DI S̺N TH͖ GIͲI

WORLD HERITAGE SITES

Nguͫn: MSNBC
Nh̹c: Andrés Segovia ± Fantasy for a Gentleman

á
 Tr̿n Lê Túy-Phưͻng

So̹n th̻o & Thi͗t k͗:

Vi͟t dͣch: Tr̿n Đình Hoành & Tr̿n Lê Túy-Phưͻng
Hang đá Long Môn (Longmen Grottoes), Trung quͩc
Du khách đang ng͇m các tưͻng Phͅt t̹i Hang đá Long Môn ͷ ngo̹i ô thành L̹c
Dương, t͡nh Hà Nam, Trung quͩc. Tͭ ch΁c Giáo dͽc, Khoa hͥc và Văn hóa Liên
hͻp quͩc (UNESCO) ghi nhͅn, vào năm 2000, Long Môn là mͱt Di s̻n Th͗ giͳi vͳi
nhi͙u ̻nh tưͻng, đ͙n th͵, và di tích Phͅt giáo.
Al-Hijr, Saudi Arabia
Mͱt ph̿n cͿa khu kh̻o cͭ Al-Hijr -- gͥi là Madain Saleh -- ͷ mi͙n b͇c Saudi Arabia
đã đưͻc thêm vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO vào ngày 6 tháng 7,
2008. Al-Hijr, khu b̻o tͫn lͳn nh̽t cͿa n͙n văn minh Nabataeans phía nam Petra ͷ
Jordan, là Di s̻n Th͗ giͳi đ̿u tiên cͿa Saudi Arabia.
Kinh Pontcysyllte, Anh quͩc

Kinh Pontcysyllte n͉m ͷ đông b͇c

Wales, dài 18 km, là mͱt kǤ công xây
dΉng th͵i Cách m̹ng KΏ ngh͟, hoàn
thành vào đ̿u th͗ k΍ 19.

Ch̹y trên nhi͙u th͗ đ̽t khó khăn khác

nhau, vi͟c xây dΉng con kinh đòi hͧi
nhi͙u kΏ thuͅt xây dΉng táo b̹o, đ͏c
bi͟t là không dùng khóa nͩi.

Con kinh nhân t̹o này là mͱt tác ph́m

kΏ thuͅt ti͙n phong vĩ đ̹i và là mͱt
ki͗n trúc kim khí khͭng lͫ, do kΏ sư
l΃ng danh Thomas Telford sáng t̹o.

