Professional Documents
Culture Documents
F7G
GIAO TRNH
VI SINH HC NG DNG
Giang cho SV nam th ba - Nganh Sinh Hoc
(SH 235 30 tiet)
2004
Vi sinh hoc ng dung -1-
MUC LUC
MUC LUC ................................................................................................................. - 1 -
Li tac gia.................................................................................................................. - 3 -
CHNG 1. SAN XUAT SINH KHOI NAM MEN VA SINH KHOI VI TAO ....... - 4 -
I. GIA TR DINH DNG CUA NAM MEN ..................................................... - 4 -
II - NHAN GIONG VA GI GIONG NAM MEN ................................................ - 6 -
III- KHAO SAT CAC CH TIEU SINH HOC CAN THIET ................................. - 8 -
1. Hoat tnh nhan len: The hien qua mc tang sinh khoi tong cong, c anh gia
qua 3 ch tieu: .................................................................................................... - 8 -
2. Hoat tnh len men: (bang phng phap Durgham) ....................................... - 8 -
3. nh lng am Amin trong dch nuoi cay bang phng phap Formol...... - 10 -
4.Xac nh hieu qua cua cac tac nhan kich thch QT t phan.......................... - 11 -
IV- NG DUNG C CHE T PHAN E SAN XUAT SINH KHOI NAM MEN
DI DANG BOT DINH DNG VA COM BO ............................................. - 14 -
1. C s ly thuyet............................................................................................. - 14 -
2. Quy trnh cong nghe ................................................................................... - 16 -
V - SAN XUAT SINH KHOI VI TAO ................................................................ - 19 -
1. ac iem chung ........................................................................................... - 19 -
2.Nuoi trong Luc Tao n bao (Chlorella) ...................................................... - 20 -
3. Nuoi trong Tao xoan a bao (Spirulina)...................................................... - 20 -
Chng 2. NG DUNG CONG NGHE VI SINH TRONG BAO QUAN VA CHE
BIEN THC PHAM................................................................................................ - 22 -
I. O NHIEM THC PHAM VA HAU QUA ....................................................... - 22 -
1.Khai niem chung........................................................................................... - 22 -
2. Tac nhan gay o nhiem thc pham: .............................................................. - 23 -
3 - Nhng benh nhiem khuan do an thc an b nhiem khuan .......................... - 24 -
4.C che sinh hoa cua qua trnh gay h hong thc pham ................................ - 26 -
II. CAC PHNG PHAP BAO QUAN THC PHAM....................................... - 27 -
1- Nguyen tac Bioza (Bios = s song) ............................................................ - 28 -
2 - Nguyen tac Abioza. (Abiosis = khong song).............................................. - 28 -
3. Nguyen tac Anabioza (= giam s song)...................................................... - 30 -
III. S DUNG NHOM NAM MOC TRONG BAO QUAN VA CHE BIEN THC
PHAM.................................................................................................................. - 33 -
1. C s sinh hoc cua viec s dung nam moc trong che bien .......................... - 33 -
va bao quan thc pham. ................................................................................... - 33 -
2.. San xuat nc cham len men t kho dau lac .............................................. - 34 -
3. San xuat chao t au phu ............................................................................. - 39 -
LI TAC GIA
Vi Sinh Vat Hoc ng Dung la mot trong 5 mon hoc thuoc he thong cac giao
trnh cua chuyen nganh V Sinh Vat Hoc, tnh theo trnh t thi gian ma sinh vien
nganh Sinh Hoc Thc Nghiem se c hoc la:
1. Vi sinh vat hoc ai cng (nam th Hai)
2. Vi sinh vat hoc ng dung (nam th ba )
3. Vi sinh y hoc va mien dch hoc (nam th t )
4. Cong nghe vi sinh (nam th t - t chon)
5. Hoat tnh vi sinh vat at (nam th t - t chon)
V the, trong giao trnh nay se khong nhac en nhng kien thc a hoac se
c e cap trong cac giao trnh khac, tr trng hp that can thiet.
ieu kien tien quyet la trc khi hoc giao trnh nay sinh vien a c trang
b nhng kien thc c ban ve Hoa Sinh, Di Truyen, Sinh Ly Thc Vat Va Vi Sinh
Vat.
Muc tieu cua mon hoc la giup sinh vien tiep can vi nhieu hng ng dung
khac nhau cua Vi Sinh Hoc trong i song, ong thi tao cho sinh vien co thoi
quen lien he gia ly thuyet vi thc hanh bet dung nhng kien thc a hoc e
ly giai cac hien tng dien ra trong thc tien.
Trong qua trnh giang day, ngoai viec truyen thu kien thc, giang vien se
danh mot ty le thi gian thch hp e ren luyen cho sinh vien mot so ky nang lien
quan en mon hoc va en nghe nghiep mai sau v du :
- Ky nang thu thap va x ly tai lieu tham khao e chat loc nhng
thong tin cot loi
- Ky nang x ly va nhan xet nhng so lieu thu c qua khao sat -
thc nghiem
- Ky nang soan thao va thuyet trnh theo chu e (ceminar) v.v
Ve pha ngi hoc cung can phai hp tac chat che vi ngi day, chu ong
tham gia vao nhng hoat ong tren lp e co c nhng gi hoc tch cc va bo
ch.
Co the xem nhng hoat ong tren lp la c hoi e sinh vien trau doi kha
nang t hoc, t nghien cu, chuan b tot cho viec vao i trong tng lai.
Tac gia xin chan thanh cam n rat mong nhan c nhng y kien ong gop
cua cac ban ong nghiep va nhng ai quan tam.
Co the noi khong mot loai ong vat hay thc vat nao lai cha trong te bao mot
lng cac chat co gia tr dinh dng phong phu nh trong te bao nam men. Ngi ta co
the tm thay trong sinh khoi nam men tat ca cac thanh phan can thiet cho s song cua
con ngi va ong vat bac cao. Bi vay cac loai san pham dinh dng ieu che t sinh
khoi nam men c xem nh mot thc n ly tng
Nhieu dan lieu ve ty le thanh phan trong nam men cho biet nh sau
- Gluxit 30 -35%
- Lipit 1 - 2%
Trong thanh phan Protein cua nam men co cha ay u 20 loai axit amin thong
thng, bao gom ca 9 loai axit amin khong thay the, chung c phan bo vi mot ty le
kha can oi .
So sanh vi cac loai bot m va bot gao th ty le nay cao hn khoang t 3 - 10 lan
Ham lng vitamin trong te bao nam men cung rat phong phu, ac biet la
vitamin nhom B. So vi cac loai au tng, au nanh va au Ha lan th trong te bao
ieu ang chu y la trong te bao nam men co cha mot he enzim noi bao va
ngoai bao kha ay u, bao gom cac loai quan trong nh: Protease, Pectinase, Amilase,
Glucoamilase, Mantase, Lactase... Chnh s co mat cua cac enzim nay a quyet nh
cac ac iem sinh hoc ac trng cua nam men - trong o co mot c che se c e cap
en phan sau, o la hien tng t phan cua te bao nam men.
Nam men co toc o sinh trng va phat trien manh, thi gian the he trung bnh
la t 30 - 60 phut. Do vay, viec nhan giong e dung trong san xuat rat de dang thuan
li .
Trong cong nghe vi sinh, ngi ta thng s dung nam men theo 3 muc ch chu yeu:
1. Thu nhan sinh khoi tong cong (san xuat com bo, bot dinh dng, proteintho)
2. Thu nhan cac san pham len men ( ru trang, ru vang, bia, dch trai cay len men ... )
3. Thu nhan cac san pham sinh tong hp ac trng ( Axit amin, vitamin....)
Di ay chung ta se tm hieu sau hn ve cong nghe thu nhan sinh khoi tong
cong.
Theo phng phap co ien, te bao nam men dung lam goc giong c gi
di cac dang sau:
T cac giong goc nh tren, trc khi a vao san xuat can tien hanh hoan
nguyen te bao, tc la cay chung tren moi trng dinh dng dang dch the vi thanh
phan dinh dng toi u e a chung tr lai dang hoat ong, phuc hoi hoat tnh giong,
sau o t giong a hoan nguyen ngi ta tien hanh nhan giong cac cap I, II, hoac III
(tuy mc o can thiet ve so lng) e co giong san xuat . Bang cac phng phap tren,
quan the giong a vao san xuat co dang te bao nam men t do (viet tat la
TBNMTD). Khi dung TBNMTD nh vay co nhieu han che :
- Dch len men b uc nhieu, khau lang loc kha cong phu .
