Tong Quan Ve Unix

Giíi thiÖu vÒ UNIX- Mét sè thao t¸c c¬ b¶n trªn UNIX
I. Tæng quan hÖ ®iÒu hµnh UNIX........................................................................ 4

1. HÖ ®iÒu hµnh Unix....................................................................................... 4
2. Çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n.................................................................................... 7
II. LÖnh vµ tiÖn Ých c¬ b¶n.................................................................................... 8
1. Çc lÖnh khëi t¹o......................................................................................... 8
2. Çc lÖnh hiÓn thÞ.......................................................................................... 8
3. §Þnh híng vµo ra ....................................................................................... 8
4. Desktop: ...................................................................................................... 9
5. Çc lÖnh thao th môc vµ t¸c file ................................................................. 9
6. In Ên .......................................................................................................... 10
7. Th tÝn....................................................................................................... 10
8. Qu¶n lý tiÕn tr×nh....................................................................................... 10
9. KiÓm so¸t quyÒn h¹n vµ b¶o mËt ............................................................... 10
10. Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu ........................................................................ 11
11. Çc thao t¸c trªn m¹ng .............................................................................. 11
III. Th©m nhËp hÖ thèng - Çc lÖnh c¨n b¶n ........................................................ 11
1. B¾t ®Çu vµ kÕt thóc phiªn lµm viÖc-X¸c lËp m«i trêng hÖ thèng ............... 11
2. Çc lÖnh hiÓn thÞ........................................................................................ 12
3. §Þnh híng vµo ra vµ ®êng èng: ............................................................. 13
4. Desktop: .................................................................................................... 14
5. Çc lÖnh thao t¸c trªn th môc, file............................................................ 18
6. In Ên .......................................................................................................... 26
7. Th tÝn ®iÖn tö ........................................................................................... 27
8. Qu¶n lý tiÕn tr×nh....................................................................................... 29
9. Çc lÖnh liªn quan b¶o mËt vµ quyÒn h¹n .................................................. 30
a) Kh¸i niÖm:................................................................................................. 30
b) Çc lÖnh .................................................................................................... 32
10. Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu ........................................................................ 35
11. Çc thao t¸c trªn m¹ng .............................................................................. 37
1
IV. LËp tr×nh Shell ............................................................................................... 39

1. Çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n.................................................................................... 40
2. LËp tr×nh shell ........................................................................................... 43
a) LÖnh ®iÒu kiÖn........................................................................................... 43
b) LÖnh lÆp .................................................................................................... 46
c) Shell Functions .......................................................................................... 47
d) LÖnh trap ................................................................................................... 48
e) Thùc hiÖn lÖnh ®iÒu kiÖn víi cÊu tróc AND(&&) vµ OR (||) ...................... 48
V. Starting Up and Shutting Down...................................................................... 49
1. Booting the System .................................................................................... 49
2. Shutting Down the System ......................................................................... 56
VI. Managing processes....................................................................................... 57
1. Processes ................................................................................................... 57
2. Process scheduling..................................................................................... 59
3. Process priorities ....................................................................................... 61
VII. Security ..................................................................................................... 61
1. Security datafiles ....................................................................................... 62
2. Group and User administration .................................................................. 66
a) Group administration ................................................................................. 66
b) User administration ................................................................................... 66
3. System access permissions......................................................................... 69
4. Acounting.................................................................................................. 69
VIII. File System and Disk Administration......................................................... 72
1. CÊu tróc th môc trªn Unix........................................................................ 72
2. Creating file systems ................................................................................. 72
3. Mounting and unmounting file systems ..................................................... 74
4. Managing disk use..................................................................................... 77
5. Checking file system integrity ................................................................... 79
6. Backup and restore .................................................................................... 81
2
IX. Printer administration .................................................................................... 81

X. Network administration ................................................................................. 82
1. UUCP (Unix to Unix copy) ....................................................................... 82
2. TCP/IP and Neworks ................................................................................. 86
a) TCP/IP....................................................................................................... 86
b) PPP............................................................................................................ 90
c) DNS........................................................................................................... 91
d) NIS .......................................................................................................... 103
3. NFS (Network File System) ..................................................................... 105
4. Mail......................................................................................................... 107
5. UNIX client............................................................................................. 108
3
I. Tæng quan hÖ ®iÒu hµnh UNIX
1. HÖ ®iÒu hµnh Unix
UNIX lµ mét hÖ ®iÒu hµnh phæ biÕn, tríc ®©y chóng ®îc sö dông trong çc
minicomputer vµ çc workstation trong çc c«ng së nghiªn cøu khoa häc. Ngµy nay
UNIX ®∙ trë thµnh hÖ ®iÒu hµnh ®îc dïng cho c¶ m¸y tÝnh ç nh©n vµ phôc vô
c«ng viÖc kinh doanh nhê kh¶ n¨ng më cña nã.
UNIX gièng nh çc hÖ ®iÒu hµnh kh¸c nã lµ líp n»m gi÷a phÇn cøng vµ øng dông.
Nã cã chøc n¨ng qu¶n lý phÇn cøng vµ qu¶n lý çc øng dông thùc thi. §iÒu kh¸c
nhau c¬ b¶n gi÷a UNIX vµ bÊt kú hÖ ®iÒu hµnh kh¸c lµ sù thùc thi bªn trong vµ giao
diÖn.
HÖ ®iÒu hµnh UNIX thùc sù lµ mét hÖ ®iÒu hµnh. Nã bao gåm çc thµnh phÇn tríc
®©y (PhÇn c¬ b¶n vèn cã cña hÖ ®iÒu hµnh Unix) vµ çc thµnh phÇn míi bæ sung, nã
lµ líp n»m gi÷a phÇn cøng vµ çc øng dông.
CÊu tróc c¬ b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh Unix nh sau:
User
Shell
Kernel
Hardware
4
Kernel
PhÇn qu¶n lý phÇn cøng vµ çc øng dông thùc thi gäi lµ kernel. Trong qu¶n lý çc
thiÕt bÞ phÇn cøng UNIX xem mçi thiÕt bÞ nµy nh mét file (®îc gäi lµ device file).
§iÒu nµy cho phÐp viÖc truy nhËp çc thiÕt bÞ gièng nh viÖc ®äc vµ ghi trªn file.
ViÖc qu¶n lý quyÒn truy nhËp trªn çc thiÕt bÞ th«ng qua hÖ thèng kiÓm so¸t b¶o
mËt quyÒn h¹n. Çc process ®ang thùc thi ®îc UNIX ph©n chi tµi nguyªn bao gåm
CPU vµ çc truy nhËp tíi phÇn cøng.
Khi khëi ®éng m¸y tÝnh th× mét ch¬ng tr×nh unix ®îc n¹p vµo trong bé nhí chÝnh,
vµ nã ho¹t ®éng cho ®Õn khi shutdown hoÆc khi t¾t m¸y. Ch¬ng tr×nh nµy ®îc gäi
lµ kernel, thùc hiÖn chøc n¨ng møc thÊp vµ chøc n¨ng møc hÖ thèng. Kernel chÞu
tr¸ch nhiÖm th«ng dÞch vµ göi çc chØ thÞ tíi bé vi xö lý m¸y tÝnh. Kernel còng chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ çc tiÕn tr×nh vµ cung cÊp çc ®Çu vµo vµ ra cho çc tiÕn tr×nh.
Kernel lµ tr¸i tim cña hÖ ®iÒu hµnh UNIX.
Khi kernel ®îc n¹p vµo trong bé nhí lóc ®ã nã ®∙ s½n sµng nhËn çc yªu cÇu tõ
ngêi sö dông. §Çu tiªn ngêi sö dông ph¶i login vµ ®a ra yªu cÇu. ViÖc login lµ
®Ó kernel biÕt ai ®∙ vµo hÖ thèng vµ çch truyÒn th«ng víi chóng. §Ó lµm ®iÒu nµy
kernel gäi ch¹y hai ch¬ng tr×nh ®Æc biÖt lµ getty vµ login. §Çu tiªn kernel gäi ch¹y
getty. Getty hiÓn thÞ dÊu nh¾c vµ yªu cÇu ngêi sö dông nhËp vµo.
Khi nhËn ®îc th«ng tin ®Çu vµo getty gäi ch¬ng tr×nh login. Ch¬ng tr×nh login
thiÕt lËp ®Þnh danh cho user vµ x¸c ®Þnh quyÒn cña user login. Ch¬ng tr×nh login
kiÓm tra mËt khÈu trong file mËt khÈu. NÕu mËt khÈu kh«ng ®óng cæng vµo sÏ
kh«ng ®îc thiÕt lËp vµ bÞ tr¶ l¹i ®iÒu khiÓn cho getty. NÕu user nhËp ®óng mËt
khÈu ch¬ng tr×nh login göi ®iÒu khiÓn tíi ch¬ng tr×nh mµ cã tªn n»m trong
password file. Th«ng thêng ch¬ng tr×nh nµy lµ shell.
Shell
ViÖc thao t¸c trùc tiÕp tíi kernel lµ rÊt phøc t¹p vµ ®ßi hái kü thuËt cao §Ó tr¸nh sù
phøc t¹p cho ngêi sö dông vµ ®Ó b¶o vÖ kernel tõ nh÷ng sai sãt cña ngêi sö dông
5
shell ®∙ ®îc x©y dùng thµnh líp bao quanh kernel. Ngêi sö dông göi yªu cÇu tíi
shell, shell biªn dÞch chóng vµ sau ®ã göi tíi kernel.
Chøc n¨ng cña shell
Thêng víi UNIX cã ba lo¹i shell ®îc dïng phæ biÕn. C¶ ba ®Òu nh»m mét môc
®Ých cung cÊp çc chøc n¨ng sau:
ü Th«ng dÞch lÖnh
ü Khëi t¹o ch¬ng tr×nh
ü §Þnh híng vµo ra
ü KÕt nèi ®êng èng
ü Thao t¸c trªn file
ü Duy tr× çc biÕn
ü §iÒu khiÓn m«i trêng
ü LËp tr×nh shell
HiÖn nay trªn hÖ ®iÒu hµnh Unix ngêi ta ®ang sö dông chñ yÕu ba lo¹i shell sau:
Bourne shell, Korn shell, C shell. B¶ng sau so s¸nh gi÷a 3 lo¹i shell (Theo tµi liÖu
UNIX UNLEASHED - Sams Development Team - SAMS Publishibng)
1 tèt nhÊt, 2 trung b×nh, 3 yÕu.

Shell Learning Editing Shortcuts Portability Experience
Bourne 1 3 3 1 3
C 2 2 1 3 2
Korn 3 1 2 2 1
User
Gåm çc tiÖn tÝch, çc øng dông giao tiÕp víi ngêi sö dông.
6
2. Çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
HÖ ®iÒu hµnh UNIX cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:
ü §a ch¬ng
ü NhiÒu ngêi sö dông
ü B¶o mËt
ü §éc lËp phÇn cøng
ü HÖ më
ü Dïng chung thiÕt bÞ
ü Tæ chøc tËp tin ph©n cÊp
B¶ng so s¸nh gi÷a UNIX, NetWare vµ Windows NT (Theo tµi liÖu Upgrading and
Repairing Networks –QUE)
Network Goals UNIX NetWare Windows NT
Interoperability Excellent Good Fair
Transparency Good Good Fair
Security Good Good Good
Efficiency Excellent Good Fair
Reliability Excellent Good Good
Accessibility Good Excellent Fair
Cost Depends Fair Fair
Scalability Excellent Good Fair
Third-party utilities available Excellent Good Fair
Directory services Excellent Good Fair
Flexibility Excellent Good Fair
Performance Excellent Good Fair
Print support Good Good Fair
Years of experience >25 >10 <10
7
II. LÖnh vµ tiÖn Ých c¬ b¶n
Çc lÖnh vµ tiÖn Ých cña Unix rÊt ®a d¹ng.
Mét lÖnh UNIX cã d¹ng: $lÖnh [çc chän lùa] [çc ®èi sè] lÖnh thêng lµ ch÷ nhá.
Unix ph©n biÖt ch÷ lín, nhá víi ch÷ lín.
VÝ dô: $ls -c /dev
Víi ngêi sö dông hÖ thèng, ta cã thÓ chia lÖnh thµnh çc nhãm sau:
1. Çc lÖnh khëi t¹o
login Thùc hiÖn login vµo mét ngêi sö dông nµo ®ã
su ChuyÓn sang ngêi sö dông tõ mét ngêi sö dông nµo ®ã
uname Xem mét sè th«ng tin vÒ hÖ thèng.
who HiÖn lªn ngêi ®ang th©m nhËp hÖ thèng
who am i xem ai ®ang lµm viÖc t¹i terminal
exit Tho¸t khái hÖ thèng
env Xem th«ng tin tÊt c¶ çc biÕn m«i trêng.
man Gäi tr×nh trî gióp
2. Çc lÖnh hiÓn thÞ
echo HiÓn thÞ dßng ký tù hay biÕn lªn mµn h×nh
setcolor §Æt mµu nÒn vµ ch÷ cña mµn h×nh
3. §Þnh híng vµo ra
cmd > File ChuyÓn néi dung hiÓn thÞ ra file
cmd < file LÊy ®Çu vµo tõ file
cmd>>file Néi dung hiÓn thÞ ®îc thªm vµo file
8
cmd1 | cmd2 §Çu ra cña lÖnh cmd1 thµnh ®Çu vµo cña lÖnh cmd2
4. Desktop:
bc Dïng ®Ó tÝnh to¸n çc biÓu thøc sè häc
cal HiÖn lÞch
date HiÓn thÞ vµ ®Æt ngµy
mesg CÊm/ cho phÐp hiÓn thÞ th«ng b¸o trªn mµn h×nh (bëi write/ hello)
spell KiÓm tra lçi chÝnh t¶
vi So¹n th¶o v¨n b¶n
write/ hello Cho phÐp göi dßng th«ng b¸o ®Õn nh÷ng ngêi ®ang sö dông trong hÖ
thèng
wall Göi th«ng b¸o ®Õn mµn h×nh ngêi sö dông hÖ thèng
5. Çc lÖnh thao th môc vµ t¸c file
cd Thay ®æi th môc
cp Sao chÐp mét hay nhiÒu tËp tin
find T×m vÞ trÝ cña tËp tin
mkdir T¹o th môc
rmdir Xo¸ th môc
mv ChuyÓn/ ®æi tªn mét tËp tin
pwd HiÖn vÞ trÝ th môc hiÖn thêi
ls HiÖn tªn file vµ thuéc tÝnh cña nã
ln T¹o liªn kÕt file (link)
sort S¾p xÕp thø tù tËp tin hiÓn thÞ
cat Xem néi dung cña file
9
tail Xem néi dung file t¹i cuèi cña file
more HiÖn néi dung tËp tin tr×nh bµy díi d¹ng nhiÒu trang
grep T×m vÞ trÝ cña chuçi ký tù
wc §Õm sè tõ trong tËp tin
compress NÐn file.
uncompress Më nÐn.
6. In Ên
cancel Huû bá viÖc In
lp In tµi liÖu ra m¸y in
lpstat HiÖn tr¹ng th¸i hµng chê in
7. Th tÝn
mail Göi - nhËn th tÝn ®iÖn tö
mailx
8. Qu¶n lý tiÕn tr×nh
kill Hñy bá mét qu¸ tr×nh ®ang ho¹t ®éng
ps HiÖn çc tiÕn tr×nh ®ang ho¹t ®éng vµ tr¹ng th¸i cña çc tiÕn tr×nh
sleep Ngng ho¹t ®éng cña tiÕn tr×nh trong mét kho¶ng thêi gian
9. KiÓm so¸t quyÒn h¹n vµ b¶o mËt
passwd thay ®æi password hoÆc çc tham sè ®èi víi ngêi sö dông
chgrp Thay ®æi quyÒn chñ së h÷u file hoÆc th môc
chmod Thay ®æi quyÒn h¹n trªn file hoÆc th môc
chown Thay ®æi ngêi së h÷u tËp tin hay th môc
10
10. Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu
cpio Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu ra çc thiÕt bÞ lu tr÷
tar Lu tr÷ d÷ liÖu ra tape hoÆc çc file tar
11. Çc thao t¸c trªn m¹ng
ping KiÓm tra sù tham gia cña çc nót trªn m¹ng
netstat KiÓm tra tr¹ng th¸i cña m¹ng hiÖn thêi
ftp Thùc hiÖn dÞch vô truyÒn nhËn file
telnet Thùc hiÓn kÕt nèi víi mét hÖ thèng
Uutry KÕt nèi UUCP
rcp Sao chÐp file ë xa
III.Th©m nhËp hÖ thèng - Çc lÖnh c¨n b¶n
1. B¾t ®Çu vµ kÕt thóc phiªn lµm viÖc-X¸c lËp m«i trêng hÖ thèng
Khi b¾t ®Çu lµm viÖc trªn hÖ thèng b¹n ph¶i login. ViÖc login b¸o cho hÖ thèng biÕt
b¹n lµ ai vµ çc chñ quyÒn lµm viÖc cña b¹n, khi kÕt thóc phiªn lµm viÖc ph¶i
logout. Khi ®ã kh«ng cã mét ai kh¸c cã thÓ truy xuÊt tËp tin cña b¹n nÕu kh«ng
®îc phÐp. Trong mét hÖ thèng cã nhiÒu ngêi sö dông, mçi ngêi cã mét tªn vµ
mét mËt khÈu duy nhÊt. Quy ®Þnh tªn cña ngêi sö dông kh«ng ®îc nhá h¬n 2 ký
tù nÕu lín h¬n 8 ký tù th× Unix chØ lÊy 8 ký tù ®Çu.
LÖnh env: HiÖn çc th«ng tin vÒ biÕn m«i trêng.
LÖnh su: ChuyÓn sang ngêi sö dông tõ mét ngêi sö dông nµo ®ã.
su <user>
VÝ dô: §ang ë ngêi sö dông anh muèn t¹m chuyÓn sang ngêi sö dông root
$su root
11
HÖ thèng sÏ yªu cÇu nhËp mËt khÈu cña ngêi sö dông root
su - <user> - c <command arg>
ChuyÓn sang user vµ gäi ch¹y lÖnh command
LÖnh uname: Xem mét sè th«ng tin hÖ thèng hiÖn thêi.
uname <option>
-a HiÖn tÊt c¶ çc th«ng tin.
-A HiÖn çc th«ng tin liªn quan ®Õn license.
-m HiÖn tªn phÇn cøng cña hÖ thèng
-r HiÖn lªn version hÖ ®iÒu hµnh.
-s HiÖn tªn hÖ thèng
LÖnh who: HiÖn mét sè th«ng tin sö dông hÖ thèng.
who <option>
-r ChØ ra hÖ thèng ®ang ch¹y t¹i level nµo.
-n HiÖn th«ng tin user ®ang login vµo hÖ thèng
VÝ du: $ who
juucp tty00 Sep 28 11:13
pjh slan05 Sep 28 12:08
LÖnh who am i: Xem ai ®ang lµm viÖc t¹i terminal
LÖnh exit: Tho¸t khái shell
LÖnh man: Gäi tr×nh trî gióp
man <command>
VÝ dô: Muèn xem trî gióp lÖnh cp gâ $man cp
2. Çc lÖnh hiÓn thÞ
12
LÖnh echo: HiÓn thÞ dßng ký tù hay trÞ cña biÕn lªn mµn h×nh.
echo [-n] [arg]
-n In ra chuçi kü tù mµ kh«ng t¹o dßng míi
Çc ký tù qui ®Þnh kh¸c ®îc quy ®Þnh gièng nh qui ®Þnh trong lÖnh printf trong C
(\c In dßng kh«ng t¹o dßng míi, \t tab, \n in dßng vµ t¹o dßng míi ...)
VÝ dô: $echo ‘Hien len man hinh’
$echo $PATH
LÖnh setcolor: §Æt mµu nÒn vµ ch÷ cña mµn h×nh.
setcolor <option>
-b <color> §Æt mµu nÒn.
-f <color> §Æt mµu ch÷.
3. §Þnh híng vµo ra vµ ®êng èng:
§Þnh híng vµo ra
Çc ch¬ng tr×nh nhËn d÷ liÖu nhËp vµ t¹o xuÊt ®Òu cã çc kªnh liªn l¹c ®Ó chuyÓn
çc th«ng tin ®ã. §«i khi c«ng viÖc nµy ®îc thùc hiÖn têng minh bëi ch¬ng tr×nh
"më" mét tËp tin cô thÓ.
Trong UNIX çc thiÕt bÞ ®îc xö lý nh tËp tin -> çc thao t¸c vµo ra dÔ dµng cã thÓ
®æi híng vµo ra.
UNIX cung cÊp mét sè ph¬ng tiÖn gióp cho çc thao t¸c ®Þnh híng vµo ra:
cmd > File ChuyÓn néi dung hiÓn thÞ ra file
cmd < file LÊy ®Çu vµo tõ file
cmd>>file Néi dung hiÓn thÞ ®îc thªm vµo file
VÝ dô: $cal > cde
HiÖn néi dung lÞch ra file abc
13
Çc ®æi thao t¸c ®æi híng vµo ra cã thÓ kÕt hîp víi nhau trong mét lÖnh.
VÝ dô: cat <file1 > file2
§êng èng
cmd1 | cmd2 §Çu ra cña lÖnh cmd1 thµnh ®Çu vµo cña lÖnh cmd2
§Æc ®iÓm ®êng èng cña UNIX nèi kÕt 1 lÖnh nµy víi 1 lÖnh kh¸c. §Æc biÖt h¬n nã
t¹o xuÊt chuÈn cña 1 lÖnh thµnh nhËp chuÈn cña 1 lÖnh kh¸c. Ký hiÖu ®êng èng (|)
®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp ®êng èng.
VÝ dô: $ls | sort
NhËn xuÊt cña ls vµ göi nã ®Õn lÖnh sort ®Ó s¾p thø tù.
Tæ hîp çc tËp tin víi nhËp chuÈn
Trong Unix çc lÖnh ®êng èng cã thÓ kÕt hîp víi ®æi híng.
VÝ dô: wc baocao* | sort -n > rep-count kÕt qu¶ sÏ ®a ra tËp tin rep-count.
Çc ký kiÖu vµo ra chuÈn trong lÖnh (0: nhËp chuÈn, 1: xuÊt chuÈn, 2: sai chuÈn)
VÝ dô:
spell baocao > baocaodung 2> baocaosai &
Trong lÖnh trªn çc tõ sai sÏ ®îc ®a ra file baocaosai.
Çc lÖnh Desktop
4. Desktop:
LÖnh bc: Dïng ®Ó tÝnh to¸n çc biÓu thøc sè häc
VÝ dô:
$ bc
x=5
10*x
50
14
^d
LÖnh cal: HiÖn lÞch díi d¹ng sau:
$ cal
February 1994
S M Tu W Th F S
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28
LÖnh date: HiÓn thÞ ngµy giê theo khu«n d¹ng mong muèn vµ cho phÐp thay ®æi
ngµy hÖ thèng.
VÝ dô:
$date
Sat Sep 28 1:45:58 EDT 1998
$date +%D
09/28/98
LÖnh mesg: Cho phÐp hoÆc cÊm hiÓn thÞ th«ng b¸o trªn mµn h×nh (bëi write/ hello)
mesg [n] [y]
n CÊn kh«ng cho hiÓn thÞ.
y Cho phÐp hiÓn thÞ.
LÖnh spell: KiÓm tra lçi chÝnh t¶ xem cã lçi hay kh«ng nÕu cã th× hiÖn çc lçi sai
LÖnh write/ hello:Cho phÐp göi dßng th«ng b¸o ®Õn nh÷ng ngêi ®ang sö dông
trong hÖ thèng vµ thùc hiÖn trao ®æi th«ng tin trùc tiÕp qua mµn h×nh terminal
15
write <user>
Hello <user>
VÝ dô:
$write username
< C©u th«ng b¸o cÇn gëi >
^d
LÖnh wall: Göi th«ng b¸o ®Õn tÊt c¶ mµn h×nh ngêi sö dông hÖ thèng terminal.
VÝ dô:
$wall
Thong bao
^d
LÖnh vi: So¹n th¶o v¨n b¶n d¹ng ®¬n gi¶n trªn Unix
§Ó thùc hiÖn so¹n th¶o v¨n b¶n d¹ng text ®¬n gi¶n, trong Unix hç trî ch¬ng tr×nh
so¹n th¶o vi. Trong so¹n th¶o ph©n ra hai chÕ ®é lµ chÕ ®é lÖnh vµ chÕ ®é so¹n th¶o
ChÕ ®é lÖnh: cho phÐp chÌn, xo¸, thay thÕ ...
ChÕ ®é so¹n th¶o: cho phÐp so¹n th¶o v¨n b¶n.
Esc
Command Text mode

mode
a, A, i, I, o, O
§Ó vµo tr×nh so¹n th¶o vi ta ®¸nh: vi <tªn file>
Khëi ®Çu vi ®Æt ë chÕ ®é lÖnh. §Ó vµo chÕ ®é so¹n th¶o ®¸nh (a, A, i, I, o, O) tho¸t
16
khái chÕ ®é nµy ®¸nh ESC, tho¸t khái vi nhÊn: x
Mét sè tuú chän cña vi
vi <file> B¾t ®Çu so¹n th¶o t¹i dßng 1
vi +n <file> B¾t ®Çu ë dßng n
vi +/pattern B¾t ®Çu ë pattern
vi -r tËp tin Phôc håi tËp tin sau khi hÖ thèng treo
Mét sè lÖnh trong command mode cña lÖnh vi

0 ChuyÓn con trá tíi ®Çu dßng
$ ChuyÓn con trá tíi cuèi dßng.
/pattern T×m x©u v¨n b¶n b¾t ®Çu tõ dßng kÕ tiÕp.
?pattern T×m x©u v¨n b¶n tõ dßng tríc ®ã vÒ ®Çu.
a Thªm text vµo sau ký tù hiÖn thêi.
^b Back up one screen of text.
B Back up one space-delimited word.
b Back up one word.
Backspace Move left one character.
^d ChuyÓn xuèng díi nöa trang mµn h×nh
D Xo¸ ®Õn cuèi dßng
d dw = Xo¸ 1 tõ, dd = Xo¸ mét dßng
Esc ChuyÓn tõ insert mode sang command mode
^f ChuyÓn xuèng mét trang mµn h×nh
G ChuyÓn con trá tíi dßng cuèi cïng cña file
nG ChuyÓn con trá tíi dßng thø n
h ChuyÓn sang tr¸i mét ký tù.
i ChÌn text (chuyÓn sang insert mode) sau ký tù hiÖn thêi.
j ChuyÓn con trá xuèng mét dßng.
k ChuyÓn con trá lªn mét dßng.
l ChuyÓn con trá sang ph¶i mét ký tù.
17
n LÆp l¹i t×m kiÕm.

