban Trng hc - B Gio dc Quc gia Php. Vin Nghin
cu S phm Quc gia Php (INRP) c ngh lm bo co v
10
11
6) G. CHARPAK, H.BROCH
Devenez sorciers, devenez savants
Ed. Odile Jacob (2004)
7) G. CHARPAK, R.OMNES
Soyez savants, devenez prophtes
Ed. Odile Jacob (2004)
8) G. CHARPAK, P.LENA, Y.QUERE
L'enfant et la science
Ed. Odile Jacob (2005)
9) G. CHARPAK, R.L.GARWIN,V.JOURNE
De Tchernobyl en tchernobyis
Ed. Odile Jacob(2005)
10)
G. CHARPAK
12
13
14
15
16
17
CHNG 2
L LUN C BN V PHNG PHP "BN TAY NN BT"
2.1. C s khoa hc ca phng php BTNB
2.1.1. Dy hc khoa hc da trn tm ti nghin cu
Dy hc khoa hc da trn tm ti nghin cu l mt phng
php dy v hc khoa hc xut pht t s hiu bit v cch thc hc
tp ca hc sinh, bn cht ca nghin cu khoa hc v s xc nh cc
kin thc khoa hc cng nh k nng m hc sinh cn nm vng.
Phng php dy hc ny cng da trn s tin tng rng iu quan
trng l phi m bo rng hc sinh thc s hiu nhng g c hc
m khng phi n gin ch l hc nhc li ni dung kin thc v
thng tin thu c. Khng phi l mt qu trnh hc tp hi ht vi
ng c hc tp da trn s hi lng t vic khen thng, dy hc
khoa hc da trn tm ti nghin cu i su vi ng c hc tp c
xut pht t s hi lng ca hc sinh khi hc v hiu c mt iu
g . Dy hc khoa hc da trn tm ti nghin cu khng quan tm
n lng thng tin c ghi nh trong mt thi gian ngn m ngc
li l nhng tng hay khi nim dn n s hiu bit ngy cng su
hn cng vi s ln ln ca hc sinh.
a) Bn cht ca nghin cu khoa hc trong phng php BTNB
Tin trnh tm ti nghin cu khoa hc trong phng php
BTNB l mt vn ct li, quan trng. Tin trnh tm ti nghin cu
ca hc sinh khng phi l mt ng thng n gin m l mt qu
trnh phc tp. Hc sinh tip cn vn t ra qua tnh hung (cu hi
ln ca bi hc); nu cc gi thuyt, cc nhn nh ban u ca mnh,
xut v tin hnh cc th nghim nghin cu; i chiu cc nhn
nh (gi thuyt t ra ban u); i chiu cch lm th nghim v kt
qu vi cc nhm khc; nu khng ph hp hc sinh phi quay li
im xut pht, tin hnh li cc th nghim hoc th lm li cc th
nghim nh xut ca cc nhm khc kim chng; rt ra kt lun
v gii thch cho vn t ra ban u. Trong qu trnh ny, hc sinh
lun lun phi ng no, trao i vi cc hc sinh khc trong nhm,
18
19
20
I VI GIO VIN
MT S NHN THC
MT S CHUN ON,
- Xc nh mt cch thc t v
trnh bt buc phi t c.
21
NH GI
QUAN NIM = S CH DN
= PHNG TIN THC Y
( T MC CH)
22
23
24
30 C hoc ln hn
83%
36%
-1oC 13%
63%
Trong khong
v -2oC
Nhit khc
4%
1%
25
26
27
28
29
30
31
MC CH
S t m dn n cc cu hi
32
Quan st so snh:
- So snh cc kt qu quan st
tin hnh vi cc k thut khc
nhau;
- Vi cc ti liu
- Xc nh vi mt c s, mt
m hnh.
Quan st lin tc hoc ko di - So snh pht hin v hiu s
(chia tng chng quan st theo tin trin theo thi gian;
thi gian)
- Quan st cc mi tng quan.
Quan st kim tra mt gi Quan st sau khi tc ng ln i
thuyt
tng nghin cu hoc th
nghim.
Gii thch nhng quan st
- Xy dng cc c trng, cc
m hnh;
- Nghin cu cc mi quan h
nhn qu.
33
34
35
36
37
38
39
40
41
su, ghi nh kin thc thay v ging dy t, nhi nht kin thc,
"ci nga xem hoa".