Nh͵ s΅ dͽng c̻ s͇t và gang cho con

kinh, ThomasTelford đã ki͗n t̹o đưͻc
nh·ng vòng c̿u nh͑ và m̹nh, gây nên
̽n tưͻng vĩ đ̹i và quí phái.
Thác Hͥng Qu΍ ͷ Brazil và Argentina
Thác Hͥng Qu΍ (Garganta del Diablo) trong Công viên Quͩc gia Iguazu ͷ thành
phͩ Misiones, Argentina. Tùy theo mΉc nưͳc cͿa Sông Iguazu , công viên này
có th͛ có t΃ 160 đ͗n 260 thác nưͳc, và hơn 2000 lo̹i cây cͧ cùng 400 lo̹i chim
chóc. Công viên Quͩc gia Iguazu đưͻc ghi nhͅn vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi
năm 1984.
Đ͙n Bayon, Cambodia
Đ͙n Bayon, g̿n Siêm Ri͟p, Campuchia, nͭi ti͗ng v͙ nh·ng khuôn m͏t đá khͭng
lͫ cͿa th̿n Lokesvara. Hơn 1000 đ͙n th͵ trong vùng Angkor, t΃ nh·ng mͳ g̹ch
vͽn còn sót r̻i rác trên các đͫng lúa đ͗n đ͙n th͵ vĩ đ̹i Angkor Wat, đưͻc xem
như là ki͗n trúc đơn v͙ tôn giáo lͳn nh̽t th͗ giͳi. Nhi͙u đ͙n th͵ ͷ Angkor đã
đưͻc tu s΅a, và trͷ thành khu vΉc vͳi nh·ng di tích ki͗n trúc hùng vĩ nh̽t cͿa
n͙n văn minh Khmer. Mͯi năm có hàng tri͟u khách thͅp phương đ͗n thăm.
Stonehenge, Amesbury, Anh Quͩc
Stonehenge bí ́n là mͱt qu̿n th͛ đá t̻ng lͳn gͫm 150 t̻ng đá vĩ đ̹i đ΁ng thành
vòng tròn. Ngư͵i ta tin r͉ng tác ph́m cͭ đ̹i này đưͻc sáng t̹o kho̻ng 3000 năm
trưͳc công nguyên. Stonehenge đưͻc ghi nhͅn vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi
cͿa UNESCO năm 1986.
Cung đi͟n mùa hè, B͇c kinh, Trung quͩc
Di Hòa Viên còn gͥi là Cung Đi͟n Mùa Hè, đưͻc vua Càn Long xây năm 1750, bͣ
hư h̹i n͏ng trong cuͱc chi͗n tranh nha phi͗n 1860, và đưͻc T΃ Hi Thái Hͅu s΅a
l̹i năm 1886. Di Hòa Viên đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO
năm 1998.
N· Th̿n TΉ Do, MΏ
Tưͻng N· Th̿n TΉ Do trong hoàng hôn New York. ³N· Th̿n TΉ Do´ là
t͏ng vͅt cͿa nưͳc Pháp, đ΁ng t̹i c΅a bi͛n vào c̻ng New York. Tưͻng N·
Th̿n TΉ Do đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm
1984.
Công viên Quͩc gia Galapagos, Ecuador
³Solitario George´ (Đͱc Cô George), chú đͫi mͫi cuͩi cùng còn sͩng cͿa chͿng
lo̹i này, sinh s̻n t̹i đ̻o Pinta, đưͻc chăm sóc t̹i Công viên Quͩc gia