O Thªm mét dßng míi trªn dßng hiÖn thêi.
o Thªm mét dßng míi díi dßng hiÖn thêi.
Return B¾t ®Çu mét dßng míi
û ChuyÓn lªn nöa trang mµn h×nh.
U Undo—Thay thÕ l¹i dßng hiÖn thêi nÕu cã thay ®æi.
u Undo thay ®æi cuèi cïng trªn file ®ang so¹n th¶o.
W Move forward one space-delimited word.
w Di chuyÓn tiªp mét tõ.
x Xo¸ mét ký tù.
:e file So¹n th¶o file míi mµ kh«ng tho¸t khái vi.
:n ChuyÓn tíi file tiÕp trong danh s¸ch file dang so¹n th¶o.
:q Tho¸t khái lÖnh vi vµ quay trë l¹i dÊu nh¾c cña UNIX.
:q! Tho¸t khái lÖnh vi vµ quay trë l¹i hÖ thèng kh«ng ghi bÊt cø thay ®æi
nµo.
:r file §äc néi dung file chØ ®Þnh vµ ®a nã vµo trong bé ®Öm hiÖn thêi cña
lÖnh vi.
:w file Ghi néi dung trong bé ®Öm ra file chØ ®Þnh.
:w Ghi bé ®Öm ra ®Üa.
5. Çc lÖnh thao t¸c trªn th môc, file
Çc thao t¸c trªn th môc
LÖnh cd: Sö dông lÖnh ®Ó thay ®æi th môc lµm viÖc hiÖn hµnh.
cd [directory]
VÝ dô: ChuyÓn ®Õn th môc /usr/include: $cd /usr/include
ChuyÓn trë l¹i th môc "home": $cd
ChuyÓn ®Õn mét th môc con cña th môc hiÖn hµnh: $cd ccs
ChuyÓn ®Õn th môc cha: $cd..
18
LÖnh ls: Sö dông lÖnh ls ®Ó tr×nh bµy néi dung cña th môc ls [option] [directory]
option:
-l HiÖn chi tiÕt th«ng tin mét file
-c HiÖn danh s¸ch çc tËp tin theo thø tù
-a HiÖn lªn çc file bao gåm c¶ file .<tªn file> (vd: .profile)
-F HiÖn ph©n biÖt gi÷a directory (/), executable files (*) víi çc file th«ng
thêng.
-u Sö dông víi –l hiÖn thay v× hiÖn last access time sÏ hiÖn last modification
time.
-s Sö dông víi –l hiÖn file size díi d¹ng blocks thay cho d¹ng bytes.
-t Sö dông víi –u s¾p xÕp ®Çu ra theo time thay cho tªn.
-r §¶o ngîc tr×nh tù s¾p xÕp
-x Cho phÐp hiÓn thÞ d¹ng nhiÌu cét
VÝ dô: $ls -F
bin/ chmod*
etv/ temp
$ls -l
drwx------ 2 sshah admin 512 May 12 13:08 public_html
LÖnh mkdir: Sö dông mkdir ®Ó t¹o th môc
mkdir [-p] [directory]
-p T¹o çc th môc gi¸n tiÕp nÕu tªn th môc gi¸n tiÕp trong ®êng dÉn lµ
kh«ng tån t¹i sù t¹o.
VÝ dô: t¹o çc th môc gi¸n tiÕp:
$mkdir -p /usr/tam2/duc
19
th môc tam2 kh«ng tån t¹i do ®ã t¹o c¶ th môc tam2 vµ duc.
LÖnh pwd: Sö dông lÖnh pwd hiÖn toµn bé ®êng dÉn cña th môc hiÖn hµnh
$pwd
/usr/tam1/dung
LÖnh rmdir: Sö dông rmdir ®Ó xo¸ th môc
rmdir [-ps] <directory>
-p §ßi hái chÊp nhËn çc th môc bÞ xo¸.
-s Kh«ng hiÖn th«ng b¸o.
VÝ dô: xo¸ 1 th môc rçng:
$rmdir dung
Çc thao t¸c file
File System
File system lµ file ®îc lu trªn UNIX. Mçi file system lu trong th môc trong hÖ
thèng c©y thc môc UNIX. Møc ®Ønh cña c©y th môc lµ th môc gèc (root
directory) b¾t ®Çu b»ng /. tiÕp sau lµ hÖ thèng çc th môc con gi¸ trÞ dµi nhÊt cã thÓ
cña mét th môc lµ 1,024 ký tù.
Th«ng thêng Ýt quan t©m ®Õn møc thÊp cña mét file lu trªn hÖ thèng UNIX nhng
®Ó hiÓu kü ta cÇn quan t©m ®Õn hai kh¸i niÖm inodes vµ superblock. Mét khi ®∙ hiÓu
nã sÏ gióp b¹n thuËn lîi trong viÖc qu¶n trÞ hÖ thèng file.
inodes
Inode duy tr× th«ng tin vÒ mçi file vµ phô thuéc vµo kiÓu file, Inode cã thÓ cã chøa
h¬n 40 phÇn th«ng tin. Tuy nhiªn hÇu nh chØ cã t¸c dông ®èi víi kernel vµ kh«ng
liªn quan ®Õn ngêi sö dông. PhÇn liªn quan chñ yÕu ®Õn ngêi sö dông lµ:
mode: §¸nh dÊu quyÒn truy nhËp vµ kiÓu file.
link count: Sè liªn kÕt cã chøa inode nµy.
user ID : ID cña ngêi chñ së h÷u file.
20
group ID: ID Group cña file.
size Number: KÝch thøc file.
access time: Thêi ®iÎm truy nhËp gÇn nhÊt.
mod time: Thêi ®iÓm söa ®æi gÇn nhÊt.
inode time: Thêi ®iÓm mµ cÊu tróc inode thay ®æi gÇn nhÊt.
block list: Danh s¸ch sè block ®Üa mµ cã chøa segment ®Çu cña file.
Superblocks
Lµ th«ng tin ®Æc biÖt quan träng lu trªn dÜa. Nã cã chøa th«ng tin ®Þnh h×nh cña ®Üa
(sè head, cylinders ...), phÇn ®Çu cña danh s¸ch inode, vµ danh s¸ch block tù do.
Bëi v× th«ng tin nµy lµ quan träng cho nªn hÖ thèng tù ®éng gi÷a mét b¶n sao trªn
®Üa tr¸nh viÖc rñi ro. Nã chØ liªn quan ®Õn khi mµ file system bÞ háng nÆng.
Çc kiÓu File
Cã 8 kiÓu file lµ: Normal Files, Directories, Hard Links, Symbolic links, Sockets,
Named Pipes, Character Devices, Block Devices.
Normal Files: Lµ lo¹i file sö dông th«ng thwngf nhÊt, chóng cã thÓ lµ text hoÆc
binary file tuy nhiªn cÊu tróc bªn trong kh«ng liªn quan ®Õn quan ®iÓm qu¶n trÞ hÖ
thèng. §Æc tÝnh cña file ®îc x¸c ®Þnh bëi inode trong file system mµ m« t¶ nã.
LÖnh ls -l chØ ra Normal Files nh sau:
-rw------- 1 sshah admin 42 May 12 13:09 hello
Directories: Lµ lo¹i files ®Æc biÖt mµ cã chøa çc file kh¸c. ChØ cã mét ¸nh x¹ tõ
inode tíi disk blocks, cã thÓ cã nhiÒu ¸nh x¹ tíi mét tõ mét môc cña th môc tíi
inode. Khi dïng lÖnh ls –l mét Directorie hiÖn nh sau:
Hard Links: Hard link lµ mét directory entry ngo¹i trõ viÖc thay v× trá tíi file duy
nhÊt nã trë tíi file ®∙ tån t¹i. §iÒu nµy t¹o ra cã hai file gièng hÖt nhau khi liÖt kª
danh s¸ch file. dïng lÖnh ls -l:
21
sau khi thùc hiÖn Hard link dïng lÖnh ls –l sÏ hiÓn thÞ nh sau:
-rw------- 2 sshah admin 42 May 12 13:04 goodbye
Symbolic Links: Symbolic link kh¸c víi hard link lµ nã kh«ng trá tíi mét inode
kh¸c nhng trá tíi mét filename kh¸c. §iÒu nµy cho phÐp symbolic links thùc hiÖn
liªn kÕt çc file systems mét çch thuËn lîi sö dông lÖnh ln -s ta thÊy file www
hiÖn nh sau:
lrwx------ 1 sshah admin 11 May 12 13:08 www -> public_html
Sockets: Sockets dïng cho UNIX liªn kÕt m¹ng víi m¸y kh¸c. §iÒu nµy ®îc sö
dông nhê network ports. Dïng lÖnh ls -l socket file hiÖn nh sau:
srwxrwxrwx 1 root admin 0 May 10 14:38 X0
Named Pipes: Gièng nh socket named pipe cho phÐp ch¬ng tr×nh liªn l¹c víi
nhau qua file system. B¹n cã thÓ sö dông lÖnh mknod ®Ó t¹o named Pipe. Dïng
lÖnh ls -l named pipe hiÖn nh sau:
prw------- 1 sshah admin 0 May 12 22:02 mypipe
Character Devices: Lµ kiÓu file ®Æc biÖt dïng ®Ó liªn l¹c víi çc system Device
driver. Dïng lÖnh ls -l character device hiÖn nh sau:
crw-rw-rw- 1 root wheel 21, 4 May 12 13:40 ptyp4
Block Devices: Block devices hÇu nh chia sÎ çc ®Æc tÝnh víi çc character devices
trong th môc /dev, ®îc sö dông ®Ó liªn l¹c víi çc device drivers. §iÓm kh¸c cña
block devices lµ kh¶ n¨ng truyÒn mét khèi lîng lín d÷ liÖu t¹i mét thêi ®iÓm.
Dïng lÖnh ls –l hiÖn nh sau:
brw------- 2 root staff 16, 2 Jul 29 1992 fd0c
UNIX tæ chøc hÖ thèng tËp tin bao gåm chØ mét th môc gèc (/) mµ tõ ®ã çc th
22
môc con cña nã ®îc g¾n vµo mét çch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Cã mét vµi th môc
con chuÈn /bin, /usr, /etc, v.v... Mçi th môc nµy l¹i chøa çc tËp tin hay th môc
con.
Ta cã thÓ sö dông ®êng dÉn ®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh mét tËp tin, vÝ dô:
/usr/NVA/chuong1. B¹n còng cã thÓ sö dông chØ tªn tËp tin nÕu tËp tin ®îc chøa
trong th môc hiÖn hµnh. Thêng khi login, th môc hiÖn hµnh sÏ ®îc ®Æt ®Õn lµ
th môc "home". §©y lµ th môc ®îc thiÕt lËp bëi ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng dµnh
cho ngêi sö dông.
Tªn tËp tin trong UNIX cã thÓ dµi 256 ký tù, ngo¹i trõ çc ký tù ®Æc biÖt sau: ! " ' ; /
$ < > ( ) [ ]. { }. Ngoµi ra ta còng cã thÓ sö dông çc ký tù sau:
Çc ký hiÖu ®¹i diÖn:
DÊu (*) ®¹i diÖn cho mét, nhiÒu hoÆc kh«ng ký tù nµo.
DÊu (?) ®¹i diÖn cho mét ký tù ®¬n
[...] ®¹i diÖn cho mét d∙y ký tù cã thø tù trong b¶ng Alphabet. VÝ dô: liÖt kª tÊt c¶
çc th môc b¾tt ®Çu b»ng ch÷ c, d, e: lc [cde]*
LÖnh file: NhËn biÕt d¹ng file. Th«ng thêng lÖnh file ph©n tÝch néi dung cña 1 file
vµ hiÓn thÞ tÝnh chÊt cña th«ng tin chøa trong file:
VÝ dô: $ file /etc/passwd => /etc/hosts: ascii text
LÖnh cat: Xem néi dung 1 tËp tin vµ nèi kÕt çc tËp tin cat [option] [files]
LÖnh more, pg: Dïng lÖnh more hoÆc pg ®Ó hiÖn néi dung file trªn tõng trang mµn
h×nh:
VÝ dô: more thu
LÖnh mv: §æi tªn tËp tin.
mv <option> <old><new>
-i NÕu file ®∙ cã th× lÖnh sÏ hái cã ghi ®Ì lªn file hay kh«ng.
-f Thùc hiÖn lÖnh mµ kh«ng hái g×.
23
VÝ dô: Thay ®æi tªn cña tËp tin ë th môc hiÖn hµnh:
$mv a.out test
LÖnh ln: Sö dông lÖnh ln ®Ó g¸n thªm 1 tªn míi cho 1 tËp tin
Có ph¸p: ln [-s] <tªn> <file, directory>
ln Kh«ng tham sè t¹o hard link.
ln -s T¹o symbolic link.
LÖnh rm: Xo¸ tËp tin rm tËp tin.
rm <option> <files>
-f Xo¸ çc tËp tin mµ kh«ng hái, thËm chÝ chñ quyÒn ghi lµ kh«ng cho phÐp
-r Cho phÐp xo¸ c¶ th môc bao gåm c¶ file vµ th môc.
-i: Tríc khi xo¸ tËp tin sÏ hái x¸c nhËn viÖc xo¸ tËp tin
VÝ dô: Xo¸ tËp tin thu:
$rm thu
LÖnh cp: Sao chÐp tËp tin.
cp <option> <sou> <des>
-i NÕu file trªn ®Ých ®∙ cã th× sÏ ®îc hái cã ghi ®Ì hay kh«ng
-r Copy c¶ th môc
VÝ dô: cp /etc/passwd /usr/dung/passwdold
LÖnh find: T×m kiÕm 1 tËp tin hoÆc mét sè tËp tin tho¶ m∙n ®iÒu kiÖn nµo ®ã
find <path> <expression>
-atime <n> §óng nÕu file bÞ truy nhËp n ngµy tríc ®©y.
-mtime <n> §óng nÕu file bÞ thay ®æi n ngµy tríc ®©y.
-user <un> §óng nÕu chñ cña files lµ un. NÕu gi¸ trÞ lµ sè nã sÏ so s¸nh víi
userID.
24
-group <gn> §óng nÕu files thuéc th¸nh viªn cña nhãm gn. NÕu gn lµ sè th× nã sÏ
so s¸nh
víi groupID.
-perm <on> T×m files cã quyÒn truy nhËp files ®óng víi gi¸ trÞ on.
-links <n> T×m files cã n links.
-type <x> T×m file cã kiÓu x.
-newer <fn> T×m file bÞ thay ®æi gÇn h¬n so víi fn.
-local ChØ t×m t¹i local.
-size <n> [c] T×m file cã kÝch thíc n blocks (c chØ ra character –byte)
-print HiÖn ®Çy ®ñ ®êng dÉn cña files.
-depth Lu«n ®óng (cho phÐp t×m tÊt c¶ çc files trªn directory).
-name <pt> T×m files tho¶ m∙n mÉu t×m pt.
VÝ dô: T×m tËp tin thu:
$find . -name thu -print
/usr/tam/thu
LÖnh grep: T×m kiÕm chuçi v¨n b¶n bªn trong tËp tin
grep <option> <Chuçi cÇn t×m> <Files>
Sö dông lÖnh grep ®Ó t×m kiÕm mét chuçi v¨n b¶n bªn trong çc tËp tin ®îc chØ
®Þnh. NÕu chuçi v¨n b¶n dµi h¬n 1 ký tù th× ph¶i ®Ó trong hai dÊu nh¸y.
-c In ra tæng sè dßng cã chøa mÉu cÇn t×m.
-h Bá tªn file kh«ng hiÖn lªn t¹i dßng cã chøa mÉu t×m thÊy.
-i Bá qua ph©n biÖt ch÷ ho¸ vµ ch÷ thêng.
-n HiÖn lªn dßng chøa mÉu t×m thÊy vµ tríc ®ã lµ sè cña dßng trong file.
-v In tÊt c¶ çc dßng cã chøa mÉu t×m kiÕm.
25
DÊu * ®¹i diÖn cho mét hoÆc bÊt kú ký tù nµo.
[character ] §¹i diÖn bëi mét m¶ng çc ký tù.
VÝ dô: T×m chuçi ký tù "mail" trong tËp tin thu: $grep ‘ngan hang’ thu
LÖnh tail: HiÖn çc dßng cuèi cña files
tail [-f] <file>
-f HiÖn 10 dßng cuèi vµ mçi dßng ®îc thªm vµo tõ khi gäi ch¹y lÖnh tail cho
®Õn khi
kÕt thóc nã.
LÖnh compress: Thùc hiÖn viÖc nÐn d÷ liÖu. File t¹o ra tù ®éng cã ®u«i .Z
compress [ -cfv ] file(s)
-c Writes to stdout instead of changing the file.
-f Cho phÐp nÐn c¶ file ®∙ ®îc nÐn.
-v HiÓn thÞ phÇn tr¨m gi¶m mçi lÇn nÐn.
LÖnh uncompress: Thùc hiÖn viÖc cëi nÐn file d÷ liÖu.
uncompress [ -cv ] [ file(s) ]
6. In Ên
LÖnh lp: Thùc hiÖn viÖc in file m¸y in.
lp <option> <files>
-c Khi lÖnh ®îc gäi lËp tøc t¹o b¶n sao cña file vµ thùc hiÖn in trªn b¶n
sao nµy.
-d <des> §Ých cÇn in tíi.
-n <num> Sè b¶n in.
-o nobaner Kh«ng in phÇn trang tiªu ®Ò ®Çu tiªn.
cpi=<n> Sè character ®îc in trªn 1 inch (10/12 ...)
26
-q <pri> Møc ®é u tiªn in (0 cao nhÊt ->39 thÊp nhÊt>
VÝ dô: $lp -d epson thu.txt
LÖnh lpstat: HiÖn tr¹ng th¸i hµng chê in cña m¸y in
lpstat <option>
-a HiÖn danh s¸ch çc printer.
-d HiÖn m¸y in ngÇm ®Þnh.
-o <pr>[-l] HiÖn tr¹ng th¸i yªu cÇu ®Çu ra cña m¸y in pr. NÕu cã -l hiÖn chi tiÕt
tr¹ng th¸i.
-p <pr> HiÖn tr¹ng th¸i m¸y in.
-t HiÖn tÊt c¶ th«ng tin vÒ tr¹ng th¸i.
-v <pr> HiÖn tªn m¸y in vµ tªn ®êng dÉn tíi thiÕt bÞ t¬ng øng.
LÖnh cancel: Huû bá viÖc In Ên
cancel <request id> <printer>
7. Th tÝn ®iÖn tö
Trong Unix hç trî ch¬ng tr×nh mail vµ mailx cho phÐp ngêi sö dông thùc hiÖn
viÖc göi vµ nh©n mail theo chuÈn SMTP
LÖnh mail:
Th ®iÖn tö cung cÊp çc kh¶ n¨ng c¬ b¶n ®Ó göi vµ nhËn th«ng b¸o. Mail sÏ hiÓn
thÞ th«ng b¸o theo thø tù vµo tríc ra sau.Sau khi hiÓn thÞ mçi th«ng b¸o mail sÏ
hiÖn lªn dÊu ? ®Ó chê lÖnh cña ngêi sö dông.
Gåm mét sè lÖnh sau:
+ HiÖn message tiÕp theo
- HiÖn mesage tríc ®ã
27
d Xo¸ message hiÖn thêi.
h HiÖn header cña message.
m <user> Göi message tíi user.
p HiÖn l¹i néi dung message.
s <file> Ghi message ra tËp tin hoÆc mbox
w<file> Ghi message ra file nhng kh«ng ghi phÇn header.
q Tho¸t khái mail
x Tho¸t khái mail mµ kh«ng thay ®æi th«ng b¸o
! lÖnh Thùc hiÖn lÖnh Unix
Göi th : §a vµo lÖnh mail víi ®Þa chØ cña ngêi sö dông.
VÝ dô: $mail dung@sysdomain
<th«ng b¸o>
ctrl-d
NhËn th: Khi login vµo hÖ thèng nÕu cã th hÖ thèng sÏ th«ng b¸o " You have
mail" khi ®ã cã thÓ ®¸nh $mail ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c trªn message.
LÖnh mailx
Mailx bao gåm çc lÖnh ®Ó chuyÓn vµ nhËn th.: mailx <option> <user>
option -e so¹n message
-v so¹n message b»ng lÖnh vi
-r <file> ®äc file vµo message
!<lÖnh> Cho phÐp thùc hiÖn çc lÖnh shell.
= HiÖn sè cña message
delete d Xo¸ message hiÖn thêi
dp Xo¸ message vµ chuyÓn ®Õn message kÕ tiÕp
28
edit e So¹n th¶o message.
exit Tho¸t khái mailx vµ kh«ng lu l¹i thay ®æi.
headers h HiÖn header cña message chØ ®Þnh.
mail <user> m Göi message tíi ngêi chØ ®Þnh
next n HiÖn message tiÕp theo
print p HiÖn message lªn mµn h×nh.
quit q Tho¸t khái mailx vµ hoµn thµnh çc thao t¸c ®∙ thùc
hiÖn.
reply r Tr¶ lêi mail tíi ngêi göi vµ çc ngêi nhËn.
Reply R ChØ tr¶ lêi mail tíi ngêi göi.
save <file> s Ghi message tíi file chØ ®Þnh.
Save S Ghi message sau khi göi nã.
undelete u Bá xo¸ bëi lÖnh delete.
visual v Dïng lÖnh vi ®Ó so¹n th¶o message.
write <file> w Ghi message mµ kh«ng ghi header.
8. Qu¶n lý tiÕn tr×nh
HÖ thèng Unix dïng çc tiÕn tr×nh (process) nh lµ ph¬ng tiÖn ®Ó qu¶n lý çc
ch¬ng tr×nh ®ang thùc hiÖn. Mçi lÖnh mµ ngêi dïng gäi thùc hiÖn ®Òu gäi lµ mét
tiÕn tr×nh. Mçi tiÕn tr×nh ®ang ho¹t ®éng ®Òu bao hµm mét sè th«ng tin liªn quan
®Æc biÖt cã mét gi¸ trÞ ID ®Ó nhËn d¹ng. Ngoµi ra cßn çc th«ng tin kh¸c nh TTY,
thêi gian, lÖnh ...
TiÕn tr×nh t¹o ra mét tiÕn tr×nh kh¸c ®îc gäi lµ tiÕn tr×nh cha. Çc tiÕn tr×nh con
nhËn biÕt tiÕn tr×nh cha cña nã qua ID cña qu¸ tr×nh cha.
LÖnh kill: Hñy bá mét qu¸ tr×nh ®ang ho¹t ®éng.
kill <signal> PID
29
-0 KÕt thóc tÊt c¶ çc tiÕn tr×nh trong process group.
-9 KÕt thóc tiÕn tr×nh kh«ng ®iÒu kiÖn.(Unconditional kill signal)
-15 KÕt thóc tiÕn tr×nh- ngÇm ®Þnh (software termination signal)
LÖnh ps: HiÖn çc tiÕn tr×nh ®ang ho¹t ®éng vµ tr¹ng th¸i cña çc tiÕn tr×nh bao
gåm çc trêng thÓ hiÖn çc th«ng tin sau:
ps <option>
-e HiÖn th«ng tin vÒ tÊt c¶ çc process ®ang ho¹t ®éng.
-d In th«ng tin vÒ tÊt c¶ çc tiÕn tr×nh trõ phÇn leader
-a In tÊt c¶ th«ng tin vÒ process trõ çc process kh«ng t¬ng øng víi terminal.
-f In ®Çy ®ñ tÊt c¶ çc th«ng tin.
LÖnh sleep: Ngng ho¹t ®éng cña tiÕn tr×nh trong mét kho¶ng thêi gian.
sleep <time>
Thêi gian ®îc tÝnh b»ng gi©y 1-65536.
LÖnh wait: Cho phÐp chê çc tiÕn tr×nh ch¹y chÕ ®é background kÕt thóc. Thêng
dïng trong çc script ®Ó ®ång bé t¬ng t¸c.
VÝ dô:
cmd1 > file1&
cmd2>file2&
wait
sort file1 file2
9. Çc lÖnh liªn quan b¶o mËt vµ quyÒn h¹n
a) Kh¸i niÖm:
Khi ngêi sö dông ®îc t¹o th× çc th«ng tin sau yªu cÇu ®îc ®îc ®a vµo:
30
Tªn ngêi sö dông
MËt khÈu
Sè nhËn d¹ng (uid: user identify number)
Sè cña nhãm (gid: group identify number)
Chó thÝch
Th môc x©m nhËp (home directory)
Tªn ch¬ng tr×nh cho ch¹y lóc b¾t ®Çu lµm viÖc
Çc th«ng tin nµy ®îc chøa trong file /etc/passwd
Nhãm ngêi sö dông: 1 nhãm ngêi sö dông lµ tËp hîp cña 1 sè ngêi sö dông cã
thÓ dïng chung çc file cña nhau, ®îc m« t¶ b»ng nh÷ng th«ng tin sau:
Tªn cña nhãm
MËt m∙ (cã thÓ cã hoÆc kh«ng cã)
Sè cña nhãm (gid)
Danh s¸ch nh÷ng ngêi sö dông thuéc nhãm
Çc th«ng tin nµy ®îc lu trong tËp tin /etc/group
Trong mét file ®îc t¹o trong ®ã cã çc th«ng tin sau:
-rwxr-xr-- 2 sshah admin 42 May 12 13:04 hello
Nhãm ®Çu -rwxr-xr—
DÊu g¹ch ®Çu tiªn thÓ hiÖn lo¹i file.
Nhãm tiÕp theo gåm 3 nhãm nhá rwxrwxrwx nhãm ®Çu thÓ hiÖn quyÒn h¹n cña
ngêi chñ së h÷u tËp tin, nhãm 2 thÓ hiÖn quyÒn h¹n cña nhãm cã quyÒn truy nhËp,
nhãm 3 lµ quyÒn h¹n cña çc ngêi sö dông kh¸c. Mçi nhãm gåm 3 gi¸ trÞ r (®äc),
w (ghi, thay ®æi), x (thùc hiÖn).
Permission Owner Group Other
31
Read (r) 4 4 4
Write (w) 2 2 2
Execute (x) 1 1 1
Total 7 7 7
TiÕp theo chØ ra sè liªn kÕt trªn file (2)
Ngêi chñ së h÷u cña file (sshah)
Nhãm ngêi sö dông cã quyÒn trªn file (admin)
KÝch thíc file (42)
Thêi gian (May 12 13:04)
Tªn file (Hello)
b) Çc lÖnh
LÖnh chgrp: Thay ®æi nhãm truy xuÊt cña tËp tin. ChØ cã superuser hay ngêi së
h÷u míi ®îc quyÒn thay ®æi quyÒn së h÷u file.
chgrp <group> <files>
VÝ dô: $ls -a test
-rwx--x--x 1 bin bin 13023 Jun 21 94 test
$chgrp data test
$ls -a test
-rwx--x--x 1 bin data 13023 Jun 21 94 test
LÖnh chown: Thay ®æi ngêi së h÷u tËp tin. ChØ cã superuser hay ngêi së h÷u míi
®îc quyÒn thay ®æi.
chown <owner> <files>.
32
VÝ dô: $ls -a test
-rwx--x--x 1 bin data 13023 Jun 21 94 test
$chown dung test
$ls -a test
-rwx--x--x 1 dung data 13023 Jun 21 94 test
LÖnh umask: §Æt quyÒn truy xuÊt ngÇm ®Þnh ®èi víi 1 file hay th môc t¹o. Sau khi
®Æt umask tÊt c¶ çc tËp tin vµ th môc t¹o sÏ nhËn quyÒn truy nhËp. (gi¸ trÞ ngÇm
®Þnh lµ 022)
umask <mask>
0 read and write (and execute for directories)
1 read and write (not execute for directories)
2 read (and execute for directories)
3 read
4 write (and execute for directories)
5 write
6 execute
7 no permissions
VÝ dô:
$umask 177
$cat test
...
^d
$ls -l test
-rw------ 1 dung adm 1 Mar 11 10:11 test
LÖnh chmod: Thay ®æi quyÒn h¹n truy nhËp tËp tin
33
§Ó thùc hiÖn viÖc thay ®æi quyÒn h¹n trªn tËp tin th× ®ßi hái ngêi thùc hiÖn lÖnh
ph¶i lµ ngêi së h÷u hay superuser (root).
chmod <mode> <files>
VÝ dô:
$ls -l test
-rw------ 1 dung adm 1 Mar 11 10:11 test
$chmode 754 test
$ls -l test
-rwxr-xr-- .....
Çc tham sè dïng víi lÖnh chmode <option> <files>
u: ngêi sö dông (user)
g: nhãm (group)
o: chung (other)
a: tÊt c¶ (all)
To¸n tö:
+: thªm quyÒn
-: bít quyÒn
=: g¸n gi¸ trÞ kh¸c
QuyÒn:
r: ®äc (reading)
w: ghi (writting)
x: thùc hiÖn (execution)
VÝ dô: $ls -l test
-rwxr-xr-- .....
34
$chmode g +w test
$ls -l test
-rwxrwxr-- ...... test
10. Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu
Çc tËp tin cña nh÷ng hÖ thèng th«ng tin ngµy cµng lín, sù cÇn thiÕt vµ møc ®é quan
träng cña çc tËp tin nµy v« cïng quan träng.
Çc thiÕt bÞ phÇn cøng kh«ng thÓ ®¶m b¶o r»ng kh«ng bao giê cã sù cè nh háng
®Üa, háng thiÕt bÞ lu d÷ liÖu ... Çc hÖ thèng phÇn mÒm còng kh«ng ph¶i lµ ch¹y
hoµn toµn kh«ng x¶y ra sù cè g×.
D÷ liÖu cña çc hÖ thèng th«ng tin xö lý nghiÖp vô tøc thêi ®ßi hái khi cã bÊt cø sù
cè nµo xuÊt hiÖn lµm háng d÷ liÖu cña hÖ thèng, th× ngay sau ®ã d÷ liÖu ph¶i ®îc
kh«i phôc ngay.
Tïy theo çc nhµ cung cÊp phÇn mÒm vµ phÇn cøng kh¸c nhau mµ hÖ thèng lu tr÷
cã nh÷ng chøc n¨ng vµ tiÖn Ých kh¸c nhau nhng ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ lu
d÷ liÖu.
Th«ng thêng nh÷ng hÖ ®iÒu hµnh lín hoÆc nhá ®Òu hç trî çc tiÖn Ých gióp cho
viÖc sao lu vµ håi phôc d÷ liÖu nh»m gi¶m tèi thiÓu çc ¶nh hëng ®Õn hÖ thèngd÷
liÖu.
Trong çc lo¹i hÖ ®iÒu hµnh Unix kh¸c nhau cã thÓ cã çc c«ng cô vµ çc tiÖn Ých
gióp cho viÖc thùc hiÖn lu tr÷ tuy nhiªn çc lÖnh hÇu hÕt ®îc hç trî bëi çc lo¹i
hÖ ®iÒu hµnh Unix.
LÖnh tar: Lu tr÷ hoÆc håi phôc files tõ çc thiÕt bÞ lu tr÷.
tar <options> <tarfile name> <filenames to backup or restore>
Mét sè çc option hay dïng.
option =[key]<sub>
Key c T¹o lu tr÷ míi vµ thùc hiÖn b¾t ®Çu ghi tõ ®Çu.
35
r File lu tr÷ ®îc ghi vµo vih trÝ cuèi cña thiÕt bÞ lu tr÷.
t HiÖn danh s¸ch çc file lu tr÷.
u CËp nhËp thªm nÕu files cha cã, hoÆc ®∙ thay ®æi so víi lÇn sao chÐp
tríc.
x LÊy th«ng tin tõ thiÕt bÞ lu tr÷.
<sub> e Cho phÐp ghi trªn nhiÒu volume.
f Sö dông çc ®èi sè thay cho çc gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh.
n ChØ thiÕt bÞ lu tr÷ kh«ng phaie lµ tape
v HiÓn thÞ tªn file sao lu hoÆc håi phôc
VÝ dô: tar cvf /dev/rmt/0hc /usr/local/datafiles
tar tvf /dev/rmt/0hc > tarlist.txt
cd /usr/contrib
tar xvf /dev/rmt/0hc
LÖnh cpio: Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu ra çc thiÕt bÞ lu tr÷ chuÈn
cpio -o [acv] Ghi d÷ liÖu ra ®Çu ra thiÕt bÞ lu tr÷
-i [cdmnv] §äc d÷ liÖu tõ thiÕt bÞ lu tr÷.
c Ghi thªm phÇn header phßng trêng hîp dïng trªn çc m¸y kh¸c.
d Th môc sÏ ®îc t¹o nÕu cÇn.
m D÷ l¹i thêi gian thay ®æi tríc ®©y.
a Thay ®æi thêi gian truy nhËp.
u Sao chÐp kh«ng ®iÒu kiÖn.
v HiÖn danh s¸ch tªn file.
VÝ dô: ls | cpio -oc > /dev/rst0
36
cpio -icd < /dev/rst0
LÖnh dd: Sao lu vµ håi phôc d÷ liÖu theo ®óng tr¹ng th¸i trªn hÖ thèng file (block
copy)
dd [if= ][of= ]
if= §Çu vµo chuÈn.
of= §Çu ra chuÈn.
VÝ dô:
dd if=/dev/diskette0 of=/mnt/abc.xx
dd if=/mnt/abc.xx of=/dev/diskette0
11. Çc thao t¸c trªn m¹ng
LÖnh ping: KiÓm tra sù tham gia cña çc nót trªn m¹ng
LÖnh netstat: KiÓm tra tr¹ng th¸i cña m¹ng hiÖn thêi cña hÖ thèng local. Nã thÓ hiÖn
çc th«ng tin vÒ giao diÖn m¹ng, th«ng tin routing table, th«ng tin vÒ Protocol.
netstat <option>
-a HiÓn thÞ th«ng tin tÊt c¶ çc interface
-c TiÕp tôc hiÓn thÞ vµ tù update sau mét vµi gi©y.
-i ChØ hiÓn thÞ th«ng tin vÒ interface
-n HiÓn thÞ ®Þa chØ thay cho tªn.
-r HiÓn thÞ th«ng tin vÒ kernel routing table
-t ChØ hiÓn thÞ th«ng tin vÒ TCP socket
-u ChØ hiÓn thÞ th«ng tin vÒ UDP socket.
-x HiÓn thÞ th«ng tin vÒ socket
VÝ dô:
# netstat –r
37
Routing Table:
Destination Gateway Flags Ref Use Interface
—————————— —————————— —— —— ——— ————
localhost localhost UH 0 109761 lo0
rmtnet ws2 UG 0 20086
rmtppp ws2 UG 0 1096
subnet1 ws1 U 3 1955 le0
224.0.0.0 ws1 U 3 0 le0
default gateway UG 0 16100
LÖnh telnet: Thùc hiÖn kÕt nèi víi mét hÖ thèng cho phÐp trë thµnh terminal cña hÖ
thèng mµ nã kÕt nèi tíi.
telnet <dest>
LÖnh ftp: Thùc hiÖn dÞch vô truyÒn nhËn file.
ftp <dest>
Muèn debuge lÖnh ftp dïng thªm option -d (vÝ dô: ftp -d ftp.ha.com)
Mét sè lÖnh trong ftp:
ascii ChuyÓn sang ASCII transfer mode.
binary ChuyÓn sang binary transfer mode.
cd Thay ®æi th môc trªn ftp server.
close KÕt thóc kÕt nèi.
del Xo¸ file trªn ftp server
pwd HiÖn th môc hiÖn thêi trªn ftp server
get LÊy file tõ ftp server
help Trî gióp
38
lcd Thay ®æi th môc trªn client
mget LÊy mét sè file trªn ftp server
mput TruyÒn mét vµi file lªn ftp server
open Më kÕt nèi víi ftp a server
put TruyÒn file tíi ftp server
quit Tho¸t khái FTP.
LÖnh rlogin: Thùc hiÖn login tíi m¸y ë xa, cho phÐp truy nhËp tíi m¸y tÝnh trªn
m¹ng gièng nh lÖnh telnet.
rlogin <hosts name>
Trong trêng hîp nµy user ID trªn remote host ph¶i gièng íi user ID trªn local host.
vÝ dô nh nÕu testuser login vµo box1, rlogin dïng testuser login vµo box2.
Tuy nhiªn nÕu mu«n slogin vµo user ID kh¸c dïng option sau:
rlogin <hosts name> -l <user>
LÖnh rcp: Sao chÐp file ë xa
Tríc khi sö dông lÖnh rcp ngêi sö dông ®∙ ph¶i ®îc s½n sµng trªn remote
machine. Bëi v× rcp kh«ng sö dông authentication (kh«ng gièng nh rlogin).
rcp <option> <sour> <dest>
-r ChØ sö dông trong trêng hîp copy th môc.
<sour> <dest> ®îc viÕt theo quy ®Þnh
hostname:filepath
user@hostname:filepath
user@hostname.domain:filepath
VÝ dô: rcp ha@box1:/export/home/ha/abc.txt box2:/export/home/cc.m
IV.LËp tr×nh Shell
39
1. Çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n.
LÖnh ®¬n gi¶n
Lµ lÖnh ®îc gäi thùc hiÖn cã tÝnh chÊt ®¬n nh d¹ng sau:
command <option> <arg>
NhiÒu lÖnh trªn mét dßng
Th«ng thêng shell th«ng dÞch tõ ®Çu tiªn nh lµ lÖnh cßn çc phÇn sau trë thµnh
çc ®èi sè cña lÖnh. Cã 3 ký tù ®Æc biÖt mµ khi shell th«ng dÞch mµ gÆp ph¶i sÏ hiÓu
sau ®ã lµ cã mét lÖnh tiÕp theo cÇn thùc hiÖn ®ã lµ (;), (&), (|).
; §îi lÖnh tríc hoµn thµnh míi thùc hiÖn ®Õn lÖnh tiÕp sau (t¬ng ®¬ng víi
thùc
hiÖn çc lÖnh riªng rÏ).
VÝ dô: $ who -H; df -v; ps -e
& LÖnh sau kh«ng cÇn ph¶i ®îi lÖnh tríc kÕt thóc thùc hiÖn.
VÝ dô: $who -H & df -v & ps -e
| SÏ lÊy ®Çu ra cña lÖnh tríc thµnh ®Çu vµo cña lÖnh sau:
§Þnh híng vµo ra
Khi shell th«ng dÞch lÖnh mµ nh×n thÊy çc ký hiÖu ®æi híng vµo ra (<), (>). Çc
®Þnh híng vµo ra nµy ®îc göi tíi subshell ®Ó ®iÒu khiÓn viÖc thùc hiÖn lÖnh.
Dßng lÖnh dµi
Trong trêng hîp dßng lÖnh dµi muèn chia thµnh nhiÒu dßng th× kÕt thóc dßng ph¶i
®Æt ký tù (\). Khi gÆp ký tù nµy shell kh«ng coi dßng míi lµ kÕt thóc cña ®Çu vµo.
VÝ dô: $ echo Now is the time for all good men \_
to come to the aid of the party.
BiÕn trong shell
40
Khi shell gÆp ký tù $ th× nã hiÓu tõ sau ®ã lµ tªn biÕn. Shell sÏ t×m biÕn ®∙ ®îc ®Þnh
nghÜa vµ lÊy gi¸ trÞ cña nã. NÕu biÕn cha ®Þnh nghÜa th× mét null string sÏ ®îc tr¶
l¹i.
§Ó ®Æt gi¸ trÞ cho biÕn chØ cÇn g¸n <tªn biÕn>=gi¸ trÞ
VÝ dô:
$ dir=ls
$ $dir f*
file1
file1a
Cã thÓ thùc hiÖn g¸n nhiÒu h¬n mét biÕn trªn mét dßng lÖnh. BiÕn sÏ ®îc g¸n tõ
ph¶i sang tr¸i.
VÝ dô: X=$Y Y=y
echo $X
NÕu muèn lÊy ®Çu ra hoÆc kÕt qu¶ thùc hiÖn mét lÖnh lµm ®èi sè cña mét lÖnh kh¸c
th× cã thÓ dïng dÊu (`) ®Ó bao lÊy lÖnh cÇn thùc hiÖn.
{ variable:-value} G¸n gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh cho biÕn.
{ variable:+value} NÕu biÕn kh¸c null th× sÏ lÊy value.
${variable:?message} NÕu biÕn kh«ng ®Æt gi¸ trÞ th× message sÏ ®îc in ra ®Çu
ra lçi
chuÈn.
VÝ dô:
$ echo Hello $UNA
Hello
$ echo Hello ${UNA:-there}
41
NÕu kh«ng g¸n trÞ cho UNA th× sÏ hiÖn
Hello there
NÕu g¸n UNA=John
SÏ hiÖn
Hello John
Khi shell gäi thùc hiÖn mét lÖnh tõ ®Çu tiªn ®îc hiÓu lµ lÖnh, çc th«ng tin sau sÏ
®îc hiÓu lµ çc ®èi sè cña lÖnh. §èi sè ®Çu tiªn ®îc g¸n tíi biÕn $1, ®èi sè thø hai
sÏ ®îc g¸n tíi biÕn $2 ... $9. VÞ trÝ biÕn $0 lu«n cã chøa lÖnh.
$# Chøa sè ®èi sè ®îc göi tíi lÖnh qua vÞ trÝ cña biÕn.
$$ Chøa process ID cña process hiÖn thêi.
$? Cã chøa tr¹ng th¸i cña lÖnh cuèi cïng. Mang gi¸ trÞ 0 nÕu lÖnh thùc hiÖn
thµnh c«ng,
kh¸c kh«ng nÕu cã lçi xuÊt hiÖn.
$* Cã chøa tÊt c¶ positional argument ®îc göi tíi ch¬ng tr×nh.
VÝ dô: cã mét script file nh sau:
# restoreany
cd $WORKDIR
cpio -i $* </dev/rmt0
$ restoreany file1 file2 file3
Çc file file1 file2 file3 sÏ ®îc restore tõ thiÕt bÞ lu tr÷
LÖnh shift: Dïng ®Ó dÞch biÕn vÞ trÝ
VÝ dô:
$1 = -r $2 = file1 $3 = file2
shift
42
KÕt qu¶ lµ:
$1 = file1 $2 = file2
BiÕn m«i trêng
Lµ çc biÕn mµ shell hoÆc bÊt kú mét ch¬ng tr×nh nµo cã thÓ lÊy vµ truy nhËp nã.
Cã mét sè biÕn m«i trêng ngÇm ®Þnh trong shell nh HOME, MAIL, PATH, PS1,
PS2 ...
2. LËp tr×nh shell
Trong Shell çc biÕn th«ng thêng ®îc lu díi d¹ng character ®Ó thùc hiÖn çc
tÝnh to¸n to¸n häc phaØ dïng lÖnh expr.
expr <integer operator integer>
Çc to¸n tö lµ (+), (-), (*), (/).
Çc phÐp to¸n tr¶ vÒ phÇn nguyªn.
VÝ dô:
$ expr 5 + 7 / 3
Null command ®¹i diÖn bëi dÊu (:)
§Ó lÊy d÷ liÖu trùc tiÕp tõ ngêi sö dông dïng lÖnh read
$ read var1 var2 var3
Hello my friend
$echo $var1 $var2 $var3
Hello my friend
a) LÖnh ®iÒu kiÖn
LÖnh true vµ false: True lu«n tr¶ gi¸ trÞ 0, false lu«n tr¶ gi¸ trÞ 1
43
LÖnh test: KiÓm tra ®iÒu kiÖn xem ®óng hay sai
test condition
Testing Character Data
str1 = str2 §óng nÕu str1 gièng hÖt str2 (vÒ ®é dµi vµ ký tù)
str1 != str2 §óng nÕu str1 kh¸c str2
-n str1 §óng nÕu chiÒu dµi str1 lín h¬n 0 (is not null)
-z str1 §óng nÕu str1 lµ null (chiÒu dµi =0)
str1 §óng nÕu str1 kh¸c null
Testing Numeric Data
int1 -eq int2 §óng nÕu int1 b»ng int2
int1 -ne int2 §óng nÕu int1 kh¸c int2
int1 -gt int2 §óng nÕu int1 lín h¬n int2
int1 -ge int2 §óng nÕu int1 lín h¬n hoÆc b»ng int2
int1 -lt int2 §óng nÕu int1 nhá h¬n int2
int1 -le int2 §óng nÕu int1 nhá h¬n hoÆc b»ng int2
Testing for Files
-r filenm §óng nÕu user cã quyÒn ®äc filenm
-w filenm §óng nÕu user cã quyÒn ghi trªn filenm
-x filenm §óng nÕu user cã quyÒn thùc hiÖn filenm
-f filenm §óng nÕu filenm lµ regular file
-d filenm §óng nÕu filenm lµ th môc
-c filenm §óng nÕu filenm lµ character special file
-b filenm §óng nÕu filenm lµ block special file
44
-s filenm §óng nÕu kÝch thíc filenm kh¸c 0
-t fnumb §óng nÕu fnumb (1 by default) lµ terminal device
Shorthand Method of Doing Tests
Bëi v× lÖnh test lµ mét trong nh÷ng lÖnh quan träng bËc nhÊt trong shell ®Ó cho shell
gÇn víi çc ng«n ng÷ lËp trinhf kh¸c ngêi ta ®∙ thay test b»ng bao ®ãng ([]).
VÝ dô:
$ int1=4
$ [ $int1 -gt 2 ]
$ echo $?
if-then
if command_1
then
command_2
command_3
fi
NÕu command_1 Thùc hiÖn thµnh c«ng th× command_2, command_3 míi ®îc thùc
hiÖn tiÕp theo.
if-then -else
if command_1
then
command_2
command_3
else
command_4
45
command_5
fi
if -then-elif
if command
then
command
elif command
then
command
elif command
then
command
fi
LÖnh case
case value in
pattern1)
command
command;;
pattern2)
command
command;;
...
patternn)
command;
esac
LÖnh case chØ thùc hiÖn mét lÖnh t¹i mét thêi ®iÓm nÕu gi¸ trÞ phï hîp víi pattern,
Çc lÖnh tiÕp sau ®ã sÏ ®îc thùc hiÖn cho ®Õn khi gÆp (;;).
b) LÖnh lÆp
46
LÖnh while : Thùc hiÖn khi ®iÒu kiÖn cßn ®óng

