a vao Mat tong

-1-
 LAMA THUBTEN YESHE

A VAO MAT TONG

THCH N TR HAI
chuyen ng

-2-
Nguyen tac: Introduction to Tantra
Tac gia: Lama Thubten Yeshe
Bien tap: Jonathan Landaw
Chuyen ng: Thch n Tr hai

Copyright 1996 by Tue Uyen - Thch n Tr Hai

All rights reserved

Printed in VietNam

-3-
 Muc luc

Li noi au 5

1. S trong sang nguyen uy 14

2. Ham muon va hanh phuc 21

3. Lac thu, that vong va thoa man 35

4. Lat o khong che cua ngoai canh 51

5. Ngoi len t noi bat man 66

6. M rong coi long 75

7. Hoa tan nhng gii han t tao 90

8. Tnh trong sang cua tam 105

9. Bac thay va nguon cam hng 124

10. Dan nhap Toi thng Du gia 147

11. Hanh x nh phat 173

Thanh tu 191

Li bat 209

-4-
 Li noi au

Tai lieu lam nen tap sach nho nay e gii thieu Phat
giao mat tong - mot e tai thng b ngo nhan - c
bien tap t nhng bai giang trong khoang thi gian
1975-1983 cua Thubten Yeshe, v s Tay tang a qua
co, ngi c mon e khap the gii tru men goi la
Lama Yeshe (Thay).
Tieu s ngai a c noi trong cuon Dan nhap vao
Nang lc Tr tue, mot loat bai chon loc t nhng buoi
giang nhan dp ngai vieng tham Bac My cung vi Lama
Thubten Zopa Rinpoche. ay ch xin nhac lai vai
iem van tat. Lama Yeshe ra i Tolung gan Lhasa
vao nam 1935, sau tuoi a vao tu vien Sera, ay ngai
c hap thu mot nen giao duc rong rai ve the hoc va
phat hoc. Sau khi Tay tang b chiem nam 1959, ngai
hoan tat viec hoc trai t nan Buxaduar ong nam An,
va i nh c gan thap Boudhanath, ngoai bien
Kathmandu, Nepal. ay ngai khi s tiep xuc nhieu

-5-
ngi tay phng. Nam 1971 ngai cung Lama Zopa sang
lap trung tam Tu vien Aai tha tren nh oi Kopan, to
chc nhng khoa giang hang nam loi cuon hoc vien
ngay cang ong. Nhng hoc vien nay ve sau a m
them hn ba mi trung tam tu hoc. Trong mi nam
cuoi i, Lama Yeshe thng lui ti nhng trung tam
nay e dien giang, to chc cac khoa huan luyen lanh
ao, va quan trong hn ca, gay cam hng cho moi ngi,
lam tam gng than giao ve hanh li tha khong moi
met. Cuoi cung, vao ngay 3 thang 3 nam 1984, tai benh
vien Cedars-Sinai Los-Angeles, vao sang sm au
nam am lch, ngai vien tch v chng suy tim tram trong
a tren 12 nam e doa mang song ngai.

Y ngh viet sach nay a manh nha t 1981, khi Lama

Yeshe thay can co mot tac pham gii thieu mat tong
Phat giao mot cach de hieu, khong qua nang thuat ng
chuyen mon. Mac du cac truyen thong Phat giao Tay
tang eu xem mat ien la giao ly sau sac va cao sieu
nhat cua Phat, Lama Yeshe van cho rang thong iep cot
tuy cua mat tong von vo cung gian d trong sang, va het
sc phu hp vi i song hien nay. Nh ngai a nhieu
lan noi, ngi ta tm cach khai thac bao nhieu nguon
nang lng hu hieu trong thien nhien, nhng van cha
he biet en cai nang lng con ghe gm hn tat ca,
manh liet hn ca nguyen t nang an tang trong moi

-6-
ngi. Bao lau nang lng nay cha c kham pha, th
i ta van con b phan hoa vo muc ch, va ta van lam
nan nhan cho nhng the lc tinh than cam xuc a tao
nen bi kch thi ai. Thc hanh mat tong cot la e ong
en tai nguyen noi tam ang tang an ay, va s dung no
toi a. S thc hanh ay em lai cho ta c hoi tot nhat e
thoat khoi nhng ap lc noi tren, va chuyen hoa i
mnh thanh mot cai g toan ven, co y ngha, ieu ma ai
cung khat khao at en.
Theo Lama Yeshe, mat tong rat phu hp vi the gii
hien nay v no ay tnh "khoa hoc." Noi cach khac, ay
khong phai la mot he thong giao ieu phai c chap
nhan bang c tin, c xem la tham quyen toi thng.
Ky thc ay la mot cuoc tham do tng bc thc tien
than phan con ngi, e t kham pha thc chat cua
mnh. Nhng ket qua cua s tham hiem ay co the kiem
chng c bang quan sat va thc nghiem. Nh nhan
manh kinh nghiem trc tiep ma mat tong hap dan c
a so ngi tay phng lau nay b v mong v theo
nhng ton giao oi hoi c tin mu quang. Hn na, nh
nhng chng sau se chng minh, mat tong la mot
ng loi tu tap ay tnh h lac va xac quyet - nhng c
tnh hoan toan vang bong trong nhieu hnh thc tn
ngng hien nay, von la nhng bien tng cua cac
truyen thong ton giao a co mot thi oanh liet.

-7-
Vao mua ong 1982-83, mot cuoc nhap that tap the
c to chc gan Cecina Y, muc ch la duyet lai
nhng bai ghi cac buoi giang mat tong cua Lama Yeshe
e xuat ban. Nhng thanh vien tham d nhap that c
cung cap hang tram bai giang mat tong ma Lama Yeshe
a giang bang Anh ng trong thap nien trc ay. Moi
thanh vien tap trung vao mot so e tai lien he en mot
phap tu mat tong. Ket qua cong trnh cua ho cung nh
cua nhng ngi bien tap ve sau, la mot so bai ghi a
c xuat ban di hnh thc va ngon ng khong khac
may vi ngon ng ma chnh Lama Yeshe a s dung luc
au.
Song song vi viec tap trung vao mot loat bai giang
ac biet, nhng ngi bien tap con xem ky moi bai ghi
e tm nhng the tai chnh yeu ma Lama Yeshe thng
e cap bang nhieu cach, moi khi giang. Bang cach ay
mot so ln t lieu a c chon loc t nhieu nguon, va
xep at lai theo chu e. ay nhng bien tap vien tap
trung chu y vao cac t lieu e cap en chu e "Mat
tong" noi chung, ma e qua mot ben nhng giai thch chi
tiet ve nhng phap tu ac biet. Nhng chi tiet nay se
c bien tap va xuat ban rieng.
Sau o, ngi bien tap tac pham nay a xep at lai
cac t lieu a c chon loc, ngo hau trnh bay mot tac
pham co tnh cach lien ket, nhat thong. Khi hoan tat,
-8-
ban s thao a c oc lai cho Lama Yeshe nghe tai
Dharamsala, An o, vao thang t nam 1983. Ngai a
cho nhieu hieu nh, giai thch va gi y e cai thien ve
noi dung cung nh hnh thc, cach trnh bay van e.
Trong nam o ngai cung tiep tuc vong quanh the gii e
dien giang, va nhng bai tuyen chon t cac buoi giang
nay - nhat la nhng buoi giang tai Pomaia, U va
Boulder Creek, California- a c in vao ban thao.
Toi nhng hi vong toan bo ban thao nay se c
Lama Yeshe duyet lai mot lan na, song s thc a
khong c nh the. Nhieu thang sau khi ngai vien tch,
cong viec toi tren ban thao hau nh hoan toan ngng tre,
v vi toi thc vo cung cam go e bien tap trong khi phai
chap nhan s kien au buon la ke t ay khong bao gi
con c nghe lai giong noi tieng ci ngot ngao khi
ngai thot len nhng li day ay. Tuy nhien, nh s ho tr
t te va kien tr cua nhieu ban hu, cuoi cung ban thao
cung a hoan tat e cong hien ban oc nh tnh trang
cua no hien nay.
Nhng toi khong the lam s cong hien nay ma
khong kem theo vai li xin loi hay t nhat, giai thch. Ai
a tng nghe Lama Yeshe giang cung eu ong y khong
the nao ghi len may in cai hieu lc phi thng cua ngai
oi vi thnh gia. Nh nhieu bac thay v ai, chnh s
hien dien cua ngai a khai th rat nhieu, a la tia la
-9-
em lai vo bien nang lc va hieu qua cho nhng g ngai
day, hn la th ngon ng hoan toan khong chnh thong
va thng sai van pham, ma ngai s dung. Tuyen tap
nhng li day truyen khau cua ngai ma ban ang xem -
a c trau chuot lai thanh mot th Anh ng kha
chuan- v the oi vi nhng ngi a tng nghe Lama
Yeshe noi, se co ve khong giong g may vi nguyen
van. Lai na, khong the nao noi rang mot tac pham nh
the nay co the t hao ai dien c cho quan iem cua
Lama Yeshe ve mat ien. Cung nh ngay xa, bao
nhieu ngi nghe Phat la bay nhieu trnh o tiep nhan,
nhng li day cua Lama Yeshe cung vay. Bi the neu ai
ngh giao ly ay ch co mot loi giai thch kha d chap
nhan, th thc la hm hnh. Tat ca nhng g ma mot bien
tap vien nh toi co the lam la, lang nghe buoi giang
hoac bang giang, can than oc cac bai ghi, roi co trnh
bay ro nhng g mnh nghe c bang tam kham trong
khi lam quen vi giao ly. Do the, neu co ngi cung oc
mot bai ghi hoac cung nghe mot bang giang roi viet lai,
th ho co the cho ra mot tac pham vi noi dung va li le
khac han sach nay.
Ve tnh a dien cua li day Lama Yeshe, Lama
Zopa Rinpoche cung noi: "Phan ong giang s ch giang
nhng g mnh biet, co khi khong hp vi nhu cau thnh
gia. Nhng vi Thay toi, moi khi ngai giang, khong co g

- 10 -
co nh. Ngai khong ch giang mot e tai duy nhat.
Thnh chung moi ngi ket mot cach khac - van e tam
linh, van e ca nhan, van e gia nh - nhng cung luc
Thay co the noi vi tat ca. Va sau khi nghe Thay, moi
ngi eu tm c giai ap cho van e rieng t. Co
ngi en nghe v muon tm thanh than tam hon, nhng
cung co ngi ch e xem mot ong tu s Tay tang trong
ra lam sao. Nhng sau khi nghe ngai noi, tat ca eu ra
ve vi mot tam trang vui ve, cam thay a tm c mot
giai ap nao o cho nhng van e cua mnh.
Noi theo ngon ng mat tong - e tai sach nay - th
Lama Yeshe co cai nang lc ky dieu la anh ong c
trong tam cua s bnh an, tr tue va phuc lac ni nhng
ngi ngai tiep xuc. Co le li day sau sac nhat cua ngai
la, moi ngi co san trong tam khong nhng giai ap
cho van e mnh, ma con tiem nang song mot cuoc i
cao ca hn mnh tng. Bang tam gng xa ky, bat chap
benh tim tram trong, Lama Yeshe chng to ban than
ngai a at en tiem nang ay. Ngai a lam mot nguon
cam hng cho tat ca nhng ngi quen biet, em lai cho
ho niem tin vng chac chnh mnh cung co cai tiem nang
vo gii han ang san sang c khi m.

T au ch cuoi tac pham nay, mot dan nhap vao e tai

mat tong sau rong, the theo c muon cua Lama Yeshe,

- 11 -
chung toi a co tranh dung nhng thuat ng chuyen mon
va nhng chi tiet lien he en lch s: Lama Yeshe muon
trao truyen hng v cua giao ly mat tong mot cach cang
gian d cang hay. Nhng moi khi thuat ng mat tong
c x dung, du bang Anh ng, Phan ng hay Tang
ng, th nhng t ng nay se c giai thch cuoi sach.
Vi nhng ai muon kham pha them ve nhng e tai neu
trong sach, co mot bang liet ke nhng sach nen oc,
cung vi ghi chu van tat, cung cuoi sach.

Tac pham nay khong the xuat hien neu khong nh s

cong tac cua rat nhieu ngi, ay ch co the ghi nhan
mot so t trong o. Li cam n sau xa nhat cua toi xin
gi en trc tien la nhng thanh vien trong ban nhap
that e bien tap, tai lieu cua ho a c tuyen chon au
tien e viet sach nay: Hermes Brandt, Lee Bray, Robyn
Brentano, Stehen Carlier, Sharon Gross va Nick Ribush.
giai oan bien tap tai lieu ve sau, gia nh Aryatara
Jaegendorf va Munich a danh cho toi nhieu th gi va
u ai cua ho, nh gia nh Philipsen Dronten, Ha lan,
Geoff Jukes Luan on. oi vi s nang t te cua
ho, toi that kho long dien ta cho het niem tri an. Toi con
phai ac biet tri an Yeshe Khandro ve s khch le va
giup vo gia. Va cuoi cung, xin cam n tat ca nhng v
lien he nha XB Wisdom ve s kien tr sau xa cua ho qua
nhieu thang tri e hoan tat sach nay t dang ban thao

- 12 -
cho en hnh thc cuon sach hien tai; nhat la Robina
Coutrin, ngi a ong gop cong sc cho tac pham nay
trong moi giai oan phat trien cua no.

- 13 -
1 S trong sang nguyen uy

NGI KHAI SANG AO PHAT

Giao ly va thc hanh ma ngi ta goi la Mat ien

Phat giao co the noi a bat nguon t 2500 nam trc,
vao thi c Phat Thch ca Mau Ni. c Phat lch s- e
phan biet vi nhng ang giac ngo khac xuat hien trc
hay sau ngai- ra i lam mot thai t x An ten
Siddhartha vao the ky th sau trc Tay lch. Theo
thuyen thuyet, trong 29 nam au i ngai hau nh b
giam ham trong nhng lau ai hoan lac do phu vng
Suddhodana xay cho con trai. Cuoi cung, khi tiep xuc
canh gia, benh, chet, ngai a thoat ly cung vua va len
ng tm phng cham dt moi kho au bat man.
Trong sau nam ngai tu tap kho hanh gat gao, co at
en s lam chu than tam, ch e thay rang cc oan ep
xac nay cung sai lam nh i song am me khoai lac
cua ngai trc ay. Cuoi cung, nh theo trung ao
khong am me duc lac cung khong ep xac kho hanh, va
- 14 -
tranh tat ca nhng cc oan khac na, ngai a co the
nho goc re moi kho au va vo minh vi te nhat ra khoi
tam tr, tr thanh mot con ngi hoan toan tnh thc,
sang suot: mot v Phat. Trong 45 nam con lai cua i
ngai, ngai a giang day Trung ao trong loi song va
trong s tu tap bang nhieu ng loi khac nhau, cot sao
phu hp vi tnh tnh, kha nang tng hang ngi.
Giao ly cua Phat, ma Phan ng goi la Dharma hay
Phap, la cai gi gn chung ta khoi au kho va nguyen
nhan cua au kho. Phap ay cha ng hang ngan
phng cach khac nhau e vt qua nhng chng ngai
ve tam va than a lam cho chung ta khong c an vui
hanh phuc. Tat ca phng phap ay bao gom trong hai
loai la kinh ien va mat ien, con goi la hai tha, co xe.
Hai tha nay co nhieu iem bat ong, song nen tang
chung cua kinh tha va mat tha la, ban chat cua tam ta
t can e, von trong sang.

TNH TRONG SANG CAN E CUA T TAM

Theo giao ly Phat, du trong hien tai ta co the me

lam roi ren en mc nao i na, ban chat can e, tinh
tuy cua con ngi chung ta van trong sach thuan tnh.
Cung nh may co the tam che khuat mat tri song khong

- 15 -
the pha huy cai kha nang chieu sang cua mat tri, tng
t nh the, nhng noi au buon cua than tam trong giai
oan - nh tam trang lo au boi roi va noi kho ma no gay
ra - ch co the tam che m ch khong the pha huy hay
ngay ca ong en ban chat thanh tnh can e cua tam ta.
T tham sau tam ta cung nh tat ca hu tnh, eu ang
an tru suoi nguon bat tan cua tnh yeu va tr tue. Muc
ch cuoi cung cua moi phap tu du thuoc Phat giao hay
khong, eu cot lam hien lo cai ban chat ay, tiep xuc vi
cai ban lai thanh tnh ay.
Khi a phat trien tnh trong sang ni chnh mnh, c
bi man va tnh yeu ben trong mnh, ta co the thay s
trong sang ay, c t bi ay phan chieu ni ngi. Nhng
khi cha tiep xuc c vi nhng c tnh ay ni mnh,
ta se thay moi ngi eu xau xa, han cuoc. V bat c g
ta thay ben ngoai ch la cai bong cua thc tai trong tam
ta chieu ra.
S co mat cua ban tam thuan tnh khong phai la van
e nham mat tin theo hay chap nhan mot giao ieu, ma
la mot d kien co the thc nghiem. Vo so ngi trong
qua kh a kham pha kho tang ln lao ay ni t tam,
kho tang cua bnh an, tnh yeu va tue giac. Bao nhieu
bac thay v ai a cho biet ta co the kham pha ban chat
sau xa cua chnh mnh e c niem phuc lac vo song
ma s kham pha ay ng nhien mang lai. c Phat
- 16 -
Thch Ca Mau Ni la bac ao s ay t man nh the, va
tat ca giao ly cung phng phap cua ngai day, la cot
giup ta at en cai tiem nang toi cao ay cua con ngi.
Theo thuat ng Phat giao, muc ch toi hau cua tien
hoa nhan loai la giac ngo, thanh Phat. ieu nay the hien
khi tat ca me muoi tham san si va nhng g che m tam
thc c tan tr, va khi tat ca thien tnh trong ta hoan
toan c khai trien. S thanh tu vien man ay, s tnh
thc tron ven ay mang ac tnh la tue giac vo bien, long
bi man vo han va nang lc hay phng tien vo cung.

PHNG PHAP MAT TONG

Theo Kinh tha, con ng thanh tu tue giac la

mot tien trnh tuan t thanh loc tam thc khoi nhng loi
lam va gii han, e thay vao ay, phat huy nhng c
tnh nh tr tue, t bi. Con ng nay bao gom viec tao
nhng nhan to ac biet nh gi gii, phat trien kha nang
tap trung va ao luyen thien minh sat, van van, e tng
lai se at c s tnh thc toan ven. Chnh v nhan
manh en viec tao nhan to cho mot ket qua tng lai,
ma phng phap kinh tha hay tiem giao oi khi con goi
la "nhan tha" (nhan vi ngha nguyen nhan) e a
en giac ngo.

- 17 -
 So vi phng phap tiem giao cua kinh tha, th mat
tha la con ng tien en giac ngo nhanh hn rat
nhieu. Mac du hanh gia mat tha cung khong xao lang
viec gieo nhan nh hanh gia Kinh tha, song ho lay hau
qua tng lai cua s tu hanh lam khi iem tu tap. Noi
cach khac, hanh gia mat tha tap ngh, noi va lam ngay
trong hien tai nh the ho a la mot c phat. V phng
phap manh liet nay - a hau qua toan giac vao giay
phut hien tai, khi ang tu - ma mat tong con c goi la
"qua tha" a en giac ngo.
Theo mat tong, s toan ven khong phai ang ch i
chung ta mot thi iem nao trong tng lai, theo kieu
suy t "Neu bay gi toi tu hanh nghiem tuc, tng lai toi
se thanh Phat" hay "Neu i nay toi co ao c, i sau
toi se c len thien ang." Theo mat tong, thien ang
la ngay bay gi: chung ta ang ly la nhng v tri ngay
trong hien tai; song chung ta lai b vng ban nhng
khai niem han cuoc nh an ong la the nay, phu n la
the kia, toi sinh ra a la the ay khong the khac, van van.
ay la ly do ta co nhng xung ot noi tam va xung ot
vi ngi khac. Moi xung ot nay se tan bien neu ta
luyen tap theo quan iem mat tong, ngha la nhan chan
rang moi mot ngi nam hay n ban chat eu t ay u,
toan ven. Hn the na, moi ngi nam n eu cha ca
hai nang lc am dng. Thc te la moi ngi trong

- 18 -
chung ta eu la mot hp the cua tat ca nang lc vu tru.
Tat ca nhng g ta can e c toan ven eu a san
trong ta ngay gi phut nay, ch co ieu la ta co kha nang
nhan thc ieu ay hay khong. ay la cai nhn theo mat
giao.

NGUYEN LY CHUYEN HOA

Co the noi tat ca phap tu mat tong eu bao ham

nguyen ly chuyen hoa. Nh khoa hoc tan thi chng
minh, vu tru vat chat vi muon van sac thai, t phan t
nho nhat en tinh van ln nhat, ch la mot trang thai
khong ngng chuyen hoa va tien hoa t mot dang nang
lng nay en dang nang lng khac. Chnh than the va
tam tr chung ta cung la nang lng: ta manh khoe hay
au om, tam tr quan bnh hay mat quan bnh, eu tuy
thuoc s kien cac nang lng tam vat ly trong ta co hoa
ieu hay khong. Nh thc hanh mat tong ung phap, tat
ca nang lng trong ta, ke ca nhng nang lng vi te
song rat manh liet ma thng ta khong y thc en, eu
c x dung e tu thanh s chuyen hoa quan trong
nhat trong moi cuoc chuyen hoa, o la t mot con ngi
pham tnh me muoi han cuoc trong vo so ban nga tr
thanh mot con ngi hoan toan tnh giac co long bi man
va tri kien bao la.
- 19 -
 Lam sao ta lam c mot cuoc chuyen hoa phi
thng nh vay? Tm au ra nhng nguyen lieu can
thiet e em lai mot s thay oi sau xa en the? Ta
khong can phai kiem au cho xa. Khong can phai rut
nang lng ay t hat nhan nguyen t, cung khong phai
dung phi thuyen phong vao khong gian e tm nang
lng ay ni hanh tinh xa xoi nao. Ky thc, cai nang
lng cot can e lam cuoc chuyen hoa sau xa ay la nang
lng cua chnh nhng duc vong trong ta.

- 20 -
2 Ham muon va Hanh Phuc

DUC VONG, BAT MAN VA T CHE

Chung ta song trong coi duc ngha la the gii cua

nhng ham muon. T khi thc day cho en luc i ngu,
va ca trong nhng giac m, chung ta eu b duc vong loi
keo. Moi giac quan ta khao khat mon an rieng cua no:
Mat ta ham nhn nhng dang mau hap dan, tai ta ham
nghe nhng am thanh de chu; mui ta hang hai anh hi
nhng mui thm va voi vang quay i trc nhng mui
kho chu; li ta tm kiem nhng v ngon mi la, va xuc
giac ta th luon luon khat khao gap g nhng loai xuc
khac nhau. Long ham muon oi vi s kch thch giac
quan ay a an sau goc re trong ta en noi neu b co lap
khoi sac thanh hng v xuc trong mot thi gian dai, ta
se khi s co nhng ao giac ve chung.
Nhng ham muon khong ch cuoc vao nhng g ta co
the thay, nghe, ngi, nem, s. Tam ta cung theo uoi t
tng mot cach ham h khong kem li chay theo v
- 21 -
ngon. Nhng th tru tng nh tri thc, danh tieng, s
an ninh bao am, s hai long...cung c theo uoi mot
cach nong nhiet nh the ay la nhng vat co the cam
nam trong tay hay thay c bang con mat. Qua the, duc
vong lan tran khap ni, en noi ta khong chac co mot
th g ta lam ma lai khong b ieu ong bi duc vong.
Bat ke ta hoat ong trong lanh vc nao- thng mai, the
thao hay tam linh- chnh long ham muon di mot hnh
thc nay hay khac, a thuc ay ta thanh cong trong lanh
vc ay. Long ham muon la mot phan bat kha phan trong
i song, en noi ngi ta coi cuoc i ma khong co
ham muon th chang khac g mot cai chet ang song.
ang sau tat ca ham muon cua chung ta la s mong
moi c hanh phuc. Ve phng dien nay, qua thc moi
ngi eu bnh ang, v tat ca chung ta eu muon c
hanh phuc, mac du co the moi ngi nh ngha hanh
phuc mot cach. Khong ai trong chung ta lai mong muon
du mot chut xu kho au hay that vong. Neu xet ky, ta
co the thay rang moi hanh vi cua ta eu c khi ong
bi long ham muon co c kinh nghiem de chu, hoac
muon tranh nhng s kho chu.
Nhng mac du ta ch mong muon thuan hanh phuc,
cuoc i ta lai day ay kho au bat man. Nhng s hu
ta yeu quy va lam lung nhoc nhan e co c, bong tan
v, mat mat hoac b trom mang i. Hoac neu co con, th
- 22 -
no cung het em lai cho ta niem lac thu. Ngi chong
hay v yeu quy chang bao lau lai hoa thanh ke thu so
mot cua ta, hoac bong lan ra chet gia luc hng la
ang nong, e ta lai b v tr troi. Chung ta khao khat
co c mot viec lam, nhng khi tm c viec th no tr
thanh mot ganh nang ot chay het th gi va nang lc
cua ta. Danh tieng ta b boi nho, lan da ong a cua ta bat
au co nep nhan, tr thong minh cua ta bat au tan lun.
Bang nhng kieu cach nh the, cai hanh phuc ma ta
khao khat vuot khoi tam tay ta. oi khi dng nh the
rang, cang co c hanh phuc bao nhieu, ta lai cang
am ra kho s bay nhieu. Ve phng dien nay, cuoc i
dng nh la mot cuoc chay ua vo ngha; nhng no lc
cua ta e tm hanh phuc ch co a chung ta i long
vong cho en cuoi cung ta phai kiet sc, tuyet vong.
Nhieu triet gia va ao s a mo ta cai vong lan quan
cua s bat man trien mien ay, va a ra nhng khuyen
cao lam cach nao e thoat ly khoi no, hay t nhat lam
cach nao e chu ng noi no. c Thch Ca Mau Ni
chang han, goi tnh trang bat man trien mien nay la
samsara, mot t Phan ng co ngha la quay vong tron,
va a ra nhieu phng phap thoat ly. Trong giao ly noi
tieng nhat cua ngai, ngai day nguon goc moi rac roi va
tuyet vong chnh la ham muon do ngu si thuc ay. Giai

- 23 -
thoat hay niet ban c thanh at nh nho tan goc re tat
ca nhng ham muon nh vay t trong tam ta.
V mat tai mui li chung ta chnh la nhng ca ngo
cua ham muon, nen nhng ai mong giai thoat khoi vong
au kho, can nhat ng tin cay vao nam giac quan.
Chung phai c xem la ang kem che tam thc ta mot
cach thieu lanh manh, va ta phai oi x vi chung het
sc than trong. Bi the, ngi nao theo ng loi tu tap
nay e t giai thoat, th ac biet che ng nam giac quan.
Hanh gia canh chng can mat ca ngo nam giac quan,
va triet e hoai nghi bat c g muon xam nhap chung.
Chang han, khi mot nhan sac kha ai xuat hien - nh hnh
dang mot ngi nam hay n - th hanh gia phai ben nhay
xem chng moi nguy hiem co the xay ra la b no hp
hon. Trong khi tu theo loi nay, chung ta phai phan au
vi cai khuynh hng mu quang am au theo nhng
oi tng hap dan, e t o tr thanh nan nhan cua kho
au tuyet vong - phan au bang cach luyen mnh tap
trung vao nhng kha canh xau ni oi tng, e giam
bt long ham muon cua ta oi vi no. V du, ta co the
hoa giai long am me oi vi mot ngi ep bang cach
tap trung vao nhng bo phan d ue ni ngi ay. Muc
ch cua cach tu tap nay la e lam cho duc vong khoi
quay ong tam ta, ket qua nham en la at c s

- 24 -
thanh bnh an tnh khong b giao ong trc nhng thang
tram cua cuoc song.
Loi tu than trong nay c xem la thua xa con
ng mat tong, mot phap tu s dung chnh nang lng
cua duc vong. Nhng noi the khong co ngha rang phap
tu noi tren khong co gia tr g. Ngc lai, ieu thiet cot
la phai biet thi iem thch nghi e rut s chu y ra khoi
nhng oi tng quay nhieu tam mnh. Nhng neu
chung ta ch co biet mot cach oi pho duy nhat la tranh
ne nhng oi tng gi ham muon, th ta se b gii han
gat gao, khong tien xa may tren ng tu tam luyen
tnh.
Phng phap mat tong khac han. Thay v xem lac
thu va ham muon nh the la chuyen ma ta can ne tranh
bang moi gia, mat tong nhan chan rang cai nang lng
hung manh trong ta, c duc vong anh thc, chnh la
mot nguon nang lng thiet yeu tren ng tu tap.
Chnh v muc ch duy nhat la thc chng tiem nang cao
nhat ni con ngi chung ta, ma mat tong tm cach
chuyen hoa tat ca moi kinh nghiem - ke ca kinh nghiem
khong co ve g la ton giao - bien no thanh con ng
thanh tu ao qua. Chnh v cuoc i hien tai cua chung
ta gan lien mot cach mat thiet vi duc vong, ma ta can
phai x dung nang lng hung manh cua ham muon,

- 25 -
neu ta mong chuyen hoa i mnh thanh mot cai g sieu
viet.
Nh vay cai ly cua mat tong ky thc rat n gian:
kinh nghiem lac thu thong thng cua ta co the c x
dung lam tai nguyen e at en cai kinh nghiem h lac
tuyet oi ve tnh toan ven, hay giac ngo. ieu t nhien
la : nhng tnh chat cua tam thc khi c ao luyen, se
san sinh ra mot cai g tng t, ch khong chong trai vi
no. ieu nay ung cho nhng tam trang tot cung nh
xau. Nh bat man khong bao gi co the tr thanh thoa
man, kho au cung vay, khong the t nhien ma chuyen
thanh an vui hanh phuc. Theo mat tong, ta khong hi
vong at en muc tieu la hanh phuc vien man pho quat
trong khi t lam cho mnh cang ngay cang kho s mot
cach co bai ban, he thong. ieu nay trai vi loi van
hanh t nhien cua moi s trong thc te. Ch nh trong
hien tai, ta ao luyen nhng kinh nghiem nho ve an tnh
va toai y, ma ta co the thanh tu muc tieu bnh an thanh
tnh trong tng lai. Tng t nh the, nh kheo s dung
nang lng cua ham muon va nh tch luy thoi quen
thng thc cai ma ta co the goi la lac thu chan thc, ta
mi hi vong at thanh niem phuc lac vnh cu cua toan
giac.

- 26 -
TON GIAO VA S CHOI BO LAC THU

The nhng dng nh co mot trai ngc ln lao gia

s thng thc khoai lac va s theo uoi mot ng loi
tu hanh. Qua the, vi nhieu ngi, ton giao ch co ngha
la t bo nhng tiet muc vui thu cua cuoc i. Ton giao
c ngi ta xem nh la lac au trc duc vong, t
choi tnh t nhien, khong c t do phat bieu. Thao
nao ma to chc ton giao thng b mang tieng khong tot.
Thay v la mot phng phap giup ta vt qua nhng gii
han cua mnh, ton giao lai c xem nh hnh thai an
ap nang ne nhat. Ton giao ma nh the th chang khac g
mot kieu me tn d oan can c bac bo neu ta thc s
muon giai thoat, t do. Mot ieu bat hanh la, nhieu xa
hoi a dung ton giao lam phng tien an ap va kiem
soat ve mat chnh tr, nen loi phe phan khat khe nay
thanh ra co ly.
Khong nhng cac nha ch trch to chc ton giao cho
rang ton giao an ap hay han che ban chat can e cua
con ngi, ma chnh nhng ngi thc hanh ton giao
cung co quan niem nh the. Khong thieu g ngi cho
rang cai cach thch ang e tuan gi gii luat la phai t
khc ban chat con ngi gian n cua mnh. Ho am ra
hoai nghi ve lac thu en noi ngh rang au kho thc s
co gia tr: "V la ngi co ton giao, toi khong c phep

- 27 -
hng lac thu." Mac du muc ch ho la at en mot hnh
thc an bnh hanh phuc vnh cu nao o, ho nhat quyet
t khc khong cho phep mnh thng thc nhng lac
thu trong cuoc song hang ngay. Ho xem lac thu la
chng ngai cho s tu hanh, va neu tnh c cam thay
chut thu vui, ho am ra vo cung ay nay. Tham ch ho
khong the thng thc mot thoi so co la ma khong ngh
mnh thc toi loi, tham an. Thay v chap nhan va thng
thc cai g ang xay en ung nh thc trang, ho lai t
tao ra gut mac cua mac cam pham toi va t thong trach:
"Trong khi bao nhieu ngi tren the gii ang chet oi,
kho s, sao ta dam buong tha mnh!"
Tat ca nhng thai o ay thc hoan toan sai lac.
Khong co ly do g e cam thay pham toi ve khoai lac;
ieu ay cung lam khong kem s bam lay nhng lac thu
thoang qua va mong chung em lai thoa man tuyet oi.
Ky thc ay cung la mot dang chap thu khac, mot kieu
giam ham mnh vao quan iem han cuoc ve t nga,
khong biet en tiem nang vo han cua mnh. Mac cam
pham toi ay ch la mot quai thai cua i song tam linh,
tuyet oi khong phai la thai o tam linh ch thc. Neu
ta thc s hai long vi hoan canh - van an nhien t tai
cho du gap kho hay vui - th thc hanh kho hanh co the
co ly phan nao. Kho hanh co the li lac khi ta s dung
no e them y thc ve giai thoat, hoac e hieu c cai

- 28 -
g la thc s quan trong trong i. Nhng hiem khi ta t
khc mot ieu g v nhng ly do chnh ang. Chung ta
ep mnh vao mot trang huong au kho v tng rang kho
au t no a ang ong tien bat gao. Nhng thc s
khong phai the. Neu c ngup lan trong kho au th hau
qua duy nhat la, chung ta cang them au kho. Mat khac,
neu biet cach nem trai hanh phuc ma khong co bam vu
va mac cam pham toi, th ta co the ao luyen nhng
mc o kinh nghiem ngay cang sau xa, va cuoi cung at
en tiem nang toan ven cua mnh, nguon hanh phuc
khong the tng.
Neu phng phap s hai, c che ma toi a ch trch
tren kia la sai lam, th cai g mi la ng loi thien xao
cua mot ngi qua tnh mong thc chng tiem nang cao
ca nhat? Noi n gian, o la: gi tam lien tuc trong
trang thai cang an vui hanh phuc cang tot. Thay v song
bam vu, bat man, roi ren, kho s vi mac cam pham toi,
ta nen co cai tien tam mnh bang cach phat trien nhng
mc o hieu biet ngay cang sau xa, kheo kiem soat
nhng nang lng tam vat ly trong mnh, e at en mot
i song cao ep vi nhng hnh thai phuc lac cang
ngay cang cao. Mot phng phap nh the co y ngha vo
van hn la co tnh t khc nhng kinh nghiem lac thu
hang ngay. ay la cai ly cua mat tong.

