ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng

(TrÝch “TruyÒn kú m¹n lôc” - NguyÔn D÷)

A. KiÕn thøc c¬ b¶n
4. Tãm t¾t: Vò ThÞ ThiÕt (Vò N¬ng) lµ ngêi phô n÷ nhan s¾c, ®øc h¹nh. Chång nµng lµ Tr¬ng Sinh ph¶i ®i
lÝnh sau khi cíi Ýt l©u. Nµng ë nhµ, mét m×nh võa nu«i con nhá võa ch¨m sãc mÑ chång ®au èm råi lµm ma chu
®¸o khi bµ mÊt. Tr¬ng Sinh trë vÒ, nghe lêi con, nghi vî thÊt tiÕt nªn ®¸nh ®uæi ®i. Vò N¬ng uÊt øc gieo m×nh
xuèng s«ng Hoµng Giang tù vÉn, ®îc thÇn Rïa Linh Phi vµ c¸c tiªn n÷ cøu. Sau ®ã Tr¬ng Sinh míi biÕt vî bÞ oan.
Ýt l©u sau, Vò N¬ng gÆp Phan Lang, ngêi cïng lµng chÕt ®uèi ®îc Linh Phi cøu. Khi Lang trë vÒ, Vò N¬ng nhê
göi chiÕc hoa vµng nh¾n chµng Tr¬ng lËp ®µn gi¶i oan cho nµng. Tr¬ng Sinh nghe theo, Vò N¬ng Èn hiÖn gi÷a
dßng, nãi väng vµo bê lêi t¹ tõ råi biÕn mÊt.
III. Gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm: (Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c)
1. Gi¸ trÞ hiÖn thùc:
- ChuyÖn ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi phong kiÕn bÊt c«ng víi chÕ ®é nam quyÒn, chµ ®¹p sè phËn ngêi phô n÷
(§¹i diÖn lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh).
- Ph¶n ¸nh sè phËn con ngêi chñ yÕu qua sè phËn phô n÷: chÞu nhiÒu oan khuÊt vµ bÕ t¾c.
- Ph¶n ¸nh x· héi phong kiÕn víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi nghÜa lµm cho cuéc sèng cña ngêi d©n cµng r¬i
vµo bÕ t¾c.
b. V× sao Vò N¬ng ph¶i chÕt oan khuÊt? Tõ ®ã em c¶m nhËn ® îc ®iÒu g× vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ díi chÕ
®é phong kiÕn?
Nh÷ng duyªn cí khiÕn cho mét ngêi phô n÷ ®øc h¹nh nh Vò N¬ng kh«ng thÓ sèng mµ ph¶i chÕt mét c¸ch oan
uæng:
- Nguyªn nh©n trùc tiÕp: do lêi nãi ng©y th¬ cña bÐ §¶n. §ªm ®ªm, ngåi buån díi ngän ®Ìn khuya, Vò N¬ng
thêng “trá bãng m×nh mµ b¶o lµ cha §¶n”. VËy nªn §¶n míi ngé nhËn ®ã lµ cha m×nh, khi ngêi cha thËt chë vÒ th×
kh«ng chÞu nhËn vµ cßn v« t×nh ®a ra nh÷ng th«ng tin khiÕn mÑ bÞ oan.
- Nguyªn nh©n gi¸n tiÕp:
+ Do ngêi chång ®a nghi, hay ghen . Ngay tõ ®Çu, Tr¬ng Sinh ®· ®îc giíi thiÖu lµ ngêi “®a nghi, ®èi víi vî
phßng ngõa qu¸ søc”, l¹i thªm “kh«ng cã häc”. §ã chÝnh lµ mÇm mèng cña bi kÞch sau nµy khi cã biÕn cè x¶y ra.
BiÕn cè ®ã lµ viÖc Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh xa nhµ, khi vÒ mÑ ®· mÊt. Mang t©m tr¹ng buån khæ, chµng bÕ
®øa con lªn ba ®i th¨m mé mÑ, ®øa trÎ l¹i quÊy khãc kh«ng chÞu nhËn cha. Lêi nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ lµm ®au
lßng chµng: “¤ hay! ThÕ ra «ng còng lµ cha t«i ? ¤ng l¹i biÕt nãi, chø kh«ng nh cha t«i tríc kia, chØ nÝn thin thÝt”
Tr¬ng Sinh g¹n hái ®øa bÐ l¹i ®a thªm nh÷ng th«ng tin gay cÊn, ®¸ng nghi: “Cã mét ngêi ®µn «ng ®ªm nµo còng
®Õn” (hµnh ®éng lÐn lót che m¾t thiªn h¹), “mÑ §¶n ®i còng ®i, mÑ §¶ng ngåi còng ngåi” (hai ngêi rÊt quÊn quýt
nhau), “ch¼ng bao giê bÕ §¶n c¶” (ngêi nµy kh«ng muèn sù cã mÆt cña ®øa bÐ). Nh÷ng lêi nãi thËt thµ cña con
®· lµm thæi bïng lªn ngän löa ghen tu«ng trong lßng Tr¬ng Sinh.
+ Do c¸ch c xö hå ®å, th¸i ®é phò phµng, th« b¹o cña Tr¬ng Sinh. Lµ kÎ kh«ng cã häc, l¹i bÞ ghen tu«ng lµm
cho mê m¾t, Tr¬ng Sinh kh«ng ®ñ b×nh tÜnh, s¸ng suèt ®Ó ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu phi lý trong lêi nãi con trÎ.
Con ngêi ®éc ®o¸n Êy ®· véi vµng kÕt luËn, “®inh ninh lµ vî h”. Chµng bá ngoµi tai tÊt c¶ nh÷ng lêi biÖn b¹ch,
thanh minh, thËm chÝ lµ van xin cña vî. Khi Vò N¬ng hái ai nãi th× l¹i giÊu kh«ng kÓ lêi con. Ngay c¶ nh÷ng lêi
bªnh vùc cña hä hµng, lµng xãm còng kh«ng thÓ cêi bá oan khuÊt cho Vò N¬ng. Tr¬ng Sinh ®· bá qua tÊt c¶ nh÷ng
c¬ héi ®Ó cøu v·n tÊn th¶m kÞch, chØ biÕt la lªn cho h¶ giËn. Tr¬ng Sinh lóc Êy kh«ng cßn nghÜ ®Õn t×nh
nghÜa vî chång, còng ch¼ng quan t©m ®Õn c«ng lao to lín cña Vò N ¬ng ®èi víi gia ®×nh, nhÊt lµ gia ®×nh nhµ
chång. Tõ ®©y cã thÓ thÊy Tr¬ng Sinh lµ con ®Î cña chÕ ®é nam quyÒn bÊt c«ng, thiÕu lßng tin vµ thiÕu t×nh
th¬ng, ngay c¶ víi ngêi th©n yªu nhÊt.
+ Do cuéc h«n nh©n kh«ng b×nh ®¼ng, Vò N¬ng chØ lµ “con nhµ kÎ khã”, cßn Tr¬ng Sinh lµ “con nhµ hµo
phó”. Th¸i ®é tµn tÖ, rÎ róng cña Tr¬ng Sinh ®èi víi Vò N¬ng ®· phÇn nµo thÓ hiÖn quyÒn thÕ cña ngêi giµu ®èi
víi ngêi nghÌo trong mét x· héi mµ ®ång tiÒn ®· b¾t ®Çu lµm ®en b¹c thãi ®êi.

1
 + Do lÔ gi¸o hµ kh¾c, phô n÷ kh«ng cã quyÒn ®îc nãi, kh«ng cã quyÒn ®îc tù b¶o vÖ m×nh. Trong lÔ gi¸o
Êy, ch÷ trinh lµ ch÷ quan träng hµng ®Çu; ngêi phô n÷ khi ®· bÞ mang tiÕng thÊt tiÕt víi chång th× sÏ bÞ c¶ x· héi
h¾t hñi, chØ cßn mét con ®êng chÕt ®Ó tù gi¶i tho¸t.
+ Do chiÕn tranh phong kiÕn g©y nªn c¶nh sinh ly vµ còng gãp phÇn dÉn ®Õn c¶nh tö biÖt. NÕu kh«ng cã
chiÕn tranh, Tr¬ng Sinh kh«ng ph¶i ®i lÝnh th× Vò N¬ng ®· kh«ng ph¶i chÞu nçi oan tµy trêi dÉn ®Õn c¸i chÕt
th¬ng t©m nh vËy.
Tãm l¹i: Bi kÞch cña Vò N¬ng lµ mét lêi tè c¸o x· héi phong kiÕn xem träng quyÒn uy cña kÎ giµu cã vµ cña ng -
êi ®µn «ng trong gia ®×nh, ®ång thêi bµy tá niÒm c¶m th¬ng cña t¸c gi¶ ®èi víi sè phËn oan nghiÖt cña ng êi phô
n÷. Ngêi phô n÷ ®øc h¹nh ë ®©y kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc bªnh vùc, trë che mµ l¹i cßn bÞ ®èi xö mét c¸ch bÊt c«ng,
v« lý; chØ v× lêi nãi th¬ ng©y cña ®øa trÎ vµ v× sù hå ®å, vò phu cña anh chång hay ghen tu«ng mµ ®Õn nçi ph¶i
kÕt liÔu cuéc ®êi m×nh.
IV. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt:
1. Mét sè nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng
- X©y dùng t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, ®Æc biÖt lµ chi tiÕt chiÕc bãng. §©y lµ sù kh¸i qu¸t ho¸ tÊm lßng, sù
ngé nhËn vµ sù hiÓu lÇm cña tõng nh©n vËt. H×nh ¶nh nµy hoµn thiÖn thªm vÎ ®Ñp nh©n c¸ch cña Vò N ¬ng,
®ång thêi còng thÓ hiÖn râ nÐt h¬n sè phËn bi kÞch cña Vò N¬ng nãi riªng vµ ngêi phô n÷ ViÖt Nam nãi chung.
- NghÖ thuËt dùng truyÖn. DÉn d¾t t×nh huèng truyÖn hîp lý. Chi tiÕt chiÕc bãng lµ ®Çu mèi c©u chuyÖn l¹i
chØ xuÊt hiÖn mét lÇn duy nhÊt ë cuèi truyÖn, t¹o sù bÊt ngê, bµng hoµng cho ngêi ®äc vµ t¨ng tÝnh bi kÞch cho
c©u chuyÖn.
- Cã nhiÒu sù s¸ng t¹o so víi cèt truyÖn cæ tÝch "Vî chµng Tr¬ng" b»ng c¸ch s¾p xÕp thªm bít chi tiÕt mét c¸ch
®éc ®¸o.
- NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: Nh©n vËt ®îc x©y dùng qua lêi nãi vµ hµnh ®éng. C¸c lêi trÇn thuËt vµ ®èi
tho¹i cña nh©n vËt sö dông nhiÒu h×nh ¶nh íc lÖ nhng vÉn kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt vµ ch©n thËt néi t©m nh©n vËt.
- Sö dông yÕu tè truyÒn kú (kú ¶o) lµm næi bËt gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm. YÕu tè kú ¶o, hoang ®êng lµm
c©u chuyÖn võa thùc võa m¬, võa cã hËu võa kh«ng cã hËu, lµm hoµn chØnh vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng.
- KÕt hîp c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t: Tù sù + biÓu c¶m (tr÷ t×nh) lµm nªn mét ¸ng v¨n xu«i tù sù cßn sèng m·i víi
thêi gian.
2. ý nghÜa cña chi tiÕt kú ¶o
* C¸c chi tiÕt kú ¶o trong c©u chuyÖn:
- Phan Lang n»m méng råi th¶ rïa.
- Phan Lang gÆp n¹n, l¹c vµo ®éng rïa, gÆp Linh Phi, ®îc cøu gióp; gÆp l¹i Vò N¬ng, ®îc sø gi¶ cña Linh Phi
rÏ ®êng níc ®a vÒ d¬ng thÕ.
- Vò N¬ng hiÖn vÒ trong lÔ gi¶i oan trªn bÕn Hoµng Giang gi÷a lung linh, huyÒn ¶o råi l¹i biÕn ®i mÊt.
* C¸ch ®a c¸c chi tiÕt kú ¶o:
- C¸c yÕu tè nµy ®îc ®a vµo xen kÏ víi nh÷ng yÕu tè thùc vÒ ®Þa danh, vÒ thêi ®iÓm lÞch sö, nh÷ng chi tiÕt
thùc vÒ trang phôc cña c¸c mü nh©n, vÒ t×nh c¶nh nhµ Vò N¬ng kh«ng ngêi ch¨m sãc sau khi nµng mÊt… C¸ch
thøc nµy lµm cho thÕ giíi kú ¶o lung linh, m¬ hå trë nªn gÇn víi cuéc ®êi thùc, lµm t¨ng ®é tin cËy, khiÕn ngêi ®äc
kh«ng c¶m thÊy ngì ngµng.
* ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt kú ¶o:
- C¸ch kÕt thóc nµy lµm nªn ®Æc trng cña thÓ lo¹i truyÖn truyÒn kú.
- Lµm hoµn chØnh thªm nÐt ®Ñp vèn cã cña Vò N ¬ng: nÆng t×nh, nÆng nghÜa, quan t©m ®Õn chång con,
phÇn mé tæ tiªn, khao kh¸t ®îc phôc håi danh dù.
- T¹o nªn mét kÕt thóc phÇn nµo cã hËu cho c©u chuyÖn.
- ThÓ hiÖn vÒ íc m¬, vÒ lÏ c«ng b»ng ë câi ®êi cña nh©n d©n ta.
- Chi tiÕt kú ¶o ®ång thêi còng kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh bi kÞch cña c©u chuyÖn. Vò N¬ng trë vÒ mµ vÉn xa
c¸ch ë gi÷a dßng bëi nµng vµ chång con vÉn ©m d¬ng chia l×a ®«i ng¶, h¹nh phóc ®· vÜnh viÔn rêi xa. T¸c gi¶ ®a
ngêi ®äc vµo giÊc chiªm bao råi l¹i kÐo chóng ta sùc tØnh giÊc m¬ - giÊc m¬ vÒ nh÷ng ng êi phô n÷ ®øc h¹nh vÑn
2
toµn. S¬ng khãi gi¶i oan tan ®i, chØ cßn mét sù thùc cay ®¾ng: nçi oan cña ngêi phô n÷ kh«ng mét ®µn trµng nµo
gi¶i næi. Sù ©n hËn muén mµng cña ngêi chång, ®µn cÇu siªu cña t«n gi¸o ®Òu kh«ng cøu v·n ®îc ngêi phô n÷.
§©y lµ giÊc m¬ mµ còng lµ lêi c¶nh tØnh cña t¸c gi¶. Nã ®Ó l¹i d vÞ ngËm ngïi trong lßng ngêi ®äc vµ lµ bµi häc
thÊm thÝa vÒ gi÷ g×n h¹nh phóc gia ®×nh.
-> Yªu cÇu tr¶ lêi ng¾n gän, gi¶i thÝch râ yªu cÇu cña ®Ò bµi; c¸c ý cã sù liªn kÕt chÆt chÏ; tr×nh bµy râ rµng,
m¹ch l¹c.
TruyÖn cò trong phñ chóa trÞnh
(TrÝch Vò Trung Tuú Bót)
3. Theo em thÓ v¨n tuú bót trong bµi cã g× kh¸c víi thÓ truyÖn mµ c¸c em ®· häc ë tiÕt tr íc (ChuyÖn ngêi con
g¸i Nam X¬ng).
Gièng nhau: ®Òu thuéc thÓ lo¹i v¨n xu«i trung ®¹i
Kh¸c nhau:
ThÓ lo¹i truyÖn ThÓ lo¹i tuú bót
- HiÖn thùc cña cuéc sèng ®îc th«ng qua sè - Nh»m ghi chÐp vÒ nh÷ng con ngêi, nh÷ng
phËn con ngêi cô thÓ, cho nªn thêng cã cèt sù viÖc cô thÓ, cã thùc, qua ®ã t¸c gi¶ béc lé
truyÖn vµ nh©n vËt. c¶m xóc, suy nghÜ, nhËn thøc, ®¸nh gi¸ cña
- Cèt truyÖn ®îc triÓn khai, nh©n vËt ®îc m×nh vÒ con ngêi vµ cuéc sèng.
kh¾c ho¹ nhê mét hÖ thèng chi tiÕt nghÖ - Sù ghi chÐp ë ®©y lµ tuú theo c¶m høng
thuËt phong phó, ®a d¹ng bao gåm chi tiÕt chñ quan, cã thÓ t¶n m¹n, kh«ng cÇn gß bã
sù kiÖn, xung ®ét, chi tiÕt néi t©m, ngo¹i theo hÖ thèng, kÕt cÊu g×, nhng vÉn tu©n
h×nh cña nh©n vËt, chi tiÕt tÝnh c¸ch… theo mét t tëng c¶m xóc chñ ®¹o (VÝ dô:
thËm chÝ c¶ nh÷ng chi tiÕt tîng, hoang ®- Th¸i ®é phª ph¸n thãi ¨n ch¬i xa xØ vµ tÖ
êng. nhòng nhiÔu nh©n d©n d©n cña bän vua
chóa vµ lò quan l¹i hÇu cËn).
- Lèi ghi chÐp cña tïy bót giµu chÊt tr÷ t×nh
h¬n ë c¸c lo¹i ghi chÐp kh¸c (nh bót ký, ký
sù).

4. Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ t×nh tr¹ng cña ®Êt níc ta thêi vua Lª - chóa TrÞnh?
- C¶nh vËt trong phñ chóa lµ c¶nh xa hoa, léng lÉy, bãng bÈy, ®iÓm xuyÕt bµy ®ñ thø.
- §i kÌm víi c¶nh xa hoa nh thÕ th× cuéc sèng trong phñ còng rÊt bãng bÈy, chóa ch¬i ®ñ c¸c loµi “ch©n cÇm
dÞ thó, cæ méc qu¸i th¹ch, chËu hoa c©y c¶nh ë chèn d©n gian”. §óng lµ c¸ trêi Nam sang nhÊt lµ ®©y” (Lª H÷u
Tr¸c). Cuéc sèng Êy v¬ng gi¶, th©m nghiªm, ®Çy quyÒn uy nhng "kÎ thøc gi¶ biÕt ®ã lµ triÖu bÊt thêng", b¸o tríc
sù suy väng sôp ®æ tÊt yÕu cña mét triÒu ®¹i chØ biÕt ¨n ch¬i, kh«ng lo nghÜ g× cho nh©n d©n.
- Con ngêi trong phñ chóa ®a d¹ng, nhng phÇn lín lµ nh÷ng kÎ ¨n ch¬i, hoang d©m v« ®é, v« tr¸ch nhiÖm thËm
chÝ lµ v« l¬ng t©m, kh«ng cßn nh©n tÝnh. Chóng chØ biÕt ¨n cíp cña d©n ®Ó nÝch cho ®Çy tói, ®Ó tho¶ c¸i thó
vui ch¬i ®Ìn ®uèc hay ch¬i chËu hoa c©y c¶nh cña m×nh.
-> Tõ ®©y cã thÓ thÊy r»ng thêi ®¹i phong kiÕn Lª – TrÞnh lµ thêi ®¹i thèi n¸t, môc ruçng. Vua vµ quan ®Òu
chØ lo vui ch¬i, lo bµy trß – nh÷ng trß lè l¨ng, kÞch cìm vµ v« cïng tèn kÐm, quan th× nÞnh hãt, c íp cña d©n vÒ
d©ng cho chóa ; chóa th× m¶i hëng thô cuéc sèng xa hoa, phó quý. Cßn "nh©n d©n" hä kh«ng chØ chÞu ®ãi chÞu
khæ mµ cßn ph¶i chÞu Êm øc bëi bÞ bãc lét, bÞ ¨n c íp tr¾ng tr¬n tiÒn b¹c vµ nh÷ng ®å mµ hä yªu quý, n©ng niu.
TriÒu ®¹i Êy sôp ®æ lµ mét lÏ tù nhiªn kh«ng thÓ tr¸nh khái.

TruyÖn KiÒu
NguyÔn Du

3
 H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi ®¹i, gia ®×nh, cuéc ®êi NguyÔn Du ®· cã ¶nh hëng tíi viÖc s¸ng t¸c
TruyÖn KiÒu.
a. Thêi ®¹i:
NguyÔn Du sinh trëng trong mét thêi ®¹i cã nhiÒu biÕn ®éng d÷ déi, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng
s©u s¾c, phong trµo n«ng d©n khëi nghÜa næ ra liªn tôc, ®Ønh cao lµ cuéc khëi nghÜa T©y S¬n ®· “Mét phen
thay ®æi s¬n hµ”. Nhng triÒu ®¹i T©y S¬n ng¾n ngñi, triÒu NguyÔn lªn thay. Nh÷ng thay ®æi kinh thiªn ®éng
®Þa Êy t¸c ®éng m¹nh tíi nhËn thøc t×nh c¶m cña NguyÔn Du ®Ó «ng híng ngßi bót cña m×nh vµo hiÖn thùc , vµo
“Nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy mµ ®au ®ín lßng”.
b. Gia ®×nh:
Gia ®×nh NguyÔn Du lµ gia ®×nh ®¹i quý téc nhiÒu ®êi lµm quan vµ cã truyÒn thèng v¨n ch ¬ng. Nhng gia
®×nh «ng còng bÞ sa sót. Nhµ th¬ må c«i cha n¨m 9 tuæi, må c«i mÑ n¨m 12 tuæi. Hoµn c¶nh ®ã còng t¸c ®éng lín
tíi cuéc ®êi NguyÔn Du.
c. Cuéc ®êi:
NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, ham häc, cã hiÓu biÕt s©u réng vµ tõng tr¶i, cã vèn sèng phong
phó víi nhiÒu n¨m lu l¹c, tiÕp xóc víi nhiÒu c¶nh ®êi, nhiÒu con ngêi sè phËn kh¸c nhau. ¤ng tõng ®i sø sang Trung
Quèc, qua nhiÒu vïng ®Êt Trung Hoa réng lín víi nÒn v¨n ho¸ rùc rì. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu cã ¶nh h ëng tíi
s¸ng t¸c cña nhµ th¬.
NguyÔn Du lµ con ngêi cã tr¸i tim giµu lßng yªu th¬ng. ChÝnh nhµ th¬ ®· tõng viÕt trong TruyÖn KiÒu “Ch÷
t©m kia míi b»ng ba ch÷ tµi”. Méng Liªn §êng Chñ Nh©n trong lêi Tùa TruyÖn KiÒu còng ®Ò cao tÊm lßng cña
NguyÔn Du víi con ngêi, víi cuéc ®êi: “Lêi v¨n t¶ ra h×nh nh cã m¸u ch¶y ë ®Çu ngän bót, níc m¾t thÊm trªn tê
giÊy khiÕn ai ®äc ®Õn còng ph¶i thÊm thÝa, ngËm ngïi, ®au ®ín ®Õn ®øt ruét…”. NÕu kh«ng ph¶i cã con m¾t
tr«ng thÊu c¶ s¸u câi, tÊm lßng nghÜ suèt c¶ ngh×n ®êi th× tµi nµo cã c¸i bót lùc Êy.
VÒ sù nghiÖp v¨n häc cña NguyÔn Du:
- S¸ng t¸c nhiÒu t¸c phÈm ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.
+ 3 tËp th¬ ch÷ H¸n gåm 243 bµi.
+ T¸c phÈm ch÷ N«m cã V¨n chiªu hån, xuÊt s¾c nhÊt lµ §o¹n trêng t©n thanh thêng gäi lµ TruyÖn KiÒu.
III. Gi¸ trÞ t¸c phÈm
* Gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt cña TruyÖn KiÒu :
1. Gi¸ trÞ néi dung:
a. Gi¸ trÞ hiÖn thùc:
a1. TruyÖn KiÒu ph¶n ¸nh bé mÆt tµn b¹o cña tÇng líp thèng trÞ vµ thÕ lùc h¾c ¸m chµ ®¹p lªn quyÒn sèng
cña con ngêi.
* Bän quan l¹i :
- Viªn quan xö kiÖn vô ¸n V¬ng ¤ng v× tiÒn chø kh«ng v× lÏ ph¶i.
- Quan tæng ®èc träng thÇn Hå T«n HiÕn lµ kÎ bÊt tµi, nham hiÓm, bØ æi vµ tr©ng tr¸o.
* ThÕ lùc h¾c ¸m:
- M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, Së Khanh… lµ nh÷ng kÎ t¸ng tËn l¬ng t©m. V× tiÒn, chóng s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n
phÈm vµ sè phËn con ngêi l¬ng thiÖn.
-> T¸c gi¶ lªn tiÕng tè c¸o bé mÆt xÊu xa bØ æi cña chóng.
a2. TruyÖn KiÒu ph¬i bµy nçi khæ ®au cña nh÷ng con ngêi bÞ ¸p bøc, ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷.
- V¬ng ¤ng bÞ m¾c oan, cha con bÞ ®¸nh ®Ëp d· man, gia ®×nh tan n¸t.
- §¹m Tiªn, Thuý KiÒu lµ nh÷ng ngêi phô n÷ ®Ñp, tµi n¨ng, vËy mµ kÎ th× chÕt trÎ, ngêi th× ®o¹ ®µy, lu l¹c
suèt 15 n¨m.
-> TruyÖn KiÒu lµ tiÕng kªu th¬ng cña nh÷ng ngêi l¬ng thiÖn bÞ ¸p bøc, bÞ ®o¹ ®µy.
b. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o:
- ViÕt TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du béc lé niÒm th¬ng c¶m s©u s¾c tríc nh÷ng khæ ®au cña con ngêi. ¤ng xãt th-
¬ng cho Thuý KiÒu – mét ngêi con g¸i tµi s¾c mµ l©m vµo c¶nh bÞ ®o¹ ®Çy “Thanh l©u hai lît, thanh y hai lÇn”.
4
 - Lµ tiÕng nãi ngîi ca nh÷ng gi¸ trÞ, phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ngêi nh nhan s¾c, tµi hoa, trÝ dòng, lßng hiÕu
th¶o, tr¸i tim nh©n hËu, vÞ tha…
- ¤ng tr©n träng ®Ò cao vÎ ®Ñp, íc m¬ vµ kh¸t khao ch©n chÝnh cña con ngêi nh vÒ t×nh yªu, h¹nh phóc, c«ng
lý, tù do…
- ¤ng cßn tè c¸o c¸c thÕ lùc b¹o tµn ®· chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña nh÷ng con ngêi l¬ng thiÖn, khiÕn hä khæ së,
®iªu ®øng.
-> Ph¶i lµ ngêi giµu lßng yªu th¬ng, biÕt tr©n träng vµ ®Æt niÒm tin vµo con ngêi NguyÔn Du míi s¸ng t¹o nªn
TruyÖn KiÒu víi gi¸ trÞ nh©n ®¹o lín lao nh thÕ.
C©u 4: Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt:
Gi¸ trÞ néi dung “ChÞ em Thuý KiÒu” lµ kh¾c ho¹ râ nÐt ch©n dung tuyÖt mÜ cña chÞ em Thuý KiÒu, ca ngîi
vÎ ®Ñp, tµi n¨ng vµ dù c¶m vÒ kiÕp ngêi tµi hoa b¹c mÖnh cña Thuý KiÒu lµ biÓu hiÖn cña c¶m høng nh©n v¨n ë
NguyÔn Du.
Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: Thuý KiÒu, Thuý V©n vµ nh©n vËt chÝnh diÖn, thuéc kiÓu nh©n vËt lý t ëng trong
TruyÖn KiÒu. §Ó kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp cña nh©n vËt lý tëng, NguyÔn Du ®· sö dông bót ph¸p íc lÖ - lÊy vÎ ®Ñp cña
thiªn nhiªn lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña con ngêi. Nhµ v¨n kh«ng miªu t¶ chi tiÕt cô thÓ mµ chñ yÕu lµ t¶ ®Ó gîi. Sö
dông biÖn ph¸p ®ßn bÈy lµm næi bËt h×nh ¶nh Thuý KiÒu.
C©u 7: Trong hai bøc ch©n dung cña Thóy V©n vµ Thóy KiÒu, em thÊy bøc ch©n dung nµo næi bËt h¬n,
v× sao ?
- NguyÔn Du ®· sö dông bót ph¸p íc lÖ ®Ó ca ngîi c¶ hai chÞ em Thóy v©n, Thóy KiÒu nhng ®Ëm nh¹t kh¸c
nhau ë mçi ngêi, râ rµng bøc ch©n dung cña Thóy KiÒu næi bËt h¬n.
Ch©n dung Thuý V©n Ch©n dung Thuý KiÒu
- Dïng 4 c©u th¬ ®Ó t¶ V©n. - 12 c©u ®Ó t¶ KiÒu
- Víi V©n chØ t¶ ngo¹i h×nh theo thñ ph¸p - §Æc t¶ ®«i m¾t cña KiÒu theo lèi ®iÓm
liÖt kª. nh·n vÏ - vÏ hån cho nh©n vËt, gîi nhiÒu h¬n
- Víi V©n chØ t¶ s¾c. t¶ - víi KiÒu t¶ c¶ s¾c, tµi, t©m.
- Miªu t¶ ch©n dung Thuý V©n tríc ®Ó lµm
næi bËt ch©n dung Thuý KiÒu.
Tãm l¹i:
- §Æc t¶ vÎ ®Ñp cña Thóy V©n, NguyÔn Du tËp trung miªu t¶ c¸c chi tiÕt trªn khu«n mÆt nµng b»ng bót ph¸p -
íc lÖ vµ nghÖ thuËt liÖt kª -> Thuý V©n xinh ®Ñp, thïy mÞ ®oan trang, phóc hËu vµ rÊt khiªm nhêng.
- §Æc t¶ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, NguyÔn Du tËp trung lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña tµi vµ s¾c.
+ T¸c gi¶ miªu t¶ kh¸i qu¸t: “S¾c s¶o mÆn mµ”.
Mét võa hai ph¶i ai ¬i
Tµi t×nh chi l¾m…
+ §Æc t¶ vÎ ®Ñp ®«i m¾t: võa gîi vÎ ®Ñp h×nh thøc, võa gîi vÎ ®Ñp t©m hån (h×nh ¶nh íc lÖ).
+ Dïng ®iÓn cè “Nghiªng níc nghiªng thµnh” diÔn t¶ vÎ ®Ñp hoµn h¶o cã søc l«i cuèn m¹nh mÏ.
+ Tµi n¨ng: phong phó ®a d¹ng, ®Òu ®¹t tíi møc lý tëng.
- C¸i tµi cña NguyÔn Du biÓu hiÖn ë chç miªu t¶ ngo¹i h×nh nh©n vËt lµm hiÖn lªn vÎ ®Ñp tÝnh c¸ch vµ t©m
hån. Vµ ®»ng sau nh÷ng tÝn hiÖu ng«n ng÷ l¹i lµ dù b¸o vÒ sè phËn nh©n vËt.
+ "Thua, nhêng" -> Thuý V©n cã cuéc sèng ªm ®Òm, su«n sÎ.
+ "Hên, ghen" -> Thuý KiÒu bÞ thiªn nhiªn ®è kþ, ganh ghÐt -> sè phËn long ®ong, bÞ vïi dËp.
C©u 9: So s¸nh ®o¹n th¬ “ChÞ em Thuý KiÒu” víi trÝch ®o¹n trong “Kim V©n KiÒu truyÖn” cña Thanh
T©m Tµi Nh©n, ta cµng thÊy ®îc sù s¸ng t¹o tµi t×nh cña NguyÔn Du.
- NÕu nh Thanh T©m Tµi Nh©n kÓ vÒ hai chÞ em Thuý KiÒu b»ng v¨n xu«i th× NguyÔn Du miªu t¶ hä b»ng
th¬ lôc b¸t.
- Thanh T©m Tµi Nh©n chñ yÕu lµ kÓ vÒ hai chÞ em KiÒu; cßn NguyÔn Du th× thiªn vÒ gîi t¶ s¾c ®Ñp
Thuý V©n, tµi s¾c Thuý KiÒu.
5
 - Thanh T©m Tµi Nh©n t¶ KiÒu tríc, V©n sau: “Thuý KiÒu mµy nhá mµ dµi, m¾t trong mµ s¸ng, m¹o nh tr¨ng
thu, s¾c tùa hoa ®µo. Cßn Thóy V©n th× tinh thÇn tÜnh chÝnh, dung m¹o ®oan trang, cã mét phong th¸i riªng khã
m« t¶”. §äc lªn ta c¶m gi¸c nh t¸c gi¶ tËp trung vµo V©n h¬n, h×nh ¶nh cña V©n næi bËt h¬n. Ngay ë ®o¹n giíi
thiÖu ®Çu truyÖn, h×nh ¶nh KiÒu còng kh«ng thËt sù næi bËt. Cßn NguyÔn Du t¶ V©n tríc lµm nÒn t« ®Ëm thªm
vÎ ®Ñp cña KiÒu theo thñ ph¸p nghÖ thuËt ®ßn bÈy.
- Khi miªu t¶, NguyÔn Du ®Æc biÖt chó träng ®Õn tµi n¨ng cña KiÒu, qua viÖc miªu t¶ ngo¹i h×nh, tµi hoa cßn
thÓ hiÖn ®îc tÊm lßng, tÝnh c¸ch vµ dù b¶o ®îc sè phËn nh©n vËt. Thanh T©m Tµi Nh©n kh«ng lµm ®îc ®iÒu
®ã, bót ph¸p c¸ thÓ ho¸ nh©n vËt cña «ng kh«ng râ nÐt b»ng cña NguyÔn Du.
Nhng sù kh¸c biÖt nµy ®· gi¶i thÝch v× sao cïng mét cèt chuyÖn mµ “Kim V©n KiÒu truyÖn” chØ lµ cuèn
s¸ch b×nh thêng, v« danh cßn “TruyÖn KiÒu” ®îc coi lµ mét kiÖt t¸c, Thanh T©m Tµi Nh©n chØ lµ t¸c gi¶ kh«ng
cã danh tiÕng, Ýt ngêi biÕt ®Õn trong khi NguyÔn Du lµ mét t¸c gi¶ lín, mét ®¹i thi hµo.
b. Nh©n vËt ph¶n diÖn (M· Gi¸m Sinh):
C©u 3: Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt.
 Gi¸ trÞ néi dung: §o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu lµ mét bøc tranh hiÖn thùc vÒ x· héi ®ång thêi thÓ
hiÖn tÊm lßng nh©n ®¹o cña NguyÔn Du trªn c¶ hai ph¬ng diÖn: võa lªn ¸n c¸c thÕ lùc xÊu xa, tµn b¹o võa th¬ng
c¶m, xãt xa tríc s¾c ®Ñp, tµi n¨ng, nh©n phÈm cña ngêi phô n÷ bÞ trµ ®¹p.
 Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: §o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cßn cho thÊy tµi n¨ng nghÖ thuËt cña NguyÔn Du:
miªu t¶ nh©n vËt ph¶n diÖn b»ng ngßi bót hiÖn thùc, kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt qua diÖn m¹o, cö chØ (kh¸c víi
nh©n vËt chÝnh diÖn b»ng bót ph¸p íc lÖ lý tëng ho¸ nh©n vËt).
C©u 5:
Bót ph¸p hiÖn thùc miªu t¶ nh©n vËt ph¶n diÖn M· Gi¸m Sinh hoµn chØnh c¶ vÒ diÖn m¹o vµ tÝnh c¸ch:
a. VÒ diÖn m¹o, cö chØ:
- Lêi nãi céc lèc, v« v¨n ho¸. “Hái tªn r»ng… - Hái quª r»ng…” c©u tr¶ lêi nh¸t gõng kh«ng cã chñ ng÷, kh«ng
thÌm tha göi.
- DiÖn m¹o: dï ®· ngoµi bèn m¬i c¸i tuæi “Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn” mµ ngµy Êy ®· ph¶i lªn chøc «ng - nhng
M· Gi¸m Sinh vÉn cè tá ra trÎ trung ®Ó ®i cíi vî “Mµy r©u nh½n nhôi, ¸o quÇn b¶nh bao” víi diÖn m¹o cña mét g·
trai r©u c¹o “nh½n nhôi” (tõ “nh½n nhôi” thêng ®îc dïng cho ®å vËt h¬n lµ cho ngêi), ¨n mÆc “b¶nh bao”, ®ám
d¸ng, ch¶i chuèt th¸i qu¸, cã thÓ nãi lµ diªm dóa, thµnh lè bÞch, gi¶ dèi, kh«ng cã d¸ng cña mét bËc qu©n tö.
- C¶nh thÇy tí nhÆng xÞ, nh©ng nh¸o: “tríc thÇy sau tí lao xao”. Cã lÏ ®©y ®Òu cïng mét phêng bu«n ngêi nªn
thÇy tí kh«ng ph©n minh.
- Khi vµo nhµ, cö chØ cña h¾n thËt th« lç, quen thãi “thÞ cña khinh ngêi”: “ghÕ trªn ngåi tãt sç sµng”. GhÕ
trªn lµ ghÕ dµnh cho bËc cao niªn, trëng bèi, M· Gi¸m Sinh ®i hái vî lµ hµng con ch¸u mµ l¹i ngåi vµo ®ã, cßn víi
cö chØ rÊt nhanh vµ sç sµng. “ngåi tãt” lµ mét tõ ng÷ rÊt tîng h×nh miªu t¶ hµnh ®éng v« v¨n ho¸ Êy. Chi tiÕt nµy
®· tè c¸o M· Gi¸m Sinh ®Ých thùc lµ mét kÎ v« häc.
b. VÒ b¶n chÊt, M· Gi¸m Sinh lµ ®iÓn h×nh cña b¶n chÊt con bu«n lu manh víi ®Æc tÝnh gi¶ dèi, bÊt nh©n vµ
v× tiÒn.
- Gi¶ dèi tõ lai lÞch xuÊt th©n mï mê. M· Gi¸m Sinh xuÊt hiÖn trong vai ngêi cã häc ®i mua t× thiÕp, tªn hä vµ
quª qu¸n ®Òu ch¼ng mÊy râ rµng: M· Gi¸m Sinh cã thÓ hiÓu lµ häc sinh trêng Quèc Tö Gi¸m, còng cã thÓ lµ chøc
gi¸m sinh mua ®îc cña triÒu ®×nh, kh«ng râ h¾n thuéc lo¹i nµo; quª ë xa “viÔn kh¸ch” mµ l¹i nãi “còng gÇn”. Nh
vËy râ rµng h¾n ®· hai lÇn nãi dèi ®Ó che giÊu tung tÝch vµ dÔ bÒ lõa g¹t. §Õn tíng m¹o, tÝnh danh còng gi¶ dèi,
tuæi t¸c ®· nhiÒu nhng l¹i cè tá ra t« vÏ cho trÎ, ra vÎ th sinh phong lu, lÞch sù mµ “tríc thÇy sau tí lao xao” rÊt l¸o
nh¸o, « hîp.
- B¶n chÊt bÊt nh©n v× tiÒn cña M· Gi¸m Sinh béc lé qua c¶nh mua b¸n Thuý KiÒu . BÊt nh©n trong hµnh
®éng, th¸i ®é ®èi xö víi KiÒu l¹nh lïng, v« c¶m tríc nçi ®au, nhan s¾c, tµi hoa cña KiÒu – h¾n coi KiÒu nh mét
mãn hµng, coi s¾c, tµi cña nµng chØ nh gi¸ trÞ cña hµng ho¸ - c¸i cã thÓ khiÕn h¾n kiÕm lêi.

6
 - Sau khi ®· ®¾n ®o c©n s¾c c©n tµi, Ðp tµi ®µn “Ðp cung cÇm nguyÖt”, thö tµi th¬ “thö bµi qu¹t th¬”, b»ng
lßng võa ý, h¾n míi “tuú c¬ d¾t d×u”. BÊt nh©n trong t©m lý l¹nh lïng, v« c¶m tríc gia c¶nh cña KiÒu vµ t©m lý
m·n nguyÖn, hîm hÜnh: “TiÒn lng ®· s½n viÖc g× ch¼ng xong”. Lêi nãi lóc ®Çu nghe cã vÎ v¨n hoa, lÞch sù, biÕt
ngêi biÕt cña: “R»ng mua ngäc ®Õn Lam KiÒu – Sinh nghe xin d¹y bao nhiªu cho têng?”, nhng còng chØ ®îc cã mét
c©u vµ sù mua b¸n vÉn lé liÔu. Víi con bu«n, tiÒn nong lµ chuyÖn sinh tö nªn ®Õn lóc nµy h¾n buéc ph¶i nãi
nhiÒu ®Ó mÆc c¶, d×m gi¸, t×m c¸ch mua hµng víi gi¸ “hêi nhÊt”: “cß kÌ bít mét thªm hai” ®Õn “giê l©u” míi “ng·
gi¸”. C©u th¬ gîi c¶nh kÎ mua, ngêi b¸n ®a ®Èy mãn hµng, tói tiÒn ®îc cëi ra, th¸t vµo, n©ng lªn, ®Æt xuèng. Chi
tiÕt mÆc c¶ mét c¸ch ti tiÖn vµ tr¾ng trîn võa thÓ hiÖn thùc chÊt mµn kÞch “lÔ vÊn danh” chØ lµ c¶nh bu«n thÞt
b¸n ngêi tr¾ng trîn, võa tè c¸o M· Gi¸m Sinh ®Ých thÞ lµ kÎ bu«n ngêi läc lâi ®¸ng ghª tëm, c¸i mÆt n¹ hái vî cña
h¾n lóc ®Çu ®· r¬i tuét tõ lóc nµo.
 Nh©n vËt ph¶n diÖn M· Gi¸m Sinh ®îc miªu t¶ b»ng ng«n ng÷ trùc diÖn, bót ph¸p hiÖn thùc. NguyÔn Du kÕt
hîp nghÖ thuËt kÓ chuyÖn víi miªu t¶ ngo¹i h×nh, cö chØ, ng«n ng÷ ®èi tho¹i ®Ó kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt
hoµn h¶o c¶ vÒ diÖn m¹o vµ tÝnh c¸ch, rÊt cô thÓ sinh ®éng, mang ý nghÜa kh¸i qu¸t vÒ mét h¹ng ngêi gi¶ dèi, v«
häc, bÊt nh©n trong x· héi.
TÊt c¶ lµm næi bËt b¶n chÊt con bu«n läc lâi cña h¾n. V× tiÒn, y s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm con ngêi l-
¬ng thiÖn.
C©u 6: H×nh ¶nh ®¸ng téi nghiÖp cña Thuý KiÒu.
- ChØ víi 6 c©u th¬, NguyÔn Du ®· miªu t¶ ®îc h×nh ¶nh xãt xa, téi nghiÖp cña KiÒu. §ang tõ mét tiÓu th khuª
c¸c, sèng yªn vui trong c¶nh “ªm ®Òm tríng rñ mµn che”, l¹i ®ang say ®¾m???????? mét tai ho¹ Ëp xuèng bÊt ngê,
tµn khèc, nµng ph¶i b¸n m×nh cøu cha, cøu gia ®×nh, bÞ biÕn thµnh mét mãn hµng cho ngêi ta mua b¸n.
- Lµ ngêi th«ng minh, nh¹y c¶m, KiÒu c¶m nhËn ®îc c¶nh ngé Ðo le tñi nhôc vµ nçi ®au ®ín ª chÒ cña m×nh:
“Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ - ThÒm hoa mét bíc, lÖ hoa mÊy hµng”. “Nçi m×nh” lµ nçi ®au ph¶i b¸n th©n, ph¶i l×a
bá gia ®×nh, ph¶i l×a bá t×nh yªu víi chµng Kim - mèi t×nh tuyÖt ®Ñp høa hÑn bao h¹nh phóc løa ®«i, ph¶i l×a bá
tuæi thanh xu©n mµ kh«ng biÕt sÏ bÞ tung vµo cuéc ®êi ma giã ra sao. L¹i céng thªm “nçi nhµ” lµ nçi tøc cho cha
mÑ, em ót bÞ vu oan, ®¸nh ®Ëp kh«ng biÕt sèng chÕt ra sao, tµi s¶n bÞ cíp ph¸, nhµ tan cöa n¸t. C©u th¬ ®· kh¸i
qu¸t ®îc nçi th¬ng t©m cña KiÒu. Nµng ®au ®ín tíi møc mçi bíc ®i lµ ch©n nh muèn khuþu xuèng, mÊy hµng níc
m¾t l· ch· tu«n r¬i: “thÒm hoa mét bíc, lÖ hoa mÊy hµng”. Nµng thÊm thÝa nçi nhôc, nçi thÑn cña m×nh nªn
“ngõng hao bãng thÑn tr«ng g¬ng mÆt dµy”. Nµng thÊm thÝa nçi nhôc, nçi thÑn cña m×nh nªn “ngõng hoa bãng
thÑn tr«ng g¬ng mÆt nµy”. Con ngêi cµng ý thøc vÒ phÈm gi¸ b¶n th©n th× cµng ®au ®ín, nhôc nh· khi nh©n
phÈm bÞ vïi dËp, xóc ph¹m. Võa lo sî cho t¬ng lai, KiÒu võa thÊy m×nh “d¬ d¸ng d¹i h×nh”. TÊt c¶ nh÷ng nçi ®au
Êy khiÕn KiÒu nh ngêi mÊt hån, trë nªn tª d¹i, thÉn thê, c©m lÆng suèt buæi mua b¸n.
- H×nh ¶nh KiÒu thËt tiÒu tuþ, hao gÇy “NÐt buån nh cóc, ®iÖu gÇy nh mai”. KiÒu gièng nh cµnh mai, b«ng
cóc bÞ sãng giã dËp vïi, gÇy yÕu x¸c x¬. §»ng sau d¸ng vÎ Êy mét t©m tr¹ng tª t¸i, ®au ®ín, kh«ng nãi nªn lêi.
.C©u 4: Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt.
Gi¸ trÞ néi dung cña “C¶nh ngµy xu©n”: lµ bøc tranh thiªn nhiªn mïa xu©n t¬i ®Ñp, trong s¸ng vµ lÔ héi mïa
xu©n tng bõng, n¸o nhiÖt.
Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: sö dông nhiÒu h×nh ¶nh ®¾t gi¸, s¸ng t¹o; nhiÒu tõ l¸y miªu t¶ c¶nh vËt vµ còng lµ t©m
tr¹ng con ngêi; bót ph¸p miªu t¶ giµu chÊt t¹o h×nh.
C©u 7: C¶m nhËn vÒ khung c¶nh lÔ héi trong tiÕt Thanh minh (8 c©u gi÷a)
- NguyÔn Du ®· rÊt tµi t×nh khi t¸ch hai tõ LÔ héi ra lµm ®«i ®Ó gîi t¶ hai ho¹t ®éng diÔn ra cïng mét lóc: LÔ
t¶o mé, Héi ®¹p thanh.
- Kh«ng khÝ lÔ héi ®îc gîi t¶ tõ mét hÖ thèng tõ ng÷ giµu s¾c th¸i biÓu c¶m:
+ §o¹n th¬ sö dông nhiÒu tÝnh tõ (n« nøc, gÇn xa, ngæn ngang) lµm râ h¬n t©m tr¹ng ngêi ®i héi.
+ NhiÒu danh tõ ghÐp (yÕn anh, tµi tö, giai nh©n, chÞ em, ngùa xe, ¸o quÇn) gîi t¶ sù ®«ng vui tÊp nËp.
+ Vµ nhiÒu ®éng tõ (s¾m söa, dËp d×u) gîi ®îc sù rén rµng cña ngµy héi.