Cc kin thc trong chng trnh cc bc hc, lp hc u c s
k tha, lin quan vi nhau. Gio vin khi thit k hot ng dy hc
cn ch n tnh k tha ca cc vn c a ra cp hc
di. Cng c s trao i thng tin, thng nht gia gio vin cc bc
hc, cc lp th hot ng dy hc cng c hiu qu. V d: Gio vin
dy mn khoa hc lp 4 ca lp 4A cn tm hiu chng trnh cng
nh nhng vn ging dy, cc phng php m cc gio vin
nhng nm trc dy lp ny trc khi thit k hot ng dy hc.
e) Hc sinh bt buc c mi em mt quyn v th nghim do chnh cc
em ghi chp theo cch thc v ngn ng ca chnh cc em.
V th nghim l mt c trng quan trng ca phng php
BTNB. Ghi chp trong v th nghim c thc hin bi tng c nhn
hc sinh. Thng qua v th nghim gio vin cng c th tm hiu s
tin b trong nhn thc hay bit mc nhn thc ca hc sinh
iu chnh hot ng dy hc, hm lng kin thc cho ph hp. Ghi
chp trong v th nghim khng nhng gip hc sinh lm quen vi
cng tc nghin cu khoa hc m cn gip hc sinh rn luyn ngn
ng (Xem thm phn tch phn "V th nghim").
f) Mc tiu chnh l s chim lnh dn dn ca hc sinh cc khi nim
khoa hc v k thut c thc hnh, km theo l s cng c ngn
ng vit v ni.
y, nguyn tc 6 nhn mnh mi lin h gia dy hc kin
thc v rn luyn ngn ng (ni v vit) cho hc sinh. S hiu kin
thc ni ti bn trong hc sinh s c biu hin ra bng ngn ng khi
hc sinh pht biu, trnh by, vit. Gio vin cn quan tm, tn trng
v lng nghe hc sinh cng nh yu cu cc hc sinh khc lng nghe
kin ca bn mnh. Cc thut ng khoa hc, khi nim khoa hc cng
c hnh thnh dn dn, gip hc sinh nm vng v hiu su sc
(Xem thm phn rn luyn ngn ng cho hc sinh).
2.2.2. Nhng i tng tham gia.
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Thc hin c lp theo c nhn hay nhm trnh vic hc sinh nhn
v lm theo cch ca nhau, th ng trong suy ngh v cng tin li
cho gio vin pht hin cc nhm hay cc c nhn xut sc trong thc
hin th nghim nghin cu, c bit l cc th nghim c thc hin
vi cc dng c, vt liu th nghim ging nhau nhng nu b tr th
nghim khng hp l s khng thu c kt qu th nghim nh .
Bc 5: Kt lun, hp thc ha kin thc
Sau khi thc hin th nghim tm ti - nghin cu, cc cu tr
li dn dn c gii quyt, kin thc c hnh thnh, tuy nhin vn
cha c h thng hoc cha chun xc mt cch khoa hc. Gio vin
c nhim v tm tt, kt lun v h thng li hc sinh ghi vo v
coi nh l kin thc ca bi hc. Trc khi kt lun chung, gio vin
nn yu cu mt vi kin ca hc sinh cho kt lun sau khi thc hin
th nghim (rt ra kin thc ca bi hc). Gio vin khc su kin thc
cho hc sinh bng cch cho hc sinh nhn li, i chiu li vi cc
kin ban u (biu tng ban u) trc khi hc kin thc. Nh vy
t nhng quan nim ban u sai lch, sau qu trnh th nghim tm ti
- nghin cu, chnh hc sinh t pht hin ra mnh sai hay ng m
khng phi do gio vin nhn xt mt cch p t. Chnh hc sinh t
pht hin nhng sai lch trong nhn thc v t sa cha, thay i mt
cch ch ng. Nhng thay i ny s gip hc sinh ghi nh lu hn,
khc su kin thc.
Nu c iu kin, gio vin c th in sn t ri tm tt kin thc
ca bi hc pht cho hc sinh dn vo v th nghim hoc tp hp
thnh mt tp ring trnh mt thi gian ghi chp. Vn ny hu
ch cho hc sinh cc lp nh tui (lp 1, 2, 3). i vi cc lp 4,5 th
gio vin nn tp lm quen cho cc em t ghi chp, ch in t ri nu
kin thc phc tp v di.