- 29 -
C PHAT VA CON NG HNG LAC

Trong cuoc i c phat Thch ca Mau ni, co nhng

giai oan chng minh s thu thang cua phng phap s
dung ham muon, hn la phng phap ep xac, e nen duc
vong. Luc t bo i song am me khoai lac va khi s
i tm phng phap diet kho vao nam 29 tuoi, thai t Tat
at a a tu ep xac kho hanh gat gao. Nh nhieu ngi
An nay van con lam, thai t a tm cach nho tan goc
re nhng nguyen nhan cua kho au bat man bang cach
hanh ha cac giac quan mnh, nhiep phuc chung. Ngai
nhn an, t bo cac tien nghi en noi cuoi cung than the
ngai ch con la mot bo xng. Sau sau nam kho hanh,
ngai thay phng phap ay vo hieu. Thay v a ngai tien
gan muc tieu giai thoat, no ch lam ngai kiet sc, khong
the sang suot suy ngh va thien nh. Ngai quyet nh t
bo phng phap ay va theo mot phng phap tu tam
thch hp hn. Theo truyen thuyet, ngai a cham dt
tuyet thc va nhan mot bat chao do tn n Sujata dang
cung. Thc pham nay a em lai mot hieu qua than tnh
cho c the va tam tr, khien ngai ngap tran dung manh,
sang suot va phuc lac. S bng day cua nang lc tam
vat ly khong nhng giup ngai them cng quyet ma con
- 30 -
gia tang kha nang at en toan giac, muc tieu chnh yeu
cua ngai. S kien ngai ch ngoi thien co mot em di
coi Bo e roi at toan giac, chng to a ung luc Ngai
nen t bo loi tu kho hanh. Theo loi nhn cua mat tong,
nhng s co nay cho thay rang biet x dung lac thu la
mot phng phap sau xa va hieu qua hn ep xac kho
hanh rat nhieu.
Ve sau, khi Phat a noi tieng la mot bac ao s co
the hng dan nhieu hang ngi at en giac ngo, co
lan mot ong vua a xin ngai ch day mot phng phap tu
hanh thch hp cho mot ngi ban nhieu phan s a
oan. Vua noi: "Con co phan s cham lo cho than dan,
con thc khong nen bo be quan chung. Con khong the
lam nh ngai, t bo moi s e vao rng tu kho hanh.
Con can biet cach lam sao co the dung ngay sinh hoat
cua mot vng gia lam ng loi tu hanh. Bi the, xin
c The ton day cho con cach chuyen hoa nhng hanh
vi thng nhat cua mot v vua thanh phap tu." c Phat
tra li qua thc ngai co mot phng phap nh vay, o la
phap thc hanh mat tong. "Vi phng phap nay nha
vua co the tiep tuc thi hanh phan s cua mnh, ma lai
khong can phai t bo mot th lac thu vng gia nao het
troi." Phat con noi vi vua rang qua the, vua co the vui
thu het ga ma ong thi van tien dan en giac ngo.

- 31 -
 Giao ly ma Phat day cho ong vua ay chnh la Mat
ien Banh xe Thi gian (Kalachakra, Thi luan), va he
truyen tha cua phai nay cung tat ca giao ly mat tong
khac cho en ngay nay van ton tai ay nang lc, cha
bao gi gian oan. Vo so ngi An va Tay tang a at
ngo nh theo nhng phng phap nay, bi the khong ly
do g ngi ngay nay lai khong c li lac nh ap dung
phap tu ay.

S TU TAP MAT TONG NGAY NAY

Mat tong ac biet thch hp vi tinh than thi nay, v

ay la con ng nhanh nhat, de loi cuon nhng ngi
von khoai co hieu lc tc th. Hn na, cot tuy ng loi
mat tong la phng phap chuyen hoa, ma nguyen ly
chuyen hoa nang lng- t nhat tren bnh dien vat chat-
ngay nay a kha quen thuoc. Cuoi cung, trong khi s
bung no ln cua sc manh ham muon trong the ky nay
c xem nh mot chng ngai tram trong cho phan ln
cac ton giao, th no lai rat tot cho s thc hanh mat tong,
v tong nay xem ham muon la chat lieu thuc ay ta tien
en muc ch cao nhat. Ch co mot con ng duy nhat
la mat tong- mot phng phap chu trong kinh nghiem
trc tiep hn long tin mu quang- mi co the anh thc
chung ta tnh day t nhng kieu song t huy diet, va
- 32 -
em lai cho ta c hoi thanh tu ban than mot cach vien
man.
Tuy nhien, muon c li lac thc thu trong loi tu
hanh nay, chung ta can y thc ro vai iem quan trong.
Trc het la ong lc thuc ay ta tu mat tong phai thc
trong sang. ieu nay se noi ro hn chng 6, ay ch
can noi rang, chung ta khong the nao gat hai li lac vo
bien t phap tu nay neu ong lc tu hanh cua ta ch tap
trung vao an lac cho t nga. Hang ngi duy nhat tu mat
tong co hieu qua la ngi quan tam trc het en li ch
cho ngi khac, va thay con ng mat tong la loi tu
nhanh nhat, hu hieu nhat e thanh at muc tieu v tha
ay.
Th en, ta phai co u kien tr va ky luat t giac e
khi s tu hanh co th lp. Nhieu ngi ngh: "Mat tong
la loi tu cao nhat, nen toi khong can quan tam en
nhng tap luyen dan nhap" roi ho nhay bo vao nhng
giao ly cao cap; viec ay va ien ro va ngao man, va
lai kha nguy hiem. Ke nao co thai o nong nay thieu
thc te nh vay th hoan toan khong u t cach thu giao
mat tong.
Cuoi cung, thc vo cung quan trong e phan biet
tinh yeu cua mat tong vi nhng sac thai van hoa cua
mat tong hien thi. ieu toi muon noi la, khong ch g

- 33 -
cho mot ngi x khac phai giong ngi Tay tang, hay
bat c ngi ong phng nao. V du, tap tung kinh
bang mot ngon ng khong phai tieng me e, th khong
phai la cach e ta at en tiem nang cao nhat cua mnh.
Khong co g sieu viet khi thay the nhng quy c cua
mot nen van hoa nay vi mot nen van hoa khac. Nhng
ngi tu kieu hi ht nay cuoi cung ch rc lay hoang
mang lan lon khong biet mnh la ai, hay mnh phai lam
g. D nhien trong giai oan chuyen tiep cua mat giao t
ong sang tay, se rat li ch neu ngi ta hoc c Tang
ng van van. Nhng ta nen nh mat tong la cai g con
sau xa hn vo van. Cai ieu ma mat tong day cho ta la
mot phng phap e thoat ly tat ca nhng gii han rang
buoc tri kien cua ta ve ta la ai, ta co the tr thanh g.
Neu en vi mat tong bang mot tam tr minh man va
quyet tam rut c tinh hoa cua giao ly, th chac chan ta
co the mang lai cho i mnh s toan ven va hanh phuc
tam linh ma tat ca chung ta ang tm kiem.

- 34 -
3 Lac thu, That vong va Thoa man

MAT TONG VA S HNG LAC

Vai tro cua mat tong la chuyen hoa tat ca lac thu
thanh kinh nghiem sieu viet co tnh giac ben nhay sau
xa. Thay v khuyen ta tranh xa lac thu the tuc nh nhieu
truyen thong ton giao khac, mat tong nhan manh rang
tot hn con ngi ta nen c hng lac t nhien, nhng
chuyen cai nang lng cua lac thu thanh con ng
nhanh chong hieu nghiem a en s toai y va giac ngo
hoan toan. ay la cach thien xao nhat e x dung tiem
nang con ngi quy bau cua chung ta.
Qua phng phap chuyen hoa sau xa, mat tong
chng minh rang con ngi von co kha nang thng thc
hanh phuc vo han ma ong thi thoat khoi nhng me
vong von thng nhiem oc lac thu. Trai vi nhng g
mot so ngi co the tng, vui thu khoai lac chang co g
la sai quay. ieu sai quay la cai cach ngu si ta bam vu
lac thu, bien no t mot nguon vui tr thanh nguyen nhan
- 35 -
cua kho au bat hanh. Khoai lac t chung khong la van
e, ma van e chnh la s bam vu chap thu vao khoai
lac. Bi the, neu co the thoat ly thoi quen bam vu, th ta
co the tha ho vui thu ma khong b nhng rac roi van
thng kem theo s tm kiem khoai lac.
Neu hieu ung ngha s chuyen hoa, th bat c g ta
lam trong mot ngay 24 gi, eu co the mang ta tien gan
hn en muc tieu giac ngo. Tat ca moi hanh ong cua
ta- i bo, an uong, va ngay ca tieu tien- eu co the a
vao con ng tu tap. Ngay ca giac ngu ta, ma thong
thng ch la bong en cua vo thc hay s hon mang
cua mong m, cung co the c chuyen thanh kinh
nghiem quang sac cua tr giac vi te sau xa.
Co le nhng ieu tren ay nghe thc vo ly. Co nhien
nhng phng phap tiem tu, ke ca loi tu theo kinh ien
trong ao Phat, eu nhan manh rang nhng vong tng
nh ham muon, ganh t...trong i song hang ngay cua ta
luon luon la xau, can xem nh chat oc. Chung ta luon
c nhac nh ve nhng hau qua nguy hiem cua chung,
va c ch dan phai tranh anh hng chung cang xa
cang tot. Nhng nh tren a noi, mat tong lai theo
ng loi khac. Mac du cung nhan manh tham ai chap
thu la nguon goc kho au bat man, va do the can c
khac phuc, mat tong lai day mot phng phap thien xao
la s dung nang lng cua chnh nhng vong tng ay
- 36 -
e ao sau s tnh thc trong ta, thuc nhanh tien trnh tu
tap. Nh lng y co the lay cay oc e che thuoc, cung
vay hanh gia mat tong thien xao co the x dung nang
lng cua tham san mot cach co li. Chac chan ieu nay
co the lam c lam.
NHNG HNH ANH CUA S TOAN VEN

Mat tong khong nhng day ta tan dung nhng kinh

nghiem khoai lac thng nhat, ma con ch cho ta lam
the nao e khi ong mot kinh nghiem lac thu sau xa
nong nan hn, em lai thoa man nhieu hn la nhng
khoai lac ma giac quan thong thng co the em lai.
Hien tai moi khi tm khoai lac, chung ta thng ch
hng en nhng oi tng ben ngoai ma ta ham muon.
Khi khong the tm c hay khong nam gi c oi
tng, th ta am ra bat man sau kho. V du nhieu ngi
ang i tm ngi yeu trong mong tng cua mnh - mot
ke nao co the lam suoi nguon hanh phuc bat tan - nhng
du co su tap nhieu bo bch en au, ho cung khong bao
gi thc hien c giac mong ve ngi yeu ly tng.
Cai ieu ta khong nhan ra la, trong moi con ngi
chung ta eu san co mot suoi nguon vo bien ay u
nang lng thuoc nam tnh va n tnh. Bao nhieu van e
rac roi xay en cho chung ta ch v hoac chung ta khong
biet en, hoac chung ta e nen nhng g ta san co trong
- 37 -
mnh. an ong co che giau kha canh n tnh ni mnh,
con phu n th lai s boc lo nang lng nam tnh trong
ho. Ket qua la ta luon luon cam thay mnh b tach ri
khoi mot cai g mnh rat can en. Ta thay mnh khong
con nguyen ven, va do o ta quay sang ngi khac,
mong tm nhng c tnh ma ta khong co, e co c
cam giac toan ven. Do vay nhieu loi hanh x cua ta b
nhiem tnh bat an, chiem hu. Qua the, tat ca van e
tren the gii, t noi lo s cua mot ca nhan cho en chien
tranh gia cac quoc gia, eu co the noi a bat nguon t
cam giac thieu thon nay.
Khi can, nhng thien gia v ai co the song biet lap
hang nhieu nam ma khong cam thay co n. Vay ma
chung ta co the vo cung kho chu neu phai xa ngi ban
gai hay ban trai cua mnh du ch mot ngay! Tai sao co
s khac biet ln lao ay gia chung ta va thien gia? ieu
nay co quan he en nhng nang lng nam tnh va n
tnh trong ta. Khi nhng nang lng nay con mat quan
bnh, b phan chia manh mun, th chung ta van con mai
khat khao tu hoi vi ngi khac, va khong bao gi c
thoa man. Nhng neu nang lng am dng ben trong ta
c ay u, th khong bao gi ta cam thay co n.
Mat tong cung ng nhieu phng phap than dieu e
tiep xuc vi tnh toan ven nguyen uy trong ta. Nghe
thuat mat tong co ay nhng bieu tng hp nhat va
- 38 -
toan ven, dien ta tiem nang cua ta e at en vien man.
Nhng hnh anh ch than giao hp -ma mot so ngi
nghien cu Phat giao Tay tang cho la dau hieu suy oi -
ky thc la mot bieu tng cua s hp nhat nhng nang
lng am dng trong moi con ngi. bnh dien sau
xa hn, s giao hp cua ho con bieu trng muc ch cua
phap hanh tr cao nhat trong mat tong, la phat sinh ai
lac vi te nhat, mot tam trang vo cung thch hp e tham
nhap thc tai tuyet oi giai thoat ta vnh vien khoi au
kho me m. bnh dien nay, nam than tng trng cho
ai lac va n than la tr bat nh. Vay s giao hp cua ho
hoan toan khong dnh en chuyen thoa man giac quan,
ma am ch trang thai tr tue ay h lac toan ven, vt
ngoai ham muon giac quan thng tnh.
Vi nhng ngi a thuan thuc, ch can chiem
ngng hnh tng ay cung u giup ho phuc hoi s lien
lac hai nang lng am dng trong ban the. Nhng
muon tai lap moi lien lac ay, ieu toi can la phai oan
tuyet anh hng cua cai tam phan biet nh nguyen, v
chnh tam phan biet nay a khien ta tr thanh xa la vi
thc the sau xa trong mnh. Chnh v vay ma nhng bieu
tng va hnh anh x dung trong mat tong co the hu
hieu hn danh t suong, e a ta i vao ban chat
nguyen uy.

- 39 -
BON LOAI MAT IEN

Co bon loai hay trnh o mat ien Phat giao : mat

ien thien ve hanh ong, mat ien thien ve t duy, mat
ien du gia va toi thng du gia. Moi hang danh cho
mot loai hanh gia ac biet; va ieu khac biet gia hang
nay hang kia la mc o nang lng ham muon ma hanh
gia co u thien xao e hng no vao con ng tu tap.
Theo truyen thong, nhng trnh o khac nhau ve nang
lng lac c v du vi mc than mat tnh duc trong
quan he nam n. Hanh gia mat tong bc ha co the x
dung e chuyen hoa nang lng lac khi len ni mot
ngi luc nhn ngi yeu. mc o hai, nang lng trao
nhau nu ci co the c chuyen hoa. mc o ba,
nang lng cam tay nhau c x dung e chuyen hoa,
trong khi hanh gia thuoc mat ien toi thng du gia th
co c cai thien xao e hng ngay ca nang lng cua
s giao hp tnh duc vao con ng tu tap. Hnh anh vo
cung manh liet nay cho ta mot khai niem ve tam mc
cang luc cang tang cua cai nang lng co the c
chuyen hoa nh thc hanh mat tong.
Mot cau hoi thc te la, lam the nao ky thuat chuyen
hoa mat tong c van hanh co hieu lc cho moi ngi.
Noi rang "mat tong xem ham muon la con ng en
giac ngo" chang co y ngha g lam. ieu quan trong la,

- 40 -
sau khi quan sat ky nhng kha nang va kinh nghiem cua
chnh mnh, phai tm cach xac nh trong hien tai, ta x
ly cai nang lng ham muon cua mnh nh the nao. Ta
phai t hoi mnh co the "quan ly" bao nhieu lac thu giac
quan ma khong tr thanh ien dai. Hanh tr mat tong
cuoi cung co the anh thc trang thai tam sau xa vi te,
nguon phuc lac ky dieu, song ieu ay khong co ngha
hien tai ta nen lan xa vao cac ham muon khong can
phan biet, ch v chung cung co the a en mot th lac
thu nao o. Ta phai thanh thc nhan ra nhng gii han
cua mnh, va phai thc te t xet kha nang neu muon tu
mat tong co chut nao ket qua.
Mot trong nhng chng ngai ln nhat cho viec tu
hanh la s kieu cang hm hnh. Moi nguy nay lai ac
biet ln lao trong s thc hanh mat tong. Khi nghe noi
mat tong x dung ngay duc vong e tu, ta co the tng
mnh ch viec t nhien lan xa vao nhng them khat bat
tr, hoac gia tang so lng ham muon co san, the la ta a
thanh mot hanh gia chan chnh. Mot so ngi qua co
thai o nh vay, thc hoan toan sai lac. Ta khong bao
gi nen quen rang, neu ngup lan trong duc vong ma
ong ngha vi hanh tr mat tong, th tat ca chung ta a
thanh nhng hanh gia mat tong thng thang t khuya!
Mac du i chung ta ay day nhng ham muon u th

- 41 -
khong bao gi c thoa man, ieu duy nhat ta co c
la s bat man cang ngay cang tang.
Tai sao ra c s ay? Tai sao nhng ham muon cua ta
luon dan en bat man va tuyet vong? Neu khong hieu
c ieu nay, th tat ca cuoc noi chuyen ve x dung
ham muon lam con ng giac ngo, ch la chuyen ua.

DUC VONG VA S MEO MO

Khi ham muon mot oi tng, nhan thc cua ta ve

oi tng ay thng b meo mo v am me. V du ro
nhat la ham muon thuoc tnh duc. Th xet trng hp
mot ngi an ong ang say am mot phu n. Du phu
n ay c cho la de coi, cung khong en noi chim sa ca
lan nh anh kia v duc vong a phong ai sac ep cua
nang mot cach lo bch. Cang b am bi long ham muon,
th tr tng tng cua anh ta ve co nang cang xa thc
te, "trong ga hoa cuoc." Cuoi cung, hnh anh ay i en
cho khong con an nhap g en s thc. Khi ay, thay v b
loi cuon bi ban than ngi phu n, anh ta lai me say
cai hnh bong cua nang do chnh anh tao nen.
Khuynh hng phong chieu va khuech ai nay
khong han cuoc vao mot nen van hoa nao, ay la mot
hien tng pho quat trong vu tru. Khi hai ngi nhn
- 42 -
nhau bang con mat cua ham muon qua trn, th ngi
nay ve ra mot cau chuyen than ky ve ngi kia. "Oi ep
khon ta! T trong ra ngoai khong cho nao che c!" Ho
thuan dng len mot huyen thoai ve oi tng mnh ton
th. Do si me va duc vong, ngi nay tr nen mu quang
trc nhng iem xau cua ngi kia, con nhng iem tot
th lai thoi phong qua c th moc. S qua ang nay
chnh la kieu giai thch me tn d oan, s phong chieu
cua mot cai tam b m am v duc vong.
Co the noi trong moi ham muon thong thng cua
chung ta eu co t nhieu khuynh hng thoi phong nay.
Chung ta noi qua ang ve gia tr cua bat c th g mnh
thch, va hoan toan khong thay c ban chat thc cua
no. Chang han, ta quen khuay i rang cai oi tng ham
me cua ta- du ay la ngi hay vat- ang thay oi
khong ngng, cung nh chnh ta ang thay oi. Ta lam
nh the oi tng ay se mai mai ep e ang a, se
em lai cho ta niem vui vnh cu, thoa man lau dai. Mot
quan niem ve trng ton nh the d nhien hoan toan mat
lien lac vi hien thc, va khi bam vu vao no la ta ch co
nc san sang rc lay that vong e che.
Tuy nhien, cho la trng cu nhng g mnh a thch
khong phai la ieu ta ngh bang y thc. Neu ai hoi "Ban
co ngh ngi ban trai -hay ban gai, hay chiec xe mi,
hay bat c g- cua ban se trng ton va mai mai ep nh
- 43 -
the khong?" ngay lap tc ta se tra li "d nhien khong!"
Chung ta a qua quen thuoc vi s oi thay, tan ta, gia
chet nen kho ma tra li cach khac. Nhng vi phan
ong, cai biet nay ch la tri thc suong. o la mot y
tng ta biet bang oc nao nhng tim ta cha thc chng.
Neu kiem soat lai thai o sau xa t tam kham oi vi
nhng g mnh a thch, ta se kham pha rang s bam vu
vao trng ton van con l trong o khong may may
thay oi, mac du tren bnh dien tri thc, ta co the hieu
biet rat nhieu ve tien trnh oi thay. Hay nhn cach ta
hoi hop ra sao moi khi vng vao ham muon manh liet
oi vi ngi nao hay vat g. Ta co b giao ong nhieu
en the khong, neu ta khong co nhng mong moi thieu
thc te?
ng hieu sai cho nay. Toi khong co khat khe bao
rang moi y tng cua ta eu nong can, hay moi phan
ng cam xuc cua ta eu meo mo. Toi ch co kham pha
mot tnh trang ma moi ngi khap ni eu a than
chng: o la, mac du nhng ham muon cua ta cot yeu la
e em lai cho ta hanh phuc, song chung ta van mai
hoai bat man v nhng c m khong toai. Neu ta khong
hieu ly do ieu nay, th bao nhieu hi vong s dung ham
muon e at en phuc lac vien man cua giac ngo, se
phai tieu den.

- 44 -
NGUON GOC CUA BAT MAN

Vay loi tai cho nao? Ai hay cai g phai chu trach
nhiem ve noi that bai trien mien cua ta trong viec cam
thu hanh phuc an bnh ma ta hang tm kiem mot cach vo
vong? e tra li cau hoi nay, ta hay nhn ky lai mot lan
na cai kieu van hanh cua ham muon thong thng
trong ta. V cam thay mnh cha toan ven, bat an va
khong thoa, ta tm kiem ben ngoai e co c mot ngi
nao hay mot vat g co the khien ta cam thay toan ven,
ay u. Ta thng suy ngh mot cach hu thc hoac vo
thc nh sau: "Neu toi co c ieu nay ieu kia, th toi
se sung sng." c thuc ay bi t tng ay, chung ta
co chiem hu bat c oi tng nao co trien vong thoa
man ham muon ta nhat. Trong qua trnh ay ta bien oi
tng thanh mot than tng, anh gia qua mc nhng
kha canh tot cua no en noi no khong con giong g vi
ban chat thc s cua no na.
Trong no lc e at c oi tng ham muon ma ta
anh gia qua mc ay, ta co the thanh cong hoac khong.
Neu sau bao nhieu co gang ma ta khong thanh cong, oi
tng ham muon van ngoai tam tay ta, th d nhien ta
b that vong; cang ham muon oi tng bao nhieu ta
cang sau kho bay nhieu v khong chiem hu c no.

- 45 -
 Nhng neu ta thanh cong, co c ieu ta mong
moi, th sao? ieu ta gap c va ieu ta mong moi gap
c hoa ra la hai chuyen khac xa nhau. V nhng g ta
co c khong phai la hnh anh t lau ta m c - giai
phap toan ven vnh cu cho nhng van e cua ta - ma
ch la mot cai g cung bat toan, vo thng nh chnh ta.
Ngi hay vat ma ta co c ay qua co em lai cho ta
mot lac thu nhat thi, nhng khong bao gi ap ng
ung nhng ky vong ta a at vao no. Bi the sm
muon g ta cung cam thay mnh b anh la, va am ra
nao ne tuyet vong.
Bay gi, hay tr lai cau hoi tren kia: ta phai trach c
ai ve noi bat hanh cua mnh? Thong thng mot cach
phi ly, ta o tha cho oi tng ham muon: "Neu nang
de coi hn mot chut..." "Neu anh ay oi x vi toi tot
hn..." "Neu chiec xe ay chay nhanh hn, mi hn..."
Neu c nh the no the kia. Ta luon suy luan nc oi
nh vay moi khi that vong vi cai ta co trong hien tai, va
t hoi co cach nao thay the no bang mot th g se bao
am em lai cho ta cai hanh phuc ma ta c m. ieu
ke tiep ta biet c la, ta lai ang i tm mot ngi v
mi, hay chong mi, hay xe mi, at het hi vong vao oi
tng mi nay, nhng roi cung ch la khong tng nh
niem hi vong ta a tng at ni cai oi tng ta mi va
gat ra. Vi kieu ay ta c tiep tuc quay vong tron, oi th

- 46 -
nay lay th khac ma khong bao gi tien gan hn chut
nao en cai hanh phuc ta mong moi.

LOI GIAI QUYET THEO MAT TONG

Mat tong giai quyet van e nay mot cach triet e,

ay la hoan toan chuyen loi nhn thong thng cua ta.
ay la iem then chot trong phng phap mat tong. Cai
nang lng ham muon a ay chung ta t bat man nay
en bat man khac, se c chuyen thanh tue giac va
phuc lac, nh phng phap "luyen vang" cua mat tong.
Hanh gia tap trung tia laser cua tue lac nay e am
ngay vao trai tim thc tai, cat t nhng cai bong sai lac
ve s vat.
Nhng tang lp me m ngan ta cam nghiem tnh
toan ven cua tiem nang con ngi, b nho tan goc bi
tnh giac ay hoan lac ay. Nh vay nang lng duc vong
thay v lam tang noi bat man ni ta, bay gi c dung
e pha huy chnh nguyen nhan cua bat man, la s ngu si
co hu cua ta ve ban chat thc tai.
Theo truyen thong mat tong Tay tang, s chuyen
hoa nang lng ham muon c v du nh sau. Co vai
loai con trung t bong cay sinh ra, chu ky song cua no
khi s t luc no ap trng trong ruot than cay. Khi ln
- 47 -
len, chung lay than cay lam thc pham, an th go t ay
no a sinh ra. Phep chuyen hoa cua mat tong cung vay:
duc vong bat man lam phat sinh tue giac sau xa, roi tue
giac nay lai ot chay tat ca nhng phien nao che m
tam thc, ke ca nhng duc vong a lam phat sinh ra tue
giac.
Vay ta co the thay rang duc vong co hai nhiem vu
trai ngc han nhau, mot me m mot giac ngo. Trong
mat tong, kinh nghiem hoan lac do duc vong phat sinh
m rong tam ta en o no giup ta vt qua moi gii han
cua mnh; trong khi thong thng lac thu phat sinh do s
tiep xuc cua giac quan vi oi tng ham muon th lai
thu hep tam chu y cua ta, va dan en tam han cuoc v b
am anh bi y muon co them lac thu. B me man trong
nhng cam giac hoan lac, ta thng mat y thc ve toan
the, va ri vao trang thai u me am chng. Tam tr ta
thu hep lai quanh oi tng, va cang bam vu oi tng
e c them thoa man, ta cang xa ri thc tai. Co the
bao rang, khi a di bua lc cua ham muon manh
liet, th ta gan nh b hon me bat tnh. Khi bng tnh, ta
mi thay rang lac thu ma ta du co nem c cung a
bien mat, ch con lai mot noi chan chng bat man
nguyen xi nh luc ban au.
Noi cach khac, thong thng khoai lac cua chung ta
b en toi v vo minh vay phu. Mac du co vai hng khi
- 48 -
thoang qua, cung khong co y thc minh man, khong co
anh sang. Thc hanh mat tong la cot e hp nhat kinh
nghiem lac thu vi anh sang. S hp nhat nay nh a
noi, c bieu trng bang hnh anh nam n than giao
hp, am ch s hp nhat gia nang lng dng tnh la
phuc lac va am tnh la tr tue bat nh sau xa. Hai th nay
cuoi cung phai hp nhat th ta mi at en t tnh chan
thc sau xa nhat cua mnh. Nhng hien tai ta khong co
c s hp nhat gia hoan lac va tr tue nh the, nen ta
phai no lc kha nhieu e ao luyen cai kinh nghiem
toan ven ay.

MOT CHUT DE DAT

Chnh v thoi quen tham can co e cua chung ta la,

moi khi bam vu mot lac thu nao, ta lai ri ngay vao
trang thai u me an on, cho nen thc phi ly neu ngh
rang ta co the chuyen hoa ngay tc khac nang lng
ham muon nong nhiet cua mnh thanh tam sang suot
thanh tnh va khoang at. Mac du mat tong la con ng
nhanh nhat e thanh tu kinh nghiem giac ngo, ta van
phai tien tuan t qua cac giai oan tuy kha nang mnh,
neu khong ta se vng vao mot ganh nang ma ta khong
u sc mang. Ta se b nguy khon nh tnh trang nhng
nc ngheo v non nong canh tan a voi va rc vao
- 49 -
mnh qua nhieu, nen hau qua bat hanh la i song gian
d tng oi quan bnh cua ho b xao tron. Nh the, mac
du ky nghe hoa la cot em lai phuc li, hau qua thc s
lai la xao tron bat man con nhieu hn trc. Cung vay,
neu c tng mnh chuyen hoa c nhng nang lng
lac thu, roi thc hanh mat tong khi cha u kha nang
chuyen hoa, th ch to a en tnh trang roi ren hn.

- 50 -
4 Lat o khong che cua ngoai canh

VT NGOAI GII HAN: QUAN MNH NH CH THIEN

Ta co the thay nang lng ham muon trong ta co the

tac ong theo hai cach hoan toan trai ngc. Nh
phng phap chuyen hoa cua mat tong, nang lng nay
co the bien thanh anh sang tr tue ay phuc lac, mot sc
manh tren ng phat trien tam linh. Nhng thong
thng, nang lng ham muon nay b tieu hao vao
nhng mau mc chap thu va bam vu, ch co lam giam y
thc sang suot va tang cng vo minh bat man trong ta.
Mot trong nhng viec chnh cua hanh gia la nhan thc ro
nhng yeu to nao a khien ta ri vao vong bat man trien
mien, roi ap dung phng phap cha tr s tac hai cua
chung mot cach hu hieu nhat. Ch khi ay ta mi thc s
dung tot nang lc chuyen hoa cua mat tong.
Theo mat tong, th s d chung ta b tom bay trong
vong bat man la v loi nhn hep hoi ngop th cua chung
ta ve thc tai. Chung ta bam lay mot quan niem rat gii
- 51 -
han ve ta la ai, va ta co the tr thanh cai g. Hau qua la
hnh anh cua ta ve chnh mnh thc thap thoi va tieu cc,
khien chung ta cam thay hoan toan bat xng va vo
vong. Bao lau ma quan niem cua ta ve chnh mnh con
tham hai nh the, th cuoc i ta van con vo ngha.
Nhieu ngi ngh rang ngi ta khong hn g giong kh,
va tam con ngi ch la mot loat nhng phan xa hoa hoc
va xung ong ien nao. Mot quan niem nh the thu gon
con ngi thanh mot ong vat chat, va choi bo moi
chieu hng cao sieu cua hien hu loai ngi. Vi
nhng ngi thc s tin vao mot quan iem hep hoi nh
the ve y ngha con ngi, th muc ch song la e lam
g? Co le ch e hng thu cang nhieu khoai lac cang
hay, trc khi tan ta tr ve ban chat nguyen uy la cat
bui. Mot loi nhn bi tham nh the co le a la nguyen
nhan cho s tha hoa cua con ngi trong xa hoi hien
nay.
Mat tong phan oi cach nhn thap kem phi ly ay oi
vi tiem nang con ngi, bang cach ch cho ta lam the
nao e t xem mnh va ngi khac la ep mot cach sieu
viet- qua the, khong khac g nhng nam than n than het
troi. Mot trong nhng loi hanh tr thiet yeu moi cap
bc mat tong, la anh tan nhng khai niem pham tnh
cua ta ve chnh ta, roi t khong gian trong rong trong o
nhng khai niem pham tnh a bien mat, noi len than

- 52 -
the tran ngap anh sang cua mot v tri, bieu hien tnh
trong sang nguyen uy, ban the sau xa nhat trong ta.
Cang luyen tap e t thay mnh thanh nhng v tri
thien nh vay, ta cang t thay mnh b troi buoc bi
nhng that vong ngang trai trong i. Phap quan nay
em lai cho ta nang lc kiem soat cuoc i ta, t tao cho
mnh mot hoan canh thuan tnh trong o ban chat trong
sang nhat cua ta co the hien lo.
Ta khong nen lan lon nhng v tri thien trong mat
tong vi nhng nam than n than e cap trong cac than
thoai ton giao khac. ay, v than (hay ch thien) ma ta
chon lam hnh anh mnh, ch la bieu tng cua nhng
c tnh cot yeu cua Con ngi Toan giac ang tiem an
trong ta. Theo thuat ng tam ly hoc, v than trong mat
tong la mot mau ngi ly tng trong ta, tang tam thc
vi te nhat cua ta. Trong phap tu mat tong, ta tap trung
chu y vao mot hnh anh nh vay, ong hoa mnh vi no,
e anh thc nhng kha canh sau xa nhat cua ban the
mnh va bien chung thanh hien thc. Mot s thc n
gian la, neu ta t xem mnh ban chat von trong sach,
manh me, co kha nang, th ta se thc thu phat trien c
nhng c tnh ay. Nhng neu ta c tiep tuc ngh mnh
la u me, ro dai, th cuoi cung ta se tr thanh nh the
thc.

- 53 -
 e lay mot v du ve s chuyen hoa cua mat tong, ta
co the quan mnh la c Van thu, mot v than mau vang
hi o, tay phai cam gm ben cua phan biet tr, tay trai
cam quyen kinh Bat nha. Du nam hay n eu co the
quan hnh anh nay, v phap quan mat tong hoan toan
sieu viet nhan thc thong thng ve nam n. Nhng mot
hnh anh c quan tng nh vay th ky thc khong
phai la Van thu. Chnh cai tr tue trong mot tam thc
khong b che m, a trien khai toan ven tiem nang cua
no, mi ch thc la Van thu. Va muc ch s quan mnh
thanh v than ay la e mau chong phat trien c cai tue
giac san co trong ta. Cai gm hai li cua c Van thu
chang han, tng trng kha nang cua tr giac co the
phan biet chnh ta bang cach cat t moi ngo nhan va d
oan me tn. Cang ong hoa mnh vi v than ay va
quen thuoc vi nhng c tnh ma ngai tieu bieu, th ta
cang kch ong tam ta mot cach sau xa e tang trng
nhng c tnh nh ngai.
Luc au, s quan tng mnh thanh mot v than ch
co tnh chat gia tao. Nhng cang kien tr trong phap
quan tng ch than, ta co the thay c v than mot
cach ro ret khac xa hnh anh ta tao tac. Tam ta se thc
s tr thanh tam cua v than, va nhng kinh nghiem giac
quan thong thng cua ta - thay nghe ngi nem van van-
se c chuyen hoa thanh nhng phuc lac cua ch thien.

- 54 -
ay khong phai la huyen thoai, ma nhng chuyen hoa
nh vay a la kinh nghiem than chng cua vo so thien
gia mat tong trong qua kh. Va khong ly do g ta lai
khong co c nhng ket qua sieu viet nh the, neu ta
no lc ung mc.

