T EVRE MHENDSL LABORATUVARI TEMEL PARAMETRE ANALZLER

BYOKMYASAL OKSJEN HTYACI (BO)

ANLAM VE NEM:
Biyokimyasal Oksijen htiyac (BO) aerobik koullarda mikroorganizmalarn sudaki organik
maddeleri ayrtrmalar iin gerekli oksijen miktar olarak tanmlanmaktadr. Alc ortamlara
verildiklerinde, evsel ve endstriyel atksularn tketecekleri znm oksijen miktarnn
belirlenmesiyle, kirlenme potansiyelinin ve alc ortamn zmleme kapasitesinin tayininde
kullanlan bir parametredir. BO parametresi biyolojik olarak ayrabilen organik maddelerin
toplamn gsteren kollektif bir parametredir. BO parametresi; artma sistemlerinin tasarm
ve iletilmesi, alc ortama atksu dearj limitlerine uygunluunun kontrol edilmesi ve
biyolojik artma sistemlerinin performansnn llmesinde kullanlmaktadr.
LM ESASLARI:
Bir su rneinin biyokimyasal oksijen ihtiyac, sadece organik maddenin kstl olduu ve
atmosferden oksijen alamayaca koullarda, karanlkta ve 20C sabit scaklkta, 5 gn
sreyle bekletilen bir miktar rnek iindeki karbonlu organik maddelerin ykseltgenmesiyle
oluan, znm oksijen konsantrasyonundaki de edeerdir. Su rneindeki organik
maddelerin mikroorganizmalarca kararl hale getirilmesi srasnda uyulan koullarn deneyden
deneye tekrarlanabilecek biimde dzenlenmesi ve yakndan denetlenmesi gerekmektedir.
Bunun iin de standart BO deneyinde aadaki koullar salanmaldr:
1. Zehirli maddeler bulunmamaldr.
2. Uygun pH ve ozmotik koullar salanmaldr. Bunun iin ortama, sodyum, potasyum,
kalsiyum ve magnezyum tuzlar eklenmektedir. Gerektiinde ntralizasyon yaplmaldr.
3. Tamamlayc besleyici elementler bulunmaldr. Bunun iin ortama ayrca, azot, fosfor,
demir ve kkrt bileikleri eklenmektedir. Bylece biyodeney sresince mikroorganizmalarn
gelimesinde tek kstlaycnn organik karbon olmas salanr.
4. Karanlk ve 20C sabit scaklk koullar salanmaldr.
5. Deiik trlerden yeterli miktarda mikroorganizma bulunmaldr. Evsel atksularda veya
dezenfeksiyon yaplmam biyolojik artma k sularnda mikroorganizmalar yeterli miktar
ve eitlilikte bulunmaktadr. Ancak baz numuneler, rnein baz artlmam endstriyel
atksular, dezenfeksiyon yaplm, yksek scaklkta veya ekstrem pH deerlerine sahip
atksular gibi, yeterli miktar ve eitlilikte mikroorganizma iermeyebilmektedir. Bu
durumda, numunenin alnd atksu artma tesisinin biyolojik artma sistemi k atksuyu
veya bir miktar taze lam suyu kullanlabilmektedir. Bu ileme alama denir.
6. Seyreltme gereklidir. Seyreltme, rnekteki oksijen miktarnn organik maddelere yetmesi
salanacak ekilde yaplr. Deney sonunda rnekteki organik maddeler oksijenin tamamn
tketmemelidir. Sonutaki znm oksijen konsantrasyonu en az 1 mg/l olmaldr.
7. Deney sonularnn nitrifikasyondan etkilenmesi engellenmelidir. Uygun koullarda,
karbonlu organik maddelerin yan sra azotlu maddeler ve besin olarak eklenen amonyak
azotu biyolojik srelerle ykseltgenerek znm oksijen tketir. Bunun nlenmesi iin
inhibitr kullanlr.