2.4. Mi quan h gia phng php BTNB vi cc phng php
dy hc khc
Ngy nay, trong qu trnh i mi phng php dy hc
trng ph thng, chng ta thy xut hin kh nhiu phng php v
52
53
54
55
56
57
CHNG 3
CC K THUT DY HC V RN LUYN K NNG CHO
HC SINH TRONG PHNG PHP "BN TAY NN BT"
3.1. T chc lp hc
3.1.1. B tr vt dng trong lp hc
Thc hin dy hc khoa hc theo phng php BTNB c rt
nhiu hot ng theo nhm. V vy nu mun tin li cho vic t chc
tho lun, hot ng nhm th lp hc nn c sp xp bn gh theo
nhm c nh. Nu c nh vy th gio vin mt thi gian sp
xp bn gh mi khi thc hin hot ng nhm cho hc sinh. Tuy
nhin a s cc phng hc ti Vit Nam u c sp xp theo dy
truyn thng, v vy bt buc gio vin phi t chc li bn gh trong
lp hc theo nhm nu mun t chc ging dy theo phng php
BTNB. i vi nhng trng c iu kin, nh trng nn t chc
mt phng hc a phng tin, vi bn gh sp xp theo hng tin
li cho hot ng nhm. Sau y l mt s gi gio vin sp xp
bn gh, vt dng trong lp hc ph hp vi hot ng nhm:
58
59
60
61
62
63
64
gio vin d kch thch hc sinh suy ngh, sng to, xut cu hi, th
nghim kim chng. Cu tr li khng do gio vin a ra hay
nhn xt ng hay sai m c xut pht khch quan qua cc th
nghim nghin cu. V d: Khi p cc thu tinh ln ngn nn ang
chy, c hc sinh cho rng nn vn tip tc chy bnh thng, c hc
sinh ni ngn nn s tt ngay lp tc, kin khc li cho rng ngn
nn tip tc chy mt thi gian ngn ri tt. Lc gio vin khng
nn nhn xt ngay hc sinh no c kin ng m yu cu cc em
lm th nghim. Khi thc hin th nghim, chnh hc sinh s rt ra kt
lun v i chiu vi kin ban u ca mnh nhn thy mnh
ng hay sai.
- Khi mt hc sinh c kin ngy ng, gy ci cho c lp
hoc mt b phn hc sinh, gio vin nn chn chnh m phn tch
cho hc sinh thy rng cn phi tn trng kin ca ngi khc. Vic
chn chnh ny nn tha hin mt cch nh nhng v d nh: "Cc em
khng nn ci kin ca bn, cn tn trng lng nghe kin ca
ngi khc. M hin ti chng ta cng bit cc kin c trnh
by l ng hay sai u? Vy em A c kin g khc v vn
ny?"
- Khi tr li hoc nu kin c nhn, a s hc sinh c thi
quen nhn vo gio vin v hng phn tr li ca mnh vo gio vin.
Gio vin ch nn nhc nh nh nhng hc sinh bit l mnh
ang tho lun vi cc bn trong lp ch khng phi ang tho lun
vi gio vin. Mt s cu nhc nh m gio vin c th s dng nh:
"B , em ang tho lun vi bn A ch khng phi vi C (Thy)";
"Bn C ang mun t cu hi cho em y!"; "D, em ngh g v kin
ca bn E"; "H, em c b sung g thm cho kin ca bn K
khng?"
- Nh ni trn, vai tr ca gio vin trong phng php
BTNB, cng ging nh i vi cc phng php dy hc tch cc
khc, l hng dn. Ngi gio vin khng phi l trung tm ca
qu trnh dy hc, ch ni v t cu hi m ngc li, gio vin nn
ni t cng nh hn ch a ra nhng cu tr li chun xc cho hc
sinh. iu quan trng y l gio vin hng dn cho hc sinh tho
65
66
67
ca hc sinh. Tuy nhin, qua nhiu tit dy khc nhau, gio vin nn
yu cu cc hc sinh trong nhm thay i, lun phin nhau lm nhm
trng, lm th k cc em tp trnh by (bng li hay vit).