Galapagos, mͱt qu̿n th͛ nhi͙u h̻i đ̻o lͳn nhͧ ͷ Ecuador. Ngư͵i ta ưͳc tính Đͱc
Cô George vào kho̻ng 60 đ͗n 90 tuͭi. Các đ̻o Galapagos đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO l̿n đ̿u năm 1978, sau đó đ͗n năm 2007 đưͻc
nâng lên danh sách Di s̻n có cơ nguy di͟t chͿng.
Khu VΉc Tháp Qu̹t Gió Kinderdijk, Hà Lan
Dân chúng đang trưͻt băng trên m͏t các con kinh đông l̹nh cͿa vùng Tháp Qu̹t
Gió Kinderdijk, mͱt Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO, g̿n thành phͩ Rotterdam, Hà
Lan. Kinderdijk có nhi͙u tháp qu̹t gió cͭ nh̽t Hà Lan và là nơi có nhi͙u du khách
thăm vi͗ng nh̽t ͷ nam Hà Lan.
Băng Th̹ch Perito Moreno, Argentina
̺nh băng th̹ch Perito Moreno trong Công viên Quͩc gia Los Glaciares, mͱt khu
du lͣch sinh thái ͷ Patagonia, Argentina. Công viên này đưͻc UNESCO công nhͅn
là Di s̻n Th͗ giͳi năm 1981. Băng Th̹ch, thuͱc t͡nh Santa Cruz, là c̻nh quan
thiên nhiên h̽p d̓n nh̽t Argentina, và là cánh đͫng băng lͳn th΁ 3 trên th͗ giͳi,
sau Nam CΉc và Greenland.
Phͩ Cͭ Havana, Cuba
̺nh ngư͵i Cuba lái chi͗c xe cͭ trong thành phͩ b͵ bi͛n Malecon, Cuba. UNESCO
chͥn Phͩ Cͭ Havana và các Cͭ thành cͿa Havana là Di s̻n Th͗ giͳi năm 1982.
M͏c dù Havana đã mͷ rͱng ngͭn ngang và có đ͗n hơn 2 tri͟u dân, khu phͩ cͭ
v̓n còn các kí͗n trúc barͩc và tân cͭ đi͛n, và các dãy nhà tư nhân đͫng đi͟u vͳi
các mái vòm, lan can, cͭng s͇t, và vư͵n hoa trưͳc sân.
Đ͙n Báb, Do Thái
Nh·ng vư͵n hoa lͳn n͉m quanh vòm mái cͿa đ͙n Báb thuͱc đ̹o Bahai, t̹i thành
phͩ Haifa, phía b͇c Do Thái. Đây là mͱt trung tâm tâm linh quͩc t͗ cͿa đ̹o Bahai,
vͳi g̿n 6 tri͟u tín đͫ kh͇p th͗ giͳi. Trung tâm này đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n
Th͗ giͳi cͿa UNESCO ngày 8 tháng 7, 2008.
Vatican
Qu̻ng trư͵ng thánh Phê Rô chͽp t΃ trên không. Theo trang web Di s̻n Quͩc t͗,
lãnh thͭ nhͧ bé này có mͱt bͱ sưu tͅp các tác ph́m ki͗n trúc, điêu kh͇c, và mΏ
thuͅt thͅt vĩ đ̹i. Vatican đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Quͩc t͗ năm 1984.
Great Barrier Reef
(M̹ch ch͇n vĩ đ̹i), Úc

Great Barrier Reef cͿa

Úc là mͱt quang c̻nh
đ̿y s͇c màu dưͳi
bi͛n.
H͟ sinh thái phong phú
này là mͱt bͱ sưu tͅp
các dãy núi san hô vĩ
đ̹i nh̽t, vͳi 400 lo̹i
san hô và 1500 lo̹i cá.
Great Barrer Reef đã
đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi
năm 1981.
Petra, Jordan
Các chú l̹c đà ngh͡ ngơi trưͳc đ͙n th͵ chính cͿa thành phͩ cͭ Petra cͿa Jordan,
mͱt ³Khazneh´ (kho tàng) đưͻc kh͇c sâu vào đá cát đ͛ làm nhà mͫ cho mͱt vͣ
vua Nabatean. Thành phͩ này, n͉m gi΅a Bi͛n Đͧ và Bi͛n Ch͗t, là mͱt giao đi͛m
cͿa các trͽc giao thông gi·a ̺ Rͅp, Ai Cͅp, và Syria-Phoenicia. Petra đã đưͻc ghi
vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1985.
Công Viên Quͩc Gia Yellowstone (Đá Vàng), MΏ
Mͱt đàn sơn dương đang g͏m cͧ trên cánh đͫng trong Công Viên Quͩc Gia
Yellowstone. Phía sau là hai ngͥn núi, Mt. Holmes bên trái và Mt. Dome bên ph̻i.
Yellowstone có đ͗n mͱt n΅a các hi͟n tưͻng đͣa nhi͟t mà ngư͵i ta bi͗t trên th͗
giͳi, vͳi hơn 10.000 lo̹i hi͟n tưͻng. Yellowstone đã đưͻc ghi vào danh sách Di
s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1978.
Nhà Hát Nh̹c Kͣch Cͭ Đi͛n Sydney, Úc
Căn nhà nͭi ti͗ng này (The Opera House of Sydney) ³là mͱt tác ph́m ki͗n trúc vĩ
đ̹i cͿa th͗ k΍ 20, đan vào nhau nhi͙u dòng sáng t̹o và phát minh c̻ v͙ hình thái
ki͗n trúc cũng như thi͗t k͗ cơ c̽u´, trang web Di s̻n Th͗ giͳi UNESCO giͳi thi͟u.
The Opera House of Sydney đã đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa
UNESCO năm 2007.
à͏ng Núi Drakensbreg, Nam Phi
Tranh trên vách núi do ngư͵i San v͕ trong r͏ng núi Drakensbreg, ͷ phía đông
Nam Phi. Ngư͵i San ͷ trên r͏ng Drakensberg nhi͙u ngàn năm, cho đ͗n khi bͣ tiêu
di͟t bͷi ngư͵i Zulu và ngư͵i da tr͇ng. Hͥ đ͛ l̹i mͱt bͱ sưu tͅp tranh trên vách
núi phi thư͵ng. Các b΁c tranh này đã đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi
cͿa UNESCO năm 2000.
Shibam, Yemen
̺nh toàn c̻nh cͿa thành phͩ Shibam vͳi nh·ng tư͵ng nhà lͣch s΅, ͷ t͡nh
Hadramaut, phía đông Yemen. Shibam nͭi ti͗ng vͳi nh·ng tòa cao ͩc xây b͉ng
g̹ch bùn, và đưͻc gͥi là ³Manhattan cͿa sa m̹c´ (Manhattan là trung tâm cͿa
New York). Shibam đã đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm
1982.
Venice, Italy
Thuy͙n gondolas đͅu sát b͵ Kinh Lͳn cͿa Venice, phía sau là nhà th͵ Giorgio
Maggiore. Trang web Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO giͳi thi͟u: ³Toàn thành phͩ là
mͱt tác ph́m ki͗n trúc phi thư͵ng, trong đó ngay c̻ nh·ng toà nhà nhͧ nh̽t
cũng ch΁a đΉng tác ph́m cͿa mͱt vài ngh͟ sĩ sͩ mͱt cͿa th͗ giͳi như Giorgione,
Titian, Tintoretto, Veronese và các ngh͟ sĩ khác´. Venice đã đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1987.
Đ̻o Phͽc Sinh (Easter Island), Chile
Đây là vài b΁c tưͻng trong sͩ 390 b΁c tưͻng lͳn, gͥi là (moais trong ngôn ng·
àapa Nui), trên sư͵n hͧa di͟m sơn àano àaraku trên đ̻o Phͽc Sinh, cách b͵
bi͛n Chile 3700 km. Đ̻o Phͽc Sinh, n͉m trong qu̿n đ̻o Polynesian, có r̽t nhi͙u
khu kh̻o cͭ. Công Viên Quͩc Gia àapa Nui n͉m trên đ̻o đã đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1995.
