Thuchanhhoavoco

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT
F7G
GIAÙO TRÌNH
THÖÏC HAØNH
HOÙA VOÂ CÔ
LEÂ THÒ HAÛI – HOÀ BÍCH NGOÏC
2000
Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -2-
MUÏC LUÏC
MÔÛ ÑAÀU .................................................................................................................. 7
YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI SINH VIEÂN ............................................................................ 8
Baøi 1: oxY - OZON. ................................................................................................ 9
I. Ñieàu cheá oxy ..................................................................................................... 9
II. Thöû tính chaát cuûa oxy..................................................................................... 10
III. Ñieàu cheá ozon............................................................................................... 10
IV. Thöû tính chaát cuûa ozon.................................................................................. 11
V. So saùnh khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vôùi O3 ....................................................... 11
Baøi 2: HYDRO. NÖÔÙC OXYGEN......................................................................... 12
I. Ñieàu cheá hydro................................................................................................ 12
II. Thöû tính chaát cuûa hydro ................................................................................. 13
1- Phaûn öùng cuûa hydro vôùi oxyt ñoàng. ............................................................ 13
2- So saùnh hoaït ñoä cuûa hydro phaân töû vaø hydro nguyeân töû. ............................ 13
III. Ñieàu cheá nöôùc oxygen .................................................................................. 13
IV. Thöû tính chaát cuûa nöôùc oxygen..................................................................... 14
Baøi 3: KIM LOAÏI KIEÀM ........................................................................................ 15
I. Tính chaát cuûa Na kim loaïi ............................................................................... 15
II. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa cuûa caùc kim loaïi kieàm .................................. 15
III. Caùc muoái ít tan cuûa Na, K............................................................................. 15
IV. Ñieàu cheá Na2CO3 khan................................................................................. 16
1- Ñieàu cheá NaHCO3 ...................................................................................... 16
2- Ñieàu cheá Na2CO3 khan............................................................................... 16
V. Natri sulphat vaø caùc hydrat cuûa noù ................................................................. 16
Baøi 4: KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ .............................................................................. 18
I. Tính chaát cuûa Mg kim loaïi .............................................................................. 18
II. Caùc hydroxyt cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå ........................................................ 18
III. Muoái cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå ................................................................... 19
1- Ñieàu cheá muoái keùp MgNH4PO4.................................................................. 19
2- Ñieàu cheá MgSO4.7H2O............................................................................... 19
3- Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch CaCl2;........................................ 19
4- Ñieàu cheá BaSO4 vaø SrSO4:......................................................................... 19
5- Laàn löôït laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ba2+, Sr2+ vaø Ca2+.
........................................................................................................................ 20
6- Caùc muoái oxalat.......................................................................................... 20
7- Caùc muoái cromat. ....................................................................................... 20
IV. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa. ................................................................... 20
Baøi 5: BO................................................................................................................ 21
I. Ñieàu cheá acid boric (H3BO3) ........................................................................... 21
II. Phaûn öùng cuûa acid boric vôùi röôïu etylic ......................................................... 21
III. Ñieàu cheá anhydrit boric ................................................................................ 21
IV. Ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình vaø thöû tính chaát cuûa Bo ....................................... 22
V. Ñieàu cheá ngoïc borat....................................................................................... 22
Baøi 6: NHOÂM ......................................................................................................... 23
Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

I. Tính chaát cuûa Al kim loaïi ................................................................................ 23
II. Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa Al(OH)3 .......................................................... 23
III. Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái nhoâm ................................................................. 24
IV. Ñieàu cheá pheøn nhoâm - kali töø ñaát seùt ............................................................ 24
1- Ñieàu cheá dung dòch Al2(SO4)3 .................................................................... 24
2- Ñieàu cheá dung dòch K2SO4 ......................................................................... 24
Baøi 7: CARBON ..................................................................................................... 26
I. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính haáp phuï cuûa than hoaït tính..................................... 26
II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa than ............................................................................ 26
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO2...................................................................... 27
IV. Acid carbonic vaø muoái carbonat ................................................................... 27
V. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO ........................................................................ 28
1- Ñieàu cheá khí CO: laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 6) ................................... 28
2- Cho khí CO loäi qua dung dòch CuCl. Quan saùt hieän töôïng. ........................ 28
Baøi 8: SILIC .......................................................................................................... 29
I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Si............................................................................ 29
II. Ñieàu cheá caùc daïng khaùc nhau cuûa acid silicic................................................ 29
III. Muoái cuûa acid silicic ..................................................................................... 30
1- Ñieàu cheá thuûy tinh tan. ............................................................................... 30
2- Muoái ít tan cuûa acid silicic.......................................................................... 30
3- Thuûy phaân thuûy tinh.................................................................................... 30
Baøi 9: NITÔ........................................................................................................... 31
I. Ñieàu cheá khí N2 ............................................................................................... 31
II. Amoniac......................................................................................................... 31
1- Caân baèng trong dung dòch amoniac. ........................................................... 31
2- Nhieät phaân caùc muoái amoni........................................................................ 32
+
3- Phaûn öùng cuûa NH 4 vôùi thuoác thöû Nesler (K2[HgI4])................................ 32
III. Caùc oxyt cuûa nitô .......................................................................................... 32
1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa N2O. .................................................................. 32
2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO..................................................................... 32
IV. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO2 ..................................................................... 33
Baøi 10: Nitô (tieáp theo) vaø Phospho ...................................................................... 34
I. Tính chaát cuûa acid HNO3................................................................................. 34
II. Caùc muoái nitrat............................................................................................... 35
1- Nhieät phaân caùc muoái nitrat. ........................................................................ 35
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa P traéng ................................................................. 35
IV. Caùc acid phosphoric ..................................................................................... 35
1- Acid HPO3 .................................................................................................. 35
2- Acid H4P2O7................................................................................................ 36
3- Acid H3PO4 ................................................................................................. 36
V. Muoái cuûa acid orthophosphoric...................................................................... 36
1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat.......................................................... 36
2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. .................................................................. 36
Baøi 11: PHOSPHO VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT............................................................. 38

I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa phospho traéng ........................................................ 38
II. Ñieàu cheá P2O5 ................................................................................................ 38
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc acid phosphoric ............................................. 39
1- Acid metaphosphoric.................................................................................. 39
2- Acid pyrophosphoric................................................................................... 39
3- Acid orthophosphoric.................................................................................. 39
IV. Muoái cuûa acid orthophosphoric .................................................................... 40
1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat.......................................................... 40
2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. .................................................................. 40
Baøi 12: LÖU HUYØNH VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT SULPHUA .................................... 41
I. Caùc daïng thuø hình vaø tính chaát vaät lyù cuûa löu huyønh....................................... 41
1- Ñieàu cheá löu huyønh hình thoi (Sα). ............................................................. 41
2- Ñieàu cheá löu huyønh ñôn taø (Sβ). ................................................................. 41
3- Löu huyønh deûo............................................................................................ 41
II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh ................................................................... 42
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hydrosulphua....................................................... 42
1- Ñieàu cheá H2S. ............................................................................................. 42
2- Tính chaát cuûa H2S....................................................................................... 43
IV. Caùc sulphua kim loaïi .................................................................................... 43
Baøi 13: CAÙC HÔÏP CHAÁT ÔÛ MÖÙC OXY HOÙA DÖÔNG CUÛA LÖU HUYØNH ... 45
I. Khí sulphurô - Acid sulphurô - Sulphit ............................................................ 45
1- Khí sulphurô. .............................................................................................. 45
2- Acid sulphurô. ............................................................................................ 46
3- Natri sulphit vaø natri hydrosulphit. ............................................................. 47
II. Acid sulphuric ................................................................................................ 47
1- Ñieàu cheá acid sulphuric baèng phöông phaùp tieáp xuùc. ................................. 47
2- Ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp nitro hoùa. ........................................... 48
3- Tính chaát cuûa H2SO4................................................................................... 49
III. Natri thiosulphat (Na2S2O3) .......................................................................... 49
1- Ñieàu cheá Na2S2O3....................................................................................... 49
2- Tính chaát cuûa Na2S2O3................................................................................ 49
IV. Kali pesulphat (K2S2O8) ............................................................................... 49
1- Ñieàu cheá K2S2O8......................................................................................... 49
2- Tính chaát cuûa K2S2O8. ................................................................................ 50
Baøi 14: halogen vaø hôïp chaát halogenua ................................................................ 52
I. Ñieàu cheá caùc halogen ...................................................................................... 52
1- Ñieàu cheá Clo............................................................................................... 52
2- Ñieàu cheá Broâm. .......................................................................................... 52
3- Ñieàu cheá Iod. .............................................................................................. 53
II. Tính chaát cuûa caùc halogen ............................................................................. 53
1- Tính chaát cuûa khí Clo.................................................................................. 53
2- Tính chaát cuûa Broâm vaø Iod. ........................................................................ 54
3- So saùnh tính oxy hoùa cuûa caùc halogen. ....................................................... 55
III. Hôïp chaát halogenua...................................................................................... 55

1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HCl.................................................................... 55
2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HF. .................................................................... 56
3- Ñieàu cheá HI. ............................................................................................... 56
4- Ñieàu cheá KI. ............................................................................................... 56
5- So saùnh tính khöû cuûa caùc ion halogenua..................................................... 57
Baøi 15: CAÙC HÔÏP CHAÁT COÙ OXY CUÛA CLO .................................................... 58
I. Nöôùc clo .......................................................................................................... 58
II. Nöôùc Javel ..................................................................................................... 58
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa KClO3 .................................................................. 58
1- Ñieàu cheá. .................................................................................................... 58
2- Tính chaát..................................................................................................... 58
Baøi 16: ÑOÀNG - BAÏC ............................................................................................ 60
I. Ñoàng................................................................................................................ 60
1- Tính chaát cuûa ñoàng kim loaïi. ...................................................................... 60
2- Caùc hôïp chaát Cu (II). .................................................................................. 60
3- Caùc hôïp chaát Cu (I). ................................................................................... 60
II. Baïc ................................................................................................................. 61
1- Ñieàu cheá baïc kim loaïi................................................................................. 61
2- Caùc halogenua baïc. .................................................................................... 61
Baøi 17: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IIB & CAÙC HÔÏP CHAÁT................... 63
I. Keõm ................................................................................................................. 63
1- Keõm kim loaïi.............................................................................................. 63
2- Keõm hydroxyt............................................................................................. 63
3- Keõm sulphua............................................................................................... 63
II. Cadimi............................................................................................................ 64
1- Cadimi kim loaïi. ......................................................................................... 64
2- Cadimi hydroxyt. ........................................................................................ 64
3- Phöùc chaát cuûa Cadimi. ................................................................................ 64
III. Thuûy ngaân ..................................................................................................... 64
1- Caùc muoái cuûa Hg(II)................................................................................... 64
2- Hoãn hoáng amoni. ........................................................................................ 65
Baøi 18: CROM VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT .................................................................... 66
I. Ñieàu cheá crom kim loaïi ................................................................................... 66
II. Ñieàu cheá Cr(CH3COO)2. ................................................................................ 66
III. Caùc hôïp chaát Cr(III)...................................................................................... 67
IV. Caùc hôïp chaát Cr(VI). .................................................................................... 67
1- Ñieàu cheá K2 CrO4. ...................................................................................... 67
2- Tính chaát cuûa K2CrO4. ................................................................................ 68
3- Ñieàu cheá CrO3. ........................................................................................... 68
4- Tính chaát cuûa CrO3. .................................................................................... 68
5- Caùc hôïp chaát peroxyt cuûa crom. ................................................................. 68
Baøi 19: MANGAN VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT .............................................................. 70
I. Ñieàu cheá KMnO4............................................................................................. 70
II. Tính chaát KMnO4........................................................................................... 70

III. Caùc hôïp chaát Mn(II). .................................................................................... 70
1- Mangan (II) hydroxyt. ................................................................................ 70
2- Tính khöû cuûa Mn(II). .................................................................................. 71
Baøi 20: Fe - Co - Ni ................................................................................................ 72
I- Saét vaø caùc hôïp chaát. ........................................................................................ 72
1- Ñieàu cheá saét kim loaïi.................................................................................. 72
2- Söï aên moøn saét vaø baûo veä saét khoûi aên moøn. ................................................ 72
3- Caùc hôïp chaát Fe(II)..................................................................................... 73
4- Caùc hôïp chaát Fe(III). .................................................................................. 73
5- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ferat................................................................... 74
II. Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken................................................................. 74
1- Caùc hôïp chaát Co(II) vaø Ni(II). .................................................................... 74
2- Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken. ............................................................ 75

MÔÛ ÑAÀU
Giaùo trình Thöïc taäp Hoùa Voâ cô duøng cho sinh vieân ngaønh Hoùa, Tröôøng Ñaïi
hoïc Ñaølaït. Ñaây laø moät phaàn quan troïng cuûa toaøn boä giaùo trình Hoùa Voâ cô noùi rieâng
vaø caùc giaùo trình hoùa hoïc noùi chung. Trong hoùa hoïc, thöïc nghieäm laø moät boä phaän
raát quan troïng vì baûn thaân hoùa hoïc laø moät ngaønh khoa hoïc coù moái quan heä lyù thuyeát
- thöïc nghieäm chaët cheõ. Hoùa hoïc coù cô sôû lyù luaän khoa hoïc nhöng nhöõng cô sôû lyù
thuyeát ñoù ñeàu ñöôïc ñuùc keát vaø phaùt trieån qua nhöõng coâng trình thöïc nghieäm ñöôïc
tích luõy laïi; cho neân phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu trong hoùa hoïc laø phöông
phaùp thöïc nghieäm.
Trong quaù trình hoïc taäp, thöïc nghieäm hoùa hoïc giuùp cho sinh vieân laøm quen
vôùi thöïc teá, keát hôïp giöõa lyù thuyeát ñaõ hoïc vôùi thöïc nghieäm; boài döôõng cho sinh vieân
caùch nhaän xeùt nhaïy vaø chính xaùc caùc hieän töôïng; boài döôõng cho sinh vieân phöông
phaùp lyù luaän khoa hoïc, taùc phong caån thaän, chính xaùc, tæ mæ; reøn luyeän cho sinh vieân
caùc thao taùc cô baûn cuûa coâng vieäc thöïc nghieäm. Ñoù laø nhöõng ñöùc tính vaø kyõ naêng
raát caàn thieát cuûa ngöôøi caùn boä kyõ thuaät trong nghieân cöùu khoa hoïc cuõng nhö quaûn lyù
kyõ thuaät sau naøy. Maët khaùc, thöïc nghieäm hoùa hoïc giuùp cho sinh vieân oân taäp vaø
kieåm tra laïi caùc vaán ñeà lyù thuyeát ñaõ hoïc, treân cô sôû ñoù hieåu saâu saéc vaø nhôù laâu
nhöõng noäi dung cô baûn cuûa giaùo trình lyù thuyeát.
Caùc baøi Thöïc taäp Hoùa Voâ cô goàm hai noäi dung chính: toång hôïp caùc chaát vaø
thöû tính chaát cuûa caùc chaát.
+ Phaàn toång hôïp bao goàm caùc baøi toång hôïp töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp seõ
giuùp cho sinh vieân coù khaû naêng ñoäc laäp, chuû ñoäng, saùng taïo khi laøm vieäc; reøn luyeän
cho sinh vieân tính caån thaän, chính xaùc vaø kheùo leùo. Ñeå laøm caùc baøi toång hôïp, sinh
vieân phaûi töï mình pha laáy moät soá dung dòch caàn thieát, töï mình laáy caùc duïng cuï thí
nghieäm vaø tieán haønh thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa caùn boä giaûng daïy.
+ Phaàn thöû tính chaát cô baûn cuûa caùc chaát voâ cô coù tính chaát moâ taû; do ñoù
khoâng traùnh khoûi ñôn ñieäu nhöng laø nhöõng kieán thöùc maø ngöôøi laøm hoùa hoïc khoâng
theå khoâng bieát.

YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI SINH VIEÂN
Chuaån bò baøi. Ñeå laøm thí nghieäm ñöôïc toát, sinh vieân phaûi chuaån bò baøi ôû
nhaø: tính toaùn caùc soá lieäu caàn thieát khi laøm baøi thí nghieäm, xem laïi phaàn lyù thuyeát
vaø caùc taøi lieäu tham khaûo coù lieân quan, saép xeáp moät caùch khoa hoïc keá hoaïch tieán
haønh thöïc nghieäm trong giôø thí nghieäm ...
Tieán haønh thí nghieäm.
- Sau khi nhaän duïng cuï, sinh vieân phaûi röûa saïch caùc duïng cuï vaø saáy khoâ
nhöõng duïng cuï ñoøi hoûi saáy khoâ.
- Caùc sinh vieân caàn löu yù laø khi tieán haønh caùc baøi toång hôïp caàn laáy löôïng
hoùa chaát chính xaùc theo baøi höôùng daãn. Vôùi caùc thí nghieäm thöû tính chaát ñöôïc tieán
haønh theo phöông phaùp löôïng nhoû, vì vaäy löôïng dung dòch caàn söû duïng laáy vaøo oáng
nghieäm khoâng bao giôø quaù 1/3 oáng.
- Khi laøm thí nghieäm phaûi chuù yù quan saùt, suy nghó vaø giaûi ñaùp caùc hieän
töôïng xaûy ra roài ghi cheùp vaøo vôû ”Nhaät kyù thöïc nghieäm”.
- Moãi nhoùm (hai ñeán ba sinh vieân) laøm thí nghieäm ôû moät choã; traùnh ñi laïi
loän xoän; khi caàn di chuyeån töø nôi naøy ñeán nôi khaùc phaûi baûo ñaûm traät töï: khoâng
chaïy, khoâng vung vaåy duïng cuï, khoâng noùi cöôøi oàn aøo.
- Caùc loï hoùa chaát phaûi ñeå treân giaù, khoâng ñeå xuoáng maët baøn, khoâng di
chuyeån ñi nôi khaùc. Khi laáy hoùa chaát xong phaûi ñaäy naép loï ngay; tuyeät ñoái khoâng
caém nhaàm oáng nhoû gioït cuûa loï nay sang loï khaùc; tuyeät ñoái khoâng cho caùc duïng cuï
laáy hoùa chaát khoâng saïch vaøo caùc loï hoùa chaát.
- Tuyeät ñoái khoâng neám, ngöûi ... hoùa chaát. Neáu bò hoùa chaát vaêng vaøo ngöôøi
(maët, maét ...) phaûi baùo vôùi giaùo vieân ñeå ñöôïc höôùng daãn sô cöùu kòp thôøi.
- Khi laøm thí nghieäm vôùi caùc hoùa chaát ñoäc, bay hôi (khí Cl2, NO2, H2S ...)
phaûi laøm trong tuû hoát hoaëc oû choã thoaùng gioù theo quy ñònh cuûa phoøng thí nghieäm.
Hoùa chaát deã chaûy (KOH, CaCl2 ...), deã bay hôi (NH3 ñaëc, HCl ñaëc, HNO3 ñaëc, nöôùc
Broâm ...) phaûi laáy nhanh vaø nuùt loï laïi ngay.
- Khi söû duïng caùc maùy moùc phaûi ñöôïc caùn boä höôùng daãn tröôùc môùi laøm;
khoâng töï ñoäng vaën, môû ... lung tung.
Khi thí nghieäm xong.
- Röûa duïng cuï; thu doïn saïch seõ, traät töï choã laøm vieäc roài baùo caùo vôùi caùn boä
phuï traùch. Neáu trong quaù trình laøm bò hö, vôõ nhöõng duïng cuï gì phaûi baùo laïi.
- Laøm baùo caùo thí nghieäm goàm caùc muïc:
* Muïc ñích vaø nguyeân taéc thí nghieäm.
* Moâ taû moät caùch thaät ngaén goïn phöông phaùp thí nghieäm; neâu hieän
töôïng xaûy ra; giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng
vôùi töøng thí nghieäm.
* Nhaän xeùt vaø keát luaän veà nhöõng vaán ñeà ñaõ nghieân cöùu.
* Neáu thí nghieäm thaát baïi cuõng phaûi baùo caùo roõ; tìm ra nguyeân
nhaân thaát baïi; ñeà xuaát höôùng khaéc phuïc. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc bòa
ñaët keát quaû.