Gio vin cn phn tch cho hc sinh hiu khng nht thit c
lun lun phi c hc sinh kh gii lm trng nhm. V nu lm nh
vy, phn ln hot ng ca nhm s ch yu l hot ng ca c
nhn hc sinh ny trong trng hp cc hc sinh khc ca nhm c
trnh yu hn hc sinh lm trng nhm. Tuy nhin, lc u mi
cho hc sinh lm quen vi hot ng nhm th gio vin nn ngh
nhm chn cc hc sinh kh, gii lm nhm trng, th k thc
hin thnh cng mc ch dy hc v lm mu cho hc sinh khc theo
di cch trnh by, din gii
Nht thit phi c nhm trng (ngi i din nhm) trnh
by phn tho lun ca nhm trc lp nhng khng nht thit nhm
phi c th k. C th nhm trng va kim cng vic ca mt th
k. Ni chung l trong trng hp ny khng c quy tc no cho vic
t chc nhn s ca nhm. Mu cht quan trng nht l cc hc sinh
trong nhm cn lm vic tch cc vi nhau, trao i, tho lun si ni,
cc hc sinh tn trng kin ca nhau, cc c nhn bit lng nghe, to
c hi cho tt c mi ngi trong nhm trnh by kin ca mnh,
bit chia s dng th nghim, bit tm tt cc kin thng nht ca
nhm, cc kin cha thng nht, c i din trnh by kin chung
ca nhm sau tho lun trc tp th lp l mt nhm hot ng ng
yu cu.
Trong qu trnh hc sinh tho lun theo nhm, gio vin nn di
chuyn n cc nhm, tranh th quan st hot ng ca cc nhm.
Gio vin khng nn ng mt ch trn bn gio vin hoc bc ging
quan st lp hc. Vic di chuyn ca gio vin c hai mc ch c
bn: quan st bao qut lp, lm cho hc sinh hot ng nghim tc
hn v c gio vin ti; kp thi pht hin nhng nhm thc hin lnh
tho lun sai iu chnh hoc tranh th chn kin km chnh xc
nht ca mt nhm no yu cu trnh by u tin trong phn
tho lun, cng nh nhn bit nhanh kin ca nhm no chnh
xc nht yu cu trnh by sau cng.
68
Trong qu trnh quan st, khi pht hin nhm no thc hin
sai lnh th gio vin ch nn ni nh, nghe cho nhm iu
chnh li hot ng, khng nn ni to lm nh hng v phn tn s
ch ca cc nhm khc (cc nhm lm ng theo lnh).
Gi v cch sp xp bn gh, vt dng t chc hot ng
nhm xem mc 1.1 - Chng 3: "B tr vt dng trong lp hc".
3.5. K thut t cu hi ca gio vin
Trong dy hc theo phng php BTNB, cu hi ca gio vin
ng mt vai tr quan trng trong s thnh cng ca ca phng php
v thc hin tt dy hc. Cu hi ca gio vin c th l cu hi
cho tng c nhn hc sinh, cu hi cho tng nhm (khi i din cc
nhm trnh by kin, hoc khi gio vin gi tho lun cho tng
nhm), cu hi chung cho c lp.
Cu hi "tt" c th gip cho hc sinh xc nh r phn tr li
ca mnh, v lm tin trnh dy hc i ng hng. Trong cun sch
Wynne Haden "Enseigner les sciences comment faire?" (Dy khoa
hc, lm th no?) khng nh: Mt cu hi tt l bc u tin ca
cu tr li; l mt vn t ra m trong tn ti phng n
gii quyt. Mt cu hi tt l mt cu hi kch thch, mt li mi n
s kim tra chm ch nhiu hn, mt li mi n mt th nghim mi
hay mt bi tp mi Ngi ta gi nhng cu hi ny l cu hi
"m" v n kch thch mt "hnh ng m". Cc cu hi "m" khuyn
khch hc sinh suy ngh ti nhng cu hi ring ca hc sinh v
phng n tr li nhng cu hi . Cc cu hi dng ny cng mang
n cho nhm mt cng vic v mt s lp lun su hn.
Cc cu hi "ng" l cc cu hi yu cu mt cu tr li ngn.
V d nh: Pin l g? Tn ca vt ny l g? C phi dng in
chy t cc dng sang cc m hay khng?... Ni nh vy khng c
ngha l cm gio vin khng c dng cc cu hi "ng" trong mt
s trng hp, nhng nu cc cu hi t ra yu cu hc sinh suy
ngh hnh ng th cn phi c chun b tt v bt buc phi l
nhng cu hi "m".