NHNG THAC MAC

Ban co the at cau hoi: "Nhng tai sao toi phai quan
mnh la Van thu hay bat c v than nao khac? Quan
mnh thanh mot ngi nam hay n nao, oi vi toi cung
a u kho. Vay tai sao toi phai thay hnh oi dang ma
khoac vao mot cai lot khac, lot cua Van thu?"
ieu can nh la, quan Van thu khong phai e co ra
mot tng nao khac vi ta hien tai. Ngay gi phut nay,
chung ta a san co trong mnh nhng c tnh sau xa cua
mot hien than thanh thien nh the. Quan mnh la thien
than cot e nhan chan va ao luyen nhng c tnh en
cho vien man, thay v t giam ham mnh mot cach khon
kho trong mac cam t ti: "Toi thc xau x, ngu an, yeu
hen, vo gia tr."
Co the ban van t hoi: "Nhng tai sao Van thu hay
bat c v than nao cua mat tong, lai co the la tinh hoa
cua ban the toi ch? Toi trong khong giong g vi bat c
- 55 -
v than nao trong o ca. Toi khong phai mau cam, mau
xanh hay mau luc; toi cung khong co nhieu mat va qua
nhieu tay nh nhng v than ay." D nhien se co nhng
phan oi nh vay khi len, nhng e an tam, trc het ta
hay xet ky xem thc s ta ngh mnh la ai.
Trc het cai mat hien tai cua ban khong phai la
ban, xng tht khong phai la ban. Mau huyet, bap tht
hay bat c phan t nao trong c the ban cung eu khong
phai la phan cot yeu e cho biet ban la ai. Co the noi
than the ban giong nh mot con ngi may v t no, no
khong co kha nang van hanh, ma phai c ieu ong
bi mot cai g khac. Het nh chng trnh may vi tnh
ieu khien ngi may, lam cho no hoat ong, cung vay
chnh cai tam ban- hay y, hay linh hon, v.v.- a em lai
i song cho than xac. Bi the, muon tm thc chat mnh
la cai g, muon biet cai g chu trach nhiem ve loi song
cua mnh, th ban phai nhn vao tam cua ban.
ieu ke tiep can nhan thc la, t s sinh cho en
bay gi, ban a hien than nhieu cach khac nhau. Khong
co ai trong chung ta la co nh khong thay oi. V du khi
noi gian th ban trong nh mot ac quy, trong khi vao
nhng luc khac, khi tam tran ngap yeu thng, ban
khong khac g mot thien than. Nhng hien tng nay -
luc gian luc vui, luc ganh ghet, luc t te, khi xot thng,
luc ngu an, khi khon kheo- khong co tng nao sinh
- 56 -
khi chnh yeu t cai than vat ly cua ban ca; chung eu
sinh khi t nang lc tam ly. Tam co kha nang san sinh
ra hang ngan cam xuc va thai o khac nhau, con than
the th ch co i theo s dan ao cua tam, khong co s
chon la nao. Mac du vay, chung ta van thng t cho
mnh la than hn la tam. Chung ta c ngh chu te la than
ch khong phai tam, va hau nh tr thanh nhng ten no
le cho than xac mnh. Hay bat truyen hnh len xem, e
thay ro nen van hoa hien ai danh biet bao nhieu nang
lng e phuc vu than xac, ma qua t nang lng e ao
luyen tam linh. Thao nao the gii khong hon loan.
Chu trong than xac hn tam hon khong phai la sai
lam duy nhat cua chung ta. Ta lai con khong nhan thc
c rang cai than vat ly tho phu nay khong phai la cai
than the duy nhat ma ta s hu. ieu nay se e cap
nhieu hn trong chng 10, ay ch can noi van tat.
Trong hnh dang vat ly thng ngay cua ta, con co mot
than vi te hn, goi la than tam ly v no tng quan mat
thiet vi nhng tang tam thc sau xa. Chnh t ni
nhng tang tam thc vi te nay, phat sinh cai nang lng
cua tr tue ay phuc lac, mot th nang lng co kha
nang chuyen hoa cuoc i ta mot cach triet e. Ch than
mat tong bieu trng cho s phat trien toan ven cua nang
lng tr tue ay phuc lac ay, va bi the ta co the noi
rang, du co bao nhieu mat va mau sac g i na, mot v

- 57 -
than nh vay eu tieu bieu tinh tuy va tiem nang cua ta.
Bi vay, phap thien quan ch thien khong phai la viec
tng tng cai ieu bat kha, ma la mot phng phap
het sc thc tien. No giup ta song ung theo kha tnh
cao nhat cua mnh, nh tap luyen co phng phap e
chuyen hoa tam thc mot cach sau xa.
Luc au phap thien quan nay co the dng nh xa la
khong thc tien, nhng hieu lc cua nhng ky thuat
tng t a chng to no co gia tr nh the nao, ngay ca
di mat ngi a nghi. Chang han, nhieu tai lieu cho
biet co nhng ngi mac benh ung th va cac chng nan
y, a t cha lanh ch nh quan tng. Thay v bam lay
quan niem "than the toi b ung th, toi ang chet" nhng
ngi nay quan mnh hoan toan lanh manh. Ho xua uoi
hnh anh benh hoan ra khoi tam tr, thay bang hnh anh
tran tre anh sang va sinh lc. Trong nhieu trng hp,
phng phap nay a chng to co hieu qua sau khi cac y
s a bo tay.
Sc khoe than tam cot yeu la mot van e cua hnh
anh do ta t tao. Nhng ngi chuyen co y ngh en toi
ve ban than, bat c v ly do g, se mai trong tnh trang
khon kho, trong khi nhng ngi nhan chan c tai
nguyen noi tam phong phu cua mnh, co the vt qua
nhng tnh huong kho khan nhat. Phap thien quan ch
thien la mot trong nhng phng phap hieu nghiem nhat
- 58 -
e nang cao hnh anh ta t tao ve chnh mnh. Bi the
mat tong mi la mot phng phap than toc e at en s
the hien tiem nang hung manh nhat trong ta.
Chap tng la chng ngai ln nhat khien ta khong
the chuyen hoa mnh thanh mot v tri. Bao lau ta con
duy tr cai thay thong thng ve ban than, th khong con
cho nao cho viec nhn mnh di hnh anh mot thc the
giac ngo. Chung ta khong the nao thc s thay mnh co
mot than the bang anh sang thuan tnh nh ch thien,
neu ta c tiep tuc t ong hoa vi cai hnh tng vat ly
tho kech. Va ta cung se khong bao gi tiep xuc c vi
ban the thanh tnh cua mnh, neu c tng ban tnh mnh
ch la nhng vong tng va khai niem tho thien i qua
tam thc.
Bi the, muon at en niem phuc lac cua s thanh
tu ban than, ta phai tm cach giai thoat khoi s khong
che cua tng va quan niem thong thng. Chung ta
phai cam thay t tam kham rang, thc vo cung tai hai
cho ta neu c tiep tuc co loi nhn tho thien han cuoc nh
hien tai oi vi than tam mnh va hnh anh cua chnh
mnh. S chap tng ngay ngo nh vay ch lam cho ta
cang ngay cang m mt, bat an, bat man.
Bat c khuynh hng bat nh, lo s nao ma ta co,
eu la trieu chng cua tam ly nh nguyen, cai tam luon

- 59 -
luon phan van vi tram t tng trai ngc nh: "Toi hi
vong toi trong banh bao, nhng toi e s rang toi trong
that toi." ieu nay cung chng to thong thng chung ta
lam nhng phan oan thc nong can nh the nao ve ban
than mnh. Chung quy, tng ngoai khong thc la thc
o gia tr con ngi nam hay n. Vay ma nhng khuyet
iem nho nhat nhat ve than, co thc hay tng tng,
cung u lam cho ta vo cung lo lang. Co nhieu ngi t
thay mnh xau x, vo gia tr, t khinh ghet mnh en noi
nhn an ma chet. ay la mot ien hnh cc oan, song
toi ngh hau het chung ta, v mot ly do nay hay khac,
eu t ha gia va t lam cho mnh khon kho.

TAM HNG NGOAI

oi khi dng nh rang tam ta cung luc chay khap

moi hng, ngh het chuyen nay en chuyen khac trong
mot cuoc tm kiem vo vong, ma khong biet tm cai g.
Chung ta ang tm mot cai khong ten, mot cai g se lam
thoa man niem khat khao c on nh, an ninh bao
am. Ta i t oi tng nay sang oi tng khac vi hi
vong cai kinh nghiem ke tiep se cha ng ieu ta ang
mong moi. Ket qua la tam thc ta luon luon b phan tan.
Thc kho ma tap trung tat ca chu y vao cong viec ang
lam, v mot phan tam ta a bat man va bat au i tm
- 60 -
mot cai g khac. Ngay ca khi ang lam mot viec mnh
thch, ta cung de dang anh mat s tap trung. Do vay,
khong nhng ta khong the kham pha c y ngha va
muc ch nao cao ca hn cho cuoc i mnh, ma ta con
khong thanh cong ca trong nhng viec vat hien tai.
Hau qua tat yeu cua cai thay hep hoi do chap tng
ay la khuynh hng i tm giai ap ngoai tam (hng
ngoai tm cau). V a quen t xem mnh la bat toan,
thieu thon mot cai g thc can thiet, nen ta khong bao
gi ngh en chuyen hng vao tai nguyen va nang lc
noi tam e tm giai ap cho nhng rac roi cua mnh.
Ngc lai, ta ngh rang neu ta lam cach nao co c mot
cai g o ben ngoai, th ta se thoa man c m. Nhng
cach suy ngh nh vay thc ro rang la vo loi. Co con
ngi nao hay vat g ta m c ma ta co the chiem hu
hoan toan lam cua mnh, e tam hon ta thc s c
ngh ngi tren ng kiem tm an on hay khong? Du la
ngi an ong hay an ba ep nhat the gii, hay bo y
phuc thi trang nhat, vien ngoc quy nhat, hay t tng
hay ho mi la nhat ... cung eu khong co kha nang dap
tat nhng khat khao cua ta, bao lau noi tam ta van con
thieu thon bat toan. Bao lau ta con ngh rang ta co the
nh cai g ben ngoai e lan tron nhng rac roi cuoc i,
th ta van con vo phng at en niem an lac noi tam
chan thc. S s hu tai san hay quyen lc chac chan

- 61 -
khong phai la giai phap. Hay nhn t le cao ve nghien
ngap, li d va t sat nhng quoc gia giau co tren the
gii, e thay rang s hu vat chat ma thoi khong u lam
cho con ngi het bat an c.
Cho du ta tm giai ap bang cach quay lng vi vat
chat e hng en mot thc tai tam linh cao ca, th quan
niem hep hoi ve ban nga cua ta cung lam cho nhng li
ch ma ta co the at en, eu tr nen han cuoc mot cach
tram trong. ieu kha thong thng oi vi nhng hanh
gia tam linh, la thay co mot ho ngan khong the nao lap
c gia chnh mnh ang ngup lan trong snh lay, vi
mot thc the cao sieu nao o tren tri. Cang ngh mnh
kem coi, vo nang bao nhieu, ta cang co nhng li cau
xin tham nao bay nhieu. Chang han ta keu reo: "Lay
Chua cu con! Xin Phat giup con!" Nhng bao lau ta
con t giam ham mnh trong s thng than trach phan,
th e rang ta se khong co c li lac bao nhieu.

TH THACH CUA CUOC THAM HIEM

NOI TAM

- 62 -
 Phng phap mat tong quan mnh la mot v tri, th
trai ngc han vi thai o t thng hai nh tren. Cang
co kha nang quan mnh la mot than tam bang anh sang
thuan tnh, ta cang t m long ra e on nhan nhng
nang lc tot lanh hien hu ben trong va ben ngoai ta.
Chung ta a e cap s kien nh phep quan tng co tnh
sang tao, ma ta co the anh thc nhng nang lc bam
sinh e t cha lanh ngay ca nhng chng benh ghe
gm nhat. V du nay chng to than va tam co tng
quan mat thiet, va trong hai cai o th tam mi la yeu to
chu chot hnh thanh cuoc i ta. Neu ta co hnh anh tot
lanh ve chnh mnh, th t nhien hanh vi cua ta ay t
tin, va se gay cho ngi khac nhng an tng ve nang
lc va sinh ong. Ngc lai, neu ta co y tng thap kem
ve ban than, th ta trong co ve yeu uoi vo nang, se rc
lay nhieu rac roi va de dang gap nan tai tat benh.
a nhieu lan kinh nghiem cho chung ta thay rang,
i ta thanh cong hay that bai, khoe manh hay au yeu,
ep hay xau, vui hay buon, cot yeu la do thai o tinh
than cua ta. The ma moi khi gap rac roi trong i, ta lai
co thoi quen tm giai phap ben ngoai. Thay v nhn
thang vao noi tam e phat trien mot thai o kha d
chuyen hoa i mnh theo chieu hng tot, th chung ta
lai theo mot phng sach nong can, la co sa oi nhng
hoan canh ben ngoai e giai quyet nhng van e ben

- 63 -
trong. Nhng ieu nay khong bao gi em lai cho ta
thoa man lau ben. Du co thay oi loi song ben ngoai u
cach, ma khong kem theo mot chuyen hoa sau xa noi
tam, th cung ch thanh cong mot giai oan. Sm muon
g nhng rac roi cung se tr lai, va ta se van kho chu
bat man nh trc.
Mac du tat ca chung ta eu co ban tnh trong sang
nguyen uy, song ta khong de g bat lien lac c vi no.
Bi v cai cach van hanh tho thao cua tam ta thng lam
chm nghm s rung ong vi te cua ban tnh ay, en noi
ta khong con y thc g en hien hu cua no. Neu thc s
muon lien lac vi ban chat sau xa cua mnh, ta phai
cham dt moi xao lang tam tr va ni long kem toa cua
nhng danh tng van troi buoc ta. Noi cach khac, ta
can tao ra mot khong gian trong o ban chat thuan tnh
nguyen uy cua ta co the van hanh khong gian oan. Khi
ay th khong phai ta hm hnh g khi dung phng phap
mat tong e quan mnh thanh mot v tri; ma ung hn,
ta ang lam hien lo nhng c tnh thanh thien von luon
luon hien hu trong tham sau ban the.
Nhng cach chuan b khac nhau trc khi thc hanh
mat tong chnh la nhng phng phap e tao ra khong
gian can thiet ay. Neu ta co x dung nhng nang lc
chuyen hoa cc ky manh liet cua mat tong, ma khong
luyen tap theo nhng chuan b tien quyet nay, th s tu
- 64 -
luyen khong the nao thanh cong c. Mot chiec phi c
phan lc co the la cach nhanh nhat e di chuyen, nhng
neu a mot ngi cha c huan luyen ngoi vao ghe
phi cong th ch co rc lay hau qua khoc hai. Cung the,
mac du mat tong la co xe nhanh nhat e at toan giac,
song neu ap dung nhng phng phap mat tong trong
khi than tam cha c chuan b th that la lieu lnh, va
hoan toan khong hieu g ve muc ch cua mat tong.

- 65 -
5 Ngoi len t noi bat man

Nhng ieu kien tien quyet e thc hanh mat tong

la t bo, bo e tam va chnh kien ve tnh khong. Kinh
tha goi ay la ba kha canh chnh e at giac ngo.
ay, ta se thao luan ba kha canh ay di nhng chng
mang ta e Ngoi len, M ra va Tan vao, cot nhan
manh viec tu tap ba tam thai ay la ieu kien cho s
chuyen hoa cua mat tong,
Trc het, t bo chnh la e cho tam thc ngoi len
khoi nhng moi lo han cuoc thng tnh, ma chu trong
en viec nhan ra tiem nang vo han cua no.

T BO LA G

- 66 -
 Chung ta a noi en vai phng phap chuan b e
tao khong gian trong tam ta. V du, ta ch co the thc
hanh mat tong hu hieu khi a cham dt ao tng oi
vi cac duc vong. Ta phai nhan thc sau xa t ay long
rang, s bam vu khong bao gi a en thoa man, ma
ch em lai kho au that vong. Neu khong thay c
rang s bam vu khoai lac giac quan buoc chat chung ta
vao banh xe sinh t, th khi tu mat tong ta se lap lai loi
lam ta a pham khi theo uoi khoai lac: Moi khi c
mot cam giac phuc lac, ta se bam lay no nh mot cai g
thc hu noi tai, co the em lai cho ta niem vui bat tan.
Nh mot con nhen ch ruoi, ta se tham lam chop lay bat
ky kinh nghiem hap dan nao xay en. Co ma vat ep cho
ra khoai lac t moi s nh the qua la hoan toan me
muoi. Neu con thai o thieu thc tien ay, ta se khong
bao gi biet en hanh phuc chan thc la g. Neu khong
buong bo thai o bam vu, vo tnh ta a bien viec tu
mat tong cua mnh thanh ra mot hanh trnh long vong vo
ngha.
Vay trc het ta can phai phat trien mot mc o t
bo nao o. V ngi ta thng lam lan s t bo vi tam
trang s hai khc t ma toi a ch trch trc ay, nen
co le toi nen khi s bang cach mo ta cai g khong phai
la t bo.

- 67 -
 Khi gap mot ieu rac roi, ta co the t choi no bang
cach gat bo hoac tranh ne. ay co the goi la t bo, song
khong phai la t bo vong lan quan. Hoac khi tim ta tan
nat v gay go vi ban, ta ben di i thanh pho khac e
tranh au kho them. ay cung khong phai la t bo.
Hoac v chu het noi i song tu hoi, ta tron vao rng roi
tuyen bo "toi ngao ngan chon bui hong!" Khi song nh
mot con thu rng, khong mot tien nghi nao cua nen van
minh, ng nhien ta cung t bo mot cai g, song ay
van cha phai la s t bo chan thc.
Ta co the tng rang t bo co lien quan en s tuan
thu gii luat, rang khi hoc phap va thc hanh thien quan
la ta tr thanh mot ngi t bo chnh hieu. Nhng cha
han the, bi v khi b ai che nhao, b cho la quai g lap
d, ma tam ta con giao ong th ieu ay chng to ta cha
t bo g het. No chng to ta con bam vu tap quan the
tuc nh bam vu mot oi tng giac quan thong thng.
Noi cach khac, do thai o chap thu, ta a bien s tu tap
thanh mot th bam vu di hnh thc khac.
T bo chan chnh co ngha la ta khong con nng
vao khoai lac giac quan e c hanh phuc, v thay ro
khong mong g co c thoa man sau xa t ni nhng
hien tng phu du han cuoc. ieu quan trong la can
hieu ro iem nay. T bo khong phai ong ngha vi
khc t lac thu hay choi bo hanh phuc, ma co ngha
- 68 -
"khong con mong i g ni nhng lac thu thong
thng." Chnh nhng mong i ay a bien lac thu thanh
au kho. Can nhac lai, lac thu khong co g sai quay, ma
chnh thai o bam vu, thoi phong, bop meo va o nhiem
cua ta oi vi lac thu mi la cai can t bo.
TU TAP GIAI THOAT

Danh t "t bo" theo Tang ng co ngha en la s

"quyet nh ngoi len." No am ch mot quyet tam sau xa
nhat nh ngoi len khoi nhng bat man that vong trien
mien cua i song tam thng. Noi n gian, t bo la
cai cam giac hoan toan ngay chan trc nhng van e
khong ngng tai dien, en noi cuoi cung ta het khat
khao ham muon th nay th no, va khi s tm cach lam
cho i ta co y ngha, thoa long. Vay ao luyen s t bo,
hay quyet nh ngoi len, cung chnh la t giai thoat khoi
nhng thoi dnh mac a lam tr tre chung ta, khien ta
khong thc nghiem c tiem nang con ngi vien man
nhat trong mnh.
Trong i co nhng luc cac giac quan ta t ong rut
lui khoi nhng oi tng, khien ta cam nghiem c mot
cai g co the goi la giai thoat t nhien, mot s t bo
khong can co gang. Vao nhng luc nh vay, khong co g
e cho ta bam vu chap thu, va ngay ca oi tng giac
quan hap dan nhat cung vo hieu, khong the loi cuon hay

- 69 -
lam xao lang tam ta. Nhng thng th chung ta khong
the nao t tai giai thoat moi khi gap nhng oi tng
thuoc kinh nghiem giac quan. Ta luon luon b dnh mac,
b thoi mien bi mot dong thac bat tan nhng an tng
giac quan, va mai mai i tm cai g khac hn, mi la
hn, kha d kch ong tam ta, lam ta lu y. Co mot chiec
xe hi cha u, ta can hai chiec. Khi a co hai chiec xe,
ta cung cha va long: ta can them mot chiec thuyen.
Roi co chiec thuyen nay cha u, ta muon mot chiec ln
hn. C the tiep tuc cho en vo tan. ay la s bat man
khong bao gi chan u, cai hoan toan ngc vi tam t
bo hay thc s ngoi len.
Co le chung ta can tap song n gian t nhien hn,
giai thoat hn oi vi nhng tien nghi vat chat, giai
thoat s bam vu het cai nay ti cai khac. Khong phai toi
noi vay v ganh t vi nhng ngi kha gia. Toi cung
khong noi cac ban that khong tot v qua giau trong khi
ngi khac qua ngheo. Toi ch muon tm ra giai ap cho
cau hoi: "Tai sao chung ta bat man?"
Chung ta luon luon co the tm mot ly do nao o ben
ngoai e o tha no a gay nen bat man cho ta. "V
thieu cai nay, cai no" nhng ay khong bao gi la ly do
thc thu cua noi bat an, that vong trong ta. Cai thc s
thieu thon nam ngay trong tam ta, va tat ca chung ta can
phai nhan ra ieu ay.
- 70 -
 S toai y hai long khong tuy thuoc vao oi tng vat
chat, ma do tnh gian n bnh d trong tam.
Giai thoat co ngha la song gian d hn, thoai mai
hn. No khong co ngha hoan toan khc t moi s; ma
ch co ngha la buong li s bam chat cua ta, th dan
hn mot chut. Co rat nhieu niem vui tren i, nhng neu
tam ay lo au chap thu, bam lay cua cai bac tien, th tai
san ch co lam cho ta cang ngay cang bat hanh. Neu ban
khong biet buong th va hai long vi nhng g mnh co,
khong biet thng thc ve ep t nhien cua van vat,
khong biet song gian d, th du s hu tat ca tien cua
tren the gii ban van khon kho nh thng.
Vay, t bo khong co ngha la bo nhng lac thu.
Hoan toan khong phai the! Toan bo triet ly Phat noi
chung va mat tong noi rieng la, v con ngi co tiem
nang hau nh vo han, nen phai lam sao at en lac thu
tot nh ma ta co the at. S t bo chan thc can c tren
nhan thc rang, nhng lac thu thong thng cua chung ta
thc khong ang, ch thuoc hang nh. Chung tr thanh vo
ngha khi sanh vi h lac phi thng ma ta co c sau
khi anh thc nhng nang lng tiem an trong ta, e
hoan thanh tiem nang cao ca nhat.
Lac thu giac quan chang nhng ch thuoc hang nh,
ma neu bam lay chung, ta lai con khong the nao cam

- 71 -
thu hanh phuc thu thang cua Giac ngo. Thai o gi chat,
vat ep cho co c lac thu, la mot oc to lam cun nhut
tnh trong sang nguyen uy cua ta, lam ta ngay cang sa
lay trong the gii giac quan, va cang cach xa ban lai
dien muc. Phat trien s t bo co ngha la nhan chan
c rang, chnh s am me lac thu giac quan a ngan
can ta thng thc hanh phuc thu thang vien man.
Nh phat trien s t bo ung cach, ta se ngh ngi,
khong con co theo uoi nhng khoai lac giac quan nh
thng le. Cang hieu ro chung khong the em cho ta
hanh phuc ben lau nh ta mong moi, ta cang buong th
khong ch i g, va tr nen thc tien. Thay v co thai
o qua khch nh theo uoi hoac chay tron duc lac v
mac cam pham toi, ta se co cam giac thoai mai hn.
Nhng tnh huong kho chu khong con phien nhieu ta
lam. Neu cam thu mot ieu de chu, ta on nhan no mot
cach t nhien, thng thc niem vui no mang lai ma
khong oi hoi ch i g them t ni no. Ta co the
buong th kieu ay khong phai ch v ta hieu c rang
nhng lac thu ay thc phu du, ma hn na, v ta con ban
e mat en mot hnh thai cao hn ve hanh phuc, o la
s at en ban tnh nguyen uy cua mnh. Khi co mot
muc ch sieu viet nh the trong tam, ta se khong con
hao hc vi nhng lac thu thoang qua, cung khong qua
buon kho khi moi s ang tuot gioc. Noi cach khac, thay

- 72 -
v quay ve nng ta cac oi tng giac quan e giai
quyet noi bat hanh cua mnh, ta se at het niem tin
tng vao tiem nang noi tam ta.

T BO QUY Y SAI LAC

Thuat ng Phat giao dung tieng "quy y" e ch s

cong bo niem tin oi vi bac ao s, vi Phap va Tang:
"Con quay ve nng ta Phat, Phap, Tang". ay toi
mn t ng nay e neu len mot ieu rang, s "quy y"
nhng lac thu tam b, nhat thi, chnh la viec ma tat ca
chung ta ang lam vao moi luc, vi mot niem sung tn
khong khac g tn ngng ton giao. V du, ta co y ngh
"Oi buon qua, co le toi nen i tam bien." The la ta lai xe
ra bien, nhao xuong nc bi loi nh mot con ca roi nam
phi nang tren bai cat. Khi a chan, ta ngh: "Bay gi
oi qua, khong biet quay giai khat au?" Ta on cang
nhieu thc pham cang hay, ngon ngau nhng coc co ca,
kem lanh, so co la... vi hi vong tm thoa man. Ta "quy
y" nhng th ay xem nh mot loi thoat ra khoi tnh trang
chan chng buon ba cua mnh, ch e cuoi cung tr
thanh map ph va chay da v nang.
Khi noi en quy y, ao Phat nhan manh tam quan
trong cua s oan tuyet vi cai loi i tm thoa man mot

- 73 -
cach vo vong ay. Quy y chan that la mot s thay oi thai
o, do thay nhng chuyen phu phiem ta thng bam vu,
rot cuoc chang co chut gia tr nao. Khi thay ro ban chat
"khong kha y" ni nhng s vat ta hang theo uoi, th
noi ham h cua ta e co c chung se t ong giam
bt, s chap thu cua ta cung rut dan. Ta het b tung qua
nem lai bi nhng c hoi chuyen bien tren i. Ta co
c khoang trong e khi s ong ti cai tiem nang
trong ta.

- 74 -
6 M rong coi long

V MNH HAY V NGI

T trc en nay chung ta ch ban en con ng tu

tap e t o, at en hanh phuc vien man cho chnh
mnh. Khi a nhan ra rang thoi quen chay theo nhng
oi tng ham muon ch to lam ta vng vao vong bat
man trien mien, ta cang ngay cang muon tac ong en
mot tang sau hn cua ban nga. Ta muon cam thu mot
loai hanh phuc vng ben, khong b hoan canh hay thi
gian lam bien chat. Nhng s khat khao thoat vong lan
quan "ham muon- bat man" ay cha u, v nh the la ta
ch quan tam en hanh phuc rieng mnh. Co le trc ay
duc vong cua ta han cuoc vao oi tng giac quan, bay
gi tu tap t bo, th duc vong ay lai hng ve muc tieu
thc chng tiem nang sau xa nhat cua ban nga. Nhng
trong tam van la cai toi: "toi muon the nay, khong muon
the kia."

- 75 -
 Thai o hep hoi ay- ch ban tam en hanh phuc va
giai thoat rieng mnh- lam cho ta khong the nao trc
nhan c tiem nang bao la cua tam thc. Loi suy t v
ky nh the ch chu trong s an lac cua mot cai toi duy
nhat, khong thiet g en hanh phuc cua vo so ngi nh
ta, cung gap nhng rac roi tng t. Quan niem hep hoi
cc oan ay ng nhien lam cho long ta khep lai. Du
khong thc tnh noi ra, ieu ay khong khac g ngh "Toi
la con ngi quan trong nhat the gii. Ai chet mac ai,
khong dnh g en toi. Ch co hanh phuc mnh la ang
ke."
Bao lau con tap trung toan lc vao hanh phuc rieng
mnh, du la hanh phuc the tuc hay sieu the, th ta khong
the kinh nghiem cai bao la cua mot tam hon rong m.
Cach duy nhat e at cai thay toan dien cua giac ngo la
giai thoat mnh ra khoi s han cuoc cua nga chap nga ai
nay. Cac bac thanh hien eu noi thoi ch ky hep hoi ch
lam cho tam hon ngot ngat. Neu muon at en tiem
nang cao nhat cua mnh- hay c vai thoa man thng
nhat cung the- ta phai khac phuc thoi v ky va ngh en
hanh phuc ngi khac cang nhieu cang hay. ay la cach
duy nhat e at en mot tam hon khoang at, e co
c hanh phuc lau ben.
S hoi hng ch co ngha rang, khi a tao c
nhng nang lc tot lanh trong tam, ban quyet nh san
- 76 -
se hanh phuc ay vi cang nhieu ngi cang tot. Theo
Phat giao, neu khong hoi hng (ngh en moi ngi)
th khong bao gi ta c thoa man hoan toan, ma van
cam thay chan chng, co oc. Panchen Lama noi trong
tac pham Cung dng ao s: "ch ky la nhan cua moi
kho au bat man, nhng thng tat ca hu tnh hn t
thng than va coi ho nh me ruot, la nen tang cho moi
thc chng va tri kien. Bi the, xin bac thay gia tr cho
con cai nang lc chuyen hoa thoi ch ky trong con thanh
s quan tam en moi ngi." ay khong phai triet ly rac
roi g, ma rat n gian. Muon biet thoi ch ky, t thng
than la nguyen nhan cua moi roi ren bat man, ta ch can
nhn vao nhng kinh nghiem trong i cung u thay.
c Panchen lama con khuyen ta hay nhn c Phat
Thch ca a lam g vi cuoc i ngai. Ngai a t bo moi
bam vu vao t nga, hoan toan hien mnh cho hanh phuc
cua chung sinh, va hau qua la ngai a at en hanh
phuc tot nh cua s toan giac. Roi hay nhn chung ta:
chung ta luon b am anh bi cai toi, toi, toi- the nhng
ieu duy nhat ta co c ch la kho au va bat man
khong dt. ay la mot s thc n gian, khong do tham
quyen cua c Panchen Lama hay bat c ai, ta mi thay
c s thc ay. Bang chng la cuoc i cua chnh ta va
cua tat ca moi ngi. Xet ky ta se thay ro la ch ky hep

- 77 -
hoi luon luon dan en that vong, con tnh v tha m rong
long vi moi ngi se em lai an lac hanh phuc.

ONG LC TAM BO E

Chung ta a thay thoi bam vu nhng oi tng giac

quan a ngan can ta khong cam nghiem c niem hanh
phuc thoa man ma tat ca chung ta eu mong moi. Bi
the, neu thanh thc muon at en cai vui thu thang nhat
cua con ngi, th ta can tao mot khong gian trong tam
thc bang cach phat trien mot thai o t bo. Ngha la, ta
can phai bo thoi chay theo khoai lac mi co the cam
nghiem niem vui chan thc. Cung tng t nh the, bao
lau con b am anh bi hanh phuc rieng mnh, th ta se
khong bao gi nem c hanh phuc toi thng cua mot
tam toan giac. Noi khac i, neu ta mong at en cu
canh cao nhat th ta phai ao luyen cai ong lc cao
nhat cho con ng tu luyen tam. Thuat ng Phat giao
goi s khi ong lc cao nhat nay la phat tam bo e.
ay la ong lc thuc ay ta at en toan giac (bo e
hay Phat qua) e co the lam li lac toi a cho nhng
ngi khac. Ch nh quen mnh e lam viec cho hanh
phuc cua tat ca hu tnh- ngha la ao luyen tam bo e
rong m- th chnh chung ta mi co the cam thu c
hanh phuc toi thng.
- 78 -
 Thai o v tha cua tam bo e la nang lc manh me
e chuyen hoa tam ta mot cach toan triet. Ta co the biet
s thc cua ieu nay qua kinh nghiem ban than, ay
khong phai la mot ieu g ta phai tin theo mot cach mu
quang. Khi ban a phat trien tam bo e th tat ca moi
ieu tot lanh tren i t nhien c cuon hut ti ni ban,
tuon xuong tren ban nh ma rao. Hien tai, bi v tam ta
ay nhng y tng v ky, nen hau nh nhng g keo en
ni ta ch co thuan la bat hanh. Nhng khi co tam bo e,
th t nhien chung ta loi cuon en mnh nhng ban tot,
thc pham tot va u moi th tot ep khac.
Nh c Dalai Lama a tng noi, neu ban muon ch
ky, th t nhat cung hay ch ky mot cach khon ngoan.
ieu ngai muon noi la, nhn theo mot cach nao o th bo
e tam giong nh mot s ch ky to ln: khi bang tam t
man, ban hien mnh cho tat ca moi ngi, th ban c
tr lai nhieu hanh phuc vo van lan hn neu ban lam
cach g khac. Thong thng ta c qua t niem vui, ma
no lai de b mat. Bi the neu muon c hanh phuc thc
nhieu, th ieu duy nhat can lam la hoan toan hien mnh
e mu cau an lac cho tat ca.

THOAT KHOI NGA AI

- 79 -
 Ta khong nen ngh rang bo e tam la mot thai o
ton giao, mot ieu g ta phai tin tng va chap nhan
bang c tin. Nhan quan ay thng xot cao thng nay
la hau qua trc tiep cua tue giac trong sang nhn thau
suot thc chat cot tuy cua chnh ta va cua tat ca moi
ngi. Khi ta c khang khang ch quan tam en mnh, th
nhng rac roi dng nh khong the nao vt noi. Ban
tam en nhng y ngh ve cai toi, tam ta ay nhng lo au
xao xuyen nh "Co le toi trong khong banh bao lam,"
"Chac ngi ta se khong a toi," "Khong biet toi co
thanh cong khong," van van. Moi s lien he en cai toi
eu tr thanh mot van e, mot noi lo ngai, mot e doa
cho hanh phuc an lac cua ta.
Cach duy nhat e bt ra khoi s am anh ien au ay
ve chnh mnh, la m long ra vi nhng ngi khac. Khi
thc tnh quan tam en hanh phuc cua mot ngi nao, t
nhien ta khong con ngh en ban than, t nhat trong mot
giai oan. Khi s thng xot ngi khac thay cho cho t
thng than, th ta se kham pha c nhng kho tang
nang lc va tr tue an nap trong ta. Co the bao rang ch
can co c tam xot thng ay cung a la mot th kinh
nghiem ve giac ngo. Khi a tao c cai khong gian m
rong ay trong tam thc, ta tr nen rong rai bao la hn
nhieu. Thay v giam ham trong thc tai nho be cua ban
nga, ta di chuyen vao mot pham vi ln rong hn, quan

- 80 -
tam en tat ca moi ngi. ieu nay t nhien se giai
thoat ta ra khoi phan ln nhng van e cua ban nga.
Trong i, qua nhieu luc chung ta gay nao ong ve
nhng chuyen nho nhat khong ang g, en noi lam cho
"cai say nay cai ung", nhng truc trac nho bien thanh
nhng van e trong ai. Nhng khi ta a phat tam bo e
quang ai, th nhng chuyen vat tr thanh khong quan
trong, khong con quay ray ta c. Khi ganh nang nga
chap a ri khoi oi vai, ta se nem c mot hng v
nho cua t do giai thoat von thng i kem vi giac ngo.
Nhng kinh nghiem nh the thc khch le, cho ta thay
mot cach hung hon gia tr thc tien cua viec chuyen hoa
t tam.