BAØI 1:
OXY - OZON.
Chuaån bò lyù thuyeát

- Tính chaát cuûa oxy.
- Caùc phöông phaùp ñieàu cheá oxy trong phoøng thí nghieäm.
- Tính chaát cuûa ozon - So saùnh vôùi oxy.
- Caùc phöông phaùp ñieàu cheá ozon trong phoøng thí nghieäm.
Tieán haønh thí nghieäm
I. Ñieàu cheá oxy

1- Laáy 3 oáng nghieäm khoâ, cho vaøo moãi oáng laàn löôït:
* OÁng 1: mangandioxyt (MnO2)
* OÁng 2: baripeoxyt (BaO2)
* OÁng 3: thuûy ngaân oxyt (HgO)
Duøng caëp caëp oáng nghieäm roài laàn löôït ñun treân ngoïn löûa ñeøn khí. Quan saùt
hieän töôïng xaûy ra. Laøm theá naøo ñeå bieát laø khi ñun noùng caùc oáng nghieäm thì coù khí
oxy thoaùt ra?
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
2- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå kali dicromat (K2Cr2O7). Theâm vaøo ñoù vaøi gioït
H2SO4 ñaäm ñaëc. Ñun nheï oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra.
Vieát phöông trình phaûn öùng.
3- Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 1)
1. Giaù giöõ;
2. Ñeøn coàn;
3. Bình caàu ñaùy troøn
chòu nhieät chöùa
hoãn hôïp (KClO3 + MnO2);
4. OÁng daãn khí;
5. Chaäu chöùa nöôùc;
6. OÁng nghieäm chöùa ñaày nöôùc
ñeå thu khí O2 baèng phöông
phaùp ñaåy nöôùc.
Hình 1: Duïng cuï ñieàu cheá khí O2.

Troän ñeàu khoaûng 4 g kaliclorat (KClO3) vôùi khoaûng 1 g mangandioxyt
(MnO2). Cho hoãn hôïp vaøo bình caàu. Ñaäy bình caàu baèng nuùt coù oáng daãn khí. Duøng
ñeøn coàn ñun noùng bình caàu (luùc ñaàu ñun nheï khaép ñaùy bình, sau ñoù ñun taäp trung ôû
phaàn coù hoãn hôïp phaûn öùng). Thu khí thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc, thu ñaày 2
oáng nghieäm, nuùt chaët ñeå laøm thí nghieäm sau.
MnO2 ñoùng vai troø gì trong phaûn öùng?
Löu yù: Khi ngöøng ñun phaûi nhaác oáng daãn khí ra khoûi chaäu nöôùc roài môùi taét
ñeøn! Giaûi thích ñieàu ñoù?
II. Thöû tính chaát cuûa oxy

1- Duøng thìa kim loaïi laáy moät ít löu huyønh roài ñoát chaùy. Quan saùt maøu ngoïn löûa.
Ñöa thìa löu huyønh ñang chaùy vaøo mieäng oáng thöû chöùa oxy. Quan saùt, so saùnh vôùi
ngoïn löûa löu huyønh tröôùc khi ñöa vaøo oáng thöû chöùa oxy. Giaûi thích hieän töôïng.
2- Ñoát moät ngoïn neán vaø laøm töông töï thí nghieäm treân.
3- Thu hydro baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc (töø boä ñieàu cheá khí H2) ñeán 2/3 theå tích
oáng nghieäm., sau ñoù thu tieáp khí oxy (töø boä ñieàu cheá khí O2) ñeán khi toaøn boä nöôùc
trong oáng nghieäm bò ñaåy ra heát. Duøng ngoùn tay bòt chaët mieäng oáng nghieäm, caàm
chaéc trong tay, ñöa mieäng oáng thöû laïi gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn, môû ngoùn tay bòt mieäng
oáng ra. Coù hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích.
III. Ñieàu cheá ozon

1. Giaù ñôõ;
2. Ñeøn coàn;
3. OÁng nghieäm chòu nhieät,
coù nhaùnh,chöùa (NH4)2S2O8;
4. Pheãu chieát chöùa H2SO4 ñaëc;
6. OÁng nghieäm chöùa dung dòch
KI 0,1 N.
Hình 2: Duïng cuï ñieàu cheá khí O3.
Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 2). Cho vaøo oáng nghieäm chòu nhieät khoaûng 3
g amonipesulphat (NH4)2S2O8 vaø vaøo pheãu chieát khoaûng 10 ml H2SO4 ñaëc. OÁng
daãn khí ñöôïc nhuùng vaøo oáng nghieäm chöùa dung dòch KI. Môû khoùa pheãu chieát cho
acid töø töø chaûy xuoáng oáng nghieäm chöùa (NH4)2S2O8; ñoàng thôøi ñun nheï oáng
nghieäm. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra.
Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá O3.

IV. Thöû tính chaát cuûa ozon

1- OÁng nghieäm ñöïng dung dòch KI (6), sau khi cho O3 chaïy qua, laáy ra ñeå nhoû vaøo
vaøi gioït dung dòch hoà tinh boät. Quan saùt hieän töôïng.
Vieát phöông trình phaûn öùng giöõa O3 vaø KI.
2- Laáy vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòch MnSO4, cho doøng khí O3 (töø boä ñieàu
cheá O3) chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng.
V. So saùnh khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vôùi O3

Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng khoaûng 1 ml dung dòch KI 0,1N.
* OÁng 1 cho khí O2 (töø boä ñieàu cheá O2) chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng. Laáy
ra nhoû vaøi gioït hoà tinh boät.
* OÁng 2 cho theâm 1 ml H2SO4 loaõng, sau ñoù cho khí O2 chaïy qua. Quan saùt
hieän töôïng. Laáy ra nhoû vaøi gioït hoà tinh boät.
Nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 trong dung dòch. Töø thí nghieäm naøy
vaø thí nghieäm 1- ôû phaàn IV., haõy ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vaø O3.
Caâu hoûi
1- Laøm theá naøo ñeå phaân bieät O2 vôùi O3?
2- Taïi sao O3 laïi oxy hoùa maïnh hôn O2? Neâu caùc öùng duïng vaø vai troø cuûa O3 trong
ñôøi soáng.
------------------------------

BAØI 2:
HYDRO. NÖÔÙC OXYGEN.

- Tính chaát cuûa hydro.
- Caùc phöông phaùp ñieàu cheá hydro trong phoøng thí nghieäm.
- Tính chaát cuûa nöôùc oxygen.
- Caùc phöông phaùp ñieàu cheá H2O2 trong phoøng thí nghieäm.
I. Ñieàu cheá hydro

1- Laáy vaøo oáng nghieäm moät ít phoi nhoâm, roùt vaøo ñoù moät ít dung dòch NaOH 20%.
Quan saùt hieän töôïng.
Caùc kim loaïi naøo coù theå taùc duïng vôùi kieàm giaûi phoùng hydro?
2- Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 3).
1. Giaù ñôõ;
2. Ñeøn coàn;
3. OÁng nghieän chòu nhieät coù
nhaùnh, chöùa Zn haït;
4. Pheãu chöùa H2SO4 loaõng;
6. Chaäu chöùa nöôùc;
7. OÁng nghieäm chöùa ñaày nöôùc
ñeå thu H2 Hình 3: Duïng cuï ñieàu cheá khí H2.
Cho khoaûng 5 g Zn haït vaøo oáng nghieäm coù nhaùnh chòu nhieät. Môû khoùa pheãu
chieát cho H2SO4 10% xuoáng vaø ñun nheï. Thu khí H2 thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy
nöôùc.
Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá H2.
* Thöû ñoä tinh khieát cuûa H2 (phaûn öùng noå cuûa hydro). Khi khí thoaùt ra, ñaåy
heát nöôùc trong oáng nghieäm (6), duøng ngoùn tay bòt chaët mieâng oáng nghieäm, caàm
chaéc oáng nghieäm, gheù mieäng oáng nghieäm vaøo ngoïn löûa ñeøn coàn, boû ngoùn tay ra; seõ
nghe tieáng noå maïnh, laëp laïi vaøi laàn tieáng noå seõ giaûm vaø khi seõ coøn raát nheï thì coi
nhö hydro ñaõ tinh khieát. Giaûi thích hieän töôïng.
* Ñoát doøng khí hydro tinh khieát (phaûn öùng chaùy cuûa hydro). Sau khi thöû bieát
hydro ñaõ tinh khieát, chaâm löûa ñoát doøng khí hydro ôû ñaàu oáng daãn. Quan saùt maøu
ngoïn löûa.
UÙp thaønh pheãu khoâ leân ngoïn löûa. Quan saùt hieän töôïng.
Taïi sao phaûi thöû, bieát doøng khí hydro ñaõ tinh khieát môùi ñöôïc chaâm löûa ñoát
doøng khí thoaùt ra?

II. Thöû tính chaát cuûa hydro

1- Phaûn öùng cuûa hydro vôùi oxyt ñoàng.
Laép duïng cuï nhö Hình 4
1. Giaù giöõ;
2. OÁng nghieäm chòu nhieät,
coù nhaùnh chöùa Zn haït;
3. Pheãu chieát chöùa H2SO4 loaõng;
4. OÁng chöõ U chöùa chaát laøm
khoâ khí;
5. OÁng coù baàu troøn chöùa CuO;
6. OÁng daãn khí thoaùt ra.
Hình 4: Boä ñieàu cheá H2 vaø thöû tính chaát cuûa H2 vôùi CuO.
Môû khoùa pheãu chieát cho H2SO4 xuoáng phaûn öùng vôùi Zn haït ôû oáng nghieäm
chòu nhieät. Doøng khí H2 sinh ra ñöôïc cho ñi qua boä phaän laøm khoâ (4). Khí thoaùt ra ôû
oáng daãn khí (6), thöû ñoä tinh khieát cuûa hydro. Sau khi bieát chaéc chaén khí hydro ñaõ
tinh khieát, duøng ñeøn coàn ñoát noùng baàu chöùa CuO (5). Quan saùt söï ñoåi maøu cuûa
CuO. Khi phaûn öùng ñaõ keát thuùc, taét ñeøn, laøm nguoäi heä thoáng.
Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa CuO vôùi H2. Trong phaûn öùng naøy H2 theå
hieän tính chaát gì?
2- So saùnh hoaït ñoä cuûa hydro phaân töû vaø hydro nguyeân töû.
Laáy 8 ml dung dòch H2SO4 10% vaø 1 ml dung dòch KMnO4 0,1 N vaøo moät
oáng nghieäm lôùn, laéc kyõ. Chia dung dòch thaønh 3 phaàn baèng nhau vaøo 3 oáng nghieäm.
* OÁng 1: ñeå laøm moác so saùnh.
* OÁng 2: Cho doøng khí H2 töø boä ñieàu cheá khí H2 loäi qua.
* OÁng 3: Cho vaøo moät, hai maåu Zn.
Löu yù: Cho doøng khí H2 loäi qua oáng 2 vaø Zn vaøo oáng 3 ñoàng thôøi.
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra? So saùnh maøu cuûa hai oáng nghieäm 2 vaø 3 vôùi
oáng 1. OÁng naøo maát maøu nhanh hôn?
Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong caùc oáng 2 vaø 3. Giaûi thích veà toác ñoä
khaùc nhau cuûa caùc phaûn öùng trong oáng 2 vaø 3.
III. Ñieàu cheá nöôùc oxygen

Cho töø töø khoaûng 3 g BaO2 vaøo oáng nghieäm to chöùa khoaûng 8 ml H2SO4
loaõng ngaâm trong nöôùc ñaù. (Chuù yù: cho thaät töø töø ñeå dung dòch trong oáng nghieäm
khoâng bò noùng leân). Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy nheï, sau ñoù loïc laáy dung dòch.

Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Taïi sao phaûi tieán haønh phaûn öùng ôû nhieät
ñoä thaáp?
IV. Thöû tính chaát cuûa nöôùc oxygen

1- Laáy vaøo hai oáng nghieäm, moãi oáng ñoä 1 ml dung dòch nöôùc oxygen vöøa ñieàu cheá
ñöôïc.
* OÁng 1: ñem ñun noùng.
* OÁng 2: theâm vaøo moät ít boät MnO2.
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Khí bay leân laø khí gì? Caùch nhaän bieát noù? Giaûi
thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Trong oáng 2, MnO2 ñoùng vai troø gì? Coù theå thay
MnO2 baèng nhöõng chaát naøo?
Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Ruùt ra nhaän xeùt veà ñoä beàn cuûa dung dòch
H2O2.
2- Cho vaøo oáng nghieäm 1 ml dung dòch H2O2, theâm vaøo 1 ml dung dòch KI loaõng.
3- Ñieàu cheá moät ít PbS baèng taùc duïng cuûa dung dòch Pb(CH3COO)2 vôùi khí H2S, röûa
saïch keát tuûa baèng phöông phaùp röûa, gaïn. Laáy moät ít tuûa vaøo oáng nghieäm roài theâm
vaøo moät ít dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng.
4- Laáy vaøi gioït dung dòch Cr2(SO4)3 vaøo oáng nghieäm, theâm töø töø töøng gioït dung dòch
NaOH ñeán khi tuûa tan heát. Theâm vaøo ñoù vaøi gioït dung dòch H2O2. Quan saùt hieän
töôïng.
Trong caùc thí nghieäm (2), (3) vaø (4) ôû treân, H2O2 theå hieän tính chaát gì?
5- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch KMnO4 loaõng vaø vaøi gioït H2SO4 ñaëc,
theâm vaøo ñoä 1 ml dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng.
6- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch AgNO3. Theâm vaøo ñoù moät ít dung dòch
NaOH; sau ñoù theâm vaøo moät ít dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng.
Trong caùc thí nghieäm (5) vaø (6) ôû treân, H2O2 theå hieän tính chaát gì?
Caâu hoûi
1- Phöông phaùp nhaän bieát khí H2?
2- Laøm theá naøo ñeå phaân bieät nöôùc vôùi nöôùc oxygen?
3- Taïi sao H2O2 vöøa theå hieän tính oxy hoùa laïi vöøa theå hieän tính khöû? Nöôùc (H2O) coù
theå hieän tính oxy hoùa vaø khöû khoâng? So saùnh chuùng?

BAØI 3:
KIM LOAÏI KIEÀM

- Tính chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm.
- Caùc hôïp chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm: tính chaát vaø ñieàu cheá (Na2CO3,
Na2SO4, caùc muoái ít tan cuûa Na, K ...)
I. Tính chaát cuûa Na kim loaïi

Cho nöôùc caát vaøo coác söù hoaëc baùt söù ñeán 1/3 theå tích. Duøng caëp saét laáy moät
maåu nhoû Na (baèng haït gaïo), neáu beân ngoaøi maåu Na coù baùm daàu löûa thì duøng giaáy
loïc thaám khoâ. Boû maåu Na vaøo baùt nöôùc. Quan saùt hieän töôïng. Sau khi phaûn öùng keát
thuùc, theâm vaøo dung dòch vaøi gioït phenolphtalein, thaáy hieän töôïng gì? Giaûi thích
hieän töôïng quan saùt ñöôïc.
Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa Na vôùi nöôùc.
II. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa cuûa caùc kim loaïi kieàm
Laáy 3 ñuõa thuûy tinh ôû ñaàu coù gaén daây platin hoaëc ferroniken, hô leân ngoïn
löûa ñeøn khí, vöøa hô vöøa ñaäp nheï cho caùc chaát baån hoaëc lôùp oxyt rôi ra heát. Neáu
thaáy ngoïn löûa choã tieápxuùc vôùi ñaàu daây vaãn coù maøu thì nhuùng ñaàu daây vaøo HCl ñaëc
roài laïi hô treân ngoïn löûa cho ñeán khi thaáy ngoïn löûa khoâng coù maøu thì thoâi. Nhuùng
ñaàu daây vaøo dung dòch baõo hoøa caùc muoái:
* daây 1: muoái LiCl;
* daây 2: muoái KCl;
* daây 3: muoái NaCl;
roài laàn löôït hô leân ngoïn löûa. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Giaûi thích hieän töôïng. Hieän
töôïng naøy ñöôïc öùng duïng ñeå laøm gì?
III. Caùc muoái ít tan cuûa Na, K

1- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch trung tính cuûa moät muoái Na naøo ñoù,
theâm vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch uranylacetat UO2(CH3COO)2. Quan saùt
hieän töôïng.
Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch muoái trung tính cuûa Na (nhö treân),
theâm vaøo ñoù vaøi gioït muoái Zn2+. Sau ñoù theâm vaøi gioït dung dòch uranylacetat. Quan
saùt hieän töôïng vaø so saùnh ñoä nhaïy cuûa phaûn öùng vôùi thí nghieäm treân.
Vieát phöông trình phaûn öùng. Neâu öùng duïng cuûa phaûn öùng.
2- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch muoái KCl baõo hoøa, theâm vaøi gioït dung
dòch CH3COOH, cuoái cuøng theâm vaøi gioït dung dòch natri hexanitrocoban
Na3[Co(NO2)6]. Quan saùt hieän töôïng.

Vieát phöông trình phaûn öùng. Neâu öùng duïng cuûa phaûn öùng.
IV. Ñieàu cheá Na2CO3 khan

1- Ñieàu cheá NaHCO3
Caân moät löôïng muoái aên NaCl ñaõ saáy khoâ ñuû ñeå hoøa tan trong 200 ml nöôùc
taïo thaønh dung dòch baõo hoøa ôû nhieät ñoä phoøng (khoaûng 25oC). Theâm daàn löôïng
muoái naøy vaøo 20 ml dung dòch NH4OH ñaëc, vöøa theâm vöøa khuaáy ñeàu cho ñeán khi
ñöôïc dung dòch baõo hoøa. Loïc dung dòch vaøo moät oáng nghieäm lôùn, nuùt mieäng oáng
nghieäm baèng boâng goøn. Cho khí CO2 töø bình Kiff (xem hình 5) loäi qua cho ñeán khi
khoâng thaáy xuaát hieän theâm keát tuûa nöõa. Loïc laáy keát tuûa, röûa keát tuûa treân pheãu loïc
baèng moät ít nöôùc laïnh (toát nhaát laø nöôùc ñaõ laøm laïnh baèng caùch ngaâm trong nöôùc ñaù)
hay röôïu etylic roài eùp khoâ giöõa caùc tôø giaáy loïc.
Keát tuûa laø chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng.
Laáy moät ít keát tuûa, hoøa tan vaøo 1 ml nöôùc caát, xaùc ñònh pH cuûa dung dòch
baèng chæ thò vaïn naêng.
I- Bình Kiff: 1- Baàu chöùa ñaù voâi (CaCO3);

2- Pheãu chöùa acid thoâng xuoáng baàu (3);
4- OÁng daãn khí; 5- Pheãu thuûy tinh.
II- OÁng nghieäm chöùa dung dòch
NaCl/NH4OH ñaëc.
Hình 5: Duïng cuï ñieàu cheá NaHCO3.