69
3.4.1. Cu hi nu vn
Cu hi nu vn l cu hi ln ca bi hc hay mun kin
thc. Cu hi nu vn cn c gi l cu hi xut pht, c hnh
thnh qua tnh hung xut pht (hay cn gi l tnh hung nu vn
). Cu hi nu vn l cu hi c bit nhm nh hng hc sinh
theo ch ca bi hc nhng cng "m" kch thch s t vn
ca hc sinh. V d: cu hi "Theo cc em, cn phi c g lm sng
bng n vi nhng vin pin?" khng "tt" bng cu hi "Ci g lm
cho bng n sng?".
Cu hi nu vn thng l cu hi nhm mc ch hnh
thnh biu tng ban u ca hc sinh. Gio vin phi u t suy ngh
v cn trng trong vic t cu hi nu vn v cht lng ca cu
hi s nh hng rt ln n dy hc cc bc tip theo ca
tin trnh phng php v s thnh cng ca bi hc.
3.4.2. Cu hi gi
Cu hi gi l cc cu hi c t ra trong qu trnh lm
vic ca hc sinh. Cu hi gi c th l cu hi "t m" hn hoc l
dng cu hi "ng". Vai tr ca n nhm gi , nh hng cho hc
sinh r hn hoc kch thch mt suy ngh mi ca hc sinh. V d:
"u l s khc nhau v ging nhau gia cc s vt (hin tng)
ny?"; "V sao cc em ngh cc kt qu ny khc vi nhng th
nghim trc?"; "Theo em, iu g xy ra?"; "Em gii thch iu
nh th no?"; "Lm th no chng ta c th tin iu l
ng?"...
Gio vin t cc cu hi gi ty thuc vo tnh hung xy ra
trong lp hc, xut pht t hot ng hc ca hc sinh (lm th
nghim, tho lun).
Khi t cu hi gi , gio vin nn dng cc cm t bt u
nh "Theo cc em", "Em ngh g", "Theo em" v cc cm t
ny cho thy gio vin khng yu cu hc sinh a ra mt cu tr li
chnh xc m ch yu cu hc sinh gii thch kin, a ra nhn nh
70
71
72
73
74
Hnh ng
Ch r mt thit b
D on mt kt qu, mt s
la chn thit b th nghim
Lp k hoch nghin cu
Ghi nh
Lu li nhng iu quan st
c, nhng nghin cu,
nhng iu c c
Nh li mt hnh ng trc
Ghi li kt qu
Hiu
75
Truyn t
Ci m hc sinh hiu, mt
kt lun, mt bn tng hp
Gii thch
t cu hi
Ci lm
Ci hiu
Nhng xut
Tc dng ca cc
bi vit c nhn
Tc dng ca cc
Tc dng ca cc
bi
vit ca nhmT chc
bitheo
vitth
tpt,th
calp
thit
Tng hp
ton
cc mi quan
hlp hc
76
vit khc
- Chnh xc ha cc
kin thc thu nhn
c cng vi cch
thc biu t
chng
77
78
trong khi hc sinh thc hin lnh (v hnh, s ) gio vin tranh
th di chuyn, bao qut lp tm nhng tng tiu biu.
- i vi nhng tng (biu tng ban u) c hc sinh
trnh by di dng m t bng cch vit vo v th nghim th gio
vin cng thc hin tng t nh trn, tranh th bao qut lp, ghi nh
nhng hc sinh c tng tiu biu c th yu cu cc hc sinh
ny trnh by kin khi kt thc thi gian lm vic c nhn (i vi
vic tho lun nhm th vic lc tng ca cc nhm cng thc hin
tng t). Khi yu cu hc sinh trnh by, nn cho nhng hc sinh c
tng sai lch nhiu vi kin thc ng trnh by trc, nhng hc
sinh c kin tt hn trnh by sau. Gio vin khng nhn xt kin
ca hc sinh khi hc sinh pht biu.
- Vic nhm tng, gio vin cn c ch nhanh, tuy nhin
nn mt hoc hai hc sinh nhn xt cc kin m cc hc sinh
khc va nu (cc kin tiu biu, sai khc nhau). Sau gio vin c
th gip hc sinh thy r nhng khc bit ca cc tng hay nhm
tng. T cc s khc bit s gip hc sinh thc mc vy tng
no l ng, lm sao kim chng n l mu thun nhn thc
gip hc sinh xut ra cc th nghim kim chng hoc cc
phng n tm ra cu tr li.
