Professional Documents
Culture Documents
213
Vaán ñeà 8
215
Baøi 3
Giaûi baát phöông trình : cos3x - 3 sin3x ≥ 1 (1)
Giaûi
1 3 1 ⎛ π⎞ 1
(1) ⇔ cos 3x − sin 3x ≥ ⇔ cos⎜ 3 x + ⎟ ≥ (1)
2 2 2 ⎝ 3⎠ 2
Döïa vaøo ñöôøng troøn löôïng giaùc :
π π π
(1) ⇔ − + k2π ≤ 3x + − ≤ − + k2π
3 3 3
2π 2π 2π
⇔ − +k ≤x≤k
9 3 3
Baøi 4
2x2 sinx – 1 ≤ 2sinx(sinx – 1) + cos2x (*)
Giaûi baát phöông trình :
Giaûi
(*) ⇔ 2x2sinx – 1 ≤ 2sin2x – 2sinx + 2 – 2sin2x
⇔ (2x2 + 2)sinx ≤ 2 ⇔ (x2 + 1)sinx ≤ 1
⇔ sinx ≤ 1 (vì x2 + 1 > 0 ∀x ∈ R) ⇔ x ∈ R
Baøi 5
Giaûi baát phöông trính : cos2x + 3 sinx.cosx < 1 (1)
Giaûi
(1)⇔ cos2x + 3 sin2x < 1
⎛ π⎞ 1 5π π 13π
⇔ sin ⎜ 2 x + ⎟ < ⇔ + k 2π < 2 x + < + k 2π
⎝ 6⎠ 2 6 6 6
π
⇔ + kπ < xπ + kπ
3
Baøi 6
1 5
Giaûi baát phöông trình : cosx + ≥ (*)
cos x 2
Giaûi
5
cos 2 − cos x + 1
(*) ⇔ 2 ≥0
cos x
216
⇔
(cos x − 2)(2 cos x − 1) ≥0⇔
2 cos x − 1
≤0 (do cosx < 2 , ∀x)
cos x cos x
⎧ 1
1 ⎪cos x ≥ 1
⇔ 0 < cosx ≤ ∨ ⎨ 2 ⇔ 0 < cosx ≤
2 ⎪ 2
⎩cos x < 0
⎡π π
⎢ 2 + k 2π < x < 3 + k 2π
⇔ ⎢
⎢ 3π + k 2π < x ≤ 5π + k 2π
⎣⎢ 2 2
Baøi 7
sin 2 x
Giaûi baát phöông trình : ≤ 0 (1)
1 − cos 2x
Giaûi
sin 2x
(1) ⇔ ≤ 0 (ñieàu kieän : x ≠ k π )
2 sin 2 x
⇔ cotg x ≤ 0 (ñieàu kieän : x ≠ k π )
π
⇔ + kπ ≤ x ≤ π + kπ loaïi tröø x = k π
2
Baøi 8
π 3
Ñònh m ñeå baát phöông trình voâ nghieäm : sin (2x - ) ≥ m-
3 2
Chuù yù :
• f(x) ≥ m coù nghieäm khi m ≤ max f(x) , x ∈ D
• f(x) ≥ m voâ nghieäm khi m > max f(x) , x ∈ D
π
Ta coù : sin (2x - ) ∈ [− 1,1]
3
π
Töø ñoù suy ra : sin (2x - ) coù max baèng 1
3
3 3
Baát phöông trình voâ nghieäm ⇔ m - > 1 ⇔ m>1+
2 2
217
Baøi 9
Ñònh m ñeå baát phöông trình coù nghieäm :
⎡ π⎤
sin2x – sinx ≥ m2 – 2m , x ∈ ⎢0, ⎥
4 ⎣ ⎦
Giaûi
⎧t = sin x
⎡ π⎤ ⎪
Khi x ∈ ⎢ 0, ⎥ thì ⎨ 2
⎣ 4⎦ ⎪0 ≤ t ≤
⎩ 2
Xeùt f(t) = t2 – t ; f’(t) = 2t – 1
1 2
t 0
2 2
f’(t) 1 _ 0 + 1
1− 2
f(t) 0
2
1
−
4
⎡ 2⎤
Baûng bieán thieân cho ta : maxf(x) = 0 , vôùi x ∈ ⎢0, ⎥
⎣ 2 ⎦
2
Baát phöông trình coù nghieäm ⇔ m – 2m ≤ maxf(x) ,
⇔ m2 – 2m ≤ 0 ⇔ m(m – 2) ≤ 0 ⇔ 0 ≤ m ≤ 2.
Baøi 10
Giaûi baát phöông trình :
5
cos3x.cos3x – sin3x.sinx ≤ (1)
8
Giaûi
5
(1) ⇔ cos3x(4cos3x – 3cosx) – sin3x(3sinx – 4sin3x) ≤
8
5
⇔ 4(cos6 + sin6) – 3(sin4x + cos4x) ≤
8
218
5
⇔ 4(1 – 3sin2x.cos2x) – 3(1 – 2sin2x.cos2x) ≤
8
5 1
⇔ 1 – 6sin2x.cos2x ≤ ⇔ sin22x ≥
8 4
1 1
⇔ sin2x ≤ - ∨ sin2x ≥
2 2
⎡ 4π 5π ⎡ 2π 5π
⎢ 3 + k 2π ≤ 2 x ≤ 3 + k 2π ⎢ 3 + kπ ≤ x ≤ 6 + kπ
⇔ ⎢ ⇔ ⎢
⎢ π + k 2π ≤ 2 x ≤ 2π + k 2π ⎢ π + kπ ≤ x ≤ π + kπ
⎢⎣ 3 3 ⎢⎣ 6 3
Baøi 11
1-\ Tìm taát caû caùc nghieäm cuûa phöông trình :
⎛π x⎞
sinxcos4x + 2sin 2x = 1 – 4 sin ⎜ 4 − 2 ⎟
2 2
⎝ ⎠
⎧⎪ x − 1 < 3
thoaû maõn heä baát phöông trình : ⎨
⎪⎩x 2 + 3 > − x
2-\ Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa haøm soá :
⎡ π π⎤
f(x) = 5cosx – cos5x treân ñoaïn ⎢− ; ⎥
⎣ 4 4⎦
(Ñaïi hoïc An ninh 2001)
Giaûi
1-\ Ta coù :
⎛π x⎞
sinxcos4x + 2sin22x = 1 – 4sin2 ⎜ 4 − 2 ⎟
⎝ ⎠
⎡ ⎛π ⎞⎤
⇔ sinxcos4x + 1 – cos4x = 1 - 2 ⎢1 − cos⎜ − x ⎟⎥
⎣ ⎝2 ⎠⎦
⇔ cos4x(sinx – 1) = 2(sinx – 1)
⎡sin x = 1
⇔ (sinx – 1) (cos4x – 2) = 0 ⇔ ⎢ ( voâ nghieäm)
⎣cos 4 x = 2
219
π
Vaäy sinx = 1 ⇔ x = + k2 π ; k ∈ Z
2
⎧x − 1 < 3
⎧| x − 1|< 3 ⎪ ⎧x < 4
⎨ 2 ⇔ ⎨ x − 1 > −3 ⇔ ⎨ ⇔ -2 < x < 4
⎩x + 3 > −x ⎪ x 2 + x + 3 > 0 ⎩ x > −2
⎩
Ñieàu kieän cuûa baøi toaùn ñöôïc thoaû maõn ⇔ k = 0
π
Khi ñoù nghieäm cuûa phöông trình : x =
2
⎡ π π⎤
2-\ Ta coù : f(x) = 5cosx – cos5x x ∈ ⎢− ; ⎥
⎣ 4 4⎦
f’(x) = -5sinx + 5sin5x
⎡ π
⎢x = k 2
f’(x) = 0 ⇔ sin5x = sinx ⇔ ⎢
⎢x = π + k π ; k ∈ Z
⎣⎢ 6 3
⎡ π π⎤ π π
Vì x ∈ ⎢− ; ⎥ , ta thaáy x = 0 ; x = ;x=
⎣ 4 4⎦ 6 6
Laïi coù : f”(x) = -5cosx + 25cos5x
f”(x) = 20 > 0
⎛ π⎞
f” ⎜ ±⎟ = -15 3 < 0.
⎝ 6⎠
π ⎛ π⎞
Vaäy haøm soá f(x) ñaït cöïc ñaïi taïi x = ± vaø giaù trò cöïc ñaïi laø f ⎜ ± ⎟ =
6 ⎝ 6⎠
3 3
⎛ π⎞ ⎛π⎞
Ngoaøi ra : f ⎜ −
⎟ = 3 2 ; f⎜ ⎟ = 3 2
⎝ 4⎠ ⎝4⎠
π
Vaäy giaù trò lôùn nhaát cuûa f(x) laø 3 3 (khi x= ± )
6
220
Baøi 12
Tìm m ñeå baát phöông trình sau voâ nghieäm :
1
3 sin 2 x + sin 2 x ≥ m (*)
2
Giaûi
⎛ π ⎞ 2m − 3
(*) ⇔ 3 (1 – cos2x) + sin2x ≥ 2m ⇔ sin ⎜ 2 x − ⎟ ≥
⎝ 3⎠ 2
2m − 3 3+2
Ñeå baát phöông trình voâ nghieäm thì : >1⇔m>
2 2
Baøi 13
Giaûi baát phöông trình
2cos2x + sin2xcosx + sinxcos2x > 2(sinx + cosx)(1)
Giaûi
(1) ⇔ (sinx + cosx)[2(-sinx + cosx) + sinxcosx – 2] > 0
Ñaët f(x) = (sinx + cosx)[2(-sinx + cosx) + sinxcosx – 2]
⎡sin x + cos x = 0
⎢
⎢ ⎧ 1− t2
• f(x) = 0 ⇔ ⎪ 2t + −2=0 vôùi t = cosx – sinx
⎢⎨ 2
⎢⎪
⎢⎣⎩ t ≤ 2
⎡ 3π 7π
⎡sin x + cos x = 0 ⎢x = 4 ∨ x = 4
⇔ ⎢ ⇔ ⎢
⎣cos x − sin x = 1 ⎢ x = 0 ∨ x = 3π
⎢⎣ 2
Do x laø haøm soá tuaàn hoaøn neân ta chæ caàn xeùt daáu cuûa f(x) treân [0 ; 2π]
⎡ 3π 3π
⎢ 4 <x< 2
Trong 1 chu kyø [0 ; 2π] nghieäm laø : ⎢
⎢ 7π < x < 2π
⎢⎣ 4
Vaäy nghieäm cuûa baát phöông trình laø :
221
⎡ 3π 3π
⎢ 4 + k 2π < x < 2 + k 2π
⎢ (k ∈ Z)
⎢ 7π + k 2π < x < 2π + k 2π
⎢⎣ 4
Baøi 14
Giaûi baát phöông trình : (sinx + cosx)2 ≥ (tgx + cotgx)2 (1)
Giaûi
⎧⎪(sin x + cos x )2 ≤ 2 (Cauchy)
Ta coù : ⎨
⎪⎩(tgx + cot gx )2 ≥ 4 (BCS)
Do veá traùi vaø veá phaûi hoaøn toaøn ñoái laäp
Vaäy (1) voâ nghieäm
Baïn ñoïc coù theå döïa vaøo caùc baát ñaúng thöùc cô baûn vôùi 2 chieàu ñoái laäp
nhau ñeå daãn ñeán 1 söï ñoái laäp hoaøn toaøn vaø cho ra baát phöông trình voâ
nghieäm deå daøng .
Baøi 15
Giaûi baát phöông trình :
⎛ sin x − cos 2 x + 10 ⎞
log 5 ⎜⎜ ⎟⎟ > sin 2 x + 3 sin x − 4 (*)
⎝ 4 sin x − cos 2 x + 6 ⎠
Giaûi
⎛ sin x + sin x + 9 ⎞
2
(*) ⇔ log 5 ⎜⎜ ⎟⎟ > sin 2 x + 3 sin x − 4 (1)
⎝ 2 sin x + 4 sin x + 5 ⎠
2
223
2 1 ⎛ 4 ⎞
g(x) = VP = x− ; g’(x) = ⎜1 + 3 ⎟ > 0
x2 2 ⎝ x ⎠
2 x− 2
x
⇒ f(x) giaûm vaø g(x) taêng ∀x ≥ 2
Vôùi x = 3 thì f(x) = g(x)
2 2 − 3 sin α 2
Vaäy (1) ⇔ x ≥ 3 ⇔ ≥3⇔ ≥ 0 ⇔ 0 < sinα ≤
sin α sin α 3
Baøi 18
2 2
⎛ 1 ⎞ ⎛ 1 ⎞
Giaûi baát phöông trình : ⎜ sin x + ⎟ + ⎜ cos x + ⎟ ≤9
⎝ sin x ⎠ ⎝ cos x ⎠
Giaûi
π
Ñieàu kieän : x ≠ k
2
1 1
VT = sin 2 x + 2
+ 2 + cos 2 x + +2
sin x cos 2 x
sin 2 x + cos 2 x 4
= 5+ 2 2
= 5+
sin x cos x sin 2 2 x
4
Ta coù : 0 < sin22x ≤ 1 ⇒ ≥ 4 ⇒ VT ≥ 9
sin 2 2 x
π π π
bpt ⇔ sin22x = 1 ⇔ sin2x = ± 1 ⇔ 2x = + kπ ⇔ x = +k
2 4 2
Baøi 19
m +1
Cho baát phöông trình : tg 2 x + + 2m + 9 ≥ 0 (1)
cos x
⎛ π⎞
Tìm m ñeå (1) luoân ñuùng vôùi moïi m ∈ ⎜ 0; ⎟
⎝ 2⎠
Giaûi
1 π
Ñaët t = vôùi 0 < x < ⇒t>1
cos x 2
(1) ⇔ t2 + 1 + (m + 1)t + 2m + 9 ≥ 0 ∀t > 1
224
− t 2 − t − 10
⇔ m(t + 2) ≥ -t2 – t – 10 ∀t > 1 ⇔ m ≥ = f(t) ∀t > 1
t+2
(do t > 1 ⇒ t > -2 ⇒ t + 2 > 0)
D = (1 ; +∞)
− t 2 − 4t + 8
f’(t) = f’(t) = 0 ⇔ t = − 2 ± 2 3
(t + 2) 2
t 1 -2+2 2 +∞
f’(t) + 0 -
f(t) 3-4 3
-4 (+) -∞
Vaäy m ≥ 3 − 4 3
Baøi 20
Giaûi baát phöông trình :
x
2 sin 2 + cos x + 2 sin x ≥ 1 treân [0 ; 2π] (*)
2
Giaûi
x
(*) ⇔ 2sin2t + cos2t + 2sin2t ≥ 1 (ñaët t = )
2
cos 2t + 1
⇔ 2sin2t + cos2t + 1 + 2sin2t ≥ 2 ⇔ sin2t + + sin2t ≥ 1
2
⇔ sin2t + cos2t + sin2t ≥ 1 ⇔ sin2t ≥ 0 ⇔ sinx ≥ 0 ⇔ x ∈ [0 ; π]
Baøi 21
Giaûi baát phöông trình : cos2x + sinx –1 < 0 (1)
Giaûi
(1)⇔ -2sin2x + sinx < 0 ⇔ sinx(1 – 2sinx) < 0
⎧sin x < 0 ⎧sin x > 0
⎧sin x < 0 ⎧sin x > 0 ⎪ ⎪
⇔ ⎨ ∨⎨ ⇔ ⎨ 1∨⎨ 1
⎩1 − 2 sin x > 0 ⎩1 − 2 sin x < 0 ⎪⎩sin x < 2 ⎪⎩sin x > 2
⎡π + k 2π < x < 2π + k 2π
1
⇔ sinx < 0 ∨ sinx > ⇔ ⎢π (k ∈ Z)
2 ⎢ + k 2π < x < 5π + k 2π
⎣6 6
225
Baøi 22
Ñònh a ñeå baát phöông trình sau coùâ nghieäm :
sin2x – (a + 2)sinx + a – 3 > 0(*)
Giaûi
(*) ⇔ (sinx – 1)a < sinx – 2sinx – 3
Ñaët t = sinx , t ∈[-1 ; 1]
Bpt ⇔ (t – 1)a < t2 – 2t – 3
t 2 − 2t − 3
• t>1:a< :a∈∅
t −1
• t = 1 : bpt ⇔ 0.a < -4 (voâ lyù) : a ∈ ∅
• -1 ≤ t < 1
t 2 − 2t − 3
Bpt ⇔ a >
t −1
t − 2t − 3
2
Ñaët f(t) = vôùi –1 ≤ t ≤ 1
t −1
t 2 − 2t + 5
f’(t) = > 0; ∀t
(t − 1)2
t -1 1
f’(t) + ||
f(t) ||
0
YCBT ⇔ a > 0
Baøi 23
Giaûi baát phöông trình sau :
1 − cos 2 x 1
≥ 2. − 2 (*)
1 + cos 2 x cos 2 x
Giaûi
2
sin x 1
(*) ⇔ 2
≥ 2. −2
cos x cos 2 x
1 1 1
⇔ tg 2 + 1 ≥ 2. 2
−1 ⇔ 2
≥ 2. −1
cos x cos x cos 2 x
226
1
⇔ ≤ 1 ⇔ cos2x = 1 ⇔ cosx = 1 ∨ cosx = -1
cos 2 x
⇔ x = k2π ∨ x = π + k2π
Baøi 24
Tìm m ñeå baát phöông trìh coù nghieäm :
1 − cos 2 x 1
≥ 2. − m (*)
1 + cos 2 x cos 2 x
Giaûi
Theo treân ta coù :
1 1 1
Bpt (*) ⇔ 2
≥ 2. 2
− m +1 ⇔ ≤ m −1
cos x cos x cos 2 x
1
• m – 1 > 0 ⇔ m > 1 : bpt ⇔ cos2x ≥
m −1
1
YCBT ⇔ ≤ 1 ⇔ 1 ≤ m – 1 ⇔ m ≥ 2 (thoaû ñieàu kieän m > 1)
m −1
1
• m –1 < 0 ⇔ m < 1 : bpt ⇔ cos2x ≤
m −1
1
YCBT ⇔ ≥ 0 ⇔ 1 ≤ 0 (voâ lyù) ⇔ m ∈ ∅
m −1
1
• m = 1 : bpt ⇔ ≤ 0 : voâ nghieäm
cos 2 x
Vaäy baát phöông trình coù nghieäm khi vaø chæ khi m ≥ 2
Baøi 25
Giaûi baát phöông trình : cosx > cotgx(*)
Giaûi
cos x ⎛ 1 ⎞
(*) ⇔ cosx > ⇔ cosx ⎜1 − ⎟>0
sin x ⎝ sin x ⎠
⎧cos x > 0 ⎧cos x < 0
⎪ ⎪
⇔ ⎨ 1 ∨⎨ 1
⎪⎩ sin x < 1 ⎪⎩ sin x > 1
(Baïn ñoïc tieáp tuïc töï giaûi )
227
Baøi 26
Ñònh m ñeå baát phöông trình coù nghieäm :
2cos2x + 4 sin
2
x
+ 5 – m ≤ 0 (*)
Giaûi
1− cos 2 x
(*) ⇔ 2 cos 2 x
+4 +5 ≤m
2
1
Ñaët t = 2cos2x vôùi t ∈ [ ; 2]
2
2 t 2 + 5t + 2
Bpt ⇔ t + + 5 ≤ m ⇔ ≤m
t t
t 2 + 5t + 2 1
Ñaët f(t) = vôùi t ∈ [ ; 2]
t 2
t −2
2
f’(t) =
t2
f’(t) = 0 ⇔ t = ± 2
t 1
-2+2 2 2
2
f’(t) - 0 +
f(t) 19
8
2
2 2 +5
Baát phöông trình coù nghieäm khi vaø chæ khi m ≥ 2 2 + 5
Baøi 27
Giaûi baát phöông trình :
1 + sin x 1 − sin x
+ ≤ a (*)
1 − sin x 1 + sin x
Giaûi
Ñieàu kieän x ≠ nπ , n nguyeân
Ta coù :
1 + sin x 1 − sin x 2 − 2 sin x cos x
(*) ⇔ + ≤a⇔ ≤a
1 − sin x 1 + sin x 1 − cos 2 x
228
2
⇔ − 2 cot gx ≤ a ⇔ 2cotg2x – 2cotgx + 2 – a ≤ a (1)
sin 2 x
∆’ = 2a – 3
3
• a≥ ⇒ ∆’ ≥ 0
2
1 − 2a − 3 1 + 2a − 3
Khi ñoù (1) ⇔ ≤ cot gx ≤
2 2
π π π π
Vaäy kπ + α vaø kπ + β (k ∈ Z) vôùi - <α< vaø - < β < vaø
2 2 2 2
1 + 2a − 3 1 − 2a − 3
cotgα = vaø cotg β =
2 2
Baøi 28
Giaûi baát phöông trình :
2cos2x + sin2xcosx + sinxcos2x > 2(sinx + cosx) (1)
Giaûi
Ta coù :
(1) ⇔ 2(sinx + cosx) < 2(cos2x – sin2x) + sinxcosx(sinx + cosx)
⇔ (sinx + cosx)[2(cosx – sinx) + sinxcosx – 2] > 0
⎧sin x = 1 − t 2
⎪
⎪ ⎛ π⎞
Ñaët t = cosx – sinx ⇒ ⎨t = 2 cos⎜ x + ⎟
⎪ ⎝ 4⎠
⎪t ≤ 2
⎩
Khi ñoù ta coù :
π ⎞⎡
⎛ 1
( )
⎤
2 cos⎜ x − ⎟ ⎢2t + 1 − t 2 − 2⎥ > 0
⎝ 4 ⎠⎣ 2 ⎦
⎛ π ⎞1
⇔ − 2 cos⎜ x − ⎟ (t − 1)(t − 3) > 0
⎝ 4⎠2
Do t – 3 < ∀x
⎛ π⎞
⇒ (1) ⇔ cos⎜ x − ⎟(t − 1) > 0
⎝ 4⎠
229
⎧ ⎛ π⎞ ⎧ ⎛ π⎞
⎪cos⎜ x − 4 ⎟ > 0 ⎪cos⎜ x − 4 ⎟ < 0
⎪ ⎝ ⎠ ⎪ ⎝ ⎠
⇔ (a) ⎨ ∨ (b) ⎨
⎪cos⎛⎜ x + π ⎞⎟ > 1 ⎪cos⎛⎜ x + π ⎞⎟ < 1
⎪⎩ ⎝ 4⎠ 2 ⎪⎩ ⎝ 4⎠ 2
Giaûi a) : Xeùt 1 chu kyø 2π ta coù :
⎛ π⎞ π π π π 3π
• cos ⎜ x − ⎟ >0⇔ − < x− < ⇔ − < x<
⎝ 4⎠ 2 4 2 4 4
⎛ π⎞ 1 π π π π
• cos ⎜ x + ⎟ > ⇔ − < x+ < ⇔ − <x<0
⎝ 4⎠ 2 4 4 4 2
π
Keát hôïp nghieäm ta ñöôïc : − + k2π < x < 2(k + 1)π (k ∈ Z)
4
Giaûi : b) : Xeùt 1 chu kyø 2π ta coù :
⎛ π⎞ π π 3π 3π 7π
• cos ⎜ x − ⎟ <0⇔ < x− < ⇔ <x<
⎝ 4⎠ 2 6 2 4 4
⎛ π⎞ 1 π π 7π 3π
• cos ⎜ x + ⎟ < ⇔ < x+ < ⇔ 0< x<
⎝ 4⎠ 2 4 4 4 2
3π 3π
Keát hôïp nghieäm ta ñöôïc : + k2π < x < + k2π (k ∈ Z)
4 2
Baøi 29
Giaûi baát phöông trình : 4(sin4x + cos4x) > 2sinx.cosx + 3 (1)
Giaûi
Ta coù :
⎡⎛ 1 − cos 2 x ⎞ 2 ⎛ 1 + cos 2 x ⎞ 2 ⎤
(1) ⇔ 4 ⎢⎜ ⎟ +⎜ ⎟ ⎥ > sin 2 x + 3
⎣⎢⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠ ⎦⎥
1
⇔ 2sin22x + sin2x –1 > 0 ⇔ 2(sin2x + 1)(sin2x - )<0
2
⎧ 5π π
⎧ 1 + k 2π < 2 x < + 2(k + 1)π
⎪sin 2 x < ⎪⎪ 6 6
⇔ ⎨ 2 ⇔ ⎨
⎪⎩sin 2 x ≠ −1 ⎪2 x ≠ 3π + k 2π
⎪⎩ 2
230
⎧ 5π π
⎪⎪ 12 + kπ < x < 12 + (k + 1)π
⇔ ⎨
⎪ x ≠ 3π + kπ
⎪⎩ 4
Baøi 30
Tìm taát caû caùc giaù trò cuûa a ñeå baát phöông trình :
a(4 – sinx)4 – 3 + cos2x + a > 0 coù taäp nghieäm laø R
Giaûi
Giaû söû a thoaû maõn ñeà baøi .Vì baát phöông trình coù nghieäm laø R neân
π
x= laø nghieäm , do ñoù ta phaûi coù
2
π⎞ π
4
⎛ 3
a ⎜ 4 − sin ⎟ − 3 + cos 2 + a > 0 ⇔ 82a – 3 > 0 ⇔ a >
⎝ 2⎠ 2 82
3
Vaäy laø moïi a thoaû maõn ñeà baøi ñeàu naèm trong khoaûng a >
82
3
Giaû söû a > .Vì cos2x ≥ 0
82
Neân 4 – sinx ≥ 3 ⇔ (4 – sinx)4 ≥ 81 ∀x
Vì a > 0 neân ta coù :
a(4 – sinx)4 – 3 + cos2x + a ≥ 81a – 3 + a = 82a – 3 > 0
3
Vaäy khi a > thì baát phöông trình coù taäp nghieäm laø R
82
Baøi 31
Tìm taát caû caùc giaù trò cuûa tham soá a ñeå baát phöông trình :
a2 + 2a – sin2x = 2acosx nghieäm ñuùng ∀x
Giaûi
Vì sin2x = 1 – cos2x neân ñaët t = cosx ⇒ -1 ≤ t ≤ 1 vaø baát phöông trình
trôû thaønh :
y = t2 – 2at + a2 – 2a – 3 > 0 ∀t ∈ [-1 ; 1]
Ñaây laø 1 parabol quay beà loõm veà phía treân , coù ñænh taïi ñieåm t = a ,
neân giaø trò beù nhaát ymin cuøa noù treân [-1 , 1] laø :
231
⎧ y (− 1) = a 2 + 4a − 2 khi a ≤ -1
⎪
ymin = ⎨ y (a ) = 2a − 3 khi - 1 < a < 1
⎪ y (1) = a 2 − 2 khi a ≥ 1
⎩
y > 0 ∀t ∈ [-1 ; 1] ⇔ ymin > 0 khi t ∈ [-1 ; 1]
• Khi a ≤ -1 : a2 + 4a – 2 > 0 ⇔ a < -2 - 6
3
• Khi –1 < a < 1 : 2a – 3 > 0 ⇔ a > (loaïi)
2
• Khi a ≥ 1 : a2 – 2 > 0 ⇔ a > 2
Vaäy baát phöông trình nghieäm ñuùng ∀x khi a > 2 hoaëc a < -2 - 6
Baøi 32
Giaûi baát phöông trình : cos2x + 5cooxsx + 3 ≥ 0 (*)
Giaûi
2
(*) ⇔ 2cos x + 5cosx + 3 ≥ 0 (1)
Ñaët t = cosx vôùi –1 ≤ t ≤ 1
1
(1) ⇔ 2t2 + 5t + 3 ≥ 0 ⇔ t ≤ -2 ∨ t ≥ -
2
1
So saùnh ñieàu kieän ta coù : − ≤t≤1
2
1 2π 2π
⇔ − ≤ cosx ≤ 1 ⇔ - + k2π ≤ x ≤ + k2π
2 3 3
Baøi 33
Giaûi baát phöông trình :sinx + cosx – 3sinxcosx ≤ 1 (1)
Giaûi
Ñaët t = sinx + cosx , ⏐t⏐ ≤ 2
t 2 −1
⇒ t2 = 1 + 2sinx.cosx ⇒ sinx.cosx =
2
t 2 −1
(1) ⇔ t – 3( ) ≤ 1 ⇔ 2t – 3(t2 –1) ≤ 2
2
1
⇔ -3t2 + 2t + 1 ≤ 0 ⇔ t ≤ - ∨ t ≥ 1
3
232
⎡1 ≤ t ≤ 2
So ñieàu kieän nhaän : ⎢
⎢− 2 ≤ t ≤ − 1
⎢⎣ 3
• 1≤t≤ 2
⎛ π⎞
⇔ 1 ≤ sinx + cosx ≤ 2 ⇔1≤ 2 cos⎜ x − ⎟ ≤ 2
⎝ 4⎠
2 ⎛ π⎞ π π π
⇔ ≤ cos⎜ x − ⎟ ≤ 1 ⇔ − + k 2π ≤ x - ≤ + k 2π
2 ⎝ 4⎠ 4 4 4
π
⇔ k2π ≤ x ≤ + k2π
2
1
• - 2 ≤t≤ −
3
1 ⎛ π⎞ 1
⇔ - 2 ≤ sinx + cosx ≤ - ⇔ − 2 ≤ cos⎜ x − ⎟ ≤ −
3 ⎝ 4⎠ 3
⎛ π⎞ 1
⇔ -1 ≤ cos⎜ x − ⎟≤− (*)
⎝ 4⎠ 3 2
1
Ñaët cosα = −
3 2
π
(*) ⇔ α + k2π ≤ x - ≤ 2π - α + k2π
4
π 9π
⇔α+ + k2π ≤ x ≤ - α + k2π
4 4
233
Baøi 34
1-\ Tìm k ñeå baát phöông trình sau coù nghieäm :
x
3 .sinx + 2sin2 ≥ k
2
2-\ Tìm nghieäm cuûa baát phöông trình :
x
3 .sinx + 2sin2 ≥ 1
2
Thoaû ñieàu kieän : log2 (x2 – x +2) ≤ 2
(Ñeà Ñaïi Hoïc Toång Hôïp TP HCM )
Giaûi
x
1-\ 3 .sinx + 2sin2 ≥ k ⇔ 3 sin x + 1 − cos x ≥ k
2
3 1 k −1 ⎛ π ⎞ k −1
⇔ sin x − cos x ≥ ⇔ sin ⎜ x − ⎟ ≥
2 2 2 ⎝ 6⎠ 2
k −1
Baát phöông trình voâ nghieäm khhi vaø chæ khi ≥ 1 ⇔ k≥3
2
2-\ theo treân vôùi k = 1 , ta coù :
⎛ π⎞ π
sin ⎜ x − ⎟ ≥ 0 ⇔ 2kπ ≤ x − ≤ π + 2kπ
⎝ 6⎠ 6
π 7π
⇔ + 2kπ ≤ x ≤ + 2πk (1)
6 6
Maët khaùc :
log2 (x2 – x +2 ) ≤ 2 ⇔ x2 – x + 2 ≤ 4 ( vì x2 – x + 2 > 0 , ∀x )
⇔ x2 – x + 2 = 0 ⇔ − 1 ≤ x ≤ 2 (2)
Trong (1) , vôùi k = − 1 thì :
5π π π
− ≤ x ≤ . Khi ñoù , giao vôùi (2) , ta laáy − 1 ≤ x ≤ .
6 6 6
π 7π π
Vôùi k = 0 thì ≤x≤ ; giao vôùi (2) ta laáy ≤x≤2.
6 6 6
Vaäy caùc giaù trò x ñöôïc laáùy trong (1) ñeå thoaû maõn (2) laø :
− 1 ≤ x≤ 2.
234
Baøi 35
Tìm y ñeå baát phöông trình sau coù nghieäm vôùi moïi x :
x 2 cos y − 2 x cos y sin y + sin y ≥ 0
(Ñeà Ñaïi Hoïc Taøi Chính _ Keá toaùn )
Giaûi
x cos y − 2x cos y sin y + sin y ≥ 0 , ∀ x .
2
π
• ⎧⎨cos y = 0 ⇔ x = + 2kπ
⎩ sin y ≥ 0 2
• cos y ≠ 0 , baát phöông trình nghieäm ñuùng ∀ x ⇔
Baøi 36
Chöùng minh raèng baát phöông trình :
sinx(cos2x + sin.2x) + sin 3x < 9cos3x
⎡ π⎤
Ñöôïc thoaû maõn ∀x ∈ ⎢0; ⎥
⎣ 3⎦
(Ñeà Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP HCM)
Giaûi
⎡ π⎤
Ta coù : sinx(cos2x + sin.2x) + sin 3x < 9cos3x ; x ∈ ⎢0; ⎥
⎣ 2⎦
⎡ π⎤
⇔ sinxcos2x + 2sin2xcosx +3sinx – 4sin3x < 9cos3x ; x ∈ ⎢0; ⎥
⎣ 2⎦
π
Khi x = , baát phöông trình coù daïng : − 1 < 0 ( ñuùng )
2
⎡ π⎤
Khi x ∈ ⎢0; ⎥ ⇒ cosx > 0
⎣ 2⎦
Chia hai veá baát phöông trình cho cos3x > 0 , ta ñöôïc :
tgx + 2tg2x + 3tgx(1 + tg2x) – 4tg3x < 9 ⇔ tg3x – 2tg2x – 4tgx + 9 > 0
⎡ π⎤
Ñaët t = tgx ; vôùi x ∈ ⎢0; ⎥ ⇒ tgx ≥ 0 hay t ≥ 0
⎣ 2⎦
Xeùt haøm soá : f(t) = t3 – 2t2 –4t +9 ; t ∈ [0;+∞]
⎡t = 2
f’(t) = 3t2 – 4t – 4 ; f’(t) = 0 ⇔ ⎢ 2
⎢⎣ t = − 3
235
Baøi 37
Cho phöông trình : 4cos5xsinx – 4sin5xcosx = sin24x + m (1)
1-\ Bieát raèng x = π laø 1 nghieäm cuûa (1) . Haõy giaûi phöông trình (1)
trong tröôøng hôïp ñoù.
−π
2-\ Cho bieát x = laø 1 nghieäm cuûa (1) . Haõy tìm taát caû caùc nghieäm
8
cuûa phöông trình (1) thoaû maõn : x 4 − 3x 2 + 2 < 0 .
(Ñeà Ñaïi Hoïc Quoác Gia TP HC M )
Giaûi
Ta coù (1) ⇔ 4 sin x cos x (cos x − sin 4 x ) = sin 2 4 x + m
4
⎡
⇔ ( x 2 − 1)( x 2 − 2) < 0 ⇔ 1 < x 2 < 2 ⇔ ⎢1 < x < 2
⎣− 2 < x < −1
π π
1< − + k < 2 , k ∈ Z xaûy ra ⇔ k = 1
8 2
236
π π
− 2 <− + k < − 1 , k ∈ Z khoâng xaûy ra .
8 2
π π 3π
Vaäy cæ coù x = − + = laø thoaû maõn baøi toaùn .
8 2 8
Baøi 38
Xaùc ñònh m ñeå baát phöông trình sau voâ nghieäm :
1
3 sin 2 x + sin 2 x ≥ m
2
(Ñaïi hoïc daân laäp Laïc Hoàng , naêm 1998 – 1999)
Giaûi
1
3 sin 2 x + sin 2 x ≥ m
2
⎛ 1 − cos 2x ⎞ 1
⇔ 3⎜ ⎟ + sin 2 x ≥ m
⎝ 2 ⎠ 2
1 3 3 2m − 3
⇔ sin 2 x − cos 2 x ≥ m − =
2 2 2 2
π π 2m − 3
⇔ cos sin 2 x − sin cos 2 x ≥
3 3 2
⎛ π ⎞ 2m − 3
⇔ sin ⎜ 2 x − ⎟ ≥
⎝ 3⎠ 2
2m − 3 2+ 3
Baát phöông trình voâ nghieäm khi > 1 hay m >
2 2
Baøi 39
Giaûi baát phöông trình : cos x + 3 sin x < 2, x ∈ [ 0; 2π]
Giaûi
cos x + 3 sin x < 2 ⇔ cos x + 3 sin x − 2 < 0
Ñaët f (x) = cos x + 3 sin x − 2. ta coù f xaùc ñònh vaø lieân tuïc treân
0; 2π
π π π
f (x) = 0 ⇔ cos x + 3 sin x = 2 ⇔ cos cos x + sin sin x = cos
3 3 4
237
⎡ 7π
⎢ x = 12
π π ⇔⎢
⇔ cos(x − ) = cos
3 4 ⎢x = π
⎢⎣ 12
x π π 7π
0 2π
12 2 12
f(x) - 0 + 0 -
π 7π
Vaäy trong [ 0; 2π] , f(x) chæ coù 2 nghieäm laø vaø . Ta coù :
12 12
. f (0) = 1 − 2 < 0
π
.f( ) = 3 − 2 > 0
2
. f (2π) = 1 − 2 < 0
⎡ π ⎞ ⎛ 7π ⎤
Vaäy : Taäp nghieäm cuûa baát phöông trình laø ⎢0; ⎟ ∪ ⎜ ; 2π ⎥
⎣ 12 ⎠ ⎝ 12 ⎦
238
C. BAØI TAÄP TÖÏ GIAÛI
Baøi 1
1
sinx.(cosx - )>0
2
⎡ π
⎢ k2 π < x < 3 + k2π
Ñaùp soá : ⎢
⎢ π(2k + 1) < x < 5π + k2π
⎢⎣ 3
Baøi 2
sin 2x
≤0
1 − cos 2x
π
Ñaùp soá : + k π ≤ x ≤ π + kπ
2
Baøi 3
Ñònh m ñeå baát phöông trình voâ nghieäm :
⎛ π⎞ 3
sin ⎜ 2x − ⎟ ≥m-
⎝ 3⎠ 2
3
Ñaùp soá : m > 1 +
2
Baøi 4
π
sin2x – sinx ≥ m2 – 2m , x ∈ [0 , ]
4
Ñaùp soá : 0 ≤ m ≤ 2
Baøi 5
Tìm m ñeå baát phöông trình sau coù nghieäm :
2 cos2 x − cos x + 1
≤ m – 1, x ∈ [0 , π ]
cos x − 2
Ñaùp soá : m ≥ -1
Baøi 6
Tìm m ñeå baát phöông trình sau coù nghieäm
239
2 cos 2 x − cos x + 1
≤ m – 1 ,x ∈ [0, π]
cos x − 2
Nhaéc laïi :
1) f(x) ≤ m coù nghieäm khi m ≥ min f(x) , x ∈ D
2) f(x) ≤ m voâ nghieäm khi m < min f(x) , x ∈ D
Ñaët t = cosx , t ∈ [− 1,1]
2t 2 − t + 1 2 t 2 − 8t + 1
f(t) = ; f’(t) =
t−2 ( t − 2) 2
⎡ − 4 − 14
⎢t =
2
f’(t) = 0 ⇔ ⎢
⎢ − 4 + 14
⎢t =
⎣ 2
t 4 − 14 4 + 14
-1 1
2 2
f’(t) + 0 -
f(t) 4 ⎛ 4 − 14 ⎞
− f⎜ ⎟ -2
3 ⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠
Baøi 7.
Vôùi giaù trò naøo cuûa m thì phöông trình sau coù nghieäm :
(m2 – 3m + 2)cos2x = m(m -1)
240