2- Ñieàu cheá Na2CO3 khan
Cho phaàn keát tuûa coøn laïi ôû treân vaøo moät cheùn söù saïch, ñem nung ôû 400oC
cho ñeán troïng löôïng khoâng ñoåi (Chuù yù: naâng nhieät ñoä loø nung leân töø töø). Chaát coøn
laïi trong cheùn laø chaát gì?
Laáy moät ít saûn phaåm, hoøa tan vaøo nöôùc caát; xaùc ñònh pH cuûa dung dòch baèng
chæ thò vaïn naêng. So saùnh pH cuûa dung dòch caùc muoái tröôùc vaø sau khi nung. Giaûi
thích.
Haõy tra caùc giaù trò veà ñoä tan cuûa caùc muoái trong Soå tay Hoùa hoïc roài traû lôøi
xem coù theå ñieàu cheá muoái K2CO3 theo phöông phaùp treân ñöôïc khoâng?
V. Natri sulphat vaø caùc hydrat cuûa noù

Tính toaùn löôïng muoái Na2SO4 (hoaëc Na2SO4.10H2O) caàn thieát ñeå ñieàu cheá
ñöôïc 20 ml dung dòch baõo hoøa trong nöôùc ôû 32oC. Hoøa tan löôïng muoái ñaõ caân vaøo
löôïng nöôùc caát vöøa ñuû ôû 32oC. Loïc dung dòch vaøo 3 oáng nghieäm lôùn, khoâ.

1- Ñun soâi dung dòch trong oáng nghieäm thöù nhaát ñeán khi coù tinh theå taùch ra. Taùch
tinh theå ra khoûi nöôùc caùi, quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình
daïng quan saùt ñöôïc cuûa noù döôùi kính hieån vi?
2- Ñem haï töø töø nhieät ñoä oáng nghieäm thöù hai xuoáng tôùi nhieät ñoä phoøng; neáu khoâng
coù keát tuûa xuaát hieän thì laéc nheï oáng nghieäm hoaëc duøng ñuõa thuûy tinh saïch coï nheï
vaøo thaønh oáng nghieäm. Khi coù tinh theå taùch ra, taùch tinh theå ra khoûi nöôùc caùi, quan
saùt tinh theå döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình daïng quan saùt ñöôïc cuûa noù
döôùi kính hieån vi?
3- Ñem ngaâm oáng nghieäm thöù ba vaøo nöôùc aám (khoaûng 32oC) cho ñeán khi dung
dòch trôû neân trong suoát, khoâng laéc oáng nghieäm, ñaët noù vaøo coác thuûy tinh ñöïng hoãn
hôïp nöôùc ñaù troän muoái aên. Sau 10 -15 phuùt, caån thaän roùt phaàn dung dòch ôû treân ñi,
laáy tinh theå ra quan saùt döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình daïng quan saùt ñöôïc
cuûanoù döôùi kính hieån vi?
Caâu hoûi
1- Kim loaïi kieàm vaø caùc hôïp chaát deã bay hôi cuûa chuùng coù khaû naêng nhuoäm maøu
ngoïn löûa. Ñieàu ñoù theå hieän khaû naêng gì cuûa caùc kim loaïi kieàm? Ngoaøi kim loaïi
kieàm coøn nhöõng kim loaïi naøo coù khaû naêng naøy?
2- Neâu teân goïi cuûa phöông phaùp ñieàu cheá Na2CO3 ôû treân? Hieäu suaát cuûa phöông
phaùp coù cao khoâng? Phöông phaùp coù ñöôïc öùng duïng vaøo saûn xuaát trong thöïc teá
khoâng? Taïi sao?

BAØI 4:
KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ

- Tính chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå.
- Caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm thoå: tính chaát vaø ñieàu cheá (caùc hydroxyt,
muoái keùp MgNH4PO4, caùc muoái sulphat, muoái carbonat, muoái oxalat, muoái cromat
...)
I. Tính chaát cuûa Mg kim loaïi

1- Thöû taùc duïng cuûa Mg vôùi caùc acid HCl, HNO3 , H2SO4 ñaëc vaø loaõng. Quan saùt
hieän töôïng, nhaän xeùt veà khaû naêng phaûn öùng khaùc nhau cuûa acid loaõng vaø ñaëc.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.
2- Laáy 2 maûnh Mg kim loaïi, duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët roài cho vaøo hai oáng
nghieäm:
* OÁng 1: cho khoaûng 2 - 3 ml nöôùc caát;
* OÁng 2: cho khoaûng 2 - 3 ml dung dòch NH4Cl.
Quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù ñun noùng caû hai oáng nghieäm vaø tieáp tuïc quan saùt. Giaûi
thích caùc hieän töôïng xaûy ra.
II. Caùc hydroxyt cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå

1- Ñieàu cheá Mg(OH)2 baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Mg2+ vôùi dung dòch
NaOH. Quan saùt hieän töôïng.
Thöû hoøa tan Mg(OH)2 trong caùc dung dòch:
- HCl 2 N;
- NH4Cl 2 N;
- NaOH dö.
Quan saùt hieän töôïng. Duøng quy taéc tích soá tan giaûi thích söï hoøa tan Mg(OH)2. Vieát
caùc phöông trình phaûn öùng.
Neáu hoøa tan Mg(OH)2 trong caùc dung dòch (NH4)2SO4 vaø KCl thì Mg(OH)2
coù tan khoâng? Taïi sao?
2- Cho moät cuïc nhoû CaO (ñaõ saáy khoâ) vaøo cheùn söù; thaám öôùt noù baèng vaøi gioït
nöôùc. Quan saùt hieän töôïng (sôø tay vaøo cheùn ñeå kieåm tra nhieät ñoä tröôùc vaø sau phaûn
öùng). Giaûi thích hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng.
Roùt vaøo cheùn moät ít nöôùc, duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy kyõ vaø loïc laáy nöôùc
trong. Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng, sau ñoù cho doøng khí CO2 (töø bình Kiff) chaïy
qua. Quan saùt hieän töôïng.

3- Ñieàu cheá Ba(OH)2, Sr(OH)2 baèng caùch cho caùc dung dòch muoái Ba2+, Sr2+ taùc
duïng vôùi dung dòch kieàm. Quan saùt hieän öôïng.
Thöû hoøa tan Ba(OH)2 vaø Sr(OH)2 trong nöôùc. Nhaän xeùt veà khaû naêng hoøa tan
trong nöôùc cuûa Ba(OH)2 vaø Sr(OH)2.
III. Muoái cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå

1- Ñieàu cheá muoái keùp MgNH4PO4.
Laáy vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòch MgCl2, theâm vaøo ñoù 1 ml dung dòch
NH4OH 2 N. Theâm töøng gioït NH4Cl baõo hoøa ñeán khi keát tuûa tan hoaøn toaøn. Theâm
vaøo dung dòch thu ñöôïc 0,5 ml dung dòch Na3PO4. Quan saùt söï taïo thaønh keát tuûa tinh
theå muoái keùp MgNH4PO4. Laáy tinh theå ra soi döôùi kính hieån vi, tinh theå coù hình
daïng nhö theá naøo?
NH4OH vaø NH4Cl ñoùng vai troø gì trong phaûn öùng?
Thöû hoøa tan keát tuûa baèng dung dòch HCl. Hieän töôïng xaûy ra?
2- Ñieàu cheá MgSO4.7H2O.

Caân 5 g MgO kyõ thuaät; cho töø töø vaøo coác chöùa dung dòch H2SO4 30% (vôùi löôïng ñaõ
tính ñuû ñeå phaûn öùng heát vôùi 5 g MgO). Ñun noùng hoãn hôïp, loïc boû phaàn khoâng tan
heát. Coâ nöôùc loïc ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Laøm laïnh roài loïc huùt tinh theå treân
pheãu loïc Busner. Röûa tinh theå baèng moät ít nöôùc laïnh. Laøm khoâ giöõa nhöõng tôø giaáy
loïc. Caân, tính hieäu suaát theo löôïng MgO ñaõ duøng. Quan saùt tinh theå MgSO4.7H2O
döôùi kính hieån vi. Hình daïng tinh theå?
Töø MgSO4.7H2O laøm theá naøo ñeå thu ñöôïc MgSO4 khan?
3- Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch CaCl2;

Theâm 5 - 6 gioït dung dòch Na2SO4. Quay ly taâm (hoaëc ñeå laéng), duøng pipette laáy
moät ít dung dòch beân treân sang moät oáng nghieäm khaùc.
* Laáy moät ít tinh theå quan saùt döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng nhö
theá naøo?
* Phaàn dung dòch ñeå bieát chaéc ñaõ tuûa heát CaSO4 hay chöa; ta theâm 1 - 2 gioït
Na2SO4, neáu coøn tuûa thì tieáp tuïc ly taâm, duøng pipette laáy phaàn dung dòch. Khi phaàn
dung dòch khoâng tuûa CaSO4 nöõa, ta theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3 1 N. Quan saùt
hieän töôïng. Söû duïng quy taéc tích soá tan ñeå giaûi thích hieän töôïng.
4- Ñieàu cheá BaSO4 vaø SrSO4:
Baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Ba2+, Sr2+ vôùi dung dòch Na2SO4. Quan saùt hieän
töôïng.

Thöû taùc duïng cuûa acid HCl 2 N vôùi caùc keát tuûa ñieàu cheá ñöôïc. Hieän töôïng?
Söû duïng quy taéc tích soá tan ñeå giaûi thích vì sao BaCO3, SrCO3 tan ñöôïc
trong acid HCl loaõng, coøn caùc muoái sulphat laïi khoâng tan?
5- Laàn löôït laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ba2+, Sr2+
vaø Ca2+.
Theâm vaøo moãi oáng 5 - 6 gioït dung dòch CaSO4 baõo hoøa. Hieän töôïng xaûy ra? So saùnh
möùc ñoä taïo keát tuûa. Ruùt ra nhaän xeùt veà ñoä tan cuûa caùc muoái CaSO4, SrSO4 vaø
BaSO4 (caùc muoái ñoù seõ coù giaù trò tích soá tan bieán ñoåi nhö theá naøo?).
6- Caùc muoái oxalat.

Ñieàu cheá CaC2O4, SrC2O4 vaø BaC2O4 baèng taùc duïng cuûa dung dòch (NH4)2C2O4 vôùi
caùc dung dòch muoái Ca2+, Sr2+ vaø Ba2+. Quan saùt hieän töôïng. Ñeå laéng, gaïn laáy keát
tuûa, thöû hoøa tan keát tuûa trong acid HCl 2 N. Hieän töôïng?
7- Caùc muoái cromat.
Laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ca2+, Sr2+ vaø Ba2+. Theâm vaøo moãi
oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch K2CrO4. Quan saùt hieän töôïng. Ñeå laéng, gaïn laáy keát
tuûa, thöû hoøa tan caùc keát tuûa trong dung dòch acid HCl 2 N vaø dung dòch acid
CH3COOH 2 N. Hieän töôïng?
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø giaûi thích hieän töôïng tan cuûa caùc muoái
trong caùc dung dòch acid.
IV. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa.

Duøng ñuõa thuûy tinh ñaàu coù gaén daây platin nhuùng vaøo caùc dung dòch baõo hoøa
cuûa:
* BaCl2;
* SrCl2;
* CaCl2.
Laàn löôït nung treân ngoïn löûa ñeøn khí khoâng maøu. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích
hieän töôïng. ÖÙng duïng cuûa hieän töôïng.
Caâu hoûi
1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ôû treân, vaän duïng ñeå taùch rieâng ba ion Ca2+, Sr2+ vaø
Ba2+ ra khoûi dung dòch chöùa hoãn hôïp caùc ion ñoù.
2- Taïi sao ña soá caùc muoái cuûa kim loaïi kieàm thoå laïi ít tan hôn nhieàu so vôùi caùc
muoái cuûa kim loaïi kieàm?
------------------------------

BAØI 5:
BO

- Tính chaát cuûa B.
- Phöông phaùp ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình.
- Caùc hôïp chaát cuûa Bo: tính chaát vaø ñieàu cheá (anhydrit boric, acid boric, caùc
muoái borat ...)
I. Ñieàu cheá acid boric (H3BO3)

Caân 10 g borac (Na2B4O7.10H2O) hoøa tan trong moät löôïng nöôùc ñaõ tính
tröôùc ñeå ñöôïc dung dòch 20%.
1- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch vöøa ñieàu cheá ñöôïc, theâm vaøo 3 - 4 gioït
phenolphtalein. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng.
Vieát phöông trình thuûy phaân cuûa muoái borac.
2- Ñun noùng dung dòch muoái borac, cho dung dòch HCl 25% vaøo vaø khuaáy ñeàu, thöû
moâi tröôøng dung dòch baèng quyø xanh , khi naøo thaáy giaáy quyø chuyeån ñoû thì ngöøng
cho acid HCl. Ñun caùch thuûy dung dòch thu ñöôïc ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå.
Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busner, röûa vaøi laàn baèng moät ít nöôùc laïnh. Laøm khoâ
tinh theå ngoaøi khoâng khí hoaëc trong tuû saáy ôû 70oC.
* Caân saûn phaåm; tính hieäu suaát theo löôïng muoái borac ñaõ duøng.
* Xaùc ñònh pH cuûa dung dòch nöôùc baõo hoøa acid boric baèng chæ thò vaïn naêng.
Trong nöôùc, acid boric phaân ly nhö theá naøo?
* Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá acid boric.
II. Phaûn öùng cuûa acid boric vôùi röôïu etylic

Cho vaøi tinh theå acid boric vaøo cheùn söù, theâm vaøi gioït H2SO4 ñaëc; roài cho
vaøo ñoù ñoä 1 ml röôïu etylic. Ñoát chaùy hôi thoaùt ra. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Neâu öùng
duïng cuûa hieän töôïng.
Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa acid boric vaø röôïu etylic. H2SO4 ñaëc ñoùng
vai troø gì trong phaøn öùng?
III. Ñieàu cheá anhydrit boric

Cho phaàn coøn laïi cuûa acid boric ñieàu cheá ñöôïc töø thí nghieäm treân vaøo cheùn
saét. Ñoát noùng treân ngoïn löûa ñeøn khí (Löu yù: vì acid boric soâi suûi boït maïnh neân chæ
nung töøng phaàn nhoû vaø sau khi phaàn tröôùc ñaõ phaân huûy hoaøn toaøn môùi cho löôïng
acid môùi); tieán haønh nung cho ñeán khi thu ñöôïc moät khoái raén, trong suoát nhö thuûy
tinh. Khi thoâi nung, nhuùng ngay ñaùy cheùn vaøo chaäu nöôùc laïnh ñeå anhydrit boric
taùch khoûi cheùn nung.

Ñaäp laáy moät maûnh nhoû saûn phaåm, cho vaøo tôø giaáy loïc ñeå ñeán cuoái buoåi thí
nghieäm laáy quan saùt, so saùnh vôùi luùc môùi ñieàu cheá ñöôïc. Giaûi thích hieän töôïng. Caàn
baûo quaûn anhydrit boric nhö theá naøo?
IV. Ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình vaø thöû tính chaát cuûa Bo
1- Nhieàn nhoû anhydrit boric vöøa ñieàu cheá ñöôïc, troän ñeàu vôùi moät löôïng Mg boät
nhieàu gaáp hai laàn. Cho hoãn hôïp vaøo cheùn saét, duøng caëp saét laáy moät sôïi daây Mg ñoát
chaùy roài boû nhanh vaøo cheùn saét ñöïng hoãn hôïp. Quan saùt hieän töôïng.
* Ñeå nguoäi hoãn hôïp phaûn öùng roài cho töøng löôïng nhoû vaøo trong moät coác
thuûy tinh chöùa HCl loaõng (Löu yù: laøm trong tuû hoát hoaëc ôû nôi thoaùng coù gioù thoåi).
Caàn tieán haønh giai ñoaïn naøy ñeå laøm gì? Taïi sao phaûi tieán haønh giai ñoaïn naøy trong
tuû hoát?
* Röûa phaàn keát tuûa khoâng tan baèng nöôùc caát vaø ñem saáy khoâ. Quan saùt maøu
saéc cuûa saûn phaåm.
2- Thöû taùc duïng cuûa B ñieàu cheá ñöôïc vôùi caùc dung dòch H2SO4, HNO3, KOH ñaëc vaø
loaõng. Quan saùt hieän töôïng.
V. Ñieàu cheá ngoïc borat

1- Laáy moät ñuõa thuûy tinh ñaàu coù gaén daây platin hoaëc theùp khoâng gæ, hô noùng treân
ngoïn löûa ñeøn khí roài nhuùng ngay vaøo boät borac sao cho moät ít boät borac dính vaøo
ñaàu daây. Hô cho borac noùng chaûy. Neáu löôïng borac dính vaøo ñaàu daây coøn quaù ít thì
coù theå laëp laïi giai ñoaïn treân vaøi laàn ñeå ñöôïc moät haït troøn coù ñöôøng kính côõ 1,5 ÷
2,0 mm. Ñoát noùng treân ngoïn löûa cho ñeán khi khoâng coøn hôi nöôùc thoaùt ra vaø borac
taïo thaønh moät haït troøn trong suoát. Ñeå cho haït borac nguoäi bôùt roài nhuùng vaøo dung
dòch muoái Co(NO3)2, sau ñoù laïi hô noùng treân ngoïn löûa. Ñeå nguoäi, quan saùt maøu saéc
cuûa ngoïc taïo thaønh.
2- Tieán haønh thí nghieäm töông töï nhö treân nhöng thay muoái Co(NO3)2 baèng muoái
Cr(NO3)3. Ngoïc coù maøu gì?
Maøu saéc cuûa ngoïc phuï thuoäc vaøo yeáu toá naøo?
Caâu hoûi
1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ruùt ra nhaän xeùt veà B: B laø kim loaïi hay nguyeân toá
khoâng kim loaïi?
2- Taïi sao khi cho acid HCl taùc duïng vôùi dung dòch natri tetraborat laïi thu ñöôïc acid
H3BO3 chöù khoâng phaûi acid tetraboric?
------------------------------

BAØI 6:
NHOÂM
Chuaån bò lyù thuyeáøt

- Tính chaát Al kim loaïi.
- Tính chaát cuûa Al(OH)3; ñieàu cheá Al(OH)3.
- Tính chaát vaø ñieàu cheá muoái sulphat nhoâm; pheøn nhoâm - kali.
I. Tính chaát cuûa Al kim loaïi

1- Thöû taùc duïng cuûa Al vôùi caùc dung dòch HNO3, H2SO4, HCl, NaOH ñaëc vaø loaõng.
Laàn löôït tieán haønh caùc thí nghieäm ôû nhieät ñoä thöôøng vaø khi ñun noùng. Quan saùt vaø
nhaän xeùt caùc hieän töôïng xaûy ra.
2- Laáy moät maûnh Al nhoû coù dieän tích beà maët khoaûng 1 cm2. Duøng giaáy nhaùm ñaùnh
saïch beà maët, röûa baèng nöôùc caát roài lau khoâ baèng giaáy loïc. Nhoû leân mieáng Al 1 gioït
dung dòch Hg(NO3)2. Sau 2 - 3 phuùt duøng giaáy loïc thaám khoâ dung dòch Hg(NO3)2.
Laáy dao saïch raïch 2, 3 vaïch treân beà maët mieáng nhoâm; ñeå yeân trong vaøi phuùt. Quan
saùt vaø nhaän xeùt söï phaù huûy beà maët nhoâm bôûi khoâng khí.
II. Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa Al(OH)3

1- Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng 5 - 6 gioït dung dòch muoái Al3+.
* Theâm töø töø töøng gioït dung dòch NH4OH vaøo oáng thöù nhaát;
* Theâm töø töø töøng gioït dung dòch NaOH vaøo oáng thöù hai.
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong hai oáng nghieäm.
Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt neân duøng dung dòch NH4OH hay dung
dòch NaOH ñeå keát tuûa Al(OH)3?
2- OÁng nghieäm theâm NaOH ôû treân ñem chia laøm 2 phaàn:

* Moät phaàn cho khí CO2 (töø bình Kiff) loäi qua;
* Moät phaàn cho theâm 2 ml dung dòch NH4Cl baõo hoøa.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích.
3- OÁng nghieäm theâm NH4OH ôû treân thu ñöôïc tuûa Al(OH)3. Chia tuûa thaønh 3 phaàn:
* Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch HCl;
* Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch NH4Cl baõo hoøa;
* Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch NH4OH ñaëc.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích.

Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Al(OH)3.
III. Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái nhoâm

1- Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng moät ít tinh theå muoái AlCl3; Al2(SO4)3. Cho
nöôùc caát vaøo laéc cho muoái tan heát. Quan saùt hieän töôïng. Dung dòch thu ñöôïc coù
trong suoát khoâng? Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng thuûy phaân daïng phaân töû vaø ion cuûa caùc muoái
treân.
2- Duøng dung dòch muoái Al3+ vaø dung dòch NaOH loaõng ñieàu cheá dung dòch muoái
aluminat. Pha loaõng dung dòch baèng vaøi gioït nöôùc caát. Quan saùt hieän töôïng.
Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân cuûa muoái aluminat.
IV. Ñieàu cheá pheøn nhoâm - kali töø ñaát seùt

Caân khoaûng 5 g boät ñaát seùt ñaõ ñöôïc nung tröôùc ôû 700 - 800oC. Cho taùc duïng
vôùi acid H2SO4 65% (vôùi löôïng laáy dö gaáp khoaûng 2 laàn so vôùi tính toaùn lyù thuyeát)
trong coác hoaëc cheùn söù. Ñun hoãn hôïp treân beáp caùch caùt khoaûng 1 giôø. Vöøa ñun vöøa
khuaáy ñeàu. Trong quaù trình ñun thænh thoaûng theâm vaøi ml nöôùc caát (ñaõ ñun soâi) ñeå
buø löôïng nöôùc ñaõ bay hôi. Sau khi keát thuùc quaù trình ñun ta theâm khoaûng 50 ml
nöôùc soâi, khuaáy ñeàu roài loïc laáy nöôùc loïc. Duøng KOH raén trung hoøa ñeán pH = 12.
Ñeå nguoäi, loïc treân pheãu loïc. Giöõ laïi caû keát tuûa vaø nöôùc loïc. Trong nöôùc loïc vaø keát
tuûa coù nhöõng chaát gì? Muïc ñích cuûa töøng giai ñoaïn thí nghieäm?
1- Ñieàu cheá dung dòch Al2(SO4)3
Theâm töøng gioït H2SO4 ñaëc vaøo nöôùc loïc cho ñeán khi tan heát keát tuûa taïo
thaønh. Coâ dung dòch cho ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy 1
gioït dung dòch chaát loûng naøy leân lamel kính hieån vi. Quan saùt tinh theå
Al2(SO4)3.18H2O döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì? Giöõ laáy dung dòch
Al2(SO4)3 vöøa ñieàu cheá ñöôïc ñeå laøm tieáp ôû giai ñoaïn sau.
2- Ñieàu cheá dung dòch K2SO4
Phaàn keát tuûa taùch ra ôû treân ñem hoøa tan trong 50 ml nöôùc soâi, K2SO4 keát tuûa
cuøng Fe(OH)3 seõ bò tan ra vì K2SO4 ít tan trong moâi tröôøng kieàm. Theâm töøng gioït
H2SO4 ñeán khi coù moâi tröôøng kieàm yeáu (traùnh theâm nhieàu H2SO4 væ trong moâi
tröôøng acid, Fe(OH)3 seõ tan ra). Loïc boû keát tuûa. Ñun coâ nöôùc loïc ñeán khi xuaát hieän
vaùng tinh theå. Laáy 1 gioït nöôùc loïc cho leân lamel kính hieån vi. Quan saùt hình daïng
tinh theå K2SO4 döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì?
Sau khi ñöôïc dung dòch baõo hoøa cuûa 2 muoái K2SO4 vaø Al2(SO4)3, ñem ñun
noùng caû 2 dung dòch naøy ñeán khoaûng 50oC roài troän laãn 2 dung dòch ñoù theo tyû leä theå
tích:
VAl 2 (SO 4 ) 3 :VK 2 SO 4 = 3:5

Neáu moâi tröôøng cuûa dung dòch coøn hôi kieàm thì theâm moät ít H2SO4 cho ñaït ñeán pH
= 6 ñeå traùnh Al(OH)3 keát tuûa laãn theo. Laøm laïnh dung dòch, tinh theå pheøn nhoâm -
kali seõ taùch ra. Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busne. Laøm khoâ tinh theå giöõa nhöõng
tôø giaáy loïc. Quan saùt tinh theå pheøn döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì?
Hoøa tan vaøi tinh theå pheøn trong nöôùc caát, thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch.
Dung dòch coù moâi tröôøng gì? Haõy giaûi thích ñieàu ñoù. Trong nöôùc, pheøn phaân ly nhö
theá naøo?
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong 2 giai ñoaïn ñieàu cheá dung dòch
Al2(SO4)3, K2SO4 vaø tuûa pheøn.
Caâu hoûi
1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ruùt ra nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Al, cuûa Al(OH)3.
2- Neâu öùng duïng cuûa pheøn nhoâm - kali. Taïi sao pheøn laïi coù nhöõng öùng duïng ñoù?
Pheøn nhoâm - kali laø moät muoái keùp coù coâng thöùc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O. Anh (chò)
hieåu ñieàu ñoù nhö theá naøo? Neáu ñun soâi laâu dung dòch pheøn seõ coù hieän töôïng gì xaûy
ra?
------------------------------

BAØI 7:
CARBON

- Tính chaát cuûa C. Khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính.
- Caùc hôïp chaát cuûa carbon: ñieàu cheá, tính chaát (CO2, caùc muoái carbonat, CO
...)
I. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính haáp phuï cuûa than hoaït tính
1- Laáy khoaûng 6 g than goã (choïn loaïi ñen vaø nheï), caét thaønh nhöõng maûnh nhoû. Chia
ñoâi löôïng than naøy: moät nöûa ñeå laïi, moät nöûa ñeå ñieàu cheá than hoaït tính.
Cho than vaøo moät coác ñöïng 100 ml nöôùc caát. Ñun soâi nöôùc cho ñeán khi caùc
maûnh than chìm xuoáng. Vôùt than ra, duøng giaáy loïc thaám khoâ roài cho vaøo cheùn söù coù
naép, nung ôû 500oC trong khoaûng 30 phuùt. Ñeå cheùn nguoäi trong bình phoøng aåm. So
saùnh maøu saéc, tyû troïng cuûa than vöøa ñieàu cheá ñöôïc so vôùi than goã luùc ñaàu. Giaûi
thích muïc ñích cuûa töøng giai ñoaïn ñieàu cheá than hoaït tính.
2- So saùnh khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính vaø than thöôøng.
* Thu NO2 töø boä ñieàu cheá NO2 (hình ...) vaøo 2 loï nhoû, khoâ ñeán khi 2 bình coù
maøu nhö nhau, ñaäy chaët mieäng bình.
* Caân 1 g than goã vaø 1 g than hoaït tính. Cuøng moät luùc ñoå than hoaït tính vaøo
moät loï chöùa NO2 vaø ñoå than goã vaøo loï kia. Ñaäy nuùt vaø laéc ñeàu. Nhaän xeùt toác ñoä vaø
möùc ñoä maát maøu ôû 2 loï. Giaûi thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc.
Theá naøo laø hieän töôïng haáp phuï? Giaûi thích cô cheá haáp phuï. Coù caùc daïng haáp
phuï naøo? ÖÙng duïng cuûa hieän töôïng haáp phuï trong thöïc teá?
II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa than

1- Laáy 2 oáng nghieäm: moät oáng cho khoaûng 1 ml dung dòch H2SO4 ñaëc, moät oáng cho
1 ml dung dòch HNO3 ñaëc. Cho vaøo moãi oáng moät ít than. Quan saùt hieän töôïng. Sau
ñoù ñun nheï caùc oáng nghieäm vaø tieáp tuïc quan saùt.
2- Laáy ñoä 0,5 g boät CuO vaø cuõng chöøng aáy boät than. Troän kyõ hoãn hôïp roài cho vaøo
moät oáng nghieäm chòu nhieät khoâ. Duøng caëp saét caëp oáng nghieäm roài ñoát noùng ñeàu
oáng nghieäm, sau ñoù ñoát noùng maïnh phaàn coù hoãn hôïp. Sau 15 - 20 phuùt thoâi ñoát, ñeå
nguoäi. Ñoå saûn phaåm ra moät tôø giaáy traéng. Quan saùt maøu cuûa saûn phaåm so vôùi tröôùc
khi chöa ñoát. Giaûi thích.

III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO2

1- Ñieàu cheá khí CO2 baèng bình Kiff (hình 5) vôùi caùc hoùa chaát: ñaù voâi (CaCO3) vaø
dung dòch HCl.
2- Thu ñaày khí CO2 vaøo 2 loï chöùa khí, ñaäy chaët nuùt.
* Moät loï ñem uùp nhanh leân ngoïn neán ñang chaùy. Hieän töôïng xaûy ra? Giaûi
thích?
* Duøng caëp saét ñoát chaùy moät sôïi daây Mg roài ñöa vaøo loï khí CO2 coøn laïi.
Hieän töôïng xaûy ra? Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
IV. Acid carbonic vaø muoái carbonat

1- Suïc khí CO2 vaøo moät oáng nghieäm lôùn chöùa ñoä 5 ml nöôùc caát trong khoaûng 5
phuùt. Thöû moâi tröôøng dung dòch baèng vaøi gioït röôïu quyø, sau ñoù chia laøm 3 phaàn vaøo
3 oáng nghieäm lôùn:
* OÁng 1: ñeå laøm chuaån;
* OÁng 2: ñem ñun soâi, quan saùt maøu so vôùi oáng chuaån;
* OÁng 3: nhoû theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3 0,5 N. Quan saùt so maøu vôùi
oáng chuaån.
Giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra. Khi cho CO2 loäi vaøo nöôùc, ñaõ xaûy ra quaù
trình gì? Thieát laäp caùc caân baèng toàn taïi trong dung dòch nöôùc cuûa khí CO2.
2- Suïc khí CO2 qua moât oáng nghieäm lôùn chöùa 1 - 2 ml nöôùc voâi trong. Quan saùt hieän
töôïng vaø giaûi thích.
3- Suïc khí CO2 vaøo moât oáng nghieäm lôùn chöùa 1 - 2 ml dung dòch NaOH 2 N cho ñeán
khi dung dòch haàu nhö trung tính (thöû baèng giaáy quyø). Quan saùt hieän töôïng.
Ñem ñun noùng oáng nghieäm. Coù hieän töôïng gì xaûy ra? Thöû laïi moâi tröôøng
dung dòch. Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
4- Nhieät phaân caùc muoái:

* (NH4)2CO3
* CaCO3
* Na2CO3
* NaHCO3
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra.
Nhaän bieát caùc khí bay ra?

V. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO

1- Ñieàu cheá khí CO: laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 6)
1. Giaù giöõ;
2. Ñeøn coàn;
3. Bình caàu ñaùy troøn, coù nhaùnh
chöùa H2SO4 ñaëc;
4. Pheãu chieát chöùa acid
formic;
6. OÁng nghieäm chöùa dung dòch
AgNO3/NH4OH.
Hình 6: Boä ñieàu cheá khí CO.
Ñun noùng bình caàu chöùa H2SO4 ñaëc; roài môû khoùa pheãu chieát cho acid formic
töø töø chaûy xuoáng. Khí gì sinh ra? Quan saùt hieän töôïng trong oáng nghieäm chöùa dung
dòch AgNO3 trong NH4OH.
2- Cho khí CO loäi qua dung dòch CuCl. Quan saùt hieän töôïng.
Sau ñoù ñem ñun noùng oáng nghieäm chöùa dung dòch CuCl vöøa cho khí CO loäi
qua. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng.
3- Thay oáng daãn khí (5) baèng moät oáng daãn khí coù ñaàu thuûy tinh vuoát nhoïn. Ñoát khí
bay ra ôû ñaàu oáng daãn. Quan saùt maøu ngoïn löûa.
Vieát phöông trình phaûn öùng chaùy cuûa CO.
Caâu hoûi
1- Taïi sao than (ñaëc bieät laø than hoaït tính) laïi coù tính haáp phuï?
2- Trong caùc thí nghieäm ôû phaàn II, carbon theå hieän tính chaát gì? Ngoaøi ra coøn coù
tính chaát gì? Tính chaát naøo ñaëc tröng hôn? Taïi sao?
3- CO taùc duïng vôùi kim loaïi chuyeån tieáp taïo ra hôïp chaát gì? Neâu phöông phaùp ñieàu
cheá caùc hôïp chaát ñoù? Ñieàu gì xaûy ra khi ñun noùng caùc hôïp chaát ñoù? Neâu öùng duïng
cuûa hieän töôïng naøy.
------------------------------

BAØI 8:
SILIC

- Tính chaát cuûa Si.
- Phöông phaùp ñieàu cheá Si trong phoøng thí nghieäm.
- Caùc hôïp chaát cuûa Si: tính chaát vaø ñieàu cheá (SiO2, acid silicic, muoái cuûa
acid silicic).
Tieán haønh thöïc nghieäm
I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Si.

1- Ñieàu cheá Si: Laáy khoaûng 2 g caùt traéng (SiO2) nghieàn nhoû trong coái söù. Cho vaøo
khoaûng 2,5 g boät Mg, troän kyõ vôùi nhau roài cho vaøo cheùn saét. Duøng caëp saét ñoát chaùy
moät sôïi daây Mg roài boû nhanh vaøo cheùn ñöïng hoãn hôïp treân. Quan saùt hieän töôïng xaûy
ra.
Ñeå nguoäi cheùn, ñoå saûn phaåm vaøo coác coù ñöïng saün dung dòch HCl 25% (Löu
yù: giai ñoaïn naøy laøm trong tuû hoát). Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Duøng ñuõa thuûy tinh
khuaáy cho ñeán khi chaát raén coøn laïi khoâng phaûn öùng vôùi acid nöõa. Röûa baõ raén baèng
phöông phaùp laéng gaïn, sau ñoù chuyeån leân giaáy loïc vaø thu saûn phaåm.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong caùc giai ñoaïn ñieàu cheá Si. Giaûi
thích caùc hieän töôïng xaûy ra.
Taïi sao khi cho hoãn hôïp sau khi ñoát taùc duïng vôùi acid HCl phaûi laøm trong tuû
hoát? Si ñieàu cheá ñöôïc coøn laãn taïp chaát gì?
2- Thöû taùc duïng cuûa Si ñieàu cheá ñöôïc vôùi caùc dung dòch H2SO4, HNO3, NaOH ñaëc
vaø loaõng. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra.
Nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Si.
II. Ñieàu cheá caùc daïng khaùc nhau cuûa acid silicic
1- Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moãi oáng 2 ml dung dòch Na2SiO3 loaõng:
* Moät oáng cho theâm töøng gioït HCl 2 N;
* Moät oáng cho khí CO2 (ñieàu cheá baèng bình Kiff) chaïy qua.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra trong 2 oáng nghieäm.
2- Sol vaø hydrogel cuûa acid silicic.

Laáy vaøo 3 oáng nghieäm moãi oáng 1 ml acid HCl ñaäm ñaëc. Sau ñoù theâm vaøo
moãi oáng 2 - 3 gioït dung dòch Na2SiO3 baõo hoøa.
* Moät oáng ñeå yeân trong giaù sau 30 phuùt ñem ra quan saùt. Nhaän xeùt veà ñoä
linh ñoäng cuûa dung dòch so vôùi khi vöøa ñieàu cheá.
* Moät oáng ñun cho ñeán gaàn soâi, sau ñoù ñeå nguoäi. Quan saùt gel taïo thaønh.

* Moät oáng duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy dung dòch thaät caån thaän, sau ñoù ñeå yeân
trong giaù. Quan saùt gel taïo thaønh.
Vieát coâng thöùc cuûa sol vaø gel. Giaûi thích cô cheá taïo sol, gel cuûa acid silicic.
III. Muoái cuûa acid silicic

1- Ñieàu cheá thuûy tinh tan.
Cho vaøo cheùn saét khoaûng 1 g NaOH raén. Ñaët cheùn leân beáp cho NaOH noùng
chaûy heát roài cho vaøo ñoù khoaûng 0,2 g boät SiO2 nghieàn. Tieáp tuïc ñun cho ñeán khi
SiO2 tan heát. Quan saùt saûn phaåm taïo thaønh.
Thöû hoøa tan saûn phaåm taïo thaønh trong nöôùc.
2- Muoái ít tan cuûa acid silicic.