while command
do
command
...
command
done
LÖnh until Thùc hiÖn cho ®Õn chi ®iÒu kiÖn ®óng
until command
do
command
...
command
done
LÖnh for: Thùc hiÖn lÇn lît øng çc gi¸ trÞ trong arg
for variable in arg1 arg2 ... argn
do
command
...
command
done
LÖnh break: Cho phÐp tho¸t khái vßng lÆp.
c) Shell Functions
funcname ()
{
command
... _
47
command;
}
d) LÖnh trap
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc shell script cã thÓ t¹o ra nhiÒu çc file t¹m dïng trong
qu¸ tr×nh thao t¸c d÷ liÖu. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ch¹y kh«ng tr¸nh khái çc sù
cè, hoÆc çc thao t¸c tõ phÝa ngêi sö dông nh»m ngõng thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi÷a
chõng. §Ó cã thÓ thùc hiÖn viÖc xo¸ çc file t¹m nµy hoÆc thùc hiÖn çc thao t¸c nµo
®ã khi tiÕn tr×nh bÞ ngõng thùc hiÖn dïng lÖnh trap.
trap command_string signals
Signal Description
0 Shell exit
1 Hangup
2 Operator Interrupt
3 Quit
9 Kill
15 Software Termination (kill signal)
VÝ dô:
trap "rm $TEMPDIR/*$$; exit" 1 2 15
e) Thùc hiÖn lÖnh ®iÒu kiÖn víi cÊu tróc AND(&&) vµ OR (||)
Th«ng thêng ®Ó thùc hiÖn çc lÖnh theo ®iÒu kiÖn ta cã thÓ sö dông çc lÖnh trong
lËp tr×nh shell ®Ó thùc hiÖn. Tuy nhiªn Shell cung cÊp tæ hîp lÖnh thùc hiÖn ®iÒu
kiÖn lµ && vµ ||.
command1&&command2
Trong tæ hîp lÖnh nµy th× lÖnh ®Çu tiªn ®îc thùc hiÖn tríc nÕu qu¸ tr×nh thùc hiÖn
kÕt thóc hoµn thµnh (tr¶ gi¸ trÞ 0) th× lÖnh tiÕp sau ®ã míi ®îc thùc hiÖn. Tæ hîp tr¶
48
gi¸ trÞ ®óng (0) khi çc lÖnh ®Òu tr¶ gi¸ trÞ ®óng (0)
command1||command2
Trong tæ hîp lÖnh nµy th× lÖnh ®Çu ®îc thùc hiÖn tríc vµ nÕu nã kÕt thóc cã lçi
(kh¸c 0) th× lÖnh tiÕp sau ®ã míi ®îc thùc hiÖn. Tæ hîp tr¶ gi¸ trÞ sai khi tÊt c¶ çc
lÖnh ®Òu tr¶ gi¸ trÞ sai (kh¸c 0)
Debugging Shell Programs
§Ó lÇn bíc theo çc lÖnh trong chêng tr×nh shell dïng lÖnh.
sh -x <shell file>
LÖnh sÏ thùc hiÖn tõng lÖnh trong file vµ hiÖn nã lªn mµn h×nh.
V. Starting Up and Shutting Down
1. Booting the System
Tríc khi b¹n cã thÓ sö dông m¸y tÝnh cña b¹n, ph¶i khëi ®éng hÖ ®iÒu hµnh. Qu¸
tr×nh khëi ®éng hÖ ®iÒu hµnh ®îc gäi lµ booting. Khi hÖ thèng ®∙ ®îc khëi ®éng
th× çc device, application, vµ service trªn m¸y tÝnh ®∙ s½n sµng cho viÖc sö dông.
Bëi v× UNIX lµ mét hÖ ®iÒu hµnh ®a nhiÖm vµ ®a ngêi sö dông, nªn nhiÒu tiÕn
tr×nh ®îc gäi thùc hiÖn ngay ban ®Çu. §Çu tiªn UNIX ch¹y phÇn khëi ®éng hÖ
thèng ®Ó ®Æt ®ång hå, cÊu h×nh thiÕt bÞ vµ t¹o UNIX kernel míi (nÕu cÇn thiÕt). Sau
®ã hÖ thèng b¾t ®Çu ch¹y çc tiÕn tr×nh t¬ng øng víi çc trang th¸i khëi ®éng riªng
biÖt ®îc ph©n ra trªn hÖ thèng.
Trong hÇu hÕt çc hÖ ®iÒu hµnh Unix viÖc khêi ®éng hÖ thèng thêng theo çc tr×nh
tù sau:
ü X¸c ®Þnh thiÕt bÞ boot.
ü N¹p kernel tõ thiÕt bÞ boot.
ü T×m vµ khëi ®éng çc thiÕt bÞ ngo¹i vi.
ü Khëi t¹o çc t¸c vô hÖ thèng c¬ b¶n.
49
ü Ch¹y çc script mµ çc ch¬ng tr×nh t¹o ra ®Ó cung cÊp çc dÞc vô.
ü B¾t ®Çu çc øng dông kh¸c.
Th«ng thêng hÖ thèng ch¹y ngÇm ®Þnh lµ ë tr¹ng th¸i 3. Tr¹ng th¸i nµy s½n sµng
cho nhiÒu ngêi sö dông trong m«i trêng m¹ng (Bao gåm c¶ file sharing). §iÒu
nµy cã nghÜa lµ tÊt c¶ çc hÖ thèng file ®îc liªn kÕt (mounted) trªn hÖ thèng çc
tiÕn tr×nh nÒn (daemon) ®îc b¾t ®Çu cho phÐp ngêi sö dông login, vµ qu¸ tr×nh
®iÒu khiÓn vµo ra cña m¹ng còng ®îc b¾t ®Çu.
Ta cã thÓ thùc hiÖn çc møc ho¹t ®éng kh¸c nhau vµ çc møc truy nhËp kh¸c nhau
b»ng çc ®Æt tr¹ng th¸i boot hoÆc b»ng çc thay ®æi tr¹ng th¸i trong khi hÖ thèng
®ang ch¹y. Tr¹ng th¸i 3 lµ full network/multiuser, tr¹ng th¸i 1 vµ 2 lµ single-
user/limited access.
Khi ta khëi ®éng m¸y t×nh mµ cµi hÖ ®iÒu hµnh UNIX, PhÇn khëi ®éng ban ®Çu
®îc qu¶n lý bëi mét tiÕn tr×nh gäi lµ init. Init xö lý çc tiÕn tr×nh trong çch thøc
trªn c¬ së tr¹ng th¸i ®Þnh nghÜa trong file /etc/inittab.
TiÕn tr×nh init khiÓm tra vµ khëi ®éng çc tiÕn tr×nh trong file /etc/inittab. Çc tiÕn
tr×nh ®îc coi nh sysinit processe. Sysinit processes lµ çc tiÕn tr×nh ®¶m b¶o cho
hÖ thèng ho¹t ®éng mét çch ®ïng ®¾n, chÝnh x¸c.
VÝ dô:/etc/inittab:
cr::sysinit:/sbin/ckroot >/dev/sysmsg 2>&1
ck::sysinit:/sbin/setclk >/dev/sysmsg 2>&1
mm::sysinit:/etc/conf/bin/idmodreg >/dev/sysmsg 2>&1
ldmd::sysinit:/etc/conf/bin/idmodload >/dev/sysmsg 2>&1
ap::sysinit:/sbin/autopush f /etc/ap/chan.ap
bchk::sysinit:/sbin/bcheckrc </dev/console >/dev/sysmsg 2>&1
bu::sysinit:/etc/conf/bin/idrebuild reboot </dev/console >/dev/sysmsg 2>&1
ia::sysinit:/sbin/creatiadb </dev/console >/dev/sysmsg 2>&1
50
Chi tiÕt çc lÖnh nh sau:
ü ckroot — §äc çc tham sè cña mount cho root file system trong file
/etc/vfstab. Çc tham sè bao gåm çc kiÓu file hÖ thèng, ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt
t¹o root file system s½n sµng cho hÖ thèng. Ckroot còng thùc hiÖn viÖc kiÓm
tra hÖ thèng file (víi lÖnh fsck) nÕu nh nã x¸c ®Þnh ®îc lµ cã vÊn ®Ò trong
hÖ thèng file. VÝ dô nh: NÕu ta t¾t m¸y mµ kh«ng thùc hiÖn shutdown, hÖ
thèng ®a ra th«ng b¸o kiÓm tra hÖ thèng khi nã thùc hiÖn viÖc gi¶i quyÕt çc
sù cè mµ nã t×m thÊy.
ü setclk— §Æt ®ång hå cho hÖ thèng UNIX.
ü idmodreg— N¹p danh s¸ch çc kernel modules trong file /etc/mod_register.
ü idmodload—N¹p danh s¸ch çc kernel modules trong file /etc/loadmods.
ü autopush—CÊu h×nh mét danh s¸ch çc modules ®îc tù ®éng ®Èy vµo çc
Streams device khi çc device ®îc më. Danh s¸ch çc modules trong file
/etc/ap/chan.ap ®îc ®Èy trªn ®Ønh cña console monitor device ®Ó cung cÊp
çc th«ng tin theo çc dßng víi kiÓu quy ®Þnh.
ü bcheckrc—Khëi ®éng mét vµi t¸c vô bao gåm ®Æt tªn hÖ thèng mounting
/proc (processes) vµ /dev/fd (floppy disk) devices, thùc hiÖn kiÓm tra vµ liªn
kÕt çc thiÕt bÞ thªm vµo cã liªn quan ®Õn floppy disks.
ü idrebuild—KiÓm tra xem kernel cã ph¶i rebuilt hay kh«ng nÕu cã th× ch¹y
lÖnh idbuild ®Ó t¹o l¹i nã. Kernel cÇn ph¶i ®îc t¹o l¹i mçi khi thªm vµo thiÕt
bÞ míi hoÆc khi thay®æi çc tham sè.
ü creatiadb—ThiÕt lËp hÖ thèng b¶o mËt.
Khi mµ chøc n¨ng khëi ®éng hÖ thèng ®îc thiÕt lËp, init kiÓm tra çc môc khëi
®éng ngÇm ®Þnh trong inittab ®Ó x¸c ®Þnh møc ch¹y mµ hÖ thèng.
Kh¸i niÖm System States
Trong Unix ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng cã thÓ thiÕt lËp hÖ thèng m¸y tÝnh lín trong
single-user mode, mµ kh«ng cã phÇn m¹ng hoÆc terminals login. Trong trêng hîp
51
nµy ngêi qu¶n trÞ cã thÓ kiÓm tra xem xÐt hÖ thèng tríc khi cã yªu cÇu kh¸c vÝ dô
nh cµi ®Æt l¹i hÖ thèng. HÖ thèng gåm çc level sau:
ü 0 - Lµ møc shutdown. Khi thay ®æi sang møc 0 th× tÊt c¶ çc tiÕn tr×nh ®Òu bÞ
ngõng ho¹t ®éng.
ü 1 (s or S)—øng víi møc single-user. Cã 3 tr¹ng th¸i cã thÓ thay ®æi tíi single-
user lµ: 1, s, vµ S. Ta ®Æt hÖ thèng trong møc single-user nÕu ta muèn kh«ng
cho çc ngêi sö dông kh¸c truy nhËp hÖ thèng. §iÓm kh¸c gi÷a møc 1, s, vµ
S lµ: 1—TÊt c¶ çc hÖ thèng file vÉn ®îc mount, tÊt c¶ çc kÕt nèi m¹ng bÞ
ng¾t bá, tÊt c¶ çc tiÕn tr×nh terminal ®Òu bÞ ng¾t bá. Møc s hoÆc S—§©y lµ
møc b¾t ®Çu hÖ thèng NÕu kh«ng cã file /etc/inittab. NÕu thay ®æi ®Õn tr¹ng
th¸i nµy, terminal cña ngêi sö dông sÏ lµ system console, çc terminal ®Òu
bÞ ng¾t bá vµ çc hÖ thèng file vÉn ®îc mount. Khi hÖ thèng chuyÓn sang
møc nµy chØ cã mét sè çc çc hÖ thèng file ®îc mount vÝ dô: /, /var, /proc...
ü 2—Lµ møc nhiÒu ngêi sö dông. Møc nµy khëi ®éng tÊt c¶ çc script trong
th môc /etc/rc2.d, gåm nhiÒu tiÕn tr×nh cho phÐp nhiÒu ngêi sö dông. NÕu
muèn sö dông hÖ thèng víi hiÖu lùc m¹ng vµ m«i trêng nhiÒu ngêi sö
dông th× ph¶i ch¹y ë møc 2 (hoÆc 3).
ü 3—Lµ møc cho phÐp chia sÎ d÷ liÖu víi çc hÖ thèng ë xa. NÕu cµi ®Æt NFS
HÖ thèng tù ®éng th«ng b¸o vµ mount ç hÖ thèng file ë xa b»ng NFS..
ü 6—Lµ møc khëi ®éng l¹i hÖ thèng. khi thay ®æi sang møc 6 hÖ thèng
shutdown vµ khëi ®éng l¹i.
ü Ngoµi ra cßn mét sè møc khëi ®éng kh¸c tuú theo lo¹ hÖ ®iÒu hµnh Unix mµ
cã çc hç trî víi môc ®ivchs kh¸c nhau.
HÖ thèng cã thÓ ®Æt ë çc møc 1, s, S, 2, hoÆc 3 lµm møc ngÇm ®Þnh ®Ó ch¹y. Th«ng
thêng lµ møc 2 hoÆc 3 trªn çc hÖ thèng Unix. §Ó thay ®æi tr¹ng th¸i cña hÖ thèng
sö dông lÖnh init (hoÆc telinit).
Initialization Table (inittab)
52
File /etc/inittab cã chøa çc tiÕn tr×nh mµ ®îc khëi ®éng khi init thùc hiÖn khëi
®éng hÖ thèng hoÆc khi thay ®æi tr¹ng th¸i. Mét sè thµnh phÇn trong inittab lµ ch¹y
díi chÕ ®é nÒn mét sè kh¸c nh /etc/rc2, ®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp çc tiÕn tr×nh
kh¸c cho møc ch¹y riªng.
Mçi mét thµnh phÇn trong file inittab bao gåm çc trêng sau:
idtag:runstate:action:process
ü Idtag lµ mét thÎ nµo ®ã ( tõ 1–4 ký tù) x¸c ®Þnh mét môc. Runstate lµ tr¹ng
th¸i hÖ thèng mµ thµnh phÇn sÏ ch¹y trong nã. Ta cã thÓ cã mét vµi tr¹ng th¸i
hÖ thèng g¸n cho mét thµnh phÇn.
ü Action lµ tõ kho¸ t¬ng øng víi mét trong çc : respawn (NÕu tiÕn tr×nh bÞ
mÊt th× tù b¾t ®Çu l¹i), wait (§îi tiÕn tr×nh kÕt thóc tríc khi thùc hiÖn tiÕp
thµnh phÇn bªn díi, once (Ch¹y mét tiÕn tr×nh, ®îi cho nã kÕt thóc vµ kh«ng
khëi t¹o l¹i), boot (Ch¹y tiÕn tr×nh lÇn ®Çu chuyÓn sang tr¹ng th¸i nhiÒu
ngêi sö dông vµ kh«ng ®îi tiÕn tr×nh kÕt thóc), bootwait (ch¹y tiÕn tr×nh lÇn
®Çu, chuyÓn sang tr¹ng th¸i nhiÒu ngêi sö dông, ®îi cho tiÕn tr×nh kÕt thóc,
vµ sysinit (ch¹y tiÕn tr×nh khi hÖ thèng b¾t ®Çu).
ü Process lµ lÖnh thùc sù ch¹y khi çc tiªu chuÈn tríc ®ã lµ runstate vµ action
®îc ®¸p øng.
VÝ dô:
co:12345:respawn:ttymon g v p "Console Login: " d \
[cc]/dev/console l console
Môc nµy lµ co, ch¹y ë møc 1, 2, 3, 4, vµ 5. NÕu tiÕn tr×nh bÞ mÊt ®i th× nã tù ®éng
khëi ®éng l¹i. TiÕn tr×nh nµy ch¹y lÖnh ttymon(terminal monitor), mµ cho phÐp ta
thùc hiÖn viÖc login tõ system console.
Run State Directories (rc?.d)
Çc øng dông mµ cÇn cã çc tiÕn tr×nh ch¹y chÕ ®é nÒn hoÆc yªu cÇu mét vµi thµnh
phÇn ®îc khëi ®éng khi hÖ thèng b¾t ®Çu ho¹t ®éng, th«ng thêng cã çc script
53
trong th môc x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i ch¹y cña hÖ thèng. Gåm çc th môc sau:
ü /etc/rc0.d—cã chøa çc quan hÖ script khëi ®éng ban ®Çu víi tr¹ng th¸i
shutdown (0) vµ reboot (5 vµ 6).
ü /etc/rc1.d— cã chøa çc quan hÖ script khëi ®éng ban ®Çu víi tr¹ng th¸i
single-user (1, s, vµ S).
ü /etc/rc2.d— cã chøa çc quan hÖ script khëi ®éng ban ®Çu víi tr¹ng th¸i
multiuser (2 vµ 3).
ü /etc/rc3.d— cã chøa çc quan hÖ script khëi ®éng ban ®Çu víi tr¹ng th¸i file-
sharing (3).
ü /etc/shutdown—T¬ng thÝch víi çc hÖ preSystem V, Release 3 gåm çc script