7
 - Th«ng qua buæi du xu©n cña chÞ em Thuý KiÒu, t¸c gi¶ kh¾c häc h×nh ¶nh mét truyÒn thèng v¨n ho¸ lÔ héi
xa xa. Côm tõ “n« nøc yÕn anh” lµ mét Èn dô gîi lªn h×nh ¶nh tõng ®oµn nam thanh, n÷ tó n« nøc ®i ch¬i xu©n
nh nh÷ng ®µn chim Ðn, chim oanh bay rÝu rÝt. Trong lÔ héi mïa xu©n n¸o nhiÖt næi bËt ngh÷ng nam thanh n÷ tó,
nh÷ng “tµi tö giai nh©n” tay trong tay d¹o ch¬i, niÒm vui lÔ héi nh bao trïm c¶ nh©n gian. Nh÷ng so s¸nh rÊt gi¶n
dÞ “ngùa xe nh níc, ¸o quÇn nh nªm” gîi t¶ sù ®«ng vui.
- “LÔ lµ t¶o mé” - lÔ th¨m viÕng, söa sang, quÐt tíc phÇn mé ngêi th©n; ®èt vµng vã, s¾c tiÒn gi¸ ®Ó tëng nhí
nh÷ng ngêi ®· khuÊt. “Héi lµ ®¹p thanh” – vui ch¬i chèn ®ång quª, ®¹p lªn nh÷ng th¶m cá xanh, lµ mét cuéc sèng
hiÖn t¹i vµ cã thÓ t×m ®Õn nh÷ng sîi ta hång cña mai sau. “LÔ” lµ håi øc vµ t ëng niÖm qu¸ khø theo truyÒn thèng
“uèng níc nhí nguån”, “héi” lµ kh¸t khao vµ hoµi väng nh×n vÒ phÝa tríc cña cuéc ®êi. LÔ vµ héi trong tiÕt Thanh
minh lµ mét sù giao hoµ ®éc ®¸o. Chøng tá nhµ th¬ rÊt yªu quý, tr©n träng vÎ ®Ñp vµ gi¸ trÞ truyÒn thèng v¨n ho¸
d©n téc.
b. T¶ c¶nh ngô t×nh:
C©u 4 : Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch :
Gi¸ trÞ néi dung "KiÒu ë lÇu Ngng BÝch": miªu t¶ ch©n thùc c¶nh ngé c« ®¬n, buån tñi ®¸ng th¬ng, nçi nhí ng-
êi th©n da diÕt vµ tÊm lßng thuû chung, hiÕu th¶o vÞ tha cña Thuý KiÒu khi bÞ giam láng ë lÇu Ngng BÝch.
Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: nghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m ®Æc s¾c, bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh hay nhÊt trong "TruyÖn
KiÒu".
C©u 7: T©m tr¹ng nhí th¬ng Kim Träng vµ th¬ng nhí cha mÑ cña KiÒu qua ng«n ng÷ ®éc tho¹i néi t©m:
* KiÒu nhí Kim Träng tríc nhí cha mÑ sau. Theo nhiÒu nhµ hñ nho th× nh vËy lµ kh«ng ®óng víi truyÒn thèng
d©n téc, nhng thËt ra l¹i lµ rÊt hîp lý. KiÒu b¸n m×nh cøu cha vµ em lµ ®· ®Òn ®¸p ®îc mét phÇn c«ng lao cha
mÑ, nªn nµng c¾n røt kh«n ngu«i.
* Cïng lµ nçi nhí nhng c¸ch nhí kh¸c nhau víi nh÷ng lý do kh¸c nhau nªn c¸ch thÓ hiÖn còng kh¸c nhau:
+ Nhí Kim Träng: KiÒu “tëng” nh thÊy l¹i kû niÖm thiªng liªng ®ªm thÒ nguyÖn , ®Ýnh íc “Tëng ngêi díi
nguyÖt chÐn ®ång”. C¸i ®ªm Êy h×nh nh míi ngµy h«m qua. Mét lÇn kh¸c nµng nhí vÒ Kim Träng còng lµ “Nhí
lêi nguyÖn íc ba sinh”. KiÒu xãt xa h×nh dung ngêi yªu vÉn cha biÕt tin nµng b¸n m×nh, vÉn ngµy ®ªm mßn mái
chê tr«ng chèn Liªu D¬ng xa x«i. Nµng nhí ngêi yªu víi t©m tr¹ng ®au ®ín: “TÊm son gét röa bao giê cho phai”. Cã
lÏ “tÊm son” Êy lµ tÊm lßng KiÒu son s¾t, thuû chung, kh«ng ngu«i nhí th¬ng Kim Träng. Còng cã thÓ lµ KiÒu
®ang tñi nhôc khi tÊm lßng son s¾t ®· bÞ dËp vïi, hoen è, kh«ng biÕt bao giê míi gét röa cho ® îc. Trong nçi nhí
chµng Kim cã c¶ nçi ®au ®ín vß xÐ t©m can.
+ Nhí cha mÑ: nµng thÊy “xãt” khi tëng tîng, ë chèn quª nhµ, cha mÑ nµng vÉn tùa cöa ngãng chê tin tøc ngêi
con g¸i yªu. Nµng xãt th¬ng da diÕt vµ day døt kh«n ngu«i v× kh«ng thÓ “qu¹t nång Êp l¹nh”, phông dìng song
th©n, b¨n kho¨n kh«ng biÕt hai em cã ch¨m sãc cha mÑ chu ®¸o hay kh«ng. Nµng tëng tîng n¬i quª nhµ tÊt c¶ ®·
®æi thay, gèc tö ®· võa ngêi «m, cha mÑ ngµy thªm giµ yÕu. Côm tõ “c¸ch mÊy n¾ng ma” võa cho thÊy sù xa c¸ch
bao mïa ma n¾ng, võa gîi ®îc sù tµn ph¸ cña thêi gian, cña thiªn nhiªn lªn con ngêi vµ c¶nh vËt. LÇn nµo nhí vÒ cha
mÑ, KiÒu còng “nhí ¬n chÝn ch÷ cao s©u” vµ lu«n ©n hËn m×nh ®· phô c«ng sinh thµnh, phô c«ng nu«i d¹y cña
cha mÑ.
* Nçi nhí th¬ng cña KiÒu ®· nãi lªn nh©n c¸ch ®¸ng tr©n träng cña nµng. Hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy thËt xãt
xa, ®au ®ín. Nhng quªn ®i c¶nh ngé b¶n th©n, nµng ®· híng yªu th¬ng vµo nh÷ng ngêi th©n yªu nhÊt. Tr¸i tim
nµng thËt giµu yªu th¬ng giµu ®øc hi sinh. Nµng thËt sù lµ mét ngêi t×nh thuû chung, mét ngêi con hiÕu th¶o, mét
ngêi cã tÊm lßng vÞ tha cao c¶ ®¸ng quý.
C©u 8: Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh cña NguyÔn Du trong 8 c©u cuèi “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch”: NghÖ
thuËt tö c¶nh ngô t×nh:
- §o¹n th¬ nµy ®îc xem lµ kiÓu mÉu cña lèi th¬ t¶ c¶nh ngô t×nh trong v¨n ch¬ng cæ ®iÓn. §Ó diÔn t¶ t©m
tr¹ng KiÒu – NguyÔn Du ®· sö dông bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh “t×nh trong c¶nh Êy, c¶nh trong t×nh nµy” ®Ó
kh¾c ho¹ t©m träng cña KiÒu lóc bÞ giam láng ë lÇu Ngng BÝch.
- §©y lµ 8 c©u th¬ thùc c¶nh mµ còng lµ t©m c¶nh. Mçi biÓu hiÖn cña c¶nh ®ång thêi lµ mét Èn dô vÒ t©m
tr¹ng cña ngêi – mçi mét c¶nh l¹i kh¬i gîi ë KiÒu nh÷ng nçi buån kh¸c nhau, víi nh÷ng lý do buån kh¸c nhau trong khi
8
nçi buån ®· ®Çy ¾p t©m tr¹ng ®Ó råi t×nh buån l¹i t¸c ®éng vµo c¶nh, khiÕn c¶nh mçi lóc l¹i buån h¬n, nçi buån
mçi lóc mét ghª gím, m·nh liÖt h¬n.
- C¸ch sö dông ng«n ng÷ ®éc tho¹i, ®iÖp ng÷. Bèn bøc tranh, bèn nçi buån ®Òu ®îc t¸c gi¶ kh¾c ho¹ qua ®iÖp
tõ “buån tr«ng” ®øng ®Çu mçi c©u cã nghÜa lµ buån mµ tr«ng ra bèn phÝa, tr«ng ng¸ng mét c¸i g× m¬ hå sÏ ®Õn
lµm thay ®æi hiÖn t¹i, nhng tr«ng mµ v« väng. “Buån tr«ng” cã c¸i th¶ng thèt lo ©u, cã c¸i xa l¹ bót tÇm nh×n, cã c¶
dù c¶m h·i hïng cña ngêi con g¸i ng©y th¬ lÇn ®Çu l¹i bíc gi÷a cuéc ®êi ngang ngîc. §iÖp ng÷ “buån tr«ng” kÕt hîp
víi c¸c h×nh ¶nh ®øng sau ®· diÔn t¶ nçi buån víi nhiÒu s¾c ®é kh¸c nhau. §iÖp ng÷ l¹i ®îc kÕt hîp víi c¸c tõ l¸y
chñ yÕu lµ nh÷ng tõ l¸y tîng h×nh, dån dËp, chØ cã mét tõ l¸y tîng thanh ë c©u cuèi t¹o nªn nhÞp ®iÖu, diÔn t¶ nçi
buån ngµy mét t¨ng, d©ng lªn líp líp, nçi buån v« väng, v« tËn. §iÖp ng÷ t¹o ©m hëng trÇm buån, trë thµnh ®iÖp
khóc cña ®o¹n th¬ còng lµ ®iÖp khóc cña t©m tr¹ng.
C¶ch 1: Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m,
ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa.
Mét c¸nh buåm thÊp tho¸ng n¬i cöa biÓn lµ mét h×nh ¶nh rÊt ®¾t ®Ó thÓ hiÖn néi t©m nµng KiÒu. Mét c¸nh
buåm nhá nhoi, ®¬n ®éc gi÷a biÓn níc mªnh m«ng trong ¸nh s¸ng le lãi cuèi cïng cña mÆt trêi s¾p t¾t; còng nh
KiÒu trong kh«ng gian v¾ng lÆng cña hiÖn t¹i nh×n vÒ ph¬ng xa víi nçi buån nhí da diÕt vÒ gia ®×nh, quª h ¬ng.
Con thuyÒn gÇn nh mÊt hót, vÉn cßn lªnh ®ªnh gi÷a dßng ®êi, biÕt bao giê míi ® îc trë vÒ sum häp, ®oµn tô víi
nh÷ng ngêi th©n yªu.
C¶nh 2: Buån tr«ng ngän níc míi ra,
Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u?
Nh÷ng c¸nh hoa tµn lôi tr«i man m¸c trªn ngän n íc míi xa khi KiÒu cµng buån h¬n bëi nµng nh nh×n thÊy trong
®ã th©n phËn m×nh lªnh ®ªnh, v« ®Þnh, ba ch×m b¶y næi gi÷a sãng níc cuéc ®êi, kh«ng biÕt råi sÏ tr«i d¹t ®i
®©u, sÏ bÞ dËp vïi ra sao.
C¶nh 3: Buån tr«ng ngän cá rÇu rÇu,
Ch©n m©y mÆt ®Êt mét mµu xanh xanh.
Néi cá "rÇu rÇu", "xanh xanh" - s¾c xanh hÐo óa, mï mÞt, nh¹t nhoµ tr¶i dµi tõ ch©n m©y ®Õn mÆt ®Êt , cßn
®©u c¸i "xanh tËn ch©n trêi" nh s¸c cá trong tiÕt Thanh minh khi KiÒu cßn trong c¶nh ®Çm Êm. Mµu xanh nµy gîi
cho KiÒu mét nçi ch¸n ng¸n, v« väng v× cuéc sèng c« qu¹nh vµ nh÷ng chuçi ngµy v« vÞ, tÎ nh¹t kh«ng biÕt kÐo dµi
®Õn bao giê.
C¶nh 4: Buån tr«ng giã cuèn mÆt duÒnh
Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh ghÕ ngåi.
Dêng nh nçi buån cµng lóc cµng t¨ng, cµng dån dËp. Mét c¬n "giã cuèn mÆt duÒnh" lµm cho tiÕng sãng bçng
næi lªn Çm Çm nh v©y quanh ghÕ KiÒu ngåi. C¸i ©m thanh "Çm Çm tiÕng sãng" Êy chÝnh lµ ©m thanh d÷ déi
cña cuéc ®êi phong ba b·o t¸p ®·, ®ang Ëp ®æ xuèng ®êi nµng vµ cßn tiÕp tôc ®Ì nÆng lªn kiÕp ngêi nhá bÐ Êy
trong x· héi phong kiÕn cæ hñ, bÊt c«ng. TÊt c¶ lµ ®ît sãng ®ang gÇm thÐt, r× rµo trong lßng nµng. Lóc nµy KiÒu
kh«ng chØ buån mµ cßn lo sî, kinh h·i nh r¬i dÇn vµo vùc th¼m mét c¸ch bÊt lùc . Nçi buån Êy ®· d©ng ®Õn tét
®Ønh, khiÕn KiÒu thùc sù tuyÖt väng. Thiªn nhiªn ch©n thùc, sinh ®éng nhng còng rÊt ¶o. §ã lµ c¶nh ®îc nh×n
qua t©m tr¹ng theo quy luËt "C¶nh nµo c¶nh ch¼ng ®eo sÇu - Ngêi buån c¶nh cã vui ®©u bao giê".
- C¶nh ®îc miªu t¶ tõ xa ®Õn gÇn, mµu s¾c tõ nh¹t ®Õn ®Ëm, ©m thanh tõ tÜnh ®Õn ®éng ®Ó diÔn ®¹t nçi
buån tõ man m¸c, m«ng lung ®Õn lo ©u, kinh sî, dån ®Õn b·o t¸p néi t©m cùc ®iÓm cña c¶m xóc trong lßng KiÒu.
Têt c¶ lµ h×nh ¶nh vÒ sù v« ®Þnh, mong manh, sù d¹t tr«i bÕ t¾c, sù chao ®¶o, nghiªng ®æ d÷ déi. Lóc nµy KiÒu
trë nªn tuyÖt väng, yÕu ®uèi nhÊt. Còng v× thÕ mµ nµng ®· m¾c lõa Së Khanh ®Ó råi dÊn th©n vµo cuéc ®êi
"thanh l©u hai lît, thanh y hai lÇn".
Tãm l¹i:
C¶nh thiªn nhiªn lµ c¸i cí ®Ó t¸c gi¶ béc lé c¶m xóc cña m×nh.
(§o¹n trÝch "KiÒu ë lÇu Ngng BÝch" - TruyÖn KiÒu).

TruyÖn lôc v©n tiªn

9
 b. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt:
- Lôc V©n Tiªn lµ mét truyÖn th¬ N«m mang tÝnh chÊt lµ mét truyÖn kÓ d©n gian: chó ý ®Õn cèt truyÖn, cßn
nh©n vËt chñ yÕu thÓ hiÖn b»ng hµnh ®éng h¬n lµ miªu t¶ néi t©m. Nh©n vËt cña NguyÔn §×nh ChiÓu cßn lµ
ho¸ th©n cho lý tëng hoÆc th¸i ®é yªu ghÐt cña «ng.
- TruyÖn mang mµu s¾c Nam Bé c¶ vÒ tÝnh c¸ch con ngêi, c¶ vÒ ng«n ng÷ ®Þa ph¬ng.
§o¹n trÝch: Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga
B. Ph©n tÝch:
2. Nªu c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt KiÒu NguyÖt Nga trong ®o¹n trÝch “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt
Nga”.
Víi t c¸ch lµ ngêi chÞu ¬n, KiÒu NguyÖt Nga còng béc lé nhiÒu nÐt ®Ñp t©m hån:
- Mét c« g¸i thuú mÞ, nÕt na, cã häc thøc, c¸ch xng h« khiªm nhêng (qu©n tö – tiÖn thiÕp), c¸ch nãi n¨ng v¨n vÎ,
mùc thíc, khu«n phÐp (lµm con ®©u d¸m c·i cha, chót t«i yÕu liÔu ®µo t¬…), c¸ch tr×nh bµy vÊn ®Ò râ rµng,
khóc triÕt võa ®¸p øng ®Çy ®ñ nh÷ng lêi th¨m hái ©n cÇn cña V©n Tiªn, võa béc lé ch©n thµnh niÒm c¶m kÝch,
xóc ®éng cña m×nh.
- Mét con ngêi ®»m th¾m, ©n t×nh, c xö cã tríc cã sau. Víi nµng, V©n Tiªn kh«ng chØ cøu m¹ng, mµ cßn cøu c¶
cuéc ®êi trong tr¾ng cña nµng: “L©m nguy ch¼ng gÆp gi¶i nguy – TiÕt tr¨m n¨m còng bá ®i mét håi”. Nµng coi
®ã lµ ¬n träng vµ ¸y n¸y, b¨n kho¨n t×m c¸ch tr¶ ¬n dï biÕt r»ng cã ®Òn ®¸p bao nhiªu còng cha ®ñ: “LÊy chi cho
ph¶i tÊm lßng cïng ng¬i”. Bëi thÕ, cuèi cïng nµng ®· tù nguyÖn g¾n bã cuéc ®êi víi chµng trai hµo hiÖp Êy, d¸m
liÒu m×nh ®Ó gi÷ trän ©n t×nh thuû chung víi chµng.
3. ChÐp chÝnh x¸c c©u th¬ nãi lªn quan ®iÓm vÒ ngêi anh hïng cña nh©n vËt “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu
NguyÖt Nga”. Em hiÓu c©u th¬ Êy nh thÕ nµo?
Gîi ý tr¶ lêi:
C©u th¬ nãi râ nhÊt quan niÖm nµy cña NguyÔn §×nh ChiÓu lµ:
Nhí c©u kiÕn ng·i bÊt vi
Lµm ngêi thÕ Êy còng phi anh hïng
- Néi dung c©u th¬: ThÊy viÖc nghÜa mµ kh«ng lµm th× kh«ng ph¶i lµ anh hïng.
- Qua ®o¹n trÝch “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga” ta nhËn thÊy V©n Tiªn thÊy NguyÖt Nga bÞ n¹n ®·
khÈn tr¬ng mau lÑ ®¸nh tan bän cíp. Vµ chµng ®· ®¸nh chóng b»ng sù qu¶ c¶m gi¶i nguy cho KiÒu NguyÖt Nga.
§Õn khi NguyÖt Nga tá ý muèn ®îc tr¶ ¬n th× chµng l¹i kh¼ng kh¸i tõ chèi, ®Õn mét c¸i l¹y cña NguyÖt Nga, V©n
Tiªn còng kh«ng nhËn. Râ rµng V©n Tiªn ®· x¶ th©n v× nghÜa, kh«ng chót so ®o tÝnh to¸n. Tõ hµnh ®éng ®ã cña
V©n Tiªn, ta hiÓu ®îc quan niÖm anh hïng cña NguyÔn §×nh ChiÓu: ph¶i cã tµi trÝ phi thêng ®Ó thÊy ho¹n n¹n
th× s½n sµng cøu gióp v« t ®em l¹i ®iÒu tèt ®Ñp cho mäi ngêi, ngêi anh hïng ph¶i lµ ngêi hµnh ®éng v× nghÜa,
v× lÏ ph¶i, v× lÏ c«ng b»ng.
4. NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, ng«n ng÷, giäng ®iÖu ®o¹n trÝch:
- X©y dùng nh©n vËt theo ph¬ng thøc 3: qua hµnh ®éng, cö chØ, lêi nãi, Ýt kh¾c ho¹ ngo¹i h×nh, l¹i cµng Ýt
®i s©u vµo néi t©m. T¸c gi¶ chØ kÓ vÒ nh©n vËt ®Ó nh©n vËt tù béc lé tÝnh c¸ch, chiÕm c¶m t×nh – ghÐt n¬i
ngêi ®äc.
- Ng«n ng÷: méc m¹c, b×nh dÞ, gÇn víi lêi nãi th«ng th êng vµ mang mµu s¾c ®Þa ph¬ng Nam bé. Nã cã phÇn
thiÕu chau chuèt, uyÓn chuyÓn nhng phï hîp víi ng«n ng÷ ngêi kÓ chuyÖn, rÊt tù nhiªn, dÔ ®i vµo quÇn chóng.
Ng«n ng÷ ®a d¹ng, phï hîp víi diÔn biÕn t×nh tiÕt.
- Giäng ®iÖu: thay ®æi linh ho¹t, phï hîp víi t×nh tiÕt truyÖn vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt, ®o¹n ®Çu tªn tíng cíp kiªu
c¨ng, hèng h¸ch, giäng Lôc V©n Tiªn ®anh thÐp, c¨m giËn; ®o¹n sau Lôc V©n Tiªn ©n cÇn, KiÒu NguyÖt Nga
mÒm máng, ©n t×nh.

§o¹n trÝch: Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n

B. Ph©n tÝch
10
 1. Ph©n tÝch t©m ®Þa ®éc ¸c cña TrÞnh H©m qua hµnh ®éng h·m h¹i b¹n m×nh lµ Lôc V©n Tiªn.
* Hoµn c¶nh V©n Tiªn: b¬ v¬, téi nghiÖp tiÒn hÕt, m¾t ®· bÞ mï, cã chó tiÓu ®ång theo hÇu còng bÞ TrÞnh
H©m b¾t trãi trong rõng.
- §éng c¬: quyÕt t×m h·m h¹i Lôc V©n Tiªn lµ v× tÝnh ®è kÞ, ganh ghÐt tµi n¨ng, lo cho con ®êng tiÕn th©n
cña t¬ng lai m×nh.
- Hµnh ®éng ®éc ¸c, bÊt nh©n, bÊt nghÜa.
+ §éc ¸c, bÊt nh©n: v× h¾n ®ang t©m h·m h¹i mét con ngêi téi nghiÖp, ®ang c¬n ho¹n n¹n, kh«ng n¬i n¬ng tùa,
kh«ng cã g× chèng ®ì.
+ BÊt nghÜa: v× V©n Tiªn vèn lµ b¹n cña h¾n, tõng “trµ rîu” vµ lµm th¬ víi nhau, l¹i ®· cã lêi nhê cËy.
- Hµnh ®éng cã toan tÝnh, cã ©m mu, kÕ ho¹ch s¾p ®Æt kh¸ kü lìng, chÆt chÏ:
+ Thêi gian g©y téi ¸c: Gi÷a ®ªm khuya.
+ Kh«ng gian: gi÷a kho¶ng trêi níc mªnh m«ng.
+ §Èy V©n Tiªn xuèng, ®Õn lóc biÕt kh«ng ai cã thÓ cøu h¾n míi “gi¶ tiÕng kªu trêi”, la lèi um tïm lªn råi “lÊy
lêi phui pha” kÓ lÓ, bÞa ®Æt, che lÊp téi ¸c cña m×nh. => KÎ téi ph¹m gian ngoan x¶o quyÖt ®· phñi s¹ch tay,
kh«ng m¶y may c¾n røt l¬ng t©m.
* TrÞnh H©m hiÖn lªn lµ mét kÎ ®éc ¸c, bÊt nh©n, bÊt nghÜa.
NguyÔn §×nh ChiÓu ®· thµnh c«ng ë c¸ch s¾p xÕp c¸c t×nh tiÕt hîp lý, diÔn biÕn hµnh ®éng nhanh gän, lêi
th¬ vÉn gi÷ ®îc vÎ méc m¹c, gi¶n dÞ vèn cã cña t¸c phÈm mµ lét t¶ ®îc t©m ®Þa ®éc ¸c cña mét kÎ bÊt nghÜa, bÊt
nh©n.
3. Quan niÖm sèng cña nh©n vËt Lôc V©n Tiªn vµ nh©n vËt «ng Ng trong truyÖn “Lôc V©n Tiªn” cña
NguyÔn §×nh ChiÓu cã nh÷ng nÐt gièng nhau ®ã vµ nªu râ ®ã lµ quan niÖm sèng nh thÕ nµo?
Gîi ý tr¶ lêi:
Quan niÖm sèng cña nh©n vËt Lôc V©n Tiªn vµ nh©n vËt «ng Ng trong truyÖn “Lôc V©n Tiªn” cã nh÷ng nÐt
gièng nhau. §ã lµ kh«ng ham muèn, íc m¬ vÒ tiÒn b¹c, cña c¶i, chØ dèc søc m×nh cøu gióp con ng êi, lu«n t×m viÖc
nghÜa, híng vÒ ®iÒu thiÖn mét c¸ch hµo hiÖp, v« t.
Nh÷ng c©u th¬ nãi râ quan niÖm sèng ®ã lµ:
“V©n Tiªn nghe nãi liÒn cêi
Lµm ¬n h¸ dÔ tr«ng ngêi tr¶ ¬n”
(Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga)
“Ng r»ng lßng l·o ch¼ng m¬
Dèc lßng nh©n nghÜa h¸ chê tr¶ ¬n”.
(Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n)

§ång chÝ
B. Ph©n tÝch bµi th¬
1. Tríc hÕt, ë ®o¹n ®Çu, víi 7 c©u tù do, dµi ng¾n kh¸c nhau, cã thÓ xem lµ sù lý gi¶i vÒ c¬ së cña t×nh
®ång chÝ.
- Më ®Çu b»ng hai c©u ®èi nhau rÊt chØnh :
“Quª h¬ng anh níc mÆn ®ång chua
Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸”
Hai c©u th¬ ®Çu tiªn giíi thiÖu quª h¬ng "anh" vµ “t«i” – nh÷ng ngêi lÝnh xuÊt th©n lµ n«ng d©n. "Níc mÆt
®ång chua" lµ vïng ®Êt ven biÓn nhiÔm phÌn khã lµm ¨n, "®Êt cµy lªn sái ®¸" lµ n¬i ®åi nói, trung du, ®Êt bÞ ®¸
ong ho¸, khã canh t¸c. Hai c©u chØ nãi vÒ ®Êt ®ai - mèi quan t©m hµng ®Çu cña ngêi n«ng d©n, cho thÊy sù t¬ng
®ång vÒ c¶nh ngé xuÊt th©n nghÌo khã lµ c¬ së sù ®ång c¶m giai cÊp cña nh÷ng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng.
"Anh víi t«i ®«i ngêi xa l¹
Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau”
11
 - Tõ “t«i” chØ 2 ngêi, 2 ®èi tîng ch¼ng thÓ t¸ch rêi nhau kÕt hîp víi tõ “xa l¹” lµm cho ý xa l¹ ® îc nhÊn m¹nh
h¬n.
Tù ph¬ng trêi tuy ch¼ng quen nhau nhng cïng mét nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim, cïng tham gia chiÕn ®Êu, gi÷a hä ®·
n¶y në mét thø t×nh c¶m cao ®Ñp: T×nh ®ång chÝ - t×nh c¶m Êy kh«ng ph¶i chØ lµ cïng c¶nh ngé mµ cßn lµ sù
g¾n kÕt trän vÑn c¶ vÒ lý trÝ, lÉn lý tëng vµ môc ®Ých cao c¶: chiÕn ®Êu giµnh ®éc lËp tù do cho tæ quèc.
“Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu”
- T×nh ®ång chÝ cßn ®îc n¶y në vµ trë thµnh bÒn chÆt trong sù chan hoµ chia sÎ mäi gian lao còng nh niÒm
vui, nçi buån. §ã lµ mèi t×nh tri kû cña nh÷ng ngêi b¹n chÝ cèt ®îc biÓu hiÖn b»ng h×nh ¶nh cô thÓ, gi¶n dÞ mµ
hÕt søc gîi c¶m: “§ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kû”. “Chung ch¨n” cã nghÜa lµ chung c¸i kh¾c nghiÖt, khã
kh¨n cña cuéc ®êi ngêi lÝnh, nhÊt lµ chung h¬i Êm ®Ó vît qua c¸i l¹nh, mµ sù g¾n bã lµ thµnh thËt víi nhau. C©u
th¬ ®Çy ¾p kû niÖm vµ Êm ¸p t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi.
- C¶ 7 c©u th¬ cã duy nhÊt! Tõ “chung” nhng bao hµm nhiÒu ý: chung c¶nh ngé, chung giai cÊp, chung chÝ h-
íng, chung mét kh¸t väng…
- Nh×n l¹i c¶ 7 c©u th¬ ®Çu nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ ngêi lÝnh: ®Çu tiªn lµ “anh” vµ “t«i” trªn tõng dßng th¬ nh
mét kiÓu xng danh khi míi gÆp gì, dêng nh vÉn lµ hai thÕ giíi riªng biÖt. Råi “anh” víi “t«i” trong cïng mét dßng,
®Õn “®«i ngêi” nhng lµ “®«i ngêi xa l¹”, vµ råi ®· biÕn thµnh ®«i tri kû - mét t×nh b¹n keo s¬n, g¾n bã. Vµ cao
h¬n n÷a lµ ®ång chÝ. Nh vËy, tõ rêi r¹c riªng lÎ, hai ngêi ®· dÇn nhËp thµnh chung, thµnh mét, khã t¸ch rêi.
- Hai tiÕng “§ång chÝ!” kÕt thóc khæ th¬ thËt ®Æc biÖt, s©u l¾ng chØ víi hai ch÷ “§ång chÝ” vµ dÊu chÊm
c¶m, t¹o mét nÐt nhÊn nh mét ®iÓm tùa, ®iÓm chèt, nh ®ßn g¸nh, g¸nh hai ®Çu lµ nh÷ng c©u th¬ ®å sé. Nã vang
lªn nh mét ph¸t hiÖn, mét lêi kh¼ng ®Þnh, mét tiÕng gäi trÇm xóc ®éng tõ trong tim, l¾ng ®äng trong lßng ngêi
vÒ 2 tiÕng míi mÎ, thiªng liªng Êy. C©u th¬ nh mét b¶n lÒ g¾n kÕt hai phÇn bµi th¬ lµm næi râ mét kÕt luËn: cïng
hoµn c¶nh xuÊt th©n, cïng lý tëng th× trë thµnh ®ång chÝ cña nhau. §ång thêi nã còng më ra ý tiÕp theo: ®ång chÝ
cßn lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vµ c¶m ®éng ë mêi c©u th¬ sau.
-> nh mét nèt nh¹c lµm bõng s¸ng c¶ bµi th¬, lµ kÕt tinh cña 1 t×nh c¶m C¸ch m¹ng míi mÎ chØ cã ë thêi ®¹i míi.
C©u th¬ thø 7 lµ mét c©u th¬ ®Æc biÖt.
2. Mêi c©u th¬ tiÕp theo diÔn t¶ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh cña t×nh ®ång chÝ ®ång
®éi.
- §ång chÝ ®ã lµ sù c¶m th«ng s©u xa nh÷ng t©m t, nçi lßng thÇm kÝn cña nhau:
“Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy
Gian nhµ kh«ng mÆc kÖ giã lung lay
GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh”
§ã lµ t×nh tri kû, hiÓu b¹n nh hiÓu m×nh vµ cßn v× m×nh lµ ng êi trong cuéc, ngêi cïng c¶nh ngé. Víi ngêi n«ng
d©n, ruéng n¬ng, c¨n nhµ lµ c¶ c¬ nghiÖp, lµ íc m¬ ngµn ®êi cña hä; hä lu«n g¾n bã, gi÷ g×n vµ ch¾t bãp cho
nh÷ng g× m×nh cã. VËy mµ hä ®· g¸c l¹i tÊt c¶ ®Ó ra ®i ®¸nh giÆc. C©u th¬ “Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung
lay” hÕt søc t¹o h×nh vµ biÓu c¶m . §Ó c¶ c¬ nghiÖp cña m×nh hoang trèng mµ ra ®i biÕt ngêi th©n ë l¹i trèng tr¶i
nhng còng “mÆc kÖ” th× ®ã qu¶ lµ sù hy sinh lín lao vµ ®ã còng lµ quyÕt ra ®i mµ kh«ng döng dng v« t×nh. C¸c
anh hiÓu râ lßng nhau vµ cßn hiÓu râ nçi niÒm ngêi th©n cña nhau ë hËu ph¬ng: “GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra
lÝnh”, “GiÕng níc”, “gèc ®a” lµ h×nh ¶nh ho¸n dô gîi vÒ quª h ¬ng, vÒ ngêi th©n n¬i hËu ph¬ng cña ngêi lÝnh.
Nh vËy, c©u th¬ nãi quª h¬ng nhí ngêi lÝnh mµ thùc chÊt lµ ngêi lÝnh nhí nhµ, nçi nhí hai chiÒu ngµy cµng da
diÕt. VËy lµ ngêi lÝnh ®· chia sÎ víinhau mäi t©m t, nçi niÒm, chia sÎ c¶ nh÷ng chuyÖn thÇm kÝn, riªng t nhÊt. Hä
cïng sèng víi nhau trong kû niÖm, trong nçi nhí vµ vît lªn trªn nçi nhí.
- Kh«ng chØ chia sÎ cïng nhau nh÷ng niÒm vui, nçi buån hay c¸c c©u chuyÖn t©m t×nh n¬i quª nhµ mµ hä cßn
chia sÎ nh÷ng gian lao thiÕu thèn cña cuéc ®êi ngêi lÝnh - "sèt run ngêi vÇng tr¸n ít må h«i”. Hä ®· nh×n thÊu vµ
th¬ng nhau tõ nh÷ng chi tiÕt nhá cña ®êi sèng, cïng chÞu bÖnh tËt vµ nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng ghª gím mµ hÇu nh
ngêi lÝnh nµo còng ph¶i tr¶i qua. Hä cïng thiÕu, cïng r¸ch. §©y lµ hoµn c¶nh chung cña bé ®éi ta trong nh÷ng n¨m
®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.

12
 - Nh÷ng h×nh ¶nh th¬ ®îc ®a ra rÊt ch©n thùc nhng c« ®äng vµ gîi c¶m biÕt bao -> diÔn ta s©u s¾c sù g¾n bã
®ång cam céng khæ cña c¸c anh, gióp vît qua mäi thiÕu thèn gian tru©n, côc nhäc cña ®êi lÝnh.
“¸o anh r¸ch vai
QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸
MiÖng cêi buèt gi¸
Ch©n kh«ng giµy”
T¸c gi¶ ®· x©y dùng nh÷ng cÆp c©u sãng ®«i, ®èi øng nhau (trong tõng cÆp c©u vµ tõng c©u). §¸ng chó ý lµ
ngêi lÝnh bao giê còng nh×n b¹n, nãi vÒ bjan tríc khi nãi vÒ m×nh, ch÷ “anh” bao giê còng xuÊt hiÖn tríc ch÷ “t«i”.
C¸ch nãi Êy ph¶i ch¨ng thÓ hiÖn nÐt ®Ñp trong t×nh c¶m th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n, träng ngêi h¬n träng
m×nh. ChÝnh t×nh ®ång ®éi ®· lµm Êm lßng nh÷ng ngêi lÝnh ®Ó hä vÉn cêi trong buèt gi¸ vµ vît lªn trªn buèt gi¸.
- Hä quªn m×nh ®i ®Ó ®éng viªn nhau, truyÒn cho nhau h¬i Êm: “Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay”. §©y lµ
mét cö chØ rÊt c¶m ®éng chøa chan t×nh c¶m ch©n thµnh. Nã kh«ng ph¶i c¸i b¾t tay th«ng thêng mµ lµ hai bµn
tay tù t×m ®Õn víi nhau truyÒn cho nhau h¬i Êm ®Ó vît lªn buèt gi¸, nh÷ng bµn tay nh biÕt nãi. Vµ ®ã kh«ng ph¶i
sù g¾n bã bÊt chît mµ lµ sù g¾n bã trong chiÕn ®Êu, ®ång cam céng khæ khiÕn t×nh ®ång chÝ thªm s©u dµy ®Ó
®i tíi chiÒu cao: cïng sèng chÕt cho lý tëng. Trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn trêng kú ®Çy gian lao vÊt v¶ Êy, t×nh
c¶m ®ång chÝ ®· ®i vµo chiÒu s©u cña sù sèng vµ t©m hån ngêi chiÕn sÜ ®Ó trë thµnh nh÷ng kû niÖm kh«ng
bao giê quªn.
C©u th¬ kh«ng chØ nãi lªn t×nh c¶m g¾n bã s©u nÆng cña nh÷ng ng êi lÝnh mµ cßn thÓ hiÖn søc m¹nh cña
t×nh c¶m Êy.
-> Bµi th¬ “§ång chÝ” kh«ng rùc rì chiÕn c«ng mµ rùc rì t×nh ®ång ®éi Êm nång khiÕn hä cã thÓ sèng vµ lµm
nªn bao chiÕn c«ng hiÓn h¸ch.
3. Ba c©u cuèi cña bµi th¬ lµ biÓu tîng ®Ñp nhÊt, giµu chÊt th¬ nhÊt vÒ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi cao
®Ñp.
- Bµi th¬ kÕt thóc b»ng h×nh ¶nh rÊt ®Æc s¾c:
“§ªm nay rõng hoang s¬ng muèi
§øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi
§Çu sóng tr¨ng treo”.
????????? c«ng viÖc thùc sù cña ngêi lÝnh, vµ t×nh ®ång chÝ ®îc t«i luyÖn trong thö th¸ch gian lao, trong c«ng
viÖc ®¸nh giÆc thùc sù lµ thö th¸ch lín nhÊt. Còng chÝnh ë c¸i n¬i mµ sù sèng, c¸i chÕt chØ kÒ nhau trong tÝch
t¾c Êy th× t×nh ®ång chÝ míi thùc sù thiªng liªng, cao ®Ñp. Ba c©u th¬ cuèi nh ®· dùng lªn bøc tîng ®µi sõng
s÷ng vÒ t×nh ®ång chÝ. Trªn c¸i nÒn hïng vÜ vµ kh¾c nghiÖt cña thiªn nhiªn: Trong c¶nh “rõng hoang s¬ng
muèi” - rõng mïa ®«ng ë ViÖt B¾c s¬ng muèi phñ ®Çy trêi, nhng nh÷ng ngêi lÝnh vÉn ®øng c¹nh bªn nhau, im
lÆng, phôc kÝch chê giÆc tíi. Tõ “chê” -> t thÕ chñ ®éng. H×nh ¶nh cña hä s¸t c¸nh bªn nhau v÷ng ch·i lµm mê ®i
c¸i gian khæ ¸c liÖt cña cuéc chiÕn, t¹o nªn t thÕ thµnh ®ång v¸ch s¾t tríc qu©n thï. T×nh ®ång chÝ khiÕn hä vÉn
b×nh th¶n vµ l·ng m¹n bªn thÒm cuéc chiÕn ®Êu, thÊy cuéc ®êi vÉn ®Ñp ®Ï vµ th¬ méng ngay gi÷a nguy hiÓm,
giao lao.
- Hai c©u th¬ ®èi nhau thËt chØnh vµ gîi c¶m gi÷a khung c¶nh vµ toµn c¶nh. Khung c¶nh l¹nh lÏo, buèt gi¸.
Toµn c¶nh vµ t×nh c¶m Êm nång cña ngêi lÝnh víi ®ång ®éi cña anh -> Ca ngîi søc m¹nh cña t×nh ®ång ®éi ®·
gióp ngêi lÝnh vît lªn tÊt c¶ sù kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt. T×nh ®ång ®éi ®· sëi Êm lßng c¸c anh gi÷a rõng hoang
mïa ®«ng vµ s¬ng muèi buèt gi¸.
- H×nh ¶nh “®Çu sóng tr¨ng treo” lµ h×nh ¶nh ®éc ®¸o, bÊt ngê, lµ ®iÓm nhÊn cña 3 phÇn, ®iÓm s¸ng cña
toµn bµi th¬. H×nh ¶nh th¬ rÊt thùc vµ còng rÊt l·ng m¹n. H×nh ¶nh nµy lµ cã thËt trong c¶nh gi¸c, ®îc nhËn ra tõ
nh÷ng ®ªm hµnh qu©n, phôc kÝch chê giÆc. Trong nh÷ng ®ªm phôc kÝch giÆc gi÷a rõng khuya, ngêi lÝnh cßn cã
thªm mét ngêi b¹n lµ tr¨ng. Tr¨ng treo trªn nÒn trêi, nh×n lªn tr¨ng nh treo trªn ®Çu ngän sóng. NhÞp th¬ ë ®©y lµ
nhÞp 2-2 nh gîi lªn nhÞp l¾c cña mét c¸i g× chung chiªng l¬ löng trong b¸t ng¸t chø kh«ng ph¶i lµ cét chÆt, võa thùc
võa gîi lªn nhiÒu liªn tëng phong phó: sóng lµ h×nh ¶nh cña chiÕn tranh khãi löa, tr¨ng lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn
trong m¸t, cña cuéc sèng thanh b×nh. Sù hoµ nhÞp gi÷a sóng vµ tr¨ng võa to¸t lªn vÎ ®Ñp t©m hån ng êi lÝnh vµ
13
t×nh ®ång chÝ cña hä, võa nãi lªn ý nghÜa cao c¶ cña cuéc chiÕn tranh yªu níc: ngêi lÝnh cÇm sóng lµ ®Ó b¶o vÖ
cuéc sèng hoµ b×nh, ®éc lËp, tù do cho Tæ quèc. Sóng vµ tr¨ng lµ gÇn vµ xa, lµ chiÕn sÜ vµ thi sÜ, lµ thùc t¹i vµ
m¬ méng. TÊt c¶ ®· hoµ quÖn, bæ sung cho nhau trong cuéc ®êi ngêi lÝnh c¸ch m¹ng. C©u th¬ nh nh·n tù cña c¶
bµi, võa mang tÝnh hiÖn thùc, võa mang s¾c th¸i l·ng m¹n, lµ mét biÓu t îng cao ®Ñp cña t×nh ®ång chÝ th©n
thiÕt.
- ChØ 3 c©u -> lµ bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi cña ng êi lÝnh, lµ biÓu tîng ®Ñp ®Ï giµu chÊt
th¬ vÒ cuéc ®êi ngêi chiÕn sÜ, cña t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi.
4. §¸nh gi¸:
- Ng«n ng÷ th¬ c« ®äng h×nh ¶nh ch©n thùc, gîi t¶, cã søc kh¸i qu¸t cao nh»m diÔn t¶ cô thÓ qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn cña 1 t×nh c¶m C¸ch m¹ng thiªng liªng: T×nh ®ång chÝ - mét t×nh c¶m ch©n thùc kh«ng ph« tr¬ng mµ l¹i v«
cïng l·ng m¹n vµ thi vÞ.
- Giäng th¬ s©u l¾ng, xóc ®éng nh mét lêi t©m t×nh, tha thiÕt.
- Bµi th¬ ®· ®¸nh dÊu 1 bíc ngoÆt míi cho khuynh híng s¸ng t¸c cña th¬ ca kh¸ng chiÕn.
§Æc biÖt lµ c¸ch x©y dùng h×nh tîng ngêi chiÕn sÜ C¸ch m¹ng, anh bé ®éi Cô Hå trong thêi kú ®Çu cña cuéc
kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
C©u 5: C¶m nhËn vÒ h×nh ¶nh anh bé ®éi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p
- Bµi th¬ “§ång chÝ” lµm hiÖn lªn h×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå buæi ®Çu kh¸ng chiÕn b×nh dÞ mµ cao c¶.
- §ã lµ nh÷ng ngêi lÝnh xuÊt th©n tõ n«ng d©n: “Quª h¬ng anh níc mÆn ®ång chua - Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy
lªn sái ®¸”.
- Hä ®· s½n sµng bá l¹i nh÷ng g× th©n thiÕt quý gi¸ cña cuéc sèng n¬i ®ång quª ®Ó ra ®i v× nghÜa lín, nh ng
vÉn nÆng lßng g¾n bã víi lµng quª th©n yªu. Hä kh«ng chØ nhí quª mµ cßn c¶m nhËn ®îc nçi nhí nhung cña quª h-
¬ng: “Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy - Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay - GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra
lÝnh”.
- Nh÷ng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng ®· tr¶i qua nh÷ng gian lao, thiÕu thèn tét cïng, nh÷ng c¬n “sèt run ngêi”, trang
phôc phong phanh gi÷a mïa ®«ng gi¸ l¹nh. Hä vÉn “cêi trong buèt gi¸, vÉn nh×n thÊy c¸i nªn th¬, l·ng m¹n cña thiªn
nhiªn, rõng nói gi÷a cuéc chiÕn ®Êu gian khæ, ¸c liÖt. Nh÷ng gian lao, thiÕu thèn cµng lµm s¸ng lªn vÎ ®Ñp ngêi
lÝnh, s¸ng lªn nô cêi cña hä.
- VÎ ®Ñp nhÊt ë hä lµ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi s©u s¾c, th¾m thiÕt xuÊt ph¸t tõ t×nh yªu n íc: “Th¬ng nhau
tay n¾m lÊy bµn tay”. §ã lµ céi nguån søc m¹nh gióp hä vît lªn tÊt c¶ vµ chiÕn th¾ng. KÕt tinh vÎ ®Ñp cña ngêi
lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ cña hä lµ bøc tranh ®Æc s¾c trong 3 c©u cuèi bµi.

* Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬:

C©u 1: ViÕt ®o¹n v¨n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n cuèi bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u.
Bµi th¬ kÕt thóc b»ng h×nh ¶nh rÊt ®Æc s¾c: “§ªm nay… tr¨ng treo”. §©y lµ bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång
chÝ, ®ång ®éi cña ngêi lÝnh, lµ biÓu tîng ®Ñp vÒ cuéc ®êi ngêi chiÕn sÜ.
(Tham kh¶o phÇn 3 cña bµi ph©n tÝch)
Bµi th¬ kÕt thóc víi nh÷ng h×nh ¶nh thËt ®Ñp, thËt cã ý nghÜa. Nã lµ biÓu tîng thiªng liªng cña t×nh ®ång
chÝ cïng chung chiÕn hµo:
§ªm nay rõng hoang s¬ng muèi
§øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi
§Çu sóng tr¨ng treo.
- §èi lËp víi hiÖn thùc kh¾c nghiÖt cña nh÷ng ®ªm dµi l¹nh gi¸ n¬i “rõng hoang s¬ng muèi” lµ nh÷ng ngêi lÝnh
®øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi trong c¸i n¬i mµ sù sèng vµ c¸i chÕt chØ trong gang tÊc. Tõ “chê” còng ®· nãi râ
c¸i t thÕ. C¸i tinh thÇn chñ ®éng ®¸nh giÆc cña hä. Râ rµng khi nh÷ng ngêi lÝnh ®øng c¹nh bªn nhau v÷ng ch·i th×
c¸i gian khæ, ¸c liÖt cña cuéc chiÕn bÞ mê ®i. TÇm vãc cña nh÷ng ngêi lÝnh bçng trë nªn lín lao anh hïng. Søc m¹nh
cña t×nh ®ång chÝ l¹i cµng næi bËt.

14
 - Râ rµng, t×nh c¶m ®ång chÝ Êm ¸p, thiªng liªng ®· mang ®Õn cho ngêi lÝnh nÐt l·ng m¹n, c¶m høng thi sÜ
trong hiÖn thùc ®Çy kh¾c nghiÖt qua h×nh ¶nh “§Çu sóng tr¨ng treo”. Bèn ch÷ “§Çu sóng tr¨ng treo” lµm nhÞp
th¬ ®ét ngét thay ®æi, dån nÐn, ch¾c gän, g©y sù chó ý cho ngêi ®äc. Trong ®ªm phôc kÝch giÆc, ngêi chiÕn sÜ
bçng ph¸t hiÖn mòi sóng nh treo mét vÇng tr¨ng. Tõ “treo” ®· t¹o nªn mét mèi quan hÖ bÊt ngê ®éc ®¸o, nèi liÒn
mÆt ®Êt víi bÇu trêi, gîi nh÷ng liªn tëng thó vÞ võa hiÖn thùc l¹i võa l·ng m¹n.
+ HiÖn thùc v× ®ªm khuya tr¨ng trªn vßm trêi cao ®· sµ xuèng thÊp dÇn. ë vµo mét vÞ trÝ vµ tÇm nh×n nµo
®ã, vÇng tr¨ng nh treo trªn ®Çu mòi sóng cña ngêi chiÕn sÜ ®ang phôc kÝch chê giÆc.
+ L·ng m¹n v× trong hoµn c¶nh hÕt søc gian khæ khèc liÖt: ®ªm ®«ng gi¸ l¹nh, rõng hoang s ¬ng muèi, c¸i chÕt
cËn kÒ, t©m hån nhËy c¶m cña ngêi chiÕn sÜ vÉn t×m thÊy chÊt th¬ bay bæng trong vÎ ®Ñp bÊt ngê cña tr¨ng.
“Sóng” lµ biÓu tîng cña chiÕn ®Êu, “tr¨ng” lµ biÓu tîng cña c¸i ®Ñp, cho niÒm vui l¹c quan, cho sù b×nh yªn cña
cuéc sèng. Sóng vµ tr¨ng lµ h vµ thùc, lµ chiÕn sÜ vµ thi sÜ, lµ “mét cÆp ®ång chÝ” t« ®Ëm vÎ ®Ñp cña nh÷ng
cÆp ®ång chÝ ®ang ®øng c¹nh bªn nhau. ChÝnh t×nh ®ång chÝ ®· lµm cho ngêi chiÕn sÜ c¶m thÊy cuéc ®êi
vÉn ®Ñp, vÉn th¬ méng, t¹o cho hä søc m¹nh chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng.
=> HiÕm thÊy mét h×nh tîng th¬ nµo võa ®Ñp võa mang ®Çy ý nghÜa nh “§Çu sóng tr¨ng treo”. §©y lµ mét
s¸ng t¹o ®Çy bÊt ngê gãp phÇn n©ng cao gi¸ trÞ bµi th¬, t¹o ®îc nh÷ng d vang s©u l¾ng trong lßng ngêi ®äc.
=> Nh vËy t×nh ®ång chÝ trong bµi th¬ lµ t×nh c¶m s©u s¾c ch©n thµnh cña nh÷ng con ngêi g¾n bã keo s¬n
trong cuéc chiÕn ®Êu vÜ ®¹i v× mét lý tëng chung.
C©u 2: Ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong bµi th¬ “§ång chÝ”
- Bµi th¬ vÒ t×nh ®ång chÝ ®· cho ta thÊy vÎ ®Ñp b×nh dÞ mµ cao c¶ cña ngêi lÝnh c¸ch m¹ng, cô thÓ ë ®©y
lµ anh bé ®éi håi ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.
- Hoµn c¶nh xuÊt th©n: hä lµ nh÷ng ngêi n«ng d©n nghÌo ra ®i tõ hai miÒn ®Êt xa nhau: “níc mÆn ®ång
chua”, “®Êt cµy lªn sái ®¸”.
- Hä ra ®i v× nghÜa lín (hai ch÷ “mÆc kÖ” nãi ®îc c¸i døt kho¸t, m¹nh mÏ… mÆc dï vÉn lu«n lu luyÕn víi quª
h¬ng “giÕng níc gèc ®a…”.
- Hä ®· tr¶i qua nh÷ng gian lao, thiÕu thèn tét cïng, nh÷ng c¬n sèt rÐt run ngêi, trang phôc phong phanh gi÷a
mïa ®«ng l¹nh gi¸ => Nh÷ng gian khæ cµng lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña anh bé ®éi: s¸ng lªn nô c êi cña ngêi lÝnh
(miÖng cêi buèt gi¸).
+ §Ñp nhÊt ë hä lµ t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi s©u s¾c, th¾m thiÕt.
+ KÕt tinh h×nh ¶nh ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ cña hä lµ bøc tranh ®Æc s¾c trong ®o¹n cuèi cña bµi th¬.
C©u 3: Theo em, v× sao t¸c gi¶ ®Æt tªn cho bµi th¬ vÒ t×nh ®ång ®éi cña nh÷ng ngêi lÝnh lµ “§ång chÝ”?
§ã lµ tªn mét t×nh c¶m míi, ®Æc biÖt xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn trong nh÷ng n¨m c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. §ã lµ
c¸ch xng h« phæ biÕn cña nh÷ng ngêi lÝnh, c«ng nh©n, c¸n bé tõ sau C¸ch m¹ng. §ã lµ biÓu tîng cña t×nh c¶m c¸ch
m¹ng, cña con ngêi c¸ch m¹ng trong thêi ®¹i míi.
C©u 4: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña h×nh ¶nh ho¸n dô mang tÝnh nh©n ho¸ trong c©u th¬: “GiÕng
níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh”.
C©u 5: 1. Gi¶ sö em ph¶i lµm bµi v¨n ph©n tÝch bµi th¬ “§ång chÝ”, em h·y xÐt xem phÇn th©n bµi cña bµi
lµm cã ®îc tr×nh bµy theo dµn ý ®¹i c¬ng díi ®©y kh«ng? V× sao? NÕu thÊy dµn ý cha ®óng em h·y söa l¹i cho
hîp lý.
a. Ph©n tÝch 7 c©u th¬ ®Çu.
b. Bµi th¬ nãi lªn t×nh ®ång chÝ g¾n kÕt nh÷ng ngêi chiÕn sÜ trong mét cuéc chiÕn ®Êu ®Çy gian khæ.
c. Bµi th¬ cßn nªu lªn mét h×nh ¶nh rÊt ®Ñp vµo mét ®ªm chê giÆc gi÷a rõng trong ®ªm tr¨ng l¹nh.
NhËn xÐt dµn ý: Kh«ng chia theo mét c¨n cø nhÊt ®Þnh: môc a chia theo bè côc: môc b, c chia theo néi dung.
Môc b cha ph©n tÝch râ vµ s©u ý nghÜa cao ®Ñp cña t×nh ®ång chÝ trong 10 c©u th¬.
Môc c l¹c ý, mang nÆng t¶ c¶nh, cha xoay quanh vÊn ®Ò vÒ t×nh ®ång chÝ.
Söa l¹i dµn ý:
a. B¶y c©u ®Çu: sù lý gi¶i vÒ t×nh ®ång chÝ.
b. Mêi c©u tiÕp theo: lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña t×nh ®ång chÝ.
15
 c. Ba c©u cuèi cïng: biÓu tîng ®Ñp ®Ï giµu chÊt th¬ cña t×nh ®ång chÝ.

Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh

B. Ph©n tÝch bµi th¬
I. Nh÷ng nÐt ®éc ®¸o, kh¸c l¹ cña bµi th¬:
2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh g©y sù chó ý kh¸c l¹ ®îc ®a ra thùc ®Õn trÇn trôi vÉn b¨ng b¨ng
ra chiÕn trêng:
a. Xa nay, h×nh ¶nh tµu xe vµo th¬ thêng ®îc mü lÖ ho¸, l·ng m¹n ho¸ nhng Ph¹m TiÕn DuËt ®a mét h×nh ¶nh
thùc ®Õn trÇn trôi “nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh”. T¸c gi¶ gi¶i thÝch nguyªn nh©n còng rÊt thùc b»ng 2 c©u th¬ rÊt
gÇn víi v¨n xu«i l¹i cã giäng th¶n nhiªn:
“Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i xe kh«ng cã kÝnh
Bom giËt, bom rung kÝnh vì ®i råi”
Cµng g©y sù chó ý vÒ vÎ kh¸c l¹ cña nã.
b. C©u th¬ thø 2 nh¾c l¹i hai lÇn ch÷ “bom” víi nh÷ng ®éng tõ m¹nh “giËt”, “rung” khiÕn cho “kÝnh vì ®i råi”
cµng t¨ng gÊp béi sù d÷ déi cña cuéc chiÕn ®Êu.
c. Bom ®¹n chiÕn tranh cßn lµm chóng biÕn d¹ng thªm, trÇn trôi h¬n.
“Kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn,
Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc”,
d. H×nh ¶nh nµy kh«ng hiÕm trong chiÕn tranh nhng ph¶i cã hån th¬ nh¹y c¶m víi nÐt ngang tµng vµ tinh
nghÞch, thÝch c¸i l¹ nh Ph¹m TiÕn DuËt míi nhËn ra ®îc vµ ®a vµo thµnh h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o cña thêi chiÕn
tranh chèng Mü.
3. Giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷: Giäng th¬ rÊt gÇn víi lêi nãi thêng, cã nh÷ng c©u nh v¨n xu«i tëng nh khã chÊp
nhËn trong mét bµi th¬ “Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh” “Kh«ng cã kÝnh, õ th× cãi bôi”, “Chung
b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy”… Nhng ®©y l¹i chÝnh lµ nÐt ®éc ®¸o t¹o nªn mét giäng ®iÖu ngang tµng, trÎ
trung, s«i næi, tinh ngÞch, tù nhiªn, thÓ hiÖn c¸i hiªn ngang, bÊt chÊp mäi khã kh¨n, nguy hiÓm cña c¸c anh lÝnh l¸i
xe Trêng S¬n.

Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm.

C©u 1 : Nhan ®Ò bµi th¬ cã ý nghÜa nh thÕ nµo ?
Tªn bµi th¬: ®Æt cô thÓ, trùc tiÕp nh v¨n xu«i. C¸i ®éc ®¸o ®· béc lé ngay tõ nhan ®Ò bµi th¬, mét c¸i nhan
®Ò cã vÎ nh dµi vµ thõa. Cã lÏ chØ cÇn viÕt “TiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”. Hai ch÷ “bµi th¬” nãi lªn c¸ch khai th¸c
hiÖn thùc: kh«ng ph¶i chØ viÕt vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, chØ viÕt vÒ hiÖn thùc khèc liÖt cña chiÕn tranh,
mµ chñ yÕu lµ khai th¸c chÊt th¬ vót lªn tõ hiÖn thùc Êy, chÊt th¬ cña tuæi trÎ ViÖt Nam vît lªn nh÷ng kh¾c nghiÖt
cña chiÕn tranh.
C©u 2: Nh÷ng h×nh ¶nh chiÕc xe kh«ng kÝnh trong bµi th¬ cã g× ®éc ®¸o vµ míi l¹?
Trong bµi th¬ næi bËt lªn mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o: nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn trêng.
- Xa nay, nh÷ng h×nh ¶nh xe cé, tµu thuyÒn nÕu ®a vµo th¬ th× thêng ®îc “mÜ lÖ ho¸”, “l·ng m¹n ho¸” ®i råi
vµ thêng mang ý nghÜa tîng trng h¬n lµ t¶ thùc (vd: chiÕc xe tam m· trong th¬ Pus-kin, con tµu trong “tiÕng h¸t
con tµu” cña ChÕ Lan Viªn, ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trong bµi th¬ cïng tªn cña Huy CËn).
- ë bµi th¬ nµy, h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh ®îc miªu t¶ cô thÓ, chi tiÕt rÊt thùc. §ã lµ h×nh ¶nh hoµn
toµn cã thùc trong chiÕn tranh, thùc ®Õn trÇn trôi ®· ®îc t¸c gi¶ n¾m b¾t ®a vµo th¬ vµ khai th¸c ë ®ã c¶ chÊt
th¬ vµ nhiÒu ý nghÜa. H¬n n÷a, viÕt vÒ nh÷ng ngêi l¸i xe th× kh«ng g× g¾n hä víi h×nh ¶nh chiÕc xe, qua xe mµ
lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi l¸i xe. Bëi vËy, cã thÓ nãi khi t×m ®îc h×nh ¶nh chiÕc xe kh«ng kÝnh t¸c gi¶ ®· t×m ®-
îc cÊu tø ®Æc s¾c cho bµi th¬ cña m×nh t¹o thµnh mét h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o cña thêi chiÕn tranh chèng Mü.
C©u 3: “Kh«ng cã kÝnh råi xe kh«ng cã ®Ìn”
a. ChÐp tiÕp c©u th¬ trªn ®Ó hoµn chØnh ®o¹n th¬ gåm 4 dßng.

16
 b. Cho biÕt, ®o¹n th¬ võa chÐp trong bµi th¬ nµo? Cña ai? Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬.
c. Tõ “tr¸i tim” trong c©u th¬ cuèi cïng cña ®o¹n võa chÐp ®îc dïng víi nghÜa nh thÕ nµo?
d. ViÕt mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch tõ 6 ®Õn 8 ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe trong ®o¹n th¬.
Gîi ý:
a. ChÐp tiÕp: Kh«ng cã kÝnh råi xe kh«ng cã ®Ìn.
Kh«ng cã mui xe thñng xe cã xíc
Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc
ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim.
b.
c. Tõ “Tr¸i tim” trong c©u th¬ cuèi cïng cã thÓ hiÓu theo nghÜa chuyÓn:
- ChØ ngêi lÝnh l¸i xe.
- ChØ sù nhiÖt t×nh cøu níc, lßng yªu níc nång nµn, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc.
d. §o¹n v¨n ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ néi dung vµ h×nh thøc (tham kh¶o c©u 3, 4).
- Cuéc chiÕn ®Êu ngµy cµng gian khæ, ¸c liÖt (qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe ngµy cµng mÐo mã, biÕn d¹ng).
- BÊt chÊp gian khæ, hy sinh, nh÷ng chiÕc xe vÉn th¼ng ®êng ra tiÒn tuyÕn.
- Nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe qu¶ c¶m v÷ng tay l¸i v× hä cã mét tr¸i tim trµn ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, t×nh yªu tæ
quèc nång nµn, ý chÝ quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam s¾t ®¸.
Tham kh¶o ®o¹n v¨n ph©n tÝch.
Hai c©u cuèi cña “bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ®· kh¾c ®Ëm h×nh ¶nh ®Ñp ®Ï cña ngêi chiÕn sÜ l¸i
xe trªn ®êng Trêng S¬n.
Xe4 vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc
ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim
Nh÷ng chiÕc xe Êy ®· bÞ bom ®¹n chiÕn tranh ph¸ huû nÆng nÒ, mÊt ®i c¶ nh÷ng hÖ sè an toµn tëng nh
kh«ng thÓ l¨n b¸nh. VËy mµ nh÷ng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe ®©u cã chÞu dõng. Nh÷ng chiÕc xe vËn t¶i cña hä chë l-
¬ng thùc, thuèc men, ®¹n dîc vÉn ch¹y trong bom r¬i ®¹n löa bëi phÝa tríc lµ miÒn Nam ®ang vÉy gäi. C«ng cuéc
giµnh ®éc lËp tù do cña nöa níc vÉn ph¶i tiÕp tôc. Dïng h×nh ¶nh t¬ng ph¶n ®èi lËp, c©u th¬ kh«ng chØ nªu bËt
®îc sù ngoan cêng, dòng c¶m vît lªn trªn gi¶n khæ, ¸c liÖt mµ cßn nªu bËt ®îc ý chÝ chiÕn ®Êu gi¶i phãng MiÒn
Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. H¬n thÕ h×nh ¶nh ho¸n dô “mét tr¸i tim” lµ h×nh ¶nh ®Ñp nhÊt cña bµi th¬ chØ ngêi
lÝnh l¸i xe, chØ sù nhiÖt t×nh cøu níc, lßng yªu níc nång nµn, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ
quèc. H×nh ¶nh nµy kÕt hîp cïng kÕt c©u c©u “vÉn – chØ cÇn” ®· lý gi¶i vÒ søc m¹nh v ît khã, kh¼ng ®Þnh h¬n
tinh thÇn hiªn ngang bÊt khuÊt, sù l¹c quan tù tin trong cuéc chiÕn cña ngêi lÝnh l¸i xe. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o nªn
cho hä søc m¹nh ®Ó chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng ®Ó chóng ta m·i m·i yªu quý vµ c¶m phôc.
C©u 6: C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe trong bµi th¬ “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”
cña Ph¹m TiÕn DuËt.
Ngêi l¸i xe trong bµi th¬ lµ nh÷ng ngêi chiÕn sÜ trÎ trung. C¸c anh rÊt trÎ trung, hån nhiªn, t©m hån gÇn gòi víi
thiªn nhiªn. Khã kh¨n gian khæ c¸c anh coi thêng: õ th× cã bôi, õ th× ít ¸o. Th¸i ®é “cha cÇn röa, ph× phÌo ch©m
®iÕu thuèc, cha cÇn thay, l¸i tr¨m c©y sè n÷a lµ sù th¸ch thøc, coi thêng khã kh¨n gian khæ. Nh÷ng chiÕc xe tõ
trong bom r¬i, bÞ bom giËt, bom rung, nhng ngêi chiÕn sÜ vÉn ung dung. C¸c anh nh×n th¼ng phÝa tríc, vui vÎ b¾t
tay nhau. Xe h háng kh«ng cã kÝnh, kh«ng cã ®Ìn, kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc, nhng xe vÉn ch¹y v× MiÒn
Nam phÝa tríc. TÊt c¶ v× tiÒn tuyÕn, v× mÆt trËn, ®ã lµ khÈu hiÖu cña hä. Vµ nh÷ng chiÕc xe mang ®Çy th¬ng
tÝch vÉn l¨n b¸nh ra mÆt trËn. Cã thÓ nãi nh÷ng ngêi l¸i xe, ngêi lµm chñ ph¬ng tiÖn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lµm
nªn th¾ng lîi trªn mÆt trËn vËn t¶i vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc.
C©u 7:
a. Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña tõ “Ch«ng chªnh” trong c©u th¬: “Vâng m¾c ch«ng chªnh ®êng xe ch¹y. L¹i
®i, l¹i ®i trêi xanh thªm”.

17
 b. ChØ víi hai c©u th¬ trªn, Ph¹m TiÕn DuËt ®· cho ta hiÓu vÎ ®Ñp ngêi l¸i xe Trêng S¬n thêi chèng Mü. H·y
viÕt tiÕp tõ 7 ®Õn 12 c©u t¹o ®o¹n v¨n diÔn dÞch hoµn chØnh (trong ®so cã sö dông phÐp nèi vµ c©u ®¬n më
réng thµnh phÇn chñ ng÷).
Gîi ý:
a. - “Ch«ng chªnh” lµ mét tõ l¸y giµu gi¸ trÞ gîi t¶, gîi c¶m. Tõ “ch«ng chªnh” gîi t¶ t thÕ kh«ng th¨ng b»ng,
kh«ng ch¾c ch¾n, kh«ng v÷ng c·i. Trong hoµn c¶nh ra ®êi cña bµi th¬ th× tõ “ch«ng chªnh” gîi sù nguy hiÓm. §©y
lµ mét nÐt vÏ hiÖn thùc mµ Ph¹m TiÕn DuËt t¸i hiÖn l¹i cuéc ®êi gian khæ cña ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n. Trong
hoµn c¶nh chiÕn ®Êu hÕt søc gian khæ, hä ph¶i ¨n, ph¶i ngñ nh÷ng giÊc ngñ ng¾n trªn xe hoÆc trªn däc ®êng ®i
gi÷a lµn ma bom cña kÎ thï nh»m huû diÖt sù sèng.
- Song tõ “ch«ng chªnh” cßn gîi t¶ phong th¸i hiªn ngang cña ngêi lÝnh. Bom ®¹n cña kÎ thï tëng nh cã thÓ dïng
søc m¹nh ®Ó huû diÖt sù sèng con ngêi nhng kh«ng! H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc vâng m¾c “ch«ng chªnh” trªn tuyÕn
®êng TS khãi löa Êy ®· chøng minh ®iÒu ngîc l¹i: sù sèng kh«ng chØ tån t¹i mµ cßn tån t¹i trong mét t thÕ kiªu
h·nh, hiªn ngang, t thÕ cña ngêi chiÕn th¾ng.
b. ViÕt ®o¹n v¨n:
- C©u th¬ t¸i hiÖn mét c¸ch tinh tÕ gian khæ mµ nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n ph¶i tr¶i qua. §ã lµ cuéc sèng
gian khæ, ph¶i ¨n, ph¶i ngñ nh÷ng giÊc ngñ ng¾n ngµy trªn xe gi÷a nh÷ng lµn ma bom cña giÆc ®ang ngµy ®ªm
trót xuèng nh»m huû diÖt sù sèng.
- “Ch«ng chªnh” lµ mét tõ l¸y giµu gi¸ trÞ gîi t¶, gîi c¶m. Tõ “ch«ng chªnh” gîi ta t thÕ kh«ng th¨ng b»ng, kh«ng
ch¾c ch¾n, kh«ng v÷ng ch·i. Song trong hoµn c¶nh cña bµi th¬, tõ “ch«ng chªnh” cßn gîi t¶ phong th¸i hiªn ngang
cña ngêi lÝnh nh ng¹o nghÔ, th¸ch thøc kÎ thï.
- Hä lu«n cã t thÕ tiÕn vÒ phÝa tríc. §iÖp tõ “l¹i ®i” t¸i hiÖn vßng b¸nh xe l¨n tiÕn lªn phÝa tríc, réng h¬n lµ
®oµn xe vËn t¶i lao nhanh ra mÆt trËn bá l¹i ®»ng sau tÊt c¶ ®¹n bom u ¸m ®Ó ®Õn víi bÇu trêi xanh phÝa tríc.
- BÇu trêi xanh lµ h×nh ¶nh trîng trng cho hoµ b×nh, cho cuéc sèng t¬i ®Ñp. Víi h×nh ¶nh nµy, ta thÊy ®îc
niÒm l¹c quan, niÒm tin bÊt diÖt cña ngêi lÝnh vµo chiÕn th¾ng. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ søc m¹nh lín lao ®Ó ®oµn xe
l¨n b¸nh tíi ®Ých?

ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ

Huy cận
Gîi ý c¸nh viÕt mét sè ®o¹n v¨n
1. Tríc hÕt c¶nh hoµng h«n trªn biÓn vµ c¶nh ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ra kh¬i ®îc diÔn t¶ rÊt sinh ®éng ë 2
khæ th¬ ®Çu.
a. C¶nh hoµng h«n trªn biÓn ®îc miªu t¶ b»ng mét h×nh tîng ®éc ®¸o.
“MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa
Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa”.
- Víi sù liªn tëng so s¸nh thó vÞ, Huy CËn ®· miªu t¶ rÊt thùc sù chuyÓn ®æi thêi kh¾c gi÷a ngµy vµ ®ªm khiÕn
c¶nh biÓn vµo ®ªm thËt kú vÜ, tr¸ng lÖ nh thÇn tho¹i. Vò trô nh mét ng«i nhµ lín víi mµn ®ªm bu«ng xuèng lµ tÊm
cöa khæng lå víi nh÷ng lîn sãng hiÒn hoµ gèi ®©u nhau ch¹y ngang trªn biÓn nh nh÷ng chiÕc then cµi cöa. Ph¸c ho¹
®îc mét bøc tranh phong c¶nh kú diÖu nh thÕ h¼n nhµ th¬ ph¶i cã cÆp m¾t thÇn vµ tr¸i tim nh¹y c¶m.
b. Khi thiªn nhiªn bíc vµo tr¹ng th¸i nghØ ng¬i th× con ngêi b¾t ®Çu lµm viÖc.
- Mµn ®ªm më ra ®· khÐp l¹i kh«ng gian cña mét ngµy. Gi÷a lóc vò trô, ®Êt trêi nh chuyÓn sang tr¹ng th¸i nghØ
ng¬i th× ngîc l¹i, con ngêi b¾t ®Çu ho¹t ®éng “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ l¹i ra kh¬i – C©u h¸t c¨ng buån cïng giã kh¬i”.
Sù ®èi lËp nµy lµm næi bËt t thÕ lao ®éng cña con ngêi tríc biÓn c¶.
- NhÞp th¬ nhanh m¹nh nh mét quyÕt ®Þnh døt kho¸t. §oµn ng d©n ®· xuèng ®¸y thuyÒn ra kh¬i vµ cÊt cao
tiÕng h¸t khëi hµnh. Tõ “l¹i” võa biÓu thÞ sù lÆp l¹i tuÇn tù, thêng nhËt, ??? mçi ngµy cña c«ng viÖc lao ®éng võa
18
biÓu thÞ ý so s¸nh ngîc chiÒu víi c©u trªn: ®Êt trêi vµo ®ªm nghØ ng¬i mµ con ngêi b¾t ®Çu lao ®éng, mét c«ng
viÖc lao ®éng kh«ng Ýt vÊt v¶.
- H×nh ¶nh “c©u h¸t c¨ng buåm” - c¸nh buåm c¨ng giã ra kh¬i lµ Èn dô cho tiÕng h¸t cña con ng êi cso søc m¹nh
lµm c¨ng c¸nh buåm. C©u h¸t lµ niÒm vui, niÒm say sa høng khëi cña nh÷ng ngêi lao ®éng l¹c quan yªu nghÒ, yªu
biÓn vµ say mª víi c«ng viÖc chinh phôc biÓn kh¬i lµm giµu cho Tæ quèc.
3. Vµ ®©y lµ h×nh ¶nh ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trªn ®êng trë vÒ:
C©u h¸t c¨ng buåm víi giã kh¬i
§oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi
MÆt trêi ®éi biÓn nh« mµu míi
M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm kh¬i.
- §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ®· ®i vµo lóc hoµng h«n trong tiÕng h¸t vµ trë vÒ vµo lóc b×nh minh cïng trong tiÕng
h¸t. Nh÷ng c©u th¬ ®îc lÆp l¹i nh mét ®iÖp khóc cña mét bµi ca lao ®éng. NÕu nh tiÕng h¸t lóc tríc thÓ hiÖn
niÒm vui khi lao ®éng th× tiÕng h¸t sau l¹i thÓ hiÖn sù phÊn khëi v× kÕt qu¶ lao ®éng sau mét ®ªm lµm viÖc h¨ng
say. Hä trë vÒ trong t thÕ míi “ch¹y ®ua cïng mÆt trêi”. Tõ “ch¹y ®ua” thÓ hiÖn khÝ thÕ lao ®éng m¹nh mÏ, søc
lùc vÉn dåi dµo cña ngêi lao ®éng. §oµn thuyÒn ®îc nh©n ho¸, c¶ mÆt trêi còng tham gia vµo cuéc ch¹y ®ua nµy
vµ kÕt qu¶ con ngêi ®· chiÕn th¾ng.
- Hai c©u kÕt khÐp l¹i bµi th¬ nhng l¹i më ra mét c¶nh tîng thËt kú vÜ vµ chãi läi. Ph¶i nãi r»ng Huy CËn ®·
rÊt tinh tÕ khi miªu t¶ sù vËn hµnh cña vò trô. MÆt trêi tõ tõ nh« lªn trªn s«ng n íc xanh lam, chiÕu tá ¸nh s¸ng rùc rì,
c¶nh biÓn bõng s¸ng vµ cßn ®Ñp h¬n víi kÕt qu¶ lao ®éng. Con thuyÒn chë vÒ khoang nµo còng ®Çy ¾p c¸. M¾t
c¸ ph¶n chiÕu ¸nh mÆt trêi gièng nh mu«n vµn mÆt trêi nhá li ti. §ã thËt sù lµ mét c¶nh tîng ®Ñp, huy hoµng gi÷a
bÇu trêi vµ mÆt biÓn, gi÷a thiªn nhiªn vµ thµnh qu¶ lao ®éng.
C©u 4: ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n kho¶ng 10 c©u nªu c¶m nghÜ cña em vÒ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ con ng êi
trong bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸”.
Gîi ý:
Thiªn nhiªn vïng biÓn trong bµi th¬ cã mét vÎ ®Ñp riªng. Bçu trêi gièng nh ng«i nhµ vò trô khi ®ªm xuèng còng
cµi then, sËp cöa ®Ó chuÈn bÞ nghØ ng¬i. Cã tr¨ng, cã giã, biÓn lÆng, nh÷ng bµy c¸ dÖt biÓn nh muèn luång
s¸ng. MÆt trêi lªn lµm cho biÓn thªm mµu s¾c míi. Nh÷ng thuyÒn ®Çy ¾p c¸ nèi nhau thµnh mu«n dÆm kh¬i m¾t
c¸ huy hoµng. Con ngêi lµm chñ nªn vui vÎ ca h¸t suèt tõ khi ra kh¬i, trong qu¸ tr×nh bu«ng líi vµ trë vÒ. Con ngêi
hoµ hîp víi thiªn nhiªn. Giã l¸i thuyÒn, tr¨ng nh d¸t vµng trªn nh÷ng c¸nh buåm. Ngêi ®¸nh c¸ th× h¸t bµi ca gäi c¸
vµo… Kh«ng khÝ lao ®éng thËt khoÎ kho¾n. Tõng chïm c¸ nÆng ®îc kÐo lªn trong tiÕng h¸t cña nh÷ng con ngêi
ch¹y ®ua cïng mÆt trêi. VÎ ®Ñp cña thµnh qu¶ lao ®éng còng chÝnh lµ vÎ ®Ñp cña nh÷ng ngêi lao ®éng míi, lµm
¨n tËp thÓ, lµm cho thiªn nhiªn, lµm cho ®êi m×nh.
C©u 6: Trong c©u th¬ “v©y b¹c ®u«i vµng loÐ r¹ng ®«ng”, tõ “®«ng” cã nghÜa lµ g×? H·y t×m Ýt nhÊt 2
nghÜa cña tõ “®«ng” vµ cho vÝ dô. C©u th¬ ®· sö dông biÖn ph¸p tu tõ g×? Ph©n tÝch? T×m hai vÝ dô còng sö
dông biÖn ph¸p tu tõ ®ã mµ em ®· ®îc häc.
Gîi ý:
- Tõ “®«ng” cã nghÜa lµ phÝa ®«ng, biÓn ®«ng.
- Hai nghÜa kh¸c nhau cña tõ “®«ng”.
- Lµ ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i: ®«ng ®óc, nhiÒu.
- Lµ ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i: ®«ng cøng.
- Lµ tõ chØ ph¬ng híng: híng ®«ng, phÝa ®«ng.
VD: §»ng ®«ng, tõng ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ nèi ®u«i nhau vÒ bê.
- C©u th¬ ®· sö dông biÖn ph¸p tu tõ Èn dô: chØ sè lîng c¸ thu ®îc nhiÒu ®Õn møc lµm ®Çy ¾p, tr¾ng xo¸
m¹n thuyÒn khi ¸nh n¾ng chiÕu vµo th©n c¸ - thµnh qu¶ lao ®éng. C¶m gi¸c ¸nh s¸ng mét ngµy míi tõ ®oµn
thuyÒn c¸ ®ã thÓ hiÖn ¸nh s¸ng sù béi thu “Mïa vµng”.
- VÝ dô vÒ hai c©u th¬ sö dông phÐp tu tõ Èn dô.
- VD1: Tõ Êy trong t«i bõng nÆng h¹
19
 MÆt trêi ch©n lý chãi qua tim
- VD2: Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á.
C©u 7 : Cho c©u chñ ®Ò sau
§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ kh«ng chØ lµ mét bøc tranh s¬n mµi léng lÉy vÒ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn mµ cßn lµ
mét bµi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi lao ®éng.
a. §Ò tµi cña ®o¹n v¨n chøa c©u më ®o¹n lµ g× ? §Ò tµi cña ®o¹n v¨n trªn ®o¹n v¨n chøa c©u më ®o¹n lµ g× ?
b. H·y viÕt tiÕp tõ 9 ®Õn 15 c©u ®Ó t¹o thµnh ®o¹n v¨n tæng ph©n hîp hoµn chØnh. Trong ®ã cã sö dông
phÐp thÕ ®ång nghÜa.
Gîi ý :
a. §Ò tµi cña ®o¹n v¨n chøa c©u më ®o¹n lµ : ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi lao ®éng.
§Ò tµi cña ®o¹n v¨n trªn ®o¹n v¨n chøa c©u më ®o¹n lµ : §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ lµ mét bøc tranh s¬n mµi léng
lÉy vÒ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn.
b. ViÕt ®o¹n :
- T thÕ ra ®i : hoµn c¶nh kh¾c nghiÖt >< t thÕ hiªn ngang : hä mang ®Õn cho biÓn kh¬i mét nhÞp ®iÖu míi :
tiÕgn h¸t say mª lao ®éng.
- T thÕ lao ®éng trªn biÓn c¶ bao la : lao ®éng trªn biÓn kh«ng hÒ c« ®¬n, tÇm vãc cña hä s¸nh vai víi ®Êt trêi,
bëi thiªn nhiªn bÇu b¹n, chia sÎ víi hä… (ph©n tÝch ®Ó thÊy ®îc sù hoµ hîp gi÷a con ngêi vµ vò trô).
- T¹o nªn khóc men say ca ngîi con ngêi lao ®éng -> t¹o thµnh qu¶ lao ®éng mµ hä mong muèn.
- Nhµ th¬ dïng h×nh ¶nh rÊt thùc: “ta kÐo xo¾n tay chïm c¸ nÆng” -> Thµnh qu¶ lao ®éng: Hä ra vÒ víi
thuyÒn ®Çy ¾p dêng nh ¸nh b×nh minh th¾p lªn tõ v©y c¸. Hä mang b×nh minh cho vïng biÓn bao la réng lín. Bµi
th¬ lµ mét b¶n hïng ca vÒ ngêi lao ®éng.
C©u 8: H·y chØ ra vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt trong c©u th¬ sau:
C¸ nhô c¸ chim cïng c¸ ®Ð
C¸ song lÊp l¸nh ®uèc ®en hång.
H·y t×m mét vÝ dô còng cã sö dông biÖn ph¸p tu tõ nghÖ thuËt gièng nh c©u th¬ trªn (trong ch¬ng tr×nh ®·
häc).
Gîi ý :
- Hai c©u th¬ trªn ®· sö dông biÖn ph¸p tu tõ liÖt kª, Èn dô. H×nh ¶nh nh÷ng con c¸ chim, c¸ ®Ð, c¸ song lµ Èn
dô cho thµnh qu¶ lao ®éng mµ nh÷ng ngêi d©n chµi cã ®îc sau mét ngµy lao ®éng trªn biÓn. H×nh ¶nh  "lÊp l¸nh
®uèc ®en hång" lµ mét h×nh ¶nh ®Ñp, nh÷ng chiÕc v©y c¸ díi ¸nh tr¨ng nh lÊp l¸nh.
- C©u th¬ cã sö dông phÐp liÖt kª : VD : Mét canh, hai canh l¹i ba canh/ Tr»n träc b¨n kho¨n giÊc ch¼ng thµnh.

BÕp löa
B»ng ViÖt
B. Ph©n tÝch bµi th¬
1. LËp dµn ý ph©n tÝch bµi th¬ “BÕp löa” cña B»ng ViÖt
I. Më bµi:
- Giíi thiÖu t¸c gi¶: B»ng ViÖt thuéc thÕ hÖ nhµ th¬ trëng thµnh trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. Th¬ «ng trong
trÎo, mît mµ, khai th¸c nh÷ng kû niÖm vµ m¬ íc cña tuæi trÎ.
- Giíi thiÖu t¸c phÈm: Bµi th¬ “BÕp löa” ®îc s¸ng t¸c n¨m 1963 khi t¸c gi¶ cßn lµ sinh viªn ®ang du häc t¹i Liªn
X«.
- Chñ ®Ò: Bµi th¬ gîi l¹i nh÷ng kû niÖm vÒ ngêi bµ vµ t×nh bµ ch¸u s©u s¾c, thÊm thÝa.
II. Th©n bµi:
1. Nh÷ng kû niÖm tuæi th¬ vµ t×nh bµ ch¸u:
a. Dßng håi tëng ®îc b¾t ®Çu tõ h×nh ¶nh th©n th¬ng, Êm ¸p: BÕp löa.

20
 - BÕp löa “chên vên s¬ng sím”. Gîi t¶ mét h×nh ¶nh bÕp löa cã thËt ®îc c¶m nhËn b»ng thÞ gi¸c Èn hiÖn trong
s¬ng sím “chên vên”.
- BÕp löa “Êp iu”. Gîi bµn tay dÞu dµng, kiªn nhÉn, khÐo lÐo vµ tÊm lßng chi chót cña ngêi nhãm löa.
-> §iÖp ng÷ “mét bÕp löa” + tõ l¸y “chên vên, Êp iu” gîi lªn h×nh ¶nh sèng ®éng, lung linh cña bÕp löa gÇn gòi,
th©n thuéc trong mçi gia ®×nh ngêi ViÖt Nam.
- H×nh ¶nh bÕp löa rÊt tù nhiªn ®· ®¸nh thøc dßng håi tëng cña ch¸u vÒ bµ - ngêi nhãm löa mçi sím mai – mét
h×nh ¶nh trong bµi th¬ lóc nµo còng chËp chên, lay ®éng “Ch¸u th¬ng bµ biÕt mÊy n¾ng ma”. Trong lßng ®øa
ch¸u ®i xa trµo d©ng mét c¶m xóc th¬ng bµ m·nh liÖt, th¬ng ngêi bµ lÆng lÏ, ©m thÇm trong khung c¶nh “biÕt
mÊy n¾ng ma”, ch÷ “th¬ng” ®i víi “bµ” lµ 2 thanh b»ng ®i liÒn nhau t¹o ra ©m vang nh ng©n dµi xao xuyÕn, nh
nçi nhí tr¶i dµi cña ngêi ch¸u dµnh cho bµ.
b. Tõ ®ã, bµi th¬ gîi l¹i nh÷ng kû niÖm tuæi Êu th¬ bªn ngêi bµ:
* Tuæi th¬ nhiÒu gian khæ, thiÕu thèn, nhäc nh»n:
“§ãi mßn ®ãi mái”
“Bè ®i ®¸nh xe kh« r¹c ngùa gÇy”
Thµnh ng÷ “§ãi mßn ®ãi mái” - c¸i ®ãi dµi lµm mái mÖt, kiÖt søc, con ngùa gÇy r¹c cña h×nh ¶nh ngêi bè
®¸nh xe ch¾c còng gÇy kh«… gîi nçi xãt xa ¸m ¶nh vÒ n¹n ®ãi khñng khiÕp n¨m 1945 tríc ngµy c¶ níc ta vïng lªn
giµnh chÝnh quyÒn. Qu¸ khø hiÖn vÒ víi h×nh ¶nh nh÷ng ngêi chÕt ®ãi ®Çy trªn ®êng lµng. Nhµ th¬ B»ng ViÖt
víi h×nh ¶nh hÕt søc tiªu biÓu ®· gîi cho ta thÊy mét qu¸ khø tang th¬ng ®Çy nh÷ng th¶m c¶nh cña d©n téc g¾n
liÒn víi sè phËn nh÷ng ngêi d©n mÊt níc trong ®ã cã c¶ t¸c gi¶. §äc ®Õn c©u th¬ nµy chóng ta hoµn toµn kh«ng
thÊy cã mét vßm trêi cæ tÝch mµu hång víi nh÷ng íc m¬, nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy l·ng m¹n bay bæng cña mét thêi Êu
th¬. TÊt c¶ chØ cßn l¹i nh÷ng h×nh ¶nh th¬ng t©m, khèn khæ. Giäng th¬ trÜu xuèng, nao nao lßng ngêi ®äc. Nh÷ng
n¨m th¸ng Êy g©y mét Ên tîng s©u ®Ëm lay ®éng t©m hån nhµ th¬ - Ên tîng vÒ khãi bÕp hun nhÌm m¾t ®Ó nghÜ
l¹i ®Õn giê sèng mòi cßn cay.
- Tuæi th¬ Êy cßn cã c¸i gian khæ chung cña nhiÒu gia ®×nh ViÖt Nam thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p:
“MÑ cïng cha c«ng t¸c bËn kh«ng vÒ…”
“N¨m giÆc ®èt lµng ch¸y tµn, ch¸y rôi
"Hµng xãm bèn bªn trë vÒ lÇm lôi".
Bè mÑ ®i c«ng t¸c xa, ch¸u ë víi bµ. T×nh c¶nh hai bµ ch¸u thËt v¾ng vÎ…
- Khi nhí vÒ kû niÖm, dßng håi tëng cßn g¾n víi ©m thanh cña tiÕng chim tu hó. ¢m thanh quen thuéc cña chèn
®ång quª mçi ®é hÌ vÒ cø vang väng, cuén xo¸y trong lßng ngêi con xa xø. Cã 11 c©u th¬ mµ ©m thanh Êy vang
väng ®Õn 5 lÇn, khi th¶ng thèt, kh¾c kho¶i, cã lóc l¹i m¬ hå v¨ng v¼ng tõ nh÷ng c¸nh ®ång xa “Tu hó kªu trªn
nh÷ng c¸nh ®ång xa”, khi th× l¹i rén vÒ rÊt gÇn gòi, tha thiÕt “TiÕng tu hó sao mµ tha thiÕt thÕ”. Råi cã lóc
giãng gi¶ kªu hoµi. §iÖp ng÷ vµ c©u hái tu tõ ®· t¹o nªn nh÷ng cung bËc kh¸c nhau cña ©m thanh: “Tu hó ¬i,
ch¼ng ®Õn ë cïng bµ - Kªu chi hoµi trªn nh÷ng c¸nh ®ång xa”. TÊt c¶ gîi lªn kh«ng gian mªnh m«ng, bao la, buån
v¾ng ®Õn l¹nh lïng. Trong nh÷ng cung bËc kh¸c nhau cña ©m thanh tiÕng chim tu hó, t©m tr¹ng cña ngêi ch¸u mçi
lóc mét trë nªn da diÕt, m¹nh mÏ h¬n. Bªn c¹nh bÕp löa hång, bªn c¹nh ©m thanh cña tiÕng chim tu hó, hai bµ ch¸u
®· g¾n bã chia sÎ, ch¾t chiu nh÷ng t×nh c¶m Êm nång suèt 8 n¨m rßng.
* Tuæi th¬ ch¸u lu«n ®îc sèng trong t×nh yªu th¬ng, ®ïm bäc, cu mang trän vÑn cña bµ:
- Bªn bÕp löa, “Bµ hay kÓ chuyÖn nh÷ng ngµy ë HuÕ” chuyÖn ®êi nay, ®êi xa…
- Råi “Ch¸u ë cïng bµ, bµ b¶o ch¸u nghe”.
“Bµ d¹y ch¸u lµm, bµ ch¨m ch¸u häc”. C¸c tõ ng÷ nh: bµ b¶o, bµ d¹y, bµ ch¨m ®· diÔn t¶ mäi c¸ch s©u s¾c,
thÊm thÝa tÊm lßng ®«n hËu, t×nh yªu th¬ng bao la, sù ch¨m chót cña bµ ®èi víi ?????????? 4 lÇn gäi lµ t×nh bµ
ch¸u quÊn quýt, yªu th¬ng. Bµ hiÖn lªn Êm ¸p, tÇn t¶o, chÞu th¬ng, chÞu khã. Bµ lu«n lµ chç dùa v÷ng ch¾c cho
ch¸u, thay thÕ vµ lÊp ®Çy tÊt c¶ (c¶ kh¸t khao häc hµnh vµ c¶ h×nh thµnh nh©n c¸ch). Bµ lµ sù kÕt hîp cao quý
gi÷a t×nh cha, nghÜa mÑ, c«ng thÇy.
- H×nh ¶nh ngêi bµ cµng hiÖn lªn râ nÐt, cô thÓ víi nh÷ng phÈm chÊt cao quý. Trong nh÷ng n¨m th¸ng chiÕn
tranh khã kh¨n vµ ¸c liÖt Êy, c¬ hµn råi ®Õn giÆc gi·, thÕ nhng bµ vÉn b×nh tÜnh, v÷ng lßng, ®inh ninh lµ chç
21
dùa tinh thÇn v÷ng ch¾c cho ch¸u: “VÉn v÷ng lßng bµ dÆn ch¸u ®inh ninh”. VÉn chØ cã hai bµ ch¸u sím h«m vµ
bµ vÉn v÷ng lßng tríc mäi tai ho¹, mäi thö th¸ch khèc liÖt cña chiÕn tranh, lµm trßn nhiÖm vô hËu ph¬ng ®Ó ngêi
®i xa c«ng t¸c ®îc yªn lßng.
“Bè ë chiÕn khu, bè cßn viÖc bè
Mµy cã viÕt th chí kÓ nµy, kÓ nä,
Cø b¶o nhµ vÉn ®îc b×nh yªn !"
Lêi dÆn trùc tiÕp cña bµ khi ch¸u viÕt th cho bè kh«ng chØ gióp ta h×nh dung râ rµng giäng nãi, tiÕng nãi, t×nh
c¶m vµ suy nghÜ cña bµ mµ cßn lµm s¸ng lªn phÈm chÊt cña ngêi mÑ ViÖt Nam. ë ®©y h×nh ¶nh bÕp löa ©n
cÇn, Êm cóng vµ nhÉn n¹i cña bµ hoµn toµn t¬ng ph¶n víi ngän löa thï ®Þch ®èi víi sù sèng : "N¨m giÆc ®èt lµng
ch¸y tµn ch¸y rôi". Bªn c¹nh ngän löa thiªu rôi sù sèng cña kÎ thï vÉn cßn mét ngän löa nhen lªn mét sù sèng kh¸c.
=> Nh vËy m¹ch c¶m xóc xen kÏ lêi kÓ, giäng ®iÖu ng«n ng÷, h×nh ¶nh th¬ cø lan to¶ dÇn, râ dÇn lªn giäng th¬
chuyÓn tõ tr÷ t×nh sang tù sù. §ã lµ giäng kÓ thñ thØ, t©m t×nh, rÊt nhá, rÊt nhÑ. Lµm cho dßng c¶m xóc miªn
man vµ ®Ó l¹i nh÷ng dÊu Ên s©u ®Ëm vÒ ngêi bµ. Lêi bµ v¨ng v¼ng bªn tai, vÉn ®inh ninh trong lßng ch¸u. Ngêi
ch¸u trong bµi th¬ tuy ph¶i sèng xa cha mÑ, tuy tuæi th¬ c¬ cùc thiÕu thèn nhng em thËt h¹nh phóc trong vßng tay
yªu th¬ng cña bµ.
=> Tãm l¹i, lµm nªn thµnh c«ng lµm nªn thµnh c«ng cña ®o¹n th¬ håi tëng vÒ bµ, qua dßng c¶m xóc cña nh©n
vËt tr÷ t×nh chÝnh lµ sù kÕt hîp, ®an xen nhuÇn nhuyÔn gi÷a c¸c yÕu tè biÓu c¶m, miªu t¶ vµ tù sù. §©y còng lµ
bót ph¸p quen thuéc cña nhµ th¬. ChÝnh sù kÕt hîp nhuÇn nhÞ ®éc ®¸o ®ã khiÕn h×nh ¶nh cña bµ thËt gÇn gòi,
nh÷ng m¶ng tuæi th¬ l¹i hiÖn vÒ sèng ®éng, ch©n thµnh vµ gi¶n dÞ. Qua ®ã, trong dßng håi tëng vÒ qu¸ khø, ngêi
ch¸u thÓ hiÖn nçi nhí th¬ng v« h¹n vµ biÕt ¬n bµ s©u nÆng…
2. Nh÷ng suy nghÜ vÒ cuéc ®êi bµ vµ h×nh ¶nh bÕp löa:
a. Suy ngÉm vÒ cuéc ®êi bµ
- Tõ nh÷ng kû niÖm håi tëng vÒ tuæi th¬ vµ bµ, ngêi ch¸u suy nghÜ vÌ cuéc ®êi bµ. H×nh ¶nh cña bµ lu«n g¾n
víi bÕp löa:
“Råi sím chiÒu l¹i bÕp löa bµ nhen
Mét lßng bµ lu«n ñ s½n
Mét ngän löa chøa niÒm tin dai d¼ng …”
H×nh ¶nh bÕp löa ®îc thay thÕ b»ng h×nh ¶nh ngän löa cô thÓ h¬n mang ý nghÜa Èn dô, tîng trng cho ¸nh s¸ng,
h¬i Êm vµ sù sèng. C¸i bÕp löa mµ bµ nhen sím sím, chiÒu chiÒu kh«ng ph¶i chØ b»ng nhiªn liÖu ngêi ta vÉn th-
êng dïng nhãm löa mµ ®· s¸ng bõng lªn thµnh ngän löa bÊt diÖt, ngän löa cña t×nh yªu th¬ng lu«n ñ s½n trong lßng
bµ, ngän löa cña niÒm tin dai d¼ng, ngän löa th¾p s¸ng lªn niÒm tin, ý chÝ, hy väng vµ nghÞ lùc. §iÖp ng÷ “mét
ngän löa” nhÊn m¹nh t×nh yªu th¬ng Êm ¸p bµ dµnh cho ch¸u. Ph¶i ch¨ng chÝnh ngän löa lßng bµ ®· nhen lªn trong
t©m hån ch¸u, ý chÝ, nghÞ lùc vµ mét t×nh yªu cuéc sèng, mét niÒm tin t¬i s¸ng vÒ ngµy mai. §ã lµ biÓu hiÖn cña
søc sèng mu«n ®êi bÊt diÖt mang niÒm yªu th¬ng, ý chÝ, nghÞ lùc, niÒm tin cña bµ truyÒn cho ch¸u. Kh¸i qu¸t
h¬n, ®ã lµ ý chÝ, lµ nghÞ lùc, lµ niÒm tin cña c¶ mét d©n téc trong thêi kú lÞch sö v« cïng khã kh¨n ®ã, niÒm tin
vÒ mét ngµy mai hoµ b×nh, mét ngµy mai t¬i s¸ng vµ mét t¬ng lai tèt ®Ñp h¬n ®ang chê phÝa tríc. H×nh ¶nh cña
bµ trong t©m hån nhµ th¬ kh«ng chØ lµ ngêi th¾p löa gi÷ löa mµ cßn lµ ngêi truyÒn löa. Löa Êy lµ löa niÒm tin,
löa søc sèng truyÒn ®Õn c¸c thÕ hÖ mai sau.
- Sù tÇn t¶o vµ ®øc hy sinh ch¨m lo cho ngêi cña bµ ®îc t¸c gi¶ thÓ hiÖn trong mét chi tiÕt rÊt tiªu biÓu:
“LËn ®Ën ®êi bµ biÕt mÊy n¾ng ma
MÊy chôc n¨m råi, ®Õn tËn b©y giê
Bµ vÉn gi÷ thãi quen dËy sím
Nhãm bÕp löa Êp iu nång ®îm
Nhãm niÒm yªu th¬ng, khoai s¾n ngät bïi
Nhãm nåi x«i g¹o míi sÎ chung vui
Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá”.

22
 + Cuéc ®êi bµ lµ mét cuéc ®êi ®Çy gian tru©n, vÊt v¶, nhiÒu lËn ®Ën, tr¶i qua nhiÒu n¾ng ma tëng nh kh«ng
bao giê døt. H×nh ¶nh cña bµ còng lµ h×nh ¶nh cña bao ngêi phô n÷ ViÖt Nam giµu ®øc hy sinh dï gian tru©n vÊt
v¶ vÉn s¸ng lªn t×nh yªu th¬ng.
+ Trong khæ th¬ thø s¸u, ®iÖp tõ "nhãm” ®îc nh¾c ®i nh¾c l¹i tíi bèn lÇn vµ mang nh÷ng ý nghÜa kh¸c nhau.
Nã cø båi ®¾p cao dÇn nh÷ng nÐt kú l¹ vµ thiªng liªng cña bÕp löa. Tõ "nhãm" ®Çu tiªn : "Nhãm bÕp löa Êp iu
nång ®îm" nhãm lµ ®éng tõ thÓ hiÖn mét hµnh ®éng lµm cho löa bÐn, ch¸y lªn ngän löa vµ mét bÕp löa hoµn
toµn cã thËt cã thÓ c¶m nhËn b»ng m¾t thêng ®Ó xua tan ®i c¸i gi¸ l¹nh cña mïa ®«ng kh¾c nghiÖt ®Ó nÊu chÝn
thøc ¨n vµ ®ã lµ mét bÕp löa rÊt b×nh dÞ cã ë mäi gian bÕp cña lµng quª ViÖt Nam. ThÕ nhng tõ "nhãm" trong
nh÷ng c©u th¬ sau : "Nhãm niÒm yªu th¬ng khoai s¾n ngät bïi – Nhãm nåi x«i g¹o míi sÎ chung vui – Nhãm dËy c¶
nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá" th× tõ nhãm l¹i mang ý nghÜa Èn dô. Cã nghÜa lµ bµ ®· nhãm lªn, ®· kh¬i dËy niÒm
yªu th¬ng, nh÷ng ký øc ®Ñp, cã gi¸ trÞ trong cuéc ®êi mçi con ng êi. Bµ ®· truyÒn h¬i Êm t×nh ng êi, kh¬i dËy
trong t©m hån ch¸u t×nh yªu th¬ng ruét thÞt, t×nh c¶m sÎ chia t×nh ®oµn kÕt víi hµng xãm l¸ng giÒng vµ réng ra
n÷a lµ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc. Vµ còng chÝnh tõ h×nh ¶nh bÕp löa, bµ kh¬i dËy c¶ nh÷ng ký øc, kû niÖm tuæi
Êu th¬ trong ch¸u ®Ó ch¸u lu«n nhí vÒ nã còng cã nghÜa lµ nhí vÒ céi nguån, nhí vÒ ®Êt n íc quª h¬ng, nhí vÒ
d©n téc m×nh. Vµ nh vËy h×nh ¶nh bÕp löa ®¬n s¬ gi¶n dÞ ®· mang ý nghÜa kh¸i qu¸t trë thµnh ngän löa trong
tr¸i tim – mét ngän löa Èn chøa niÒm tin vµ søc sèng cña con ngêi.
b. Suy ngÉm vÒ h×nh ¶nh bÕp löa : BÕp löa kú l¹ vµ thiªng liªng:
+ Tõ ®ã nhµ th¬ ®· cã sù kh¸i qu¸t h×nh ¶nh tÊt c¶ c¸c bÕp löa: "¤i kú l¹ vµ thiªng liªng bÕp löa!" C©u th¬ c¶m
th¸n víi cÊu tróc ®¶o thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn, ngì ngµng nh mét kh¸m ph¸ ra mét ®iÒu kú diÖu gi÷a cuéc ®êi b×nh
dÞ. Tõ ngän löa cña bµ, ch¸u nhËn ra c¶ mét niÒm tin dai d¼ng vÒ ngµy mai, ch¸u hiÓu ®îc linh hån cña mét d©n
téc vÊt v¶, gian lao mµ t×nh nghÜa.
3. Nçi nhí cña ch¸u vÒ bµ vµ bÕp löa
- Khæ th¬ cuèi lµ lêi tù b¹ch cña ngêi ch¸u ®i xa khi ®· trëng thµnh. Nhµ th¬ ®· lµm næi bËt søc m¹nh céi nguån
Êy. Kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ khãi tr¨m tµu, löa tr¨m nhµ, niÒm vui tr¨m ng¶ kh«ng thÓ lµm ch¸u
l·ng quªn ¸nh s¸ng vµ h¬i Êm tõ bÕp löa cña bµ, cña quª h¬ng, kh«ng quªn ®îc nh÷ng lËn ®Ën ®êi bµ, tÊm lßng Êm
¸p cña bµ, nh÷ng tËn tuþ hy sinh v× t×nh nghÜa cña bµ… §ã lµ ®¹o lý thuû chung cao ®Ñp cña con ng êi ViÖt Nam
®îc nu«i dìng trong mçi t©m hån con ngêi tõ thuë Êu th¬.
- Bµi th¬ ®îc kÕt thóc b»ng c©u hái tu tõ: “Sím mai nµy bµ nhãm bÕp lªn cha?”. C©u hái tu tõ Êy gîi cho ngêi
®äc c¶m nhËn nh cã mét nçi nhí kh¾c kho¶i, thêng trùc, mét nçi nhí ®au ®¸u kh«n ngu«i, lu«n nhí vÒ bµ. Nhí vÒ
bµ còng chÝnh lµ nhí vÒ quª h¬ng, nhí vÒ céi nguån vµ chóng ta l¹i b¾t gÆp t×nh c¶m Êy “§«i dßng tiÔn ®a bµ
néi” mµ t¸c gi¶ viÕt khi bµ néi qua ®êi, ®ã lµ nh÷ng t×nh c¶m kÝnh träng, biÕt ¬n, lµ nçi nhí th ¬ng da diÕt cña
®øa ch¸u dµnh cho ngêi bµ kÝnh yªu cña m×nh: “§«i m¾t cµng giµ cµng thÊm thÝa yªu th¬ng – Dï da dÎ kh« ®i,
tÊm lßng kh«ng hÑp l¹i – Giµu kiªn nhÉn, bµ cßn hy väng m·i – ChØ mçi ngµy r¾n l¹i Ýt lêi thªm”.
III. KÕt bµi:
- T¸c gi¶ ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc s¸ng t¹o mét h×nh tîng võa mang ý nghÜa thùc, võa mang ý nghÜa biÓu t-
îng: BÕp löa.
- KÕt hîp miªu t¶, biÓu c¶m, tù sù vµ b×nh luËn: giäng ®iÖu vµ thÓ th¬ t¸m ch÷ phï hîp víi c¶m xóc, håi tëng
vµ suy ngÉm.
- Bµi th¬ chøa ®ùng mét ý nghÜa, triÕt lý thÇm kÝn: nh÷ng g× th©n thiÕt cña tuæi th¬ mçi ngêi ®Òu cã søc
to¶ s¸ng, n©ng ®ì con ngêi suèt hµnh tr×nh dµi réng cña cuéc ®êi. T×nh yªu th¬ng vµ lßng biÕt ¬n bµ chÝnh lµ mét
biÓu hiÖn cô thÓ cña t×nh yªu th¬ng, sù g¾n bã víi gia ®×nh, quª h¬ng, ®Êt níc.
* Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬
C©u 1: H·y nªu nhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh tîng trng cña h×nh tîng “bÕp löa”.
Gîi ý: H×nh ¶nh bÕp löa vèn lµ h×nh ¶nh thËt cña bÕp löa mµ ngµy ngµy ngêi bµ nhen löa nÊu c¬m. Nhng bÕp
löa l¹i trë thµnh h×nh ¶nh tîng trng, gîi l¹i tÊt c¶ nh÷ng kû niÖm Êm ¸p cña hai bµ ch¸u. Löa thµnh ra ngän löa t×nh
yªu, löa niÒm tin, ngän löa bÊt diÖt cña t×nh bµ ch¸u, t×nh quª h¬ng ®Êt níc. BÕp löa mµ ngêi bµ Êp iu hay chÝnh

23
lµ t×nh yªu th¬ng mµ bµ n©ng niu dµnh tÊt c¶ cho ch¸u, tõ viÖc d¹y ch¸u lµm, ch¨m ch¸u häc, b¶o ch¸u nghe. BÕp
löa còng lµ n¬i bµ nhãm lªn t×nh c¶m, kh¸t väng cho ngêi ch¸u. Nhãm löa do ®so còng võa cã nghÜa thùc, võa cã ý
nghÜa tîng trng.
C©u 2: H×nh ¶nh bÕp löa gîi l¹i nh÷ng kû niÖm nµo gi÷a bµ vµ ch¸u? V× sao ngêi ch¸u cã “ngän löa tr¨m
tµu, cã löa tr¨m nhµ, cã niÒm vui tr¨m ng¶ mµ vÉn kh«ng quªn nh¾c vÒ bÕp löa”?