Cho dung dòch Na2SiO3 taùc duïng vôùi caùc dung dòch muoái Ca2+, Fe2+, Co2+.
Quan saùt caùc keát tuûa taïo thaønh.
3- Thuûy phaân thuûy tinh.
Duøng caëp saét caëp moät maûnh thuûy tinh nhoû, ñoát noùng ñoû treân ngoïn löûa roài boû
nhanh vaøo coái söù chöùa saün 2 - 3 ml nöôùc caát vaø vaø vaøi gioït phenolphtalein.. Duøng
chaøy söù saïch nghieàn nhoû maûnh thuûy tinh. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng xaûy ra.
Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân thuûy tinh.
Caâu hoûi
1- Vieát coâng thöùc hoùa hoïc thoâng duïng cuûa acid silicic trong nöôùc? Daïng tuûa? Daïng
sol? Daïng gel? Gel cuûa acid silicic thöôøng ñöôïc öùng duïng laøm gì? Taïi sao noù laïi coù
öùng duïng ñoù?
2- Taïi sao Na2SiO3 ñöôïc goïi laø thuûy tinh tan? Laøm theá naøo ñeå chöùng minh ñöôïc saûn
phaåm trong thí nghieäm III.1- laø muoái cuûa acid silicic?
Neâu caùc öùng duïng cuûa thuûy tinh tan.
------------------------------

BAØI 9:
NITÔ

- Tính chaát cuûa N2.
- Ñieàu cheá N2 trong phoøng thí nghieäm.
- Amoniac vaø muoái amoni.
- Caùc oxyt cuûa nitô: ñieàu cheá vaø tính chaát.
I. Ñieàu cheá khí N2

1- Laáy vaøo oáng thöû ñoä 5 gioït NH4Cl baõo hoøa vaø ñoä 5 gioït dung dòch NaNO2 baõo
hoøa. Ñun nheï oáng nghieäm cho ñeán khi phaûn öùng xaûy ra maõnh lieät (Hieän töôïng nhö
theá naøo?), bôùt ñun vaø ñöa moät que dieâm ñang chaùy vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan
saùt hieän töôïng xaûy ra.
2- Laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 7)
1. Giaù giöõ;
2. OÁng nghieäm chòu nhieät coù nhaùnh
chöùa clorua voâi;
3. Pheãu chieát chöùa NH4OH ñaëc;
5. OÁng nghieäm thu N2 baèng
phöông phaùp ñaåy nöôùc;
6. Chaäu ñöïng nöôùc Hình 7: Boä ñieàu cheá khí N2
Cho töø töø NH4OH töø pheãu chieát xuoáng oáng nghieäm chöùa clorua voâi. Thu khí
thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc.
Laøm theá naøo ñeå phaân bieät khí N2 vaø khí CO?
II. Amoniac
1- Caân baèng trong dung dòch amoniac.
Laáy ñoä 2 ml dung dòch amoniac loaõng vaøo moät oáng nghieäm; theâm 2 - 3 gioït
phenolphtalein. Chia dung dòch thaønh 4 phaàn ñeàu nhau vaøo caùc oáng nghieäm:
* OÁng 1: giöõ laøm moác so saùnh;
* OÁng 2: theâm vaøi tinh theå NH4Cl laéc cho tan;
* OÁng 3: theâm vaøi gioït H2SO4;
* OÁng 4: ñun nheï.

Quan saùt; so saùnh maøu cuûa caùc oáng 2, 3 vaø 4 vôùi oáng 1. Giaûi thích hieän
töôïng. Trong dung dòch amoniac toàn taïi caân baèng naøo?
2- Nhieät phaân caùc muoái amoni.
Laáy vaøo 4 oáng nghieäm khoâ tinh theå caùc muoái NH4Cl, (NH4)2CO3, NH4HCO3,
(NH4)2SO4. Ñun caån thaän caùc oáng nghieäm. Thöû khí bay ra baèng giaáy quyø taåm öôùt.
Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng nhieät phaân.
3- Phaûn öùng cuûa NH +4 vôùi thuoác thöû Nesler (K2[HgI4]).

Laáy vaøo oáng nghieäm 1 ml dung dòch muoái amoni baát kyø, theâm vaøi gioït thuoác
thöû Nesler. Quan saùt hieän töôïng.
Phaûn öùng ñöôïc öùng duïng ñeå laøm gì?
III. Caùc oxyt cuûa nitô

1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa N2O.
Laáy vaøo oáng nghieäm khoâ khoaûng 0,5 g muoái NH4NO3. Ñun oáng nghieäm.
Ñöa moät que dieâm chaùy dôû vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi
thích.
Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá N2O.
Neáu thôû phaûi moät löôïng ít N2O thì coù hieän töôïng gì? Neâu öùng duïng cuûa khí
N2O trong y hoïc.
2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO.

a/ Laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 8)
1. Giaù ñôõ;
2. Ñeøn coàn;
3. Bình caàu ñaùy troøn coù nhaùnh
chöùa Cu maûnh;
4, Pheãu chieát chöùa dung dòch
HNO3 loaõng;
5. Bình röûa ñöïng dung dòch
NaOH;
7. OÁng nghieäm thu NO;
8. Chaäu nöôùc.
Hình 8: Boä ñieàu cheá khí NO.

Môû khoùa pheãu chieát cho acid HNO3 loaõng (thaáp hôn 32%) nhoû gioït xuoáng
bình caàu chöùa Cu maûnh, ñoàng thôøi ñun nheï bình caàu. Khí sinh ra ñöôïc daãn qua bình
röûa ñöïng dung dòch NaOH 10%. Thu khí thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc vaøo 2
bình thu khí.
Taïi sao phaûi cho khí ñi qua bình röûa ñöïng dung dòch NaOH loaõng?
b/ Ñöa sôïi daây Mg ñang chaùy dôû vaøo loï chöùa NO.
Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. No theå hieän tính chaát gì?
Ñöa maåu neán ñang chaùy dôû vaøo loï chöùa NO. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi
thích.
c/ Cho doøng khí NO suïc qua oáng nghieäm chöùa dung dòch muoái FeSO4 0,1 N.
Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì?
d/ Cho doøng khí NO loäi qua caùc dung dòch:
* KMnO4 ñaõ ñöôïc acid hoùa;
* HNO3 ñaëc.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì trong
caùc phaûn öùng naøy?
e/ Thu NO vaøo moät oáng nghieäm nhoû ñeán 3/4 theå tích vaø thu tieáp O2 (töø boä
ñieàu cheá O2) vaøo. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì?
Töø caùc thí nghieäm treân, haõy keát luaän veà tính chaát cuûa NO.
IV. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO2

1- Laép duïng cuï nhö khi ñieàu cheá NO nhöng treân pheãu nhoû gioït ñöïng dung dòch
HNO3 ñaëc vaø trong tröôøng hôïp naøy khoâng caàn cho khí qua bình röûa (Giaûi thích taïi
sao?). Khí bay ra ñöôïc thu tröïc tieáp vaøo bình thu khí. Khí coù maøu gì?
2- Laøm laïnh bình chöùa khí NO2 baèng hoãn hôïp nöôùc ñaù vaø muoái aên. Quan saùt söï
thay ñoåi maøu saéc trong bình. Sau ñoù laáy bình ra ngaâm vaøo nöôùc noùng vaø quan saùt.
Giaûi thích hieän töôïng xaûy ra.
Caâu hoûi
1- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa N2. Taïi sao tính chaát hoùa, lyù cuûa N2 khaù gioáng
vôùi CO?
2- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa NH3.
3- So saùnh caùc muoái amoni vôùi caùc muoái cuûa kim loaïi kieàm.
4- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa NO2. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa NO2 vôùi
nöôùc.
------------------------------

BAØI 10:
NITÔ (TIEÁP THEO) VAØ PHOSPHO

- Tính chaát cuûa acid HNO3.
- Nöôùc cöôøng thuûy.
- Tính chaát cuûa caùc muoái nitrat.
- Tính chaát cuûa P.
- Ñieàu cheá P traéng töø P ñoû.
- Caùc acid metaphosphoric, pyrophosphoric, orthophosphoric vaø caùc muoái
phosphat.
I. Tính chaát cuûa acid HNO3

1- Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moãi oáng 2 - 3 gioït HNO3 ñaëc:
* OÁng thöù nhaát theâm vaøo moät maûnh Zn;
* OÁng thöù hai theâm vaøo moät maûnh Cu.
Cuõng laøm thí nghieäm töông töï nhöng thay HNO3 ñaëc baèng HNO3 loaõng.
Töø caùc thí nghieäm treân, haõy ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa acid
HNO3 ôû caùc noàng ñoä khaùc nhau vaø giaûi thích ñieàu ñoù.
2- Thu ñaày khí H2S (töø bình Kiff) vaøo moät bình thu khí vaø ñaäy nuùt laïi. Môû nhanh nuùt
cho vaøo vaøi gioït HNO3 ñaëc. Quan saùt hieän töôïng.
3- Theâm töø töø töøng gioït acid HNO3 50% vaøo dung dòch FeSO4 baõo hoøa ñaõ ñöôïc acid
hoùa baèng H2SO4. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích.
4- Nöôùc cöôøng thuûy.

* Ñieàu cheá HgS baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Hg2+ vôùi khí H2S (töø bình
Kiff).
* Laáy vaøo 3 oáng nghieäm: oáng 1 khoaûng 1 ml HNO3 ñaëc; oáng 2 khoaûng 1 ml
HCl ñaëc vaø oáng 3 khoaûng 1 ml nöôùc cöôøng thuûy (Laáy khoaûng 3 gioït HNO3 ñaëc vaø 9
gioït HCl ñaëc). Theâm vaøo moãi oáng moät ít HgS. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra ôû 3 oáng.

II. Caùc muoái nitrat

1- Nhieät phaân caùc muoái nitrat.
Laáy 3 oáng nghieäm khoâ, cho vaøo caùc muoái Pb(NO3)2, Cu(NO3)2, KNO3. Duøng
caëp saét caëp caån thaän töøng oáng nghieäm; ñoát noùng oáng nghieäm. Ñöa que dieâm ñang
chaùy dôû vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng nhieät phaân caùc muoái nitrat.
2- Laáy vaøo moät oáng nghieäm lôùn khoaûng 5 ml dung dòch KOH 5%, theâm vaøo ñoù 2 ml
dung dòch KNO3; sau ñoù theâm vaøo dung dòch moät ít boät nhoâm. Quan saùt hieän töôïng.
* Laáy moät ít dung dòch sau phaûn öùng vaøo moät oáng nghieäm khaùc; theâm vaøo
ñoù vaøi gioït thuoác thöû Nesler. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích.
* Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa P traéng

1- Cho khoaûng 0,5 g P ñoû vaøo ñaùy moät oáng nghieäm daøi, khoâ (Löu yù: ñeå oáng nghieäm
thaúng ñöùng vaø cho caån thaän P ñoû vaøo sao cho P khoâng dính vaøo thaønh oáng nghieäm).
Laép moät oáng daãn khí CO2 vaøo oáng nghieäm (caàn phaûi cho ñaàu oáng daãn khí vaøo gaàn
ñaùy oáng nghieäm). Khi oáng nghieäm ñaõ ñöôïc naïp ñaày CO2 thì laáy oáng daãn khí ra, nuùt
mieäng oáng baèng moät ít boâng. Maéc oáng thöû theo chieàu naèm ngang. Duøng ñeøn coàn
ñun nheï phaàn oáng thöû chöùa P. Quan saùt söï bay hôi cuûa P vaø söï taïo thaønh P traéng
treân phaàn laïnh cuûa oáng nghieäm.
2- Thaùo oáng nghieäm ra, ñöa vaøo choã toái (toát nhaát laø vaøo buoàng toái), môû nhanh
mieáng boâng ñaäy oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy moät ít
saûn phaåm ôû thaønh oáng nghieäm ñöa ra ngoaøi khoâng khí. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi
thích.
Baûo quaûn P traéng nhö theá naøo?
3- Thöû hoøa tan P traéng trong caùc dung moâi benzen, CS2. Quan saùt vaø giaûi thích hieän
töôïng.
4- Thöû taùc duïng cuûa P traéng vôùi caùc dung dòch CuSO4 vaø AgNO3. Quan saùt hieän
töôïng.
IV. Caùc acid phosphoric

1- Acid HPO3
* Laáy moät ít P2O5 hoøa tan trong moät löôïng raát ít nöôùc. Thöû moâi tröôøng cuûa
dung dòch baèng giaáy chæ thò vaïn naêng. Vieát phöông trình phaûn öùng.

* Thöû taùc duïng cuûa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt
hieän töôïng. Thöû hoøa tan keát tuûa trong dung dòch HNO3 loaõng. Hieän töôïng? Vieát caùc
phöông trình phaûn öùng.
* Laáy moät ít loøng traéng tröùng vaøo moät cheùn söù nhoû, theâm töøng gioït acid vöøa
ñieàu cheá ñöôïc vaøo cheùn. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng.
2- Acid H4P2O7
* Cho vaøo cheùn söù 1 - 2 ml acid H3PO4 ñaäm ñaëc (95%). Ñun noùng treân noài
caùch caùt ñeán khi chaát loûng trong cheùn ñaëc saùnh laïi nhö siroâ, tieáp tuïc ñun noùng ñeán
240oC.
* Thöû taùc duïng cuûa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt
hieän töôïng.
* Kieàm hoùa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc baèng dung dòch NaOH ñeán moâi tröôøng
gaàn trung tính (thöû baèng giaáy chæ thò vaïn naêng); sau ñoù cho dung dòch ñoù taùc duïng
vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Thöû hoøa tan keát tuûa trong
HNO3 loaõng. Hieän töôïng?
3- Acid H3PO4
* Thöû taùc duïng cuûa dung dòch H3PO4 vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän
töôïng.
* Kieàn hoùa acid H3PO4 baèng dung dòch NaOH ñeán moâi tröôøng gaàn trung
tính; sau ñoù cho dung dòch taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng vaø
giaûi thích. Thöû hoøa tan keát tuûa trong HNO3 loaõng. Hieän töôïng?
Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng keát tuûa caùc chaát AgPO3,
Ag4P2O7 vaø Ag3PO4 trong moâi tröôøng naøo laø thích hôïp.
Laøm theá naøo ñeå phaân bieät 3 acid meta- , pyro- vaø orthophosphoric?
V. Muoái cuûa acid orthophosphoric

1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat.
Duøng chæ thò vaïn naêng ñeå xaùc ñònh pH cuûa caùc dung dòch Na2HPO4,
NaH2PO4 vaø Na3PO4.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng thuûy phaân vaø giaûi thích taïi sao caùc dung
dòch muoái treân coù moâi tröôøng khaùc nhau?
2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat.
Cho vaøo 2 oáng nghieäm khoâ vaøi tinh theå muoái NaH2PO4 vaø Na2HPO4. Ñun
cho ñeán khi muoái bò nhieät phaân hoaøn toaøn (Xaùc ñònh ñieàu ñoù nhö theá naøo?). Laøm
laïnh saûn phaåm nung, hoøa tan trong nöôùc, xaùc ñònh xem trong dung dòch coù muoái cuûa
acid naøo?
Caâu hoûi

1- Taïi sao nöôùc cöôøng thuûy laïi oxy hoùa maïnh hôn HNO3 ñaëc? Döïa vaøo quy taéc tích
soá tan, giaûi thích taïi sao HgS tan trong nöôùc cöôøng thuûy vaø khoâng tan trong HNO3
ñaëc?
2- So saùnh acid HNO3 vaø acid H3PO4.
------------------------------

BAØI 11:
PHOSPHO VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT

- Phöông phaùp ñieàu cheá caùc daïng thuø hình cuûa phospho. Khaû naêng phaûn öùng
cuûa chuùng.
- Tính chaát vaø phöông phaùp ñieàu cheá anhydrit phosphoric.
- Phöông phaùp ñieàu cheá caùc acid phosphoric (HPO3, H4P2O7, H3PO4). Caùch
phaân bieät caùc acid naøy.
- Tính chaát cuûa acid phosphoric vaø caùc muoái phosphat.
I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa phospho traéng

1- Cho khoaûng 0,3 - 0,5 g phospho ñoû vaøo ñaùy moät oáng nghieäm daøi (Löu yù: ñeå oáng
nghieäm thaúng ñöùng vaø cho phospho vaøo caån thaän sao cho thaønh oáng nghieäm vaãn
saïch). Laép moät oáng daãn khí vaøo oáng nghieäm (ñaàu oáng daãn khí caàn phaûi cho vaøo ñeán
gaàn ñaùy), roài cho doøng khí CO2 ñi qua.
Khi oáng nghieäm ñaõ ñöôïc naïp ñaày khí CO2 thì laáy oáng daãn khí ra, nuùt nheï
mieäng oáng nghieäm baèng moät ít boâng. Maéc oáng nghieäm theo chieàu naèm ngang, duøng
ñeøn coàn ñun nheï phaàn oáng nghieäm chöùa phospho.
Quan saùt söï bay hôi cuûa phospho vaø söï taïo thaønh phospho traéng treân phaàn
laïnh cuûa oáng nghieäm.
Thaùo oáng nghieäm ra, ñöa vaøo choã toái, môû nhanh mieáng boâng ñaäy mieäng oáng
nghieäm, quan saùt hieän töôïng. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy moät ít saûn phaåm ôû thaønh oáng
nghieäm ñöa ra ngoaøi khoâng khí. Hieän töôïng gì xaûy ra?
Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
2- Thöû taùc duïng cuûa phospho traéng vôùi caùc dung dòch CuSO4 vaø AgNO3.
II. Ñieàu cheá P2O5

Laép duïng cuï nhö hình 9.
1. Bình phaûn öùng;
2. Thìa saét;
3. Bình röûa;
4. OÁng ñöïng CaCl2.
Hình 9: Boä duïng cuï ñieàu cheá P2O5.

Bình röûa ñöôïc noái vôùi nöôùc ñeå cho khoâng khí ñi qua heä. Trong oáng calci
clorua vaø trong bình röûa caàn cho chaát gì?
Caùc boä phaän cuûa duïng cuï ñieàu cheá caàn phaûi ñöôïc saáy khoâ caån thaän tröôùc khi
laøm thí nghieäm. Kieåm tra laïi xem heä thoáng ñaõ kín chöa? Môû voøi nöôùc cho khoâng
khí ñi qua heä thoáng.
Cho moät ít phospho ñoû (côõ haït ngoâ) vaøo thìa saét, ñoát chaùy phospho roài ñöa
nhanh vaøo bình. Nuùt kín bình laïi.
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong bình vaø trong thìa saét.
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc acid phosphoric
1- Acid metaphosphoric.
* Laáy moät ít P2O5 hoøa tan trong moät löôïng nöôùc ít nhaát. Ñieàu gì xaûy ra? Thöû
moâi tröôøng cuûa dung dòch thu ñöôïc baèng giaáy chæ thò vaïn naêng.
* Cho vaøi gioït dung dòch AgNO3 vaøo dung dòch natri metaphosphat. Nhaän
xeùt maøu cuûa keát tuûa taùch ra.
Thöû taùc duïng cuûa keát tuûa vôùi HNO3 loaõng.
2- Acid pyrophosphoric.
Cho vaøo cheùn söù 1 - 2 ml H3PO4 ñaäm ñaëc (95%). Ñun noùng treân noài caùch caùt
ñeán khi chaát loûng trong cheùn ñaëc saùnh laïi nhö siroâ; sau ñoù ñun noùng ñeán 240oC.
Thöû taùc duïng cuûa dung dòch acid ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3.
Laøm theá naøo ñeå phaân bieät ñöôïc 3 acid: meta-; pyro- vaø orthophosphoric?
(Duøng dung dòch AgNO3 vaø loøng traéng tröùng.)
3- Acid orthophosphoric.
* Caân 1 g phospho ñoû cho vaøo cheùn söù, thaám öôùt baèng moät vaøi gioït nöôùc;
sau ñoù theâm töøng löôïng nhoû HNO3 ñaëc, moãi laàn khoaûng 1 - 2 ml. Duøng ñuõa thuûy
tinh khuaáy caån thaän hoãn hôïp.
Ñun noùng nheï cheùn söù, khi naøo khí maøu naâu ngöøng thoaùt ra thì laïi theâm moät
löôïng acid môùi. Khi phaûn öùng ñaõ keát thuùc, haõy ñun noùng cheùn theâm khoaûng 10 - 15
phuùt.
Hoøa tan saûn phaåm thu ñöôïc baèng nöôùc caát. Loïc laáy dung dòch roài chuyeån
vaøo bình ñònh möùc 100 ml. Theâm nöôùc ñeán vaïch möùc, laéc caån thaän.
Duøng pipette laáy 10 ml dung dòch treân vaøo bình noùn vaø chuaån ñoä baèng dung
dòch NaOH vôùi chaát chæ thò laø metyl da cam vaø phenolphtalein.
Xaùc ñònh noàng ñoä cuûa dung dòch acid phosphoric ñieàu cheá ñöôïc. Tính löôïng
acid orthophosphoric ñieàu cheá ñöôïc. Tính hieäu suaát theo löôïng P ñaõ duøng.
* Laáy moät ít P2O5 ñem hoøa tan trong moät löôïng nhieàu nöôùc.