- Khi yu cu hc sinh pht biu, nu kin ( tng), gio
vin cn ch v mt thi gian, hng dn hc sinh cch tr li thng
vo cu hi, khng ko di, tr li vng vo m cn tr li gn gn
. Lm nh vy s tit kim c thi gian ca tit hc, ng thi s
gip hc sinh rn luyn c suy ngh, tng ca mnh v mt ngn
ng.
- kin ca hc sinh cng khc bit, c kin sai lch so vi
kin thc ng th tit hc cng si ni v gio vin cng d iu
khin tit hc hn. Nhng kin gn nhau v v tng rt kh
hc sinh nhn bit s khc bit.
- Khi yu cu hc sinh khc nhn xt kin ca hc sinh trc,
gio vin nn yu cu hc sinh nhn xt theo hng "ng v c b
79
80
81
82
83
84
85
86
mnh v trnh vic hc sinh ngi chi a trong khi th k hoc nhm
trng thay mt nhm vit bo co chung ca nhm.
- Phn ghi ch tng kt sau khi tho lun ca c lp, y l
phn ghi ch sau khi tho lun ca c lp, rt ra kt lun khoa hc
chung (cn gi l kin thc). Phn ghi ch ny c gio vin nh
hng, chnh sa v ngn t chnh xc v mt khoa hc. y l kin
thc ca bi hc rt ra sau khi thc hin hot ng dy hc. Gio vin
nn yu cu hc sinh vit bng mt mu mc khc, phn bit nh
ni trn.
- Hc sinh ch ghi chp vo v th nghim vo nhng thi im
nht nh v nn c lnh ca gio vin trc khi ghi ch trnh mt
thi gian v phn tn khi ang thc hin cc hot ng khc. Vi hc
sinh tiu hc th vn ny rt quan trng v hc sinh cha bit ch
ng trong cng vic ghi chp ca mnh, c bit l i vi cc lp
hc mi p dng phng php BTNB.
- V th nghim ch hu ch thc s i vi hc sinh khi hc
sinh s dng thun thc trong vic ghi chp trong hot ng hc tp
ca mnh. Hc sinh khng th c ngay kh nng ny. V vy vic gio
vin rn luyn cho hc sinh tip cn v hc cch s dng dn dn v
th nghim trong ging dy khoa hc s hnh thnh cho cc em thi
quen v k nng lm vic vi v th nghim. i vi cc hc sinh nh
tui (lp 1, 2, 3), c th gio vin ch yu cu hc sinh v hnh, s
n gin hoc vit nhng cu n gin, khng yu cu trnh by theo
nhng yu cu phn tch ni trn. i vi hc sinh ln tui hn (lp
4, 5) gio vin c th ngh hc sinh trnh by v th nghim k hn
nh yu cu cao hn v t ng khoa hc, vit bo co chi tit hn,
hnh v, s , biu r rng hn Ngay c i vi hc sinh lp 4,
5 m gio vin mi th nghim thc hin ging dy theo phng php
BTNB th gio vin cng cha nn vi yu cu cao i vi vic trnh
by v s dng v th nghim. Trc khi thc hin dy hc bng
phng php BTNB th gio vin nn hng dn ring cho hc sinh
v v th nghim cng nh tp lm quen cho hc sinh v hot ng
nhm, tho lun trong cc tit hc.
87
88
Gi thit
2
Ti ngh:
Chng ta ngh:
Ti xut:
Chng ta xut:
Th nghim
3
Ti lm:
Chng ta lm:
89
Kt qu th nghim
4
Ti quan st:
Ti o:
Chng ta o:
Kt lun
5
Ti c th ni rng:
Ti rt ra:
Chng ta rt ra:
90
91
92
93
94
biu kin bng cch ghi ch li s ln pht biu kin v tnh chnh
xc cng nh s tin b ca hc sinh trong mt tit hc hay mt s
tit hc nht nh. T gio vin c th cho im hc sinh thay cho
im kim tra ming (kim tra bi c theo truyn thng).
- nh gi hc sinh trong qu trnh lm th nghim: S tch
cc, nng ng, tinh thn trch nhim, tnh nghim tc trong hc tp
v thc hin cc hot ng hc c yu cu bi gio vin.