Trong nhng nam gan ay, nh nhng tien bo vut bac trong cong nghe sinh
hoc, ngi ta a e xuat mot phng phap mi trong viec tao giong nam men - o la k
thuat gan te bao nam men tren cac gia the Polymer co phu cac nhom chc hoat ong
be mat. Te bao nam men c gan co nh tren gia the nh vay c goi la quan the
Te bao nam men co nh (Viet tat la TBNMC).
Dung TBNMC lam goc giong se khac phuc c cac nhc iem tren, cac
manh gia the cha TBNMC co the tai s dung nhien lan, dch len men thng trong.
Khi s dung giong TBNMC trong nhng c s san xuat ln co toc o quay vong
nhanh th hieu qua kinh te tang ro ret so vi khi dung phng phap co ien.
Cac loai Polymer thng c dung lam gia the gom 3 loai:
- Polyethylene (PE)
- Polystyrene (PS)
e tao nen hoat tnh be mat cho cac gia the, ngi ta phu tren be mat cua chung
mot loai Monomer thch hp nham muc ch e lo ra cac nhom chc -COOH hoac -
NH2 hoac OH -. Cac nhom chc nay khi tiep xuc vi quan the te bao nam men se lien
ket vi cac iem thu the (Receptor) tren mang te bao, nh vay ma te bao nam men co
the lien ket ben tren gia the.
Cac Receptor tren mang TBNM thc chat la nhng phan t Protein xuyen mang,
co cac au cha cac nhom chc -COOH hoac -NH2 e lo tren be mat lp mang sinh
chat (Membrane). Nhng nhom chc nay tao v tr tiep nhan cho nhng oi tng nao
co cac nhom hoat ong tng ng (ma trong trng hp nay chnh la cac manh gia the
Polymer a c phu cac Monomer).
Hai loai Monomer thng c dung e phu len be mat cac manh ga the
Polymer la:
e tao nen cac manh gia the co nhom chc hoat ong be mat can tien hanh cong
oan ghep Monomer. Co nhieu phng phap khac nhau e ghep, mot trong nhng
phng phap co the thc hien kha de dang tai vien Nghien cu Hat nhan (NCHN) a
Lat la Dung bc xa vi nguon CO 60.
Sau khi a tao c gia the, bc tiep theo la gan TBNM vao gia the. Quy trnh
gan TBNMC oi hoi phai thc hien qua nhieu cong oan, vi nhng ieu kien
nghiem ngat ve cac mat:
- o pH va thanh phan dung dch em cua moi trng trong o dien ra qua trnh
tiep xuc gia quan the TBNM va gia the.
- Nhiet o va toc o lac can duy tr trong suot thi gian tiep xuc.
- Khoang thi gian can thiet cho qua rnh tiep xuc
- Hoat tnh con lai cua TBNM sau khi c gan co nh tren gia the.
e tuyen chon goc giong dung trong san xuat, trc het can xac nh Hoat
tnh sinh hoc chu yeu cua cac chung nam men hien co
Hoat tnh sinh hoc chu yeu cua cac chung the hien qua hai tieu ch sau:
1. Hoat tnh nhan len: The hien qua mc tang sinh khoi tong cong, c anh
gia qua 3 ch tieu:
Lng sinh khoi tong cong tai thi iem at cc ai (tnh bang ch so o o
uc D%)
Mc tang sinh khoi, the hien qua o chenh lech ve ch so o uc gia thi
iem at cc ai so vi luc bat au nuoi cay (tnh bang so lan)
Giong nam men c dung trong san xuat bao gom 6 chung thuoc giong
Saccharomyces cerevisae
a. Th kha nang len men cua giong goc bang phng phap Durgham:
Nguyen tac:
Da vao lng CO2 thoat ra trong qua trnh nuoi cay e anh gia toc o len men
cua quan the te bao.
Chon mot loat cac ong nghiem co o day ong nhat va co dung tch bang
nhau, tren thanh ong a co vach chia o.
Tha vao ay moi ong mot chiec phao Durgham (phao Durgham at mua cua
Vien Vaccin a Lat).
Cay mot lng xac nh giong te bao nam men vao cac ong, duy tr nhiet o
t 30 - 320C. Theo doi cac ch tieu:
Thi iem tao bot kh CO2 au tien.
o noi toi a cua phao Durgham (c ky hieu la Lf).
Nguyen tac:
o uc cua dch nuoi cay se phan anh lng sinh khoi tong cong co trong
moi trng.
ng vi moi thi iem can khao sat, lay mau e o o uc tren may, tnh
mc chenh lech ve o uc e biet mc o tang sinh khoi.
Hon dch nam men nuoi cay tren moi trng Hansen c pha loang en o
pha phu hp cho viec s dung may. o mau a pha loang vao Cuvet, a vao may.
Cho anh sang co bc song 520 i qua dung dch. Chum tia sang gap dung
dch se b hap phu mot phan va b tan xa, ch co mot phan xuyen qua. Kim ong ho cho
biet phan anh sang a b ngan can khong i qua hon dch. Bang cach nay chung ta biet
c o can quang cua dung dch, tnh theo %, c ky hieu la D - o cung chnh
la Ch so o uc cua quan the te bao. o uc cang cao chng to lng sinh khoi cang
ln, so te bao trong quan the cang nhieu.
3. nh lng am Amin trong dch nuoi cay bang phng phap Formol
(lng am Amin ty le thuan vi lng sinh khoi, ong thi phan anh chat lng
dinh dng cua dch sinh khoi)
Muc ch:
Xac nh lng am co mat trong dch sinh khoi di dang cac axit amin t do.
Nguyen ly: Nit co the phan ng vi formol trong moi trng kiem e hnh
thanh dan xuat Metylen - Aminoaxit khien cho nhom chc Carboxyl trong phan t
c boc lo chc nang axit lam cho moi trng mang tnh axit. Dung NaOH chuan
o e t o suy ra lng axit amin co trong moi trng.
R - CH COOH + H C = O R CH COOH + H2 O
NH2 H N = CH2
N = CH2 N = CH2
Bo tr song song mot bnh th nghiem (TN) va mot bnh kiem tra (KT).
Bnh TN:
Hut chnh xac 10ml dch sinh khoi nam men cho vao bnh tam giac.
Nho t t tng giot NaOH 0,1N cho en khi co mau hong nhat (ng vi pH
8,8). Lac eu, nho tiep NaOH 0,1N cho en khi co mau hong am va ben (ng vi pH
9 - 9,1).
Bnh KT:
Thay hon dch sinh khoi bang 10ml nc un soi e nguoi. Thao tac tng t
nh tren .
Lap lai th nghiem 3 lan. Ket qua c tnh theo cong thc:
N( mg% ) =
[ ( V V ) ( V V )]
1 2 1
' '
2
x1,4 x100
a
Trong o: V1: Tong lng NaOH 0,1N dung e chuan o bnh TN.
4.Xac nh hieu qua cua cac tac nhan kich thch QT t phan
Th nghiem hai loai tac nhan, vi 2 nong o tng ng, a c nhieu tac gia
tha nhan la co hieu qua cao nhat, o la NaCl 5% va Toluen 1%.
Dch sinh khoi cua chung giong NM sau 18 gi nuoi cay tren moi trng nc
chiet t nhien, c thu lai e trong 9 bnh cau, moi bnh cha 1 lt hon dch, chia lam 3
lo, moi lo 3 bnh:
Lo TN1: Cho tiep xuc vi NaCL 5%.
Lo TN2: Cho tiep xuc vi Toluen 1%.
Lo C: Khong cho tac nhan (oi chng).
Duy tr 400C, lac 150vong/phut. Hieu qua cua qua trnh t phan c anh gia
qua ch so va ham lng am amin trong hon dch. Tai cac thi iem cach eu lay
mau e nh lng am amin. (xem bang 1)
Bang1: So sanh hieu qua cua 2 loai tac nhan kch thch t phan c dung
trong khao sat.
1/. Tai thi iem cc ai ham lng am amin hai lo TN eu cao hn ro ret
so vi lo C. So sanh gia hai loai tac nhan th hieu qua cua NaCl to ra cao hn so vi
Toluen.