Gîi ý:
H×nh ¶nh bÕp löa gîi l¹i trong lßng ch¸u kû niÖm vÒ n¨m lªn bèn tuæi ®ãi kÐm, bÕp khãi hun nhÌm m¾t. Råi
nh÷ng mïa v¶i chÝn, chim tu hó kªu, nh÷ng c©u chuyÖn kÓ cña bµ. Nh÷ng viÖc bµ d¹y b¶o, bµ ch¨m ch¸u häc, bµ
lo l¾ng cho mäi ngêi. BÕp löa gîi l¹i nh÷ng niÒm vui cña nåi x«i g¹p míi, niÒm yªu th¬ng, nh÷ng t©m t×nh tuæi
th¬. BÕp löa tîng trng cho t×nh c¶m v÷ng bÒn cña bµ ch¸u, t×nh quª h¬ng s©u nÆng. ChÝnh v× thÕ, khi ngêi ch¸u
®i xa, cã nh÷ng niÒm vui míi, cã nh÷ng t×nh c¶m míi, cã nh÷ng bÕn bê míi, nhng vÉn kh«ng thÓ quªn bÕp löa, n¬i
ñ s½n t×nh c¶m bµ ch¸u, quª h¬ng.
C©u 3: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña ®iÖp tõ “nhãm” trong khæ th¬ sau:
“Nhãm bÕp löa Êp iu nång ®îm
Nhãm niÒm yªu th¬ng khoai s¾n ngät bïi
Nhãm nåi x«i g¹p míi xÎ chung vui
Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh cuæi nhá”.
- §iÖp tõ "nhãm" ®îc nh¾c l¹i 4 lÇn lµm to¶ s¸ng h¬n nÐt “kú l¹” vµ thiªng liªng bÕp löa. BÕp löa cña t×nh bµ
®· nhãm lªn trong lßng ch¸u bao ®iÒu thiªng liªng, kú l¹. Tõ: "nhãm" ®øng ®Çu mçi dßng th¬ mang nhiÒu ý
nghÜa : Tõ bÕp löa cña bµ nh÷ng g× ®îc nhãm lªn, kh¬i lªn ?
- Kh¬i dËy t×nh c¶m nång Êm.
- Kh¬i dËy t×nh yªu th¬ng, t×nh lµng nghÜa xãm, quª h¬ng.
- Kh¬i dËy nh÷ng kû niÖm tuæi th¬, bµ lµ céi nguån cña niÒm vui, cña ngät bïi nång ®îm, lµ khëi nguån cña
nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá.
=> §ã lµ bÕp löa cña lßng nh©n ¸i, chia sÎ niÒm vui chung
¸nh tr¨ng
NguyÔn Duy
* Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬
C©u 1: ¸nh tr¨ng lµ mét nhan ®Ò ®a nghÜa. H·y ph©n tÝch.
- Chóng ta ®· tõng biÕt ®Õn vÇng tr¨ng nhí cè h¬ng cña tiªn thi Lý B¹ch, tõng rung c¶m tríc vÎ ®Ñp cña ¸nh
tr¨ng – ngêi b¹n tri ©m víi ngêi tï céng s¶n Hå ChÝ Minh (Väng nguyÖt – NKTT). Vµ víi bµi th¬ ¸nh tr¨ng, NguyÔn
Duy ®· lµm phong phó vµ giµu cã thªm vÎ ®Ñp còng nh ý nghÜa cña vÇng tr¨ng ®· quen thuéc tõ ngµn ®êi.
- Tríc hÕt, ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy lµ h×nh ¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn víi tÊt c¶ nh÷ng g× lµ thi vÞ, gÇn gòi,
hån nhiªn, t¬i m¸t. ¸nh tr¨ng gÇn víi tuæi Êu th¬ cña t¸c gi¶ (d/c). VÇng tr¨ng Êy hån nhiªn nh cuéc sèng, nh ®Êt trêi
(d/c).
- Nhng nÕu chØ cã vËy, ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy sÏ lÉn víi v« vµn ¸nh tr¨ng kh¸c trong th¬ ca hiÖn ®¹i. Còng
gièng nh tr¨ng cña ngêi b¹n tï, vÇng tr¨ng cña NguyÔn Duy ®· thµnh “tri kû”, ngêi b¹n t×nh nghÜa. ¸nh tr¨ng thêi
chiÕn nh chia sÎ nh÷ng thö th¸ch cña chiÕn tranh, nh cïng nhµ th¬ vµ ®ång ®éi tr¶i qua nh÷ng kû niÖm cña thêi “ë
rõng”. VÇng tr¨ng tri kû, vÇng tr¨ng t×nh nghÜa Êy: dÊu Ên cña mét thêi gian khã: “ngì kh«ng bao giê quªn”.
- Nhng nhan ®Ò “¸nh tr¨ng” cßn thùc sù s©u s¾c, ý nghÜa bëi vÇng tr¨ng Êy cßn lµ biÓu tîng cho qu¸ khø
nghÜa t×nh - ký øc g¾n víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc cam go mµ hµo hïng.
- Cuéc sèng hoµ b×nh “¸nh ®iÖn cña g¬ng, buyn ®inh” ®· khiÕn cho nhµ th¬ nh×n ¸nh tr¨ng nh mét “ngêi dng
qua ®êng”. Con ngêi tõng mét thêi chiÕn ®Êu, tõng ngang däc trªn nhiÒu chiÕn trêng ®· cã lóc nh l·ng quªn qu¸
khø. Nhng råi th×nh l×nh ®Ìn ®iÖn t¾t… “®ét ngét vÇng tr¨ng trßn”. VÇng tr¨ng Êy ®· ®¸nh thøc ký øc cña t¸c
gi¶, cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong nh÷ng ngµy ®¸nh Mü, th¸ng Mü.

24
 - ¸nh tr¨ng lÆng lÏ to¶ s¸ng trong bµi th¬ hay lÆng lÏ nh lêi nh¾c nhë gi¶n dÞ mµ s©u l¾ng, kh«ng ®îc phÐp
l·ng quªn qu¸ khø, cã nh÷ng thö th¸ch, nh÷ng hy sinh, nh÷ng t«n thÊt thêi ®¸nh Mü ¸c liÖt míi cã cuéc sèng hoµ
b×nh ngµy h«m nay.
C©u 2: H×nh ¶nh vÇng tr¨ng vµ c¶m xóc cña nhµ th¬ NguyÔn Duy qua bµi th¬ “¸nh Tr¨ng”.
- H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬ lµ mét h×nh tîng ®a nghÜa.
+ Tríc hÕt, vÇng tr¨ng lµ mét h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn kho¸ng ®¹t, hån nhiªn, t¬i m¸t. Trong hai khæ th¬ ®Çu,
vÇng tr¨ng hiÖn ra trong kh«ng gian cña ruéng ®ång, s«ng biÓn, nói rõng. §ã lµ vÇng tr¨ng cña “håi nhá sèng víi
®ång” vµ sau nµy lµ “håi chiÕn tranh ë rõng”. Lóc Êy, con ngêi sèng gi¶n dÞ, “trÇn trôi víi thiªn nhiªn – hån nhiªn
nh c©y cá”. VÇng tr¨ng trë thµnh ngêi b¹n tri kû, thµnh “vÇng tr¨ng t×nh nghÜa” g¾n bã trong suèt nh÷ng n¨m
th¸ng tõ thuë Êu th¬ ë quª nhµ, ®Õn håi chiÕn tranh sèng ë rõng.
§Õn khi vÒ thµnh phè, sèng gi÷a nh÷ng tiÖn nghi hiÖn ®¹i “quen ¶nh ®iÖn, cöa g¬ng”, con ngêi bçng quªn ®i
c¸i vÇng tr¨ng “ngì kh«ng bao giê quªn” kia, bçng v« t×nh víi “c¸i vÇng tr¨ng t×nh nghÜa” kia. Sù v« t×nh ®Õn møc
tµn nhÉn:
VÇng tr¨ng ®i qua ngâ
Nh ngêi dng qua ®êng
Råi ®Õn mét ®ªm nµo ®ã:
Th×nh l×nh ®Ìn ®iÖn t¾t… ®ét ngét vÇng tr¨ng trßn.
Con ngêi ®· quen víi ®Ìn ®iÖn nªn quªn tr¨ng. VÇng tr¨ng vÉn cã ®ã nhng "nh ngêi dng qua ®êng". Ph¶i ®Õn
khi ®Ìn ®iÖn t¾t, con ngêi míi l¹i nh×n thÊy vµ nhËn ra vÇng tr¨ng. Ph¶i ®ét ngét nh thÕ. Ph¶i bÊt ngê nh thÕ,
vÇng tr¨ng míi lµm thøc dËy trong t©m trÝ con ngêi bao c¶m xóc.
Ngöa mÆt lªn nh×n mÆt
Cã c¸i g× rng rng
Nh lµ ®ång lµ bÓ
Nh lµ s«ng lµ rõng.
“Ngöa mÆt lªn nh×n mÆt”, mÆt ngêi vµ mÆt tr¨ng ®èi diÖn nhau. §ã lµ kho¶nh kh¾c bÊt ngê gÆp l¹i “cè
nh©n”. Kho¶nh kh¾c gÆp gì ®ã khiÕn hån ngêi “rng rng” c¶m xóc. VÇng tr¨ng lµm ïa dËy trong t©m trÝ nh÷ng
h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn, cña quª h¬ng ®Êt níc.
+ VÇng tr¨ng trong bµi th¬ cßn cã ý nghÜa biÓu tîng: biÓu tîng cho qu¸ khø nghÜa t×nh, biÓu tîng cho vÎ ®Ñp
b×nh dÞ vµ vÜnh h»ng cña ®êi sèng.
VÇng tr¨ng ®©u chØ lµm ïa dËy trong t©m trÝ nh÷ng h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn, cña quª h¬ng ®Êt níc, mµ cßn
®¸nh thøc trong t©m trÝ con ngêi bao kû niÖm hån nhiªn cña thêi tuæi nhá, bao kû niÖm nghÜa t×nh cña mét thêi
gian lao chiÕn ®Êu.
Khæ th¬ cuèi cïng lµ n¬i tËp trung nhÊt ý nghÜa biÓu tîng cña h×nh ¶nh vÇng tr¨ng:
Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh
KÎ chi ngêi v« t×nh
¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c
§ñ cho ta giËt m×nh.
MÆc cho con ngêi v« t×nh, “tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh”. §ã lµ h×nh ¶nh tîng trng cho qu¸ khø ®Ñp ®Ï, vÑn nguyªn
ch¼ng thÓ phai mê. “¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c”, phÐp nh©n ho¸ khiÕn h×nh ¶nh vÇng tr¨ng hiÖn ra nh mét con ng-
êi cô thÓ, mét ngêi b¹n, mét nh©n chøng, rÊt nghÜa t×nh nhng còng v« cïng nghiªm kh¾c ®ang nh¾c nhë con ngêi
®õng quªn ®i qu¸ khø. “¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c” nhng ®ñ lµm ®Ó lµm con ngêi “giËt m×nh” nhËn ra sù v« t×nh
kh«ng nªn cã, sù l·ng quªn ®¸ng tr¸ch cña m×nh. Con ngêi cã thÓ v« t×nh, cã thÓ l·ng quªn, nhng thiªn nhiªn vµ
nghÜa t×nh qu¸ khø th× vÉn nguyªn vÑn, vÜnh h»ng.
C©u 3: Ph©n tÝch 2 khæ th¬ cuèi cña bµi th¬ “¸nh tr¨ng”
- Tr¨ng vµ con ngêi ®· gÆp nhau trong mét gi©y phót t×nh cê. Con ngêi kh«ng cßn muèn trèn ch¹y vÇng tr¨ng,
trèn ch¹y c¶ b¶n th©n m×nh ®îc n÷a. T thÕ “ngöa mÆt lªn nh×n mÆt” lµ t thÕ ®èi mÆt: “mÆt” ë ®©y chÝnh lµ

25
vÇng tr¨ng trßn. Con ngêi thÊy mÆt tr¨ng lµ thÊy ®îc ngêi b¹n tri kû ngµy nµo. C¸ch viÕt thËt l¹ vµ s©u s¾c – dïng
nh÷ng tõ kh«ng trùc tiÕp ®Ó diÔn t¶ sù xóc ®éng c¶m ®éng chît d©ng trµo trong lßng anh khi gÆp l¹i vÇng tr¨ng.
- C¶m xóc “rng rng”: t©m hån ®ang rung ®éng, xao xuyÕn, gîi nhí gîi th¬ng. NhÞp th¬ hèi h¶ d©ng trµo nh
t×nh ngêi dµo d¹t. NiÒm h¹nh phóc cña nhµ th¬ nh ®ang ®îc sèng l¹i mét giÊc chiªm bao.
- Sù xuÊt hiÖn ®ét ngét cña vÇng tr¨ng lµm ïa dËy ë t©m trÝ nhµ th¬ bao kû niÖm qu¸ khø tèt ®Ñp khi cuéc
sèng cßn qu¸ nghÌo nµn, gian lao. Lóc Êy con ngêi víi thiªn nhiªn tr¨ng lµ tri kû, t×nh nghÜa.
Khæ th¬ kÕt l¹i bµi th¬ b»ng hai vÕ ®èi lËp mµ song song:
“Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh
… §ñ cho ta giËt m×nh”
- ë ®©y cã sù ®èi lËp gi÷a "trßn vµnh v¹nh" vµ "kÎ v« t×nh", gi÷a c¸i im lÆng cña ¸nh tr¨ng víi sù "giËt m×nh"
thøc tØnh cña con ngêi. VÇng tr¨ng cã ý nghÜa biÓu tîng s©u s¾c. H×nh ¶nh “vÇng tr¨ng trßn vµnh v¹nh”, ngoµi
nghÜa ®en lµ vÎ ®Ñp tù nã vµ m·i m·i vÜnh h»ng cña cuéc sèng cßn cã nghÜa tîng trng cho vÎ ®Ñp cña nghÜa
t×nh qu¸ khø, ®Çy ®Æn, thuû chung, nh©n hËu bao dung cña thiªn nhiªn, cña cuéc ®êi, con ngêi, nh©n d©n, ®Êt n-
íc.
- H×nh ¶nh "¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c" cã ý nghÜa nghiªm kh¾c nh¾c nhë nhµ th¬ vµ c¶ mçi chóng ta con ng êi
cã thÓ v« t×nh, cã thÓ l·ng quªn nhng thiªn nhiªn, nghÜa t×nh qu¸ khø th× lu«n trßn ®Çy, bÊt diÖt. Sù kh«ng vui, sù
tr¸ch mãc trong lÆng im cña vÇng tr¨ng lµ sù tù vÊn l¬ng t©m dÉn ®Õn c¸i "giËt m×nh" ë c©u th¬ cuèi. C¸i "giËt
m×nh" lµ c¶m gi¸c vµ ph¶n x¹ t©m lý cã thËt cña mét ngêi biÕt suy nghÜ, chît nhËn ra sù v« t×nh, b¹c bÏo, sù n«ng
næi trong c¸ch sèng cña m×nh. C¸i "giËt m×nh" cña sù ¨n n¨n, tù tr¸ch, tù thÊy ph¶i ®æi thay trong c¸ch sèng. C¸i
“giËt m×nh” tù nh¾c nhë b¶n th©n kh«ng bao giê ®îc lµm ngêi ph¶n béi qu¸ khø, ph¶n béi thiªn nhiªn, sïng b¸i hiÖn
t¹i mµ coi rÎ thiªn nhiªn. Thiªn nhiªn thËt nghiªm kh¾c, l¹nh lïng nhng còng thËt ©n t×nh, ®é lîng bao dung, vÇng
tr¨ng vµ thiªn nhiªn lµ trêng tån, bÊt diÖt. Th× ra nh÷ng bµi häc s©u s¾c vÒ ®¹o lý lµm ngêi ®©u cø ph¶i t×m
trong s¸ch vë hay tõ nh÷ng kh¸i niÖm trõu tîng xa x«i. ¸nh tr¨ng thËt sù ®· nh mét tÊm g¬ng soi ®Ó thÊy ®îc g¬ng
mÆt thùc cña m×nh, ®Ó t×m l¹i c¸i ®Ñp tinh kh«i mµ chóng ta tëng ®· ngñ ngon trong quªn l·ng.
C©u 4: H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬ tîng trng cho ®iÒu g×? ý nghÜa kh¸i qu¸t cña bµi th¬ “¸nh
tr¨ng”.
Gîi ý:
a. H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬ tríc hÕt lµ vÇng tr¨ng cña tù nhiªn. Nhng vÇng tr¨ng cßn lµ biÓu tîng cña
qu¸ khø ®Çy t×nh c¶m, khi con ngêi trÇn trôi gi÷a thiªn nhiªn, hån nhiªn, kh«ng so ®o, tÝnh to¸n. Khi ®ã, t©m hån
con ngêi réng më, kho¸ng ®¹t nh s«ng, nh ®ång, nh bÓ nh rõng. Toµn lµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn réng d·i, hïng
vÜ. Nhng khi kh¸ng chiÕn thµnh c«ng th× con ngêi nhèt m×nh vµo cöa kÝnh, buyn - ®inh, sèng riªng cho m×nh,
cho c¸i c¸ nh©n nhá bÐ. Bëi thÕ mµ kh«ng gÇn gòi, kh«ng mÆn mµ víi vÇng tr¨ng. Lóc nµy tr¨ng t îng trng cho qu¸
khø ©n t×nh, cho nh÷ng t×nh c¶m lín lao méc m¹c nhng bÊt tö, s¸ng trong m·i m·i. Con ngêi cã thÓ quªn qu¸ khø,
nhng qu¸ khø kh«ng bao giê quªn. Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh còng nh qu¸ khø t¬i ®Ñp kh«ng bao giê mê phai, kh«ng
bao giê khuyÕt thiÕu. ChØ cã nh÷ng ai mª m¶i víi c¸i riªng míi cã thÓ döng dng. Nhng vÇng tr¨ng Êy bao dung,
kh«ng “kÓ chi ngêi v« t×nh”. ChÝnh th¸i ®é lÆng im cao thîng Êy cµng lµm nh÷ng ai sím quªn qu¸ khø nghÜa t×nh
ph¶i giËt m×nh.
b. Bµi th¬ “¸nh tr¨ng” lµ t©m sù cña NguyÔn Duy, lµ suy ngÉm cña nhµ th¬ tríc sù ®æi thay cña hoµn c¶nh
sèng, khi mµ con ngêi tõ chiÕn tranh trë vÒ cuéc sèng hoµ b×nh. Nh÷ng s«ng, ®ång, biÓn, rõng lµ h×nh ¶nh tîng tr-
ng, nhng còng lµ h×nh ¶nh thËt cña nh÷ng ngêi kh¸ng chiÕn. THµnh phè lµ m«i trêng míi, lµ h×nh ¶nh thËt cña
nh÷ng ngêi kh¸ng chiÕn kh«ng ®Æt ch©n tíi (trõ c¸c chiÕn sÜ ho¹t ®éng bÝ mËt). M«i trêng míi ???nghØ míi,
hoµn c¶nh míi lµm cho con ngêi sèng c¸ch biÖt víi thiªn nhiªn còng cã nghÜa lµ xa dÇn qu¸ khø, l¹nh nh¹t dÇn víi
qu¸ khø. ¸nh tr¨ng c¶nh bao hiÖn tîng suy tho¸i vÒ t×nh c¶m, sÏ dÉn ®Õn suy tho¸i lèi sèng, suy tho¸i ®¹o ®øc. Nã
nh¾c nhë con ngêi cÇn thuû chung víi qu¸ khø, víi nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cña qu¸ khø, ®õng (cã míi níi cò).
C©u 5: Ph©n tÝch ®o¹t cuèi bµi th¬ “¸nh tr¨ng”
Khæ th¬ cuèi cïng lµ n¬i tËp trung nhÊt ý nghÜa – biÓu tîng cña h×nh ¶nh vÇng tr¨ng:
Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh
26
 KÓ chi ngêi v« t×nh
¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c
§ñ cho ta giËt m×nh
- MÆc cho con ngêi v« t×nh, “tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh”, ®ã lµ vÎ ®Ñp tù nã vµ m·i m·i vÜnh h»ng. §ã cßn lµ
h×nh ¶nh tîng trmg cho vÎ ®Ñp vµ nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng.
- “¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c” => phÐp nh©n ho¸ khiÕn h×nh ¶nh vÇng tr¨ng hiÖn ra nh mét con ngêi cô thÓ, mét
ngêi b¹n, mét nh©n chøng, rÊt nghÜa t×nh nhng còng v« cïng nghiªm kh¾c ®ang nh¾c nhë con ngêi. “¸nh tr¨ng im
ph¨ng ph¾c” nhng ®ñ lµm ®Ó lµm con ngêi “giËt m×nh” nhËn ra sù v« t×nh l·ng quªn qu¸ khø tèt ®Ñp, tøc lµ con
ngêi ®ang ph¶n béi l¹i chÝnh m×nh. Nã cßn cã ý nh¾c nhë con ngêi nªn tr©n träng, gi÷ g×n vÎ ®Ñp vµ nh÷ng gi¸
trÞ truyÒn thèng.
C©u 6: Ph©n tÝch, so s¸nh h×nh ¶nh “Tr¨ng” (vÇng tr¨ng, m¶nh tr¨ng, ¸nh tr¨ng…) trong c¸c bµi th¬ “§ång
chÝ”, “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸”, “¸nh tr¨ng”.
Gîi ý:
Tr¨ng trong c¶ ba bµi th¬ ®Òu lµ h×nh ¶nh thiªn nhiªn ®Ñp, trong s¸ng, ngêi b¹n tri kû cña con ngêi trong cuéc
sèng lao ®éng vµ chiÕn ®Êu, trong sinh ho¹t hµng ngµy.
- Tr¨ng trong “§ång chÝ” lµ biÓu tîng cña t×nh ®ång chÝ, g¾n bã keo s¬n trong cuéc sèng chiÕn ®Êu gi¸n khæ
thêi kú ®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, biÓu tîng cña hiÖn thùc vµ l·ng m¹n, trë thµnh nhan ®Ò cña c¶ tËp th¬ “§Çu
sóng tr¨ng treo”.
- Tr¨ng trong “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” lµ c¸nh buåm chuyªn chë vµ n©ng bæng niÒm vui hµo høng trong lao
®éng lµm chñ tËp thÓ cña nh÷ng ng d©n ®i ®¸nh c¸ ®ªm, vÏ nªn bøc tranh s¬n mµi biÓn vµng biÓn b¹c.
“C¸i ®u«i em quÉy tr¨ng vµng choÐ
§ªm thë sao lïa níc H¹ Long”
d. Tr¨ng trong “¸nh tr¨ng” lµ vÇng tr¨ng trßn vµnh v¹nh, im ph¨ng ph¾c ®ét ngét ïa vµo phßng buyn-®inh tèi om
trong ®ªm hoµ b×nh mÊt ®iÖn ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· khiÕn nhµ th¬ giËt m×nh, ©n hËn, day døt vÒ suy
nghÜ vµ c¸ch sèng hiÖn t¹i cña m×nh. ¸nh tr¨ng nh ngêi b¹n th©n nh¾c nhë, lay tÝnh l¬ng t©m cña t¸c gi¶: kh«ng
®îc v« ¬n víi qu¸ khø, víi ®ång ®éi ®· hy sinh víi thiªn nhiªn nh©n hËu vµ bao dung.
C©u 7: ChÐp thuéc lßng ®o¹n kÕt bµi th¬ “¸nh tr¨ng” cña NguyÔn Duy. H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬
cã ý nghÜa g×? Tõ ®ã em hiÓu g× vÒ chñ ®Ò cña bµi th¬? (viÕt mét ®o¹n diÔn dÞch kho¶ng 10-12 c©u).
Gîi ý:
+ VÇng tr¨ng trong bµi th¬ lµ mét h×nh ¶nh ®a nghÜa.
+ VÇng tr¨ng lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn hån nhiªn, t¬i m¸t, lµ ngêi b¹n suèt thêi nhá tuæi, råi thêi chiÕn tranh ë
rõng.
+ VÇng tr¨ng lµ biÓu tîng cho qu¸ khø nghÜa t×nh, h¬n thÕ tr¨ng cßn lµ vÎ ®Ñp b×nh dÞ, vÜnh h»ng cña ®êi
sèng.
- ë khæ th¬ cuèi cïng, tr¨ng tîng trng cho qu¸ khø vÑn nguyªn ch¼ng thÓ phai mê, lµ ngêi b¹n, lµ nh©n chøng
nghÜa t×nh mµ nghiªm kh¾c nh¾c nhë nhµ th¬ vµ c¶ mçi chóng ta. Con ngêi cã thÓ v« t×nh, cã thÓ l·ng quªn nhng
thiªn nhiªn, nghÜa t×nh qu¸ khø th× lu«n trßn ®Çy, bÊt diÖt.
5. Tõ ®ã, em hiÓu chñ ®Ò cña bµi th¬ lµ: Bµi th¬ lµ tiÕng lßng, lµ nh÷ng suy ngÉm thÊm thÝa, nh¾c nhë ta
vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m ®èi víi nh÷ng n¨m th¸ng qu¸ khø gian lao, nghÜa t×nh ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt níc b×nh dÞ,
hiÒn hËu. Bµi th¬ cã ý nghÜa nh¾c nhë, cñng cè ngêi ®äc th¸i ®é sèng “uèng níc nhí nguån”, ©n nghÜa thuû
chung cïng qu¸ khø.
2. Ph©n tÝch t©m sù s©u kÝn cña NguyÔn Duy qua bµi th¬ “¸nh tr¨ng”.
a. C¶m nghÜ vÒ vÇng tr¨ng qu¸ khø:
Tríc hÕt lµ h×nh ¶nh vÇng tr¨ng t×nh nghÜa, hiÒn hËu, b×nh dÞ g¾n liÒn víi kû niÖm mét thêi nhµ th¬ h»ng
g¾n bã.
- ¸nh tr¨ng gÇn víi nh÷ng kû niÖm trong s¸ng thêi th¬ Êu t¹i lµng quª.
“Håi nhá sèng víi rõng
27
 Víi s«ng råi víi biÓn”
-> Nh÷ng “®ång, s«ng, bÓ” gäi mét vïng kh«ng gian quen thuéc cña tuæi Êu th¬, cã nh÷ng lóc sung síng ®Õn h¶
hª ®îc chan hoµ, ngôp lÆn trong c¸i m¸t lµnh cña quª h¬ng nh dßng s÷a ngät. Tr¨ng khi ®so lµ trß ch¬i cña tuæi th¬
cïng víi nh÷ng íc m¬ trong s¸ng. Con ngêi khi ®ã sèng gi¶n dÞ, thanh cao, ch©n thËt trong sù hoµ hîp víi thiªn nhiªn
trong lµnh, “trÇn trôi víi thiªn nhiªn – hån nhiªn nh c©y cá”.
- ¸nh tr¨ng g¾n bã víi nh÷ng kû niÖm kh«ng thÓ nµo quªn cña cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt cña ngêi lÝnh trong rõng
s©u.
“Håi chiÕn tranh ë rõng
VÇng tr¨ng thµnh tri kû
TrÇn trôi víi thiªn nhiªn
Hån nhiªn nh c©y cá
Ngì kh«ng bao giê quªn
C¸i vÇng tr¨ng t×nh nghÜa”.
-> Tr¨ng khi ®ã lµ ¸nh tr¨ng trong ®ªm tèi chiÕn tranh, lµ niÒm vui bÇu b¹n cña ngêi lÝnh trong gian lao cña
cuéc kh¸ng chiÕn – vÇng tr¨ng tri kû.
- B»ng nghÖ thuËt nh©n ho¸, NguyÔn Duy ®· gîi vÒ trong lßng ngêi ®äc c¶ mét ký øc tuæi th¬, mét t×nh b¹n t-
¬i ®Ñp. Nh©n vËt tr÷ t×nh g¾n bã víi tr¨ng trong nh÷ng n¨m dµi kh¸ng chiÕn. Tr¨ng vÉn thuû chung, t×nh nghÜa.
DÉu r»ng cuéc sèng n¬i ®ång bÓ lµ khã kh¨n nhng b»ng t×nh c¶m ch©n thµnh méc m¹c, cao quý, tr¨ng ®Õn víi con
ngêi kh«ng mét chót ngÇn ng¹i. Tr¨ng víi ngêi nh hai mµ mét, ®Òu chung thuû s¾t son.
b. C¶m nghÜa vÒ vÇng tr¨ng hiÖn t¹i:
Sau tuæi th¬ vµ chiÕn tranh, ngêi lÝnh tõ gi· nói rõng trë vÒ thµnh phè – n¬i ®« thÞ hiÖn ®¹i. Khi ®ã mäi
chuyÖn b¾t ®Çu ®æi kh¸c:
Tõ håi vÒ thµnh phè
Quen ¸nh ®iÖn cöa g¬ng
VÇng tr¨ng ®i qua ngâ
Nh ngêi dng qua ®êng.
- VÇng tr¨ng tri kû ngµy nµo nay ®· trë thµnh “ngêi dng”, ngêi kh¸ch qua ®êng xa l¹, cßn con ngêi ®aua cßn son
s¾t thuû chung? => Mét sù thay ®æi phò phµng khiÕn ngêi ta kh«ng khái nhãi ®au. T×nh c¶m xa kia nay chia l×a.
+ Hµnh ®éng “véi bËt tung cö sæ” vµ c¶m gi¸c ®ét ngét “nhËn ra vÇng tr¨ng trßn”, cho thÊy quan hÖ gi÷a ng êi
vµ tr¨ng kh«ng cßn lµ tri kû, t×nh nghÜa nh xa, v× con ngêi lóc nµy thÊy tr¨ng nh mét vËt chiÕu s¸ng thay thÕ cho
®iÖn s¸ng mµ th«i.
- V× sao l¹i cã sù xa l¹, c¸ch biÖt nµy?
+ Sù thay ®æi cña hoµn c¶nh sèng – kh«ng gian kh¸c biÖt, thêi gian c¸ch biÖt, ®iÒu kiÖn sèng c¸ch biÖt: Tõ håi
vÒ thµnh phè, ngêi lÝnh xa b¾t ®Çu quen sèng víi nh÷ng tiÖn nghi hiÖn ®¹i nh “¸nh ®iÖn, cöa g¬ng”. Cuéc sèng
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®iÖn g¬ng ®· lµm ¸t ®i søc sèng cña ¸nh tr¨ng trong t©m hån con ngêi. Anh
lÝnh ®· quªn ®i chÝnh ¸nh tr¨ng ®· ®ång cam céng khæ cïng ngêi lÝnh, quªn ®i t×nh c¶m ch©n thµnh, qu¸ khø cao
®Ñp nhng ®Çy t×nh ngêi.
+ C©u th¬ dng dng – l¹nh lïng – nhøc nhèi, xãt xa miªu t¶ mét ®iÒu g× béi b¹c, nhÉn t©m vÉn thêng x¶y ra trong
cuéc sèng. Cã lÏ nµo sù biÕn ®æi vÒ kinh tÕ, vÒ ®iÒu kiÖn sèng, tiÖn nghi l¹i kÐo theo sù thay d¹ ®æi lßng? (liªn
hÖ: bëi thÕ mµ ca dao míi lªn tiÕng nãi: “ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng?”. Tè h÷u, nh©n d©n ViÖt B¾c ë l¹i còng
b¨n kho¨n mét t©m tr¹ng Êy khi tiÔn ®a c¸n bé vÒ xu«i.
M×nh vÒ thµnh thÞ xa x«i
Nhµ cao cßn thÊy nói ®åi n÷a ch¨ng?
Phè ®«ng cßn nhí b¶n lµng
S¸ng ®ªm cßn nhí m¶nh tr¨ng gi÷a rõng?
=> Tõ sù xa l¹ gi÷a ngêi víi tr¨ng Êy, nhµ th¬ muèn nh¾c nhë: ®õng ®Ó nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt ®iÒu khiÓn
chóng ta…
28
 c. NiÒm suy t cña t¸c gi¶ vµ tÊm lßng cña vÇng tr¨ng
Tr¨ng vµ con ngêi ®· gÆp nhau trong mét gi©y phót t×nh cê. Sù ®æi thay cña con ngêi kh«ng lµm vÇng tr¨ng
cau mÆt. VÇng tr¨ng xuÊt hiÖn vÉn mét t×nh c¶m trµn ®Çy, kh«ng m¶y may søt mÎ. “Tr¨ng trßn” lµ mét h×nh ¶nh
th¬ kh¸ hay, kh«ng chØ lµ ¸nh tr¨ng trßn mµ cßn lµ t×nh c¶m b¹n bÌ trong tr¨ng vÉn trän vÑn, vÉn chung thuû nh
n¨m xa. T thÕ “ngöa mÆt lªn nh×n mÆt” lµ t thÕ ®èi mÆt: “mÆt” ë ®©y chÝnh lµ vÇng tr¨ng trßn. Con ngêi thÊy
mÆt tr¨ng lµ thÊy ®îc ngêi b¹n tri kû ngµy nµo. C¸ch viÕt thËt l¹ vµ s©u s¾c!
- Tõ c¸i ®èi mÆt trùc diÖn Êy, ¸nh tr¨ng ®· thøc dËy nh÷ng kû niÖm qu¸ khø tèt ®Ñp, ®¸nh thøc l¹i t×nh c¶m
b¹n bÌ n¨m xa, ®¸nh thøc l¹i nh÷ng g× con ngêi ®· l·ng quªn.
- C¶m xóc “rng rng” lµ biÓu thÞ cña mét t©m hån ®ang rung ®éng, xao xuyÕn, gîi nhí gîi th¬ng khi gÆp l¹i b¹n
tri kû. Ng«n ng÷ b©y giê lµ níc m¾t díi hµng mi. NhÞp th¬ hèi h¶ d©ng trµo nh t×nh ngêi dµo d¹t. NiÒm h¹nh phóc
cña nhµ th¬ nh ®ang ®îc sèng l¹i mét giÊc chiªm bao.
“¸nh tr¨ng hiÖn lªn ®¸ng gi¸ biÕt bao, cao thîng vÞ tha biÕt chõng nµo:
“Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh
… §ñ cho ta giËt m×nh”
- ë ®©y cã sù ®èi lËp gi÷a "trßn vµnh v¹nh" vµ "kÎ v« t×nh”, gi÷a c¸i im lÆng cña ¸nh tr¨ng víi sù "giËt m×nh"
thøc tØnh cña con ngêi.
+ Tr¨ng trßn vµnh v¹nh, tr¨ng im ph¨ng ph¾c kh«ng giËn hên tr¸ch mãc mµ chØ nh×n th«i, mét c¸i nh×n thËt
s©u nh soi tËn ®µy t×m ngêi lÝnh ®ñ ®Ó giËt m×nh nghÜ vÒ cuéc sèng hoµ b×nh h«m nay. Hä ®· quªn mÊt ®i
chÝnh m×nh, quªn nh÷ng g× ®Ñp ®Ï, thiªng liªng nhÊt cña qu¸ khø ®Ó c×m ®¾m trong mét cuéc sèng x« bå, phån
hoa mµ Ýt nhiÒu sÏ mÊt ®i nh÷ng g× tèt ®Ñp nhÊt cña chÝnh m×nh.
+ Tr¨ng trßn vµnh v¹nh lµ hiÖn diÖn cho qu¸ khø ®Ñp ®Ï kh«ng thÓ phai mê. ¸nh tr¨ng chÝnh lµ ngêi b¹n
nghÜa t×nh mµ nghiªm kh¾c nh¾c nhë nhµ th¬ vµ c¶ mçi chóng ta : con ngêi cã thÓ v« t×nh, cã thÓ l·ng quªn nhng
thiªn nhiªn, nghÜa t×nh qu¸ khø th× lu«n trßn ®Çy, bÊt diÖt.
- Sù kh«ng vui, sù tr¸ch mãc trong lÆng im cña vÇng tr¨ng lµ sù tù vÊn l¬ng t©m dÉn ®Õn c¸i "giËt m×nh" ë
c©u th¬ cuèi. C¸i "giËt m×nh" lµ c¶m gi¸ vµ ph¶n x¹ t©m lý cã thËt cña mét ngêi biÕt suy nghÜ, chît nhËn ra sù v«
t×nh, b¹c bÏo, sù n«ng næi trong c¸ch sèng cña m×nh. C¸i "giËt m×nh" c¶u sù ¨n n¨n, tù tr¸ch, tù thÊy ph¶i ®æi thay
trong c¸ch sèng. C¸i “giËt m×nh” tù nh¾c nhë b¶n th©n kh«ng bao giê ®îc lµm ngêi ph¶n béi qu¸ khø, ph¶n béi thiªn
nhiªn, sïng b¸i hiÖn t¹i mµ coi rÎ thiªn nhiªn. C©u th¬ thÇm nh¾c nhë chÝnh m×nh vµ còng ®ång thêi nh¾c nhë
chóng ta, nh÷ng ngêi ®ang sèng trong hoµ b×nh, hëng nh÷ng tiÖn nghi hiÖn ®¹i, ®õng bao giê quªn c«ng søc ®Êu
tranh c¸ch m¹ng cña biÕt bao ngêi ®i tríc.

Con cß
ChÕ lan viªn
B. Ph©n tÝch bµi th¬
* Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬.
1. ChÐp chÝnh x¸c ®o¹n th¬ thø 3 cña bµi th¬ “Con cß”. Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n th¬  : « Dï ë
gÇn con…theo con”.
Gîi ý:
- §Õn ®o¹n 3: nhÞp th¬ thay ®æi nh dån dËp h¼n lªn trong nh÷ng c©u th¬ ng¾n gièng nh lêi dÆn dß cña mÑ,
h×nh ¶nh con cß trong ®o¹n th¬ nh ®îc nhÊn m¹nh ë ý nghÜa biÓu tîng cho tÊm lßng ngêi mÑ lóc nµo còng ë bªn
con suèt cuéc ®êi.
- Lêi dÆn gi¶n dÞ méc m¹c mµ hµm nghÜa s©u xa. Díi h×nh thøc th¬ tù do, nhµ th¬ nh dùng lªn c¶ mét bÇu trêi
yªu th¬ng bao la mµ ®Æc ®iÓm cña nã lµ kh«ng gian vµ thêi gian kh«ng giíi h¹n. Lªn rõng – xuèng biÓn – hai
chiÒu kh«ng gian gîi Ên tîng vÒ nh÷ng khã kh¨n cña cuéc ®êi. Kh«ng gian nghÖ thuËt Êy cña bµi th¬ còng gãp
phÇn biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn cña tø th¬, cña t×nh c¶m vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt tr÷ t×nh. Tõ kh«ng gian cã giíi

29
h¹n ngµy cµng réng dÇn thªm ®Õn mét kh«ng gian t©m tëng võa bao la võa s©u th¼m nh chÝnh lêi ru h¸t lªn tõ tr¸i
tim cña mÑ:
Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ
§i hÕt ®êi lßng mÑ vÉn theo con
TÊm lßng ngêi mÑ mu«n ®êi vÉn vËy, vît ra ngoµi mäi kho¶ng c¸ch kh«ng gian, thêi gian. §ã lµ quy luËt bÊt
biÕn vµ vÜnh h»ng cña mäi tÊm lßng ngêi mÑ trªn ®êi mµ nhµ th¬ ®· kh¸i qu¸t, ®óc kÕt trong c©u th¬ ®Ëm chÊt
suy tëng vµ triÕt lý. Sù lÆp l¹i liªn tôc cña nh÷ng tõ ng÷ “dï gÇn con, dï xa con” nh l¸y ®i l¸y l¹i c¶m xóc th¬ng yªu
®ang trµo d©ng trong t©m hån mÑ. T×nh yªu th¬ng cña mÑ lu«n “vÉn”, “sÏ”, “m·i” bªn con cho dï con lín lªn, ®i
xa, trëng thµnh trong ®êi, cho dï cã thÓ mét ngµy nµo ®ã mÑ kh«ng cßn cã mÆt trªn ®êi.
C©u 2: Em cã biÕt c©u th¬, v¨n nµo nãi vÒ mÑ n÷a kh«ng? H·y chÐp l¹i 2 c©u mµ em thÝch (ghi râ trÝch ë
®©u).
Con lµ mÇm ®Êt t¬i th¬m
§«i tay mÑ bÕ, mÑ bång
Nh con sãng chê nÆng dßng phï sa
(H¸t ru – Vò QuÇn Ph¬ng)
C©u 3 : Ph©n tÝch hai c©u th¬:
Con dï lµn vÉn lµ con cña mÑ
§i hÕt ®êi lßng mÑ vÉn theo con.
Gîi ý:
- Giíi thiÖu bµi th¬, h×nh tîng con cß.
- Hai c©u th¬ ë cuèi ®o¹n 2 lµ lêi cña mÑ nãi víi con – cß con.
- Trong suy nghÜ vµ quan niÖm cña ngêi mÑ, díi c¸i nh×n cña mÑ, con dï lín kh«n, dï trëng thµnh ®Õn ®©u,
nhiÒu tuæi ®Õn ®©u, lµm g×, thµnh ®¹t ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, con vÉn lµ con cña mÑ, con vÉn rÊt ®¸ng yªu,
®¸ng th¬ng, vÉn cÇn chë che, vÉn lµ niÒm tù hµo, niÒm tin vµ hy väng cña mÑ.
- Dï mÑ cã ph¶i xa con, l©u, rÊt l©u, thËm chÝ suèt ®êi, kh«ng lóc nµo lßng mÑ kh«ng ë bªn con.
-> Tõ viÖc hiÓu biÕt tÊm lßng ngêi mÑ, nhµ th¬ ®· kh¸i qu¸t mét quy luËt t×nh c¶m mang tÝnh vÜnh h»ng:
t×nh mÑ, t×nh mÉu tö bÒn v÷ng, réng lín, s©u s¾c. Qua ®ã ngîi ca t×nh c¶m v« biªn, thiªng liªng cña ngêi mÑ.
C©u 4: §äc hai c©u th¬ sau: “Cß mét m×nh cß ph¶i kiÕm lÊy ¨n. Con cã mÑ con ch¬i råi l¹i ngñ”.
a. Hai c©u th¬ trªn lµ lêi cña ai nãi víi ai, nh»m môc ®Ých g×?
(lêi cña mÑ nãi víi con ®Ó bµy tá t×nh th¬ng con)
Quan hÖ ý nghÜa chñ yÕu trong hai c©u th¬ lµ quan hÖ nµo?
(Quan hÖ ®èi lËp)
b. ý nghÜa nµo to¸t lªn tõ hai c©u th¬ trªn.
(H¹nh phóc cña con khi cã mÑ).
C©u 5: H×nh ¶nh trong c©u th¬: “Con ngñ yªn th× cß còng ngñ. C¸nh cña cßn hai ®Ða ®¾p chung ®«i”
®Ñp vµ hay nh thÕ nµo?
=> H×nh ¶nh th¬ ®Ñp, l·ng m¹n, bay bæng. Lêi ru cña mÑ ®a con vµo giÊc ngñ, trong m¬ con vÉn thÊy h×nh
¶nh con cß. Con cã giÊc m¬ ®Ñp. Lêi ru cña mÑ ®· n©ng ®ì t©m hån con. C¸nh cß trë thµnh mét h×nh ¶nh Èn dô
giÇu ý nghÜa.
Mïa xu©n nho nhá
Thanh H¶i
* Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm:
C©u 1 : ChÐp chÝnh x¸c ®o¹n th¬ thø 3 trong bµi "Mïa xu©n nho nhá” cña Thanh H¶i.
a. Gi¶i thÝch ý nghÜa côm tõ: “Mïa xu©n nho nhá” trong ®o¹n th¬.
b. Ph©n tÝch íc nguyÖn cña nhµ th¬ ®îc thÓ hiÖn trong ®o¹n th¬ tõ: “Ta lµm con chim hãt… dï lµ khi tãc b¹c”
b»ng mét ®o¹n v¨n.

30
 Gîi ý:
Mïa xu©n nho nhá lµ s¸ng t¸c ®éc ®¸o trong ý tëng th¬ vµ ng«n ng÷ th¬ cña nhµ th¬ Thanh h¶i. §©y lµ h×nh
¶nh Èn dô chØ mïa xu©n riªng trong lßng nhµ th¬ tríc mïa xu©n cña d©n téc. Nã hoµ cïng vµo mïa xu©n cña ®Êt
níc. Tõ l¸y “nho nhá” võa chØ ra c¸i mïa xu©n riªng cña nhµ th¬ võa gîi lªn c¸i vÎ xinh xinh, ®¸ng yªu cña nã. Nhµ
th¬ tù nguyÖn lµm mét mïa xu©n, «ng muèn sèng ®Ñp, sèng víi tÊt c¶ søc sèng t¬i trÎ cña m×nh nhng l¹i rÊt khiªm
nhêng, coi ®Êy chØ lµ mét mïa xu©n nho nhá gãp vµo mïa xu©n lín cña ®Êt níc, cña cuéc ®êi chung.
b. Ph©n tÝch ®o¹n th¬:
- C©u ®Çu tiªn cña ®o¹n v¨n ph¶i nªu ®îc ý chÝnh cña hai khæ th¬: Nh÷ng suy ngÉm vµ t©m niÖm cña m×nh
tríc mïa xu©n cña ®Êt níc.
- §iÒu t©m niÖm cña nhµ th¬: lµ kh¸t väng ®îc hoµ nhËp vµo cuéc sèng cña ®Êt níc, cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp
– dï nhá bÐ cña m×nh cho cuéc ®êi chung, cho ®Êt níc.
+ H×nh ¶nh th¬ tù nhiªn giµu søc gîi t¶, dïng nh÷ng h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn ®Ó nãi lªn íc nguyÖn cña m×nh:
lµm mét tiÕng chim hãt trong rén r· tiÕng chim ca, mét cµnh hoa ®Ó gãp vµo vên hoa mu«n h¬ng s¾c, mét nèt
trÇm ©m thÇm, lÆng lÏ ®Ó nhËp vµo khóc ca tiÕng h¸t cña nh©n d©n…
+ Nh÷ng h×nh ¶nh Êy ®îc nh¾c tíi ë khæ th¬ ®Çu, lÆp l¹i ë khæ th¬ nµy trong giäng th¬ nhÌ nhÑ, ªm ¸i, ngät
ngµo… mang ý nghÜa míi: niÒm mong muèn ®îc sèng cã Ých, cèng hiÕn cho ®êi lµ mét lÏ tù nhiªn.
- §¸nh gi¸: §iÒu t©m niÖm Êy thËt cao ®Ñp, ch©n thµnh, lµ sù ph¸t triÓn tù nhiªn trong m¹ch c¶m xóc cña bµi
th¬.
- §iÖp tõ “ta” nh mét lêi kh¼ng ®Þnh. Vµ c¸i “ta” vèn chØ ®Ó nãi vÒ m×nh bçng nh trë thµnh c¸i “ta” chung
cña nhiÒu ngêi, kh¸t väng cña nhiÒu ngêi.
- ¦íc nguyÖn ®ã ®îc ®Èy lªn cao thµnh mét lÏ sèng cao ®Ñp: Mçi ngêi nªn cèng hiÕn cho cuéc ®êi chung mét
nÐt riªng, c¸i phÇn tinh tuý nhÊt cña m×nh dï lµ nhá bÐ, mét c¸ch lÆng lÏ, khiªm tèn, kh«ng kÓ g× ®Õn tuæi t¸c.
+ §iÖp ng÷ “dï lµ” nh mét lêi tù nhñ víi l¬ng t©m -> sù kiªn tr×, thö th¸ch víi thêi gian, tuæi giµ, bÖnh tËt ®Ó
m·i lµ mét mïa xu©n nho nhá trong mïa xu©n réng lín cña quª h¬ng, ®Êt níc.
+ Giäng th¬ nhá nhÑ, ch©n t×nh nhng mang søc kh¸i qu¸t lín.
=> Ngêi ®äc ®ång c¶m víi mét tÊm lßng, mét lÏ sèng cao ®Ñp.
C©u 2: Trong phÇn ®Çu, t¸c gi¶ dïng ®¹i tõ “T«i”, sang phÇn sau, t¸c gi¶ l¹i dïng ®¹i tõ “Ta”. Em hiÓu nh
thÕ nµo vÒ sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n xng Êy cña chñ thÓ tr÷ t×nh?
- Sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n xng ®ã kh«ng ph¶i lµ sù ngÉu nhiªn v« t×nh mµ lµ dông ý nghÖ thuËt t¹o nªn
hiÖu qu¶ s©u s¾c.
- §ã lµ sù chuyÓn tõ c¸i “t«i” c¸ nh©n nhá bÐ hoµ vµo c¸i “ta” chung cña céng ®ång, nh©n d©n, ®Êt níc. Trong
c¸i “Ta” chung vÉn cã c¸i “t«i” riªng, h¹nh phóc lµ sù hoµ hîp vµ cèng hiÕn. ThÓ hiÖn niÒm tù hµo, niÒm vui
chung cña d©n téc trong thêi ®¹i míi.
- Sù chuyÓn ®æi diÔn ra rÊt tù nhiªn, hîp lý theo m¹ch c¶m xóc.
Gîi ý:
Gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n xng cña chñ thÓ tr÷ t×nh tõ “t«i” sang “ta”. §iÒu nµy
hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ ®· ®îc t¸c gi¶ sö dông nh mét dông ý nghÖ thuËt thÝch hîp víi sù chuyÓn
biÕn cña c¶m xóc vµ t tëng trong bµi th¬. Ch÷ “t«i” trong c©u “t«i ®a tay t«i høng” ë khæ th¬ ®Çu võa biÓu hiÖn
mét c¸i t«i cô thÓ rÊt riªng cña nhµ th¬, võa thÓ hiÖn ®îc sù n©ng niu, tr©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa
xu©n. NÕu thay b»ng ch÷ “ta” th× hoµn toµn kh«ng thÝch hîp víi néi dung c¶m xóc Êy mµ chØ vÏ ra mét t thÕ cã
vÎ ph« tr¬ng. Cßn trong phÇn sau, khi bµy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh mét kh¸t väng ®îc d©ng hiÕn nh÷ng gi¸
trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung th× ®¹i tõ “Ta” l¹i t¹o ®îc s¾c th¸i trang träng, thiªng liªng cña mét lêi
íc nguyÖn. H¬n n÷a ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ lµ cña riªng nhµ th¬, c¸i t«i cña t¸c gi¶ ®· nãi thay cho nhiÒu
c¸i t«i kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh c¸i ta. Nh ng “ta” mµ kh«ng hÒ chung chung v« t×nh vµ vÉn nhËn ra
®îc mét giäng riªng nhá nhÑ khiªm nhêng, ®»m th¾m cña c¸i “T«i” Thanh H¶i: muèn ®îc lµm mét nèt trÇm xao
xuyÕn trong b¶n hoµ ca, ®em mïa xu©n nho nhá ®êi m×nh d©ng cho ®êi mét c¸ch lÆng lÏ chø kh«ng ph¶i ph« tr -
¬ng, ån µo.
31
 C©u 3: Trong hai c©u th¬: “Tõng giät long lanh r¬i. T«i ®a tay t«i høng”, cã ngêi hiÓu “giät long lanh” lµ
giät ma xu©n, cã ngêi l¹i cho lµ giät ©m thanh tiÕng chim ë c©u th¬ tríc ®ã. Nªu c¸ch hiÓu cña em vµ ph©n
tÝch hai c©u th¬ ®ã?
- NÕu hiÓu lµ “giät ma xu©n” còng cã chç hîp lý: nÐt quen thuéc cña khung c¶nh mïa xu©n vµ dÔ gîi c¶m xóc
x«n xao trong lßng ngêi. Nhng cã chç cha thËt hîp lý: ma xu©n thêng nhÑ vµ Êm… (B÷a Êy ma xu©n ph¬i phíi bay
– NguyÔn BÝnh), ch÷ kh«ng thÓ t¹o thµnh giät.
- C¸ch hiÓu thø hai hîp lý h¬n:
+ LiÒn m¹ch víi c©u th¬ tríc.
+ NT Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: Nhµ th¬ ®a tay høng tõng giät ©m thanh tiÕng chim (chuyÓn ®æi c¶m gi¸c).
TiÕng chim tõ chç lµ ©m thanh, chuyÓn thµnh tõng giät, tõng giät Êy l¹i long lanh ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c, cã thÓ
c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c. -> DiÔn t¶ niÒm say sa, ng©y ngÊt cña nhµ th¬ tríc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, trêi ®Êt lóc
vµo xu©n.
HiÓu tõ “giät” trong hai c©u th¬ trªn lµ giät ma (hay giät s¬ng) còng cã chç hîp lý. Ma xu©n còng lµ mét nÐt
quen thuéc cña khung c¶nh mïa xu©n vµ dÔ gîi c¶m xóc x«n xao trong lßng ngêi. NguyÔn BÝnh viÕt “B÷a Êy ma
xu©n ph¬i phíi bay” (Ma xu©n), v× ma xu©n thêng nhÑ vµ Êm kh«ng gi¸ l¹nh nh trong tiÕt ®«ng. Nhng còng cã
chç cha thËt hîp lý, v× ma xu©n thêng lµ ma bôi, ma nhá, khã cã thÓ t¹o thµnh tõng giät long lanh r¬i. C¸ch hiÓu
“giät” lµ giät ©m thanh tiÕng chim chiÒn chiÖn xuÊt ph¸t tõ chç cho r»ng gi÷a c©u th¬ nµy víi hai dßng th¬ tríc nã
lµ liÒn m¹ch. HiÓu nh vËy th× c©u th¬, kh«ng dõng l¹i ë t¶ thùc mµ lµ biÓu hiÖn mét sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c:
TiÕng hãt l¸nh lãt, vang väng, trong trÎo cña con chim chiÒn chiÖn ®îc c¶m nhËn nh mét dßng ©m thanh tu«n ch¶y
vµ trong ¸nh s¸ng t¬i r¹ng rì cña trêi xu©n, giät ©m thanh còng long lanh vµ nhµ th¬ n©ng niu, tr©n träng ®a tay
®ãn lÊy tõng giät. (Tuy nhiªn c¸ch hiÓu sau kh«ng quen thuéc víi bót ph¸p vèn b×nh dÞ cña th¬ Thanh H¶i).
C©u 4: Gi¶i nghÜa tõ “léc” trong ®o¹n th¬:
“Mïa xu©n ngêi cÇm sóng
Léc gi¾t ®Çy quanh lng
Mïa xu©n ngêi ra ®ång
Léc tr¶i dµi n¬ng m¹ »
- Léc: chåi non, l¸ non. Nhng “léc” cßn cã nghÜa lµ mïa xu©n, lµ søc sèng, lµ thµnh qu¶ h¹nh phóc.
ViÕt ®o¹n v¨n ph©n tÝch ®o¹n th¬ trªn.
Tõ mïa xu©n cña thiªn nhiªn ®Êt trêi, nhµ th¬ chuyÒn sang c¶m nhËn vÒ mïa xu©n cña ®Êt níc. §Êt níc vµ con
ngêi còng mang vÎ ®Ñp cña søc sèng v« tËn, rén rµng bíc vµo mét mïa xu©n míi. Léc xu©n theo ngêi cÇm sóng, léc
xu©n tr¶i dµi n¬ng m¹. H×nh ¶nh “ngêi cÇm sóng” vµ “ngêi ra ®ång” biÓu trng cho hai nhiÖm vô chiÕn ®Êu vµ
lao ®éng dùng x©y ®Êt níc. ¢m hëng th¬ hèi h¶, khÈn tr¬ng víi nhiÒu ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷ l¸y l¹i ë ®Çu c©u. C©u
th¬ võa lµ thùc, nhiÒu nghÜa. “Léc” l¸ chåi non, l¸ non, nhng léc cßn cã nghÜa lµ mïa xu©n, lµ søc sèng, lµ thµnh
qu¶ h¹nh phóc. Ngêi cÇm sóng gi¾t léc ®Ó nguþ trang ra trËn nh mang theo søc xu©n vµo trËn ®¸nh, ngêi ra ®ång
nh gieo mïa xu©n trªn tõng n¬ng m¹. Nh÷ng con ngêi lao ®éng, chiÕn ®Êu Êy ®· mang c¶ mïa xu©n ra trËn ®Þa
cña m×nh ®Ó gÆt h¸i mïa xu©n vÒ cho ®Êt níc.
C©u 5: ViÕt ®o¹n v¨n quy n¹p tõ 9 -> 15 c©u víi chñ ®Ò: Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” ®· vÏ nªn mét bøc
tranh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp vµ trµn ®Çy søc sèng.
Gîi ý:
- ViÕt ®o¹n v¨n quy n¹p tøc lµ c©u chñ ®Ò ph¶i ®a xuèng cuèi ®o¹n v¨n (chó ý cã tõ liªn kÕt: Qu¶ thËt, cã thÓ
nãi…).
- §Ó lµm râ c©u chñ ®Ò trªn, cÇn ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu tiªn cña bµi th¬: Mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt trêi.
+ Vµi nÐt ph¸c ho¹ cña t¸c gi¶ vÒ mïa xu©n: dßng s«ng xanh, b«ng hoa tÝm biÕc, tiÕng chim chiÒn chiÖn hãt
vang trêi.
+ Kh«ng gian cao réng (víi dßng s«ng, víi mÆt ®Êt, bÇu trêi bao la), c¶ s¾c mµu t ¬i th¾m cña mïa xu©n (s«ng
xanh, hoa tÝm biÕc – mµu tÝm ®Æc trng cña xø HuÕ), c¶ ©m thanh vang väng, t¬i vui cña chim chiÒn chiÖn hãt
vang trêi.
32
 + C¶m xóc say sa, ng©y ngÊt cña nhµ th¬: ®îc diÔn t¶ ë chi tiÕt rÊt t¹o h×nh: “Tõng giät long lanh r¬i. T«i ®a
tay t«i høng”.
Gîi ý: Bøc tranh thiªn nhiªn më ®Çu b»ng kh«ng gian th¸ng ®·ng, yªn ¶, th¬ méng. §ã lµ kh«ng gian cña mét
dßng s«ng xanh. Dßng s«ng Êy gîi nh¾c ®Õn s«ng H¬ng th¬ méng cña Xø HuÕ vµ kh«ng gian cña mïa xu©n
kh«ng ngõng ®îc më réng víi tiÕng hãt vang trêi cña con chim chiÒn chiÖn. ChiÒn chiÖn vèn lµ loµi chim b¸o tin
xu©n, h×nh ¶nh cña nã xuÊt hiÖn trong khæ th¬ khiÕn ngêi ®äc cã c¶m gi¸c kh«ng gian nh ®îc tr¶i ®Çy mét s¾c
xu©n. Thanh H¶i lùa chän mµu s¾c trÎ trung, t¬i t¾n vµ c¨ng trµn søc sèng cho bøc tranh mïa xu©n cña m×nh. §ã lµ
mµu xanh cña dßng s«ng hoµ lÉn mµu xanh cña bÇu trêi. Lµ mét mµu tÝm biÕc ®Õn nao lßng cña xø HuÕ. Nhng
bøc tranh nµy kh«ng chØ cã h×nh ¶nh, mµu s¾c mµ cßn cã c¶ ©m thanh. ChØ cã ®iÒu ë ®©y tiÕng chim hãt nh
trë nªn cô thÓ, h÷u h×nh, thµnh h×nh khèi long lanh n¸o nøc ®Ó cã thÓ ®a tay ra mµ høng, mµ n©ng niu. Qu¶ thËt,
Thanh H¶i víi lßng yªu thiªn nhiªn say ®¾m ®· thÓ hiÖn mäi bøc tranh thiªn nhiªn t¬i ®Ñp, trµn ®Çy søc sèng.
C©u 6: Em hiÓu tªn bµi th¬ “mïa xu©n nho nhá” g¾n bã nh thÕ nµo víi quan niÖm sèng cña t¸c gi¶?
Gîi ý: Tiªu ®Ò bµi th¬ g¾n bã chÆt chÏ víi quan niÖm sèng cña t¸c gi¶. Bµi th¬ cã tªn “mïa xu©n nho nhá”, ®ã
lµ mïa xu©n khiªm tèn, nhá bÐ, h÷u h¹n cña mçi con ngêi tríc mïa xu©n lín lao hïng vÜ cña ®Êt níc vµ thiªn nhiªn.
T¸c gi¶ quan niÖm r»ng mçi con ngêi dï trÎ hay giµ, suèt c¶ cuéc ®êi ®Òu ph¶i cèng hiÕn phÇn nhá bÐ cña m×nh
cho x· héi, mµ ®ã lµ phÇn cèng hiÕn tù nguyÖn khiªm nhêng. Thanh H¶i íc ao m×nh lµ “mét mïa xu©n nho nhá”,
mét tiÕng chim, mét cµnh hoa, mét nèt nh¹c trÇm xao xuyÕn ®Î nhËp vµo b¶n hoµ ca chung cña d©n téc. §ã lµ ý
thøc tù nguyÖn cèng hiÕn phÇn nhá bÐ cña m×nh cho x· héi, cho ®Êt níc.