- nh gi hc sinh thng qua s tin b nhn thc ca hc
sinh trong v th nghim: Gio vin c th quan st trong qu trnh
hc sinh ghi chp lp hoc thu v th nghim 1 ln/thng (vo cui
thng) hay cui k hc xem s tin b ca hc sinh. Vic nh gi
(c th l cho im hay nhn xt vo v th nghim ca hc sinh) s
gip hc sinh c thc hn trong lm vic ti lp vi v th nghim,
a li hiu qu s dng ca v th nghim khi thc hin dy hc theo
phng php BTNB.
Ni tm li, dy hc theo phng php BTNB l gip cho hc
sinh rn luyn cc k nng, tm phng n gii quyt cho cc vn
t ra, hiu kin thc hn l vic lm r hay gip hc sinh ghi nh
kin thc. Chnh v vy vic nh gi hc sinh cng nn thay i theo
hng kim tra k nng, kim tra nng lc nhn thc (s hiu) hn l
kim tra ghi nh kin thc.
95
CHNG 4
S DNG PHNG PHP "BN TAY NN BT"
TRONG DY HC CC MN KHOA HC TRNG
TIU HC V TRUNG HC C S
4.1. Nhng thun li v kh khn khi s dng phng php
BTNB ti Vit Nam
4.1.1. Thun li
Hin nay B Gio dc v o to ang thc hin i mi cn
bn v ton din nn gio dc, trong i mi phng php dy hc
l mt trong cc nhim v cp bch. Cng vi cc phng php dy
hc tch cc khc ang c trin khai, phng php BTNB c
B Gio dc v o to quyt nh u t nghin cu, bin son ti
liu, t chc tp hun tng bc trin khai p dng trong cc
trng tiu hc v trung hc c s.
Phng php BTNB l mt phng php c tin trnh dy r
rng, d hiu, c th p dng c iu kin ca Vit Nam. i ng
cn b qun l v gio vin lun nhit tnh, ham hc hi l iu kin
tt thc y vic p dng phng php BTNB vo trong dy hc cc
mn khoa hc trng THCS.
Qua qu trnh th nghim, p dng phng php BTNB vo
trong cc lp hc, c th nhn thy s ham thch ca hc sinh. Cc em
hng th vi nhng hot ng tm hiu kin thc mi. iu ny
chng t hc sinh lun ham thch c hc tp, hng say tm ti v
sang to.
4.1.2. Kh khn
a) V iu kin, c s vt cht
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
Gio vin
Hc sinh
T quan
st da
theo mu
108
nh gi,
chnh xc
ha, m
rng kin
thc
- nh gi chung kt qu - T nh gi, nh gi
hot ng quan st ca c ln nhau.
lp.
- Hot ng t duy lnh
- Chnh xc ha kin thc.
hi kin thc di dng
- Hng dn, t chc vn khi nim.
dng kin thc.
Ph bin, hng dn mc
Hng
dn, giao ch, yu cu, ni dung
quan st v ghi chp nh
bi tp
quan st
nh
Gio vin
Hc sinh
109
Quan st
ti hin
Quan st
pht hin
mi
nh gi,
chnh xc
ha, m
rng kin
thc
110
gp ln u
Gio vin
Hc sinh
111
kh.
th nghim.
- Tham gia lp phiu hc
tp.
- Quan st cch thc hin
mt s thao tc mu ca
gio vin.
Lm th
nghim
kim tra
Lm th nghim nh
hoc quan st th nghim
do gio vin biu din trn
lp, tho lun, rt ra nhn
xt, kt lun s b, ghi
vo phiu hc tp.
Rt ra kt
- Hng dn hc sinh lm - Sa li cc nhn xt, kt
lun
li th nghim cha thnh lun c gio vin
cng.
chnh l.
- Hng dn hc sinh sa
li cc cu nhn xt, kt
lun.
112
c nhn hc sinh.
113
Pha th
nht:
Chuyn gia
nhim v,
bt n ha
tri thc, phat
biu vn
Pha th hai:
Hc sinh
hnh ng
c lp t
ch, trao i
tm ti gii
quyt vn
Gii quyt vn :
suy on, thc hin gii php
114
Ci c th thay i l g?
Ci c th o l g?
Bc 2: Chn cc bin
Ta s thay i ci g?
Ta s o ci g?