2/. Ham lng am amin ca 2 lo th nghiem eu tang cao thi iem 5 gi, roi
ha xuong. Sau o thc s at cc ai vao luc 20 gi. Trong khi o lo C ham lng
am amin at cc ai vao luc 5 gi roi giam lien tuc .
ay chung ta gap mot hien tng kha ly thu la o th t phan cua ca hai loai
tac nhan eu chia lam hai vung, vi 2 gia tr cc ai (Vung I at ga tr cc ai luc 5
gi, Vung II at gia tr cc ai luc 20 gi ).
Theo ly giai cua mot so chuyen gia ve lnh vc nay th tai iem cc ai th nhat
cac tac nhan cha the hien tac dung, am c tch luy trong moi trng theo c che
trao oi chat t nhien. chnh v vay ch so am ca 3 lo khong co s sai khac ang ke.
iem cc ai th hai mi la ket qua that s cua s kch thch t phan nh tac ong cua
cac tac nhan. vung th 2 nay, do tac dung kch thch, cac enzim phan giai cua te bao
bat au hoat ong manh, mot loat cac he enzim (ma quan trong nhat la phc he
Proteaza A, Proteaza B, Proteaza C) c giai phong vao moi trng, chung c hoat
hoa va bat au phan giai cac san pham TC cua quan the te bao.
So lieu ve bien thien am Amin khi dung Nacl 5% c bieu dien tren oth 2
100
95
90
88.2
85
81.6
80
75 76.2 74.9
73.05
70
67.9 67
65
60 60.9
55
50
t (gi)
0 5 10 15 20 25 30 35
+ Vung 1: Dien ra t luc bat au tiep xuc vi tac nhan, ket thuc thi iem 15
gi, at cc ai tai thi iem 5 gi vi lng Amin la 81,6 mg%.
+ Vung 2: Bat au vao thi iem 16 gi sau khi tiep xuc vi tac nhan, at cc
ai vao luc 20 gi, v ham lng Amin la 88,2% ( trong khi lo oi chng, ham lng
Amin ch con lai 66,5 mg%).
Dch sinh khoi qua t phan nay dung e thay the bot tom ( trong banh phong
tom). Do vay, no chnh la nguon am cho loai thc pham cao cap nay.
1. C s ly thuyet.
Te bao nam men, nh a noi tren, cha ng trong no mot lng vat chat vo
cung phong phu va quy gia oi vi con ngi. Song, do mang te bao cua chung co mot
lp vo bao ve vng chac nen neu dung dch khoi cha nhng te bao nguyen ven lam
thc an cho tre em, ngi gia, ngi benh thi se gap mot tr ngai la nhng c the nay
kho hap thu, khien cho gia tr dinh dng thc s cua che pham b giam sut ang ke.
Xuat phat t nhng hieu biet ve mot hien tng sinh hoc ac trng cua nam men
o la hien tng t phan. Ngi ta ngh en viec dung tac nhan e kch thch cho qua
trnh t phan nay dien ra sm va nhanh hn, giup cho cac thanh phan dinh dng trong
te bao c giai thoat ra moi trng. Che pham sinh khoi sau t phan se tr nen de hap
thu, phu hp vinhu cau tieu hoa cua c the, nh vay tang gia tr dinh dng cua che
pham.
Co the hnh dung c che cua s t phan nh sau:
Bnh thng, neu khong co s tac ong nao t ben ngoaith quan the te bao nam
men sinh trng va phat trien theo quy luat 4 pha:
Trong quy trnh san xuat sinh khoi nam men ( e lam com bo va bot dinh
dng) th thi iem thch hp nhat e cho tac nhan t phan tiep xuc vi quan the nam
men la khoang 18 20 gi ke t khi bat au nuoi cay. Luc nay mat o te bao cung nh
lng sinh khoi tong cong at gia tr cc ai; Trang thai sinh ly te bao mc toi u,
quan the te bao ang trong pha logarit.
Thi iem thch hp nhat e kch thch qua trnh t phan va tien hanh thu san
pham la vao luc 20 22 gi ke t khi cho tiep xuc vi tac nhan. Luc nay ham lng
am amin trong che pham at cc ai.
e nang cao hieu qua kinh te va ha gia thanh san pham, trong viec san xuat sinh y ha895 2
Vi sinh hoc ng dung - 17 -
- Hap thu dch sinh khoi sau t phan vao chat phu gia.
- Gia cong che bien, say kho, ong goi.
Cong thc moi trng e nuoi cay & nhan giong nam men
Moi trng Hansen: (dung trong phan lap, nhan giong, lap o th sinh
trng, th hoat tnh giong).
Glucose: 50 gam.
Pepton: 10 gam.
K2HPO4: 3 gam.
Agar 20 g
PH 5,6 6
Moi trng 3
Saccharose 50 g
Khoai tay 300 g (got vo, un lay nc chiet)
Gia au 200 g (un lay nc chiet)
Long o trng ga 1 cai/ 1 lt
Nc 1 lt
PH 5,6 6
Moi trng 4 (Moi trng san xuat)
Khoai tay 250 g (got vo, un lay nc chiet)
Ca rot 250 g (got vo, un lay nc chiet)
Gia au 250 g (got vo, un lay nc chiet)
Bot nhong tam 20 g (rang, say kho)
Dch r ng a x ly 10% (tong the tch moi trng)
Nc may 1 lt
PH 6 6,2
Ghi Chu: Neu can pha MT ac th bo sung them 20 gam Agar-agar dang bot
Moi trng 5 ( MT nc chiet t nhien - dung trong san xuat com bo va bot
dinh dng)
1. Lang can, loc trong bang phng phap tua loi cuon, Chat gay tua la Zelatin
hoac long trang trng. Thc hien trong ieu kien 70 - 800C.
Giong goc
Nhan giong cac cap
+ 28 320C
Moi trng san xuat + 18 gi
Lac 150 vong/phut
+ 400C/20 gi
Dch sinh khoi + Lac 150 vong/phut
Tac nhan t
phan NaCl 5%
Com ti
+ Say kho
+ ong goi
1. ac iem chung
- Vong i ngan, ieu kien phat trien n gian
- Sinh khoi co thanh phan hoa hoc phong phu
- Nang suat quang hp cao
Thc pham noi chung, ac biet la cac loai giau am, thng rat de b o nhiem.
Tac nhan gay o nhiem bao gom trc het la vi khuan, sau en nam moc va nam
men, khi xam nhap vao khoi nguyen lieu, thoat au chung se phat trien ve mat so
lng, tiep o tiet ra cac san pham thai, lam bien oi mau sac, mui v cua nguyen
lieu, dan en h hong hoac giam pham chat cua thc pham.
Cac dang h hong thc pham thng gap la: hoa nhay, len men chua, len
men thoi, len moc xanh hoac moc vang, bien sac , co mui hoi v.v
Rieng oi vi thc pham giau am th dang thng gap nhat la b thoi va oi
thiu do vi khuan. Cac loai vi khuan gay oi thiu chia lam hai loai:
- Loai co kha nang tiet ra nhieu enzyme hon hp, co the phan huy c tat
ca cac loai cao phan t protein, glucid, lipid co trong nguyen lieu.
- Loai ch co kha nang tiet ra mot hoac vai loai enzyme rieng re, do vay ch
phan huy c mot thanh phan nhat nh co trong nguyen lieu.
* Hau het cac loai VSV gay o nhiem thc pham eu ong thi la tac nhan
gay benh cho ngi ac biet la oi vi cac benh ng ruot, (nh ta, l, tieu
chay, thng han, ngo oc thc an, ay hi chng bung )
* Mot so loai Moc tiet oc to vao lng thc- thc pham, gay benh cho ngi
an .
V du :
- Aflatoxin , gom 20 loai khac nhau (Loai B1 va M1 do Aspergilus flavus,
gay viem gan va ung th gan cho ngi, bo, cu, heo. Loai T2 do Fusarium
culmorum, gay xuat huyet, giam hong cau, teo tuy song) Nguon lay la ngu coc
b moc va sa cua cac con vat nhiem benh co cha oc to.
- Cac Alcaloit (Egostamin, axit secalonic do Claviceps pupurea, gay co
mach ngoai vi, hoai t TB gan, teo c va gay benh nam ca)
- Ochatoxin do Alterneria, gay ung th va ngo oc thc an.