V̹n Lý Trư͵ng Thành, Trung Quͩc
Du khách đang thăm V̹n Lý Trư͵ng Thành ͷ vùng Simatai, đông b͇c B͇c Kinh.
Tư͵ng thành này do T̿n ThͿy Hoàng xây đ͛ c̻n trͷ rͻ Hung nô t΃ phía b͇c
thư͵ng tìm cách xâm l̽n trung nguyên. V̹n Lý Trư͵ng Thành dài g̿n 7000 km,
và là mͱt trong nh·ng công trình xây dΉng lͳn nh̽t th͗ giͳi. V̹n Lý Trư͵ng
thành đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1987.
Hampi, ̼n Đͱ
Mͱt ngôi đ͙n cͭ ͷ làng Hampi, g̿n thành phͩ Hospet, phía b͇c thành phͩ
Bangalore, ̼n Đͱ. Hampi n͉m gi·a các di tích còn sót l̹i cͿa cͩ đô Vijayanagar,
đ͗ quͩc Vijayangar. Hampi và nh·ng đ͙n đài xưa cũ đưͻc ghi vào danh sách Di
s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1986.
Đi͟n Potala, Tây T̹ng
Mͱt tín đͫ hành hương Tây T̹ng xoay trͽc c̿u nguy͟n trong khi thi͙n hành quanh đi͟n Potala ͷ thͿ đô
Lhasa. T΃ khi UNESCO công nhͅn đi͟n Potala là Di s̻n Th͗ giͳi năm 1994, chính quy͙n Trung Quͩc cho
r͉ng đi͟n Potala, nơi trͣ vì cͿa các đ͵i Đ̹t Lai L̹t Ma, đã thuͱc v͙ mͥi ngư͵i trên th͗ giͳi và không còn
thuͱc v͙ Đ΁c Đ̹t Lai L̹t Ma n·a.
Machu Picchu, Peru
Cͭ thành Machu Picchu cͿa dân Inca n͉m ͷ thành phͩ Cusco, Peru ngày nay. Cͭ thành
Machu Picchu đưͻc li͟t vào danh sách 7 KǤ Quan Mͳi CͿa Th͗ Giͳi, và đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1983. Cͭ thành đưͻc nhi͙u du khách yêu chuͱng
này đã đưͻc đ͙ nghͣ vào danh sách có cơ nguy bͣ tiêu di͟t năm 2008, nhưng chưa đưͻc ghi
nhͅn.
Núi Koya, Nhͅt B̻n
Chùa Konpon Daito trên núi Koya (Cao Dã Sơn), t̹i t͡nh Wakayama, Nhͅt, là bi͛u tưͻng trung tâm cͿa th͗
giͳi bao trùm toàn nưͳc Nhͅt, theo truy͙n thuy͗t cͿa Chân Ngôn Tông, Phͅt giáo Nhͅt. Năm 819, Đ̹i sư
Không H̻i (Kukai) lên núi Koya và thành lͅp Chân Ngôn Tông, thͣnh hành cho đ͗n ngày nay. Núi Koya, ͷ
mi͙n đông Osaka, đã đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 2004.
Thung Lũng Kathmandu, Nepal
Hai phͽ n· Tây T̹ng đang đi quanh phͅt tháp Bodhnath, mͱt trong nh·ng phͅt tháp lͳn
nh̽t th͗ giͳi, ͷ Kathmandu, Nepal. Trang Web Di s̻n Th͗ giͳi tư͵ng trình: ³Di s̻n văn hoá
cͿa thung lũng Kathmandu gͫm b̻y nhóm đ͙n đài, bi͛u dương toàn bͱ thành qu̻ lͣch s΅
và ngh͟ thuͅt làm cho Kathmandu nͭi ti͗ng trên th͗ giͳi´. Thung lũng Kathmandu đưͻc ghi
vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1979.
Taj Mahal, ̼n Đͱ
Mͱt cánh chim đơn l͓ trên lăng Taj Mahal, do Đ̹i đ͗ Mughal Shah Jahan xây cho
ngư͵i vͻ yêu quí cͿa ông vào th͗ k΍ 17, ͷ Agra, ̼n Đͱ. Đ͙n Taj Mahal trͷ thành
Di s̻n Th͗ Giͳi cͿa UNESCO năm 1983. Ki͗n trúc tuy͟t h̻o này l̹i đưͻc vào
danh sách 7 KǤ Quan Mͳi cͿa th͗ giͳi năm 2007.
Vͣnh H̹ Long, Vi͟t Nam
Vͣnh H̹ Long, trong Vͣnh B͇c Vi͟t, có kho̻ng 1600 h̻i đ̻o lͳn nhͧ, t̹o thành mͱt
quang c̻nh hùng vĩ cͿa nh·ng núi đá vôi trên m͏t bi͛n. Bͷi vì các đ̻o có vách
đ΁ng, nên h̿u như không đ̻o nào có ngư͵i ͷ. Quang c̻nh hùng vĩ này l̹i còn
mang theo giá trͣ quan trͥng v͙ môi sinh cho toàn vùng. Vͣnh H̹ Long đưͻc ghi
vào danh sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa UNESCO năm 1994.
Phͩ Cͭ Hͱi An,
Vi͟t Nam