Vieát phöông trình ñieän ly cuûa acid orthophosphoric vaø cho bieát caùc haèng soá
phaân ly cuûa noù.
* Roùt dung dòch amoni molybdat vaøo dung dòch H3PO4. Quan saùt ñöôïc hieän
töôïng gì?
IV. Muoái cuûa acid orthophosphoric

1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat.
Duøng giaáy chæ thò vaïn naêng ñeå xaùc ñònh pH cuûa dung dòch caùc muoái
phosphat moät, hai vaø ba laàn theá (NaH2PO4; Na2HPO4; Na3PO4).
Vieát phöông trình phaûn öùng vaø giaûi thích vì sao khi hoøa tan caùc muoái ñoù
trong nöôùc laïi thu ñöôïc caùc dung dòch coù pH khaùc nhau?
2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat.
Cho vaøi tinh theå muoái NaH2PO4 vaø Na2HPO4 vaøo 2 oáng nghieäm khoâ. Nung
treân beáp cho ñeán khi caùc muoái nhieät phaân hoaøn toaøn.
Laøm laïnh saûn phaåm nung, hoøa tan vaøo nöôùc, xaùc ñònh xem trong dung dòch
coù muoái cuûa daïng acid phosphoric naøo.
Caâu hoûi
1- Ñieàu kieän ñeå chuyeån P traéng thaønh P ñoû? Phöông phaùp baûo quaûn P traéng? So
saùnh khaû naêng hoaït ñoäng cuûa P traéng vaø P ñoû. Giaûi thích söï khaùc nhau cuûa chuùng.
2- Khi cho NaH2PO4, Na2HPO4 vaø Na3PO4 taùc duïng vôùi AgNO3; saûn phaåm phaûn
öùng coù khaùc nhau khoâng? Vì sao?
3- Khi phospho töông taùc vôùi oxy khoâng khí, coù theå taïo thaønh caùc oxyt naøo? Caùch
phaân bieät caùc oxyt ñoù?
------------------------------

BAØI 12:
LÖU HUYØNH VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT SULPHUA

- Phöông phaùp ñieàu cheá caùc daïng thuø hình cuûa löu huyønh.
- Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh.
- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa H2S.
- Tính chaát cuûa caùc sulphua kim loaïi.
I. Caùc daïng thuø hình vaø tính chaát vaät lyù cuûa löu huyønh
1- Ñieàu cheá löu huyønh hình thoi (Sα).
Laáy 1 ml CS2 vaøo moät oáng nghieäm khoâ, theâm vaøo ñoù khoaûng 0,2 g S boät.
Duøng ñuõa thuûy tinh khoâ khuaáy nheï cho S tan heát, loïc dung dòch (Löu yù: khi
loïc, khoâng ñöôïc thaám öôùt giaáy loïc baèng nöôùc caát!) Höùng nöôùc loïc vaøo cheùn söù khoâ.
Nhoû moät gioït nöôùc loïc leân lamel kính hieån vi, raûi dung dòch moûng ñeàu, ñeå dung moâi
CS2 bay hôi heát roài ñöa vaøo kính hieån vi quan saùt tinh theå.
Veõ tinh theå quan saùt ñöôïc. Noù thuoäc loaïi tinh theå naøo?
Dung dòch coøn laïi trong cheùn söù ñem ñaäy naép laïi roài cho bay hôi chaäm trong
tuû hoát, cuoái buoåi thí nghieäm laáy ra quan saùt.
2- Ñieàu cheá löu huyønh ñôn taø (Sβ).
Laáy moät cheùn söù nhoû, cho löu huyønh cuïc vaøo ñeán khoaûng 3/4 theå tích cheùn.
Ñun noùng töø töø cho löu huyønh chaûy loûng vöøa heát.
Ñeå nguoäi cheùn ñeán khi treân beà maët taïo thaønh moät maøng moûng tinh theå löu
huyønh. Laáy ñuõa thuûy tinh khoeùt moät loã ôû giöûa cheùn vaø truùt nhanh phaàn löu huyønh
loûng vaøo chaäu nöôùc.
Quan saùt caùc tinh theå löu huyønh xuaát hieän ôû choã khoeùt. Hình daïng cuûa
chuùng? Chuùng thuoäc loaïi maïng löôùi tinh theå naøo?
Ñeå cheùn löu huyønh trong khoâng khí; khoaûng 2 - 3 giôø sau quan saùt laïi. Caùc
tinh theå hình kim bò bieán ñoåi nhö theá naøo?
3- Löu huyønh deûo.
Laáy vaøo moät oáng nghieäm ngaén khoaûng 4 - 5 g löu huyønh cuïc. Ñun noùng töø töø
oáng nghieäm, vöøa ñun vöøa laéc ñeàu.
Quan saùt söï bieán ñoåi maøu vaø ñoä linh ñoâng cuûa löu huyønh trong oáng nghieäm.
Giaûi thích hieän töôïng xaûy ra.
Khi löu huyønh soâi, roùt thaønh moät sôïi nhoû vaøo moät chaäu nöôùc laïnh. Laáy
nhöõng sôïi löu huyønh ra khoûi nöôùc, laøm khoâ giöõa nhöõng tôø giaáy loïc; thöû tính deûo vaø
ñoä tan cuûa noù trong CS2.

II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh

1- Laáy 3 g boät saét, troän kyõ vôùi 1,5 g boät löu huyønh raûi thaønh moät lôùp moûng treân moät
maûnh söù. Caém vaøo hoãn hôïp moät sôïi daây Mg.
Ñoát chaùy daây Mg. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích taùc duïng cuûa daây Mg.
* Nhoû leân hoãn hôïp thu ñöôïc vaøi gioït HCl loaõng. Coù khí gì bay leân? Nhaän
bieát khí bay leân baèng caùch naøo?
Giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
2- Cho moät ít löu huyønh (baèng nöûa haït gaïo) vaøo trong moät oáng nghieäm chöùa 1 ml
HNO3 ñaëc.
Ñun soâi dung dòch trong vaøi phuùt. Pha loaõng dung dòch roài theâm vaøo 1 -2 gioït
dung dòch BaCl2.
Nhaän xeùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng.
3- Cho moät ít löu huyønh vaøo oáng nghieäm chöùa 1 - 2 ml H2SO4 ñaäm ñaëc. Ñun nheï
oáng nghieäm.
Nhaän xeùt khí bay ra. Thöû taùc duïng cuûa khí bay ra baèng moät mieáng giaáy loïc
taåm dung dòch Fuchsin loaõng.
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hydrosulphua

1- Ñieàu cheá H2S.
* Laép duïng cuï nhö hình 10.
1. Bình Kiff;
2. Bình röûa;
3. Bình Wurtz;
4. OÁng nghieäm.
Hình 10: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2S.
Maùy Kiff ñieàu cheá hydro, bình röûa ñöïng dung dòch H2SO4 ñaëc. OÁng nghieäm
chòu nhieät, coù nhaùnh hoaëc bình Wurtz ñöïng khoaûng 1 - 2 g löu huyønh (Löu yù: ñaët
oáng daãn khí hydro vaøo bình Wurtz cao hôn beà maët lôùp löu huyønh moät chuùt!) Bình

Wurtz ñöôïc noái vôùi oáng daãn khí hình chöõ L cho suïc vaøo moät oáng nghieäm chöùa dung
dòch CuSO4.
Tröôùc khi tieán haønh thí nghieäm phaûi kieåm tra xem heä thoáng ñaõ kín chöa vaø
thöû xem khí hydro ñi qua ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát chöa.
* Sau khi chaéc chaén raèng khí hydro ñi ra ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát thì giaûm toác
ñoä doøng khí ñi qua, caån thaän ñun noùng bình phaûn öùng chöùa löu huyønh. Nhieït ñoä
khoâng neân ñeå cao quaù 400oC (Taïi sao?). Hieän töôïng quan saùt ñöôïc?
Ngöøng ñun, laøm laïnh heä thoáng trong doøng khí hydro.
* Cho vaøo moät oáng nghieäm 1- 2 g saét sulphua vaø roùt vaøo ñoù 3 ml dung dòch
HCl 20%. Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt coù gaén oáng daãn khí vuoát nhoïn. Ñeå khí thoaùt ra
moät laùt roài chaâm löûa ñoát khí thoaùt ra.
- Laáy moät maûnh giaáy quyø xanh taåm nöôùc hô leân treân ngoïn löûa. Quan saùt söï
bieán ñoåi maøu cuûa noù. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng.
- Laáy moät cheùn söù, chaø ñaùy cheùn leân ngoïn löûa. Chaát gì taïo thaønh ôû ñaùy
cheùn? Vieát phöông trình phaûn öùng.
2- Tính chaát cuûa H2S.
* Cho khí H2S loäi qua moät oáng nghieäm chöùa khoaûng 4 - 5 ml nöôùc caát.Thöû
moâi tröôøng baèng giaáy quyø.
* Roùt laàn löôït vaøo 5 oáng nhieäm caùc dung dòch sau: H2SO4 ñaëc, dung dòch
KMnO4 ñaõ acid hoùa (baèng H2SO4 loaõng), dung dòch K2Cr2O7, dung dòch FeCl3 vaø
dung dòch nöôùc broâm.
Nhoû vaøo caùc oáng nghieäm töøng gioït dung dòch H2S vöøa ñieàu cheá ñöôïc ñeán
khi ñoåi maøu dung dòch.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Trong caùc
phaûn öùng naøy, H2S ñoùng vai troø gì?
IV. Caùc sulphua kim loaïi

1- Cho löu huyønh cuïc vaøo moät oáng nghieäm ngaén sao cho löu huyønh chieám khoaûng
1/3 theå tích cuûa oáng.
Ñun soâi löu huyønh ñeå hôi löu huyønh chieám toaøn boä theå tích oáng nghieäm.
Duøng caëp saét caëp moät maûnh ñoàng hô noùng ñoû treân ñeøn coàn roâi ñöa nhanh vaøo
khoaûng khoâng gian chöùa hôi löu huyønh.
Ñieàu gì xaûy ra? Thöû taùc duïng cuûa CuS vôùi nöôùc vaø vôùi HCl.
Giaûi thích caùc hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng.
2- Laáy 2 g keõm boät vaø moät löôïng löu huyønh vöøa ñuû ñeå phaûn öùng, troän ñeàu roâi cho
leân treân moät baûn kim loaïi ñun noùng (laøm trong tuû hoát).
Hieän töôïng gì xaûy ra? Vieát phöông trình phaûn öùng.
Thöû taùc duïng cuûa ZnS vôùi nöôùc vaø vôùi HCl.
3- Roùt laàn löôït vaøo caùc oáng nghieäm dung dòch caùc muoái sau: Fe2+, Fe3+, Mn2+, Zn2+,
Cd2+, Pb2+, Cu2+.
Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 2 ml dung dòch (NH4)2S.

Nhaän xeùt maøu cuûa caùc sulphua taïo thaønh. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
Söû duïng khaùi nieäm veà tích soá tan ñeå giaûi thích nguyeân nhaân taïo thaønh keát tuûa.
Laáy moät löôïng nhoû moãi sulphua taïo thaønh ñeå thöû hoøa tan trong HCl loaõng.
Giaûi thích hieän töôïng phaûn öùng.
4- Laáy moät daõy dung dòch caùc muoái nhö thí nghieäm treân. Laàn löôït cho khí H2S suïc
qua (Löu yù: moãi khi chuyeån oáng daãn khí töø oáng nghieäm naøy sang oáng nghieäm kia
caàn phaûi röûa saïch noù baèng nöôùc caát).
Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích.
5- Natri sulphua.
Laáy 2 g Na2SO4 troän ñeàu vôùi 1,5 g carbon roài cho vaøo cheùn söù, ñem nung
chaûy trong loø nung ôû 800oC khoaûng 30 phuùt.
Ñeå nguoäi hoãn hôïp, hoøa tan trong nöôùc caát roài thöû moâi tröôøng dung dòch.
Haõy laøm caùc thí nghieäm ñeå chöùng toû raèng chaát taïo thaønh laø Na2S.
6- Natri polysulphua.
Laáy vaøo oáng thöû 2 ml dung dòch Na2S baõo hoøa vaø 5 ml dung dòch löu huyønh
hoøa tan trong röôïu.. Ñun caån thaän oáng nghieäm ñeán khi dung dòch ñoåi maøu.
Loïc, taùch löu huyønh chöa phaûn öùng.
Chia dung dòch thu ñöôïc vaøo 2 oáng nghieäm:
* OÁng 1: theâm HCl vaøo cho ñeán khi coù moâi tröôøng acid. Hieän töôïng gì xaûy
ra?
* OÁng 2: cho töø töø vaøo moät oáng nghieäm ñöïng HCl ñaëc. Quan saùt ñöôïc hieän
töôïng gì?
Giaûi thích söï khaùc nhau giöõa 2 tröôøng hôïp thí nghieäm.
Caâu hoûi
1- Giaûi thích söï thay ñoåi ñoä nhôùt vaø vaø maøu saéc cuûa löu huyønh noùng chaûy.
2- Taïi sao ôû nhieät ñoä thöôøng löu huyønh coù tính trô veà maët hoùa hoïc nhöng khi ñun
noùng laïi toû ra hoaït ñoäng? Trong ñieàu kieän naøo thì löu huyønh theå hieän tính oxy hoùa,
tính khöû?
3- Haõy phaân loaïi caùc sulphua kim loaïi theo ñoä tan trong nöôùc vaø trong acid.
------------------------------

BAØI 13:
CAÙC HÔÏP CHAÁT ÔÛ MÖÙC OXY HOÙA DÖÔNG CUÛA
LÖU HUYØNH

- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa khí sulphurô, acid sulphurô.
- Phöông phaùp ñieàu cheá NaHSO3, Na2SO3 vaø khaû naêng nhieät phaân cuûa caùc
muoái naøy.
- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa acid sulphuric.
- Caáu taïo vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa Na2S2O3, K2S2O8.
I. Khí sulphurô - Acid sulphurô - Sulphit

1- Khí sulphurô.
* Ñieàu cheá SO2 töø Na2SO3:
Cho vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå Na2SO3, theâm vaøo ñoù vaøi gioït H2SO4 40%.
Caån thaän ngöûi muøi khí thoaùt ra vaø nhaän bieát noù baèng moät maûnh giaáy loïc taåm dung
dòch Fuchsin.
* Ñieàu cheá SO2 töø phoi ñoàng vaø H2SO4 ñaëc:
Laép duïng cuï nhö hình 11:
1. Ñeøn coàn;
2. Bình caàu ñaùy troøn;
3. Pheãu nhoû gioït;
5. Coác thuûy tinh;
6. Giaù ñôõ.
Hình 11: Boä ñieàu cheá khí SO2.
Cho vaøo bình caàu 10 g phoi ñoàng. Treân pheãu nhoû gioït cho khoaûng 20 ml
H2SO4 ñaëc. Cho töøng gioït H2SO4 chaûy xuoáng. Duøng ñeøn coàn ñun noùng bình phaûn
öùng.
Hieän töôïng thí nghieäm? Vieát phöông trình phaûn öùng.

* Tính chaát cuûa SO2.
- Thu khí SO2 vaøo moät oáng nghieäm. Thöû xem noù coù baûo ñaûm söï chaùy
khoâng? Giaûi thích.
- Cho khí SO2 loäi qua coác chöùa 20 ml nöôùc caát trong khoûang vaøi phuùt. Thöû
moâi tröôøng cuûa dung dòch. (Giöõ dung dòch laïi ñeå laøm thí nghieâm sau.)
- Laép duïng cuï nhö hình 12 döôùi ñaây:
A. Bình phaûn öùng;

B. Pheãu nhoû gioït;
1, 2, 3 - oáng daãn khí;
4, 5 ,6 - bình röûa.
Hình 12: Boä duïng cuï thöû tính chaát cuûa SO2.
Bình phaûn öùng A phaûi hoaøn toaøn khoâ; pheãu nhoû gioït B ñöïng nöôùc noùng. Hai
oáng daãn khí 1 vaø 2 ñöôïc noái vôùi heä thoáng ñieàu cheá khí H2S vaø khí SO2. Hai khí naøy
phaûi ñöôïc laøm khoâ tröôùc khi ñöôïc daãn vaøo bình phaûn öùng. (Phaûi duøng chaát gì ñeà
laøm khoâ chuùng?). OÁng daãn khí 3 ñeå daãn khí H2S vaø SO2 dö. Bình röûa ñöïng dung
dòch NaOH ñaäm ñaëc ñeå haáp thu caùc khí dö.
Sau khi laép xong duïng cuï, môû khoùa cho caùc khí H2S vaø SO2 vaøo bình phaûn
öùng. Quan saùt hieän töôïng trong bình phaûn öùng. Khi bình ñaõ ñaày khí thì ngöøng cho
khí SO2 vaø H2S vaøo. Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho vaøi gioït nöôùc noùng nhoû xuoáng.
Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Vieát phöông trình phaûn öùng. Trong phaûn öùng naøy
nöôùc ñoùng vai troø gì? SO2 theå hieän tính chaát gì trong phaûn öùng naøy?
2- Acid sulphurô.
* Laáy vaøi gioït dung dòch Fuchsin vaøo moât oáng nghieäm nhoû; theâm vaøo ñoù
töøng gioït dung dòch H2SO3 ñieàu cheá ñöôïc. Quan saùt hieän töôïng. Nhaän xeùt söï thay
ñoåi maøu cuûa dung dòch.
* Laáy vaøo oáng nghieäm caùc dung dòch sau: nöôùc brom, dung dòch KMnO4 ñaõ
acid hoùa, dung dòch FeCl3 vaø dung dòch K2Cr2O7.
Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 4 - 5 gioït dung dòch H2SO3 vöøa ñieàu cheá ñöôïc.
Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
Trong caùc phaûn öùng naøy, H2SO3 theå hieän tính chaát gì?

3- Natri sulphit vaø natri hydrosulphit.

Roùt vaøo moät oáng nghieäm lôùn 10 ml dung dòch NaOH 5% roài cho doøng khí
SO2 loäi qua cho ñeán khi dung dòch coù moâi tröôøng acid.
Chia dung dòch ra laøm 3 phaàn:
* Phaàn 1: cho vaøo cheùn söù vaø ñem coâ treân noài caùch thuûy cho ñeán khoâ. Thu
ñöôïc muoái gì? Thöû moâi tröôøng cuûa muoái taïo thaønh.
* Phaàn 2: ñem cho vaøo moät cheùn söù khaùc; theâm töøng gioït dung dòch NaOH
5% cho ñeán khi coù moâi tröôøng kieàm yeáu. Ñem coâ dung dòch treân noài caùch thuûy ñeán
khoâ. Thu ñöôïc muoái gì?
* Phaàn 3: cho vaøo oáng nghieäm vaø theâm röôïu etylic vôùi theå tích baèng theå tích
cuûa dung dòch. Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Giaûi thích? Röôïu etylic coù taùc duïng gì?
Quay ly taâm thu keát tuûa. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy keát tuûa sang moät oáng
nghieäm saïch; hoøa tan trong moät ít nöôùc, thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch.
Muoái thu ñöôïc laø muoái gì? Neáu ñeå muoái ñoù ôû laâu ngoaøi khoâng khí thì seõ coù
hieän töôïng gì xaûy ra?
II. Acid sulphuric

1- Ñieàu cheá acid sulphuric baèng phöông phaùp tieáp xuùc.
* Laép duïng cuï nhö hình 13:
1. OÁng nghieäm coù choã hôû ôû gaàn ñaùy cho khoâng khí vaøo, duøng ñeå ñoát löu huyønh; 2.
Bình röûa ñöïng H2SO4 ñaëc; 3. OÁng thuûy tinh hoaëc oáng söù chòu nhieät trong ñöïng chaát
xuùc taùc; 4. Bình roãng ñeå quan saùt söï taïo thaønh SO3; 5. OÁng nghieäm coù nhaùnh ñöïng
dung dòch BaCl2 ñaõ ñöôïc acid hoùa baèng HCl.
Hình 13: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp tieáp xuùc.
* Chuaån bò chaát xuùc taùc: laáy boâng thuûy tinh hoaëc sôïi amian, taåm öôùt baèng
dung dòch NH4VO3 baõo hoøa. Sau ñoù cho vaøo cheùn söù nung noùng ñeán khi vanadat
phaân huûy ñöôïc:
to
2NH4VO3 = V2O5 + 2NH3 ↑+ H2O
Cho chaát xuùc taùc thu ñöôïc vaøo oáng 3.

* Môû bôm huùt nöôùc, ñieàu chænh cho toác ñoä doøng khí sang töø töø. Kieåm tra
xem heä thoáng ñaõ kín chöa. Caém loø hay duøng ñeøn khí ñoát noùng oáng 3 ñeán 450 -
500oC.
Laáy khoaûng 2 g löu huyønh boät hay löu huyønh cuïc nhoû, cho vaøo oáng nghieäm
1. Ñoát chaùy löu huyønh.
Quan saùt söï taïo thaønh SO3 trong bình 4. Chaát gì ñöôïc taïo thaønh trong bình 5?
Tieán haønh phaûn öùng trong 20 phuùt thì ngöøng.
Thaùo duïng cuï, theâm vaøo bình 4 chöøng 5 ml nöôùc caát, laéc maïnh. Thöû moâi
2−
tröôøng dung dòch vaø nhaän bieát ion SO 4 .
2- Ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp nitro hoùa.

Laép duïng cuï nhö hình 14:
A. Boä phaän ñieàu cheá SO2;

B. Boä phaän ñieàu cheá NO2;
C. Coác thuûy tinh;
D. Bình phaûn öùng;
1, 2, 3, 4 - khoùa.
Hình 14: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2SO4

baèng phöông phaùp nitro hoùa.
Boä phaän A ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá khí SO2 baèng phaûn öùng:
Na2SO3 + H2SO4 = Na2SO4 + H2O + SO2↑
hay: Cu + H2SO4 (ñ) = CuSO4 + SO2↑ + H2O
Boä phaän B ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá khí NO2 baèng phaûn öùng:
Cu + 4HNO3 (ñ) = Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
Bình D: bình phaûn öùng (phaûi hoaøn toaøn khoâ). Boä phaän C: coác ñöïng nöôùc hay
dung dòch NaOH loaõng ñeå haáp thuï khí dö.
* Cho vaøo bình A 7 g Na2SO3 vaø vaøo pheãu nhoû gioït 15 ml H2SO4 40%.
Trong bình B cho 2 g phoi ñoàng vaø 5 ml HNO3 ñaëc treân pheãu nhoû gioït.
Luùc chöa laøm thí nghieäm, caùc khoùa 1, 2, 3 vaø 4 ñeàu ôû vò trí ñoùng.
Môû khoùa 4 roài töø töø môû khoùa 1 cho HNO3 chaûy xuoáng töøng gioït moät. Khi
NO2 taïo thaønh seõ traøn sang ñaày bình D. Khi bình D ñaõ coù maøu naâu ñaäm thì ñoùng
khoùa 4 (Löu yù: neáu khoâng laøm ñoäng taùc naøy thì khí NO2 trong bình B tieáp tuïc sinh ra
laøm baät nuùt raát nguy hieåm!).
Môû khoùa 3 ñoàng thôøi môû khoùa 2 cho H2SO4 chaûy xuoáng töø töø. Khí SO2 taïo
thaønh seõ traøn sang bình D.

Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong bình D. Caùc tinh theå gì ñöôïc taïo thaønh treân
thaønh bình?
Cho SO2 sang ñeán khi laøm maát maøu khí NO2 thì ngöng.
Thaùo bình D ra, theâm vaøo 3 ml nöôùc caát vaø laéc maïnh. Coù hieän töôïng gì? Thöû
moâi tröôøng dung dòch vaø ion sulphat.
3- Tính chaát cuûa H2SO4.
* Laáy moät maûnh giaáy vaø moät maûnh voû baøo. Duøng ñuõa thuûy tinh nhuùng vaøo
H2SO4 ñaëc vieát leân 2 vaät naøy vaø hô noùng. Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích.
* Trong moät oáng nghieäm chöùa khoaûng 2 - 3 ml nöôùc; theâm vaøo ñoù vaøi gioït
H2SO4 ñaëc; vöøa theâm vöøa laéc nheï oáng nghieäm. Nhaän xeùt söï thay ñoåi nhieät ñoä cuûa
dung dòch. Giaûi thích.
* Thöû taùc duïng cuûa H2SO4 ñaëc vôùi Fe, S, C. Ñun nheï. Trong caùc tröôøng hôïp
ñoù, H2SO4 theå hieän tính chaát gì? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
III. Natri thiosulphat (Na2S2O3)

1- Ñieàu cheá Na2S2O3.
Duïng cuï ñeå ñieàu cheá goàm moät bình caàu ñaùy troøn dung tích 100 ml ñaây baèng
moät caùi nuùt coù laép sinh haøn hoài löu hay moät oáng thuûy tinh daøi chöùng 50 - 60 cm.
Tính toaùn löôïng Na2SO3.7H2O vaø löôïng löu huyønh caàn duøng ñeå coù theå ñieàu
cheá ñöôïc 8 g Na2S2O3.5H2O.
Cho Na2SO3 vaøo bình caàu, theâm vaøo ñoù moät löôïng nöôùc ñaõ tính ñeå taïo thaønh
dung dòch baõo hoøa. Laéc cho Na2SO3 tan heát roài theâm löu huyønh boät ñaõ ñöôïc taåm öôùt
baèng röôïu vaøo (löôïng löu huyønh laáy dö hôn löôïng ñaõ tính toaùn lyù thuyeát moät chuùt).
Theâm vaøo bình phaûn öùng chöøng 5 ml coàn 90o (Ñeå laøm gì?). Ñaäy nuùt coù oáng
sinh haøn hoài löu, ñun nheï bình caàu, vöøa ñun vöøa laéc toaøn boä heä thoáng cho ñeán khi
phaûn öùng keát thuùc (Laøm theá naøo ñeå bieát phaûn öùng ñaõ keát thuùc?).
Loïc dung dòch vaøo cheùn söù; ñem coâ treân noài caùch thuûy cho ñeán khi coù vaùng
tinh theå. Ñeå nguoäi, ñem keát tinh baèng nöôùc ñaù. Loïc tinh theå treân pheãu loïc aùp suaát
thaáp. Duøng giaáy loïc eùp khoâ tinh theå roài laøm khoâ ngoaøi khoâng khí.
Caân, tính hieäu suaát theo löôïng Na2SO3 ñaõ duøng.
2- Tính chaát cuûa Na2S2O3.
Hoøa tan vaøi tinh theå Na2S2O3 vaøo nöôùc. Thöû taùc duïng cuûa dung dòch ñoù vôùi
HCl loaõng vaø vôùi nöôùc Iod.
Caùc hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Giaûi thích.
IV. Kali pesulphat (K2S2O8)

1- Ñieàu cheá K2S2O8.
* Laép duïng cuï nhö hình 15:

1. OÁng nghieäm lôùn;
2. Chaäu ñöïng nöôùc ñaù;
3. Anod;
4. Catod;
5. Nguoàn ñieän moät chieàu;
6. Bieán trôû;
7. Ampe keá;
8. Volt keá.
Hình 15: Boä duïng cuï ñieàu cheá K2S2O8.
Tieán haønh ñieän phaân trong moät oáng nghieäm lôùn. Anod laø moät daây platin cho
vaøo trong moät oáng thuûy tinh nhoû (ñöôøng kính 1 mm). Haøn oáng thuûy tinh laïi sao cho
ñaàu daây platin chæ hôû ra moät ñoaïn daøi 1 - 2 cm.
Catod laø moät daây platin ñöôïc uoán voøng troøn quanh anod.
Maïch ngoaøi cuûa heä thoáng ñieän goàm: moät boä pin hay accu cung caáp doøng
ñieän moät chieàu; moät bieán trôû; ampe keá ño cöôøng ñoä doøng ñieän vaø volt keá ño theá
hieäu.
* Cho vaøo oáng nghieäm chöøng 20 ml dung dòch KHSO4 baõo hoøa. Giöõ chaët
oáng nghieäm trong chaäu ñöïng nöôùc ñaù (Taïi sao phaûi ñieän phaân ôû nhieät ñoä thaáp?)
Ñoùng maïch ñieän, tieán haønh ñieän phaân trong khoaûng 1 giôø. Cöôøng ñoä doøng
ñieän khoâng neân vöôït quaù 2 A; theá hieäu giöõa catod vaø anod cuûa bình ñieän phaân
khoaûng 8 V. Nhieät ñoä cuûa dung dòch ñieän phaân phaûi thaáp hôn 8oC.
Loïc huùt tinh theå taùch ra, röûa baèng röôïu. Quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi.
2- Tính chaát cuûa K2S2O8.
Hoøa tan vaøi tinh theå K2S2O8 baèng nöôùc caát roài thöû caùc tính chaát sau:
* Cho vaøi gioït dung dòch KI phaûn öùng vôùi 1 ml dung dòch K2S2O8 loaõng trong
moâi tröôøng H2SO4.
Hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Vieát phöông trình phaûn öùng.
* Laáy 2 oáng nghieäm: moãi oáng chöùa 1 ml dung dòch FeSO4. Nhoû vaøo moät oáng
2 gioït dung dòch H2SO4 20% vaø vaøi gioït dung dòch K2S2O8.
Cho vaøo caû hai oáng, moãi oáng 1 ml dung dòch NaOH loaõng.
Nhaän xeùt keát tuûa ôû hai oáng nghieäm. Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn
öùng.
Caâu hoûi
1- Khi hoøa tan SO2 vaøo nöôùc thì trong dung dòch coù toàn taïi caân baèng naøo? Caân baèng
naøy seõ chuyeån dòch nhö theá naøo khi ñun noùng vaø khi theâm NaOH? Acid sulphurô laø
acid maïnh hay yeáu?
Trong ñieàu kieän naøo thì taïo ra caùc muoái hydrosulphit; caùc muoái sulphit?
2- Taïi sao khi pha loaõng H2SO4 ñaëc, ngöôøi ta phaûi cho töø töø töøng gioït acid vaøo nöôùc
maø khoâng ñöôïc laøm ngöôïc laïi?

3- Taùc duïng cuûa H2SO4 ñaëc vaø loaõng vôùi caùc kim loaïi theå hieän khaùc nhau ôû choã
naøo? Taïi sao?
4- Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa Na2S2O3 vaø K2S2O8. Töø ñoù cho bieát chuùng coù tính
chaát hoùa hoïc gì ñaëc tröng?
------------------------------

BAØI 14:
HALOGEN VAØ HÔÏP CHAÁT HALOGENUA

- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VII A.
- Tính chaát hoùa hoïc cuûa halogenua. Caùch ñieàu cheá
I. Ñieàu cheá caùc halogen

1- Ñieàu cheá Clo.
* Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå MnO2. Theâm vaøi gioït HCl ñaäm ñaëc. Ñun
nheï. Nhaän xeùt maøu vaø muøi cuûa khí sinh ra. Vieát phöông trình phaûn öùng.
* Cho vaøo oáng nghieäm moät ít clorua voâi roài theâm vaøi gioït dung dòch HCl
20%.
Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng.
* Ñieän phaân dung dòch NaCl: haõy laép duïng cuï nhö hình 16 döôùi ñaây:
1. OÁng chöõ U;
2. Nguoàn ñieän moät chieàu;
3. Bieán trôû;
4. Caàu dao ñieän.
Hình 16: Boä duïng cuï ñieàu cheá Cl2.
Trong oáng chöõ U ñöïng dung dòch NaCl baõo hoøa coù theâm vaøi gioït quyø trung
tính hoaëc phenolphtalein. Nguoàn ñieän moät chieàu coù ñieän theá khoaûng 6 V.
Ñoùng maïch, cho doøng ñieän chaïy qua dung dòch khoaûng 10 phuùt. Quan saùt
hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra taïi caùc ñieän cöïc.
2- Ñieàu cheá Broâm.

Cho vaøo moät oáng nghieäm vaøi tinh theå KBr vaø cuõng moät löôïng nhö vaäy
MnO2, troän ñeàu. Theâm 2 - 3 gioït H2SO4 ñaëc.
Ñun nheï oáng nghieäm. Quan saùt hôi sinh ra. Vieát phöông trình phaûn öùng.

3- Ñieàu cheá Iod.

Caân 0,5 g KI vaø cuõng moät löôïng nhö vaäy MnO2. Cho caû hai chaát vaøo moät
cheùn söù, duøng ñuõa thuûy tinh troän ñeàu. Ñaët cheùn leân khung tam giaùc, theâm 3 - 4 gioït
H2SO4 ñaëc roài ñaäy cheùn baèng moät bình caàu nhoû trong chöùa nöôùc laïnh. Keïp chaët
bình caàu vaøo giaù. Ñun nheï ñaùy cheùn trong vaøi phuùt.
Quan saùt ñöôïc hieän töôïng gì? Vieát phöông trình phaûn öùng.
II. Tính chaát cuûa caùc halogen

1- Tính chaát cuûa khí Clo.
* Laép duïng cuï ñieàu cheá khí clo nhö hình 17:
1. Pheãu nhoû gioït;

2. Bình Wurtz;
3, 4 - Bình röûa;
5. Bình thu khí.
Hình 17: Boä duïng cuï ñieàu cheá clo.
Treân pheãu nhoû gioït cho dung dòch HCl ñaëc (d = 1,9 g/ml) coøn trong bình
Wurtz cho KMnO4 raén.
Khí clo ñieàu cheá ñöôïc cho loäi qua 2 bình röûa ñeå laøm saïch vaø laøm khoâ (Caàn
phaûi duøng nhöõng chaát gì ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù?)
Tính löôïng KMnO4 vaø HCl ñaëc caàn duøng ñeå coù theå ñieàu cheá ñöôïc 1 lit khí
clo. Cho caån thaän KMnO4 vaøo bình. Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho HCl töø töø chaûy
xuoáng. Thu tröïc tieáp khí clo vaøo 4 loï. Ñaäy caùc loï baèng maët kính ñoàng hoà, laàn löôït
laøm caùc thí nghieäm sau.
* Duøng caëp goã caëp moät ñoaïn phoi ñoàng hô noùng moät luùc laâu treân ngoïn löûa;
sau ñoù ñöa nhanh vaøo chính giöõa khoaûng khoâng gian cuûa loï ñaõ thu ñaày khí clo.
Sau thí nghieäm cho vaøo loï 1 ml nöôùc caát ñeå traùng khaép thaønh loï. Dung dòch
coù maøu gì? Vieát phöông trình phaûn öùng.

* Phaûn öùng cuûa hydro vôùi clo: Noái vaøo bình Kiff ñieàu cheá hydro moät oáng
daãn khí coù ñaàu vuoát nhoïn (xem hình 18). Kieåm tra laïi ñoä tinh khieát cuûa hydro.
Sau khi chaéc chaén hydro ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát, chaâm löûa ñoát chaùy hydro
thoaùt ra ôû ñaàu oáng daãn khí vaø ñöa vaøo moät loï ñaõ thu ñaày khí clo.
1. Bình Kiff;
3. Loï chöùa khí clo.
Hình 18: Boä duïng cuï thöû tính chaát cuûa clo.
Haõy so saùnh maøu ngoïn löûa hydro trong khoâng khí vaø trong clo.
Nhuùng moät ñaàu ñuõa thuûy tinh vaøo dung dòch NH4OH ñaäm ñaëc; sau ñoù ñöa
vaøo loï vöøa ñoát chaùy hydro trong clo. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. Vieát phöông
trình phaûn öùng.
* Laáy moät maåu neán ngaén, caém vaøo muoãng saét, chaâm löûa ñoát cho neán chaùy
xong roài ñöa thìa ñoù moät loï ñaõ thu ñaày khí clo.
* Laáy moät maûnh giaáy loïc, taåm öôùt baèng moät vaøi gioït daàu hoûa (hay nhöïa
thoâng). Duøng caëp goã caëp laáy maûnh giaáy loïc vaø cho vaøo loï ñöïng khí clo cuoái cuøng.
Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Giaûi thích.
Töø taát caû caùc thí nghieäm treân, ruùt ra keát luaän gì veà tính chaát cuûa Clo?
2- Tính chaát cuûa Broâm vaø Iod.
* Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moät oág cho 5 gioït nöôùc Broâm coøn oáng kia cho 5
gioït nöôùc Iod. Theâm vaøo moãi oáng 3 - 4 gioït CS2. Laéc kyõ oáng nghieäm. Quan saùt maøu
cuûa 2 lôùp dung dòch.
Laøm laïi thí nghieäm treân vôùi C6H6; CHCl3 vaø eter.
* Laáy vaøo moät oáng nghieäm 5 gioït nöôùc Broâm, theâm töøng gioït NaOH 2 N
ñeán khi maát maøu dung dòch. Taïi sao?

