Professional Documents
Culture Documents
Li ni u
C nhiu b bn thy chng ti cho xut bn b Dch Kinh i Ton, khong 1500 trang, hi chng ti ti sao
trn th trng c nhiu b Kinh Dch, cn ra thm, v nh vy n c nhng c im g?
Ti thy l mt cu hi hu l, nn ti s trnh by cng qu v ti sao ti vit b Dch Kinh i Ton ny.
Ti bt u son tho b Dch Kinh ny vo khong nm 1966. Ti nh b ra 15 nm hon tt n, nhng
may thay sau hn 7 nm mit mi nghin cu, th hon thnh c. Khi y, ti i mua, hoc i mn tt c
nhng sch Dch bng Hn Vn, Anh vn, Php vn v Vit vn hin c lc by gi. c qua nhng tc phm ca
c T Thanh, Phan Bi Chu, Nguyn Mnh Bo, Ng Tt T, Nguyn Duy Tinh, v.v... ti thy li vn tht l kh
hiu.
V Hn Vn, ti may mn c b Tun B Ng n Dch Kinh i Ton, xut bn ngy 18 thng 3 nm Khang
Hi 54 tc 1715, do cc v khoa bng xa cho ti. Quyn ny mi qu u c li bnh ca Trnh T, Chu Hi, Khang
Hi v ch t ch khng phi l t tng ca ring ai.
V Anh vn, ti c nhng b nh ca James Legge, Wilhelm / Baynes, R. G. H Siu, v.v... Ti thy nhng b
trn khng c g c sc.
V La Ng, ti c c b ca P. Regis, Yiking, antiquissimus Sinarum liber.
V Php vn, ti c De Harlez, Le Yiking, texte primitif rtabli, trad. et commentaires.
1
Philastre, P. L. F. Le Yiking ou Livre de Changements de la dynastie des Tscheou traduit pour la premire fois
du Chinois en Francais.
Ti cng c B Dch ca c Nguyn Hin L, xut bn gn y hi ngoi. Sch trnh by sng sa. Tic
rng c b i Thp Dc, v nh c ni, C hon thnh b sch ny trong vng c 2 nm, v ch son li b
Dch ca c Phan bi Chu m thi.
Tt c u khng c g lm ti phi say sa, bi phc. Gn y, c v s sch Dch bng Anh vn, nhng ton
thin v bi ton. Theo ti, Kinh Dch khng phi sch bi ton, v Phc Hi, Vn Vng, Chu Cng, Khng T,
Trnh T, Chu Hi khng h bi ton. Ti khng bi ton. Trong H T Thng ch bn qua v php bi Dch bng
c Thi, v trong Ng Hnh bn qua v lut Tng sinh, Tng khc, qu v no thch bi ton, a l nghin cu
thm, ch khng bit g v cch bi gieo tin theo D Hc, v Bc Dch chnh tng, hay cch bi Mai Hoa Dch s
ca Thiu Khang Tit. Nhiu ngi i vo Dch, cng l mun hc bi ton. H c bit u rng bi ton l mt
nng khiu do Tri ban. Mun bi hay, phi c gic quan th su, (qu v no thch nghin cu v bi ton, th xin
c phn Ng Hnh, ni quyn I, v ni quyn III H t Thng Chng 9).
Nay, bn Trung Quc cho in ra nhiu sch Dch, nh b Chu Dch i T in, dy 1546 trang, hay b Bch
Th Chu Dch, mt b Dch c khai qut ln t mt ngi m nh Hn, M Vng i, Trng Sa, thng
12, nm 1973. B ny vit trn la trng, v th gi l Bch Th, v c Trng Lp Vn nghin cu v dch
ra Bch thoi.
C ngi khuyn ti mua, nhng ti khng bao gi i vo con ng Sch un, Hnh qui, khng bao gi i
vo con ng qui d cu danh, nn ti khng mua.
Ti quen nhiu v khoa bng, v ng xin th gio cc C v Dch L. Nhng c no cng ni khng bit g
v Dch L, v khng hc Dch khi i thi, v cc C ngh vo t sch cc C thy ci g hay th c biu, ch
ng hi v Dch. C Ph Bng Nguyn H Hong (in Bn - Qung Nam), cho ti mt phn b Tun b Ng
n. C c Lng Trng Hi (Qu Sn - Qung Nam) cho ti b Kinh Dch ca Lai Tr c.
Nn, ti i vo Kinh Dch, qua o Nho, bng ng li ring t ca ti, nh ti s trnh by sau y.
Ti vo o Khng t nm 1956, qua sch v hin c, ch khng h nh cy vo ai. V ti hc ni Khng
Gio nhiu iu hay ho, mi l. c bit l bit c con ngi va c Thin Tm, va c Nhn Tm. Thin Tm
thi mun i cng chnh, quang minh, chnh i, thun ty, ch thin. Cn Nhn Tm thi y t t, nhn dc.
Thin Tm khn thay, li n c nn t ngi thy c. Thin Tm l Thin L, Nhn Tm l Nhn Dc,
nn xa mi ni Nhn dc thng, Thin L vong hay Nhn dc tn, tc Thin L hin, v.v... Thin Tm gip ta tr
thnh Thn thnh, Nhn tm gip ta tr thnh con ngi thc s. Thnh th ti mi dch c cu Kinh Th, m
xa nay cha ai dch cho ng ngha ca n. l:
Nhn tm duy nguy
o tm duy vi
Dch:
Lng ca Tri siu vi, huyn o,
Lng con ngi in o, ng nghing.
Tinh rng chuyn nht ngy m,
Ra cng, ra sc gi nguyn lng Tri.
2
Ti thy Khng Gio cho rng con ngi c 3 th o. Thin o dy con ngi lm thn minh, Nhn o
dy con ngi lm Hin nhn qun t, Vt o dy con ngi kim n sinh sng. S d c 3 th o, v con ngi
c 3 phn:
-Thn lm Thn. Sau ny, Thn cn c gi l o Tm, Thin Tm, hay ni theo Pht gia, l Chn Tm,
hay i Ng. Thn lin lc vi ngoi gii bng Tu gic (Intuition), bng Hu hay bng i tr.
-Hn lm ngi. Hn y tht tnh, lc dc, nn cn phi km hm, phi tu sa. Hn con ngi chnh l
Tiu Ng. N lin lc vi ngoi gii bng Tr (Intelligence) hay Tiu tr.
-Xc lm n, sinh sng. Xc lin lc vi ngoi gii bng ng quan (les cinq sens).
Hn v Xc trc sau s bin thin, tiu dit, v chng nm trong vng Sinh, Lo, Bnh, T. Ch c Thn l
bt bin, bt t, bt sinh, v Thn mnh v Thn Tri t l mt.
Ti thy c Khng, khuyn con l B Ng nn c Kinh Thi, nn ti cng mt c nho m ti quen
Nng, dch ton b Kinh Thi, xem trong n du iu g b mt. Sau khi dch xong Quc Phong, sang ti i
Nh, ti mi khm ph ra c mt chuyn m xa nay khng ai bit. l Chn o Ni Tm, hay o Thn
Linh m ta c th tm ra trong lng ta. Ngy nay, ngi ta gi l o Huyn ng (Mysticism), hay Phi
Thin, hay Thin Nhn tng d, Thin Nhn nht qun. Xa, Nghiu, Thun, Thnh Thang, Vn Vng, V
Vng v.v... i c vo o cao siu ny.
Chn o Ni Tm dy rng: Tri chng xa ngi, v Hin Thnh l nhng ngi sng phi kt vi Tri
ngay t khi cn trn gian ny. T khi bit c iu ny, ti mi tm xem trong hon v ny, c nhng ai bit
c ci o cao siu ny, v th ti tm c cc k th, b in ca mi o gio ln, nh trn Th Gii, v mi
tm ra c l Nht Qun, Th ng Qui ca cc o gio, nht l thy c rng Tam Gio, Nho, Thch, Lo
l ng nguyn. T , ti khng cn ng khung vo 1 o gio no c nh, v i vo khoa tn gio i
chiu, tm hiu v so snh mi o gio. Sau , ti li nhn thy rng Tri trong tm khm mnh, Chn, Thin,
M l trong mnh. Nn bin thin, tin ha, hay Hng Cu cng nm gn trong mnh. i tm ti ni xa vi, nghe
tuyn truyn, d d, nht nht u l m vng.
Ni th, c ngha l Kinh Dch tim n trong lng mnh, v Thi Cc l cht Dch, nm sn trong mnh,
v mi s bin thin, tin ha ca Kinh Dch cng u do ni ta. Xa nay thin h c g hay, c g tt, u do Thi
Cc trong ta xui nn. Trong ta c 2 phn: Thin bm (inn), v Th c (Acquis)
Cho nn, khi ti vit Kinh Dch, i t lng su con ngi l V Cc, Thi Cc, i dn ra H , Lc Th,
m Dng, T Tng, Ng Hnh, Tng, T, Ho, Qui, Vn Hu, Vn Tng, v cc hon cnh d hay m con
ngi c th gp. Th l i t Tnh lng ni tm ra ti n o ngoi cnh. Mun cho Kinh Dch tr nn cao siu,
trang trng ti dch Kinh Dch hon ton bng th, mong rng:
Li li ngc nh, chu phun,
Lu cho hu th mun vn di lu.
V
Li th ta rt y lng mun thu,
Cho ging trn,cho khoc o vn chng.
Ti mun:
R sng thi gian tm ngha l,
Khi lng Tri t ly tinh hoa...
Nh vy, hc Dch l bit cc lp lang bin ha, chuyn dch ca v tr v ca lng mnh; nhn s suy
ra c chiu hng tin, thoi, v s tr v c vi Bn Th duy nht, tim n ni y lng mnh.
Khi vit b Dch ny, ti khm ph ra c nhiu iu mi m:
1) Dch trnh by hc thuyt Thin a vn vt ng nht th, vi cc h lun ca n, nh Nht th tn vn
th, vn th qui nht th hay ng qui nhi th . Hin nay nhn loi cn tng rng mun loi c mun bn th
khc nhau. Tuy nhin, Khoa Hc gip ta thay i tm nhn, li ngh dn dn.
2) V ti nhn thy Thi Cc trong mi ngi chng ta. l Lng tm, l Thin Nhn trong ta. Lng tm
trong ta, thi mun i bt bin. Cn Nhn tm trong ta thi lun lun bin thin. Chng ta dn dn phi trt b
ci g Bin Thin i vo Bt Bin, tc l b Tiu Ng tr v i Ng.
3) Dch c Tin Thin & Hu Thin. Tin Thin l ci g Hon Thin, L tng. Hu Thin l ci g bt ton,
l thc ti, l nhng g ta trng thy, nhn thy trong cuc i chng ta. Phc Hi v ra 8 qu v 64 qu Tin Thin.
Vn vng v v vit ra 8, v 64 qu Hu Thin. H l Tin Thin, Lc th l Hu Thin. Dch c mc ch
khuyn ta i t Hu Thin tr v Tin Thin.
4) Phc Hi v 8 v 64 qu Tin Thin, cho thy rng Dch ch c m v Dng. M m phi i trc, Dng
phi i sau, mi trn o Tri. i c ht con ng y, l hon thnh c Thin Tnh ca mnh.
5) Nghin cu su xa hn, ti thy 64 qu Tin Thin chia lm 2 na r rt: Na phi l 32 qu m, t qu 1
m n qu 6 m: 1 m l Cu, 2 m l n, 3 m l B, 4 m l Quan, 5 m l Bc, 6 m l Khn.
Cn na tri, cng c 32 qu Dng, t qu 1 Dng, n qu 6 Dng : qu 1 Dng l Phc, 2 Dng l
Lm, 3 Dng l Thi, 4 Dng l i Trng, 5 Dng l Qui, 6 Dng l Kin.
Na m l na i u con ngi (50 nm u ca cuc i ), khi y con ngi phi dn thn vo cuc i,
phi ua tranh vi i, phi xy dng giang sn, t quc.
Na Dng l na i sau con ngi (50 nm sau ca con ngi), khi tc hoa dm, khi y con ngi phi
bit qung gnh lo, quay v lo tu tnh ni tm, mong sao c th tr thnh Thnh Hin, Tin, Pht.
Thiu Khang Tit cho rng: Con ngi phi i na chiu m trc, ct l i vo vt cht, khm ph v tm
hiu vt cht, v phi i na chiu Dng sau, tm hiu cn ct v tm hn mnh. C nh vy, cuc i mi
thc p .
C iu l l 32 qu m u nm v hng Ty, cn 32 qu Dng la nm v hng ng, y nh Dch
mun ni rng Vn minh vt cht phi nhng cho u M lnh o, cn Vn minh tinh thn phi nhng cho
Chu ch huy.
6).Vng Dch Tin Thin (8 v 64 qu) xp theo nh m trng, Dng tiu na bn phi (hnh con c en)
v Dng trng, m tiu na bn tri (hnh con c trng).
Cn Dch Hu Thin ca Vn vng th xp theo cch ln lo, o in. ni, trn i vn g cng c
xui, c ngc, cn nghin cu mi mt cho thu o, nh vy mi trnh c li lm, trnh c ri, gp c
may.
7) Ti sa mt li ca Dch. Dch xp T Tng nh sau: Thiu Dng, Thi m, Thiu m, Thi Dng.
Ti thy khng n. V con trai nh (Thiu Dng), ln ln khng thnh c con gi ln (Thi m), v con gi
nh (Thiu m ) khng th thnh con trai ln (Thi Dng) Nn ci m Dch gi l Thiu Dng, ti gi l Thiu
m, ci m Dch gi l Thiu m ti gi l Thiu Dng, v ta s c: Thiu m, Thi m, Thiu Dng, Thi
Dng; ng vi l m trng, Dng tiu v Dng trng, m tiu ca Tri t.
c bit 2 quyn sau ny, phn cui tt c cc qu, u c mc P DNG CHO THI I, n rt c li ch
cho chng ta hin nay, khi phi ng u vi bao ni kh khn trong cuc sng hin ti, m t xa ti nay t
sang u cha c v no lm ra, nn c gi lun cho l c Dch v hiu Dch qu kh. Ti ngh nh sau:
* Qu v no hiu Hn Vn, c t u qu.
* Qu v no c cc sch Dch, m khng hiu ngha ca n lm, th nn c phn Bnh ging, hoc
phn p dng vo Thi i trc.
* Cc em sinh vin, hoc cc v m trnh vn ha trung bnh, nn c phn p dng vo Thi i trc, v
phn ny nh ti son, dng nhng li vn rt thng dng, d hiu, cho chng ta vi la tui 18 tr ln, sc
hc c, vit, v ni c thng tho ting Vit l c th hiu c mt cch d dng.
Qu v ng ngi b Dch qu di, khng c th gi c, thc ra n c 64 qu = 64 on khc sau + 9 Chng
ca Tp I, v nhng on, nhng Chng ny khng lin lc g vi nhau, nn c sau, trc g cng c. Qu v
c n nh c bo, dn dn n s thm nhp. Hn na, vi phn p Dng vo Thi i, v nhng in tch trong
phn Bnh Ging, s lm qu v thch th, v lc li c phi chi n di hn..., l l do ti sao nh ti li say
m, tip tay vi ti, cho n ra i gia lc kh khn ny.
Nh ti sa sang li b Dch ca ti, cho n c chng chng hn, v lm phn p dng vo Thi i
cho mi qu, nn k tn chung lm Kinh Dch vi ti. Ti khng bao gi ng c v gi, nh ti i c
vi ti vo Thin o. l mt phn thng ln cho ti, khi gi yu, tn tt. Cn phn ch Hn, th nh ti
khuyn ti nn m nhim. Mi u ti khng chu, v thy qu sc ti. Nh ti phi khuyn khch mi, ti mi
chu. Nay th mi chuyn m p. Ti b Stroke t 7 nm nay, tay phi b bi khng c ng c, nhng nh
m c bng tay tri vn c.
Ti ngh b Dch ny rt c ch cho th h mai sau, v chc chn s c n trn thu xp cho u vo y.
Bc s Nhn t Nguyn vn Th
Nguyn ging s Trit Hc Trung Hoa (i hc Vn Khoa Saigon)
Nguyn gio s Trit Trung Hoa (i Hc Minh c Saigon)
v b Nguyn vn Th tc Huyn Linh, L th Yn
chuyt .
Westminster, th nm ngy 17 thng 10 nm 1996
Hc Dch theo li th hai c th gip ta tin tri, tin on phn no vn hi, kh th ca lch s nhn loi,
cng nh nhng ng c bin ha trong hon v..
Chng ta nn nh Dch l do Tri truyn! Phc Hi, Vn Vng, Chu Cng, Khng T u l nhng ngi
c Thng mc khi, u c nhng khi c siu vit. Cc Ngi dy cng suy t, kho st, ghi ch, sng
tc mi lu truyn cho chng ta c gia ti Dch hc qu bu y. i vo khoa Dch hc, ta phi c gng t cho
c vi c nhn, tm cho ra ci r cuc i, gc gc v tr, nhng nh lut chi phi mi s bin thin ca t
tri, cng nh vin ch, cng l ca qun sinh, v nhn loi. Chng ta s dng nhng ha bn Dch lm nhng
bn ch ng, dn li cho tm thn ta bng qua cc lp lang bin o bn ngoi ca v tr i vo cn nguyn
bt bin, tm im hng cu ca trn hon. T ta s i ngc li, tm cho ra dn dn cc cn c, then cht
cng nh nhng nhp iu, tit tu ca mi bin thin.[1]
S kho cu ny s i hi chng ta nhiu cng phu, bt buc ta phi tim tm suy cu m ngy, nhng
cng rt ro l th. S hc hi ca chng ta s khng phi l mt s cp nht my mc, m l c mt cng trnh
sng to hi hp. S tm ti hc hi ny cng c th gip chng ta gn c, khi trong ci lng ha hi cng
To Ha,[2] gp g li cc Thnh Hin mun ni, mun tha.
Thc vy, nhn vo cc bn Dch ta s lnh hi c s kin v cng quan trng ny l To Ha hay Thi
Cc n o ngay trong lng su Vn Hu. To Ha v Vn Hu hp li thnh mt i th, y nh mt cy v i c
mun cnh l, hoa qu xum xu.[3]
Thi Cc, To Ha l cn ct; Vn Hu l nhng hin tng bin thin chuyn dch bn ngoi.
Suy ra: nu ta bit vt qua nhng lp lang, bin o ca hon cnh, xc thn v tm hn, ta s tm v c
vi To Ha, vi Thi Cc n o ni y lng ta.
Th tc l: t ngn suy ra gc, t bin thin suy ra hng cu, t cc tng lp bin thin bn ngoi suy ra tm
im bt bin bn trong. Nh vy hc Dch l bit cc lp lang bin ha, chuyn dch ca v tr v ca lng
mnh; nhn , s suy ra c chiu hng tin thoi v tr v c cng bn th duy nht, tim n ni y lng
mnh. Xa nay c bit bao ngi nh hc Dch m tr v c vi cn nguyn ca mnh, vi Tri, vi Thi
Cc.
Ngy b Dng chn nhn i nh Hn, tc gi b Chu Dch Tham ng Kh, mt b sch cn bn cho o
Thn Tin, ta sch nh sau:
o Thn Tin luyn n, tu o thc ht sc gin d: chng qua l kt hp vi Thi Cc (To Ha)
mthi[4]
ng gii thch:
Tham l tham d cng Thi Cc.
ng l ha ng cng Thi Cc.
Kh l kh hp vi Thi Cc. [5]
Thi Uyn, nho gia thi Tng cho rng: Ngi qun t hc Dch tin ti thn minh[6]
Tc gi quyn Thi Cc quyn bng huyt cho rng: Dch l mt phng php, mt con ng ln
lao,trng i gip ta tr v vi Tri, vi Thng .[7]
Vn o T gn y cng ch trng rng hc Dch ct l tm cho ra cn ct tinh hoa ca mnh, tm cho ra
nh mnh sang c ca mnh, tm cho ra nh phn bn hon nguyn, ch khng phi v chuyn bi ton, sm v.[8]
Ngi xa ch nhng ngi hc Dch mt cch thin cn, b cn bn, i tm chi mt, ngn ngnh nh sau:
Ch Nhu m Dch mn phn phn
8
[11] La conscience pntre dans le plan du Centre mtaphysique. -- M. Snard - Le Zodiaque - page 33.
[12] Lorsque lidentit humaine dcouvre lorigine de sa conscience, elle cesse de concevoir par catgorie et
dualisme.
Lorsquelle prend conscience de lUnit sous-jacente de lunivers, elle souvre la lumire de lintuition qui
la fconde; elle nat ainsi la lumire de lIntelligence claire et saisit la direction que doit suivre sa volont.
Puis par la fidlit constante au rayon entrevu, persistant dans cette mme direction malgr les piges et les
obstacles de lesprit des tnbres, matrialisme, sensorialit, rationalisme, orgueil, elle sent crotre en elle la
lumire et avec elle la force. Peu peu elle voit, reconnat, concoit la divinit quelle cherchait dabord
obscurment tandis quelle la portait en elle, et peut alors la manifester dans le monde sensible. La servante de
Dieu est devenue la Mre du Verbe, le lien et linterprte entre lInconscient et le Supraconscient, entre la
Terre et le Ciel, entre l Esprit et son Ple rceptif, la substance, et la Vierge ouvre ainsi lhomme la Voie du
retour LEssence. -- Snard,Le Zodiaque, pages 196, et 197.
[13] To Ha vi diu, duy thm l gi nng thc chi. , . --Trng bin Tng Nguyn
hc n, quyn 3, trang 673.
[14] Tr tri ni nhp o chi phng, nhi tr tri phi d s. Yu tu mc nhn thc th phng kin oan ch. Bt
nhin, tc ch th ging thuyt vn t, chung nht huyn hoa nhi chn th on, nguyn bt tng thc.
, . . , , ,
.- Trng bin Tng Nguyn hc n III, trang 693.
[15] Tn c tnh, s d tn tm nhi cc h o th chi i, o vn hc s d tr tri, nhi tn h o th chi t. T
tnh quan chi, vn vt ch th nht dng. T o quan chi, tc vt cc th nht dng, c n tn th tm nhi vn
vt chi l v bt hon c, duy k cc th nht dng, c tu cng l tr tri, nhi vn s, vn vt chi l phng thy
qun thng. , , . ,
. , , , , ,
. -- Trng bin Tng Nguyn hc n quyn III -- trang 692.
[16] Le vrai cest luniversel, la totalit des fragments du monde, lintelligence de luniversel, la mditation de
linvisible, la saisie totale de la totalit. (Kostas Alexos - Hraclite et la philosophie p. 64)
...Le Logos est la Raison une, universelle, unificatrice (Vernunft)
Hraclite et la philosophie - page 58-59.
[17] Si tu tlves jusqu la matire universelle et que tu tabrites sous son ombre, tu y verras tout ce quil y a de
merveilleux. Il faut donc que tu fasses pour cela les plus grands efforts, car cest l le but auquel lme
humaine est destine et l est la plus grande jouissance et la plus grande flicit. -- M. Snard, Le Zodiaque page 323.
12
C hai bn trn cng vn ch l: Thi Cc sinh Lng Nghi, Lng Nghi sinh T Tng...
T hn mt th k nay quan nim nht th vn th ca ng phng lan trn vo lnh vc Trit hc,
Khoa hc u Chu.
Thuyt tin ha ca Lamarck, Darwin cn c trn nguyn l nht th, vn th, bin minh rng Vn Hu
tin ti ngy ny nh s bin ha t mt sinh c, sinh vtu tin.[9]
Weissmann ch trng vn s tim n trong ci trng nguyn thy. [10]
Georges Lematre ch trng v tr xut sinh t mt hn khi nguyn thy m ng mnh danh l nguyn
tnguyn thy. [11]
Werner Heisenberg, mt nh Vt L hc tr danh ch trng trong quyn La Nature dans la
Physiquecontemporaine i khi nh sau:
V tr vn vt tuy c 92 nguyn t khc nhau, nhng rt cc ch c ba l:
Dng in t (positron)
m in t (lectron)
Trung ha t (neutron)
Nhng Dng in t, m in t, Trung ha t chung qui vn ch l mt Nguyn kh. Cho nn v tr tht
ra ch c mt Nguyn kh, Nguyn cht nhng c th trong nhiu trng thi khc nhau. [12]
b/ Quan nim vn vt tun hon chung nhi phc thy ca Dch Kinh
Nu Dch ch ch trng c mt chiu bin ha t Thi Cc n Vn Hu, t nht n vn, t gin n phin
thi, th chng c g l cao p, v ch mi l chiu sa a, ph tn, t vong ca tri t, cha ni ln c chiu
ha hp, on t, siu thng, sinh tn ca vn vt, cha ni ln c n lc ca Vn Hu lun lun mun vn ln
tr v vi Thi Cc.
Nhng thc ra, Dch khng quan nim bin ha mt chiu, v cho rng khi v tr bin ha, phn tn
n cc , s xoay chiu, i hng, bc dn ln nhng nc thang tinh thn cui cng li phc hi Nguyn
bn.
Ni cch khc, v tr bin thin khng phi l theo mt ng thng v cng tn, nhng theo hai chiu m
Dng, vt cht, tinh thn vng lai, phn phc cui cng li tr v Nguyn bn. Quan nim trng i ny u
c cc tin hin c Nho ln Lo cng nhn.
Vn o t vit: Mi u t trong thun hnh m sinh, cui cng li tr li v n tng ti Trung im,
Trung Hong Thi Cc, tm ra c bn lai din mc ca mnh. [13]
13
Lu nht Minh vit: trong quyn Tu chn bin nnhu bin tu chng nh sau: Dch ni: Nguyn thy
phn chung, th l bit l t sinh. Mnh T ni: Bc tr gi suy cu cn do, cn Thnh nhn tm cho ra
cng ch cuc i. Cho nn o c ca Thnh Hin c u c ui, c gc c ngn. Bit c u, hay c cui,
kho c gc, cng c ngn, mi c th thng sut tng u tuyt v, qun trit, i gic, i ng... Gi s cn
c iu mt m, th t hnh ng s m mm, bit khng ng, th lm s ngc ng khng thng. Hc gi phi
cng k l, ri mi c th em ra m thi hnh p dng. Bit n k cng, lm ti hon m, l hai phng din
cn yu, khng th no khng c c. M l y chng qua l o ca tri t, ca To ha. o ca To ha c
th, c dng, c u c ui, l mi trng cho m Dng p i, vn hnh i thay, tiu trng, bin ha bn
trong, nhng m cht then quan h nht, tm im ca tt c mi bin thin, vn l Chn Nguyn nht kh, vn l
Thi Cc h v, v hnh, v tng... Hiu c iu ny, lp tc s ln ti bc Thnh Hin, khng hiu ni iu
ny, s phi trm lun mun kip. Cng l tc l hiu bit thu o cn bn ny vy... [14]
Trng Ti vit: Thi H khng th khng c kh. Kh khng th khng t thnh vn vt. Vn vt khng th
khng tn tr thnh Thi H... S tun hon, xut nhp bt buc phi nh vy. [15]
Nguyn n Trng, tc gi tp To ha thng cho rng: Thi Cc l mt vy. Vn vt bt u t mt, v kt
thc mt. Trang T gi th l xut c, nhp c... [16]
Nhn vo honh ca Dch ta thy nim Thi Cc xut sinh vn vt c pht biu bng phng thc:
Thi Cc sinh Lng Nghi; Lng Nghi sinh T Tng; T Tng sinh Bt Qui; Bt Qui sinh Lc Thp T
Qui... Mun suy ra chiu phn hon ca vn vt ta ch cn c ngc t 64 qu tr v dn cho ti Thi Cc.
Nguyn n Trng vit: Dch ni nguyn thy phn chung. Th tc l ni rng t nhng Qui th v cng
phc tp quay tr v 64 qu, t 64 tr v 8; 8 tr v 4; 4 tr v 2, 2 tr v 1; th tc l thun Kin vy, th tc l
Chn Nh bn th vy. [17]
Nguyn n Trng cho rng vn vt tr v thun Kin tng cng cha c ng v nh vy vn cn nm
trong vng hnh Tng, Ho, Qui. Phi tr v Kin S, tc l phi tr v Thi Cc v hnh tng mi ng.
Minh o Thin vit:
Xem Kin t tha cha thnh hnh,
Mt nt thnh ri, vn vt sinh [18]
Nh vy, cuc bin Dch tun hon trong v tr thc l gin d. Ta c th theo di s din bin y t u n
ui c. Tt c ch l mt ngun sinh lc din bin dn d t Trung tm ra ti cc tng lp bn ngoi, ri li
chuyn ha xoay mnh bng qua cc tng lp bin thin t ngoi vo trong, cho ti trung tm nguyn thy, to
thnh mt vng sinh ha c gii hn, c tit tu, mch lc, c nguyn y, thy chung. Vng i tun hon ca v
tr chng qua cng nh tnh non nc, m Tn ngm vnh bng nhng li th p nh sau:
D cho sng cn mn,
Cn non, cn nc, hy cn th xa,
Non cao bit hay cha?
Nc i ra b, li ma v ngun.
Nc non hi ng cn lun,
Bo cho non ch c bun lm chi.
Nuc kia d hy cn i,
Ngn du xanh tt, non th c vui.
Nghn nm giao c kt i,
14
Tu chn bt t phng c li rng: Trc xung sau ln nh mt vng. mun ni vng tun hon ca
tri t phi l m trc, Dng sau, ngha l mi u tinh thn phi nhp th, phi lng vo vt cht mi gip
cho tinh thn siu thng d dng c. [19]
Chim tinh hc u Chu m t quan nim trn bng nhng li l sau: Nguynng lc t phi ngu bin
t th tim phc n th hiu hin; t nht n vn, t v tng n hu hnh; t tinh thn n vt cht, t th
gii v sc tng n th gii hnh tng, t khinh thanh n trng trc. Trn on ng thoi ha ny, thn kh
cng ngy cng n o sau nhiu bc mn hin tng dy c cho n vt cht. [20] Khi n im thp nht ca
chu k, thn kh hay o li ln ngc li, bng qua nhiu lp lang hnh th cng ngy cng khinh thanh, tin dn
v cc gii v hnh, v tng, tr v trng thi duy nht bn nguyn. l ngha v tr ca vng Hong
o.[21]
c/ Hai p dng quan trng ca Dch l ni trn.
1.) Vn vt khc nhau v hnh tng, ging nhau v bn th. Nh ta thy v tr l do mt Nguyn th
pht sinh. cng mt ngun gc pht sinh t phi ging nhau v bn th. bin ha nhanh chm khc nhau, t
phi khc nhau v hnh thc, v a v, v cng vic, v ging ging, v thi gian, khng gian, v trng thi tm
thn.
Nho gia ni: Nht Th vn th
o gia ni: Nht Bn vn th [22]
Dng Hng ni: ng Bn ly mt[23]
Theo quan nim ny th con ngi v v tr u hp li thnh mt i th, u cng chung mt bn th, mt
Thi Cc, v v vy c nh hng mt thit vi nhau. Mt tri, mt trng, tinh t bin ng, cng lm cho i
sng con ngi bin ng, i thay. [24]
2) Lch s con ngi cng din bin theo hai chiu thun nghch cui cng li phc hi Nguyn th.
p dng Dch l tun hon vo lch s con ngi, ta thy rng, nu con ngi t Nguyn th pht sinh t s
phi bin thin tin ha qua nhiu giai on lch s thng trm, vng lai, phn phc cui cng c th phc hi
Nguyn bn.
15
S bin Dch trong tri t v ca nhn qun nh vy s c mt ngha v cng cao p, l bin ha pht
trin; pht trin ci thin, ci thin t ti Hon Thin, tr v Nguyn Thy Hon Thin.
Dch vit: Cn o bin ha cc chnh Tnh Mnh bo hp Thi ha. o Tri bin ha thc hin Thin
Tnh, Thin Mnh, rt ro l hp nht vi Thi Ha [25]
Tnh mnh Php quyt Minh ch cho rng: Vn Hu ri ra cng i n s hip ha, ng qui nht th.[26]
Lo T cng vit:
Mun loi sinh ha a oan,
Ri ra s phi lai hon Bn nguyn[27]
Hunh nh Kinh gii cho rng:
Nht bn phn tn ra thnh mun ngn th tp, th tp ri ra cng quay v mt gc. Nh vy c hnh ln thn
u c ph nguyn v con ngi s hp nht vi o th, Chn th. Du bin ha my ri cng tr v Trung
im, v Thi Nht, v Thn.[28]
Hegel cho rng v tr ch l s pht trin ca thc.
thc th hng cu, nhng nhn loi mun tin ti thc hng cu phi pht trin, phi bin thin, tc l
phi c mt lch trnh, lch s.[29]
Nh vy Dch khng quan nim v tr mt cch c nhn, c tnh, vn vt m qun i th, ton th,[30] cng
nh khng quan nim v tr mt cch ton th, i th m qun c nhn, c tnh.[31]
Tri li Dch bao qut c hai phng din ton th v chi tit, tnh v ng. Ton th l Thi Cc, chi tit l
VnVt, l Ho Qui:Tnh l nhng nc thang gi tr tinh thn v vt cht, ng l s tin trin bin ha qua cc
nc thang gi tr.
Ton th v chi tit, v tr, x hi c nhn h tng nh hng t ti Thi ha. [32]
B. DCH KINH VI KHOA LUN L HC
1. Dch Kinh vi khoa lun l hc hnh thc u Chu
Dch Kinh ch trng Vn Tng bin thin, v thng, v nh, li ch trng mi s u tng i, m
bin Dng, Dng bin m, cho nn d nhin Dch Kinh tri ngc vi khoa Lun L hc hnh thc u Chu.
Lun L hc hnh thc (Logique formelle) v ch Tnh nn ly nguyn l ng nht, nguyn l trit tam
(Principe didentit et Principe du tiers-exclus) lm cn bn.
Theo nhng nguyn l trn th A=A, B=B
A khng th va l A, va l B.
l mt li l lun khng m xa n thc ti, n thi gian, n sc bin ha ca vn vt.
Dch Kinh tri li ch trng: vi thi gian A bin thnh B, B bin thnh A, phn phc, tun hon v cng
tn. Nhn vo bn Phn cung qui tng th t u sch Chu Dch bn ngha, ta thy qu no bin ha
n na chng cng bin thnh qu i lp, mi ti chung cuc mi phc hi c nguyn bn. V d ta ly qu
Kin (Cn), ta thy n bin ha qua 8 giai on nh sau:
I
1/ Kin 2/ Cu 3/ n
II
4/ B 5/ Quan 6/ Bc
16
III
7/ Tn
IV
8/ i hu
on IV ta li thy Ni
vy Kin phc hi
qui II
nguyn th.
Lun l hc hnh thc u Chu phn chia Vn Hu thnh nhng thc th i lp nhau, v ch trng
chng i thi khng th ha hip c.
Ngc li Dch Kinh ch trng mi s i lp u l tng i, nht thi, u c th ha gii, trong ci
xung khc, vn c nhng yu t hip ha.
Dch Kinh ch trng mi s trong v tr u sng ng, uyn chuyn, bin thin, lin tc. Nhng s cng
ci, l, bt ng, gin on l do tr no con ngi to ra. Mun ph din s bin thin uyn chuyn y, Dch
ch trng Qu bin ha, Ho bin ha, Dng bin ha, m bin ha, khng c g l c nh trn vng Dch c.
Ngay n th t ca 64 qu trong b Kinh Dch cng c xp theo nh lut Bin thin in o.
17
V phng din o gio Dch khng ch trng nhng hnh thc phng th bn ngoi, nhng dy con
ngi:
1. Phi bt chc Tri m hnh s [37]
2. Phi ty ra tm hn cho trong sch, v phi tin su v pha tm linh. [38]
3. Phi tm cho ra nguyn l bt Dch ca cuc i, thc hin c Thin Mnh, hp nht vi Thi ha, vi
Tri, vi o. [39]
4. Tm li, Dch dy ta phi bit chuyn ha ni tm tr nn Siu nhn, Thn nhn. [40]
o ca Dch i hi s minh trit, v c hiu bit u l Nguyn bn, th mi c th tr v Nguyn bn c.
Ngi xa gi th l minh thin, phc s[41]
Dch vch cho bit Thi Cc l cn bn ca vn vt, cng nh ca con ngi v cho bit s chia ly, phn
tn, a oan, phin tp ch lm cho ta xa ri o th; nh vy tc l mc nhin ch v cho con ngi bit bn
phn mnh l phi tm v cn bn, hp nht vi cn bn, bng cch tng hp mi qua phn, xa b mi phin tp,
sng n s, thanh thn. Nng theo Dch, Ng Chn Trc Ch c th:
T tng hi thi Huyn th tu,
Ng hnh ton x T kim minh,
Thot thai, nhp khu thn thng thnh,
V hn long thn tn tht kinh[42]
Cn bn ca vn vt, cng nh ca con ngi chng c u xa: cn bn y ngay gia lng bin thin,
cng nh gia lng con ngi.[43] Cho nn, nu con ngi mun kh hp vi Thin chn, vi Thi Cc, ch cn
hi quang phn chiu, i su vo chiu hng tm linh, nh thn, pht hu [44]
Tt c nhng nguyn tc y c cc o gia, n gia p dng vo cng cuc tu thn. i vi Thnh
Hin Trung Hoa th:
1. Tm ra o, ra L, ra Nht mi l vn trng i[45]
2. Cc hnh thc, cc hot ng, cc thnh tch bn ngoi ch l ty thuc.[46]
3. Thc hin c o l mi l quan h, mi l mc phiu ca cuc i. Th l c o, c Nht[47]
Tnh mnh Php Quyt minh ch cho rng: Tam gio cng u qui v Nht.[48]
Cc o gia lun lun ao c:
- Tr v c vi Nguyn bn, t c ti o th[49]
- Kt hp vi o vi Tri[50]
Phng hu Lan vit:
Chn nhn quay v ngun gc sinh ra mnh tc l Thi Nht; nh th l tr nn ng th vi tri t, vn vt.
[51] o gia cho rng: m dng c hp nht mi thnh c Dch, c Thi Cc.
m + Dng = Dch
m + Dng = Thi Cc[52]
Cng mt l tm hn hay thn kh c hp nht th o th hay Thi Cc mi sinh. l nguyn tc cn bn
ca khoa luyn n, cu trng sinh bt lo ca Trung hoa.
- Thn + tm = o (Thi Cc)
- Thn + kh = o (Thi Cc)
- Khm + Ly = n
- Duyn + Cng = n[53]
20
Tm dch:
o trong thin h h pha phi,
ng no khc nhau, ch chng hai,
Thnh Hin sau trc lng khng khc.
Lo lng trm dng, mi mt thi.
Ph Hu Qun vit:
Thin cn thm x, tnh cn tuyn,
Vn php ng qui, nhim t nhin,
Tnh bn ng nguyn, tm cc c,
Nhu tng h ch d Huyn, Thin [66]
Tm dch:
Thin cn, bn tnh gi chu tuyn,
Vn Hu quay v gc t nhin.
Tnh vn mt ngun, tm vn c,
Nhu gia no khc vi Huyn, Thin. [67]
tng kt li, ta thy rng Dch l mt cun sch qu bu:
1. Dch dy ta nguyn y, thy chung ca v tr v ca con ngi, cho ta thy ngun gc v nh mnh cao
sang ca mnh[68]
2. Dch gip ta i su vo lng vt cht, v tr v lng ngi tm ra cn bn, tinh hoa, cng nh nhng c
cu, nhng nh lut chi phi mi s bin thin tin ha[69]
3. Dch cho ta thy 2 chiu hai mt ca v tr, thy nh ng tnh, bin hng, v nghin cu nhng nh lut,
nhng then cht chi phi cuc bin thin ca v tr.
4. Dch cho ta thy vng tun hon ca v tr, v nh vy cho ta hi vng ln lao l trc sau cng c th tr
v phi hp vi Thng .
5. Dch mun gip ta c mt i sng l tng, ty thi, ty th, thch nghi vi hon cnh, bit nhng nguyn
tc tu thn, c th tinh ngha nhp thn tm ra cn bn, ngun gc ca mnh, sng mt i sng siu nhin,
phi hp vi Tri, vi o.
6. Nh vy l Dch mun cho ta pht trin, bin ha v mi mt, ton thn ta nh cy n mun iu, pht
sinh ra nhng m thanh tuyt diu, c nhanh chm, bng trm theo ng nhp iu, tit tu ca t tri. Ni
cch khc Dch mun ta c i sng hon ton v mi mt, minh trit, khinh phiu v hnh phc.
CH THCH
[1] Phng Hu Lan, Trung quc trit hc s, trang 901.
[2]Vn o t, Ging o tinh hoa lc, quyn 3, trang 39.
[3] Hnh ni o chi bin ha. o gia v chi Hu Thin. Hu Thin gi, hnh sc k tr, tch tng k chiu.
. . , . Ib. trang 39.
[4]Tin Thin biu l, Hu Thin biu s. .
Cf. Nguyn n Trng, To ha thng, trang 59.
[5] D hin ti trit hc trung chi thut ng ngn chi, tc s v hnh nhi thng gi siu thi khng nhi tim tn
(subsist) gi d. S v hnh nhi h gi, ti thi khng nhi tn ti (Exist) gi d. Siu thi khng gi, v hnh
22
Hu vn:
D o vi nht . Ib 1a
[50] D nhn hp Thin. Thin tm k hp, o lc dic ton. . , . Ib 1a
[51] Chn nhn phn k s sinh, v thy phn Thi Nht tc nng d thin a vn vt vi nht th gi d.
, . Phng hu Lan Trung Quc Trit hc s, trang
481.
[52] m dng hp bo nhi thnh Thi Cc. . i ng Chn Kinh - Quyn thng - trang
4.
[53] Pht minh v sinh chi tin bn lai din mc, trc c luyn k, hm dng cn nguyn, phi hp Khm Ly, nhi
thnh i dc. , , , . Thi Thng Hunh
nh ngoi cnh ngc kinh, thng quyn, trang 21 (Ch)
[54] Nht ch bt cu thng H V.
Nht gi, V chi xng d.
+ Mnh H
+ Kinh Phng em cc qu phi hp vi Thp Can gi l Np Gip.
+ Tun Sng ly nh thng ging gii Dch.
+ Lai Tri c ly l thc tng tc l m Dng in o, vng lai gii Dch.
+ Tiu Tun ly l bng thng tc l m bin Dng, Dng bin m gii Dch. [9]
Ngoi ra cn c nhiu danh nhn, danh s dng Dch on nh v lai, trong s c: Trng Lng
(Hn), Nghim Qun Bnh (Hn), Ch Ct Lng (Tam Quc), L Thun Phong (ng), Vin Chnh Cng
(ng), Thiu Khang Tit (Tng), Lu C (Lu b n) (Minh) [10]
Dch c ba loi:
1. Lin Sn ly qu Cn lm cn bn.
2. Qui Tng ly qu Khn lm cn bn.
3. Chu Dch ly qu Cn lm cn bn.
27
[11]
Hin nay Lin Sn, Qui Tng tht lc [12], ch cn li Chu Dch.
Trnh Huyn cho rng: i nh H c Lin Sn, i nh n c Qui Tng, i nh Chu c Chu Dch.
Trnh Huyn gii thch ba nhan y nh sau:
- Gi l Lin Sn tng trng cho my t u cc ngn ni bc ln, min man khng ngng.
- Gi l Qui Tng v Vn Vt u tng n bn trong.
- Gi l Chu Dch v bin dch ph qut khng u khng c. [13]
Hi tc gi, ta thy rng du Dch Kinh c thay tn, i qu, nhng ngha v mc ch trc sau vn l
mt.
Dch ct bn v Vn Vt, Vn Tng lin tc bin thin, pht trin nh my n n lin tc bc ln t nhng
dy ni xa xm. Dch bn v s bin thin, m bin thin th thng xuyn din bin khp ni trong v tr. Nhng
sch Chnh ngha khng ng quan im vi Trnh Huyn v cho rng:
Sch Dch thi Thn Nng gi l Lin Sn.
Sch Dch thi Hong gi l Qui Tng.
Sch Dch thi Chu gi l Chu Dch. Nh vy Chu Dch l sch Dch i Chu, cng nh Chu L, Chu Th,
v.v..[14]
Hc Dch phi tn cng phu. C tn cng phu, mi tm ra c ci hay, ci p ca Dch. Di y ta s ln
lt kho st v ch Dch di nhiu tit mc:
1. Ch Dch theo T nguyn
2. Dch l bin Dch
3. Dch l bt Dch
4. Dch l gin d
5. Dch l nghch s
6. Dch l Tng
trng, tng trng cho s bin thin, tm b, khuy khuyt. Nh vy, ch Dch gm trong thn c 2 ngun sinh lc
tng i, l tn ti ca m Dng, l bin hng ca v tr, s Hng Cu ca Bn Th do vng Dng i din,
v cc trng thi doanh h, tiu trng ca Vn Hu, do vng Nguyt tng trng.
Nh vy, Dch bao qut c bin hng, bao qut c hin tng ln bn th. Dch l Ton Nht.
Ch Dch m tch i s thnh ra Nht, Nguyt hai vng, m Dng chia r, nht d cch trng.
+
S qua phn ny s l u dy mi r, sinh ra mi hin tng trong tri t. Dng l Cn, m l Khn, nn
Dch cho rng: Cn Khn l ca ca Dch. [16]
Mi hay: Mt Dch qua phn, ha t tri,
t tri cm ng, s sinh si,
Sinh si, to tc, thnh mun vt,
Mun vt chung qui mt Dch thi.
Khi m Nguyn Th chia ly, phn tn, th mm u tranh, chng i t nhin s sinh ra. u tranh, chng
i y xt v mt phng din l mt ng c ht sc hu hiu sinh bin ha, v th Dch ni: Cng nhu
tng thi nhi sinh bin ha. [17]
Nhng nu ch thy s u tranh, chng i gia mDng, th mi thy c chiu bin ha a n chia
ly, cht chc, v, mi thy c c mt chiu hng ca v tr.
Ngoi chiu hng trn, V tr cng nh Dch cn c mt chiu hng th hai: l chiu m Dng tng
sinh, tng tha. m Dng vn c th tip tay nhau, c th tha hip, on t, lm nn i nghip. y l
chiu hng xy dng, ly tnh thng xa b hn th, c hn gn li nhng g v, on t li nhng g
chia ly, tn lc. Thnh Hin cho rng chiu hng ny mi l chnh yu. Cc o gia l lun mt cch rt su sc
nh sau:
Nu Bn Th v qua phn nn thnh m Dng, thnh Vn Hu, th ta cng c th phi hp Vn
Hu li thnh m Dng; phi hp m Dng li thnh Bn Th. M m Dng chng qua l Thn Kh,
Tm Thn trong ta.
Tu luyn cho Tm kt hp vi Thn, khin cho Thn Kh hp nht, khng cho ngoi vt khin dn, lm
tn lc ra bn ngoi; tu luyn Tm Thn tr thnh Siu Nhn, thnh Tin Thnh, l mc ch ca cng trnh
m o gia gi l luyn n.
i ng Chn kinh vit:
Nht Nguyt hp bo nhi thnh Thi Cc. [18]
Theo o gia, ch n chnh l ch Dch bin th, v c u Nht, m chn l Nguyt. [19]
Th mi hay:
Mt Dch qua phn to t tri.
m Dng cch tr, mi chia phi
Tm thn v th on vin li,
Thi Cc ri ra s rng ngi.
Mt ch Dch phn ra, th thy cch thc tri t Vn Vt pht sinh, thy cn bn ca Vn Hu; hp li th
thy cng ch mun loi, thy phng thc tu luyn tin ti Thn minh. Nh vy, chng phi l k diu sao?
Hc Dch qun thng thng h, vn bin phng nguyn, h chng phi l mt cng vic thch th lm
sao?[20]
29
CH THCH
[1] Khng t vn nhi hc Dch, c chi vi bin tam tuyt chi nhi vi chi truyn. ,
.
[2] Gia ng s nin, tt d hc Dch kh d v i qu h. , , . Lun Ng Thut
nhi tht, cu 16 - Bn dch on Trung Cn.
[3] Cf. Wilhelm Baynes, The I Ching Book II, p. 274 - 280.
[4] Thon truyn khc Thon t ca Vn Vng - Thon t bao gi cng ngay u qu. Thon truyn bao gi
cng c ch Thon vit.
[5] Tng cn chia lm i Tng (ct ngha hnh nh ton qu), Tiu Tng ct ngha hnh nh tng Ho. Nh
vy Qu no, Ho no cng c Tng truyn v bt u bng ch Tng vit.
[6] Vn ngn ch c trong 2 qu Kin v Khn v bt u bng ch Vn ngn vit.
[7] Cf. Nguyn n Trng - To ha thng - trang 56
T V Lng, Trung Quc trit hc s. nht chng h - trang 25.
[8] Cf. Nguyn n Trng, To ha thng - trang 56.
[9] Cf. Nguyn n Trng, To ha thng - trang 56
- L Chng Cng, Dch hc tho lun tp, trang 1,2,3.
- V nh thc tng xin c Dch Kinh lai ch gii - quyn I, cc trang 38 - 44.
[10] Cc li sm ng ca Gia Ct, L thun Phong, Vin Chnh Cng, Thiu khang Tit, Lu C hin cn ghi
trong tp Trung Quc nh thin nin chi d ngn.
[11] Hnh v phng theo Dch hc tho lun tp - trang 69.
[12] Th vin bn Nam Dng, ni c nhng B Lin Sn, Qui Tng trong Th Vin.
[13] Ng Khang Chu Dch i cng - trang 11.
[14] T V Lng Trung Quc Trit hc s - trang 31.
[15] B in Trnh th vit: Dch tng Nht tng Nguyt thin h chi l nht C, nht Ngu nhi tn h. :
, . Dch Kinh i Ton - Chu Dch thng kinh - trang 77.
[16] T vit: Cn Khn k Dch chi mn da. . H T h, VI
[17]Cng nhu tng thi nhi sinh bin ha. . H T thng II.
[18] Nht Nguyt hp bo nhi thnh Thi Cc. . i ng Chn Kinh quyn h trang 23.
[19] n t Nht u Nguyt cc, trung gian nht hoch h Nht Nguyt hp nht chi v d. K ni nht im vi
tinh kh hn hp, d tng nht lp kim n d. , .
, .
Tu chn bt t phng - trang 26.
[20] Thy Tm tp hc k ngn. (Dip Thy Tm Tin sinh thch.)
Trng bin Tng Nguyn hc n quyn 3, trang 593
Sch Dch c mc phiu kho st mi hin tng bin thin ca hon v v suy ra cc
nh lut chi phi cc bin thin y, v th mt trong nhng ngha ca Dch l bin thin.
Vn Vt bin thin, lch s bin thin, tm t con ngi bin thin. S kin y khng
mt ai c th chi ci c. Khng t ng trn ging sng ni:
Chy tri nh th sut m ngy [1]
ngi mun ni Vn Vt nh ging sng tri chy m ngy, khng bao gi ngng ngh.
Sch Thy H Thin vit:
Nhn tin vn s kh nh thy
Thin a h d nht ph u [2]
Tm dch:
Vn s nhn tin tri ta nc,
t tri bo bt khc chi nhau
Pht gio ni: Vn php v thng. Vn php, v ch l nhng hin tng ca v tr, nn c sinh, c dit,
c tng, c gim, c thy, c chung. [3]
Hraclite, trit gia Hi Lp ch trng thuyt Vn Vt bin thin vit: Khng ai vo c cng mt ging
sng hai ln... S i t tn, vng lai![4]
Cc tao nhn mc khch cng thng hay ly cuc tang thng bin i lm ti ngm vnh.
n Nh Hu than th:
L c nung nu s i,
Bc tranh vn cu v ngi tang thng.
Nguyn Cng Tr vnh nhn sinh:
i nhn sinh l th y,
Nh bng n, nh my ni, nh gi thi, nh chim bao,
Ba mi nm hng th bit chng no,
Va tnh gic ni k cha chn,
Vt thi mc cng vn bin huyn,
Th v l thy doanh h.
Ci hnh hi chc thit cha?
M lo o khc su ra mi.
Tri t hi c hnh, c hoi,
chi chi m chc chn chi chi?...[5]
Nhn sang pha u chu, ta thy cc vn gia, trit gia c kim phn chia thnh 2 phi:
1. Phi ch trng Vn Vt bin thin c:
Platon
Homre
Hsiode
Hraclite
Hobbes
Leibniz
Hegel
Bergson
Parmnide
Dmocrite
Descartes
Spinoza
Bradley
Spir
32
Hegel ch trng: Dng tn, m ti, tinh thn trng hn vt cht, tinh thn sinh ra vt cht, v s bin thin
l do mu thun ni ti pht sinh; mc ch l tinh thn ngy mt pht trin, ngy mt i ti ch thnh ton.
i vi Hegel, lch s l s pht trin ca tinh thn ph qut trong thi gian.[19]
Engels v Marx cng ch trng Vn Vt bin
thin, nhng c nhng quan im ngc vi Hegel. Hc thuyt bin dch ca Engels v Marx c gi l
Duy vt bin chng php v Duy vt s quan.
Duy vt bin chng php c th tm tt nh sau:
1. Vt cht t hu v hng cu [20]
2. Vn Vt bin thin.
3. Bin chng php l khoa hc kho st v cc nh lut chi phi s bin ng c ca ngoi gii, c ca t
tng con ngi. [21]
Ch bin chng bao hm 3 ngha:
a) S bin ng ni ti ca thc th.
b) Phng php kho st thc th trn bnh din bin thin.
c) Hnh ng cch mng thc y s bin ng trong x hi loi ngi bng cch knh thch nhng mu
thun ni ti. [22]
4. i vi bin chng php, khng c g l rt ro, l tuyt i, l thn thnh... tt c ch l mt qu trnh lin
tc ca bin thin tm b. [23]
5. S bin thin din bin nh 4 yu t:
a) ng lc ni ti
b) Cc s bin thin u nh hng ln nhau.
c) Bin thin nh mu thun ni ti
d) S nhy vt bt thn, lng c th ha thnh phm, vt ny c th sinh vt kia, khinh kh, dng kh c th
sinh ra nc; nc c th bin thnh , hay ha thnh hi; vt cht nh c th sinh ra tinh thn. [24]
6. p dng duy vt bin chng php vo quc gia x hi, ngi Mc Xt cho rng:
a) Lch s din tin khng phi v ngu nhin, cng khng phi v mt quyn nng xu tt no bn ngoi,
m v nhng nh lut bn trong. [25]
b) X hi din bin qua nhiu hnh thc (x hi c s, phong kin, tiu t sn, t bn...) [26]
c) Nhng iu kin vt cht kinh t, nhng phng tin sn xut, v giai cp u tranh l nhng yu t, nhng
ng c thc y s bin thin y. [27]
d) Cho nn h ch trng c th thc y s bin thin tin ha bng cch gy mu thun, bng cch lm
Cch mng. [28]
e) Mc ch ti hu l gii phng con ngi, khi mi s t tng l thuc, con ngi thng tr c thin
nhin. [29]
l i cng Duy vt s quan, tc l Duy Vt Bin Chng Php p dng vo lch s loi ngi.
Trn y ta tot lc hc thuyt ca Hegel v hc thuyt Marx Engels. So vi Kinh Dch ta thy c nhiu
im tng ng, tng d.
1. Tng ng v Dch cng nh Hegel, cng nh Marx, Engels ch trng Vn Tng bin thin; bin thin
v mu thun ni ti.
33
2. Tng d v Dch ch trng Thi Cc siu m Dng, siu tinh thn v vt cht, bao qut tinh thn v vt
cht, sinh ra tinh thn v vt cht, lm cn ct cho c tinh thn ln vt cht. Tri li Hegel th duy thn, Marx,
Hegels th duy vt.
3. Dch cho rng c Dng bt sinh, c m bt ha. Cn Hegel, cng nh Marx, Engels, ch trng hoc l
duy c Dng (Tinh thn) hoc l duy c m (vt cht) th ly u ra cp mu thun ni ti sinh ra bin ha
c.
4. Dch ch trng di nhng hnh thc bin thin cn c Bn Th bt bin, tri li Marx, Engels cho
rng ci g cng v thng, v nh c. [30]
5. Dch ch trng m Dng c khc nhng li c sinh, tc ch trng khng phi nguyn c s u
tranh, chng i mi sinh ra c bin thin, m cn c c s on kt, hp tc, xy dng na. l iu m
Marx, Engels t ni ti.
6. Dch p dng khoa hc Dch vo s ci thin ni tm, thn thnh ha con ngi, vo s thch ng vi hon
cnh cho kho lo c mt i sng l tng, Marx Engels p dng khoa hc Dch vo s canh ci ngoi cnh v
vt cht.
7. Dch bt chc ng li ca Tri, nn hiu sinh, ch ngha Cc Mc v v nhng thnh qu nhn tin bn
ngoi nn t ra hiu ng, hiu st.
8. Dch cho rng Vn Vt, Vn Tng bin thin pht huy, tn dng mi kh nng, ng hu cui cng nhn
ra c Bn Th bt bin, v tr v c vi Bn Th bt bin. Hegel cng c ci nhn cho ti chung cuc nh
Dch Kinh.
Tri li, Marx Engels khng c tm nhn xa nh vy v khng bit, hoc khng mun cp n nh lut
Thina tun hon chung nhi phc thy. tng kt li, ta thy rng ng trc hin tng Vn Vt, Vn Hu
bin thin, Dch kinh c tm cho ra:
1. Nhng nh lut chi phi s bin thin v d nh nh lut sinh, trng, lo, t v.v..
2. ng c thc y bin thin, tc l m Dng tng sinh, tng khc.
3. Chiu hng bin thin tc l hng ngoi, hng ni, hng h, hng thng; ly tm, hng tm v.v..
4. Mc ch ca cuc bin thin tc l pht huy c mi tim nng, tim lc ca mnh, tr v vi nguyn
bn, vi Tuyt i. Dch mun ngi hc Dch p dng nhng nh lut bin dch, nhng nhn nh v bin dch
vo bn thn c th thc hin c mt i sng l tng, c th gip mnh, gip ngi thn thnh ha bn
thn, ci thin hon cnh, cng tin ti mt tng lai v cng huy hong v tt p.
CH THCH
[1] Th gi nh t ph, bt x tr d. , . T Hn IX cu 16.
[2] Thy H Thin 3a.
[3] Vn php gi ni v tr chi hin tng, hu sinh dit, hu tng gim, hu thy chung. ,
, , . Wieger, Histoire des croyances religieuses et des opinions philosophiques en
Chine, page 548.
[4] On ne peut pas entrer deux fois dans le mme fleuve... Elle se disperse et se runit de nouveau (toute chose
mortelle), sapproche et sloigne (D.91) Kostas Axelos, Hraclite et la philosophie, page 51.
[5] Cf. m Xun Thiu, Trn Trng San, Vit vn c bn nh, trang 32.
[6] Cf. Jean Wahl - Trait de Mtaphysique- pages 33, 34, 35.
34
[7] Cf. Jean Wahl - Trait de Mtaphysique- pages 33, 34, 35.
[8] Lide est ternelle.....(Hegel)
J. Wahl - Trait de Mtaphysique 84.
... Il doit donc y avoir un monde intelligible, un monde des ides (Platon) Ib. 84.
... Le Rel est ce qui ne devient pas (Anaxagore) Ib. 33.
... La substance est limmuable (Parmmide) Ib.84.
[9] Tandis que Znon dnie au changement toute ralit, Platon se borne le cantonner dans le monde sensible.
Ib.84.
[10] Sans doute comme lHracliten lexpose dans le Phdon, le chaud devient le froid, le froid devient le chaud;
le dur, le mou et rciproquement.
Interprtation du devenir comme passage du contraire au contraire. Ib 38.
[11] Si nous nous rappelons la pense dHraclite nous serons amens dire que ce sont probablement les
changements cycliques qui ont donn lhomme lide du devenir, le flux et le reflux, la nuit et le jour, la
veille et le sommeil, laspiration et lexpiration. Jean Wahl - Trait de Mtaphysique, page 41.
[12] Cest la raison pour laquelle Hraclite a dit que le devenir est de nature antithtique, quil se fait par un jeu
dantithse. Ib 41.
[13] Le principe de Doppler - Fizeau est aujourdhui, en effet une des bases de lastrophysique, et permet, grce au
dcalage des raies de leur spectre, de mesurer la vitesse des toiles, et des nbuleuses les plus lointaines.
Pierre Rousseau - Histoire de la Science, page 556.
[14] ...Georges Lemaitre avait expos... la thorie dun univers en expansion. Eddington se frotta les yeux, lut avec
intrt, avec passion. Et il constata que Lemaitre avait prdit le phnomne, observ par Hubble et que la fuite
des nbuleuses trahissait une expansion de lunivers. Ib 769.
[15] Cc v sao c chia thnh 10 hng:
- Hng 0 = sc nng 30,000 o
- Hng B = sc nng 20,000 o
- Hng A = sc nng 10,000 o
- Hng F = sc nng 7,500 o
- Hng G = sc nng 5,600 o
- Hng K = sc nng 4,000 o
- Hng M = sc nng 3,000 o
- Hng N = nh hai hng K v M
- Hng S = thuc hng sao lnh
Sao cng tr cng trng
Sao c tui ng mu vng
Sao gi bin sang mu .
Cf. Camille Flammarion - Astronomie populaire, p.460 et ss;
Astronomie Larousse - page 338 et ss.
LAlchimie Moderne (Th. Moreux - p.79 et ss.)
35
... Ds les premires observations, les diffrences constates inclinaient lesprit concevoir une sorte
dvolution stellaire, une loi grandiose qui rglait non seulement leur apparition, mais les phases de leur vie
astrale, leur extinction et leur mort peut tre- LAlchimie moderne. page 79.
[16] Rappelons que le Principe de Carnot traduit la tendance de lnergie se dgrader ou se dissiper, ce qui
entraine une augmentation de lentropie cest dire de lextension spatiale de lnergie au cours de ses
transformations. Andr Lamouche, La destine humaine, page 49, note 16.
.... Cest cette marche sens unique, toujours dans le sens de dgradation irrversible, qui justifie le nom de
principe dvolution par lequel on dsigne souvent le second principe de Carnot. Ib. page 95.
[17] Si la palontologie nous enseigne que des continents ont disparu, que des terres ont merg, que des cours
deau se sont dplacs, que des montagnes se sont souleves et que dautres ont t rases, cest que depuis
lorigine du monde, le vent persiste transporter le sable des dserts, le torrent et le glacier limer le flanc de
la montagne, la rivire ronger ses rives, le fleuve encombrer de sable son delta, leau souterraine forer
des puits et des avens, la mer saper ses falaises, le volcan rejeter ses laves, et le sol lui-mme se soulever
ou saffaisser lentement... Pierre Rousseau, Histoire de la Science, page 652.
[18] LAdaptation aux circonstances et la fonction. Plante N(3 - page 139 (Andr de Cayeux, Qu est ce que
lvolutionnisme)
[19] - Hegel donnait la primaut lesprit sur la matire et trouvait en celui l lorigine de celle ci...
- En consquence, pour Hegel, 'LHistorie est le dveloppement de lesprit universel dans le temps.
Cf. Francois Dufay, M.E.P. En Chine lEtoile contre la croix - page 38-39.
[20] La matire est et sexplique par elle mme. (L'toile contre la Croix - page 38)
[21] Tout est mouvement, changement, apparition et disparition. Ib. 40.
[22] La dialectique est la science des lois gnerales du mouvement, tant du monde extrieur que de la pense
humaine (Engels in Ludwig Feuerbach.)
... De fait, le mot 'dialectique qualifie la fois changement interne de ltre, la mthode dinvestigation
(marxiste) qui tudie ltre sous le rapport du changement, et laction rvolutionnaire qui acclre le
changement (des socits humaines, palier suprieur du progrs universel) en activant les contradictions
internes (Ib. 38 notes)
[23] Pour la dialectique, il ny a rien de dfinitif, dabsolu, de sacr... rien nexiste pour elle que le processus
ininterrompu du devenir et du transitoire (Engels) (Ltoile contre la Croix, p. 40)
[24] Les quatres grandes lois de la dialectique:
a) Lautodynamisme
b) Les enchainements du processus, les changements sont interdpendants les uns des autres... Les
enchainements du processus ne sont autres que la loi du progrs universel.
c) Les choses changent parce quelles contiennent en elles mmes la contradiction.
d) Le saut qualitatif brusque (Les changements quantitatifs se convertissent en changements qualitatifs)
Ib. pages 40-44.
[25] Lhistoire nest pas le rsultat dun hasard aveugle. Elle nest non plus dirige par telle ou telle puissance
bonne ou mauvaise de lau- del, mais porte en elle sa loi, selon laquelle elle progresse.
Gustave A. Welter.
Lidologie sovitique contemporaine Tome I - page 146.
36
[26]Les socits humaines changent, voluent; cest un fait universellement admis par tout le monde.
Ltoile contre la Croix. page 45.
[27]Ce sont donc les luttes des classes qui expliquent lhistoire, mais cest lconomie qui dtermine les classes.
Ltoile contre la Croix, p. 47.
...Plus prcisment, cest le mode de production des biens matriels ncessaires la vie qui dtermine en
dernire analyse la marche de lhistoire humaine. Lidologie sovitique contemporaine Tome I page 146.
[28] Qui dit dialectique dit lutte, 'le dveloppement est la lutte des contraires, le moteur du progrs humain est donc
une lutte, la lutte des classes, le Parti communiste en est lAgent...
'Pour faire accoucher la socit socialiste, il faudra un accoucheur, do la ncessit de la rvolution.
[29] Acquisitions ultimes: libration totale de lhomme de toutes les contingences et de toutes les servitudes...
domination des forces de la nature par lhomme. Ib. 50.
[30] Il ny aurait donc plus de vrit absolue 'Si, il y a une vrit absolue, cest que tout est relatif.
- (Cachin, Science et Religion - page 24)
- (Ltoile contre la Croix - page 57)
...Pour la dialectique, il ny a rien de dfinitif, dabsolu, de sacr...
(Politzer - Principes lmentaires de philosophie - page 169 Ltoile contre la Croix - page 40)
37
V pha Nho gia ta thy Thi Tit Trai tin sinh (Thi Uyn) cho rng: Dch thi v t, v vi, tch nhin bt
ng, cn Thn th cm l lp tc thng sut l do trong thin h... Ni Dch tc l ni khi cha hin dng, ni
Thn tc l ni khi bt u hin dng, bi v Dch l cn bn ca Thn; Thn l ng dng ca Dch [5]
ng li vit: Dch c trc Lng Nghi nn khng hnh th. [6]Cho nn hc Dch i vi ng, l mt
phng php tin ti Thn minh. [7]Hiu Dch l Tuyt i, cn Vn Hu l tng trng, l biu dng, l hnh
tng ca Tuyt i, th mi hiu ti sao Dch va bt bin, va bin thin. Bt bin nu xt v phng din
tuyt i, bin thin nu xt v phng din tng i Vn Hu.
Ng Khang gii: Bt dch l tn ca Bn Th hngcu. [8]L Chng Cng gi Bt dch l o l tuyt
i vnh cu. [9]Nguyn n Trng cho rng: Bt dch l Bn th.[10] Vi nhng li gii thch y, ta c th tr
v Dch Kinh, v nhn nh r rng rng theo Dch Kinh, th tri t, Vn Vt l bng hnh, l nh tng ca Tuyt
i th v hnh, ca Dch. H T vit: Tri t hm ng Tuyt i; Cho nn h tri t phn trnh thnh lit, th
Tuyt i ngay trong.
Nu tri t b hy dit, th Tuyt i khng c biu dng, th tri t cng khng cn l do tn ti.
[11]H T li vit: Dch khng ngh, khng lm, tch nhin bt ng, h cm ng l bit ngay cn c ca thin h.
Nu khng tuyt i thn diu th lm sao c th nh vy c? [12]...Dch bao qut mi s bin ha ca tri t,
tc thnh mun vt m chng b st ci chi; thng t li ung ca ngy m. Cho nn Thn th v phng s, m
Dch th v hnh th. [13]Tt c nhng li l trn phi by tm t ca Thnh Hin t ngn xa: Trong ci bin,
c ci thng; trong tng i, c tuyt i. Nh vy hc Dch ct l bng qua bin thin tr v vi bt
bin, bt Dch.
Qu Hng c li Tng rng: Sm gi thnh qu Hng, qun t phi tm phng v bt bin m [14]
Cu ny no c khc g cu ng v s tr nhi sinh ktm ca Kinh Kim Cng?
H Vng bnh Tng truyn trn nh sau:
Tm c Hng Cu nn khng i thay. Dch o bin ha v thng, nhng trong bin o c tm ra
c ni bt bin, thi mi c th ni chuyn Dch c. [15]
Tm ra c Bn Th bt dch trong lng v tr, cng nh trong lng con ngi, l iu kin thit yu
cho cng cuc tu thn, thnh Thnh, thnh Tin, thnh Pht. Kinh Lng Nghim vit: Pht bo A Nan: T
mun kip ti nay chng sinh b lao lung in o, cc nghip chng sinh ra y dy nh tri c xoa. Cn nhng
ngi tu hnh chng thnh c V Thng B , li thnh ra bc Thanh Vn, Duyn Gic v cc th Ngoi
o, cc Tri v Ma vng, Ma quyn, u l v khng bit hai th cn bn, tu luyn cung xin, thc lon y nh
i nu ct thnh cm th c n ngn mun kip cng chng c.
Th no l hai th cn bn? Hi A Nan: mt lcn bn t sinh t mun kip, y nh nay ngi v chng
sinh ly tm vng tng (tm phan duyn) lm t tnh. [16]Hai l cn bnV thy Nit Bn nguyn thanh
tnhth ni ngi, chnh l thc tinh nguyn minh c th sinh ra vn duyn, vn s m b trn duyn lm
mt b. Cng v chng sinh lm mt ci cn nguyn sng lng y cho nn hng ngy tuy vn lun dng m
chng t bit c n, ri ln ln m ui vo cc th vui, ung ph c i.[17]
Th Lng Nghim cn vit: nh mt cn nguyn trng tn, vnh cu, nn b lun chuyn.[18]
Hraclite cng cho rng hc bin dch ct tm ra Logos (Thi Cc) bt bin. ng vit i khi nh sau:
Logos l Thin chn thng ti, m ngi i no bit vn mng l chi, mc du c hay cha c nghe
bn ti.[19] Tuy mi s bin thin u do Logos (Thi Cc), nhng h y thc nh nhng ngi vng di si ngc
mc du tri qua v thc hin nhiu bin thin hoc bng li ni, hoc bng vic lm...
38
Logos (Thi Cc) l ph qut m mi ngi li thch kin ring t. Thi Cc c lin lc thng xuyn vi
mi ngi m mi ngi li bt ha, bt hp vi Thi Cc. Ci m h gp thng ngy li tr nn xa l i vi h.
[20]
Nh vy, ta thy rng cc bc thng tr, thng nhn bt phn o gio, u i tm Hng Cu v Bt
bin.
Theo Kinh Dch, trong v tr ch c Thi Cc, c o l Tuyt i, l Hng Cu, Bt bin. Cho nn ngi
qun t hc Dch, lc no cng phi cng quyt tm cho ra o, ra Tuyt i gia mi bin thin, tng i, lc
no lng cng phi kh hp vi Thi Cc vi o.
Mun tng trng Bn Th Hng Cu hay Thi Cc lng trong lng Vn Vt bin thin, c nhn v ra
vng Dch, trong tm im tng trng cho Bt bin, Hng Cu, cn cc vng Ho Qui bn ngoi tng
trng cho Vn Hu bin thin. V nu ta coi vng Dch nh l mt bnh xe bin ha, th tm im bt bin, hay
Thi Cc chnh l ci bu, ci trc gia bnh xe.
Trc bnh xe, hay tm im bt bin chnh l Thin tm, l Chn tm sinh xut mi bin thin.
Lo t vit:
Bnh xe ba mi tai hoa,
Ci bu gia trng, n nh n quay[21]
Vn o T ging lun nh sau:
Nhn o, Thin o u l tc dng nhim mu ca mt kh Thi Cc. V s tc dng huyn diu y, s
tun hon vng phc lun chuyn y tt phi c trc. C nhn gi trc y l trung tm thin a, l cng cc ca
Thi Cc. [22]
Thin o c trung ng cc nn vn chuyn mun i m khng sai tht, cng nh trong bnh xe, cc vnh
xe v tai hoa xe vn chuyn khng ngng l nh trc xe. Nu ta gi vng c trung im, tn dng c Thi
Cc, th c th chuyn vn vi Vn Vt m vn c th gp phn c vi tri t trong cng trnh ha dc.
Cho nn ngi qun t tu Nhn o hp Thino. Hp Thin o tc l vo c trc ca
vng Dch, thot ra ngoi vng kim ch ca hin tng, h tr mun vt m khng t vng, dnh bn mun
vt, xoay chuyn vng bin dch, m chng chuyn dch vi bnh xe bin thin, lun lc.[23]
Hong ni: V tr trong tay, vn ha sinh trong mnh. Pht ni: Thu b khi vo trong si lng, em ni
Tu Di lng trong ht ci u phi l thut l. Bt qu cc ngi nm c trc ca php lun. i vi diu thay, trc
ca php lun (trc ca vng bin thin, hay trc ca Vn Hu), hi my ai bit? Chng r c trc m ch
bit ni php lun lun vn chuyn, th chng chy cng b vn chuyn theo php lun, lm sao thot vng sinh t
c. [24]
u sch Tnh Mnh Khu Ch c hnh Lo t cm vng Thi Cc, ni hc Dch ct l tm ra c Thi
Cc, c o tc l c Thi Cc. Th l cng l tr tri ni trong i hc vy. ni con ngi th ci trc, ci
bt bin, bt dch chnh l ct cch tinh hoa, chnh l lng nng, lng tri hng cu.
Nhn ra ct cch thn minh ca mnh, lt thng c s hn mang ca cc cm gic, phn bit c ci
thn diu bt bin trong mt th gii bin thin, t c ti Bn Th qua cc lp lang hin tng o ha, mi
l vn chnh yu. [25] Th tc l p dng c khoa Dch hc vo cuc i mnh:
C bin mi hay c cu trng,
Trung tm tnh lng, ngoi nhiu nhng.
Nhiu nhng, bin ha sinh lun lc,
39
trn . V H T cng vit: Thng h v thng, cng nhu tng dch (H T h, VIII)
Vn qun Nam din, thn Bc din, ch c gi tr vi mt thi i no Trung hoa, ch nh u chu
th no h c k chi l phng hng. Hn na n thi dn ch th u l vua? Ngay n nh vn ph t, ta
cng thy c nhng trng hp, v ch ngha, ngi ta cng c th o ln c c cng thng v.v...
Mun cho chnh xc hn, ta phi ni rng tuy th gii o in, bin ha nhng vn dc chi phi bng
nhng nh lut bt dch [27] nhng nh lut y c th xc nh c, v d nh:
- nh lut t tn,
- nh lut in o,
- nh lut thng trm,
- nh lut sinh, trng, thu, tng hay sinh, trng, lo, t.
- nh lut tun hon v.v...
Tng kt li, ch Dch l Bt Dch gi cho chng ta 2 nim:
1. Trong v tr c mt Bn Th tuyt i.
2. V tr c chi phi bng nhng nh lut bt dch.
CH THCH
[1]Xung H Chn Kinh - Chng I.
[2]Xung H Chn Kinh - Chng I.
[3] Th hp lun v tr nng ha d s sinh, s ha chi nguyn bin, v chi bt sinh bt ha, v chi Nghi c, v chi
Cc thn, Huyn tn, v chi Thi dch, v chi V vi, k tht nht vt d. Cnh suy chi Dch s v Thi Cc,
Tng Chu t s v V Cc nhi Thi Cc, Lo t s v V danh cp Hu vt hn thnh, tin thin a sinh, Hi
lp n Bi a Khc Nhi (Empdocle) s v To Apiron dic nht vt d. T V Lng, Trung quc Trit
Hc S. nht bin h, nht chng, trang 27.
[4] Kim tam ti nhi ngn v chi Dch. T Vn Vt nhi ngn v chi o. c bn nht tnh nhi ngn, v chi Chn
Nh...C Thin n t sinh h Dch trung, t h Dch trung. . .
... , . Thin n T, Dng sinh th - trang 2a.
[5] V t, v vi, tch nhin bt ng, Dch d. Cm nhi toi thng thin h chi c, Thn d. Th chng chi Dch,
ch v pht gi vi ngn d. Thn chi s pht gi vi ngn d, ci Dch gi Thn chi bn; Thn gi Dch chi
dng... , , , . , . , .
, ; . Trng bin Tng nguyn hc n quyn III, trang 678 (Thi tit Trai
tin sinh Uyn)
[6] C Dch ti Lng nghi chi tin, k Dch v th. , . Ib. 677.
40
[7] Qun t hc Dch nhi ch thn d. . Trng bin Tng Nguyn hc n III, trang 678.
[8] Bt dch gi thng th chi danh. Hu thng hu th. . . Chu Dch i cng trang 8.
[9] Nhi gi vnh cu tuyt i ch o l d, tu th Bt dch ch. , .
Dch Hc Tho Lun tp - trang 128.
[10] Bt dch k Bn Th h. . To Ha thng chng 3 trang 5.
[11] Cn Khn k Dch chi un da? Cn khn thnh lit nhi Dch hnh h k trung h. Cn Khn hy tc v d
kin Dch. Dch bt kh kin tc Cn Khn hoc c h tc h. ? .
. . H T thng chng XII. (Ch un y, Chu
dch c bn gii l bao sc, l che du, nh o mc bn ngoi. Wilhelm Baynes Dch Un l b n tng
khng ng) Cf. Chu dch bn ngha H T thng chng XII, trang 104, Wilhelm Baynes - The I Ching,
Book II page 347.
[12] Dch v t d, v vi d; tch nhin bt ng. Cm nhi toi thng thin h chi c, phi thin h chi ch thn, k
thc nng d th. , ; . , , .
H T thng chng X.
[13] Phm vi thin a chi ha nhi bt qu, khc thnh Vn Vt nhi bt di, thng h tr d chi o nhi tri. C thn
v phng nhi Dch v th. , , .
. Ib. chng III.
[14] Tng vit: Li phong Hng, qun t d lp bt Dch phng. : , . Dch Kinh
- Qu Hng, Tng truyn.
[15] Vng vit: c k s cu c bt dch d. n Dch chi o, bin Dch v thng. T k bin gi nhi nng tri
bt Dch chi phng, nhin hu kh d ngn Dch h. : . , .
, . Dch Kinh, Kim vn kho thng lun. (Triu tin, Thim chu, L
Bnh Hin) quyn h qu Hng.
[16] Pht co A Nan: Nht thit chng sinh tng v thy lai, Chng chng in o, nghip chng t nhin nh c
xoa t. Ch tu hnh nhn bt nng thnh v thng b , ni ch bit thnh thanh vn, duyn gic, cp thnh
ngoi o ch thin, ma vng cp ma quyn thuc, giai do bt tri nh chng cn bn, thc lon tu tp do nh
ch sa, dc thnh gia son, tng kinh trn kip chung bt nng c. Vn h nhi chng? A Nan, nht gi, v
thy sinh t cn bn, tc nh kim gi d ch chng sinh dng phan duyn tm vi t tnh gi. Th Lng
Nghim, Linh sn Pht hc nghin cu hi - trang 55-56.
[17] Nh gi, v thy b Nit bn Nguyn thanh tnh th, tc nh kim gi, thc tinh nguyn minh, nng sinh
ch duyn, duyn s di gi; do ch chng sinh di th bn minh, tuy chung nht hnh nhi bt t gic, ung
nhp ch th. Ib, trang 55 - 56.
[18] Tht nh nguyn thng, c th lun chuyn. Th Lng Nghim kinh Vit nam Pht t hi xut bn quyn
I, trang 55.
[19] Le Logos que voici, tant toujours vrai, les hommes nen acquirent pas la comprhension, ni avant de lavoir
entendu, ni une fois quils ont entendu. Kostas Axelos, Hraclite et la philosophie page 58.
[20] Car bien que tout devienne selon ce Logos - ci, ils sont pareils des inexpriments, mme sils ont fait
lexprience et des paroles et des oeuvres. Mais bien que le Logos soit universel, les gens du commun (la
foule) vivent comme sils avaient une pense particulire. Le Logos, avec qui pourtant ils ont le plus constant
41
rapport, avec lui ils sont en dsaccord, et ce que tous les jours ils rencontrent, cela leur parat tranger.
Kostax Axelos - Hraclite et la philosophie page 58.
[21] Tam thp phc cng nht cc. ng k v, hu xa chi dng. . , . Lo t
o c Kinh XI.
[22]Vn o t ging o tinh hoa lc - trang 36b.
[23] C qun t tu k nhn o, t hp Thin o, hp Thin o tc c k hon trung, siu h tng ngoi, vt
vt nhi bt vt vt, chuyn lun nhi bt chuyn lun d. , , ,
, , . Vn o T ging o TinhHoa Lc, trang 366.
[24] Hong ngn v tr ti h th, vn ha sinh h thn. Pht ngn thn thng minh mao khng, chuyn Tu
di gii trung, ph khi hu d thut, bt qu nng c php lun chi trc nh. Y hi vi h diu tai, Php lun
chi trc, Y thy nng thc; bt thc k trc, nhi ngn php lun thng chuyn, chung dic chuyn
lun trung nhi d; gii thot sinh t nng h tai. , . ,
, , . , , ; ,
, ; . Vn o t ging o Tinh Hoa Lc, trang 36b.
[25] Reconnatre cette parent divine, vaincre le chaos des sensations, discerner le divin et le permanent dans un
monde fluide, atteindre ltre travers le devenir, tel est le problme central. (Lhomme et le Zodiaque, page
258)
[26] C Cn tc ch gii thuyt d vi bt dch gi k v d. Thin ti thng, a ti h, qun Nam din,
thn Bc din, ph ta t phc, th k bt Dch d. . ,
, , , . Dch Hc Tho Lun tp - trang 127
[27] Nhin k pht trin bin ha, tnh bt th lon ng ch, qun tun hu nht nh ch qui o, tc nht nh
ch ng ch php tc. (Dch Hc Tho Lun tp trang 128)
[4] Lng Nhin T vn: V minh Thn tht thin ban nhiu. t liu tm in vn s v. .
. Kim n i Thnh trang 5a.
[5] Jappelle simple ce qui na pas de parties
(Leibniz) Andr Lamouche, la Destine humaine page 67.
[6] Car ce nest pas seulement pour les Grecs que la simplicit aura t 'le sceau de la vrit. Aussi bien pour
Descartes et Leibniz que pour Poincar et Einstein la simplicit est un guide vers la vrit.
Andr Lamouche, La Destine humaine, p. 66.
[7]Tham ng Kh quyn thng trang 25a.
[8] K lai d c vi d gin, K cu d qung i kin c. , .
(Trng Honh C hc n) -- Tng Nguyn Hc n, sch 8 - quyn 17 trang 5a.
[9] C vi d gin v th kh lu hnh thy tc tim phu mc vn nhi d. Qung i kin c v nh hanh li chi thi,
tc ph hu nht tn... . , .
Ib. trang 5b.
[10] Th kh nht c, s v hnh tch, nhi Vn Vt ha sinh, bt kin k nan gi vi Cn chi d. Cp th vt l sinh,
hng tim tt t hu tch kh kin, dic bt gic k lao gi vi Khn chi gin. Cn d th thy vt, Khn d
th thnh vt. , , , . , ,
. , . Tng Nguyn Hc n, quyn 17 - trang 5b.
[11] Thin h chi vn h, bt ngoi nht hp nht tch. Thin h chi vn l, bt ngoi nht chnh nht ph.
Thin h chi vn th, bt ngoi nht ng nht tnh. Thin h chi vn s, bt ngoi nht c nht ngu.
Thin h chi Vn Tng bt ngoi nht phng nht vin. Thin h chi vn tnh bt ngoi nht tn nht
mu. Thin h chi vn cht bt ngoi nht cng nht nhu. S v i Dch chi o v tha, nht m nht
Dng tn chi h. , . , . ,
. , . , . , .
, . , . To Ha Thng- trang 56-57 .
[12] Thin a nhn vt, nht l nht o, nhi qui nht d. Nht gi h d? Nhn d, Thnh d, Nguyn thy d, V
Cc d, T Kh d, Kim Hoa d. , , . ? , , ,
, . Sao Kiu ng Chng (ta), trang 6.
[13] Ngc Th vit: Nht Tam Ng Tht Cu, o chi phn nhi hu S. Kim Mc Thy Ha Th, o chi bin
nhi hu Tng. ng Ty Nam Bc Trung, o chi lit nhi hu V. Thanh Bch Xch Hong Hc, o chi
tn nhi hu Cht, S qui V S, Tng phn V Tng, V ch V V, Cht hon V Cht... V S
o chi Nguyn d, V Tng, o chi Th d, V Vi o chi Chn d, V Cht o chi Diu d. :
, . , . , . ,
. , , , ... , ,
, . Linh Bo Tt Php, h quyn, trang 12.
... Le but reste toujours la communion positive et lidentification la limite dune me et dun Dieu.
Bastide, Le Problme de la Mystique, page 66.
Vn Vt, tr ngc v Bn th, hay ni cch khc t 64 qu tr v T Tng, m Dng, Thi Cc gi l chiu
nghch. o gia gi th l t ngn tr v gc, l t mt phn bn[2]
Nh vy chiu thun s sinh nhn, sinh vt, chiu nghch s sinh Thnh, sinh Thn. [3]
V ra bn, ta thy hai chiu thun nghch nh sau:
Nhn vo Tin Thin Bt Qui ta thy hai chiu thun nghch nh sau;
a) Chiu thun:
(Chiu thun: t Thi Cc ti Vn Vt, t khinh thanh (Cn) ti trng trc (Khn)
b) Chiu nghch.
(Chiu nghch, t Vn Hu tr v Thi Cc, t trng trc (Khn) tr v khinh thanh (Cn), t khinh- thanh
tr v Thi Cc,)
Hong Cc Kinh Th gii:
T trn xung di gi l thun:
Bn t ( tri) th t Cn n oi Ly Chn, 1, 2, 3, 4 vy. Bn hu (phi) th Tn, Khm, Cn, Khn, 5, 6, 7, 8
vy.
Trn on theo gng cc lo t tin bi nh H Thng Cng, Ngy B Dng, Hn Chung Ly, L Nham
(L ng Tn) ra nm giai on tr v V Cc.
1. Tm cho ra Thi Cc tc Huyn Tn Chi Mn;
2. Luyn tinh ha kh, luyn kh ha thn.
3. Ng hnh nh v, ng kh triu nguyn.
4. m Dng phi hp Th khm in Ly.
46
3. Khi tc dng, hot lc s tiu hao, suy gim dn v khng th phc hi nguyn trng c.
4. Rt cuc hot lc tiu hao dn v c mt lc no s trit tiu.
5. Khi y tim lc s ln n mc ti a (entropie maxima) nhng v dng, v th gii s tn s trong im
lm, lnh lo.
Mi u cc Khoa Hc gia tng th gii ch chuyn ng theo mt chiu ni trn. Dn d, cc nh Sinh L
hc (biologistes) v cc nh Sng To my mc t ng (cybernticiens) nhn thy rng nguyn l Carnot Clausius ch p dng cho vt cht v tri, ch khng p dng cho sinh vt, nht l con ngi.
Trong con ngi, r rng l c 2 chiu bin chuyn: Tiu- (Catabolisme), Tc - (Anabolisme).
Tng kt li cc quan nim ca: Dch, o gia, Trit gia, Khoa Hc gia, ta thy v tr c hai chiu, hai
hng vn chuyn.
Theo chiu thun, tinh thn ngy mt suy, vt cht ngy mt thnh. Theo chiu nghch, vt cht ngy mt suy,
tinh thn ngy mt thnh.
Chiu thun c chi phi bi lut nhn duyn (loi de causalit) Chiu nghch c hng dn bi lut cu
cnh (loi de finalit)
Theo chiu thun, th nhn dc thng, thin l vong. Theo chiu nghch, th nhn dc vong, thin l thng.
Ta c kt li cc nhn xt trn bng bn sau:
Chiu nghch:
m tiu
Dng trng
Vt cht thoi
Tinh thn tin
Thin l thng
Nhn dc vong
nh lut cu cnh (T qu
Phc n qu Kin tr v
Trung cung Thi Cc)
Chiu thun:
m trng
Dng tiu
Vt cht tin
Tinh thn thoi
Nhn dc thng
Thin l vong
nh lut nhn duyn chi
phi (T Trung cung ra qu
Cn n qu Khn)
Lu Nht Minh bn v thun nghch i khi nh sau: i theo chiu thun ca To Ha tc l sinh ngi,
sinh vt, lm vng Sinh, Bnh, T, Lo lun hi khng dt; i theo chiu nghch ca To Ha s thnh Tin,
thnh Pht, bt sinh, bt dit, th cng tri t.
i theo chiu thun, trong th b tht tnh lc dc lm m mui, ngoi th b trm iu, nghn vic quy o
tm thn, ly gi l chn, ly t lm chnh, ly kh lm vui, c b li cun theo dc vng ca mnh mi mi, cho
n tiu hao ht tinh thn. [14]
Ngi i tr, i tu, i theo chiu nghch s thot vng kim ta ca cc nh lut To ha, s khng cn b
m Dng nung nu, khng cn b Vn Vt cun li, Vn Duyn bin dch... dng i tu o, ly Nhn o
chu ton Thin o...
48
[5] Chu Nguyn Cng th nhi chuyn Dch chi dic vi vin gi, t v ng hnh, k trung t thng nhi h.
- Ti thng vit: V Cc nhi Thi Cc.
- Th nh: m Dng phi hp vit: Dng ng m tnh.
- Th tam: Ng hnh nh v vit: Ng Hnh cc nht k tnh.
- Th t vit: Cn o thnh Nam, Khn o thnh N.
- Ti h vit: Vn Vt ha sinh. Canh danh chi vit Thi Cc , nhng bt mt V Cc chi ch.
, , . . .
. .
.
Dch Kinh Kim Vn Kho Thng Lun, quyn thng - trang 17.
[6] Thun: Tm sinh tnh, sinh tm, chuyn vi tnh, tnh sinh vi vng. C Linh Nhun thin s vit:
Ch nhn nht nim vng. Hin xut vn ban hnh. .
. -- Tnh Mnh Khu Ch, nguyn trang 13a.
[7] Nghch: Lim vng hi tnh, tnh phn vi , nhip an tm, tm qui tnh a. C B Dng Chn nhn vit:
Kim lai qui tnh s, Ni c xng Hon n. , , , .
, . (Ib. 13a)
[8] 14 bn ni trn trch trong TngNgnPhNghi ca Lu Nht Minh ( Quyn thng - t trang 1 n trang
5)
[9] Mi bn c km theo li gii thch ca Lu Nht Minh, nhng v qu di nn khng th thut li.
[10] Lesprit est sorti de lui mme pour se disperser dans la nature, et par les tapes laborieuses de la civilisation, il
revient lui mme, comme les Alexandrins et les Chrtiens concevaient un retour Dieu de ce qui avait ce
Dieu pour principe. R.P. Sertillanges, Le Christianisme et les Philosophies - page 213.
[11] Le cycle Alexandrin ou Thomiste procde de Dieu Dieu par une descente et par une monte progressive.
[12] Denis Aropagite, en effet continuant le mouvement noplatonicien nous montre le monde soumis un double
mouvement, lun de cration qui procde de Dieu, lautre de conversion qui revient Dieu. Mais le monde est
multiple, Dieu est lunit suprme, ds lors dans cette conversion, nous ne pouvons rien affirmer de Dieu, sa
connaissance sera ineffable, elle se fera travers un obscur brouillard et nous nen pourrons rien exprimer que
symboliquement. Roger Bastide, Les Problmes de la Vie Mystique, Collection Armand Colin, page 38-39.
[13] Il y a un geste mtaphysique qui na cess de hanter la pense occidentale: le schma cyclique de la chute hors
de lun dans le multiple et du retour lun.
Claude Tresmontant, La Mtaphysique du Christianisme et la naissance de la Philosophie Chrtienne.
Cf. La Table Ronde, Juin 62 - page 119.
[14] Thun To Ha tc sinh Nhn, sinh Vt, sinh Lo, Bnh, T, Lun Hi bt tc. Nghch To Ha tc thnh
Tin, thnh Pht, bt sinh bt dit, th ng thin a... , , , , , .
, , , .
... Ni nhi tht tnh lc dc m k chn, ngoi nhi Vn Duyn, Vn S lao k hnh, nhn Gi vi Chn, d T vi
Chnh, d Kh vi Lc, thun k s dc v s bt ch, tng bn lai Tinh, Kh, Thn tam bo tiu ha i tn...
, , , , , ,
. Lu Nht Minh, Tng Ngn Ph Nghi - trang 1b.
51
52
cho 2 chiu tiu tc ca v tr, cho nh lut vng phn, tun hon ca To Ha, cho nguyn l: tinh thn sinh
vt cht, vt cht sinh tinh thn v.v...
KHI NIM
Bn Th (Nht th)
Vn Tng ,Vn Hu
Bn Th bt bin
Vn Tng bin thin
Chiu tiu, chiu vng
Chiu tc, chiu phn
Vng tun hon
K HIU
Thi Cc
Ho Qui
Tm im, hay Thi Cc gia vng Dch
Vng Dch 8 hay 64 qu bn ngoi
Na vng Dch pha phi
Na vng Dch pha tri
T Thi Cc, ra Cu n Khn, ri li t Phc n Cn,
n Thi Cc.
Cn
Khn
i vi Dch, v tr, Vn Vt, Vn Hu ch l nh tng, l bng hnh, l biu dng ca Tuyt i cng nh
Ho Qui l nh tng l bng hnh ca Thi Cc.
H T h truyn vit: Th c Dch gi, tng d. Tng d gi, tng d.
Ha cho nn Dch l Tng, m tng l hnh nh vy!
Mi Ho Qui chng qua l mt trng thi, mt qu trnh bin ha ca Bn Th duy Nht.
Dch ch trng dng hai k hiu n gin l:
m
Dng
ri chng ln nhau thnh 8 qu, 64 qu, s c th m t Vn Vt, V Tr.
Leibniz nhn thy ch trng ny chng c g l sai quy. [1] Leibniz dng Khoa Nh Nguyn Ton
Thut (Arithmtique binaire ou arithmtique dyadique) ca ng gii Dch, ng m li m Dng v 64 qu
Dch theo ton thut ca ng nh sau:
Dng
m
=1
=0
Cn
= 111111
Khn
= 000000
Cu
= 011111
Bc
= 000001
Ngy nay khoa hc mc nhin cng nhn v p dng phng php ca Dch, trong cc cng cuc truyn
tn hiu, truyn hnh nh t cc v tinh v mt t, bi v cc my in t ch dng c 2 k hiu l 0 v 1, xp
thnh 64 nhm, mi nhm c 6 s.
Phng php nh sau:
1. Chp nh.
2. Phn nh ra thnh 64 bin thi ca mu sm. Mi mt bin thi ca mu sm c i sang thnh 6 s v
d nh sau:
110110 110011 010001 v.v...
53
Nh sau:
: Dng kh t lng t vn ln (Xun)
: Dng kh ti thi ton thnh, pht huy Vn Vt bin ha vn s (H)
: m kh thu lim Vn Vt (Thu)
: m kh hm tng Vn Vt (ng)
Bn Th l ni xut sinh ca Vn Vt v ni phn hon ca Vn Vt.
Nh vy k hiu Thi Cc vi T Tng din t mt cch hng hn l bin hng ca v tr, cng nh bn
ma Xun, H, Thu, ng ca tri t ca cuc i v ca nin canh.
Nhng k hiu v nhng cch sp xp ni trn cng cho ta thy: vn s, Vn Vt c th c kh cht ngc
nhau (
hng ni, t tinh thn tin dn ra vt cht, ri li t vt cht tin dn v tinh thn v.v... [3]
trn c Ly l la, di c Cn l ni. La chy trn ni, l nhng m chy rng lan
- Qu Trung phu ni v trung tn, th dng ln, c, nhn, g. Theo Lai tri-c th ln, c bit c gi ni,
nhn bit c thu v, g bit sng m gy, khng sai chch v th dng tng trng s trung tn [9]
- Qu Tim ni n chim Hng v n n c k, n bay c hng ng th t, hn na chim Hng khng ly hai
i chim c, nn hp vi li Thon t ca Vn Vng l gi v nh chng[10]
3. Da vo hnh dng qu m suy ra nh tng.
- Nh qu Bc c mt Dng trn, nm m di, th ni n nh, n ging, v nh c mi, ging c
mt na n nh hnh qu Bc.
- Qu nh, gi l nh v cc Ho c xp nh hnh ci nh
, Ho S Lc l chn nh, ba Ho
5. Tm xem qu H th l qu g lp tng.
Qu H th l 2 qu sinh ra bi cc Ho th 2, 3, 4 hoc th 3, 4, 5 ca ton qu.
- V d qu B
thc Khn
Hng
thc ch
bng thng Ty
Ngu th gii: Bc
Bn qu Qui c Cn l qun t l c.
Bn qu Bc c Khn l xe. Cn vo Khn nn ni Qun t c xe [14]
Ngu th dng phng php ny gii Dch [15]
7. Dng qu Tng (Tng qui) m th Tng.
Lai Tri c gi l Tng qui [16]
Song Kim x gi l Phc qui [17]
Tng qui hay Phc qui l qu ln ngc tr li v d Cn ln li th thnh Chn .
V d: qu Tn
ln li thnh qu ch
ln li thnh qu Cu
, Ho Lc ng c cu t c ch t v Khn np t. [20]
Ho Lc nh c ch K nht, v Ly np K.
Thon t c ch Tin Gip tam nht, Hu Gip tam nht. , .
Qu C Bng thng vi qu Ty
Cn th np Gip v.v...
Duyt xt li cc phng php trn, ta thy c nhn xa tn rt nhiu cng phu, xoay x trm chiu gii
cc Tng Dch, du i khi ta khng hon ton ng v s hu l ca cch gii thch, nhng ta cng phi nhn
l ti tnh. [21]
CH THCH
[1] Nm 1713 ng Bch Tin (Bouvet) gi cho Leibniz mt b Chu dch v mt bn 64 qu Dch.
ng Bouvet gii thch rng: Theo ngi Trung hoa, th 64 qu l biu tng ca Vn Vt, Tri t.
Bouvet hi Leibniz xem li gii thch nay c thch ng hay khng.
Leibniz nhn c bit nghin cu Dch v cc qu.
[2] 110110110011010001111
000000000000001111111
111011001100100000100
Tel est laspect que prsentaient les premiers instantans de Mars et cela parce que Mariner IV ne pouvait
transmettre la Terre que des O et des 1. Mais des ordinateurs IBM ont aid les transformer en ces
remarquables photographies des cratres martiens que loeil humain navait encore jamais apercus.
Slection Dcembre 1965 page 101.
... Chaque srie de six O et l devint un lment dinformation visuel qui fut ensuite transform en une des 64
nuances de gris et lensemble de ces lments donna une image. Ib. 102.
[3] Dch v cho rng:
i xa bin vn thnh ch, bin kh thnh Dch, v qu cho nn Tng (Thng c bin vn vi t, bin
kh vi Dch, hoch Qui vi Tng... Dch v bt chng quyn thng trang 4b)
Dch v cho rng: Bt qui chnh l nhng nt gch, nhng vn thay ch: v d l ch Thin, l ch
a, l ch Phong, l ch Sn, l ch Thy, l ch Ha, l ch Li, l ch Trch. Ib. trang
5.
58
Phn 3 V CC LUN
Chng 1. Phi l
i vi i a s qun chng, V cc l mt danh t xa vi, thng khng gi ra cho h mt nim
no, y thc nh nh mt non thn quanh nm c my m che lp, khng cho cp mt th nhn dm hnh c.
[1]
Bn v V cc cng ht sc kh khn, v V cc mnh mng v hn, khng th no lng vo trong khun
kh nim, t ng, tng hnh.
Chng ta ch c th dng thn tr lnh hi V cc, ch khng th dng tm t suy cu V cc.
Tt c nhng nim, nhng danh t, nhng hnh dung c lin quan ti V cc ch l nhng phng tin eo
hp gip ta linh gic c V cc, ch khng phi l nhng nim, nhng hnh nh chnh xc v V cc.
C hiu nh vy, ngi vit v ngi c mi thot vng t tng ca nim, t ng.
Ch V cc xut hin t lu i trong nn vn hc v o gio Trung Quc.
59
61
CH THCH
[1] Cf. I Corinthiens 1, 14: L'homme psychique n'accueille pas ce qui est de l'Esprit de Dieu.
[2] Dch H t thng (Chng 11)
[3] Tng Nguyn hc n quyn 12 Lim Kh hc n (h) Thi cc thuyt trang 1, 2, 3.
...V cc nhi Thi cc .
...L bn v hnh, c v chi V cc. . (Ib. 1b)
...T V cc thuyt o vn vt thng, thin a chi chung thy d T vn s phn o V cc thng,
thnh nhn chi chung thy d. (Ib. 2a)
[4] Dch H t thng, chng IV.
[5] Thng c bt thc, Phc qui V cc. , . Lo T, o c Kinh chng 28.
Thin h vn vt sinh Hu, Hu sinh V. , . Lo T, o c Kinh chng
40.
[6] Xem cc b sch:Tnh Mnh khu ch,o th thp nh chng,Tnh Mnh Php Quyt minh ch v.v...
[7] Cf. Fong Yeou Lan, Prcis d'histoire de la Philosophie chinoise, pages 43-44.
[8] Cf. T in v danh t trit hc ca Trn Vn Hin Minh, ni ch H v: H v (nihil, nant), khng c g c,
hay c cng nh khng.
[9] G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 369.
[10] Nhc ty c thun tc gi vi quyn vi thin, nhc thanh bn, t nguyn gi vi tht vi thm. Gio chi d nh
bch xuyn. L chi ng gi nh nht thy. Thun tc chi gio, bt qu hnh nht phng, cng nguyn chi
gio ni kh n ng vn loi. Tr gi bt cuc nht phng, t gi bin hnh v ni. Th d hc nhn ti
h pht phn lp ch, do thin nhp thm, tt cu L chi cc tr. , ,
. . . , .
. . Sao Kiu ng Chng quyn I
trang 5.
[11] (The One is) alleged by mystics to be ineffable, incapable of being described in words etc...
Such phrases as inexpressible, unutterable, beyond all expression bespatter the writings of mystics all
over the world... W.T. Stace, Mysticism and philosophy, p. 79.
...The God seeing man... can always enter, naked and unencumbered with images, into the inmost part of his
spirit. There he finds revealed an Eternal Light...It(his spirit is undifferentiated and without distinction and
therefore it feels nothing but the unity (Jan Van Ruysbroeck, 1293 1381) Ib. page 94.
[12] Le Dr Rufus Jones, dans ses excellentes Studies in mystical Religion dfinit son sujet comme il
suit:J'emploierai le mot pour exprimer le type de religion qui met l'accent sur l'intuition immdiate de la
relation avec Dieu, sur la prise de conscience directe et intime de la Prsence divine. C'est la religion son
stade le plus aigu, le plus intense et le plus vivant. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique
juive, page 16.
[13] Thomas d'Aquin dfinit brivement la mystique: Cognitio Dei experimentalis, connaissance de Dieu par
exprience. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 16.
[14] Des tmoignages des mystiques, ces guides spirituels de l'humanit, le philosophe (Bergson) dduit l'existence
de Dieu, car si nous acceptons les conceptions scientifiques des savants, nous devons de mme admettre les
opinions des mystiques sur la divinit. Henri Bergson.
62
Chng 2. i cng
Quan nim Thng nh mt thn minh c dng dp hnh dung, tnh cch th d; nhng quan nim Thng
nh mt Thc th siu khng gian, thi gian, siu gian, mi hnh thc sc tng, mi lin lc vi qun sinh v
tr, l mt iu rt kh. [1]
Kh, l v chng ta phi r b mi hot ng suy lun, tng tng thng thng, phi ty ra tm thn cho
sch ht bng hnh trn cu mi linh cm c Thng v hnh tng. [2]
Nu ta qun ht qun sinh, vn hu, qun ht nhng nh tng, nhng hin tng, khng gian, thi gian,
qun ht mi phn k, gin cch, th thc th v tr s duy nht bt kh phn. V l do , cc nh huyn hc gi
Tuyt i th siu xut qun sinh, v tr l
H v [3]
Hng Mng [4]
Hn n [5]
hay H khng [6]
H v, H khng, Hn n khng phi l h o, hay h khng, m chnh l Thng , l Tuyt i th bt
kh t ngh, v bin t.
V vy Lo T mi ni: Vn vt sinh t Hu, Hu sinh t V. [7]
Thng c khng xuyn xao, li tr v V cc. [8]
Trang T vit: Thi s c V, khng hin hu, khng tn tui.
63
64
L lng thay cc nh huyn hc Do thi, Cng gio, hay cc i hin trit u Chu cng thng dng nhng
ch:
H v, Khng Tch, Hn n, Hng mng m t Thng .
Cc nh huyn hc Do thi thng gi Thng , gi Tuyt i th l H v, Khng tch. [28]
Hng y gio ch Nicolas de Cues (1401-1464), ch trng rng nu ly tm thn m nhn nh, th Thng
y nh l H khng, nhng H khng y chnh li l Tuyt i bt kh t ngh. [29]
Jacob Boehme, mt nh huyn hc th phn, vit: i vi to vt, Thng l Chn nht, nhng l H v:
Thng v nh, v thy, v tr, khng c ngoi mnh. Ngi l ch, nhng v tt, v c. Ngi l duy nht v
gin, v tr, thng sinh, thng tn. [30]
Eckhart (1260 - 1329) cng thng gi Thng l Chn nht, l H v hay Diu hu. [31]
Bc s Erwin Rousselle bnh v H v nh sau:
H v l Tuyt i khng hnh nh, gi cho chng ta H v ca Boehme, H khng ca V , s c ca
Brahman hay H khng ca o Lo. [32]
Bc s Erwin Rousselle bnh thm rng:
H v thc ra l cn bn ca con ngi, v ca v tr. [33]
i vi Hegel, Tuyt i th v H v vn l mt.
Ren Gunon cho rng:
V cc tng ng vi Brahma Trung ha tuyt i (Parabrahma), v Thi cc vi Ishwara hay vi Brahma
khng tuyt i (Apara Brahma) [34]
Kinh o ngha th (Upanishad) xung Tuyt i th l H v. [35]
cng l ch trng ca cc nh thng thin hc hin i. [36]
Tuyt i th y chnh l cn nguyn v tr. ng khc, ta c th gi Tuyt i l H khng, hn n, nn ta
ni c:
C sinh ra t khng; vn hu t H v sinh xut, Ch H v lc ny ngha l Thng . [37]
Cc nh huyn hc u ch trng rng Tuyt i th v bin t bao qut c cc tiu ln cc i, to khng
c g ngoi, nh khng c g trong, v gin cch (continu) v vy khng chp nhn rng Thng v H v ring
r, v nu H khng l ci g ngoi Tuyt i, th lp tc Tuyt i khng cn l Tuyt i na.
Tm li, theo quan nim cc nh huyn hc th:
Tuyt i l H v. [38]
Theo Quan nim thng thng th:
Tuyt i khc H v.
Cc trit thuyt, cc o gio khi nguyn t 2 quan nim y.
C hiu c ti sao cc nh huyn hc gi Tuyt i th bt kh t ngh l H v, th mi hiu ti sao cc
trit thuyt ti c t Ai Cp, n Ba T, n , Trung Hoa u ch trng Hu sinh t V ([39])
Kinh V vit:
Thi nguyn s ca thn minh, Hu sinh t V. [40]
Lo T vit:
Hu sinh V. [41]
Trang T vit: Chiu chiu sinh minh minh, Hu lun sinh v lun.
Ung ha Chn, tc gi sch n o mn m bnh rng:
65
[20] Phm hu hnh chi vt tc d hoi, duy Thi H v ng dao, c vi ch Thc. Thi vn: c th nh mao, mao
do hu lun, thng Thin chi ti, v thanh v x ch h.
...Ch thin gi H d, H gi thin a chi t, Thin a tng H trung lai. Tng Nguyn hc n Quyn 18 trang
8 (Honh C hc n)
[21] H v: The underlying reality, the principle of eternal relativity which is essence of mind, the unknowable
noumenon behind all phenomena, the entity void of ideas and phenomena, neither matter nor mind, but the
root of both. Trung Anh Pht hc t in, trang 277.
[22] Bn tnh do nh H khng. Php bo n kinh c duyn phm.
[23] T tnh chn khng. Php bo n kinh Bt nh phm.
[24] A t Thch vn V, hu vn Chn khng, tc th Bt nh tht tng chi bn th. Nhp Pht ch nam trang
120.
[25] Th gii H khng nng hm vn vt sc tng, nht nguyt tinh t, sn h i a, tuyn nguyn kh gin,
tho mc tng lm, c nhn thin nhn, c php thin php, thin ng a ngc, nht thit i hi. Tu di ch
sn tng ti Khng trung. Th nhn tnh khng, dic phc nh th. Php bo n kinh Bt nh phm
nh.
[26] Heb. 11,2 ca Kinh thnh Jrusalem.
[27] Les saints sont ceux dont le domaine est le vide (sunnata), l'absence de dessein (animitta), la libert (vimokha)
(Dhammapada lre dition F. Fausboell Copenhague 1955, page 92) Lilian Silburn, Instant et Cause p.
218.
[28] Rien ne peut changer sans venir en contact avec cette rgion de l'tre purement absolu que les mystiques
appellent Nant. -- Les Grands courants de la Mystique juive, page 233.
[29] Giuseppe Bufo Nicolas de Cues, p. 105.
[30] Jacob Boehme Mysterium Magnum (Aubier Editions Montaigne, tome 1 page 55.
[31] Le Dieu qu s'unit cette pointe de l'me, comme l'Un no platonicien, n'est ni ici, ni maintenant, ni ceci.
Illimit, indtermin, on peut l'appeler Non tre parce qu'il chappe par transcendance toute dtermination...
...Tout tre implique limitation. Faute d'un meilleur mot, on appellera donc Non tre le supra tre...
Matre Eckhart, Traits et Sermons (Aubier Edition Montaigne Paris) 16.
...Eckhart cn gi l Thng l
Dit: Thn
Dsert: Sa mc
Abme insondable: Vc thm
Fond insondable: y thm
Ralit imperscrutable: Thc th bt kh t ngh v.v Cf. Ib. Cc trang 13,14,15,16,17.
[32] Dr. Erwin Rousselle, Sellische Fhrung im lebenden Taoismus, Eranos Jahrbuch 1933 p. 151. M. Senard,
Le Zodiaque, page 480.
[33] De ce Vide, ce mme auteur dit, citant un philosophe chinois:
Le vritable Vide n'est pas vide, l'existence vraie est la non existence...
Il ne doit pas tre considr comme le nant, mais comme l'inexprimable Tout Autre Chose percu la fois
comme la prsence de quelque chose et comme l'absence de toutes choses...
67
En l'tat de calme absolu il est prouv comme le fond mme de notre tre et de l'univers. (Op. cit. page 189)
M. Senard, Le Zodiaque, page 480.
[34] Ren Gunon La grande triade page 26 (texte et note 5)
[35] Brahma is life (prana) Brahm is joy. Brahma is the void.
Chandogya Upanishad 4. 10;4
...Non existent (a sat) himself does one become, If he knows that Brahma is non existent. Taittiriya Upanishad 2
6.
[36] Thosophie et science p.39.
[37] Tanon Thosophie et Science p. 44.
[38] Claude Tresmontant P.E.D. p. 75.
[39] Cf. Claude Tresmontant P.E.D. page 75.
[40] Tresmontant P.E.D. page 76.
[41] Lo T o c Kinh chng 11.
[42] ...Chiu chiu sinh minh minh...
...Hu lun sinh v lun...
Hu lun th Thi cc nhp hu thin, V lun th V cc, thuc tin thin. Ung ha Chn. n o mn
m trang 49.
Trang T cn vit: Thi s hu V. Xem Nam hoa Kinh chng 12 on H. (Wieger trang 298)
[43] Hu gi, tch chi qun t, V gi thin a chi hu. Trang T Nam Hoa kinh chng XI on E.
Wieger Tchoang Tzeu trang 293.
[44]...Non existent (A Sat) himself does one become, he knows that Brahma is non existent. Taittiriya
Upanishad 2-6
[45] Clause Tresmonant. P.E.D. page 76.
[46] M.W. Schelling Les ges du monde (Aubier Edt. Montaigne) p. 36.
[47] G.G. Scholem Les grands courants de la la Mystique juive page 38.
[48] Nous ne serons pas surpris de trouver que la spculation a parcouru toute la gamme, depuis les tentatives de re
transformer l'En sof impersonnel dans le Dieu personnel de la Bible, jusqu' la doctrine tout fait hrtique
d'un vritable dualisme entre l'En Sof cach et le Dmiurge personnel de l'Ecriture Ib. page 25.
D Lm Phn Thin tin sinh vit: V Cc thi v cng tn, v phng th, bao trm mun phng v tr,
vn c thi gian, ni non thay i, linh gic y chng bin thin; tri t c cng, linh gic y v tn... [4]
ng v phng din thi gian m bn v V Cc, ta c th ni rng, khi nguyn tinh bn th ca v tr cn
tch nhin bt ng, cha pht trin huyn nng cng lc cha tc to, vn chuyn, sinh ha th gi l:
Giai on V Cc [5]
Khi trong bn th bt u sinh xut manh nha cc huyn c sinh ha vn chuyn th gi l o, l giai
on Thi Cc. [6]
Khi cha c vn vt, v tr m ch mi c V Cc, Thi Cc, Tuyt i Th, th gi l Tin Thin.
Khi V Cc Thi Cc phng pht ra vn hu thi vn hu gi l Hu Thin. [7]
Hay ni r hn:
V Cc l Tin Thin.
Thi Cc l Trung gian, l khi thy.
Vn hu l Hu Thin.
Ta v thnh ba bn nh sau:
1. V Cc = Tin Thin
2. Thi Cc
3. Hu Thin = Vn Hu
(Lc y Thi Cc lng trong
Vn hu)
cc t ng, cc tng hnh ch V Cc (Unique inconcevable avant toute manifestation), Thi Cc (Unique
concevable, Principe et Fin de l'univers), c khi khc nhau, nhng cng c khi ln ln.
V hiu V Cc l Thng , l Tuyt i bt kh t ngh, nn chng ta hiu ti sao cc nh Huyn hc gi
V Cc l: Ngun sinh vn vt, To Ha Chi Nguyn [9], Tin Thin Ch Nhn [10], Vn Tng Ch T. 1
Vn tng u t mt ngun gc, mt cn bn, mt ca ng pht sinh nn V Cc cng c gi l: Cn
, Cn Bn [11] Cn Nguyn [12] hay Bt Nh Php Mn.
i vi vng Dch, th d nhin V Cc phi l: Chn Trung [13], Hong Trung [14], Chnh V 5, l u dy
mi r Vn Tng (Tng Tr Mn), v cng l im Thi Ha, c th ha gii c mi tng khc, tng d
(Hunh b x, X li t) [15]
V Thng h linh bt mui, l vnh cu v cng, v hnh, v tng, l ngun mch pht sinh mi gi
tr, mi hnh phc, nn V Cc cn c gi bng nhng danh hiu nh: Vin Minh, n, Chu [16], Hi Di Ph,
H V Chi Cc, Cc Lc Quc v.v.. [17]
B. NHN CCH HA V CC
Bn v V Cc, v H v c hng ngi: C trit gia, o gia, qun chng. Cho nn phng th hnh
dung, m t Tuyt i, m t V Cc cng c nhiu loi, c th l tru tng, c th l c th, c th l v ng, c
th l hu ng. Qun chng thng a nhn cch ha V Cc d b quan nim, hnh dung:
Nho gia gi l Tri, l Thng .
o gia gi l Tri, l Ngc Hong.
Pht gio gi l Adibuddha (A Pht ), Vairocana (T l x gia), hay (T l gi na) [18], hay Chakravarti
(Monarque universel, Chuyn lun thnh vng) [19]
Kinh Guna Karanda Vuha vit: Khi cha c g, c Shambhu. l ng t hu, v v ng t hu c
trc ht nn gi l Adibuddha. Tng phi Nepal gi Adibuddha l V cng, thng minh v cng, t hu, v
thy, v chung, cn nguyn vn vt v.v... [20]
Adi Buddha cng c gi l Vajradhara, m Vajradhara l Bt t, cha t sinh xut mi huyn vi. [21]
Cho nn, nu ta tm gc cc danh t ra mt bn, m ch gi nguyn nh ngha, ta thy o gio no cng tin c
Tuyt i th t hu, v thy, v chung. [22]
C. TNG HNH V CC
Cc o gio Chu cng nh cc nh huyn hc u Chu tng trng V Cc hay tuyt i bng vng
trn trng rng . [23]
Tng hnh bng vng trn gi ra c nhiu nim.
1) Vng trn gi hnh nh mt ngun sinh bt dit tung ta ra mun phng.
2) Vng trn gi nim ton thin, ton bch, vin mn.
Hng y Gio Ch Nicolas de Ceus cng ch trng rng cc thnh hin xa c tng trng Thng
bng cc hnh, nh bng: ng thng v cng, bng tam gic u c ba gc vung v cnh di v tn, bng hnh
trn v tn, bng hnh cu v tn. [24]
Tanon vit: Vng trn l tng trng ca tuyt i v vng trn l chn nht cn nguyn cng ch mun
loi... gi nn mt hnh mun b mun pha nh nhau. Chu vi vng trn tung trng mt s hin din tru tng
v hnh, khng bao gi ai thu ni v khng c u ui, nhng thc ra vn xc nh. [25]
70
Dng vng trn trng tng trng V Cc, Tuyt i th, tin nhn ni ln c nhiu iu huyn diu:
1) Trc khi cha c t tri, ch duy c V Cc; cc ngi v:
2) Khi Tuyt i th hin dng, to thnh v tr, cc ngi lng V Cc Thi Cc trong gung my m
dng, phn phc, thng ging, vng lai. Cc ngi v:
9. T ng Kin trc dng t V Cc: Hong trung cung, Hi Di Ph, Hunh nh, Tng Tr Mn, Hunh
B X, Mu K Mn.
10. T ng Thi gian dng t V Cc: Tin Thin.
11. T ng Trit hc dng t V Cc: Sinh thn chi nguyn, Th kh chi s, Tnh mnh chi c, Vn ha chi
t, v.v...
12. T ng Nho gia dng t V Cc: V Cc, Hong Trung, Chnh v, v.v.
13. T ng o gia, n gia dng t V Cc: Tin thin nht kh, Hn nguyn chi tinh, n, Linh quang.
14. T ng Pht gio dng ch V Cc: Tnh th, Ty phng, Chu, Vin gic, A Pht , Uy m, X
li t, v.v..
15. Danh t s hc, phng php hnh hc dng ch V Cc: Nht [30], Vng trn rng , v.v...
Ta cng nn ghi nhn rng trn phng din l thuyt ta c th phn bit V Cc, Thi Cc, nhng trn
phng din thc hnh V Cc v Thi Cc thng cng c coi nh nhau, nn cc danh t cng thng dng
ln ln. Hiu V Cc tc l hiu Thi Cc.
CH THCH
[1] Xem ph lc 2.
[2] Tin thin nht kh ti hng mng, V tng v hnh bt lc khng. , .
Tng ngn ph nghi trang 7a
Tin thin nht kh t H v. Tin hc trang 51.
[3] n o hu nht c chuyn mn t kh... Tng v tng ha. Gii thch th: Nguyn kh, h v nht kh, tng
khan bt kin, m bt chc ch, h khng trung nhi lai ch... Hoi Nam T vn: kh ni hot lc, v tr chi
sinh mnh. . ... . : , ,
... , . n o mn m, trang 49, 50 .
[4] Gic d gi, v thanh x, bt bt vn gi d; v thanh x bt vn th V cc d. V cc tc v cng tn,
v phng th, khuch nhi lc v sung; Vnh chi nhi vn c tn; sn h hu canh, th gic bt ci, lng i
hu tn th gic m cng. , , . . , ,
. . , . . D Lm Phn Thin tin sinh
th, trang 2a.
[5] K danh tuy nhin xng chi vit Tinh, k l bn t v hnh, nhn tnh trung ng nhi ngn chi vit Nguyn tinh
h. ng k v ng chi tin. Hn nhin khng tch. Th chi nhi bt kin, thnh chi v thanh, dic phi tinh d,
dic phi vt d, v kh danh nhi danh, c danh chi vit Tin thin Dch vit, V cc chi thi. T thi tc thn
tch c tc, vn vt qui cn, th chnh v chi H cc tnh c. Kim tin chng lun, trang 6.
[6] Tin kh danh nhi hu k danh, c danh chi vit o. Dch vit Thi cc thi d. Nhn th c nht manh, vit
Nguyn Kh d. , . . . Ng Liu tin
tng ton tp - Kim tin chng lun, trang 6b
Avant la cration, disent les textes vdantins, il n'y avait rien que Brahman, l'tre pur, le non manifest,
l'indiffrenci, Maha Bindu le Point Suprme, l'nergie conscience Potentialit. Cf. Snard, Le Zodiaque,
page 10.
[7] Tin thin chi hc tm d. Hu thin chi hc tch d. . .
72
[8] Quand on pense l'etre suprme sous son aspect inactif (nishkriya) on le nomme Dieu absolu (Shaddha
Brahma) et quand on le reprsente sous son aspect actif crant, soutenant et dtruisant, on le nomme Shakti ou
diviniet personnelle. L'enseignement de Ramakrishna, p.475
...Les grandes lignes du droulement de l'ontologie telle que l'enseignment les doctrines de l'Inde se
retrouvent en d'autres enseignments dits sacrs, notamment dans la Gense biblique et dans la Caballe des
Hbreux.
Dans la Gense, de l'Unique (Dieu) naissent la Lumire et les Tnbres puis par divisions successives, tous
les mondes et tous les tres. Dans la Cabale, Dieu l'inconnu, le Nant, le Rien (pour notre intelligence) cre le
monde par l'intermdaire des dix sfiroths hirarchiss en trois triades qui correspondent aux divers
mondes. Toujours on retrouve l'Unique inconcevable l'esprit humain existant avant toute manifestation ou
diffrentation, devenant l'Unique concevable, le point d'o sortent progressivement les diffrentes formes
intangibles, puis tangibles de l'Univers. Senard, Le Zodiaque, pages 11,12.
[9] To ha chi nguyn. . TMKC Q. Hanh, trang 9
...T khiu Cf TMKC Hanh, trang 9.
[10] TMKC q. Hanh, trang 9 .
[11] Thi cc chi . Hn n chi cn . TMKC, trang 9.
[12] To ha tuyn qut . TMKC, trang 8.
[13] V cc gi chn trung d (TMKC quyn Hanh, trang 9b.
[14] V cc: Hong trung: Qui trung: Chnh v: n cc : : : : . TMKC Quyn Hanh,
trang 8 .
[15] Ib. trang 9
... Gi c khiu tuyt trung bin, v ni ngoi, thng h vin, ng Ty hp, Nam Bc tuyn, Hi th , tin
thnh tin. , , , , , . TMKC Quyn Hanh, trang 8.
Dch:
Khiu ny chng gia chng bn,
Trong ngoi chng c, di trn mt vnh
ng Ty cha c phn trnh
Bc Nam on t cha thnh i ni,
Hiu ra hnh phc my mi,
Thin tin u cng duyn tri xa nay.
...X li t, sc bt d khng khng bt d sc; sc tc th khng, khng tc th sc. Chu dch xin chn
trang 6 (bi Trung ).
[16] H v chi cc, To ha chi nguyn, Bt nh php mn, Thm thm php gii, Qui cn khiu, Phc mnh quan,
Trung Hong cung, Hi di ph, Tng tr mn, Cc lc quc, H khng tng, Ty Nam hng, Mu k mn,
Chn nht x, Hunh b x, Th nht n, Tnh th, Ty phng, Hong trung, Chnh v, gi c, Thn tht,
Chn th, Hunh nh chng chng d danh, nan d tt c. , , , ,
, , , , , , , , , , , , ,
, , , , , , , . Tnh Mnh Khu Ch (TMKC) Quyn Hanh
trang 8.
[17] Xem ch thch trn.
73
[18] Adi buddha was called Isvara but he was also given such special name as Vairocana, Vajrapani, Vajradhara
and Vajrasattva. Cf. The god of Northern Buddhism page 2.
Cf. Trung Anh Pht hc t in ni ch A pht , trang 288.
[19] Cf. Ren Gunon, Le Roi du monde, page 18.
[20] In the Guna Kranda Vyuha it is written: When nothing else was, Sambhu was; that is the Self Existent
(Svayambhu): and as he was before all, he is also called Adi Buddha...
The Nepalese school supposed an Adi Buddha infinite, self existing, without beginning and without end, the
source and originator of all things... Alice Getty The Gods of northern Buddhism p.2
...Adi Buddha.. is associated.. with Vajradhara or Vajrasattva who are considered as identical, and spoken of
as omniscient, omnipotent, eternal, infinite, uncaused and causing all things. Cf. Trung Anh Pht hc t
in trang 288
Adi Buddha, The first Buddha, the primary Buddha, Buddha from the beginning, Buddha unoriginated,
existing by himelf... Adi Buddha resembles Brahma. Prof. Hyman Kublin, A Dictionary of Chinese
mythology, page 1 et ss.
[21] Vajradhara, the indestructible lord of all mysteries master of all secrets is an exoteric representation of Adi
Buddha. The Gods of Northern Buddhism, page 4.
[22] y l nh ngha v Thin Cha ca cng ng Vatican I: La sainte Eglise catholique Apostolique Romaine
croit et confesse qu'il y a un seul Dieu vrai vivant, Crateur et seigneur du Ciel et de la terre, tout puissant,
ternel, immense, incomprhensible, infini en intelligence, en volont et en toute perfection, qui tant une
substance spirituelle unique par nature, tout fait simple et immuable, doit tre dclar distinct du monde en
ralit et par son essence, bienheureux en lui mme et par lui mme et lev indiciblement au dessus de tout
ce qui est et peut se concevoir en dehors de lui. Cf. Claude Tresmontant, Les Ides matresses de la
mtaphysique chrtienne, page 27.
[23] Chu Lim Kh tng trng V cc bng vng trn. Xem: Tng nguyn hc n - Chu Lim Kh hc n (h)
Thi cc thuyt trang 1, 2, 3.
Cc o gia cng vy:
xem a) Kim n i thnh tp trang 1
b) Tnh mnh khu ch quyn hanh trang 9
Vng trn va l tng hnh V cc va l tng hnh Thi cc.
Xem: Chu Dch xin chn trang 6. Chng tin thin honh .
... C nhn cng chi d . Cng danh chi vit o, vit H v, vit Tin thin nht kh, vit V cc,
vit Thi cc. . , , , , . Ib. trang 16 (Kim
n ).
[24] Le trs pieux Saint Anselme compare la vrit maxima la rectitude infinie et que nous suivrons en recourant
nous aussi la figure de la rectitude qui correspond notre imagination, une ligne droite. D'autres auteurs
excellents ont compar la Trinit trs Sainte le triangle quilatral qui aurait trois angles droite... D'autres
s'efforcant de figurer l'unit infinie, ont appel Dieu cercle infini. D'autres enfin, considrant l'existence
absolument actuelle de Dieu, l'ont compar une sphre infinie. Cf. Giuseppe Bufo Nicolas de Cues page
100.
74
[25] Le cercle, symbole de l'Absolu. On symbolise l'Absolu par le cercle blanc sur fond noir. Le cercle lui mme,
dans son entier, est l'Unit divine dont tout procde, o tout retourne, non seulement parce qu'il a forme d'un
oeuf voquant ainsi l'ide de matrice mais parce que c'est la forme gomtrique la plus reprsentative de ce
qu'on pourrait appeler un gal infini dans toutes les directions . Sa circonfrence indique la prsence
abstraite jamais inconnaissable parce qu'elle n'a ni commencement, ni fin et est cependant dfinie. A
Tanon, Thosophie et Science, page 44.
[26] L'ontologie antique considre le Ple Nord comme le berceau de la vie. Dans le Roi du Monde (p.18) R.
Gunon dit que le Chakravarti ou celui qui fait tourner la roue, c'est dire celui qui est plac au centre de
toutes choses, en dirige le mouvement sans y participer lui mme, correspond au moteur immobile
d'Aristote... M. Senard, Le Zodiaque, page 21 .
[27] Trong quyn Chu Dch xin chn chng kim n ta thy c nhn dng mt hnh trn tng trng cho: V
cc, Thi cc, H v nht kh, Tnh mnh, n.
...Tu th gi c nhi d. Nhi v chi Nhn. Dch vit V cc. Thch v chi Chu, dic vit Vin Minh. o v
chi n, dic vit Linh quang, giai ch tin thin chn nht chi kh. Tnh mnh php quyt minh ch quyn
nht, trang 4 .
[28] Au sixime degr, l'homme est dpouill de lui mme et revtu de l'ternit de Dieu, parvenu la perfection
complte; il a oubli la vie temporelle avec tout ce qu'elle a de prissable; il a t entrain et transform en
une image divine; il est devenu un enfant de Dieu. Il n'y a pas d'autre degr, de degr suprieur; l est le repos
ternel, la batitude. Car le but dernier de l'homme intrieur, de l'homme nouveau est la vie ternelle.
Matre Eckhart Traits et Sermons, p.107.
[29] Cf. i ng Chn kinh quyn h, trang 23b.
Nht chn v tc v chi hn n. Xng o chn ngn quyn II, trang 9.
[30] Thng thanh Hunh nh ni cnh kinh.
e) Nh vy l s phi cp n nhng vn :
Cn nguyn ca v tr.
Bin ha ca v tr.
Cng ch ca v tr.
4. T V Cc ra ti vn hu c mt trung gian l Thi Cc.
Thi Cc tc l o, l Logos, l Ngi Hai theo danh t cc trit hc, cc o gio Ty phng.
Thi Cc c gi l Trung gian.
V Thi Cc l s hin dng ca V Cc.
V Thi Cc s pht sinh ra vn hu, s lng trong vn hu, nh vy vn hu li l s hin dng phn ha
ca Thi Cc.
Thi Cc, v lng trong vn hu, nn y nh t gii hn mnh vo trong khun kh v tr khng gian thi
gian; v li hin dng tc l chu mt gii hn no.
Thay v cp ngay ti nhng cung cch V Cc, Thi Cc sinh ha ra vn hu ta tip tc l lun trn bnh
din l thuyt:
a) Nu V Cc l v gin (continu), th du c v tr, hay khng c v tr, V Cc cng khng th no tng
gim c g.
V cc tt nhin v thy chung.
M khi c v tr vn vt ri, nhng hnh hi, sc tng cng khng ngn chn qua phn c V Cc.
Thnh th V hn, V Cc, va trong, va ngoi Hu hn
V hn y nh l mt trng dng, m hu hn nh l nhng ln sng nhp nh, trn mt. [2]
Cc khoa hc gia bt u nhn thc c thc th siu vi, v hn y. [3]
Cc nh huyn hc suy lun thm rng: nu V Cc l v gin, trng tn bt bin v l cn mun loi, th
d nhin c ti ri, hay cha c ti, V Cc y vn nguyn vn.
Nh vy trong ngi chng ta c mt nguyn th bt bin. Di lp lang hnh hi, tm tr ca ta c mt thc
th siu vi, vnh cu, v bin. Cc nh huyn hc gi l Bn lai din mc.
Li na v tr vn hu khng th l nhng hu th khc bit vi V Cc, vi Thng , vi bn th tuyt
i c, chng vy Tuyt i s tr thnh tng i; v bin, v gin s tr thnh hu hn, gin cch.
Cho nn vn hu ch c th l nhng hin tng ca Thng , v tr l hin thn ca Thng . [4]
S v bin t ca Thng c vua David ca tng trong thnh vnh 139 nh sau:
Thn tr Cha ai m trn khi
Lnh mt ngi bit ti ni u ?
Ln tri gp Cha trn cao.
Xung m gp Cha di su t dy.
Mn hng ng cnh bay khonh khc,
Ti ti min xa lc bin khi,
Ni y vn Cha a ti,
Bn tay hu Cha nm ngi ti lin.
D ti gi bng m hy n,
Ph vy ti ngy bin thnh m.
Cha trong u ti r nhn,
76
77
ta c hot ng, c suy t n bao nhiu cng vy. Th tc l V nim l cn nguyn cho hu nim. [17] Tm ra
c V nim tc l tm ra c bn tm, bn tnh, tm ra c V Cc, c Tuyt i. [18]
Hnh Dng o nhn vit trong quyn Thng phm n php i khi nh sau: Cc quan nng ta u do
mt cn nguyn trong ngi sinh xut, cn nguyn y chnh l ngc chu v gi, tm c cn nguyn y l quay tr
c v H v. [19]
Ta c th v nh sau:
Cng phu tu luyn ca tin nhn, tuy c nhng danh t a oan khc bit nh: Ni quan (Lo), Phn chiu
(Lo), Tri ch (Nho), Quan tm (Thch). Nhng mc ch vn l vt khi ci tm tri gic tr v thin a chi
tm, v ni pht xut ra tinh thn vt cht, tm tr, hnh hi; tr v bn th v tr. [20] Cc nh huyn hc Hi
Gio cho rng thnh nhn phi bit ty tr ht mi trn cu, mi nim l, tm hn ch cn hm tng nguyn c
Thin cha bn trong. [21]
Eckhart cho rng nu ty tr nhn vi, nhn to, th thin chn hin ra sng quc, sng ngi. [22]
Thnh Jean de la Croix m t con ng thnh, thin tuyt ho a ti Thng ton bng ch H v, H
khng. Ngi vit: T khi ti trong Khng, ti khng cn thiu g ht. [23]
V hiu V Cc, H v l bn th cn nguyn v tr cc nh Huyn hc ch trng n cng trnh tr v
ngun gc.
Cc ngi gi th l: Phc thn hon H, Phc qui V Cc, Qui nguyn Phn Bn, v.v..
Hon H, Phn Bn suy ra l tm li c bn th chn thc ca mnh [24], sng i sng ca Ha cng.
[25] Tm li hiu V Cc tc l hiu cn nguyn v tr, v con ngi. Tm c cn nguyn v tr v con ngi,
s tm ra c con ng phn hon nguyn th. [26]
Tng kt li: V Sc Tng sinh ra Hnh Thc Sc Tng; Hnh Thc Sc Tng o ngc li s thnh th
Phn Hon Hi Phc, chung qui vn l phi r b ht mi s gi to hnh thc bn ngoi mi tm ra c Chn
Th. [27]
Cui thin kho lun ny, tng ch nn suy ngh t thm trm ca in tch Tng Vng c Huyn
Chu ca Nam hoa kinh. [28]
CH THCH
[1] L' Advaitiste dit: Tout n'est il pas Brahman quand le nom et la forme ont t enlevs? Vivekananda Les yogas
pratiques, page 219.
[2] Hin tng chi ng d bn th chi Pht, do chi thy d ba. ... Ci ba tc hu sinh dit thy chung, nhi thy tc
v thy v chung d. V tr chi hin tng hu sinh dit, hu thy chung, nhin k bn th tc bt sinh, bt
dit, bt tng, bt gim. Th bn th v chi Chn Nh, hin tng v chi vn php.
.... , . , ,
. , . Leon Wieger HCROPC, pages 546 - 548.
78
[3] La science la plus srieuse la physique, arrive la conclusion que le rel du savant n'est qu'une mince pellicule
qui recouvre la vraie ralit. Les vagues ne sont pas l'ocan, mais l'ocan existe.
Le professeur Wheeler, dans son ouvrage Topics of modern physics, montre que le vritable ocan, la ralit
essentielle, est compos de tourbillons extrmement petits et de dimensions diffrentes. Ces tourbillons sont
tous plus petits qu'une longueur d'onde fondamentale. L: 1, 6
... Ce monde des tourbillions qui constitue le vritable rel porte des noms divers suivant les savants qui l'ont
tudi. On peut l'appeler volont ocan de Dirac, milieu subquantique de Louis de Broglie, Bohn et
Vigier, espace topologique spcial de Wheeler Plante No 19, page 48.
[4] Corpus symbolicum. Cf. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 40.
[5] Cf. Thnh Vnh ton tp (Mai Ln) trang 288.
O vais je loin de ton esprit,
O fuirai je loin de la face !
Si j'escalade les cieux, tu es l,
Qu'au schol je me couche, te voici ;
Je prends les ailes de l'aurore,
Je me loge au plue loin de la mer
Mme l, ta main me conduit,
Ta droite me saisit.
Je dirai: Que me couvre la tnbre
Que la lumire sur moi se fasse nuit
Mais la tnbre n'est point tnbre
Et la nuit comme le jour illumine
(Bible de Jrusalem p. 78)
[6] Est ce que le ciel et la terre, je ne les remplis pas ? Oracle de Yahv. Jrmie 23, 24.
[7] Cf. Gerard Gagnon Trit minh thnh kinh Minh trit I, 7
... L'esprit du Seigneur en effet remplit l'Univers, et lui, qui tient unies toutes choses, sait tout ce qui se dit.
Le livre de la Sagese 1, 7
La Bible de Jrusalem page 870.
[8] Jacob Boehme, Mysterium Magnum, pages 49-50
Jacob Boehme, Mysterium Magnum, 142.
[9] Nguyn thy yu chung. . Dch H t h chng IX.
[10] Phc qui V cc. . Lo t o c Kinh chng 28.
[11] Cf. Tnh mnh php quyt quyn 4 trang 3.
[12] Lo T o c Kinh chng 16.
[13] Cf. T bch t gii trang 86.
[14] T V cc thuyt o vn vt thng, thin a chi chung thy d. T vn s phn o V cc thng, thnh
nhn chi chung thy d. , . . Tng
Nguyn hc n quyn 12 Lim Kh hc n (h) Thi cc thuyt trang 2a.
[16] C tri vn php tn ti t tm trung, n kin Chn nh bn tnh. , .
Php Bo n kinh trang 15a.
79
[17] Jacques Gernet, Entretien du Matre de Dhyana Chen Houei du Ho Tso (668 - 760)
[18] Lorsqu'on voit l'absence de pense, on est matre de toutes choses, lorsqu'on voit l'absence de pense, on
embrasse toutes choses (Notes 17)
Jacques Gernet, Entretiens du matre de Dhyana Chen Houei du Ho Tso (668 - 760)
...Tin lp v nim vi th, v tng vi th, v tr vi bn.
Php bo n kinh Diu hnh phm 24b.
... ch cnh thng tm bt nhim vit v nim.
Ibid. 25a.
[19] C nhn vn: Hu nht bo chu b ti hnh sn. Th bt tri th nht bo chu tc ti lc cn mn trung; thi
thi phng i quang minh. Nhn a bt ng, s d h sinh lng t. Ng kim ch xut l u hin nhin minh
bch. Nhn thn tuy hu lc cn tng tng nht cn s pht. C yu duy th tam nguyn hn nht, t tng
hp ha, qui vu H v. : . ; .
. . . ,
, . Thng phm n php, trang 2b, 3a.
[20] Thnh thnh tng truyn bt ly phn chiu. Khng vn tri ch. Thch hiu quan tm, Lo vn ni quan. Giai
th php d. ... Phn gi: t tri gic chi tm phn h hnh thn v triu chi s, tc ng lc xch chi trung, phn
cu c thin a v sinh chi th... , . . , . . ... :
, , . Thi nht kim hoa tng ch, trang
5.
[21] L'indice du sage est d'tre vid (du souci) de ce monde et de l'autre... et de n'tre occup que de Dieu seul.
Cf. Louis Massignon, Essai sur les origines du Lexique technique de la mysstique musulmane p. 310.
[22] Matre Eckhart Trats et Sermon p.108.
[23] Ib. page 4.
[24] Reditio completa ad propriam essentiam (retour complet l'essence propre: tr v tinh hoa bn th) Cf.
Revue des Sciences philosophiques et thologiques tome XIIV Juillet 1960 page 409.
[25] (Cet tat final) c'est le retour notre origine...
... Jonayd explique ce mot de retour notre origine par l'accs la vie mme du Crateur.
Louis Massignon MM. page 307.
[26] Moi, Yahv qui suis le premier et serai avec les derniers (Isaie 41 4)
[27] Tout ce qu'il y a de plus lev, de meilleur dans la cration, recouvre et dcolore en nous l'image de Dieu.
Enlevez la rouille de l'argent, dit Salomon, et alors luit et brille le vase le plus pur, l'image de Dieu dans
l'me. Matre Eckhart Traits et Sermons page 108.
[28] Hong du h Xch thy chi bc... di k huyn chu... Ni s Tng Vng. Tng Vng c chi.
... ... . . ni: con ngi mun tm ra c Thng , c Tuyt
i th, phi bit siu xut ln trn mi tnh, hnh thc, sc tng...
Nam Hoa Kinh NDC Chng XII Thin a p. 601
Ph lc 1. 50 BI TH VNH V CC
TNG
o Tri rng ri mnh mng,
80
Thy ri gn gi ti tm u [22]
VI
Huyn quan mt x pht mun ni,
Mun ni hp li vn khng ngoi,
Huyn khiu vn xoay thnh vn i,
Th vn hi nguyn mt khc thi [23]
VII
V cc kim n c khc g
Tinh ton vng vc ta quang huy
Ni y sc, khng, khng mc mi
Quang minh mun tha chng suy vi [24]
VIII
Sau mn hin tng, n H v [25],
Gc bin bin thin y bn b [26],
V cc, Bn lai chn din mc [27]
t tri chuyn ng y cn c. [28]
IX
Thi h, Chn ng khc chi nhau
Sinh thnh vn vt t tri thu.
Bao gm vn hu thng kim c
V tr tung honh, cha thm u [29]
X
Huyn tn, Cc Thn, Nht vi trung [30]
H v chi cc [31], Trung Hong cung [32]
Hunh nh [33], Chnh v [34], Hi Di ph [35]
T khiu h linh, t chng cng [36]
XI
Nht khiu H v thin a trung.
Trin min b mt bt thng phong.
Hong ht yu minh v sc tng
Chn nhn hin ti bo chu trung
Dch:
Mt khiu H v gia t tri
Trin min b mt t bao i
Yu minh phng pht khng hnh tng,
Trong ngc Chn nhn hin sng ngi.
i : Ngi xa tng trng V cc bng mt vng trn trng rng , v l v hnh tng, v sc tng,
nhng thc ra y chnh l ch t cn khn, l Tuyt i th, l Tri n, huyn diu v cng cc.
XII
o bn H v sinh Thi cc,
82
XXV
o minh ti l nht oan ngh,
Hong ht v tng phn b th
Trung gian ch t Gi ta nhi
Tin th th nhn chn chng t
TMKC Li trang 5a
Dch:
Phng pht nguyn s l mi manh,
M mng y cha phn trnh,
trong hin r chn ch t
Mm mng t tri vi chng sinh [68]
XXVI
i tai ch o
V thng ch tn
Khai thin lp cc
Phu lc thn chn
Thin a chi t
Vn vt chi cn
Hn n Thi V
Yu yu minh minh
Nguyn thy n sinh
Hp hp khai thng
Thn xung lc mn...
Liu Dng din vn p thin trang 7a
Dch:
i o cao vi o ch tn,
M tri lp cc chuyn cn khn.
Sinh thn sinh thnh sinh mun vt,
Hn n Thi v qun vn mn.
XXVII
Bt sinh bt dit.
V x v thanh,
Linh minh bt mui,
Cng c trng tn.
Thng trit thin thanh,
H chc a ninh.
(Liu Dng in vn p thin trang 7b)
Dch:
Bt dit, bt sinh v x thanh,
Mun i trng cu li linh minh
86
iu nh tit hu yu ng n,
Tin nhn nh ni v tha dc,
Tp khong tiu thnh bch luyn kim.
TMKC Hanh trang 11b
Dch:
Mt khiu H khng, Huyn tn mn
Nm thng cht chiu gi vn trn
Trong nh tin gia khng thuc khc,
Vng la tp khong s tinh ton
i : Ngi xa tng trng H khng bng mt vng trn v Thi cc l m Dng hp nht. [75]
Lng V cc vo trong Thi cc ta c hnh trn, v vng trn trong gi l H khng khiu, vng ngoi l
Huyn tn mn v bao qut m dng. Tin gia tu luyn l mong gt b cn b vt cht, thu thi thun ty
tinh thn [76]
XXXVIII
Yu yu minh minh khai chng diu,
Hong hong ht ht bo chu khiu.
Lim chi, tim tng nht lp trung
Phng chi, di mn lc hp biu.
TMKC Hanh trang 11a
Dch:
Yu yu minh minh chng diu khai
Phng pht H v vn mt Tri.
Tim tng nm gn trong trn cu
Phng pht, bao trm khp chn ni.
i : V cc l ngun mch pht sinh ra mun iu huyn diu. V cc v hnh tng nn kh hnh dung
v i vi phm phu th mt m, tm ti. Nhng thc ra tuy mung lung phiu diu m vn hin hin. V cc
lng trong vn vt, nn ngay trong lng bi ct cng c V cc, c tuyt i, mc du V cc vn trn lan
bao qut khp v tr.
XXXIX
C c v sinh v tn tng,
Nhn nhn bn th bn H khng
Mc o C m danh Cc lc,
Khng Nhan lc dic ti k trung.
TMKC Hanh trang 11a
Dch:
Ngun sinh v tn ta i ni.
V cc, H khng, bn th ngi
90
Ch ni C m ku Cc lc,
Khng, Nhan vui cng ch trong thi.
i : Cc bc minh trit ng Ty trng vo u cng thy Tri, thy Thng , thy tuyt i th ?
Thnh Angela de Foligno vit: Mt hn ti m ra v ti thy Thin Cha khp ni, bao trm v tr, vn
vt. Trong mi vt, ti ch thy quyn nng ca Thin Cha v ti khng sao t nn li v trong khi bng
hong b ng, hn ti ku ln ting: Th gii ny y trn Thin Cha [77]
XL
la mn khi, diu nan cng,
Pht Pht tng truyn ch th trung.
Bt thc Ty lai chn tht ngha,
Khng xuyn thit t tu Ty ng.
TMKC Hanh trang 11a
Dch:
La rng m l v cng,
Pht Pht tng truyn mt ch Trung.
o ng, chn thuyn bng chng hiu
Nh mang giy st, rui Ty ng.
i : Pht gio gi V cc l la Mn ( la Ni Mn), Tng tr mn, bt nh Php mn, X li t, Mu
ni, Cc lc vin, Tnh th, Bt ng o trng, Vin gic hi, B ngn chn t, Tam ma a, Bt nh ngn,
Ba la mt a v.v.. Hiu c V cc, Trung o qua cc o ng , mi hiu c chn thuyn, c tinh
hoa Pht gio. [78]
XLI
H v vng rng y huyn quan [79]
Chng c u ui rt diu mang, [80]
Chng c, chng khng, khng bin i, [81]
Khng trn v li cng khng vung [82]
i : Thc ra V cc hay Tuyt i th l bt kh t ngh, nhng tin nhn cng c hnh dung bng
vng trn, ch ngha ton th, ton bch, ton thin. Dng vng trn tng trng V cc hay Huyn quan, ta
suy ra c tm im v s sinh thnh v tr theo nh lut ba ng (mouvement ondulatoire), suy ra hnh
th cc thin th tinh cu, suy ra khng gian cng trn, v thi gian cng c vng lai, l suy ra c l tun
hon vng lai phn phc ca v tr.
XLII
Huyn quan no c thiu hay tha [83]
Chng gim, chng tng, ta hu v,
Khng dit, khng sinh, khng vng phc,
Dng thi rong rui, du thi thu.
i : V cc hay Tuyt i th l bn th bt bin
XLIII
Huyn quan, huyn o chng qu hng [84]
T xa vn c vn din trng [85]
91
n o su xa lng vn vt [86]
Sinh ha ngn mun y mi rng [87]
i : V cc, v thanh, v x, trn ngp khp ni, v th v s c, v nh v [88], nhng li chnh l
ngun gc sinh vn vt.
XLIV
H v nht khiu hiu huyn quan,
Chnh ti nhn thn thin a gian,
Bt vn t thin phn thng h,
Cu tam lc ng lit tun hon,
i bao php gii hn v tch,
T nhp trn ai bt kin nhan.
Gi c danh vi t khiu huyt,
Th chn nht lp chnh trung huyn
TMKC Hanh trang 11
dch:
H v mt khiu gi huyn quan,
Gia lng tri t vi nhn gian,
8 vn 4 nghn phn thng h, [89]
9, 3, 5, 6 lit tun hon. [90]
Ln trm php gii khng lu vt
Nh nhp trn ai chng thy nhan.
Ci gi l chn t khiu,
Trng sinh linh bo vn hm tng
XLV
Xa nay tri t vi qun sinh,
u nng V cc mi sinh thnh [91]
Huyn quan nu r chn linh khiu [92]
Din mc bn lai thy r rnh [93]
i : Vn vt u do V cc sinh thnh. Nho gio gi V cc l Tri, Lo gio gi V cc l o, Pht
gio gi V cc l Chn nh, hay Bn lai din mc. Lm sao nhn loi hiu c rng mnh ch l ph
tng (piphnomne) ca Thng ?
XLVI
Chn tm ho ho diu V cc.
V hn thn tin tng th xut,
Th nhn am trc tiu hnh hi,
Nht kha huyn chu m bt thc
Phng o ng lc trang 295
V cc chn tm chng bn b
Mun vn thn thnh pht sinh ra,
Th nhn m mn hnh hi tm,
92
[76] Cc nh huyn hc Hi gio gi th l tm ra bn tnh thin chn (La pure essence divine) tch tuyt i ra
khi tng i (extraire l'Absolu du contingent)
Cf. Essai sur les origines du lexique technique de la mystique musulmane ca Louis Massignon trang 77 v 306.
[77] Les yeux de mon me furent ouverts et je vis la plnitude de Dieu en laquelle tait inclu le monde entier, ce
monde ci et celui qui est au del des mers, l'abme et l'ocan et tout ce qui existe. En toutes ces choses, je ne voyais
rien que la puissance divine et cela d'une manire que je ne puis dcrire, si bien que dans l'excs de son
merveillement, mon me s'crie d'un voix forte: ce monde est plein de Dieu!
Angela du Foligno cit par E. Underhill, Mysticism p. 252 Senard Le Zodiaque page 436
[78] Cf. TMKC Hanh trang 11a. Quyn Nguyn trang 7b 8a
Hanh 8b. Thng phm n pht tit th trang 2.
[79] TM. Php quyt quyn 7 trang 3
[80] Ib. 6a
[81] Ib. trang 6a
[82] Ib. trang 6b
[83] V d v khim
[84] TMPQ Quyn 7 trang 6
[85] Ib
[86] Ib
[87] Ib
[88] Matre Eckhart Traits et Sermons Introduction page 16
[89] Ngi xa cho rng t cch tri 84,000 dm
[90] l nhng con s trong H , Lc Th.
[91] TMPQ Quyn 7 trang 6b
[92] Ib.
[93] Tin th nhn thc ph mu v sinh ng thn chi tin, bn lai din mc h. Ib.
Bn lai din mc th Chn Nh
X Li quang trung nhn thc c.
Vn kip m u kim thy ng,
Phng tri t tnh th Vn Th.
TMPQ Quyn 16 trang 7b
[94]Tu chnh lc trang 3b
[95] Liu Dng in vn p thin nht thin, trang 7b
[96] Liu Dng in vn p thin trang 7b
[97] Ib. 7b
[98] Bo chi b chi, vn thnh hm khm. -- Ib. 7b
B tiu hn h ng thin quan
Thi nht Kim hoa Khuyn th ca, trang 15
[99] Sao Kiu ng chng quyn thng, trang 50 51.
By ch:
Sinh t bt tng quan chi a
Qu thn th bt ph chi c
Su ch:
H t h l chi thin
Bt thc bt tri chi a
H linh bt mui chi thn
Sc khng bt nh chi vt
Khm ly giao cu chi hng
Thin bin vn ha chi t
An thn lp mnh chi gia
Trng thai ch tc chi hng
Tin thin chn nht chi kh [2]
Bn ch:
Thin a linh cn
Bt ng o trng
Nguyn thy t kh
Huyn tn chi mn
Ch thin chi a
Bt nh php mn
H hp chi cn
Hc bch tng ph
To ha tuyn qut
V tr ch t
H v chi cc
K t nh kh
Vn tng ch t
Ngng kt chi s
Thi cc chi
Hn n chi cn
To ha chi nguyn
o ngha chi mn
Hot bt bt a
Ba la mt a
la ni mn
Ba ch:
X li t
Huyn thai nh
Nh lai tng
Mu k mn
Ch k s
Ty nam hng
Tng tr mn
a bo thp
Chng diu mn
Yn nguyt l
Qui cn khiu
Chn kim nh
Th nht n
Bt nh ngn
Nh chu
Thng th ph.
98
Tch dit hi
T nhin th
Xoang t l
Cc lc quc
Chn nht x
Thin huyn n
T kh huyt
T ti x
Bng lai o
To ha l
V tn tng
Sinh st x
Hi di ph
Vin gic hi
H khng tng
Hai ch:
V cc
Tm nguyn
Qui trung
Khng trung
Linh sn
Hoa tr
B bnh
n i
Bc Hi
Ty phng
Bng h
Linh ph
Hunh b
T kh [3]
Linh i
Tnh th
Tnh Hi
Vin minh
Chn th
Xch thy
Ng chi
Hunh nh
n cuc
Huyn minh
Gi c
Chn duyn
Hong trung
Trung Hong
Kim hoa
Huyn s
Chn trung
Hng mng
Anh nhi
Linh quang
Hn n
Kh huyt
Chn cng
Th linh
Chnh v
Mt ch:
Nhn Thnh Nht [5]
n
Chu
Tng hnh:
Vng trn rng
CC T NG M CH THNG BT KH T NGH
THEO HUYN HC U CHU [6]
PHP VN
Absolu (Tuyt i)
Parabrahm Thng bt kh t ngh
Cela (Gi c)
99
Non tre (H v)
Ralit sans seconde (Diu hu)
Vide (H)
Cause sans cause (To ha chi nguyn)
Asat (khng, V)
Espace cosmique (bt dng o trng, H khng thn, T khiu, t ti x)
Tout un (Chn Nht)
Grand tout (Tng tr mn)
Mulprakriti = Chn th (Prmatire)
Ule (Chn nht khiu)
Grand Chaos (Hng mng, Hn n)
Espace (V tn tng)
Grand Abme (Tch dit hi)
Grandes Eaux (T L tnh hi)
Substance prcosmique: tin thin nht kh
Substance de la matire (vn tng ch t)
Ether (Thi H)
Unit substantielle (chn nht x)
La racine de toutes les racines (Thi cc chi )
La grande ralit (Chng diu chi mn)
L'Unit indiffrencie (Hng mng v phn)
En Sof (Thng bt kh t ngh)
Deus absconditus (Dieu cach) [7](Tin thin ch nhn)
Nant (Tch dit, H khng) [8]
Vide (Khng) (2)
Rien (Khng, H) [9]
ANH VN
The Ultimate Oneness [10] (Chn nht)
The Ultimate unity (1) (Chn nht x)
Undying reality [11](Thng, Hng)
The Void [12] (Khng, H)
The Nothingness (3) (H v)
The One (3) (Nht)
The Infinite (3)
The undifferentiated Unity (3) (Hng mng Hn n
The Universal or Cosmic Self [13]
The Ultimate Being (4) (i ng)
The Universal Self or the world, the Absolute, or God [14](i ng, Tuyt i th)
The Underlying or essential consciousness (5) (Chn tm)
The pure, absolute, abstract Self (5) (Bt thn chi thn)
100
- Trung Dung
- o c Kinh
- Tnh mnh khu ch
- Tnh mnh Php quyt minh ch
- Nhp Pht ch nam
- Php bo n kinh
- Tng ngn ph nghi
- D lm phn Thin tin sinh th
- i ng chn kinh
- Ng Liu tin tng
- T bch t gii
- Phng o ng lc
- Thng phm n php
- Tham ng Kh kho d
- Tin hc
- Tn bt Nh n n thi ch
- m ph kinh ch
- Tu chn bin nn
- Thi nht kim hoa tng ch
- Tu chnh lc
- Sao Kiu ng chng
- L t-s tam ni y th thuyt thut
- Thng thanh Hunh nh ni cnh kinh
- Tin thin chnh l trc lun
VIT VN
- T in v danh t trit hc Trn Vn Hin Minh
- Thnh vnh ton tp Mai Lm & on Vn Thng
- Trit Minh thnh kinh Grard Gagnon
- Kinh Kim cng
- Kho lun lut th Lam Giang
Nu nhn v tr trn bnh din hnh tng, phin din, ta s thy ty ni, ty thi ng tnh lun phin, m
Dng dch v, bin ha a oan.
Nhng nu nhn v tr trn bnh din t vi, trn bnh din Bn Th Thi Cc, ta s thy vng lng im lm, mc
du l vn l hm ng trong.[15]
Thi Cc khng phng s, khng hnh th, khng a v[16] Tuy nhin Thi Cc chnh l khunthing mun
loi mun vt.
Chu Hi vit: Thi Cc l L ca tri t, mun vt [17] Phng hu Lan cho rng ch L y i chiu vi t
ng Trit hc Hi lp tc l Hnh thc (Form)[18]. i vi Lc Tng Sn, th Thi Cc, Trung
hay L cng nh nhau [19] Nhng ng cho rng nguyn quan nim Thi Cc , khng cn g phi thm
quan nim V Cc na. [20] i vi ng V Cc l mt quan nim c vay mn ca Lo gio, khng h
thy c ni Tin Nho. ng cho rng ch V Cc khng phi l li l ca Chu t [21]ng tranh lun rt nhiu vi
Chu Hi v quan im ny. [22]
ng bin lun vi Chu Hi nh sau: Tn huynh ngy trc gi th cho Thoa sn c ni rng: Khng ni V
Cc th Thi Cc ng mt vt, khng lm ci gc cho vn ha. Khng ni Thi Cc, th V Cc chm ni
khng tch, khng th lm ci gc cho vn ha...
i truyn trong Kinh Dch ni rng: Dch c Thi Cc. Thnh nhn ni hu, nay li ni V l ti sao? Lc
Thnh nhn son i truyn khng ni n V Cc, hn Thi Cc tng ng mt vt m chng lm ci
gc cho vn ha ru?... Hai ch V Cc xut chng Tri k hng ca Lo t, ch sch ca Thnh nhn ta cha
tng ni n. Chng u sch Lo T ni rng: khng danh l mi u ca tri t, c danh l m ca vn vt,
chnh l theo ci y.[23]
Tm li i vi Nho gia, Thi Cc l:
Nguyn l ca v tr [24]
Cn bn qun sinh [25]
Huyn c bin ha [26]
V thanh x, v thy chung v.v.. [27]
B. THI CC V HUYN
Thi Cc trong Kinh Dch cng tng ng vi Huyn trong Thi Huyn ca Dng Hng [28]
Dng Hng ch trng: Huyn v thy v chung [29]Huyn l Bn Th v tr [30]Huyn sinh xut v tr,
cai qun vn tng, Vn Hu [31]
Huyn sinh xut Nht Nguyt tinh cu, t thi tun tit [32]Huyn l ch cht nhn lun. Thun theo
Huyn, l qun t, nghch vi Huyn l tiu nhn [33] Tt c nhng ch trng trn u tng ng vi
ch trng ca Tng Nho v Thi Cc, v Thin l.
ngi thnh hay ngi phm cng khng h tng gim. Suy rng ra, vn vt, Vn Hu cng u hm tng Thi
Cc [35]
Pht gia cn gi l Php. Kinh Kim Cng vit: Php y bnh ng, khng c cao thp. Php l bn tnh.
Bn tnh cng v nh kim cng, kin c vng bn khng th h hoi c. [36]
Tng thin s cha ng Lm ch trng i khi nh sau: Thi Cc l Ch l, l Th, l Chn, l cn
nguyn v tr y thc nh, theo t ng Pht gio, Khng l cn nguyn v tr [37]
D. THI CC VI O GIA
i vi o gia, Thi Cc cng vn l cn bn ca v tr. i ng Chn Kinh vit: Cn bn do laiThi Cc
tm[38] Mun tm gc gc phi tm ni Thi Cc. Trong Thi Cc Quyn Bng Thuyt, ta thy c bi Thi
Cc Lng Vin ca. i nh sau:
Ta nay vn c mt vng
Trng en ha hp, m mng, tch liu
Tuy l hai ng, hai chiu;
Nhng m k thc cht chiu mt vnh [39]
To thi v tn, mng mnh,
Nh thi nh su, ph phanh nh no.
Thy chung chng r tiu hao,
Chng phn t hu, thp cao gt u
Cu tr, Bt qui trc sau,
Dc ngang to tc, c mu ai hay.
C kim trc mt phi by,
t tri rnh r, hin ngay trc ta [40]
Thun, Nghiu, Chu, Khng mt nh
Gia on Hin Thnh, c ta ch tr,
St cm thnh tht vn vi,
Nhc tri du dt, tha thu vui vy.
Khng rng: Thi Cc l y
Hai chiu, hai mt phi by m Dng
Ct hung, phn nh ng hong
Ri ra i nghip c ng pht sinh.
Hnh thi khoc lt Ng Hnh,
Thn thi hin l mi manh Ng Thng [41]
Trm chiu sau trc vung trn,
Lm cho Mnh t mi mn cht chiu
Du rng vt v n iu,
Lng Tri c gi, chng siu, chng ri
Ho Nhin, Thi Cc chng hai,
Mnh mng, cao i chng phai, chng mn.
t tri bao qut sm hm
106
107
ng Hoa Qun vit: Hunh nh sinh xut t Tin Thin, tng n Hu Thin. Vn khng hnh tng,
khng danh t, nn tm hnh dung bng vng trn , tm gi l Hunh nh [58]
V l sinh c man mc, nn gi l Hunh nh, v bin ha khng lng nn gi l Thn. Hunh nh l th,
Thn l dng, hai ng l mt. Nho gi l o c Chi Mn, Thch gi l Bt Nh Php Mn, Lo gi l Chng
Diu Chi Mn, hay Huyn Tn Chi Mn! V khng hnh tng, nn ngi xa ly Thn cc cnh m hnh dung
Thn Hunh nh mi ngi nhn Thn ca cnh, m suy ra Thn Khng cnh ca Hunh nh. [59]
Sch Tnh Mnh Khu Ch cho ta thy tm quan trng ca Thi Cc, khi v hnh Lo t, trong tay c cm
mt bn Thi Cc (TMKC Nguyn-trang 1b)
ny chng c u ui; chng bin i; khng phi c, m cng chng phi khng; khng trn, khng vung;
chng thiu, chng tha; chng tng, chng gim; chng i, chng li; chng sinh, chng dit; khng trong, khng
ngoi; khng mu, khng sc; khng ting, khng hi; nh c, nh khng; nh cn, nh mt, dng thi vn hnh,
thu thi tng n; vo ra bt trc, chng ai bit c qu hng [60] T xa ti nay, c lp trng tn gia t tri,
lm trung tm im cho Vn Hu, lm cn bn cho cuc sinh ha. Tri, t, ngi, vt tt c u phi da nng
nh cy sinh thnh [61]
Quan nim v Tuyt i Th khng u ui, khng hnh dung, lng mt, lm ta lin tng n quan nim
Ha cng khng tai mt, tay chn ca Platon v ca Empdocle. [62]
Sau khi kho st quan nim Thi Cc ca tin nhn tm ra t hm ng bn trong, ta c th tng kt li
v on nh nh sau:
1. Thi Cc v hnh tng, h linh bt mui, v thy v chung [63]
2. Thi Cc l Bn Th ca v tr v cng l Bn Th ca Vn Hu v ca con ngi [64]
3. Thi Cc sinh xut Vn Hu, nhng sau trc vn nguyn tuyn, chng c hao ht, chia phi [65]
4. Thi Cc lng trong vn vt lm ch cht mi bin ha v lm cng ch mun loi [66]
5. Thi Cc va l cc i, va l cc tiu. Cc i nn bao trm v tr mun phng, cc tiu nn lng
trong vi trn, trong gii t. D nhn bao qut c v tr cng ch c mt Thi Cc, nhng nu nhn tn phn tng
vt, ta li thy mi vt u gm c Thi Cc [67]. Thi Cc tuy sinh xut Vn Hu, sau trc vn l duy nht
bt kh phn. [68]
6. Thi Cc chnh l Trung, l o, l Tri, l Chn Tm, l Bn Th ca v tr. Thi Cc chnh l Thng
[69].Thi Cc l Nht [70], l Tuyt i [71]
Robert Lasserre tot yu quan nim Thi Cc nh sau: Thi Cc cu to nn v tr, Vn Hu.
T Vn hn, Ngn h n Nht Nguyt, tinh thn, qun sinh, vn vt, tt c u c mt Bn Th duy nht nh
nhau, y l Thi Cc, nhng hnh tng cng dng bn ngoi khc nhau [72]
Khi Thi Cc phn m Dng, ng tnh, tc l khi Thi Cc hin dng, ta mi bit c hnh tung
Thi Cc.
Cn khi Thi Cc cha c phn m Dng, ng tnh, th hon ton v thanh, v x, v trm triu. Lc y
ch c th trc gic c Thi Cc m thi.[73]
CH THCH
[1]Le premier crivain de la tendance nouvelle...fut Tcheou Tounn I (1017 - 1073)(Chu n Di) matre Tcheou,
qui tablit que le systme des Anciens manquait de tte: il fallait quelque chose, par del le binme ciel terre,
par del la roue du yinn yang et des cinq lments. Il adopta pour tre ce quelque chose le Tai ki de Lao tzeu
et de Tchenn Toan (Trn on)... Tout son mrite consiste avoir mis l'Unit en tte du dualisme. Cf.
HCROPC - page 658.
108
[22] Gia Chu hc v Lc hc, tuy c rt nhiu im d ng, song ch c cuc tranh lun v hai ch V Cc l
kch lit nht... Cf. Bu Cm, Tng Nho, trang 175.
[23] Cf. Bu Cm, Tng Nho, trang 174 - 175.
[24] Thiu t d Thi Cc sinh v tr Vn Hu. . T V Lng TQTHS, tam thin
thng - trang 14.
[25] Phm vng chi cn d. . Ib. trang 6.
[26] Vit V Cc, nhi Thi Cc, To ha lu hnh chi th, v thi hu tc. , , ,
. Ib. trang 9.
[27] Ib. trang 6.
[28] T V Lng, TQTHS, nh thin thng trang 28.
[29] Ib. trang 28.
[30] Ib. trang 28.
[31] Ib. trang 28.
[32] Ib. trang 28.
[33] Ib. trang 28.
[34] Chn Nh bn tnh gi, ph mu v sinh tin, nht chn v vng chi th v chi bn lai din mc. Thin tng tc
vit: Chnh php Nhn Tng, Lin tng tc vit: Bn tnh Di . Khng t tc vit: Thin l. Lo t tc vit:
Cc thn. Dch o tc vit:Thi Cc. Danh tuy hu d, k thc ng nht Chn Nh Bn Th d.
, , . . . .
. . . Qui Nguyn Trc Ch II - trang 369.
[35] Tm Kinh vn: Bt tng bt gim. Th tnh ti Thnh bt tng, ti phm bt gim, c vit: bt tng, bt gim
d. Khi bt kin Nhu vn: Nht thit hm linh cc c nht Thi Cc, dic th l d. : .
, , . : , , . Qui
NguynTrc Ch II trang 373.
[36]Qui Nguyn Trc Ch Quyn II - trang 371 - 372.
[37]Qui Nguyn Trc Ch Quyn H ( thiu Lng phin dch) trang 604.
[38] Cn bn do lai Thi Cc tm. . i ng Chn Kinh, Quyn thng - trang 5.
[39]Thi Cc Quyn Bng Thuyt, trang 84.
[40] Ib. trang 84.
[41] Ib. trang 84.
[42] Ib. trang 33.
[43] Xng o Chn Ngn II - trang 8a.
[44] Thi Cc kh d bin ha. Nht bin nhi vi Vn, Vn c nht Thi Cc; Vn ha nhi vi Nht, Nht nhng nht
Thi Cc d. . , ; . . Ib. trang 8a.
[45] Thi Cc d, i tc bao thin a, tiu tc nhp gii t. , . Ib. 8a.
[46] Ib. trang 8b.
[47] Ib. trang 8a.
[48] Trung Dung vit: Ng i, thin h mc nng ti. Thi Cc bao h thin a chi ngoi d. : ,
. . Ib. trang 8b.
[49] Ib. trang 8b.
[50] Ib. trang 8b.
[51] Ib. trang 8a.
[52] Ib. trang 9a.
[53] Ib. trang 9a.
[54] Ib. trang 9b.
[55]Liu Dng in Vn p Thin I, trang 2b.
[56] Ib. trang 2b.
[57] Trch trong Hunh nh Kinh gii (Th Vn Sn Ng Nguyn t Lu Nht Minh) trang 3.
[58] Hunh nh xut Tin Thin, tng Hu Thin, bn v hnh tng, dic v danh t cng nhi chi gi c
nhi d. Cng nhi danh chi Hunh nh th d. , , , ,
. . Hunh nh Kinh gii trang 3.
[59] Nhn k hn nhin sinh c, c danh Hunh nh. Nhn k bin ha bt trc, c v chi Thn. Hunh nh th
d, Thn k dng d. Nht vt nhi nh danh. Nhu tu chi vi o Ngha Chi Mn, Thch tu chi vi Bt Nh Php
Mn; o tu chi vi Chng Diu Chi Mn, hu vi Huyn Tn Chi Mn. Nhn k v hnh v tng, c o T
d ch cnh chi thn hnh dung k Hunh nh chi thn s nhn ch cnh chi thn, truy cu k Hunh nh
v cnh chi thn nh. , . , . . .
. . . . .
, . Hunh nh Kinh Gii - trang 3.
110
[60] Phng vi chnh Huyn Quan. Nhn k v th v v. Bt bin bt canh, phi v phi hu, phi vin, phi phng,
v d v khim, bt gim bt tng, v lai v kh, bt dit bt sinh, v ni v ngoi. Bt hong bt xch, v
tng v nghinh, bt bch bt thanh, v thanh v x, t hu t v, nhc vong nhc tn. Dng chi tc hnh,
quyn chi tc tng; xut nhp v thi, mc tri k hng. . . , ,
, , , , , , , , ,
, , . , ; , . TMPQ, Quyn 7 - trang 5,6.
[61] TMPQ, Quyn 7 - trang 6.
[62] L'architecte arrondit et polit toute la surface extrieure de la sphre du monde et cela pour plusieurs raisons. Il
n'avait en effet besoin ni d'yeux, puisqu'il ne restait rien de visible en dehors de lui, ni d'oreille puisqu'il n'y
avait non plus rien entendre. Il n'y avait pas non plus d'air environnant qui exiget une respiration. Il n'avait
pas non plus besoin d'organes soit pour recevoir en lui la nourriture, soit pour la rejeter aprs en avoir absorb
le suc. Car rien ne sortait et rien n'y entrait de nulle patt puisqu'il n'y a rien en dehors de lui. Quant aux mains,
qui ne lui serviraient ni pour saisir, ni pour repousser quoi que ce soit, il jugea qu'il tait inutile de lui en
ajouter, pas plus que des pieds ou tout autre organe de locomotion (Time p.p. 464,465)
...(On trouve la mme description du Dieu sans yeux, ni oreilles, ni mains, ni pieds dans Empdocle)
Anthologie de la Posie Grecque, Trad: Brasillach, Stock 1950
La Voie Rationnelle de la Mdecine Chinoise, pages 236 237, Texte et note 1.
[63] Thi Cc Lng Vin Ca. Thi Cc Quyn Bng Thuyt, trang 84.
[64] T ng, T V Lng, TQTHS, tam thin thng, trang 59.
[65] V tr gian vn vt mc bt tng Thi Cc sinh h. . Ib. 59.
[66] C vit: Thi Cc ch th nht c L t. Hu vit: Thi Cc phi th bit vi nht vt; tc m Dng nhi ti m
Dng; tc ng hnh nhi ti ng hnh; tc vn vt nhi ti vn vt; Ch th nht c l nhi d. Nhn k cc ch,
C danh vit: Thi Cc, nhin tc Thi Cc tc L, L tc Thi Cc kh tri. .
. , , . .
, .
...Thi Cc tt duy nht, tt tuyt i, v chi vit L. Thi Cc d l ng th nhi d danh, th v tr chi s
yn. C vit: V hu thin a chi tin tt cnh ch th l, hu th l tin hu th thin a, nhc v th l,
tin dic v thin a, v nhn, v vt.. . , .
, , , . (Chu Hi Am)
TQTHS, trang 58.
[67]Xng o Chn Ngn, trang 8b.
[68] T V Lng TQTHS - Thin III thng - trang 59
Xng o Chn Ngn - Ib. 8b.
[69]Dch Kinh i Ton, Chu Hi thuyt - trang 14.
[70] Thin III Thng trang 15.
[71] Thi Cc tt duy nht, tt Tuyt i. . (Chu hi Am), Cf. T V Lng, TQTHS, Thin III
thng trang 58.
[72] Ce qui produit et compose l'univers est Taikyoku (Indou: Cunya, Chinois T'ai Ki: l'univers, ther non diffrenci ou la nature intime).
Commentaire: Depuis les lointaines nbuleuses jusqu' notre plante, en passant par le soleil et les astres de
tous les autres systmes dont l'univers est compos, absolument tout, les tres et les choses, l'eau, le feu, l'air,
la terre... est compos dans sa nature intime d'une seule et mme substance qui se manifeste sous diffrents
aspects. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs - page 29.
[73] Taikyoku se polarise: un ple se charge d'activit Yo, l'autre d'activit In
Commentaire: Cette polarisation nous permet de saisir les manifestations de Taikyoku par ses activits
positives ou ngatives. Taikyoku lui mme avant sa polarisation ne peut se saisir que par intuition: Ce n'est
pas l'obscurit, c'est ce qui la produit; aucun mot ne peut la traduire. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs page 29.
th A = C
V d: Thi Cc = Thin a chi tm
Thin a chi tm = o tm
Thi Cc = o tm
4. Suy ra nhng danh hiu chnh yu ca Thi Cc, khi hiu r quan nim ca ngi xa v Thi Cc. Ha
bn Hunh nh trong Hunh nh Kinh gii ca Lu nht Minh cho ta bit nhng danh hiu sau y tng
ng vi Thi Cc:
Hunh nh, Trung Thn, H V, Chn Khng Bt Nh Php Mn, Chng Diu Chi Mn, Huyn Tn Mn,
o Ngha Chi Mn [1]
Tng Ngn Ph Nghi cho rng Huyn Tn Mn tc l Huyn Quan Khiu[2]
Theo Hunh nh Kinh gii ta thy Thi Cc l Huyn Tn Mn. Nh vy:
Thi Cc = Huyn Tn Mn = Huyn Quan Khiu (Nguyn Quan Khiu) [3]
V c theo nh lut ton hc, nu A = B
B=C
th A = C
Ta s bit thm rng Thi Cc cng l:
Sinh T H, Sinh St Tht, Thin Nhn Gii, Hnh c Mn, Hu V Khiu, Thn Kh Huyt, H Thc a,
Thp T L...v nhng danh hiu trn u l bit danh ca Huyn Quan Khiu [4]
Da vo ti liu trong quyn Thng thin b th ta bit Thi Cc hay Huyn Tn cn c nhng tn sau y:
- Thi Cc Chi
- an Nguyn Ph
- H V Chi H
- Chu Sa nh
- To Ha Chi Nguyn
- Long H Huyt
- Hn n Chi Cn
- Hunh B X
- Thi H Chi Cc
- Dung L
- Qui Cn Khiu
- Th Ph
- Thn Thy
- Mu K mn
- Hoa Tr
- Canh Tn Tht
- t
- Gip t H
- Thn Tht
- Ty Nam Hng
- Linh i
- Chn Nht X
- Ging Cung [5] v.v...
Thi Cc thng c tng trng bng vng trn. Ngoi ra, c nhn cn dng vng trn tng trng:
V Cc,[6] Kim n,[7] Thn,[8] Chu Sa nh, Php Thn,[9] Th M Chu,[10] Hng Mng, [11] Thnh Thai
[12]
Ta kt lun: Thi Cc cng l:V Cc, Kim n Thn, Php Thn, v.v.. Thi Cc chnh l ni m Dng
tng hp, Hc Bch tng ph, nn cng chnh l: Thin a Chi Tm, [13]Thin a Chi Tm l o Tm, vy:
Thi Cc = o Tm[14]
Kho st cc hnh: Huyn Tn Chi Mn, Nguyn Quan Nht Khiu trong Tng Ngn Ph Nghi[15] ta thy
rng Thi Cc cn c th gi l:
112
m Dng Chi Mn, T i Bt Trc Chi X, ng Tnh Chi Quan, Thn Kh Chi Huyt, Khm Ly Chi
Tinh, Hu V Tng Nhp X.
Thi Cc chnh l: o, [16]Trung, [17]Nht,[18]L, [19]Tm,[20] Tnh,[21] Thin o, [22]Thin L,
[23]Thi Nht, [24]Thi Ha theo t ng Trng honh C, [25] T Khiu theo t ng ca cc o gia. [26]
Sau khi tm ra c cc tnh danh Thi Cc, ta c th tm hiu duyn do ca t nhiu danh hiu ca Thi
Cc.
I. Thi Cc s d gi l Thi Cc v Thi Cc l Tuyt nh.
II. Thi Cc tm im cc vng Dch nn cng c gi l: Trung, Hong Trung, Ng, Ng Thp, Mu K
Mn.
III. Thi Cc l Nht, v Nht c th sinh Vn. Thi Cc ng gia trc m Dng, nn cng c gi l
Thp T Nhai: +
IV. Thi Cc c gi l Huyn Quan Nht Khiu v ngi xa cho rng Vn Hu xut pht t Nht im
linhquang gia lng V Cc [27]
[29]
VII. Thi Cc l Bn Th ca v tr, l cn nguyn v tr nn cng c gi l Tnh, l L, l Cn Nguyn.
VIII. Thi Cc v phi hp c m Dng, nn c gi l: Hunh B X
IX. Thi Cc to dng qun sinh, v l cng ch Vn Hu nn l: Thy, Chung.
X. Thi Cc l mi gii gia V Cc v Vn Hu.
Ta tm hnh dung bng hnh v sau:
[1]
2. Thi Cc cng cn c hnh dung bng hnh:
115
Hnh ny tng trng Thi Cc hm m Dng nh kh, v s lun lu, bin dch v cng tn ca Vn Hu
tim n t trong lng Thi Cc.
4. C nhn cn tng hnh Thi Cc bng hnh tng sau:
hnh ny lm ta hiu thm v Huyn quan khiu, v ta thy m Dng nh kh m p mt khiu trng
gia [2]
5. Thi Cc cn c th tng trng bng con s 5 vit theo li tng hnh nh sau:
5 + 10 = Thi Cc
b. Dng:
m +Dng
2 + 4 + 6 + 8: 20
1 + 3 + 7 + 9: 20 [3]
CH THCH
116
[1] Dch vit: nht m nht Dng chi v o. Nht m nht Dng, o chi dng d. Nhc o chi th, tc v
m v Dng, nhi vi m Dng chi cn. C vit Thi Cc v hu m Dng, m Dng gi ti lng nghi
tng phn chi thi h. Ph Thi Cc tc v m Dng, tc th nht vt th h vt d. Vit Thn d... Thi
Cc nht Thn d. . . , , .
, . , . ....
.. Xng o Chn Ngn, quyn 2 - trang 8b.
[2] Xem Thi Cc Quyn Bng Thuyt - Hnh Thi Cc trang 19.
[3]Thi Cc Quyn Bng - trang 85.
4. Kho st Phc Hi hoch qui th t honh , ta thy Thi Cc nh l mt gc cy, m Dng nh hai
thn cy cng mt gc, cc Ho Qui nh l cnh l.
5. Thi Cc bao qut m Dng, nn Lc th ta thy Thi Cc Trung Cung c tng trng bng s 5:
V 5 = 2 (m) + 3 (Dng).
117
V li s 5 cn vit c nh sau:
10 = Thnh s.
[6]
11. V hiu Thi Cc sinh xut mun loi, ch cht sinh t, nn o gia cn gi Thi Cc trung tm im l
Sinh mn, T h.
Hay nhiu khi b hn vng bin thin Vn Hu bn ngoi ch cn gi trung im Thi Cc. Cc ngi gi
l Kim n, v v tr Vn Hu c th iu linh, tn t, nhng Thi Cc thi vnh vin trng tn[7]
12. V Thi Cc trung im mun loi, nn Trung cng l Thi Cc. Con ngi khi c dim phc sng
kt hp vi Thi Cc, s theo c Thin o, c Trung o, s tr thnh Thnh Nhn. V th, c Khng mi
ni o Trung Dung cao siu, ton m, v rt t ngi theo c o Trung Dung. [8]
CH THCH
[1] Thi Cc tc Dch d . Qui Nguyn Trc Ch, quyn h - trang 601.
118
[2] n t Nht u, Nguyt cc, trung gian nht hoch h nht nguyt hp pht chi v d. , ,
. Tu Chn Bt T Phng - trang 26.
[3] giai tng Trung khi, vn ha vn s giai sinh vu Tm. , . Chu Dch i
Ton, quyn nht - trang 41b.
[4] Vit: K trung bch x tin th Thi Cc, tam thp nh m, tam thp nh Dng, tin th lng nghi, thp lc
m, thp lc dng , tin th t tng, bt m bt dng , tin th bt qui. Hu vit: vn vt vn ha giai
tng gi l lu xut, th Tm Php giai tng Trung khi d. , , ,
, , . , . ,
. Ib. 41b, Cf. Ng Tt T, Kinh Dch, quyn I - trang 52 - 53.
T V Lng gii ngha: Tm l vt nng sinh; tm php l vt s sinh. (Tm th nng sinh. Tm php th s
sinh chi php) T V Lng, TQTHS, tam thin thng - trang 15.
[5] Vit k bch x, tin th Thi Cc . Chu Dch i Ton, trang 41b.
[6]...Ti vin tc Cn Khn trung h x th, ti phng Thp T trung phn x th... Ti vin tc Cn Khn
giao i x th, ti phng tc thp t giao tip x th , ....
, . Chu Dch Xin Chn, trang 10 (Tin Thin Phng Vin
)
[7] V th ta thy hnh Lo t ch cm 1 bn Thi Cc u sch Tnh Mnh Khu Ch
...y l hnh Kim n trong Chu Dch Xin Chn, trang 16
[8] Trung Dung k ch h h. Nhn tin nng cu h. Trung Dung, chng III
V Cc
Thi Cc
Thi Cc c thm chm gia ng rng Thi Cc l Huyn Quan sinh xut mun loi.
Ngy nay ta c th ngh lun nh sau:
Thi Cc v V Cc l 2 phng din ca mt Thc th duy nht, V Cc l Thc th th tim n cha
hin dng; Thi Cc l Thc th hin dng bng cch to thnh v tr. V Cc l Tri n, ThiCc l Tri
119
Hin. V Cc hm ngha siu xut qun sinh (Transcendent) Thi Cc hm ngha n ng gialng Vn Hu
(Immanent) Thi Cc ng u Vn Hu, nn gi c l Hu.
V Cc v siu xut trn mi hnh thc, nn gi l V. Cho nn ni Hu sinh V, hay Thi Cc t V Cc
xut sinh cng ng; m ni Thi Cc l V Cc cng vn ng. [2]
B. Thi Cc v Vn Hu
Thi Cc l Bn Th Vn Hu, nn Vn Hu chnh l s biu dng ca Thi Cc.
Thi Cc sinh Vn Hu.[3] Thi Cc va lng trong Vn Hu va bao trm Vn Hu.[4]
Thi Cc bt bin; Vn Hu bin thin
Vn Hu c phn tn; Thi Cc chng h phn tn.
Thi Cc v hnh tng, Vn Hu c hnh tng.
Thi Cc l Tin Thin v cha c hnh tng trm triu [5]
Nhn vo bn:
Ta thy Vn Hu t tm im dn dn sinh ha ra. Trung tm tng trng cho Thi Cc ton bch, nn ta thy
ch c mt vng trn c chm gia l trung tm. Cng tin ra cc vng ngoi, ta cng thy phn tn, chia phi, th
tp.
i ng Chn Kinh vit:Cn bn vn t trung tm m ra...
C suy cu, mi thy Cn bn v tr, thc l do trung im pht sinh. Cc hin tng bn ngoi u bt
ngun t bn trong.
Cc s ng dng hin l bn ngoi u do Bn Th bn trong sinh xut...[6]
Thiu Khang Tit cng vit: Cc bn u t trung tm m sinh ra. Vn ha, vn s cng sinh ra t Tm
im Thi Cc. [7] Th tc l ch trng: Thi Cc trung tm, cn Vn Hu bao bc bn ngoi.
Thiu t cn ni: Hc v Tin Thin l hc v tm. Hc v Hu Thin l hc v cc bng hnh, vt tch ca
tm. Nhng t tng trn hon ton ging vi t tng n .
Tht vy, cc Trit gia n cng cho rng: Thng tim n ngay trong lng Vn Hu [8] Mi s
c thu dt trn cn c vnh cu [9] ng Bt T n sau bc mn hin tng [10] Tm ta l vt tch ca i
Th; nh tm, m ta bit i Th, cng y nh nh vt chn, m ta kim ra ngi [11]
Nh vy Vn Hu chnh l vt tch ca V Cng.
Quan nim vn vt sinh t Tm im cng l quan nim ca sch Zohar. Zohar vit: T im Thi Cc huyn
vi ra cho ti cc tng cp h ng Vn Hu, ci g cng nh l o, l v bao quanh tng lp trn... [12]
p dng vo con ngi, ta thy xc khng phi phn quan trng, xc ch l o, l v; c no mi quan trng.
Suy thm na th c no cng cha phi thc quan trng; trung tm no b mi thc l quan trng[13] Trung tm
l Nht, vng ngoi cng l Vn. Nht sinh Vn. Vn li quay v Nht [14], nh vy vi l vn l tun hon. Lc
y Trung Tm li tr thnh qui cn khiu, phc mnh quan.
Quan im ny, xc nh hai chiu vng lai [15], t tn ca v tr v ca con ngi. Chiu i ra l chiu
thun, sinh nhn sinh vt. Chiu i vo, l chiu nghch sinh Thnh, sinh Thn:
120
CH THCH
[1] Xem Xng o Chn Ngn II, trang 8.
[2] V Cc tc th Thi Cc . Xng o Chn Ngn, quyn II - trang 8.
[3] Vn vt giai thy Khng. Thi Cc Khng gi d. . . Xng o Chn Ngn II,
trang 9.
[4] Thi Cc d i tc bao thin a, tiu tc nhp gii t. , . Xng o Chn
Ngn II, trang 8a.
[5] Ph Tin Thin, vt tng v hnh, bt l trm triu. , , . Xng o Chn Ngn
II, trang 3.
[6] Cn bn nguyn do Trung... Cu k cn bn tht do Trung. Hin h ngoi gi bn h ni. Chiu h dng gi
do h th d. ... . . . i ng Chn
Kinh quyn h trang 11b.
[7] giai tng trung khi, vn ha vn s sinh tm. . T V Lng, Trung
Quc Trit Hc S, tam thin thng, trang 15.
[8] Brahma underlying the world. -- The Thirteen Upanishads - page 15.
[9] C'est sur l'Imprissable que tout est tiss. (B.A.V. III 8 - 3 - 10) Instant et Cause, page 117.
[10] C'est l'Immortel voil par le rel.
(Brihad Aranyaka Upanishad I. 6. 1 - 3) Instant et Cause 107
... That is the Immortal veiled by the real (satya) Life (prana, breath) (a designation of the Atman) verily, is
the Immortal. Name and form are the real. By them this Life is veiled.
(Brihad Aranyaka Upanishad I. 6.3.).
[11] Ones self (Atman), for therein, in all these become one. That same thing, namely, this self, is the trace of the
All; for by it one knows this All. Just as, verily, one might, find by a foot print. The Thirteen Up, page 25.
[12] A partir du mystrieux Point Suprme jusqu'au plus infime degr de la cration, tout sert de vtement
quelque autre chose et cette autre chose sert de vtement une chose suprieure, et ainsi de suite. De sorte
que le cerveau entour d'une enveloppe sert lui mme d'enveloppe un cerveau suprieur. Le Point Suprme
projetait une lumire immense d'une telle limpidit, d'une telle transparence et d'une telle subtilit qu'elle
pntra partout... Ainsi partir du Point Suprme, tous les degrs de la cration ne sont que des enveloppes
les unes pour les autres; l'enveloppe du degr suprieur forme le cerveau du degr infrieur... Extraits du
livre du Zohar, Trad. Jean de Pauli Ed.
Reder Paris 1935 page 73 - Cf. M. Senard, Le Zodiaque, page 326.
Tout dans le monde est divis en deux parties dont l'une est visible et l'autre invisible. Ce qui est visible n'est
que le reflet de ce qui est invisible. Le livre du Zohar page 125 - Cf. M. Senard, le Zodiaque, page 327
121
[13] No chi quan nhn dic i h. . Tnh Mnh Php Quyt Minh Ch, quyn 4 - trang
12.
[14] Trnh phu t tri vn l qui nht l, nhi bt tri nht l tn vn s... ,
. o H T, o D Lc, trang 19
[15] Vng lai gi, d ni ngoi ngn d, d tiu tc ngn d. T ni nhi ngoi v chi vng, t ngoi nhi ni v chi lai
, . , . Tng Nguyn Hc n, Quyn 37 trang 5.
Chng 6. Quan nim Thi Cc Trung Quc i chiu vi quan nim Atman n
v Logos u Chu
A. THI CC VI ATMAN
Quan nim ca cc Hin Trit n v Atman c th ni c l tng t vi quan nim ca cc Hin Trit
Trung Hoa v Thi Cc.
So snh hai quan nim Atman v Thi Cc, chng ta s hiu r Thi Cc hn.
Thot tin chng ta phi nhn nh rng quan nim v Atman rt l phong ph.
Atman c rt nhiu danh hiu, mi danh hiu nh v li c mt trng thi, mt hot ng ca Atman. Ni
nm na ra, th i vi n gio, Atman chnh l Thng , l Bn Th ca v tr, l To ha v.v...V th,
Atman[1] c th l: Brahman,[2] Thn Ngn,[3] Nguyn L Bt Dit,[4] Brahmanaspati (Ha Cng) (R.V. 10.
72.2), Visvakarman (To ha-The All Maker) (R.V. 10. 81), Purusha (Chn Nhn) (R.V.10. 90)
Prajapati (Ch T Cn Khn, Lord of Creatures) (A.V. XIX. 17), Hiranyagarbha (Kim n Kim nhn, Golden
Germ) (R.V. 10. 121. 1), Nguyn Th (The original Being), [5] Cn c v tr, [6] Thi Nht (The One),[7] (the
Underlying Unity of all being),[8] Chn l,[9] S sng, [10] Thn, Chn Tm,[11] trc ct, nm rn, [12] ca v
tr v Vn Hu.
Sau khi bit khi qut rng Atman chnh l Brahman, l Thng , l Bn Th, l Cn Nguyn, l Tm
im Sinh Ha ca v tr, ta c th so snh t nhiu quan nim then cht gia thnh kinh n (nh Ph , o
Ngha Th) vi Dch Kinh.)
1) o Ngha Th ch trng Atman chnh l Brahman[13]. Thnh Hin Trung Hoa cng ni:
Hu sinh V [14] V Cc nhi Thi Cc [15]
2) o Ngha Th ch trng Atman to dng nn v tr, Vn Hu [16] th cc Trit gia Trung Quc cng ch
trng Thi Cc sinh ha ra v tr,Vn Hu [17]
3) Atman hay i ng chnh l Nguyn Kh hay Nguyn Thn, mt m huyn o, n khut trong y lng vn
vt. T vi th thc t vi, m mnh mng th khng b khng bn, y l Atman n ng trong thm tm Vn Hu.[18]
Atman cc k vi t y, li ln hn mi th gii: bao qut qun sinh... v x, v thanh y l Chn Tm trong
lng ti, y chnh l Brahman (Thng ) [19]
Quan im cc Hin Trit Trung Hoa cng tng t: Xng o Chn Ngn mn hai cu Trung Dung:
Ng i, thin h mc nng ti, ng tiu thin h mc nng ph bnh lun rng:
Thi Cc bao trm tri t... Thi Cc lng trong lng Vn Hu. Th l Thi Cc va l cc i va l cc
tiu. [20]
122
i vi o Ngha Th, v tr ch gin phn, sai bit ngoi mt; gin phn, sai bit v danh t, hnh thc hot
ng khc nhau, nhng thc th vn ch l mt. [21]
chnh l quan nim nht th, vn th ca Dch Kinh v ca cc Trit gia Trung Hoa [22]
4) o Ngha Th ch trng Atman l ton th v tr [23], v tr l biu dng ca Atman [24] v Atman
tim n ngay trong y lng Vn Hu [25]
Kho st th tch Trung Hoa ta thy:
Chu lim Kh ch trng:Vn vt thng th nht Thi Cc, vn vt hp nht li tc l Thi Cc. [26] Chu
lim Kh vit thm: Mi vt u c mt Thi Cc.[27]
Sao Kiu o nhn vit: Tri t l biu dng ca Thi Cc.[28]
Chu Hi cng vit: Ngi ngi u c mt Thi Cc, vt vt u c mt Thi Cc[29]
Tuy ch c mt Thi Cc nhng mun loi u bm th, chng nhng th cn bm th trn vn c Thi Cc,
v nh mt trng trn tri, tuy ch c mt nhng tn ra khp sng h, thi u u cng thy c trng, tuy nhin
khng ni c l trng chia phi san s. [30]
5) o Ngha Th cho rng Atman l Duy nht, Tuyt i [31]
Chu T cng ch trng: Thi Cc l duy nht, l Tuyt i [32]
6) o Ngha Th ch trng Atman l:
Tm, Trc Ct, Cn , Cung rn Vn Hu, v Vn Hu y nh bin thin o ha vng trn bn ngoi. Ta
c th v nh sau:
[33]
Dch Kinh v cc o gia cng v vng Dch tng t, trong : Thi Cc trung tm, Ho Qui tng
trng cho Vn Hu bin ha bn ngoi.
123
Nhng ngoi su tng Ho ra, Dch cn mt tng cn c ct cn na: l Thi Cc. Ta xem cc bn Dch
bt k l vin , hay honh , ta u thy 7 tng . Suy ra th trong con ngi, di tng lp No ty, cn c
tng lp Thi Cc na. C nh vy Dch mi n khp c vi con ngi, v ta mi hiu sao Chu Hi li ni c:
Ai ai cng c Thi Cc trong mnh[50]
12) Nu hc tm cho ra Atman tim n y lng mnh l ci hc cao siu nht, th sng phi hp vi Atman
cng l mt i sng o l cao siu nht i vi cc Thnh Hin Trung quc.
Cc Thnh Hin Trung quc du l Nho hay Lo cng u ch trng: i sng o hnh, thun ty cao siu
nht l sng phi hp vi Thi Cc, vi Tm im, Trung im Hon V. Cc ngi gi th l Hong Trung Thng
L, chnh v c th [51] Hiu bit c l Trung Hong Thi Cc, vo c Trung Cung Chnh V ca t tri.
Cc ngi gi l o Trung Dung [52], hay l luyn thnh Kim n...[53]
Xng o Chn Ngn ch trng luyn thnh Kim n, tc l thc hin c Bn Th ca Thi Cc. [54]
So snh 2 quan nim Atman v Thi Cc ta thy rng cch din t tuy c khc, nhng chung qui cng ch c mt
ti: Thng l cn bn qun sinh v tr
B. THI CC VI LOGOS
Quan nim Thi Cc cng tng t nh quan nim Logos u Chu.
Quan nim Logos t Hraclite (540 - 475 TCN), truyn dn qua cc hc phi Tn B Lp , Khc K,
qua Philon le Juif (30 TCN n 54 CN) ri du nhp vo Tn c Cng gio. [55] Hraclite cho rng:
Logos l L ph qut, [56] Logos l mi giy lin lc gia v tr, qun sinh, [57] Logos ph qut i ng, l
ton bch. [58]
Logos l Chn L, v Chn L Ph Qut bao dung c ht mi kha cnh. [59] Logos l C Cu Vn Hu.
[60] Logos l Thn, l Thng [61]
i vi Hraclite, Logos va l cc i, va l cc tiu, v Logos va ph qut, va bao dung Vn Hu [62]
li va tim n trong lng Vn Hu. [63]
Hraclite ch trng: Logos soi sng mi ti tm, phi by mi n o, s lm cho ta thy rng v tr l nht
th, ton bch. Logos va l Nht, va l Vn; Logos tuy hin dng trong Vn, nhng vn l duy nht bt kh
phn... Mi ngi u c th nhn bit Logos, v Logos l ca chung mi ngi, trong lng mi ngi. Tuy
nhin, khng phi ai cng c th suy ngh, ni nng, hot ng ng vi Chn l, vi bn tnh, vi Logos... [64]
Quan nim Logos trn y no c khc g quan nim Thi Cc u.
Thc th, cc Trit gia Trung Hoa t lu vn cho rng: Thi Cc l L [65] Thi Cc l Chn [66] Thi Cc
l Thin L ph qut, i ng. [67]
Thi Cc va bao qut Vn Hu li va tim n trong lng trong Vn Hu [68] Thi Cc tim n trong
lng mi ngi. l o Tm, l Thin Tnh; Tnh y ni Thnh chng tng, ni phm chng gim. l Kim
Cng Thn bt kh hy hoi [69] C cu Vn hu hm tng trong Thi Cc. [70]
Hraclite cho rng: Logos bao gi cng chn thc, v vng, nhng ngi thng khng hiu c Logos,
du l cha c nghe, hay l c nghe bn ti. Con ngi nh Logos mi bin thin sng ng, nhng
thng li cc chng bit tm hi g v Logos...Logos ch cng, ch chnh, cn ngi thng th li lun c
nhng ngh ring t, l bit. Tuy l thng xuyn tip xc vi Logos, nhng ngi ta thng mu thun tng
phn vi Logos; v ci m h gp hng ngy i vi h li tr nn ht sc xa l. [71]
125
127
Il court de mort en mort qui croit voir la multiplicit dans l'univers. Il faut voir (le soi) dans l'unit (ekadha),
Lui ce stable infini (B.A.U. IV. 4. 19)
A la triade des noms, formes et actes s'oppose une autre triade dans laquelle l'homme affranchi de la soif
prend son refuge l'heure de la mort: Tu es l'imprissable, tu es l'inbranlable, tu es la plnitude de la vie
(Ch. U. III 17, 6 et note 3 page 45 de la traduction E. Senart)
Lilian Silburn, Instant et Cause, page 117 - 118
[22] Nht th nhi vn th. . i ng Chn Kinh, Quyn thng - trang 5.
[23] Atman alone is the whole world (Chand. 7. 25. 2)
The Thirteen Up. page 31
...This Soul (Atman) this Immortal, this Brahma, this All (Brih. 2 5 - 1) Ib. 29
[24] Reality is One. Diversity and manifoldness are only an appearance. Ib. 36
Cf. Brih 4.4. 19 - 20 - Chand. 7. 26. 2
... If all is One, the manifold differences that seem so real in experience are not constitutive of the inner being
of the One; they must be only an appearance, a phenomenon.
Ib. 36
Cf. Maitri 6. 22
[25] The Inner Soul of all things...
Who makes his one form manifold (Katha 5 - 12) Ib. 37
[26] Vn vt nht Thi Cc d. Ci hp nhi ngn chi, vn vt thng th nht Thi Cc. .
, . T v Lng, TQTHS, Thin III thng - trang 7
[27] Nht vt cc c nht Thi Cc. T V Lng, TQTHS, Thin III thng - trang 7.
[28] Thin a gi, Thi Cc chi chng d. , . Sao Kiu ng Chng, quyn thng trang 8a
[29] Nhn nhn hu nht Thi Cc, vt vt hu nht Thi Cc. , . Ib. trang 59
[30] Bn ch th nht Thi Cc nhi vn vt cc hu bm th, hu cc t ton c nht Thi Cc nh. Nh nguyt ti
thin, ch nht nhi d, Cp tn ti giang h, tc ty x nhi hin, bt kh v nguyt phn d. Chu hi Am Ng lc, TQTHS, tam chng thng trang - 59
[31] The one God, hidden in All things,
All pervading, the Inner Soul of all things
... The one among many, who grants desires
Svetasvatara Up. 6 11,13
[32] Thi Cc tt Duy Nht, tt Tuyt i. , . T V Lng, TQTHS, tam thin thng trang 58
[33] Roue de l'agenc (rta)
...Cette roue est galement le prototype de la roue de la transmigration. Instant et Cause, pages 15 - 17
[34] L'emplacement exig par le Buddha est, comme l'a montr P. Mus, au moyen de la roue du devenir, la nabhi,
ce centre immobile et paisible qui chappe au tournoiement de l'espace que les Upanishads nommaient Kha
du nom mme du moyeu, et qui, dans le Vda, est le nombril de l'immortel, le lieu de l'autel o se trouvait
plac le feu, Agni (R.V. III, 17.4) Instant et Cause, page 196.
128
[35] C nhn xng th trc vi thin a chi trung. Thi Cc chi cc. Thin o duy c trung ng cc... C qun t
tu k nhn o, t hp Thin o. Hp Thin o tc c k hon trung, siu h tng ngoi. Y hi, vi h
huyn tai, php lun chi trc, y thy nng thc. . . . ...
. , . , . Vn o
T Ging o Tinh Hoa Lc, quyn II - trang 36
[36] Thc To ha gi tt chn th trung cu k cn yn. c th tc an o lp h. Nhp DcKnh trang 4b
[37] Chn Th l min Trung Cung ni H , Lc th nn cng chnh l Thi Cc, n lm ta lin tng n
min t ha (Terre promise) trong Cc c. Ni Hng Cu bt bin, ngc hn vi cc vng bn
ngoi tng trng cho Vn Hu bin thin.
[38] Le lieu vritable de tous les tres est, nous le savons, l'Atman, le Soi Celui qui considre que l'Atman est sa
vraie place, de celui l, le mrite ne s'puise pas. Quelque chose qu'il dsire, il le tire de cet Atman. Celui qui
quitte le monde sans avoir considr son lieu vritable, celui - l faute de savoir ne jouit pas (B.A.U.I. 4. 15 16) et la mme Upanishad reprend plus loin (Iv. 4. 22): C'est vers lui (le Soi) que tendent ceux qui recherchent
leur vritable lieu (loka) aprs une vie errante. C'est en effet parce qu'ils savaient cela que les sages d'autrefois
ne recherchaient pas de postrit: Que ferions nous d'une postrit nous qui, avec l'Atman, avons le lieu
vritable?
A la recherche de la continuit temporelle qui se manifestait par le dsir d'une descendance s'est substitue la
qute de la Patrie d'origine. Lilian Silburn - Instant et Cause, page 114.
[39] Qun t Hong trung thng l chnh v c th. . Dch Khn, Qui
[40] The lower knowledge is of various sciences, but the higher is that whereby that Imperishable is
apprehended (Mund. I.I. 4 5) The Thirteen Upanishads, page 36
[41] Trung tc ch L h thng bt kim ch ngha. i hc, Vn ngn giai ngn tri ch. S v ch gi tc th L
d. Ng c Dch gi vit: Nng tri Thi Cc tc th tri ch. Ng c Hng Phm gi vit: Nng tri Hong cc
tc th tri ch... . . . :
. . Tng Nguyn Hc n, quyn 12 - trang 6 (Lim Kh Hc
n)
[42] Les Upanishads sont la recherche d'une continuit de proche en proche d'ordre spatial, celle du fil o sont
tisss tous les tres et qui s'achemine de l'infini l'infime (Anu) dans lequel se concentre toute l'infinit.
Lilian Silburn - Instant et Cause 113
[43] ...Elles aboutissent donc l'essence de l'essence, au fil du fil, l'infime de l'infime, au cach, au mystre, en
un mot l'Atman plus prcieux que tout et plus intime et qui demeure inaccessible dans son immanence.
Ib. page 113
[44] i ng Chn Kinh, trang 17a
[45] i ng Chn Kinh, trang 4b
[46] ng Huyn Linh Bo nh Quan Kinh Ch, trang 3
[47] Dch chi vi th gio nhn hi Thin chi i kinh, i php d. , . Thi
Cc Quyn Bng Thuyt, trang 52
[48] La Taittiriya Upanishad (II, 1 - 4) dcrit les diverses personnes embotes les unes dans les autres en allant de
l'extrieur l'intrieur et en passant du plus grossier au plus subtil. Ce sont le soi fait de nourriture, le soi fait
129
de souffle, le soi fait d'organe mental (manas), le soi fait d'intelligence (vijnan), enfin le soi fait de flicit
(ananda): la plus intime remplissant la plus grossire et se distinguant d'elle. C'est selon la progression de ces
cinq personnes qu'on apprend que l'Atman est identique au Brahman, la substance universelle et ce dont tous
les tres sont ns, ce dans quoi tant ns, ils vivent, ce en quoi leur mort ils entrent (III, 1) et ce Brahman
est, nous le savons, la substance relle (satya), spirituelle, infinie, tablie au secret (du coeur) (II, 1) Lilian
Silburn - Instant et Cause, pages 112 -113.
[49]...Th lc thp t qui in o tng thc d minh Thi Cc quyn bng trin ti chi i khuyn, tiu
khuyn c hu lc tng, d nhn thn chi b phu, c nhc, cn kin, vng m, ct tit, no ty lc tng thch
tng ph hp. , , , , ,
, , , .Thi Cc Quyn Bng thuyt trang 49.
[50] Nhn nhn cc hu nht Thi Cc. . (Chu Hi) Cf. T V Lng, TQTHS, tam thin
thng, tr. 59.
[51] Hong trung thng l, chnh v c th. Dch Khn qui
[52] Trung Dung hay Trung o. Trung Dung k ch h h dn tin nng cu h
o Trung Dung cao siu ton m.
Theo Trung h d my ai.
Trung Dung - Chng II
[53] C kt an d gi, hon Thi Cc chi th tc an thnh h. , . Xng
o Chn Ngn, quyn 2, trang 8b.
[54] Xin c thm on ni v Thc cht ca Atman trong L xun Khoa Nhp mn Trit hc n trang 159
[55] Hraclite, hros promthen de la pense, apporte aux humains endormis, le feu du Logos. Hraclite et la
Philosophie page 65
... A l'interprtation sceptique du Logos hraclitien, succde son interprtation stoicienne... Puis vinrent les
Noplatoniciens... Aprs lui (Chalcidius), le Logos passa des Stoiciens Philon le Juif et l'vangile
johannique. Ib. page 79
[56] Le Logos est la Raison une, universelle, unificatrice (Vernunft) Hraclite et la Philosophie, page 59
[57] Le Logos est ce qui lie les phnomnes entre eux, en tant que phnomnes d'un univers un... Le Logos est un
lien. Ib. 57
[58] Le Logos est universel.
[59] Le vrai c'est l'universel, la totalit des fragments du monde, l'intelligence de l'universel, la mditation de
l'invisible, la saisie de l'unit, de la totalit. Ib. 64
... Le critre de la vrit n'est pas fourni par l'opinion commune qui n'est qu'une somme d'opinions
particulires, mais par le Logos universel. Ib. 85
[60] Le Logos est la structure de tout ce qui est. Ib. 71
[61] Le Logos hraclitien est divin et la divinit est Logos. Logos et Dieu constituent les liens de l'Univers et sont
prsents dans la pense humaine. Ib. 125
... Dieu est uni au Logos, au cosmos, au feu; Il est l'unit des contraires. Ib. 123
... Le Logos avec lequel son Logos (le Logos d'Hraclite) entre en communication est un Logos divin qui unit
les contraires. Ib. 86
130
[62] L'englobant universel englobe aussi bien la nature cosmique que le devenir humain dans leur originelle unit.
Hraclite et la Philosophie, page 120.
... L'englobant universel, c'est dire la Totalit, dvoile chaque fois un de ses modes d'tre; le regard humain
contemple la manifestation de ces aspects, mais risque de les isoler. La pense aspire saisir la totalit comme
totalit; au cours de cette vise, elle recontre la divinit (le fondement de tout ce qui est), et en essayant de
parler d'elle, se mue en thologie. Ib. 126
[63] La divinit assure la permanence du devenir universel; elle est mme le devenir de l'tre. Elle ne gouverne pas
le monde du dehors, elle ne survole pas l'univers, elle n'est pas la transcendance qui s'assujettit une
immanence, comme le Logos et le feu, elle est intrieure au monde. Ib. 127
[64] Le Logos en clairant les tnbres et ce qui est cach, manifeste la signification totale de l'Univers,
signification unitaire. Il est un et universel se manifestant dans le tout, il reste Un et montre que la totalit
n'est totalit qu'en tant qu'Unit. Les hommes peuvent connatre le Logos, car la pense est commune tous
et habite leur me; cela ne signifie pas que tous pensent. agissent et parlent conformment la vrit, c'est
dire la nature vraie. Hraclite et la Philosophie, p. 62
[65] C Thi Cc ch th nht c L t. (Chu Hi Am) T v Lng, TQTHS, tam thin thng tr. 58
[66] D Chn vi th... c vn V Cc chi chn. Qui Nguyn Trc Ch, quyn h - trang 604
[67] Khng t tc vit Thin L... Dch o tc vit Thi Cc. Ib. Quyn Trung, trang 369
[68] Thi Cc bao h thin a chi ngoi... Thi Cc nhp h vn vt chi trung... ...
. Xng o Chn Ngn, trang 8b
[69] an gi, h d? Nhn trung chi Thi Cc d. Xng o Chn Ngn, tr. 8a
[70] Thi Cc ch th thin a vn vt chi l. . Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc
S, tr. 905
[71] Le Logos que voici, tant toujours vrai, les hommes n'en acquirent pas la comprhension, ni avant de l'avoir
entendu, ni une fois qu'ils l'ont entendu. Car bien que tout devienne selon ce Logos - ci, ils sont pareils des
inexpriments, mme s'ils ont fait l'exprience et des paroles et des ouvres... Mais bien que le Logos soit
universel, les gens du commun (la foule) vivent comme s'ils avaient une pense particulire. Le Logos avec
qui pourtant ils ont le plus constant rapport, avec lui ils sont en dsaccord et ce que tous les jours ils
rencontrent, cela leur parat tranger.
Hraclite et la Philosophie, page 58.
[72] Thi Cc chi trung nht, cng vn c nhi bt bin. . Vn o T Ging o
Tinh Hoa Lc, quyn I - trang 21
[73] Philon le Juif (30 av. J.C. 54 aprs): La constitution de toutes choses est grave dans le Logos (Art. Philon
d'Alexandrie, Grande Enc. francaise) M. Senard, Le Zodiaque 322
[74] Thi Cc ch th thin a vn vt chi l. . Phng Hu Lan - Trung Quc Trit Hc
S, trang 905
[75] Trong quyn Science and Civilisation in China ca Joseph Needham ta thy cc hc gi u Chu dch ch L
bng nhng ch sau y: 1 Form, 2 Natural law, 3 Pattern in things, 4 Principle, 5 Vernunft, 6 The generative
Reason (Logos Sper- matikos), 7 Prajna, the ineffable, unchangeable, supramundane, absolute, 8
Metaphysical absolute, 9 Buddhata, 10 Absolute.
[76] Cf. Cu c Ton Th Thnh Kinh Cng Hi ti Hng Cng n hnh. Cu c trang 1, Tn c trang 125
131
[77] Nguyn bn Vulgate nh sau: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est.
Bn dch Crampon: Tout a t fait par lui, et sans lui rien n'a t fait de ce qui a t fait.
Evangile de Saint Jean, Prologue I. 3
[78] S'il a fait habiter sur toute la face de la terre tout le genre humain...C'tait afin que les hommes cherchent la
divinit pour l'atteindre si possible, comme ttons et la trouver; aussi bien n'est elle pas loin de chacun de
nous. C'est en elle en effet que nous avons le vie, le mouvement et l'tre. Ainsi d'ailleurs l'ont dit certains des
vtres: Car nous sommes aussi de sa race Actes des Aptres XVII - 26- 27- 28 (Bible de Jrusalem) p.
1463
[79] S'il a fait habiter sur toute la face de la terre tout le genre humain...C'tait afin que les hommes cherchent la
Divint pour l'atteindre si possible, comme ttons et la trouver; aussi bien n'est elle pas loin de chacun de
nous. C'est en elle, en effet, que nous avons la vie, le mouvement et l'tre. Ainsi d'ailleurs l'ont dit certains des
vtres: Car nous sommes aussi de sa race Actes des Aptres XVII- 26- 27- 28 (Bible de Jrusalem) p.
1463
132
Nht th y sinh xut qun sinh; qun sinh li qui hng tin ha v nht th [5]
Nht tin ra vn, ri vn li qui v nht, theo nhp iu ca thi gian. Cho nn trong tri t, u u cng
trn y l bin dch. S bin dch theo hai chiu hng: mt l phn tn o thi; hai l sc tch tin ti tinh
hoa, tr v Nguyn bn [6]
Tm li, n , Trung Hoa v Nht Bn u quan nim v tr l Nht Th, v cn nguyn v tr l Thi Cc
duy nht. Quan nim ny ch trng Vn Hu u c ng mt Bn Th nh nhau. Mun lnh hi Chn l ny,
tu gic cn c khi ng; mun c khi ng cn tn cng phu, tim tm suy cu, ni quan qun chiu [7]
V nhn chn rng: V tr = Thi Cc, quan nim ny coi Thi Cc l Ton th, ton bch, cn vn vt chng
qua l phn b, phn th ca Thi Cc.
Quan nim ny thc l mt quan nim siu vit v Thng . N va l nn tng, va tr thnh mc ch tu
luyn ca cc bc Thnh Hin xa nay.
Mc ch y l t b tiu tit, phn b, t t, a
phng, thi gian, giai on, thin kin t ti chn l ton bch, i ng...
B. Hu qu lun l
Thi Cc l ton th v tr; Vn Hu l phn th Thi Cc. T quan nim vn vt nht th ny cc Trit gia
suy din ra nhim v bc i i vi mi ngi, v ch trng mi ngi u c th tr nn ging Thi Cc, nn
ging Thng . Hu qu lun l ny c Cha Ricci ghi nhn nh sau: Tro lu t tng m nhiu ngi
theo hin nay, theo ti, c l vay mn mt gio phi t thn (?) t 500 nm nay (Tng Nho) Quan nim y
l: Thin a Vn Vt Nht Th, ngi, vt, c cy, t tng u hp thnh mt c th duy nht m vn vt l
nhng phn b. T quan nim nht th y h rt ra nhim v bc i, i vi mi ngi, v ch trng mi ngi
u c th nn ging Thng . [8]
Thi Cc chnh l Thin L; m Thin L th ph qut i ng, ch cng, ch chnh, v cng c ghi tc
ngay trong tm khm ta.
Cho nn, ngi qun t lun lun phi chin thng t t, t dc sng hp Thin L, hp vi lng tm, lc
no cng ch cng, ch chnh, khit tnh, tinh vi.
C. Hu qu o gio
Quan nim Thi Cc v cng cuc i tm Trng sinh v Chn L
Quan nim ny xy nn p tng cho cng cuc tu thn ca ngi xa. V tin rng Thi Cc l Bn Th
v tr, l Vn Hu [9] l o [10], l Chn, l L, l Cn nguyn, Ct cch con ngi, v tin rng Thi Cc vnh
cu trng tn [11], v thanh, v x nhng li tim n ngay trong y lng con ngi [12], nn cc bc chnh
nhn, qun t sau khi thu hiu Dch Kinh, hi tm phn tnh, tr vo tm thn mnh m tm o, tm tri.
Thi Cc l o[13], l Cn Bn [14], Bn Lai Din Mc[15], Chn Nh Bn Th, Kim Cng Thn[16],
Kim n.[17] Cho nn tm ra c Thi Cc trong tm hn mnh l c o, Qui cn, phn bn, tm li c Bn
Lai Din Mc, tm li c Chn Nh Bn Th, tm li c Kim Cng Thn, luyn c Kim n.
V Thi Cc tim n ngay trong y lng con ngi, nn Thnh nhn ty ra lng mnh cho sch trn ai tc
ly v rt lui vo chn n o huyn vi ca tm hn sng phi hp vi ng Ti cao [18]
Dch Kinh khuyn ngi qun t hy hiu thu l Trung Hong Thi Cc ng cho lng b vt dc, ngoi
cnh khin dn m hoc, tr v vi Thi Cc, tm ra ngi v Chnh Trung trong hon v lm ch nng thn
134
[19] lm ni dng chn, ng li. [20] Tt c cng phu hc hi suy t l ct tm ra Thi Cc, Cn nguyn, Ct
cch con ngi [21]
Mun Vin minh, Diu gic, phi thc hin c Bn Th Thi Cc.[22] Mun luyn n, trc ht phi tm
cho ra Thi Cc tim n trong lng mnh [23]
Khi minh nh rng Thi Cc va l Cn nguyn, va l cng ch ca Vn Hu, cc bc Thnh Hin xa
suy ra c 2 chiu bin ha ca hon v v ca con ngi.
Chiu thun: t tinh thn, tin dn mi ra vt cht.
Chiu ngc: t vt cht bin ha dn mi phc hi li trng thi tinh thn.
i theo chiu thun, th y nh tri theo ging nc, chng phi suy ngh, tn cng phu, nhng kt qu ch
thnh phm phu tc t.
i theo chiu nghch, th y nh bi ngc ging sng, lun lun phi tranh u, phi c gng, nhng kt qu
s thnh Tin, thnh Thnh. [24]
Ta c th hnh dung 2 chiu bin ha y nh sau
Cc Hin Trit n cng cho rng v tr, cng nh ngi c 2 chiu hai hng. T tm im ra bn
ngoi, l bin ha theo chiu sinh sinh v cng, t nht sinh ra vn; t ngoi tr v tm im, l chiu ha ha
bt tn, t vn quay tr v nht [25]
i tm Thi Cc, tc l i tm con ngi chn thc ni ta. Trong ta tim n sn mt ngun nng lc v
bin, mc tnh ta khai thc. Ta ng nn b qua kho tng v gi ni tm, m chy theo ngoi cnh, ng hu thm
c i cht tin nghi...[26]
Khi th hin c Thi Cc c Tuyt i, con ngi s c gii thot.
Lc y s c mt thn lc v bin, v lm c nhiu k cng, i s; ci khng c l g v con ngi lc
y nhp c vo ngun sinh lc, ngun nng lc v bin ca v tr...[27]
Tm li, Thi Cc l Thin Tm, l Vin Gic, l Kim n [28]
Tm ra c Thi Cc, thy c Thin Tm trong lng mnh, l Thn Minh n vi mnh vy [29]
CH THCH
[1] La priode que nous allons tudier commence avec Thals (640-548) et la Grce ionienne, elle s'tend sur les
diffrentes coles philosophiques), qui firent la renomme intellectuelle des Grecs et s'achve avec la
conqute de la Grce par Alexandre (332) et la mort d'Aristote (322) Edition Ren Kester - Les Secrets de
l'Atome page 12.
[2] Phng theo ti liu trong cun Les Secrets de l'Atome (Editions Ren Kister, trang 12 - 15)
... Xem thm: S.E. Frost, Jr., Basic Teachings of the Great Philosophers. Chng 1: The Nature of the
Universe, trang 1 - 16.
135
[3] Si tout effort de connaissance est tentative pour se placer au point de vue de Dieu, la connaissance absolue
consiste l'avoir atteint, ce qu'apercoivent le stoicisme que citait Saint Paul aux philosophes d'Athnes: in
ipso vivimus, et movemur et sumus - Plotin, Spinoza aussi bien que, d'autre part, Hege, c'est que pour Dieu la
matire n'a pas d'existence indpendante, car l'esprit absolu se reconnat soi - mme en tout...
Science et Matrialisme page 31. Cf. Actes des Aptres 17; 24 - 30. Evangile de Sainte Jean - Prologue.
[4] Il y a d'abord la croyance en un Principe unique, duquel tout est issu. Quels que soient les noms qui lui aient
t donns durant les diffrentes poques et sous les diffrents ciels ou la forme du culte extrieur qui lui soit
rendu, ce Principe est de tout temps, le Dieu de l'Univers manifest comme Unit, celui qui a engendr le ciel
et la Terre, le crateur et la crature, le contenant et le contenu, l'Essence et la Forme, l'Esprit et la Matire,
l'Espace et le Temps, l'Infini et le Fini.
Ce Principe Unique est un prodigieux aimant qui attire lui toutes les mes, de mme que le Terre attire tous les
corps vers son centre. Le Religon Essentielle - page 11.
[5] Etoffe cosmique: matire et Esprit, crit le P. Teilhard en 1950, non point deux choses mais deux tats, deux
faces d'une mme toffe cosmique suivant qu'on la regarde ou qu'on la prolonge dans le sens o elle se fait ou
au contraire dans le sens suivant lequel, elle se dfait.
Teilhard de Chardin (Plon) page 81.
...Teilhard gi Thc th y l Cha C c v tr. ng vit: Le Christ n'est pas un accessoire surajout au
monde, un ornement, un roi comme nous en faisons, un propritaire. Il est l'Alpha et l'Omga, le principe et
la fin, la pierre du fondement et la cl de vote, la plnitude et le plnifiant. Ib. page 114.
[6] Au lien d'opposer deux termes matires et esprit, il faut opposer deux directions l'une qui descend vers la
poussire du multiple et se perd ainsi dans le nant, l'autre qui s'lve avec toute la nature vers des types
d'union plus complexes et mieux centrs... Jean Onimus - Teilhard de Chardin (Plon), p. 84.
[7] LInde, la Chine et la Japon ont en commun un principe unique sur lequel repose leur science et leur
philosophie...
Ce Principe affirme l'identit d'essence de tous les tres et de toutes choses. Pour saisir cette vrit, il faut une
ouverture de la conscience suprieure de l'homme, ouverture qui ne peut d'obtenir que par l'effort personnel et
l'analyse de soi mme. Robert Lasserre - Etranges Pouvoirs, page 20.
[8] Mais l'opinion la plus suivie actuellement et qui me parat (pare), emprunte la secte des idoles depuis 500
ans (philosophie des Song), c'est que tout ce monde est fait d'une seule substance et que la cration du monde
avec le ciel et la terre, les hommes et les animaux, les arbres et les vgtaux, et les quatre lments, forment
un corps continu dont les divers tres sont les membres. C'est de cette unicit de substance que l'on dduit le
devoir de la charit envers les hommes et la possibilit pour tous de devenir semblables Dieu. (Cf. Henri
Bernard - Matre - Sagesse Chinoise et Philosphie Chrtienne, page 108)
[9] Khng t tc vit: Thin L, Lo t tc vit: Cc Thn, Dch o tc vit: Thi Cc. Danh tuy hu d: k thc
ng nht Chn Nh bn tnh d. , , . ,
. Qui Nguyn Trc Ch, quyn Trung, trang 360.
[10] o vi Thi Cc . T v Lng, TQTHS, tam thin thng, trang 14.
[11] Hu vt Tin Thin a
Nng vi vn tng ch
136
Bt trc t thi iu
[27] Lorsque l'adepte parvient d'une facon parfaite cette ralisation de l'absolu, qui est plus une conscience et une
identification qu'une comprhension, il est libr; sa force est celle qui anime le tonnerre et les clairs, la
puissance de la vague comme celle du feu... en contact troit avec la source o tous les phnomnes puisent
leur nergie, de l'atome l'toile, du souffle de la tempte la dflagration de la poudre, il peut y puiser infi
niment et raliser des prodiges. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs, page 20
[28] Thi Cc gi, ng tm chi thin tm d. Thch th vit: vin gic. o vit Kim an. Nhu vit Thi Cc...
. . . . Liu Dng in vn p thin Thin nht trang
2b.
[29] Thin tm kin nhi thn minh ch h. i ng chn kinh quyn thng trang 5b.
138
. , , , .
Tnh Mnh Php Quyt, quyn 1, trang 4.
Ni hu Khm Ly tinh.
Hu c trng sinh bt t cn .
Th k mc dc tim tng
142
[15]To ha v Cn
m Dng hu Bn Nguyn
Gi ta chn din x
Ph t bt tng truyn
Aitareya Upanishad.
B.A.V
BRIH.
Nh trn
CH.U.
K.U.
MAITRI UP.
Maitri Upanishad.
P.U.
T.N.H.A.
Tng Nguyn Hc n
T.Q.T.H.S.
T.M.K.C.
T.M.P.Q.M.C
X..C.N.
A. PHP VN
Etranges Pouvoirs Robert Lasserre
Heraclite Shri Aurobindo
Hraclite et la Philosophie Kostas Alexos
Instant et Cause Lilian Silburn
La Bible de Jrusalem
La Mdecine Chinoise
La Sainte Bible Crampon
La Religion Essentielle Illan de Casa Fuerte
La Voie Rationnelle de Dr J. Choain
Le Philosophe Tchou Hi Stanislas de Gall
Le Zodiaque M. Senard
Les Secrets de lAtome Edition Ren Kester
143
Paris 1934
Phn 5 H
144
Chng 1. Xut x
Bt k quyn Kinh Dch no cng c hnh v H ni u sch, nh vy chng minh H c lin
quan mt thit n Kinh Dch.
Nhng n khi gii thch H , th thng cc tc gi gii thch mt cch s lc phin din, nn rt cuc
ngi c khng nhn thc c nhng ngha l su xa ca H . C hai li gii thch H :
Mt l li hc ng, khoa c. l ng li Nho gia chn.
Hai l li siu hnh, o gio, l ng li o gia theo.
Gii thch theo li hc ng, mi u xem ra c v chnh thng, l s nhng cui cng chng gip ta thm
kin thc l bao. Gii thch theo li siu hnh, o gio, mi u tng nh khng c chnh thng, nhng thc
ra gip ta tho g c nhng then cht, phanh phui c nhng huyn vi ca H .
Mun tm li gii thch vn hc, ta ch vic c:
Dch Kinh i Ton,
Dch Kinh Th Ch,
Dch Kinh c Bn v.v..
Mun tm li gii thch siu hnh, o gio, ta phi c:
Chu Dch Xin Chn (Lu Nht Minh),
Tinh Hoa Lc (Vn o T),
Tham ng Kh (Ngy B Dng).
Thin kho lun ny s bao qut c hai li gii thch .
XUT X CA H
Tc truyn, i vua Phc Hi c con Long m hin ra ni sng Mnh H, trn lng c mang mt hnh , v
vy gi l H . [1]
[1] H xut , Lc xut Th, Thnh nhn tc chi. .
Dch Kinh Bn Ngha, Mc H & H T Thng Truyn, chng 10.
Chng 2. Cu to ca H
H nguyn thy ch c 55 im en trng phn phi nh sau:
2. Ng Nguyn, ng c
3. Ng Tc, Ng Vt
lp thnh nhng H bin ch nh sau:
A. C H
B. Hu Thin m Ng Hnh
Chng 3. i cng
A. H gm 55 im en trng chia thnh chn l, m Dng.
Dng s: 1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25
m s: 2 + 4 + 6 + 8 + 10 = 30
Tc l chn nhiu hn l, m nhiu hn Dng, vi ng :
m phi bao bc cho Dng tn qu bn trong, m ti tin bn ngoi. m chnh ra phi ng vai b phu,
v bc, vai khch. m Dng mi l ch ng, ct cn.
Tuy nhin, nhn vo H ta thy:
Bn pha phi, cc s l 7 v 9 (Dng) li bn ngoi, cc s chn 2 v 4 (m) li bn trong.
bn tri, th ngc li: Cc s l 1, 3 (Dng) pha trong, cc s chn 6, 8 (m) pha ngoi.[1]
Cc nh bnh gii mun thot ng b, mi ngh rng: H phi coi cc s sinh 1, 2, 3, 4 bn trong l
Dng, cc s thnh 6, 7, 8, 9 bn ngoi l m.
Nh vy Dng s bn trong, m s bn ngoi, tng trng nh m Dng giao thi. [2]
Gii thch rng trong l ch, ngoi l khch, th
ng. Nhng ni trong l Dng, m ngoi l m e ch ng mt na. Thc vy, Kinh Dch trc sau vn
ch trng cc s 1, 3, 5, 7, 9 l Dng s; 2, 4, 6, 8, 10 l m s. [3] Cho nn c l, nn gii thch nh sau:
H cng nh Dch Kinh lun ch trng: m Dng bt trc, m Dng h vi k cn, cho nn d nhin
c hai chiu, hai mt, hai ch trng i lp: [4]
Na phi: m ch, Dng khch
m trm, Dng ph
Tng trng: m Dng bt giao (B)
Na tri: Dng ch, m khch
Dng trm, m ph
147
Trong , Thy Ha mu thun i lp nhau, Kim Mc mu thun xung khc nhau. Hai i mu thun
c t vo nhng phng v i xng, i nh.
3. H ch s ton thin, ton bch, lc chung cuc nn c 10 con s, v em s 10 t li vo Trung
Cung, ni Thin a tun hon chung nhi phc thy. [6]
CH THCH
[1] Thi Cc chi tin, m dng h Dng, Thi Cc chi hu, Dng thng h m. ,
. i ng Chn Kinh, trang 19.
[2] D k ni gi vi ch, nhi ti ngoi gi thnh chi d. . Dch Kinh i Ton,
trang 19.
[3] Cf. Dch Kinh c Bn, trang 1, chng thuyt. H T thng, chng 8, trang 99.
[4] Hai chiu, hai mt y c th hin bng hai quan nim sau y: mt l ngoi cnh, hnh hi, h tr ni gii
tinh thn, hai l tm thn n l cho hnh hi, ngoi cnh.
a. C hu vi v chi cung, hnh ni thn chi tht. . Ch Chn Ng Lc, trang 2
b. Thn vi tm dch, tm vi vt khin. . Thi Thng Lo Qun Thuyt ThngThanh
Tnh Kinh Ch, tr 2.
[5] Kiu.
[6] Thin a ng lu nhi nh phn bt Dch d. t k ton d th nhn, nhi o k thng gi. S ch thp nhi
thy ton. Khuyt nht tc bt ton h. . . .
. Dch Kinh i Ton, trang 21.
148
Chng 4. H vi khoa s hc
Cc Trit gia i Tng cho rng: H hnh trn tng trng cho thin tng, cho tinh t.[1] V vy cc s
trong H c th dng cho lch s. Theo Chu T:
S 1, 2 dng phn m Dng, Cng Nhu.
S 5, 6 dng lm lch s.
S 9, 10 dng nh chu k thng nhun. [2]
Nh vy, Chu T cp n 3 vn :
1. Vn Nht Th Lng Din ca v tr
Theo Chu T, s 1 v 2 tng trng cho Dng v m tc l hai chiu hai mt ca v tr. V tr lun bin
thin theo hai chiu khc nhau, nht phc nht khi, nht tiu nht tc, nh vy bin ha s v cng tn.
Nu v tr ch bin ha theo mt chiu th th no cng c lc tn th.
Trong th k XIX, khoa hc tng v tr ch tin ha c mt chiu hng, theo nguyn l II Carnot-Clausius.
Theo nguyn l ny th ng lc ngy mt tiu hao, v c mt lc no s trit tiu. Khi y v tr s tr nn im
lm, tnh lng, lnh lng. [3]
Nhng sang th k XX, vi quan nim tng i ca Einstein, [4]nguyn l bt nh ca Heisenberg, [5]
phng trnh phn phc ca Dirac, [6] quan nim nht th lng din ca Louis de Broglie, [7]nhiu nh bc hc
trong c Lecomte du Noy [8] nhn nh phi c mt chiu tin ha ngc li vi nguyn l Carnot.
Lecomte du Noy ch trng tinh thn v vt cht tin ha ngc chiu nhau, nn khi tinh thn ln n cc im
tinh hoa, th vt cht s trit tiu ph tn. [9]
S d c hai chiu, hai hng tin ha, bin thin l v tinh thn vt cht chng qua cng ch l hai mt ca
mt thc th duy nht. [10]
Theo khoa hc hin i, th nng lc c th bin thnh vt cht, vt cht c th bin thnh nng lc. [11]
Th l thuyt m Dng ca Chu ngy nay c khoa hc u M xc nhn.
2. S 5 v s 6 vi lch s
Chng ta hy kho st nh hng ca hai con s 5 v 6 trong lch s.
Trn thc t th v s bin chuyn c hai chiu m Dng, nn s 5 v 6 thng c nhn 2 thnh 10 v 12.
Xa 10 l mt tun 10 ngy.
10 l Thp Can
12 l Lc Lut (Dng),v Lc L (m).
* Lc Lut (Dng) l: 1/ Hong chung (Do),
2/ Thi thc (Re), 3/ C Ty (Mi), 4/ Nhy tn (Fa#),
5/ Di tc (Sol#), 6/ V Dch (La#)
* Lc L (m) l: 1/ i L (Do #), 2/Gip Chung (Re#), 3/ Trng L (Fa), 4/Lm Chung (Sol), 5/ Nam L
(La), 6/ ng Chung (Si)
Theo Trung Hoa 12 l 12 gi mt ngy (2 gi Trung Hoa xa l 1 gi u Chu)
Mt nm c 360 ngy: (5 x 6) (6 x 2),
24 tit (mi tit l 15 ngy), 24 x 15 = 360)
72 hu (mi hu l 5 ngy (72 x = 360)
C 60 nm (6 x 10 = 5 x 12 = 60) l mt Hoa Gip.
149
Mt tri qua mt cung Hong o mt 2160 nm (360 x 6), i mt vng 12 cung Hong o mt 25920 nm
(360 x 72).
Mt Nguyn theo Trung Hoa l 129600 nm (360 x 360): Con s 129600 rt l v:
129600 nm l mt Nguyn (12 hi)
129600 thng l mt Hi (30 vn)
129600 ngy l mt Vn (12 th)
129600 gi l mt Th K (30 nm)
129600 phn l mt Nm (12 thng)
129600 ly l mt Thng (30 ngy)
129600 ho l mt Ngy (12 gi)
129600 ti l mt Gi [12]
3. S 19 (10+9) vi php tnh Thng Nhun
Mt nm Dng Lch c 365 ngy 235/940.
Mt nm m Lch ch c 354 ngy 348/940.
Nh vy mi nm, Dng lch v m lch chnh nhau: 10 ngy 827/940
V vy phi lp thng nhun cho m lch.
Kinh nghim cho thy, trong mt vng 19 nm nu thm vo m lch 7 thng nhun, [13] th sau 19 nm, m
lch v Dng lch li c cng mt ngy thng nh nhau. l Chu k Mton.
Ngoi ba trng hp p dng S hc ca H i tm cc nh lut ca tri t k trn, theo nhn nh
ca Chu T, ta c th dng 10 con s H tm ra nhiu nh lut v tr khc. y ch xin dn thm t nhiu v
d:
1. 18 nm (10 + 8) l Chu k Saros (18 nm 11 ngy cho ta chu k cc Nht thc, Nguyt thc. Trong 18
nm c 70 ln Nht thc, Nguyt thc. Ht 18 nm li tr li nh c.
2. Ta c th dng cp s nhn ca 2 m tnh ra khong cch gia cc hnh tinh v mt tri theo nh nh lut
Bode. Ta vit:
0, 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128.
on nhn cho 3:
0, 3, 6, 12, 24, 48, 96, 192, 384.
on cng vi 4:
4, 7, 10, 16, 28, 52, 100, 196, 388.
on chia cho 10:
0, 4, 0, 7, 1, 1, 6, 2, 8, 5, 2, 10, 19, 6, 38, 8.
Ta c: [14]
Tn cc hnh tinh
Thy tinh
Kim tinh
Tri t
Ha tinh
Crs
Mc tinh
Mercury
Venus
Terre
Mars
Crs
Jupiter
Th tinh
Thin vng tinh
Hi vng tinh
Sature
Uranus
Neptune
10
19,6
38,8
9,554
19,21
30,10
4. T Tng v V tr vn vt
H dng cc con s 1, 2, 3, 4 ch c cu vn vt 6, 7, 8, 9 ch s bin thin ca vn vt.
Theo cc nh Huyn Hc u Chu th T Tng ch l bin thi ca mt thc th duy nht. [15]
Theo Pythagore, th bn con s 1, 2, 3, 4 tng trng v tr v s vn chuyn ca vn hu.
1, 2, 3, 4 l 4 trng thi biu dng s pht hin ca Thng . H vit
Nhng ch Do Thi y l:
Yod
Yod - He
Yod - He -Vau
Yod - He Vau - He[16]
Vit thnh vng trn ta c:
[6] L'quation de Dirac pour la matire se trouve compltement rversible. Lecomte du Noy - L'homme devant
la Science p. 109.
[7] Associer, dans tous les cas, l'onde la particule, qu'il s'agisse de la lumire ou de la matire, telle fut l'ide
gniale qui guida l'illustre savant (Louis de Broglie) et l'amena en quatre ans, mettre debout la mcanique
ondulatoire... La physique tait unifie, il n'y avait plus dsormais qu'un seul code rgissant l'univers, qu'une
seule entit lmentaire dans la nature, entit double face, qu'il tait tantt commode de baptiser onde tantt
plus commode de baptiser particule. Pierre Rousseau, Histoire de la Science - page 777.
[8] Cf Lecomte du Noy, L'Homme devant la Science, L'Avenir de l'Esprit, la Dignit Humaine, L'homme et sa
Destine.
[9] Ainsi la marche de l'univers physique dans la direction d'un chaos inerte et du nant serait compense par la
progression parallle d'un univers impondrable, celui de l'esprit, dont l'ordre et la perfection natraient des
cendres du monde matriel...
Finalement dans un univers refroidi, chaotique, ananti o aucune action physique ne sera plus possible, existerait
un ordre parfait, spirituel, affranchi de toutes chanes matrielles, L'ordre du dbut, purement matriel
aboutissant un ordre de qualit plus haute pour finir...
Le fait curieux est que si l'on exprime par deux nombres les variations des deux processus contraires, leur produit
est constant. Lecomte du Nouy, L'homme devant Science - page 109.
[10] Matire et Esprit, crit le P. Teilhard en 1950, non point deux choses mais deux tats, deux faces d'une mme
toffe cosmique suivant qu'on la regarde ou qu'on le prolonge dans le sens o elle se fait ou au contraire dans
le sens suivant lequel elle se dfait. Jean Onimus, Pierre Teilhard de Chardin,- page 81.
[11] La masse tait gnratrice d'nergie, et celle-ci inversement, devait possder une masse, autrement dit, la
lumire, la chaleur, les rayons X devaient avoir un certain poids, c'est--dire encore qu'nergie et masse
devaient tre une seule et mme chose, les deux faces d'une mme mdaille... Pierre Rousseau, Histoire de
la Science, page 756.
[12] Cf. Louis Chochod, Hu la Mystrieuse, trang 51.
Cf. Louis Raoul Auclair, Le Livre des Cycles, page 178.
[13] Thng nhun c thm vo cc nm th 3, 6, 9, 11, 14, 17, 19 ca mi chu k Mton. Nh vy 19 nm m
lch s c 235 thng.
[14] 1 l khong cch gia tri t v mt tri khong 150,000,000 km. (149,500,000 km) Cf. Astonomie
Populaire, Flammarion, trang 664 - 665 v 299 - 300.
[15] Ce qu'ici-bas nous nommons par ces termes (Quatre lments) sont les ressemblances et pour tout dire les
vtements dans le monde physique, de ces quatre Principes, de ces quatre Etats, de ces quatre Normes que
sont les quatre Elments. Raoul Auclair, Le Livre des Cycles p. 143.
[16] Cf. Mackey's revised Encyclopedia of Freemasonry Volume 11, page 1033. Raoul Auclair, Le Livre des
Cycles, page 175.
[17] Pythagoras having learned in Egypt the name of the true God, the Mysterious and Ineffable Name Jehovah,
and finding that in the original tongue, it was composed of four letters translated it into his own language by
the word Tetractys, and gave the true explanation of it, saying that it properly signified the source of nature
that properly rollsalong. (Dacier)...
152
... I swear it by Him who has transmitted into our soul the sacred Tetractys. The source of nature, whose
course is eternal (Jamblichus - Life of Pythagoras)
Cf. Mackey's Revised Encyclopedia of Freemasonry - Volume II p. 1033.
Bt Qui
= 5 + 10
Lng Nghi
a) Dng Nghi: 1 + 3 + 7 + 9 = 20
b) m Nghi:
T Tng
2 + 4 + 6 + 8 = 20
= 1 + 6; 2 + 7; 3 + 8; 4 + 9
153
Bt Qui
= 7, 2, 8, 3, 6, 1, 9, 4
Mun c Bt Qui ta ch vic a 4 con s bn trong vo 4 phng Bng (T Duy) theo chiu nghch kim
ng h:
7
2
83
1
6
Cn
7
oi 2
Ly 8
Chn 3
6
Khn
49
4 Tn
9 Khm
1 Cn
5/10
49
9
4
83
1
6
27
9
4
2
3
5
7
8
6
1
Th l Kim Ha i ngi, v chiu vn dng ca Lc Th s theo chiu Ng Hnh tng khc.
Thi Cc
trong Dch
Ng trong Lc Th
Ng thp trong H .
Theo cng khun mu y cc khoa Thin vn, a l, Nhn sinh cng ch trng:
1. Trung tm tri l Thin Khu [3], Thin Cc, Bc Cc hay T Vi cung [4].
Trung im t theo quan nim Trung Hoa l ni Cn Ln [5].
Trung im trong con ngi l: N Hon Cung, Cn Ln, Cc Thn hay Thin Cc v.v.. [6]
Nh vy ng thp c trung trong H l bn th, tc l Thi Cc. [7]
5 v 10 l s i thnh bao qut m Dng:
5=1+4
5=2+3
15 = 6 + 9
15 = 7 + 8
cng nh 5 v 10 phn tn ra t phng s sinh ra cc s m Dng bn ngoi, Thi Cc cng sinh xut
mun vt.
155
Cho nn bt k trong mt bn no, Trung Cung, Trung im cng tng trng cho Thi Cc, Cn nguyn
sinh xut mun vt v cng l ni giao hi, qui hon ca vn vt:
Mi hay:
Con con chu chu vn vng,
ng, Ty, Nam, Bc bn phng hi u.
Cn, Khn, Ly, Khm gp nhau,
Hp thnh mt khi, gt u chng phn.
Th l thn kh qui cn,
Mt lo khinh khot, bng chng h v.
m Dng thng l, hip ha,
S cng to ha vo ra mun i. [8]
C nhn dng Trung Cung, Trung im tng trng cho Thi Cc, cho Bn Th ca v tr l mt s kin
hin nhin c minh chng chng nhng bng H , m cn bng Lc Th, v cc bn ca Dch.
Cao tng Diu H vit:
n c th trung v qui ngi.
Thin nhin bn th t h khng [9].
Tm dch:
c Trung, l ht li thi.
Thin nhin, Bn th t tri l Trung.
i ng Chn Kinh cn ghi:Tm cn bn phi tm ni Thi Cc [10]
Hiu c ng thp ca H tc l i su vo lng su mun vt, tm ra vi diu ca Cn Khn, hay Ngc
Chu ca To Ha.
C khai ph Huyn nguyn tam ng
Mi tm ra To ha khu chng
Huyn c Tri trung ng,
Gn trong gang tc, chng vng tng hnh.[11]
Mc Th
Kim Ty
Thy
Bc
Nhn vo bn ny ta thy hnh ch thp:
156
Trong Thy Ha chng i nhau nh di vi trn, nh Nam vi Bc, Kim Mc chng i nhau nh T
vi Hu, nh ng vi Ty. Tc l trong s bin Dch c tung honh thun nghch, phi c th i thnh tri, di
c th o ln trn.
Trong tri t, v trong x hi ta cng thy y nhng hin tng i i, phn phc: ng m sng, th Ty
ti; Bc lm t, Nam lm bin; c lc c nhn c trng, c khi on th c trng; c thi, vua l trng, c
thi, dn mi qu; c ni tinh thn c sng thng, c ch vt cht c suy tn; tt c u ty ni, ty thi.
L thun nghch (Tng), i i (Thc ) ca H
c tng trng bng hai cp mu thun:
Kim
Mc
Thy
Ha
l tin ha theo chiu Dng, chiu Ng Hnh tng sinh, chiu i v hng tinh thn ngc li vi chiu
tin ha ca Lc Th tc l chiu m, chiu Ng Hnh tng khc, chiu i v vt cht, ngoi cnh.
157
Nu tri t ch bin ha mt chiu th s c lc cng, nhng v lun lun bin ha theo hai chiu, hai hng
cho nn lc no cng c mt bn tng, mt bn gim, bn tiu, bn tc, thnh th du bin ha my, ton bch vn
y nguyn, khng vi, khng cn.
Suy ra trong v tr, s bin ha lun c hai chiu hai hng: Tinh t vn chuyn theo hai chiu thun nghch,
o gio v Chnh tr theo ui nhng mc ch ngc nhau, con ngi c hng ngoi, hng ni, vt cht c t,
c tn, v.v..
Trong chiu bin ha ca Lc Th, ng lc ngy mt gim, h lc ngy mt tng theo Nguyn l Nhit lc
II ca Carnot-Clausius. [15]
Trong chiu bin ha ca H , ng lc ngy mt tng, h lc ngy mt gim.
Thc vy, theo thuyt tng i ca Einstein th nng lc c th bin thnh vt cht, vt cht c th bin
thnh nng lc theo phng trnh.
E = mc2 [20]
Theo Teilhard de Chardin, v tr c to dng bi mt thc th duy nht, m tinh thn, vt cht, ch l 2
phng din tng i. [21]
Tm li, v thc th, c hai mt, hai bn, nn cuc bin thin tin ha cng c hai chiu, hai hng.
V tr, d xt v c cu, hay xt v vn ng, tin ha, lun lun theo nh lut m Dng. Khoa hc ngy nay
chp nhn quan im ny khi cho rng:
Thi gian l chiu kch th t ca khng gian.
Tinh thn l bin th ca vt cht, vt cht l bin th ca tinh thn v.v..
Tm li khng c g c th hot ng ring r m lun lun phi da dn vo nhau.
4) H vi l sinh thnh
H cn a ra mt nguyn l cn bn l bt k ci g khng th sinh ra m trng thnh, ton ho ngay,
m cn phi bin ha qua nhiu giai on, nh s h tr ca hon cnh, chu cc nh hng tinh thn, vt cht mi
tr nn thnh ton, hon ho c.
Dng phi c m ph bt mi thnh tu, m phi c Dng b sung mi ton ho. Suy ra tinh thn mun
khuch sung, tin trin phi nh hon cnh vt cht h tr, vt cht mun pht trin cn phi c tinh thn khai thc,
iu ng.
m Dng phi cng tc vi nhau, tinh thn vt cht phi h tr ln nhau, mi thc hin c i cng v
tr.
V th H mi ch trng:
Thin Nht sinh thy, a Lc thnh chi
a Nh sinh ha, Thin Tht thnh chi v.v...
A- Du Hn (Dng)
B- Qu Phch (m)
Theo ti liu ca Lu Nht Minh, trong quyn Chu Dch Xin Chn, v quan nim cc nh Huyn Hc u
Chu, ta p dng li phn chia con ngi theo phng thc Ng Hnh, T Tng nh sau:
159
Trong o Lo cng nh trong o Nho, vn c quan nim Thin Nhn Tng ng[26], Thin Nhn Tng
D. [27]
ni Tri chng xa con ngi, m ngay trong tm khm con ngi, lm ch cht cho con ngi,
m tr con ngi.[28]
Quan im ny thc ra khng phi ca ring mt o no, m l gia ti ca nhn loi. i su vo cc o
gio, cc mn phi Huyn Hc ng, Ty, ta thy quan im ny thng c cp ti. [29]
H by ra l m Dng phi ngu theo nhau nh bng vi hnh. Cc nh Huyn Hc Lo gio da vo
H , xin minh nh Tri ngi hp nht, Thin L ti nhn tm.
Theo quan nim ny ta c th ni: Tri l Thn, l Chn Dng. Hn con ngi l Kh, l Chn m [30]. Mt
bn hng dng ch li a ng, mt bn nhu thun, tun theo s hng dn, ng nh hai qu Kin, Khn trong
Kinh Dch.
Tri c:
Ngi c:
1) Ng Nguyn:
1) Ng Vt:
a - Nguyn tnh
a - Du hn
b - Nguyn thn
b - Thc thn
c - Nguyn tnh
c - Qu phch
d - Nguyn tinh
d - Trc tinh
e - Nguyn kh
e - Vng
2) Ng c:
2) Ng Tc:
a - Nhn
a - H
b - Ngha
b - Lc
c - L
c - N
d - Tr
d - Ai
e - Tn [31]
e - Dc
Tri l Chn, Ngi l Gi, hai ng nh hnh vi bng chng la nhau.[32]Ngi cn phi tun phc Tri,
thun theo Mnh lnh Tri, mi c th i n ch m Dng ha hp, thi ha trng cu.[33]Tri, Ngi u c
th lm ch hay lm khch. [34]
Nhng con ngi v bn tnh nng cn, si m, nu t ng ng vai ch nhn, nh ot mi s, th chc s i
n ch tht bi. Cho nn, hay hn ht l nhng cho Tri lm ch, cho lng tm, lng tri lm ch [35], cn
mnh ch bit tun thun theo, nh vy chc chn s tt p. l nh Ch, Khch trong H .
V th cc nh Huyn Hc Lo gio mi ni: Nhng ngi lm Ch, ta lm Khch.[36]
H ly v s m chng minh rng:
Su l Ch, Nng l Khch,
Trong l Ch, Ngoi l Khch
Cho nn, nu Thng l ch ca ta, th chc chn phi ngay trong tm ca ta.
V vy ngi xa cho rng:
Tu hnh phi bit nng su,
Nng su chng bit, tm cu lung cng. [37]
161
S t v s xut sinh,
Tr v v s, mi thnh vng lai.
Tng t v tng, phn bi,
Tr v v tng, trong ngoi m m
V hon v v, mi nn,
Cht hon v cht, tinh tuyn trc sau.
Ch chia o th nhim mu,
S kia bm vu vo u sinh thnh.
Mun tr cho ht tng hnh,
Ngng c bin ha, mi manh tiu lin.
V ngi mun ht di trn,
Thi ng phn bit Bn Nguyn lm g.
o khng pht tn chia ly,
Thi thi vt cht bin i t i.
o l v s, v ngi,
V hnh, v cht, chia phi nh no.
o Tri vi diu xit bao...[43]
H vi con s 15 vit Trung Cung, tc l cho ta thy rng cn bn hay cng ch ca vn vt l ti
Trung Cung, m Trung Cung li l Thi Cc, cho nn, theo H , th Cn Nguyn v cng ch ca v tr vn l
Thng . Sch i ng Chn Kinh vit: Cn bn vn trung tm im. [44]
Sch Nhp Dc Knh vit: Ngi no bit To ha, s tm cn nguyn v tr ni Trung Cung (Chn Th)
[45]
Mi hay:
Huyn c Tri Trung ng,
Gn trong gang tc chng vng tng hnh.[46]
Nh ni trn s 15 Trung Cung tng trng
Thi Cc. L lng thay, i vi cc nh Huyn Hc u Chu, s 15 ch Thng . V h cho rng Lc Th
c qu trng v ngang dc u cng thnh 15, cho nn Lc Th l biu dng ca Thng . [47]
c bi th trong sch Kim Lin Chnh Tng K, ta cng nhn thy r rng Trung Cung, Trung im H
chnh l Nht, l Thng , l Thy T V Tr, Cn Khn.
Chn Nht Trung Cung c T Tng, T Sc (, en, xanh, trng) bao quanh, c thi s m t nh l
Thnh Mu n thn trong thch ng mu , [48]nh Linh Thn ng trn lu ging cung, [49], nh Chn Cng,
hay Kim n chm di ln sng h mu bic, [50] nh m my bay trc ngn ni Bch Ngc mu trng [51].
Nguyn vn bi th nh sau:
Nht trung hu Nht, Nht nan lun,
Tam cnh nguyn tng nht x phn,
Xch thch ng trung tng Thnh Mu,
Ging cung i thng lit Thn Tn.
Bch m ba ni chn chn cng,
Bch ngc phong tin i i vn.
163
[25] According to Galen, the natural spirit, the product of nutrition, passed from the liver and the gut to the heart
and were there modified by the material from the lungs. A portion of the resultant product, known as the vital
spirits was passed to the head. Here within the rich collection of blood vessels at the base of the brain, a
watery distillate was recovered and mixed with air and supposedly entered the cranial cavity through the
porous base of the skull above the nose. The psychic pneuma was then collected and circulated in the
chambers of the brain.
By the fourth century A.D. this ingenious Galenic conception of the circulation of psychic pneuma within
the chambers of the brain had been much modified. Saint Augustin (A.D. 354 - 430) among others held that
the three ventricles of the brain contained psychic pneuma with special qualities. Indeed some of the
Aristotelian faculties were identified with the watery contents of the respective chambers but not, with the
substance of the brain...
Cf. Lyman Bryson, An Outline of Man's Knowledge of the Modern World, page 44.
[26] Thin nhn tng ng chi l b Xun Thu... . Thi Thng Cm ng Thin
Ton Ngha, trang 1.
Ph c nh hng chi l: (Tri ngi nh di vi trng, nh ngi vi bng, nh m thanh v
ting vng) Thi Thng Bo Phit Thuyt, trang 6a.
[27] ng trng Th vit: Thin nhn tng d chi t, thm kh y d. : , .
Thi Thng Cm ng Thin Ton Ngha, trang 1a.
[28] V vit: B thng thm diu d, nht s chi cng t, tc vi thin a s thc lm. V vit: nh tht kh khi d:
Nht nim chi t chnh, tc vi qu thn s ch trch. .
. . Thi Thng Bo Phit Thuyt
Dch cu 53: ng ni: Xanh kia xa lc: bt k cng vic g d cng hay t, t tri u hay bit; ng ni:
bung kn c th la i c. Bt k mt nim g hoc t hoc chnh, u c qu thn ph phn.
[29] Ne savez-vous pas que vous tes un temple de Dieu, et que l'Esprit de Dieu habite en vous? Si quelqu'un
dtruit le temple de Dieu, celui-l, Dieu le dtruira. Car le temple de Dieu est sacr, et ce temple c'est vous. -I Corinthiens 3, 16, 17.
...Ou bien ne savez-vous pas que votre corps est un temple du Saint-Esprit, qui est en vous et que vous tenez
de Dieu? Et que vous ne vous appartenez pas? Vous avez t bel et bien rachets! Glorifiez donc Dieu et le
portez dans votre corps. --I Corinthiens 6, 19, 20.
...In short, many see in the story of Solomon's Temple a symbolical representation of Man as the temple of
God, with its Holy of Holies deep seated in the center of the human heart. -- Mackey's Revised Encyclopedia
of Freemasonry, Tome II, page 961.
[30] Chn m Chn Dng th Thn Kh. . n Dng Chn Nhn Ng Lc - trang 5b.
[31] Xem Chu Dch Xin Chn, ca Lu nht Minh - Chng H .
[32] Gi t Chn tn, Chn dic t Gi nhi lu d. . Lu nht Minh, Chu Dch Xin
Chn, Chng H .
[33] m Dng kt Thi nguyn. . Hon Nguyn Thin, trang 1.
[34] D nhn hp thin. D thin tng nhn. . Huyn Tng Chnh Ch, trang 10.
[35] Vng Dng Minh tin sinh thuyt: Lng tri tc Thng . .Hin i
o gia Tu Luyn Bo in, trang 82.
[36] Nhiu tha vi ch ng vi tn. . Nhp Dc Knh - trang, 14b.
[37] Thc ph trm, minh ch khch, yu t hi, mc gin cch. . Nhp Dc
Knh, trang 14a.
[38] Thy chung nh nht. . i ng Chn Kinh, trang 7b.
[39]o c Kinh, chng XVI.
[40] Xem bn ny, ta thy chiu bin ha l t Dng dn m, ri li t m tr v Dng trc khi tr v
Trung Cung.
[41] C d Trung ng chi ng, tn t phng nhi thnh 6, 7, 8, 9, tc Thy Ha Mc Kim li Th nhi thnh.
Nhc d t phng chi nht, nh, tam, t qui trung ng nhi thnh thp, tc Thy Ha Mc Kim giai phn
bn hon nguyn nhi hi th trung d. Hu huyn tai. , , , , ,
. , , , . .
Chu Dch, Tham ng Kh Pht Huy, trang 24.
[42] Ngc Th vit: Nht, tam, ng, tht, cu, o chi phn nhi hu s. Kim mc thy ha th, o chi bin nhi
hu tng ng Ty Nam Bc Trung, o chi lit nhi hu v. Thanh, Bch, Xch, Hong, Hc, o chi tn
nhi hu cht. , , , , , . .
. . Linh Bo Tt Php, trang 12a.
[43] S qui v s, tng phn v tng, v ch v v, cht hon v cht. Dc o chi v s, bt phn chi
tc v s h. Dc o chi v tng, bt bin chi, tc v tng h. Dc o chi v v, bt lit chi tc v v h.
Dc o chi v cht, bt tn chi tc v cht h. V s o chi nguyn d, v tng o chi bn d, v v o
166
chi chn d. . .
. . . .
. . Linh Bo Tt Php, quyn H, trang 12a.
[44] Cn bn nguyn do Trung. (Cu k cn bn, tht do trung, kin h ngoi gi, bn h ni. Chiu h dng gi,
do h th d) . . . . i ng Chn
Kinh, trang 19.
[45] Thc To ha gi, tt Chn Th trung cu cn yn. , . Nhp Dc
Knh 4b.
[46] ... Le monde, pris dans son universalit, n'mane pas immdiatement de Dieu. Ce qui mane de Dieu, c'est un
Etre unique, qui est le Principe de toutes les cratures. C'est une intelligence spare, c'est--dire une
substance qui existe par soi, qui est exempte de toute multiplicit, qui se conat et connat son principe
(Averros) Illan de Casa, La Religion Essentielle, p. 122.
[47] For fifteen was a sacred number among the Orientals, because the letters of the holy name Jah jy were, in
there numerical value, equivalent to fifteen, and hence a figure in which the nine digits were so disposed as to
make fifteen either way when added together perpendicularly, horizontally, or diagonally, constituted one of
their most sacred talismans. Mackey's Revised Encyclopedia of Freemasonry,Vol. II, p. 1109.
...Thus in Hebrew, the name of God, Jah jy is equivalent to 15, because y =10 and j = 5 and 15 thus become a
sacred number. Ib. p. 722.
[48] Tng trng Nam Phng, Ha, Xch.
[49] Tng trng Bc Phng, Thy, Hc.
[50] Tng trng ng Phng, Mc, Thanh.
[51] Tng trng Ty Phng, Kim, Bch.
[52] Dung hp vi nht, thng qun v gin, d o vi th, nhi hn phch cu ha, t i giai khng. Tht kh v
tr Trm tch chn thnh. Qun thng V Cc., , , , ,
, , . i ng Chn Kinh, trang 23.
[53] Qu vng tng v hnh x, Hu c trng sinh bt t cn. , . Kim
n i Thnh Tp, trang 10.
[54] ... Pour tre satisfait par Dieu, il ne faut point se contenter de ce qui est ceci ou cela, mais de ce qui est Tout.
Car Dieu est bien l'Un, et doit tre l'Un, mais il est aussi Tout et doit tre Tout...
Thologie Germanique. Illan de Casa Fuerte, La Religion Essentielle, p.161.
[55] N hon nht khiu t Thin mn,
Bt
S, vn d o, o ti thng,
H, Lc huyn vi ti chnh trung
Lun chuyn, tun hon quan trc cc,
Bin thin thng ging, h tm cung
167
[1] Hp Thin chi o tc c k hon trung. Tinh Hoa Lc, trang 36.
[2] Vn o T, Tinh Hoa Lc, trang 36
Phn 6 LC TH
Chng 1. Xut x ca Lc Th
168
Lc Th c mt tm nh hng rt ln lao trong mi lnh vc t tng, chnh tr, o gio Trung Hoa, v vy
cn c kho st cho tng tn.
Theo Kinh Th, sau khi tr thy thnh cng, Vua V c Tri ban cho Hng Phm Cu Tr, tc l php
tc cai tr x hi, v nh ch nhn lun.[1]
Tc truyn Tri cho thn qui hin ln sng Lc, mang trn lng mt hnh v. Vua V nhn y lm ra
Hng Phm vi s cng tc sau ny ca C t. [2]
Sch Chnh Ngha Xun Thu V ghi:
H d thng Kin xut thin bo,
Lc d lu Khn th a ph [3]
Cu rt qu bu, v s gip ta hiu r phm vi v mc ch ca H , Lc Th. H gip ta hiu Tri,
Lc Th gip ta hiu t.
H gip ta tu luyn tm hn, Qui Nguyn, Phn Bn. Lc Th ch v cch thc an bang, t th; t chc
i sng x hi v vt cht bn ngoi.
V l , nn H hnh trn, cn Lc Th hnh vung. Trn tng Tri, vung tng t.
H , Lc Th h tr, b sung ln cho nhau, v c th ni c l hai phng din ca mt hc thuyt duy
nht, l: ni thnh, ngoi vng chi o, y nh tm vi c si ngang si dc, [4]nh cuc i c hai chiu
xui ngc, hai mt trong ngoi.
Theo T nguyn, Lc Th dy cch t chc x hi tr quc an bang. [5]Ta s bng c vo cu , phanh
phui cho ra cc b quyt ca Lc Th.
CH THCH
[1] V ni t hng, Thin ni tch V Hng Phm Cu Tr; di lun du t. .
Th Kinh Hng Phm, tit 2. Sraphin Couvreur, Les Annales de la Chine, page 196.
[2] H T truyn vit: H xut , Lc xut Th; thnh nhn tc chi. : , , .
Chu Dch i Ton, Chng Thuyt, trang 17a.
[3] Chnh ngha Xun Thu v vit: H d thng Kin xut thin bo; Lc d lu Khn th a ph.
. Uyn Gim Loi Hm, Quyn 3, trang 3,366, Mc Chu Dch III.
[4] H d Lc Th tng vi kinh v, Bt qui, Cu chng tng vi biu l. ,
. Chu Dch i Ton, trang 17b.
[5] n Hng Phm Cu Tr vi tr thin h chi i php. . Cf. T Nguyn, ni ch
Cu Tr.
Chng 2. Cu to ca Lc Th
Lc Th c cu to nh sau:
169
(b)
(c) H bin chuyn theo chiu Dng, chiu Ng Hnh tng sinh.
Chng 3. i cng
Ta c th ni c rng Lc Th xut pht t H [1], nhng c bn im d bit quan trng sau y:
1. Mt s 10 gia.
2. m Dng khng cn ha hp, phi ngu m phn k, chia r.
3. 2 cp s 9/4 v 7/2 i ch ln cho nhau [2]
4. Lc Th, Ng Hnh tng khc, vn chuyn theo chiu m. H , Ng Hnh tng sinh, vn
chuyn theo chiu Dng.
Chiu bin chuyn ca Lc Th.
(Ta c: Th khc Thy; Thy khc Ha; Ha khc Kim; Kim khc Mc; Mc khc Th.)
Lc th v thiu s 10, nn ch cn c chn s; hn na v m Dng phn k, Ha Kim in o, nn Lc
Th tng trng cho th gii hu hnh, vn tng vn hu, th gii thc ti, ly nghch cnh bin thin on
luyn vn vt.
Cc s Lc Th tng cng l 45.
Cc s H tng cng l 55.
M 45 + 55 = 100
S 100 vn tng trng vn tng, vn hu. [3]
Nh vy ta cng thy r c H ln Lc Th mi tng trng cho vn tng vn hu, t th gii v
hnh n th gii n th gii hu hnh.
H tng trng cho th gii tm thn, ni tm, ni cnh. Lc Th tng trng cho th gii vt cht ngoi
cnh, cho x hi bn ngoi.
V th, cc bc tin hin nhiu khi li v H nm bn trong, Lc Th bao bn ngoi.
Ngi xa cho rng H , Lc Th c ba im ging nhau v hai im khc nhau.
Ngc Trai H th bnh rng:
3 im ging nhau:
1. H cng nh Lc Th s 1, s 6 u pha Bc.
2. S 3 v 8 u pha ng
3. S 5 u Trung Cung
2 im khc nhau:
1. H th s 2 v 7 pha Nam, cn Lc Th th s 2 v 7 li pha Ty.
2. H th s 4 v 9 pha Ty. Lc Th tri li 4 v 9 pha Nam. [4]
171
172
Hu Thin Bt Qui, cc qu theo s th t sau: Nht Khm, nh Khn, tam Chn, t Tn, ng Trung, lc
Cn, tht oi, bt Chn, cu Ly.
Thiu khang Tit cho rng, ngi xa nhn vng trn ca H m suy ra lch k, nhn hnh vung ca Lc
Th m ngh ra cch chia chu, chia t.
ng ni: Trn l hnh sao, s ca lch k c l bt u t . Vung l hnh t, nhng cch chia chu, chia
t c l bt chc t chng. [6]
Chng ta s tr li vn ny.
Cng nh H , s quan trng nht ca Lc Th vn l s 5. S 5 bao gm Tri t, m Dng
Tri l 3, t l 2. S 5 l s tam thin lng a, nn chnh l Thi Cc. [7]
Ngoi tm im ra, H v Lc Th u c:
Dng s: 1 + 3 + 7 + 9 = 20
m s: 2 + 4 + 6 + 8 = 20
Tng cng u l 20
Nh vy l m Dng qun bnh.
Lc Th xa n nay vn l mt ci g huyn vi, b n. C nhiu li ct ngha Lc Th; nng c, su c ty
theo trnh , ty theo tm trng ca mi ngi.
Thi Nguyn nh gii rng: 9 s Lc Th tng trng cho cc b phn ca thn qui.
ng vit:
S cu cung l:
i chn, p mt
T ba, hu by
Hai, bn lm vai
Su, tm lm chn
S nm gia
Tng hnh lng ra. [8]
Cng thy c ca rng:
Ti cu l nht
T tam hu tht
Nh t vi kin
Bt lc vi tc
Ng thp c trung
vu Khn cc.
173
C l ch l phng php gip ta nh phng v cc s trong Lc Th, ch cha gii thch c chi v Lc
Th.
Mt nh bnh gii Hunh nh Kinh cho rng s 5 trung im l Thi Cc, Thi Nht, 8 s bn ngoi l Bt
Qui. Tt c hp thnh Cu Cung.
Hi trn, ta c th gii Lc Th nh sau:
S ng l Thi Cc. [9] Cn 8 s bn ngoi tng trng cho Bt Qui tc l Vn Tng Qun Sinh, l th
gii hin tng, hin hu.
S thay bc, i ngi gia hai cp s 9/4 (Kim) v 7/2 (Ha), gy nn th bt qun bnh, m khi mt th
qun bnh, chc chn bin thin chuyn ng s pht sinh. l mt nh lut khoa hc. [10]
Kim Ha i ngi gy nn in o chuyn vn, ct l d on luyn mun vt cho nn tinh ton, rng Kim
rn, m Ha luyn. [11]m Dng tng khc ct gy nn bin thin.
Lc Th vi s o in, dch v ca Kim, Ha,
s tng khc ca m Dng l phn nh chn thc v th gii hu hnh chng ta, mt th gii y o in,
bin ha. Y thc nh Ha cng c dng nghch cnh pht huy tim nng, tim lc ca v tr, cng nh ca
con ngi, vn vt v con ngi cng ngy cng tr nn tinh thun, cao khit.
Hn na, Lc Th tuy ch trng n bin ha bn ngoi, nhng vn khng qun khu nu, qun Thi Cc bn
trong. V nh trong Tri t c Thi Cc lm ch cht iu ha mi bin thin chuyn ng, th trong mt
quc gia cng phi c mt v Vng, mt v Nguyn Th cm rng mi ch huy.
V vy m Trung im Lc Th c Thi Cc, trung im Hng Phm c Hong Cc. Thi Cc trong Lc
Th tng trng cho Tri. Hong Cc trong Hng Phm tng trng cho v Thin T thay Tri tr dn.
ng khc, c t nhiu v chn tu c o bng qua c cc lp lang hnh tng ca vn hu, sng kt hp
vi Thi Cc, Thi Nht, mn v s ca Lc Th ni ln s c o ca mnh; i khi rng mnh vo
c tm im hon v, vo c trong lng To Ha. Tung tm mt bao qut tm hng, th thy vn tng, vn
hu triu phc, h tr chung quanh y nh tay chn, vai v; chng khc no 8 s m Dng bao quanh s 5 Thi
Cc gia.
Sch Chm Trung Kinh vit:
Ta n phng
Bn ta: Thi Nht
T ba, hu by,
Chn trc, mt sau
Hai bn ng vai
Tm, su ng chn
Ta chnh gia. [12]
Mi hay Lc Th cha ng c mt kho tng vn ha, chnh tr v o gio. [13]
CH THCH
[1] Tuy nhin cc hc gi thng cho rng H , Lc Th khng c lin lc gc gc g vi nhau.
[2] Ngi xa gi th l Kim (9/4) c ha (7/2) v. Ha (7/2) c Kim (9/4) v. Chu Dch Xin Chn, trang 3b.
Hay ni vn v l: Kim tha Ha v, Ha nhp Kim hng. Chu Dch i Ton, trang 27a.
174
[3] ... H chi s ng thp hu ng...Lc th chi s, t thp hu ng... tng hp qut vi nht bch chi s, vn
vt vn tng, ch vi, ch i chi s, qun cng th h. ... ...
, , , , . Nhim ng Thu - m Dng Ng Hnh.
[4] Ngc Trai H th vit: Tam ng gi: Th chi nht, lc giai ti Bc; tam bt giai ti ng; Ng gi ti trung.
Tam gi chi v s giai ng d. Nh d gi: chi nh tht ti Nam, nhi Th tc nh tht ti Ty; chi t cu
ti Ty, nhi Th tc t, cu ti Nam. Nh gi chi v s giai d d. : : , ;
; . . : , ; ,
. . Chu Dch i Ton, trang 20b.
[5] Ci Dng bt kh dch, nhi m kh dch... . Chu Dch i Ton, trang 20b.
[6] Thiu T vit: Vin gi tinh d; lch k chi s k triu th h? Phng gi th d. Hoch chu, tnh a chi
php k phng th h. : ; ? . , .
Chu Dch i Ton, trang 18a.
[7] Ta c th ni c H th Thi Cc l 5 + 10 = +
Lc Th th Thi Cc l 5 =
Cn s 10 s c nh s phi hp m Dng bn ngoi v:
1 + 9 = 10;
2 + 8 = 10
3 + 7 = 10;
4 + 6 = 10
Cu cung chi s
Ti cu l nht
T tam hu tht
Nh t vi khin
Lc bt vi tc,
Ng c trung ng
Qui bi chi tng d.
Dch Tit Th dn, Nhim ng Thu, m Dng Ng Hnh, trang 48, (Ph lc: H , Lc Th thin
thuyt)
[9] Trung ng hu tng Thi Cc. . Chu Dch Xin Chn (Lc Th).
[10] l nguyn l th II v nhit lc hc ca Carnot-Clausius: Nguyn l ny i khi nh sau: Nng lc ch
c th tc dng khi bin ng, tc l khi gp mt s chnh lch (gy nn bi a th, nng , mt , nhit
v.v. Ni cch khc, mun bin thin chuyn dch, cn mt th thng bng, cn c s chch lnh. Cng
mt thng bng, cng bin thin, cng tc ng mnh. Mt ng lc khi bin thin tc dng, khng th t
nhin m phc hi c phong thi nguyn thy... Lecomte du Noy v Hc Thuyt Vin ch ca tc
gi, trang 113.
[11] Ha d luyn chi, Kim d hnh chi, c Kim c Ha v, Ha c Kim v. Kim Ha ng cung, nhi vn vt v bt
t li o dung thnh tu h. , , , . ,
. Chu Dch Xin Chn, Lc Th, trang 3b.
175
Chu
thin thin
Thng Qun
thin
Ho
thin
Bin
thin thin
Huyn U
thin
thin
thin
[3]
2. Chia Trung Hoa thnh 9 chu
Chiu vo a , ta thy v tr cc min xa i khi nh sau: [4]
176
Nh cch phn chu, phn d trn Tri, di t thnh 9 min, nn cc nh Thin Vn Hc Trung Hoa nh
c chm sao no chiu vo min no, v mi khi c hin tng l trn tri, s bit c min no di t chu
nh hng.
3. Trung Quc c chia thnh chn vng theo kiu Lc Th nh sau: [5]
Khu dn
c
Dn c
Khu dn
c
Khu dn
Ch
Vng
cung
X miu
Triu
X miu
Khu dn
c
nh
C
(l 1 khu
vc)
Thanh
Dng
C
(l 1 khu
vc)
Minh
(l 1 khu
ng
vc)
Thi tht
Thi
miu
Huyn
ng
Tng
chng
C
(l 1 khu
vc)
5. Chia t cho dn thnh 9 khonh: K l hn na l php tnh in tuy c t thi vua Hong (2697 2597), nhng cng rp theo khun mu Cu Cung v c phn phi nh sau:
Trm
Trm
mu
mu
Cng
in
Trm
Trm
mu
mu
177
C ci l l y hc c u Chu cng chia c no v cc xoang no b thnh cung tht. Hin nay ta cn thy
nhng ch no tht 3 (3 ventricule), no tht 4 (4 ventricule) v.v... Hn na ch Thalamus theo t nguyn cng
chnh l ng Phng. [10] Th mi hay Cu Cung ca Lc Th tr thnh nng ct cho cng cuc kho st
Thin Vn, a L, Nhn Sinh.
So li cc bn: Lc Th, Thin Vn, a L, Nhn Sinh, Cu Cung, Cu D, Minh ng, Tnh in
v.v..., ta thy Trung Cung, Trung im lc no cng dnh cho Thi Cc, hoc l cho Thin T, cho Vng Cung,
Vng in; cn ni con ngi th Trung Cung tng trng cho N Hon hay Huyn QuanNht Khiu. Nh
vy Trung im, Trung Cung tht l ti trng. Suy ra, th bt k trn tri, di t, trong ngi, c bin thin,
l phi c ch cht. Kinh Dch cho rng trn tri, di t, trong ngi, ch cht huyn vi y ch c mt: l
Thi Cc...
CH THCH
[1] Cu Phong Thi Th vit: H th vin nhi dng phng, Lc Th th phng nhi dng vin. :
, . Chu Dch i Ton, trang 18a.
[2] Qui gi m Dng chi tng d. Tr gi Ng Hnh chi s d. . . Chu
Dch i Ton, trang 18a.
[3] Xem T nguyn ni ch Cu Thin. Cu Thin ny l theo ti liu ca L Th Xun Thu. Hoi Nam t cng
ch trng tng t. Sch Thi Huyn hoc i ng Chn Kinh li gi Cu Thin bng nhng tn khc.
i ng ch Cu Thin l: Thy thanh, Thi thanh, Thy n, Thi n, Thy t, Thi t, Thy huyn, Thi
huyn, trung ng i Phm... i ng Chn Kinh Thng, trang 5.
[4] Cf. P. Angelo Zottoli S.I. Cursus Litteratur Sinic, Tabula 1a -Mappa ante Tcheou.
[5] Ti liu ca P. Angelo Zottoli S.J. trong quyn Cursus Litteratur Sinic,Tabula VI Agricultura.
178
[6] Minh ng l ni xa vua ng thng cm vi thn minh, bt chc vng Dng vn chuyn soi sng
cho tri t, tuyn b nguyt lnh, lch k v.v.. Bn ma Xun, H, Thu, ng, vua ty thi mc phm phc
xanh, , trng, en, lun phin ng ti cc cung Thanh Dng, Minh ng n Tng Chng, Huyn
ng. Sau Ngy H ch, vua mc o Hunh bo, vo ng ti trung cung Thi Miu. Nh vy theo ng
chiu Ng Hnh tng sinh: Thanh Dng (Mc), Minh ng (Ha), Thi Miu (Th), Tng Chng
(Kim), v Huyn ng (Thy) v.v... Marcel Granel, La Pense Chinoise cc on: Le Temps et l'Espace (t trang 86-114), v on Les Nombres (t trang 49 n 208).
[7] Php Tnh in c thit lp t thi Hong (2697- 2597)
- Leon Wieger, Textes Historiques, Tome I, trang 2
- Angelo Zottoli, Cursus Litteratur Sinic, Tabula VI Agricultura.
-Sraphin Couvreur, Les Annales de la Chine, page 401.
[8] u hu cu cung, trung hu N hon. , . i ng Chn Kinh, trang 7a.
[9] Xem Tnh Mnh Khu Ch quyn Nguyn trang 8b.
[10] Constitutio Apostolica (Munificentissimus Deus) de Pie XII... Oportebat sponsam Quam Pater desponsaverat
in thalamis coelestibus habitare (Il fallait que l'pouse que le Pre avait pouse habitt dans la chambre
nuptiale cleste. C.J. Jung, Rponse Job, page 216.
Chng 5. Lc Th v Ton hc
Cc s Lc Th xp vo Cu Cung thnh mt ma phng (carr magique).
Gi l ma phng, v ngang dc xui ngc, cho, gc, pha no cng li cng u thnh 15, hn na ma
phng cn bin ha ra nhiu hnh thc mi, bng cch hon chuyn cc con s. V d ma phng trn cn c th
bin ha nh sau:
5 x 5 = 25
hoc c:
7 x 7 = 49
179
9 x 9 = 81
27 x 27 = 529 v.v...
4 x 4 = 16
6 x 6 = 36
hoc c:
8 x 8 = 64
10 x 10 = 100 v.v...
15
6
10
3
14
7
11
2
Ma phng 5 x 5
4
9
5
16
1
20
9
23
12
18
10
7
24
21
13
15
2
4
16
S = 65
S = 34
22
11
5
19
8
14
3
17
6
25
Ma phng 6 x 6
1
12
24
13
30
31
35
8
17
23
26
2
4
28
15
21
9
34
33
27
16
22
10
3
32
11
20
14
29
5
6
25
19
18
7
36
S = 111
Ma phng 7 x 7
46
45
44
7
11
12
10
S = 175
1
35
34
17
20
19
49
2
13
28
23
24
37
48
3
14
21
25
29
36
47
42
32
26
27
22
18
8
41
31
16
33
30
15
9
40
5
6
43
39
38
4
Ma phng 8 x 8
1
56
48
25
33
24
63
10
18
39
31
42
62
11
19
38
30
43
4
53
45
28
36
21
5
52
44
29
37
20
59
14
22
35
27
46
58
15
23
34
26
47
180
8
49
41
32
40
17
16
57
50
7
51
6
13
12
60
61
S = 260
54
3
55
2
9
64
Ngi xa coi ma phng nh l linh ph v knh trng ma phng 9 nht. Ngi Rp trng ma
phng ny v tng s 9 l 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 0 = 45, m 45 l tr s ca ch Zahal (Th Tinh) trong
ting Rp.
Nhng ngi Do Thi, chuyn kho sch Talmud, trng ma phng ny v s 15 l tr s ca ch JAH tc l
Thng . [2]
Ngi ng trng ma phng ny v 5 v 15 u tng trng cho Thi Cc, cho Tri. V vy m Lc Th
hay ma phng 9 vn c coi l thn b.
Cc hc gi u Chu cho rng ma phng Lc Th c lin quan n ch Vn v:
4 + 9 + 5 + 1 + 6 = 25
2 + 9 + 5 + 1 + 8 = 25
2 + 7 + 5 + 3 + 8 = 25
4 + 3 + 5 + 7 + 6 = 25
Chng 6. Lc Th v chnh tr
Lc Th gip i V v C t lp ra Hng Phm Cu Tr, mt hin chng dng tr quc, an bang. T
nguyn c ghi: Hng Phm Cu Tr l phng php i qui m cai tr thin h.
Hng Phm Cu Tr gm 9 chng:
1. Ng Hnh
4. Ng k
7. K nghi
2. Ng s
5. Hong cc 8. Th trng
3. Bt chnh
6. Tam c
9. Ng phc
181
Ta c th tm tt Hng Phm bng nhng ngn ng thng thng ngy nay nh sau:
1. Ng Hnh
ng qun vng phi am tng vt l, phi bit khai thc ht ti nguyn ca t nc lo cho dn no m.
2. Ng S
ng qun vng phi bit phng php tu thn.
a. Ging iu phi nghim trang, knh cn.
b. Ni nng phi hp l.
c. Trng nhn phi cho sng sut.
d. Nghe ngng phi cho tinh t.
e. Ngh ngi phi cho thu trit.
c nh vy, ng qun vng s trang nghim, oai v, l s, ng hong, khn ngoan, sng sut, tinh
tng, mu lc, thnh thin, o c.
3. Bt chnh
ng qun vng phi bit phng php tr dn. Cng lnh tr dn gm 8 im, tr dn l lo cho dn:
1 - No m
2 - Sung tc, tin nghi
3 - C l nghi, t t
4 - C nh ca, t ai
5 - C mt nn gio ha hn hoi
6 - Khi b bn gian c, bt lng, quy nhiu.
7 - Bit ng tip nhn, x th
8 - c bo v tnh mng v ti sn, thot nn ngoi xm nh binh hng, tng mnh ca nh nc.
4. Ng K
ng qun vng phi am tng ngha ca Nm; Thng; Ngy; s vn chuyn ca Nht Nguyt,
tinh cu; Lch s. Nh vy, mi c th dy dn bit cch iu ha cng tc cho hp thi, hp tit, c m
no, thnh vng; cho tri, t, ngi cng ha tu mt bn nh ca thanh bnh, thi thnh.
5. Hong Cc
182
ng qun vng s ngi Hong Cc thay Tri tr dn. Mun c vy, phi c c hnh tuyt vi, siu
phm, thot tc, xng ng lm mi gii gia Tri v mun dn.
6. Tam c
Thut tr dn phi da vo ba c: Chnh trc, Cng, v Nhu. Ni th, tc l mun tr dn, chnh trc cha
, cn phi bit cng, nhu, quyn bin, ty thi.
7. K Nghi
ng qun vng phi bit suy ngh, bn bc, hi han khi gp trng hp nan gii. ng trc mt cng
vic trng i, s hi kin ca nh vua, ca khanh s, th dn, ca Tri (bng cch bi thi, qui) Phi kim li, s
bit th no l tt, th no l xu, v tm ra c ng li p nht x s.
8. Bt Trng
ng qun vng phi nhn cc im Tri m sot xt li ng li cai tr ca mnh; xem tun tit, lng
gi ma, nng lnh ca Tri m suy ra mnh cai tr hay, hay d. L do l v ng qun vng, ng danh hiu,
s cm ng c vi t Tri, v hiu c ting ni thm lng ca t Tri, qua cc bin thin ca thi tit.
V d: Nu thy quanh nm ma thun, gi ha, ma mng ti tt ri ro, th bit cch cai tr dn nc
khn kho, dn thnh, nc yn. Nu quanh nm, thi tit gng qui, la m h hao, th chc l vic tr dn ti
tm, km ci, dn suy, nc kh.
9. Ng Phc, Lc Cc
ng qun vng phi nhn vo tnh cnh nhn dn nhn nh gi tr nn cai tr ca mnh.
Nu cai tr hay, dn chng s hng c ng phc: th, giu, yn vui, ham chung nhn c, cht gi yn
n.
Nu cai tr d, dn s lao lung, tt bnh, to vong, yu t, kh s, bt lng. Th l lm vng lc cc: cht
non, bnh tt, lo bun, ngho kh, ti c, yu t. Kinh Th vit: Ngi xa c li rng:
Con ngi chng nhng soi bng nc,
Cn phi ngm mnh trc gng dn. [1]
Mc ch ca nn Thin tr theo Hng Phm Cu Tr chnh l : To cho mi ngi dn mt i sng vt
cht, y, , mt bo m an ninh ti a, mt nn hc vn kh quan, mt i sng x hi cng bnh trt t, mt
nn gio ha hn hoi. Nh vy, mi ngi u c c hi v hon cnh thun tin tu luyn bn thn, tr nn
thnh thin, chng khc g v Thin t. [2]
Tng kt li, Hng Phm Cu Tr thc l mt hin chng, mt hc thuyt chnh tr c u ui, mch lc v
c thc thi bi cc v Thnh Vng Trung Quc. l Lc Th p dng vo phm vi chnh tr vy. [3]
CH THCH
[1] C hu ngn vit: Nhn v thy gim ng dn gim. . Kinh Th,
Tiu Co, tit 12.
[2] Hi k hu cc, qui k hu cc. . Kinh Th Hng Phm.
[3] Xin c quyn Khng Hc Tinh Hoa ca tc gi, trong bn gii cn k v Hng Phm Cu Tr.
V phng din nhn thc Trit hc, cc ngi da vo H , Lc Th, nhn nh trong con ngi c hai
phn m Dng. y l Nhn tm v o tm, y l Ngi v Tri.
Tri hay o tm gm c:
1. Ng Nguyn: a. Nguyn tnh, b. Nguyn thn, c. Nguyn tnh, d. Nguyn tinh, e. Nguyn kh.
2. Ng c: a. Nhn, b. Ngha, c. L, d. Tr, e. Tn.
Nhn tm hay con Ngi gm c:
1. Ng Vt: a. Du hn, b. Thc thn, c. Qu phch, d. Trc tinh, e. Vng
2. Ng Tc: a. H, b. Lc, c. N, d. i, e. Dc.
H , 5 s chn bao gi cng kt i vi 5 s l. Cc ngi suy ra rng: trn bnh din l tng, Nhn tm
v Thin lc no cng hp nht vi nhau.
Tc l, Thin nhn hp nht, ch thnh ch thin.
Lc Th, tri li cc s m Dng, chn l u ng ring r. Cc ngi suy rng: trn bnh din thc t,
nhn tm thng xa cch vi Thin l, gng qui, chia phi, y nh phu th phn mc, k Nam ngi Bc, quay
lng thay v quay mt li vi nhau.
Lc Th, chng ta thy m Dng, Ng Hnh tng khc. Cc ngi suy ra rng: nhn tnh, nhn dc
thng chng i, thng i ngc li vi Thin Chn, Thin L, v th nn mi c cnh o in thc lon trong
trn hon cng nh con ngi.
Lc Th, nu ch quan st vng ngoi, ta thy m khc Dng. Cc ngi suy ra rng nhn tnh, nhn dc
trn bnh din thc t ln t, che lp mt Thin L, Thin Chn, nn tnh Tri khng th pht huy; Ng
Nguyn, Ng c hu nh thoi v, cho Ng Tc, Ng Vt nhy ra chp chnh, rng r lm cn. Cc ngi
m t s ri lon y bng bn Lc Th sau:
Mun Qui Nguyn Phn Bn, iu kin tin quyt l phi tin tng mnh lit rng Thi Cc hay Tri ng tr
trong tm khm mnh. Nim tin su xa vng mnh ny s lm tan bin ht mi u t su mun, v lm cho thn
tr tr nn sng lng. [1]
Thn tr sng lng s gip con ngi phn bit d hay, tho g c tc ly, khng cn m ui trong nhng
th vui vt cht h ng, m ch yu chung nhng lc th tinh thn cao thng.
Khi tm hn tr nn thanh khit, thot tc nh minh nguyt, thanh phong, con ngi s uy nghi, trang
trng, phong thi thn tin dn dn hin l ra. [2]
Khi l nghi trang trng, khi phong thi thn tin hin l ra, tm thn s tr nn bnh thn, v nhng s
gin hn s khng cn c hi pht sinh. Mi hnh vi c ch con ngi nht nht s hp ngha l. [3]
i sng khi khun theo ngha l, con ngi s tr nn nhn c, hon thin. [4] nhn c hon thin,
nhn dc s tiu ma v con ngi s tr v Trung Cung, phi hp cng Thi Cc, cng Thng .
l l Phn Bn, Qui Nguyn v cc lp lang, tun t tu thn, tin c m cc o gia suy din ra t
Lc Th.
Cc ngi m t s din tin ca cng trnh Khc k phc l, Qui Nguyn Phn Bn bng bn Lc Th vi
cc li ch thch sau y:
Tm li, i vi o gia, nguyn ng lc mnh lit nht c th hon ci tm hn con ngi, l nim tin
vng mnh c Thng ng tr y lng.
Ch khi no nhn nhn ra c Thng , c Thi Cc trong tm khm mnh, by gi con ngi mi c th
thc s vn ln, thc s hon ci tm hn tr v kt hp cng Thng .
Sau khi kho st quan nim ca o gia v Lc Th v cch p dng Lc Th vo cng cuc khc k, tu thn,
ta thy quan nim y hon ton khc bit vi quan nim Nho Gia v cc chnh tr gia Trung Quc v Lc Th.
Nhng s khc bit ny ch c li cho ta, gip ta hiu thm v tm hn con ngi, cng nh v phng php tu
thn ca ngi xa. Mi hay Lc Th thc l mt ma phng bin ha khn cng. M bin ha th no theo
chiu hng no cng thy y l s, thch th.
CH THCH
[1] Th Tn nht phc, Mu Th pht hin, ni hu ch t, vn duyn giai khng, ch l cu tc. Tc bt ai nhi
sinh tr. Th Mu Th khc Qu Thy, nhi Thy phn Dng h. , , , ,
. . , . Chu Dch Xin Chn, Lc Th.
185
[2] Tr bt Vng dng, v tham v cu, tm bnh kh ha, tc lc chn nhi hu l. Tr trung xut l, th Nhm Thy
khc inh Ha, nhi Ha phn Dng h. , ,, . ,
, . Chu Dch Xin Chn, Lc Th.
[3] L bn tr, ha nhi bt ng, phi l bt l, to kh tt ha, tc bt n nhi thnh ngha. L trung xut ngha, th
Bnh Ha khc Tn Kim, nhi Kim phn Dng h. , , , ,
. , , . Chu Dch Xin Chn, Lc Th.
[4] Ngha bt qu thin, thng quyn t bin, tun qui o c, tc h Thin nhi tng Nhn. Ngha trung sinh Nhn
th Canh Kim khc t Mc, nhi Kim phn Dng h. , , , .
, . Chu Dch Xin Chn, Lc Th.
Ngi ta ch c th t vng nh, quan chim o Vn Phc, nhng khng c phng tin i vo. [2]
Ren Grousset cho rng s 5 chnh gia ma phng l mt con s c c ngi Trung Hoa ln ngi Hi
Gio v Ba T lu tm kho cu. [3]
Ghazali cho rng ma phng Lc Th l mt k quan m ng gp c trong i.
Ngi Nht cng c loi vn Trung Hoa ny, nhng li bc cu i vo o. Thc ra, ngi Trung Hoa
vn ngh rng o ny khng phi ai cng c th vo. Mun bc chn ln o, con ngi phi c phong thi c
bit...
Nu ta hiu rng s 5 l Thi Cc, l Tri, ma phng Lc Th vi tng s 15 l biu tng ca Thng
th ta s hiu ti sao hn o Vn Phc Sn c hnh ma phng li ch c th ngi xa m lng ngm, ch khng
th ti gn, ti sao hn o trong h ny li c mnh danh l Vn Phc Sn.
CH THCH
186
[1] For fifteen was a sacred number among the Orientals, because the letters of the holy name Jah jy were in their
numerical value equivalent to fifteen, and hence a figure in which the nine digits were so disposed as to make
fifteen either way when added together perpendicularly, horizontally, or diagonaly, constitute one of their
most sacred talismans. Mackey's Revised Encyclopedia of FreeMasonry, Vol. II . Ni ch Winding, page
1,109.
[2] Le plus ancien type de jardin est arriv jusqu'en Perse, mais il venait de trs loin: c'est le jardin chinois. Il
consiste essentiellement en une perspective plongeante que la Chine a tudie avec beaucoup de pntration.
Le matre du jardin est assis sur une terrasse devant un lac qui porte le nom de l'eau de l'ternelle aurore au
millieu duquel s'lve une le inaccessible qui s'appelle La Sainte Montagne des mille batitudes. Cette le
est plante de pins, en signe de longvit et elle a la forme d'une tortue car cet animal singulier reprsente
dans la lgende chinoise celui qui est sorti le premier de l'ocan pour enseigner la science aux hommes au
moyen d'un carr magique inscrit sur son dos par les ranges des pins. Ren Grousset, Henri Mass,
L'me de l'Iran, page 95 - 96.
[3] De plus il est assez amusant de remarquer que le chiffre 5 est situ au milieu; or le 5 a toujours beaucoup
intress les Chinois, et l'Islam et les Persans aussi d'ailleurs. Nous savons quel rle important il a jou pour
les gnostiques schiites... Ib p. 96.
Suy ra:
1. V tr c tn (chiu m) c t (chiu Dng)
2. Vn vt c thng (chiu Dng) c ging (chiu m) c hy hoi ri li c ti sinh (chiu Dng).
3. Con ngi hoc c th tin ra x hi, ra ngoi cnh t chc, ci thin x hi ngoi cnh, ra xc thn
(chiu m), hoc l c th tin su vo pha tm thn ci thin, tu luyn cho nn hon thin, tin ti thn
linh (chiu Dng).
187
4. Ta c th coi chiu Lc Th l chiu m, chiu Vng, chiu H l chiu Dng, chiu Lai, v nh vy
v tr s mi mi t tn, lai vng, vng lai v cng, v tn chng minh s hin hu ca mt ngun sinh bt
dit. l l vng lai, phn phc ca tri t. Dch kinh vit:
Vng lai bt cng chi v thng;
V bnh bt b; V vng bt phc.
cng khng ngoi . Nhn hai chiu hai hng ca H , Lc Th ta c th phc ha li con ng
vng lai, phn phc ca v tr nh sau:
Nh vy, H , Lc Th gip ta hiu r chiu hng bin ha ca vn vt, v tr, v c lin quan mt thit
n Dch Kinh.
L lng thay, t ngn xa, cc bc Thnh Hin nhn thy hai chiu hng ca v tr, m mi n th k 20
ny cc Khoa Hc Gia mi dn dn nhn nhn ra c Chn l ny.
Thc vy, sut th k 19, cc nh Khoa Hc vn inh ninh rng v tr ch c mt chiu hng tin ha, v
chiu hng tin ha ny c chi phi bi nguyn l Carnot-Clausius.
Theo nguyn l ny th v tr ch tin theo c mt chiu duy nht l chiu suy gim ph tn ca nng lc v
ca tinh thn, dn d i n ch suy vong, l, tnh lng. [1] Lecomte du Noy l mt trong nhng nh Khoa
Hc gn y trc gic c hai chiu, hai hng ca v tr.
Trong Quyn Con Ngi Trc Khoa Hc (L'homme devant la Science) v quyn Tng Lai TinhThn
(L'avenir de l'Esprit) ng c chng minh rng Nguyn l Carnot khng hon ton chi phi c cc hin tng
sinh l. ng ch trng rng v tr phi c hai chiu, hai hng, bin dch, tin ha.
Mt chiu bin ha theo cc nh lut vt cht, theo nguyn l Carnot, mt ngy mt tin ti bt ng, l, ti
tm, lnh lo, hn lon.
Mt chiu tin ha theo cc nh lut tinh thn, mt ngy mt tin ti tinh vi, k o linh ng, sng ti, p
, ha hp. Khi tinh thn tin ti tinh hoa tuyt diu, th vt cht s tin ti giai on hn lon trit tiu. [2]
. Y Normand cng ch trng rng v tr bin ha khng th theo mt chiu, mt hng.
Mt chiu hng ri ra s b tc, phi c hai hay nhiu chiu hng th chuyn dch mi linh ng c. [3]
Ta c th ni c rng hai chiu, hai hng bin ha ca v tr ngy nay c cc Khoa Hc Gia th k 20
xc nhn vi phng trnh: E = mc2
Th mi nay, nu chng ta bit cch phi kim nhn nh ca tin nhn vi cc khm ph khoa hc, v trit
hc tin tin ngy nay, ta s thy cc khi c siu vit xa v nay lun gp g.
188
CH THCH
[1] Rappelons que le Principe de Carnot traduit la tendance le l'nergie se dgrader ou se dissiper, ce qui
entrane une augmentation de l'entropie, c'est dire de l'extension spatiale de l'nergie au cours de ses
transformations. Andr Lamouche, La Destine Humaine, page 49, note 16.
... L'nergie se dgrade et l'univers tend vers l'immobilit.
... C'est cette marche sens unique toujours dans le sens de dgradation, qui justifie le nom de principe
d'volution par lequel on dsigne souvent le second principe de Carnot. Ib. page 95.
[2] Ainsi la marche de l'univers physique dans la direction d'un chaos inerte et du nant sera compense par la
progression parallle d'un univers impondrable, celui de l'Esprit dont l'ordre et la perfection natraient des
cendres du monde matriel. L'homme devant la Science - L'avenir de l'Esprit, page 293.
[3] La thermodynamique de Carnot Clausius nous apprend que tout systme isol tend vers l'homogne et le
statique.
La biologie nous apprend que la conjugaison de deux ou plusieurs systmes est la source unique de toutes les
nouveauts, de toutes les naissances.
complmentaires. Un systme isol est un systme tu, il n'est pas tonnant de la voir voluer en sens inverse
des systmes vivants. Y. Normand (Paris) Science et Avenir N c 237 Novembre 1966, page 780.
Phn 7 M DNG
Chng 1. Lai lch
1. Nh hc gi Marcel Granet, trong quyn La Civilisation Chinoise, cho rng: theo truyn thng Trung
Hoa, th hai ch m Dng c l c cc nh Thin Vn Hc Trung Hoa u tin to ra. [1]
Nu vy th quan nim m Dng c t nht l t thi vua Nghiu (2357 - 2255) v trong kinh Th, thin
Nghiu in, ta thy cp n my nh Thin Vn Hc nh Hi Ha, Hi Trng, Hi Thc. [2]
2. ng M. Maspro th cho rng tc gi H T sng to ra quan nim m Dng. [3]
3. Nhng nu ta chp nhn rng Phc Hi (2852 - 2737) l ngi u tin lp ra Bt Qui, th ta thy ngay
rng quan nim m Dng c pht sinh t khi nc Trung Hoa mi c vn, cha c t, ngha l t khi cn
dng vch thay ch, tc l vo khong 2852 trc Cng nguyn, v ngay khi y ta thy:
Kho kinh Th ta thy hai ch m Dng c dng lin nhau trong thin Chu Quan. Thin ny c ch tip
l m Dng, v cho rng cng vic iu ha m Dng (iu ha tri t) l cng vic quan T tng. [4]
5. Kho Kinh Thi, ta thy: m thng ch Tri ti hoc c my, hay ch khut, ch kn.[5] Dng thng ch
mt tri, ch sng, hoc mu sc rc r, hoc thng 10, hoc pha Nam ca ni, pha Bc ca Sng. [6]
Hai ch m Dng c dng i i vi nhau trong bi th Cng Lu, ni thin i Nh:
Tng k m Dng,
190
Vn Tng
Bn Th
Vn Php
(Ralit, tre)
(Manifestation, Phnomnes)
(tres)
192
(Natura Naturans)
(Natura naturata)
1/ Bn th
2/ Tim th
2/ Hin th
3/ Vin gic
3/ M vng
4/ Nit bn
4/ Kh hi, Sinh t
5/ Nht nht, Nh nh
5/ Vn hnh,Vn php
6/ Chn tm
6/ Vng tm
7/ V vi
7/ Hu vi
8/ V lu
8/ Hu lu
9/ V tr, v trc
9/ Chp trc
10/ Chn nh mn
12/ L
12/ S
13/ Ng
13/ V ng
14/ Thng
14/ V thng
15/ Tnh
15/ U
17/ Khng
17/ Sc
18/ B
18/ Phin no
19/ Ba lng
22/ Chn
22/ Gi v.v...
Sau ht, cho ci nhn vin dung v Thi Cc v m Dng, ta nn c nhn xt nh sau:
Trit Gia Trung Quc khng phi phn m phn, nhng phn ri, li ct hp. Cho nn ch tch m
Dng khi Thi Cc v phng din Kh, nhng li khng tch bit m Dng khi Thi Cc v phng din
L.
Ni cch khc, nu coi m Dng l Kh, l biu th cho hai trng thi ng, tnh ca mt kh, th lc y m
Dng thuc Hnh nhi h. [13]
Cn, nu coi m Dng l L tiu trng, doanh h ng tnh ca v tr, th lc y m Dng li thuc v
Hnh nhi thng, v L ng (Dng) v L tnh (m) chnh l hai phng din ca Thi Cc. [14]
CH THCH
[1] Tu tri nht bn nng song cn, Thy tn thin nhi d vn tn. , . Dch
Kinh i Ton, trang 35b.
[2] C Thi Cc tt duy nht, tt tuyt i. . Xem T V Lng, Trung Quc Trit hc S
V, tam bin thng, thp nht chng, trang 59.
[3] Nht m, nht Dng giao nhi thin chi dng tn chi h. Nht Nhu, nht Cng giao nhi a chi dng tn chi
h. . . T V Lng, Trung Quc Trit Hc S V,
tam bin thng, t chng, trang 15.
193
[4] o vi Thi Cc. . T V Lng, Trung Quc Trit Hc S V, tam bin thng, t chng
trang 15.
[5] K th hnh kh, t nhin hu suy dit chi thi... . T V Lng, Trung Quc
Trit Hc S V, tam bin thng, thp nht chng, trang 60.
[6] Hu lun L, Kh chi tin hu vit: L kh bn v tin hu kh ngn. Nhin tt dc suy k s tng lai, tc tu
thuyt tin hu th l, nhin L hu phi bit vi nht vt, tc tn h th kh chi trung. V th kh tc th L dic
v qui thp x. : . , ,
, . .. T V Lng, Trung Quc Trit Hc S V,
tam bin thng, thp nht chng trang 57.
[7] Thin a nht nguyn nhi nht canh, nhin nguyn chi chung tc vi thn chi thy. Chu nhi phc thy, vng
phc v t... , . , . T V Lng, Trung Quc
Trit Hc S V, tam bin thng, ng chng trang 61.
[8] L th nng sinh, kh th s sinh. Nng sinh gi sinh sinh bt cng, c kh t nhin bt cng.
. , . T V Lng, Trung Quc Trit HcS, tam bin thng,
tht chng, trang 35.
[9] Nguyn ph t i bn v, ng un phi hu do khng khi vng, vng thnh sc, sc t chn khng, th vng
tng khng, khng hin vng, vng sinh chng sc. K bi v sinh v ha, vnh vi hu ha hu sinh. V sinh
ha tc v ha v sinh, hu ha sinh c hu sinh hu ha. , , ,
, , , . . . ,
. Xem bi Trit l Nhn Bn trong schKha H, ng trong Vn Ha Chu, thng 9, 1959 s 18
trang 1 v 2.
[10] Xem Trn Trng Kim, Nho gio II, trang 121.
[11] Comme on le sait, les Upanisads distinguent deux aspects de Brahman, de l' tre Universel: le corporel et
l'incorporel, le mortel et l'immortel, le fixe (sthita) et le mobile etc...(Brhadaranyaka - Upanisad, ii, 3, 1) Ce
qui revient dire qu'aussi bien l'univers dans ses aspects manifeste et non- manifeste, que l'Esprit dans ses
modalits de non-condition et de condition, reposent dans l'Unique, dans le Brahman, qui cumule toutes les
polarits et les oppositions. Mirca Ilade, Images et Symboles, 96.
[12] Or le Maitri Upanisad (VII, II, 8) en prcisant cette bipolarit de l'tre Universel sur le plan du Temps,
distingue les deux formes (dve rupe) de Brahman (cad les aspects des deux natures) (dvaitibhva) d'une seule
essence (tad ekam) comme Temps et Sans Temps (klc-cakalac-ca) En d'autre mots, le Temps comme
l'ternit sont les deux aspects du mme principe: dans le Brahman, le nunc fluens et le nunc stans,
coincident. Le Maitri Upanisad continue: Ce qui prcde le Soleil est Sans-Temps (akla) et non-divis
(akala), mais ce qui commence avec le Soleil est le temps qui a des parties (sakata) et sa forme est l'Anne...
Mirca Ilade, Images et Symboles, 96.
[13] ng tnh m Dng giai th hnh nhi h gi. . Chu Hi, Ton Th, q 49.
[14] m Dung c th hnh nhi h gi, nhin s d nht m nht Dng gi, ni th l, hnh nhi thng gi d.
, , , .
Cho nn, mun hiu r m Dng, ta s kho cu m Dng di nhiu kha cnh.
1. Ta c th coi m Dng khng phi l hai thc th ring r i lp, m ch l hai chiu hai mt ca mt
Thc th duy nht.
2. Ta cng c th coi m Dng nh hai thc th ring r c nhiu loi tc dng trn nhau.
3. Ta c th kho m Dng trn phng din Tin Thin.
4. Ta c th kho m Dng trn phng din Hu Thin. Mi quan im, mi kha cnh ni trn s cho ta
nhng nhn nh khc nhau v m Dng.
Chu Hi vit: ng Ty, trn di, lnh nng ngy m, sng cht u tng phn li nhau, v sng i vi
nhau. Trong Tri t, cha tng c vt no li khng c ci ng sng i vi mnh. [7]
Nh tri sinh vt, khng th sinh mt mnh m, t l phi c Dng, khng th sinh mt mnh Dng, t
phi c m, y u l i i c. [8]
Nh vy, nu hiu nh m Dng i i cho rnh r, h bit mt, tt s bit hai, bit c mt phng
din, s suy ngc li, m tm ra phng din i i, sau hp nht c hai phng din li, s tm ra c b
mt thc ca vt th, ca v tr cng nh ca con ngi...
Nu ta chp nhn Trung Tm im ca hnh cu ni trn nh l ngun gc pht tit ra nh sng v s sng,
nu ta chp nhn qui c ca Dch ly pha t lm pha ng, pha mt tri mc, pha nh sng; pha hu lm pha
Ty, pha mt tri ln, pha ti tm; nu ta chp nhn khinh thanh th bc ln trn, trng trc th lng xung di, ta
s gi:
Pha trn, pha T, pha trong l Dng.
Pha di, pha Hu, pha ngoi l m.
T trn xung di, t tri sang phi, t trong ra ngoi l chiu m. T di ln trn, t phi sang tri, t
ngoi vo trong l chiu Dng.
Nh vy ta thy ngay c rng c cu v tr cng nh c cu con ngi, khng c ng ng mi chiu
hng, m trn di khc nhau, phi tri khc nhau, trong ngoi khc nhau, ngay trn bnh din c cu v t chc.
ni con ngi, ta thy mt cch d dng rng tinh thn thi trn, trong, vt cht thi di, ngoi.
Suy ra th tinh thn phi qui t ni u no con ngi...
198
i t trong ra ngoi, l i xa la Chn tm, xa la Thng , tin v pha ngoi cnh vt cht. l i
theo chiu m, v cng ngy tm thn cng tr nn u ti, i vi nhng vn siu nhin, thn b; v con ngi
cng ngy cng tr nn thc tin, thc t. l nhng con ngi hng ngoi, v tinh thn h cng ngy cng tn
mn, ph tn. H s chu nh hng ca lc ly tm (force centrifuge).
i t ngoi vo trong, l tin t vt cht tr ngc v tm thn, tm v Chn tm, tm v Bn th hng cu,
tm v Thng . l chiu Dng, v cng ngy tm thn cng tr nn sng sut, d dng lnh hi c cc
vn siu nhin, v con ngi cng ngy cng tr nn khinh khot tiu si, l tng. l nhng con ngi
hng ni; h s chu nh hng ca nh lut hng tm (force cetripte), ngha l tinh thn h cng ngy cng
c tp trung, cng c nh tnh, tr nn v trc, v lu.
i t trong ra ngoi cng y nh i t cc tng trn xung cc tng lp di, i t tri xung t. l trng
thi m cng ngy cng thng Dng, v con ngi cng ngy cng tr nn sa a v tinh thn, tin b v vt
cht.
i t ngoi vo trong, cng y thc nh i t cc tng lp di ln cc tng lp trn, i t t ln tri, t vt
n Thn. l trng thi Dng cng ngy cng thng m, v con ngi cng ngy cng tinh tin trn phng
din tinh thn, cng thot ly vng kim ta ca vt cht.
Ngi thng cho Hu l Dng, T l m, ngui tu o th li cho T l Dng, Hu l m. Ngui tu o
nh vy s i ngc vi ng li th nhn. Ci g th nhn cho l hay l phi (Dng: phi, droit, dextre, right),
th ngi tu o li cho l d l tri (m: gauche, sinistre, left, tri).
Nh vy cng thy r chuyn i tt c u tng i. Nhn nh v m Dng nh trn, tuy ngc vi nhn
nh thng thng v m Dng, nhng li gip ta tm ra c nhng nh lut thin nhin chi phi qu trnh tin
ha ca c nhn cng nh ca nhn loi.
ni c nhn, ta thy t b cho n ln, cho ti khi ng tui, khong 40-45, con ngi thng hng ngoi.
Khi y con ngi cng ngy cng xa la cc gi tr tinh thn, ln mnh vo i sng thc tin v vt cht.
Nhng khi mi tc hoa rm, khi ng tui, khi m tm s bt u ng sang thu, th con ngi li bt
u chuyn hng. Lc y con ngi li mun i tm nhng gi tr tinh thn, li mun quay tr v lng mnh
m tu tm, luyn tnh.
V li, th cht v tinh thn chng ta thnh suy, tiu trng theo nhng nhp iu ngc nhau.
Th cht mi bt u th yu ui, nhng theo tu nguyt, s n nang, cng trng mi thm ra cho ti mt
cc im v khong 40-45, sau dn dn li suy vi tn t cho ti khi cht.
Tinh thn th ngc li, cng nh cng thanh tao cng hng mnh, nhng theo thi gian, tinh thn mt
ngy mt tr nn phi pha, tn mn, cho ti mt cc vo khong 40-45. Sau , nu nh bit tu luyn, tm thn
s c c phc sinh, v pht trin cho ti khi cht. Lc cht, chnh l lc tinh thn phi ln ti cc im tinh hoa. V
th m, khi mun k nim cc v Thnh Hin, ngi ta thng chn ngy cc ngi vin tch, thnh o...
Xt lch s nhn loi, t khi c vn t, vn ha n nay, ta thy nhn loi tin dn t nhng trng thi thn
linh, n nhng trng thi vt cht.
Khi m sinh hot vt cht bt u thnh, th thin h li xm vo ch bai nhng sinh hot tm linh cho l
m tn, d oan, lc hu, li thi... Lc m sinh hot tm linh thnh, th mi ngi u khinh ch vt cht.
Trn tin v vt cht ngoi cnh, mi s thot ly khi vng nh hng tm linh, thng c coi nh l
mt thng li, mt tin b. Nhng k thc, chng ng t tm linh, tm thn xung ti vt cht, ngoi cnh, phi
c coi l mt s sa a, thoi ha.
199
Sau ny khi vn minh vt cht ln n cc im, con ngi li s tht s hoi vng tinh thn, s li chuyn
hng v pha tm linh v mi mt hnh ng thot ly khi s kim ta vt cht, li s c coi l mt s vn
ln, mt s tin b chn thc.
u cng l cu chuyn n ng ln...
C mt iu cng nn ghi nhn l m lun mun tin v Dng, Dng lun mun tin v m. V th m,
sng trong nhng t chc sinh hot tinh thn, con ngui thng m c nhng lc th vt cht; sng trong nhng
x hi vt cht con ngi li khao kht nhng lc th tinh thn.
Cng v th m khi cn tr, ta thng c nhng khuynh hng vt cht, th tc, hng ngoi; n lc tr v
gi, ta li c nhng khuynh hng siu nhin, hng ni...
201
; , . . , . , . Thi Cc
Thuyt.
[7] ng Ty, thng h, hn th, tr d, sinh t, giai th tng phn nhi tng i. Thin a gian, vt v thng
v tng i gi. , , , , , . , . Chu Hi
Loi Ng.
[8] Xem Gin Chi v Nguyn Hin L, i Cng Trit Hc Trung Quc II, trang 362.
[9] Dng vi cng, vi cng, vi nam, vi qun, vi ng, vi minh, vi biu, vi thn, vi thin, vi Kin, vi Nht, vi
thn, vi tr, vi hng, vi hin. , , , , , , , , , , , ,
, , .
m vi nhu, vi nhc, vi n, vi thn, vi tnh, vi m, vi l, vi khut, vi a, vi Khn, vi Nguyt, vi qu, vi d, vi
th, vi n ng. , , , , , , , , , , , , , ,
, . T ng, T V Lng, Trung Quc Trit Hc S, nht bin thng, nh chng, trang 34.
[10] Bi chi gi khai d, ngn d, dng d. Hp chi gi b d, mc d m d. m Dng k ha, chung thy k
ngha. C ngn trng sinh an lc ph qu, tn vinh, hin danh, i hiu, ti li, c , h dc vi dng, vit
thy. C ngn t vong u hon, bn tin, kh nhc, kh tn, vong li, tht , hu hi, hnh lc, tru pht vi m
vit chung. , , . , . , . ,
, , , , , , . , , , , , , , ,
. T V Lng, Trung Quc Trit Hc S, nht bin h, ng chng. Tp Gia, Qu Cc
T, tr. 99.
[11] m ch tnh nng th lnh ch, th tnh ch; Dng chi tnh nng th nhit ch, th ng ch... Nht chng
th hng ngoi ch thi lc, nht chng th hng ni ch lp lc. S vi Dng, tu th hng ngoi ch
thi lc. S vi m tc th hng ni ch lp lc... , . , ...
, ., . , . Chu nh
Hnh, Dch Kinh Ging Thoi, trang 41.
[12] Phm vt tt hu hp, hp tt hu thng, tt hu h, tt hu t, tt hu hu; tt hu tin, tt hu hu, tt hu
biu, tt hu l; hu m tt hu c; hu thun tt hu nghch; hu h tt hu n; hu hn tt hu th; hu tr
tt hu d, th giai k hp d. m gi Dng chi hp, th gi phu chi hp, t gi ph chi hp, thn gi qun
chi hp. Vt mc v hp, nhi hp cc hu m Dng... Qun vi Dng, thn vi m; ph vi Dng, t vi
m, phu vi Dng, ph vi m. , , , , , , , ,
. , , , , , . ,
, , . , . , , , ,
, . Xun Thu Phn L, C Ngha, ng thp tam.
[13] Xem Nhim ng Thu, m Dng Ng Hnh, trang 34.
[14] Xem Nhim ng Thu, m Dng Ng Hnh, trang 29.
Xem Ni Kinh, T Vn.
[15] Xem Ln ng, Khn Ha Thi Chn, trang 13, 14, 15, 16 - Y Hc Tng Th p. 206-207, Huyn TnPht Vi p.
24-27.
[16] Ib,
1. ng Trng Th cho rng: Dng l n c ca Tri, m l hnh pht ca Tri. Tuy nhin, Tri trng
Dng m khinh m, cho nn mt v quc qun mun lm chnh tr cho hn hoi, phi thch thi n b chn l
dng hnh pht tr dn, c nh vy mi thun thin o. [1]
ng li cho rng t nguyn tc trng Dng, khinh m, ta c suy ra nhng khun php lun l: l phi
trng ngha, khinh li. Ngha l, l tng thuc v tm thn; li lc, m thc thuc v vt cht. Tm thn trng
hn th cht, cho nn nghatrng hn li. Ngi ngha kh tuy ngho nn, nhng vn c th sung sng, ngui
giu sang m v nhn bt ngha, cha chc bo ton c tm thn. [2]
Cng mt l, con ngi phi dit lng tham, thc hin c nhn, v phi bit km hm dc tnh, nh vy mi
l hiu bit l cm k ca tri t. [3]
2. Vn T cho rng: m m tin th Dng phi thoi; tiu nhn m c th, th qun t phi n mnh, l l
t nhin vy. [4]
cng chnh l ch trng ca Dch.
i Tng truyn ca qu B vit: Thin a khng giao nhau l B, ngi qun t nhn phi che du tinh
anh, ti c lnh nn. ng nn cu mong li lc v cho l mt vinh d. [5]
Wilhelm bnh i Tng qu B nh sau: Khi tiu nhn cm quyn, chnh s nt, ngi qun t c xut
u l din, cng khng thi th c g ch quc li dn. V vy, ngi qun t khng nn mc b vinh hoa m ra
tham chnh. Ra tham chnh trong trng hp ny l ma chuc ly ha hi, v mnh khng th no theo c
ng li ca h. Cho nn, giu ti c, n dt l hn c.
3. Qu Cc T cng nhn m Dng m lp ra phng php Bi Hp, tc l phng php ng M p
dng vo cng cuc du thuyt v lm chnh tr.
Bi l M, l n ni; Hp l ng, l Nn thinh. Th tc l mt nh du thuyt phi bit lc no ng ni mi
ni, lc no ng yn thi phi lng yn.
Thuyt Bi Hp cn ch trng phi bit s dng c hai ngu lc m Dng mi c th thnh tu trong mi
cng tc; lc cn cao thng l tng, th cao thng, l tng; lc cn thc t, tn nhn, cng c th thc t v
tn nhn. Nu lm c nh vy, thi ra vo u cng lt, cp ti vn g cng c, thc hnh vic g cng
xong xui.
Nn nh y ch l phng chm m Qu Cc dy cho nhng ngi lm chnh tr.
CH THCH
[1] Dng gi, Thin chi c d, m gi Thin chi hnh d... Phm chnh tr lun l giai ng ph Dng nhi c
m, tc tn c ti hnh, d thun Thin o. .... ,
, .T V Lng, TQTHS III, nh bin thng, t chng, trang 12, 13.
[2] Hu suy Dng tn m ti chi ngha, dng lun l, tc qu ngha, tin li. C vit: Thin chi sinh nhn d, s
nhn sinh ngha d li. Li d dng k th, ngha d dng k tm...Th mc qu tm, c dng mc trng
ngha. Hu vit: Ph nhn hu ngha gi, tuy bn nng t lc d. Nhi i v ngha gi, tuy ph, mc nng t
tn. , , , . : , . ,
... , . : , . , , .
T V Lng, TQTHS III, nh bin thng, t chng, trang 13.
[3] Thn chi danh th ch thin. Thin lng hu m Dng chi thi, thn dic hu tham nhn chi tnh. Thin hu
m Dng cm thn hu tnh dc nhm d thin o nht d. Th d m chi hnh bt c Xun H, nhi
203
nguyt chi phch thng ym nht quang, x ton x thng thin chi cm m nh th, an c bt tn k
dc nhi chuyt k tnh nhi ng Thin. . , .
. , , ,
.T V Lng, TQTHS III, nh thin lng, t chng, trang 15.
[4] m tin, Dng thoi; tiu nhn c th, qun t hi, Thin o nhin d. , , , ,
. Chu T Vn Ty Tc Bin, quyn 8, trang 5a.
[5] Tng vit: Thin a bt giao B, qun t d kim c t nn bt kh vinh d lc. : ,
, . Dch Kinh, B qui, i Tng truyn.
b/ Tr liu m huyt
1 - Khi huyt dch suy tn thi dng: Bi T Vt, bi Qui T.
2 - Khi thn thy suy tn thi dng bi Lc V.
c/ Bnh b
Mun bnh b c m ln Dng, c kh ln huyt, ngui ta dng bi Bt Trn hay Thp Ton...
nhn nh c tm quan trng ca quan nim m Dng i vi Y hc, ta hy c mt on ca Trng
Cnh Nhc: Phm chn bnh tr liu, trc ht phi thm nh m Dng. l cng lnh ca Y hc.
Lun v m Dng khng sai, thi tr bnh lm sao m sai c? Y hc tuy phin tp, nhng c th bao qut
bng mt cu: m Dng m thi.
Cho nn bnh c m Dng, mch c m Dng, thuc c m Dng. Ly bnh m ni, thi bnh bn
ngoi l Dng, bn trong l m; nhit l Dng, hn l m; trn l Dng, di l m; kh l Dng, huyt l
m; ng l Dng, tnh l m; ni nhiu l Dng, khng ni l m; thch sng l Dng, a ti l m; Dng
yu khng th th ra, m yu khng th ht vo; Dng bnh kh ci, m bnh kh nga. [1]
Ni v mch, th mch ph, mch mnh, mch hot, mch xc l Dng; mch trm, mch vi, mch nh,
mch rt l m. Ni v thuc th thng tn l Dng; lim ging l m; tn nhit l Dng, kh hn l m. Chy
vo kh l Dng, chy vo huyt l m; tnh ng m chy l Dng, tnh tnh m gi l m. l i php
trong ngh thuc...
Dng mnh cn b Dng, thi Dng cng bc ln mnh, m cng tiu hao. Dng khng m li
cn dng m, cn dng m phng, thi m cng thnh, m Dng b dit vong vy.
Nu minh bin m Dng thi du y l tuy huyn vi, nhng cng suy ra c qu na ri vy... [2]
CH THCH
[1] Trng Cnh Nhc thuyt: Phm chn bnh, thi tr, tt tu tin thm m Dng, ni vi Y o chi cng lnh.
m Dng v mu, tr yn hu sai? Y o tuy phn nhi kh d nht ngn t chi gi vit m Dng nhi d. C
chng hu m Dng, mch hu m Dng, dc hu m Dng.
D chng nhi ngn, tc Biu vi Dng, L vi m; Nhit vi Dng, Hn vi m; Thng vi Dng, H vi m;
Kh vi Dng, Huyt vi m; ng vi Dng, tnh vi m; a ngn vi Dng, v thanh vi m; h minh gi vi
Dng, dc m gi vi m; Dng vi gi bt nng h, m vi gi bt nng hp; Dng bnh gi bt nng ph,
m bnh gi bt nng ngng...
: , , , . , ?
. , , .
, , , , , ,
, , , , , .
Truyn Trung Lc, m Dng Thin. (Trng cnh Nhc)
Nhim ng Thu, m Dng Ng Hnh, trang 1.
[2] D mch nhi ngn tc ph, i, hot, xc chi loi giai Dng d; trm vi, t, sp chi loi giai m d. D dc
nhi ngn, tc thng tn gi vi Dng, lim ging gi vi m; tn nhit gi vi Dng, kh hn gi vi m; hnh
kh phn gi vi Dng, hnh huyt phn gi vi m. Tnh ng nhi tu gi vi Dng. Tnh tnh nhi th gi vi
m. Th giai y trung i php... Nhc Dng hu d nhi cnh thi Dng tr, tc Dng d x nhi m d
tiu. Dng bt tc nhi cnh dng m phng, tc m ch thnh nhi Dng t dit h. , , ,
205
; , , . , , , ,
, , , , . ...
, . , . Trng Cnh Nhc, Truyn
Trung Lc, m Dng thin, Nhim ng Thu, m Dng Ng Hnh, trang 1.
Thn
Hn
o tm
Nhn tm
Huyn
Tn
Bch kim
Hc ngn
Hng
Din
Kim cng
X n
Khm
Ly
Chu sa
Thy ngn
Chn tri
Linh tri
Xch x, H v.v...
206
Nhng danh t ni trn, c khi v phng din m Dng c th ngc nhau, ty theo tc gi. Nhng bao
gi o Tm cng phi l Dng, Nhn Tm bao gi cng phi l m, Thn bao gi cng l Dng, Hn bao gi
cng l m.
Phng trnh tng qut ca Khoa Luyn n l:
m + Dng = Thi Cc; Kim n
o tm + Nhn tm = Chn Nhn; Kim n
Gi l Kim, v vng tng trng cho s bt hoi. Gi l n v ch n u l Nht, chn l Nguyt. Vy
n tc l Thng th, Ton th, bao qut c m ln Dng, c o tm ln Nhn tm.
Ni theo nhng t ng bng by ca Khoa Luyn n th:
1/ Cht liu, Dc liu luyn n chnh l Din Hng, chnh l o tm v Nhn tm.
2/ L luyn n tc l v tr, v xc thn con ngi.
3/ La dng luyn cho n Thnh hay Ha Hu chnh l ch, chnh l bu nhit huyt, nhit tm ca
mnh.
4/ Luyn n tc l phi kh cn b, lc li ly tinh hoa.
l phng php Su (Bt), Thim (thm) Phi lc, phi b cho ht nhng cn b ca nhn tm. Phi
thm, phi chau chut ci tinh hoa l o tm.
So snh Khoa Luyn n ca o Lo vi Khoa Luyn n ca u Chu ta thy cc n gia ng Ty u
cao chn l vnh cu ny l v tr hu hnh v tm linh, u l s bin ha ca Thn, ca Thng , m s
bin ha v i nht ca Thn, ca Thng c thc hin ngay trong lng con ngi. Thn con ngi, s tr
v c Thin v, nu cc tng lp cc kh nng h ng ni con ngi bit hi sinh cho mc ch cao c y... [2]
Th l cht m sng... [3]Phm nhn cht i, cho thn nhn hot ng.[4]
Luyn n ct ch v cho con ngi nh lut rng nh s bin ha, nh s tinh luyn, con ngi c th tr
thnh thn minh. [5]
Mi hay mun tha tinh anh,
Lng tri, gm sn trong mnh xa u...[6]
CH THCH
[1] Paracelse, comme tous les Hermtistes, considrait l'tre humain comme l'alambic o s'opre la distillation et la
sublima- tion des nergies qui de l'Unique descendent au multiple, pour retourner l'Unique, en tant que
l'homme parfait revtu de sa divinit. M. Snart, Le Zodiaque, p. 490.
[2] L'Alchimie met l'accent sur cette vrit ternelle base de toutes les autres: L'Univers sensible et psychique est
une mtamorphose de l'Esprit et sa mtamorphose majeure s'accomplit par la cons- cience humaine renaissant
son tat divin par le moyen et le sacrifice de ses facults infrieures. M. Snart, Le Zodiaque, p. 482.
[3] Et de ta propre extermination, tu vivras. (La Langue Hbraique Restaure, tome I, note, p. 23) M. Snart, Le
Zodiaque, p. 482.
[4] Tm t thn hot. .
[5]La science alchimique s'efforce de rvlr l'homme la loi qui, par la transmutation, fait de lui un dieu. M.
Snart, Le Zodiaque, p. 482
207
.... Malgr son apparence chimique, l'opus alchymicum fut toujours considr comme un acte culturel, au sens
d'uvre divine. C.G. Jung, Paracelsica, p. 63 v Le Zodiaque, p. 492.
[6] Phng theo bi th ca T bch t gii, tr. 2b.
Dc vt sinh Huyn khiu,
Ha hu pht Dng l.
Long H giao hi bi,
Kim nh sn Huyn chu.
(Thn), Nephesh (Hn), Esprit (Thn), me (Hn), hoc nhng chuyn thn thoi xa nh Castor (Thn), Pollux
(Hn), Eros-Psych, Osiris-isis, chng minh iu .
Gn y c mt vi Trit gia u Chu tr li quan nim c s ni trn.
F.W. Myers (1843 - 1901), mt nh Tm L Hc Anh ch trng: Tim thc chnh l hn v tr, chnh l
Tim ng, v trng thi Huyn ng chnh l s trn ngp ca Tim ng vo tm thc con ngi. [3]
William James cng theo ch trng ca F.W. Myers. James cho rng: trng thi Huyn ng chnh l s hp
nht gia Tm thc (Nhn tm) vi i Ng (o tm) v nh vy m con ngi c gii thot. [4]
Bergson ch trng khc i rng: Huyn ng khng phi l tm thc kt hp vi v thc, m chnh l vi
Thng . Nh trc gic, tm hn c th kt hp vi Thng . Lc y tm hn b Thng xm nhp
chng khc no la nhp vo st lm cho st rc ln. [5]
Dung hp quan nim m Dng, Thn Hn ca cc n gia, o gia, quan nim Tim ng ca Myers, vi
quan nim Huyn ng ca Bergson, ta c th ch trng rng: Huyn ng chnh l s hp nht ca tm hn vi
Thng , nhng Thng chng u xa, m n ng trong tim thc, v thc con ngi, m Thng
chnh l Bn Th con ngi, l Thn con ngi.
Nu quan nim ny c chp nhn, th sau ny ng v Ty s hp nht, Trit hc v o gio s hp nht,
v con ngi s thy r hng i ca i o, l vo su trong tm khm m tm o, tm Tri.
210
[4] W. James fait sienne la thorie de Myers. Les croyants dit-il, ont leur vision, et ils savent - cela leur suffit que
nous sommes plongs dans un invisible milieu spirituel d'o une aide nous vient, notre me ne faisant
mystrieusement qu'un avec un Moi plus grand d'o lui vient la dlivrance. Le Moi conscient ne fait qu'un
avec un Moi plus grand d'o lui vient la dlivrance.
[5] Henri Bergson... rejette l'explication des faits mystiques par l'Inconscient et les attribue Dieu lui-mme.
L'intelligence, dont l'objet propre est la matire, ne peut atteindre directement Dieu. Mais nous savons
qu'autour de l'intelligence est reste une frange d'intuition vague et vanouissant. Grce cette intuition se
ralise l'union de l'me avec Dieu, l'me tant pntre par Dieu comme le fer par le feu qui le rougit. Paul
Foulqui, Mtaphysique, p. 324.
[6] Vouloir le Bien sans le Mal, l'ordre sans le dsordre, c'est mconnatre les lois de l'univers, et la nature des
tres. C'est comme si on voulait le Ciel sans la Terre, le Yin sans le Yang, ce qui est inconcevable.
Tchouang Tseu cit p. R. Bremond, La Sagesse selon le Tao, p. 65
La Voie Rationnelle de la Mdecine chinoise, p. 20.
[7] L'opposition des principes infrieure est elle irrductible? Le bien et la mal, en particulier, sont-ils en face l'un
et l'autre jamais? C'est tout notre problme. Hraclite le rsout par l'unit, par la domination d'un principe
suprme dont les lois humaines, aussi bien que les lois de la nature, ne sont qu'une participation. Toutes les
lois humaines sont nourries par la seule loi divine, crit-il; celle-ci prvaut autant qu'elle le veut, suffit toutes
choses sans mme s'y puiser. Le bien et le mal sont un, ajoute-il; si nous les opposons, c'est en raison de nos
vues troites et partielles, et faute de les rapporter au tout o ils s'unissent dans une harmonie parfaite. Pour
Dieu, toutes choses sont belles, bonnes et justes; mais les hommes tiennent certaines choses pour justes,
certaines autres pour injustes. A.D. Sertillanges, Le Problme du Mal, p. 82.
[8] Si nous tournons, nos regards vers l'Egypte, nous y trouvons, ds l'Antiquit la plus recule, la Trinit bien
connue: Ra, le Pre; puis la Dualit, Osiris-Isis, comme deuxime Logos; enfin Horus. Annie Besant, La
Sagesse Antique, p. 32
... Le Docteur Haug, dans ses Essais sur les Parsis (trad. en Anglais par le docteur West et formant le Vol. V
des Trubner's Orientales Series) dit que Ahuramazda (Aharmazd ou Hrmard) est l'tre Suprme, et qui de
Lui furent engendres deux causes primordiales qui bien que diffrentes, taient unies, et produisirent le
monde des choses matrielles, aussi bien que le monde de l'esprit.
Ces deux principes furent appels jumeaux, et ils sont prsents en toutes choses, dans Ahuramazda aussi bien
que dans l'homme. L'un engendre le Rel, l'autre le Non-rel; et ce sont ces aspects qui dans le Zoroastrisme
postrieur devinrent les deux Gnies antagonistes du Bien et du Mal.
Mais dans l'enseignement primitif, ils formaient videmment de Deuxime Logos, dont le signe
caractristique est la Dualit.
Le Bon et le Mauvais sont simplement la Lumire et les Tnbres, l'Esprit et la Matire, les jumeaux
essentiels de l'Univers, le Deux procdant de l'Un. Annie Besant, La Sagesse Antique, p. 35,36.
[9] La thologie zoroastrienne classique est dualiste: le Dieu bon Ahura-Mazdh ou Ormud s'oppose au Dieu
mauvais Angra Mainyu ou Ahriman... E. Royston Pike, p. 328.
....Critiquant l'ide postrieure (des deux Gnies), le Docteur Haug dit: Telle est la notion zoroastrienne
originelle des Esprits crateurs, qui forment simplement deux parties de l'Etre divin. Mais ultrieurement, par
suite d'erreurs et de fausses interprtations, cette doctrine du grande fondateur fut modifie et corrompue.
211
Spentmainyush (l'Esprit bon) fut considr comme un des noms d'Ahuramazda Lui-mme, puis comme de
raison, Angrmainyush (l'Esprit mauvais) se trouvant entirement spar d'Ahura-Mazda, fut regard comme
son perptuel adversaire. Ainsi naquit de dualisme de Dieu et du Diable. (p. 205) Annie Besant, La Sagesse
Antique, p. 36.
[10] Les doctrines fondamentales du systme manichen sont d'une part la distinction de deux Racines ou
Principes fondamentaux, la Lumire et les Tnbres (qui sont des ralits tangibles, palpables, rigoureusement
antagonistes et de puissance gale.)
A l'Origine des temps deux rgions nettement tranches; Au nord, le Royaume de Lumire, o rgne le Pre
de la Grandeur, L'ternel; au Sud, le Royaume de Tnbres, pure matire sans aucune organisation...
E. Royston Pife, Dictionnaire des Religions, p. 202, 203.
Khoa hc ngy nay khng cn tham vng i n Nht na, m ch mun i n Nh.
Trit hc cng nh Tm l hc u mun theo ng hng mi y. Nhiu T tng gia ngy nay mun ni:
Thot k thy l cp i.
Schelling, da vo thn thoi Hi Lp, v khai thc t tng then cht ca Jacob Boehme l Nht th lng
phn (Selbsentzweiung) cho rng Thng cng l nht th lng din. [2]
Goethe theo chn Kant, cng nhn nh rng ngay t cn c vt cht c nhng sc hp dn un y ln
nhau, cho nn loi no vt no cng lng tnh, lng cc. l mt hin tng ph qut. [3]
Theo Agns Cerber, th nh Sinh L Hc mi bc u gp nhng cp m Dng, lng cc i i nhau
nh mt cp trai gi khiu v vi nhau, ch khng phi nh l hai k th ch trong mt cuc so gm. [4]
V Khoa hc ngy nay, chng minh c rng khng c loi ngi, loi vt, loi cy mi c trng mi,
m ngay cc tinh th cng c phi, tri khc nhau. Pasteur phn bit c hai loi acide tartique tri v phi, v
cng nhn rng vn vt ngay t trong c cu c tri phi, m Dng. [5]
S gia Toynbee, dng thuyt m Dng, ng tnh p i lun phin nhau gii thch lch s.
ng cho rng lch s i theo nhpiu nht tnh, nht ng, tnh ri li ng, ng ri li tnh.
Lch s cng nh m Dng, c cm li c ng, c ng li c phn, c vng li c lai; c phc li c khi,
nh vy mi c th i mi mi mi... [6]
Joseph Needham, trong tp hai, b Science and Civilisation in China cho rng: Hc thuyt m Dng
khng c mu thin c, nh th m n c th gi c s qun bnh ch thc v th hin c nhng mc ch
chn thc ca i ngi l hnh phc, khang kin v trt t.
Needham cng ch trng rng: t tng phi nh nguyn ca Trung Hoa ny s ng mt vai tr v i trong
Khoa hc. Hn th na, n ng vai tr ri, qua trung gian Leibniz. Needham nhn nh rng cch pht trin
t tng, v cch dng tng hnh ca Trung Hoa c rt nhiu im tng ng k l vi t tng Khoa hc ti
tn nht. Ngi Trung Hoa xa tuy cha to ra c Khoa hc ch thc nh nay, nhng nhiu ln cng tung
mnh ln c ti nhng ch m sau ny Niels Bohr, Max Planck, Einstein t ti.
c vy, l v ngi Trung Hoa thot c tt suy lun mt chiu ca ngi u Chu, hoc l suy lun
theo chiu hng Duy vt, hoc l theo chiu hng Duy linh... [7]
Dch Kinh cho rng m Dng va tng khc, va tng tha, v m Dng giao thoa, tc ng ln trn
nhau nn pht sinh ra mi bin ha.
Karl Marx v Lnine cng cho rng mi s trong v tr u hm tng mu thun ni ti; v tr c chi
phi bng nh lut mu thun x hi, v lch s c chi phi bng nh lut mu thun. V th ngi Mc xt
c gy mm mng chng i trong x hi, v dng u tranh giai cp lm cch mng, ph cc c cu x
hi hin ti, ng hu c th xy dng mt x hi v sn.
Nhng thc ra, ngi Cc Mc ch gy mu thun nhng nc m h cha chim c; cn khi chim
c chnh quyn ri, th h li ra sc dit mu thun chng i di mi hnh thc, tiu dit ngay t khi chng
va mi mm mng ln.
Du sao th bin chng php vi nh lut mu thun mi l mt na phn ca Dch l m Dng, v Dch l
m Dng ngoi s tng khc, cn ch trng tng tha, ngoi s mu thun cn ch trng s ha hip ca
m Dng.
213
Dch kinh cho rng m sinh Dng, Dng sinh m, tn l Dng, t l m, th Einstein vi phng trnh
E=MC2 cng cho rng nng lc sinh vt cht, vt cht sinh nng lc; nng lc l vt cht pht tn, vt cht l nng
lc c ng.
Dch cho rng m Dng t tn l mt nh lut v tr, thi nm 1927, George Lematre, gio s i hc
Louvain, cng cho rng v tr hin ang khuch tn v ging nh qu bong bng ang c thi phng...[8]
Nhiu nh Thin Vn Hc hin nay ch trng v tr khi tn khi t, bin ha khng ngng.
Chu Hi cho rng: m Dng chng qua l nhng trng thi khc nhau ca mt nguyn kh. Ngy 27-31847, Helmholtz trnh ln Hi L Hc Berlin mt tiu lun nhan l: S duy tr nng lc. Trong tiu lun
ny, ng cho rng v tr ny trn y mt khi lng nng lc khng l v bt bin. in, ha, quang, nhit, lc,
tt c nhng ci u l nhng trng thi khc nhau ca mt nng lc duy nht. [9]
Dch t ngn xa khng h phn tch m Dng nh hai thc th ring bit, nhng lun ch trng m
Dng l hai chiu, hai mt ca mt thc th duy nht, trong m c Dng, trong Dng c m... Gn y, cc
nh Khoa Hc chp nhn v tr l mt thc th duy nht, nhng c hai mt, lc th l ba ng, lc th l phn
t. [10] Dch Kinh gi m l chn, Dng l l, v ch trng c th dng hai k hiu m Dng m din xut
mi con s.
Gn y Leibniz, nh ton hc, pht minh ra khoa Ton Php Nh Nguyn, phi b ng khi nhn thy
rng 64 qu trn vng Dch Tin Thin ca Phc Hi t Khn n Cu, ri li t Phc n Kin c th m thnh
nhng con s t 0 cho n 63 theo ng nh k hiu, v phng php Ton Hc Nh Nguyn, nn ng ngh
rng ngi Trung Hoa xa c th bit khoa Ton hc ny t lu ri. Ngy nay khoa Ton Hc Nh Nguyn vi
hai k hiu 0 v 1 c p dng trong cc loi my ton in c, in t u M...
Cc s kin trn cho thy rng, v phng din Trit hc cng nh v phng din Khoa hc, u Chu cng
ngy cng gp g cc quan im ca Dch Kinh, v Nguyn l m Dng c th dng lm nh mt th cha kha
m cc iu huyn b ca v tr v ca cuc i.
Kt lun
Vn m Dng thc ra bao la man mc, v bt k Thin Vn, a L, T Vi, Lc Nhm, Thi t, Tng
S, Y L nht nht u dng m Dng v Ng Hnh phn loi. Trong thin kho lun ny chng ta khng
th i vo nhng chi tit ca mi mn ni trn trnh by v m Dng c. Tuy nhin nhng nhn xt tng
qut ca chng ta s soi sng cho chng ta trong bt k b mn no m chng ta s nh kho cu. L do l v
Dch thi dy nhng nguyn l tng qut, cn cc mn L S khc u em Dch l p dng vo nhng b mn
ring bit mnh m thi.
ng khc, trng tm ca cng trnh kho st ca chng ta l lm sng t nhng vn trng i hn, quan
thit n i sng tm thn con ngi hn, chnh v vy m chng ta khng c php lc lng vo nhng chi tit
vn vt. Chng ta c th tm tt v m Dng, v sau rt ta mt vi bi hc v m Dng nh sau:
Ton th duy nht l Thi Cc, sau khi phn cc, s sinh ra m Dng v nh vy, ta c:
Th gii bn th
Tuyt i
Hng
Bin
214
Vin mn
Khuy khuyt
Chn
Gi
Chnh
Ng
V ng
Thng
V thng
Trn bnh din hin tng tng i, bin thin, ta thy bt k ci g cng c hai chiu, hai mt, trn di,
trc sau, hay d, trong ngoi, phi tri, lng mt, giu ngho, sang hn, mnh yu, gi tr, ngy m, nng lnh,
sng ti; t do, kim ta; c nhn, x hi; tinh thn, vt cht; trai gi; c ci; tri t; tin thoi; vng lai; Thnh
phm; Tin tc; sng kh v.v...
Chng ta nhn thy ch c Tuyt i, ch c Ton th mi thot khi vng m Dng tng i, v n bao
qut v siu xut m Dng. trong vng hnh thc, sc tng, tc nhin phi chu nh lut m Dng tng
i, tng i, bin thin, thng trm... trong vng bin thin, tiu chun phn on v m Dng, hay d, cao
thp u l tng i, ngha l n bin i ty quan nim mi ni, mi thi.
Sau cng chng ta nhn nh rng tiu chun m Dng ca thng nhn khc vi tiu chun m Dng
ca Thnh Hin. Thng nhn cho l Dng trc, m sau, Dng ngoi, m trong, c nhn khinh, x hi trng,
cn Thnh Hin thi li cho rng m trc Dng sau, m ngoi, Dng trong, c nhn trng, x hi khinh v.v...
Cho nn, Thnh Hin khc vi thng nhn ch: lc tr th lu tm n m, n tr lc, xc thn, ngoi
cnh, c trau gii cho tr lc trong sng, xc thn khang kin, ngoi cnh thun tin. Lc ng tui s lu tm n
tinh thn, n ni tm, sng khinh khot, thung dung, thot vng kim ta ca tr l, xc thn, ngoi cnh.
Thnh nhn, khc vi thng nhn v cho rng Dng hay Tinh thn, hay tinh hoa con ngi thi pha bn
trong, nn cng ngy cng ch trng n i sng tinh thn, n i sng ni tm hn ngoi cnh, sau khi to
cho mnh c mt i sng vt cht kh quan. Thnh nhn cng khc vi thng nhn ch cho rng mnh trng
hn x hi, cho nn coi x hi l phng tin gip cho mnh hon thnh x mng tu luyn, thn thnh ha bn
thn, ch khng coi x hi l cu cnh n ni phi bn mnh lm ti mi x hi v ngoi cnh.
Thng nhn, th c chp, cho ci g hay th nht nh mi mi s hay. Cn Thnh nhn th uyn chuyn
v cho rng trong ci hay c ci d, trong ci d c ci hay, hay d l ty lng mnh, ty tng hon cnh. V
th nn Lo T mi vit:
Mi hay khng, c chuyn vn,
D sinh ra kh, vn nhn thnh di.
Thp cao ty ng ngc xui,
Ting ca trm bng, dng i trc sau.
c g i chng ta i ng chiu m Dng, m chiu m Dng chnh l: Hu thng tin ging nh
nht chu (Trc ging sau thng nh mt vng) Ni cch khc, na i u chng ta cn phi lu n tr no,
n xc thn, n ngoi cnh, phi gp mt vi i. Cn na i sau, phi c bit ch trng n tm thn, lo tu
luyn tr nn con ngi cng chnh, ton thin, ton m...
Gm o l c sau c trc,
L m Dng c ngc c xui.
Xui l gi cun bi i, [11]
y a vo chn trn ai ct lm.
215
C'est cela mme qui la rend capable de maintenir un vritable quilibre et d'aider raliser les vritables buts
de l'existence humaine, qui sont le bonheur, la sant et le bon ordre. Selon une thse hardie de Needham, cette
pense non-manichenne est destine jouer grce la mdiation de Leibniz. Needham voit dans un certain
style de pense et de symbolisation en Chine ancienne, d'tonnantes analogies avec la pense scientifique la
plus moderne. Incapable de produire la science classique, les Chinois auraient, d'aprs lui, envoy maintes
flches vers l'endroit o devaient se tenir plus tard Niels Bohr, Max Planck, Albert Einstein et bien d'autres. Et
cela parce qu'ils ont pu chapper cette schizophrnie typiquement europenne qui nous a rendu inaptes
pendant des sicles, penser autrement que dans les termes du matrialisme mcanique ou du spiritualisme
thlogique platonicien. Vilma Fritsch, La Gauche et la Droit, p. 18.
[8] L'Abb Lematre publia cette thorie d'un univers en expansion dans un article des Annales de la Socite
scientifique de Bruxelles... Pierre Rousseau, Histoire de la Science, p. 763.
[9] Le 23 juillet 1847, date mmorable dans les Annales de la science, il prsenta son premier mmoire la Socit
de physique de la capitale allemande.
Dans ce mmoire, intitul: Sur la conservation de la force, Helmholtz se posait dans son ensemble le
problme de la thermodynamique. Puisque travail, chaleur, lectricit peuvent se changer l'un dans l'autre, y
disait-il, c'est que ce ne sont l que des formes diffrentes de quelque chose qui ne varie pas, quelque chose
que nous voyons tantt sous forme de chaleur, tantt sous forme de lumire, tantt sous forme de travail
mcanique, d'nergie chimique ou d'lectricit. Ce quelque chose, c'est l'nergie. Toute la nature est emplie
d'une norme et invariable quantit d'nergie, qui nous apparat sous des aspects divers, bien qu'elle demeure
toujours quantitativement la mme. Pierre Rousseau, Histoire de la Science, p. 590.
[10] Associer dans tous les cas, l'onde la particule qu'il s'agisse de la lummire ou de la matire, telle fut l'ide
gniale qui guide l'illustre savant (Louis de Broglis) et l'amena, en quatre ans mettre debout la Mcanique
ondulatoire... Il n'y a plus dsormais qu'un seul code rgissant l'univers, qu'une seule entit double face, qu'il
tait tantt plus commode de baptiser onde, tantt plus commode de baptiser particule... Ib. 776 - 777.
[11] Thin Phong Cu. .
[12] a Li Phc. .
[13] Phc k kin Thin a chi tm h. .
[14] Tri ch nhi hu nh. .
[15] Vnh ngn phi mnh, T cu a phc. . Kinh Thi i Nh Tam, Vn Vng Chi Thp
Tam Chi Nht.
Phn 8 T TNG
Chng 1. Nhn nh tng qut
Sau m Dng, Dch cp n T Tng.
T Tng l: Thi Dng, Thiu Dng, Thiu m, Thi m. T Tng c th c trnh by hoc hiu
theo mt trong ba cch sau y:
A. T Tng theo cc sch Dch hin ti
Theo cc sch Dch hin nay, T Tng c hi danh v c trnh by nh sau:
217
Thi Dng
Nu v ln vng trn ta s c:
Thiu m
Thi Dng
Thiu m
Thiu Dng
Thi m
Li trnh by trn c ci hay l c mt m ri li tip mt Dng.
B. T Tng theo ng Trng Th
Nhng nu chng ta nhn nh rng: na vng bn tri l Dng, na vng bn phi l m, ta lin thy li
trnh by trn khng chnh, v th c trit gia khng ng v mun trnh by li nh sau:
Thi Dng
Thiu Dng
Thiu m
Thi m
Trnh by nh vy ta s thy na bn tri hin ra l m tiu Dng trng, v na bn phi hin ra l
Dng tiu m trng.
ng Trng Th xp Thiu m v pha Ty Kim, v Thiu Dng v pha ng Mc.[1]
Ti cng theo ch trng ny, v thy n hu l hn.
C. T Tng theo Thiu Khang Tit
Thiu T th cho rng:
Lng Nghi l ng Tnh.
T Tng l: Dng, m, Cng, Nhu.
ng trnh by li nh sau:
Lng Nghi:
T Tng:
ng
Dng
Tnh
m
Cng
Nhu
CH THCH
[1] ng Trng Th vit: Kim sinh Thy gi, Thiu m chi kh n nhun lu trch, tiu Kim dic vi Thy.
: , . (Kim sinh ra Thy, kh Thiu m n nhun chy tri, nhun
thm, vng cng chy thnh nc.) Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S, trang 507.
T Tng trn phng din tng hnh c th gii nh l 4 hin tng, 4 trng thi c bn khc nhau, hoc
giai on trn qu trnh bin ha ca mt thc th duy nht, l Thi Cc.
Ph T Tng vo H , ta c:
Nhiu nh huyn hc thay v vit T Tng bng s, vit bng nhng vn trong ch YHVH.
H vit:
Yod
Yod He
Yod He Vau
Yod He Vau He
Vit thnh vng trn ta c:
219
CH THCH
[1] Ce quici-bas nous nommons par ces termes (Quatre lments) sont les ressemblances et pour tout dire les
vtements dans le monde physique, de ces 4 Principes, de ces 4 tats, de ces 4 Nombres qu sont les 4
lments. Raoul Auclair, Le Livre des Cycles, p. 143.
[2] Pythagoras having learned in Egypt the name of the true God, the Mysterious and Ineffable Name Jehovah, and
finding that in the original tongue, it was composed of four letters translated it into his own language by the
word Tetratys, and gave the true explanation of it, saying that it properly signified the source of nature that
properly rolls along. Mackeys Revised Encyclopedia of Freemasonry, vol 2, p. 1033.
221
Thiu Khang Tit trit p dng thuyt m Dng, T Tng vo hc thuyt ca ng. ng vit: Ci
ln ca s ng gi l Thi Dng, ci nh ca s ng gi l Thiu Dng; ci ln ca s tnh gi l Thi m,
ci nh ca s tnh gi l Thiu m.
Thi Dng lm mt tri, Thi m lm mt trng; Thiu Dng lm cc ngi sao, Thiu m lm cc khong
cao m trn tri: Nht, Nguyt, Tinh, Thn giao vi nhau m ci th ca tri c bao qut ht vy.
Thi Nhu lm nc, Thi Cng lm la, Thiu Nhu lm t, Thiu Cng lm : Thy, Ha, Th, Thch
giao vi nhau m ci th ca t c bao qut ht vy.
Mt Tri lm nng, Mt Trng lm lnh, Tinh lm ngy, Thn lm m: Nng, lnh, tinh, thn giao vi nhau
m s bin ca tri c bao qut ht vy.
Nc lm ma, La lm gi, t lm sng, lm sm: Ma gi, sng, sm thn giao vi nhau m s ha
ca t c bao qut ht vy.
Nng bin ci tnh ca vt, lnh bin ci tnh ca vt, ngy bin ci hnh ca vt, m bin ci th ca vt:
Tnh, tnh, hnh, th giao vi nhau m s cm ca ging ng vt v thc vt c bao qut ht vy.
Ma ha s chy ca vt, gi ha s bay ca vt, sng ha loi c ca vt, sm ha loi cy ca vt: S
chy, s bay, loi c, loi cy giao vi nhau m s ng ca ging ng vt v thc vt c bao qut ht vy.
Ngi ta i vi nng lnh, ngy m khng c lc no m khng bin; i vi ma, gi, sng, sm khng
c lc no m khng ha; i vi tnh, tnh, hnh, th khng c lc no m khng cm; i vi s chy, s bay, loi
c, loi cy khng c lc no m khng ng.
Bi th mt trng r sc vn vt, tai nghe r ting ca vn vt, mi ngi r kh ca vn vt, ming r mi ca
vn vt. Loi ngi nh th cho nn linh hn vn vt l phi vy.
Thiu Khang Tit cn ly ci th v ci dng ca T Tng m lp thnh s, thnh , cho nn bao gi cng
ly s 4 m phi hp nhau, nh l: Nht, Nguyt, Tinh, Thn; Thy, Ha, Th, Thch, lm ci th v ci dng ca
tri t; ly Nng, Lnh, Ngy, m; Ma, Gi, Sng, Sm, lm s bin v s ha ca t tri; ly Tnh, Tnh,
Hnh, Th; Chy, Bay, C, Cy, lm s cm v s ng ca vn vt; ly Nguyn, Hi, Vn, Th; Tu, Nguyt, Nht,
222
Th, lm ci trc v ci sau ca tri t. ng theo ci l s 4 y m tnh, cho Nht l Nguyn, Nguyt l Hi, Tinh
l Vn, Thn l Th, v ng theo phng php np m m tnh t nm Gip Thn l nm nguyn nin i vua
Nghiu, n nm K Mi l nm th 5 i vua Mc Vng nh Chu, ghi r lc hng, lc vong, thi tr, thi lon,
trong khong thi gian y, lm chng thc cho s hc ca mnh[2]
ng Trng Th th li p dng T Tng vo cch tr dn. i khi ng Trng Th cho rng: Tri c
Xun, H, Thu, ng: Xun sinh, H trng, Thu st, ng tng, th Vua Cha cng phi c bn v l yu,
ght, vui, gin, li phi bit lc khen, lc thng, lc pht, lc hnh, tng ng vi bn ma Tri, bn v ca
Tri, bn tc ng ca Tri.[3] Th l bt chc Tri, bt chc Bn Ma m gio dng cho nhn loi c tr
nn thnh ton.
CH THCH
[1] Hu T Vin d trn t phng: T Vi, Thin Th, Thi Vi, Thiu Vi d. T Vin tc T Tng d.
: , , , ... .
[2] Trn Trng Kim, Nho Gio, quyn 2, trang 109-110.
[3] Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S, trang 525.
223
Con qui th Gizeh, hoc con qui th trong thn thoi Hi Lp c mt ngi, mnh b, chn s t, cnh
phng. [3] T Linh dn ti Thi Cc lm ta lin tng n bn con sng Tigre, Euphrate, Pishn, v Gihn t 4
phng chnh dn ti vn a ng (Gen. 2, 1014).
Dch c Thi Cc (Tuyt i), Lng Nghi (m, Dng; Mt Trng, Mt Tri) v T Tng. T Tng l:
- Thiu Dng, ng Mc, mu xanh.
- Thi Dng, Nam Ha, mu .
- Thiu m Ty Kim, mu trng.
- Thi m, Bc Thy, mu en.
L lng thay, khi c sch Khi Huyn, ni chng By n Tn (Apo. 6, 1 -17) ta thy:
- Khi m n tn th 1, thnh Joan thy mt k m ci nga bch.
- Khi m n tn th 2, thnh Joan thy mt k m ci nga .
- Khi m n tn th 3, thnh Joan thy mt k m ci nga en.
- Khi m n tn th 4, thnh Joan thy mt k m ci nga xanh.
- Khi m n tn th 5 v th 6, thnh Joan thy mt tri, mt trng bin sc (Lng Nghi, m Dng).
- Khi m n tn th 7, thnh Joan thy Ta hoc Bn Th Thin Cha.
Nh vy sch Khi Huyn cho chng ta thy T Tng, Lng Nghi, Thi Cc nh mt cun phim chiu
ngc li, cn Dch cho chng ta thy Thi Cc, Lng Nghi, T Tng nh mt cun phim chiu theo chiu
xui. [4]
c Zacharie, ta li thy cp n 4 mu sc ca T Tng. Zacharie thy 4 chic xe t khong gia hai
ngn ni chy ra. Mt c xe c nga ko; mt c xe c nga en ko; mt c xe c nga trng ko; mt c xe
c nga xm ko. (Zacharie, 6, 1-6).
Nhng s trng hp ca Thnh Kinh vi T Tng ca Dch ny, khng th coi l ngu nhin c.
u Chu cn c mt khoa bi, tng t khoa bi Dch gi l Tarot. Ch Tarot gm c ch Tau v ch Rho.
Hi Lp xp li thnh ch Taro hay Rota. M Rota l bnh xe, l quay. Ch Tarot cng chnh l ch Rota vit ngc
li.
Mt s l bi Tarot
224
225
226
227
:2
N (Azote)
:3
C (Carbone)
:4
Sau ht ta cng nn nhc qua rng gn y Lon Bourdel phn tnh nt con ngi lm bn hng da vo
sinh l (4 loi mu) v nhc l. Theo Lon Bourdel , c 4 hng ngi nh sau:
1. Hng ngi Ha m (Harmoniques) (D cm) [2] c loi mu A.
2. Hng ngi Nhc iu (Mlodique) (Quyn bin) [3] c loi mu O.
228
V tr thin nhin cng s thu sc li chun b cho mt chu k bin thin, hot ng mi....
Chng 8. Kt lun
Kho st v T Tng, ngoi nhng hiu bit thm v phng din l thuyt, chng ta cn lnh hi c mt
bi hc thc tin v i sng. l phi sng theo tui tc ca chng ta. Chng ta c 4 la tui: thiu nin, thanh
nin, thnh nin, lo thnh.
Vy chng ta phi ty thi, ty tui tc m hnh s, m nhn lnh nhng vai tr, m thc hin nhng cng
trnh dnh cho mi la tui, c nh vy, s pht trin ca c th, v cc quan nng ca chng ta mi c ton
bch.
Th mi hay:
Nm kia c bn ma tri,
Con ngi bn la, khc nhi phn trnh,
Ma tri ln lo, o khuynh,
ng thi oi , H nh tuyt sng.
Xun, Thu tro tr cng thng,
Ni long, t l, tai ng chp chng.
Tui ngi ln lo, ri tung,
D nhin tai ch, khn cng mt thn.
L tri phn phc, khut thn,
m Dng thun nghch phi ln cho ra.
Cng Nhu, ty tin mi l,
Ty theo tui tc m xa, gn Tri.
C cao, c thp, mi vui,
Tinh thn, vt cht, ty thi cht chiu.
m Dng tiu tc chu lu,
Bao la tri t kinh phiu mc tnh...
Phn 9 NG HNH
Chng 1. Nhn nh tng qut
T Tng hay 4 trng thi bin thin bn ngoi khng th lm cho chng ta qun i c thc th duy nht,
lm ch cht bn trong. V th ni n T Tng, tt nhin l phi ni n Ng Hnh, ngha l phi cpthm
n Hnh Th tm im.
Dch khng trc tip cp n Ng Hnh. Ngc li Ng Hnh c cp n Kinh Th, Thin
Hng Phm; L K, Thin Nguyt Lnh.
Tuy nhin, trong b Ng n i Ton Dch Kinh Tn B, ni chng Vn Vng Bt Qui phng v, ta
cng thy c i nh bnh gii cp n vn Ng Hnh, trong c Ng n ca Khang Hi, v li bnh ca
Hng Bnh Am.
Ng n bnh rng: Khm Thy, Ly Ha, Tn Mc, Khn Th th nh l hp vi Tng cc qu ( trong
Thuyt qui) n nh Kim, th mi ch l mt trong nhng Tng qu Kin; Thng Lang Trc (Mc) th mi ch
230
7/2
8/3
5 / 10
4/9
1/6
Phng v ca Ng Hnh c th c gin lc nh sau:
Ha
Nam
ng
Mc
Trung Ty
Th
Kim
Bc
Thy
231
ng v phng din nguyn liu, cht liu, Ng Hnh l 5 yu t cu to v tr. Hnh Th Trung cung l
cn c v l cng ch cho mun vt. Ch Th y khng nn hiu l t thng, m nn hiu l cnc, hay
bn cht vn vt. V th m sch Ng Chn Thin c vit:
T Tng Ng Hnh ton t Th. (T Tng Ng Hnh u nh t) [1]
Quan nim ny tng t nh quan nim u Chu, v u Chu cng cho rng ngoi 4 nguyn cht to thnh
v tr, cn c tinh ty th nm (quintessence) m h gi l Thi H (ther) hay Bn Cht (matire premire) [2]
n , Ty Tng v nhiu phi Huyn hc u Chu cng ch trng con ngi l tiu v tr v gm Ng
Hnh nh i v tr bn ngoi. V h hnh dung con ngi nh sau:
Xt v thi gian, th Ng Hnh chnh l 5 thi i khc nhau, 4 ma bin thin bn ngoi v 1 ma hng cu
bn trong, va l ma Hong Kim khi thy, va l ma Hnh phc l tng lc chung cuc.
Ng Hnh cn c th hiu c l 5 yu t cn thit cho s sng. [4] ngha ny hp vi Hng Phm.
Kinh Th chng i V M vit:
Nhn c ca nh vua hin ra trong mt nn chnh tr gii giang, kho lo. M lm chnh tr, trc ht l phi
bit nui dn. [5]
Su yu t cn cho dn l: Thy, Ha, Kim Mc, Th, Cc (nc, la, kim kh, g, t, la); chng cn c
khai thc. Nh vua chng nhng phi lo gio ha, khuyn thin cho dn, m cn phi cho h bit khai thc, li
dng vt cht thin nhin cho i sng h c ri ro phong ph.[6]
Ng Hnh chng qua l tn tung v tr, m vai chnh li l Thi Cc, Tuyt i.
V vy m Thin T Trung Hoa thi xa, hng nm ng li tn tung v tr ni trn trong ta Minh
ng.
Xun th phm phc xanh, c x xanh, ci nga thanh long, dng ngc bch, li ng cung Thanh Dng pha
ng.
H thi phm phc , c x , ci nga hng, mang ngc , ng cung Minh ng pha Nam.
Sau ngy H ch, thi phm phc vng, ci nga vng, eo ngc vng, ng ni Trung Cung Thi Miu,
ng nh vua lm ch cht cho khng gian v thi gian.
Thu thi phm phc trng, c x trng, ci nga bch, eo ngc trng, ng cung Tng Chng pha Ty.
ng thi phm phc en, c x en, ci nga , eo ngc huyn, ng cung Huyn ng pha Bc.
i khi nh mun ni ln chn l ny l, cng nh v tr c thi gian, c tit tu trong cng cuc bin ha,
con ngi cng phi ty theo thi gian tui tc m hot ng cho ng tit tu thin nhin. [7]
CH THCH
[1] Chu Dch, Tham ng Kh Pht Huy, thng quyn, trang 4.
[2] Dune manire gnerale, la quintessence symbolise la pure ralit spirituelle par rapport ses traductions
quarternaires, entaches des servitudes dexpression ou dincarnation. Cest par exemple, le Christ, Verbe
divin, par rapport aux vanglistes, tmoins inspirs participant de sa lumire. La quintessence nest pas pur
symbole, elle a sa ralit propre encore quinsaisissable aux sens humains...
Louis Lallemant, La Vocation de LOccident, p. 24.
[3] Xem Fondements de la Mystique Tibtaine, p. 260-261.
[4] Legge dch l: The five essentials to human life. J. Legge, The Shoo King, p. 326.
[5] V vit: nim tai. c duy thin chnh: chnh ti dng dn. . : .
J. Legge, The Shoo King, page 55.
[6] Thy, Ha, Kim, Mc, Th, Cc duy tu, chnh c li dng hu sinh. , .
Kinh Th i V M, tit 7.
[7] Xem L K Nguyt Lnh.
Xem Khng Hc Tinh Hoa ca tc gi, trang 158-173.
Ng Hnh tng khc l: Mc khc Th. Ha khc Kim. Th khc Thy. Kim khc Mc. Thy khc Ha
Ta c th trnh by l tng khc bng hai cch nh sau:
+ gp -, hay - gp + = n th (Chnh n)
Ph Mu (n Th)
Ng sinh gi vi:
T Tn (Phc c)
(Thc thng)
Khc Ng gi vi:
Th ti (Ti Bch)
ng loi gi vi:
Trong thc t, mun bit mt con ngi hnh phc nhiu hay t, ch cn xem h sng trong thun cnh, hay
nghch cnh, xem tm hn h c bnh an, xc thn h c khang kin, xem h c c xa gn yu mn, gip hay
khng, xem ni h c ng c c trang nh hay khng...
Chnh v th m m Ph Kinh vit: Thin hu ng tc, kin chi gi xng.
Ng tc y chnh l Ng Hnh.
Ti sao m Ph Kinh li gi Ng Hnh l Ng Tc? Tha: v hai l do:
1. Ng Hnh m khng bit s dng, s tr nn tc hi.
2. Ng Hnh trong tri t, sinh khc, tc dng trn nhau, ht sc a oan, phin tp, v do nh hng
nhiu n s thnh bi ca con ngi.
Ng Hnh hay Ng tc, theo t ng m Ph Kinh, trn tri l Ng Tinh (Kim, Mc, Thy, Ha, Th);
di t l Ng Nhc (l Tung Sn, Hoa Sn, Thi Sn, Hng Sn, Hnh Sn); m nhc l Ng m (Cung,
Thng, Gic, Chy, V3); thc phm l Ng V; thn th l Ng Tng; o gio l Ng c (Nhn,
Ngha, L, Tr, Tn).
Tuy nhin, nu ta bit s dng Ng Hnh cho hay, cho phi, thi Ng Hnh khng cn phi l Ng Tc na,
m chng s tr thnh ngun mch hnh phc cho ta.
V th m Ph Kinh mi ni: Nu bit thun dng Ng Hnh thi s c thnh xng, phc khnh.
V d mt ngi ra lm quan m bit thi hnh Nhn, Ngha, L, Tr, Tn, th t s i n ch vinh quang, thnh
t.
V d mt ngi lm Tng m bit Thin vn, a l, Nhn tnh, bit cng im, nhc im ca pha ch
thi t s nn cng.
Th chng phi lm am tng Ng Hnh, s i n ch xng thnh hay sao?
Tm li, theo ng tng sinh ca tri t, bit s dng ngoi cnh, bit ha hp vi nhn qun, bit ha hi
vi thin nhin v v tr, lm nhng cng chuyn o c, i vo con ng cng chnh, con ng Dng minh
ca t tri, tc l i vo vinh quang, phc khnh, v s gt hi c nhiu kt qu.
Cn nh i vo con ng tng khc ca Ng Hnh, ca tri t, gy g, chng i vi mi ngi, sng
trong nghch cnh, hot ng li thi, lm nhng chuyn tai hi, th tc l i vo con ng m m ca tri t,
v d nhin s chiu tai, rc ha vo mnh. Cc kinh sch u khng ngoi y.
[1] Mnh L Nhp Mn, trang 50-51.
Mnh Hc Thin Thuyt, tr. 20 tr i.
Xem Tinh Hiu Thn Phong Tch Mu Mnh L Chnh Tng, quyn 3, tr. 2.
t Nhn Mnh L Thng Gim quyn 1, tr. 112.
Th
i V
Mc
Thng
Kim
Chu
Ha
Tru Din khng cn lu li sch v, nhng nh b L th Xun Thu v b s T m Thin, chng ta bit
c i khi hc thuyt ca ng.
L th Xun Thu vit: Khi c mt triu i hong no sp hng thnh, th tri t s cho thy mt im ct
tng.
Thi Hong , Tri cho su ln, kin ln hin ra. Hong ni: Kh t thnh. Kh t thng, cho nn
mu sc thi qu nht mu vng, v ly t lm du mi cng chuyn.
n thi i V, Tri cho dn thy trc nhng c cy sng tri qua ma Thu, ma ng m khng rng l.
i V ni: Kh g thnh. Kh g thng, cho nn mu sc thi qu nht mu xanh, v ly g lm u mi chuyn.
n thi Thnh Thang, Tri cho dn thy trc Kim; cho thy nhng ao kim hin ln trn mt nc.
Thnh Thang ni: Kh Kim thnh, Kim kh thng, cho nn mu sc thi qu nht mu trng, v ly kim kh
lm u mi chuyn.
n thi Vn Vng, Tri cho thy trc la, thy con qu la ngm quyn sch , u xung tng miu
nh Chu.
Vn Vng ni: Kh la thnh. Kh la thng, mu sc thi qu nht mu , v ly la lm u mi chuyn.
Nc ri y s thay la. Tri s cho thy im kh nc thng. Kh nc m thng, thi s qu nht mu
en, v s ly nc lm u mi chuyn.
Kh nc n, nhng mi ngi cha bit...
Khi chu k hon tt, s quay li v t nh c.
Nh vy Tru Din ly Ng Hnh m ct ngha s din bin ca cc triu i v ca lch s.
Sau ny khi Tn Thy Hong (246-209) thng nht c t nc, kh th thc l hng mnh, nhng Tn
Thy Hong vn b nh hng ca Tru Din, nn ly Nc lm quc vn.
Cho nn phm l y phc, tinh k, mao tit u c vin en pha trn; ly s 6 lm s gc; cc ph php, m
min u di 6 tc; xe thi di 6 thc; li ly 6 thc lm 1 b; cui xe 6 nga; ci danh Hong H l c Thy.
237
6. Khc
Ch
7. Nghiu
8. Thun
9. H V
10. Thng
11. Chu
Tn
12. Hn
13. Tn (*)
Nh vy, theo Vng Mng, th lch s i c hai chu k ri, ch khng phi mt chu k nh i Tin
Hn ch trng.
ng li cho rng cc vua cha, cc triu i k tip nhau theo th t Ng Hnh tng sinh, ch khng theo
th t Ng Hnh tng khc nh ch trng ca Tru Din.
[1] Xem bi Yin Yang Wu Hsing and Han Art trong Harvard Journal of Asiatic Studies.
mc sc phc tng ng, lm cc cng v quc gia tng ng, y nh ghi ni thin Nguyt Lnh trong b L
K, cho vic ngi ha hp vi chiu tri, vn tri trong nm.
Vng Mng t chc li cng cuc th t nh sau: ng th Thi t, Thin t ti Kinh ,trong mt
n th, v a t trong mt n th ring. Cn Ng (Ng Hnh) thi th ngoi chu thnh. Ng
by gi li l 5 vua u trong lch s Trung Hoa. Hong c th trong mt n pha Ty Nam, cng vi
Hong Long, mt tri, sao Bc Thn, 7 ngi bc u, v Th Tinh, cng cc ngi sao cung T Vi vin.
Phc Hihay Thanh c th mt n pha ng, vi Thanh Long, thn Sm, thn Gi, vi Mc Tinh,
v cc sao trong chm sao Thanh Long. (Gic, Cang, , Phng, Tm, V, C).
Thn Nnghay Xch c th trong mt n th pha Nam, cng vi Chu Tc, Ha Tinh, v cc sao
trong chm sao Chu Tc (Tnh, Qu, Liu, Tinh, Trng, Dc, Chn.)
Thiu Hiu hay Bch , c th trong mt n th pha Ty cng vi Bch H, Kim Tinh, v cc sao
trong chm sao Bch H (Khu, Lu, V, Mo, Tt, Chy, Sm.)
Chuyn Hc hay Hc , c th trong mt n th pha Bc cng vi Huyn V, mt trng, thn ma,
Thy tinh, v cc sao trong chm sao Huyn V. (u, Ngu, N, H, Nguy, Tht, Bch)
Vng Mng cho rng nh vy to nn c s ha hp gia t tri, v em li ha bnh, thi thnh cho
t nc.
thuc Th
Cc nm t, Canh
thuc Kim
Cc nm Bnh, Tn
thuc Thy
Cc nm inh, Nhm
thuc Mc
Cc nm Mu, Qu
thuc Ha
Ri li nhn l m Dng, sinh khc, thi qu, bt cp, hay bnh kh m suy xem nm no kh hu s ra sao,
nng lnh, m, kh, ma gi ra sao bit nhng bnh g s d sinh trong nm y.
H cho rng cc nm Gip, Bnh, Mu, Canh, Nhm l nhng nm Dng. Vn kh nhng nm y s qu
vng, qu thnh, s tha nn gi l thi qu.
Nhng nm t, inh, K, Tn, Qu l nhng nm m. Vn kh nhng nm y s suy yu, s bt cp, m
mt hnh suy, th kh ca hnh tng khc, s thnh. V d nhng nm Gip (Dng Th), th kh s thi qu,
nh vy s ma nhiu v s m thp nhiu, do cc bnh thp s d sinh.
Nhng nm K (m Th), Th kh s bt cp, nh vy s gi nhiu, do cc bnh phong d sinh, v Hnh
khc l Mc, Mc sinh Phong.
Nhng nm Tn lnh nhiu (m Thy), Thy kh bt cp, nn m thp nhiu, v cc bnh thp d sinh v
Hnh khc l Th, Th sinh Thp.
Tm li ta thy: Mc thnh sinh Phong, Ha thnh sinh Nhit, Th thnh sinh Thp, Kim thnh sinh To, Thy
thnh sinh Hn.
Cn khi mt Hnh m suy, th Hnh tng khc s thnh, cho nn:
Mc suy (bt cp) thi To sinh (v Kim khc Mc), Ha suy (bt cp) thi Hn sinh (v Thy khc Ha),
Th suy thi Phong sinh (v Mc khc Th), (xem th d nm K) Kim suy (bt cp) thi Nhit sinh (v Ha khc
kim), Thy suy (bt cp) thi Thp sinh (v Th khc Thy) (Xem th d nm Tn)
Dc l cng da trn Ng Hnh:
i khi cc thuc mu xanh, v chua cha gan; cc thuc mu , v ng ch tim; cc thuc mu vng, v
ngt cha t; cc thuc mu trng, v cay cha phi; cc thuc mu en, v mn cha thn v.v...
Tr liu cng da theo quan nim Ng Hnh tng sinh, tng khc, hoc Ng Hnh in o. V d:
1. Mu h b k T
Nh Kim (Ph): vn sinh Thy (Thn), nhng nu Ph suy, phi b Thn (Thy) cu Ph (Kim)
Thy (Thn) vn sinh Mc (Gan), nhng nu Thn (Thy) kit, thi phi b Gan (Mc)
240
2. T h b k Mu
Thy suy (Thn suy), phi b Kim (Ph) (m)
Th suy (T suy), phi b Ha (Tm) (m)
Mc suy (Gan), phi b Thy (Thn) (m)
Kim (Ph) to, phi b Th (T) (m)
Ha (Tm) suy, phi b Mc (Gan) (m)
3. Mu thc t k T
Ph (Kim) (m) thc, phi t Thn Thy (con)
Thn (Thy) (m) thc, phi t Gan (Mc) (con)
Gan (Mc) (m) thc, phi t Tm (Ha) (con)
Tm (Ha) (m) thc, phi t T (Th) (con)
T (Th) (m) thc, phi t Ph (Kim) (con)
4. T thc, t k Mu
Thn (Thy) (con) thc, t Ph (Kim) (m)
Gan (Mc (con) thc, t Thn (Thy) (m)
Tm (Ha) (con) thc, t Gan (Mc) (m)
T (Th) (con) thc, t Tm (Ha) (m)
Ph (Kim) (con) thc, t T (Th) (m) v.v...
i su vo vn , ta thy cc Y gia li cn p dng l Ng Hnh in o trong vic iu tr. Nhng ni y,
chng ta cng chng cn phi bn rng hn v vn lm chi na. Ngi no c tm cu hc, nht nh s tm
sch m tra cu ly.
Quan nim v Ng Hnh thc l mt quan nim phong ph nhng cng ht sc phc tp. Phong ph nh
cuc i, phc tp nh cuc i. C mt th gi nghin ngm mi thng thc c ht ci hay ca n.
V phng din o c v Trit Hc, thuyt Ng Hnh coi v tr l Thng , v l biu dng ca
Thng . l mt quan nim chung ca cc khoa Huyn Hc ng Ty. Ta thy phi Rose- Croix,
hay Tarot, cng ch trng nh vy.
o Lo vit:
ng tam, Nam nh, ng thnh ng
Bc nht, Ty phng, t cng chi
Mu K, t c, sinh s ng.
Tam gia tng kin, kt Anh nhi.
V phng din Trit Hc, ngi xa mun dng Ng Hnh suy ra cc hin Tng, cng nh cc yu t
cn bn to thnh v tr.
Dch cho rng v tr c to nn do Ng Hnh: Kim, Mc, Thy, Ha, Th. n , Ty Tng, Aristote cho
Ng Hnh l t, Nc, La, Kh v Thi H. Pht gio thi ch c T i l a, Thy, Ha, Phong...
By gi, chng ta ch nn coi Ng Hnh l nhng ting dng Tng trng cho Thng , v nhng yu
t c bn, to thnh v tr, t khinh thanhn trng trc. C vy, ta mi gi nguyn c gi tr ca hc
thuyt Ng Hnh v phng din Trit Hc, v Khoa Hc. Bng nu chng ta c bm vu vo ngha en, m gii
thch th chc chn s lc hu, li thi.
Thc vy, nu hiu theo ngha en, th tt c thuyt xa t Ng Hnh ca Trung Hoa, n , Ty Tng, Hi
Lp, hay T i ca Pht Gio u khng ng vng, trc nhng pht minh ca Khoa Hc.
Ngy nay, theo Khoa Hc, th 4 nguyn t chnh yu to nn V tr l Dng kh (O), Khinh kh (H), Thn
kh (C), m kh (N).
Nu chng ta i su vo chiu hng vi t, vi trn, ta li c th phn mi nguyn t ra lm nhiu yu t khc
nhau nh:
Khinh t......... Proton ........................ 0
(Leptons).......
Neutrino....................... 0
Electron....................... I
Muon (Mson ) ...... 206,9
Trung t.........
(Msons).......
Trng t........
Nuclons....
(Baryons)............................
Hyprons
Proton.... 1836,12
Neutron 1838,65
Lambda
2182
Sigma +
2328
Sigma -
2342
Sigma 0
2330
Ksi -
2583
Ksi 0
5579
v.v...
Th l v phng din Khoa Hc, chng ta cng ngy cng xa vi quan nim Ng Hnh, hay T i xa
xa...
242
V phng din Vn Chng, v Tng hnh ta thy quan nim T Tng, Ng Hnh ng gp rt
nhiu.
V phng din Y, L, S, ta thy quan nim Ng Hnh c khai thc, v p dng ht sc l ti tnh. Tuy
nhin, ta phi cng nhn rng ngay t cn bn, n l tnh cch c l (conventionnel).
N cn c yu im l coi Hnh Th (Principe) nh bn hnh kia, mc du bn hnh kia trn nguyn tc ch
l biu dng (manifestations) ca hnh Th.
Sau khi kho v m Dng, T Tng, Ng Hnh, sau khi bit nh sinh, khc, ch, ha, ca Tri t,
ta c th p dng quan nim m Dng, T Tng,
Ng Hnh, to cho chng ta mt i sng hp tnh, hp l, bit cch xu ct, t hung.
Phng php c th tot lc nh sau:
Nhn nh rng ta l thuc rt nhiu vo hon cnh, nn nu ta bit hon cnh, l bit c mt phn ln s
phn c nhn.
Hon cnh hay, d khc nhau, ty nm, ty thng, ty ma, ty ngy, ty gi, ty nh tm trng qun
chng, ty nh ch chnh thng, hay t thng; qun t thng, hay tiu nhn thng; tinh thn thng, hay vt cht
thng; tinh thn lm ch, hay vt cht lm ch.
Nhng trong mi hon cnh, c nhn c hay, c d khc nhau, ty tm t, ch hng, hoi bo, ti c, hnh
vi ca mi ngi. Li cng cn ty vo a v ca mi ngi, ty nh c ngi gip hay gng qui, ty nh
gn qu nhn, hay tiu nhn; hnh ng ta cng c hay, c d khc nhau.
Hnh ng hay, s em li cho ta li ch. Hnh ng hay, l hnh ng hp o l, hp tnh, hp cnh,
khng lm ta phi xu h, hi hn, hay phn nn.
Hnh ng d, s em li cho ta hung ha, lm cho ta bn khon, hi hn. Nhng hung ha ta gp mt phn
ln pht sinh l v: Chng ta sng trong nhng hon cnh khng thun li; lm nhng cng vic khng thch hp
vi ti cn; cng tc hay sng gn gi nhng ngi khng ng tnh, ng , ng quan nim vi ta.
Vy mun sng mt cuc i l tng, phi thun theo o l, tc l theo nhng nh lut thin nhin,
khng c gng qui vi tri t, vi thi gian, tui tc. Phi tm hon cnh thun tin nhng cng vic mnh
a. Ri ta li phi trnh ha hung, khi chng hy cn cha chm pht, phi c gng dng thi gian, dng hon
cnh, to cho mnh mt i sng l tng, cao i.
Tm li i va l b kh va l tin cnh, ty nh ta bit dng i, hay khng bit dng i.
Chnh v vy m m Ph Kinh mi vit: Thin hu ng tc, kin chi gi xng.
Khng bit dng i, khng bit s dng Ng Hnh, thi i s thnh gic cp, Ng Hnh s thnh gic
cp hm hi ta. Bit dng i, bit dng Ng Hnh, thi i s tr nn tm thm thn, Ng Hnh s tr thnh 5
con rng linh a chng ta ti mt tin trnh vin i v hnh phc...
243