®îc gäi ch¹y khi hÖ thèng shutdown. Th«ng thêng th môc nµy lµ rçng
ngo¹i trõ çc script mµ ta thªm vµo.
ü /etc/rc.d—T¬ng thÝch víi çc hÖ preSystem V, Release 3 gåm çc script ch¹y
khi hÖ thèng khë ®éng. Th«ng thêng th môc nµy lµ rçng ngo¹i trõ çc
script mµ ta thªm vµo.
ü /etc/init.d—Thùc hiÖn nh lµ n¬i chøa çc startup script. Çc Script kh«ng thùc
sù ch¹y tõ th môc nµy, nhng nã liªn kÕt víi çc th môc rc?.d t¬ng øng.
Startup Scripts
Startup script lµ lÖnh ch¹y khi khëi ®éng hÖ thèng, shutdown hÖ thèng hoÆc khi thay
®æi tr¹ng th¸i hÖ thèng. NÕu thùc hiÖn xem néi dung çc file nµy b»ng lÖnh cat hoÆc
pg ta sÏ nh×n thÊy hµng lo¹t çc lÖnh shell víi çc tuú chän start hoÆc stop.
Khi øng dông thªm vµo mét startup script. th× nã thªm script vµo th môc /etc/init.d.
sau ®ã thùc hiÖn link nã tíi mét hoÆc nhiÒu th môc víi tªn file b¾t ®Çu b»ng S (for
start) hoÆc K (for kill).
Ta h∙y xem xÐt vÝ dô vÒ mouse manager:
Khi cµi ®Æt UnixWare, mét shell script cho viÖc khëi ®éng vµ kÕt thóc tiÕn tr×nh
qu¶n lý mouse trªn øng dông giao diÖn ®å ho¹ lµ file /etc/init.d/mse, ®îc link thµnh
54
hai file kh¸c lµ /etc/rc2.d/S02mse vµ /etc/rc0.d/K02mse.
Çc lÖnh trong file script nh sau:
case "$1" in
'start')
/usr/lib/mousemgr &
;;
'stop')
pid='/usr/bin/ps e | /usr/bin/grep mousemgr |\
[cc]/usr/bin/sed e 's/^ *//' e 's/ .*//''
if [ "${pid}" != "" ]
then
/usr/bin/kill ${pid}
fi
;;
*)
echo "Usage: /etc/init.d/mse { start | stop }"
;;
esac
Khi khëi ®éng hÖ thèng tiÕn tr×nh init kiÓm tra file /etc/inittab t×m çc môc mµ phï
hîp víi tr¹ng th¸i ch¹y ngÇm ®Þnh, th«ng thêng lµ tr¹ng th¸i 3. Thùc hiÖn viÖc t×m
r2, ch¹y lÖnh trong /sbin/rc2 vµ kiÓm tra tÊt c¶ çc script trong th môc /etc/rc2.d.
Sau ®ã ch¹y çc file b¾t ®Çu b»ng K víi tuú chän stop vµ b¾t ®Çu ch¹y çc script mµ
b¾t ®Çu b»ng ch÷ S víi tuú chän start. Trong vÝ dô trªn th× lÖnh ch¹y S02mse lµ:
S02mse start. øng víi tuú chän start lµ lÖnh /usr/lib/mousemgr ®îc thùc hiÖn vµ
tiÕn tr×nh tiÕp tôc ch¹y cho ®Õn khi cã thay ®æi l¹i tr¹ng th¸i hÖ thèng.
55
Khi shutdown hÖ thèng tiÕn tr×nh init ch¹y tiÕn tr×nh tr¹ng th¸i 0, çch thøc gièng
nh trªn. Nhng môc ch¹y lµ r0, ch¹y lÖnh /etc/rc0, thùc hiÖn kiÓm tra trong th
môc /etc/rc0.d. TÊt c¶ çc script b¾t ®Çu b»ng ch÷ K ®îc gäi thùc hiÖn víi tuú chän
stop. Víi script K02mse ®îc gäi ch¹y nh sau: K02mse stop. øng víi tuú chän stop
th× script ch¹y lÖnh x¸ ®Þnh ID cña tiÕn tr×nh mousemgr vµ huû bá nã, t¬ng tù víi
tiÕn tr×nh kh¸c vµ sau khi thùc hiÖn hoµn tÊt th× hÖ thèng cã thÓ shutdown.
Thay ®æi tr¹ng th¸i víi init hoÆc telinit
Khi hÖ thèng ®ang ch¹y ta cã thÓ thay ®æi tr¹ng th¸i hoÆc møc ho¹t ®éng cña hÖ
thèng b»ng lÖnh init hoÆc telinit. NÕu ta ®ang shutdown hÖ thèng hoÆc chuyÓn sang
tr¹ng th¸i thÊp h¬n cã thÓ sö dông lÖnh shutdown.
LÖnh init cho phÐp thay ®æi tr¹ng th¸i mét çch dÔ dµng b»ng çch gâ lÖnh init vµ
theo sau lµ sè chØ tr¹ng th¸i vÝ dô: init 2
LÖnh telinit lµ link cña init. LÖnh telinit ®îc t¹o ra cho ngêi sö dông.
2. Shutting Down the System
Cã vµi çch ®Ó shutdown hÖ thèng Unix: B»ng çch sö dông lÖnh Shutdown, reboot,
b»ng lÖnh trong giao diÖn ®ã ho¹, b»ng çch t¾t m¸y ...
Using the shutdown Command
LÖnh shutdown cã thÓ ®îc sö dông thay cho lÖnh init ®Ó chuyÓn tr¹ng th¸i sang (0)
vµ tr¹ng th¸i reboot (6). LÖnh cã thÓ lµ phøc t¹p trong m«i trêng nhiÒu ngêi sö
dông. NÕu dïng lÖnh init 0 hÖ thèng bÞ down ngay. NÕu muèn ngêi sö dông ph¶i
logout ra hÕt tríc khi hÖ thèng down cã thÓ dïng lÖnh:
# cd /
# shutdown y g60 i0
Tuú chän y cho phÐp bá qua çc c©u hái yªu cÇu g60 trong vßng 60 gi©y ngêi sö
dông ph¶i logout tríc khi hÖ thèng down. i0 g¸n víi tr¹ng th¸i lÖnh init 0.
Khi ch¹y lÖnh nµy th× tÊt c¶ ngêi sö dông trªn m¹ng sÏ ®îc th«ng b¸o ph¶i logout
56
hÖ thèng s¾p shutdown vµ dµnh kho¶ng thêi gian cho ngêi sö dông hoµn thµnh
c«ng viÖc cuèi cïng tríc khi hÖ thèng down.
VI.Managing processes
1. Processes
Sau khi hÖ thèng hoµn thµnh viÖc khëi ®éng hÖ thèng ta cã thÓ thùc hiÖn ch¹y çc
øng dông. Mét øng dông ®ang thùc thi gäi lµ mét process. C«ng viÖc cña hÖ ®iÒu
hµnh lµ qu¶n lý thùc thi øng dông. Khi thùc thi mét ch¬ng tr×nh th× hÖ ®iÒu hµnh sÏ
t¹o ra mét process míi. NhiÒu process cã thÓ cïng ®ång thêi tån t¹i, nhng chØ mét
process cã thÓ ®îc thùc hiÖn thùc sù trªn CPU t¹i mét thêi ®iÓm. HÖ ®iÒu hµnh
ph©n chia viÖc thùc thi çc process mét çc rÊt nhanh lµm cho çc process nh ®ang
thùc hiÖn ®ång thêi. Kh¸i niÖm nµy xem nh lµ sù ph©n chia thêi gian xö lý hoÆc ®a
nhiÖm.
Khi tho¸t khái ch¬ng tr×nh th× process sÏ kÕt thóc vµ hÖ ®iÒu hµnh sÏ gi¶i phãng
çc tµi nguyªn mµ ch¬ng tr×nh ®∙ sö dông.
HÇu hÕt çc ch¬ng tr×nh ®Òu thùc hiÖn mét vµi nhiÖm vô tõ lóc khëi ®Çu cho ®Õn
lóc kÕt thóc cho nªn ®Ó thùc thi çc t¸c vô ch¬ng tr×nh yªu cÇu hÖ ®iÒu hµnh cung
cÊp çc tµi nguyªn cÇn thiÕt cho viÖc thùc thi.
Cã mét vµi lo¹i process cã trong çc hÖ ®iÒu hµnh Unix. Mçi lo¹i cã çc ®Æc ®iÓm
riªng gåm: Interactive process lµ process ®îc khëi ®éng bëi shell nã cã thÓ lµ
foreground hoÆc background. Batch process lµ process mµ kh«ng t¬ng øng víi
terminal. Daemon process lµ process mµ ch¹y background khi ®îc yªu cÇu. Lo¹i
nµy thêng thùc hiÖn khi khëi ®éng hÖ thèng.
Mét sè lÖnh liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý tiÕn tr×nh:kill, ps
PhÇn tham sè cña lÖnh xem trong end user.
VÝ dô:
$ ps -f
57
UID PID PPID C STIME TTY TIME COMD
sartin 1400 1398 80 18:31:32 pts/5 0:01 -sh
sartin 1406 1400 25 18:34:33 pts/5 0:00 ps –f
LÖnh ps cho phÐp ngêi qu¶n trÞ xem xÐt çc th«ng tin vÒ hÖ th«ng b¸o gåm çc
th«ng sè sau:
F ChØ ra tr¹ng th¸i cña process vµ ®îc tÝnh to¸n bëi çc gi¸ trÞ hexadecimal
gåm:
00 Process ®∙ kÕt thóc.
01 Lµ system process lu«n tån t¹i trong memory
02 Process ®ang bÞ kiÓm so¸t bëi tiÕn tr×nh cha.
04 Process ®ang bÞ kiÓm so¸t bëi tiÕn tr×nh cha vµ nã ®∙ bÞ dõng.
08 Process kh«ng thÓ ®îc kÝch ho¹t bëi çc signal
10 Process ®ang trong bé nhí vµ bÞ lock ®ang ®îi event
20 Process kh«ng thÓ bÞ swapped
S Còng dïng chØ tr¹ng th¸i cña process:
O Process ®ang ch¹y trªn processor.
S Process ®ang sleeping, vµ ®ang ®îi I/O event ®Ó hoµn thµnh.
R Process ®ang s½n sµng ch¹y.
I Process kh«ng lµm g×.
Z Process ®∙ bÞ kÕt thóc vµ tiÕn tr×nh cha kh«ng ®îi nhng nã vÉn ®ang
trong process table (zombie process)
T Process ®∙ bÞ ngõng bëi tiÕn tr×nh cha.
X Process ®ang ®îi ®Ó lÊy thªm bé nhí.
UID User ID cña ngêi chñ process
58
PID Process ID number
PPID Parent process ID number
C Sö dông CPU theo thêi gian biÓu.
CLS Líp thêi gian biÓu, real-time, time sharing, hoÆc system
PRI Møc u tiªn Process (sè cµng lín ®é u tiªn cµng nhá).
NI Møc ®é u tiªn vÒ chiÕm dông thêi gian xö lý CPU. T¨ng gi¸ trÞ -> gi¶m ®é
u tiªn.
SZ Tæng virtual memory yªu cÇu bëi process.
Wchan §Þa chØ cña process trong process table.
TTY Terminal khëi ®éng process, hoÆc cha nã. (A ? chØ ra kh«ng cã terminal tån
t¹i.)
TIME Tæng thêi gian process sö dông CPU tõ khi process b¾t ®Çu.
COMD LÖnh t¹o ra process
2. Process scheduling
Th«ng thêng çc hÖ thèng lín hoÆc cÇn cung cÊp d÷ liÖu thêng xuyªn hÖ thèng
lu«n ®îc ch¹y 24/24. UNIX ®a ra mét sè lÖnh cho phÐp thùc hiÖn çc process
theo thêi gian ®Þnh s½n.
LÖnh at: LÖnh at ®îc sö dông ®Ó ®Ó ®Æt schedule cho mét lÖnh thùc hiÖn trong
thêi gian qui ®Þnh.
at time date < file
ViÖc ®Æt lÞch theo kho¶ng thêi gian nµo ®ã tuú theo ngêi ®Æt qui ®Þnh. Cã thÓ lµ
hh:mm, cã thÓ hh:mm(pm,am). Cã mét sè tõ vÒ thêi gian dïng lµm option lµ noon,
midnight, now, next. Cã thÓ ®Æt ngµy, th¸ng thùc hiÖn May 10 hoÆc day of the
week .
VÝ dô:
59
at 20:30 < reorg.data
at 8:30 pm < reorg/data
at 20:30 today < reorg.data
at 8:30 pm Friday < reorg.data
at 0900 Monday next week < reorg.data
Dïng lÖnh at -l ®Ó hiÖn danh s¸ch çc çc process ®îc schedule.
VÝ dô:
$ at -l
user = tparker job 827362.a at Wed Aug 31 06:00:00 EDT 1995
user = tparker job 829283.a at Wed Aug 31 09:30:00 EDT 1995
Dïng lÖnh at –r <job> ®Ó bá mét schedule.
VÝ dô:
at -r 2892732.a
LÖnh cron vµ crontab: cron lµ mét tiÖn Ých cho phÐp thùc hiÖn çc lÖnh t¹i mét thêi
®iÓm chØ ®Þnh mµ kh«ng cÇn mét ai trùc tiÕp khëi ®éng nã. HÖ thèng UNIX tù ®éng
load cron nh lµ mét daemon khi nã khëi ®éng. Khi ho¹t ®éng cron ®äc thêi gian vµ
c«ng viÖc mµ nã ®îc ®Þnh thùc hiÖn trong crontab file. ViÖc thùc hiÖn çc t¸c vô
®Æt trong crontab file lµ lu«n lu«n ®îc thùc hiÖn nã chØ ngõng thùc hiÖn khi kÕt
thóc tiÖn Ých cron hoÆc khi thay ®æi th«ng tin trong crontab file.
Trªn hÇu hÕt çc hÖ thèng viÖc truy nhËp vµ t¹o çc schedule chØ ®îc thùc hiÖn bëi
ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng.
Ngµy nay mét sè hÖ ®iÒu hµnh UNIX cßn cho phÐp ngêi sö dông tù t¹o çc crontab
cña riªng hä.
§Ó t¹o crontab file sö dông lÖnh crontab víi tham sè -l. Nã sÏ t¹o ra mét crontab
file cho phÐp t¹o çc t¸c vô mong muèn.
60
$ crontab -l > new_crontab_file
$ vi new_crontab_file
[edit the file to update your crontab]
$ crontab new_crontab_file
Mét crontab file ®îc thÓ hiÖn díi khu«n d¹ng sau:
<minute> <hour> <day-of-month> <month-of-year> <day-of-week> <command>
Gi¸ trÞ chÊp nhËn cña çc trêng:
minute (0-59)
hour (0-23)
day of month (1-31)
month of year (1-12)
day of week (0-6, 0 is Sunday)
Command (rest of line)
VÝ dô
0 17 1 * 0 date | mail user
LÖnh sÏ ®îc thùc hiÖn vµo 5 p.m. vµo ngµy ®Çu th¸ng vµ 5 p.m. mçi ngµy chñ nhËt.
Çc file cron tab ®îc ®Æt trong th môc cron ®Ó thùc hiÖn. Th môc nµy cã thÓ ë
mét vÞ trÝ nµo ®ã tuú lo¹i UNIX th«ng thêng lµ /usr/spool/cron/ hoÆc
/var/spool/cron/.
3. Process priorities
VII.Security
ViÖc truy nhËp hÖn thèng th«ng thêng ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp tù system console,
61
qua hÖ thèng m¹ng, qua modem connection. ViÖc truy nhËp hÖ thèng UNIX ®ßi hái
ngêi sö dông ph¶i ®îc t¹o trªn hÖ thèng víi mËt khÈu truy nhËp vµ quyÒn truy
nhËp t¬ng øng tíi tµi nguyªn hÖ thèng.
1. Security datafiles
§Ó x¸c ®Þnh quyÒn h¹n truy nhËp hÖ thèng, Víi çc hÖ thèng UNIX th«ng thêng
çc th«ng tin liªn quan ®Õn nhãm vµ ngêi sö dông truy nhËp hÖ thèng ®îc lu tr÷
trong çc file (security datafiles).
password File
File nµy dïng lu tr÷ th«ng tin vÒ ngêi sö dông hÖ thèng bao gåm çc trêng riªng
rÏ çch nhau bëi dÊu (:), khu«n d¹ng file gåm çc dßng cã d¹ng nh sau. File ®îc
®Æt trong th môc /etc:
username:pswd:uid:gid:uid comments:directory:shell
ü Trêng username lµ tªn user thùc hiÖn khi login t¹i dÊu nh¾c Unix login:. Th«ng
thêng trêng nµy lµ gåm çc ký tù ch÷ thêng nhá h¬n hoÆc b»ng 8, tªn duy
nhÊt, kh«ng ®îc chøa dÊu (:, dÊu çch, ký tù ®Æc biÖt). Çch tèt lµ dïng dÊu
g¹ch díi (_) cho dÊu nèi.
ü Trêng pswd lµ phÇn mËt khÈu víi çc khu«n d¹ng kh¸c nhau. Nã cã thÓ mang
gi¸ trÞ rçng chØ ra r»ng kh«ng yªu cÇu mËt khÈu khi login. Gi¸ trÞ cã thÓ dµi tíi
13 ký tù vµ ®îc m∙ ho¸. Çc ký tù ®îc gâ vµo lµ çc ký tù n»m trong kho¶ng {
. / 0-9 A-Z a-z } cßn çc gi¸ trÞ kh¸c lµ kh«ng ®îc chÊp nhËn. §èi víi mét sè
lo¹i cña hÖ ®iÒu hµnh UNIX th× cã thÓ ®îc më réng h¬n hoÆc ®îc liªn kÕt víi
mét file kh¸c (shadown).
ü Trêng uid lµ id cña user. Gi¸ trÞ nµy lµ duy nhÊt vµ cã gi¸ trÞ tõ 0- 65535. Mét
sè lo¹i hÖ ®iÒu hµnh cã khuyÕn nghÞ çch dïng çc id trong ph¹m vi an toµn.
Chóng bao gåm:
0: The superuser
1-10: Daemons and pseudo users
62
11-99: System, reserved and "famous" users
100+: Normal users
60001: "nobody" (occasionally 32000 or 65534)
60002: "noaccess" (occasionally 32001)
ü Trêng gid lµ id cña nhãm ngÇm ®Þnh mµ user thuéc vµo. Gi¸ trÞ nµy t¬ng øng
víi gi¸ trÞ cã trong /etc/group file.
ü Trêng uid comments field lµ trêng ghi chó çc th«ng tin thªm vµo çc phÇn
th«ng tin cã thÓ çch nhau b»ng dÊu (,) vÝ dô: Homer User,,,800-IAM-HOME.
ü Trêng directory lµ th môc home hoÆc th môc lµm viÖc cña ngêi sö dông.
ü Trêng shell lµ trêng chøa bé th«ng dÞch lÖnh hoÆc ch¬ng tr×nh ngêi sö dông
gäi tíi khi login. Th«ng thêng lµ mét trong ba shell sau: sh (Bourne), ksh
(Korn), csh. NÕu kh«ng lµ çc shell th× nã cã thÓ lµ mét ch¬ng tr×nh nµo ®ã
VÝ dô :
root:x:0:0:Superuser:/:
daemon:*:1:5::/:/sbin/sh
bin:*:2:2::/usr/bin:/sbin/sh
sys:*:3:3::/:
adm:*:4:4::/var/adm:/sbin/sh
uucp:*:5:3::/var/spool/uucppublic:/usr/lbin/uucp/uucico
lp:*:9:7::/var/spool/lp:/sbin/sh
nuucp:*:11:11::/var/spool/uucppublic:/usr/lbin/uucp/uucico
hpdb:*:27:1:ALLBASE:/:/sbin/sh
nobody:*:-2:60001::/:
dave:x:100:10:Dave G,13,x3911,unlisted:/usr1/dave:/bin/tcsh
charlene:x:101:10:Charlene G,14,x1800,unlisted:/usr1/charlene:/bin/tcsh
john:x:102:60:John S,2,555-1234,x1400:/usr2/john:/bin/ksh
georgia:x:103:60:Georgia S,11,x143,x143:/usr2/georgia:/bin/csh
63
Shadow Password File
File /etc/passwd th«ng thêng ngêi sö dông cã thÓ xem ®îc. §Ó lu tr÷ mËt khÈu
cña ngêi sö dông ®∙ ®îc m∙ ho¸ vµ mét sè th«ng tin kh¸c, mét sè lo¹i UNIX sö
dông file /etc/shadow. Th«ng thêng mét file shadow cã d¹ng sau:
username:pswd:lastchg:min:max:warn:inactive:expire:flag
ü Trêng username lµ tªn user lÊy tõ file /etc/passwd.
ü Trêng pswd cã chøa 13 ký tù m∙ ho¸ cña password, null chØ ra kh«ng cã