V nhng ly do tren, chong o nhiem thc pham chnh la mot khau quan trong
trong bao ve moi trng at nc khong kh va ong thi cung la mot khau co
y ngha quyet nh trong cong tac bao ve sc khoe cong ong.
Ngi an
Che bien
Thc pham ban (Khong hp ve sinh)
Bao quan
au
Gay o Gay
nhiem nhiem
San pham o nhiem
4.C che sinh hoa cua qua trnh gay h hong thc pham
Qua trnh h hong thc pham luon bat au be mat nguyen lieu, sau mi i
dan vao ben trong. Thng trong giai oan au cac vi sinh vat cha Enzyme hon
hp se nhan len trc va hoat ong manh me e khai pha nguyen lieu, sau o
en lt cac cac vi sinh vat cha Enzyme n tien hanh phan huy nguyen lieu mot
cach manh me va triet e. Cung vi cac Enzyme do VSV tiet ra th ong thi
nhng Enzyme co san trong ban than khoi thc pham cung b kch hoat va tham
gia vao cac phan ng phan huy, lam tang toc o h hong cua nguyen lieu.
Nguyen lieu giau ng se b len men chua, moc xanh, moc vang .
Nguyen lieu giau am co c che phc tap hn, dien bien nh sau :
au tien, cac vi khuan tiet Enzim proteaza ngoai bao se phan cat cac phan t
protein t nhien thanh cac chui peptit mach ngan . Tiep o, chung tiet ra cac
Enzim peptidaza phan huy chuoi peptit thanh cac acid Amin t do. Cuoi cung, cac
acid amin b phan huy thanh CO2, NH2, acid hu c, hoac cac hp chat amin . Tuy
ieu kien bao quan, giai oan cuoi dien ra theo mot trong hai con ng sau :
NH2
/
R CH2 CH - COOH R CH2 CH2 NH2 + CO2
Thc pham khi a b bien tnh nh tren th khong the an c, amoniac gay
mui hoi, cac Amin gay oc, Axt hu c nong o cao cung se gay oc. Neu b ca
hai nhom vi khuan hieu kh va k kh xam nhiem th mc o h hong cang nang
hn, mui hoi nang hn do s co mat cua cac san pham nh indol, skatol , phenol,
H2 s.
Co the noi, ngay nay nhieu thanh tu cua nhieu lnh vc khoa hoc va ky
thuat khac nhau a c ap dung mot cach co hieu qua cho muc ch bao quan va
che bien thc pham.
Co rat nhieu phng phap bao quan thc pham, song nhn chung cac
phng phap eu tuan thu theo mot trong 3 nguyen tac chnh sau:
- Pha v mang
- Bat hoat he Enzyme
- Song sieu am vi tan so tren 20.000 Hz pha v mang te bao.
Han che cua phng phap nay la gia thanh rat cao va oi khi khong an toan
cho ngi thc hien cung nh ngi tieu dung, do vay t c s dung.
c. Dung cac hoa chat bao quan
Nhieu loai hp chat vo c cung nh hu c co tac dung sat trung. C che
tac dung cua no the hien qua nhieu phng thc khac nhau:
- Pha huy thanh phan cau truc te bao
- Ngan nga s sinh tong hp Enzyme va cac Protein cau truc khac (theo c
che cam ng hoac c che)
- Gay roi loan qua trnh tham thau qua mang te bao
Cac loai hoa chat thng dung gom:
* Cac hp chat sulfit va bisulfit nh K2SO3, Na2SO3, NaHSO3, KHSO3,
Ca(HSO3)2 Cac chat nay thng dung vi nong o di 3%. Tac dung cua no c
che qua trnh sinh tong hp cac protein co cha S (theo c che cam ng)
* Cac hp chat Benzoat va cac hp chat Oxy hoa kh
- Axit benzoic C6H5COOH thng dung vi nong o di 0,2 %
- Benzoat Natri C6H5COONa thng dung vi nong o di 0,2 %
- Borat Natri (Han the) Na2B4O7 thng dung vi nong o di 0,1 %
- Nitrat Kali KNO3thng dung vi nong o di 0,1 %
Tat ca cac hp chat tren eu gay tac dung c che s trao oi chat mot
khau nao o. Rieng benzoat Natri co tac dung ro ret nhat oi vi nam moc, no c
che chu trnh Ure cua te bao.
ieu can lu y la nhng hp chat tren eu gay oc hai cho ngi dung, do
vay khong c dung qua lieu quy nh.
Trong so cac hp chat tren, co mot loai ma oc tnh cua no rat ang ngai,
nhng c dung mot cach rong rai va tuy tien trong lnh vc thc pham o la
han the (Borat Natri). Do han the va co tac dung chong moc, chong chua, lai va
co tac dung tang o deo cua cac nguyen lieu dang bot nen ngi ta dung no khi
san xuat m an lien, banh a, banh deo, com bo v.v ieu nay can khuyen cao e
nhng ngi san xuat thu cong t nhan co y thc ung an khi s dung hp chat
nay.
* Ngoai cac hp chat noi tren, oi khi ngi ta con s dung vai loai khang
sinh co hoat tnh khang khuan manh nh Tyrozin, Biomycine v.v nhng chat nay
co tac dung tot vi vi khuan nhng t hieu qua oi vi nam moc.
Muoi an NaCl co tnh chat sat trung nhe, han che s hoa tan Oxy vao moi
trng, do vay km ham hoat ong cua bon VSV hieu kh. Rieng ion Cl- con co
kha nang c che Enzyme Protease.
Khi dung muoi an e bao quan thc pham tc la cung mot luc tan dung
nhng hieu qua sau:
+ c che s phat trien cua VSV do cac tinh chat noi tren cua NaCl.
+ Tao ra ap suat tham thau cao e gay co nguyen sinh.
+ Lam giam o am cua khoi nguyen lieu.
Ngi ta thng ap dung bien phap muoi muoi man e cat gi tht muoi va
nam muoi.
Dung ng Saccharose cung co tac dung tng t nh muoi an. Khi dung
ng e lam cac loai mt tc la cung mot luc ng dung 3 qua trnh:
- Gay co nguyen sinh oi vi cac VSV a nhiem trong nguyen lieu e tieu
diet chung
- Lam kho nguyen lieu e khien cho cac VSV mi khong u o am e xam
nhap va phat trien
- Dung nhiet o cao (khi nau mt) e sat trung
- Cac loai mt sau khi lam xong neu c bao goi tot co the bao quan lau.
d. Bao quan thc pham bang acid.
a so cac loai VSV gay nhiem cho thc pham eu hoat ong tot
khoang pH tren 4,5 , khi pH ha xuong di ngng nay chung ngng phat trien.
Ngam thc pham vao acid tc la tao ra xung quanh khoi nguyen lieu mot moi
trng co pH thap di 4,5.
Loai acid thng dung nhat la acid acetic CH3COOH. nong o t 6
10% acid nay c goi la giam an. oi khi ngi ta dung acid Citric hay con goi la
acid Limonic, tc la loai acid co nhieu trong qua chanh.
Bien phap nay c dung e ngam chua cac loai cu, qua an thay rau (nh
da chuot, su hao, cu cai, nam m v.v).
Rieng oi vi cac dang nguyen lieu co ham lng Celluloza cao ngi ta
con dung hai loai acid khac la: acid tractic va acid lactic.
Cong thc hoa hoc cua cac loai acid tren nh sau:
+ CH3COOH Acid acetic
+ CH3-CHOH-COOH : Acid lactic
+ CH2COOH
HO-COOH Acid citric
CH2-COOH
e. Bao quan thc pham bang kh tr va kh Cacbonic
Mot trong nhng nguyen nhan gay h hong thc pham la do tac dung cua
oxy co trong khong kh: phan t O2 khi tiep xuc vi nguyen lieu se tham gia vao
cac phan ng Oxy hoa kh lam cho mot so thanh phan co trong nguyen lieu b
phan giai va bien tnh. e khac phuc tnh trang nay ngi ta tm cac bien phap
ngan cach khoi nguyen lieu vi khong kh, bang cach dung mot khoi lng kh tr
N2 c hoa long -1270C. Cung co the dung mot bien phap th hai la ieu chnh
ty le cua bau khong kh trong kho cha thc pham bang cach giam thap lng 02
va tang lng CO2.