Phͩ cͭ Hͱi An là mͱt ví dͽ

̽n tưͻng v͙ sΉ b̻o tͫn
toàn h̻o cͿa mͱt c̻ng
thương m̹i vùng Đông
Nam Á phͫn thͣnh t΃ th͗
k΍ 15 đ͗n th͗ k΍ 19. Ki͗n
trúc nhà c΅a và đͣa hình
đư͵ng phͩ cho th̽y ̻nh
hưͷng cͿa c̻ văn hoá b̻n
đͣa l̓n văn hoá nưͳc
ngoài, hoà hͻp đ͛ t̹o ra
thành phͩ đͱc đáo này. Hͱi
An đưͻc ghi vào danh
sách Di s̻n Th͗ giͳi cͿa
UNESCO năm 1999.
Cͭ Thành Hu͗, Vi͟t Nam
Đưͻc gͥi là kinh đô cͿa Vi͟t Nam t΃ năm 1802, Hu͗ không nh·ng ch͡ là trung
tâm chính trͣ mà còn là trung tâm văn hoá và tôn giáo dưͳi tri͙u Nguy͝n cho đ͗n
năm 1945. Sông Hương lưͻn l͏ng l͵ qua thành phͩ, qua Cͭ Thành, T΅ C̽m
Thành và Thành Nͱi, mang l̹i cho cͩ đô c̻nh s͇c non nưͳc tuy͟t v͵i. Cͭ thành
Hu͗ đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Quͩc t͗ cͿa UNESCO năm 1993.
Thánh Đͣa MΏ Sơn, Vi͟t Nam
T΃ th͗ k΍ 4 đ͗n th͗ k΍ 13, mͱt n͙n văn hoá đ͏c s͇c đͅm màu s͇c ̼n giáo cͿa ̼n
Đͱ đã phát tri͛n trên b͵ bi͛n mi͙n Trung Vi͟t Nam ngày nay. N͙n văn hoá này
hiên nay còn hi͛n lͱ qua nh·ng di tích còn l̹i cͿa nh·ng tháp th͵ r̽t ̽n tưͻng
gi·a mͱt khung c̻nh hùng tráng mà khi xưa là đ͗ đô cͿa Vương Quͩc Chiêm
Thành. Thánh Đͣa MΏ Sơn đưͻc ghi vào danh sách Di s̻n Quͩc t͗ cͿa UNESCO
năm 1999.
Phong Nha-K͓ Bàng, Vi͟t Nam
Phong Nha-K͓ Bàng cách Đͫng Hͳi, Qu̻ng Bình, 50km, đưͻc Tͭ Ch΁c Giáo Dͽc,
Khoa Hͥc và Văn Hóa cͿa Liên Hͻp Quͩc (UNESCO) công nhͅn là Di s̻n Th͗ Giͳi
năm 2003. Trưͳc khi khám phá đͱng Sơn Đoòng tháng 4 năm 2009, Phong Nha ±
K͓ Bàng có 7 k΍ lͽc th͗ giͳi: Con sông dưͳi lòng đ̽t đ͑p nh̽t, c΅a đͱng cao
nh̽t và rͱng nh̽t, b͵ cát và đá đ͑p nh̽t, hͫ dưͳi lòng đ̽t đ͑p nh̽t, đͱng khô
đ͑p nh̽t và rͱng nh̽t, th̹ch nhͿ huy͙n di͟u và hùng vĩ nh̽t, và đͱng nưͳc dài
nh̽t. (Tuy nhiên, ngày nay Sơn Đoòng chi͗m k΍ lͽc là đͱng lͳn nh̽t th͗ giͳi).
 Chúc b̹n an l̹c

MSNBC
Nguͫn:
Nh̹c: Andrés Segovia ± Fantasy for a Gentleman

Tr̿n Lê Túy-Phưͻng
So̹n th̻o & Thi͗t k͗:
Vi͟t dͣch: Tr̿n Đình Hoành & Tr̿n Lê Túy-Phưͻng