password khi login.
ü Trêng lastchg lµ ngµy mµ password thay ®æi cuèi.
ü Trêng min lµ ngµy nhá nhÊt gi÷a ngµy thay ®æi password.
ü Trêng max lµ sè ngµy lín nhÊt mµ password sÏ ®îc chÊp nhËn.
ü Trêng warn cã chøa sè ngµy th«ng b¸o tríc khi password bÞ qu¸ h¹n.
ü Trêng inactive lµ trêng sè ngµy mµ username vÉn cßn t¸c dông tríc khi kh«ng
®îc cho phÐp login.
ü Trêng expire chØ sè ngµy x¸c ®Þnh mµ ngêi sö dông ®îc quyÒn login vµo hÖ
thèng.
ü Trêng flag hiÖn kh«ng sö dông.
Group File
§©y lµ file liªn quan ®Õn quyÒn h¹n cña ngêi sö dông, cña nhãm trªn hÖ thèng file
trong hÖ ®iÒu hµnh Unix. CÊu tróc file nh sau:
group_name:password:group_id:list
ü Trêng group_name chøa tªn cña group.
ü Trêng password lµ phÇn m∙ ho¸ cña mËt khÈu nhãm nÕu cã.
ü Trêng group_id lµ gi¸ trÞ ID cña group.
ü Trêng list lµ danh s¸ch çc ID cña ngêi sö dông thþc nhãm.
64
VÝ dô:
root::0:root
other::1:root,hpdb
bin::2:root,bin
sys::3:root,uucp
adm::4:root,adm
daemon::5:root,daemon
mail::6:root
lp::7:root,lp
tty::10:
nuucp::11:nuucp
users::20:root,dave,charlene,john,georgia,operator,steve,judy,wayne,jamie
nogroup:*:-2:
systech::110:dave,disdb,diskf,disjs,dispm,diskj
dba::201:oracle,john,kathy,pete
Hosts.equiv: ChØ ra danh s¸ch çc host vµ çc user khi truy nhËp hÖ thèng víi çc
lÖnh rlogin, rcp, rsh khi truy nhËp kh«ng cÇn mËt khÈu.
CÊu tróc file nh sau:
host1
host2 user
+@group1
@group ®îc lu trong file netgroup
netgroup: Chøa çc group
netgroup name name ...
netgroup (hostname, user, domain)
.
.rhosts: T¬ng tù nh trªn
65
2. Group and User administration
a) Group administration
T¹o group
Xo¸ group
b) User administration
T¹o ngêi sö dông
Cã ba çch ®Ó t¹o mät ngêi sö dông hÖ thèng lµ:
ü So¹n file passwd, shadow vµ çc file t¬ng øng b»ng tay.
ü Sö dïng lÖnh useradd.
ü Sö dông çc tiÖn Ých Graphical User Interface (GUI) ®îc çc hÖ ®iÒu hµnh
UNIX hç trî.
Tríc khi t¹o mét ngêi sö dông ta cÇn ph¶i:
ü Chän tªn ngêi sö dông. Tªn nµy ph¶i duy nhÊt trong hÖ thèng.
ü G¸n user ID (gi¸ trÞ nµy cha ®îc sö dông tríc ®©y) vµ Group mµ user
thuéc vµo.
ü Chän group mag user sö dông nã lµm primary group.
ü Chän th môc home cña ngêi sö dông.
LÖnh Useradd : LÖnh t¹o ngêi sö dông.
useradd [ -c comment ] [ -d dir ] [ -e expire ] [ -f inactive ]
[ -g group ] [ -G group [, group...]] [ -m [ -k skel_dir ]]
[ - u uid [ -o]] [ -s shell ] login
ü -c Ghi chó VÝ dô: -c "Temp user"
ü -d Th môc home cña user.
66
ü -e Ngµy qu¸ h¹n trêng nµy kh«ng yªu cÇu ph¶i cã. NÕu cã th× viÖc kiÓm tra
ngµy qu¸ h¹n sÏ cã hiÖu lùc. VÝ dô: -e "January 1, 1995" hoÆc -e 1/1/95
ü -f ChØ ra sè ngµy kh«ng ho¹t ®éng tèi ®a tríc khi kh«ng ®îc chÊp nhËn.
NÕu kh«ng cã tuú chän nµy th× viÖc kiÓm tra bÞ bá qua.
ü -g group—ChØ ra primary group ID cña user.
ü -G group [, group ... ]—ChØ ra group mµ user thuéc vµo. (secondary groups).
Gi¸ trÞ cã thÓ lµ tªn hoÆc group ID
ü -m [ -k skel_dir ]—NÕu kh«ng cã tham sè –k -> t¹o th môc home cho user
vµ copy çc file tõ /etc/skel. NÕu cã tham sè -k -> t¹o th môc home vµ copy
çc file tù skel_dir thay cho ë /etc/skel.
ü -u uid [ -o]—DÆt user ID. NÕu cã -o th× user ID nµy lµ kh«ng duy nhÊt. Tuy
nhiªn UNIX kh«ng khuyÕn nghÞ dïng nhiÒu user chung mét ID.
ü -s shell—ChØ login shell.
ü login—ChØ tªn ngêi sö dông dïng ®Ó login vµo hÖ thèng.
Xo¸ ngêi sö dông
Tríc khi xo¸ mét ngêi sö dông ta cÇn quan t©m xem thùc sù muèn xo¸ ngêi sö
dông hay chØ cÇn t¹m thêi lµm mÊt hiÖu lùc cña ngêi sö dông. Xem xÐt çc lý do
sau tríc khi quyÕt ®Þnh.
ü NÕu user cã kh¶ n¨ng sÏ ®îc quyÒn quay trë l¹i hÖ thèng, viÖc sö dông l¹i
d÷ liÖu sÏ khã vµ cßn tr¸nh viÖc sö dông ID ®∙ sö dông v× khi ®ã çc d÷ liÖu
do ngêi bÞ lo¹i bá sÏ ®îc g¸n l¹i cho ngêi míi t¹o.
ü CÇn thiÕt trong trêng hîp håi phôc çc file d÷ liÖu liªn quan ®Õn ngêi sö
dông ®∙ bÞ xo¸. NÕu d÷ liÖu håi phôc mµ cã cña user ®∙ bÞ xo¸ th× sau ®ã ta
khã x¸c ®Þnh d÷ liÖu nµy lµ cña ai -> viÖc sö dông l¹i sÏ rÊt khã kh¨n.
§Ó t¹m thêi kh«ng cho user th©m nhËp hÖ thèng dïng lÖnh passwd -l <user>
Muèn lo¹i bá hoµn toµn nh÷ng g× liªn quan ®Õn ngêi sö dông th× tríc hÕt cÇn:
67
ü T×m çc file mµ ngêi sö dông lµ chñ vµ in dah s¸ch çc file nµy ra. (T×m
b»ng lÖnh find).
ü Muèn sö dông l¹i çc file nµy h∙y g¸n chñ së h÷u míi.
ü Xo¸ toµn bé çc file cÇn ph¶i xo¸.
ü Xo¸ user b»ng çc xo¸ çc th«ng tin liªn quan ®Õn user trong çc security
file, hoÆc dïng tiÖn Ých mµ hÖ ®iÒu hµnh UNIX cung cÊp hoÆc dïng lÖnh
userdel.
LÖnh userdel: LÖnh xo¸ ngêi sö dông.
userdel [-r] <username>
ü username Tªn user cÇn xo¸.
ü -r Xo¸ toµn bé th môc home cña user.
Thay ®æi th«ng tin ngêi sö dông.
§Ó thay ®æi th«ng tin liªn quan ®Õn ngêi sö dông dïng lÖnh.
usermod [-c uid comment] [-d dir [-m]] [-e expire] [-f inactive]
[-g gid] [-G gid[,gid]]
[-l new_username] [-s shell] [-u uid [-o]] username
new_username Lµ tªn user míi.
Psuedo Users
Trong mçi hÖ ®iÒu hµnh UNIX ®Òu cã chøa méy vµi psuedo user. Çc user nµy ®îc
hÖ thèng sö dông nh»m mét sè môc ®Ých nµo ®ã. Çc thuéc tÝnh cña chóng kh«ng
nªn thay ®æi. Sau ®©y lµ mét sè çc psuedo user :
ü daemon Used by system server processes
ü bin Owns executable user command files
ü sys Owns system files
ü adm Owns accounting files
68
ü uucp Used by UUCP
ü lp Used by lp or lpd subsystems
ü nobody Used by NFS
ThiÕt lËp m«i trêng ngêi sö dông
Khi ngêi sö dông login vµo hÖ thèng mét sè file ®îc gäi thùc hiÖn ®Ó x¸c lËp m«i
trêng lµm viÖc cho ngêi sö dông.
/etc/profile File thiÕt lËp m«i trêng hÖ thèng ®îc gäi thùc hiªn ®èi víi tÊt c¶
ngêi sö dông login vµo hÖ thèng.
Çc file Èn trong th môc home cña ngêi sö dông.
ü .login Dïng víi Csh thùc hiÑn sau qu¸ tr×nh lËp m«i trêng hÖ thèng.
ü .profile Dïng Sh víi ksh Thùc hiÖn khi ngêi sö dông login sau qu¸ tr×nh thiÕt
lËp m«i trêng cña hÖ thèng.
ü .rhosts Danh s¸ch Remote host/username mµ ®îc g¸n quyÒn khi sö

dông Rlogin, rexec, rsh, rcp, truy nhËp çc file vµ lÖnh kh«ng cÇn mËt khÈu.
ü .mailrc Khëi ®éng file cho mail mµ cho phÐp ®Æt çc tuú chän hoÆc çc
aliases.
ü .xinitrc File khêi ®éng cho X windowing.
ü .xsession
ü .xdefault
3. System access permissions
Xem tµi liÖu end user
4. Acounting
UNIX accounting system thu thËp th«ng tin vÒ viÖc sö dông tµi nguyªn m¸y tÝnh cña
çc nhãm hoÆc cña ngêi sö dông ®¬n lÎ. Ta cã thÓ sö dông th«ng tin nµy gièng nh
69
çc b¶ng kª víi ngêi sö dông tµi nguyªn hÖ thèng. Çc Accounting report cung cÊp
çc th«ng tin gióp cho ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng xem xÐt tµi nguyªn hÖ thèng ®ang
®îc sö dông, qu¶n lý tµi nguyªn, ®Æt çc giíi h¹n vµ h¹n møc truy nhËp tµi nguyªn
...
Çc tiÖn Ých ®îc cung cÊp cã thÓ ®Æt ch¹y tù ®éng hoÆc thùc hiÖn banõg tay tõ
ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng.
Khi hÖ ®iÒu hµnh UNIX ®îc khëi ®éng vµ hÖ thèng accounting ®îc khëi ®éng
ch¹y th× çc thao t¸c thèng kª b¾t ®Çu ho¹t ®éng. D÷ liÖu ®îc tËp hîp theo çc lo¹i
sau ®©y:
ü Connect session statistics
ü Process usage
ü Disk space utilization
ü Printer usage
Connect Session Statistics
Thèng kª thêi gian b¾t ®Çu thùc hiÖn kÕt nèi tíi hÖ thèng vµ thêi gian kÕt thóc kÕt
nèi víi hÖ thèng cña mét user nµo ®ã. Çc th«ng tin nµy thêng ®îc ghi trong file
/var/adm/wtmp, gåm çc th«ng tin sau:
ü Tªn ngêi sö dông
ü Ngµy login/logout
ü Thêi gian login/logout
ü Terminal port
Çc th«ng tin nµy cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ®a ra çc lo¹i b¸o ço d¹ng sau:
ü Ngµy vµ giê cña mçi lÇn kÕt nèi.
ü Tªn vµ ID cña ngêi sö dông thùc hiÖn kÕt nèi.
ü Thêi gian kÕt nèi.
70
ü §Þa chØ thiÕt bÞ kÕt nèi
Process Usage
System accounting hÇu nh thèng kª çc th«ng tin bëi çc tiÕn tr×nh ®¬n lÎ vÝ dô:
ü Sö dông bé nhí.
ü Sè User vµ group numbers ch¹y process
ü Tªn cña lÖnh gäi thùc hiÖn.
ü Thêi gian ch¹y vµ thêi gian processor sö dông bëi process
ü T¹ng th¸i vµo ra.
ü Sè d÷ liÖu ®îc truyÒn.
ü Sè l¬ng blocks ®äc vµ ghi trªn ®Üa cña mçi process
Çc th«ng tin ®îc lu trong accounting file /var/adm/pacct. File nµy ®îc truy nhËp
bëi çc lÖnh accounting. Sau khi tiÕn tr×nh kÕt thóc kernel ghi çc th«ng tin trªn file
/var/adm/pacct file. Th«ng tin gåm:
ü Process cña user ID
ü LÖnh thùc hiÖn khëi ®éng process
ü Thêi gian thùc hiÖn.
System accounting cung cÊp lÖnh hiÓn thÞ, b¸o ço, tæng kÕt çc th«ng tin vÒ tiÕn
tr×nh.
Disk Space Utilization
System accounting cung cÊp kh¶ n¨ng cho ngêi qu¶n trÞ hÖ thèng ®Ó gi¸m s¸t viÖc
sö dông ®Üa cña ngêi sö dông. §Ó h¹n chÕ viÖc sö diông ®Üa ngêi sö dông cã thÓ
thùc hiÖn viÖc giíi h¹n viÖc sö dông. Çc lÖnh nµy thùc çc chøc n¨ng sau:
ü Sö dông ®Þa bëi çc filesystem
ü B¸o ço vÒ viÖc sö dông ®Üa cña ngêi sö dông.
ü Tr¹ng th¸i ®Üa vµ sù sö dông ®Üa cña çc lÖnh system accounting.
71
Printer Usage
Printer usage data ®îc lu trong file /var/adm/qacct díi d¹ng ASCII. TiÕn tr×nh
qdaemon sÏ ghi d÷ liÖu d¹ng ASCII tíi file /var/adm/qacct sau khi c«ng viÖc in Ên
hoµn tÊt. Çc b¶n ghi øng víi mçi printer queue cã chøa çc th«ng tin sau:
ü Tªn vµ ID cña ngêi sö dông.
ü Sè trang ®∙ in.
VIII.File System and Disk Administration
1. CÊu tróc th môc trªn Unix
ü / - Th môc gèc trªn UNIX file system.
ü /bin - Lµ symbol link tíi /usr/bin chøa çc lÖnh user trªn UNIX.
ü /dev - Cã chøa çc file thiÕt bÞ nh printer, keyboard, harddisk ...
ü /etc - Chøa çc file cÊu h×nh hÖ thèng vµ çc file liªn quan ®Õn qu¶ trÞ hÖ
thèng.
ü /lib - Chøa th viÖn trªn UNIX.
ü /sbin - Chøa lÖnh liªn quan ®Õn khëi t¹o hÖ thèng.
ü /tftpboot - Chøa çc file phôc vô cho viÖc khëi ®éng tõ çc client.
ü /usr - Chøa lÖnh vµ çc ch¬ng tr×nh øng dông hç trî bëi hÖ ®iÒu hµnh.
ü /var - Cha çc th«ng tin cÊu h×nh çc øng dông, hµng ®îi ...
ü /vmunix Kernal cña UNIX
ü /opt Chøa çc ch¬ng tr×nh øng dông thêng tõ h∙ng thø ba.
ü /home Th môc home cña user.
ü /lost+found Cha çc file ®îc recover bëi fsck.
2. Creating file systems
72
§Ó t¹o hÖ thèng file cÇn thùc hiÖn çc bíc nh sau:
ü Chän quyÒn h¹n cña ®Üa.
ü T¹o çc partition
ü T¹o file system
Mçi lo¹i UNIX sÏ cã çc c«ng cô kh¸c nhau ®Ó t¹o çc file system. Th«ng thêng
dïng çc lÖnh fdisk, format, fdformat, çc lÖnh t¹o cÊu tróc block dïng mkfs hoÆc
newsfs. Mçi lo¹i hÖ ®iÒu hµnh UNIX sö dông ký hiÖu ®Þa diÖn cho hÖ thèng file
trong çc môc tuú chän øng víi çc lÖnh VÝ dô: Solaris sö dông ufs, Linux sö dông
ext2, IRIX sö dông efs vµ xfs.
Tuy nhiªn hÖ thèng file cña UNIX còng chØ lµ n¬i lu d÷ liÖu trªn ®Üa vµ nã còng
®îc lu díi d¹ng cÊu tróc ph©n cÊp vµ ®Æt trªn çc partition.
Víi hÖ ®iÒu hµnh UNIX çc thiÕt bÞ ®Òu ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng çc file. Çc file
thiÕt bÞ nµy thêng ®îc ®Æt trong th môc /dev. Víi mçi hÖ ®iÒu hµnh UNIX çc
file thiÕt bÞ nµy cã thÓ ®îc ký hiÖu kh¸c nhau hoÆc ®Æt møc th môc thÊp h¬n.
Th«ng thêng çc hÖ ®iÒu hµnh UNIX tù ®éng t¹o ®óng çc file thiÕt bÞ mµ nã hç
trî khi khëi ®éng hÖ thèng. NgÇm ®Þnh çc file nµy chØ ®îc truy nhËp bëi ngêi
qu¶n trÞ hÖ thèng (root).
Víi çc thiÕt bÞ lu tr÷ nh ®Üa cøng tuú theo tõng lo¹i hÖ ®iÒu hµnh va lo¹i ®Üa cøng
mµ cã çc ký hiÖu quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ tªn file:
VÝ dô víi ®Üa IDE, EIDE trªn Linux thÓ hiÖn díi d¹ng file sau
/dev/hd[drive][partition]
Víi ®Üa ®Çu tiªn ký hiÖu lµ hd a cho primary disk vµ b cho slave, c cho primary
secondary disk vµ d cho slave secondary. TiÕp sau ®ã lµ gi¸ trÞ sè øng víi çc
partition trªn mçi ®Üa.
Víi ®Üa SCSI thay ký hiÖu tªn fil lµ /dev/sd thay cho /dev/hd cßn çc thµnh phÇn
kh¸c t¬ng tù.
T¹o partition: §Ó t¹o partition dïng lÖnh fdisk ®Ó t¹o partion. (vÝ dô víi Linux)
73
# fdisk /dev/hda
Çc lÖnh trong fdisk
p HiÖn partition hiÖn thêi
n T¹o partition míi gåm extended vµ primary partition (1-4).
t T¹o swap partition
w Ghi l¹i çc thay ®æi võa t¹o.
T¹o File Systems: Sau khi ®∙ t¹o partition th× hÖ thèng file vÉn cha ®îc s½n sµng
cho viÖc sö dung. mµ cÇn ph¶i t¹o file system. §Ó t¹o hÖ thèng file trong Linux
dïng lÖnh mke2fs (trong sun solaris dïng lÖnh newfs), mkswap t¹o swap file
system.
VÝ dô
mke2fs /dev/hda1
mkswap /dev/hda2
3. Mounting and unmounting file systems
Mounting file systems
Nh ta ®∙ biªt hÖ thèng file cña UNIX ®îc lu tr÷ díi d¹ng çc c©y th môc
nhng muèn thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy th× nã ph¶i ®îc mount.
Tríc khi cã thÓ mount file hÖ thèng ta cÇn chän mét ®iÓm mount. §iÓm mount lµ
mét th môc trong hÖ thèng file n¬i mµ th môc gèc bao lªn nã. UNIX gi÷ ®iÓm
mount vµ cho phÐp truy nhËp ®Õn hÖ thèng file dùa trªn quyÒn h¹n cña ngêi sö
dông hiÖn thêi. §iÓm mount cã thÓ lµ mét vÞ trÝ nµo ®ã trªn c©y th môc. CÇn chó ý
r»ng mét hÖ thèng file chØ ®îc mount trªn mét mét th môc.
§Ó mount hÖ thèng file dïng lÖnh mount có ph¸p nh sau:.
mount <option> </dev/device> </directory to mount>
ü /dev/device lµ tªn cña device mµ ta muèn mount.
74
ü /directory to mount lµ th môc mount mµ hÖ thèng file mount tíi
Çc tham sè tuú chän cña option –o cã thÓ lµ:
ü rw read/write
ü ro read only
ü bg background mount (NÕu mount bÞ lçi nã chuyÓn sang background vµ