Viếng lăng Bác

* C©u hái xoay quanh t¸c phÈm:

C©u 1: Cho c©u v¨n sau: "ViÕng l¨ng B¸c", ta kh«ng chØ thÊy t×nh c¶m xóc ®éng ch©n thµnh cña t¸c gi¶,
cña d©n téc dµnh cho B¸c Hå. ¸ng th¬ cña ViÔn Ph¬ng cßn thÓ hiÖn h×nh ¶nh ®Ñp ®Ï cña Ngêi trong lßng
nh©n d©n.
a. BiÕn ®æi mét trong hai c©u trªn thµnh c©ubÞ ®éng.
b. NÕu coi nh÷ng c©u th¬ trªn lµ phÇn më ®o¹n cña mét ®o¹n v¨n th× phÇn më ®o¹n Êy cho ta biÕt ®Ò tµi cña
®o¹n v¨n ®øng tríc nã lµ g×? §Ò tµi cña ®o¹n v¨n s¾p x©y dùng lµ g×?
c. ViÕt tiÕp ®Ó cã ®o¹n v¨n tæng ph©n hîp.
C©u 2: Më ®Çu bµi “VLB”, ViÔn Ph¬ng viÕt 3 c©u ®Çu khæ 1 vµ cuèi bµi, nhµ th¬ bµy tá nguyÖn íc: “Muèn
lµm c©y tre trung hiÕu trèn nµy”.
Theo em h×nh ¶nh nµo lµ h×nh ¶nh Èn dô. Em c¶m nhËn ®îc tõ c¸ch h×nh ¶nh Èn dô ®ã cã ý nghÜa s©u xa nh
thÕ nµo vÒ t×nh c¶m thiªng liªng cao ®Ñp cña nh©n d©n víi B¸c Hå kÝnh yªu.
Gîi ý:
- Ph©n tÝch h×nh ¶nh Èn dô: “«i hµng tre xanh xanh ViÖt Nam. B·o t¸p ma sa ®øng th¼ng hµng”.
- C©y tre lµ biÓu tîng cña d©n téc ViÖt Nam.
+ Xanh xanh: thÓ hiÖn søc sèng dÎo dai, bÒn bØ. C©u th¬ thÓ hiÖn h×nh ¶nh quª h ¬ng, ®Êt níc ViÖt Nam.
H×nh ¶nh nh÷ng con ngêi qu©y quÇn, b¶o vÖ cho giÊc ngñ cña Ngêi.
- Muèn lµm c©y tre trung hiÕu chèn nµy: H×nh ¶nh Èn dô "c©y tre trung hiÕu" lµ t×nh c¶m cña ViÔn Ph ¬ng
còng nh cña nh©n d©n MiÒn Nam tha thiÕt muèn ë m·i bªn Ngêi.

33
 H×nh ¶nh gi¶n dÞ chÝnh lµ nçi xóc ®éng cña toµn thÓ nh©n d©n miÒn nam trung hiÕu: trung víi §¶ng, hiÕu
víi d©n. §ã võa lµ mét lêi íc nguyÖn, võa lµ mét lêi høa thiªng liªng : D©n téc ViÖt Nam m·i m·i trung thµnh víi con
®êng c¸ch m¹ng mµ B¸c ®· ®Æt ra.
ViÕt ®o¹n : H×nh ¶nh hµng tre bªn l¨ng B¸c lµ mét h×nh ¶nh rÊt ®Ñp vµ ®éc ®¸o. Tríc hÕt hµng tre gîi nhí
xãm lµng th©n thuéc víi luü tre xanh bao bäc ë mçi lµng quª ViÖt Nam. MÆt kh¸c, c©y tre tõng ®îc coi lµ biÓu tîng
cña con ngêi ViÖt Nam víi c¸c ®øc tÝnh cÇn cï, nhòn nhÆn, hiªn ngang, bÒn bØ, ®oµn kÕt. Hµng tre xanh xanh,
mµu xanh tîng trng cho søc sèng cña ViÖt Nam. C©y tre ®îc nh©n ho¸ nh nh÷ng con ngêi, nh nh÷ng ngêi chiÕn sÜ
®øng th¼ng hµng lµm hµng rµo danh dù, võa canh gi÷ cho giÊc ngñ b×nh yªn m·i m·i cña Ngêi. MÆc cho b·o t¸p,
ma sa, c©y tre vÉn ®øng th¼ng hµng. §Õn khæ th¬ cuèi, c©y tre trë thµnh c©y tre trung hiÕu, thÓ hiÖn tÊm lßng
m·i m·i trung thµnh víi sù nghiÖp, víi t tëng cña B¸c.
C©u 3 : T×nh c¶m cña nhµ th¬ vµ mäi ngêi víi B¸c thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi th¬?
T×nh c¶m cña t¸c gi¶ vµ cña mäi ngêi thÓ hiÖn rÊt thµnh kÝnh vµ s©u s¾c. T¸c gi¶ nh mét ngêi con vÒ th¨m,
vÒ viÕng mét ngêi cha giµ kÝnh yªu. T¸c gi¶ ®· chøng kiÕn lßng ngêi ngµy tiÕp ngµy kh«ng døt, tá lßng th¬ng nhí
l·nh tô b»ng c¸ch kÕt thµnh hoa d©ng lªn cuéc ®êi ho¹t ®éng, b×nh dÞ mµ vÜ ®¹i cña B¸c. §øng tríc thi hµi B¸c, lý
trÝ nh¾c r»ng B¸c sèng m·i, nhng tr¸i tim t¸c gi¶ vÉn nhãi lªn tríc sù thËt: B¸c ®· vÜnh viÔn ®i vµo câi vÜnh h»ng.
BiÕt bao nhiªu ngêi ®· kh«ng cÇm ®îc níc m¾t trong lÔ tang B¸c. Vµ c¶ khi vÒ viÕng sau nµy. ViÕt khæ th¬ cuèi
kh«ng cã tõ nh©n xng chÝnh lµ ®Ó t¸c gi¶ võa bµy tá t×nh c¶m cña m×nh, võa nãi lªn íc nguyÖn cña mäi ngêi:
muèn lµm ®o¸ hoa to¶ h¬ng, con chim hãt, c©y tre trung hiÕu bªn B¸c m·i m·i.
C©u 4: YÕu tè nµo lµm nªn thµnh c«ng cña bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c”?
Tríc hÕt bµi th¬ thµnh c«ng lµ do c¶m xóc ch©n thµnh, s©u s¾c cña t¸c gi¶. Nh÷ng ng êi con miÒn Nam kh«ng
cã mÆt trong nµy B¸c mÊt (1969), m·i b¶y n¨m sau míi cã dÞp ra viÕng B¸c. Nguyªn mét ®iÒu ®ã th«i còng lµm
cho t¸c gi¶ xóc ®éng m¹nh mÏ. Khi vµo l¨ng viÕng B¸c, l¹i thÊy l¨ng B¸c víi “hµng tre trong s¬ng b¸t ng¸t” th©n
thuéc nh mäi lµng quª ViÖt Nam. T×nh c¶m cña nh©n d©n miÒn Nam ®èi víi B¸c, t×nh c¶m cña c¶ níc ®èi víi B¸c,
Ngêi ®· lµm cho ®Êt níc, cho d©n téc vÎ vang. ChÝnh t×nh c¶m ®ã céng víi nh÷ng xóc ®éng cña nhµ th¬ lµ yÕu
tè céng hëng, lµm cho nhµ th¬ thµnh c«ng. MÆt kh¸c, nh÷ng h×nh ¶nh b×nh dÞ giµu tÝnh tîng trng, lêi th¬ gi¶n dÞ,
ch©n thµnh lµm cho bµi th¬ dÔ ®i vµo lßng ngêi.
C©u 5: ViÕt ®o¹n v¨n tæng ph©n hîp:
Bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” lµ t×nh c¶m ch©n thµnh, xóc ®éng cña ViÔn Ph¬ng, cña nh©n d©n miÒn Nam ®èi
víi B¸c Hå.
Gîi ý:
- Con - B¸c.
- Ngµy ngµy dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí.
- VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i… trong tim.
- Khæ cuèi.
- NiÒm th¬ng, nçi nhí vèn lµ t×nh c¶m trong t©m tr¹ng con ngêi, nh ngËp trµn c¶ kh«ng gian, trÜu nÆng t©m
tr¹ng => cã c¶m gi¸c nh dßng ngêi trong nçi th¬ng nhí mªnh mang.
- Ngêi ®i xa ®· 7 n¨m (bµi th¬ s¸ng t¸c 1976) kho¶ng thêi gian kh«ng ph¶i lµ ng¾n, nhng VP vµ toµn thÓ nh©n
d©n MiÒn Nam vÉn “nghe nhãi” => qu¸ s©u ®Ëm, m·nh liÖt.
- §iÖp tõ, ®iÖp ng÷, cÊu tróc c©u (khæ 3) ®em l¹i cho khæ th¬ nh¹c ®iÖu thiÕt tha, s©u l¾ng.
- H×nh ¶nh Èn dô: c©y tre trung hiÕu => mong muèn thiÕt tha ë m·i bªn ngêi, mong ®îc lµm ®Ñp cho ngêi.
Sinh thêi B¸c tõng nãi: “miÒn Nam ë trong tr¸i tim t«i” (th¬ Tè H÷u).
- C©y tre mang nÐt nghÜa cô thÓ h¬n, kh«ng cßn lµ nh÷ng phÈm chÊt ®Ñp ®Ï. Ph¶i ch¨ng ®ã võa lµ íc
nguyÖn, võa lµ lêi høa thiªng liªng mµ trung thµnh víi con ®êng mµ B¸c ®· soi s¸ng dÉn d¾t c¶ d©n téc.

Sang thu
H÷u ThØnh

34
 Mét sè c©u hái viÕt ®o¹n
C©u 1: B»ng ®o¹n v¨n kho¶ng 8 c©u, h·y ph©n tÝch sù c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬ vÒ biÕn chuyÓn trong
kh«ng gian lóc sang thu ë khæ th¬ ®Çu.
Gîi ý :
- Ph©n tÝch ®Ó thÊy sù biÕn chuyÓn trong kh«ng gian ®îc nhµ th¬ c¶m nhËn tinh tÕ qua h¬ng æi chÝn ®Ëm,
nång nµn ph¸ vµo trong giã se, lan to¶ trong kh«ng gian vµ qua lµn s¬ng máng "chïng ch×nh" chuyÓn ®éng chÇm
chËm, nhÑ nhµng ®Çu ngâ, ®êng th«n.
- Tr¹ng th¸i c¶m gi¸c vÒ mïa thu ®Õn cña nhµ th¬ ®îc diÔn t¶ ë c¸c tõ "bçng – h×nh nh” më ®Çu vµ kÕt thóc
khæ th¬ => §ã lµ sù ng¹c nhiªn thó vÞ nh cßn cha tin h¼n.
C©u 2 : ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n nªu c¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña h×nh ¶nh: "§¸m m©y mïa h¹" trong khæ th¬
thø 2.
Gîi ý:
- H×nh ¶nh ®îc c¶m nhËn tinh tÕ kÕt hîp víi trÝ tëng tîng bay bæng cña nhµ th¬.
- DiÔn t¶ h×nh ¶nh ®¸m m©y mïa h¹ cßn sãt l¹i trªn bÇu trêi thu trong xanh, máng, kÐo dµi, nhÑ tr«i rÊt h÷ng hê
nh cßn v¬ng vÊn lu luyÕn kh«ng nì rêi xa. C¶nh cã hån.
- §ã lµ h×nh ¶nh gîi râ c¶m gi¸c giao mïa, h¹ ®· qua mµ thu cha ®Õn h¼n.

Nãi víi con

Y Ph¬ng
B. Ph©n tÝch bµi th¬
I. Cha nãi víi con vÒ nguån sinh dìng:
1. Nãi vÒ céi nguån sinh dìng cña con, ®iÒu ®Çu tiªn ngêi cha muèn nãi tíi lµ t×nh c¶m gia ®×nh. C¸i n«i
nu«i dìng con trëng thµnh.
“Ch©n ph¶i bíc tíi cha
Ch©n tr¸i bíc tíi mÑ
Mét bíc ch¹m tiÕng nãi
Hai bíc tíi tiÕng cêi”.
+ Con lín lªn tõng ngµy trong t×nh yªu th¬ng, trong sù n©ng ®ãn vµ mong chê cña cha mÑ.
+ NhÞp th¬ 2/3, cÊu tróc ®èi xøng, nhiÒu tõ ®îc l¸y l¹i, t¹o ra ©m ®iÖu t¬i vui, quÊn quýt: ch©n ph¶i – ch©n
tr¸i; mét bíc – hai bíc, tiÕng nãi – tiÕng cêi… c¸c h×nh ¶nh thËt cô thÓ -> Y Ph¬ng t¹o ®îc kh«ng khÝ gia ®×nh
®Çm Êm, quÊn quýt vµ h¹nh phóc. Tõng bíc ®i, tõng tiÕng nãi cêng cña con ®Òu ®îc cha mÑ ch¨m chót vµ vui
mõng ®ãn nhËn.
-> §ã lµ t×nh c¶m ruét thÞt, lµ c«ng lao trêi biÓu mµ con ph¶i kh¾c cèt ghi x¬ng.
2. Ngêi cha cßn nãi cho con biÕt: Con cßn lín lªn trong cuéc sèng lao ®éng, trong t×nh yªu th¬ng cña “Ngêi
®ång m×nh” vµ trong nghÜa t×nh cña quª h¬ng lµng xãm.
* Con lín lªn trong cuéc sèng lao ®éng cña ngêi ®ång m×nh.
Cuéc sèng lao ®éng cÇn cï vµ t¬i vui cña ngêi ®ång m×nh ®îc nhµ th¬ gîi lªn qua c¸c h×nh ¶nh ®Ñp:
“Ngêi ®ång m×nh th¬ng l¾m con ¬i!
§an lê cµi nan hoa
V¸ch nhµ ken c©u h¸t”
+ §an lê: Dông cô ®¸nh b¾t c¸ cña ngêi miÒn nói.
+ Nãi: “§an lê cµi hoa” -> c«ng viÖc t¹p ra vÎ ®Ñp cña ngêi lao ®éng.
V¸ch nhµ ken c©u h¸t -> cuéc sèng hoµ víi niÒm vui.

35
 + T¸c ®éng tõ “cµi, ken” -> võa diÔn t¶ ®éng t¸c cô thÓ khÐo lÐo trong lao ®éng, võa nãi lªn cuéc sèng lao
®éng g¾n bã, hoµ quÖn niÒm vui.
* Con lín lªn trong sù ®ïm bäc che chë cña con ngêi vµ rõng nói quª h¬ng:
“Rõng cho hoa
Con ®êng cho nh÷ng tÊm lßng”
Rõng nói quª h¬ng thËt th¬ méng vµ nghÜa t×nh. Thiªn nhiªn Êy ®· che chë, ®· nu«i dìng con ngêi c¶ vÒ t©m
hån, lèi sèng.
+ Rõng cho hoa -> Hoa lµ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn mµ rõng ban tÆng -> Rõng nói ®em l¹i nh÷ng vÎ ®Ñp, niÒm
vui, h¹nh phóc.
+ Con ®êng cho nh÷ng tÊm lßng -> cßn nh÷ng tÊm lßng lµ vÎ ®Ñp cña t×nh ngêi.
-> Ta hiÓu, ngêi cha muèn nãi cho con biÕt quª h¬ng m×nh lµ mét vïng quª giµu truyÒn thèng v¨n ho¸ mµ còng
thËt nghÜa t×nh.
* Liªn hÖ: Quª h¬ng lµ nh÷ng g× th©n thuéc gÇn gòi, b×nh dÞ nhÊt, ®ã còng lµ céi nguån s©u xa cho t×nh yªu
Tæ quèc…
* Ngêi cha cßn nh¾c ®Õn nh÷ng kû niÖm ngµy cíi cña m×nh víi con ®Ó mong con lu«n nhí con lín lªn trong
t×nh yªu trong s¸ng vµ h¹nh phóc cña cha mÑ. §ã lµ ®iÓm xuÊt ph¸t mäi t×nh yªu th¬ng trong con:
“Cha mÑ m·i nhí vÒ ngµy cíi
Ngµy ®Çu tiªn ®Ñp nhÊt trªn ®êi”
-> Nãi víi con nh÷ng ®iÒu ®ã, ngêi cha muèn d¹y dç con t×nh c¶m céi nguån b»ng chÝnh t×nh yªu vµ lßng tù
hµo vÒ quª h¬ng, vÒ gia ®×nh…
II. Cha tù hµo nãi víi con vÒ søc sèng bÒn bØ, m·nh liÖt, vÒ truyÒn thèng cao ®Ñp cña quª h ¬ng vµ
niÒm mong íc con h·y kÕ tôc xøng ®øng truyÒn thèng Êy.
1. Nãi vÒ søc sèng bÒn bØ, m·nh liÖt cña quª h¬ng -> nãi vÒ ngêi ®ång m×nh.
+ Ngêi ®ång m×nh -> cha mÑ, lµ ®ång bµo, lµ nh÷ng ngêi cïng quª h¬ng.
+ Sù lÆp l¹i nhiÒu lÇn côm tõ nµy -> kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt cña ngêi ®ång m×nh lµ phÈm chÊt cña quª h-
¬ng bëi søc sèng cña quª h¬ng do ngêi ®ång m×nh t¹o ra -> lêi nãi méc m¹c, gi¶n dÞ gîi bao t×nh yªu th¬ng, sù gÇn
gòi…
- PhÈm chÊt cña ngêi ®ång m×nh cø hiÖn dÇn qua lêi t©m t×nh cña ngêi cha:
+ §ã lµ tÊm lßng thuû chung víi n¬i ch«n rau c¾t rèn.
“Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh
Sèng trong thung kh«ng chª thung nghÌo ®ãi”
+ Mét cuéc sèng trµn ®Çy niÒm vui vµ lßng l¹c quan.
“Sèng nh s«ng nh suèi
Lªn th¸c xuèng ghÒnh
Kh«ng lo cùc nhäc”
-> B»ng nh÷ng ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷, c¸ch so s¸nh cô thÓ, kÕt hîp víi kiÓu c©u ng¾n dµi kh¸c nhau, lêi t©m
t×nh cña ngêi cha ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh ngêi miÒn nói tuy cuéc sèng h«m nay cßn vÊt v¶, khã nhäc, “lªn th¸c
xuèng ghÒnh” nhng hä vÉn sèng m¹nh mÏ, kho¸ng ®¹t “nh s«ng nh suèi”, bÒn bØ, g¾n bã vµ tha thiÕt víi quª h¬ng.
-> Tõ ®ã ngêi cha mong muèn con:
+ Cã nghÜa t×nh chung thuû víi quª h¬ng.
+ BiÕt chÊp nhËn vµ vît qua nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch b»ng ý chÝ, nghÞ lùc vµ niÒm tin cña m×nh.
- Ngêi ®ång m×nh méc m¹c, dung dÞ, giµu ý chÝ vµ niÒm tin . Hä cã thÓ “Th« s¬ da thÞt” nhng kh«ng hÒ nhá
bÐ vÒ t©m hån vµ ý chÝ. Hä biÕt lo toan vµ mong íc: “Cao ®o nçi buån – Xa nu«i chÝ lín”. Hä biÕt tù lùc, tù cêng
x©y dùng quª h¬ng, duy tr× truyÒn thèng víi nh÷ng tËp qu¸n tèt ®Ñp cña ngêi ®ång m×nh.
“Ngêi ®ång m×nh ®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng
Cßn quª h¬ng th× lµm phong tôc”
-> C©u th¬ cã 2 líp nghÜa:
36
 + NghÜa t¶ thùc: §ôc ®¸ kª cao -> hµnh ®éng cã thùc thêng thÊy ë miÒn nói. “Quª h¬ng” vèn lµ kh¸i niÖm trõu
tîng, chØ n¬i chèn sinh thµnh cña mét ngêi nµo ®ã.
+ NghÜa Èn dô: Nãi ®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng -> Muèn kh¸i qu¸t vÒ tinh thÇn tù t«n, ý thøc b¶o tån céi nguån.
-> KÕt thóc bµi th¬ lµ lêi nh¾n nhñ, dÆn dß cña ngêi cha mong muèn con m×nh ph¶i tù hµo vÒ truyÒn thèng
tèt ®Ñp cña quª h¬ng, h·y lÊy nh÷ng t×nh c¶m ®ã lµm hµnh trang ®Ó v÷ng bíc trªn ®êng ®êi.
“Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt
Lªn ®êng
Kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc
Nghe con”.
H×nh ¶nh “th« s¬ da thÞt” lÆp l¹i hai lÇn nh muèn con kh¾c cèt ghi x¬ng. “Ngêi ®ång m×nh” tuy méc m¹c,
ch©n chÊt nhng cã lÏ sèng cao ®Ñp. Trªn ®êng ®êi con ph¶i sèng cao thîng, tù träng ®Ó søng ®¸ng víi “ngêi ®ång
m×nh”. Con “kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc”, dï con ®êng phÝa tríc cßn ®Çy ch«ng gai. Con h·y tù tin bíc ®i, bëi sau
lng con cã gia ®×nh, quª h¬ng, bëi trong tim con s½n Èn chøa nh÷ng phÈm chÊt quý b¸u cña “ngêi ®ång m×nh”.
Hai tiÕng “nghe con” chøa ®ùng tÊm lßng yªu th¬ng vµ niÒm tin s©u nÆng cha ®Æt n¬i con. Hai tiÕng Êy khÐp
l¹i bµi th¬ ®Ó l¹i mét d ©m nhÑ nhµng mµ ©m vang xao xuyÕn.
III. NghÖ thuËt ®Æc s¾c
- ThÓ th¬ tù do, m¹ch c¶m xóc tù nhiªn. C¸ch nãi giµu h×nh ¶nh võa méc m¹c mµ vÉn giµu chÊt th¬, cô thÓ mµ
giµu søc kh¸i qu¸t.
- C¸c biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, ®iÖp ng÷ kÕt hîp víi nh÷ng c©u th¬ ng¾n dµi kh¸c gãp phÇn kh«ng nhá vµo
viÖc diÔn t¶ cuéc sèng, c¸ch suy nghÜ, c¸ch thùc hiÖn t×nh c¶m cña ngêi miÒn nói.
- Giäng ®iÖu tha thiÕt, tr×u mÕn: lóc bay bæng, nhÑ nhµng, lóc khóc triÕt, rµnh rät, lóc m¹nh mÏ, s¾c
nhän… t¹o sù céng hëng h×a hoµ víi nh÷ng cung bËc t×nh c¶m kh¸c trong lêi ngêi cha truyÒn thÊm sang con.
- Bè côc chÆt chÏ, tõ ng÷ gi¶n dÞ, méc m¹c nh lêi nãi thêng ngµy cña ngêi miÒn nói.
-> Y Ph¬ng thÊu hiÓu tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã nªn «ng ®· lét t¶ c¸i hån cèt trong b¶n s¾c cña ng êi d©n téc. Cha
nãi víi con – V©ng! hay chÝnh lµ lêi trao göi víi thÕ hÖ tiÕp nèi?
* Mét sè c©u hái 
C©u 1 : Nhµ th¬ Y Ph¬ng muèn nãi víi con ®iÒu g× trong nh÷ng dßng th¬ sau:
Ngêi ®ång m×nh th¬ng l¾m con ¬i
… kh«ng lo cùc nhäc”
Gîi ý:
- §o¹n th¬ b¾t ®Çu b»ng c¶m xóc “th¬ng l¾m con ¬i:, ®ã lµ t×nh c¶m yªu th¬ng, yªu th¬ng mét c¸ch xãt xa.
- Cao ®é nçi buån. Xa nu«i chÝ lín. => lµ mét c¸ch nãi võa rÊt cô thÓ, võa mang søc kh¸i qu¸t. Vµ cuéc sèng
nhäc nh»n ®Çy nçi khæ ®au Êy l¹i khiÕn cho “chÝ lín” thªm lªn, thªm m·nh liÖt.
- Dï quª h¬ng vÊt v¶, nhäc nh»n, nhng nh÷ng ngêi con cña quª h¬ng kh«ng bao giê quay lng l¹i víi n¬i m×nh ®·
tõng ch«n rau, c¾t rèn, cha mÑ ®· tõng cµy xíi vun trång.
- Qua nh÷ng h×nh ¶nh rÊt cô thÓ: … ®ã lµ cuéc sèng b×nh dÞ, hån nhiªn nh con s«ng, con suèi quª m×nh, méc
m¹c cña ngêi d©n miÒn nói, cuéc sèng vît qua mäi thö th¸ch, gian lao ë nh÷ng n¬i xa x«i. Ph¶i ch¨ng ®ã cßn lµ sù
cÇn cï, bÒn chÝ cña nh÷ng “ngêi ®ång minh”.
- Nh÷ng con ngêi sèng gi¶n dÞ mµ m¹nh mÏ, hån nhiªn méc m¹c. Nhng chÝnh c¸i hån nhiªn méc m¹c Êy l¹i chøa
®ùng søc sèng m¹nh mÏ cña d©n téc.
- Nãi víi con lµ thñ thÝ t©m t×nh cña ngêi cha víi con vÒ quª h¬ng, 1 quª h¬ng nhäc nh»n vÊt v¶ ®· nu«i dìng
chÝ lín cho nh÷ng ®øa con. Quª h¬ng víi søc sèng gi¶n dÞ mµ m·nh liÖt, hån nhiªn mµ m¹nh mÏ.
- TÊt c¶ ®îc thÓ hiÖn qua thÓ th¬ tù do víi nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh méc m¹c, cô thÓ nhng l¹i cã søc kh¸i qu¸t
s©u s¾c.
C©u 2: ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n cã dïng lêi dÉn trùc tiÕp ®Ó nªu suy nghÜ cña em vÒ nh÷ng ®iÒu ng êi cha nãi
víi con trong c¸c c©u th¬ sau:

37
 “Ngêi ®ång minh th¬ s¬… phong tôc”.
Gîi ý:
- Ngêi cha ®· ca ngîi ®øc tÝnh cao ®Ñp cña ngêi ®ång minh b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy Ên tîng.
+ §ã lµ “ngêi ®ång minh th« s¬ da thÞt”, nh÷ng con ngêi ch©n chÊt, khoÎ kho¾n hä méc m¹c mµ kh«ng nhá bÐ
vÒ t©m hån, ý chÝ. Hä tù chñ trong cuéc sèng.
+ §ã lµ nh÷ng con ngêi tù ®óc ®¸ kª cao quª h¬ng, lao ®éng cÇn cï kh«ng lïi bíc tríc khã kh¨n. Hä gi÷ v÷ng b¶n
s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc.
+ Hä yªu quª h¬ng, lÊy quª h¬ng lµm chç dùa t©m hån.
- Nãi víi con vÒ nh÷ng ®iÒu ®ã, ngêi cha mong con biÕt tù hµo vÒ truyÒn thèng cña quª h¬ng, tù hµo vÒ d©n
téc ®Ó tù tin trong cuéc sèng.
C©u 3: C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng c©u th¬ më ®Çu bµi th¬: “Nãi víi con” cña Y Ph¬ng.
Ch©n ph¶i bíc tíi cha…
… tiÕng cêi:.
Gîi ý:
- §ã lµ h×nh ¶nh mét m¸i Êm gia ®×nh rÊt h¹nh phóc.
- Ngêi con ®îc nu«i dìng, che chë trong vßng tay Êm ¸p cña cha mÑ.
- Lêi th¬ rÊt ®Æc biÖt: Nãi b»ng h×nh ¶nh, c¸ch h×nh dung cô thÓ ®Ó diÔn t¶ ý trõu tîng cña ngêi miÒn nói
khiÕn c©u th¬ méc m¹c mµ gîi c¶m: bíc ch©n ch¹m tíi tiÕng cêi, tiÕng nãi.
- Cha nãi víi con lêi ®Çu tiªn ®ã ®Ó nh¾c nhë con vÒ t×nh c¶m gia ®×nh ruét thÞt vÒ cuéi nguån cña mçi ngêi.

Lµng
Kim L©n
3. Tãm t¾t
C©u chuyÖn kÓ vÒ «ng Hai Thu, ngêi lµng Chî DÇu. Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p bïng næ, theo lêi kªu
gäi cña cô Hå ChÝ Minh, toµn d©n tham gia kh¸ng chiÕn, kÓ c¶ h×nh thøc t¶n c. Do hoµn c¶nh neo ®¬n, «ng Hai
®· cïng vî con lªn t¶n c ë B¾c Ninh dï rÊt muèn ë l¹i lµng chiÕn ®Êu. ë n¬i t¶n c, tèi nµo «ng còng sang nhµ b¸c
Thø bªn c¹nh ®Ó khoe vÒ lµng m×nh r»ng lµng «ng cã nhµ cöa san s¸t, ®êng th«n ngâ xãm s¹ch sÏ. ¤ng khoe c¸i
phßng th«ng tin, c¸i chßi ph¸t thanh vµ phong trµo kh¸ng chiÕn cña lµng, khi kÓ vÒ lµng «ng say mª, h¸o høc l¹ th-
êng. ë ®©y, ngµy nµo «ng còng ra phßng th«ng tin ®Ó nghe tin tøc kh¸ng chiÕn, «ng vui mõng tríc nh÷ng chiÕn
th¾ng cña qu©n d©n ta. Nhng råi mét h«m, ë qu¸n níc nä, «ng nghe ®îc c©u chuyÖn cña mét bµ díi xu«i lªn t¶n c
nãi r»ng lµng Dçu cña «ng theo giÆc. ¤ng v« cïng ®au khæ, xÊu hæ, cói gÇm mÆt ®i th¼ng vÒ nhµ, suèt ngµy
ch¼ng d¸m ®i ®©u, ch¼ng d¸m nãi chuyÖn víi ai, chØ n¬m níp lo mô chñ nhµ ®uæi ®i. Buån khæ qu¸, «ng t©m sù
víi ®øa con ót cho khu©y kho¶. ¤ng chím cã ý ®Þnh vÒ lµng ®Ó x¸c minh sù thËt nh ng l¹i tù m×nh ph¶n ®èi v×
nghÜ vÒ lµng, lµng lµ bá kh¸ng chiÕn, bá cô Hå bëi lµng «ng ®· theo T©y mÊt råi. ThÕ råi mét h«m cã «ng chñ
tÞch díi x· lªn ch¬i c¶i chÝnh tin lµng «ng theo giÆc. ¤ng l·o sung síng mïa tay ®i khoe kh¾p lµng r»ng nhµ «ng ®·
bÞ ®èt nh½n. Tèi h«m Êy, «ng l¹i sang nhµ b¸c Thø kÓ vÒ lµng m×nh.
B. Ph©n tÝch t¸c phÈm
1. TruyÖn ng¾n Lµng ®· x©y dùng ®îc mét t×nh huèng truyÖn lµm béc lé s©u s¾c t×nh yªu lµng quª vµ
lßng yªu níc ë nh©n vËt «ng Hai. §ã lµ t×nh huèng nµo ? NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt x©y dùng t×nh huèng
truyÖn cña t¸c gi¶ ?
- TruyÖn Lµng ®· x©y dùng ®îc mét t×nh huèng truyÖn lµm béc lé s©u s¾c t×nh c¶m yªu lµng, yªu níc ë ngêi
n«ng d©n. ¤ng Hai trong truyÖn lµ ngêi rÊt yªu c¸i lµng chî DÇu cña m×nh, lu«n h·nh diÖn khoe vÒ lµng, Êy thÕ
mµ «ng l¹i ph¶i nghe c¸i tin lµng «ng theo giÆc, lËp tÒ tõ miÖng nh÷ng ngêi t¶n c díi xu«i lªn.
- NhËn xÐt: T×nh huèng Êy khiÕn «ng ®au xãt, tñi hæ, day døt trong sù xung ®ét gi÷a t×nh yªu lµng quª vµ
t×nh yªu níc, mµ t×nh c¶m nµo còng m·nh liÖt, thiÕt tha. §Æt nh©n vËt vµo t×nh huèng gay g¾t Êy, t¸c gi¶ ®· lµm
béc lé s©u s¾c c¶ hai t×nh c¶m nãi trªn ë nh©n vËt vµ cho thÊy t×nh yªu níc, tinh thÇn kh¸ng chiÕn lín réng bao
trïm lªn t×nh yªu lµng, nã chi phèi vµ thèng nhÊt, mäi t×nh c¶m kh¸c trong con ngêi ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn.
38
 2. Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt «ng Hai tõ lóc nghe lµng m×nh theo giÆc
®Õn kÕt thóc truyÖn.
a. Tríc khi nghe tin d÷ : ë n¬i t¶n c, t×nh yªu lµng cña «ng hai hoµ nhËp víi t×nh yªu níc.
- Xa lµng, ë n¬i t¶n c «ng nhí lµng da diÕt. Nçi nhí lµng khiÕn «ng thay t©m ®æi tÝnh: “Lóc nµo «ng còng
thÊy bùc béi, Ýt cêi, c¸i mÆt lóc nµo còng lÇm lÇm, h¬i mét tÝ lµ g¾t, h¬i mét tý lµ chöi”.
- Khi ®îc nãi chuyÖn vÒ lµng, «ng vui n¸o nøc ®Õn l¹ th êng “Hai con m¾t «ng s¸ng h¾t lªn, c¸i mÆt biÕn
chuyÓn ho¹t ®éng”.
- ¤ng quan t©m ®Õn t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi, ®Õn c¸c tin chiÕn th¾ng cña qu©n ta.
+ Tin mét em bÐ trong ban tuyªn truyÒn xung phong b¬i ra gi÷a hå Hoµn KiÕm cÇm quèc kú trªn th¸p rïa.
+ Mét anh trung ®éi trëng sau khi giÕt ®îc 7 tªn giÆc ®· tù s¸t b»ng qu¶ lùu ®¹n cuèi cïng.
+ §éi n÷ du kÝch Trng Tr¾c gi¶ lµm ngêi mua hµng ®· b¾t sãng ®îc tªn quan hai bèt ngay gi÷a chî mµ “Ruét
gan «ng l·o cø móa c¶ lªn” -> ®so lµ niÒm vui c¶u mét con ngêi biÕt g¾n bã t×nh c¶m cña m×nh víi vËn mÖnh cña
toµn d©n téc, lµ niÒm vui méc m¹c cña mét tÊm lßng yªu níc ch©n thµnh.
b. Khi nghe tin lµng DÇu theo giÆc:
+ Nçi bÊt h¹nh lín ®· ®æ sôp xuèng ®Çu «ng, «ng s÷ng sê “Cæ «ng l·o nghÑn ¾ng l¹i, da mÆt tª r©n r©n «ng
l·o lÆng ®i tëng nh ®Õn kh«ng thë ®îc”. Khi trÊn tÜnh ®îc phÇn nµo, «ng cßn cè cha tin c¸i tin Êy. Nhng råi
nh÷ng ngêi t¶n c ®· kÓ rµnh rät qu¸, l¹i kh¼ng ®Þnh hä “võa ë díi Êy lªn”, lµm «ng kh«ng thÓ kh«ng tin.
+ Tõ lóc Êy, trong t©m trÝ «ng Hai chØ cã c¸i tin d÷ Êy x©m chiÕm, nã thµnh mét nçi ¸m ¶nh, day døt. Nghe
tiÕng chöi bän ViÖt gian, «ng “cói g»m mÆt xuèng mµ ®i”. VÒ ®Õn nhµ, «ng “n»m vËt ra giêng”, råi tñi th©n khi
nh×n ®µn con, “níc m¾t «ng l·o cø giµn ra. Chóng nã còng lµ trÎ con lµng ViÖt gian ®Êy ? Chóng nã còng bÞ ngêi
ta rÎ róng, h¾t hñi ®Êy ?”.
+ Nçi tñi hæ khiÕn «ng kh«ng d¸m lã mÆt ra ngoµi. Lóc nµo còng n¬m ní, hÔ thÊy ®¸m ®«ng nµo tô tËp nh¾c
®Õn hai tõ “ViÖt gian”, “Cam nh«ng” th× «ng l¹i tù nhñ “Th«i l¹i chuyÖn Êy råi”.
=> T¸c gi¶ diÔn t¶ rÊt cô thÓ nçi ¸m ¶nh nÆng nÒ biÕn thµnh sù sî h·i thêng xuyªn trong «ng Hai cïng víi nçi
®au xãt, tñi hæ cña «ng tríc c¸i tin lµng m×nh theo giÆc.
+ Khi nghe tin lµng DÇu theo giÆc, t×nh yªu lµng quª vµ tinh thÇn yªu níc cña «ng Hai ®· cã mét cuéc xung ®ét
néi t©m gay g¾t. ¤ng Hai ®· døt kho¸t chän lùa theo c¸ch cña «ng: “Lµng th× yªu thËt nhng lµng ®· theo T©y th×
ph¶i thï”, t×nh yªu lµng níc ®· réng lín h¬n bao trïm lªn t×nh c¶m víi lµng quª . Nhng dï x¸c ®Þnh nh thÕ, «ng Hai
vÉn kh«ng thÓ døt bá t×nh c¶m víi lµng quª, v× thÕ mµ cµng ®au xãt, tñi hæ.
+ Khi mô chñ nhµ biÕt chuyÖn, cã ý muèn ®uæi khÐo gia ®×nh «ng ®i, «ng ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng tuyÖt väng,
bÕ t¾c hoµn toµn. §i ®©u b©y giê? Kh«ng ai muèn chøa chÊp d©n cña c¸i lµng ViÖt gian. ¤ng tho¸ng cã ý nghÜa
“Hay lµ trë vÒ lµng”. Tuy nhiªn «ng ®· g¹t bá ý nghÜ Êy bëi “Lµng ®· theo T©y, vÒ lµng nghÜa lµ rêi bá Kh¸ng
chiÕn, bá cô Hå, lµ cam chÞu trë vÒ kiÕp sèng n« lÖ”. Mèi m©u thuÉn trong néi t©m vµ t×nh thÕ cña nh©n vËt
nh ®· thµnh sù bÕ t¾c, ®ßi hái ph¶i ®îc gi¶i quyÕt.
+ §au khæ, «ng kh«ng biÕt t©m sù cïng ai ngoµi ®øa con bÐ báng. Yªu lµng DÇu, «ng muèn kh¾c s©u vµo tr¸i
tim bÐ nhá cña con t×nh c¶m víi lµng, víi kh¸ng chiÕn, víi Cô Hå, ®ã còng chÝnh lµ tÊm lßng thuû chung “tríc sau
nh mét” víi c¸ch m¹ng cña «ng. §©y lµ mét ®o¹n v¨n diÔn t¶ rÊt c¶m ®éng vµ sinh ®éng nçi lßng s©u xa, bÒn
chÆt, ch©n thµnh cña «ng Hai – mét ngêi n«ng d©n – víi quª h¬ng, ®Êt níc, víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. NgÇn
Êy tuæi ®Çu mµ níc m¾t «ng cø rßng rßng khi nghÜ vÒ lµng. Nçi ®au Êy míi ®¸ng tr©n träng lµm sao bëi ®ã lµ
nçi ®au cña mét con ngêi danh dù cña Lµng nh chÝnh b¶n th©n m×nh.
c. Khi tin ®ån ®îc c¶i chÝnh:
+ Th¸i ®é cña «ng thay ®æi h¼n “C¸i mÆt buån thiu mäi ngµy bçng t¬i vui, r¹ng rì h¼n lªn”. ¤ng l¹i ch¹y ®i
khoe kh¾p n¬i “T©y nã ®èt nhµ t«i råi b¸c ¹, ®èt nh½n! ¤ng chñ tÞch lµng t«i võa míi lªn ®©y c¶i chÝnh c¸i tin
lµng DÇu chóng t«i ®i ViÖt gian Êy mµ. L¸o! L¸o hÕt! Toµn lµ sai sù môc ®Ých c¶”.
d. §¸nh gi¸ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt:
+ TruyÖn kh¾c ho¹ thµnh c«ng nh©n vËt «ng Hai, mét ngêi n«ng d©n yªu lµng, yªu níc tha thiÕt.

39
 + §Æc biÖt, viÖc ®Æt nh©n vËt vµo t×nh huèng cô thÓ gãp phÇn thÓ hiÖn tÝnh c¸ch, diÔn biÕn t©m tr¹ng
nh©n vËt.
+ Ng«n ng÷ nh©n vËt lóc ®èi tho¹i, lóc ®éc tho¹i mang ®Ëm chÊt n«ng th«n, nhuÇn nhuþ mµ ®Æc s¾c, gîi
c¶m.
-> Ch©n dung sèng ®éng, ®Ñp ®Ï cña ngêi n«ng d©n thêi kú ®Çu kh¸ng chiÕn.
3. §o¹n «ng Hai trß chuyÖn víi ®øa con ót (¤ng l·o «m th»ng con ót lªn lßng… còng vîi ®i ® îc ®«i phÇn) cho
em c¶m nhËn ®iÒu g× vÒ tÊm lßng cña «ng Hai víi lµng quª, ®Êt níc, víi cuéc kh¸ng chiÕn? T×nh yªu lµng quª
vµ lßng yªu níc ë «ng Hai cã quan hÖ nh thÕ nµo?
Trong t©m träng bÞ dån nÐn vµ bÕ t¾c, «ng Hai chØ cßn biÕt trót nçi lßng cña m×nh vµo nh÷ng lêi thñ thØ
t©m sù víi ®øa con nhá cßn rÊt ng©y th¬.
“… ¤ng l·o «m th»ng con ót lªn lßng, vç nhÌ nhÑ vµo lng nã, khÏ hái:
- Hóc kia! ThÇy hái con nhÐ, con lµ con ai?
- Lµ con thÇy mÊy l¹i con u.
- ThÕ nhµ con ë ®©u?
- Nhµ ta ë lµng Chî DÇu.
- ThÕ con cã thÝch vÒ lµng chî DÇu kh«ng ?
Th»ng bÐ nÐp ®Çu vµo ngùc bè tr¶ lêi khe khÏ:
- Cã.
¤ng l·o «m khÝt th»ng bÐ vµo lßng, mét lóc l©u «ng l¹i hái:
- µ, thÇy hái con nhÐ. ThÕ con ñng hé ai?
Th»ng bÐ d¬ tay lªn, m¹nh b¹o vµ rµnh rät:
- ñng hé cô Hå ChÝ Minh mu«n n¨m!
Níc m¾t «ng l·o giµn ra, ch¶y rßng rßng trªn hai m¸. ¤ng nãi thñ thØ:
- õ ®óng råi, ñng hé cô Hå con nhØ.
…
Anh em ®ång chÝ cã biÕt cho bè con «ng.
Cô Hå trªn ®Çu trªn cæ xÐt soi cho bè con «ng.
C¸i lßng bè con «ng lµ nh thÕ ®Êy, cã bao giê d¸m ®¬n sai. ChÕt th× chÕt cã bao giê d¸m ®¬n sai…".
§©y lµ mét ®o¹n v¨n diÔn t¶ rÊt c¶m ®éng vµ sinh ®éng nçi lßng s©u sa, bÒn chÆt, ch©n thµnh cña «ng Hai -
mét ngêi n«ng d©n - víi quª h¬ng, ®Êt níc, víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn.
Qua nh÷ng lêi t©m sù víi ®øa con nhá, thùc chÊt lµ lêi tù nhñ víi m×nh, tù gi·i bµy nçi lßng m×nh, ta thÊy râ ë
«ng Hai:
+ T×nh yªu s©u nÆng víi c¸i lµng chî DÇu (¤ng muèn ®øa con nhá, thùc chÊt ghi nhí c©u Nhµ ta ë lµng Chî
DÇu).
+ TÊm lßng thuû chung víi kh¸ng chiÕn, víi c¸ch m¹ng mµ biÓu t îng lµ cô Hå (Anh em ®ång chÝ cã biÕt cho bè
con «ng. Cô Hå trªn ®Çu trªn cæ xÐt soi cho bè con «ng). T×nh c¶m Êy lµ s©u nÆng, bÒn v÷ng vµ thiªng liªng (C¸i
lßng bè con «ng lµ nh thÕ ®Êy, cã bao giê d¸m ®¬n sai. ChÕt th× chÕt cã bao giê d¸m ®¬n sai).
4. NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lý vµ ng«n ng÷ nh©n vËt «ng Hai cña t¸c gi¶? NghÖ thuËt miªu t¶
t©m lý nh©n vËt:
+ T¸c gi¶ ®Æt nh©n vËt vµo t×nh huèng thö th¸ch bªn trong ®Ó béc lé chiÒu s©u t©m tr¹ng.
+ T¸c gi¶ miªu t¶ rÊt cô thÓ, gîi c¶m c¸c diÔn biÕn néi t©m qua c¸c ý nghÜ, hµnh vi, ng«n ng÷, ®Æc biÖt, diÔn
t¶ rÊt ®óng vµ g©y Ên tîng m¹nh mÏ vÒ sù ¸m ¶nh, day døt trong t©m tr¹ng nh©n vËt. §iÒu ®ã chøng tá Kim L©n
am hiÓu s©u s¾c ngêi n«ng d©n vµ thÕ giíi tinh thÇn cña hä.
- Ng«n ng÷ nh©n vËt: Ng«n ng÷ trong truyÖn rÊt ®Æc s¾c, ®Æc biÖt lµ ng«n ng÷ nh©n vËt «ng hai. Nh÷ng
®iÓm næi bËt trong ng«n ng÷ cña t¸c phÈm :
+ Ng«n ng÷ mang ®Ëm tÝnh khÈu ng÷ vµ lêi ¨n tiÕng nãi cña ngêi n«ng d©n.