Ci s gi khng i l g?
Bc 3: t cu hi
Khi thay i "Ci ta mun thay i" th ci g s xy ra?
Bc 4: D on iu c th xy ra
Khi ta (lm tng, lm gim, lm ngn...) "Ci ta mun thay
i", ta ngh "Ci ta o" s (tng, gim, di ra, ngn li, bin i...),
bi v "Li gii thch cho d on"
Bc 5: K hoch v phng php
Lit k cc thit b cn thit kho st
Vit ra cc bc cn tin hnh kho st
Bc 6: Lp bng kt qu
Bc 7: V th
Bc 8: Kt lun
4.5. V d minh ha v tin trnh dy hc theo phng php
BTNB
Bi 1: CU TO BN TRONG CA HT U
1. Mc tiu bi hc
Sau bi hc, hc sinh hiu v m t c cu to bn trong ca
ht u
2. Thit b dy hc
- Mt s ht u ng c ngm nc;
115
Hot ng ca hc sinh
116
u nh c r.
- Trong ht u c nhiu ht
u nh
- Trong ht u c mt cy u
nh vi y thn, l, r.
Bc 3: xut cu hi v phng n th nghim
Gi s sau khi quan st nhanh hot
ng c nhn ca cc hc sinh trong
lp v hnh v biu tng ban u
"C g bn trong ht u?" Gio
vin chn c 9 hnh v khc nhau
nh hnh v nu bc 2. Mc d
cc hnh v khc nhau nhng tu
chung li gio vin c th gi
hc sinh thy c nhng im chung
trong quan nim ban u ca cc
em. C th l:
117
nhiu ht u nh ang mc r.
Lu : Cch nhm cc biu tng
trn y ch l mt phng n. C
th hc sinh ghp hnh v 4 vo
nhm cc hnh v 1, 5, 7, 9; hoc
nhm hnh v 3 vo nhm vi cc
hnh v 2, 6, 8 u chp nhn c.
Gio vin yu cu hc sinh xut
th nghim tm ti - nghin cu cho
cc cu hi xut pht t s khc
nhau ca cc biu tng ban u v
cu to bn trong ca ht u.
118
119
120
Hc sinh i chiu li vi cc
biu tng ban u v cu to
bn trong ca ht u khc
su thm kin thc.
V li cu to bn trong ca ht
u vo v th nghim.
Hot ng ca hc sinh
Hc sinh lin h c vi
nhng hot ng din ra trong
cuc sng hng ngy nh phi
qun o, bt a, thc la...
t thc c vn m
gio vin nu ra l vt tr nn
kh khi nc t cc vt b t
bay hi i. Mun kh nhanh th
phi lm cho nc bay hi
nhanh.
121
122
123
sinh bo co kt qu th nghim v
tho lun. C th yu cu mi nhm
ghi kt qu th nghim ca nhm
mnh vo t giy A0 treo ln v
so snh.
co kt qu th nghim ca
nhm mnh, tr li cc cu hi
ca nhm bn.
Bi 3: LC Y C SI MT V S NI
1. Mc tiu bi hc
Sau bi hc, hc sinh:
- Pht biu v vit c biu thc lc y c si mt trong cht
lng,
- Nu c iu kin mt vt chm, ni, l lng trong cht lng,
124
- Xc nh c ln ca lc y c si mt khi mt vt ni
trn mt thong ca cht lng.
2. Thit b dy hc
- B th nghim v lc y c si mt;
- Bng bn: 3 qu;
- Bnh thy tinh 500 ml;
- Xi lanh v kim tim.
3. Tin trnh dy hc c th
Hot ng ca gio vin
Hot ng ca hc sinh
Hc sinh nu c mt s v d
trong thc t nh:
- Hn (si, gch) chm trong
nc;
- Tu, thuyn, xung ni trn
mt nc;
- Ci l, ming bc ni trn mt
nc;
...
125
- Vt ngm nc th chm, vt
khng ngm nc thi ni;
- Vt c th chm, vt rng th
ni;
Vt c y hp th chm, vt c
y rng th ni.
...
- Cc vt ni c th nm cn bng
trn mt nc.
Gio vin yu cu hc sinh xut
cc phng n th nghim nhm tm
kim cu tr li cho cc cu hi m
hc sinh nu ra bng cch nu cc
cu hi:
126
127
hc sinh.
128
129
130