Professional Documents
Culture Documents
Hướng dẫn: Theo hình thành ý tưởng ta nghĩ ngay đến việc đặt t ( x )
3
Khi đó: 3 x 3t .
Phương trình (*) trở thành 8cos t cos(3t )
3
8cos3 t cos3t 0
8cos3 t 4cos3 t 3cos t 0
3cos t (4cos 2 t 1) 0
cos t 2(cos 2t 1) 1 0
Đây trở về phương trình tích mà các bạn đã biết cách giải.
Qua đó, ta thấy được việc đặt biến t giúp biến đổi phương trình thành dạng công thức
nhân đôi, nhân ba. Đó là mục tiêu của phương pháp này!
Bài 2: Giải phương trình:
32cos6 x sin 6 x 1 (*)
4
3
Gợi ý: Đặt t x Khi đó, 6 x 6t
4 2
3 3
(*) 32cos t sin 6t 1 . Nhận thấy sin 6t
6
= cos 6t ,đến đây thì tự
2 2
hỏi làm gì có công thức nhân 6 mà giải được bài này ?! Thật ra, nếu các bạn
3
1 cos 2t
biến đổi cos t
6
và cos6t cos3.2t 4cos 2t 3cos 2t thì mọi
3
2
chuyện đã rõ như ban ngày! Mạnh dạn lập phương thu về được phương trình
4cos 2 2t 5cos 2t 1 0
Kết quả: x k hoặc x k , k Z
4 4
®BÀI TẬP
Áp dụng phương pháp đổi biến, các bạn hãy tìm ra “chìa khóa” của mỗi bài đi nào !
Bằng cách giải các phương trình sau:
a) sin 2 x 5sin x cos3 x
3 6
b) sin 3x sin2x.sin x
4 4
c) sin3x 2cos x
6
*d) 2cos x sin3x cos3x
6
Gợi ý câu d) : Vẫn đặt t x . Từ đó suy ra 3t. Xét cost = 0 không là nghiệm
6
phương trình. Chia 2 vế cho cos3 t biến thành hàm số theo tan.
Vấn đề 2:
GIẢI PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC BẰNG CÁCH BIẾN ĐỔI
THÀNH TỔNG CÁC PHẦN TỬ KHÔNG ÂM.
Chú ý:
Trong quá trình giải phương trình lượng giác dạng này, ta cần lưu ý các giá trị không
âm như sau: (1+sinx), (1+cosx), (1-sinx) hay (1-cosx). Ngoài ra, ta đã
biết sinx và cosx có tập xác định là [-1;1] nên khi càng lũy thừa nó lên thì giá trị của nó
càng nhỏ.
Ví dụ: sin 2 x sin 3 x 0
Để giúp các bạn hiểu rõ phương pháp, chúng tôi xin giới thiệu một số ví dụ sau:
Ví dụ:
1) Giải phương trình:
cos2x + sinx = -2
Hướng dẫn: Thật vậy, bài toán này tương đối dễ, các bạn có thể dễ dàng dùng công thức
nhân đôi để biến phương trình thành phương trình bậc 2 theo sin. Nhưng, các bạn có
nghĩ rằng đó là cách giải tối ưu nhất chưa ? Các bạn có thể giải như sau:
1 cos 2 x 0
pt (1 cos 2 x ) (1 sin2x) 0 x k 2 (k Z )
1 sin x 0 2
*Nhận xét: Nếu ta thay cos2x thành cos8x thì việc giải thông thường tỏ ra rất khó
khăn! Cho nên có thể thấy cách trên đây là hiệu quả nhất!
Hướng dẫn: Ban đầu phương trình tỏ ra rất phức tạp, nhưng các bạn hãy để ý nếu
phân phối vào thì ta được điều lý thú hơn! Đó chính là sự xuất hiện của những hạng tử
(sin24x +cos24x) và (sin4x cosx +cos4x sinx). Do đó, việc cần làm trước tiên là phân
phối vào. Sau đây là lời giải cụ thể:
PT (sin4x cosx + cos4x sinx) - 2(sin24x + cos24x) + cos4x = 0
Hay sin5x+cos4x=2 . Đến đây thì rõ như ban ngày rồi đấy ! Áp dụng Ví dụ 1) Ta sẽ tìm
được nghiệm của PT là x = +k2 (k Z).