NHNG HIEU SAI VE TAM BO E

Khi mi nghe qua ve bo e tam, nhieu ngi lam

lan no vi mot tam trang t at cam xuc, kieu nh "Oi
toi mong moi xiet bao cho moi ngi c sung sng!
Ngh en s au kho cua ho toi khong chu noi." Ho
cam thay qua thng tam trc s thieu thon cung kho
cua ngi khac en noi ho am ra buon nan. Bo e tam
hoan toan khong phai the, no khong dnh dap g en thai
o cuong cuong te liet cua tam hon. Trai lai, bo e tam

- 81 -
th trong sang thoai mai, va co mot tr tue bnh than ma
va co tam thng xot sau xa. ay la thai o m rong
long, trai tam quang ai ra cang nhieu cang tot.
Lai con mot y tng sai lam khac ngi ta thng co
khi mi nghe giao ly ve tam bo e. Khi nghe noi can
phat trien toan ven tiem nang noi tam th viec li tha
mi hoan hao, ta tng hien tai mnh khong the lam g
c e giup ch, ma phai ch en khi thanh phat.
"Trc het toi phai ran hoc nhieu nam, roi khi s tu
tap. Sau mot thi gian toi se phat tam t bo va tam bo
e, roi sau mot thi gian dai khi at giac ngo, toi se khi
s giup ngi khac." Thai o suy ngh ay hoan toan
sai lac, nh the la ta ch co rc lay ganh nang cua mot
quan niem chat cng ve ng loi tu tap. o cung la
mot cai trong khac, mot ao tng khac. Neu ta cng
quyet tin vao mot chng trnh co nh nh the cho cuoc
i mnh, th co the rang cha g cai chet a ti, trong
khi ta cha cat c bc nao!
S thc la, trong khi luyen tam t, tam bi, tr tue va
nhng tri kien khac a en giac ngo, la ta ang lien tuc
giup ngi khac. Trc het, ch can song mot i
gian d, tam nguyen luon khac phuc thoi nga ai, la
chung ta a lam li lac ngi khac mot cach t nhien.
Th na, moi giai oan trong qua trnh tu tap t au ch
cuoi eu co nang lc va hieu lc rieng, tu ngang chang
- 82 -
nao ta eu co the giup ngi khac theo chang ay.
Mot cach thc tien la ta nen giup ngi khac theo
gii han hien tai cua kha nang mnh. Cai y ngh rang ta
khong lam c g neu cha giac ngo, ky thc ch la mot
y tng ch ky, vo minh, chng to hoan toan khong hieu
tu ngha la g.
S hieu lam nay co lien quan en mot thai o ta van
co suot i. Chang han khi con i hoc, ta ngh; "Toi phai
hoc nhng mon ang chan nay e thi au, lanh bang
cap, kiem c viec lam tot, c nhieu tien, roi toi se
sung sng." Nhng s nhan manh ve tng lai kieu nh
"Khi nao toi co nhieu tien" "khi nao toi co nha rieng"
"Khi nao toi ve hu"...de dang chuyen qua lnh vc tu
hanh: "Ch khi nao toi tu xong" "Ch khi nao toi giac
ngo"... Nhng suy ngh kieu ay thc hoan toan la vong
tng. Giac m thieu thc te ve mot tng lai khong
tng ay lam cho nhng hanh vi hien tai cua ta cung
khong thc te chut nao.
S tu hanh chan chnh la viec ma ta luon lam ngay
nay qua ngay khac. Hay lam bat c g co the, vi mc
o tri thc hien tai, va cong hien tat ca cho moi ngi.
Ta ch can song i mnh mot cach gian d, lam het kha
nang. ieu nay se vo cung li lac cho ngi khac; ta
khong can phai i en khi thanh Phat mi co the khi
s hanh ong.
- 83 -
TU TAP TAM XA: NEN TANG CUA LONG THNG XOT
BAO LA

Neu ban co c mot cai thay trong sang gian d ve

bo e tam, va co thc hanh theo o trong cuoc song
hang ngay, thc nghiem bo e tam bang cach m long
ra vi ngi khac trong tat ca moi hanh vi, th cung a la
tu tam luyen tnh. D nhien s phat tam bo e ch thc-
xem ngi khac hn chnh ban than- la mot thc chng
sau xa con lau ta mi at c. Phat tam bo e quang
ai khong phai ch can mong muon la c, ma con phai
theo mot tien trnh tu hanh tuan t.
Theo toi, ao Phat hay cho a ra mot ng loi
tu tam thc tien. Giao ly khong noi "Bo e tam thc
tuyet v Phat a day the." Trai lai, giao ly cho ta nhng
phng phap phat trien tam bo e, roi ta se t mnh thay
c no co hieu nghiem khong, co ky dieu hay khong.
Theo phng phap ay, trc tien ta can mot cai tam
quan bnh. Cung nh at bang la nen tang e xay nha,
tam xa - thai o xem moi ngi bnh ang - la nen tang
e ao luyen bo e tam. Nhng hanh gia qua kh a
kinh nghiem rang, khi co c tam bnh ang ay, ta co
the phat trien tam bo e mot cach de dang. Nhng v a

- 84 -
quen phan biet qua rach roi gia ban, thu va dng dng,
ta khong de g at en tam bnh ang. Do thoi ham
muon chap thu manh liet, ta rang buoc vi ngi than,
tay chay ke thu, con vi vo so ngi ma ta cho la vo
thng vo phat, th ta tang l coi nh khong co. Khi con
b thoi thng ghet ay chi phoi, ta se khong bao gi ao
luyen c tam bo e ton quy trong tim ta.
Tam xa khong phai la mot khai niem tri thc, mot y
tng e nghien ngam, ma la mot tam thai ac biet ta
at c nh thng xuyen lam quen vi no. Muon
c tam xa, can phai no lc ln lao. Noi cach khac,
phai luyen tam, chuyen hoa thai o co hu ta thng co
oi vi ngi khac. V du, khi gap mot nhom ngi mi
tai khoa thien, toi coi ngi nao cung nh ngi nao
khong phan biet. Trc ay toi cha tng gap ho - ho
nh nhng tai nam mi moc len - nen cung cha co th
gi e sinh s thng ai ghet ai, toi coi tat ca nh nhau.
Neu em tam bnh ang nay oi x vi than hu, ke thu
va nhng phe bnh gia toi khong a, th toi co the phat
trien tam xa oi vi tat ca moi ngi.
Co mot ky thuat thien rat chi tiet e ao luyen mot
tam quan bnh nh vay. Van tat, hay tng tng ba
ngi : ban than nhat, ke thu ta ghet nhat, va ngi la.
Co the tng tng ban sau lng, ke thu va ngi la
trc mat, xung quanh la tat ca hu tnh mang than
- 85 -
ngi. Khi a vay quanh mnh bang nhng hnh anh ay,
ta can than xem xet nhng cam tng cua mnh oi vi
moi hang ngi noi tren, va phan tch tai sao ta phan
loai theo kieu ay.
Khi t hoi tai sao trong so ay, mnh ch cam thay
gan gui mot ngi, con nhng ngi khac th khong, ta
se kham pha ly do that nong noi, ch can c mot vai s
tnh c. Chang han ta goi ngi au la "ban" v moi khi
ngh en ho, ta nh lai s t te cua ho oi vi mnh.
Ngi th hai co ve la "thu" v ta nh lai vai viec kha o
y a lam hay a noi vi ta. Con ngi th ba s d ta cho
"xa la" ch v ta khong nh y a tng giup hay hai g
mnh.
Nhng ly do e co ba phan ng khac nhau ay thc ra
rat vo loi. Neu thanh thc moi tm trong tr nh, chac
chan ta se loi ra c nhieu s vu khien cho s phan
loai thanh ba hang cua ta khong an khp cho lam. Ta rat
co the nh lai ke thu ta chua ghet a tng x tot vi ta,
ngi ta thng yeu rat mc a tng lam ta tc gian, con
ngi ta xem dng dng cung a tng la ngi rat than
thiet. Ngh ky, ta khong the nao tiep tuc loi nhn thien v
hien tai. Va khi ngh moi hu tnh t nhng i qua kh
xa xa eu a co luc tot luc xau vi ta het nh nhng
than hu va ke thu trong i nay, th ta se thay tat ca

- 86 -
eu giong nhau, ai cung tng la ban la ke thu va xa la,
nhieu lan tai dien.
Khi luyen tam theo cach ay, nhng cam giac thng
ban, ghet thu va dng dng vi ngi la bat au lang
du. ay la dau hieu ta co c mot mc o xa nao o.
Hay bam sat cam giac ay, nh thc tap, cuoi cung no se
nhap tam.
Quan tam xa la cach tot nhat e phat sinh sc khoe
tam than. Thay v tra mot tram My kim moi gi cho y s
tam benh, ban hay quan tam xa! Nham mat lai, gat ra
ngoai moi cam giac vat ly. T bo nam nhan thc giac
quan, e tam chm sau vao y thc nong nan ve kinh
nghiem xa. Ban chac chan se tr nen quan bnh hn, ci
m va thanh than hn. Du ch thien quan nh the mi
phut, khi xuat thien ban cung gap mot the gii khac han.
Ngi ta thng hieu lam ve s tu xa. Nhieu ngi
tng no co ngha la tr nen dng dng vi tat ca moi
ngi. Ho s rang neu bt rang buoc vi than quyen ban
be, th tnh yeu men cua ho se bien mat. Nhng khoi
can lo ieu ay. Khi co tam xa chan thc, th khong the
nao ta ong ca long mnh lai vi bat c mot ai.
Cang tap xem moi ngi bnh ang, khong phan loai
ban, thu va dng dng, th tim ta cang m rong, kha
nang yeu thng cua ta cang tang. Nh thoat khoi nhng
- 87 -
thanh kien, ta co the thay moi ngi eu mong c
hanh phuc, eu toi k kho au. T can ban bnh ang
nay, ta co the ao luyen t (s t te) va bi (xot thng)
bao quat, e cuoi cung thc chng tron ven tam bo e,
cai tam rong m hoan toan phung hien cho li lac chung
sinh.

TU MAT TONG CAN TAM BO E

Phat tam bo e la ieu kien tien quyet e tu mat

tong co ket qua. Theo cac bac thay, muon u t cach tu
mat tong, ta phai co ong lc bo e tam rat manh.
Nhng hanh gia mat tong chan chnh mong moi i con
ng nhanh nhat en giac ngo khong phai v mong
mau giai thoat, ma v mang nang tam thng xot chung
sinh. Ho thay mnh cang lau giac ngo th chung sinh
cang phai i ch. Co xe mat tha chp nhoang nh vay
cot danh cho nhng ngi het long muon giup ngi
khac cang nhieu cang tot, cang nhanh chong cang hay.
Mac du bo e tam la ieu kien tien quyet e thc
hanh mat tong, song ngc lai, tu mat tong cung la e
tang cng tam bo e.
Co rat nhieu than mat tong, nh Quan t tai, Van
thu, Tara... ta c lam phep e tu quan. Nhng muc
- 88 -
tieu s tu tap ay khong g khac hn la e phat trien, ni
rong tam nguyen bo e. Ch than mat tong khong co ly
do ton tai nao khac. Tat ca phap quan mat tong eu v
muc tieu duy nhat la phat trien tam bo e cc manh.
Lay v du quan c Quan t tai vi ngan canh tay.
Tat ca ly do ta muon thanh mot thc the anh sang ngan
tay, cot la e cu giup ca ngan chung sinh au kho. Ch
con ly do nao khac e mong co nhieu tay en the?
Nhng neu khong thay thoai mai khi quan mnh ra nh
vay, ban co the quan tng theo nen van hoa cua mnh,
the hien ban chat noi tai cua mnh di dang Jesus,
thanh Francis, Quan am hay bat c v thanh nao khac.
Quan am hay Jesus khong khac g nhau, ban chat tinh
tuy cua cac ngai la s quen mnh e phung s chung
sinh. Bi vay khi ta co c nh cac ngai, nh thc hanh
mat tong, cau nguyen hay bat c phng phap nao khac,
la e co the phung s ngi khac mot cach vo nga. S
quen mnh v ngi la y ngha ch thc cua tam bo e,
ay la ly do bo e tam khong ch la ieu kien tien
quyet, ma con la ket qua quan trong nhat cua mat tong.

- 89 -
7 Hoa tan nhng gii han t tao

GANH NANG CUA KIEN CHAP SAI LAM

Chung ta a thay t bo va tam bo e, hai ieu kien

tien quyet e tu mat tong, giup ta kham pha ban chat
tinh yeu cua mnh nh the nao. T bo th ni long thoi
chap thu khoai lac va thoi nng ta tng ngoai e
c thoa man; bo e tam th ngc lai vi nga ai ch
biet mong an lac cho mnh. Bay gi ta se xet ieu kien
can ban th ba, "thay ung".
ay thay ung am ch tr tue nhan thc ro cach
the hien hu cua chnh ta va nhng hien tng khac. Tr
tue nay la lieu thuoc cha nhng quan niem sai lam cua
ta ve ban than va the gii. Bao lau con nang nhng sai
lam nay th ta van con vng vao the gii do tam ta
phong chieu, va lang thang mai trong vong bat man do
ta t tao. Nhng neu co the nho tan goc nhng quan
niem sai lam ay, th ta se cam nghiem c hanh phuc,
s t do khoang at ma hien tai ta a anh mat.
- 90 -
 Thay ung s thc khong phai la ieu g huyen b.
Khong phai c trng mat nhn vao khong gian e cau
c mot tia sang ve chan ly. Khong phai cai thay sai
lam la ay tren mat at, con chnh kien la au o
tren tri xanh. Ta cung ch nen ngh ta kien c ngu
trong o th o nhiem con chnh kien phai tm gia khong
kh trong lanh tren nui tuyet. Hoan toan khong phai vay.
Cai thay ung co the co bat c ni nao, vao moi luc.
Gng mat ep cua thc tai von trong moi hien tng,
ngay ay va bay gi. Ch can ta trut bo nhng lp tng
tng che m tri kien thuan tnh ve thc tai. Loi la tai ta,
va giai phap cung ngay ni ta.
Khi ta co y ngh co nh rang mnh hien hu mot
cach ac biet nao o, th chnh la ta ang co ao tng.
Moi khi soi gng, ta thng co y tng co nh : "Hom
nay toi trong the nao? Toi khong muon ngi khac thay
toi nh vay!" Mac du thc te la ta thay oi tng sat na,
ta van tng mnh co mot th ban chat trng cu bat
bien nao o.
Cai nhn cua ta oi vi the gii ben ngoai cung me
muoi khong kem. Cac giac quan ta a quen nhan thc
ngoai vat theo kieu nh nguyen, ngha la moi oi tng
dng nh hien hu biet lap noi tai. Ta tng nhng vat
ay nhat nh co thc, ch v mnh co the thay nghe ngi

- 91 -
nem s. Nhng ay la ao tng khong dnh dap g en
s thc.
Chung ta can thi gian luyen tap va tra tam sang
suot mi oan tr c cai thay sai lam tham can co e
va kham pha cach hien hu thc thu cua s vat. Nhng
e khi s, ta ch can mot chut hoai nghi nhng g xuat
hien trong tam. V du va khi nhan ra mnh ang ngh
"toi la the nay" "toi phai la the no"- th ta nen nh lai
ay ch la ao tng, ba at nhat thi cua tam ta. Ta
cung khong nen thu ong chap nhan ngoai gii la hien
hu oc lap, nh chung co ve. Tot hn ta nen hoai nghi
nhng g giac quan va khai niem thong thng noi vi
ta, cung nh ngi i mua hang khon ngoan khi mua
mot chiec xe cu th khong de g tin ngay moi s ma
ngi ban hang quang cao ve chiec xe ay.

MONG VA S TRONG RONG

Muon ro tng tng thng anh lac hng ta nh

the nao, va lam sao e thoat khoi anh hng chung, ta
nen ngh en nhng kinh nghiem trong mong. Khi thc
giac, con au nhng ngi ta thay trong chiem bao? Ho
t au en? Ho a i au? Ho co thc hay khong? D
nhien la khong. Tat ca nhng ngi va kinh nghiem

- 92 -
trong mong eu la nhng tng hien ra trong tam me
ngu. Chung ch co thc trong luc ta con mong, nhng khi
tnh day, chung ch la mot hoi c phi thc. Khi ta ang
ngu, dng nh chung co thc, mot hien hu cu the biet
lap. Nhng khi tnh day ta mi thay o ch la nhng
phong chieu t cai tam mong m cua mnh. Mac du
nhng ngi trong giac mong co ve rat thc, song ky
thc ho hoan toan trong rong, khong mot hien hu
khach quan.
Cung the, moi kinh nghiem cua ta luc tnh tao, ke ca
y thc manh me ve cai toi, la hoan toan phi thc. Mac
du cac hien tng ro rang co ay, ky thc chung khong
co thc tnh noi tai. Ch khi tam pham tnh cua ta c
bat len, van hanh, th nhng hien tng tng oi ay
mi hien hu vi ta. Neu tam pham tnh ay c tat i,
th nhng hien tng ay khong con hien trong tam ta
na.
ieu muon noi la, nhng ngi va vat lam nen the
gii giac quan ta cam nhan, ky thc khong hien hu mot
cach co nh, khach quan nh ta thay. Nhng tng
trang ay ch la bieu hien cua tam pham tnh, do tam me
tn thay roi at ten. Tuy nhien, cung khong he g neu
moi s co ve nh thc, ma tai hai la cho ta chap nhan
cac tng xem nh thc.

- 93 -
 Thoi quen tin tng va chap nhan thc co cac phap,
la mot thoi quen ta eo ang t vo thuy, khong phai mot
quan iem triet hoc ta mi hoc, nen khong de g t bo.
Nhng ta co the khi s nho goc re tap quan lam lac ay
nh nhan ra s me muoi trong cach thong thng ta
nhan thc thc tai. Ban nang tin thc co moi s, ch la
mot khai niem vo gia tr khong lien can g en s ton tai
ch thc cua chung. Ch can hieu chng ay cung u
khi s giai thoat ta khoi nhng thoi quen me tn. Khi ay
ta bat au thc tnh.

NGA CHAP VA BAT AN

Khong nhng moi s ben ngoai khong co thc tnh

khach quan nh ta tng, ma ngay ca y thc ve cai nga
ben trong cung vay. Theo ban nang, ta co cam giac
mnh thc s hien hu, ro rang co chat lng lam. Ta
khong hoai nghi g ve cai toi s s nay ca, va dng nh
thc phi ly neu xem no cung ch la mot ao tng. Tuy
nhien neu chu kho tm cho ra cai toi thc thu, ta se thay
khong the noi no au. au, tay, chan hay bat c than
phan nao khac cua ta eu khong thc la ta. Ve tam ta
cung the: khong mot y tng hay cam xuc nao trong vo
so y tng cam xuc lien tuc khi len va bien mat trong
ta, thc s la cai ta. Va d nhien khong the tm cai y thc
- 94 -
chac chan ve ban nga nay au khac ngoai cai hp the
than tam nay. Mac du khong the tm au trong hay
ngoai than tam nay, mot cai nga oc lap t hu, the ma
ta van bam lay cai nga mot cach chat che tham can co
e, nh the no la mot cai g rat thc. Niem tin bam sinh
nay vao mot cai khong co thc, nguon goc can e cua
moi rac roi, co the goi la s "chap thu ban nga". Cai tn
ngng sai lam nay khong do ai day, no a sinh ra cung
vi ta t thu ta mi lot long. Qua the, au tien cung
chnh s chap thu ban nga nay a thuc ay ta tai sinh.
Nga chap bam lay quan niem sai lam cua no nh the
nao? Ta co the co mot khai niem ve ieu nay khi nhn
vao nhng y tng mnh mot luc: "Tam toi ang giai
thch thc tai nh the nao ? No ngh toi la ai?" Neu tra
tam sac ben, ta se kham pha ta mang theo mnh mot th
quan niem co san, cu the ve chnh mnh, "ay ch thc
la toi" va quan niem ay khong lien can g en thc tai.
V quan niem co cai toi, ta ngh "Chac chan toi phai
hien hu au o, toi co thc." Khong bao gi ta chu
xet cai ma ta cho thc la cai toi, ch la hau qua cua s
at ten, gan nhan hieu cho mot nhom thanh phan tam
vat ly luon luon thay oi. Nga chap ni ta nhat nh
khong cong nhan cai toi ch la mot gia danh, mot ten
goi, v no co thiet lap va duy tr y thc co nh bao am
ve mot t nga ong nhat. No ca quyet "toi thc hu mot
- 95 -
cach oc lap noi tai. Toi khong phai la mot cai g do me
tn ho trieu len." Nhng s xac quyet nay hoan toan sai.
ay goi la ta kien, can e moi rac roi cua chung ta.
Chung ta qua quen thuoc vi nhng tng cu the be
ngoai, en noi thc khong de g bong choc chuyen thanh
mot loi nhn buong long hn, thoai mai hn. Ban nga ta-
ung ra, s chap nga ni ta - vo cung manh liet, no
chong lai bat c quan iem nao e doa s an ninh cua
no. No b giao ong sau xa khi nghe noi cai toi cung nh
bat c g khac, ch la do tam phan biet kheo ve vi. Bi
vay ta phai ch i gap nhieu khang c khi thien quan
ve tnh phi thc cua cai nga. ay la chuyen t nhien;
chnh nga chap tham can co e trong ta ang chong lai
s huy diet.

NHAN RA KE THU BEN TRONG

Khi nga chap con tiep tuc loi nhn tho thien han
cuoc cua no, th ta khong the nao co c kinh nghiem
khoang at ve cai toan the ma t tham tam, ai cung khat
khao. Bi the, muon ra khoi nhng khai niem va tng
tng sai lam, trc het ta phai loai tr y ngh sai lac ve
chnh mnh. Ta can biet ro cach suy ngh hien tai cua ta
ve chnh mnh, cach ta bam lay y thc sai lam ve t nga.

- 96 -
V khong the nao co c cai thay ung neu ta cha
hieu ro cai thay sai thong thng cua ta ra sao.
Nhng bac thay a nhan manh can phai nhan ra mot
cach chnh xac s vo ngha cua tam phan biet trong ta.
Neu ch biet ta kien ve nga mot cach m ho, ly thuyet,
th du co ap dung thien quan manh liet cung khong an
thua g, khong tr diet no c. Ta phai nhan dien can
nguyen van e mnh bang cach quan tam e tm nhng
ngo nhan ac biet cua no. Ch khi ay ta mi co the tan
cong van e t can e; neu khong th giong nh ke thu
ang tien ti t ben ong ma ta lai hu kiem ben tay.
iem nay ang nhan manh: mot trong nhng ly do
ta phai chu u kho au trong vong sinh t, het canh bat
toai y nay en canh bat toai y khac, chnh v ta khong
nhan ra c van e en t pha nao. Ngay ca khi khong
con lam tng rac roi la do ngoai canh, ta van khong
nhan dien chnh xac c ke thu ben trong. Chang han
ta co the cho nguon goc noi bat man eo le la do ta a
gi mot quan iem tri thc nao o, bay gi ta ch viec
ieu chnh tnh huong bang cach theo mot lap trng
triet ly cao sieu kha knh hn. Nhng mot phng phap
nong can nh the khong bao gi anh trung goc re van
e.

- 97 -
 Van e can ban cua chung ta khong thuoc tri thc.
Co the luc au ta theo mot loi phan tch ac biet nao o
ve ta la ai, la g, roi sau ta oi y, theo mot quan iem
hoan toan ngc lai. S oi thay ay co the lam tri thc
ta thoa man, nhng khong giai quyet c van e can
ban cua ta ve nga. Qua the, ta co the kieu hanh ve trnh
o tri thc mi me cua mnh, nhng ta ch co lam moi
mot chuyen la thay loai me tn nay bang loai me tn
khac. Thay v lam suy yeu nga chap, ta ch co thay hnh
oi dang kieu bam vu.
NI LONG KEM TOA CUA TA KIEN

ieu nen nh la nga chap cua ta khong de g loai tr

ngay c. Ta can nhieu thi gian e khac phuc hoan
toan s chap tng. Nhng hien tai ta co the a pha
nhng tang tho cua ta kien bang cach ni long s chap
thu nhng g ta cho la thc. Khi ay du tng ngoai cua
s vat van con o, ta khong de b chung du dan cho lac
ng.
Kinh ien thng lay v du nha ao thuat va khan
gia. Nh oc than chu tren nhng manh a hay go, mot
nha ao thuat thien xao co the khien khan gia trong
thanh nhng con nga chang han. Nhng ngi b manh
lc bua chu xem nhng con vat ay la co thc. Nha ao
thuat cung thay nga, nhng d nhien khong cho la thc,

- 98 -
v chnh ong a bien hoa ra chung. Trong khi khan gia
co the choa mat v bua phep, nha ao thuat van bat ong,
khong b anh hng g.
Thong thng, chung ta giong nh khan gia. Ta tin
vao moi s vat do khai niem nh nguyen cua ta at ra.
Thay cai g co ve hap dan, ta chay theo v b tng
ngoai cua no thu hut. Neu no hoa ra la mot cai g khong
con hap dan lam, ta lien muon chay cho xa, khong buon
dng lai e thay nhng oi thay ay ch la cai bong cua
tam mnh, khong dnh g en s vat. Ket qua la ta c b
dan t bat man nay en bat man khac, tm kiem trong
vo vong mot iem ta cho cai nga hao huyen bang cach
theo uoi hay tron chay nhng oi tng huyen hoa. C
the i ta tr thanh mot tan tuong vo ngha ay nhng
xung ot, eo le va that vong.
Nhng ta co the buong het nhng niem tin me muoi
ay. Nh nha ao thuat, du nhng huyen tng hien ra u
kieu, ta khong can phai b chung lung lac. Cuoi cung,
khi tam ta sach het cai thay cong queo, th nhng tng
oi ai cung cham dt. Nhng khong i en khi ay ta
mi giai thoat nhng cam xuc mau thuan. Luc nao ta
khi s ni long co chap, la ngay luc o ta nem c
mui v giai thoat t do.
AO LUYEN TRUNG AO

- 99 -
 Khi nghe noi cai "toi" khong thc va moi hien tng
eu huyen hoa, ta co the voi ket luan rang ban than ta,
moi ngi, the gii va s giac ngo ... toan la khong thc.
Mot ket luan nh vay goi la chap khong, qua cc oan.
Cac hien tng co hien hu, nhng cai cach ta xem
chung oc lap t ton, mi la lam lac, ang t bo.
Lay v du rang cau vong. D nhien no hien hu,
nhng ch do tac dung ho tng gia nhng giot nc
trong bau tri, anh mat tri va v tr quan sat cua ta.
Vay, rang cau vong la mot hien tng duyen sinh, va
neu tra tam ky ta co the kham pha ra yeu to chnh
(nhan) va yeu to phu (duyen) cua no. Nhng khi ngam
rang cau vong, ta co the v qua xuc ong trc ve ep
cua no ma co a tay ra s. Nhng ta cang tien ti th
rang cau vong nh cang lui xa. Du chay nhanh va xa
bao nhieu, ta cung khong bao gi uoi kp no. Mot rang
cau vong t ban chat a khong the s cham, nen ta phai
nhan thc rang hien tng ep e kia ch la mot bong
hnh ta khong the cam nam trong tay hay chiem lam s
hu.
Cung the, moi hien hu ch la nhng tng co ra do
tac ong cua nhieu nhan va duyen. Chung sinh khi, ton
tai roi bien mat, va suot thi gian ay lai thay oi khong
ngng. Ngay ban than chung ta cung vay. Du ban nang
chap nga cua ta tin la co, ta van khong tm thay mot cai
- 100 -
"toi" co nh nao trong hay ngoai nhng hp the tam-
vat ly luon bien oi nay "cua ta." Chung ta va moi hien
tng khac eu trong rong, khong mot may may tnh
thc hu, t ton. Va chnh cai "chan khong" nay mi la
ban chat toi hau cua moi hien hu.
Ban kinh trong o c phat Thch Ca giang giao ly
sau xa nhat cua ngai ve Chan khong la kinh Bat nha ba
la mat (ban kinh c cam tng trng trong tay trai c
Van Thu, hien than cua tr ai giac.) Va v luan s An
o a giang giai va truyen ba giao ly nay la Long Thu
(Nagarjuna), ngai va la mot luan s sau sac va hanh
gia mat tong v ai.
He thong phan tch triet hoc cua Long Thu co ten la
Trung ao, v no tranh hai cc oan nh hu va phi hu,
thng va oan, ton sung va ph bang. Theo Long thu,
tat ca quan niem thong thng cua chung ta ve ieu nay
ieu no eu sai lam, v chung ta quen gan len oi tng
giac quan nhng tnh chat cu the, biet lap va t hu, ma
ky thc chung khong co. Noi cach khac, quan niem ngu
me pham tnh cua chung ta ve thc tai - cai toi va cac
phap - eu la me tn, v co oi ai nh nguyen.
Nh a noi, ta luon phong chieu mot hnh anh sai
lac len oi tng, roi tin tng rang hnh anh ay thc la
oi tng. Khi a co vai khai niem ve thoi thay sai cua

- 101 -
mnh, ta co the co phan ng qua trn la phu nhan hien
hu cua tat ca moi s. ay la cc oan chap khong,
khong nhng sai lac ma con rat nguy hiem. ieu can
hieu la, s vat qua co hien hu, nhng khong hien hu
theo cach ta tng. Cai kho trong viec ao luyen chnh
kien ve trung ao la khong chap nhan tnh thc hu oc
lap cua cac phap, nhng cung khong phu nhan s hien
hu duyen sinh cua chung.
Khi ta co ap dung luan ly e chng minh mot phap
nao o la trong rong, khong thc hu noi tai, th lam luc
co ve hi cang. "Cai nay trong rong v ly do nay...hay ly
do kia, ly do no." oi khi viec ay dng nh kho chu.
ieu nay chac chan xay en; qua nhieu ly luan thng
co hai cho tue giac hn la co ch. Nhng luc nh vay, ta
nen ni long sc ep cua ly luan, ch quan sat cach van
hanh cua cai vat ta ang tm kiem, no t au en, hoat
ong nh the nao, van van. V du khi khao sat mot vat
e kham pha no co t tnh hay khong, ta co the nh lai :
"Mon nay c th lap rap trong xng, chuyen ch
bang tau en ch ban; roi toi mua ve dung." Khi c
nhn cach ay, ban chat phi t hu cua vat ay tr nen
sang sua hn. Ta thay no do duyen sinh, le thuoc nhieu
ieu kien mi ton tai c, van hanh nh vay nh kia.
Cach thay ay giam bt cam giac ta co ve cac phap la
hien hu biet lap, t ton, chac thc. ay la mot cach

- 102 -
hieu trc tiep tien li ve duyen sinh, phi t tnh hay tnh
khong. Khi a quen loi nhn ay, ta de dang thay tai sao
cac bac thay qua kh cong bo duyen sinh la vua cua
luan ly, la cach tot nhat e hieu thc trang cua moi s
vat.
Theo quan iem Long Thu, tat ca phap eu khong
thc tnh oc lap, ke ca Tam va Phat. Ta khong the noi
mot vat vo gia tr nh thung rac la trong rong khong thc
tnh, con mot oi tng vo cung ton quy nh c Thch
ca mau ni la thc co t tnh. Khong phai vay. Tren
phng dien Tnh khong hay bat nh, th thc tai toi hau
cua Phat va thc tai toi hau cua thung rac eu giong
nhau.
Ket luan thc tien ve tat ca ieu nay la, tranh chap
nhan moi hien tng nh nguyen - t tha, tot xau...- xem
nh tuyet oi co thc, nhng cung khong hoan toan choi
bo chung. Thay v the, ta nen gi thai o hi buong
long, hi hoai nghi. Ta nen y thc chnh v s vat oi vi
ta co ve ro rang la the nay the no, nen mi co nang lc
dan ta en mau thuan roi ren. Khi y thc ro ieu nay, ta
se khong t cho phep mnh ri vao bua lc chung mot
cach de dang nh trc. Va neu ta tap luyen e quan
tnh trong sang nguyen uy cua tam trong o cac tng
nay sinh khi, th ta co the i vao cai kinh nghiem ve

- 103 -
bat nh trong o moi xung ot roi ren cuoi cung eu lang
xuong.

- 104 -
8 Tnh trong sang cua tam

CHUAN B KHOANG TRONG NH

"KHONG THAY"

Nh ta a noi, ba ieu kien tien quyet cua s thc

hanh mat tong la t bo, bo e tam va chnh kien ve Tnh
khong. Tuy nhien ieu nay khong co ngha can phai
thc chng ba ieu ay mot cach vien man ta mi co the
khi s tu mat tong. Mot hieu biet chnh xac cung a u
e khi hanh.
V du thc chng Tnh khong -ban chat toi hau cua
cac phap- la mot thanh tu sau xa. Neu phai i en khi
ay mi co the tu mat tong, th bao gi ta mi tu c?
Co le khong bao gi. Nhng may thay khong phai vay.
Muon tu tap cac loai chuyen hoa cua mat tong, ta ch
can co kha nang ni long phan nao nga chap la u. Ta
khong can phai thc chng toan ven tnh phi thc cua
cai toi, song qua thc ta can co kha nang danh mot t
khoang trong trong cai tam pham tnh cua ta.
- 105 -
 Nhng lat ma Tay tang thng noi: "Khong thay la
cai thay toan ven." Co le ay la mot li noi la lung,
nhng co mot y ngha tham thuy. No dien at kinh
nghiem cua thien gia cao tham ve thc tai khoang at,
pho quat, kinh nghiem vt ngoai nh nguyen.
Trong kinh nghiem pham tnh, chung ta thng b
tran ngap bi vo so nhan thc va quan niem oi ai.
Hang ngay ta b loi cuon bi nhng oi tng ta khoai
va chan ghet nhng oi tng lam ta kho chu. Mang
nang mot y thc hep hoi ve ban nga, ta e het th gi
chay theo cai nay, tranh xa cai khac. Nh a noi, ta co
thoi quen tham can co e la nhn s vat theo kieu nh
nguyen oi ai hoac xau hoac tot, va tin vao s phan
biet so o cua mnh. Thoi ay ch to a ta en roi ren
bat man khong ngng tai dien. Nhng ta co the ao
luyen mot loi nhn khac han. Khi a chan chng cuoc
chay long vong hut hi trong sinh t bat tan, ta co the
luyen tap mot s tnh giac sac ben e nhn thang vao cai
cach hien hu thc thu cua moi s vat.
S luyen tap nay tien hanh qua nhieu giai oan, co
giai oan can nhieu phan tch va khai niem, co giai
oan phai kinh nghiem trc tiep. Cuoi cung, khi ta a an
tru kinh nghiem ve tnh khoang at, th nhng tng
trc kia co ve chac thc bat au tan bien. Nh nhng
am may tan bien trong bau tri mua ha, nhng cai thay
- 106 -
nh nguyen cua ta cham dt, ch con lai khong gian
trong sang cua bat nh. Trong khoang khong ay khong
co nhng phan biet ro ret ay va kia, tam ta cam thay an
tnh, vo bien, thoat ngoai moi gii han. Khong con ban
tam ti s "thay" chap tng thng ngay, chung ta
tham nhap vao cai thay toan ven cua kinh nghiem bat
nh.
ng tng tam ta khi ay ri vao mot trang thai
trong rong nh giac ngu, trai lai no hoan toan tnh thc
va ben nhay- khong choi bo g hay xac quyet g, ma
chap nhan moi s. Thay v cam thay b vng bay, b
han cuoc, b bat buoc tai dien mai nhng tan tuong vo v
cua ban nga, chung ta khi s nem v giai thoat chan
thc cua tam thc khong con vng mac. S giai thoat
nay co the at c, chnh v cai tam nong can, c le,
boc ong, nh nguyen khong phai la ban chat thc thu
cua ta. Ban chat can e cua ta von sang sach nh pha le,
khong co cho cho y tng t thng than trach phan; y
tng nay t ong tan bien, va cung vi no, tat ca nhng
gii han giam gi ta cung tan mat.
Khi an tru trong trang thai tam trong sang t nhien,
ta se co th gi va khoang trong e nhn s vat khong
me lam. Ta lai con co the lam cong viec hang ngay cua
ta mot cach tot ep hn. Nhieu ngi ngac nhien ve
ieu nay, ho bao: "Neu toi e cho tam mnh tr ve trang
- 107 -
thai t nhien n thuan cua no, lam sao toi co the song
trong cuoc i phc tap nay? Lam sao toi co the i cho
nay cho kia? Lam sao toi co the duy tr cong viec? Lam
sao toi co the nau mot ba an? Lam sao toi co the lam
bat c g?" Nhng lo s nh the la vo loi. V s thc la,
tam trang co sang suot trong lang, ta mi co the at het
chu y vao cong viec, va lam viec mot cach tot ep. Rac
roi phat sinh la khi ta khong song trong trang thai tam t
nhien. Khi ay bat c ang lam g, tam ban cung hng
ve mot cai g khac. ang le e y vao cong viec trong
khi lau nha, tam ban lai ngh en chuyen i bien va an
kem. Chnh luc ay ban mi gap rac roi.

TNH TRONG SANG KHONG HAI

Khi quan sat dong tam thc trong thien nh, ta co

the co c kinh nghiem khoang at ve tnh bat nh.
Theo doi nhng y tng, ta se thay chung t ong sinh
khi, lai roi bien mat. Ta khong can cng bc xua
uoi y ngh ra khoi tam. Moi y ngh t nhien sinh khi t
ban chat trong sang cua tam, roi cung t nhien tan vao
ay. Khi nhng y tng cuoi cung tan bien, hay tap
trung khong xao lang vao ban chat trong sang con lai
cua tam, cang lau cang tot.