tiÕp tôc cè g¾ng mount cho ®Õn khi hoµn thµnh).
VÝ dô: mount -o rw /dev/hda4 /usr
LÖnh mount kh«ng tham sè sÏ hiÖn lªn tÊt c¶ çc file systems ®ang ®îc mount
Chi tiÕt cña lÖnh xem tµi liÖu øng víi lo¹i hÖ ®iÒu hµnh UNIX.
Unmounting file systems
§Ó bá mount hÖ thèng file dïng lÖnh umount hoÆc umountall
LÖnh umount: Bá mount mét hÖ thèng file (®iÓm mount).
umount <mount point>
VÝ dô:
umount /usr
LÖnh umountall: Bá tÊt c¶ çc ®iÓm mount
Automount file systems
Automount lµ kh¶ n¨ng tù ®éng mount hÖ thèng file t¹i thêi ®iÓm khëi ®éng hÖ ®iÒu
hµnh. Víi kh¶ n¨ng tù ®éng cho phÐp hÖ thèng s½n sµng khi qu¸ tr×nh khëi ®éng kÕt
thóc. §Ó thùc hiÖn ®îc viÖc tù ®éng mount UNIX sö dông file ®Æc biÖt lµ /etc/fstab
(/etc/vfstab díi Solaris). File nµy chøa danh s¸ch tÊt c¶ çc partition cÇn mount t¹i
thêi ®iÓm khëi ®éng vµ th môc cÇn ®îc mount tíi víi çc tuú chän kÌm theo theo
d¹ng sau:
/dev/device /dir/to/mount ftype parameters fs_freq fs_passno
ü dev/device ChØ device sÏ ®îc mount.
75
ü /dir/to/mount Lµ th môc ®îc mount tíi trªn c©y th môc.
ü ftype Lµ kiÓu hÖ thèng file. VÝ dô díi Solaris lµ ufs, díi Linux lµ

ext2, nfs cho NFS , swap cho swap partitions, vµ proc cho /proc file system.
ü parameters Lµ biÕn tuú chän khi mount øng víi –o option.
ü fs_freq §îc sö dông bëi dump ®Ó x¸c ®Þnh hÖ thèng file cÇn ®îc
dump.
ü fs_passno §îc sö dông bëi ch¬ng tr×nh fsck ®Ó x¸c ®Þnh tr×nh tù kiÓm
tra ®Üa t¹i thêi ®iÓm khëi ®éng.
Çc dßng b¾t ®Çu b»ng dÊu # lµ çc dßng chó thÝch.
VÝ dô vÒ file fstab díi Linux systems:
# Sample /etc/fstab file for a Linux machine
# Local mounts
/dev/sda1 / ext2 defaults 1 1
/dev/sda2 /usr ext2 defaults 1 1
/dev/sda3 /usr/data ext2 defaults 1 1
/dev/cdrom /cdrom iso9660 ro 1 1
/dev/sda4 /dos msdos defaults 1 1
/dev/sdb1 /data ext2 defaults 1 1
Mét sè kiÓu hay dïng trong Linux
ü ext2 KiÓu filesystem ®îc dïng chñ yÕu trªn Linux partition.
ü iso9660 KiÓu ISO 9660 filesystem ®îc dïng víi CD-ROM disks.
76
ü sysv KiÓu Nh»m hç trî cho d¹ng UNIX System V filesystem.
ü msdos KiÓu DOS partition mµ Linux cã thÓ truy nhËp.
ü hpfs KiÓu High Performance filesystem bëi Linux.
4. Managing disk use
§Ó biÕt çc th«ng tin vÒ viÖc sö dông ®Üa UNIX dïng çc tiÖn Ých sau:
LÖnh df: Cho biÕt th«ng tin vÒ viÖc sö dông ®Üa, dung lîng ®∙ ®îc sö dông vµ
cha ®îc sö dông vµ theo tû lÖ phÇn tr¨m.
df <option>
Çc tham sè thêng dïng:
ü -a HiÓn thÞ tÊt c¶ çc partition bao gåm c¶ swap vµ /proc.
ü -i, HiÓn thÞ th«ng tin inode thay cho block.
ü -k HiÓn thÞ d¹ng KB.
ü -t<type>HiÓn thÞ chØ nh÷ng filesystems cã kiÓu phï hîp víi type chØ ®Þnh.
VÝ dô: df –t
Filesystem 1024-blocks Used Available Capacity Mounted on
/dev/hda3 247871 212909 22161 91% /
/dev/hda6 50717 15507 32591 32% /var
/dev/hda7 481998 15 457087 0% /local
server1:/var/spool/mail
489702 222422 218310 50% /var/spool/mail
Çc cét th«ng tin gåm:
ü Filesystem ChØ file system
ü 1024-blocks ChØ sè block trong file system. (Tæng dung lîng.)
77
ü Used Sè block ®∙ sö dông.
ü Available Sè block cha sö dông.
ü Capacity PhÇn tr¨m lîng ®Üa ®ang sö dông hiÖn t¹i.
ü Mounted on ChØ vÞ trÝ ®îc mount trªn c©y th môc.
LÖnh du: HiÓn thÞ tæng ®Üa sö dông trªn tõng th môc hoÆc tõng file.
du <option> <directory>
Çc tham sè thêng dïng:
ü -a HiÓn thÞ sè ®Õm trªn tæng çc file vµ çc th môc.
ü -b HiÓn thÞ kÝch thíc d¹ng byte.
ü -c HiÓn thÞ tæng côc bé.
ü -k HiÓn thÞ kÝch thíc d¹ng KB.
ü -l HiÓn thÞ kÝch thíc cña tÊt c¶ çc file.
ü -s ChØ hiÖn sè tæng.
ü -x Bá qua çc filesystem kh¸c mµ mount vµo trong th môc hiÖn thêi.
VÝ dô: du
409 ./doc
945 ./lib
68 ./man
60 ./m4
391 ./src
141 ./intl
873 ./po
3402 .
ChØ sè lîng block ®îc sö dông bëi mçi th môc.
78
5. Checking file system integrity
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hÖ thèng kh«ng tr¸nh khái diÔn ra tr¹ng th¸i mét ai ®ã
®ét ngét ng¾t ®iÖn m¸y tÝnh, hÖ thèng cÊp ®iÖn cho m¸y bÞ mÊt, mét ai ®ã nhÊn nót
reset .... çc hiÖn tîng nµy sÏ dÉn ®Õn hiÖn tîng th«ng tin trªn hÖ thèng vÉn cßn
tån t¹i mµ cha ®îc ghi ra ®Üa. Khi x¶y ra çc lçi nµy th× ta cÇn ph¶i thùc hiÖn viÖc
kiÓm tra tÝnh toµn vÑn cña hÖ thèng ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt nÕu nh cÊu tróc hÖ thèng
lµ kh«ng cßn ®óng. §Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm tra vµ söa ch÷a çc lçi nµy dïng lÖnh
fsck.
LÖnh fsck thù hiÖn theo nhiÒu giai ®o¹n. Mçi giai ®o¹n thùc hiÖn mét nhiÖm vô
riªng vµ çc giai ®o¹n sau ®Òu dùa vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn ë giai ®o¹n tríc ®ã.
fsck thùc hiÖn duyÖt b¾t ®Çu tõ superblock liªn quan ®Õn çc vïng disk blocks,
pathnames, directory connectivity, link reference counts, vµ vïng trèng cña blocks
vµ inodes.
Çc giai do¹n kiÓm tra cña lÖnh fsck:
Phase 1: KiÓm tra Block vµ Size giai ®o¹n nµy kiÓm tra danh s¸ch inode, t×m çc
inode bÞ v« hiÖu. Lçi nµy ®îc th«ng b¸o nh sau:
UNKNOWN FILE TYPE I=inode number (CLEAR)
PARTIALLY TRUNCATED INODE I=inode number (SALVAGE)
block BAD I=inode number
block DUP I=inode number
Phase 2: KiÓm tra ®êng dÉn, giai ®o¹n nµy xo¸ bá çc th môc tõ çc bad inodes
®îc t×m thÊy ë giai ®o¹n 1 vµ tiÕn hµnh kiÓm tra th môc víi çc con trá inode mµ
bÞ vît qu¸ ph¹m vi hoÆc con trá trá tíi bad inode. Lçi nµy ®îc th«ng b¸o nh
sau:
ROOT INODE NOT DIRECTORY (FIX?)
I=OUT OF RANGE I=inode number NAME=file name (REMOVE?)
79
UNALLOCATED I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T

TYPE=F
(REMOVE?)
BAD/DUP I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T TYPE=F

(REMOVE?)
Phase 3: KiÓm tra kÕt nèi, giai ®o¹n nµy ph¸t hiÖn lçi ë çc th môc kh«ng tham
chiÕu, b»ng çch t¹o th môc lost+found nÕu cÇn vµ chuyÓn çc phÇn kh«ng ®óng
vµo th môc lost+found.
Phase 4: KiÓm tra ®Õm tham chiÕu, giai ®o¹n nµy sö dông th«ng tin trong giai ®o¹n
2 vµ 3 ®Ó kiÓm tra çc file kh«ng tham chiÕu vµ ®Õm liªn kÕt kh«ng ®óng trªn çc
file, directory, hoÆc file ®Æc biÖt. Th«ng b¸o nh sau:
UNREF FILE I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T

(RECONNECT?)
LINK COUNT FILE I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T

COUNT=X
(ADJUST?)
LINK COUNT DIR I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T

COUNT=X
(ADJUST?)
BAD/DUP FILE I=inode number OWNER=O MODE=M SIZE=S MTIME=T

(CLEAR)
Phase 5: KiÓm tra Cylinder Groups, giai ®o¹n nµy kiÓm tra çc block tù do block vµ
çc inode cha sö dông. Nã sÏ tù ®éng söa ®æi l¹i danh s¸ch çc inode tù do cho
®óng nÕu cÇn thiÕt, tuy nhiªn cã çc yªu cÇu ®ßi ngêi qu¶n trÞ ph¶i tr¶ lêi.
What Do I Do After fsck Finishes?
LÖnh fsck:
80
6. Backup and restore
Xem thªm phÇn end user
B¶n th©n trong hÖ ®iÒu hµnh UNIX hç trî nhiÒu c«ng cô hç trî viÖc lu tr÷ vµ håi
phôc trªn çc thiÕt bÞ vË lý kh¸c khau. Nã hç trî çc møc sao lu vµ håi phôc gióp
cho viÖc tèi u trong c«ng t¸c sao lu vµ ®¶m b¶o viÖc qu¶n trÞ dÔ dµng.
Ngoµi çc lÖnh tar, cpio, dd, tuú theo hÖ ®iÒu hµnh hç trî çc c«ng cô kh¸c phôc vô
cho c«ng t¸c sao lu vµ håi phôc d÷ liÖu.
IX.Printer administration
Unix hç trî m¸y in c¾m trùc tiÕp trªn cæng parallel, serial còng nh hç trî cho m¸y
in m¹ng. ViÖc cÊu h×nh m¸y in t¬ng ®èi ®¬n gi¶n nhê çc tiÖn Ých hç trî bëi çc hÖ
®iÒu hµnh. Tuy nhiªn trªn mét sè lo¹i version cò viÖc cÊu h×nh l¹i ph¶i tù lµm b»ng
tay qua lÖnh (mknod) t¬ng ®èi phøc t¹p.
Th«ng thêng çc cæng parallel thêng t¬ng øng víi çc file /dev/lp0, /dev/lp1,
hoÆc /dev/lp2 phô thuéc vµo sè cæng mµ m¸y cã.
Çc tiÖn Ých liªn quan ®Õn printer bao gåm
/etc/printcap Chøa cÊu h×nh m¸y in .
/usr/lib/lpd KiÓm so¸t vµ cung cÊp çc dÞch vô in
/usr/ucb/lpr Thùc hiÖn viÖc chuyÓn çc print job vµo printer queue.
/usr/ucb/lpq Ch¬ng tr×nh kiÓm tra hµng ®îi in.
/usr/ucb/lprm Thùc hiÖn xo¸ çc print job tõ print queue.
/etc/lpc Qu¶n trÞ print job vµ printer queue.
Ch¬ng tr×nh lpd thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ cung cÊp çc dÞch dÞch vô in. Çc
th«ng tin x¸c ®Þnh cÊu h×nh gåm tªn m¸y in, cæng in, lo¹i m¸y in ... Çc th«ng tin
nµy cã thÓ ®îc thay ®æi bëi ngêi qu¶n trÞ.
lpd [-l] [port]
81
Víi tham sè -l ghi l¹i çc th«ng tin tíi log file mçi lÇn kiÓm so¸t çc request.
Khi lpd nhËn ®îc print request (gäi lµ print job) çc trang in ®îc ®a ®Õn mét
vïng gäi lµ spool( th«ng thêng lµ th môc /usr/spool/lp). Vµ mµn h×nh in ®îc gi¶i
phãng ®Õ ngêi sö dông cã thÓ thùc hiÖn çc c«ng viÖc kh¸c. Sau ®ã lpd sÏ thùc
hiÖn viÖc göi d÷ liÖu tõ spool ra m¸y in t¬ng øng.
ViÖc qu¶n lý printer th«ng qua tiÖn Ých lµ lpc. Nã cho phÐp ngêi qu¶n trÞ thùc hiÖn
mét sè chøc n¨ng nh hiÓn thÞ th«ng tin tr¹ng th¸i m¸y in, cho phÐp hoÆc kh«ng cho
phÐp in, cho phÐp hoÆc kh«ng cho phÐp çc hµng chê in, lo¹i bá çc print request,
thay ®æi møc ®é u tiªn trªn hµng chê in. Ngoµi ra cßn tiÕn Ých lpq vµ lprm cho phÐp
thùc hiÖn qu¶n lý çc hµng ®îi in.
X. Network administration
1. UUCP (Unix to Unix copy)
UUCP lµ mét nhãm çc lÖnh vµ çc dÞch vô cung cÊp dÞch vô m¹ng ®¬n gi¶n cho
phÐp ngêi sö dông truyÒn d÷ liÖu trªn UNIX tõ mét m¸y nµy sang m¸y kh¸c qua
serial port (modem) th«ng thêng dïng ®Ó truyÒn file, e-mail, ch¹y çc lÖnh trªn
m¸y ë xa. HiÖn nay cã nhiÒu version cña UUCP trªn çc hÖ ®iÒu hµnh çc hÖ ®iÒu
hµnh UNIX tuy nhiªn chóng vÉn tu©n thñ theo quy t¾c cÊu h×nh chung cña UUCP.
Çc thµnh phÇn cña UUCP: Çc lÖnh trong UUCP chia lµm hai líp: lÖnh cña ngêi
sö dông vµ çc lÖnh qu¶n trÞ.
Çc ch¬ng tr×nh ngêi sö dông lµ ®îc chøa trong /usr/bin
ü uucico - C«ng cô nèi kÕt çc m¸y tÝnh xa cho phÐp truyÒn tËp tin hay thùc
hiÖn lÖnh.
ü uucp - Sao chÐp mét tËp tin tõ mét m¸y ®Õn m¸y kh¸c, uucp t¹o tËp tin d÷
liÖu vµ tËp tin lµm viÖc, xÕp hµng çc c«ng viÖc ®Ó truyÒn vµ gäi uucico
daemon nèi kÕt víi m¸y tõ xa.
ü uustat - HiÓn thÞ tr¹ng th¸i cña yªu cÇu truyÒn ( uucp,uuto,uux) nã còng kiÓm
82
so¸t hµng chê truyÒn.
Çc lÖnh qu¶n trÞ
§a sè çc lÖnh qu¶n trÞ lµ ë trong /usr/lib/uucp çc tËp tin d÷ liÖu vµ shell script lµ ë
trong /etc/uucp.
ü uucleanup - Xãa th môc spool nã thêng ®îc thùc hiªn tõ shell script ®îc
gäi lµ uudemon.cleanup mµ ®îc khëi ®éng bëi cron.
ü Uutry -KiÓm tra kh¶ n¨ng gäi vµ gì rèi, nã kÐo theo uucico dÓ thiÕt lËp th«ng
tin gi÷a m¸y tÝnh côc bé vµ m¸y tÝnh tõ xa.
ü uucheck - KiÓm tra sù tån t¹i cña çc th môc ch¬ng tr×nh vµ çc tËp tin
support cña uucp nã cã thÓ còng kiÓm tra tËp tin Permission ®Ó kiÓm tra ng÷
ph¸p.
Deamons Cã ba deamon trong hÖ thèng uucp. Çc deamon nµy diÒu khiÓn truyÒn
tËp tin vµ thùc hiÖn lÖnh. Chóng còng cã thÓ ®îc ch¹y tõ shell.
ü uucico- Chän thiÕt bÞ sö dông ®Ó nèi kÕt, thiÕt lËp nèi kÕt ®Õn m¸y tÝnh tõ xa,
thùc hiÖn çc yªu cÇu login vµ kiÓm tra chñ quyÒn, truyÒn çc tËp tin d÷ liÖu,
thùc thi , ®a kÕt qu¶ vµo log vµ b¸o cho ngêi sö dông bëi mail. Khi uucico
gäi m¸y tõ xa nã liªn l¹c víi uucico cña m¸y tõ xa. uucico ®îc gäi bëi
uucp, uuto,uux vµ uusched, uutry.
ü uuxqt - Thùc hiÖn çc yªu cÇu thùc thi tõ xa, nã sÏ kiÓm tra th môc spool
®Ó t×m tËp tin thùc thi (X.file) ®∙ ®îc göi tõ m¸y tõ xa. Khi tËp tin X.file ®∙
t×m thÊy uuxqt më nã vµ nhËn mét danh s¸ch çc tËp tin d÷ liÖu ®îc yªu cÇu
thùc thi. Nã sÏ kiÓm tra chñ quyÒn truy xuÊt cña çac t©p tin nµy. KÕ ®ã nã
®äc tËp tin permission ®Ó kiÓm tra chñ quyÒn thùc hiÖn lÖnh ®îc yªu cÇu.
uuxqt ®îc thùc hiÖn bëi uudemon.hour shell script.
ü uusched -§Þnh thêi biÓu çc hµng chß trong th môc spool. Tríc khi khëi
®éng uucico, uusched s¾p thø tù ngÉu nhiªn çc m¸y tÝnh tõ xa sÏ ®îc gäi.
uusched ®îc khëi ®éng ë thêi gian boot bëi /etc/rc nã sÏ ®îc thùc hiÖn bëi
uudemon.hour.
83
Khëi ®éng uucp : uucp sÏ khëi ®éng víi çc lÖnh trong shell script mµ quÐt vßng çc
m¸y tõ xa, ®Þnh thêi biÓu truyÒn vµ xo¸ çc log cò.
$su uucp
$crontab < /usr/lib/uudemon.crontab
Çc file cÊu h×nh /usr/lib/uucp
Systems, Devices, Permissions, Dialers, Dialcodes
Devices Chøa çc th«ng tin liªn hÖ vÞ trÝ, tèc ®é cña bé gäi tù ®éng(ACU),
®êng tù ®éng vµ thiÕt bÞ m¹ng.
Format Type Line Line2 Class Dialer-Token Pairs
VÝ dô ACU cua0 - 1200 Hayes \D
Type ACU Sö dông víi modem
Direct Sö dông víi ®êng d©y trùc tiÕp
Line Tªn thiÕt bÞ vÝ dô modem /dev/cua0
Class Tèc ®é
Dialer-token pairs t¬ng øng víi lo¹i modem trong tËp tin Dialers
Dialers X¸c ®Þnh çch trao ®æi ban ®Çu tríc khi truyÒn d÷ liÖu nh.VÝ dô :
Hayes =,-, "" \dA\pTE1V1X1Q0S2=255S12=255S50=2\r\c OK\r \EATDT\T\r\c