Khi ha ty le O2/CO2 a cung luc tao ra hai hieu qua.
- Tranh hien tng phan huy nguyen lieu.
- c che s sinh trng va phat trien cua bon VSV hieu kh.
f. Bao quan thc pham bang cach tao ieu kien cho mot qua trnh len men co li
Len men la qua trnh chuyen hoa cac nguyen lieu dang glucid thanh ru
va acid hu c nh hoat onh cua mot so VSV ac chung. Neu san pham ru
hoac acid hu c hnh thanh la nhng chat khong oc va co hng v thm, ngon
hp vi s thch cua con ngi th chung c goi la nhng qua trnh len men co
li
Tao ieu kien cho mot qua trnh len men co li von la mot phng phap
co ien va thng c ng dung rong rai trong viec che bien va bao quan cac
loai rau qua, nam an, tht ln v.v
Nguyen lieu sau khi trai qua qua trnh len men se tr nen co kha nang t
bao quan ngha la se lu gi c lau ma khong b h hong; ong thi chung
cung tr thanh nhng mon an co hng v thm, ngon rat ac trng.
Neu biet tao ra nhng ieu kien toi u cho mot qua trnh len men co li
dien ra hoan hao th cung mot luc chung ta at ti nhng hieu qua sau:
- Cac VSV gay len men se phat trien manh, gay ap ao ve so lng khien
cho cac VSV gay oi thoi b kiem ham, khong phat trien c trong khoi nguyen
lieu.
- Cac san pham len men tiet vao moi trng se chuyen nguyen lieu ve
trang thai chn sinh hoc, tao ra hng v thm ngon, ong thi gop phan c che s
xam nhap cua cac VSV co hai.
- Tao ra o pH thap, khong thch hp vi bon VSV gay oi thoi
Bien phap nay n gian, re tien v khong ton nhien lieu e say, khong can
en cac hoa chat at tien va ac biet la khong gay hai oi vi ngi tieu dung, do
vay ang c ap dung rong rai e bao quan rau, qua, nam an, tht ong vat.
Nhng qua trnh len men co li thng dc dung la Len men Lactic, Len men
Etilic, Len men Acetic (xem chng 3)
III. S DUNG NHOM NAM MOC TRONG BAO QUAN VA CHE BIEN
THC PHAM
Dung bien phap vi sinh e bao quan va che bien thc pham tc la s dung
mot noi vi sinh vat nao o, co kha nang phan giai nguyen lieu, nhng chung khong
lam hong nguyen lieu, ma trai lai, chung chuyen hoa nguyen lieu sang mot dang
san pham khac: thm, ngon hap dan hn.
Ba nhom VSV thng c dung nhieu trong lnh vc nay la nhom nam moc
phan giai protein, nhom vi khuan len men Lactic va nhom nam men.
Trong chng nay ch e cap en viec s dung nhom nam moc, hai nhom
con lai dc trnh bay trong cac chng khac (Xem chng1 va chng3)
1. C s sinh hoc cua viec s dung nam moc trong che bien
ngai la khong the kiem soat c s gay nhiem, trong o co ca nhng loai phat
sinh oc to. Bi vay, cach tot nhat la nen s dung cac giong thuan a c kiem
tra ky ve hoat tnh phan giai nguyen lieu cung nh c am bao rang chung
khong gay oc.
Tat ca cac giong moc c a vao san xuat nc cham len men can phai at
c ay u cac ieu kien sau ay:
1) Giong thuan khiet.
2) Co kha nang sinh Enzyme Protease vi hoat lc cao.
3) Co sc phat trien manh, co kha nang lan at cac tap khuan khac.
4) Khong sinh oc to Aflatoxin, Ochatoxin
5) Tao hng thm cho san pham
ieu kien moi trng thch hp nhat cho s sinh trng va phat trien cua cac
giong moc phan giai Protein la
- o am 45- 50%
- Nhiet o 27 - 30oC
- Thi gian 60 - 72 gi.
Tuy tng loai nguyen lieu can che bien ma ngi ta s dung cac chung giong
moc khac nhau; song nhn chung, qua trnh phat trien cua moc trong nguyen lieu
dien ra theo cac giai oan sau:
Giai oan 1 (sinh trng): sau khi cay giong vao nguyen lieu t 8 - 10 gi
moc bat au phat trien , phan chia va hoat ong ho hap lam cho nhiet o trong
khoi nguyen lieu tang dan, nhng khoi lng khuan ty luc nay van con t
Giai oan 2 (len meo: si moc (Khuan ty) phat trien manh, toa nhiet nhieu
hn lam khoi nguyen lieu nong len, si moc co mau trang, ket thanh tng tang va
phu khap mat khoi nguyen lieu.
Giai oan 3 (phan giai): Sau 24 gi bao t moc hnh thanh nhieu va co
mau vang nhat hoac hong nhat (tuy loai giong). ong thi luc nay nam moc mi
bat au tiet vao moi trng cac loai enzyme ac trng, ma quan trong nhat la cac
Protease, cac enzyme nay hoat ong phan giainguyen lieu, phan huy cac mach
peptit cua cac phan t protein, giai phong ra cac acid amin t do. Chnh v vay ma
gia tr dinh dng cua nguyen lieu tang len, ong thi nguyen lieu co mui thm
ac trng. Luc nay nguyen lieu a at trang thai chn sinh hoc. Cong viec tiep
theo ch con la chiet rut lay san pham (neu can) roi lu gi va bao quan.
nha nghien cu a khang nh rang, cac chung Asp noi tren, neu cay truyen nhieu
lan tren moi trng tong hp se mat hoan toan kha nang sinh oc to Aflatoxin.
Mac du vay, e chac chan khi san xuat nen kiem tra lai oc tnh cua cac chung
giong tai cac trung tam bao tang giong ang tin cay.
Cac chung giong Aspergillus dung trong san xuat nc cham thng tao
ra 3 loai enzyme quan trong:
- He enzyme protease
- He enzyme Amilase
- He enzyme oxy hoa kh
Qua trnh phan giai nguyen lieu di tac dung cua cac enzyme tren dien ra nh sau:
* Hoat ong cua he Protease:
au tien la hoat ong cua Enzyme Protease exopeptidase, pH thch hp
cho hoat ong cua chung la 6,5, lng Protease exopeptidase at cc ai sau
khoang 36 42 gi ke t khi cay giong vao nguyen lieu. Luc nay Enopeptdase
bat au hoat ong manh, chung tac dung vao cac cau peptide mach ngan trong
long phan t, ong thi cac Exopeptidase tiep tuc phan giai e giai phong ra cac
acid amin n phan t. Hoat ong cua he protease cang manh th s phan giai
nguyen lieu cang triet e va ham lng am amin trong nuyen lieu cang cao, ieu
o co ngha la gia tr dinh dng cua san pham cang ln va v ngot cang am a.
Moi loai acid amin co mat trong nc cham eu gop phan tao nen v ngot ac
trng cua san pham. V du:
- Glutamic tang v ngot cua am.
- Methionin va Cystein tao v thm cua x dau
- Lyzin, Alanin, prolin, Leucin.v.v gop phan tao nen mot v am a giup
an ngon mieng. Hoat ong cua He enzyme proteaza ong vai tro hang au trong
qua trnh phan giai nguyen lieu va no la yeu to quyet nh chu yeu oi vi chat
lng san pham.
* Hoat ong cua he Amylase
He enzyme Amylase cua Aspergillus gom hai thanh phan alpha Amylase va
glucose Amylase. Khoang pH toi u cua chung la 4,7 4,9. Alpha Amylase
thuy phan thanh phan glucid trong nguyen lieu tanh maltose va dextrin. Tiep o
Glucose Amylase phan cat hai thanh tren thanh glucose. Chnh v vay x dau co v
ngot cua ng.
Cong thc moi trng dung e nuoi cay va nhan giong nam moc.
1. Moi trng Sabauraul
Pepton (hoac lactamin) 10g
Maltose (hoac glucose) 40 g
Nc 1 lt
PH 5,6 6,0
Muc ch cua viec kiem nghiem thc pham la e anh gia chat lng san
pham theo tieu chuan quy nh chung cua quoc gia. Co 3 nhom ch tieu can kiem
nghiem nh sau :
* oi vi moi nhom ch tieu se co nhng tieu chuan dnh lng cu the cho
tng loai thc pham rieng biet
- Tong so vi khuan hieu kh la tong so cac loai vi khuan a kh (ieu kien co oxi
t do) co trong mau thc pham hoac mau nc.
- S dung ky thuat em khuan lac tren thach a.
* Coliforms
Ch tieu nay phan anh tnh trang o nhiem phan cua thc pham do dung
nc khong sach hoac do ni giet mo khong ung quy cach.
Co hai mc o Coliforms can phan biet
Coliforms tong cong la nhng trc khuan ng ruot gram (-), hieu kh
hoac k kh tuy tien, khong co nha bao, co kha nang len men ng lactose sinh
hi, sinh acid nhiet o 350C 370C/24-48 gi. Nhng vi khuan nay co the ton
tai trong ruot ngi, suc vat va ca ngoai canh gom cac loai sau:
- Escherichia coli
- Klebsiella
- Enterobacter
- Citrobacter
Coliforms phan ( Faecal Coliforms ) la nhng coliform co nguon goc t phan
ngi va ong vat mau nong, cung phat trien c trong moi trng lactose co
muoi mat va ch th mau nhiet o 44,5 0,50C/ 24-48 gi. Co kha nang thuy
phan tryptophan trong moi trng sinh indol, khong sinh aceton, khong s dung
citrate lam nguon Cacbon duy nhat.
*Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus la cau khuan gram (+),sap xep hnh chum nho
hoac ng thanh tng cap va chuoi ngan. Staphylococcus aureus thng b ton
thng khi x ly bang nhiet va cac chat tay ra ve sinh. Do o s hien dien cua
vi khuan va oc to cua chung trong thc pham a che bien hoac tren cac thiet
b che bien thc pham la dau hieu cho biet ieu kien ve sinh trong qua trnh
che bien khong at.
*Clostridium perfringens
Clostridium perfringens la vi khuan ch iem s o nhiem do phan ngi,
ong vat, bun at, nc cong ranh mc o nghiem trong. Vi khuan co nha bao
va co sc e khang cao. Neu thc pham che bien khong am bao ve sinh, nhiet
o kh khuan, un nau khong u e diet nha bao, vi khuan van con ton tai va
phat trien, lam h hong thc pham va gay ngo oc thc an ( nhat la thc pham o
hop ).
*Bacillus cereus
- Xac nh Bacillus cereus e anh gia s o nhiem moi trng xung quanh trong
qua trnh che bien thc pham. Vi khuan nay hien dien trong at bui, cac loai thc
pham (sa, tht, rau qua, hon hp gia v va ac biet trong cac thc pham bot).
- Bacillus cereus la nhng trc khuan gram (+) hieu kh, va k kh tuy y, di ong,
tao noi bao t, len men glucose, sinh hi, phan ng Voges Proskauer (VP): (+),
co kha nang s dung nitrate. Loai nay tang trng c trong khoang nhiet o t
5 500C, toi u 35 400C; pH dao ong t 4,5 9,3; de tao bao t, bao t nay
mam rat de dang.
*Salmonella
- Salmonella la trc khuan thng han , gram am, hieu kh va k kh tuy y, co kha
nang di ong, khong tao bao t, len men glucose va manitol sinh acid nhng
khong len men saccharose & lactose, khong sinh indol, khong phan giai ure,
khong co kha nang tach nhom amin t tryptophan, hau het cac chung eu sinh
H2S. Cho en nay a xac nh c 2339 serotype ( kieu huyet thanh ) thuoc
giong Salmonella .
* Vibrio parahaemolyticus
- Vibrio la vi khuan ta, gram(-), hnh que hai au khong eu nhau tao thanh hnh
dau phay, di ong, song k kh tuy y, co phan ng catalase va oxidase(+), len
men glucose nhng khong sinh hi, khong tang trng trong moi trng khong co
muoi. Co kha nang kh nitrat thanh nitrit.
- Vibrio parahaemolyticus phat trien tot trong moi trng co nong o muoi en
8% nhng b c che moi trng co nong o muoi 10%.
Cong nghe len men la lnh vc san xuat cac loai ru va axit hu c bang con
ng len men nh cac vi sinh vat. Can phan biet hai phng thc len men :
Len men k kh ien hnh :
C chat c phan giai qua mot loat cac phan ng Oyhoa kh, trong ieu
kien khong co s tham gia cua Oxy khong kh ma ch co s cho - nhan Hydro.
Trong qua trnh len men , H+ thoat ra giai oan ng phan khong dc
NADH2 chuyen en chuoi ho hap te bao ma c gan vi cac chat trao oi
chung gian cua chnh chuoi chuyen hoa e tao san pham cuoi, ong thi giai
phong cac NAD+.
San pham cua Cac qua trnh len men k kh thng gap trong san xuat la :
San pham thng gap trong cac qua trnh len men hieu kh la:
- Axit axetic CH3 COOH
- Axit Xitric CH3 OH CH2
- Glucose c phan giai theo chu trnh EMP tao Axit Pyrucvic, giai phong
H+
- Loai CO2 tao Andehyt, do s xuc tac cua Pyruvatdecarboxylase
- Gan H+ tao Etilic do s xuc tac cua Alcoholdehydrogenase
*S o tong quat cua qua trnh len men ru Etilic:
2CH3-CO-COOH CO2
NADH Pyruvatdecarboxylaza
2CH3-CHO
NAD+ 2H+
Alcoholdehydrogenaza
C6H12O6
CH3 CH2 - OH
- Tinh dau Hublon: chiet rut t hoa cai cua cay Hublon, trong o co cha
cac loai tinh dau ang va tinh dau thm (Gunulon, Lupulon, Tanin). Co
the dung hoa ti roi un lay nc chiet, hoac dung cao a che bien san.
- Nc : Nc dung e san xuat bia phai at cac tieu tieu chuan hoa ly va
vi sinh nghiem ngat nh sau :
- Nc mem ( o cng tam thi = 0,7, o cng vnh cu = 0,4 - 0,7
- Ham lng can chat kho khong qua 600mg/lit
- Ham lng sat khong qua 0,3 mg/lit
- Khong co hoac rat t cac hp chat Nitrat & Nitrit
- Tong so vi khuan hieu kh (TSVKHK) khong qua 100 TB/ml
- Coliorm khong qua 3 TB/ ml
- Hoan toan khong co vi khuan gay benh ng ruot (VKGBR)
b. S o Quy trnh san xuat bia
Dch nha 12- 14% Cay giong
Len men hieu kh 6-10 ngay, 15-28 o c
PH 6,5 6,8 / nong o Oxy =6mg /lit
Dch len men
Len men k kh 6-10 ngay, 1- 3 o c
Nong o CO2 = 0,3%
Bia non
Lam lanh 0 o c, 12- 14 gi, Lang can, lam trong
Lactobacteriacae
Streptococcacae
Lactobacterium
Leuconostoc Streptobacterium
ieu kien thch hp cho s sinh trng va hoat ong len men cua vi khuan
lactic la:
+ Nhiet o t 20 22oC
+ PH 3 4,5
+ Nong o muoi an (NaCl): 2 3%
+ Nong o ng: 1 2%
+ K kh hoac vi hieu kh.
Len men lactic la mot trong nhng qua trnh sinh hoa n gian, trong o
dien ra chuyen hoa k kh ng thanh acid lacic, di tac ong cua mot enzyme
co trong moi te bao vi khuan thuoc nhom lactic va khong co cac loai VSV khac.;
o la Lactat dehydrogenaza . Can c vao c che phan ng va loai san pham hnh
thanh, ngi ta chia qua trnh len men lactic thanh hai phng thc nh sau:
len men lactic ong hnh (Homofermentation)
Phng thc nay do nhom vi khuan lactic ong hnh thc hien san pham
len men cua chung cha ti 90 98% acid lactic. Cac san pham phu con lai khong
ang ke.
C che len men lactic d hnh t c ng dung trong cong nghiep, nhng
trong cac loai thc an muoi chua theo phng phap dan gian th thong ton tai
song song ca hai qua trnh nay.