40
 + Lêi trÇn thuËt vµ lêi nh©n vËt cã sù thèng nhÊt vÒ s¾c th¸i, giäng ®iÖu, do truyÖn ®îc trÇn thuËt chñ yÕu ë
®iÓm nh×n cña nh©n vËt «ng Hai (mÆc dï vÉn dïng c¸ch trÇn thuËt ë ng«i thø 3).
+ Ng«n ng÷ cña nh©n vËt «ng Hai võa cã nÐt chung cña ngêi n«ng d©n, l¹i mang ®Ëm c¸ tÝnh cña nh©n vËt
nªn rÊt sinh ®éng.
* Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm:
C©u 1 : Nhan ®Ò cña truyÖn lµ "Lµng" sao kh«ng ph¶i lµ "Lµng DÇu" ch¼ng h¹n. Tõ nhan ®Ò cña
truyÖn, em hiÓu g× vÒ chñ ®Ò cña t¸c phÈm ?
Gîi ý :
a. Nhan ®Ò cña truyÖn lµ "Lµng" kh«ng ph¶i lµ “Lµng DÇu” v× nÕu lµ “Lµng DÇu” th× vÊn ®Ò mµ t¸c gi¶
®Ò cËp tíi chØ n»m trong ph¹m vi nhá hÑp, cô thÓ ë mét lµng. Dông ý cña t¸c gi¶ muèn nãi tíi mét vÊn ®Ò mang
tÝnh phæ biÕn ë kh¾p c¸c lµng quª, cã trong mäi ngêi n«ng d©n. Bëi thÕ "lµng" lµ nhan ®Ò hîp lý víi dông ý cña
t¸c gi¶. Qua ®ã ta hiÓu chñ ®Ò cña truyÖn: ca ngîi t×nh yªu lµng quª tha thiÕt cña nh÷ng ngêi n«ng d©n ViÖt Nam
trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.
Nh vËy, nhan ®Ò "lµng" võa nãi lªn ®îc c¸i riªng lµ t×nh yªu lµng cña «ng Hai, ®ång thêi qua c¸i riªng Êy, còng
nãi lªn ®îc c¸i chung: tÊm lßng cña nh÷ng ngêi d©n quª ®Êt ViÖt.
C©u 2: Trong "Lµng", Kim L©n cã kÓ vÒ «ng Hai cø móa tay lªn mµ khoe nhµ «ng bÞ giÆc ®èt, ®èt nh½n.
Chi tiÕt nµy dêng nh v« lý. ý kiÕn cña em nh thÕ nµo? Ghi l¹i v¾n t¾t.
Gîi ý:
Trong "Lµng", chi tiÕt kÓ vÒ «ng Hai cø móa tay lªn mµ khoe nhµ «ng bÞ ®èt nh½n… Míi ®äc chi tiÕt nµy, ta
thÊy dêng nh v« lý bëi ng«i nhµ lµ c¶ mét tµi s¶n qu¸ lín. H¬n thÕ nã cßn g¾n víi bao kû niÖm vui buån rÊt thiªng
liªng cña mçi con ngêi. MÊt nã ai mµ kh«ng xãt xa ®au ®ín ? Nhng «ng Hai l¹i cã cö chØ “Móa tay lªn ®Ó khoe" ®ã
lµ biÓu hiÖn cña t©m tr¹ng sung síng, sung síng ®Õn tét ®é. T©m tr¹ng nµy dêng nh cã vÎ kh«ng b×nh thêng?
Kh«ng ! §Æt «ng Hai trong hoµn c¶nh cña "Lµng", lµng DÇu ®ang bÞ hai tiÕng viÖt gian theo t©y th× «ng Hai vui
síng sao ®îc v× nhµ bÞ t©y ®èt lµ b»ng chøng hïng hån r»ng lµng DÇu cña «ng vÉn theo kh¸ng chiÕn, theo c¸ch
m¹ng, ®ã lµ mét lµng quª anh hïng, ®øng dËy chèng thùc d©n Ph¸p. Ch¾c h¼n mÊt nhµ «ng Hai còng ®au l¾m
chø, xãt xa l¾m chø. Nhng dï thÕ nµo th× nhµ cßn cã thÓ x©y dùng l¹i ®îc, song danh dù cña lµng ®©u dÔ lÊy l¹i?
¤ng ®· quªn ??? sù mÊt m¸t riªng ®Ó tù hµo sung síng trong vÎ ®Ñp, søc m¹nh chung cña lµng quª, ®Êt níc, thÕ
®Êy, niÒm vui, nçi buån cña «ng Hai lu«n g¾n liÒn víi vËn mÖnh cña Lµng Dçu. ThÕ míi biÕt «ng Hai yªu lµng
quª tha thiÕt ®Õn chõng nµo! T×nh yªu lµng quª ®îc më réng, hoµ quÖn trong t×nh yªu tæ quèc thËt s©u nÆng vµ
thiªng liªng.
C©u 4: Ph©n tÝch ®o¹n:
- ThÕ nhµ con ë ®©u?
…
- õ, ®óng råi, ñng hé cô Hå con nhØ:
Qua ®o¹n ®èi tho¹i nµy, t©m tr¹ng «ng Hai cã g× ®Æc biÖt? §iÒu ®ã thÓ hiÖn nçi niÒm s©u kÝn cña nh©n
vËt nµy nh thÕ nµo?
Gîi ý:
- Khæ t©m v× nhÇm tëng lµng m×nh theo T©y, níc m¾t giµn giôa trªn m¸ (T©m tr¹ng ®au khæ).
- Béc lé t×nh yªu lµng, yªu níc cña «ng. Nh÷ng day døt, tr¨n trë trong lßng «ng, «ng nh muèn kh¼ng ®Þnh t×nh
yªu lµng chî Dçu vµ sù trung thµnh víi c¸ch m¹ng, víi kh¸ng chiÕn.
- ¤ng hái con nh÷ng c©u tëng rÊt vu v¬, bëi ®on gi¶n «ng muèn ®îc nghe vÒ lµng chî Dçu, ®îc thÊy con trÎ
nh¾c ®Õn ng«i lµng mµ m×nh yªu quý.
- V× lÇm tëng lµng theo giÆc -> c¶ hai bè con «ng ®Òu tr¶ lêi khe khÏ, thñ thØ. ¤ng Hai xÊu hæ cho lµng «ng,
cho ngêi d©n quª «ng: "hai bªn m¶…" chøng tá «ng rÊt khæ t©m.

41
 - C¸ch thÓ hiÖn t×nh yªu cña «ng Hai rÊt méc m¹c vµ ch©n thµnh. C©u tr¶ lêi cña ®øa con ót: "ñng hé cô Hå
ChÝ Minh mu«n n¨m" hay chÝnh lµ nçi lßng cña «ng: «ng chuyÖn trß víi con hay ®ang gi·i bµy cho v¬i bít nçi
khæ, sù tñi hæ, d»n vÆt ®ang ¸m ¶nh trong lßng «ng suèt mÊy h«n nay.
=> Nh÷ng dßng ®èi tho¹i ng¾n gän, gi¶n dÞ, s©u s¾c, ch©n quª ®· thÓ hiÖn ®îc nçi lßng s©u kÝn trong lßng
«ng Hai Thu.

LÆng lÏ sa pa
NguyÔn Thµnh Long
.
1. Tãm t¾t truyÖn ng¾n “LÆng lÏ Sa Pa” cña NguyÔn Thµnh Long
Xe tíi ch©n ®Ønh Yªn S¬n, b¸c l¸i xe dõng l¹i, giíi thiÖu víi «ng ho¹ sÜ giµ vµ c« kü s trÎ mét anh thanh niªn lµm
c«ng t¸c khÝ tîng vµ vËt lý ®Þa cÇu sèng mét m×nh trªn nói. Trong cuéc gÆp gì 30 phót ng¾n ngñi, anh thanh niªn
kÓ vÒ c«ng viÖc cña m×nh, c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhng gian khæ vµ c« ®¬n. Anh ®· béc lé nh÷ng suy nghÜ ®óng
®¾n vÒ c«ng viÖc vµ cuéc ®êi. Khi ong ho¹ sÜ ®Þnh vÏ anh, anh ®· giíi thiÖu nh÷ng ngêi kh¸c mµ anh cho lµ
®¸ng vÏ h¬n nh «ng kü s vên rau, nhµ nghiªn cøu sÐt. Nh÷ng ®iÒu kh¸m ph¸ ®îc ë anh thanh niªn lµm cho ngêi
kh¸ch v« cïng xóc ®éng. Khi hä trë vÒ, anh cßn tÆng c« g¸i mét bã hoa vµ tÆng b¸c giµ mét lµn trøng ¨n ®êng.
B. Ph©n tÝch t¸c phÈm
1. NhËn xÐt vÒ cèt truyÖn vµ t×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa".
- Mét trong nh÷ng mÊu chèt cña nghÖ thuËt x©y dùng truyÖn ng¾n lµ x©y dùng t×nh huèng truyÖn.
- T×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" chÝnh lµ cuéc gÆp gì t×nh cê cña anh thanh niªn lµm
viÖc mét m×nh ë tr¹m khÝ tîng víi b¸c l¸i xe vµ hai hµnh kh¸ch trªn chuyÕn xe Êy - «ng ho¹ sÜ vµ c« kü s lªn th¨m
trong chèt l¸t n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc cña anh thanh niªn.
- T×nh huèng gÆp gì nµy lµ c¬ héi thuËn tiÖn ®Ó t¸c gi¶ kh¾c ho¹ "bøc ch©n dung" nh©n vËt chÝnh mét c¸ch
tù nhiªn vµ tËp trung, qua sù quan s¸t cña c¸c nh©n vËt kh¸c vµ qua chÝnh lêi lÏ, hµnh ®éng cña anh. §ång thêi, qua
"bøc ch©n dung" (c¶ cuéc sèng vµ nh÷ng suy nghÜ) cña ngêi thanh niªn, qua sù c¶m nhËn cña c¸c nh©n vËt kh¸c
(chñ yÕu lµ «ng ho¹ sÜ) vÒ anh vµ nh÷ng ngêi nh anh, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt ®îc chñ ®Ò cña t¸c phÈm: "Trong c¸i
lÆng im cña Sa Pa, díi nh÷ng dinh thù cò kü cña Sa Pa, Sa Pa mµ chØ nghe tªn, ngêi ta ®· nghÜ ®Õn chuyÖn
nghØ ng¬i, cã nh÷ng con ngêi lµm viÖc vµ lo nghÜ nh vËy cho ®Êt níc".
II. T¸c phÈm nµy theo lêi t¸c gi¶, "lµ mét bøc ch©n dung". §ã lµ bøc ch©n dung cña ai, hiÖn ra trong c¸i
nh×n vµ suy nghÜ cña nh÷ng nh©n vËt nµo?
- §ã lµ bøc ch©n dung cña ngêi thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng, ë mét m×nh t¹i tr¹m khÝ tîng trªn nói cao, gi÷a
c¸i lÆng lÏ cña Sa Pa.
- T¸c gi¶ gäi truyÖn cña m×nh "lµ mét bøc ch©n dung" v×:
+ Thø nhÊt, v× t¸c gi¶ chØ ®Ó cho nh©n vËt xuÊt hiÖn trong cuéc gÆp gì ng¾n ngñi kho¶ng 30 phót víi ba
nh©n vËt kh¸c («ng ho¹ sÜ, c« kü s, b¸c l¸i xe). Cuéc sèng t×nh c¶m vµ suy nghÜ cña anh chØ ®îc thÓ hiÖn qua lêi
kÓ cña b¸c l¸i xe, qua sù quan s¸t cña «ng ho¹ sü, c« kü s vµ qua lêi béc b¹ch t©m sù cña chÝnh anh. TruyÖn ng¾n
nµy cã cèt truyÖn hÕt søc ®¬n gi¶n, kh«ng cã xung ®ét, còng kh«ng cã th¾t nót hay cao trµo nh ë phÇn lín c¸c
truyÖn ng¾n kh¸c.
+ Thø hai, nh©n vËt anh thanh niªn ®îc ngêi ho¹ sÜ giµ quan s¸t vµ muèn thÕ hiÖn b»ng mét bøc ch©n dung.
III. Ph©n tÝch nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn
H·y ph©n tÝch ®Ó lµm râ vÎ ®Ñp cña con ngêi lao ®éng vµ ý nghÜa cao quý cña nh÷ng c«ng viÖc thÇm
lÆng.
Dµn ý chi tiÕt
I. Më bµi :

42
 - Trong v¨n häc ViÖt Nam cã nh÷ng c©y bót v¨n xu«i chØ chuyªn vÒ truyÖn ng¾n vµ ký – NguyÔn Thµnh
Long lµ mét trong sè ®ã. ¤ng ®îc kh¼ng ®Þnh nh mét c©y bót truyÖn ng¾n vµ ký ®¸ng chó ý trong nh÷ng n¨m 60-
70 víi c¶ gÇn chôc s¸ch ®· in.
"LÆng lÏ Sa Pa" lµ kÕt qu¶ cña chuyÕn "th©m nhËp thùc tÕ" ë Lµo Cai cña t¸c gi¶ trong mïa hÌ n¨m Êy.
- Trong chuyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa”, t¸c gi¶ NguyÔn Thµnh Long ®· göi g¾m chñ ®Ò cña c©u chuyÖn
“trong c¸i lÆng im… ®Êt níc”.
§iÒu Êy sÏ ®îc thÊy râ qua nh©n vËt: anh thanh niªn; «ng…
II. Th©n bµi:
- §äc truyÖn, ngêi ®äc thÊy vÎ ®Ñp cña Sa Pa hiÖn lªn thËt ®éc ®¸o, ®Çy chÊt th¬, nhng truyÖn cßn giíi thiÖu
víi chóng ta vÒ vÎ ®Ñp cña con ngêi Sa Pa. §ã lµ nh÷ng con ngêi miÖt mµi lµm viÖc, nghiªn cøu khoa häc, trong
lÆng lÏ mµ rÊt khÈn tr¬ng v× lîi Ých cña ®Êt níc, v× cuéc sèng cña con ngêi.
1. §ã lµ anh thanh niªn:
a. VÞ trÝ cña nh©n vËt vµ c¸ch miªu t¶ cña t¸c gi¶:
- TruyÖn ®a ra 4 nh©n vËt: b¸c l¸i xe, «ng ho¹ sÜ, c« kü s míi ra trrêng vµ anh thanh niªn ë tr¹m khÝ tîng trªn
®Ønh Yªn S¬n cao hai ngh×n s¸u tr¨m mÐt.
- Anh thanh niªn lµ nh©n vËt chÝnh cña truyÖn, nh©n vËt nµy kh«ng xuÊt hiÖn ngay tõ ®Çu truyÖn mµ chØ
hiÖn ra trong cuéc gÆp gì gi÷a c¸c nh©n vËt kia víi anh, khi xe cña hä dõng l¹i nghØ. Nh©n vËt Êy chØ hiÖn ra
trong chèc l¸t, ®ñ ®Ó c¸c nh©n vËt kh¸c kÞp ghi nhËn mét Ên tîng, mét ký ho¹ ch©n dung vÒ anh råi dêng nh anh
l¹i khuÊt lÊp trong m©y mï b¹t ngµn vµ c¸i lÆng lÏ mu«n thña cña nói cao Sa Pa. Nh©n vËt anh thanh niªn hiÖn ra
®Ó mäi ngêi c¶m nhËn ®îc r»ng: “Trong c¸i lÆng im cña Sa Pa, díi nh÷ng dinh thù cò Kü cña Sa Pa, Sa Pa mµ
chØ nghe tªn, ngêi ta ®· nghÜ ®Õn chuyÖn nghØ ng¬i, cã nh÷ng con ngêi lµm viÖc vµ lo nghÜ nh vËy cho ®Êt n-
íc”.
- Nh©n vËt anh thanh niªn ®îc hiÖn ra sù nh×n nhËn, suy nghÜ, ®¸nh gi¸ cña c¸c nh©n vËt kh¸c : b¸c l¸i xe, «ng
ho¹ sü, c« g¸i. Qua c¸ch nh×n vµ c¶m xóc cña mçi ngêi, h×nh ¶nh anh thanh niªn thªm râ nÐt vµ ®¸ng mÕn h¬n.
b. Nh÷ng nÐt ®Ñp cña nh©n vËt:
* Hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc:
- Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµm c«ng t¸c khÝ tîng kiªm vËt lý ®Þa cÇu. Sèng mét m×nh trªn ®Ønh nói Yªn
S¬n cao 2600m, quanh n¨m suèt th¸ng gi÷a cæ c©y vµ m©y nói Sa Pa. C«ng viÖc cña anh lµ: “®o giã, ®o ma, ®o
n¾ng, tÝnh m©y, ®o chÊn ®éng mÆt ®Êt, dùa vµo c«ng viÖc b¸o tríc thêi tiÕt hµng ngµy, phôc vô s¶n xuÊt, phôc
vô chiÕn ®Êu”. C«ng viÖc Êy ®ßi hái ph¶i tØ mØ, chÝnh x¸c vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao (nöa ®ªm ®óng giê
èp th× dï ma tuyÕt, gi¸ l¹nh thÕ nµo còng ph¶i trë dËy ra ngoµi trêi lµm c«ng viÖc ®· quy ®Þnh).
- Nhng c¸i gian khæ nhÊt lµ ph¶i vît qua ®îc sù c« ®¬n, v¾ng vÎ, quanh n¨m suèt th¸ng mét m×nh trªn ®Ønh nói
cao kh«ng mét bãng ngêi – mét hoµn c¶nh thËt ®Æc biÖt.
* Nh÷ng nÐt ®Ñp trong viÖc lµm, c¸ch sèng, suy nghÜ, t×nh c¶m vµ quan hÖ víi mäi ngêi.
- Vît lªn hoµn c¶nh sèng, nh÷ng vÊt v¶ cña c«ng viÖc, anh cã nh÷ng suy nghÜ rÊt ®Ñp:
+ §èi víi c«ng viÖc, anh yªu nã tíi møc trong khi mäi ngêi cßn ¸i ng¹i cho cuéc sèng ë ®é cao 2600m cña anh th×
anh l¹i íc ao ®îc lµm viÖc ë ®é cao trªn 3000m. V× anh cho nh vËy míi gäi lµ lý tëng.
+ Anh cã nh÷ng suy nghÜ thËt ®óng vµ s©u s¾c vÒ c«ng viÖc ®èi víi cuéc sèng con ngêi: “khi ta lµm viÖc, ta
víi c«ng viÖc lµ mét, sao l¹i gäi lµ mét m×nh ®îc” vµ anh hiÓu r»ng c«ng viÖc cña anh cßn g¾n víi c«ng viÖc cña
bao anh em ®ång chÝ díi kia. “C«ng viÖc cña ch¸u gian khæ thËt ®Êy chø cÊt nã ®i, ch¸u buån ®Õn chÕt mÊt”.
+ Quan niÖm cña anh vÒ h¹nh phóc thËt lµ ®¬n gi¶n nh ng còng thËt ®Ñp. Khi biÕt mét lÇn do ph¸t hiÖn kÞp
thêi mét ®¸m m©y kh« mµ anh ®· gãp phÇn vµo chiÕn th¾ng cña kh«ng qu©n ta b¾n r¬i ®îc m¸y bay Mü trªn cÇu
Hµm Rång, anh thÊy m×nh “thËt h¹nh phóc”.
+ Cuéc sèng cña anh kh«ng c« ®¬n buån tñi nh ngêi kh¸c nghÜ. Bëi anh cßn biÕt t¹o niÒm vui trong c«ng viÖc,
®ã lµ ®äc s¸ch. V× s¸ch chÝnh lµ ngêi b¹n ®Ó anh “trß chuyÖn”. Nhê cã s¸ch mµ anh chèng träi ®îc víi sù v¾ng
lÆng quanh n¨m. Nhê cã s¸ch mµ anh tiÕp tôc häc hµnh, më mang kiÕn thøc.

43
 - Tõ nh÷ng suy nghÜ ®Ñp vÒ c«ng viÖc, h¹nh phóc vµ cuéc sèng, ë anh cßn cã nh÷ng hµnh ®éng thËt ®Ñp ®Ï
biÕt bao:
+ MÆc dï chØ cã mét m×nh, kh«ng ngêi gi¸m s¸t, anh ®· vît qua nh÷ng gian khæ cña hoµn c¶nh, lµm viÖc mét
c¸ch nghiªm tóc, tù gi¸c víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao. Nöa ®ªm, ®óng giê “èp”, dï ma tuyÕt gi¸ l¹nh thÕ nµo anh
còng trë dËy ra ngoµi trêi lµm viÖc. Ngµy nµo còng vËy, anh lµm viÖc mét c¸ch ®Òu ®Æn, chÝnh x¸c ®ñ 4 lÇn
trong mét ngµy vµo lóc 4 giê, 11 giê, 7 giê tèi vµ 1 giê s¸ng.
+ Nhng c¸i gian khæ nhÊt lµ vît qua ®îc sù c« ®¬n, v¾ng vÎ quanh n¨m suèt th¸ng mét m×nh trªn ®Ønh nói cao,
kh«ng mét bãng ngêi. Míi ®Çu, anh “thÌm ngêi” tíi møc ph¶i lÊy c©y ch¾n ngang ®êng « t« ®Ó ®îc nghe tiÕng
ngêi! VÒ sau anh nghÜ: “NÕu ®ã chØ lµ nçi nhí phån hoa ®« thÞ th× thËt xoµng” vµ anh ®· vît qua ®Ó sèng, lµm
viÖc mét m×nh víi cá c©y thiªn nhiªn Sa Pa, ®Ó trë thµnh: “Con ngêi c« ®éc nhÊt thÕ gian” mµ bÊt cø ai ®· mét
lÇn gÆp anh ®Òu mang theo Ên tîng ®Ñp ®Ï.
- Anh cßn cã mét nÕp sèng ®Ñp: Anh tù s¾p xÕp cuéc sèng mét m×nh ë tr¹m mét c¸ch ng¨n n¾p: cã mét vên
rau xanh tèt, mét ®µn gµ ®Î trøng, mét vên hoa rùc rì.
- ë ngêi thanh niªn Êy cßn cã mét phong c¸ch sèng rÊt ®Ñp:
+ §ã lµ sù cëi më, ch©n thµnh víi kh¸ch, rÊt quý trong t×nh c¶m cña mäi ngêi, khao kh¸t ®îc gÆp gì, ®îc trß
chuyÖn. DÉu ph¶i sèng mét m×nh nhng anh vÉn lu«n quan t©m tíi ngêi kh¸c: anh göi biÕu gãi tam thÊt cho vî b¸c
l¸i xe võa bÞ èm, tÆng hoa cho c« g¸i, mêi b¸c l¸i xe vµ «ng ho¹ sÜ uèng trµ, tÆng cho ngêi ®i xa mét giá trøng gµ
t¬i.
+ Anh cßn lµ ngêi khiªm tèn, thµnh thùc c¶m thÊy c«ng viÖc vµ nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh chØ lµ nhá bÐ. Khi
«ng ho¹ sü muèn vÏ ch©n dung anh, anh nhiÖt t×nh giíi thiÖu víi «ng nh÷ng ngêi kh¸c mµ anh cho r»ng ®¸ng c¶m
phôc h¬n anh. («ng kü s vên rau Sa Pa, anh c¸n bé nghiªn cøu lËp b¶n ®å sÐt).
-> Tãm l¹i, chØ b»ng mét sè chi tiÕt vµ chØ xuÊt hiÖn trong mét kho¶nh kh¾c cña truyÖn, t¸c gi¶ ®· ph¸c ho¹
®îc ch©n dung nh©n vËt chÝnh víi nh÷ng nÐt ®Ñp vÒ tinh thÇn, t×nh c¶m, c¸ch sèng vµ nh÷ng suy nghÜ vÒ cuéc
sèng, vÒ ý nghÜa cña c«ng viÖc.
2. Ta cßn b¾t gÆp ë ®Êt Sa Pa nh÷ng con ngêi lµm viÖc ©m thÇm, lÆng lÏ cho ®Êt níc qua lêi kÓ cña anh
thanh niªn.
a. §ã lµ «ng kü s vên rau Sa Pa: Ngµy nµy qua ngµy kh¸c ngåi trong vên, ch¨m chó r×nh xem c¸ch lÊy mËt ong
®Ó råi tù tay thô phÊn cho hµng v¹n c©y su hµo ®Ó h¹t gièng lµm ra tèt h¬n, ngät h¬n tríc.
b. §ã lµ anh c¸n bé nghiªn cøu sÐt: ®· “11 n¨m kh«ng mét ngµy xa c¬ quan” lu«n “trong t thÕ s½n sµng, suèt
ngµy chê sÐt” ®Ó lËp b¶n ®å t×m ra tµi nguyªn trong lßng ®Êt.
=> Nh÷ng con ngêi Êy lµm cho anh thanh niªn thÊy “cuéc ®êi ®Ñp qu¸” ®©u cßn buån tÎ “c« ®éc nhÊt thÕ
gian”.
=> §óng nh t¸c gi¶ ®· viÕt: “Trong c¸i lÆng im… cho ®Êt níc”.
3. Nh©n vËt anh thanh niªn, «ng kü s vên rau, anh c¸n bé nghiªn cøu sÐt gióp ta hiÓu thªm ý nghÜa cña
nh÷ng c«ng viÖc thÇm lÆng:
- Hä t¹o thµnh c¸i thÕ giíi nh÷ng con ngêi nh anh thanh niªn ë tr¹m khÝ tîng, nh÷ng con ngêi miÖt mµi lao ®éng
khoa häc lÆng lÏ mµ khÈn tr¬ng v× lîi Ých cña ®Êt níc, v× cuéc sèng cña mäi ngêi.
- Cuéc sèng lao ®éng gi¶n dÞ nhng cao ®Ñp lµm nªn vÎ ®Ñp ®Ých thùc cña mçi con ngêi, cã søc thuyÕt phôc
lan to¶ víi nh÷ng ngêi xung quanh.
III. KÕt bµi:
Qua phÇn ph©n tÝch trªn ta thÊy “LÆng lÏ Sa Pa” ®ang ng©n vang trong lßng ta nh÷ng rung ®éng nhÑ nhµng
mµ thó vÞ vÒ nh÷ng con ngêi ©m thÇm lÆng lÏ nhng thËt ®¸ng yªu. Hä ®· dÖt lªn bµi ca vÒ t×nh yªu tæ chøc,
t×nh yªu ®Êt níc.
IV. Ph©n tÝch c¸c nh©n vËt phô:
1. Nh©n vËt «ng ho¹ sÜ:
- Tuy kh«ng dïng c¸ch kÓ ë ng«i thø nhÊt, nhng hÇu nh ngêi kÓ chuyÖn ®· nhËp vµo c¸i nh×n vµ suy nghÜ cña
nh©n vËt «ng ho¹ sü ®Ó quan s¸t vµ miªu t¶ tõ c¶nh thiªn nhiªn ®Õn nh©n vËt chÝnh cña truyÖn - ngêi thanh niªn.
44
 - ¤ng lµ 1 nghÖ sü ch©n chÝnh, 1 trÝ thøc lÞch duyÖt, 1 nh©n c¸ch ®Ñp cã ®êi sèng néi t©m phong phó.
- Ngßi bót nh lµ 1 qu¶ tim n÷a cña «ng v× suèt ®êi «ng chØ ®i vµ vÏ, «ng khao kh¸t nghÖ thuËt, v× thÕ mµ «ng
thªm yªu cuéc sèng vµ con ngêi. Lóc nµo «ng còng tr¨n trë ph¶i vÏ ®îc c¸i g× mµ suèt ®êi m×nh thÝch.
- Ngêi ho¹ sü ngay tõ phót ®Çu gÆp gì, b»ng c¶ sù tõng tr¶i nghÖ thuËt vµ khao kh¸t t×m c¸i ®Ñp cña cuéc sèng
®· nhËn ra vÎ ®Ñp tõ t©m hån anh thanh niªn vµ thùc sù thÊy bèi rèi, xóc ®éng . “V× ho¹ sü ®· b¾t gÆp mét
®iÒu thËt ra «ng vÉn ao íc ®îc biÕt, «i, mét nÐt th«i còng ®ñ kh¼ng ®Þnh mét t©m hån, kh¬i gîi mét ý s¸ng t¸c”.
=> ¤ng ph¸t hiÖn ra vÎ ®Ñp míi ë Sa Pa, ®Ñp h¬n c¶ thiªn nhiªn Sa Pa, ®ã lµ vÎ ®Ñp tõ t©m hån con ngêi ë Sa
Pa. Vµ «ng c¶m nhËn ®îc anh thanh niªn chÝnh lµ ®èi tîng kh¬i nguån cho c¶m xóc.
- ¤ng ho¹ sü muèn ghi l¹i h×nh ¶nh anh thanh niªn b»ng nÐt bót ký ho¹, vµ “ngêi con trai Êy ®¸ng yªu thËt, nhng
lµm cho «ng nhäc qu¸. Víi nh÷ng ®iÒu lµm cho ngêi ta suy nghÜ vÒ anh. Vµ vÒ nh÷ng ®iÒu anh suy nghÜ…”.
- Tõ «ng, ta thÊy ®îc môc ®Ých cña ngêi lµm nghÖ thuËt lµ t×m ra c¸i ®Ñp tiÒm Èn trong cuéc sèng, trong con
ngêi. ¤ng ®· béc lé c¸i niÒm say mª lao ®éng, s¸ng t¹o, tõng tr¶i, cã thÓ c¶m nhËn ®îc ®èi tîng nghÖ thuËt cña con
ngêi lao ®éng nghÖ thuËt ch©n chÝnh.
- Nh÷ng suy nghÜ cña «ng ®· lµm næi bËt anh thanh niªn, tõ ®ã lµm cho anh s¸ng râ h¬n, ®Ñp h¬n, chøa ®ùng
chiÒu s©u t tëng vµ lµm râ chñ ®Ò truyÖn.
=> Ta cµng thªm c¶m phôc vµ kÝnh träng «ng.
2. C¸c nh©n vËt kh¸c:
* Nh©n vËt c« kü s:
- Gãp phÇn lµm c©u chuyÖn thªm hÊp dÉn, vµ lµm næi bËt tÝnh c¸ch anh thanh niªn. C« ®· ®iÓm 1 nÐt vÏ
nhÑ nhµng, duyªn d¸ng vµo c©u chuyÖn.
- C« lµ c« kü s trÎ míi ra trêng, h¨ng h¸i xung phong lªn Lµo Cai c«ng t¸c. Bíc qua cuéc ®êi häc trß chËt hÑp, bíc
vµo cuéc sèng b¸t ng¸t míi tinh, c¸i g× còng lµm c« h¸o høc.
- C« khao kh¸t ®Êt réng trêi cao, c« cã thÓ ®i bÊt kú ®©u, lµm bÊt kú viÖc g×.
- C« «m bã hoa ®îc tÆng trong ngîc, l¾ng nghe c©u chuyÖn cña anh thanh niªn råi trÇm ng©m lÆng lÏ, c« xóc
®éng khi nh×n thÊy trang s¸ch anh thanh niªn ®äc ®Ó trªn mÆt bµn.
Míi bíc vµo ®êi, c« gÆp anh thanh niªn tùa nh 1 tÊm g¬ng, tù soi ®Ó tù hiÓu m×nh, nghÜ vÒ mèi t×nh nh¹t
nhÏo mµ c« ®· chèi bá vµ con ®êng c« ®ang ®i tíi.
- Nghe anh thanh niªn c« míi bµng hoµng nhËn ra con ®êng ®i cho m×nh, cµng v÷ng tin vµo nh÷ng g× m×nh sÏ
lµm.
=> Lµm bõng dËy nh÷ng t×nh c¶m lín lao, cao ®Ñp khi ph¸t hiÖn ¸nh s¸ng ®Ñp ®Ï to¶ ra tõ cuéc sèng vµ
t©m hån con ngêi kh¸c.
- C« biÕt ¬n anh thanh niªn kh«ng chØ v× bã hoa anh ®· tÆng cho c« 1 c¸ch v« t, kh«ng vô lîi mµ cßn bëi 1 bã
hoa nµo kh¸c n÷a, ®ã lµ sù hµo høng tù nhiªn mµ anh v« t×nh ®· tÆng cho c«.
- Vµ h¼n r»ng cã 1 t×nh c¶m lu luyÕn gi÷a anh thanh niªn vµ c« khi hä chia tay nhau.
=> C«i kü s ®Ñp nh nh÷ng b«ng hoa c« ®ang cÇm trªn tay.
* B¸c l¸i xe:
- Tèt bông, vui chuyÖn nh 1 nh©n vËt dÉn chuyÖn nhng lµm ta khã quªn. B¸c rÊt vui tÝnh, cëi më, nhiÖt
t×nh víi kh¸ch.
- Nh©n vËt nµy ®· dÉn d¾t truyÖn, kÝch thÝch sù tß mß cho «ng ho¹ sü vµ c« kü s, s¬ lîc vÒ anh thanh
niªn tríc khi 2 ngêi gÆp anh.
DÉn chøng: “… T«i s¾p giíi thiÖu víi b¸c 1 ngêi c« ®éc nhÊt thÕ gian. ThÕ nµo b¸c còng thÝch vÏ h¾n”.
=> Ta thÊy h×nh ¶nh anh thanh niªn râ rµng, ®Ñp ®Ï h¬n, chñ ®Ò truyÖn còng ®îc më réng h¬n, gîi nhiÒu ý
nghÜa h¬n.
§©y chÝnh lµ thñ ph¸p rÊt thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng nh©n vËt chÝnh.
V. C¸c chi tiÕt t¹o nªn chÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm vµ t¸c dông cña chÊt t÷ t×nh Êy:
Mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn søc hÊp dÉn vµ gãp vµo thµnh c«ng cña truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" lµ chÊt
tr÷ t×nh.
45
 - ChÊt tr÷ t×nh to¸t lªn tõ phong c¶nh thiªn nhiªn ®Ñp vµ ®Çy th¬ méng cña Sa Pa ®îc miªu t¶ qua c¸i nh×n
cña ngêi ho¹ sü giµ : H×nh ¶nh thiªn nhiªn Sa Pa mang vÎ ®Ñp th¬ méng, ®éc ®¸o, kú l¹.
+ §ã lµ n¬i nói cao, th¸c ®æ tr¾ng xo¸, víi m©y, n¾ng, s¬ng ®Òu rÊt l¹. Sù b¾t ®Çu cña Sa Pa lµ nh÷ng rÆng
®µo ven ®êng hay nh÷ng ®µn bß lang cæ cã ®eo chu«ng la ®Æc trng h÷u h×nh cña cuéc sèng mu«n mµu, mu«n vÎ
n¬i ®©y. H×nh ¶nh rõng c©y ®Çu mïa bao bäc lÊy nhau “Nh÷ng c©y th«ng chØ cao qu¸ ®Çu, rung tÝt trong
n¾ng, nh÷ng ngãn tay b»ng b¹c díi c¸i nh×n bao che cña nh÷ng c©y tö kinh thØnh tho¶ng nh« c¸i ®Çu mµu hoa cµ
lªn trªn mµu xanh cña rõng”. NhÊt lµ vÎ ®Ñp cña n¾ng khiÕn c¶nh s¾c thªm léng lÉy “N¾ng b©y giê b¾t ®Çu len
tíi ®èt ch¸y rõng c©y”; “n¾ng ®· m¹ b¹c c¶ con mÌo, ®èt ch¸y rõng c©y hõng hùc nh mét bã ®uèc lín. N¾ng chiÕu
lµm cho bã hoa cµng thªm rùc rì vµ lµm cho c« g¸i c¶m thÊy m×nh rùc rì theo”. Ngêi ta c¶m thÊy nh bÞ cuèn theo
nhÞp ch¹y cña m©y hay ®Çy xóc c¶m trong sù cuèn hót cña n¾ng.
+ ChØ lµ nh÷ng nÐt ph¸c ho¹ nhng c¶nh thiªn nhiªn hiÖn lªn ®Ñp nh nh÷ng bøc tranh, ®Ñp ®Õn hai lÇn – c¸i
®Ñp tù nhiªn cña nã vµ c¸i ®Ñp qua t©m hån ngêi nghÖ sü cña ho¹ sü.
+ Thiªn nhiªn ®Ñp lµm nÒn t«n thªm vÎ ®Ñp con ngêi n¬i ®©y. Nh÷ng ®Ønh Yªn S¬n, Phan-xi-p¨ng cao vßi
väi gîi nghÜ tíi nh÷ng con ngêi ë tÇm cao cña sù cèng hiÕn vµ hy sinh . C¸i hõng hùc cña n¾ng, cña giã gîi ®Õn
nhiÖt huyÕt hõng hùc ch¸y cña con ngêi lao ®éng n¬i ®©y. Thiªn nhiªn th¬ méng, trong s¸ng nh t©m hån nh÷ng con
ngêi ë Sa Pa trong s¸ng, méng m¬.
- Nhng chÊt tr÷ t×nh chñ yÕu to¸t lªn tõ néi dung truyÖn: tõ cuéc gÆp gì t×nh cê mµ ®Ó l¹i nhiÒu d vÞ
trong lßng mçi ngêi, tõ nh÷ng nÐt ®Ñp gi¶n dÞ rÊt ®¸ng mÕn cña ng êi thanh niªn, tõ nh÷ng c©u chuyÖn anh kÓ
vÒ cuéc sèng cña m×nh gi÷a lÆng lÏ Sa Pa, vµ tõ nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc míi n¶y në cña «ng ho¹ sü, c« kü s ®èi
víi anh thanh niªn.
=> Cã thÓ nãi, truyÖn LÆng lÏ Sa Pa cã d¸ng dÊp nh mét bµi th¬, chÊt th¬ bµng b¹c trong toµn truyÖn, tõ phong
c¶nh ®Ñp hÕt søc th¬ méng cña thiªn nhiªn vïng nói cao ®Õn h×nh ¶nh nh÷ng con ngêi sèng vµ lµm viÖc trong c¸i
lÆng lÏ mµ kh«ng hÒ c« ®éc bëi sù g¾n bã cña hä ®èi víi ®Êt níc, víi mäi ngêi. T¸c gi¶ ®· t¹o ®îc kh«ng khÝ tr÷
t×nh cho t¸c phÈm, n©ng cao ý nghÜa vµ vÎ ®Ñp cña nh÷ng sù viÖc, con ng êi rÊt b×nh dÞ ®îc miªu t¶ trong
truyÖn, nhê thÕ mµ chñ ®Ò cña truyÖn ®îc râ nÐt vµ s©u s¾c h¬n.
* Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm:
C©u 1: T×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn (LÆng lÏ Sa Pa) lµ nh thÕ nµo ? Vai trß cña t×nh huèng Êy ®èi víi
viÖc thÓ hiÖn nh©n vËt vµ chñ ®Ò cña truyÖn.
- T×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn "LÆng lÏ Sa Pa" chÝnh lµ cuéc gÆp gì cña ngêi thanh niªn lµm viÖc mét m×nh
ë tr¹m khÝ tîng víi b¸c l¸i xe vµ hai hµnh kh¸ch trªn chuyÕn xe Êy - «ng ho¹ sÜ vµ c« kü s lªn th¨m trong chèt l¸t n¬i
ë vµ lµm viÖc cña anh thanh niªn.
- T×nh huèng gÆp gì nµy lµ c¬ héi thuËn tiÖn ®Ó nh©n vËt chÝnh ®îc hiÖn ra qua sù quan s¸t, suy nghÜ cña
nh÷ng nh©n vËt kh¸c, ®Æc biÖt lµ «ng ho¹ sÜ giµ. ChÝnh v× thÕ nh©n vËt chÝnh kh«ng chØ hiÖn ra mét c¸ch tù
nhiªn mµ cßn ®îc soi chiÕu, ®¸nh gi¸ tõ c¸i nh×n vµ c¶m xóc cña nh÷ng nh©n vËt kh¸c, råi l¹i t¸c ®éng ®Õn t×nh
c¶m vµ suy nghÜ cña nh÷ng nh©n vËt Êy.
C©u 2: Nªu c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn "LÆng lÏ Sa Pa".
Anh thanh niªn lµ nh©n vËt chÝnh cña truyÖn, dï kh«ng xuÊt hiÖn ngay tõ ®Çu truyÖn mµ chØ hiÖn ra trong
cuéc gÆp gì chèc l¸t gi÷a c¸c nh©n vËt kia víi anh, khi xe cña hä dõng l¹i nghØ nhng ®· dï ®Ó c¸c nh©n vËt kh¸c
kÞp ghi nhËn mét Ên tîng, mét "ký ho¹ ch©n dung" vÒ anh råi dêng nh anh l¹i khuÊt lÊp vµo trong m©y mï b¹t ngµn
vµ c¸i lÆng lÏ mu«n thuë cña nói cao Sa Pa.
- H/c sèng vµ lµm viÖc kh¸ ®Æc biÖt:
+ Mét m×nh trªn ®Ønh nói cao 2600m quanh n¨m suèt th¸ng c« ®¬n gi÷a cá c©y vµ m©y mï l¹nh lÏo. C«ng viÖc
cña anh lµ "®o giã, ®o ma, ®o n¾ng, tÝnh m©y, ®o chÊn ®éng mÆt ®Êt, dùa vµo viÖc b¸o tríc thêi tiÕt hµng
ngµy, phôc vô s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu. Ngµy ®ªm 4 lÇn (1 giê, 4 giê, 11 giê, 19 giê) ®Òu ®Æn vµ chÝnh x¸c, ®ßi
hái tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao dï ma n¾ng, giã b·o, nöa ®ªm tuyÕt r¬i ®Òu ph¶i ®i èp.