CONNECT
ý nghÜa cña çc kÝ tù escape
\p ngng (1/4 gi©y)
\d trÓ (2 gi©y)
\D ChØ sè ®iÖn tho¹i kh«ng biÕn ®æi bëi tËp tin Dialcodes
\T ChØ sè ®iÖn tho¹i biÕn ®æi bëi tËp tin Dialcodes
\K Thªm vµo mét BREAK
84
\E HiÖn thi kiÓm tra
\e CÊm hiÓn thi kiÓm tra
\r §Çu dßng
\c Kh«ng xuèng dßng
\n Xuèng dßng
Systems Chøa çc th«ng tin cÇn thiÕt bëi uucico ®Ó thiÕt lËp nèi kÕt víi m¸y tõ
xa. Mæi phÇn tö cña tËp tin thÓ hiÖn mét m¸y tÝnh cã thÓ ®îc gäi. VÝ dô :
Format System-Name Time Type Class Phone Login
VÝ dô eagle Any ACU 1200 555678 in:nuucp

ord:okasa
System-Name -Tªn cña m¸y tõ xa.
Time - Thêi gian m¸y tõ xa cã thÓ bÞ gäi.
VÝ dô: Wk1700-0800 mäi ngµy trong tuÇn tõ 17h-8h
Login - Chøa çc th«ng tin login.
Dialcodes: Chøa çc m∙ ®iÖn tho¹i viÕt gän. Khu«n d¹ng nh sau:
viÕt t¾t sè
HN 014
Permissions X¸c ®Þnh chñ quyÒn login, truy xuÊt tËp tin vµ thùc hiÖn lÖnh cña m¸y
tõ xa. Mæi phÇn tö cña tËp tin lµ mét dßng cã d¹ng tªn=gi¸ trÞ. Cã thÒ cã çc chñ
quyÒn sau :
LOGNAME= X¸c ®Þnh çc m¸y cã thÓ log vµo.
MACHINE= X¸c ®Þnh çc m¸y tõ xa mµ m¸y côc bé cã thÓ log.
REQUEST= yes/no cÊm hay cho phÐp m¸y tõ xa nhËn çc tËp tin tõ m¸y côc bé.
SENDFILES=yes/no cÊm hay cho phÐp m¸y tõ xa göi çc tËp tin ®Õn m¸y côc bé.
85
READ/WRITE= X¸c ®Þnh çc th môc ®îc phÐp ®äc hay ghi.
VÝ dô:
READ=/var/spool/uucppublic
WRITE=/var/spool/uucppublic
NOREAD/NOWRITE X¸c ®Þnh çc th môc cÊm ®äc hay ghi.
COMMANDS X¸c ®Þnh çc lÖnh mµ m¸y tõ xa cã thÓ thùc hiÖn.
2. TCP/IP and Neworks
a) TCP/IP
TCP/IP lµ giao thøc m¹ng chuÈn ®îc hç trî trong UNIX .
Th«ng thêng khi cµi ®Æt hÖ thèng bao giê còng ®îc yªu cÇu x¸c ®Þnh çc th«ng
tin liªn quan ®Õn hÖ thèng nh host name, domain (nÕu host n»m trong domain), ®Þa
chØ IP. Tuy nhiªn cã thÓ cÊu h×nh m¹ng sau khi cµi ®Æt b»ng çc tiÖn Ých.
§Æt tªn host: Cã thÓ dïng lÖnh hostname ®Ó ®Æt tªn cña host (ph¶i ngêi cã thÈm
quyÒn). Cã thÓ ®Æt tªn d¹ng tªn vïng nÕu nã n»m trong domain.
VÝ dô: hostname jac.domain
CÊu h×nh loopback driver: §Ó thiÕt lËp cÊu h×nh TCP/IP m¹ng dïng lÖnh ipconfig
ifconfig <interface> <IP_address> netmask <mask> broadcast <address>
ü interface - X¸c ®Þnh kiÓu network interface card. (VÝ dô 3Com 3C5x9 nh
elx0).
ü IP_address - §Þa chØ IP g¸n cho network interface. Cã thÓ sö dông b»ng host
name cung cÊp trong /etc/hosts víi ®Þa chØ IP t¬ng øng.
ü netmask mask - Lµ subnetwork mask. Cã thÓ bá qua nÕu dïng gi¸ trÞ default.
ü broadcast address - Lµ ®Þa chØ broadcast cho network. NÕu kh«ng ®Æt sÏ lÊy
gi¸ trÞ ngÇm ®Þnh.
86
VÝ dô: §Ó thiÕt lËp the loopback driver:
ifconfig lo 127.0.0.1
Muèn ®a ®Þa chØ loopback vµo trong kernel routing tables dïng lÖnh:
route add 127.0.0.1 hoÆc route add localhost
CÊu h×nh Ethernet Interface:Muèn thùc hiÖn cÊu h×nh víi Ethernet driver th× mét
ph¶i yªu cÇu ®ßi hái ph¶i biÕt chÝnh x¸c Ethernet driver vµ cÊu h×nh dïng ifconfig
®Ó kernel biÕt vÒ interface vµ sau ®ã thªm route tíi çc m¸y trªn m¹ng nÕu nã g¾n
víi m¹ng.
VÝ dô: Ethernet device lµ /dev/elx0
ifconfig elx0 192.168.70.2 netmask 255.255.255.0
§Ó thªm thµnh phÇn trªn vµo kernel routing table ®Ó kernel biÕt vÒ ®Þa chØ m¹ng
local machine vµ göi chÝnh x¸c d÷ liÖu tíi nã dïng lÖnh.
route add -net 192.168.70.0
TCP/IP Setup Files
Khi cµi ®Æt vµ cÊu h×nh TCP/IPcã mét sè file yªu cÇu lu gi÷ cÊu h×nh liªn quan ®Õn
dÞch vô cña UNIX host.
/etc/hosts - Lµ file cã chøa ¸nh x¹ host names tíi IP address t¬ng øng.
VÝ dô:
# Internet host table
# IP address hostname aliases
127.0.0.1 localhost
201.190.2.1 jade
/etc/networks - Chøa çc network name ¸nh x¹ tíi ®Þa chØ m¹ng IP t¬ng øng.
VÝ dô:
# Name Network Number
testnetw 201.190.2
87
loopback-net 127
/etc/services - Chøa çc dÞch vô ë tÇng TCP/IP application nh FTP, TELNET,
RLOGIN ... øng víi nã lµ çc port number t¬ng øng.
VÝ dô:
# assigned numbers from rfc1060
#service port/transport
tcpmux 1/tcp
echo 7/tcp
echo 7/udp
discard 9/tcp sink null
discard 9/udp sink null
systat 11/tcp users
systat 11/udp users
.
/etc/protocols - Chøa çc sè x¸c ®Þnh IP protocol service user. Çc th«ng tin nµy
gióp IP viÖc x¸c ®Þnh routing data tíi user protocols.
/etc/ethers – T¹o bëi hÖ thèng trong qu¸ tr×nh cµi ®Æt TCP/IP. File nµy ¸nh x¹ ®Þa
chØ Ethernet tíi ®Þa chØ IP. Çc th«ng tin nµy ph¶i cã khi muèn cung cÊp çc dÞch
vô RARP hoÆc BOOTPD
VÝ dô:
# ether_mac_addr. hostname comments
00:00:c0:9e:41:26 violin #strings dep't
02:60:8c:15:ad:18 bass
/etc/netmasks - Chøa netmask t¬ng øng víi ®Þa chØ network IP.
#Network subnet masks
#Unless your network is subnetted, do not bother to maintain this file
#Network subnet mask
134.54.0.0 255.255.255.0
88
167.12.0.0 255.255.192.0
/etc/hosts.equiv - X¸c lËp quyÒn truy nhËp cña çc m¸y vµ çc user ë xa khi dïng
çc tiÖn Ých vÝ dô: rlogin, rcp, rsh ...
~/.rhosts T¹o trong th môc home cña user x¸c ®Þnh quyÒn truy nhËp cña user x¸c
®Þnh.
Çc tiÖn Ých vµ çc dÞch vô chñ yÕu cung cÊp trªn ICP/IP
Mét sè çc daemon cung cÊp çc dÞch vô trªn Unix ®îc ®iÒu khiÓn bëi inetd.
ü ftpd - Cung cÊp çc dÞch vô truyÒn file trªn m¸y Unix qua TCP port 20.
ü telnetd - Cung cÊp çc dÞch vô cho phÐp cung cÊp çc dÞch vô cho çc m¸y
kÕt nèi d¹ng terminal.
ü rshd - Cho phÐp thùc hiÖn çc lÖnh shell tõ çc m¸y xa.
ü logind- Cho phÐp thùc hiÖn login tõ xa.
ü execd - Chon phÐp thùc hiÖn çc lÖnh tõ çc m¸y ë xa.
ü comsat- KiÓm so¸t çc mail ®Õn cung cÊp çc th«ng tin cho çc processes mµ
yªu cÇu nã thùc hiÖn.
ü talkd - Cho phÐp ngêi sö héi tho¹i víi nhau qua dïng keyboard vµ screen
cña terminal ë bÊt kú ®©u trªn m¹ng.
ü uucpd- Cung cÊp dÞch vô truyÒn d÷ liÖu sö dông UUCP trªn m¹ng.
ü tftpd-Cung cÊp dÞch vô tftp trªn m¹ng. Hç trî kh¶ n¨ng remote boot vµ
truyÒn file.
ü fingerd- KiÓm so¸t user trªn m¹ng.
ü rquotad- KiÓm so¸t viÖc sö dông ®Üa cña ngêi sö dông.
ü walld-Cho phÐp thùc hiÖn viÖc göi çc message tíi mµn h×nh cña çc çc user
trªn hÖ thèng
ü rstatd This daemon returns performance statistics about this system
89
ü cmsd-Qu¶n lý calendar trªn server.
ü routed - Thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t RIP.
ü gated- Cho phÐp thùc hiÖn nhiÒu th«ng tin vÒ route bao gåm RIP, OSPF
(Open Shortest Path First), EGP (Exterior Gateway Protocol) ...
ü nfsd- KiÓm so¸t vµ cung cÊp çc dÞch vô NFS trªn m¹ng.
ü biod-(Block Input/Output Daemon). Ch¹y trªn NFS client thùc hiÖn viÖc kiÓm
so¸t qu¸ tr×nh ®äc vµ ghi d÷ liÖu trªn NFS server.
ü mountd - KiÓm so¸t, cung cÊp çc yªu cÇu mount tõ NFS client.
ü lockd - §iÒu khiÓn viÖc lock file trªn m¹ng.
ü rpcbind- Cung cÊp çc dÞch vô RPC (Remote Procedure Calls).
ü sendmail- Thùc hiÖn kiÓm so¸t, trao ®æi mail gi÷a çc host ( qua SMTP).
ü named daemon vµ çc database file cho phÐp UNIX cung cÊp çc dÞch vô
DNS server trªn UDP port 53.
ü Ngoµi ra víi çc thµnh phÇn më réng sau nµy çc hÖ ®iÒu hµnh cßn cung çc
daemon hç trî cung cÊp çc dÞch vô më réng kh¸c nh çc dÞch vô X-
terminal, HTTP ...
Çc tiÖn Ých (xem trªn End user)
b) PPP
PPP lµ giao thøc ®îc sö dông t¬ng ®èi phæ biÕn trong thùc hiÖn kÕt nèi truyÒn
th«ng gi÷a çc m¸y hoÆc gi÷a çc m¹ng qua çc serial line. Tuy nhiªn cÊu h×nh PPP
trªn UNIX th× tíng ®èi phøc t¹p. UNIX chia çc PPP ra lµm hai phÇn, mét lµ møc
High-Level Data Link Control (HLDC) protocol, thùc hiÖn viÖc göi çc PPP
datagram gi÷a hai m¸y, vµ PPP daemon gäi lµ pppd thùc hiÖn kiÓm so¸t çc protocol
trªn hÖ thèng HLDC vµ thiÕt lËp çc biÕn truyÒn th«ng.
Khi thùc hiÖn kÕt nèi th«ng qua PPP th× ngêi sö dông kh«ng bÞ yªu cÇu nhËp çc
dÊu nh¾c kÕt shell hoÆc login v× phÇn nµy sÏ do PPP ®kiÓm so¸t. §Ó thiÕt lËp kÕt nèi
90
PPP nhÊt thiÕt loopback driver ph¶i ®îc thiÕt lËp.
Trong UNIX ®Ó t¨ng cêng tÝnh an toµn cho hÖ thèng khi thùc hiÖn kÕt nèi PPP gi÷a
çc hÖ UNIX cÇn ph¶i cã user ®Æc biÖt ®Ó thùc hiÖn login vµo hÖ thèng khi thùc hiÖn
kÕt nèi. User nµy kh«ng sö dông çc shell b×nh thêng mµ sö dông mét ch¬ng tr×nh
®Æc biÖt ®Ó khëi ®éng vµ cÊu h×nh PPP. Ngoµi ra PPP hç trî PPP Authentication ®Ó
x¸c ®Þnh çc kÕt nèi trªn hÖ thèng.
VÝ dô: trong Linux lµ pppscript ( trong hÖ Unix system V dïng file aspppls ...)
ppp:*:201:51:PPP account:/tmp:/etc/ppp/pppscript
Néi dung file pppscrip nµy nh sau:
#!/bin/sh
mesg n
stty -echo
exec pppd -detach silent modem crtscts
Tríc khi PPP ho¹t ®éng nã yªu cÇu ph¶i thiÕt lËp cuéc kÕt nèi tríc ®ã tíi m¸y ë
xa tríc khi nã thùc hiÖn kiÓm so¸t kÕt nèi. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn qua ch¬ng
tr×nh thùc hiÖn kÕt nèi (chat program). Th«ng thêng sö dông qua UUCP trong file
nµy chó ý ®Õn néi dung trong file Systems.
§Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t kÕt nèi sö dung PPP th× nhÊt thiÕt ch¬ng tr×nh pppd
daemon ph¶i ®îc gäi ch¹y.
VÝ dô: NÕu m¸y sö dông COM1 ®Ó thùc hiÖn cho kÕt nèi PPP vµ kÕt nèi ë tèc ®é
38,400 baud cã thÓ sö dông lÖnh nh sau:
pppd /dev/cua1 38400 crtscts defaultroute
Trong hÖ ®iÒu hµnh UNIX system V thêng sö dông mét script tªn lµ asppp ®Ó khëi
®éng pppd dùa trªn çc file cÊu h×nh ®∙ ®Æt.
c) DNS
91
Tríc ®©y trong UNIX ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ¸nh x¹ t¬ng øng tªn tíi ®Þa TCP/IP sö
dông /etc/hosts. Khi thùc hiÖn çc kÕt nèi TCP/IP sÏ thùc hiÖn kiÓm tra trong
/etc/hosts kiÓm tra tra tªn vµ ®äc ®Þa chØ cña m¸y kÕt nèi. NÕu tªn kh«ng cã trong
file nµy th× m¸y sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn kÕt nèi theo tªn. Víi ph¬ng ph¸p nµy mµ
khi cÇn kÕt nèi víi nhiÒu m¸y trªn hÖ thèng th× viÖc qu¶n lý nã sÏ trë lªn rÊt phøc
t¹p. DNS ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò trªn ®ång thêi nã cßn t¹o ra
çc kh¶ n¨ng qu¶n trÞ tªn ph©n cÊp vµ cung cÊp çc dÞch vô tªn vïng. Trªn DNS bao
giê cïng gåm cã hai phÝa lµ ngêi cung cÊp çc dÞch vô (DNS server) vµ ngêi sö
dông çc dÞch vô (client).
Th«ng thêng mçi mét zone thêng cã hai master name ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña c¶
zone lµ primary master server vµ secondary master server (backup server).
DNS Client
DNS client thùc hiÖn viÖc kÕt nèi th«ng qua çc DNS query ®Ó thùc hiÖn lÊy ¸c ¸nh
x¹ t¬ng øng tíi ®Þa chØ ®Ých cÇn kÕt nèi. DNS query cã thÓ cã nhiÒu lo¹i. HÇu hÕt
trong sè nµy lµ çc query hostname ®Õn IP address. Çc query gi¶i quyÕt vÊn ®Òn
¸nh x¹ IP address tíi hostname lµ PTR hay pointer queries.
Ngo¹i trõ viÖc cÊu h×nh ®Ó liªn kÕt víi name server. Client th«ng thêng kiÓm tra
trong /etc/hosts file ®Ó lÊy ®Þa chØ t¬ng øng víi name cña m¸y chØ ®Þnh.
§Ó cÊu h×nh DNS client (resolver) t¹o file /etc/resolv.conf. Sö dông file nµy ®Ó x¸c
®Þnh çc domain name mµ nã thuéc vµo bao gåm ®Þa chØ IP cña primary, secondary,
hoÆc cache name server. CÊu tróc file /etc/resolv.conf gåm çc trêng
# keyword value
VÝ dô:
domain ham.com #Domain
nameserver 198.53.18.1 #Primary name server
nameserver 198.53.18.3 #Secondary name server
DNS server
92
§Ó cÊu h×nh name server bao gåm t¹o çc database vµ startup file. Sè lîng çc file
nµy phô théc vµo quy m« cña tæ chøc, cÊu tróc liªn m¹ng, vµ sè domain mµ nã ®îc
uû nhiÖm qu¶n trÞ.
§Ó khëi ®éng DNS server UNIX gäi ch¹y mét in.named daemon. Ch¬ng tr×nh nµy
sÏ ®äc çc file cÊu h×nh trªn database file vµ thùc hiÖn çc dÞch vô theo cÊu h×nh ®∙
®Þnh.
Çc DNS database vµ startup file:
named.hosts File nµy x¸c ®Þnh domain mµ name server lµ ngêi cung cÊp vµ duy tr×
çc ¸nh x¹ tõ tªn tíi ®Þa chØ IP.
named.rev Chøa th«ng tin vÒ ¸nh x¹ ngîc ®Þa chØ IP tíi tªn.
named.local Chøa th«ng tin ®Ó gi¶i quyÕt ®Þa chØ loopback (127.0.0.1) tíi
localhost.
named.ca File cã chøa tªn vµ ®Þa chØ cña çc root domain server.
named.boot File ®Çu tiªn mµ named (the DNS daemon) lóc khëi ®éng vµ sö dông
nã ®Ó x¸c ®Þnh database filename, vµ vÞ trÝ cña chóng trong file system trªn hÖ thèng
còng nh lµ m¸y ë xa.
DNS Resource Records (RR)
ChuÈn DNS RFC 1033 ®Þnh nghÜa nhiÒu lo¹i resource record (RR). Mçi lo¹i t¬ng
øng víi mét khÝa c¹nh cña c¬ së d÷ liÖu chung. VÝ dô kiÓu record dïng ®Ó ¸nh x¹
tªn tíi ®Þa chØ IP t¬ng øng (A), hoÆc ¸nh x¹ ®Þa chØ tíi tªn (PTR) hoÆc sö dông ®Ó
duy tr× ¸nh x¹ gi÷a çc domain name server (NS)...
Th«ng thêng cÊu tróc mét RFC nh sau:
[name] [ttl] class type data
ü name Tªn cña ®èi tîng resource sÏ ®îc m« t¶ bëi resource record. name
cã thÓ lµ tªn host hoÆc tªn cña domain.
ü Ttl Lµ gi¸ trÞ Time-to-live.
93
ü Class X¸c ®Þnh class cña DNS record.
ü Type X¸c ®Þnh kiÓu RR record. Th«ng thêng ngêi ta sö dông çc kiÓu
SOA, NS, A, MX vµ PTR.
ü Data D÷ liÖu thùc sù cña ®èi tîng name chØ ®Þnh.
CÊu h×nh primary name server
§Ó cÊu h×nh named ch¹y vµ cung cÊp dÞch vô nh primary name server cÇn ph¶i t¹o
vµ thay ®æi çc file d÷ liÖu sau:
ü named.hosts
ü named.rev
ü named.local
ü named.ca
ü named.boot
named.hosts Lµ file duy tr× ¸nh x¹ hostname tíi ®Þa chØ IP cho tÊt c¶ çc trong zone.
Muèn thùc hiÖn truy nhËp theo DNS th× named.hosts ph¶i cã chøa tªn ¸nh x¹ tíi ®Þa
chØ IP cña tÊt c¶ çc host trªn m¹ng. Thªm vµo ®ã nã cßn chøa çc th«ng tin kh¸c
nh mail exchangers (hoÆc mail routers), hoÆc lo¹i CPU ...
VÝ dô: file named.hosts mµ jade lµ primary server trong domain harmonics.com:
;
; Section 1: The SOA record
;
harmonics.com. IN SOA jade.harmonics.com. root.jade.harmonics.com. (
2 ; Serial
14400 ; Refresh (4 hours)
3600 ; Retry (1hr)
604800 ; Expire ( 4 weeks )
86400 ) ; minimum TTL (time-to-live)
;
94
; Section 2: The following are the name server for the harmonics domain. Notice
how the second
; entry does not specify the domain name for which cello is being the name server.
This implies that
; domain name is same as one specified in previous record.
;
harmonics.com. IN NS jade.harmonics.com.
IN NS cello.harmonics.com.
;
; Section 3: The following are the mail exchangers of the domain harmonics.com
;
harmonics.com. IN MX 1 flute.harmonics.com.
IN MX 2 bass.harmonics.com.
;
; Section 4: The following records map hosts' canonical names to their
corresponding
; IP addresses
;
localhost.harmonics.com. IN A 127.0.0.1
;
tenor.harmonics.com. IN A 100.0.0.3
soprano.harmonics.com. IN A 100.0.0.4
flute.harmonics.com. IN A 100.0.0.5
xrouter IN A 100.0.0.10
cello.harmonics.com. IN A 198.53.237.2
violin.harmonics.com. IN A 198.53.237.3
bass.harmonics.com. IN A 198.53.237.4
;
; Section 5: Multihomed hosts
;
95
jade.harmonics.com. IN A 198.53.237.1
IN A 100.0.0.2
ü Section 1 Cã chøa SOA record lµ jade.harmonics.com lµ ngêi cung cÊp DNS

server cho domain harmonics.com. File named.hosts cã thÓ chØ cã chøa SOA
record, vµ nã ph¶i lµ record ®Çu tiªn trong file.
ü Section 2 Gåm çc NS record lµ çc host jade vµ cello nh lµ tªn servers cña
domain harmonics.com. Chó ý r»ng çc record nµy kh«ng ®îc chØ ®Þnh hai
server ®Òu lµ primary mµ ph¶i cã secondary server.
ü Section 3 Gåm hai MX records x¸c ®Þnh mail exchangers chÝnh vµ phô cho
domain harmonics.com.
ü Section 4 Gåm tÊt c¶ çc A records mµ ¸nh x¹ host name tíi ®Þa chØ IP
addresses. Khi mµ client thùc hiÖn query th× name server sÏ tr¶ l¹i ®Þa chØ IP
cho host, named quÐt çc A records trong named.hosts phï hîp víi tªn mµ
client yªu cÇu vµ tr¶ l¹i ®Þa chØ IP t¬ng øng víi host name.
ü Section 5 T¬ng øng víi jade lµ multihomed gåm hai A record. Khi mµ
named ®îc query cho ®Þa chØ IP cña jade, hoÆc bÊt kú multihomed, named
®¬n gi¶n lµ tr¶ l¹i tÊt c¶ çc ®Þa chØ mµ nã t×m thÊy.
named.rev named sö dông named.rev ®Ó gi¶i quyªt çc kiÓu PTR query. Nã tr¶ l¹i
host name t¬ng øng víi query lÊy ®Þa chØ IP t¬ng øng víi host trong named.rev
file. Trong named.rev file bao gåm c¶ SOA record.
VÝ dô: file 100.rev

100.in-addr.arpa. IN SOA jade.harmonics.com. root.jade.harmonics.com (
1 ;serial
14400 ; Refresh (4 hours)
3600 ; retry ( 1 hour )
604800 ; expire ( 1 week )
86400 ) ; TTL = 1 day
;
96
; name servers
;
100.in-addr.arpa. IN NS jade.harmonics.com.
100.in-addr.arpa. IN NS cello.harmonics.com.
;
; Reverse address mappings
;
2.0.0.100.in-addr.arpa. IN PTR jade.harmonics.com.
3.0.0.100.in-addr.arpa. IN PTR tenor.harmonics.com.
4.0.0.100.in-addr.arpa IN PTR soprano.harmonics.com.
5.0.0.100.in-addr.arpa IN PTR flute.harmonics.com.
10.0.0.100.in-addr.arpa IN PTR xrouter.harmonics.com.
Trong tÊt c¶ çc file named.rev phÇn ®Çu tiªn bao giê còng lµ SOA record tiÕp sau
®ã lµ NS vµ cuèi cïng lµ PTR records.
named.local Cã chøa cÊu h×nh cña localhost øng víi ®Þa chØ IP 127.0.0.1.
VÝ dô:
0.0.127.in-addr.arpa. IN SOA jade.harmonics.com. root.jade.harmonics.com. (
1 ; serial
14400 ; refresh ( 4 hours )
3600 ; retry ( 1 hour )
604800 ; expire ( 1 week )
86400 ) ; TTL = 1 day
; name servers
;
0.0.127.in-addr.arpa. IN NS jade.harmonics.com.
0.0.127.in-addr.arpa. IN NS cello.harmonics.com.
;
; reverse address PTR mapping
;
97
1.0.0.127.in-addr.arpa. IN PTR localhost
named.ca §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña çc dÞch vô DNS, ®Ó gi¶m çc traffic trªn
m¹ng. DNS cho phÐp server lÊy d÷ liÖu tõ cache cña nã ®Ó tr¶ lêi çc query tõ çc
client. Nã thùc hiÖn ®iÒu nµy b»ng çch lu çc tr¶ lêi øng víi çc query trong bé
nhí t¬ng øng víi çc query mµ client yªu cÇu tíi servers ®Ó sau nµy cã thÓ lÊy nã
®Ó dïng l¹i. DNS thùc hiÖn ®iÒu nµy b»ng cÊu h×nh trong file named.ca t¬ng øng
víi çc domain kh¸c. TÊt c¶ th«ng tin cã chøa trong named.ca file ®îc sö dông ®Ó
khëi ®éng çc cache buffer trªn DNS server mmçi khi named deamon(in.named)
khëi ®éng. Th«ng thêng trong named.ca file bao gåm çc th«ng tin vÒ çc root
server v× nh÷ng th«ng tin nµy thêng æn ®Þnh trong thêi gian dµi.
VÝ dô:
;
; Section 1: NS records for the root domain servers
;
. 99999999 IN NS A.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS B.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS C.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS D.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS E.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS F.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS G.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS H.ROOT-SERVERS.NET
99999999 IN NS I.ROOT-SERVERS.NET
;
; Section 2: Root servers A records
;
A.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 198.41.0.4
B.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 128.9.0.107
C.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 192.33.4.12
98
D.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 128.8.10.90