C che tong quat cua s len men dien ra nh sau:
CH3CO COOH
NAD H+ 2 H+
2NAD+
khuan lactic, neu nh a nong o muoi len cao 5 6% th se c che s phat trien
va s len men cua chnh vi khuan Lactic, ngc lai nong o di 3% th nhieu
tap khuan gay nhiem se nhan len c va canh tranh vi vi khuan Lactic. Nguyen
nhan th hai dan en ngng tre qua trnh len men Lactic la do khong tao c
ieu kien k kh. Neu e khong kh lot vao khoi nguyen lieu se khien cho nhom vi
khuan Lactic khong tien hanh tot viec tch luy Acid Latic vao moi trng t o
dan en nguyen nhan th 3 la o pH khong am bao ngng can thiet. Ngi ta
a xac nh c cac khoang pH thch hp cho cac oi tng VSV co lien quan
en qua trnh len men nh sau:
+ Vi khuan gay thoi hoat ong pH 4,4 5
+ Vi khuan gay benh ng ruot hoat ong manh pH 5 5,5
+ Nam men gay nhiem da, ca, sa, tht hoat ong manh pH 2,5 3
+ Nam moc gay nhiem hoat ong pH 1,2 3
Trong khi o vi khuan Lactic thch hp nhat vi pH 3 4,5. do vay can
duy tr khoang pH nay trong suot khoang thi gian bao quan san pham.
Giai oan 3: Luc nay do lng acid Lactic a c tch tu vi mot lng
kha cao nen pH giam xuong di 3, do vay ban than cac vi khuan Lactic b c che.
Neu c e t nhien th luc nay nhom nam menva nam moc gay nhiem bat au
hoat ong manh, hai oi tng nay co kha nang phan huy acid Lactic thanh CO2
va H2O do vay lam cho san pham b giam, chat lng trong khoi nguyen lieu bat
au co hien tng noi vang, noi bot kh va mat i mui thm cua giai oan trc. V
the, neu la thc an che bien e dung cho gia nh th can tieu thu het trc khi qua
trnh len men chuyen sang giai oan 3. con neu la trong san xuat cong nghe th
ngi ta ngan chan hien tng tren bang cach lu gi cac san pham len men
nhiet o thap (2 40C) ong thi co bo sung them mot loai hoa chat sat trung nao
o (v du: benzoat natri vi nong o 1%, dch chiet cu toi, dch chiet cu rieng
Khi an cac san pham a c che bien theo phng phap Lactic hoa, c
the a ong thi tiep nhan ca mot lng ang ke sinh khoi vi khuan lactic, mot
lng nho acid Lactic va nhng chat dinh dng von co cua nguyen lieu. acid
Lactic cung vi vi khuan Lactic la nhng nhan to giup ch ac lc cho qua trnh
tieu hoa, gay ngon mieng va gop phan duy tr tot s can bang cua khu he VSV co
li c tru trong ng ruot cua c the ngi va ong vat. Nh a noi tren, cac loai
thc pham c bao quan bang phng phap Lactic hoa bao gom 3 nhom:
+ Cac loai rau, cu, qua, da chuot, da leo, cu cai, su hao, cai bap, cai
xanh,ca, sup l, nam m, nam rm
2.Mot so cong thc che bien va bao quan tht, sa, tom bang len men Lactic
Can noi them rang, khi ap dung nhng cong thc nay ,cac ban nen chu y tnh
linh hoat sa oi nhng chi tiet nho e phu hp vi ieu kien cu the trong gia nh
hoac trong xng san xuat cua ban. Khong co mot cong thc hoac mot cong trnh
cong nghe nao la tuyet oi ung cho moi trng hp
a. San xuat sa chua (Yaourt)
* Nguyen tac
Sa chua la mot loai thc pham truyen thong va pho bien cac vung co nghe
chan nuoi bo sa (hoac de, cu , lac a)
T nguyen lieu ban au la sa bo , nh s hoat ong cua cac vi khuan len
men lactic , qua trnh len men dien ra theo hng lactic hoa moi trng ong thi
gay ong tu protein co trong sa, ket qua la sa chuyen t trang thai long sang
trang thai keo set. San pham trang thai chn sinh hoc tr nen co hng v ac
biet hi chua va rat thm ngon.
Khi an sa chua, tom chua, nem chua, ta ong thi ta ong thi s dung ca
sinh khoi vi khuan Lactic va mot lng nho vi khuan Lactic co trong san pham do
vay loai thc an nay va cung cap chat dinh dng lai va co tac dung kch thch
tieu hoa va gi can bang cho he vi khuan ng ruot.
e san xuat sa chua, co the dung sa ti, sa bot, sa ac co ng (sa
hop)
Alcohol-dehydrogenase
CH3-CH2- OH + O2 CH3-COOH + H2O + xKCAl
Co hai nhom VK Acetic, thc hien oxy hoa hai mc khac nhau :
- VK Acetobacter peroxidans thc hien QT Oxy hoa cao, Acetic ch la san pham tam
thi, sau o no c Oxy hoa tiep thanh cac san pham khac.
- VK Acetobacter suboxydans thc hien QT Oxy hoa thap, san pham cuoi cung la
Axit Acetic, c tch luy ben trong moi trng. Nhom nay oc s dung nhieu trong
CN san xuat dam an va thach da.
Qua trnh phan ng gom hai lan loai Hydro lien tiep
( Oy hoa c chat nh s xuc tac cua cac E. Dehydrogenaza)
Dien bien sinh hoa dc trnh bay theo s o di ay
E. Alcohol-dehydrogenase
OH
CH3 - CH
OH
NADP+ (acetal hydrat)
E. Aldehyt -dehydrogenase
NADPH2
e trong thau thuy tinh, ay 4 lp vai mung, duy tr nhiet o 30-32 trong 10-15
ngay, thnh thoang khuay tron.
I. X ly nc
1. Khai niem, phan loai, thanh phan hoa hoc cua nc thai
Nc thai- con goi la nc cong- la nguon nc a qua s dung, a b o nhiem
bi cac vi sinh vat, cac hp chat vo c va hu c. Trong nc thai thng co 99,9 %
la nc, con lai la cac chat ran l lng (chat ran bay hi, chat ran ket tua, chat ran
bam ). Da vao nguon goc co the chia thanh 4 loai nc thai:
Nc thai sinh hoat :
Do he thong cong ranh t cac khu dan c o vao, cha phan, nc tieu, thc an
tha, ty le chat hu c cao (protein, lipit, tinh bot, H2S ) thng co mui hoi thoi
va co mau en quanh .
Nc thai cong nghiep : t cac nha may, cong xng o vao thng cha nhieu
hoa chat, thuoc mau, dau mo, kim loai nang
Nc thai y te : t cac benh vien, trung tam y te o vao cha nhieu vi khuan
gay benh, mau, mu bong bang, thuoc sat trung
Nc thai nong nghiep : t cac khu trang trai, vn ruong cha d lng thuoc
tr sau, phan hoa hoc
V du 1: phan tch mau nc thai cua mot x nghiep che bien hai san
Cac ch tieu ket qua phan tch Tieu chuan Viet Nam cho phep
Coliform: 500 te bao / 1000ml 100 te bao / 1000ml
Nc thai neu a thang vao cac nguon t nhien ma khong qua x ly hoan chnh se
dan en nhieu hieu qua nghiem trong :
- Gay o nhiem nc sinh hoat, do vay tr thanh nguon lay benh cho ngi va gia xuc,
gia cam
- Lam can kiet nguon Oxy cua nc, dan en huy hoai s song trong nc.
- Gay hoi thoi cho cac sinh canh nc o cac khu du lch, giam gia tr canh quan giai
tr.
Ban chat cua qua trnh x ly nc thai bang cong nghe vi sinh la tan dung kha nang
phan giai cua mot phc he VSV gom nhieu chung loai, nham loai bo cac chat ban hu c
ang co mat trong nc thai vi nhieu nong o khac nhau
Be Loc Be Lang
Nc thai
Khong can Bu
x nly Bun non
Nc
kh Tai s dung
non a x ly
Phng phap nay thch hp cho viec x ly nc thai cong nghiep. cau truc cua
phin loc gom mot lp nguyen lieu dang hat ieu che t Pe, Ps, Pv - dung lam chat
mang -c ep thanh lp mang mong -xop, tren be mat hap phu cac sinh khoi song
cua Vi khuan, luc tao Chlorophyceae, vi khuan lam Cyanophyceae, giun at, mot
vai loai Metazoa
Nc thai cho chay t tren xuong be mat cua phin loc, khong kh c phun
manh t di len ; nc sach a qua x ly c thu nhan ben di lp phin loc.