2
Hướng dẫn: Mới nhìn vào ta thấy có sự xuất hiện của những hạng tử (x 2 - 2xsinx)
và (cos2x - 4cosx) mà có thể nó là hình bóng của hằng đẳng thức. Do vậy, thử thêm
sin2x vào phương trình. Ta được:
x2 - 2xsinx + 1+ cos2x - 4cosx + 2 = 0
(x2 - 2xsinx + sin2x) + (2cos2x - 4cosx +2) = 0
hay 2(cosx - 2)2 + (sinx - x)2 = 0
Đến đây thì ta có thể giải như VD 1) Kết quả: x = 0.
*Nhận xét
Theo kinh nghiệm của chúng tôi thì khi gặp dạng như trên, chúng ta chỉ cần dùng một
trong các phương pháp là: đánh giá, phân tích thành tổng các đại lượng không âm
hoặc dùng phương pháp khảo sát hàm số ! Theo bạn thì sao?
Hướng dẫn
Nhận thấy phương trình (*) rất phức tạp ! Cho nên điều cần thiết phải làm là rút gọn
càng gọn càng tốt ! Thật vậy, các bạn hãy thử tự mình biến đổi xem:
sin 6 x cos 6 x = ?
4cos 2 2 x sin 2 2 x = ?
3 2
1 sin 2 x 1
Từ đó suy ra : sin x cos x
10 10
4 hay sin10 x cos10 x =1 (**)
4 4 3sin 2 2 x 4
Đến đây thì ta xem lại ở phần Chú ý và đưa ra nhận định sin 2 x sin10 x 0 ;
cos 2 x cos10 x 0 . Tác động vào chúng ta sẽ phân tích: 1 sin 2 x cos 2 x
Từ đó, (**) (sin2x – sin10x) + (cos2x - cos10x) = 0.
k
Đến đây các bạn có thể dễ dàng biến đổi tiếp để ra kết quả x = (k Z).
2
Hướng dẫn: Ý tưởng bài này tương tự như VD 4). Các bạn hãy phân tích 2 thành
1 sin 2 x cos 2 x . Sau đó bằng cách chuyển vế đổi dấu cơ bản các bạn sẽ được:
(sin 2 x sin 3 x) (cos 2 x cos3 x) (1 sin 4 x) 0
Và dễ dàng giải ra được: x k 2 , k Z
2
Đến đây thì các bạn đã hình cung phần nào về cách giải phương trình lượng giác
bằng cách phân tích thành tổng các số hạng không âm rồi chứ ? Sau đây, xin mời các
bạn luyện tập với những bài tập sau:
Bài Tập:
1) sinx + sin2x + sin3x + ... ...+ sin(nx) = n (n N).
3) 2sin5x + 3cos8x = 5.
Gợi ý: PT tương đương 2(2 - sin5x) + 3(3 - cos8x) = 0.
Phương trình (lượng giác) là bài toán thường xuất hiện trong các kì thi tuyển
sinh, thi học sinh giỏi. Có rất nhiều phương pháp giải phương trình như dùng phép biến
đổi phương trình đại số đưa về dạnh tích, dạng đa thức, dùng bất đẳng thúc, dùng tích
đơn điệu của hàm số … và một số phương trình có thể giải bằng cách đưa về giải hệ
phương trình.
Bài toán 1. Giải PT: sin 2 x 2 + 5 cos 2 x = 2.
Lời giải. Tư tưởng là triệt phá dấu căn, nên ta đặt:
a= sin 2 x 2 và b= 5 cos 2 x . Từ đó ta được hệ:
ab2
. Đến đây ta dễ dàng giải được.
a b 2
2 2
2
Bài toán 2. Giải PT: 3
cos x 3 sin 2 x 3 3 2 .
Lời giải. Ý tưởng cũng như bài toán trên là phải triệt tiêu dấu căn, nên ta đặt:
2
a= cos x và b = sin 2 x 3 . Từ đó ta cũng được hệ:
3 3
a b 3 2
3 . Từ đây ta có thể giải được.
a b 2
3
Trong quá trình soạn thảo nhóm chúng tôi có thể mắc nhiều thiếu sót, mong các bạn
thông cảm và nhiệt tình đóng góp để hoàn thiện hơn cho những chuyên đề sau!