E.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 192.203.230.10
F.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 192.5.5.241
G.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 192.112.36.4
H.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 128.63.2.53
I.ROOT-SERVERS.NET 99999999 IN A 192.36.148.17
named.boot: T¹i thêi ®iÓm khëi ®éng DNS server lÊy çc th«ng tin tham chiÕu
trong named.boot file ®Ó lÊy çc th«ng tin x¸c ®Þnh cÊu h×nh dÞch vô DNS lµ
primary, secondary, hoÆc cache server. §ång thêi x¸c ®Þch çc DNS database file
bao gåm named.hosts, named.rev, named.ca vµ named.local.
VÝ dô: VÒ file named.boot nã sö dông ®Ó cÊu h×nh jade nh primary name server:
directory /etc/named
primary harmonics.com named.hosts
primary 100.in-addr.arpa 100.rev
primary 237.53.198.in-addr.arpa 198.53.237.rev
primary 0.0.127.in-addr.arpa 127.localhost
cache . named.ca
Mçi dßng trong file lµ dßng x¸c ®Þnh cÊu h×nh cña DNS server mµ DNS
deamon(in.named) ®äc mçi khi nã khëi ®éng.
ü Tõ kho¸ directory ë dßng ®Çu tøc DNS deamon sö dông default location mµ
tÊt c¶ çc DNS database file lu trong nã /etc/named.
ü Dßng 2, 3, 4 víi tõ kho¸ primary nãi r»ng ®ã lµ çc DNS server lµ cung cÊp
çc dÞch vô DNS øng víi domain x¸c ®Þnh.
ü Dong cuèi cÊu h×nh server thùc hiÖn cache server cho çc root domain. Çc
th«ng tin chi tiÕt trong named.ca.
CÊu h×nh secondary name server
99
Secondary name server lµ server mµ nhËn çc d÷ liÖu t¬ng øng víi zone tõ primary
server. Secondary server kh«ng cã çc named.hosts vµ named.rev file riªng cña nã.
Thay vµo ®ã khi khëi ®éng secondary server yªu cÇu primary server truyÒn çc b¶n
copy cña çc file nµy. Sau ®ã secondary server khëi ®éng víi néi néi dung cÊu h×nh
dùa trªn file nã nhËn ®îc.
ChØ cã mét sè thay ®æi trong file named.boot cña secondary DNS server so víi
primary server vÝ dô:
directory /usr/lib/named
secondary harmonics.com 100.0.0.2
secondary 100.in-addr.arpa 100.0.0.2
secondary 237.53.198.in-addr.arpa 100.0.0.2
primary 0.0.127.in-addr.arpa named.local
cache . named.ca
Trong named.boot bao gåm hÇu hÕt lµ çc dßng secondary thay cho primary. Dßng
thø hai chØ ra r»ng cÊu h×nh nh mét secondary server víi domain harmonics.com,
vµ thùc hiÖn copy tÊt c¶ çc d÷ liÖu liªn quan tõ server víi ®Þa chØ IP 100.0.0.2.
Dßng 3, 4 cÊu h×nh named nh lµ secondary server cho reverse domains 100.in-
addr.arpa, vµ 237.53.198.in-addr.arpa.
Dßng 5 cµ 6 chøa çc th«ng tin liªn quan ®Õn local filenames. C¶ hai file
named.local vµ named.ca rÊt Ýt khi thay ®æi néi dung.
Secondary server ®îc khëi ®éng gÇn gièng nh primary server. Khi host ch¹y ë
møc 2 t¹i thêi ®iÓm boot, çc startup scripts kiÓm tra sù tån t¹i cña named.boot file.
NÕu nã tån t¹i th× tuú theo cÊu h×nh mµ nã thùc hiÖn çc thao t¸c tiÕp theo.
Trong thùc tÕ sÏ x¶y ra trêng hîp khi secondary server khëi ®éng mµ primary
server kh«ng s½n sµng. DNS cho phÐp cÊu h×nh çc ®Þa chØ IP thay thÕ trong lÖnh
secondary tõ çc server cã thÓ cã chøa çc zonal data, vµ cÊu h×nh server duy tr× çc
b¶n copy cña file.
VÝ dô:
100
secondary harmonics.com 100.0.0.2 100.0.0.4
Nã cã thÓ c¶i tiÕn b»ng çch cho phÐp secondary name server duy tr× çc b¶n copy
cña çc file nhËn ®îc. B»ng çch nµy secondary sÏ lu«n cã çc b¶n copy cña zonal
data. Tuy nhiªn d÷ liÖu nµy sÏ ®îc kiÓm tra qu¸ h¹n ®îc ghi trong SOA record.
NÕu primary server ®îc t×m thÊy trong zone th× secondary server sÏ yªu lÊy l¹i çc
th«ng tin vµ bá çc dÞch vô tríc ®ã.
§Ó cho phÐp named sö sö dông copy trong cét cuèi cïng cña tõ kho¸ secondary chØ
tªn file mµ d÷ liÖu sÏ copy.
VÝ dô:
directory /usr/lib/named
secondary harmonics.com 100.0.0.2 named.hosts
secondary 100.in-addr.arpa 100.0.0.2 100.rev
secondary 237.53.198.in-addr.arpa 100.0.0.2 198.53.237.rev
primary 0.0.127.in-addr.arpa named.local
Dßng directory /usr/lib/named chØ ra r»ng sö dông datafile trong th môc
/usr/lib/named.
CÊu h×nh cache only server
Cache-only server kh«ng dùa vµo çc database file cña nã. Cache-only server chØ
lu çc th«ng tin t¬ng øng víi çc query mµ ®îc sö dông cho sau nµy nÕu cã thÓ.
§Ó cÊu h×nh Cache-only server. Thªm vµo named.boot dßng lÖnh sau:
;
; Cache-only server for the harmonics.com domain
;
primary 0.0.127.in-addr.arpa /usr/lib/named/named.local
cache . /usr/lib/named/named.ca
;
LÖnh nslookup: Cho phÐp ch¹y chÕ ®é interactive ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra ho¹t ®éng
cña dÞch vô DNS.
101
ü Sö dông nslookup ®Ó query local server
ü Sö dông nslookup ®Ó query remote server
ü Sö dông nslookup ®Ó download DNS database
Sö dông nslookup ®Ó Query Local Server
Ta cã thÓ sö dông nslookup ®Ó kiÓm tra çc server míi, çc thay ®æi vÒ cÊu h×nh
trªn server vµ ®Ó x¸c ®Þnh çc sù cè ®èi víi dÞch vô DNS.
§Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy ph¶i login vµo ngêi qu¶n trÞ m¹ng (root) vµ sö dông
lÖnh nslookup. NgÇm ®Þnh lµ nslookup tr¶ çc tíng øng víi çc name query (¸nh
x¹ name-to-address).
VÝ dô:
# nslookup
Default Server: jade.harmonics.com
Address: 100.0.0.2
> cello
Server: jade.harmonics.com
Address: 100.0.0.2
Name: cello.harmonics.com
Address: 198.53.237.2
Sö dông nslookup ®Ó Query Remote Server
nslookup cã thÓ sö dông ®Ó thùc hiÖn çc query tíi çc remote server trªn m¹ng.
Remote servers cã thÓ trªn cïng m¹ng hoÆc cã thÓ ë ®©u ®ã trªn Internet. §iÒu nµy
cho phÐp kiÓm tra çc sù cè vÒ dÞch vô DNS trªn bÊt kú çc DNS server nµo. VÝ dô:
dïng nslookup qua host jade (primary server) ®Ó query cello (secondary server) cho
®Þa chØ cña soprano
# nslookup
Default Server: jade.harmonics.com
Address: 198.53.8.1
> soprano cello.harmonics.com
102
Server: cello.harmonics.com
Address: 198.53.237.2
Name: soprano.harmonics.com
Address: 100.0.0.4
Sö dông nslookup ®Ó Download DNS Database
nslookup cã thÓ thùc hiÖn ®Ó truyÒn d÷ liÖu DNS trùc tiÕp ra çc ®Çu ra chuÈn nh
mµn h×nh hoÆc nh file.
VÝ dô:
# nslookup
Default Server: jade
Address: 0.0.0.0
> ls harmonics.com
[jade]
harmonics.com. server = jade.harmonics.com
jade 198.53.8.1
harmonics.com. server = cello.harmonics.com
cello 198.53.237.2
tenor 100.0.0.3
soprano 100.0.0.4
localhost 127.0.0.1
harmonics server = jade.harmonics.com
jade 198.53.8.1
soprano 100.0.0.4
xrouter 10.0.0.10
cello 198.53.237.2
> exit
#
d) NIS (Network Information Service)
103
Víi çc m¹ng lín vµ kÕt nèi trªn nhiÒu m¸y th× mçi m¸y ph¶i t¹o çc account riªng
nÕu nh muèn truy nhËp. Víi viÖc t¹o nhiÒu çc account trªn mét hÖ thèng nh vËy
sÏ dÉn ®Õn viÖc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n trÞ vµ sö dông.
NIS lµ dÞch vô m¹ng (ph¸t triÓn Yellow Pages protocol) cung cÊp directory service,
®¸p øng viÖc qu¶n trÞ tËp trung trªn çc m¹ng lín. Nã lµ cho phÐp thùc hiÖn çc truy
nhËp ph©n t¸n trªn hÖ thèng m¹ng sö dông quyÒn truy nhËp th«ng qua mét trung
t©m lµ NIS master (hay ypmaster) ®Ó x¸c nhËn quyÒn truy nhËp. Trªn mét m¹ng lín
th«ng thêng ngêi ta cã thÓ thiÕt lËp thªm çc slaves (hay ypslaves) ®Ó thùc hiÖn
t¹o thµnh çc m¸y dù phßng (lu toµn bé th«ng tin vÒ quyÒn truy nhËp trªn toµn hÖ
thèng tõ master). Trong trêng hîp master server gÆp sù cè slave cã thÓ thùc hiÖn
chøc n¨ng thay thÕ.
NIS lu gi÷ tÊt c¶ çc th«ng tin trong “maps" mçi map øng víi mét vïng trªn
network ®iÒu nµy cho phÐp mét vµi groups sö dông chung mét NIS master nhng l¹i
cã quyÒn truy nhËp kh¸c nhau. NIS map kh«ng t¬ng øng víi DNS domain mµ nã
cho phÐp nhiÒu mÒm dÎo h¬n trong viÖc cÊu h×nh. Maps bao gåm çc record ghi
díi d¹ng ASCII.
Thµnh phÇn cña NIS bao gåm:
ü domain
ü maps
ü Daemon
ypser Server process
ypbind Liªn kÕt çc process
ypxfrd Daemon truyÒn d÷ liÖu liªn kÕt tèc ®é cao.
roc.ypupdated Thùc hiÖn cËp nhËp d÷ liÖu khi d÷ liÖu map thay ®æi.
in.named Thùc hiÖn dÞch vô DNS (optional)
ü Utilities
104
ypcat LiÖt kª d÷ liÖu trong map
ypwich HiÖn tªn NIS server vµ map server
ypwatch T¹o key øng víi gi¸ trÞ trong map
ypinit Cµi ®Æt vµ x©y dùng NIS database
yppoll LÊy çc sè thø tù tõ server
ü Çc tiÖn Ých kh¸c
yppush ChuyÓn d÷ liÖu tõ master tíi slave.
ypset §Æt liªn kÕt thùc sù tíi server.
ypxfr TruyÒn d÷ liÖu tõ master tíi slave víi tèc ®é lín.
makedbm T¹o dbm file cho mét NIS map
Th«ng thêng NIS server cã thÓ hç trî mét vµi map files th«ng thêng lµ çc file
chuÈn trªn UNIX nh group, hosts, networks, passwd, protocols, rpc, services sau
®ã nã ®îc chuyÓn thµnh çc file t¬ng øng vÝ dô:
/etc/group group.byname, group.bygid
/etc/hosts hosts.byname, hosts.byaddr
/etc/passwd passwd.byname, passwd.byuid
TÊt c¶c çc file nµy ®îc lu díi khu«n DBM gäi lµn gdbm. Cã thÓ sö dông tiÖn
Ých ypmakedbm ®Ó t¹o database file cho NIS.
3. NFS (Network File System)
Mét hÖ thèng sö dông trªn c¬ së m¹ng UNIX víi kh¶ n¨ng xö lý ph©n t¸n vµ
client/server. Trªn m¹ng gåm cã nhiÒu workstation kÕt nèi víi hÖ thèng m¸y chñ vµ
kÕt nèi gi÷a çc workstation víi nhau. NhiÒu øng dông lín cã thÓ ®îc lu trªn çc
server. Cã mét sè tiÖn Ých cho phÐp truy nhËp tíi çc file ë xa nhng chØ cho phÐp
thùc hiÖn çc truyÒn file hoÆc d¹ng terminal. §Ó tÝch hîp hÖ thèng trªn m¹ng cho
phÐp truy nhËp tµi nguyªn ë xa UNIX ®a ra dÞch vô NFS.
105
NFS cho phÐp thùc hiÖn viÖc ®äc vµ ghi çc file trªn NFS servers. ViÖc truy nhËp tõ
çc client tíi NFS servers cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua ¸nh x¹ (mount) nã ®Õn mét th
môc trªn m¸y côc bé ( gäi lµ ®iÓm "mount"). Sau ®ã viÖc truy xuÊt ®Õn th môc cña
m¸y tõ xa ®îc thùc hiÖn b»ng çch truy xuÊt trªn m¸y côc bé qua ®iÓm "mount".
VÝ dô: mount -F nfs –o ro Remote:/export/app /temp/data
Khi sö dông lÖnh nµy client kiÓm tra remote machine xem cã quyÒn truy nhËp th
môc hay kh«ng. NÕu cã quyÒn th× nã göi mét th«ng tin ®iÒu khiÓn sö dông ®Ó ®Þnh
híng tÊt c¶ çc yªu cÇu truy nhËp tõ client. Tr¬ng tr×nh thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t
vµ cung cÊp çc dÞch vô lµ nfsd. Trong hÖ ®iÒu hµnh UNIX mét m¸y cã thÓ võa lµ
NFS server võa lµ client.
ViÖc sö dông çc dÞch vô NFS gióp cho viÖc qu¶n trÞ tËp trung trªn hÖ thèng lín
®îc thuËn lîi h¬n (nhÊt lµ trong çc c«ng t¸c sao lu vµ håi phôc, qu¶n trÞ çc øng
dông ...)
NFS server
Ho¹t ®éng cña NFS trªn server ®îc ®iÒu khiÓn bëi çc deamon lµ rpc.mountd, nfsd
vµ file cÊu h×nh thiÕt lËp danh s¸ch çc th môc mµ client cã thÓ thùc hiÖn mount
trong file /etc/exports. File /etc/exports ®îc ®äc mçi lÇn mountd daemon nhËn
®îc yªu cÇu mount th môc.
VÝ dô:
# /etc/exports for merlin
/usr/database/data chatton(rw) big_roy (rw) wizard (rw)
/usr/book chatton(rw) wizard (ro)
/usr/bin/bigapp big_roy(rw) wizard (ro)
/usr/ftp (ro)
Muèn thay ®æi tËp tin /etc/exports ph¶i cã quyÒn superuser trªn m¸y server. Sau khi
thay ®æi ®Ó cËp nhËt l¹i th«ng tin cho server sö dông lÖnh share:
106
NFS client
Client truy xuÊt çc tËp tin trªn server b»ng çch mount çc th môc mµ server xuÊt.
Khi client mount mét th môc trªn server ®ã lµ mét qu¸ tr×ng sö dông chuçi lÖnh
gäi thñ tôc tõ xa (Remote Procedure Call) cho phÐp client truy xuÊt ®Õn th môc
trªn server. Th«ng tin nµy ®îc deamon rpc.mountd xö lý vµ x¸c ®Þnh client ®îc
phÐp hay kh«ng ®îc phÐp truy xuÊt ®Õn çc th môc cña server. TiÕn tr×nh client
t×m server xuÊt ra çc th«ng tin mµ client cÇn vµ sau ®ã thiÕt lËp ®êng truyÒn gi÷a
client vµ server gäi lµ binding. Sù rµng buéc NFS x¶y ra trong suèt qu¸ tr×nh client
mount mét th môc tõ xa. ViÖc mount th môc tõ xa cã thÓ ®îc thùc hiÖn khi khëi
®éng hoÆng th«ng qua lÖnh mount hay c¬ chÕ automounter. TËp tin /etc/fstab liÖt kª
çc th môc mµ client mount trong khi khëi ®éng. Víi automounter client cã thÓ tù
®éng mount çc th môc trong qu¸ tr×nh lµm viÖc mµ kh«ng cÇn ph¶i gäi lÖnh
mount.
4. Mail
Trong hÖ ®iÒu hµnh Unix server thêng hç trî hai thµnh phÇn gåm Mail User Agent
(MUA-mail, mailx elm) vµ Mail Transport Agent (MTA -sendmail). Víi çc thµnh
phÇn nµy ngêi göi çc message cã thÓ thùc hiÖn viÖc so¹n, göi çc mesage tíi çc
user trªn çc m¸y vµ ®äc çc message.
Víi MTA cho phÐp thùc hiÖn viÖc x¸c ®Þnh ®êng sÏ göi message dùa theo ®Þa chØ
cña ngêi nhËn vµ chuyÓn nã vµo mailbox cña ngêi nhËn. UNIX hç trî viÖc truyÒn
mail qua m¹ng TCP/IP hoÆc qua dial-up sö dông UUCP vµ sö dông SMTP trong
®Þnh d¹ng mail (Simple Mail Transfer Protocol ).
Ch¬ng tr×nh sendmail cã thÓ ®îc cÊu h×nh lµm mail router, final delivery agents,
SMTP client, SMTP-server tuú theo cÊu h×nh cña ngêi qu¶n trÞ.
sendmail nh Mail Router
sendmail cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng nh lµ mail router tøc lµ nã cã thÓ lÊy letter,
xem xÐt ®Þa chØ ngêi nhËn vµ quyÕt ®Þnh çch tèt nhÊt ®Ó göi nã.
107
§Çu tiªn sendmail x¸c ®Þnh mét sè th«ng tin nã cÇn nh thêi gian vµ tªn cña m¸y
chñ mµ nã ®ang ch¹y. Nhng viÖc cÊu h×nh nã nh thÕ nµo l¹i phô théc vµo cÊu h×nh
cña ngêi qu¶n trÞ trong file sendmail.cf. Çc th«ng tin trong sendmail.cf sÏ x¸c
®Þnh ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn mail vµ ®êng ®i cña mail sÏ ®îc göi. .
sendmail nh MTA-Client (Sender) vµ Server (Receiver) SMTP
sendmail cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng MTA víi SMTP protocol. Bëi v× SMTP lµ giao
thøc kÕt nèi ®Þnh híng lu«n cã çc client vµ server. SMTP client göi letter tíi
SMTP server qua SMTP port.
sendmail cã thÓ lµ mét SMTP client hoÆc mét SMTP server. Khi ch¹y nã víi chøc
n¨ng MUA nã sÏ trë thµnh SMTP client. Khi hÖ thèng khëi ®éng vµ ch¹y nã ë d¹ng
daemon mode nã cã thÓ thÓ hiÖn nh lµ mét SMTP server nhËn çc mail ®Õn.
CÊu h×nh sendmail
5. UNIX client
Trong hÖ thèng viÖc chän çc client phï hîp còng lµ mét biÖn ph¸p lµ t¨ng hiÖu qu¶
sö dông hÖ thèng. Tuy nhiªn ngêi ta cã thÓ chén lÉn çc lo¹i client trªn mét m¹ng.
Gåm mét sè çc lo¹i client sau:
Diskless clients—Lµ client kh«ng cã ®Üa riªng cña nã. Thùc hiÖn viÖc khëi ®éng
th«ng qua m¹ng nªn ®ßi hái trªn m¹ng ph¶i cã bootp server vµ NFS server cung cÊp
çc dÞch vô vÒ khëi ®éng m¹ng vµ ®Üa cho client. V× diskless client kh«ng cã ®Üa
riªng vµ khëi ®éng tõ m¹ng cho nªn nã ®ßi hái viÖc sö dông mét loùng tµi nguyªn
lín trªn çc server
Dataless clients—Lµ çc client cã phÇn ®Üa riªng cña nã nhng vÉn sö dông çc dÞch
vô, çc tiÖn Ých cung cÊp trªn m¹ng. Nã kh«ng thÓ tù boot ®îc mµ ph¶i boot tõ
m¹ng. Tuy nhiªn do cã phÇn ®Üa riªng cho nªn viÖc ®ßi hái sö dông ®Üa trªn m¹ng
kh«ng lín nh diskless client.
Standalone system - Lµ hÖ thèng cã phÇn ®Üa riªng cña nã, cã thÓ tù khëi ®éng
kh«ng ®ßi hái çc dÞch vô khëi ®éng trªn m¹ng. NÕu kÕt nèi vµo m¹ng nã cã thÓ sö
108
dông çc dÞch vô cña m¹ng mµ ®îc cung cÊp bëi çc server.
Time sharing system. – Lµ hÖ thèng víi standalone system vµ çc terminal kÕt nèi
víi nã th«ng qua trùc tiÕp çc serial line hoÆc qua modem. Çc terminal kh«ng cã
disk, printer, vµ file vµ CPU riªng cña nã. Mµ nã sö dông chia sÎ çc tµi nguyªn nµy
víi server.
Ngoµi çc hÖ thèng ch¹y trªn c¬ së hÖ ®iÒu hµnh Unix. Çc Unix server cßn hç trî
çc kÕt nèi tõ çc client sö dông çc hÖ ®iÒu hµnh kh¸c kÕt nèi víi nã th«ng qua çc
dÞch vô TCP/IP, X-terminal, SMTP ...
Qu¶n trÞ çc client: ViÖc qu¶n trÞ quyÒn truy nhËp trªn hÖ thèng (xem phÇn trªn )
bao gåm phÇn qu¶n trÞ quyÒn ngêi sö dông truy nhËp tªn hÖ thèng, qu¶n trÞ viÖc sö
dông tµi nguyªn nh ®Üa, m¸y in, DNS, ...
Tuy nhiªn víi çc client yªu cÇu çc dÞch vô khëi ®éng tõ server th× ®ßi hái ph¶i cã
mét vïng d÷ liÖu ®îc tæ chøc theo cÊu tróc cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng cña çc
client nµy. Trªn ®ã chøa çc th«ng tin vÒ khëi ®éng hÖ thèng, vÒ cÊu h×nh m¹ng, vÒ
®Þnh ngi∙ m«i trêng ...§Ó thùc hiÖn viÖc tæ chøc nµy, mét sè hÖ ®iÒu hµnh UNIX
cung cÊp çc tiÖn Ých cho phÐp t¹o vµ xo¸ çc phÇn th«ng tin nµy.
109

Tong Quan Ve Unix

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tong Quan Ve Unix

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giíi thiÖu vÒ UNIX- Mét sè thao t¸c c¬ b¶n trªn UNIX

I. Tæng quan hÖ ®iÒu hµnh UNIX........................................................................ 4

IV. LËp tr×nh Shell ............................................................................................... 39

IX. Printer administration .................................................................................... 81

I. Tæng quan hÖ ®iÒu hµnh UNIX

1. HÖ ®iÒu hµnh Unix

CÊu tróc c¬ b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh Unix nh­ sau:

Chøc n¨ng cña shell

ü Th«ng dÞch lÖnh

ü Khëi t¹o ch­¬ng tr×nh

ü §Þnh h­íng vµo ra

ü KÕt nèi ®­êng èng

ü Thao t¸c trªn file

ü Duy tr× c¸c biÕn

ü §iÒu khiÓn m«i tr­êng

ü LËp tr×nh shell

1 tèt nhÊt, 2 trung b×nh, 3 yÕu.

2. C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n

HÖ ®iÒu hµnh UNIX cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:

ü NhiÒu ng­êi sö dông

ü §éc lËp phÇn cøng

ü Dïng chung thiÕt bÞ

ü Tæ chøc tËp tin ph©n cÊp

II. LÖnh vµ tiÖn Ých c¬ b¶n

C¸c lÖnh vµ tiÖn Ých cña Unix rÊt ®a d¹ng.

VÝ dô: $ls -c /dev

1. C¸c lÖnh khëi t¹o

login Thùc hiÖn login vµo mét ng­êi sö dông nµo ®ã

su ChuyÓn sang ng­êi sö dông tõ mét ng­êi sö dông nµo ®ã

uname Xem mét sè th«ng tin vÒ hÖ thèng.

who HiÖn lªn ng­êi ®ang th©m nhËp hÖ thèng

who am i xem ai ®ang lµm viÖc t¹i terminal

exit Tho¸t khái hÖ thèng

env Xem th«ng tin tÊt c¶ c¸c biÕn m«i tr­êng.

man Gäi tr×nh trî gióp

2. C¸c lÖnh hiÓn thÞ

echo HiÓn thÞ dßng ký tù hay biÕn lªn mµn h×nh

setcolor §Æt mµu nÒn vµ ch÷ cña mµn h×nh

3. §Þnh h­íng vµo ra

cmd > File ChuyÓn néi dung hiÓn thÞ ra file

cmd < file LÊy ®Çu vµo tõ file

cmd>>file Néi dung hiÓn thÞ ®­îc thªm vµo file

bc Dïng ®Ó tÝnh to¸n c¸c biÓu thøc sè häc

cal HiÖn lÞch

date HiÓn thÞ vµ ®Æt ngµy

spell KiÓm tra lçi chÝnh t¶

vi So¹n th¶o v¨n b¶n

5. C¸c lÖnh thao th­ môc vµ t¸c file

cd Thay ®æi th­ môc

cp Sao chÐp mét hay nhiÒu tËp tin

find T×m vÞ trÝ cña tËp tin

mkdir T¹o th­ môc

rmdir Xo¸ th­ môc

mv ChuyÓn/ ®æi tªn mét tËp tin

pwd HiÖn vÞ trÝ th­ môc hiÖn thêi

ls HiÖn tªn file vµ thuéc tÝnh cña nã

ln T¹o liªn kÕt file (link)

sort S¾p xÕp thø tù tËp tin hiÓn thÞ

cat Xem néi dung cña file

tail Xem néi dung file t¹i cuèi cña file

grep T×m vÞ trÝ cña chuçi ký tù

wc §Õm sè tõ trong tËp tin

compress NÐn file.

cancel Huû bá viÖc In

CÊu tróc c¬ b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh Unix nh sau:

ü Khëi t¹o ch¬ng tr×nh

ü §Þnh híng vµo ra

ü KÕt nèi ®êng èng

ü §iÒu khiÓn m«i trêng

ü NhiÒu ngêi sö dông

login Thùc hiÖn login vµo mét ngêi sö dông nµo ®ã

su ChuyÓn sang ngêi sö dông tõ mét ngêi sö dông nµo ®ã

who HiÖn lªn ngêi ®ang th©m nhËp hÖ thèng

env Xem th«ng tin tÊt c¶ c¸c biÕn m«i trêng.

3. §Þnh híng vµo ra

cmd>>file Néi dung hiÓn thÞ ®îc thªm vµo file

5. C¸c lÖnh thao th môc vµ t¸c file

cd Thay ®æi th môc

mkdir T¹o th môc

rmdir Xo¸ th môc

pwd HiÖn vÞ trÝ th môc hiÖn thêi

mail Göi - nhËn th tÝn ®iÖn tö

10. Lu tr÷ vµ håi phôc d÷ liÖu

tar Lu tr÷ d÷ liÖu ra tape hoÆc c¸c file tar

LÖnh env: HiÖn c¸c th«ng tin vÒ biÕn m«i trêng.

3. §Þnh híng vµo ra vµ ®êng èng:

§Þnh híng vµo ra

cmd>>file Néi dung hiÓn thÞ ®îc thªm vµo file

Trong lÖnh trªn c¸c tõ sai sÏ ®îc ®a ra file baocaosai.

LÖnh cal: HiÖn lÞch díi d¹ng sau: