Blair Irak

Hkmet genel seimlerde 167 sandalyelik bir ounlua kazanmt; ekonomi

salam ekildeydi ve kamu hizmetleri halkn beklentilerini karlamak iin gerekli
olan yatrm almaya balamt. 2001 ylnda i Partisi konferansndaki
konumas srasnda Blairin gc zirvesindeydi. Kamu hizmetlerinin teslimi veya
ngiltere'nin kimlik duygusunu koruyarak Avrupa'da bir oyuncu olmann nemi
yoktu. Aksine, Blair, yeni dnya dzeni iin 11 Eylln sunduu frsatlardan
bahsetti. Toplumun gcn kullanarak, dnyay bizim evremizde yeniden
dzenleme zaman geldii sonucuna varmt.
Blairin oynad kumar, Busha koulsuz destek vererek, Byk Amerikan
Stratejisini etkileyebileceini umuyordu. Terr saldrlarna Amerikan yantn
ynetmenin anahtarnn, BM gvenlik konseyinin yan sra Afganistan ve Irak
savan destekleyen daha geni bir koalisyonun desteini arkasna almak
olduuna inanmt. Amerika acele bir ekilde 2003 ylnda sava girince,
koalisyon paraland ve ngiltere Saddam Hseyin'i ve Baas Partisini iktidardan
kaldrmak iin ABD'ye nemli askeri destek salama konusunda neredeyse tek
bana idi. Misyonun bir ksm baarl iken, dier belirtilen hedefler olan ekonomik
yeniden yaplanma ve demokratikleme, her zamankinden daha uzak grnyor.
ngiltere tek bir d politikas olduunu dnmenin bir tehlikesi var. Williamsn
(2005) belirttii gibi, sorunlar ve rejimleri geni bir yelpazede kapsayan bir ka
d politikas vardr. Bununla birlikte, Blairin on ylnn ilgin ynlerinden biri
liberal mdahalecilik doktrininin ortaya kmas oldu. Blairin on ylnda, ngiliz
askerleri Afganistan, Dou Timor, Irak (1998 havadan bombalama), Kosova,
Sierra Leone ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti iin icra grevlerinde sevk edildi.
Irak kararnn nasl ortaya ktn anlamak iin, tarihi 1997 ylna geri evirmek
iin gereklidir. 2 Mays 1997de i Partisi D leri Bakan Robin Cook, FCO
(Foreign and Commowealth Office) iin grev bildirimi aklad. lgin olan ise
Britanyann d politikasnda etik boyut olmas gerektiini sylemesiydi. Bu ii
partisi hkmeti, diplomatik ilerde siyasi deerlerin arkada braklmasn kabul
edemez diyordu.
Blairin Cookun bu konumasnn ieriini bilmedii ve rahatszlk duyduunu
iddia edenler vard. Nitekim Blairin bir ka ay sonraki konumasna bakacak
olursak arada ciddi farkllklar olduunu grrz. Cook grev bildiriminde Atlantik
mttefikinden sz etmedi; Blair te yandan, ngiliz gvenlik ve kimliinin kritik
neme sahip bir paras olarak nitelendirdi.
Badatn zerinde frtna bulutlar esmeye balad zaman, bu gerginlikler
meydana kmaya balad, bakanlar istifa etti ve sradan ngiliz vatandalar
ounluunun ikinci bir zm ve Irakn kitle imha silahlar sakladna dair kant
olmaksz yaplacak savaa kar olduklar anlalmt.
Blairin tutumunu anlamak ii iki boyuta bakmamz gerekli: Karar almay,
danmanlar veya daha geni olarak hkmet komitelerinin yeterince mercek
altna almalarna izin verdi mi? kincisi, hkmetin srecinde bamsz olarak,
Britanyann fark yaratacak yeterli uluslararas duruu var m?
Britanya d politikas:

1990larda lkeyi rahatlkla u ekilde snflandrabilirdik: 120 kadar uluslararas

kurulua ye, BM gvenlik konseyinin daimi yesi ve ABnin byklerinden
birisi. Bunlarn haricinde nkleer klbe bir yesi olmak da dnya siyasetinde st
dzey bir stat salyor. Fakat aada greceimiz gibi ngilterenin kapasitesi
olduka snrldr.
Gcn yz
Pivot g: Britanyann kapasitesi hakknda konuurken Blair pivot g kavramn
kullanyor. Bununla kastedilen: dnyay ve kendi geleceini ekillendiren
ittifaklarn kilit noktas olmak. Pivot g, byk g ile ay hak ve sorumluluklar
iddia eder, tek fark daha kstl bir alanda. Pivot gler yakn evrelerine askeri
g kullanma kapasitesi bulunan blgesel byk glerdir. Bu kendilerini
blgelerinde ciddi askeri oyuncu olma talebi olmayan orta byklkte devlet
kavramndan ayrr. Pivot g rnekleri: Avustralya, brezilya, israil, hindistan,
endonezya, iran, frasa, japonya, nijerya, gney afrika ve trkiye.
Sert g kapasitesi bir lkenin etki yaratabilmesinin sadece gerekli bir kouludur
ama tek bana yeterli deildir. 1914 ylndan beri ngilterenin ekonomik ve askeri
gcnn greli olarak dmesi, Britanyann dnya sahnesinde etkisi azalan bir
g olduu sonucuna varmamz salayabilir. D tezi tarihileri genellikle 1957
Svey Krizine atfta bulunarak, bir zamanlar kresel gcn artk Amerikann
destei olmadan askeri kapasitesini kullanamayacan belirtiyorlar.
kinci dnya savandan beri maddi g dte olsa da, d politika
gelenekselcileri Britanyann yumuak g aracl ile baarl bir ekilde etki
kapasitesini srdrdn iddia ediyor. Bunlarn iinde, geni diplomatik a, bir
zamanlar emperyal g olmann getirdii uluslararas ilikilerdeki deneyim
zenginlii, Londrann finansal merkez olarak nemi, gelecek nesil dnya
liderlerinin dolayl olarak sosyalletii zel okul ve niversite sistemi, ngilizcenin
dnya dili olarak nemi ve gl uluslararas kurululara yelik (AB, BMGK, NATO)
Liberaller yumuak gce, realistler maddi gce nem verirken, yapsalclar,
bakalarna bir ey yaptrabilmenin tek yolu meru g kullanmaktr. Zorlama,
insan hayat ve kaynaklar asndan maliyetlidir. Rvet pahal ve ksa mrldr.
Dayankl yaptrmlar, kar tarafn da ahlaken doru bulduu normatif balama
ekilerek, kimliklerini ekillendirmek ve karlarn yeniden kalibre ederek
salanabilir.
Hedefler ve taahhtler
i Partisi'nin stratejik d politika hedeflerini destekleyen ilk taahht ok
tarafllktr.
ok taraflln yannda ve bazen de onunla atarak, Blair dnemi ii partisi
hkmetleri ve Gordon Brown, ngilterenin karlarnn ABD ile zel ilikiye sahip
olarak savunulabileceini aka belirtiyorlar. Atlantikin dier tarafnda bu tarz bir
diplomatik ihtiras var m yok mu tartmas tarihiler tarafndan tartladursun,
Washingtondakine kyasla ngilterede bu zel ilikiyle ilgili daha ok grlt
kopmaktadr. Bu zel ilikiyi dar ve geni anlamda inceleyebiliriz. Dar gr, yakn
savunma ibirlii silah teknolojisi paylam ve iki lkenin istihbarat servislerinin
bilgi havuzu oluturmas zerine kurulu. Geni gr ise bunun tesinde,
paylalan deerler ve birleik tarihlere vurgu yapyor. Bu politika formulasyonu

asndan ne anlama geliyor? ABDnin Britanyaya gvendii lde, sadakatinin

karl olarak junior ortana etki uygulama hakk salyor.
Atlantik ittifak asndan Blair yllarnn nemli yn, George Bush ile kurduu
ar yakn zel ilikinin kopmasdr. (Kutucuk)
nc d politika hedefi ise neoliberal politik ekonomiye olan ballkt.
Uluslararas olarak bunun anlam ticareti, ekonomik gelimeyi ve IMF ve Dnya
Bankas gibi kilit uluslararas kurumlar tarafndan verilen yardmlarn tarafnda
olmak demek.
Ahlak d politikann hedefine koymak son on yln sregelen bir taahhd
konumunda. Robin Cook tarafnda kullanlan syleme baknca, ii partisi
Britanyaya farkl bir kimlik istiyor. Commonwealthin tesinde ok az bir etkisi
olan, dte olan bir imparatorluk olarak anlmak yerine, Cook ve Blair,
ngilterenin insan haklarn destekleyen, en fakir lkelerdeki bor ile mcadele
eden ve ICC ve iklim deiiklii konusundaki Kyoto Protokol gibi ilerlemeci ok
tarafl giriimlerin ncs olmas gerektii konusunda anlatlar. Bylelikle
drdnc taahht etik devlet olarak karmza kyor.
Ekonomist: ngiltere imparatorluu kaybetti fakat Tony Blairi buldu yorumu
yapyor.
Bundan nceki babakan d politika konusuyla balangta ilgileniyor 1997 ylna
dek ok az ilgi veya bilgi gstererek. Bu konu medyada alay konusu oldu, ilk i
partisi ynetiminin sonunda Bakanl brakan Robin Cook ile beraber etik d
politika konusu lyor eklinde.
Bu ballklar/taahhtler altnda Milosevic gibi bir diktatr kendi halkna kar
devlet gc kullanmaya karar verince ngiltere ne yapacakt? 1999un ilk
yllarnda, ngiltere, Nato ortaklaryla beraber insani mdahale iin savamaya
hazrd. Silahl kuvvetler sadece havadan bombalama ile kalmad, 1999 Nisanda
Blair, dier insanlarn atmalarna hangi koullar altnda mdahil olmak
gerektii konusu da belirmek istedi. Bu konumann alt metni, ABD siyasi
elitlerine insani acil durum belirdiinde hareket etme sorumluluklarnn olduunu
hatrlatmakt.
Babakana gre, toprak iin deil, deerler iin savalmalyd.
Soykrm, etnik temizlik meydana geldiinde, mlteci aknlar uluslararas bar ve
gvenlii tehdit ettiinde ve demokratik olmayan ve barbar rejimler ile mcadele
etmeye hazrlkl olmalyz. nsani mdahale kavram mdahale etmeme normunu
ihlal ettii iin, meru bir tutumun belirlenmesi hakknda ortak bir konsenss
oluturulmas gerektiinin nemi Blair kavramt.
5 deerlendirme:

Davamzdan emin miyiz

Diplomasiye her ans verdik mi
Askeri g baarl olur mu? Uygun askeri seenekler mevcut mu?
Uzun dnemde olayn iinde miyiz?
Ulusal karlarmz tehlikede mi?

Bu liste adil sava doktrininin ada versiyonuna olduka benzer. Fakat nemli
bir fark var: Blair hibir yerde askeri harekatn doru otorite/yetki ihtiyac

olduundan bahsetmiyor. Adil sava taraftarlar ise uygun uluslararas rgt

tarafndan yetki verilmesini savunuyor.
Kosova rnei, insani mdahalenin genel bir hak m yoksa grev mi olduu
konusundaki tartmay alevlendiriyor. Rusya ve inin silahl mdahaleyi
merulatrma zmn bloke etmekle tehdit etmesi, Cook ve Blair iin BMGK
veto gcnn mantksz kullanm. Blairin rak iin tartaca gibi, BMGKnin
daimi yelerinden birinin konuya bakmakszn zm bloke etme karar ile fel
edilmesi olduka yanl bir tutum.
Savaa giden yol
Tony Blair, ofisteki son dnemine geldiinde, Avrupa lkeleriyle olan ilikiler
nceki muhafazakar ynetimlerden ok daha yapcyd. Kosovada mdahale
yanls tartmaya nclk etti ve adalet hakkaniyet deerleri temelinde dnya
grn harekete geirmeye alt.
9/11 ve yeni dnya dzeni
9/11 geldiinde, ABD bakan, ikiz kulelere ve pentagon saldrsna nasl tepki
verilecei hakknda kararszken, Blair ABD ile omuz omuza durma grevlerinin
olduunu belirtti. Blaire gre 9/11 gvenlik tehditleri ile nasl mcadele edilmesi
gerektiini deitirdi. 9/11den ksa bir sre sonra Blair ii partisi konferansndaki
en gl konumalarndan birini gerekletirdi. Uluslararas ve yerelde
Topluluun gc fikrini gelitirdi. kaleidoscope sallanmt, mekanlar kargaa
iinde, yaknda tekrar dzene girecektir. Onlar yapmadan nce, gelin bu dnyay
kendi etrafmzda yeniden dzene sokalm Bir ok eletiri, bu derece normatif bir
ihtirasn, Britanyann kapasitesinin ok zerinde olduu ynnde olmutur.
9/11 sonras dnemde, Bush ve Blair, uluslararas konulardaki yakn ibirlii
sayesinde i politikada olduka gleniyorlar. ABD medyas Blairi nemli bir
oyuncu olarak gryor, Bush ynetiminin el kaide saldrlarna nasl tepki
verilecei konusundaki tartmalarda. 9/11den 2002ye kadarki dnemde Irakn
ynelttii tehditin yok edilme ihtiyac ile ilgili ABDnin giderek sertleen tutum
aldn gryoruz. Talibann yenilmesinden sonra, neoconlar Irak Terrizme
kar savataki bir sonraki cephe olarak gryor.
Cheney ve dier nce neoconlar, ilk rak savan izleyen dnemde Saddamn
devrileceini umuyor. Aksine, rak bakan, 1991 Nisan BMGK 687 sayl karar
nezdinde Irakn askeri kapasitesinin denetlenmesine ramen, rejimin kontroln
tamamen elinde bulundurdu. Bu karar dmanlklarn sona ermesini, 150 kmden
fazla menzili olan kitle imha silahlarnn yok edilmesine balad. 1991den 1997ye
kadar UNSCOM ciddi miktarda kimyasal ve biyolojik silah buluyor. 1997nin
sonunda, zorlama ile kombine edilen evreleme politikas ypranmaya balyor:
Irak UNSCOMun aktivitelerini baltalarken, BMGKdeki nc devletler destek
vermemeye balyor. UNSCOM bakan Richard Butler, bir sene sonra, Irakn
BMGK kararlarna devamllkla uymadn rapor ediyor. Mfettiler geri ekiliyor
ve ABD ve UK l Tilkisi operasyonuna hazrlanyor rakn askeri hedeflerine
kar koordineli hava saldrlar.
El kaidenin Amerika saldrlarndan ok nce, raka kar yaptrm ve evreleme
politikas etkisiz olarak grlmt. 11 eyllden sonra, evreleme politkasnn
hibir ie yaramad ABD bakan tarafndan ifade edilmitir. Yeni gndem
nleyici strateji haline gelmeye balad. Bu balamda bakan yardmcs dick

cheney, yzde bir doktrinini formle ediyor. Buna gre eer abdnin yzde bir
ihtimal bile vurulma ihtimali varsa bu potansiyel tehdite askeri olarak cevap
vermek zorunda.
2002 politika seenekleri
9/11i izleyen 12 ay boyunca, Blair ve d politika takm Bush ve ynetimini 3 kez
ziyaret etti. Eyll 2001de Washingtonda, Nisan 2002 Crawfordda, Eyll 2002de
Camp Davidde.
Hangi noktada Blair, ABDnin raka kar askeri operasyon yapacan biliyor? Ve
ne zaman Busha katlm ynnde garanti verdi? ngiliz politika yapclar
tarafndan hangi koullar, bu cmert destein karlnda istenildi.
Christopher Meyer (ngilterenin Washington Bykelisi): 2002 ylnda yaplan bir
dizi grme sonucunda ngilterenin gelecek savaa katlaca anlay belirmiti.
Bu noktada kilit tarih Bush ve Blair arasnda Texasta 6 Nisan 2002de yaplan
grme:
Texas niversitesi bakanlk ktphanesinde yaplan konumada, Blair: Amerika
demokratik deerler iin savatnda onunla beraberiz demitir.
Ne lde Irak zerindeki diplomasi Londrann, Washingtona verdii bu destek
karlnda Washingtona etki nfuz etmesine imkan verdi.
ngiliz bykeli tarafndan artlardan hangileri salanp hangileri kenara itildi?
kouldan, BMGKnn desteini almak ngiliz yneticilerin gznde en nemlisiydi.
Blair ve takm karar alma srelerini ok tarafllatrma giriiminin arkasndayd.
BMGKye gitmek dnyann birok liderinin gznde mantkl kabul edilir fakat
Bush ynetimindeki ar top neoconlarn bir ou olay bu ekilde grmyor. ABD
kendi askeri gcn kullanmak iin kimsenin iznine ihtiya duymuyor. Blairin
giriiminin yrmesi iin Cheney tarafndan desteklenen Pentagondaki gl
neoconlara kar duran Colin Powell gibi ynetimdeki lml isimlerin
glendirilmesi gerekli.
ngiliz hkmeti Bushun BMye ynnde gitmesi iin ikna etmeye alyor. Fakat,
Meyere gre, 5 Austosta Powell ve Bush arasndaki zel bir grme bu konuda
karar verici oldu. Her iki trl de, State Departmentn ve ngiliz hkmetinin ok
tarafllk tercihi, Cheney-Rumsfeldn BMyi kol mesafesinde tutma tercihine galip
geldi.
Stratejik dzlemde, Blair olay dz bir noktadan tuttu: Saddam Hseyinin zorla
indirilmesi iin orduya izin ver veya bunu ABDnin tek bana yapmasn izle.
Uluslararas politikadaki her durum gibi, buradaki iki seenein de nemli
maliyetleri vard. Rejim deiim sava uluslararas ve yerel muhalefete kar
gelerek yaplabilirdi. ABDnin tek bana yapmasna izin vermeleri 1945 sonras
dnemin ounda ngiliz d politikasnn ana temas olan iki tarafl ilikinin altn
oyard. Blair, ABD nclndeki savan izlenecek en iyi yol olduunu sonucuna
varyor ve parlamento da bu karar onaylyor.
Britanyann ekilmesi savan seyrini radikal olarak deitirecekti. Savan
zamanlamas, ona gre, yavalard. Dahas, Byk lden en azndan birinin iin
iinde olmamasyla talya ve spanyann koalisyona katlma olasl, zayf olurdu.
Hatta, Washingtona yakn kesimlere gre, Avrupallarn askeri desteklerinin

yokluu, Trkiyenin slerinin kullanlmasnn izin verilmemesiyle birleince,

ABDnin tek bana savaa gitmeye hazrlksz olduunu iddia ediyor.
2003 martnda ngilterenin diplomatik olarak baka nlemlere bavurmas
zorlamken, ngiliz ve ABD hkmetinde ok tarafllk taraftarlar daha sk
pazarlk etmeye baladlar. Powelln state departmanndaki, blairin de downing
streetteki gleri, Irakn zgrl operasyonunun sava sonras yeniden
yaplandrma ve istikrarlatrma aamasnn daha salam planlanmas ynnde
bask yapmalarna yeterli oldu.
BMGKda yaananlar
Konseyin btn daimi ve daimi olmaya yelerinin desteini almak amacyla
diplomatik mzakereler balad. UNSCR 1441, Irakn nceki Gvenlik Konseyi
zmne uyarak silahszlanmas gerektiini belirtti. Eer yapmazsa ciddi
sonular takip edebilirdi. Irakn son silahszlanma frsatn doru kullanp
kullanmadn deerlendirmek zere UNMOVIC takm Iraka gnderilecek ve KS
denetimi yapacakt.
1441 sonras en byk risk, mfetti raporlarnn ikna olmayanlar ve raz olanlar
arasnda byk bir atma balatabileceiydi. Donald Rumsfelde gre, kant
yokluu, yokluun kant olduu anlamna gelmemekteydi ve UNMOVIC raporlar
gz ard edildi.
ABD ve ngiltere iin UNSCR 1441 tetikleyici bir zm, nk eer Irak zm
delmeye kalkarsa devamnda sava ile karlacak. Gvenlik konseyinin dier
yeleri farkl bir dnceye sahip. KS kapasitesinin kant, denetimlerin doru
altnn gstergesi ve mfettilere ilerinin tamamlanmas iin daha fazla
zaman gerekli. Sonu olarak ne ABD-UK tarafndan ne de Fransa rusya almanya
tarafndan hi bir kant tarafsz olarak deerlendirilmeyecekti ve sava, Irak
1441e silahszlanarak cevap verse bile bir seenek olarak duracakt.
45 dakika olay
Robin Cooka gre Saddamn KS yoktu ve ngiltereye tehdit deildi.
2003 hazirada UNMOVICin tespit edemedii silahlar bulmak zere ABDli bir
ekip gitti ve bunlar da silah bulamadlar. Neredeyse tamamen yanlmlard. Bush
ve Blair hatal sava prospektsn halklarna satmakla yz yze geldiler
Kilit noktalar

1997de ii partisinin iktidara gelii, ngiliz D Politikasna zellikle etik

boyut balamnda yeni bir soluk getirdi.
nceki hkmetler ile devamllklar mevcuttu fakat zellikle ngiltere
Babakannn zel ilikiye verdii nem farklyd.
9/11 sonrasnda 2003 Marta kadar, ngilterenin benimsedii hedefler
birbiriyle eliiyordu. BMGKdaki Kasm 2002deki ksa sreli bir birlikten
sonra, ngilterenin Avrupadaki mttefikleri ve ABD arasndaki blnme su
yzne kt.
Hkmet, babakann gl ikna yeteneini yanstarak, son on ylda
mdahaleci d politikaya bal kald.
Blair tarafndan yaplan politika tercihi, ABD ile yakn durarak, dnyann
hegemon gcnn BM yoluna gitmesini garanti altna almak. En bata

baarl oldu, ama Mart 2003te BMGK ikinci zm zerinde anlama

salayamad ve sava ak bir yetki verilmeden yapld
Blairin dier iki art istihbarat paylamnn halka ak ve ikna edici
olmas ve ABD hkmetinin Filistin srail kriz srecinde nemli admlar
atmas karlanmad
2002 sonunda ABD giderek sertleirken, Babakan, ABD state department
ile daha yakn koordine olarak, sava sonras planlamaya daha ok nem
veriyor.
2003 martnda sava plan konusunda ABD geri atmayaca belli olunca,
ngiltere, ikinci BMGK kararnn yokluunda kenarda durmalyd. En iyi
ihtimalle, sava tamamen engellerdi, en kt ihtimalle, savan zaman
akn yavalatrd. Buna karlk, eer ABD tek bana gitseydi,
transatlantik ilikileri asndan sonu olumsuz olurdu.