T EVRE MHENDSL LABORATUVARI TEMEL PARAMETRE ANALZLER

GRM:
lm esaslarnda belirtilen koullarn herhangi birinin yerine gelmemesi giriime yol aar.
nemli miktarda nitrit ieren rnekllerde, nitritin ykseltgenmesi giriim yapabilir. Deneyde
kullanlan tm aralarn (seyreltme suyu kab, BO ieleri, mezrler, pipetler, vb.)
temizliine dikkat edilmelidir. Temizleme zeltisi, deterjan ya da organik madde kalntlar
giriim kaynaklardr.
RNEK ALMA VE KORUMA:
Analizi hemen yaplamayan rnekler 4C de soutularak en fazla 24 saat korunabilmektedir.
Analizler 2 saat ierisinde tamamlanabiliyorsa soutma gerekmemektedir.
ARALAR:
1. BO ieleri: 300 mllik kapakl zel ieler
2. nkbatr: 201C
AYRALAR:
a) Seyreltme Suyu: Distile su ya da deiyonize su kullanlabilir. Suda klor, kloraminler,
hidroksit alkalinitesi, organik madde, asit bulunmamal, bakr da 0.01 mg/lden az olmaldr.
b) Besleyici zeltiler: Aadaki ayralardan herhangi birinde biyolojik gelime belirtileri
grlrse ayra atlp yeniden hazrlanr.
1. Fosfat Tampon zeltisi: 8.5 g KH2PO4, 33.40 g Na2HPO47H2O, 21.75 g K2HPO4 ve
1.7 g NH4Cl yaklak 500 ml distile suda zlr ve 1 lye tamamlanr. Bu tamponun pH
7.2 olmaldr.
2. Magnezyum Slfat zeltisi: 22.5 g MgSO47H2O distile suda zlp 1 lye
tamamlanr.
3. Kalsiyum Klorr zeltisi: 27.5 g CaCl2 distile suda zlp 1 lye tamamlanr.
4. Demir Klorr zeltisi: 0.25 g FeCl36H2O distile suda zlp 1 lye tamamlanr.
c) Sodyum Hidroksit: 1N NaOH (Numunelerin ntralizasyonu iin kullanlmaktadr)
d) Slfirik Asit: 1N H2SO4 (Numunelerin ntralizasyonu iin kullanlmaktadr)
e) Nitrifikasyon nhibitr: 2-chloro-6-(trichloromethyl) pyridine (TCMP)
DENEYN YRTL:
1 llik mezr iine seyreltme oranna gre belirlenen hacimde rnek ve besleyici zeltilerden
1er ml konulmaktadr. zerine 10 mg/l olacak ekilde nitrifikasyon inhibitr eklenmektedir.
Mezre ayrca 0.6 mg/lden ok a dzeltmesi gerektirmeyecek miktarda a ilave
edilmektedir. Bu miktar genellikle 1-2 ml arasndadr. Daha sonra seyreltme suyu ile 1 lye
tamamlanmaktadr. Bir cam bagetle mezr iyice kartrlr. pH 6.5-8.5 snrlar dnda
kalan seyreltmeler 1 N NaOH ya da 1 N H2SO4 ile pH 7ye getirilir. A, pH ayar yapldktan
sonra eklenmelidir.
Mezrden eik konumda veya sifon vastasyla 3 BO iesi doldurulur. ielerdeki hava
kabarcklar kartlr ve ie kapa kapatlr. Kapan zeri, hava almasn engellemek iin

T EVRE MHENDSL LABORATUVARI TEMEL PARAMETRE ANALZLER

suyla dolu kalmaldr (su mhr). Doldurulan 3 ieden birinde 30 dakika iinde znm
oksijen tayini yaplr, dier ikisi 5 gn sonra tekrar znm oksijen tayini yaplmak zere
inkbatre konur. Her rnek iin beklenen BO deerine karlk gelen seyreltme dnda bu
orann altndaki ve stndeki seyrelmeler de yaplr. Bylece her rnek iin 3 seyreltme
yaplm olur. Bunlarn yan sra kullanlan a tarafndan harcanan znm oksijen
miktarn belirleyebilmek iin a dzeltmesi yaplmaldr. Alama yaplmayan durumlar iin
seyreltme suyu kontrol yaplarak bu dzeltme hesaba katlmaldr.
Deneyin yrtlne ait ayrntlar ve dikkat edilmesi gereken noktalar aada verilmitir.
A) Seyreltme Suyunun Hazrlanmas:
Yeterince damtk su ya da deiyonize su, doygunlua ulaana kadar havalandrlr.
Havalandrma, bir hava pompasna bal difzr kulanlarak ya da seyreltme suyunu ksmen
dolu bir kapta iddetle alkalayarak salanabilir. Kullanlaca srada seyreltme suyu scakl
203C olmaldr. Seyreltme suyunda zehirli maddelerin bulunmamas ok nemlidir.
Saklama ve havalandrma srasnda da organik madde bulamamas iin azami dikkat
gsterilmelidir.
B) Seyreltme Teknii:
rnein tahmini BOsine gre, seyreltme oranlar aadaki tablo yardmyla belirlenir.
Tahmini BO
(mg/l)
20 000-70 000
10 000-35 000
4 000-14 000
2 000-7 000
1 000-3 500
400-1 400
200-700
100-350
40-140
20-70
10-35
4-14
0-7