46
 + Tuy nhiªn c¸i gian khæ cña c«ng viÖc cha ®¸ng sî b»ng c¸i gian khæ cña hoµn c¶nh sèng, ®ã lµ sù c« ®¬n,
v¾ng vÎ, quanh n¨m suèt th¸ng mét m×nh trªn ®Ønh nói cao kh«ng mét bãng ngêi. C« ®¬n ®Õn møc "thÌm ngêi"
qu¸ ph¶i kiÓm kª dõng xe qua ®êng ®Ó ®îc gÆp ngêi.
- Qu¶ thùc, ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm viÖc ®ã lµ mét thö th¸ch lín ®èi víi tuæi trÎ vèn kh¸t khao vµ hµnh ®éng
nhng anh ®· vît qua hoµn c¶nh b»ng nh÷ng suy nghÜ rÊt ®Ñp, gi¶n dÞ mµ s©u s¾c.
+ Tríc hÕt ®ã lµ ý thøc vÒ c«ng viÖc cña m×nh vµ lßng yªu nghÒ, thÊy ®îc ý nghÜa cao quý trong c«ng viÖc
thÇm lÆng cña m×nh lµ cã Ých cho cuéc sèng, cho mäi ngêi. (Cô thÓ khi Êy lµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü). Anh
kh«ng t« ®Ëm c¸i gian khæ cña c«ng viÖc, nhng anh nhÊn m¹nh niÒm h¹nh phóc khi biÕt ®îc m×nh ®· gãp phÇn
ph¸t hiÖn kÞp thêi mét ®¸m m©y kh« mµ nhê ®ã « kh«ng qu©n ta h¹ ®îc bao nhiªu ph¶n lùc Mü trªn cÇu Hµm
Rång".
+ Anh ®· cã nh÷ng suy nghÜ vµ quan niÖm ®óng ®¾n vÒ cuéc sèng vµ c«ng viÖc cña con ng êi. C«ng viÖc
cña anh g¾n bã víi bao ngêi, h»ng ngµy anh vÉn ph¶i 4 lÇn nãi chuyÖn víi trung t©m. Huèng chi cßn bao ngêi lµm
viÖc trong hoµn c¶nh khã kh¨n, c« ®éc h¬n, ch¼ng h¹n nh anh b¹n ë ®Ønh Hoµng Liªn S¬n cao 3142m míi lµ ®é
cao lý tëng! NÕu kh«ng cã c«ng viÖc, kh«ng v× c«ng viÖc th× ®ã míi lµ cuéc sèng c« ®¬n thùc sù, buån ®Õn
chÕt. Cã lÏ ®©y lµ nh÷ng t©m sù ch©n thµnh mµ s©u s¾c nhÊt cña anh: “khi ta lµm viÖc, ta víi c«ng viÖc lµ ®«i,
sao gäi lµ mét m×nh ®îc? Huèng chi viÖc cña ch¸u g¾n liÒn víi c«ng viÖc cña bao anh em, ®ång chÝ díi kia. C«ng
viÖc cña ch¸u gian khæ thÕ ®Êy, chø cÊt nã ®i, ch¸u buån ®Õn chÊt mÊt".
- Nhng cuéc sèng cña anh kh«ng hÒ c« ®¬n v× anh cßn cã nh÷ng nguån vui kh¸c n÷a ngoµi c«ng viÖc - ®ã lµ
niÒm vui ®äc s¸ch mµ anh thÊy nh lóc nµo còng cã ngêi ®Ó trß chuyÖn. (khi b¸c l¸i xe ®a gãi s¸ch cho anh, anh
"mõng quýnh” nh b¾t ®îc vµng.
+ Anh biÕt tæ chøc, s¾p xÕp cuéc sèng khoa häc, ng¨n n¾p, t¬i t¾n, chñ ®éng: ®äc s¸ch, ch¨m hoa, nu«i gµ, tù
häc… ThÕ giíi riªng cña anh lµ c«ng viÖc: “mét c¨n nhµ ba gian, s¹ch sÏ, víi bµn ghÕ, sæ s¸ch, biÓu ®å, thèng kª,
m¸y bé ®µm”. Cuéc sèng riªng cña anh “thu gän l¹i mét go¸c tr¸i gian víi chiÕc giêng con, mét chiÕc bµn häc, mét
gi¸ s¸ch”.
- ë ngêi anh thanh niªn Êy cßn cã nhiÒu nÐt tÝnh c¸ch vµ phÈm chÊt rÊt ®¸ng mÕn:
+ Sù cëi më, ch©n thµnh, rÊt quý träng t×nh c¶m cña mäi ngêi, khao kh¸t ®îc gÆp gì vµ trß chuyÖn víi mäi ng-
êi.. BiÓu hiÖn:
Tinh thÇn víi b¸c l¸i xe, th¸i ®é ©n cÇn chu ®¸o khi tiÕp ®·i nh÷ng ngêi kh¸h xa ®Õn th¨m bÊt ngê: pha níc, h¸i
hoa tÆng kh¸ch - c« g¸i Hµ Néi ®Çu tiªn sau 4 n¨m lµm viÖc, ®Õn th¨m anh, thµnh thùc béc lé “nh÷ng ®iÒu mµ
®¸ng lÏ ngêi ta chØ nghÜ” ®Õn c¶m ®éng.
§Õm tõng phót v× sî hÕt mÊt ba m¬i phót gÆp gì v« cïng quý b¸u.
Lu luyÕn víi kh¸ch khi chia tay, xóc ®éng ®Õn nçi ph¶i “quay mÆt ®i” vµ Ên vµo tay «ng ho¹ sÜ giµ c¸i lµn
trøng lµm qu¶, kh«ng d¸m tiÔn kh¸ch ra xe dï cha ®Õn giê “èp”.
- Anh cßn lµ ngêi rÊt khiªm tèn, thµnh thùc c¶m thÊy c«ng viÖc vµ nh÷ng lêi giíi thiÖu nhiÖt t×nh cña b¸c l¸i xe
lµ cha xøng ®¸ng, ®ãng gãp cña m×nh chØ lµ b×nh thêng nhá bÐ, anh vÉn thua «ng bè v× cha ®îc ®i bé ®éi, trùc
tiÕp ra chiÕn trêng ®¸nh giÆc. Khi «ng ho¹ sÜ ký ho¹ ch©n dung, anh tõ chèi, e ng¹i vµ nhiÖt t×nh giíi thiÖu nh÷ng
ngêi kh¸c ®¸ng vÏ h¬n anh nhiÒu («ng kü s ë vên rau Sa Pa, anh c¸n bé nghiªn cøu b¶n ®å sÐt…).
=> Dï anh thanh niªn chØ xuÊt hiÖn trong kho¶nh kh¾c cña truyÖn, nhng b»ng vµi chi tiÕt tiªu biÓu, t¸c gi¶ ®·
ph¸c ho¹ ®îc ch©n dung nh©n vËt chÝnh víi nh÷ng nÐt ®Ñp vÒ tinh thÇn, t×nh c¶m, c¸ch sèng vµ nh÷ng suy nghÜ
vÒ cuéc sèng, vÒ ý nghÜa cña c«ng viÖc.
C©u 3: Nªu c¶m nhËn vÒ nh©n vËt «ng ho¹ sÜ trong truyÖn “LÆng lÏ Sa Pa”.
- Dï kh«ng ph¶i lµ nh©n vËt chÝnh nhng «ng ho¹ sÜ cã vai trß rÊt quan träng trong truyÖn: ngêi kÓ chuyÖn ®·
nhËp vµo c¸i nh×n vµ nh÷ng ý nghÜ cña «ng ho¹ sÜ ®Ó trÇn thuËt, ®Ó quan s¸t vµ miªu t¶ tõ c¶nh thiªn nhiªn ®Õn
nh©n vËt chÝnh cña truyÖn. Qua nh©n vËt nµy, t¸c gi¶ muèn göi g¾m nh÷ng suy nghÜ vÒ con ngêi, vÒ cuéc sèng,
vÒ nghÖ thuËt.
- ¤ng ho¹ sÜ lµ ngêi nghÖ sÜ cã t©m hån nh¹y c¶m. Ngay tõ nh÷ng lêi giíi thiÖu cña b¸c l¸i xe vÒ anh thanh
niªn, «ng ho¹ sÜ ®· xóc ®éng m¹nh khi nh×n thÊy ngêi con trai tÇm vãc bÐ nhá, nÐt mÆt r¹ng rì tõ trªn sên nói tríc
47
mÆt ch¹y l¹i chç xe ®ç”. Sau ®ã «ng l¹i ng¹c nhiªn khi thÊy anh thanh niªn ®ang h¸i hoa, c¶m ®éng vµ bÞ cuèn hót
tríc sù cëi më ch©n thµnh cña anh. Råi «ng l¹i c¶m gi¸c “m×nh bèi rèi” khi nghe anh thanh niªn kÓ vÒ c«ng viÖc.
B»ng sù tõng tr¶i nghÒ nghiÖp vµ niÒm khao kh¸t cña ngêi nghÖ sÜ s¸ng t¹o ®i t×m ®èi tîng cña nghÖ thuËt, «ng
biÕt m×nh ®ang xóc ®éng vµ bèi rèi v× ®· “b¾t gÆp mét ®iÒu thËt ra «ng vÉn ao íc ®îc biÕt, mét nÐt th«i dï
kh¼ng ®Þnh mét t©m hån, kh¬i gîi mét ý s¸ng t¸c, mét nÐt míi dï lµ gi¸ trÞ mét chuyÕn ®i dµi”. Anh thanh niªn lµ
mét con ngêi nh thÕ vµ cã thÓ lµ nh©n vËt t¬ng lai trong mét t¸c phÈm cña «ng.
- C¶m høng ®îc kh¬i gîi ®· th«i thóc ngêi ho¹ sÜ s¸ng t¸c. Anh thanh niªn muèn dµnh 20 phót ®Ó nghe chuyÖn
díi xu«i. «ng ho¹ sÜ høa mêi ngµy n÷a trë l¹i, cßn b©y giê «ng muèn dµnh trän vÑn 20 phót ng¾n ngñi ®Ó hiÓu
thËt kü vÒ ngêi thanh niªn, vÒ ®èi tîng mµ «ng ®ang ®Þnh thÓ hiÖn trong bøc tranh cña m×nh. ¤ng muèn lµm mét
bøc ph¸c ho¹ ch©n dung vÒ anh thanh niªn nhng lµm thÕ nµo “cho ngêi xem hiÓu ®îc anh ta, mµ kh«ng ph¶i hiÓu
nh métng«i sao xa? Vµ lµm thÕ nµo ®Æt ®îc chÝnh tÊm lßng cña nhµ ho¹ sÜ vµo gi÷a bøc tranh ®ã? Chao «i, b¾t
gÆp mét con ngêi nh anh ta lµ mét c¬ héi h·n h÷u cho s¸ng t¸c, nhng hoµn thµnh s¸ng t¸c cßn lµ mét chÆng ®êng
dµi”.
¤ng chÊp nhËn nh÷ng thö th¸ch cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, ®· b¾t c¶m høng cña m×nh hiÖn lªn trang giÊy: “còng
may mµ b»ng mÊy nÐt, ho¹ sÜ ®· ghi xong, lÇn ®Çu g¬ng mÆt cña ngêi thanh niªn, ngêi con trai Êy ®¸ng yªu thËt
nhng lµm cho «ng nhäc qu¸. Víi nh÷ng ®iÒu lµm cho ngêi ta suy nghÜ vÒ anh. Vµ vÒ nh÷ng ®iÒu anh suy nghÜ”.
Nh÷ng xóc c¶m vµ suy t cña «ng ho¹ sÜ vÒ anh thanh niªn vµ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña nghÖ thuËt, cña ®êi sèng
®îc gîi lªn tõ c©u chuyÖn cña anh thanh niªn ®· lµm cho ch©n dung nh©n vËt chÝnh thªm sn¸g ®Ñpv µ t¹o nªn
chiÒu s©u t tëng.
C©u 4: Nh©n vËt c« g¸i trong “LÆng lÏ Sa Pa”:
§©y lµ c« g¸i d¸m rêi Hµ Néi, bá l¹i sau lng “mèi t×nh ®Çu nh¹t nhÏo” ®Ó lªn c«ng t¸c ë miÒn cao T©y B¾c.
Cuéc gÆp gì bÊt ngê víi anh thanh niªn, nh÷ng ®iÒu anh nãi, c©u chuyÖn anh kÓ vÒ nh÷ng ngêi kh¸c ®· khiÕn c«
“bµng hoµng”, c« hiÓu thªm cuéc sèng mét m×nh dòng c¶m tuyÖt ®Ñp cña ngêi thanh niªn, vÒ c¸i thÕ giíi nh÷ng
con ngêi nh anh mµ anh kÓ vµ vÒ con ®êng cã ®ang ®i tíi?”. Nhê c¸i bµng hoµng Êy, c« míi nhËn ra mèi t×nh cña
m×nh bÊy l©u nay nh¹t nhÏo biÕt bao, cuéc sèng cña m×nh l©u nay tÇm thêng biÕt bao, thÕ giíi cña m×nh l©u nay
nhá bÐ biÕt bao! Kho¶nh kh¾c bµng hoµng Êy chÝnh lµ sù bõng dËy cña nh÷ng t×nh c¶m lín lao, cao ®Ñp khi ng-
êi ta b¾t gÆp ®îc nh÷ng ¸nh s¸ng ®Ñp ®Ï to¶ ra tõ cuéc sèng, tõ t©m hån ngêi kh¸c.
Cïng víi sù bµng hoµng Êy lµ “mét Ên tîng hµm ¬n khã t¶ d¹t lªn trong lßng c« g¸i. Kh«ng ph¶i chØ v× bã hoa
rÊt to sÏ ®i theo c« trong chuyÕn ®i thø nhÊt ra ®êi. Mµ v× mét bã hoa nµo kh¸c n÷a, bã hoa cña nh÷ng h¸o høc vµ
m¬ méng ngÉu nhiªn anh dµnh cho thªm c«”. Cuéc gÆp gì ®· kh¬i lªn trong t©m t c« g¸i trÎ nh÷ng t×nh c¶m vµ suy
nghÜ míi mÎ, cao ®Ñp vÒ con ngêi, vÒ cuéc sèng. Qua t©m t cña c« g¸i, ta nhËn ra vÎ ®Ñp vµ søc ¶nh hëng cña
nh©n vËt anh thanh niªn.
C©u 9: ViÕt mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch kho¶ng 12 c©u: Nh÷ng trang v¨n cña NguyÔn Thµnh Long ®· kh¾c
ho¹ thiªn nhiªn Sa Pa thËt rùc rì, nªn th¬, giµu c¶m xóc.
(§o¹n v¨n cã sö dông mét c©u th¶m th¸n. G¹ch 1 g¹ch chØ râ).
Cã mét Sa Pa cña nh÷ng rÆng ®µo, nh÷ng ®µn bß lang cæ ®eo chu«ng ®ang thung th¨ng gÆm cá, khung c¶nh
chØ cã thÓ thÊy ë rõng nói. Cã mét Sa Pa cña n¾ng, n¾ng ®em l¹i cho Sa Pa mét vÎ ®Ñp míi: rùc rì vµ bÊt ngê. ¸nh
n¾ng dêng nh s¸ng dÇn lªn trong khung c¶nh thiªn nhiªn. C¸i n¾ng chãi chang ®îc NguyÔn Thµnh Long miªu t¶
“®èt ch¸y rõng c©y” vµ c¸i n¾ng vµo cuèi buæi tra l¹i gay g¾t h¬n “¸nh n¾ng nh phñ kh¾p, m¹ b¹c c¶ con ®Ìo”.
C¶nh ®îc quan s¸t tõ trªn cao trë xuèng. Vµ ë gãc ®é Êy, thiªn nhiªn cµng trë nªn kho¸ng ®¹t, hïng vÜ h¬n. Rõng c©y
nh “mét bã ®uèc khæng lå”, ¸nh n¾ng khiÕn thiªn nhiªn Sa Pa lÆng lÏ, trÇm mÆc mµ ®Çy søc sèng. “N¾ng b¾t
®Çu len tíi ®èt ch¸y rõng c©y”, däc c©u v¨n, ta c¶m gi¸c nh n¾ng ®ang di chuyÓn, ®ang ch¹y dÇn trªn c¸c triÒn
nói. Cã thÓ nãi c©u v¨n miªu t¶ thiªn nhiªn ®· lµm thªm chÊt tr÷ t×nh cho c©u chuyÖn. Bªn c¹nh Sa Pa cña n¾ng
cßn cã Sa Pa cña m©y: “m©y cuén trßn tõng côc, r¬i trªn c¸c vßn l¸ ít s¬ng…”. Dêng nh con ngêi ®ang ®i trong
m©y. M©y còng hån nhiªn, tinh nghÞch chui vµo gÇm xe. Vµ víi thñ ph¸p nh©n h¸o rÊt thó vÞ Êy, Sa Pa cßn hiÖn
lªn víi h×nh ¶nh c©y th«ng vµ nh÷ng c¸i c©y tö kinh - chñ bÐ nghÞch ngîm nh« “c¸i ®Çu mµu hoa cµ lªn trªn mµu
xanh cña rõng”. C©y tö kinh nh hµi hoµ, næi bËt gi÷a mµu xanh cña rõng nói. Khung c¶nh rÊt nªn th¬ vµ c©u v¨n
48
còng ®Çy chÊt th¬. Khung c¶nh mang vÎ ®Ñp b×nh yªn, ªm ¶ nh kh«ng hÒ biÕt ®Õn bom ®¹n, khãi thuèc cña
chiÕn tranh. Dêng nh nh÷ng thay ®æi cña cuéc sèng kh«ng ch¹m ®îc ®Õn n¬i ®©y. Nhan ®Ò cña truyÖn, thiªn
nhiªn trong truyÖn còng rÊt ªm ®Òm, nhng lÆng lÏ mµ kh«ng ph¼ng lÆng, b×nh yªn mµ rÊt sèng ®éng.
ChiÕc lîc ngµ
NguyÔn Quang S¸ng
3. Tãm t¾t truyÖn:
- ¤ng S¸u xa nhµ ®i kh¸ng chiÕn. M·i ®Õn khi con g¸i lªn t¸m tuæi «ng míi cã dÞp vÒ th¨m nhµ, th¨m con. BÐ
Thu – con «ng – kh«ng nhËn ra cha v× vÕt thÑo trªn mÆt lµm «ng kh«ng gièng víi ng êi cha trong bøc ¶nh mµ em
biÕt. Em ®èi xö víi ba nh víi ngêi xa l¹. Cho ®Õn lóc em nhËn ra cha, t×nh cha con trçi dËy m·nh liÖt trong em th×
còng lµ lóc «ng S¸u ph¶i ra ®i.
- ë khu c¨n cø, ngêi cha Êy ®· dån hÕt t×nh c¶m yªu th¬ng vµ nçi nhí mong con vµo mét viÖc lµm mét chiÕc lîc
b»ng ngµ voi ®Ó tÆng c« con g¸i bÐ báng. Trong mét trËn cµn, «ng ®· hy sinh. Tríc lóc nh¾m m¾t, «ng cßn kÞp
trao c©y lîc ngµ nhê ngêi b¹n göi vÒ cho con g¸i cña m×nh.
B. Ph©n tÝch t¸c phÈm
1. T×nh huèng truyÖn :
TruyÖn ng¾n ®· thÓ hiÖn t×nh cha con s©u s¾c cña hai cha con «ng S¸u trong hai t×nh huèng:
- T×nh huèng thø nhÊt: hai cha con gÆp nhau sau t¸m n¨m xa c¸ch, nhng thËt trí trªu lµ bÐ Thu kh«ng nhËn
cha, ®Õn lóc em nhËn ra vµ biÓu lé t×nh c¶m th¾m thiÕt th× «ng S¸u l¹i ph¶i ra ®i. §©y lµ t×nh huèng c¬ b¶n cña
truyÖn.
- T×nh huèng thø hai: ë khu c¨n cø, «ng S¸u dån tÊt c¶ t×nh yªu th¬ng vµ mong nhí ®øa con vµo viÖc lµm c©y
lîc ngµ ®Ó tÆng con, nhng «ng S¸u ®· hy sinh khi cha kÞp trao mãn quµ Êy cho con g¸i.
=> NÕu t×nh huèng thø nhÊt béc lé t×nh c¶m m·nh liÖt cña bÐ Thu víi cha th× t×nh huèng thø hai l¹i biÓu lé
t×nh c¶m s©u s¾c cña ngêi cha víi ®øa con.
II. §Ò bµi: C¶m nhËn cña em vÒ t×nh c¶m cha con s©u nÆng thÓ hiÖn qua truyÖn ng¾n " ChiÕc lîc ngµ" cña
NguyÔn Quang S¸ng.
PhÇn më bµi:
- DÉn d¾t vÊn ®Ò: Hoµn c¶nh chiÕn tranh hoÆc ®Ò tµi vÒ t×nh cha con.
- Néi dung : T×nh c¶m cha con gi÷a «ng S¸u vµ bÐ Thu.
2. PhÇn th©n bµi:
a. T×nh c¶m cha con s©u nÆng gi÷a «ng S¸u vµ bÐ Thu:
- Chñ ®Ò kh«ng míi l¹ nhng thµnh c«ng cña NguyÔn Quang S¸ng trong ®o¹n trÝch nµy chÝnh lµ c¸ch khai th¸c
vµ biÓu hiÖn t×nh cha con trong t×nh huèng thËt cã lý: chiÕn tranh – xa c¸ch:
+ 8 n¨m trêi hai cha con bÐ Thu kh«ng ®îc gÆp nhau.
+ ChØ nhËn ra nhau qua tÊm h×nh.
- T×nh c¶m cha con s©u nÆng: khi ph©n tÝch chó ý qua nh÷ng mèc sù viÖc.
+ Lóc cßn ë rõng:
* ¤ng S¸u nhí th¬ng con v« cïng.
* Khao kh¸t ®îc gÆp con, ®îc sèng trong t×nh yªu cña con.
+ 3 ngµy nghØ phÐp ë nhµ:
* ¤ng khao kh¸t t×nh c¶m cña con bao nhiªu -> con bÐ hoµn toµn l¹nh lïng tríc mäi t×nh c¶m vå vËp cña cha.
* ¤ng cµng xÝch l¹i vÇn >< nã cµng lïi xa.
* ¤ng cµng chiÒu th¬ng >< bÝ cµng lÈn tr¸nh.
* ¤ng cµng mong ®îc nghe tiÕng ba >< nã cµng cè t×nh lÈn tr¸nh.
-> Ngän löa nång nµn cña lßng cha cø bÞ nh÷ng ®èi xö xa l¸nh, ¬ng ng¹nh, cña nã chèi tõ kÓ c¶ khi nã bÞ l©m
vµo thÕ bÝ “nåi c¬m s«i sïng sôc” kÓ c¶ nh÷ng lêi gi¶ng gi¶i cña mÑ, nã còng kiªn quyÕt kh«ng chÞu cÊt lªn c¸i
tiÕng mµ ba nã mong ®îi. §iÒu ®ã lµm «ng S¸u thùc sù ®au lßng, «ng chØ biÕt l¾c ®Çu cam chÞu bëi t×nh c¶m

49
kh«ng dÔ g× gîng Ðp? Nhng khi hiÓu ra th× l¹i thÊy r»ng: chÝnh th¸i ®é ¬ng ng¹nh, ngang bíng ®ã l¹i lµ biÓu
hiÖn tuyÖt vêi cña t×nh c¶m phô tö. §¬n gi¶n v× vÕt thÑo dµi trªn m¸ ngêi ®ang xng lµ ba ®©y l¹i kh«ng gièng víi
¶nh ba m×nh -> Th¾c m¾c thÇm kÝn trong lßng nã.
+ BÐ Thu ®îc ngo¹i gi¶ng gi¶i:
* BÐ Thu vì lÏ ra ngêi cã vÕt thÑo ®ã chÝnh lµ cha em.
-> T×nh yªu th¬ng cña cha nh©n lªn gÊp béi.
* Nã cÊt tiÕng gäi cha ®óng lóc cha nã ph¶i lªn ®êng. Nã ch¹y l¹i «m h«n cha nã. Nh÷ng giät níc m¾t ©n hËn
cña nã ch¶y ®Çm ®×a trªn m¸, trªn c»m khiÕn «ng S¸u kh«ng nÐn ®îc xóc ®éng. Nh÷ng giät níc mÆt hiÕm hoi cña
«ng, mét ngêi cha, mét ngêi lÝnh l¨n dµi trªn m¸ «ng.
+ L¹i nh÷ng ngµy «ng S¸u xa con:
* ¤ng th¬ng nhí con, ©n hËn v× m×nh ®· ®¸nh con.
* T×nh yªu th¬ng con dån vµo viÖc thÓ hiÖn lêi høa víi con, lµm cho con mét chiÕc lîc ngµ.
* Tù «ng ®i t×m ngµ voi råi tù tay «ng ngåi ca tõng c¸i r¨ng lîc, thËn träng, khæ c«ng nh mét ngêi thî b¹c gß lng,
tØ mØ kh¾c lªn ®ã mét dßng ch÷: “Yªu nhí tÆng Thu – con cña ba”. ThØnh tho¶ng nh÷ng lóc r¶nh rçi, «ng lÊy c©y
lîc ra ng¾m nghÝa råi mµi lªn tãc cho thªm bãng, thªm mît…
-> Lßng yªu con ®· biÕn ngêi chiÕn sÜ thµnh mét nghÖ nh©n chØ s¸ng t¹o ra mét s¶n phÈm duy nhÊt trong
®êi. Cho nªn c©y lîc ngµ kÕt tinh trong nã t×nh phô tö: méc m¹c mµ ®»m th¾m, s©u sa, ®¬n s¬ mµ kú diÖu.
+ Khi bÞ th¬ng nÆng, biÕt kh«ng thÓ sèng ®îc, «ng ®· dån tÊt c¶ tµn lùc cña m×nh lµm mét viÖc: “®a tay vµo
tói mãc c©y lîc ®a l¹i cho «ng Ba” nh trao l¹i lêi tr¨ng trèi cuèi cïng, tuy kh«ng thµnh lêi nhng nãi râ rµng, thiªng
liªng h¬n c¶ mét lêi di chóc. Bëi ®ã lµ uû th¸c, lµ íc nguyÖn cuèi cïng ®èi víi ngêi b¹n th©n.
-> ChiÕc lîc ngµ -biÓu tîng cao quý cña t×nh cha con gi÷a «ng S¸u vµ bÐ Thu.
3. VÒ nghÖ thuËt:
- Cèt truyÖn chÆt chÏ, c¸ch lùa chän t×nh huèng bÊt ngê mµ tù nhiªn, hîp lý.
- Lùa chän ng«i kÓ, c¶nh kÓ vµ ng«n ng÷ lêi tho¹i cho nh©n vËt…
-> Gãp phÇn kh«ng chØ lµm cho c©u chuyÖn ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, ch©n thùc, tin cËy mµ cßn hoµn toµn
chñ ®éng ®iÒu khiÓn nhÞp kÓ vµ dÉn d¾t néi dung c©u chuyÖn theo dßng c¶m xóc cña m×nh.
III. Suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt «ng S¸u:
1. Më bµi:
- Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm.
- Suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt «ng S¸u : mét ngêi chiÕn sÜ, mét ngêi cha nhÊt mùc th¬ng yªu con.
2. Th©n bµi :
a) Lóc cßn ë rõng:
- ¤ng nhí th¬ng con v« cïng.
- Khao kh¸t ®îc gÆp con, ®îc sèng trong t×nh yªu cña con.
b) Khi gÆp con (ë bÕn xuång)
- ¤ng ®· kh«ng thÓ chê xuång cËp bÕn “nhãn ch©n nh¶y thãt lªn bê, x« chiÕc xuång t¹t ra”. Råi “bíc véi vµng
víi nh÷ng bíc dµi”, “kªu to tªn con, võa bíc, võa khom ngêi ®a tay ®ãn chê con”.
- VÐt thÑo dµi trªn m¸ ph¶i anh l¹i ®á öng lªn, giÇn giËt. Giäng nãi lËp bËp, run run: “ba ®©y con, ba ®©y
con”.
-> T©m tr¹ng xóc ®éng m¹nh mÏ, sau 7-8 n¨m xa nhµ, t×nh c¶m cha con bÞ nÐn l¹i trong lßng, nªn «ng S¸u
kh«ng gh×m næi.
- Ngîc l¹i, bÐ Thu giËt m×nh, ng¬ ng¸c, hèt ho¶ng vµ vôt bá ch¹y -> ®iÒu ®ã hoµn toµn bÊt ngê víi «ng S¸u
khiÕn “mÆt «ng sÇm l¹i” vµ “hai tay bu«ng xuèng nh bÞ g·y”.
-> ThÓ hiÖn t©m tr¹ng ®au khæ tét cïng, «ng sung síng, n¸o nøc, n«n nãng muèn ®îc «m con vµo lßng, nhng
®øa con l¹i xa l¸nh, ho¶ng sî khiÕn ngêi cha bÞ hôt hÉng, «ng ®au ®ín kh«ng hiÓu nguyªn nh©n v× sao, «ng võa
thÊt väng, võa bÊt lùc.
c) Trong 3 ngµy nghØ phÐp:
50
 - ¤ng ch¼ng ®i ®©u xa, chØ t×m c¸ch gÇn gòi ®Ó ®îc nghe mét tiÕng gäi “ba” cña con bÐ.
- Mäi cè g¾ng cña «ng tõ viÖc “gi¶ vê kh«ng nghe” ®Õn viÖc “dån nã vµo thÕ bÝ” (ch¾t níc c¬m) nhng kh«ng
cã kÕt qu¶.
- Trong b÷a ¨n, do n«n nãng, bùc tøc, kh«ng kÞp suy nghÜ, «ng ®· ®¸nh con bÐ -> con bÐ bá sang nhµ ngo¹i.
- T×nh yªu th¬ng con cña «ng S¸u ®· kh«ng ®îc bÐ Thu ®ãn nhËn, ®¸p l¹i, nã kiªn quyÕt kh«ng chÞu cÊt lªn c¸i
tiÕng mµ ba nã mong mái - ®iÒu ®ã lµm «ng S¸u thùc sù ®au lßng, «ng chØ biÕt l¾c ®Çu cam chÞu, bëi t×nh c¶m
kh«ng dÔ g× gîng Ðp.
d) L¹i nh÷ng ngµy «ng S¸u xa con:
- ¤ng th¬ng con, ©n hËn v× m×nh ®· ®¸nh con.
- ¤ng dån t×nh th¬ng yªu Êy vµo viÖc lµm cho con mét chiÕc lîc ngµ - lêi høa víi con tríc lóc chia tay.
+ Tù ®éng ®i t×m ngµn voi råi tù tay «ng «ng ca tõng chiÕc r¨ng lîc thËn träng, khæ cïng nh lµ mét ngêi thî b¹c.
+ ¤ng cßn gß lng tØ mÈn kh¾c lªn ®ã dßng ch÷: “Yªu nhí – tÆng thu con cña ba”.
-> ChiÕc lîc ngµ gì rèi ®îc phÇn nµo t©m träng cña ngêi cha, chiÕc lîc Êy lµ t×nh c¶m, tÊm lßng, lµ yªu th¬ng
mµ «ng göi g¾m – thØnh tho¶ng nh÷ng lóc r¶nh rçi «ng l¹i lÊy c©y lîc ra ng¾m nghÝa råi mµi lªn tãc cho thªm
bãng, thªm mît.
- Tríc khi hy sinh, «ng S¸u mãc c©y lîc ra trao vµo tay ngêi b¹n chiÕn ®Êu. ChØ khi nhËn ®îc lêi høa “mang vÒ
trao tËn tay cho ch¸u”, ngêi cha ®ã míi nh¾m m¾t ®îc -> Cö chØ Êy cho ta hiÓu t×nh cha con m·nh liÖt vµ tha
thiÕt cña «ng.
* VÒ nghÖ thuËt (xem l¹i ®Ò A)
IV. Suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt bÐ Thu:
1. Më bµi: Tù lµm
(ND: BÐ Thu – mét ®øa bÐ bíng bØnh, ®¸o ®Ó nhng l¹i th¬ng cha hÕt mùc).
2. Th©n bµi
a) L§1: BÐ Thu – mét bÐ bíng bØnh, cøng ®Çu vµ gan l×.
- Khi gÆp «ng S¸u ë bÕn xuång, nghe tiÕng gäi tªn m×nh, Thu “giËt m×nh trßn m¾t nh×n”. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng,
mÆt nã bçng t¸i ®i, råi vôt ch¹y vµ kªu thÐt lªn: “m¸, m¸”.
- 3 ngµy nghØ phÐp:
+ Thu xa l¸nh «ng S¸u trong lóc «ng t×m c¸ch vç vÒ, gÇn gòi. Thu nhÊt quyÕt kh«ng chÞu gäi tiÕng ba.
+ m¸ do¹ ®¸nh, Thu béc ph¶i gäi «ng S¸u v« ¨n c¬m, gäi ch¾t níc c¬m nhng l¹i næi træng.
+ B¸c Ba nãi mÉu nhng Thu vÉn kh«ng gäi.
+ BÞ dån vµo thÕ bÝ, nã nh¨n nhã muèn khãc nhng tù lÊy r¸ ch¾t níc chø kh«ng chÞu gäi “ba”.
+ Thu ®· hÊt tung c¸i trøng c¸ ra m©m, c¬m v¨ng tung toÐ – bÞ ®ßn, kh«ng khãc, ch¹y sang nhµ bµ ngo¹i, cè ý
khua cho d©y xuång kªu thËt to.
-> BÐ Thu thËt lµ bíng bØnh, cøng ®Çu vµ gan l×. §Õn b¸c Ba còng ph¶i nghÜ “con bÐ ®¸o ®Ó thËt”, cßn «ng
S¸u th× kh«ng nÐn ®îc: “Sao mµy cøng ®Çu qu¸ vËy?”.
-> ChÝnh th¸i ®é ¬ng ng¹nh, ngang bíng ®ã l¹i lµ biÓu hiÖn tuyÖt vêi cña t×nh cha con. Lý do nã kh«ng nhËn
ba thËt ®¬n gi¶n, trÎ con, bÊt ngê mµ hîp lý.
b) L§2: BÐ Thu – Mét c« bÐ cã t×nh yªu th¬ng cha tha thiÕt.
- Tríc lóc «ng S¸u lªn ®êng
+ T×nh cha con cña «ng ®· trë l¹i vµo thêi kh¾c ng¾n ngñi nhÊt, ®em l¹i cho ngêi ®äc nçi xóc ®éng nghÑn
ngµo nhÊt.
+ Trong c¸i ngµy tríc khi «ng S¸u lªn ®êng vµo chiÕn khu, con bÐ cïng ngñ víi bµ ngo¹i. Trong ®ªm Êy, bµ ®·
gi¶ng gi¶i cho nã nghe, ph©n tÝch cho nã hiÓu. Con bÐ ®· biÕt ®îc r»ng «ng S¸u chÝnh lµ cha m×nh. Nã còng
hiÓu vÕt sÑo ghª sî trªn mÆt «ng lµ vÕt th¬ng cña «ng trong chiÕn ®Êu. Sau khi hiÓu ®îc nguån gèc lai lÞch vÕt
sÑo trªn mÆt cha, con bÐ l¨n lén suèt mét ®ªm kh«ng ngñ ®îc. Cã lÏ nã hèi hËn l¾m v× ®· tõng ®èi xö kh«ng tèt
víi «ng. Lóc nµy, kh«ng chØ yªu cha, nã cßn rÊt th¬ng ba n÷a.

51
 + Ngêi ®äc ®· chøng kiÕn mét cuéc chia tay c¶m ®éng s¸ng h«m sau, tríc khi cha nã lªn ®êng Thu còng cã mÆt
trong buæi ®a tiÔn cha nhng l¹i mang t©m tr¹ng hoµn toµn kh¸c tríc: “Nã kh«ng bíng bØnh hay nh¨n mµy cau cã
n÷a, vÎ mÆt nã sÇm l¹i buån rÇu”. Khi ®èi diÖn víi «ng S¸u, “®«i m¾t mªnh m«ng cña con bÐ bçng x«n xao”. Ngêi
®äc c¶m nhËn ®îc ®»ng sau ®«i m¾t mªnh m«ng, x«n xao Êy ®ang x¸o ®éng biÕt bao t×nh cm¶.
+ TiÕng gäi ba vì oµ tõ s©u th¼m trong t©m hån bÐ báng cña nã. Sù khao kh¸t t×nh cha con l©u nay bÞ k×m
nÐn bçng bËt lªn. B¾t ®Çu lµ tiÕng thÐt “Ba…a…a ba”, tiÕng gäi th©n th¬ng, tiÕng gäi «ng S¸u chê ®îi suèt 9
n¨m rßng, cuèi cïng «ng còng ®îc nghe.
+ ThÕ råi “nã võa kªu võa ch¹y x« tíi… dang hai tay «m chÆt lÊy cæ ba nã”. Nã h«n kh¾p ngêi «ng S¸u, h«n c¶
vÕt sÑo dµi trªn m¸ «ng, c¸i vÕt sÑo tríc kia nã ghª sî vµ c¶m thÊy xÊu xÝ v« cïng. §Õn b©y giê, hiÓu ®îc v× sao
cha cã vÕt sÑo, Thu th¬ng cha nã l¾m. Hµnh ®éng cña em nh muèn xoa dÞu nçi ®au ®· g©y ra cho cha. Sau khi
nghe «ng S¸u nãi: “Ba ®i råi ba vÒ víi con”, bÐ Thu thÐt lªn: “Kh«ng!”, hai tay «m chÆt lÊy cæ cha, 2 ch©n cÊu
chÆt ngêi nga. Em khãc v× th¬ng cha, v× ©n hËn ®· kh«ng ph¶i víi cha, v× kh«ng biÕt ®Õn bao giê míi ®îc gÆp
l¹i cha. Lóc nµy tÊt c¶ hµnh ®éng cña Thu ®Òu gÊp g¸p dån dËp, tr¸i h¼n lóc dÇu.
+ Trong t©m hån c« bÐ, t×nh yªu víi cha ®· cã sù thay ®æi. Ngoµi t×nh yªu cßn cã t×nh th¬ng råi cao h¬n c¶ lµ
niÒm tù hµo v« bê bÕn, niÒm kiªu h·nh v« cïng v× ngêi cha chiÕn sÜ, ngêi cha hy sinh tuæi thanh xu©n, cèng hiÕn
c¶ cuéc ®êi cho cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i cña d©n téc. Giê ®©y ngêi cha Êy l¹i tiÕp tôc ®i theo con ®êng vinh
quang mµ c¶ d©n téc ta ®ang ®i.
3. KÕt bµi: T¸c gi¶ qu¶ rÊt am hiÓu t©m lý trÎ em nªn ®· diÔn t¶ sinh ®éng t×nh c¶m cña bÐ Thu trong cuéc
chia tay cha con ®Çy c¶m ®éng. ¤ng cßn rÊt yªu th¬ng trÎ th¬.
V. NÐt ®Æc s¾c trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn:
1. TruyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ lµ biÓu tîng cho ®Æc ®iÓm trÇn thuËt truyÖn ng¾n cña NguyÔn Quang S¸ng.
§iÒu t¹o nªn søc hÊp dÉn cña c©u chuyÖn lµ t¸c gi¶ ®· x©y dùng ®îc mét t×nh huèng hÕt søc chÆt chÏ, hÊp dÉn
xoay quanh nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê nhng tù nhiªn vµ hîp lý. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña NguyÔn Quang S¸ng
tho¶i m¸i, tù nhiªn víi giäng ®iÖu th©n mËt, d©n d·.
2. T¸c gi¶ ®· lùa chän nh©n vËt kÓ chuyÖn thÝch hîp. §ång thêi t¸c gi¶ thµnh c«ng trong nghÖ thuËt miªu t¶
t©m lý nh©n vËt, ®Æc biÖt lµ t©m lý cña nh©n vËt trÎ em rÊt tinh tÕ. §iÒu ®ã thÓ hiÖn sù nh¹y c¶m, tÊm lßng
yªu th¬ng tr©n träng cña nhµ v¨n ®èi víi con ngêi vµ t×nh ngêi.
3. Ng«i kÓ: T¸c gi¶ ®· kÓ chuyÖn tõ nh©n vËt “t«i” (b¸c Ba) – ngêi b¹n th©n chiÕn ®Êu cña «ng S¸u, mét ngêi
chøng kiÕn toµn bé c©u chuyÖn. ViÖc sö dông ng«i kÓ nµy t¹o ®îc giäng ®iÖu kÓ chuyÖn thñ thØ t©m t×nh, gîi
c¶m gi¸c ch©n thùc, gÇn gòi víi ngêi ®äc. Khi cÇn cã thÓ bµy tá trùc tiÕp c¶m xóc, th¸i ®é ®èi víi sù kiÖn vµ
nh©n vËt. C©u chuyÖn trë nªn ®¸ng tin cËy. Ngêi kÓ hoµn toµn ®iÒu khiÓn nhÞp kÓ.
* Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm.
C©u 1: Sau khi ®äc xong truyÖn ng¾n "chiÕc lîc ngµ" cña NguyÔn Quang S¸ng, em cã nh÷ng c¶m xóc vµ
suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt bÐ Thu vµ t×nh c¶m cha con trong chiÕn tranh ?
Gîi ý:
a. BÐ Thu lµ mét ®øa trÎ hån nhiªn ch©n thËt trong t×nh c¶m, m·nh liÖt trong t×nh yªu th¬ng cha (Tuy cã phÇn
¬ng ng¹nh, bíng bØnh).
- Sù ¬ng ng¹nh cña bÐ Thu thÓ hiÖn ë viÖc døt kho¸t kh«ng chÞu nhËn «ng S¸u lµ cha. §¸p l¹i sù vå vËp cña ng -
êi cha, bÐ Thu l¹i tá ra ngê vùc, l¶ng tr¸nh. ¤ng S¸u cµng muèn gÇn con th× ®øa con l¹i cµng tá ra l¹nh nhËt, xa c¸ch.
+ Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n ng¬ ng¸c l¹ lïng… khi «ng S¸u ®Õn gÆp lÆp ®i lÆp l¹i: ba ®©y
con! Th× nã l¹ qu¸, mÆt bçng t¸i ®i, chíp chíp m¾t nh×n ngêi ®µn «ng ??? (vÉn im lÆng) nh muèn hái, råi vôt ch¹y
vµ kªu thÐt lªn: M¸! M¸!
+ Trong hai ngµy ®ªm tiÕp theo, mÆc kÖ nh÷ng lêi nãi, cö chØ ©u yÕm, lµm th©n, vç vÒ t×nh c¶m cña anh
S¸u, bÐ Thu mét thùc thê ¬, l¹nh lïng ®Õn møc bíng bØnh, ngang ng¹nh bÊt cÇn… ¤ng cµng chiÒu th¬ng, nã cµng
l¶ng ra. ¤ng cµng khao kh¸t ®îc nghe tiÕng “ba” tõ lßng con, nã cµng cè t×nh cù nù. (D/C: lóc c¬m s«i mét m×nh nã
bÐ, kh«ng thÓ tù nhÊc næi ®Ó ch¾t níc, nã sÏ ph¶i cÇu cøu ngêi lín gióp ®ì, ngêi ®äc cø ngì r»ng nã sÏ ph¶i chÞu

52
thua, kh«ng thÓ chiÕn tranh l¹nh ®îc n÷a – nã buéc ph¶i gäi ba… Nhng kh«ng. Nã vÉn kh«ng chÞu cÊt lªn c¸i tiÕng
mµ ba nã tõng mong mái. Nã vÉn hµnh ®éng theo sù bíng bØnh, bÊt cÇn – tù m×nh lµm lÊy c«ng viÖc nguy hiÓm
vµ qu¸ søc. NghÜa lµ nã kh«ng chÞu nhîng bé…)
+ Khi bÞ «ng S¸u tøc giËn ®¸nh mét c¸i th× nã bá vÒ nhµ bµ ngo¹i, khi xuèng xuång cßn cè ý khua d©y cét
xuèng kªu rén rµng thËt to.
- Sù ¬ng ng¹nh cña bÐ Thu hoµn toµn kh«ng ®¸ng tr¸ch mµ cßn cã phÇn ®¸ng yªu. §ã lµ ph¶n øng t©m lý hoµn
toµn tù nhiªn cña mét ®øa trÎ cã c¶ tÝnh m¹nh mÏ. Trong hoµn c¶nh xa c¸ch vµ tr¾c trë cña chiÕn tranh, nã cßn qu¸
bÐ nhá ®Ó cã thÓ hiÓu ®îc nh÷ng t×nh thÕ kh¾c nghiÖt, Ðo le cña ®êi sèng vµ ngêi lín còng kh«ng ai kÞp chuÈn
bÞ cho nã ®ãn nhËn nh÷ng kh¶ n¨ng bÊt thêngm, nªn nã kh«ng tin «ng S¸u lµ ba chØ v× trªn mÆt «ng S¸u cã thªm
vÕt sÑo, kh¸c víi h×nh ba mµ nã ®· ®îc biÕt. C« bÐ kh«ng tin thËm chÝ cßn ngê vùc. C« bÐ kh«ng dÔ tin ngêi
kh¸c c¶ b¹n cña cha, c¶ mÑ x¸c nhËn lµ cha nhng kh«ng ai th¸o gì ®îc th¾c m¾c thÇm kÝn trong lßng m×nh th× c«
bÐ cha chÞu th«ng. Ph¶n øng t©m lý cña em lµ hoµn toµn tù nhiªn, nã cßn chøng tá em cã c¸ tÝnh m¹nh mÏ, t×nh
c¶m cña em s©u s¾c, ch©n thËt, em chØ yªu ba khi tin ch¾c ®ã ®óng lµ ba. ChÝnh c¸i th¸i ®é quyÕt liÖt ngang
ng¹nh ®ã l¹i lµ biÓu hiÖn tuyÖt vêi cña t×nh c¶m ngêi con dµnh cho cha – ngêi trong tÊm h×nh chôp chung víi m¸
em, mét t×nh yªu ch©n thùc, s©u s¾c vµ m·nh liÖt.
- Trong buæi s¸ng cuèi cïng, tr íc giê phót «ng S¸u ph¶i ®i xa th× th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña bÐ Thu ®· ®ét ngét,
thay ®æi hoµn toµn. Nã ®· dµnh cho ba mét t×nh c¶m thËt m·nh liÖt. Nçi nhí mong víi ngêi cha xa c¸ch ®· bÞ dån
nÐn bÊy l©u, nay bïng ra thËt m¹nh mÏ vµ hèi h¶, cuèng quýt, cã xen lÉn c¶ sù hèi hËn. Giê ®©y ng êi cha s¾p ph¶i
®i xa, xe mÑ, xa con vµ tiÕp tôc cuéc ®êi ngêi lÝnh gian khæ. LÇn ®Çu tiªn, Thu cÊt tiÕng gäi “Ba” vµ tiÕng kªu
nh tiªnÐg “xД, kh«ng cßn lµ tiÕng kªu biÓu lé sî h·i mµ lµ tiÕng nãi cña t×nh yªu th¬ng ruét thÞt. Råi nã võa kªu
võa ch¹y x« tíi, nhanh nh mét con sãc, nã ch¹y thèt lªn vµ dang hai tay «m chÆt lÊy cæ ba nã, nã h«n lªn ba nã cïng
kh¾p, h«n c¶ vÕt thÑo dµi trªn m¸ nh ®Ó nhËn lçi. Hai tay nã siÕt chÆt lÊy cæ, ch¾c nã nghÜ hai tay kh«ng thÓ
gi÷ ®îc ba nã, nã dang c¶i hai ch©n råi cÊu chÆt lÊy ba nã, vµ ®«i vai nhá bÐ cña nã run run. Th× ra trong ®ªm bá
vÒ nhµ bµ ngo¹i, Thu ®· ®îc bµ gi¶i thÝch vÒ vÕt thÑo lµm thay ®æi khu«n mÆt ba nã. Sù nghi ngê bÊy l©u ®·
®îc gi¶i to¶ vµ ë Thu n¶y sinh mét tr¹ng th¸i nh lµ sù ©n hËn, hèi tiÕc: “nghe bµ kÓ nã n»m im, l¨n lén vµ thØnh
tho¶ng l¹i thë dµi nh ngêi lín”. Giê ®©y c« míi vì lÏ ra ngêi cha cña c« thËt ®Ñp vµ thËt anh hïng. C« bÐ kh«ng chØ
yªu cha, th¬ng cha mµ cßn tù hµo vÒ cha.
- Qua biÓu hiÖn t©m lý vµ th¸i ®é, t×nh c¶m, hµnh ®éng cña bÐ Thu, ta thÊy ®ã lµ c« bÐ cã t×nh c¶m thËt
s©u s¾c, m¹nh mÏ, nhng còng thËt døt kho¸t, r¹ch rßi. ë Thu cßn cã nÐt c¸ tÝnh lµ sù cøng cái ®Õn møc tëng nh ¬ng
ng¹nh, nhng Thu vÉn lµ mét ®øa trÎ víi tÊt c¶ nÐt hån nhiªn, ng©y th¬ cña con trÎ.
H×nh ¶nh bÐ Thu vµ t×nh yªu cha s©u s¾c cña Thu ®· g©y xóc ®éng m¹nh trong lßng ngêi ®äc, ®Ó l¹i nh÷ng
Ên tîng s©u s¾c.
b. VÒ t×nh c¶m cha con trong chiÕn tranh:
- T×nh c¶m cha con trong chiÕn tranh cã nh÷ng xa c¸ch, tr¾c trë nhng rÊt thiªng liªng vµ s©u s¾c.
- Ngêi ®äc thùc sù xóc ®éng vÒ t×nh c¶m cña hä nhng kh«ng khái cã nh÷ng tr¨n trë suy ngÉm.
C©u 2: Ph©n tÝch t×nh c¶m cha con s©u nÆng ë «ng S¸u:
¤ng S¸u lµ mét ngêi cha hy sinh c¶ cuéc ®êi ®Ó g×n gi÷ t×nh cha con bÊt diÖt.
a. Sau t¸m n¨m xa nhµ ®i kh¸ng chiÕn, khi bÐ Thu lªn t¸m tuæi «ng S¸u míi cã dÞp vÒ phÐp th¨m nhµ, gÆp
mÆt ®øa con g¸i ®Çu lßng mµ «ng v« cïng th¬ng nhí. Khi cÊt tiÕng gäi con cïng víi ®iÖu bé “võa bíc, võa khom
ngêi ®a tay chê ®ãn con”, cã lÏ «ng rÊt vui vµ xóc ®éng, h¹nh phóc, tin r»ng ®øa con sÏ ®Õn víi m×nh. Nhng bÐ
Thu ®· tõ chèi, ch¹y vµ kªu thÐt lªn gäi m¸. ¤ng S¸u v« cïng buån b·, thÊt väng, ®au ®ín.
- Trong hai ngµy phÐp ng¾n ngñi, «ng S¸u kh«ng ®i ®©u chØ quanh quÈn ë nhµ víi con, ch¨m sãc con nhng bÐ
Thu kh«ng nhËn cha khiÕn «ng v« cïng buån, … nhng «ng s½n lßng tha thø cho con. T×nh yªu th¬ng cña ngêi cha
dµnh cho con trë nªn bÊt lùc khi «ng S¸u ®¸nh con bÐ mét c¸i vµo m«ng v× nã ®· hÊt miÕng trøng c¸ mµ «ng g¾p
ra khái b¸t c¬m lµm c¬m v¨ng tung toÐ.
- Cho ®Õn lóc chia tay, «ng nh×n con tr×u mÕn lÉn buån rÇu “®«i m¾t cña ngêi cha giµu t×nh th¬ng yªu, ®é l-
îng, cã phÇn thÊt väng, sî con kh«ng ®ãn nhËn t×nh c¶m cña m×nh. Tríc cö chØ cña bÐ Thu, “anh S¸u mét tay «m
53
con, mét tay rót kh¨n lau níc m¾t råi h«n lªn m¸i tãc con”. §ã lµ giät níc m¾t sung síng, h¹nh phóc cña mét ngêi cha
c¶m nhËn ®îc t×nh ruét thÞt tõ con m×nh.
b. T×nh c¶m cña «ng S¸u víi con ®· ®îc thÓ hiÖn tËp trung vµ s©u s¾c ë phÇn sau cña truyÖn, khi «ng S¸u ë
trong rõng, t¹i khu c¨n cø.
- Tríc hÕt lµ nçi nhí th¬ng xen lÉn sù day døt, ©n hËn ¸m ¶nh «ng suèt nhiÒu ngµy v× «ng ®· ®¸nh con khi
nãng giËn. ¤ng S¸u ®óng lµ mét ngêi cha hiÒn lµnh, nh©n hËu, biÕt n©ng niu t×nh c¶m cha con. Råi lêi dÆn cña
®øa con: “Ba vÒ, ba mua cho con mét c©y lîc ngµ nghe ba!” ®· thóc ®Èy «ng nghÜ ®Õn viÖc lµm mét chiÕc lîc
ngµ dµnh cho con. Chøng tá «ng rÊt chiÒu con vµ lu«n gi÷ lêi høa víi con. => §ã lµ biÓu hiÖn t×nh c¶m trong s¸ng
vµ s©u nÆng cña ngêi cha.
- KiÕm ®îc khóc ngµ, anh vui síng nh ®øa trÎ ®îc quµ, råi ®Ó hÕt t©m trÝ, c«ng søc vµo viÖc lµm c©y lîc, ca
r¨ng, chuèt bãng, kh¾c ch÷… tØ mØ, cÇn mÉn, c«ng phu. Lßng yªu con ®· biÕn ngêi chiÕn sÜ thµnh mét nghÖ
nh©n – nghÖ nh©n chØ s¸ng t¹o mét t¸c phÈm duy nhÊt trong cuéc ®êi. Cho nªn nã kh«ng chØ lµ chiÕc l îc xinh
x¾n vµ quý gi¸ mµ ®ã lµ chiÕc lîc kÕt tô tÊt c¶ t×nh phô tö méc m¹c mµ ®»m th¾m, s©u xa, ®¬n s¬ mµ kú diÖu
lµm sao! ChiÕc lîc ngµ ??? thiªng liªng ®· lµm dÞu nçi ©n hËn vµ ¸nh lªn niÒm hy väng kh¾c kho¶i
sÏ cã ngµy anh S¸u ®îc gÆp l¹i con, trao tËn tay nã mãn quµ kû niÖm nµy.
- Nhng t×nh c¶m thËt ®¸ng th¬ng, anh kh«ng kÞp ddwa c©y lîc ngµ ®Õn tËn tay cho con, ngêi cha Êy ®· hy
sinh trong mét trËn cµn. Tríc khi vÜnh biÖt con, «ng S¸u vÉn nhí chiÕc lîc, ®· chuyÓn nã cho ngêi b¹n nh mét cö
chØ chuyÓn giao sù sèng, mét sù uû th¸c, lµ íc nguyÖn cuèi cïng cña ngêi b¹n th©n: íc nguyÖn cña t×nh phô tö.
§iÒu ®ã ®óng nh «ng Ba nãi: “chØ cã t×nh cha con lµ kh«ng thÓ chÕt ®îc”. §ã lµ ®iÒu tr¨ng trèi kh«ng lêi, nã râ
rµng vµ thiªng liªng h¬n c¶ mét lêi di chóc.
=> ¤ng S¸u qu¶ lµ mét ngêi cha chÞu nhiÒu thiÖt thßi nhng v« cïng ®é lîng vµ tËn tuþ v× t×nh yªu th¬ng con.
Mét ngêi cha ®Ó bÐ Thu sèt ®êi yªu quý vµ tù hµo
Nh÷ng ng«i sao xa x«i
Lª Minh Khuª
3. Tãm t¾t:
- “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” lµ c©u chuyÖn kÓ vÒ ba n÷ thanh niªn xung phong: Ph¬ng §Þnh, Nho, Thao - tæ tr-
ëng, lµm nhiÖm vô trinh s¸t mÆt ®êng ë mét vïng träng ®iÓm trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n. NhiÖm vô cña hä lµ
quan s¸t ®Þch nÐm bom, ®o khèi lîng ®Êt ®¸ ph¶i san lÊp do bom ®Þch g©y ra, ®¸nh dÊu vÞ trÝ c¸c qu¶ bom cha
næ vµ ph¸ bom.
- C«ng viÖc cña hä hÕt søc nguy hiÓm. §Æc biÖt, hä ph¶i b×nh tÜnh ®èi mÆt víi thÇn chÕt trong mçi lÇn ph¸
bom - c«ng viÖc diÔn ra tõ ba ®Õn n¨m lÇn mçi ngµy.
- Hä ë trong mét c¸i hang díi ch©n cao ®iÓm. Cuéc sèng cña ba c« g¸i dï lµ kh¾c nghiÖt vµ nguy hiÓm nhng
vÉn cã nh÷ng niÒm vui hån nhiªn cña tuæi trÎ, nh÷ng gi©y phót thanh th¶n th¬ méng vµ ®Æc biÖt hä g¾n bã, yªu
th¬ng nhau trong t×nh ®ång ®éi dï mçi ngêi c¸ tÝnh.
- Ph¬ng §Þnh - nh©n vËt kÓ chuyÖn vµ còng lµ nh©n v Ët chÝnh lµ mét c« g¸i giµu c¶m xóc, hay m¬ méng,
hån nhiªn vµ lu«n nhí vÒ nh÷ng kû niÖm víi gia ®×nh vµ thµnh phè cña m×nh. Trong mét lÇn ph¸ bom, Nho bÞ th -
¬ng, Ph¬ng §Þnh vµ chÞ Thao ®· hÕt lßng lo l¾ng ch¨m sãc. Mét c¬n ma ®¸ bÊt chît ®Õn trªn ®iÓm cao khiÕn
c¸c c« hÕt søc vui thÝch.
.
B. Ph©n tÝch t¸c phÈm
I. Nh÷ng nÐt chung vµ nh÷ng nÐt riªng cña ba c« g¸i thanh niªn xung phong:
* Hä ®Òu thuéc thÕ hÖ nh÷ng c« g¸i TNXP thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü mµ tuæi ®êi cßn rÊt trÎ, thÊm
nhuÇn lý tëng nªn ®· t¹m xa gia ®×nh, xa m¸i trêng, t×nh nguyÖn vµo c¸i n¬i mµ sù mÊt cßn chØ diÔn ra trong
nh¸y m¾t.
Hä lµm thµnh tæ trinh s¸t mÆt ®êng gåm: Ph¬ng §Þnh, Nho, chÞ Thao – ngêi lín tuæi h¬n c¶ vµ lµ tæ trëng.
1. Hoµn c¶nh sèng chiÕn ®Êu:

54
 - Hä sèng trªn mét cao ®iÓm gi÷a mét vïng träng ®iÓm trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n, n¬i tËp trung mÊt bom ®¹n,
sù nguy hiÓm vµ ¸c liÖt.
- C«ng viÖc ®Æc biÖt nguy hiÓm (ph¶i ch¹y ë trªn cao c¶ ban ngµy, ph¬i m×nh gi÷a vïng träng ®iÓm b¾n ph¸
cña m¸y bay ®Þch; sau mçi trËn bom, ph¶i ®o khèi lîng ®Êt ®¸, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom cha næ, ph¸ bom).
-> §©y lµ c«ng viÖc hµng ngµy cña 3 c« g¸i – mét c«ng viÖc v« cïng m¹o hiÓm, lu«n c¨ng th¼ng thÇn kinh,
®ßi hái sù dòng c¶m b×nh tÜnh… “Cã ë ®©u nh thÕ nµy kh«ng: ®Êt bèc khãi, kh«ng khÝ bµng hoµng, m¸y bay
®ang Çm × xa dÇn. ThÇn kinh c¨ng nh ch·o, tim ®Ëp bÊt chÊp c¶ nhÞp ®iÖu, ch©n ch¹y mµ vÉn biÕt r»ng kh¾p
chung quanh cã nhiÒu qu¶ bom cha næ. Cã thÓ næ b©y giê, cã thÓ chèc n÷a. Nhng nhÊt ®Þnh sÏ næ… Råi khi
xong viÖc quay l¹i nh×n c¶nh ®o¹n ®êng mét lÇn n÷a, thë phµo, ch¹y vÒ hang”.
III. NghÖ thuËt ®Æc s¾c
- VÒ ph¬ng thøc trÇn thuËt:
+ TruyÖn ®îc kÓ b»ng ng«i thø nhÊt, ®iÓm nh×n bªn trong tõ nh©n vËt Ph¬ng §Þnh còng lµ nh©n vËt chÝnh.
§iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¸c gi¶ tËp trung miªu t¶ thÕ giíi t©m hån cña nh©n vËt hiÖn lªn phong phó,
®Ëm nÐt.
+ Ng«i kÓ nµy còng t¹o ra mét ®iÓm nh×n phï hîp ®Ó miªu t¶ hiÖn thùc cña cuéc chiÕn ®Êu ë mét träng ®iÓm
trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n, lµm cho c©u chuyÖn ch©n thùc h¬n.
- Ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu:
+ Ng«n ng÷ trÇn thuËt phï hîp víi nh©n vËt kÓ chuyÖn – mét c« g¸i thanh niªn xung phong trÎ trung ngêi Hµ Néi
– t¹o cho t¸c phÈm cã giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷ tù nhiªn, gÇn víi khÈu ng÷, trÎ trung vµ cã chÊt n÷ tÝnh.
+ Lêi kÓ rÊt linh ho¹t. Cã khi dïng nh÷ng c©u v¨n ng¾n, c©u tØnh lîc, c©u ®Æc biÖt, nhÞp nhanh t¹o sù
nhÞp nhµng phï hîp víi kh«ng khÝ c¨ng th¼ng, khÈn tr ¬ng n¬i chiÕn trêng. Nh÷ng ®o¹n håi tëng nhÞp kÓ chËm
r·i, gîi nh÷ng kû niÖm cña tuæi niªn thiÕu hån nhiªn, v« t vµ kh«ng khÝ thanh b×nh tríc chiÕn tranh.
- Mét nÐt ®Æc s¾c næi bËt lµ nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lý nh©n vËt rÊt ch©n thùc, sinh ®éng l¹i võa ®a d¹ng,
tinh tÕ.
IV. Qua ba nh©n vËt trong truyÖn, em c¶m nhËn nh thÕ nµo vÒ tuæi trÎ ViÖt Nam trong thêi kú kh¸ng
chiÕn chèng Mü?
- C¶m phôc tríc lßng yªu níc, sù gan d¹, dòng c¶m, d¸m ®èi mÆt víi khã kh¨n cña hä.
- Yªu mÕn bëi hä l¹c quan, yªu ®êi ngay trong hoµn c¶nh khãi löa ®¹n bom.
- Tù hµo vÒ tuæi trÎ ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. BiÕt ¬n nh÷ng con ngêi ®· ®em c¶ tuæi thanh
xu©n vµ tÝnh m¹ng cña m×nh ®Ó ®æi lÊy ®éc lËp tù do cho Tæ quèc. Sù hy sinh cña hä ®· gãp phÇn to lín vµo sù
nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, thèng nhÊt ®Êt níc.
- Liªn hÖ víi b¶n th©n, béc lé ý thøc kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña thÕ hÖ ®i tríc.
* Mét sè c©u hái xoay quanh néi dung bµi th¬
b. ý nghÜa cña truyÖn
- Lµm næi bËt t©m hån trong s¸ng, m¬ méng, tinh thÇn dòng c¶m, cuéc sèng chiÕn ®Êu v« cïng gian khæ, hy
sinh nhng rÊt hån nhiªn, l¹c quan cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n. §ã chÝnh lµ
h×nh ¶nh ®Ñp, tiªu biÓu vÒ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü.
C©u 2: TruyÖn ®îc trÇn thuËt tõ nh©n vËt nµo? ViÖc chän vai kÓ nh vËy cã t¸c dông g× trong viÖc thÓ hiÖn
néi dung truyÖn?
- TruyÖn ®îc trÇn thuËt tõ ng«i thø nhÊt vµ nh÷ng ngêi kÓ chuyÖn còng lµ nh©n vËt chÝnh. Sù lùa chän ng«i
kÓ nh vËy phï hîp víi néi dung t¸c phÈm vµ t¹o thuËn lîi ®Ó t¸c phÈm miªu t¶, biÓu hiÖn thÕ giíi t©m hån, nh÷ng
c¶m xóc vµ suy nghÜ cña nh©n vËt. §Ó cho nh©n vËt lµ ngêi trong cuéc kÓ l¹i th× c©u chuyÖn sÏ thËt h¬n, cô thÓ
vµ sinh ®éng h¬n, t¹o cho ngêi ®äc c¶m gi¸c tin vµo c©u chuyÖn h¬n. Vµ ë ®©y, truyÖn viÕt vÒ chiÕn tranh, tÊt
nhiªn ph¶i cã bom ®¹n, chiÕn ®Êu, hy sinh, nhng trong truyÖn nµy, hiÖn lªn kh¸ râ lµ thÕ giíi néi t©m cña c¸c c«
g¸i thanh niªn xung phong víi vÎ ®Ñp t©m hån cña mét thÕ hÖ thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü. §ã còng lµ do c¸ch lùa

55
chän vµ kÓ cña t¸c gi¶ - nhÊt lµ vai kÓ ë ®©y l¹i lµ mét c« g¸i trÎ Hµ Néi cã c¸ tÝnh nhiÒu méng m¬ víi nh÷ng kû
niÖm ®Ñp cña thêi thiÕu n÷.
C©u 3: T×m hiÓu nh÷ng nÐt chung vµ nh÷ng nÐt riªng cña ba nh©n vËt c« g¸i thanh niªn xung phong trong
truyÖn.
a. NÐt chung:
- Hä ®Òu thuéc thÕ hÖ nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü mµ tuæi ®êi cßn rÊt
trÎ (nh Ph¬ng §Þnh vèn lµ mét c« häc sinh thµnh phè), cã lý tëng, ®· t¹m xa gia ®×nh, xa m¸i trêng, tù nguyÖn vµo
chiÕn trêng tham gia mét c¸ch v« t, hån nhiªn. ViÖc hä lÊy hang ®¸ lµm nhµ, coi cao ®iÓm ®Çy bom ®¹n lµ chiÕn
trêng hµng ngµy ®èi mÆt víi c¸i chÕt trong gang tÊc ®· nãi lªn tÊt c¶. NÐt chung nµy kh«ng chØ cã ë ®©y mµ cßn
®îc nãi ®Õn ë nhiÒu t¸c phÈm kh¸c nh “Göi em, c« thanh niªn xung phong” cña Ph¹m TiÕn DuËt, “kho¶ng trêi hè
hom” cña L©m ThÞ Mü D¹ vµ truyÖn ng¾n “M¶nh tr¨ng cuèi rõng” cña NguyÔn Minh Ch©u… T¹o thµnh biÓu t -
îng g¬ng mÆt ®Ñp vµ ®¸ng yªu c¶u nh÷ng c« g¸i më ®êng thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü.
- Hä ®Òu cã nh÷ng phÈm chÊt chung cña nh÷ng chiÕn sÜ thanh niªn xung phong ë chiÕn trêng: tinh thÇn tr¸ch
nhiÖm cao ®èi víi nhiÖm vô, lßng dòng c¶m kh«ng sî hy sinh, t×nh ®ång ®éi g¾n bã. Cã lÖnh lµ lªn ® êng, bÊt kÓ
trong t×nh huèng nµo, nguy hiÓm kh«ng tö n¹n dï ph¶i ®èi mÆt víi m¸y bay vµ bom ®¹n qu©n thï, vµ ®· lªn ® êng
lµ hoµn thµnh nhiÖm vô (®/c – SGK). Khi ®ång ®éi gÆp tai n¹n th× khÈn tr¬ng cøu ch÷a vµ tËn t×nh ch¨m sãc
(c©u chuyÖn Nho bÞ th¬ng khi ph¸ bom). Cuéc sèng vµ chiÕn ®Êu ë chiÕn trêng thËt gian khæ, nguy hiÓm vµ
lu«n c¨ng th¼ng nhng hä vÉn b×nh tÜnh, chñ ®éng, lu«n l¹c quan yªu ®êi, trong hang vÉn vang lªn tiÕng h¸t cña ba
c« g¸i.
- Cïng lµ ba c« g¸i trÎ víi cuéc sèng néi t©m phong phó ®¸ng yªu: dÔ c¶m xóc, nhiÒu m¬ íc, hay m¬ méng, dÔ
vui, dÔ buån. Hä thÝch lµm ®Ñp cho cuéc sèng cña m×nh, ngay c¶ trong hoµn c¶nh chiÕn trêng ¸c liÖt, Nho thÝch
thªu thïa, chÞ Thao ch¨m chÐp bµi h¸t, §Þnh thÝch ng¾m m×nh trong g¬ng, ngåi bã gèi m¬ méng vµ h¸t… C¶ ba
®Òu cha cã ngêi yªu, ®Òu sèng hån nhiªn t¬i trÎ (chi tiÕt trËn ma ®¸ bÊt chît ®Õn vµ niÒm vui trÎ trung cña ba c«
g¸i khi ®îc “thëng thøc” nh÷ng viªn ®¸ nhá.
b. NÐt riªng
- Nho lµ mét c« g¸i trÎ, xinh x¾n, “tr«ng nã nhÑ, m¸t mÎ nh mét que kem tr¾ng”, c« “c¸i cæ trßn vµ nh÷ng cóc ¸o
nhá nh¾n” rÊt dÔ th¬ng khiÕn Ph¬ng §Þnh “muèn bÕ nã lªn tay”. Nho l¹i rÊt hån nhiªn – c¸i hån nhiªn trÎ th¬: “võa
t¾m ë díi suèi lªn, cø quÇn ¸o ít, Nho ngåi, dåi ¨n kÑo”; khi bÞ th¬ng n»m trong hang vÉn nhæm dËy, xoÌ tay xin
mÊy viªn ®¸ ma, nhng khi m¸y bay giÆc ®Õn th× chiÕn ®Êu rÊt dòng c¶m, hµnh ®éng thËt nhanh gän: “Nho cuén
trßn c¸i gèi, cÊt nhanh vµo tói”, Nho quay lng l¹i chóng t«i, chôp c¸i mò s¾t lªn ®Çu”… Vµ trong mét lÇn ph¸ bom,
c« ®· bÞ sËp hÇm, ®Êt phñ kÝn lªn ngêi.
- Ph¬ng §Þnh còng trÎ trung nh Nho lµ mét c« häc sinh thµnh phè, nh¹y c¶m vµ hån nhiªn, thÝch m¬ méng vµ
hay sèng víi nh÷ng kû niÖm cña tuæi thiÕu n÷ v« t vÒ gia ®×nh vµ vÒ thµnh phè trµo lªn vµ xo¸y m¹nh nh sãng
trong t©m trÝ c« g¸i. Cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng nÐt riªng cña c¸c c« g¸i trÎ Hµ Néi vµo chiÕn tr êng tham gia ®¸nh
giÆc, tuy gian khæ nhng vÉn gi÷ ®îc c¸i phong c¸ch riªng cña ngêi Hµ Néi, rÊt tr÷ t×nh vµ ®¸ng yªu.
- Cßn Thao, tæ trëng, Ýt nhiÒu cã tõng tr¶i h¬n, m¬ íc vµ dù tÝnh vÒ t¬ng lai cã vÎ thiÕt thùc h¬n, nhng còng
kh«ng thiÕu nh÷ng kh¸t khao vµ rung ®éng cña tuæi trÎ. “¸o lãt cña chÞ c¸i nµo còng thªu chØ mµu”. ChÞ l¹i hay
tØa ®«i l«ng mµy cña m×nh, tØa nhá nh c¸i t¨m. Nhng trong c«ng viÖc, ai còng gêm chÞ vÒ tÝnh c¬ng quyÕt, t¸o
b¹o. §Æc biÖt lµ sù “b×nh tÜnh ®Õn ph¸t bùc”: m¸y bay ®Õn nhng chÞ vÉn “mãc b¸nh quy trong tói, thong th¶
nhai”. Cã ai ngê con ngêi nh thÕ l¹i sî m¸u vµ v¾t: “thÊy m¸u, thÊy v¾t lµ chÞ nh¾m m¾t l¹i, mÆt t¸i mÐt”. Vµ
kh«ng ai cã thÓ quªn ®îc chÞ h¸t: nh¹c sai bÐt, giäng th× chua, chÞ kh«ng h¸t tr«i ch¶y ®îc bµi nµo. Nhng chÞ l¹i cã
ba quyÓn sæ dµy chÐp bµi h¸t vµ rçi lµ chÞ ngåi chÐp bµi h¸t.
=> Nh÷ng nÐt riªng ®ã ®· lµm cho c¸c nh©n vËt sèng h¬n vµ còng ®¸ng yªu h¬n.
C©u 4: ViÕt ®o¹n v¨n nªu c¶m nhËn vÒ nh©n vËt Ph¬ng §Þnh (kho¶ng 12 -> 15 c©u).
Gîi ý: TriÓn khai c¸c ý sau:
Ph¬ng §Þnh lµ h×nh ¶nh tiªu biÓu cña nh÷ng ngêi con g¸i Hµ Néi vµo chiÕn trêng ®¸nh giÆc.
- C« rÊt trÎ, cã thêi häc sinh hån nhiªn v« t bªn ngêi mÑ trong nh÷ng ngµy thanh b×nh cña thµnh phè.
56
 - Ngay gi÷a chiÕn trêng ¸c liÖt, Ph¬ng §Þnh vÉn kh«ng mÊt ®i sù hån nhiªn, trong s¸ng: c« hiÖn lªn rÊt ®êi th-
êng, rÊt thùc víi nh÷ng nÐt ®Ñp t©m hån: nh¹y c¶m, hay m¬ méng vµ thÝch h¸t (c¶m xóc cña §Þnh tríc c¬n ma
®¸).
- Lµ c« g¸i kÝn ®¸o trong t×nh c¶m vµ tù träng vÒ b¶n th©n m×nh (hay ng¾m nh×n m×nh qua g¬ng, biÕt
m×nh ®Ñp vµ ®îc c¸c anh bé ®éi ®Ó ý nhng kh«ng tá ra s¨n sãc, vån v·… nÐt kiªu kú cña nh÷ng c« g¸i Hµ Thµnh).
- T×nh c¶m ®ång ®éi s©u s¾c: yªu mÕn hai c« b¹n cïng tæ, yªu mÕn vµ c¶m phôc tÊt c¶ nh÷ng chiÕn sÜ mµ c«
gÆp trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n. (ch¨m sãc Nho khi Nho bÞ th¬ng…).
- Ngêi lªn nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý: cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, dòng c¶m, b×nh tÜnh, tù tin…(thÓ hiÖn
t©m tr¹ng suy nghÜ cña nh©n vËt trong mét lÇn ph¸ bom). T¸c gi¶ am hiÓu vµ miªu t¶ sinh ®éng nÐt t©m lý cña
nh÷ng n÷ thanh niªn xung phong.
=> Nh©n vËt Ph¬ng §Þnh ®· ®Ó l¹i trong lßng ngêi ®äc nçi niÒm ®ång c¶m, yªu mÕn vµ sù kÝnh phôc vÒ
phÈm chÊt tèt ®Ñp cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü.
C©u 5: ViÕt mét ®o¹n v¨n quy n¹p (12 c©u): “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” ®· kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp t©m hån cña
thanh niªn Hµ Néi qua h×nh ¶nh Ph¬ng §Þnh dòng c¶m gan d¹ mµ còng thËt trong trÎo, méng m¬.
Gîi ý:
- §o¹n v¨n giµu chÊt th¬ (t©m tr¹ng tríc trËn ma ®¸) => c¶m xóc b©ng khu©ng xao xuyÕn, niÒm vui nçi buån
chît ®Õn, chît ®i.
- NiÒm tin Êy cø lÊp l¸nh m·i nh ¸nh s¸ng cña nh÷ng ng«i sao xa x«i mµ kh«ng g×, kh«ng mét thÓ lùc tµn b¹o,
kh¾c nghiÖt nµo cã thÓ dËp t¾t ®îc.
- Trong c¶m xóc b©ng khu©ng, xao ®éng, tho¸ng qua cña Ph¬ng §Þnh, h×nh ¶nh ng«i nhµ, ngêi mÑ, nh÷ng g×
th©n thuéc gÇn gòi ®Õn h×nh ¶nh lung linh cña nh÷ng ng«i sao mµ t¸c gi¶ ®· h¬n mét lÇn nh¾c ®Õn, ¸nh s¸ng cña
®Ìn ®iÖn ngì lµ thùc mµ nh lµ ¶o. TÊt c¶ hiÖn lªn trong ¸nh s¸ng lung linh cña ký øc méng m¬, rÊt thiÕu n÷, rÊt
dung dÞ cña ngêi Hµ Néi.

BÕn quª
NguyÔn Minh Ch©u
3. Tãm t¾t truyÖn:
- Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn, anh NhÜ tõng ®i nhiÒu n¬i trªn tr¸i ®Êt nhng cuèi ®êi l¹i bÞ cét chÆt vµo giêng
v× mét c¨n bÖnh hiÓm nghÌo. NhÜ kh«ng thÓ tù m×nh dÞch chuyÓn lÊy mêi ph©n trªn chiÕc giêng hÑp kª bªn cöa
sæ.
- Còng ë thêi ®iÓm Êy, NhÜ nh×n qua cöa sæ ph¸t hiÖn thÊy vÎ ®Ñp l¹ lïng cña b·i båi bªn kia s«ng, n¬i bÕn
quª quen thuéc, ngay phÝa tríc cöa sæ nhµ anh. Vµ ló n»m liÖt giêng, nhËn ®îc sù ch¨m sãc, anh míi c¶m nhËn ®îc
hÕt nçi vÊt v¶, sù tÇn t¶o vµ ®øc hy sinh cña vî.
- Vµ trong anh bçng bõng lªn khao kh¸t ®îc ®Æt ch©n lªn vïng ®Êt Êy, n¬i gµn gòi nhng ®· trë nªn xa vêi víi
anh bëi anh biÕt r»ng c¨n bÖnh hiÓm nghÌo sÏ kh«ng bao giê gióp anh thùc hiÖn ®îc ®iÒu Êy.
- Anh sai th»ng TuÊn – con trai thay anh sang bªn kia s«ng ch¬i loanh quanh mét lóc. Chµng trai v©ng lêi nhng
l¹i ham vui nªn muén chuyÕn ®ß. Vµ anh ®· chiªm nghiÖm ®îc mét quy luËt, ý nghÜa cña cuéc ®êi mét c¸ch s©u
s¾c lµ con ngêi ta trªn ®êng ®êi thËt khã tr¸nh ®îc nh÷ng c¸i vßng vÌo hoÆc chïng ch×nh…
- PhÇn cuèi truyÖn kÓ vÒ viÖc NhÜ cè søc ®u m×nh, nhoµi ngêi, gi¬ c¸nh tay ra ngoµi cöa sæ kho¸t kho¸t nh ra
hiÖu khÈn thiÕt cho mét ngêi nµo ®ã.
B. Ph©n tÝch t¸c phÈm
I. T×nh huèng truyÖn
Còng nh nhiÒu truyÖn ng¾n kh¸c cña NguyÔn Minh Ch©u, truyÖn "BÕn quª" x©y dùng trªn mét t×nh huèng
nghÞch lý.

57
  Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn lµ NhÜ r¬i vµo mét hoµn c¶nh ®Æc biÖt, bÞ liÖt toµn th©n, kh«ng thÓ tù m×nh
di chuyÓn ®îc. C¶ mét ®êi NhÜ ®· tõng ®i kh¾p mäi n¬i nhng råi cuèi ®êi anh chØ muèn nhÝch tíi bªn cöa sæ mµ
khã kh¨n nh ph¶i ®i hÕt mét vßng tr¸i ®Êt.
 T×nh huèng trí trªu Êy l¹i dÉn ®Õn mét t×nh huèng tiÕp theo, còng ®Çy nghÞch lý. Khi ®· ph¸t hiÖn thÊy vÎ
®Ñp l¹ lïng cña b·i båi bªn kia s«ng ngay phÝa tríc cöa sæ nhµ anh th× anh còng nhËn ra mét c¸ch cay ®¾ng lµ sÏ
kh«ng bao giê cã thÓ ®îc ®Æt ch©n lªn m¶nh ®Êt Êy, dï nã ë rÊt gÇn anh. NhÜ ®· nhê cËu con trai thùc hiÖn gióp
m×nh c¸i ®iÒu kh¸t khao Êy, nhng råi cËu ta l¹i kh«ng sao hiÓu næi c¸i kh¸t väng kú côc mµ lín lao cña bè. Nã sµ
vµo mét ®¸m choi ph¸ cê thÕ bªn hÌ phè vµ cã thÓ ®Ó lì chuyÕn ®ß ngang duy nhÊt trong ngµy. C¸i lý cña hai bè
con kh«ng mét chót ®ång c¶m th× còng lµ mét ®iÒu nghÞch lý vËy. Ngay c¶ ngêi vî mét ®êi tÇn t¶o, giµu t×nh yªu
nhng ph¶i ®îi ®Õn lóc s¾p gi· biÖt câi ®êi NhÜ míi c¶m nhËn thÊm thÝa ®îc l¹i cµng lµ nghÞch lý vµ trí trªu…
 ý nghÜa: §Æt nh©n vËt NhÜ vµo mét chuçi nh÷ng nghÞch lý nh trªn, ph¶i ch¨ng t¸c gi¶ muèn lu ý ngêi ®äc
mét nhËn thøc vÒ cuéc ®êi : trong cuéc ®êi ngêi ta thËt khã tr¸nh khái nh÷ng ®iÒu vßng vÌo, chïng ch×nh, thêng h-
íng ®Õn nh÷ng ®iÒu cao xa mµ v« t×nh kh«ng biÕt ®Õn nh÷ng vÎ ®Ñp gÇn gòi ngay bªn c¹nh m×nh.
II. C¶m xóc vµ suy nghÜ cña NhÜ vÒ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn n¬i quª.
- Giíi thiÖu vÒ hoµn c¶nh cña NhÜ.
+ Vµo buæi s¸ng ®Çu thu, qua khung cöa sæ NhÜ ®· nhËn ra vÎ ®Ñp cña bøc tranh thiªn nhiªn n¬i quª h¬ng.
+ Nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng cuèi mïa ®Ëm s¾c h¬n.
+ Con s«ng Hång mµu ®á nh¹t…
+ Vßm trêi thu nh cao xanh h¬n.
+ §Æc biÖt lµ vÎ ®Ñp trï phó, trµn ®Çy s¾c sèng cña b·i båi “mµu vµng thau pha lÉn mµu xanh non”.
- Mçi c¶nh vËt thiªn nhiªn ®Òu mang mét nÐt ®Ñp riªng rÊt ®çi quen thuéc, b×nh dÞ. VÎ ®Ñp Êy cßn thÊm
®Ém c¶m xóc cña con ngêi ®· tõng ®i kh¾p ®ã ®©y mµ tËn cuèi ®êi míi ngì ngµng nhËn ra.
- NhÜ xóc ®éng tríc vÎ ®Ñp b×nh dÞ, th©n th¬ng cña quª h¬ng, xø së.
III. C¶m xóc vµ suy nghÜ cña NhÜ vÒ ngêi vî
- Nh÷ng ngµy cuèi ®êi n»m trªn giêng bÖnh NhÜ míi c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña Liªn – vî anh.
- Liªn ®· ph¶i chÞu bao nçi vÊt v¶, lo toan. Anh xãt xa khi lÇn ®Çu tiªn nh×n thÊy “Liªn mÆc tÊm ¸o v¸” -> VÎ
®Ñp b×nh dÞ, méc m¹c.
- Liªn tÇn t¶o, hy sinh thÇm lÆng “suèt ®êi… thinh”.
- Cho dï ®· trë thµnh ngêi ®µn bµ thÞ thµnh nhng ë Liªn ®· vÑn nguyªn vÎ ®Ñp t©m hån trong s¸ng “Còng nh-
… nguyªn vÑn”.
- Vµ còng tËn cuèi ®êi anh míi thÊm thÝa t×nh c¶m gia ®×nh bëi anh ®· nhËn ra gia ®×nh lµ m¸i Êm h¹nh
phóc, lµ n¬i n¬ng tù v÷ng ch¾c.
IV. C¶m xóc vµ suy nghÜ vÒ kh¸t väng b×nh dÞ cuèi ®êi.
- Khi nhËn ra vÎ ®Ñp cña b·i båi bªn s«ng còng lµ lóc ë NhÜ bõng lªn mét niÒm khao kh¸t ch¸y báng: ® îc ®Æt
ch©n lªn b·i båi ®ã.
- Kh¸t väng Êy thËt b×nh dÞ nhng ®Æt trong hoµn c¶nh cña NhÜ lóc bÊy giê nã l¹i trë thµnh v« väng. §iÒu ®ã
thÓ hiÖn sù thøc tØnh, xãt xa cña NhÜ.
- Tõ viÖc nhê ®a con trai kh«ng thµnh, cïng víi qu·ng ®êi tuæi trÎ cña m×nh, NhÜ ®· nghiÖm ra mét quy luËt
cã tÝnh chÊt phæ biÕn cña ®êi ngêi “Con ngêi ta… vßng vÌo”.
- Bëi thÕ hµnh ®éng NhÜ cè thu ngêi “gi¬ tay kho¸t kho¸t” nh muèn thøc tØnh mäi ngêi: h·y mau chãng døt ra
khái nh÷ng c¸i chïng ch×nh, vßng vÌo trªn ®êng ®êi ®Ó híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc, bÒn v÷ng cña cuéc sèng.
-> NhÜ lµ kiÓu nh©n vËt t tëng. Nhµ v¨n ®· göi g¾m vµo nh©n vËt nh÷ng ®iÒu quan s¸t, suy ngÉm, triÕt lý
vÒ cuéc ®êi con ngêi. Qua nh©n vËt NhÜ t¸c gi¶ muèn nãi víi chóng ta : mçi ngêi h·y sím nhËn ra vµ biÕt tr©n
träng, n©ng niu nh÷ng vÎ ®Ñp cña quª h¬ng xø së vµ t×nh c¶m gia ®×nh. ChØ cã tho¸t ra khái nh÷ng ®iÒu chïng
ch×nh mçi ngêi míi cã thÓ híng tíi nh÷ng vÎ ®Ñp ®Ých thùc cña cuéc sèng.
VI. NghÖ thuËt ®Æc s¾c :

58
 - T×nh huèng truyÖn ®îc x©y dùng trªn c¬ së mét chuçi nghÞch lý.
- X©y dùng kiÓu nh©n vËt t tëng: Nh÷ng chiªm nghiÖm, triÕt lý cña t¸c gi¶ ®îc chuyÓn ho¸ vµo trong cuéc
sèng néi t©m cña nh©n vËt, víi diÔn biÕn t©m tr¹ng díi sù t¸c ®éng cña hoµn c¶nh, ®îc miªu t¶ tinh tÕ, hîp lý.
- S¸ng t¹o nhiÒu h×nh ¶nh cã ý nghÜa biÓu tîng.
VII. TruyÖn ng¾n “BÕn quª” cña NguyÔn Minh Ch©u ®· gîi cho em suy nghÜ g× vÒ con ngêi vµ cuéc
®êi.
* Gîi ý:
TruyÖn ng¾n “BÕn quª” cña NguyÔn Minh Ch©u ®· gîi cho em suy nghÜ g× vÒ con ngêi, vÒ cuéc ®êi.
- Qua nh÷ng t×nh huèng ®Çy nghÞch lý x¶y ra ®èi víi nh©n vËt NhÜ, ta hiÓu cuéc sèng vµ sè phËn con ng êi cã
nh÷ng ®iÒu ngÉu nhiªn vît ra khái nh÷ng dù tÝnh vµ íc muèn tÝnh to¸n cña con ngêi. Cã nh÷ng ®iÒu gi¶n dÞ song
kh«ng dÔ nhËn ra.
- Cuéc sèng thËt ®Ñp, c¸i ®Ñp b×nh dÞ gÇn gòi vµ t×nh yªu cña con ngêi víi quª h¬ng, cuéc sèng thËt bÒn
chÆt.
- Tõ ®ã c©u chuyÖn thøc tØnh ta ®õng ra vµo nh÷ng ®iÒu vßng vÌo, chïng ch×nh ®Ó híng ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ
®Ých thùc vèn gi¶n dÞ, gÇn gòi vµ bÒn v÷ng cña cuéc sèng.
* Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬
C©u 1: Nªu t×nh huèng truyÖn “BÕn Quª” vµ t¸c dông cña viÖc x©y dùng t×nh huèng ®ã.
* T×nh huèng:
- C¨n bÖnh hiÓm nghÌo khiÕn NhÜ, ngêi ®· ®i ®Õn hÇu kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi - hÇu nh bÞ liÖt toµn th©n
kh«ng thÓ tù di chuyÓn ®îc, dï chØ loµ nhÝch nöa ngêi trªn giêng bÖnh. TÊt c¶ mäi sinh ho¹t cña anh ®Òu ph¶i
nhê vµo sù gióp ®ì cña ngêi kh¸c mµ chñ yÕu lµ cña Liªn, vî anh.
- T×nh huèng trí trªu Êy l¹i dÉn ®Õn mét t×nh huèng tiÕp theo, còng ®Çy nghÞch lý. Khi NhÜ ®· ph¸t hiÖn
thÊy vÎ ®Ñp l¹ lïng cña b·i båi bªn kia s«ng ngay phÝa tríc cöa sæ nhµ anh, nhng anh biÕt r»ng sÏ kh«ng bao giê cã
thÓ ®îc ®Æt ch©n lªn m¶nh ®Êt Êy, dï nã ë rÊt gÇn anh. NhÜ ®· nhê cËu con trai thùc hiÖn gióp m×nh c¸i ®iÒu
khao kh¸t Êy, nhng råi cËu ta l¹i sa vµo mét ®¸m ch¬i cê trªn hÌ phè vµ cã thÓ lì chuyÕn ®ß ngang duy nhÊt trong
ngµy.
* T¸c dông: T¹o ra mét chuçi nh÷ng t×nh huèng nghÞch lý nh trªn, t¸c gi¶ muèn lu ý ngêi ®äc mét nhËn thøc vÒ
cuéc ®êi: cuéc sèng vµ sè phËn con ngêi chøa ®ùng nh÷ng ®iÒu bÊt thêng, nh÷ng nghÞch lý, ngÉu nhiªn, vît ra
ngoµi nh÷ng dù ®Þnh, íc muèn, c¶ nh÷ng hiÓu biÕt vµ toan tÝnh cña ngêi ta. Bªn c¹nh ®ã, t¸c gi¶ cßn muèn göi
g¾m mäi suy ngÉm: trong cuéc ®êi, ngêi ta híng ®Õn nh÷ng ®iÒu cao xa mµ v« t×nh kh«ng biÕt ®Õn nh÷ng vÎ
®Ñp gÇn gòi ngay bªn c¹nh m×nh.
C©u 3: T×m hiÓu nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt trong truyÖn mang tÝnh biÓu tîng:
Trong truyÖn “BÕn quª”, hÇu nh mäi h×nh ¶nh ®Òu mang hai líp nghÜa: nghÜa thùc vµ nghÜa biÓu tîng. ý
nghÜa biÓu tîng ®îc gîi ra tõ h×nh ¶nh thùc vµ hai líp nghÜa nµy g¾n bã thèng nhÊt víi nhau ®em ®Õn cho truyÖn
ng¾n nµy mét vÎ ®Ñp riªng: võa gîi c¶m, sinh ®éng, võa kh¸i qu¸t triÕt lý.
- H×nh ¶nh b·i båi, bÕn s«ng vµ toµn bé khung c¶nh thiªn nhiªn ®îc dùng lªn trong truyÖn mang ý nghÜa biÓu t-
îng cho vÎ ®Ñp gÇn gòi, b×nh dÞ, th©n thuéc cña quª h¬ng, xø së, cña nh÷ng g× th©n th¬ng nhÊt mµ trong mét ®êi
ngêi thêng dÔ dµng l·ng quªn bëi chÝnh c¸i ®iÒu vßng vÌo hay chïng ch×nh thêng m¾c ph¶i.
- Nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng nhît nh¹t khi míi në: ®Ëm s¾c h¬n khi ®· s¾p hÕt mïa, råi l¹i cµng thÉm mµu h¬n,
mét mµu tÝm thÉm nh bãng tèi. §ã lµ ý nghÜa biÓu tîng vÒ kh«ng gian vµ thêi gian: c¸i ®Ñp gÇn gòi b×nh dÞ råi
còng tµn phai bëi thêi gian lu«n thay ®æi víi nh÷ng bíc ®i cña nhÞp h¶i hµ.
- Nh÷ng t¶ng ®Êt lë bªn bê s«ng khi con lò ®Çu nguån ®· dån vÒ, ®æ ôp vµo trong giÊc ngñ cña NhÜ b¸o hiÖu
tríc sù sèng cña nh©n vËt NhÜ còng ®· s¾p lôi tµn.
- Ch©n dung vµ cö chØ cña NhÜ ë ®o¹n cuèi truyÖn: chØ cßn ®«i bµn tay víi nh÷ng ngãn tay ??? chÆt võa run
lÈy bÈy… C¸nh tay gÇy guéc ®a ra ngoµi phÝa cöa sæ kho¸t kho¸t nh ®ang hôt hÉng, cè b¸m vÝu hiÖn t¹i nhgn l¹i
v« väng bëi chÝnh c¸i sù vßng vÌo vµ chïng ch×nh cña ngêi con. H×nh ¶nh nµy mang ý nghÜa biÓu tîng s©u s¾c.

59
Ch©n dung cña NhÜ ë cuèi truyÖn lµ ch©n dung cña mét con ngêi ®ang ®i vµo câi chÕt nhng ®· thøc nhËn ®îc
cuéc ®êi vµ chÝnh m×nh trong “mét nçi mª say ®Çy ®au khæ”, khiÕn mÆt mòi “®á rùng mét c¸ch kh¸c thêng”.
Hµnh ®éng cuèi cïng cña NhÜ cã thÓ hiÓu lµ anh ®ang n«n nãng thóc giôc cËu con trai h·y mau kÎo lì chuyÕn ®ß
duy nhÊt trong ngµy. Nhng kh«ng dõng ë cô thÓ, h×nh ¶nh nµy cßn mang ý nghÜa kh¸i qu¸t. C¸i c¸nh tay gi¬ lªn
kho¸t kho¸t cña con ngêi ®· bíc tíi ngìng cöa cña c¸i chÕt ph¶i ch¨ng lµ íc muèn cuèi cïng cña NhÜ göi l¹i cho ®êi:
anh muèn thøc tØnh mäi ngêi h·y sèng khÈn tr¬ng, cã Ých, ®õng sa vµo nh÷ng c¸i “vßng vÌo, chïng ch×nh”, h·y døt
ra khái nã ®Ó híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc, vèn rÊt gi¶n dÞ gÇn gòi vµ bÒn v÷ng cña gia ®×nh vµ cña quª h-
¬ng.
C©u 4: Ph©n tÝch niÒm khao kh¸t cña nh©n vËt NhÜ trong giê phót cuèi cïng cña cuéc ®êi.
- Trªn giêng bÖnh, qua khung cöa sæ, NhÜ ®· nhËn thÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn trong mét buæi s¸ng ®Çu thu
víi nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng cuèi mïa tha thít nhng l¹i ®Ëm s¾c h¬n; con s«ng Hång mµu ®á nh¹t, mÆt s«ng nh
réng thªm ra: vßm trêi nh cao h¬n; vµ sau cïng lµ ®iÓm nh×n cña anh dõng l¹i ë c¸i b·i bªn kia s«ng vµ c¶ mét vïng
phï sa l©u ®êi cña b·i båi bªn kia s«ng Hång lóc nµy ®ang ph« ra tríc khung cöa gian g¸c nhµ NhÜ mét thø mµu
vµng thau xen lÉn mµu xanh non – nh÷ng mµu s¾c th©n thuéc qu¶ nh da thÞt, nh h¬i thë cña ®Êt mµu mì”. ThËt
kú l¹, c¸i b·i båi vèn quen thuéc gÇn gòi Êy bçng nh míi mÎ víi anh trong buæi s¸ng ®Çu thu nµy, ngì nh lÇn ®Çu
tiªn anh c¶m nhËn ®îc tÊt c¶ vÎ ®Ñp vµ sù giµu cã cña nã. Bëi ®©y lµ mét ch©n trêi gÇn gòi mµ l¹i xa l¾c v× ch a
hÒ bao giê ®i ®Õn”. Cho nªn trong c¸i giê phót c¶m thÊy s¾p tõ gi· câi ®êi, trong anh bçng bõng dËy khao kh¸t
m·nh liÖt lµ ®îc ®Æt ch©n mét lÇn lªn c¸i b·i båi bªn kia s«ng – c¸i b·i båi th©n quen cña quª h¬ng mµ suèt c¶ cuéc
®êi dêng nh anh ®· quªn nã, hê h÷ng víi nã. Giê ®©y, thÊy l¹i ®îc vÎ ®Ñp vµ sù giµu cã cña nã th× ®· qu¸ muén vµ
niÒm kh¸t khao Êy tuy bïng lªn m¹nh mÏ nhng chØ lµ mét niÒm khao kh¸t v« väng, v× h¬n ai hÕt, anh biÕt ch¾c
m×nh sÏ ch¼ng bao giê ®Õn ®îc ®ã.
- Sang ®îc bê s«ng bªn kia, víi NhÜ võa lµ íc m¬, võa lµ suy ngÉm vÒ cuéc ®êi. TÝnh biÓu tîng tõ c¸i “bªn kia
s«ng” më ra hai tÇng ý nghÜa. Tríc hÕt ®ã lµ mét íc m¬: con ngêi ta h·y ®i ®Õn c¸i “bªn kia s«ng” cña cuéc ®êi
mµ m×nh cha tíi. H×nh ¶nh con s«ng Hång phï sa?????? giíi gi÷a c¸i thùc vµ c¸i méng mµ chiÕc cÇu nèi lµ con ®ß
qua l¹i mçi ngµy chØ cã mét chuyÕn mµ th«i. Muèn ®Õn víi c¸i thÕ giíi íc m¬ kia ®õng cã do dù, vßng vÌo mµ bá
lì. ThÕ giíi íc m¬ Êy ch¼ng qua chØ lµ trong t©m tëng cña con ngêi nªn cã thÓ nã sÏ lµ mét íc m¬ tuyÖt mÜ hoÆc
ch¼ng lµ c¸i g× cô thÓ c¶. Tuy vËy nã l¹i lµ c¸i ®Ých mµ con ngêi ta ph¶i ?????, kiÕm t×m, vît qua bao nhiªu gian
tru©n, khæ ¶i mµ cha ch¾c ®· ®Õn ®îc. C¸i vïng “?????t©m tëng” Êy kh«ng ph¶i ai còng hiÓu ®îc nÕu cha ë ®é
chÝn cña sù tõng tr¶i hoÆc qu¸ ng©y th¬. Ch¼ng h¹n nh TuÊn, con trai anh, do kh«ng hiÓu ®îc c¸i thÕ giíi íc m¬
kia cña NhÜ, v©ng lêi bè mµ ®i nhng kh«ng hÒ biÕt v× sao nã ph¶i ®i, ë bªn kia s«ng cã g× l¹. Nã s½n sµng vµ sµ
vµo ®¸m ngêi ch¬i ph¸ cê thÕ bªn hÌ” lµ lÏ dÜ nhiªn. Cßn NhÜ, khi biÕt th»ng bÐ ®· ®i, t©m hån anh trµo d©ng
bao nhiªu n¸o nøc. Nã còng lµ “mét c¸nh buåm võa b¾t giã c¨ng phång lªn”. H×nh ¶nh ®øa con, h×nh ¶nh cña íc
väng tõ “c¸i mò cãi réng vµnh vµ chiÕc s¬ mi mµu trøng s¸o” cø chËp chên, khi lµ ®øa con, khi chÝnh lµ m×nh.
H×nh ¶nh tuyÖt vêi, trÎ trung nµy lµ m¬ íc cña anh.
- NiÒm khao kh¸t ®ã nãi lªn nhiÒu ®iÒu cã ý nghÜa:
+ Sù thøc tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng, b×nh thêng mµ s©u xa cña cuéc sèng – nh÷ng gi¸ trÞ thêng bÞ ngêi
ta bá qua, l·ng quªn, nhÊt lµ lóc cßn trÎ, khi nh÷ng ham muèn xa vêi ®ang l«i cuèn con ngêi t×m ®Õn.
§ã lµ sù thøc tØnh “gièng nh mét niÒm mª say pha lÉn víi nçi ©n hËn ®au ®ín” nhng ®ã lµ mét “sù thøc nhËn
®au ®ín s¸ng ngêi cña con ngêi” (Lª V¨n Tïng).
C©u 6: Ph©n tÝch h×nh ¶nh nh©n vËt NhÜ ë ®o¹n cuèi truyÖn.
§©y lµ h×nh ¶nh cuèi cïng cña nh©n vËt ®Ó l¹i mét Ên tîng m¹nh mÏ vµ s©u s¾c trong lßng ngêi ®äc. T¸c gi¶
miªu t¶ mét nÐt ch©n dung kh¸c thêng víi mét cö chØ còng rÊt kh¸c thêng cña nh©n vËt. Giê ®©y, trong nh÷ng
kho¶nh kh¾c cuèi cïng cña cuéc ®êi, NhÜ míi thÊm thÝa. Anh ®ang cè g¾ng bÊu chÆt tay vµo cöa sæ nh b¸m
chÆt lÊy niÒm h¹nh phóc cuèi cïng. Anh run lªn trong nçi xóc ®éng, nçi mª say ®Çy ®au khæ. Ph¶i ch¨ng lóc nµy,
ranh giíi gi÷a sù sèng vµ c¸i chÕt máng manh nh tê giÊy? Ph¶i ch¨ng anh ®ang c¶me nhËn ®îc sù ng¾n ngñi cña
®êi ngêi? V× thÕ anh lÊy hÕt søc “®u m×nh, nh« ngêi ra ngoµi cöa sæ” nh ®Ó ®îc ®Õn gÇn h¬n víi miÒn ®Êt
m¬ íc. C¸nh tay gÇy guéc nh khÈn thiÕt ra hiÖu cho con trai thùc hiÖn niÒm mong íc cuèi cïng nµy cña m×nh hay
60
nh muèn ch¹m vµo, muèn víi ®Õn miÒn ®Êt m¬ íc? C¸nh tay vÉy vÉy ®ã còng nh ®ang vÉy chµo con ®ß, t¹m
biÖt con ®ß quen thuéc ®· chë nÆng m¬ íc cña NhÜ, con ®ß ®· ®a NhÜ sang s«ng trong t©m tëng, víi niÒm mª
say ®Çy ®au khæ víi quª h¬ng, víi cuéc sèng. C¸i vÉy tay Êy nh lêi vÜnh biÖt cña anh, vÜnh biÖt tÊt c¶ nh÷ng g×
lµ th©n thuéc, gÇn gòi, nh÷ng nÐt ®Ñp vÜnh h»ng cña ®êi sèng mµ nhiÒu khi nh÷ng bËn rén lo toan, môc ®Ých
cña cuéc sèng ®· che lÊp khiÕn cho chóng ta kh«ng dÔ nhËn ra, khi nhËn ra th× còng lµ lóc anh ph¶i xa l×a. §ã
còng lµ lêi nh¾c nhë ®Çy xãt xa, day døt cña NguyÔn Minh Ch©u tíi tÊt c¶ chóng ta: h·y sèng cã Ých, ®õng sa ®µ
vµo nh÷ng ®iÒu vßng vÌo, chïng ch×nh, nh÷ng c¸m dç, day døt ra khái nã ®Ó híng tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc, vèn
gi¶n dÞ, gÇn gòi vµ bÒn v÷ng cña gia ®×nh vµ quª h¬ng.
C©u 7: Em cã suy nghÜ g× vÒ nh÷ng ngêi xung quanh NhÜ.
- Nh÷ng ngêi xung quanh NhÜ lµ nh÷ng ngêi rÊt tèt. Hä cã lÏ sèng ©n t×nh, quan t©m ®Õn mäi ngowif. H×nh
¶nh cô gi¸o KhuyÕn s¸ng nµo ®i qua còng t¹t vµo th¨m NhÜ lµ mét h×nh ¶nh ©n t×nh nu«i dìng t©m hån. Mét c©u
hái th¨m vÒ søc khoÎ, mét lêi ®éng viªn, an ñi ©n cÇn. “H«m nay «ng NhÜ cã vÎ khoÎ ra nhØ?” thËt cao quý vµ Êm
¸p nghÜa t×nh. C¸c ch¸u HuÖ, Hïng, V©n. Tam, xinh t¬i, ngoan ngo·n, nghe NhÜ gäi chóng rÝu rÝt ch¹y lªn, xóm
vµo, n¬ng nhÑ gióp anh xª dÞch chç n»m tõ mÐp tÊm nÖm ra mÐp tÊm ph¶n, lÊy gèi ®Æt sau lng NhÜ, lµm cho
anh nh trÎ l¹i “toÐt miÖng cêi víi tÊt c¶, tËn hëng sù thÝch thó ®îc ch¨m sãc vµ ch¬i víi”. HuÖ ®· gióp nhiÒu nªn
®· quen víi viÖc ®ì cho NhÜ n»m xuèng. §Æc biÖt lµ vî con NhÜ. TuÊn kh«ng hiÓu môc ®Ých cña chuyÕn ®i,
nhng vÉn s½n sµng nghe lêi bè, dÑp thó ®äc s¸ch l¹i ®Ó ®i sang bªn kia s«ng. Vî NhÜ th× v× chång mµ tõ mét c«
th«n n÷ trë thµnh ngêi ®µn bµ thÞ thµnh, vÉn mÆc ¸o v¸, tÇn t¶o vµ chÞu ®ùng, kh«ng kªu ca mét lêi. Cã g× h¹nh
phóc h¬n khi ®îc sèng trong t×nh yªu th¬ng cña gia ®×nh vµ quª h¬ng nh thÕ?
C©u 9: Gi¶i thÝch nhan ®Ò truyÖn “BÕn quª”.
- §Æt tªn cho truyÖn ng¾n “Bªn quª”, ®iÒu Êy võa b×nh thêng, võa cã g× kh¸c thêng. Nã b×nh thêng ë chç
“BÕn quª lµ n¬i sinh ho¹t ®«ng vui ë lµng quª nh bÕn níc, m¸i ®×nh, c©y ®a, bÕn quª cßn lµ n¬i bÕn ®Ëu cña con
®ß quen thuéc, cña nh÷ng con ngêi quª h¬ng ®· tõng b«n ba ®©y ®ã, ®· tõng tr¶i qua nhiÒu sãng giã cña cuéc ®êi
nay trë vÒ sèng nh÷ng ngµy th¸ng cuèi cïng, c¶m thÊy ®îc che chë vµ b×nh yªn. BÕn quª víi hä lóc nµy lµ n¬i tró
ngô ªm ®Òm nhÊt trong cuéc ®êi mçi con ngêi bëi con ngêi ta ai ch¼ng cã mét quª h¬ng ®Ó mét ®êi g¾n bã. Cßn
kh¸c thêng lµ ë chç: c¸i bÕn quª Êy, c¸i b·i båi bªn kia mµ nh©n vËt NhÜ híng vÒ cha h¼n lµ n¬i ch«n rau c¾t rèn
cña anh? Cã lÏ ®ã lµ quª h¬ng cña nh÷ng ngêi mµ anh nh×n thÊy: c¶ mét ®¸m kh¸ch ®îi ®ã, quª h¬ng cña nh÷ng
ngêi ®i bé hay d¾t xe ®¹p, râ h¬n n÷a, trong são Êy cã “mét vµi tèp ®µn bµ ®i chî vÒ ®ang ngåi kh¸o chuyÖn
hoÆc xæ tãc ra b¾t chÊy” ®»ng kia. Víi nh©n vËt NhÜ, ®©y chØ lµ mét miÒn tëng nhí, mét m¬ íc xa x«i. Con ®ß
sang bªn kia s«ng còng lµ con ®ß chë niÒm ao íc gÇn gòi mµ xa vêi cña anh. Vµ con ®ß ®Õn bÕn bê còng lµ thùc
hiÖn niÒm ao íc Êy. Nhan ®Ò truyÖn cho thÊy c¸ch lùa chän ®Ò tµi cña t¸c gi¶ thËt dung dÞ nhng mang tÝnh biÓu
tîng s©u s¾c. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt bao trïm cña “BÕn quª” t¹o nªn c¸ch hiÓu ®a d¹ng vµ ý nghÜa
nhiÒu tÇng cña thiªn truyÖn.
10. NhËn xÐt nghÖ thuËt miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn trong truyÖn “BÕn quª”.
- Thiªn nhiªn trong truyÖn ng¾n “BÕn quª” kh«ng mang vÎ ®Ñp nh thiªn nhiªn trong nhiÒu thi phÈm kh¸c mµ ta
®· ®îc biÕt. NÕu nh trong c¸c t¸c phÈm “C« T«” cña NguyÔn Tu©n, “Sang thu” cña H÷u ThØnh. "§oµn thuyÒn
®¸nh c¸" cña Huy CËn hay "LÆng lÏ Sa Pa" cña NguyÔn Thµnh Long… c¶nh thiªn nhiªn ®Ñp rùc rì, lung linh,
huyÒn ¶o, méng m¬ ®îc c¶m nhËn qua t©m hån rung c¶m cña ngêi nghÖ sÜ th× trong truyÖn ng¾n "BÕn quª",
thiªn nhiªn hiÖn lªn dung dÞ h¬n qua c¶m nhËn cña mét ngêi con quª h¬ng. §o¹n truyÖn ®· thÓ hiÖn râ c¸i c¶m quan
hiÖn thùc cña ngêi viÕt - mét c¸i nh×n thiªn nhiªn, khung c¶nh rÊt ®êi, rÊt gÇn gòi. Trong nh÷ng gi©y phót cuèi
®êi, anh nh×n ra ngoµi cöa sæ, nhËn thÊy nh÷ng thay ®æi rÊt nhá nhÆt nh "nh÷ng c¸nh hoa b»ng l¨ng dêng nh
thÉm mµu h¬n - mét mµu tÝm thÉm nh bãng tèi". Nh÷ng tia n¾ng sím ®ang tõ tõ tõ di chuyÓn tõ mÆt níc lªn
nh÷ng kho¶ng bê b·i bªn kia s«ng, vµ c¶ mét vïng phï sa l©u ®êi cña b·i båi bªn kia s«ng Hång lóc nµy ®ang ph« ra
tríc khung cöa gian g¸c nhµ NhÜ mét thø mµu vµng thau xen lÉn mµu xanh non – nh÷ng mµu s¾c th©n thuéc qu¸
nh da thÞt, nh h¬i thë cña ®Êt mµu mì". Nh÷ng s¾c mµu th©n thuéc nh khÝ trêi, h¬i thë, gÇn gòi nh ®êi sèng nhng
dêng nh lÇn ®Çu tiªn NhÜ míi nhËn ra, míi thÊm thÝa hÕt vÎ ®Ñp cña nã. Ph¶i ch¨ng, trong cuéc sèng b×nh dÞ
còng cã nh÷ng nÐt ®Ñp cña nã nhiÒu khi kh«ng dÔ nhËn ra. Trong c©uhái anh hái vî: "§ªm qua em cã nghe thÊy
61
tiÕng g× kh«ng?" ta b¾t gÆp nh÷ng ©m thanh quen thuéc mµ b×nh thêng NhÜ còng ch¼ng bËn t©m, nhng giê
®©y víi anh nã thËt th©n thuéc vµ quý gi¸ biÕt bao ! H×nh nh ??? cø trë ®i trë l¹i trªn con s«ng nh ®äng l¹i trong
t©m tëng cña NhÜ, anh qu¸ hiÓu r»ng m×nh chØ cã thÓ sang bê ®Êt m¬ íc trong t©m tëng mµ th«i. C¸nh buåm tîng
trng cho sù nghÌo ®ãi cña quª h¬ng ®îc nh×n díi con m¾t ®Çy t×nh yªu vµ xãt xa cña NhÜ, M¶nh vµ trªn c¸nh
buåm hay trªn tÊm ¸o cña Liªn… ®ã lµ tÊt c¶ h×nh ¶nh quª h¬ng gÇn gòi, yªu th¬ng mµ nÆng trÜu niÒm xãt xa, th-
¬ng c¶m.

62