Vi tao co vai tro ac biet quan trong trong viec x ly o nhiem kim loai
nang:
Cac loai thng c dung la Chlorrella, Spirulina, Silic, Cladophoara
Nhieu dan lieu cho thay Vi tao co kha nang thu nhan kim loai nang mc o
rat cao, nong o kim loai nang tc luy trong noi bao cua chung cao gap hang ngan
lan so vi nong o ngoai moi trng.
V du (tnh theo sinh khoi kho) :
- Tao Silic co nong o Zn noi bao cao gap 21.600 lan so voi nong o trong nc
thai
- Chlorella SP. co nong o Cu, Cd, Ni noi bao cao gap 2.500 lan so voi nong
o trong nc thai
(Lam Ngoc tuan, Tap ch BVMT so5/2001, T.25-27)
Co the tom tat c che hap thu kim loai nang cua vi tao nh sau:
Qua trnh dien ra theo 2 pha - (1) Pha hap phu be mat
- (2) pha tch tu noi bao
+ Trong pha (1) cac Ion kim loai c gan len cac diem thu the nam tren be mat te
bao nh nhng lien ket hoa hoc khong ben (lien ket Ion, lien ket cong hoa tr )
+ Trong pha (2) cac Ion kim loai c a qua mang te bao theo c che van chuyen
tch cc , bang cach nay, kim loai co the c tch luy noi bao voi mot lng vo cung
ln ( tuy thuoc vao nhu cau s dung cuac te bao )
Song song voi viec tieu thu kim loai nang, vi tao con s dung CO2 cho
qua trnh quang hp, gop phan lam giam hieu ng nha knh va khac phuc tnh trang
ph dng (eutrophication) cua moi trng nc.
Phng phap nay thc chat la s ket hp cua 2 phng phap tren. He thong loc
gom 3 be x ly lien hoan :
- Be loc c hoc : dung cat va a soi e loai can ln
- Be loc sinh hoc I : dung he thong mang loc sinh hoc e loai cac Ion (Cl-,
Hg, Nh4 , CN -)
- Be loc sinh hoc II : Dung than hoat tnh cha VSV e Oxy hoa phan giai triet
e cac tap chat hu c
Dien bien sinh hoa cua QT.len men Methan nh VSV K kh nh sau
A. Pyruvic
A. Propionic
A. Acetic
A. lactic Etilic
CH4 + CO2
CH4 + H2O
II- X ly rac
Rac thai con goi la chat phe thai ran (e phan biet vi nc thai)
Can c vao nguon goc, co the chia rac thanh 3 loai chnh :
- Rac thai sinh hoat :
Cha nhieu cac chat hu c sinh hoc nh Cellulose, Protein, Tinh bot, Lipit
- Chat phe thai cong nghiep nang (luyen kim, khai thac mo)
Cha nhieu Ion kim loai nang, dau mo
- Chat phe thai cong nghiep nhe khong lien quan en sinh hoc
(nhuom, det, san xuat my pham - giay- cac chat tay ra ).
Cha nhieu pham nhuom, kiem, axit, ester
- Chat phe thai cong nghiep nhe co lien quan en sinh hoc
( Che bien thc pham - sua - ng ma, san xuat phan bon )
Cha nhieu cac hp chat hu c.
Can lu y la trong hau het cac loai phe thai luon san co mot khu he VSV
t nhien vi so lng ln, chungco kha nang s dung cac c chat tng ng
bang cach tiet ra cac Enzim ngoai bao e phan giai c chat thanh cac san pham
trung gian dang nhao & quanh bao gom nhng phan t nho hn, e hap thu
hn. Khi thc hien QT phan giai nay cac quan the VSV ong thi sinh trng va
phat trien manh khien cho sinh khoi tang nhanh - v the, san pham trung gian vo
hnh chung a tr thanh mot loai bun hoat tnh ac trng trong o cha mot
khu he VSV phong phu- a dang va mot lng chat dinh dng phu hp cho
hoat ong hoai sinh cua chung.
X ly phe thai bang CNVS chnh la s dung nhng chung VSV co kha nang
phan giai cac thanh phan co trong chat thai e chuyen nhanh chat thai thanh loai
bun hoat tnh; tiep o , lai dung VSV ket hp vi cac bien phap cong nghe e x ly
chuyen hoa bun hoat tnh thanh cac san pham co ch khac (nh phan bon, thc an
gia xuc, kh ot )
Giong VSV dung cho muc ch nay co the la nhng quan the san co trong
c chat t nhien hoac chu ong cay giong thuan vao ni thu gom phe thai.
Tuy thuoc vao thanh phan cua moi loai phe thai ma la chon cac chung VSV va
thiet ke quy trnh sao cho phu hp.
Muc tieu chung cua cac qua trnh X ly la:
- Phan huy cac chat vo c va hu c trong rac
- Phuc hoi cac vong tuan hoan vat chat trong t nhien ( N,P,K,S)
- Cac san pham sau x ly phai khong co oc to, khong co mui hoi, co the
chuyen thanh cac nguon vat chat co gia tr, di dang nhien lieu hoac hp
chat hu c thong dung
Cac hp chat hu c cao phan t trong phe thai thng bao gom nhieu nhat
la Cellulose, lignin, cac chat tay ra, protein.
Trong ieu kien hieu kh san pham phan giai duy nhat la Glucose
VSV thuoc nhom nay bao gom : Vi khuan Cellulomonas, sporocytophaga,
myxoceceoides, Cellvibrio, Acetobacter xylinum. Xa khuan Stretomyces
antibioticus
Trong ieu kien k kh VSV tao thanh nhieu san pham khac nhau, bao
gom cac axit hu c va ru.
VSV thuoc nhom nay bao gom cac vi khuan thuoc giong Ruminoccocus,
nhieu nhat la R. Albus va R.flavejaciens , loai th hai thng gap la trc khuan
Bacteoides Succinogens (dien bien tng t nh tren nhng khac giai oan E4)
San pham phan giai k kh thng gap la: A. Sucinic, A. Acetic, A.Formic,
Etano, H2, O2.
ureaza
CO(NH2)2 + 2H2O (NH4)2CO3
(NH4)2CO3 2NH3 + CO2 + H2O
S o Tong Quat
Proteaza
Peptidaza
Di tac dung cua proteaza, cac protein c phan giai thanh cac hp chat
n gian hn (Polypeptide va Olygopeptide). Cac chat nay tiep tuc phan giai
thanh acid amin nh tac dung cua men Peptidaza ngoai bao. Cac chat nay co the
trc tiep hap thu vao te bao VSV, sau o c tiep tuc chuyen hoa thanh acid
amin. Cac acid amin nay se c s dung mot phan vao qua trnh sinh tong hp
protein cua VSV, mot phan tiep tuc phan giai e tao ra NH3, CO2 va nhieu san
pham trung gian khac.
V du: Phe thai CN che bien sa la nhu tng sa , cha nhieu cazein,
Lactose,
vitamin va khoang. Dung nam men va vi khuan e phan giai va tiep o che
bien thanh thc an cho gia xuc- gia cam hoac lam phan bon.
*/ S o san xuat thc an gia suc t phe thai cong nghiep che bien sa
Huyet thanh sa
*/ S o san xuat phan bon t phe thai cong nghiep che bien sa
Che bien
Nc thai
Phan bon Nc a x ly
Cac chat tay ra thng cha 30% chat hoat ong be mat tc la cac hp
chat Alkyl (alkylbenzosulphonate). Phan con lai la cac chat tay trang, chat tao
bot, Enzim va cac chat phu gia. Cac chat thng dung la :
- Trisodiumphosphat = TDP
- Nitryltriacetat = NTA
- Carboxymethyl succinat = CMS
- Oxydiacetate = ODA
- Ethylenglycol diacetat =EGDA
Ban au ngi ta dung chu yeu la TDP, song chung la nhng chat gay o nhiem
MT nghiem trong, v the ngi ta thay the bang cac chat khong cha P
Vai tro cua VSV chu yeu la phan giai cac chat phu gia gay o nhiem MT
Dung to hp VSV trong bun hoat tnh va che pham EM (Effective
Microorganisms) e x ly cac hp chat tren (VSV phan giai lan x ly TDP, VSV tiet
Enzim Liase ngoai bao x ly cac chat CMS, ODA, EGDA)