- 108 -
 Ta nen tap ng qua chu y vao bat c mot y tng
nao lien tuc khi len trong tam ta. Tam ta nh mot ai
dng rong ln co ay u khong gian cho u loai t
tng va cam xuc bi loi. ng xao lang s chu y cua ta
vao bat c mot t tng hay cam xuc nao. Khong he g
neu mot "con ca" ac biet nao trong o trong ep e
hay gm ghiec. Ta phai luon tap trung vao s trong sang
nguyen uy cua tam. Cho du mot canh tng trang le
hien ra - canh ma bao lau nay ta mong c thay - cung
ng chu y. Nhng d nhien ta phai biet nhng g ang
xay ra. Van e la ng tr nen qua cun nhut tam tr en
o khong e y g na. Hay theo doi s sinh khi cac y
tng, ma khong vng vao mot y nao. Thay v the, ta
nen e y en s trong sang nguyen uy, nen tang t ay
nhng y tng khi sinh.
Tai sao can phai quan tnh trong sang cua tam? V
nguon goc moi vui kho cua ta, coi re noi au sinh t
cung nh phuc lac niet ban, eu do tam. Va trong tam,
chnh thoi quen thay biet sai lam cua ta - nga chap ngu
si bat on - a bam lay ao tng ve mot cai toi xem nh
thc co. Cach anh tan bua lc cua ao tng nay la phai
thay c ban chat huyen ao cua cac phap, va nhan ra
moi hien tng ch la nhng tng phu du cht hien len
trong khoang khong gian trong sang cua tam thc. Nh

- 109 -
the, cang quan tng tnh trong sang ay bao nhieu ta
cang t bam vu va t au kho bay nhieu.
Nh ngam nhng y tng ta en roi i nh the ma ta
cang luc cang tiep can vi cai nhn ung (chnh kien) ve
Tnh khong. Nhng tng co ve nh that se sinh khi,
lai mot luc roi tan bien vao trong ban chat trong sang
cua tam ta. Khi moi y tng bien mat theo cach ay, ta
nen tap luyen e thay rang s tan bien nay con thc hn
ca cai tng cu the xuat hien trong tam thc. Cang
luyen tap e "khong thay", th ta cang quen thuoc vi
khong gian khoang at trong sang cua tam ta. Khi ay,
cho du nhng y tng va cam xuc het sc "pha am"
nh gian d, ganh t khi len, ta van tiep xuc c vi
tnh trong sang can e cua tam thc. S thanh tnh ay
luon luon vi ta, cho du ta co kinh qua nhng me vong
nao i na, th nhng kinh nghiem ay cung ch la nhng
chng ngai ben ngoai cuoi cung se qua i, e lai chung
ta vi ban tnh thanh tnh s nguyen cua tam thc.
Khi ban ngam nhn tam mnh vi s tnh giac cao
o, gat ngoai moi y tng thien ac, t nhien ban c
a en kinh nghiem ve tnh khong hai (bat nh). Nh
the nao? Hay ngh ve ieu nay nh sau: bau tri trong
xanh v nh tam thc, con khoi va nhng o nhiem pha
vao o la tat ca nhng khai niem thieu t nhien, gia tao
ma vo minh nga chap a che bien ra. Du hien tai chung
- 110 -
ta bao nhng chat o nhiem ang nhiem oc bau kh,
song chnh bau tri khong bao gi thc s b o nhiem
bi nhng th lam o nhiem. Bau tri va o nhiem, moi
cai gi ban chat cua rieng no. Noi cach khac, t can e,
bau tri van khong b anh hng du co bao nhieu nang
lng oc to i vao trong no. Bang chng la khi ieu
kien thay oi, bau tri lai tr thanh trong sang nh trc.
Cung vay, cho du nhng y tng do nga chap co gay rac
roi en au, chung cung khong bao gi anh hng en
ban chat sang sach cua tam ta. Tren phng dien tng
oi, tam ta van thanh tnh v tnh trong sang cua no
khong bao gi lan lon vi tnh roi ren m mt.
Ca tren phng dien tuyet oi, tam ta cung luon
luon trong sang thuan tnh. Tnh bat nh cua tam thc
khong bao gi b ton hai v nhng khai niem oi ai nh
nguyen khi len trong tam. Ve phng dien nay, tam
hien tai thanh tnh, tam qua kh a thanh tnh, va tam
tng lai van con thanh tnh.
Ban co the hoi, the th ban chat cua nhng tam me
muoi nh ganh t, gian d cung trong sang luon sao?
Phai, tat ca tam eu co cai ban chat trong sang phi thc
nh the. Du la tam xau hay tot, khong loi hay me lam,
tat ca tam eu phan chieu ro ret oi tng rieng. Cung
nh mot tam gng phai sang khong c m, mi phan
chieu c hnh anh cua cai mat, du cai mat ay xau hay
- 111 -
ep. Cung vay, tam phai trong sang (mi co nhng y
tng thien ac khi len - DG ). Neu mot tam khong
trong sang, th no se khong phan chieu c bat c g,
du xau hay tot.
Ta co the v nhng trang thai tam tch cc nh nc
trong lang ng yen, con nhng trang thai tam me muoi
nh nc soi hay nc uc. Neu quan sat ban chat nc
soi ta se thay mac du b quay ong, moi giot nc van
trong sang. Tam ta cung vay: du no yen tnh hay soi suc
do nhng cai thay oi ai rac roi, th ban chat can e
cua no van trong sang, va co y thc. Ket luan la, tat ca
chung ta eu co kha nang di chuyen t trang thai tam
me muoi o nhiem cua nga chap en trang thai trong
sang cua tam thanh tnh.
Ta khong bao gi nen ngh tam mnh a qua o
nhiem khong cach g cu cha. Chuyen nay vo ly. Neu
luyen tap e nhan dien va i vao trang thai t nhien cua
tam, cuoi cung ta se kinh nghiem c s giai thoat cua
tue giac bat nh.

NHNG BIEU HIEN CUA TAM THC

Theo quan iem Phat giao, tat ca nhng hoan canh

ta gap trong i eu la nhng bieu hien cua tam ta. ay
- 112 -
la tri kien cot tuy cua ao Phat. Canh ngo kho au rac
roi xuat phat t mot tam rac roi kho au, va bat c hanh
phuc nao ta nem trai- t lac thu tam thng cho en tnh
lac cua giac ngo- eu co goc re ni tam.
Khi nhn lai i mnh, ta co the de dang thay no
toan do tam ta ieu khien, nhat la cai tam bam vu.
Chung ta khong ngng ngh en chuyen i ay i o, co
c cai nay cai khac, roi hanh ong theo nhng c
muon nay e theo uoi s thoa man.
Khong nhng cai tam lang xang cua ta luon nay sinh
nhng y tng mi, ma ta con co khuynh hng i theo
s dan ao cua chung, bat ky chung a ta en au. Hau
qua la ta c b cam do chuyen t canh ngo nay en canh
ngo khac vi hi vong c hanh phuc, the nhng cuoi
cung ta ch co rc lay met moi that vong. Giai phap
khong phai la c che nhng y tng va ham muon cua
mnh, v ieu nay khong the, chang khac nao e nen cai
nap noi nc soi suc e ngan no ng soi. Phng phap
co ly duy nhat la tap quan sat nhng y ngh cua ta,
nhng khong lam theo chung. ieu nay lam cho chung
het nang lc cng bc ta, cung nh em noi nc soi ra
khoi lo la. Cuoi cung s yen tnh trong sang se tr lai.
Con ngi chung ta thng rat hanh dien ve kha
nang suy t cua mnh, the nhng co lam s suy ngh cua

- 113 -
ta a lam cho s the tr nen rac roi mot cach khong the
tng tng. Th nhn ch mot manh giay goi so co la
cung ay ap thong tin va quang cao. Ta c ngh la cai
kha nang e ra that nhieu t tng t mot vat n gian
duy nhat o la mot dau hieu cua tr thong minh, song
phan ln nhng g ta lam vi tr thong minh ay qua thc
thieu t nhien, va hoan toan khong can thiet.
D nhien oc duy ly cua chung ta- cai tam tho ong
vng mac vao nhng gia tr xa hoi- luon tin tng moi
viec ta lam eu quan trong. Nhng ta khong nen kh dai
tin ay la chan ly. Co the ta phai chap nhan nhieu ieu
e song hang ngay, nhng khong can phai tin tng vao
chung. Va khi tam ang roi ren, ta cung khong nen tin
chnh mnh.
ieu ay co ngha moi s ta lam va ngh eu sai
chang? Khong, van co mot vai s thc ni nhng g ang
xay en. V du, du bau tri ban chat von sach se trong
suot, song bau kh o nhiem phang phat trong o cung co
thc. ieu toi muon noi la ta khong nen tin nhng y
ngh cua mnh tuyet oi ung. S o nhiem khong kh co
the co, song no khong phai thc hu biet lap. Tng t,
nhng y ngh cua ta co the ung phan nao, nhng neu ta
tin chung tuyet oi ung, th sai.

- 114 -
 Vay ta nen tap duy tr y thc sang suot ong thi cat
t thoi quen chap nhan hoac bac bo. Thong thng, ta
a co phan ng nh nguyen. Chang han khi thay ai cho
ban ta mot thoi so co la, ta t hoi: "Tai sao co ay khong
cho toi? Ban toi thc may man, toi khong may." Tam ta
khong ngng nghien ngam u th t tng nh nguyen
ba lap nh the, va cuoc i ta cung phan anh s rac roi
nay. Mot hau qua la nhng tng giao cua ta vi moi
ngi va vat eu mong manh bat on. Mi au hom ta
khoai ngi ban mi, ma ngay hom sau ta a cho ban ra
ra. Hom nay ta thch mot mon o, hom sau ta a chan
khong muon nhn en no. S thay oi khong ngng
nhng a va chan ay ni ta cung la mot dau hieu chng
to thong thng cai g ta ngh la tuyet oi hay, ung,
thc ra eu lam, ch la nhng phong chieu t mot tam
thc me tn roi ren.
The nhng, cung co luc tnh rac roi nh nguyen nay
lang xuong, khi ay ta cam c tnh trong sang tnh lang
cua tam. S an bnh noi tam ma ta cam c vao nhng
luc ay thc khon ta, vt xa nhng loai lac phu du ma
giac quan ta theo uoi. Nhng co c h lac noi tam
nay mot hai lan cha u, no khong a en thc chng
ben b nao. Trai lai, ta phai luyen tap lien tuc e co the
cat t nhng khai niem nh nguyen me muoi va an tru
khong xao lang trong nen tang trong sang cua tam. Neu

- 115 -
ta theo mot phng phap a c thc nghiem nh
phng phap mat tong, th tnh giac ve ban tam trong
sang cua ta se tr nen bat kha hoai, va ta se khong con
b nhng me tn nh nguyen khong che.

TNH TRONG SANG,TNH YEU VA AN LAC

Tnh trong sang an bnh sau xa cua ban tam ta von

co ban chat yeu thng; trong bau khong kh an tnh ay,
thu ghet va tc gian khong con cho ng. Khi an tru
trong trang thai tnh giac sau xa nay, th ac y khong co
c hoi giao ong tam ta. Bay gi ta khong can lap
nguyen song trong sach hay the khong gian d, v t
tham sau ban the, tnh yeu va thien tnh khi len mot
cach t nhien khong can no lc.
Khi cam thc khoang at nay tang dan, khi ta a
thay ung tnh phi thc, vo t tnh cua van phap, th cam
giac "ta va van vat nhat the" se khi len trong tam.
Thay v cam thay ngot ngat, b ap bc bi hoan canh
xung quanh, do thay cai ta oi lap vi chung no, ta cam

- 116 -
thay dng nh co u cho cho moi s tren i. Co
khoang trong danh cho tat ca. Trong khong gian trong
suot cua bat nh, moi s tuon chay thoai mai trong mot
tien trnh en va i, tang trng va chet, sinh va diet.
Trong cai khong gian ln rong cua thc tai vo t tnh,
van phap van hanh t do thoai mai khong chng ngai
g nhau. Khong co mau thuan, khong co roi ren, tach
biet. Thay v cam thay xa la vi hoan canh xung quanh,
vi ngi khac, vi ca chnh mnh, ta lai co kinh nghiem
ai ong, hoa ieu.
Khi trc nhan ban tnh con ngi chung ta von trong
sang thuan tnh, ta co the cat t moi khai niem cuc bo,
han cuoc, t giam ham mnh. Trong khong gian trong
sang cua tam thc hoan toan buong th, khong co phan
biet gia t va tha. Cai nay khong tot hn cung khong
xau hn cai khac. Cuoi cung, khong co tot va xau, tnh
va bat tnh. Toan bo muc ch tu thien hay cau nguyen
hay bat c phap mon nao, chnh la e i sau vao ban
chat con ngi, cham en cot loi la nguyen ly toan dien,
bat nh. Aat en kinh nghiem ay th khong co cho cho
khai niem, cam xuc, tnh cam nang ne. Ch la nh vay,
s an bnh ln lao, thoa man ln lao.

- 117 -
S TRONG SANG, MAU SAC VA H LAC

Mat tong a ra nhieu phng phap e anh ong

cai tang tam thc rat vi te ay, va e hng tam thc ay
phuc lac nay en tri kien sau xa khoang at ve bat nh.
Nhng du cha phai hanh gia thng tha, ta cung co
the tiep xuc vi trang thai tam trong sang va nem c
v giai thoat cua kinh nghiem bat nh. Mot ky thuat de
xai trong nhng luc roi ren la nhn tri xanh. ng tap
trung vao mot vat g, ch nhn vao khoang khong trung
vi s tnh giac cao o, buong xa moi y ngh ve ban
than. Ban ang ay, khoang khong bao la ang ay,
khong co g khac xuat hien. Khi tam ta tran ngap tnh
trong sang cua khong gian, t nhien ta se khi s ngam
nhn s trong sang cua tam ta.
Khi quan tng anh sang xanh bao la ay, t tng
khai niem khi s tan ra. ay la ly do trong nghe thuat
mat tong, mau xanh tieu bieu tnh bat nh, trang thai
khong con nhng khai niem oi ai pham tnh, hoac ta
khong con bam vu chung xem nh thc hu. Nhieu
ngi giai thoat c t tng phan biet moi khi nhn
khoang khong bao la cua tri xanh hay bien ca. Xin ban
ng cho la toi ang noi ve mot khai niem triet hoc
phc tap nao, hay ve mot cai g ban phai chap nhan
- 118 -
bang c tin. Toi ch noi en mot kinh nghiem thc ma
nhieu ngi a co, va ban cung co the gap.
Tren phng dien mat tong, moi khi tam ta va cac
giac quan ta m ra trc ngoai gii, th nhan thc cua ta
luon luon lien he en mot mau sac ac biet, va moi mau
sac ta thay c, - chang han xanh, o, hay luc - co lien
quan trc tiep en nhng g xay ra trong the gii noi tam
ta. ay la ly do trong mat tong, vi cac phep quan ch
than, mau sac va anh sang chiem vai tro quan trong.
e ban co mot y niem ve ieu toi muon noi, ta hay
xet mau xanh. Nh toi a noi, tnh ac biet noi tai cua
anh sang xanh la thoat khoi nhng phong chieu tng
tng. Neu nhng phong chieu ay rat manh liet- chang
han khi nga chap qua nang en noi suy sup tinh than- th
ngay ca luc ep tri ta cung khong thay c mau xanh
cua bau tri. Ta ch co thay thuan mot mau xam. ieu
nay d nhien co xay ra, cung nh cai kinh nghiem thay
mau o luc tc gian va mau luc luc ghen tuong, chng
to moi quan he mat thiet gia mau sac va trang thai noi
tam.
Tr lai van e, ta co the tam giai thoat khoi t duy
phan biet khi nhn tia nang sm hay nhn mat ho lang.
Ta ch viec ngam nhn ng phan biet g ca th vao mot
luc, tam ta ch con mot kinh nghiem duy nhat la tnh

- 119 -
trong sang cua chnh no. Neu ta li dung nhng dp thc
nghiem tnh trong sang ben ngoai roi hoa nhap no vao
tam thc, th ay la mot cach trc tiep va hu hieu e
cat t tam trang roi ren va co c niem an tnh.
Khi ngam s trong sang cua tam thc, ngoai cam
giac bnh an, ta con thay h lac. Thong thng, tam nh
nguyen cua ta vi nhng lai nhai roi ren khong ngng
phe phan cua no lam cho ta chan met. Bi vay ta thc
nhe nhom khi nhng t tng cam xuc chong nhau khi
s du bt va cuoi cung bien mat. Ta cam c s trong
sang an bnh h lac va vo cung sang khoai. Nhng khac
vi nhng khoai lac giac quan thong thng, h lac nay
em lai thoa man thc thu. Trong khi khoai lac giac
quan lam ta ong tam, niem h lac nay lai lam nh lc
ta them manh liet.

LAC TR TRONG CHAN CANH

Ai a no lc thien nh eu biet mot trong nhng

chng ngai ln nhat cho s tap trung la t tng tan
loan, chuyen hng s chu y cua ta. Ta co tap trung vao
oi tng quan, nhng chang bao lau a thay tam phieu
lu mot cho nao khac. Mc tap trung cua tam ta nh a
tre kho ma i sau vao van e g. Ket qua ta thay mnh

- 120 -
khong the nao at ngo. Do au co s lang thang nay cua
tam thc? o la v tam ta luon ngap tran mot cam giac
cha thoa long. Chung ta mai tm kiem mot cai g e
thoa man noi niem khat khao khong ten tuoi, nhng s
tm kiem ay khong bao gi thanh cong. Ngay ca khi ta
tm c mot ieu g kha lac, th niem thoa man no em
lai cung rat chong tan, chang may choc ta a mong
ngong mot cai g khac. Tnh lang xang khong ngng ay
la mot ac iem cua cai tam nh nguyen, no cang ro ret
khi ta co ngoi xuong e tap trung thien nh.
Niem h lac khi len khi ta ngam nhn s trong sang
cua tam thc la mot lieu thuoc cong hieu e cha tr noi
bat an giao ong ay. No co kha nang em lai mot niem
thoa man sau xa tnh lang ma nhng lac thu pham tnh
khong sanh noi. Khi cam nghiem h lac nay, ban cam
thay thoa man en o tam khong con muon lang thang
cho nao khac na, va nang lc tap trung tang trng
khong can no lc.
Ai trong chung ta cung eu co kinh nghiem ve trang
thai tam qua am chieu vao mot ieu g en o quen
bang nhng viec ma thng ngay co the quay ray ta,
lam ta giao ong. Tng t, neu ngam nhn lien tuc s
trong sang vo hnh dang cua tam, ta se khong thay na
nhng oi tng sac, thanh, ... i vao qua ca ngo giac
quan. Khi nhng kinh nghiem giac quan va y tng phan
- 121 -
biet tho thien trong ta a lang xuong, th ca ngo dan
en me tn phai ong lai. Ta bong thay t ben trong
bng day mot nguon nang lng ay hanh phuc xuat
than. Nguon phuc lac ay xay en mot cach t nhien, ta
khong phai che bien no bang bat c cach nao ca. Cang
kinh nghiem trang thai h lac noi tam ay chng nao, ta
cang chm sau vao trong o chng ay. ieu nay m loi
cho ta cam nghiem nhng tam trang t do khoang at
bao trum tat ca, ma hien tai ta khong biet en.

LAM CHN MoI KHA NANG GIAC NGO

Cai tam trang trong sang thuan tnh ma chung ta a

mo ta, von co mat trong tat ca chung ta ngay bay gi.
Tuy nhien s kien ay khong co ngha rang chung ta a
giac ngo. Khi cha t bo tham lam gian d ganh t va
nhng trieu chng khac cua nga chap sai lam che phu
tam ta, th d nhien chung ta van cha giac ngo. Khong
co chuyen mot v phat con me. Nhng ben di nhng
tang lp tho phu ay nhng me vong ang van hanh,
van con co mot ban chat can e vi te hn. Va chnh kha
canh cot tuy nay cua tam thc con ngi mi co tiem
nang tr thanh tnh thc tron ven va phuc lac vnh cu.

- 122 -
 Nh the, van e la: Lam sao ta co the lien lac vi
tiem nang giac ngo san co trong ban chat mnh, e thc
hien vien man tiem nang ay? Nhng loi hanh tr cua mat
tong ac biet cot e tu thanh s chuyen hoa ky dieu
nay cang nhanh cang tot. Nhng, nh a noi, chung ta
khong the nhay bo vao nhng phap tu tap nay ma khong
chuan b. Noi cach khac, ta can lam cho mnh thuan thuc
nh nhng phng phap chuan b. Ba kha canh chnh
cua ao lo ma chung ta a ban- t bo, bo e tam va
chnh kien ve Tnh khong- la nhng chuan b thong
thng cho mat tong. Ngoai ra, can phai tu nhng phap
mon chuan b nh tho phap nhap mon thch hp, gi
nhng li nguyen trong phap ay, tnh hoa cac chng
ngai, tch luy cong c va tho phap ao s du gia e co
c nguon cam hng vi dieu, nh se e cap trong
chng ke tiep.

- 123 -
9 Bac thay va nguon cam hng

NGUON CAM HNG THIET YEU E TU TAP

Trc khi bc len kim cng tha, co xe toi

thng, nen biet v sao ta phai t bo loi nhn han hep
pham tnh cua ta ve chnh mnh, va lam phat sinh t tnh
giac ngo cua mot con ngi a hoan toan tien hoa. Ta
phai thay chnh v ngh mnh thap thoi ma ta tiep tuc b
giam gi trong vong bat man trien mien. Chu ky au
kho bat toai ay la do ta khong biet en ban chat thuan
tnh cot yeu cua mnh. Khi a co ba yeu to tien quyet -
t bo, bo e tam, thay ung - va an tru tam trong sang
nguyen uy, la ta tao c khoang trong cho s chuyen
hoa t than.
Tuy nhien hieu biet nh the cha u, ta phai phat
sinh sc manh va niem tin e i theo phap mon manh
liet a en toan giac. Noi cach khac ta can mot nguon
cam hng. Giac ngo khong ch la mot kha tnh tren ly
thuyet, ma la mot ieu co the chng at va a c
- 124 -
chng bi nhng con ngi nh chung ta. Trong truyen
thong mat tong, nguon cam hng nay la bac thay, hng
ao tam linh cua ta. Trong tam cua mat tong la hp nhat
mnh vi nguon cam hng ay nh phap ao s du gia.
Hien tai chung ta khong the nao giai quyet nhng
van e ma tam chap nga cua ta a gay ra. Ac Phat
Thch ca mau ni a day nhng phng phap e giup ta
thoat khoi nguc tu ban nga va t ong hoa vi nhng
thc the giac ngo cua qua kh, hien tai va tng lai.
Nhng thc the giac ngo ay a kien toan mot trang thai
trong o khong co s tach ri, phan biet gia cao va
thap; ch co s bnh ang hoan toan cua kinh nghiem
giac ngo. Phap hanh tr ao s du gia chuan b cho ta i
vao kinh nghiem hp nhat vi s thanh tu vien man.
Nh xem mnh vi thay la mot, ta tr c tam t b nh
"Ch phat qua cao xa, toi khong sao sanh c." Thay v
the, ta tap ong nhat ban tam mnh vi tam bac thay,
c xem nh mot v phat toan giac.
Nh hanh tr phap ao s du gia ma tr tue han cuoc
cua ta i en vien man. Nang lng ai t bi ai tr tue
va ai phng tien cua bac thay gieo hat giong trong
tam ta e ta cung the hien c nhng c tnh tot lanh
vo han ay. Chnh chung ta tr thanh bac thay, va nh
vay ta cung co the em lai s giup vo lng va bat
tan cho tat ca chung sinh. Neu ta khong phat sinh nhng
- 125 -
c tnh cua mot bac thay chan chnh trong ta, th lam
sao ta co the em lai li ch rot rao cho bat c ngi nao
? Ta lai con khong the t giup mnh cho thch ang na.

BAC THAY NOI TAM VA

BAC THAY BEN NGOAI

Nhng kinh ien mat tong thng noi rang tat ca

thc chng eu phat sinh t bac thay. ieu nay ung,
nhng ta phai hieu rang "thay" co hai mc o y ngha
khac nhau. Bac thay khach quan tng oi la ngi ch
cho ta bang nhieu cach, lam the nao e kham pha s
toan ven cua chnh mnh. Nhng tren phng dien sau
xa hn, bac thay chnh la tr tue, tnh trong sang can e
cua tam ta.
Cung mot li day, cung mot bac thay, ma phan ng
ngi nghe khong ai giong ai. Co ngi khong hieu giao
ly ngay ca tren bnh dien tri thc; co ngi hieu c
nhng khong the i sau vao y ngha. Nhng cung co
ngi vt ngoai danh t khai niem, hoan toan hoa nhap
vi bi va tr cua bac thay. Nhng phan ng ay eu do
moi ngi at mot trnh o khac nhau ve tien hoa tri

- 126 -
thc va tam linh. Cang giao cam vi bac thay noi tam,
ngi hoc cang tham hieu giao ly sau sac.
Tren thc te, v thay tng oi ben ngoai du no lc
bao nhieu cung khong bao am cho ta at thc chng.
Nhng bac thay ben trong, tr tue sang suot cua chnh ta,
th co the hoan thanh tat ca moi s. Bi the, phap hanh
tr ao s du gia cot yeu la mot phng phap e hoc
cach lang nghe tieng noi cua bac thay noi tam ay.
Thong thng, mac du ta co tieng noi noi tam cua tr
tue, nhng ta khong lang nghe no noi. Ta lai con khong
biet en tieng noi ay, v ta luon luon ban nghe tieng lai
nhai cua nhng tam ly nh nguyen tho trong trong ta. Ta
a qua quen thuoc vi tieng noi nay ti noi khi tr tue
trc giac phat sinh, ta thng choi bo no. Nh thc hanh
ao s du gia, ta co the oan tuyet quan he tho thien vi
the gian e tiep xuc vi tr tue bam sinh. Khi ay, ta con
co the tng quan mat thiet sau xa vi bac thay ben
ngoai. Nhng khi mat lien lac vi bac thay noi tam, th
du giao ly bac thay ben ngoai co sau sac en au, ta
cung khong bao gi hoi nhap c.
Nhng noi the khong co ngha la v thay ben ngoai
khong quan trong. Trai lai, v ay het sc can thiet. Mac
du s thc la giao ly mat tong cua c Thch ca mau ni
a hien hu tren 2500 nam, song oi vi ta giao ly ay ke

- 127 -
nh khong neu ta khong gap c mot bac thay mat
tong u t cach. Khi ay th giao ly mat tong co thc oi
vi ta hay khong? Du ch to Naropa, Marpa va
Tsongkapa co nhng loi giai thch phong phu en au,
ta co the bien mat tong thanh chan ly danh cho ta
khong, neu ta cha c bac thay nao khai th? D nhien
la khong. Ve kinh giao cung vay, s kien c Phat giang
giao ly T e rat lau xa ve trc cung khong lam cho
giao ly ay la thc hu oi vi ta. Giao ly ay ch tr
thanh hien thc oi vi ta khi ta a thc chng giao ly,
nh gap c mot v thay co the khai th mot cach sang
sua cho ta hieu. Neu khong co tam gng song ong va
cam hng t bac thay ben ngoai, th tr tue noi tam ta
van yeu t, khong phat trien c.

BAC AO S VA GNG MAU

Giao ly giac ngo en vi chung ta, gay c an

tng tren tam thc ta, la nh mot he truyen tha khong
gian oan gia thay va e t tiep noi. Bac thay, mot
thanh phan cua he truyen tha ay, lam cho giao ly T
dieu e tr thanh sinh ong oi vi ta nh nguon cam
hng hay s gia tr cua ngai. Nh biet ro tnh tnh, kha
nang ta, nen bac thay co the lam cho chan ly tr nen

- 128 -
sang sua oi vi ta, lam tam ta tr thanh con ng cua
thc chng. U ngha cua cam hng hay s gia tr ch co
the. Va phap hanh tr ao s du gia hay th knh thay,
ch la e cho chung ta m long ra ma on nhan nguon
cam hng nay.
Hn na, ta can mot ngi dan ao co kinh nghiem
e ch cho ta cach ap dung nhng giao ly vao thc hanh.
Ta se khong i ti au neu ch hoc t trong sach, t mo
mam ma hi vong tm ra moi s. Co the nhng thong tin
van ay u trong sach, nhng hau het cac mat ien eu
co tnh m ho, ch ro y ngha khi c giai thch. Ch
mot ieu trang b thong tin ay nh the nao, cung khong
de g biet c. Ta can mot ngi ch day, cho ta mot
chng minh thc tien. Ngi ay la bac thay.
Trong mat tong, mot bac thay co kinh nghiem rat
can thiet, v phap tu nay nang ve ky thuat noi tam.
Chung ta can c ch dan moi s an khp vi nhau nh
the nao trc khi ta thc s than chng ieu ay. Neu
khong co s hng dan thch ang th ta se roi ren khong
khac g mot ngi thay v c mot chiec xe hi lai ch
nhan c mot ong bo phan ri rac va mot quyen sach
dan. Neu khong phai la mot th may chuyen mon, th
ngi ay se hoan toan mu tt.

- 129 -
 Ly do ngay nay ton giao a suy oi tan goc
phng ong cung nh phng tay chnh la v hiem co
c nhng tam gng sang ve tam linh. Neu cha bao
gi gap c nhng bac thay chng ngo th ngi ta
khong cach nao biet en nhng kha nang vo han cua
tam thc mnh. Aoc sach noi ve hanh vi va s nghiep
nhng bac thay qua kh cha u gi nguon cam hng
cho ta. Ky thc, lam luc nhng tieu s ay cang lam ta
cam thay mnh cach xa tri vc. Ta ngh "Phat va Chua
a song may ngan nam trc, s trong sang cua cac ngai
thuoc ve mot thi ai khac. Mot ngi nh toi song vao
the ky 20 suy oi nay thc vo phng at en bat c
mc o thanh tnh nao giong nh the." Hoac ta co the
hoan toan phu nhan nhng chuyen ke ve cac bac thay
qua kh, xem nh chuyen than tien ch thch hp vi tre
nho de tin. Cach duy nhat ta co the dap tat nhng cam
giac hoai nghi, vo nang va cham biem ay la, phai tiep
xuc vi mot ngi a khi day c tiem nang cao
thng nhat ni chnh ho. Ch khi o ta mi co c mot
tam gng ve s thanh tnh va tien hoa tam linh ma
chung ta co the trong thay tan mat, e ngh lai chnh
mnh.
Bi the bac thay ben ngoai that vo cung quan trong.
Ta can mot ien hnh ve mot ngi cung la con ngi
nh chung ta, nhng a phat trien vt ngoai gii han

- 130 -
nhng g ta xem la co the. Khi ta thay mot ngi a vt
ngoai nga chap, mot ngi khong con nhng ban tam
nho nhen ve cuoc i nay mac du van song tren i,
mot ngi noi va lam bang tr trc giac va thc s hien
mnh cho s an lac cua tat ca, th khi ay ta co the tin
chac rang ta cung co the at en nhng thc chng ay.
Neu khong, khi ta ch toan thay nhng ien hnh cua
tham lam thu han, th tam nhn cua ta ve ta la g va co
the tr thanh g, se b han cuoc mot cach the tham.
Mot tam gng sang la ieu quan trong, khong rieng
ch oi vi ngi ang theo mot con ng tu tap. Nhu
yeu khan thiet nhat trong the gii ngay nay la hoa bnh
va hoa ieu, tat ca chung ta eu cam thay nhu cau nay,
du co ton giao hay khong. Nhng hoa bnh khong the
c mang lai ch nh danh t, va ng nhien khong
the nh sc manh ma co hoa bnh c. Ngc lai ta can
tam gng cua nhng ngi ma trong tam cua i song
ho la hoa bnh, hoa hp. Ch co tam gng cua nhng
ngi song mot cuoc i va hung lc va trong sang
nh vay, mi co the thuyet phuc c cai the gian ang
v mong, va chng minh cho ho thay rang hoa bnh noi
tam va ngoai gii la ieu co the thc hien ngay bay gi
va tai ay.

- 131 -
TRUYEN AAT BANG S GIA TR

Muon tien tren con ng mat tong e at en s

vien man cho t than, can co s gap g gia bac thay
ben trong va bac thay ben ngoai. Kha nang giac ngo cua
chung ta phai c them sc, phai c cam hng nh
tiep xuc vi mot ngi nao a phat trien tiem nang ay
en cho vien man. Moi phap tu Mat tong tap trung vao
mot v tri thien bieu trng cho mot kha canh ac biet
cua cai tam toan giac. Va cung nh cai tam chap nga
pham tnh a tao ra hoan canh gii han cua rieng no,
tam hoan toan giac ngo cua mot v than se tao ra hoan
canh a c chuyen hoa trong o tam ay van hanh e
li lac cho ngi khac. S phoi hp gia v than va hoan
canh a c chuyen hoa ay, goi la mot Mandala, va
neu muon the hien mot v than nao o trong tam mnh,
trc het ta phai c gii thieu vao Mandala cua v ay
nh mot bac thay mat tong u t cach. Ch khi ay nhng
tu tap ve chuyen hoa ban than mi co the thanh at.
Moi v than mat tong co mot he truyen tha khong
gian oan gom nhng hanh gia thuoc he phai ay. Mot
he phai chan thc ang tin cay th phai bat nguon t
kinh nghiem giac ngo cua v thay chan chnh. Hn na
kinh nghiem nay can phai c truyen tha en chung
ta qua mot chuoi khong gian oan gom nhng hanh gia

- 132 -
uyen tham, moi ngi eu a thc chng nh vien man
nhng phap hanh tr ve v than lien he. Sc manh cua
mat tong - tantra co ngha en la s tng tuc - nam
trong s duy tr va truyen at kinh nghiem giac ngo qua
mot he phai hanh gia lien tuc khong gian oan. Bi the
ieu can thiet la phai thiet lap c lien lac vi he
truyen tha sinh ong ay neu muon t chuyen hoa mnh.
Cach thc e lam cuoc tiep xuc ay la qua mot le nhap
mon (hay quan anh, hay gia tr.)
Thu phap quan anh hay gia tr la cot e anh thc
mot loai nang lng ac biet trong tam ta. Nh thiet lap
mot tng quan mat thiet vi bac thay, s tiep xuc ay
anh ong cai tiem nang trong tam ta e i con ng
mat tong en cho vien man. Nhap mon la mot hanh vi
thien nh ma thay tro cung san se; ch khong phai
chuyen mot ong thay co quai nao t Tay tang sang lam
phap thuat e ban cho ban nhng quyen nang ghe gm
nh hang phuc ran va bo cap ! ng nen hieu ngha gia
tr theo kieu ay. Chung ta cung khong ban tam en
nhng kha canh hnh thc cua cuoc le nh cau nguyen
oc tung, rung chuong v.v...ieu can hieu la s gia tr co
tham y ln lao.
Cau chuyen ky dieu ve hanh gia tu chng rat cao
An vao the ky th 10 ten Tilopa va mon e Naropa cua
ong chng minh c ban chat cot yeu cua s gia tr
- 133 -
trong mat tong. Aa nhieu nam, Naropa mong muon tho
phap gia tr t bac thay Tilopa, va thng lap lai li
thnh cau. Von la mot bac thay hanh tung quai d kho
do, Tilopa khong bao gi ap ng li cau xin ay. Luc th
ong gia v khong nghe, luc lai anh trong lap bang cach
noi nhng cau hoan toan vo ngha. Nhng Naropa van
kien tr.
Mot ngay kia sau 12 nam chung song- trong thi
gian o Tilopa a at mon e vao vo so tnh huong th
thach ay hiem nguy- khi hai thay tro ang i bo qua
mot sa mac nong chay, Tilopa ot ngot tuyen bo: "Bay
gi ung la luc nen lam le nhap mon. Hay em cho ta
mot mandala!" Trong cau nay th Mandala co ngha la
mot pham vat hien dang tng trng cho toan the vu tru,
va theo truyen thong, khi e t dang thay mot mandala
e xin c nhap mon, mandala ay phai gom nhng vat
quy gia va bay bien ep e. Nhng gia sa mac menh
mong chang co th g ngoai at cat, Naropa ben tieu
tien xuong ay e co the nan mot hnh mandala tho s.
Tilopa nhan mon le vat quai d ay va ban phep "gia tr"
bang cach nem no vao au e t cho v nat! Tam cua
Naropa luc ay b cuon hut bi loi gia tr bat thng kia
mot cach sau xa en o ong ta nhap ngay vao mot nh
chng ay phuc lac. Rat lau, khi cuoi cung ong xuat
khoi nh chng sau xa ay, thay ong a bien mat. Nhng

- 134 -
Naropa a nhan c cai ma ong a bao nam ch i,
o la s trao truyen tue giac thc thu.
Cau chuyen nay ke ra cot e nhan manh rang mot
phep gia tr khong phai n gian ch la nghi le. Hoan
toan khong phai the. ay la mot loai truyen thong at
biet gia thay va mon e; va bi the no tuy thuoc rat
nhieu vao s m long ra cua mon e va trnh o tu tap
cua ong ta cung nh vao s thc chng cua bac thay.
Moi truyen thong mat thiet ay khi ong ban chat sau
xa cua chung ta en o ta c them nang lc e thc
hanh khong gian oan va vien man tat ca nhng thc
chng tren ng tu tap.
Nhieu ngi phng ong cung nh phng tay co
nhng y tng nham lan ve le nhap mon hay gia tr cua
mat tong. Ho tng ch co viec tham gia cuoc le, bac
thay se lam tat ca moi s. "Ngai se cho mot ieu g ac
biet, va toi se nhan c, mien toi co mat." Nhng the
la qua thu ong. S gia tr ch thc ch xay en khi co
s tham d tch cc cua ca thay lan e t. ay la khi hai
tam hon cung san se mot kinh nghiem. Ch khi ieu nay
xay en ta mi co the noi phap gia tr a thc s dien
ra.

- 135 -
THO PHAP GIA TR

Tho phap can nhieu ieu hn la ch co tham d bang

than xac, nh i en mot ni nao o vao mot luc nao o
e nhan mot cai g o ma mot ngi nao o se trao vao
tay ban. Tho phap gia tr con la s tham gia trc tiep
bang ca tam hon. Chung ta can co kha nang buong xa
e cho kinh nghiem t xay en, hn la co thai o cang
thang, b am anh. Bi v s quan anh - bao gom tat ca
nhng phap thien quan trong o - la mot phng phap
e dan ta i vao mot kinh nghiem ve s toan ven, va s
toan ven nay la mot lieu thuoc cha tr cai tam nh
nguyen cua chung ta ay thoi cuc bo bat man va cuong
tn. Qua kinh nghiem noi tam ve phap gia tr chan chnh,
moi chng ngai cho viec thc chng cai Toan ven eu
b loai tr, khong phai nh ta nghe c hay hoc them
c ieu g, ma nh thc chng bang ban than.
The th tai sao chung ta goi ay la mot phep nhap
mon hay quan anh? Bi v ay la khi au cua kinh
nghiem thien, khi s tac ong len viec tap trung thien
quan cua ta, va tham nhap vao thc tai cua moi s. Qua
nang lc cua mot phap gia tr nh the, ta x dung c
tr tue, phng tien va t bi ma ta a co. ay la s bng
day cua nhng g co san.

- 136 -
 ieu quan trong la nhan ra mnh co san nhng c
tnh tr tue, phng tien thien xao va t bi. Thc sai lam
khi ngh co ngi nao thieu nhng c tnh ay, ngh nh
phap gia tr ho mi nhan c nhng c tnh ho khong
san co trong tan cung ban the. Giao ly Phat noi chung va
Mat tong noi rieng, thng nhan manh rang co mot tai
nguyen vo han ve tue giac sau xa va t bi rong ln a
nam san trong moi ngi chung ta. ieu can thiet la bay
gi chung ta phai ong en tai nguyen ay, "cho chay"
cai nang lng giac ngo tiem tang ay.
e s gia tr co ket qua, ca thay lan tro eu phai
tham d trong viec tao nen khong kh thch hp. V thay
co bon phan hng dan le gia tr sao cho no thc thu
anh ong tam e t, va phai u thien xao va mem deo
e uon nan s gia tr cho hp kha nang e t. Nhng e
t th phai biet lam phat sinh mot thai o khoang at, va
e tam mnh trong trang thai san sang on nhan. Neu
qua bam vao s vat giac quan, hoac vng sau nga ai,
hoac chap chat tng ngoai cua s vat, xem chung la
thc hu, th se khong co cho cho thc chng len vao
tam thc. Nhng khi a luyen tap ay u Bo e tam va
chnh kien ve tnh khong, th e t se de dang ci bo
nhng thanh kien e m long on nhan s trao truyen
tue giac.

- 137 -
 Khi ca thay lan tro eu u t cach thch hp, th s
gia tr tham nhuan tue lac ln lao. Thay v tao ieu kien
e i vao mat tong, s gia tr trong trng hp ay a
giup e t ngo ao, thc chng kinh nghiem h lac sieu
viet. Qua the trong qua kh, a co nhieu mon e at
giac ngo ngay trong luc tho phep nhap mon.
Va ieu quan trong can nh la, mot hanh gia
nghiem tuc khong ch tho quan anh mot lan duy nhat.
Ngi ta co thong le tho phap quan anh e i vao mot
phap hanh tr mat tong ac biet, moi lan nh the ho lai
co the nhan c nhng mc o kinh nghiem thc chng
cang ngay cang sau. Bi the ta khong nen that vong neu
luc au thien quan cua ta ch dng lai mc o tng
tng thay v kinh nghiem thc thu. ieu nay cung a
kha tot, ng tng no khong an thua g. Ch tng
tng ma thoi cung gieo c nhng hat giong vao trong
ruong thc bao la cua ta, va cuoi cung nhng hat giong
ay se phat trien thanh kinh nghiem thc thu. ay la mot
tien trnh rat t nhien. Bi the ban phai luon luon ci m
buong th, va hai long vi bat c g xay en.

PHAP HANH AO S DU GIA

- 138 -
 Khi a tho phap nhap mon e hanh tr mot phap
quan ac biet ve v than nao o, ta co the khi tu quan
hang ngay ve "sadhana" cua v than ay. Mot trong
nhng phap thien au tien cua "sadhana" (nhng ch dan
tng bc e thc hanh phap thien quan lien he en mot
v than mat tong) la ao s Du gia, van tat nh sau.
Quan tng trc mat hoac tren nh au mnh, v than
thien chnh yeu cua mat ien ma ta ang thc hanh,
hnh anh v ay c vay quanh bi nhng bac thay trong
he phai. Nhng bac thay he phai nay la nhng ngi a
truyen tha giao ly va thc chng phap quan ta hanh tr,
gom t s to cho en v thay hien tai, v thay ma ta a
tho phap nhap mon.
Sau o ta khan cau nhng thanh phan trong hoi
chung ay ban cho ta niem cam hng va an phc. Aap
ng li thnh cau nay, nhng v ay tan hoa thanh anh
sang nhap vao trong ta xuyen qua nh au i xuong
huyet ao trung ng (xem chng 10) va tan vao trong
tim ta. Khi ieu nay xay en th moi danh tng nh
nguyen pham tnh eu tan vao khoang khong trong sang
cua tnh khong. Khi ay ta thien quan cai cam giac rang
bac thay, v than, va ban tam ta, ca ba a tr thanh mot
thc the bat kha phan.
Tinh tuy bac thay la tr tue, trang thai tam hoan toan
trong sang trong o lac va tue -s thc chng Tnh
- 139 -
Khong- ch la mot. Bi the khi quan tng v thay tan
vao trong tim mnh, ta phai co cam giac mot dau an bat
kha hoai cua tr tue ay ang an sau vao ay tim ta. T
giay phut ay ve sau, ta phai thng xuyen nh lai kinh
nghiem noi tam nay ve ai lac va tr bat nh, du co gap
hoan canh nao i na. Neu chnh niem ve kinh nghiem
noi tam nay suy giam, ta se de dang ri vao anh hng
cua kinh nghiem giac quan tho ong, va h lac noi tam
ve tr bat nh cuoi cung se hoan toan tan bien.
Khi quan tng bac thay mnh nh v than thien, ta
nen ac biet ngh en long t te va s quan tam cua
thay oi vi ta. Noi n gian, mac du v thay nh tri
than ay khong phai la cha, me, hay ngi than cua toi,
v ay a lo cho toi khong khac g nhng ngi than ay.
Dng nh thay ch hien hu v toi, cho toi co the phat
trien mot than tam lanh manh thu thang. ay la cach ta
nen ngh ve v thay nh tri than khi thien quan.
Nh quan tng theo cach tren, ngh en s t te
cua thay oi vi ta, ma mot giay lien he manh liet c
thiet lap. Thay v quan mot hnh anh m ho khong co
tnh ngi, ta quan ban chat v than khong khac g bac
thay t bi vo lng cua ta. Bang cach ay mot cam giac
than thiet vo cung se phat sinh. Do cam giac mat thiet
nay, va cung v v than c quan thanh mot thc the
anh sang tuyet ep, ma cam hng co the en vi ban rat
- 140 -
nhanh. S quan tng cua ban nh nam cham cuon hut
cam hng va phuc lac, nh vay ban co the khai trien
nhng thc chng. Chung quy ay la toan the muc ch
cua phap hanh tr ao s du gia. Muc ch cua s nhn
thay bac thay di hnh dang cao sieu thu thang hoan
toan khong cot e lam li cho bac thay- mot bac thay
chan chnh khong can g en s ton vinh ay- ma ch cot
e thuc nhanh s tien bo tam linh cua ta.

LIEN TUC NHAN RA TNH NHT THE

Thay bac thay, v than va ban tam ta la mot thc the

duy nhat, khong phai la ieu ch can lam trong thi
thien quan. Ta phai thc hanh ao s du gia- t ong
hoa vi Phat tnh cot tuy cua bac thay- trong moi luc cua
i ta. Thay v ngh en cai tam bat man khon kho cua
mnh, ta nen nhan chan Nhat the gia ban tam ta vi
bac thay ben trong. Khi tam chap nga khi len, th thay
v them nhien lieu cho no bang cach lao mnh vao tam
trang me muoi, ta nen co nhan ra tam ay co ban chat
Thay-Phat, o la phap than (xem chng 10). Khi ay
nang lng cua tam me c x dung e chuyen thanh
tr tue. ay la giao ly noi bat cua mat tong.

- 141 -
 Nhng muon thanh tu s chuyen hoa sau xa nay, ta
phai lien tuc thc hanh ao s du gia. Phai than thiet vi
loi nhn bac thay, v than va ban tam mnh cot loi ch la
mot. Tac pham Cung dng ao s noi: "Ngai la bac
thay, la than nam, than n, than ho phap." e giai thch
ieu nay ta co the mn hnh anh Kito giao, mot truyen
thong tam linh da tren hien hu cua mot thng e duy
nhat, mot thc tai tuyet oi. Mac du thng e the hien
di ba phng dien Cha, con va thanh than, tinh tuy
thng e ch la mot, o la nguyen ly Toan the. Tng
t, mat ien noi en nhieu v than khac nhau, nam than,
n than, than ho phap..., nhng co luc tat ca nhng thc
the nay phai c xem nh mot tong the duy nhat. Khi
a thc chng toan the tiem nang noi tam, th chnh ban
tr thanh mot v Phat. ay la muc ch toi hau cua ao
s du gia.

ONG EN TIM NH CAM HNG

Van e cua chung ta la thong thng, s hieu biet

ton giao ch nam trong au oc, khong phai trong tim ta.
Chung ta hanh dien a nghien cu, nam vng triet ly va
thc hanh cua nhieu ton giao hoan cau, nhng tham tam
ta van me muoi, khong c ieu phuc. Nhng ngi
Tay tang thng noi: "B la e thuoc da, nhng cai bnh
- 142 -
da ng b van cng tr khong nao nung." Tri kien tam
linh la cot e giam bt thanh kien han cuoc, khac phuc
me muoi. The nhng ngi ta co the hieu biet nhieu ve
ton giao ma van khong thay oi chut nao nh hieu biet
ay. Nghien cu van e tam linh bang tri thc th trai tim
ta van bat ong, khong anh hng g.
Chung ta thieu mot nguon cam hng hay s gia tr
cho tam ta. Ta can c thuyet phuc bang kinh nghiem
song ong ve mot thc tai tam linh manh liet cung hieu
lc cua no, trong ta va ngoai ta. Neu khong, con mat tue
cua ta van khep lai, khong the thay c thc tai sau xa
du co nghien cu bao nhieu sach v.
Nh chung ta a noi, chnh bac thay la ngi cung
cap nguon cam hng can thiet ay, cung cap moi lien lac
gia tam ta va kinh nghiem tam linh thc thu. Trong loi
hanh x cua bac thay, ta co the trong thay tan mat
nhng hieu qua tot lanh cua s luyen tam theo t bi va
tr tue. Nh ngh en cuoc i tan tuy cua thay ta oi
vi moi ngi, khong chut nga ai, cung nh ngh en
nhieu c tnh khac ni thay, roi nh tan hoa he phai
cua thay vao tim ta, ma ta co the tham nhuan nhng c
tnh giac ngo. Nhieu the he bac thay a kinh nghiem
rang thc hanh nhng phap quan ay, ong thi buong bo
nga chap, se co hieu qua sau xa, chuyen hoa c tri
thc kho khan thanh tue giac.
- 143 -
 Khi thc hanh ao s du gia, can phai kien nhan tien
hanh tuan t, khong nen mien cng lam cho xong viec.
Nhat la viec xem thay nh v than trong thien quan.
Trong thc te ta khong the ong nhat nh vay, neu cha
phat trien c phan nao nhng c tnh cua v than
trong chnh tam ta. Bi the khong nen gang gng. Neu
s tu tap nhng ky thuat mat tong sau xa nay ma phai
thoai hoa thanh mot le tuc bat buoc, th that la ieu qua
te, khong khac nao ch i nha th v tuc le xa hoi bat
buoc. e tranh ieu nay, ta phai lam cho viec tu tap
phat trien t t. Cuoi cung khi a quen thuoc vi ban
chat cua tam, vi nhng c tnh cua bac thay, vi hieu
nghiem cua viec quan tng v than bang anh sang, ta
se bat au cam thu c s tham thuy cua ao s du
gia.

BO THOI QUEN CHAP TNG

Nhng phap hanh mat tong chang nhng giup ta het

le thuoc khoai lac giac quan, ma con khoi thoi chap
tng va cac khai niem pham tnh. T vo thuy en nay,
ta a b "tay nao" e tin cai the gii thuoc cam quan la
tuyet oi co thc. Bay gi tu mat tong la ta co pha huy
thoi quen tham can co e nay. Viec ay khong phai de;
tr chan khong con au tr ni ta rat de dang b s ap ao
- 144 -
cua cai biet tho thien thuoc giac quan. Cung nh nha
khoa hoc a biet cai ban ch la mot tap hp tam thi cua
nhng nang lng khong ngng chuyen ong, nhng
tren thc te ong lai thay no la vat the tnh va ac. Bi
the ta can thng xuyen thc hanh quan chieu e anh
tan quan niem sai lam ve tnh thc hu cua cac phap,
tang cng chnh kien ve bat nh.
Mot kho khan ln la ta de chap nhan thc tai thuoc
kinh nghiem giac quan hn la thc tai do quan tng. Ta
thng ngh: "Toi co the quan than mnh thanh anh
sang, song ay ch la mot tro chi cua tam toi. No khong
co thc, trong khi than vat ly cua toi th co thc; toi co
the s cham no, thay no trong gng."
Ta can tap coi nhng kinh nghiem do tng tng
khong khac g nhng kinh nghiem giac quan. Ca hai ch
hien hu vi cai tam ang kinh nghiem chung, khong co
thc tai toi hau, t ton. Nhng cho khac nhau la : kinh
nghiem giac quan pham tnh tiep tuc troi buoc ta vao
chu ky kho au bat man, con kinh nghiem do thien quan
a chung ta i sau vao tang vi te cua ban the. Vi tam
rat vi te bang anh sang trong suot nay, ta co the pha v
nguc tu khai niem pham tnh, va kinh nghiem c hanh
phuc bat tan cua toan giac.

- 145 -
 Neu cha tng nem v phuc lac cua ban tam va cha
tng thay tan mat lam the nao e at en trang thai tnh
giac va khoang at sau xa vt ngoai cam ngh, th d
nhien ban rat hoai nghi. Co le ban ngh rang niem vui
ban co khi c an kem chang han la co thc, con bat c
hy lac nao ban co the cam nghiem trong thien nh ch
la ao tng. Cach duy nhat e vt qua hoai nghi nay la
tap quen thuoc vi thc tai noi tam cua mnh cho en
khi no thanh mot thc tai khong the choi cai. Va nh
thc hanh ao s du gia va nhng phng phap chuyen
hoa ke tiep, ta co the quen thuoc vi tnh phuc lac sau
xa cua tam ta.

- 146 -
10 Dan nhap Toi thng du gia

THAN KIM CUNG VA TAM THNG TRC

Theo phap du gia cao nhat cua mat tong, th than

tam chung ta khong ch hien hu tren bnh dien tho nh
ta thng quen thuoc, ma con tren nhng tang mc vi te
ma phan ong chung ta hoan toan khong biet en. Cai
than vat ly thong thng cua chung ta, lam bang nhng
yeu to vat chat, th phai chu nhng au kho khong the
tranh ve benh, gia va chet: noi mot chuyen co cai than
nay a troi buoc ta vao nhng noi kho khong ngng tai
dien cua kiep ton sinh. Nhng trong bien gii hay bau
kh cua cai than nay, co mot than khac vo cung vi te
hn, goi la than kim cng, "kim cng" bao ham y
ngha bat kha hoai. Cung nh he than kinh lan khap cai
than vat ly tho s kha hoai, than kim cng vi te cung
ay nhng kinh mach hay huyet ao (nadi) qua o
nhng luong kh lc (prana) va giot tinh chat (bindu)

- 147 -
tuon chay. ay la suoi nguon phuc lac vo cung quan
trong trong phap hanh tr cao cap cua mat tong.
Cung nh chan tam thanh tnh va ay phuc lac, than
tam ly vi te bay gi cung ang hien dien trong ta, va
cong viec cua hanh gia mat tong la kham pha e x
dung no. Mot khi nh thien quan ta bat lien lac c vi
cai than tam ly bang anh sang nay, th than vat ly tho
trong cua ta khong con la mot van e oi vi ta na, v
ta a sieu viet no. Nhng gii han vat ly ch la mot trieu
chng khac cua s chap thu ban nga. Khi a hoa nhap
vi ban tnh thanh tnh cua mnh, th moi s han che ay
se c vt qua. en luc ay, s chng ac cai than
sang choi cua v than khong con la mot muc tieu phai
c quan tng, ma tr thanh mot thc tai.
ay khong phai cho e ban ve kim cng than vi
nhng huyet ao, tinh chat va kh cua no, song t nhat
nen noi qua ve huet ao trung ng v no quan trong
ac biet. Luong huyet ao nay chay mot ng thang
tap t nh au xuong en mot vung trc ay cot
song cua ta, doc theo o co bay huyet goi la luan xa hay
banh xe nang lng. Moi luan xa co mot nhiem vu khac
nhau trong phap hanh tr mat tong. Tuy loai mat ien ta
ang tu, tuy giai oan tu tap, hoac tuy oi tng quan,
ma ta xoay s tap trung chu y vao mot luan xa ac biet.
Van e khong phai la oan mo nen chon luan xa nao,
- 148 -
nhng ieu nay c noi chi tiet trong cac ban kinh luan
mat tong, se c v thay giai thch cho hanh gia nao u
tieu chuan xng ang.
Nhng luan xa quan trong nhat la luan xa nam
tim, v ay la cho tru cua cai tam rat vi te cua ta, kho
tang vo gia oi vi tat ca hanh gia mat tong. T khi
nhap thai ta a mang theo cai tam rat vi te nay, noi ung
ra, t vo thuy i kiep, dong tng tuc tam cung vi
luong kh lc nang no van theo ta khong ri. V can
ban thc trung ng trai tim ta suot i nay, nen cai
tam rat vi te ay oi khi con c goi la tam thng tru.
Mac du tam nay a tuon chay lien tuc t i nay sang
i khac, song no hiem khi co c hoi e van hanh. S d
no khong khi ong c, khong thi hanh nhiem vu quy
bau nhat cua no c- ngha la tham nhap ban chat pho
quat (hay tnh bat nh- DG) cua thc tai- la v qua nhieu
tam trang tho ong cua ta khong ngng sinh khi.
Nhng tam tho nay giong nh nhng khach du lch,
nhng ke tham quan lien tuc en va i, hoan toan tran
ngap, khoa lap cai tam thng tru tnh lang.
Hoat ong cua tat ca loai tam tho cung nh te, tuy
thuoc vao nhng luong kh lc nang chung, va tuy
thuoc nhng luong kh nay ang du hanh au. Khi
chung chay qua bat c kinh mach nao trong hang ngan
kinh mach, ngoai tr huyet ao trung ng, th nhng
- 149 -
luong kh ay khi ong nhng tam tho nh du khach,
luon luon lam phat sinh me tn va roi ren, nhng kinh
nghiem trong i song pham tnh. Nhng khi nhng kh
lc nay i vao, an tru va tan vao trong huyet ao trung
ng - nh ieu xay ra vao luc chet chang han - th
nhng tam tho ong kia lang xuong, va cai tam rat vi te
cua anh sang thuan tnh se khi len.
Khi nhng kh lc tan vao huyet ao trung ng, th
cai boi canh trong o nhng tam tho cua ta thng van
hanh t ong bien mat, s du lch ong ca va nhng y
tng me tn cua ta khong con co the tiep tuc qua lai.
Trong cai yen tnh theo sau o, ban tam nguyen uy cua
ta - tam thng tru - bng day.
Toan the tien trnh nay t ong xay ra trong luc
chet, nhng rat t ngi c huan luyen e tan dung cai
tam vi te rat trong sang nay khi len vao thi iem khan
trng ay. S thc la, ngay ca chuyen nhan ra c no
cung kho co ngi. Nhng nhng nam n hanh gia mat
tong th tu luyen khong nhng e nhan ra c tam thc
vi te ay phuc lac nay vao luc chet, ma con dung thien
quan e co the anh thc cai tam trong sang ay ngay
trong khi song, va nh vay hoan toan lam chu c no.
Nh ao luyen mot nh lc sau xa, tap trung vao than
kim cng noi chung va huyet ao trung ng noi rieng,
ho co the cat t nhng tang lp tho cua s van hanh
- 150 -
tam thc va tiep xuc thang vi ban tam thanh tnh. Ho
co the x dung cai tam tap trung manh liet nay e thien
quan ve tnh khong (hay vo t tnh) cua moi s, tham
nhap ban chat toi hau cua thc tai va nh the t giai
thoat mnh ra khoi moi me lam vong tng. Ngay luc
hoan toan the nhap vao khoang khong trong sang cua
bat nh, ho cam nghiem c mot s bung v cua nang
lng phuc lac tran tre khon ta. S hp nhat gia kinh
nghiem ai lac va chan khong (mat tong goi la
mahamudra, ai an, hay bieu tng v ai) la con ng
nhanh nhat a en toan giac.

CHUYEN LOI NHN CUA CHUNG TA VE

CAI CHET

S tan hoa luong kh lc cua kim cng than vao

huyet ao trung ng la viec thiet cot oi vi hanh gia
mat tong thng tha. V qua trnh tan hoa nay xay ra
mot cach t nhien vao luc chet, nen ta can phai lam
quen cang nhieu cang tot vi tien trnh chet ngay bay
gi.

- 151 -
 The ma phan ong chung ta lai vo cung mien cng
khi quan xet cai chet, ta lai con khong muon ngh en
no. Ta kinh hoang, va cho la toan the e tai ay thc kho
a kinh khung. Nhng ieu cot tuy oi vi ta la phai biet
tam mnh van hanh the nao khong nhng trong ngay ma
ca trong luc ta ngu va vao luc chet. Muon the ta can
phai t giao duc mnh ve nhng van e ma bay nay ta
van thng ne tranh. Neu xet ky nhng van e nay, ta
se thay cai chet khong phai la mot ho sau en ngom
kinh khung ang ch e cuon hut chung ta vao trong o
ma ngon ngau. Trai lai ay la mot nguon an ui tiem
tang, va ngay ca h lac ln lao.
Ta thng ngh chet la tieu cc, nhng ay ch la
tng tng. Ky thc chet co the vo van tot hn nhng
kinh nghiem ta thng cho la lac thu, v nhng kinh
nghiem thng tnh nay khong the em lai cho ta phuc
lac bnh an tuyet oi. Chang han mot oa hoa ep co
the cho ta mot cai g thc ay, nhng khong phai la
niem bnh an phuc lac ky dieu ma s chet co the em
lai. Mot ngi ban trai hay ban gai co the em lai cho ta
mot t lac thu, nhng khong the giai quyet gium ta bat
c mot van e can ban nao, bat qua ho ch tam thi giai
quyet c mot vai van e nong can thuoc cam xuc cua
ta. Nhng vao luc chet, tat ca nhng van e cam xuc va
tat ca lo au cua ta eu cham dt. Va tat ca nhng khai

- 152 -
niem oi nghch ay kia t ong tan bien vao h khong,
m ng cho ta kinh nghiem c tue giac sau xa ky
dieu. Bi the, ieu ta can nhan chan la, cai chet khong
phai mot s huy diet ot ngot kinh hoang, ma la mot
tien trnh tuan t trong o tam ta cang luc cang tr nen
vi te nho nhiem. Neu muon thc hanh mat tong thng
tha, hay t nhat, muon chuan b cho ieu ma tat ca
chung ta cuoi cung eu phai cham mat, th ngay bay gi
ta nen lam quen cang nhieu cang tot vi tien trnh tuan
t ay. Neu ch ti luc chet mi lam quen th se qua
muon.

CHET, TRUNG AM VA TAI SINH

Giao ly trong kinh ien va mat ien chan oan

nhng van e cua vong sinh t luan hoi theo nhieu cach,
va cung a ra nhng loi giai quyet khac nhau. Theo
kinh ien, goc re cua kho luan hoi la s chap thu ban
nga, cai ta kien bam gi niem tin co mot "cai toi" t hu
biet lap con goi la nga kien. Lieu thuoc cha tr quan
niem ngu si nay la ao luyen mot cai nhn hoan toan
ngc lai. Thay v dai dot bieu ong tnh vi niem tin
ban nang cua ta vao s t ton cua ban nga, kinh giao
day ta nen phat sinh mot tri kien ve chan khong, s phu
nhan hoan toan tat ca nhng quan niem ve thc hu oc
- 153 -
lap cua cac phap. Nh vay kinh giao nhan manh nhieu
en viec tay tr ta kien (thay sai) va thay vao o bang
chnh kien (thay ung).
Con ng chp nhoang cua mat tong khong phu
nhan nhng g kinh noi, nhng lai a ra mot phng
phap quyet liet hn e giai quyet nhng van e cua
cuoc i. Theo giao ly cao cap nay, moi kho khan eu
do khong kiem soat c nhng kinh nghiem trong luc
chet va nhng g xay ra sau khi chet. V khong kiem
soat c tien trnh chet, ta bat buoc phai i vao mot
trang thai trung gian (bardo hay trung am than) cung
khong c kiem soat, va t ay ta lai kinh qua mot s
tai sinh khong c kiem soat, e lai a en mot s
song chet khong c kiem soat khac na. C the banh
xe tiep tuc lan, loi chung ta t mot hien hu bat toai y
nay en mot hien hu bat toai y khac.
Can nhan manh lan na rang cai chet tuyet nhien
khong phai la mot van e, ma la mot c hoi quy bau.
oi vi ngi a chuan b tot, th tien trnh chet em lai
c hoi ngan nam mot thu e kinh nghiem cai ieu t
lau ho luon tm kiem, o la tam trong sang ay phuc lac.
Mac du tam ay t ong khi len khi chet, phan ong
chung ta khong the li dung no c chut nao. Cai chet
cua chung ta, cung nh s song cua chung ta, troi qua
khong c s kiem soat cua cai tam sang suot co y
- 154 -
thc, cho nen cai ang le la ca ngo giai thoat th lai tr
thanh loi vao mot i song me muoi khac.
Cach cha tr vo minh tai dien ngoai tam kiem soat
nh the la mot loai thien quan trong o ta chuyen hoa
nhng kinh nghiem thong thng ve chet, trung am va
tai sinh thanh ra kinh nghiem giac ngo cua mot v Phat.
Phng phap cua Mat tong bi the khong tng phan
vi van e - nh tr tue Tnh khong tng phan vi vo
minh chap nga - ma tng t vi van e. V thuoc giong
benh, nen nhng nang lc thng a en roi ren au
kho co the c x dung e em lai anh sang va thanh
tu ban than. ay la mot trong nhng ly do khien mat
tong la mot phap tu than toc, nhng neu hanh sai th lai
la mot con ng nguy hiem.

BA KHA CANH CUA PHAT QUA

e hieu cach mat tong x ly cac van e chet, trung

am va tai sinh nh the nao, ta can biet qua y ngha ba
than Phat. Khi tat ca nhng tam man vo minh che lap
tam ta a c ci bo, khi tat ca tiem nang tot ep trong
ta a c phat trien en cung, th co s thanh tu ong
thi ba than Phat la phap than, bao than va ng hoa
than. Phap than la tam vo han, vo chng ngai cua mot

- 155 -
ang giac ngo, con hai than kia la hai tang mc bieu
hien cua phap than ay e li lac cho ngi khac. Phap
than c xem la than t tho dung, bieu trng s thanh
at cho mnh nh chng ac cac than thong, con bao
ng than la than tha tho dung - bieu trng s thanh at
cho ngi, do hoa than cua mot v Phat e em lai li
ch cho chung sinh cha giac ngo.
S chng ac ba than la kinh nghiem cua toan giac.
V cha giac ngo chung ta cha co c kinh nghiem
nay, nhng ta co the co cai g tng t vi no. Khong
nhng ta co the co ba than, ma theo con ng qua tha
cua mat tong, ta nen co ngay ba than ay! Mot thai o
tham lam nh the rat hp thi trang; ngi ngay nay
muon "c cai tot nhat, va c lien tc th !" Ch khac
la thng ta theo uoi vat chat, con khi hanh mat tong,
ta co em kinh nghiem h lac cua y thc thap sang moi
kha canh i song, e a vao thc chng.

TAN DUNG THAN NGI

Chuyen kinh nghiem chet, trung am va tai sinh

thanh con ng giac ngo khong phai la chuyen huyen
hoac. Nh cai than hien tai ma ta co the hoan thanh
c muc ch ln lao nay. Theo Kinh giao, than xac vat

- 156 -
ly cua ta la mot chng ngai. No ang tan ta tng sat na,
de au om va loi cuon kho nh nam cham hut sat. Qua
vay, dieu e au tien c nh ngha ngan gon nh sau:
Kho chnh la than nay. Nhng theo cai nhn mat giao th
ngc lai. Hoan toan khong phai chng ngai, than
ngi c xem nh bau vat quy nhat v no cha ng
tat ca s trang b can thiet cho viec at giac ngo ngay
trong mot i ngi. Than nay lam bang bon ai at
nc la gio va nhng nang lng (kh, prana) lien he.
Va v no sinh t bao thai, nen co cha nhng tinh chat
o va trang hap thu cua cha me; ay la yeu to can thiet
e khi day nang lng phuc lac cua kinh nghiem
kundalini.
Chung ta that may phc co c loai than nay, bi
the khong nen ph pham c hoi quy bau no em lai e
thc hien tiem nang toan ven cua ta. ng nh nhng
ngi khong biet x dung tai nguyen thien nhien cua
mnh cho ung cach. Chang han toi nghe noi nhng trai
chu Nepal chat het nhng cay xoai e lam cui. Mot
cay xoai can biet bao nhieu nam e ln va sinh qua
ngon ngot, the ma ngi Nepal dng nh khong biet
thng thc. Thay v tan dung nhng g mnh co, ho lai
chat pha het nhng cay quy nen at b xoay mon, rot
cuoc khong con g ca. Neu khong x dung nang lng
quy bau cua than mnh e at giac ngo, ma lang ph no

- 157 -
vao nhng theo uoi vo ngha cua i nay, th ta lai con
ngu ngoc hn cac trai chu kia. Ta nen lam nh nhng
khoa hoc gia biet rut nang lng t moi th - anh sang
mat tri, thuy trieu, gio v.v..- va lai con biet cach x
dung nang lng nay cho nhng muc tieu xay dng. Noi
cach khac, ta phai thien xao, va s thien xao cao nhat la
chuyen cai than hien tai cua ta, von la goc kho, thanh
mot con ng h lac a en hanh phuc vo bien cho
mnh va ngi. ay la muc ch toi hau cua moi phng
phap mat tong.

TIEN TRNH CHET

Khi at toan giac, ba than phat (Phap than, bao than,

ng than) ong thi thanh tu. Nhng theo phap hanh
mat tong, ba than ay tuan t hnh thanh theo mot tien
trnh mo phong tien trnh t nhien dien ra luc chet, luc
trang thai trung am va luc tai sinh. Bi vay nh a noi,
trc het ta can biet tien trnh ay thng xay ra nh the
nao, roi mi co the hieu cach chuyen ba giai oan ay
thanh ba than giac ngo.

- 158 -
 Chet la tam tach la khoi xac. Qua trnh tach la co
the xay ra nhieu gi, nhieu ngay, nh cai chet t nhien
do gia benh; hoac xay en ot ngot nh do t nan.
Nhng ca hai trng hp, cai chet eu co nhng bc
tien nhat nh. Than xac khong phai ot ngot mat ngay
kha nang duy tr tam thc, ma no mat t t, moi ai
trong 4 ai (a, thuy, hoa, phong) tuan t mat kha nang
nang than xac.
Kinh ien mat tong mo ta 4 giai oan au cua s
chet bang nhng t ng song ong. Trc het a ai
chm hay tan vao thuy ai, roi thuy ai tan vao hoa ai,
hoa ai tan vao phong ai, phong ai tan vao thc ai.
Mot s mo ta nh the giup ch cho thien quan, nhng ta
khong nen hieu theo danh t. V du noi a ai "chm"
vao thuy ai co ngha la nhng phan ran chac cua c the
dan dan mat kha nang van hanh cua chung, khong con
lien lac mat thiet vi tam thc ngi chet nh trc;
trong khi ay thuy ai (hay chat long) co ve thang the va
ro ret hn.
Khi nhng yeu to vat ly noi tren tuan t thang lt
nhau nh vay, th ngi sap chet cam nghiem mot vai
dau hieu hay trieu chng ben ngoai (tren c the) va ben
trong (tam ly) lien he en tng giai oan cua tien trnh
tan ra. Nhng trieu chng nay c noi ro trong nhieu

- 159 -
sach, nen ay mien ban. Tuy nhien cung se ch li e
neu vai hnh anh ien hnh thng xay en.
Khi chet, thng ngi ta mat het s t chu. V a
khong tu tap khi con song, ho b cai chet tran ngap, ho
choang vang khi cac "ai" hay yeu to cua than xac b
mat quan bnh, khong con hoat ong ieu hoa na. Ho
cam nh ang b nan ong at d doi, khong the gi
bnh tnh trc nhng g xay en. Cai chet dien ra vi ho
nh mot loat ao tng kinh hoang, mot cn ac mong tan
pha. Nhng vi mot ngi a chuan b, th chnh nhng
canh gi khung khiep ay co the em lai niem bnh an ky
dieu. Va vi nhng hanh gia thng tha, nhng ngi
a luyen tam thuan thuc, th moi giai oan cua tien trnh
tan ra em lai cho ho mot s sang suot va tue giac cang
luc cang tang.
Theo tam ly hoc Phat giao, mot oi tng co em
lai s thoa y hay khong, tuy thuoc vao quyet nh ma
tam ta a co t trc. Trc khi trong thay mot ieu g
hay mot vat g, tam ban a quyet nh : "ieu nay se
lam cho toi sung sng." Roi khi thc s tiep xuc vi vat
ay bang mat, ban mi ngh : "O, that tuyet !" oi vi
mot phan ng xau cung vay. Neu tam ban a co thanh
kien hay quyet nh ban khong thch ngi nao, th khi
thc s gap ngi ay ban ch thay ho kho a. Noi cach
khac, tat ca moi s co ve tot, lam ta a, va co ve xau
- 160 -
lam ta ghet, ky thc ch la nhng tao tac cua chnh tam
ta.
Tat ca ieu nay dnh dap g en kinh nghiem chet
choc cua chung ta ? ao Phat day rang cai cach e trai
qua mot i song hanh phuc va mot cai chet hanh phuc,
la hay nhan chan s viec xay ra mot cach nh that,
khong b anh lac hng, lam cho tam roi bi v nhng
tng ben ngoai. Trong i chung ta gap het noi bat
man nay en bat man khac, ch v ta lam tin rang cai g
ta thay tot la thc s tot, cai g ta cho xau la thc s xau;
do vay ta danh tron cuoc i va nang lc cua mnh e
chay theo cai nay, tranh xa cai no. V suot i ta a tch
luy mot thoi quen manh me nhn moi s viec bang thai
o hoac tham am hoac s hai nh the, nen vao luc
chet, khi moi s dng nh tan tanh theo may khoi,
ng nhien tam ta se ri vao mot trang thai hon loan
ti bi.
Giai phap la, can phai tap nhn moi s ch la do tam
ta bien hien, khong co mot chut xu nao hien hu biet
lap. Ta can hieu, v do tam bien ra nen moi s ch nh
huyen ao. Tri kien ay cung phai c ap dung khi ta
thay nhng canh tng lu lt hien ra vao luc tam ta trai
qua tien trnh chet. Ta nen lam quen vi nhng g ta se
gap vao luc chet, e co the oi pho vi nhng ao canh
nay thay v b chung tran ngap va lam cho tam ta hoang
- 161 -
hot roi ren. Then chot cua van e, luc song cung nh luc
chet, chnh la nhan ro ao tng la ao tng, tng tng
la tng tng, huyen hoa la huyen hoa. Vi cach ay ta
se c giai thoat.

CHET VA PHAP THAN

Trc het ta hay xet nhng g xay en neu ta phai

chet trong mot tam trang lo lang kinh hoang tot o, luc
ta khong chuan b, va cung cha tng tu tap. Khi bam
vu vao cai "toi" ma ta tng la vng chac, e c an
ninh bao am, th ta se kinh hoang khi than xac nen tang
cua cai "toi" ay, khi s phan tan. Khi a ai suy thoai,
thuy ai thang lt, tam ta ay nhng ao tng lung linh
mau xanh bac. Ta cam nh b vng bay, b ngot ngat,
than xac b chon di at hay b vui lap di cn a l.
Roi khi thuy ai tan vao hoa ai, ao tng khoi xuat
hien. Khi ieu nay xay en, ta thay nh b chet uoi, b
nc lu cuon troi. Ke tiep, hoa ai tan ra, than xac ta
dan gia lanh; ta thay ao tng la mot ong la gia tri
em vi nhng tia la nhay mua. Trong luc tien trnh
nay xay en, nhieu ngi sap chet gao len v tng than
mnh ang b nhng ngon la thieu rui. Cuoi cung khi
phong ai phan tan, hi th hao hen, ta cam thay mnh
b thoi tung nh la vang trc cn gio loc. ong thi,
- 162 -
tam ta "thay" mot ngon la loe sang len roi tat nh
trong mot phong toi mt; cung nh khi ngon nen sap tat,
bong sang rc len ot ngot nh the bung v t nang
lng cuoi cung. Hi th ta ang don dap hao hen, bong
ngng han lai. oi vi moi ngi, luc ay dng nh ta
a chet (va ay la trieu chng lam cho nhng ngi than
tu hop xung quanh khi s khoc oa).
Nhng ta cha chet han. Bon ai tho phu va nhng
tam phan biet tng ng vi chung a ngng hoat ong,
nhng tang tam thc vi te van con van hanh ben trong.
ieu nay xay en khi giot vi te trang hap thu cua cha
vao luc nhap thai va tru nh au ta luc song, cung
giot o nhan cua me nam ron, tien ve gap nhau tim.
Khi giot trang i xuong, hnh anh trong tam ta la khong
gian trong rong trang xoa; khi giot o i len, ta thay
khong gian mau o. Khi cuoi cung 2 giot gap nhau lam
nen mot hnh cau bao boc can ban thc vo cung vi te
cung vi luong kh tng ng tim; th ta kinh qua mau
en cua mot can phong toi mt. Mau en nay cang luc
cang am ac cho en khi cuoi cung ta ri vao trang
thai hoan toan bat tnh.
Nhng ta cung van cha chet. Trong hnh cau gia
trai tim, an tru cai ban tam rat vi te cua ta va kh lc vi
te tng ng. Sau mot thi gian - co the 3 ngay hay hn,
vi ngi khong tu luyen - trai cau nay m ra, va tam
- 163 -
thc ta c soi sang. Cai ban tam rat vi te bng tnh
day va no ch thay mot khong gian trong rong, trong
suot va sang ngi. Tam trong sang nay la tam cuoi cung
va vi te nhat trong nhng loai tam ma ta kinh nghiem
trong suot cuoc i nay.
oi vi mot ngi pham, tat ca nhng kinh nghiem
nay - t khi ao tng hien ra cho en khi xuat hien anh
sang trong suot - eu khong c kiem soat, chung lan
lt xay en song chung ta hoan toan khong biet, v tam
ta qua tan loan roi ren. Nhng nhng ngi a kheo tu
luyen t trc th gi c y thc sang suot ve moi s
xay en trong suot tien trnh nay. Ho biet ao anh nao
sap dien ra ke tiep, va hieu rang moi canh tng ch la
tng trang dien ra trc cai tam ang chet cua mnh,
chung hoan toan khong co thc tnh khach quan ngoai
tam. V hieu nh vay, ho khong b kinh hai bi nhng
ieu trong thay. Thay v the, khi tam ho cang tr nen vi
te th ho cang y thc ve tnh phi thc mot cach sau xa.
Cuoi cung, khi anh sang trong suot khi len, th cai tam
vo cung vi te hoa nhap vi Tnh khong trong mot kinh
nghiem phuc lac tran tre khon ta. oi vi mot ngi nh
vay, cai chet a tr thanh c hoi quy bau e kien toan
tr bat nh. Nh tr giac trong suot vo chng ngai nay
ma mot hanh gia kheo tu luyen chuyen hoa c tien

- 164 -
trnh chet thong thng thanh ra kinh nghiem cua phap
than giac ngo.
Kinh nghiem phap than ve tnh bat nh nay vt
ngoai ngon t khai niem mo ta. Bi the, khi ngi nao
noi ve kinh nghiem nay, ho luon de b hieu lam. Vay
ban khong nen tin li toi noi, ay ch la nhng vong
ngon do s me tn cua toi thoi. Du noi kheo en au,
ngon t cung ch phat xuat t cai tam phan biet co gii
han, va cung ch c thau hieu bang cai tam han cuoc.
ieu can thiet la phai tiep xuc c vi chnh kinh
nghiem, vt ngoai danh ngon dung e dien at kinh
nghiem ay. o la ly do khien mat tong at nang hanh
ong hn ly thuyet.
Mac du cung nen nghien cu kinh luan va phan tch
phe phan, song co nhng luc phng phap phan tch ch
co hai. Mot bac thay ve thien quan co lan bao toi :"Vao
mot luc nao o, ong can phai t bo loi hieu moi s theo
kieu triet ly. Ong phai vt ngoai tranh bien, luan ly."
ieu ay lam toi kinh ngac. Hoi o toi con la mot sinh
vien tre, hang hai, thch phan tch phe phan moi s ma
toi nghe c. Nhng cuoi cung toi hieu ngai muon noi
g : neu c vng vao thanh kien tri thc, ta khong the i
vao nhng kinh nghiem thien quan sau xa. Vay thc
quan trong e biet luc nao nen buong xa, th dan e cho
tam an tru trong trang thai trong sang t nhien cua no.
- 165 -
 Nhng bac chan s thuoc moi truyen thong luon
nhan manh rang co nhng luc ban khong nen lam mot
hoat ong tri thc phan tch nao ca. V du, se la mot loi
lam ln neu vng vao y tng phan tch trong khi bc
vao giai oan tu tap cao cap cua giai oan "Thanh tu",
la giai oan toi thng du gia ( se ban sau). Tai v khi
x dung tri thc th t nhien u moi th quan niem me
tn se khi len. Tam ban tr nen qua ban bu va rung
ong theo nang lng cuc bo cua nhng khai niem ay.
Roi v moi trang thai tam eu tng ng vi kh lc cua
no, nen he than kinh vi te cua ban cung rung ong v
nhng luong kh lc chong nhau. ieu nay khong ch
anh hng en cong viec cua ban - kiem soat he than
kinh trong phap hanh giai oan Thanh tu - ma con co
the dan en mot tnh trang au n ma ngi Tay tang
goi la "lung" ngha la nang lng b nghen tim. Nh
vi moi giai oan cua con ng tu tap, co luc ta phai
x dung tri thc, ma cung co mot luc phai gat tri thc
qua mot ben.

TRANG THAI BARDO VA BAO THAN

Vi ngi pham tuc, khi anh sang trong suot cham

dt, tam ho kinh qua nhng ao canh cua kinh nghiem
phap than va mo ta, nhng theo trat t ngc lai, t
- 166 -
bong toi vo thc en dien bien cua ao tng. Khi tien
trnh lon ngc nay bat au, tam ta la khoi xac va cai
chet mi thc s xay ra. Lien sau o chung ta i vao
trang thai trung gian goi la bardo, than trung am, va
ay cung the, tam ta hoan toan ngoai tam kiem soat.
Vi toc o i nhanh cua tam y, ta b ay t canh nay
sang canh khac, nh trong mot giac mong. Nhng mong
nay thng la ac mong. Khi th do dau an cua ac nghiep
va vong tng cua ta trong qua kh, nhng canh tng
kinh hoang hien ra lam cho ta cuong cuong tron chay.
Khi th nhng hnh anh quyen ru khi len lam cho ta
khat khao nong nhiet ch e that vong e che. Chung quy
ay la nhng g a tng xay en luc ta con song va s
hu mot than xac vat ly pham tnh: cuoc i ta luon luon
i tm an on, chay tron cai nay, chay theo cai khac.
Nhng bay gi ta lam vao trang huong cang kinh khung
hn. V cai than trung am vo hnh cua ta ch lam bang
luong kh lc vi te nen no co the xuyen qua vat chat
khong b chng ngai, do vay ta nhanh chong nhap vao
bat c trang huong nao ma cai tam s hai tham am
nem ta en.
ay la kinh nghiem than trung am thong thng,
nhng ay cung vay, vi hanh gia co tu luyen, ho co
the chuyen kinh nghiem ay thanh con ng a en
giac ngo. V a thuan thuc trong phap quan "than huyen

- 167 -
nh rang cau vong", nen khi anh sang trong suot cua s
chet va tat, hanh gia lien mang mot than trong suot
bang quang sac (anh sang do tam tao) thay v cai than
trung am me muoi. Vi cach ay, ho chuyen hoa kinh
nghiem trung am pham tnh thanh kinh nghiem bao than
giac ngo, hay than phuc lac.

TAI SINH VA THAN NG HOA

Het nh tien trnh chet va trang thai trung am eu b

thuc bach bi nang lc vo minh chap thu, s tai sinh cua
ta cung vay, ta khong chu ong c. Cuoi cung ta b
nhng ngon gio nghiep thoi giat en ni ma cha me
tng lai cua mnh ang giao hp. Va ham muon lai
va ghe tm, ta ngat xu va lien nhap vao thai me. T
khi iem bat tnh ay, mot i song o nhiem au kho
tiep theo. Cai than phoi hp t tinh cha huyet me phai
chu kho sinh gia benh chet, trong khi tam ta tiep tuc
dong thc tam i trc, do tham san si thuc ay, c tiep
tuc tao them nhan to kho au va bat man.
Mot hanh gia tu cao co the chuyen hoa kinh nghiem
tai sinh nay, nh a chuyen hoa cai chet va trang thai
trung am. Thay v b hon me, b chuyen t trung am en
tai sinh do noi bam vu s hai thuc bach, hanh gia mat

- 168 -
tong thien xao co the chon tai sinh mot cach ay y thc.
Nh a tu luyen e vt qua cac tng pham tnh, ho co
the xem cha me tng lai nh than nam than n, va
chnh mnh cung la mot v than con. Tuy theo mc o
lam chu va loai phap ma ho tu luyen, ho con co the tai
sinh vao mot tnh canh, canh gii trong o moi s eu
giup cho viec chng ac giac ngo. Ngay du sinh vao a
cau nay, ho cung co the chon hoan canh thch hp e
tiep tuc tu hanh cho en khi at toan giac. Vi tam hoan
toan tnh giac, c kiem soat, th tai sinh thong thng
co the c chuyen hoa thanh kinh nghiem giac ngo cua
than ng hoa, 1 trong 3 than Phat.
Tren ay ch la mo ta ngan gon cach nhng hanh gia
mat tong chuyen hoa cai chet, trang thai trung am va tai
sinh thanh ra ba than cua giac ngo, nhng cung u cho ta
mot y niem ro rang ve nhng g nam trong tam cua phap
hanh tr mat tong toi thng. T trc en nay chung ta
a b tran ngap bi nhng nang lc vo minh, nghiep va
vong tng ma hau qua la ta phai luan chuyen mai hoai
trong vong sinh, chet roi tai sinh khong c chon la,
khong c kiem soat. Khi ta cha thay the vo minh
bang tr tue e chuyen hoa ba s co tai dien khong
ngng nay thanh kinh nghiem giac ngo cua mot v phat,
th ta van phai tiep tuc xoay van trong vong lan quan ay

- 169 -
mai mai, i tm hanh phuc ma ch co rc lay tuyet vong
kho au.

CAT T TAI SINH

Khong kho g e hieu rang s chet, trang thai trung

am va tai sinh la nhng kinh nghiem au n, can
nguyen moi rac roi cua chung ta. V song, chet roi tai
sinh bang mot than tam khong c kiem soat, nen ta
phai trai qua nhieu noi kho vat ly va tam ly trong i
song thng ngay. Noi n gian, neu trc het ta ng
sinh ra i, th au co nhng rac roi ay ! Nh thc hanh
phap mat tong thng tha, chung ta co the hoan toan
tranh c s sinh ra kieu o, cung vi tat ca moi van
e do no gay nen.
Nhieu ngi am ra thac mac khi nghe noi tu mat
tong co the cat t tai sinh. Ho ngh : "ieu ay co ngha
ly g ? Tai sao toi phai t bo c hoi tr lai tran gian nay?
Co phai con ng tu tap ay a ti cho hoan toan huy
diet? Neu the th toi cha can."
e khoi thac mac, ta nen nhan chan rang "cat t
luan hoi" co mot y ngha ac biet la giai thoat khoi s
tai sinh khong c kiem soat. Ta co the tu mat tong
mot cach thanh cong, ma van tr lai cuoc i nay. Qua
- 170 -
that, vi bo e tam ay bi man, ta khong the ngh en
chuyen bo mac moi ngi. Bo e tam giuc ta phai tr lai
e lam li ch cho ho. Chnh c Thch Ca Mau Ni a
lam the, cho nen s sinh ra cua ngai tuyet nhien khong
la van e, ma lai la mot nguon li lac vo bien. Trong khi
o, s tai sinh cua chung ta lai xay ra ngoai kiem soat
cua mnh, va ch co lam cho chu ky kho au tiep tuc mai
mai. Chnh chu ky au kho nay mi can cat t. Ve s
chet va than trung am cung vay; chnh cai kinh nghiem
khong c kiem soat ve nhng tien trnh nay mi can
tr kh, can chuyen hoa.
Cuoc i khong t chu cua ta, b tham san si lam
chu, ng nhien a en cai chet khong c kiem
soat. Trong tien trnh me muoi nay, cung nhng vong
tng tham san ay lam phat sinh nhng hon mang rac
roi ln hn. Tam ta b tran ngap bi nhng ao canh lien
he en s tan ra cua tng yeu to than xac, va ta i vao
trang thai trung am vi noi hai hung, khat khao kinh
khung. Tai ay, v ta co mot "than do y sinh" ch khong
phai than vat ly, nen nhng me tn cua ta cang co mot
anh hng ln oi vi ta hn na. C moi vong tng
noi len trong tam la ta lien b nem ngay vao hoan canh
me vong tng ng. ieu nay that kinh hoang, va khi
cuoi cung ta thay hnh anh cha me tng lai, th khat
vong c an on thuc ay ta nhap thai e tai sinh, va the

- 171 -
la chu ky au kho bat au tr lai. Ta khong tm c
au mot chon an ngh thanh bnh. Niem an lac hanh
phuc ma ta ao c luon luon tuot khoi tam tay. ay la
trieu chng cua cuoc ton sinh trong coi luan hoi sinh t .
Muc ch hanh tr mat tong la giai thoat ta khoi
nhng rac roi khong ngng tai dien ay bang cach giup ta
rt ra khoi vong lan quan. Nh luyen tam vt qua s
khong che cua cac gia tng me muoi thong thng, va
nh chuan b trc nhng g ma cuoi cung ta se phai gap
khi i song nay ket thuc i khac bat au, ta co the
kinh nghiem ba than tnh giac thay vao ba trang thai me
muoi thng tnh ve chet, trung am va tai sinh.

- 172 -
11 Hanh x nh Phat

CHUYEN THAN HEN MON RA

THAN NG HOA

ieu quan trong nhat trong mat tong la phai co c

mot tien v, mot kinh nghiem thc thu ve nhng g co y
ngha oi vi ta. Du ch co mot thoi so co la nho be,
nhng c nem no la ta thay khoai roi. Bi the nhng
ngi nao nam c mot cai g that minh bach trong tam
tr roi ngay khi hieu c, lien a no vao tim, th ay la
nhng ngi thc s hanh tr mat tong. ay la nhng
ngi co c thoi so co la. Tam nh nguyen thong
thng cua ta, cai ma ngi ta thng goi la tam thc
tien, luon luon dien dch rang co mot cai g o cha
c toan hao lam ni toi va ni hoan canh xung quanh.
o la mot tam ly luon luon ch trch, tm loi. o la trieu
chng cua tam nh nguyen: luon luon co mot cai g
khong on. Tam nh nguyen cua chung ta hoac thoi
phong qua trn, hoac anh gia qua thap nhng g hien

- 173 -
hu. Mot cai tam bat man, bat thng nh the khong
bao gi theo trung ao. Du co y hay vo tnh, tam ly ay
luon luon ngh: "Ban chat toi xau xa. Toi sinh ra a xau,
hien tai cung xau, toi se chet mang theo nhng toi loi,
va cuoi cung xuong a nguc." Du co ton giao hay vo
than, khi mat lien lac vi ban tam la ta van con b anh
hng cua nhng quan niem chu bai sai lam nh the.
Neu muon giai thoat moi benh tat ve than tam, th ieu
cc ky quan trong la phai anh tan moi khai niem sai
lam t b ay.
Van e cua chung ta au ? Chnh la cho ta cam
thay "Toi la ngi te nhat tren i, xau xa, tham san si
ay day, oi toi that la te." Cai kieu suy t nh vay that
hoan toan tieu cc. Chnh ay la ieu ta can thanh loc.
Mat tong day rang con ngi co mot c tnh than
tien. Trong tam cua moi ngi, ban chat tinh tuy cua ho,
la mot cai g thuan tnh, thieng lieng. Muon nhan ra no,
va hoi nhap s thc chng ay vao i song cua ta ch
khong ch la hieu biet bang tri thc, th ieu can thiet la
ta phai hoa than lam mot thien than.
Bien mnh thanh mot thien than khong phai la
chuyen lien can en van hoa hay tn ngng nao ac
biet. Ban a t bien mnh thanh cai g roi. Khi ban bien
ra hnh anh tham hai ve chnh mnh, th ban khong cho

- 174 -
ay la do mot nen van hoa ac biet nao ca, ban ch co t
bien ra. Bi vay hay top thoi quen ngu si ay; ma ao
luyen mot niem t hao manh liet ve tnh than tien va t
bien mnh thanh mot thien than. Hay khi s song ung
theo tiem nang manh liet cua ban.
Phng phap tot nhat e tap luyen ieu nay la thien
quan ve ba than Phat. Nhng bac thay mat tong v ai
trong qua kh nh Tsongkhapa thng nhan manh rang,
khong co phap tu nao thiet yeu hn the.

HOA TAN

Trong mat ien, phap thien quan ba than - thuoc

phap quan cac v phat thien - co nhieu chi tiet, nhng
ay ta co the lam cach van tat nh sau cung u. Khi
au la nh lai ba phap quy y, phat tam bo e mong giac
ngo e li lac hu tnh. Roi lam phep ao S Du Gia,
can ban cua mat tong. Quan bac thay mat tong trc
mat, xem ngai nh hien than cua moi c tnh giac ngo
ma ta mong thc chng trong tam ta. Tng tng bac
thay ngoi tren nh au tan thanh luong anh sang i
xuong tim ta. Khi bac thay i xuong nh the, ta quan
tng mnh ang trai qua nhng ao tng cua s chet
a en sinh khi Anh Sang Thuan Tnh cua ban tam.

- 175 -
Bang cach ay chung ta quan s hp nhat gia tue lac
cua bac thay vi tam thc vi te nhat cua ta. Khi co nh
lai nhng phap gia tr thay a ban, tr tue va t bi cua
thay oi vi ta, ta nen tng tng s hp nhat ay la vo
cung phuc lac. Ta cang co kha nang the nghiem lac tho
bao nhieu, tien trnh chuyen hoa cang de bay nhieu.
Kinh nghiem phuc lac vi te cua s hp nhat nay
vt ngoai moi khai niem oi ai thng tnh. Khi tat ca
moi tng pham tnh a tan vao bau h khong trong
rong cua tr bat nh va ai lac ong khi, chung ta tap
trung vao s tan hoa ay mot cach nhat tam khong tan
loan. Hay ngh "ay la phap than giac ngo, va ay mi
thc la toi." Nh t ong hoa hoan toan vi phap than,
ta chuyen hoa c kinh nghiem chet thong thng
thanh con ng a en giac ngo.
Khi thien quan ve phap than cach ay, nhng khai
niem ve t nga ma ta a co bay lau se t t ri rung;
ay cung u e c xem nh mot kinh nghiem ve chan
khong. Khong nen nan ch ngh "toi khong co thc
chng nao ve chan khong. Ngay ca danh t nay toi cung
khong hieu, th lam sao e quan." Suy ngh vay la mot
chng ngai. Chung quy, ta a co phan nao kinh nghiem
ve anh sang trong suot. Chung ta a chet nhieu lan trong
qua kh, va theo mat tong th tien trnh chet t ong a
en s kham pha Anh sang trong suot, tnh Toan ven
- 176 -
khong hai. Khong nhng khi chet, ma khi ngu va luc say
sa, ta cung co c mot mui v cua anh sang trong suot
the hien cai Toan ven nay. Nhng kinh nghiem nh the
anh o phan nao t ti mac cam cua ta. Bi the khong
nen lo lang ban cha hieu c Tnh khong mot cach
sau xa; hien tai ch can ban khong vng ban nhng
khai niem oi ai. Hay buong xa, e cho moi chap thu
cua ban tan vao h khong trong suot.
Hay duy tr s tnh giac va xem tam thc ben nhay
ay la tr tue om tron bau vu tru trong sang thuan tnh.
Trong khong gian khoang at ay, ta khong con thay au
cai "toi" t than than trach phan; no hoan toan khong
hien hu. Hay e cho tam an tru trong s khoang at ay,
thoat moi rac roi va van hanh sai lac, nhan thc no la
kinh nghiem ve phap than thc thu. ay la mot trang
thai t nhien, trong sang khong mot may t tng nao,
hoan toan trong rong moi mau thuan roi ren thuoc ban
nga. Ch can ban e cho tam mnh an tru vao o mot
cach song ong.
Co le ban hi kho chu khi toi giai thch ve kinh
nghiem Anh sang trong suot nay. Co le trong tam ban
ang cai phe thay Yeshe, neu ong bao Khong ch la h
khong, th ong lam roi. Thay a n gian hoa mot van
e het sc phc tap. ay khong phai la quan iem cua
Long Thu, ay khong phai la triet hoc Trung Quan.
- 177 -
Chan khong khong phai la ch co viec gia v tan thanh
h khong." Ban c cai nh vay i, co the loi het sach
triet ra ma cai va chng minh rang tan thanh h khong
khong phai la y ngha ma Chan khong muon dien at.
Nhng o ch la chuyen mat th gi.
Qua that, trong khi nghien cu, chung ta can phai co
c mot cai nhn ung ve tnh khong tren phng dien
triet ly, e co the hieu c chnh xac nh Long Thu,
cung tat ca cac bac ai hien tr va hanh gia khac. Nhng
bay gi trong luc thien quan chung ta khong noi en ly
thuyet hay phan tch, ma cot thc hanh. Va e thc hien
kinh nghiem anh sang phap than, moi bac thay An Tang
eu bao h khong la ien hnh tot nhat cho ta hieu c
chan khong hay bat nh.
Muon at en kinh nghiem thc thu ve chan khong,
ta phai bat au t mot khi iem nao o. Phai co mot
kinh nghiem, mot y v ve no nh the nao, e vt qua
nhng mau thuan oi ai do nga chap phat sinh. ay la
iem chnh. Chung ta phai buong xa phan nao moi khai
niem tho phu, cu the va han cuoc a giam gi chung ta
trong tri kien bat toan ve chnh mnh va ve moi s.
T quan iem triet hoc, ngi ta noi rang trong chan
khong, khong co sac thanh mui v .v.v. Mot cai nhn nh
the co the dien thanh kinh nghiem thc thu khi ta e cho

- 178 -
moi s tan vao khong gian bang cach the nhap tien trnh
chet. Trong luc hoa tan ay, tam ta khong co cach nao
tiep xuc vi the gii giac quan quen thuoc. Trong khong
gian trong suot cua chan khong, khong co mau mui cam
giac..., moi rac roi nh nguyen eu tan bien, va ket qua
la trang thai t nhien cua tam ta co the toa chieu, bao
trum toan the the gii thc tai. Hay lai cang lau cang
tot trong trang thai khoang at ay, va hay cam thay ban
a at en phap than thc thu, tr tue vo ngai cua toan
giac.

TAI XUAT GIANG HO

Bay gi, lam sao e di chuyen sang kinh nghiem

bao than. Trong khi l lng trong khong gian cua phap
than, ta buong xa tat ca cho en khi khong con g quay
roi tam ta. Khong mot vat g. Sau mot luc, nhng tro roi
cua nh nguyen lai se khi s xuat au lo dien, loi keo
s chu y cua ta. ay la luc nen chuyen t kinh nghiem
phap than en kinh nghiem bao than. Ch hanh gia biet
c luc nao nen tai xuat, khong ai khac co the noi c
cai g xay ra trong tam ho.
Khi s rung ong cua oi ai khi len trong tam,
hay nh lai nguyen ai bi lam li ch hu tnh, va hay

- 179 -
lam quyet nh manh me se xuat hien di mot hnh
dang co the tng giao vi ke khac. Khi ay trong bau
khong gian bat nh, trong anh sang trong suot cua chan
khong, mot cai g khi s hien len. No giong nh mot
gn may nho cht hien gia bau tri bao la trong suot.
Hnh dang va mau sac cua no tuy thuoc loai thien quan
ban ang tu tap. Trong mat tong, o la chung t bieu
trng v than chnh yeu. No co the la mot hat giong, hay
mot hnh dang nao khac. Nhng du la cai g, cung nen
hieu o la bieu hien vi te cua chnh tam ta. No khong
phai la cai g ta ngam nhn t ben ngoai, ma ta phai
hoan toan hp nhat vi no. No chnh la hnh dang tam ta
mi khi len.
Cung nh ta a ong nhat anh sang trong suot trong
khong gian bao la vi kinh nghiem phap than, bay gi ta
hay xem hnh dang vi te nay nh bao than thc thu. No
tng t cai than vo sac ta co trong trung am pham tnh
gia chet va tai sinh. Ta cung phai cam nghiem no la
hp nhat bat kha phan gia ai lac va tr bat nh, bay gi
c ong nhat vi bao than cua mot v Phat. Hay ngh
"ay thc s la bao than toi." Hay duy tr hnh anh ro ret
cua chung t ay va niem t hao than tien cua bao than
trong mot luc, e chuyen hoa kinh nghiem trung am
pham tnh thanh con ng at bao than giac ngo.

- 180 -
 Khi a san sang, hay nh lai tam nguyen bo e li
tha, roi manh me quyet nh se xuat hien di mot hnh
dang co the lien lac vi nhieu hu tnh hn na. Vi
ong lc ai bi nay, chung t thnh lnh hoa thanh than
the nh rang cau vong cua chnh v thien than ta quan
tng. Hay hieu ay la ng than thc thu cua toan giac,
thay v cai than vat ly tho phu cua tai sinh pham tnh.
ng than ay cung co ban chat cua lac tue ong thi sinh
khi. Mot lan na, hay t ong hoa vi hnh dang ay
bang cach khi len y ngh: "ay thc s la ng than
toi." Bang cach ay, s tai sinh pham tuc se c a vao
ng tu, nh ng hoa than cua mot v Phat.
Khi tu quan ch than, ta phai thc s cam thay mnh
la hoa than cua v than ay. ng ngh mnh gia v, ma
phai tin chac. Cung nh dien vien van con "nhap vai"
khi man kch a cham dt, ban se ngac nhien thay mnh
thc s bien thanh v than. Niem t hao thien than nay
la ieu thiet yeu; phai y thc manh me mnh thc s la
v than. Vi phng phap nay, s chuyen hoa mat tong
se xay en mot cach t nhien va het sc manh liet.
Nhng ngi tng phap quan mat tong ch la than tien
v vnh, thc hoan toan sai lac.

BUONG XA

- 181 -
 Trong luc thien quan, ban thng co duy tr trang
thai bat nh khoang at va tnh thc. Tuy the ban van rat
de b tan loan v nhng vong tng sinh khi. Khi ieu
nay xay en, ng chong lai vong tng, ma tot nhat
hay khi tng manh me mnh la v than bao ho (v du
Quan Am) va phat tam t bi quang ai. Hay trong bau
khong gian cua y thc sau xa ay, va c e mnh la Quan
Am.
Neu van b tan loan - chang han, ban ngh en
chuyen an banh bao - th hay ng qua ph sc chong c
vong tng ay. Chang han, ng co day da vao mot
cuoc oc thoai noi tam, kieu nh "O toi them an banh
bao qua. Ai xui khien toi phai en ngoi thien the nay,
trong khi gi nay toi co the thong dong bat pho?" Thay
v lai nhai nh vay, hay khi s oc than chu cua Quan
Am "Om tara, tuttare, ture svaha" cho en khi tam tr
lai an tnh. Nh the con tot hn la e cho tam ban b loi
keo bi cau chu pham tuc "banh bao, banh bao, banh
bao."
Mot chng ngai ln na cua thien nh la ch i
qua nhieu, hy vong qua nhieu. Thai o me tn nay
khong lam ta thoa man vi nhng kinh nghiem tot cua
mnh; no luon bat ta so sanh kinh nghiem ay vi mot ly
tng nao o ch co trong tng tng. Chung ta lay lam
bat an vi y ngh : "Theo giao ly, ang le en giai oan
- 182 -
nay toi phai co kinh nghiem ai lac, the ma toi co cam
thay g au. Chac chan toi a that bai." V mong moi co
c kinh nghiem, nen kinh nghiem ma ta mong i
khong bao gi en. ieu nay de hieu: lam sao lac co
the phat sinh trong mot tam thc qua cang thang lo au ?
Giai phap duy nhat la hay buong xa. Hay nhan ra hy
vong la chng ngai, va buong xa khi no va phat sinh.
Noi cach khac, ta nen tu hanh mot cach thong dong th
thai. oi khi ta e qua nhieu nang lc vao viec tu tap, t
ky luat mnh qua khac khe, tng the la se mau chng.
Nhng no lc qua cang thng a en hieu qua ngc
lai, a khong giup ch ma con can tr bc tien cua ta.
Nh nhng ngi mi tap lai xe cha biet th dan
khi ngoi sau banh lai. V qua cham chu ban ron ieu
chnh toc o, tay lai v.v., ho lam cho chiec xe nhay
chom len, khien ngi ngoi xe khong c thoai mai.
Lai xe tr thanh mot viec vat va kho nhoc ch khong
con la mot thu vui. Ngc lai, nhng ngi lai xe lao
luyen th rat thong dong t tai. Mac du van y thc moi
s xung quanh, ho biet buong xa, e cho chiec xe t lai.
Ket qua la xe chay rat em, khien ta co cam giac nh no
ang sung sng bay gia h khong thay v nen binh
binh tren mat ng. Tng t, muon kinh nghiem thien
lac, ta phai buong xa nhng mong i, va giam bt
nhng no lc hu thc qua cang.
- 183 -
NIEM T HAO THAN TIEN VA
S XUAT HIEN TRONG SANG

Giai oan "sinh khi" trong viec tu tap niem t hao

than tien la ieu het sc quan trong. Khuynh hng
thong thng cua ta la a bat man va ch trch ba nghiep
than li y cua mnh. "Than the toi that xau x; giong noi
toi khong em tai chut nao, tam toi thng roi ren."
Chung ta b vng vao thoi quen benh hoan ay -a ch
trch chnh mnh mot cach vo loi- en noi chung ta che
bai nhng ngi khac na. Tren quan iem mat tong,
thoi nay cc ky tai hai.
Phng phap cha tr la hay ao luyen mot niem t
hao than tien, cai cam giac manh liet chang han nh khi
the nhap kinh nghiem ng than, rang ban thc s la hoa
than cua mot v Phat toan giac, rang tam ban hoan toan
thoat khoi moi me tn, moi gii han. Neu ban tiep tuc
ngh mnh la mot ke san si, th ban se hoa thanh ngi
san si thc, chac chan khong the thanh mot than tien
ay phuc lac. Ban co the cham dt loi suy ngh tai hai
ve chnh mnh nh the, e tranh nhng hau qua tieu cc,
chu bai - bang cach ong nhat "can ban thc" cua mnh
vi nhng c tnh t bi tr tue cua v than ma ban quan
tng. Bang cach ay, ban m long ra on nhan nhng
nguon cam hng bao la co the chuyen hoa toan the cuoc
i mnh. Cang tap trung manh liet vao niem t hao
- 184 -
than tien, ban cang kinh nghiem mot cach sau xa s giai
thoat moi han cuoc va bat man.
S thc hanh mat tong Toi thng du gia co 3 hng
v ac biet. Mot la thay mnh cung moi ngi eu co ve
than tien cot cach. Hai la tam cua hanh gia khong bao
gi ri tr bat nh. Ba la moi kinh nghiem eu em lai h
lac ln lao.
Nh a noi, ng co "gia v" lam than tien, chang
han Quan Am. Ban phai cam thay tan tam kham sau xa
rang mnh la Quan am, ca hai la mot thc the bat kha
phan. Cang ao luyen tnh nhat the nay, ban cang co
kinh nghiem ve chuyen hoa mot cach manh liet. ieu
nay hoan toan t nhien.
Ban cung can luyen tap e thay moi tng eu
huyen hoa, khong phai la mot cai g tach ri vi t tam.
Noi cach khac, phai nhan thc moi tng eu khi t
chan khong, eu co ban chat cua chan khong, bat nh.
Cuoi cung, cam nghiem cua ban ve tng chan khong,
huyen hoa ay phai la mot kinh nghiem vo cung lac thu.
ieu nay c at en trong giai oan thanh tu cua
phap du gia toi thng, bang cach a chu y vao noi tam
sao cho ban cam giac mot cach manh liet nang lng
kundalini ay phuc lac lan toa khap than kinh he cua

- 185 -
mnh. ieu nay giup ban hoa tan moi kinh nghiem vao
nang lng ai lac.
e giup tien trnh chuyen hoa, mot vai tap luyen c
the nh hatha-yogas, ong mot vai tro het sc quan
trong trong khi tu tap giai oan "thanh tu". Nhng ay
khong ch la nhng luyen tap e cai thien the ngoi hay
sc khoe cua ban. Muc ch toi hau cua chung la lam
tang nang lng kundalini ai lac. Nang lng nay tham
khap he than kinh vi te cua ta, nhng phien mot noi la ta
khong nhan ra no. Nh tap luyen hatha - yogas, ta co
the lien lac vi nang lng ay, tang cng lac, va biet
cach thong thng vi no e dan no i bat c au theo y
muon. ay khong phai v muc ch at c lac pham
tnh, ma cot e kiem soat nhng tang lp vi te nhat cua
than tam ta.
Tuy nhien khi lam nhng tap luyen ay, ieu cot yeu
la duy tr chnh niem ve mnh nh mot than tien. Phai
gat qua moi y tng han cuoc t thng than trach phan,
th nhng tap luyen nay mi thc s cong hieu. Nh tap
luyen ung cach se en mot giai oan du bat c lam g
ta cung cam thay mot nguon h lac ln lao. Khi than
khi s cam thay mem mai nhe nhang, th nhng nang
lng vat ly trc ay von la goc kho, khi s phat sinh
nhng cam giac ai lac. S chuyen hoa mat tong nh

- 186 -
vay khong ch la van e tng tng, ma ca the chat ta
cung bien oi la lung.

NHAN CACH TRONG MAT TONG

Nhieu ngi noi ieu quan trong khong phai la than

the, ma la thien quan noi tam. Nhng noi the la sai.
Theo mat tong, ta khong the noi tam quan trong hn hay
than quan trong hn. Ca hai eu quan trong ngang nhau.
Trong phap hanh mat tong, than the c xem nh mot
manh at co nhieu mo quy. Mac du au kho, cai than
nay cua chung ta van cha tai nguyen vo gia, o la vang
kundalini, dau hoa kundalini.
Tat ca chung ta ai cung a tng co lan cam tho than
lac ln lao. Mot oi khi, ang ngoi th dan ta bong co
mot cam giac phuc lac nong nan lan khap ngi. Kinh
nghiem nay rat thng, khong phai la mot thc chng
cao sieu g lam. Nhng no cung cho ta dau hieu ve kho
tang ln lao cua nang lng phuc lac cha trong than ta
ngay trong gi phut hien tai. Muc ch cua moi phap du
gia, moi luyen tap va thien quan cua toi thng du gia,
ch la e khi day, kiem soat va x dung tai nguyen
nang lng ai lac ay e at en toan giac. Bi v, mien
sao au oc ban van tnh tao va co the duy tr chnh

- 187 -
niem, th ban co thng thc bao nhieu lac thu cung
khong sao. Ban co the goi lac ay la lac sinh t, lac the
gian, hay g g cung c, no van co the a en giai
thoat.
Tinh tuy cua mat tong la x ly lac thu mot cach
thien xao. Ngi co u t cach e thc hanh mat tong la
mot ngi "chu chi", vi ngi ay viec x ly lac thu
tr thanh mot phng tien giup ho giai thoat. ay la
nhan cach mat tong. Neu mot ngi ch biet cach chu
ng au kho, th mat tong chang giup ch g cho ho
c. Cung giong nh mot lo nguyen t khong co nhien
lieu, mot con ngi nh the se khong co tai nguyen e
x dung cho nhng chuyen hoa can thiet.
Tuy vay, tai nguyen lac thu a san co trong than the
con ngi chung ta. ay la ly do chnh yeu tai sao ta
xem than ngi la vo cung quy bau. ieu ta can co, la
mot phng phap thien xao e khi day va x dung tai
nguyen ay, ngo hau em lai hanh phuc toan ven khong
nhng cho chnh ta, ma cho tat ca moi ngi. Muon the,
ta phai oan tr thoi quen nhn nhng kinh nghiem trong
i mnh bang mot cai tam kho s, vi nhng d phong
au buon. Ta phai cong nhan rang chnh ta a tao ra moi
rac roi. Khong nen o tha cho xa hoi, cho cha me hay
ban be; khong nen trach c bat ky ai. Nhng rac roi cua
ta do chnh tam ta t tao. Nhng cung nh ta a sang tao
- 188 -
tat ca rac roi cho chnh mnh, ta cung la ke sang tao ra
giai thoat cho chnh mnh, va moi th can thiet e at
en giai thoat lac nay von a c cha ng trong than
tam ta hien tai.

HOA NHAP TUE VA LAC

Muc ch cua s hoa sinh thanh mot v than tien

nh phap thien quan ba than Phat, cot la e anh tan
nga chap ngot ngat cua ta. Chnh quan niem hep hoi nay
a can tr ta khong kinh nghiem c s bung v cua
nang lng phuc lac tiem tang trong he than kinh mnh
e nh ay thc chng tiem nang giac ngo.
Tr tue ve chan khong la ay h lac. ieu vo cung
quan trong la hai yeu to nay -tue giac i sau vao thc
chat moi s, va cam giac ai lac- phai c hp nhat
trong mot kinh nghiem. Ta co the thay nhieu ngi tre
rat thong minh, nhng ho van cam tho c rat t niem
vui trong cuoc song, hoac khong co niem vui nao ca. Tr
thong minh chang nhng khong lam ho sung sng ma
nhieu ngi trong so ay lai hoan toan b roi loan. Ho co
the sang che u loai cong trnh nh nhng tro chi ien
t phc tap, nhng v thieu phng phap e hoa nhap tri

- 189 -
thc va cam xuc cua mnh, nen ho van la nhng ngi
tr thc kho can, ay bat man.
Ngc lai co nhieu ngi co kha nang thc tien e
c hanh phuc, nhng ho lai khong co tr thong minh,
khong co s tnh giac sac ben e i sau vao mot cai g.
Mac du hai long vi cuoc song, tam thc ho van cun
nhut.
Mat tong co ao luyen tr tue ln lao, a tr thong
minh vao kinh nghiem thc tien bang cach ong nhat no
vi s tnh tao ay phuc lac. Bang cach o ta co the lam
cho i mnh sung man, kien toan tiem nang hanh phuc
ma van tay tr c moi van e rac roi thng i oi vi
s theo uoi khoai lac. V tren the gii nay, lac thu
thng e ra van e. Nhieu ngi cho rang nhng noi
kho vat ly nh oi va benh khong thc s la van e tram
trong lam. Nhng lam sao e hng khoai lac ma khong
tr thanh ien loan hay oi truy, ay mi la mot van e
ln cha co giai phap. Kinh nghiem hoa nhap cua mat
tong cong hien giai phap ay.
Ta a nhieu lan noi rang theo mat tong, van e can
ban cua con ngi la khi co lac thu, noi tam ta thng
am ra ngu on, toi tam. ieu nay khong co ngha rang
ta khong nen hng lac. Ta nen hng lac, nhng can
phai e phong i qua trn trong khi hng lac. Ta phai

- 190 -
gi cho khoi b anh hng cua vong tng ngu si. Bi
the luc nay ta ang hoc lam cach nao e co kinh nghiem
ai lac, ma van duy tr trang thai sang suot, co kiem
soat. Ta ang hoc cach lam the nao kinh nghiem ai lac
co the dan khi tue giac sau xa trong sang.
Thong thng chung ta co thoi muon v ve cho
mnh. Ngay ca khi thien quan c thanh cong, cam tho
c nang lng kundalini ay h lac ang len, ta lien
co mot khuynh hng manh liet muon vo chup lay no,
ngh : "ay la kinh nghiem cua toi, toi a chng." ay
la thoi quen ta can t bo. Ta nen tap e cho nhng kinh
nghiem lac no xay en ma ng bam vu xem la cua toi.
Ta co the lam c ieu nay bang cach ong nhat tam
vi chan khong, bat nh. Khi ay moi luc lac khi len, th
nh the la no c kinh nghiem au o ngoai h
khong. Thc kho ma dien at ieu nay, nen toi hy vong
quy v se hieu nhng g toi muon noi. Ta phai vt
ngoai thoi quen chiem hu thong thng cua mnh, thoi
lien ket moi s vao y thc han hep ve ban nga.
Co le toi co the giai thch ieu nay mot cach sang
suot hn chut nh. Hay tng tng trc mat ban la
mot ngi ma ban cho la vo cung hap dan. Ch nhn
ngi ay thoi cung u khi day mot nang lng lac ln
ni ban. Ban co the muon a tay ra ma om lay ngi
ay. Bay gi, hay tng tng ngi ay thnh lnh tan
- 191 -
thanh anh sang cau vong, rang r va trong suot. T
nhien tat ca cam giac tru nang cua ban ve duc vong
chiem hu cung tieu tan. Thay vao o, mot cai g nhe
nhang hn, bong benh hn, sinh khi. Ban van con mot
vai tng quan vi oi tng ep e ay, nhng tng
quan ay a oi thay. Ban a buong xa thai o bam vu,
va bay gi kinh nghiem mot cai g khoang at hn, bao
la hn. o la mot kinh nghiem het sc nhe nhang, phuc
lac ma van hoan toan tnh thc, cai kinh nghiem ma toi
muon noi. o la nhng g chung ta co ao luyen.

- 192 -
12 Thanh tu

GIAI OAN THANH TU : KIEM SOAT

NANG LNG VA NOI HOA

Phap tap luyen giai oan Sinh khi ba than ky thc

ch e chuan b cho viec tu tap nang cap goi la giai oan
Thanh tu, e thc s bien cai than tam pham tnh cua
chung ta thanh than tam cua mot thc the toan giac.
Nhng s chuan b cua giai oan sinh khi la ieu toi
can : chnh nh ni long nhng khai niem cu the ma ta
co ve ban than mnh, bang cach phat sinh hnh anh v
than t chan khong, va ao luyen niem t hao thien than
rang chnh mnh la v than ay, chnh nh lam vay ma ta
tao c khong gian thuan khiet cho s chuyen hoa phat
sinh.
Khi a u thien xao e tu tap giai oan thanh tu
nh lam phat sinh Noi hoa (Tang ng la Tum mo) tai
luan xa ron, ta co the a tat ca luong kh lc i vao
huyet ao trung ng, khien chung hoan toan tan vao
- 193 -
ay nh khi ta chet. Ket qua la anh sang tue cua ban
tam se lo dang, va cuoi cung ta co the bieu hien than
huyen nh cau vong. Than huyen nay co the t do gia t
than xac roi tr lai. ieu nay thc s xay en ch khong
ch la quan tng nh khi con trong giai oan sinh khi
trc kia. Nang lng kundalini ngu yen trong ta bay
gi c anh thc, ta at en tr tue va ai lac ong
thi; va vt qua c moi gii han cua than vat ly.
Khi a at en s lam chu luong noi kh e co the
a no vao bat c huyet ao nao ta muon, th ta con co
the kiem soat nang lc ngoai gii. Co nhieu chuyen ke
ve anh hng ln lao ma nhng thien gia mat tong a
chng ac co the tac ong tren vu tru ben ngoai. V du
trong mot buoi le ln ma c Tsongkhapa to chc tai thu
o Tay Tang ngay xa, ngi ta thap hang ngan ngon
en b e cung dng tng Phat Thch Ca. Bong mot
ngon la bng len lam moi ngi kinh hai en bao cho
Tsongkhapa biet nhng en cung dng sap ot chay
chua. Khi ay Tsongkhapa ngoi xuong nhap nh, va tat
ca en vut tat. Ngi ta co the xem ay la mot phep la,
song ky thc khong co g huyen b kho giai thch ve ieu
ay. Bi v ngi nao co the lam chu c noi kh nh
Tsongkhapa cung chac chan co the ieu khien c kh
ben ngoai.

- 194 -
 Toi ngh thien nh ve noi hoa rat phu hp vi tam
thc ngi ngay nay, v ho me say nguyen lieu vat chat.
Ngi ta thch lam viec vi vat chat, chi vi vat chat,
ieu khien va chuyen hoa vat chat. Va do ieu khien
vat chat, ho con muon ieu khien ca tam con ngi.
Thien quan Noi hoa co lam c ieu ay: do ieu ong
nang lng ben trong c the vat ly, ta co the ni rong
pham vi tam thc va kinh nghiem nhng mc o cao hn
ve lac tue.
Toi cung ngh rang nhieu ngi ngay nay het sc
nong nay; ho muon nhng hieu qua tc th. Ho mua ca
phe tc th, m an lien, iem tam co lien, lien lien u
th. Va khi i vao lnh vc tu hanh ho cung muon c
thoa man lien, co kinh nghiem chng ngo lien. Vi phap
tu noi hoa, ay la ieu ta co the thc hien. Da theo mot
so phng phap thc tien c at ra mot cach khoa hoc
va khuc chiet minh bach, ta se co c ket qua la mot
tam thc hoan toan bien oi. Ta khong can phai chap
nhan mot tn ngng bat thng nao, ch can tuan theo
ch dan, th nhng kinh nghiem t ong xay en. Nh
tap trung vao cac nguon nang lng co san trong than
tam ta, ma cai thc tai ta kinh nghiem co mot bien
chuyen sau xa. ieu ay thc n gian va trc ch.
The ky 20 nay co toc o kinh khung, ay nang
lng. Cung vi s bung no nang lng ghe gm nay,
- 195 -
nhieu chuyen tot lanh ang xay ra, va cung nhieu tai
hoa khung khiep na. S the la nh the. Bi vay neu
muon lam mot ieu g tch cc vi cuoc i mnh, ta can
mot phng phap t nhat cung manh liet bang nhng
nang lng vat chat roi ren trong o ta ang mac vng.
Nhng ly thuyet triet hoc du v ai en au cung khong
u giup ta ra khoi nhng khung hoang hien thi. T
tng triet hoc t chung ch nh nhng am may khong
thc chat; mi au co ve ep e nhng sau o mau
chong tan i, e lai mnh ta vi tnh trang vo vong nh
trc. Chung ta can mot cai g nang ong, manh liet,
trc tiep. Ta can mot cai g mnh co the lam ngay, at
hieu qua ngay. CAI G ay chnh la mat tong, nhat la giai
oan "thanh tu" cua du gia noi hoa.

Cau chuyen ve hieu qua tc th va s phat sinh ai

lac nh the nghe ra that hap dan, nhng ng quen hai
iem het sc quan trong. Trc het mac du phap hanh
noi hoa ng nhien dan khi kinh nghiem ai lac, song
muc ch chnh cua no la giup ta i vao trang thai tue
vi anh sang trong suot. Chnh tue nay, mot cai thay
trc tiep chieu vao thc chat moi s, se giai thoat ta
khoi day troi cua vong tng vo minh. Hy lac t no
khong lam c viec nay. Bi vay, bang phap thien
quan noi hoa, ta can phai phat trien mot s lieu tri manh
me ve chan khong, bat nh, phi t tnh, cua chnh kinh

- 196 -
nghiem hy lac ay. Neu ta c theo thoi cu ma xem cam
giac hy lac la thc hu t ton, th s phat sinh nang
lng ham muon manh me do thien quan noi hoa ch
a en nhng hau qua khoc hai.
Hn na, khong bao gi nen b loi cuon bi kinh
nghiem h lac en noi quen mat ong lc chnh cua mat
tong. Muc ch cuoi cung cua Phat giao, theo kinh tha
cung nh mat tha, la e em lai toi a li ch cho ngi
khac. Neu ta qua chu trong no lc c h lac ma quen
s li tha, th tuyet oi khong cach g ta co the thanh
cong tren ng tu tap. Chung ta ch co tao them nhan
to cho bat hanh va au kho.

S TNH THC AY HY LAC

Khi dan dan quen thuoc vi kinh nghiem anh sang

ay h lac huyet ao trung ng, ta se phat trien mot
phng phap hieu lc e vt qua nhng kinh nghiem
pham tnh, han cuoc ve the gii giac quan nay. Ta co
the, trong i song hang ngay, hoi nhap bat c g xay
en vi kinh nghiem noi tam ve s tnh thc ay h lac
ay. Khi ay khong con lo g nhng lac thu thng tnh ma

- 197 -
ta hng thu co the khuay ong s an tnh cua tam ta.
Ngc lai, bat c khoai lac giac quan nao ta co do tiep
xuc nhng oi tng kha y cung se tan hoa vao tue giac
hy lac mot cach de dang, va nh the tang them s an
tnh noi tam ta.
Moi khi mot giac quan tiep xuc vi mot oi tng
gay lac thu, th thay v sa vao thoi vo vap, bam vu e
a en chan chng va that vong nh thng tnh, ta co
the a cai nang lng ma oi tng ay gi len, cho no
i vao huyet ao trung ng e lan khap toan the he
than kinh trong ta. Va ong thi ta co the e cho y thc
hy lac nay the nhap vao khong gian trong sang cua bat
nh. The la tat ca nhng van e lien he en duc vong a
c giai quyet: thay v a en bat man, nang lng
duc vong bay gi c lam nhien lieu cho s chng
nghiem cai TOAN VEN.
Nh phat trien nguon hy lac noi tam, ta am ra t oi
hoi g hoan canh. S sang suot noi tam ta dan dan giai
thoat ta khoi le thuoc vao hoan canh ben ngoai. Khi moi
s trong sinh hoat hang ngay khong c troi chay, ta
khong con xem o la mot van e. Ta cung khong con lo
lang ve tng lai. Lo g ngay mai ta se mat i mot lac
thu phu van nao o, trong khi hien tai ta co ay u hy
lac noi tam ? Va cung ng tng rang cam nghiem hy

- 198 -
lac noi tam nay co hi ch ky. Ta cang hai long trong noi
tam th cang de em niem vui en cho ngi khac.
D nhien, viec tu tam e at c trnh o ay can rat
nhieu thc tap. Hien tai ta khong de g duy tr cam giac
noi lac va quan bnh ay. Nhng neu nh lai ta cung a
co oi lan cam nghiem c ieu ay phan nao, th ta co
the tin tng mnh co kha nang cam tho s bnh an noi
tam tr lai nh the. Nhat la khi ta a c gii thieu
nhng ky thuat mat tong e lam phat sinh ai lac va tam
sang suot, th ta co ly do e cam thay hng khi. Cang
tap luyen nhng ky thuat nay, ta cang nhan thc c
chac chan mnh co the lam cho i mnh thc s xng
ang, li ch cho ban than va cho moi ngi.

NAM THAN VA N THAN

Khi ta a lam chu c nhng phap hanh mat tong

giai oan thanh tu, a kem che oc nhng luong kh
lc vi te.v.v. se en mot luc xuat hien nhng nam than
n than. Nhng nam n than ay la g? Noi n gian, ay
la nhng ngi nam ngi n co c kinh nghiem
chuyen hoa cua mat tong, va bi the co kha nang lam
tang trng lac tue ni mot hanh gia cao cap. giai
oan "thanh tu" se co mot thi iem ma s om mot con

- 199 -
ngi nh vay la can thiet e a tat ca luong kh lc
vao huyet ao trung ng, mot ieu kien e trien khai
toan ven luan xa tim, ngo hau at en tang sau nhat cua
Anh sang trong suot.
Nhieu ngi v thay nhng tng tranh Tay tang
trnh bay nhng v than om nhau, a co quan niem lam
lan rang Phat giao Tay Tang toan chu trong en quan he
nam n. Nh a noi, nghe thuat nay ch muon trnh bay
kinh nghiem ve cai Toan the bat kha phan : phng
phap va tr tue, hy lac va chan khong -nhng ac tnh
cua toan giac. Bay gi noi en phap hanh trong giai
oan "thanh tu", ngi ta lai co them c hoi e hieu
lam hn na. Bi the, can nhan manh rang, khi cha at
en s lam chu nhng luong kh vi te trong than, cha
"om tron" nang lng kundalini ay phuc lac trong
mnh, th ta cha u t cach e om mot ngi nao ben
ngoai het troi.
S om trong mat tong va cai om sinh ly thong
thng khac nhau tri vc. ieu nay se ro khi ta nh
rang, trong giai oan "thanh tu", hanh gia a hoa tan
tat ca cac luong kh lc vao huyet ao trung ng, kinh
nghiem cai trang thai than va tam xay ra luc chet. Khi
cha i vao c kinh nghiem nay vi tat ca tnh giac va
chu ong, th noi en viec om trong mat tong ch la
chuyen ua. Hn na, trong cai om chan thc cua mat
- 200 -
tong, th chnh nang lng n i vao nam, ch khong
phai ngc lai nh cai om thong thng.

KET QUA CUA PHAP HANH MAT TONG

Co nhieu mc o thanh cong khi tu cac phap mat

tong ve chuyen hoa. S thanh tu cao nhat d nhien la
at en ba than Phat, ngha la at toan giac ngay trong
i nay, trc khi chet. ieu nay quyet nh co the xay
ra, nhieu hanh gia thanh cong a at toan giac theo cach
o. Tuy nhien neu khong the kham pha ngay tnh toan
ven cua ban the, ta van co the kham pha c no vao
luc chet, hoac luc trong trang thai trung am. Cho du
viec tu tap khong a ta en giac ngo, no cung co the
giai thoat ta khoi noi s chet, va giup ta phan nao trong
viec kiem soat tai sinh. Chnh ieu nay cung la mot
thanh tu ln lao, v no giup ta tiep tuc tu hanh trong
tng lai khong gian oan.
Khi tu mot phap quan mat tong, du luc au co ve
kho en au, ban cung nen bao dan ngh "du co at
thanh chnh qua hay khong, t ra ta cung se co gang co
c vai kinh nghiem." ng ngh: "Toi lam sao ma
thien quan c? ieu nay hoan toan mi la oi vi toi.
Hn na, i toi a tao qua nhieu nghiep ac, toi la ke

- 201 -
ay toi loi. Lam sao mot ngi nh toi co the hy vong
thc chng c cai g?" Loi suy ngh ay hoan toan sai
lac. Trc het, ban khong bao gi t biet c trnh o
cua mnh, khi cha tu tap. Neu no lc, ban se ngac
nhien ve tiem nang cua chnh mnh. Th na, that ien
ro khi ngh mnh qua toi loi, kho thanh cong trong thien
quan. Hay nhn cuoc i Milarepa. Ngai a tao bao
nhieu nghiep ac, giet bao nhieu ngi, the nhng Ngai
van co c nang lc thc chng s t bo, tam bo e va
chan khong, va cuoi cung giac ngo nh thc hanh mat
tong. Chnh Ngai a cong nhan rang trc kia Ngai a
tng la mot toi nhan ai hnh, nhng nh s hng dan
cua bac thay Marpa va ch cng quyet cua mnh, Ngai
a chuyen hng nang lng trong mnh e thanh mot
thien gia v ai. Neu Milarepa co the thang lt d vang
ay toi loi cua mnh, th tai sao ban lai ngh ban khong
lam c, trong khi ban con hien hn Ngai nhieu?
Toi cung chu y rang nhng ngi a tng gay nhieu
ac nghiep trong i, khi quay lai tu tap thng de thanh
cong hn ngi khac. Trong khi o, nhng ngi at t
nang lng vao sinh t th cung thng co rat t nang
lng cho viec thc chng niet ban. Nhng ngi ay qua
tr l khong c mot viec g ca, du thien hay ac.
ieu toi muon noi ay la, a lam c con ngi,
th ta khong bao gi nen at gii han mnh co the thanh
- 202 -
tu c bao nhieu, du hien tai i ta co ra sao i na.
Co the bao nhieu lan no lc thien quan ban van b tan
tam, nhng bong choc co mot tiem nang nao o tr nen
thuan thuc, em lai cho ban kha nang la lung e tap
trung khong gian oan trong nhng thi gian dai. Nhng
ieu nay thc s a xay en, bi vay ban hay can am
len, va tiep tuc co gang. t nhat ban nen quyet nh
manh me nh sau: "Toi se at c s lam chu tam
mnh e neu co tai hoa xay en, hoac luc chet, toi se u
nh lc va s sang suot bnh tnh nhan ra cai g sap xay
ra." Ban ch can gi mot loai ong lc tu hanh nh the
cung u. No se lam cho ban co kha nang the hien vien
man tiem nang noi tam cua mnh con nhieu hn ban
tng.

NHNG C TNH A EN THANH CONG

Nhng muon at en bat c trnh o thc chng nao

nh tu mat tong, ta can phai co 4 c tnh. Trc het la
niem tin bat hoai. ieu nay co ngha phai thay ro con
ng ta ang theo, t luc quy y cho en giai oan cuoi
cua s tu tap, la mot con ng bao am ang tin cay.
Khi a thay c bang kinh nghiem ban than, rang con
ng nay co the a ta ve hng ta muon en, th long
tin cua ta khong ai lay chuyen noi.
- 203 -
 Noi cach khac ta can co s t tn. ieu nay kha de
khi ta co nhng ban ao hay gan bac thay. Trong mot
moi trng c che ch nh vay, s tu hanh giong nh
cung san se mot nen van hoa, ta khong cam thay lac
long. Nhng khi t gia tnh huong c cach ly mot cach
gia tao nay e tr ve i song thng nhat, ta co the mat
i niem t tn oi vi viec tu hanh. Ta b ap lc cua
nhng mong i va s anh gia cua moi ngi, kieu
nh "Thien quan e lam g? tai sao phai ngoi ngam lo
ron cua ban, trong khi co bao nhieu ieu hap dan khac
e lam vi cuoc i cua ban?" The la ta de dang sa vao
anh hng cua ho. The la mot lan na, ta lai chm vao
trong ong rac cua i song thng ngay, khong phng
cach nao chuyen no thanh mot cai g ang ke. Nhng
neu ta c long tin bat ong, th s tu tap cua ta khong
ai lay chuyen noi. Chang nhng khong b ngoai canh
cuon phang i, ma ta con co the chuyen hoa nghch canh
thanh ng loi tu hanh.
c tnh th hai la giai thoat khoi hoai nghi, do tam
khong sang suot. Khi ta a co tue giac sang suot, hieu ro
nhng yeu to khac nhau cua phap tu, nh trnh t, muc
ch cua chung v.v. th tat ca nhng hoai nghi chng
ngai cho tu tap t nhien se tan bien.
ieu quan trong oi vi chung ta la phai biet ro c
cau lien ket cac phap tu. Co nhieu ngi a i nghe
- 204 -
giang giao ly kha nhieu nam, nhng oi khi toi nghe ho
phan nan: "Toi hoan toan mu tt khong biet phai khi s
t au. Toi a tho giao vi nhieu thay, nen bay gi toi
khong biet ai la v thay chnh cua toi. Toi lai con khong
biet phai tu phap thien quan nao trc het." Neu chung
ta a hoc nhieu de tai khac nhau, a tho nhieu phap
quan anh, a c nhap mon nhieu phap thien quan,
ma van khong biet lam sao e tu tap, th ieu ay chng
to chung ta mat can ban. Mot ieu ep e trong truyen
thong Phat giao Tay Tang la no co mot cau truc het sc
ro rang t au ch cuoi. Co the noi co mot ban o ro
rang ve nhng trnh t tu chng. Theo toi ieu nay that
tuyet. Bi vay neu ban cam thay hoang mang th hay
theo mot bac thay co kinh nghiem, e t mnh kiem
chng xem cau truc o ra sao, roi tu theo mot cach tuan
t.
ieu th ba la can phai phat trien s tap trung toan
triet, nhat tam. Khong the nao i sau vao phap tu va
nem c hng v cua no neu ta thieu s tap trung ben
vng. V du, neu muon kiem soat nhng luong nang
lng khac nhau trong he than kinh vi te cua ta, ta
khong the co y niem m ho ve nhng luong kh lc,
chang han khong biet chung au, van hanh nh the
nao. Ngc lai, ta phai co mot hieu biet that chnh xac,
va ieu nay ch xay en neu tam ta hoan toan tap trung.

- 205 -
Ve iem nay, tu mat tong khong khac g lam cac cong
viec khac. Nhng ngi thanh cong trong viec lam cua
ho, du o la viec hoc, hay chi the thao, hay bat c viec
g - tat ca eu co chung mot ieu la, tap trung cao o.
Neu khong co no, ngi ta khong the tien xa.
Hay xet trng hp sau ay. Ngi ta thng noi
nh tu mat tong, moi hoat ong c thuc ay bi long
ham muon - nh muon uong mot coc so co la - eu co
the chuyen thanh kinh nghiem lac tue ln lao. Neu a tu
tap kha, nang lc tap trung u manh, ta co the theo doi
mot cach chnh xac nhng g xay en khi ta thng thc
coc so co la ay. Ta co the leo lai tat ca nang lng a
c anh thc i theo mot hng nhat nh, e lam
tang luong noi hoa an ien. Hi nong nay a nhieu
nang lng lac tho vao he than kinh, va toan the kinh
nghiem nay tr nen ay hng v nh tue giac khoang
at ve tnh "khong hai". oi vi con ngi ro biet nhng
g mnh ang lam, th viec uong mot coc so co la n
gian cung tr thanh mot phng phap ay nang lc e
ong en thc tai ve lac tue. ieu ay khong phai ch
mong muon hay gia v, ma thc s xay ra.
Nhng thong thng, chung ta mat lien lac vi thc
tai noi tam. Chang han khi uong mot cai g, ta khong co
s ro biet trc tiep ve nhng g xay ra li, bao t, he
than kinh hay than tam ta noi chung. Khac vi mot hanh
- 206 -
gia biet ro ieu g ang xay ra va co the ieu khien
nang lng theo cach nay cach khac khi can, chung ta
khong biet c. Thay v kinh nghiem lac tue, co le ta
ch co kinh nghiem au bung i chay.
Cuoi cung, muon chng ac cao nhat, ta phai gi b
mat s tu tap cua mnh. ieu nay nghe la lung, song ky
thc la mot iem rat quan trong. Danh t Mantra co
ngha la che ch tam, va ch "mat" trong mat tong la e
nhac nh cho ta nh rang nhng phng phap nay can
c gi rieng cho mnh nh mot kho tang quy bau.
Ngay nay s thc hanh mat tong a kha suy oi; nhieu
ngi tu mat tong lai i khoe "toi ang hanh mat tong,
hay xem toi co the lam the nay, the no." Mot thai o
kieu cang cong khai nh vay la thieu tr, no ch lam
chng ngai cho viec tu tap. Chang tha gi mot be ngoai
khiem cung trong khi ben trong la mot hanh gia c ln,
con hn ben ngoai co ve ln loi ma ben trong khong co
g.
Nhng thien gia v ai trong qua kh a noi rang
neu chung ta ao luyen c bon iem tren ay - long
tin bat hoai, cham dt hoai nghi, tap trung cao o, va gi
b mat - va thc hanh mot cach kien tr va chnh xac, th
nhng thc chng chac chan trong tam tay ta. Theo
kinh nghiem cua nhieu hanh gia, ta co the at en mot
iem o mot s bung v ln ve tr tue va thc chng
- 207 -
xay ra. No nh la phut trc ta van con la mot pham phu
ngu toi ma phut sau a bien thanh mot hanh gia thc
chng cao sieu. ay khong phai la ieu ba at, no a
thc s xay ra. Con ngi thng tnh chung ta b goi kn
trong nhng tam man me tn. Neu co the ni long bt
nhng khai niem ngot ngat nay, ta co the oan tuyet e
xuyen thau chieu sau cua thc tai. Trong khi ta khong
ch i cai g ac biet xay en, th bong dng bung no
mot thc chng ln lao, khong can dung cong no lc.
Nhng khong ch g ch oc kinh nghiem cua ngi
khac. Muon c nhng li lac cua s chuyen hoa trong
mat tong, chnh ta phai ao luyen nhng kinh nghiem
ay.

- 208 -
Li bat

Mac du benh suy tim cua Ngai a en tnh trang

nguy hiem, thay Yeshe cho en cuoi i, van to bay s
quan tam en moi ngi hn la en chnh mnh. Trong
thi gian phai c san soc ac biet tai benh vien, ngai
van con hoi tham sc khoe va s an bnh cua nhng
ngi khac, van thng pha len ci, va noi ua vi cac
co y ta. Thay Zopa ke lai: "Khong lau trc khi vien
tch, luc ngi ta nh lam phau thuat tim ngai, ngai a
bao toi: Du phau thuat co thanh cong hay khong, cung
khong sao ca, v toi a em het than tam phuc vu ngi
khac. Toi hoan toan thoa man vi nhng g a lam, nen
cai chet khong lam toi dao ong." Cuoi cung, vao au
nam am lch, thay Yeshe qua i. Ngai trut hi th cuoi
cung vao luc bnh minh, gi ma nhieu hanh gia v ai a
vien tch.
Nhng t ng nh "qua i", "vien tch", thng
c x dung mot cach van ve e lam du bt tnh chat

- 209 -
tuyet vong ang buon cua cai chet. Nhng ay nhng
t ay co mot y ngha ac biet, v theo giao ly mat tong,
cai chet khong phai la s huy diet hoan toan nh ngi
ta thng lo s. ay la mot giai oan trong tien trnh
tuan t thang hoa cua tam thc van tiep dien cho en
khi at en tang vi te nhat, sau o tam mi la khoi xac.
Trong khi xac than khi s tan ra, th tam thc van tiep
tuc e cuoi cung gap u ieu kien thch hp cho s nhap
xac mi, goi la tai sinh.
Nh thay Yeshe a giai thch, mot ngi neu cha
chuan b ay u, th s di chuyen t i nay sang i
khac xay ra ngoai tam kiem soat hoac la chon cua ho.
Ho chet va tai sinh ma van gi nguyen tnh trang san si
chap thu nh trc. Nhng oi vi mot bo tat th trai lai.
Vi mot tam sang suot, tnh giac, ngi co nguyen li
tha nh the thng tan dung s tnh giac sang suot ay
hy lac vao luc chet, e chon mot tai sinh thch hp giup
ho co the tiep tuc phuc vu tha nhan.
ay la trng hp cai chet cua thay Yeshe. Khong
nhng ngai a gi c t thai an bnh vui ve trong cn
trong benh, ma ngai con co the duy tr s tnh giac va
hoan toan kiem soat c toan the tien trnh chet va sau
o na.

- 210 -
 Khoang mot gi trc khi chet vao ngay 3 thang 3
nam 1984, thay Yeshe a yeu cau thay Zopa th gia
thng trc cua Ngai, cung Ngai thc hanh phap quan
than Heruka. Roi trc luc bnh minh, tim Ngai ngng
ap, va Ngai c xem nh a chet tren phng dien
lam sang. Nhng tam cua ngai van cha ri than xac,
ngai van tiep tuc thien quan khong tan loan, trong luc
bac s phu trach no lc suot hai tieng ong ho e phuc
hoi tim ngai.
Cuoi cung ngai c chuyen en mot phong khac
trong benh vien, o ngai van tiep tuc trang thai thien
nh vi te nhat suot ngay hom o, cung vi nhieu e t
hien dien. Vao khoang 5 gi chieu, mot ngi bong e y
cai au cua ngai hi di ong, nhng c tng mnh b ao
giac. Nhng ngay khi o, thay Zopa quay lai bao : "Bay
gi, ngai a cham dt thi thien quan." Luc ay tam cua
thay Yeshe cuoi cung a la khoi than xac.
Vao ngay 12 thang 2 nam 1985, mot be trai c
sinh vao mot gia nh ngi Tay Ban Nha. Luc sinh tien
thay Yeshe a tng noi Ngai co nhieu nhan duyen vi
gia nh nay; oi v chong tre song va lam viec tai trung
tam nhap that Osel Ling, do ngai thanh lap Tay Ban
Nha, gan Granada. Hai nhi ay ten la Osel co ngha "Anh
Sang Trong Suot." Khi c 14 thang tuoi, em be a
c thay Zopa e t thay Yeshe cong nhan la tai sinh
- 211 -
cua thay mnh, va s cong nhan ay a c c Dalai
lama xac chng. Trong buoi le chnh thc cong nhan,
c Dalai lama tuyen bo khi be Osel noi soi, em se cho
biet chac chan mnh la tai sinh cua thay Yeshe. Ke t
ay, nhieu ngi t khap the gii a co dp en tham
hai nhi tu s Osel. Mac du con be, em a cho thay nhng
dau hieu la lung, ngay ca oi vi nhng ngi het sc
hoai nghi ve tai sinh. Chang han chu be co the nhan ra
nhng ngi va ni chon trong i trc cua mnh. Thay
Osel c ang v tai Dharamsala, An o, vao ngay 17
thang 3 nam 1987, co nhieu ai dien cac ai truyen
hnh, truyen thanh tham d.
Khi nhanh chong tr lai i nay e ap ng yeu cau
tha thiet cua cac e t, thay Yeshe a gi tron li ha
tiep tuc hanh li tha. Khong nhng the, cai cach ngai
chet va tai sinh a chng minh mot cach hung hon, gia
tr va nang lc cua nhng giao ly c trnh bay trong
cuon sach dan nhap nay. Cau mong cho nhng ngi
hu duyen se tm c li ch va niem vui trong giao ly
ve s chuyen hoa cua mat tong. Cau mong thay Osel se
co mot i song phong phu trng tho e co the li lac
nhieu ngi, em lai nguon cam hng cho a so. Cau
mong cho tat ca hu tnh c hanh phuc.

- 212 -