Seyreltme Oran
(%)
0.01
0.02
0.05
0.10
0.20
0.50
1.00
2.00
5.00
10.00
20.00
50.00
100.00

rnein tahmini BOnin 800 mg/l civarnda olmas bekleniyorsa, en uygun seyreltme oran
tablodan %0.5 olarak bulunur. 1 litrelik hacim iin bu rnekten (0.5/100)x1000=5 ml almak
gerekir. Yaplacak dier seyreltmeler iin, tabloya gre %0.5in altndaki ve stndeki
seyreltme oranlar olan %1 ve %0.2 seilmelidir. Bunlar iin de srasyla 10 ml ve 2 ml rnek
alnr. 5 gnlk inkbasyon sonucunda numuneler en az 2 mg/l oksijen tketmeli ve BO
iesinde minimum 1 mg/l oksijen kalmaldr.
C) Alama:
Alamada kullanlacak lam suyu, bir kollektrden alnmal ve zehirli olmamasna dikkat
edilmelidir. Lam suyu alndktan sonra 24 saat iinde kullanlmal ve kullanlncaya kadar
srekli havalandrlmaldr. Alamadan az nce, havalandrma durdurulup lam suyu
iindeki kat maddeler keltilir. Alama iin stteki duru faz kullanlr. Akarsulara

T EVRE MHENDSL LABORATUVARI TEMEL PARAMETRE ANALZLER

boaltlan endstriyel atklarn BO tayininde, a olarak lam suyu yerine, boaltm

noktasndan alnm rneklere altrlan (aklimasyon) mikroorganizmalarn kullanlmas daha
iyi sonu verebilir. Aklimasyon iin rnek srekli havalandrlr, dzenli olarak gnde birka
kez atkla beslenir.
Glikoz-gltamik asit kontrol deneyin btnnn olduu gibi ann ve alama tekniinin de
kontroln salar. Yzey sularnda alama yapmak gerekmeyebilir.
D) A Dzeltmesi:
A olarak kullanlan havalandrlm lam suyundan seyreltme suyu ile %2 ve %5lik iki
seri seyreltme hazrlanr. Bu seyreltmeler iinde BO tayini yaplr. 5 gnde %40-70
znm oksijen tketimi yapan bir tanesi a dzeltmesi hesabnda kullanlr.
Alanm seyreltme suyunun znm oksijen tketimi 0.6-1.0 mg/l arasnda
olmaldr.
E) Seyreltme Suyu Kontrol:
3 BO iesine sadece seyreltme suyu doldurulur. Bunlardan birinde hemen znm oksijen
tayini yaplr. Dier ikisi 5 gn inkbatrde 20Cde tutulur. Be gnlk znm oksijen
tketimi 0.2 mg/lyi (tercihen 0.1 mg/l) gememelidir. Gzlenen tketim, a kullanlmayan
seyreltmelerde, seyreltme suyu dzeltmesi hesabnda kullanlr.
F) Glikoz-Gltamik Asit Kontrol:
105Cde 1er saat kurutulmu glikoz ve glutamik asitten 150er mg alnarak, distile su ile 1
lye tamamlanr. Bu zeltiden %2lik seyreltme yaplr, alanr ve BO5 tayin edilir. Sonu
198 30.5 mg/l olmaldr.
HESAP:
(D1 - D2) - (B1 - B2)f
BO5 (mg/l) =
P
D1
D2
B1
B2
P
f

: Hazrlanan seyreltmede 1. gn llen znm oksijen, mg/l

: Hazrlanan seyreltmede 5. gn llen znm oksijen, mg/l
: A Kontrolnde 1. gn llen znm oksijen, mg/l
: A Kontrolnde 5. gn llen znm oksijen, mg/l
: rnein hacimsel fraksiyonu, %
: rnekteki a yzdesinin, a kontrolndeki a yzdesine oran
(D1deki % a / B1deki % a)

Nitrifikasyon inhibitr kullanlmsa sonular KBO5 olarak rapor edilmelidir.