Laïi theâm töøng gioït dung dòch H2SO4 ñeán khi dung dòch coù phaûn öùng acid.
Quan saùt söï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch.
Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa Broâm vôùi NaOH. Giaûi thích.
* Cho moät tinh theå Iod vaøo oáng nghieäm. Theâm töøng gioït NaOH 2 N ñeán khi
Iod tan heát. Taïi sao?
Theâm töøng gioït H2SO4. Nhaän xeùt hieän töôïng. Giaûi thích.
* Cho vaøo moät oáng nghieäm vaøi tinh theå Iod. Theâm vaøo ñoù 2- 3 ml nöôùc vaø
laéc maïnh. Nhaän xeùt ñoä tan cuûa Iod trong nöôùc.
Roùt dung dòch vaøo moät oáng nghieäm khaùc; theâm töøng gioït dung dòch hoà tinh
boät. Quan saùt söï bieán ñoåi maøu cuûa dung dòch.
Ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù laøm laïnh oáng nghieäm.
Nhaän xeùt söï bieán ñoåi maøu vaø giaûi thích nguyeân nhaân.
* Theâm vaøi tinh theå Iod vaøo moät oáng nghieäm vaø vaøi gioït dung dòch KI. Laéc
maïnh.
Nhaän xeùt hieän töôïng. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng.
3- So saùnh tính oxy hoùa cuûa caùc halogen.
Laáy vaøo moät oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch KBr vaø vaøo 2 oáng nghieäm khaùc
4 - 5 gioït dung dòch KI. Theâm vaøo caû 3 oáng nghieäm, moãi oáng 4 - 5 gioït benzen.
Theâm vaøo 2 oáng nghieäm chöùa KBr vaø KI vaøi gioït nöôùc Clo; coøn cho vaøo
oáng nghieäm chöùa KI coøn laïi vaøi gioït nöôùc Broâm. Laéc maïnh. Nhaän xeùt maøu cuûa lôùp
benzen tröôùc vaø sau khi theâm nöôùc Clo vaø nöôùc Broâm.
Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
III. Hôïp chaát halogenua

1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HCl.
* Ñieàu cheá: Laép duïng cuï ñieàu cheá HCl goàm moät bình Wurtz moät caùi nuùt coù
laép pheãu nhoû gioït.
Cho vaøo bình Wurtz khoaûng 5 g muoái aên vaø vaøo pheãu nhoû gioït khoaûng 20 ml
H2SO4 ñaëc.
Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho H2SO4 chaûy xuoáng töøng gioït moät.
Khí gì seõ thoaùt ra? Caùch nhaän bieát? Vieát phöông trình phaûn öùng.
* Tính chaát: Thu khí HC vaøo moät bình caàu nhoû (hoaøn toaøn khoâ) baèng caùch
ñaåy khoâng khí ra.
Ñaäy bình caàu baèng moät nuùt cao su coù oáng daãn khí vuoát nhoïn. OÁng daãn khí
naøy daøi khoaûng 8 - 10 cm vaø phaàn caém vaøo trong bình khoaûng 5- 6 cm.
Duøng ngoùn tay bòt ñaàu oáng daãn khí vaø uùp ngöôïc vaøo moät chaäu thuûy tinh
ñöïng nöôùc coù theâm vaøi gioït phenolphtalein (Hình 19). Môû ngoùn tay ra.

1. Bình caàu;
2. OÁng daãn khí vuoát nhoïn;
3. Chaäu thuûy tinh.
Hình 19: Boä duïng cuï thöû tính chaát cuûa HCl.
2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HF.

Laáy moät cheùn söù, duøng parafin loûng traùng thaønh trong cuûa cheùn.
Cho vaøo cheùn moät ít CaF2 (côõ haït ngoâ). Theâm 5 - 6 gioït H2SO4 ñaëc vaø ñaäy
ngay cheùn baèng moät mieáng kính moät nöûa ñaõ ñöôïc traùng parafin.
Ñun nheï ñaùy cheùn trong 2 - 3 phuùt. Ñeå nguoäi vaø môû mieäng kính ra. Röûa
saïch cheùn vaø mieáng kính. Quan saùt kyõ 2 nöûa treân mieáng kính.
Hieän töôïng thí nghieäm? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Giaûi thích.
3- Ñieàu cheá HI.
Laáy vaøo oáng nghieäm moät ít phospho ñoû. Theâm moät tinh theå Iod vaø moät gioït
nöôùc. Troän ñeàu. Ñun nheï.
Duøng giaáy quyø taåm nöôùc ñeå nhaän bieát khí sinh ra.
4- Ñieàu cheá KI.
Caân boät saét vaø Iod tinh theå vôùi nhöõng löôïng ñaõ tính saün ñeå coù theå ñieàu cheá
ñöôïc 8 g KI. Löôïng boät saét ñöôïc laáy dö hôn tính toaùn lyù thuyeát moät chuùt.
Cho boät saét vaøo coác; theâm nöôùc vaøo (Cöù 1 phaàn khoái löôïng saét thì theâm 20
phaàn khoái löôïng nöôùc).
Cho töøng phaàn nhoû Iod vaøo coác; vöøa cho vöøa laéc ñeàu sao cho nhieät ñoä cuûa
hoãn hôïp phaûn öùng khoâng vöôït quaù 40oC (Taïi sao?)
Sau khi ñaõ cho heát Iod, ñaët coác leân noài caùch thuûy; vöøa ñun vöøa laéc nheï ñeán
khi keát tuûa naâu khoâng taùch ra nöõa vaø dung dòch trôû neân trong suoát, khoâng maøu. Ñun
noùng hoãn hôïp phaûn öùng ñeán khi trong phaàn dung dòch khoâng coøn ion Fe2+ vaø Fe3+.
Nhaän bieát Fe2+ vaø Fe3+ baèng dung dòch K4[Fe(CN)6].
Khi phaûn öùng taïo keát tuûa, loïc boû keát tuûa. Ñem coâ nöôùc loïc treân noài caùch
thuûy ñeán khi xuaát hieän vaùng. Laøm laïnh baèng nöôùc ñaù. Loïc huùt tinh theå treân pheãu
Busner. Röûa baèng moät ít nöôùc laïnh vaø moät ít röôïu roài saáy ôû 100oC ñeán khoâ.
Caân saûn phaåm. Tính hieäu suaát theo löôïng Iod ñaõ duøng.
Haõy giaûi thích quaù trình laøm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

Haõy laøm moät vaøi thí nghieäm ñeå chöùng toû raèng chaát thu ñöôïc chính laø KI.
5- So saùnh tính khöû cuûa caùc ion halogenua.
* Cho vaøo moät oáng nghieäm vaøi tinh theå KBr vaø vaøo moät oáng nghieäm khaùc
vaøi tinh theå KI. Theâm vaøo caû 2 oáng nghieäm 2 - 3 gioït H2SO4 ñaëc.
Nhaän xeùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng.
Trong phaûn öùng naøy, caùc ion Br- vaø I- theå hieän tính chaát gì?
Neáu cho NaCl taùc duïng vôùi H2SO4 ñaëc thì phaûn öùng xaûy ra nhö theá naøo?
* Laàn löôït cho vaøo 3 oáng nghieäm 1- 2 ml dung dòch KCl, KBr, KI. Theâm vaøo
caû 3 oáng vaøi gioït benzen vaø 3- 4 gioït FeCl3. Nhaän xeùt keát quaû phaûn öùng ôû 3 oáng
nghieäm.
Vieát phöông trình phaûn öùng. Giaûi thích.
Caâu hoûi
1- Döïa vaøo caáu hình ñieän töû cuûa caùc halogen, cho bieát halogen coù tính chaát hoùa hoïc
gì ñaëc tröng? Tính chaát ñoù thay ñoåi nhö theá naøo trong phaân nhoùm? Möùc oxy hoùa
ñaëc tröng cuûa caùc halogen?
2- Taïi sao caùc halogen tan ít trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong dung moâi höõu cô
khoâng phaân cöïc (C6H6, CHCl3, CS2, eter ...)?
3- Haõy cho bieát caân baèng thuûy phaân cuûa Br2, I2? Caân baèng naøy chuyeån dôøi nhö theá
naøo khi theâm dung dòch NaOH, H2SO4?
4- Tính khöû cuûa caùc halogenua bieán ñoåi nhö theá naøo trong phaân nhoùm? Giaûi thích.
Cho ví duï minh hoïa.
------------------------------

BAØI 15:
CAÙC HÔÏP CHAÁT COÙ OXY CUÛA CLO

- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa KClO3.
- Tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc hôïp chaát ôû möùc oxy hoùa döông cuûa Clo.
I. Nöôùc clo
Cho clo suïc qua oáng nghieäm chöùa 5 - 6 ml nöôùc caát ñeán khi baõo hoøa. Nhaän
xeùt maøu vaø muøi cuûa dung dòch thu ñöôïc.
Thöû taùc duïng cuûa nöôùc clo vôùi dung dòch chaøm. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi
thích.
II. Nöôùc Javel

* Cho khí Clo loäi qua dung dòch NaOH 2 N ñaõ ñöôïc laøm laïnh baèng nöôùc ñaù.
* Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch chaøm. Theâm vaøo ñoù vaøi gioït
dung dòch vöøa ñieàu cheá ñöôïc. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích.
* Laáy vaøo moät oáng nghieäm khaùc 4 - 5 gioït dung dòch MnSO4 0,1 N. Theâm
vaøi gioït dung dòch vöøa ñieàu cheá ñöôïc.
Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng.
III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa KClO3

1- Ñieàu cheá.
Laáy 10 ml dung dòch KOH 40% vaøo moät oáng nghieäm lôùn. Ñaët oáng nghieäm
vaøo moät coác nöôùc ñöôïc ñun noùng lieân tuïc. Cho doøng khí Clo loäi qua dung dòch cho
ñeán khi phaûn öùng keát thuùc (Laøm theá naøo ñeå bieát raèng phaûn öùng ñaõ keát thuùc?).
Laáy oáng nghieäm ra; ñeå nguoäi ñeán nhieät ñoä phoøng roài laøm laïnh trong hoãn
hôïp nöôùc ñaù vaø muoái aên ñeå keát tinh.
Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busner. Röûa moät vaøi laàn baèng nöôùc laïnh; gaït
vaøo maët kính ñoàng hoà roài ñem saáy khoâ ôû 80oC ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi.
Caân; tính hieäu suaát theo löôïng KOH ñaõ duøng.
Giaûi thích quaù trình thí nghieäm ñaõ laøm. Taïi sao dung dòch KOH phaûi noùng?
2- Tính chaát.
* Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå KClO3 ñaõ ñieàu cheá. Theâm vaøo ñoù 3 - 4
gioït dung dòch HCl ñaëc. Quan saùt maøu vaø muøi cuûa khí bay leân. Caùch nhaän bieát khí
ñoù?
Vieát phöông trình phaûn öùng. Trong phaûn öùng naøy, HCl ñoùng vai troø gì?

* Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch KClO3 baõo hoøa; theâm moät tinh theå
Iod nhoû vaø 1 - 2 gioït dung dòch H2SO4 ñaëc.
Caån thaän ñun nheï oáng nghieäm. Duøng giaáy taåm dung dòch KI vaø hoà tinh boät
ñeå nhaän ra khí bay leân.
* Laáy 0,2 g KClO3 nghieàn nhoû xong troän kyõ treân kính vôùi 0,1 g boät löu
huyønh.
Laáy 1/4 löôïng hoãn hôïp treân goùi chaët vaøo trong moät maûnh giaáy; keâ leân treân
moät hoøn gaïch roài laáy buùa ñaäp.
Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng.
Löu yù: Caùc hoùa chaát phaûi ñöôïc nghieàn rieâng bieät cho thaät nhoû, sau ñoù môùi
ñem troän vôùi nhau. Khi troän caàn laøm nheï tay.
* Cho vaøi tinh theå KClO3 vaøo moät cheùn söù nhoû. Caån thaän thaám öôùt noù baèng
3 - 4 gioït dung dòch H2SO4 96%.
Caâu hoûi
1- Nöôùc Javel goàm nhöõng chaát gì? Tính chaát cuûa nöôùc Javel? Chaát naøo ñaõ quyeát
ñònh nhöõng tính chaát ñoù?
2- Nöôùc Clo? Trong nöôùc Clo, chaát naøo coù taùc duïng taåy maøu?
3- KClO3 coù beàn khoâng? So saùnh ñoä beàn cuûa clorat vaø acid cloric.
4- Cho hai phaûn öùng:
Cl2 + 2KBr = Br2 + 2KCl
2KClO3 + Br2 = 2KBrO3 + Cl2
Vai troø cuûa caùc halogen coù maâu thuaãn gì nhau khoâng? Giaûi thích.
------------------------------

BAØI 16:
ÑOÀNG - BAÏC

- Caáu hình ñieän töû cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm IB. Tính chaát hoùa hoïc cuûa
chuùng.
- Phöông phaùp ñieàu cheá muoái ñoàng (II) sulphat.
- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ñoàng (II) hydroxyt, ñoàng (I) clorua.
- Phöông phaùp ñieàu cheá baïc kim loaïi.
- Tính chaát cuûa halogenua baïc.
I. Ñoàng
1- Tính chaát cuûa ñoàng kim loaïi.
Thöû taùc duïng cuûa ñoàng vôùi caùc acid HCl, HNO3, H2SO4 loaõng vaø ñaëc.
Nhaän xeùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
2- Caùc hôïp chaát Cu (II).
* Ñieàu cheá CuSO4.5H2O:
Caân 2 g CuO cho vaøo coác. Theâm vaøo ñoù moät löôïng H2SO4 20% ñaõ tính vöøa
ñuû ñeå phaûn öùng.
Ñaët coác leân noài caùch thuûy, vöøa ñun vöøa khuaáy ñeàu. Tieán haønh hoøa tan trong
khoaûng 1 giôø. Neáu chæ coøn moät ít chaát raén khoâng tan thì coi nhö ñöôïc.
Loïc boû keát tuûa; coâ dung dòch treân noài caùch thuûy ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh
theå. Laøm laïnh baèng nöôùc laïnh. Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busner.
Caân; tính hieäu suaát theo löôïng CuO ñaõ duøng.
- Thöû taùc duïng cuûa dung dòch CuSO4 vôùi dung dòch KI; vôùi dung dòch ñöôøng
glucose. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
* Cu(OH)2:
Theâm töø töø töøng gioït NaOH vaøo dung dòch CuSO4. Hieän töôïng quan saùt
ñöôïc? Vieát phöông trình phaûn öùng.
Tieán haønh thí nghieäm töông töï, thay NaOH baèng NH4OH. Quan saùt hieän
töôïng. Giaûi thích.
3- Caùc hôïp chaát Cu (I).
Laáy vaøo moät oáng nghieäm lôùn 3 g CuCl2, theâm vaøo ñoù khoaûng 10 ml nöôùc caát
vaø 4 ml HCl ñaëc. Cuoái cuøng theâm vaøo 4 g phoi ñoàng saïch hay ñoàng cuïc. Ñaäy oáng
nghieäm baèng moät caùi nuùt coù laép van Bunsel.
Ñun noùng hoãn hôïp cho ñeán khi dung dòch chuyeån sang maøu xanh da trôøi. Khi
phaûn öùng keát thuùc, roùt dung dòch vaøo coác ñöïng khoaûng 50 ml nöôùc laïnh. Quan saùt
hieän töôïng.

Loïc nhanh keát tuûa taùch ra, röûa keát tuûa, ñaàu tieân baèng nöôùc - sau ñoù röûa laïi
vaøi laàn baèng röôïu. Thu tinh theå vaøo loï, ñaäy kín.
* Ñeå CuCl ngoaøi khoâng khí moät thôøi gian xem coù bò bieán ñoåi gì khoâng? Giaûi
thích.
* Thöû taùc duïng cuûa muoái thu ñöôïc vôùi HCl ñaëc vaø amoniac ñaëc. Quan saùt
hieän töôïng. Giaûi thích.
* Laáy vaøi tinh theå muoái ñieàu cheá ñöôïc ñem hoøa tan trong dung dòch NaCl
baõo hoøa. Khi ñaõ tan heát, duøng nöôùc pha loaõng dung dòch.
Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
II. Baïc
1- Ñieàu cheá baïc kim loaïi.
Laáy moät oáng nghieäm, röûa saïch baèng nöôùc.
Cho 1 ml HNO3 loaõng vaøo oáng nghieäm, traùng ñeàu, ñun nheï. Röûa laïi vaøi laàn
baèng nöôùc roài saáy khoâ (Löu yù: keát quaû thí nghieäm phuï thuoäc vaøo vieäc oáng nghieäm
coù saïch hay khoâng!).
Theâm vaøo oáng nghieäm 2 ml dung dòch AgNO3 10%. Theâm töøng gioït
amoniac 2% ñeán khi keát tuûa vöøa tan heát (Keát tuûa cuûa chaát naøo?).
Theâm 3 ml dung dòch glucose 5%, laéc nheï oáng nghieäm roài ngaâm oáng nghieäm
vaøo moät coác nöôùc noùng khoaûng 70 - 80oC.
Khi baïc ñaõ traùng ñeàu treân thaønh oáng nghieäm thì laáy ra.
Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Trong thí nghieäm naøy
AgNO3, NH4OH vaø glucose ñoùng vai troø gì?
Löu yù: Sau thí nghieäm, röûa oáng nghieäm baèng HNO3 ñaëc, thu hoài dung dòch
AgNO3 cho Phoøng Thí nghieäm.
2- Caùc halogenua baïc.
Laáy vaøo 3 oáng nghieäm, moãi oáng 5 - 6 gioït dung dòch AgNO3. Laàn löôït theâm
vaøo caùc dung dòch NaCl, KBr, KI vaøo 3 oáng ñeå taïo keát tuûa.
Quay ly taâm, gaïn laáy keát tuûa, sau ñoù röûa laïi vaøi laàn baèng nöôùc caát. Quan saùt
maøu saéc keát tuûa.
Thöû hoøa tan caùc keát tuûa trong caùc dung dòch NH4OH loaõng, NH4OH ñaëc,
dung dòch Na2S2O3.
Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
Döïa vaøo giaù trò tích soá tan cuûa caùc keát tuûa vaø haèng soá khoâng beàn cuûa caùc
phöùc chaát taïo thaønh ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng thí nghieäm.
* Neáu ñeå caùc halogenua baïc ôû ngoaøi aùnh saùng seõ coù hieän töôïng gì xaûy ra?
Caâu hoûi
1- Caùc nguyeân toá phaân nhoùm IB coù tính chaát hoùa hoïc gì ñaëc tröng? Tính chaát ñoù
thay ñoåi nhö theá naøo trong phaân nhoùm? Giaûi thích.

2- Ñoàng coù theå coù caùc hôïp chaát ôû nhöõng möùc oxy hoùa naøo? Ñoä beàn cuûa caùc hôïp
chaát ñoù? Caùc hôïp chaát ñoù coù tính chaát hoùa hoïc gì ñaëc tröng?
3- Caùc halogenua baïc thöôøng coù öùng duïng gì trong thöïc teá? ÖÙng duïng naøy döïa vaøo
caùc tính chaát naøo cuûa chuùng?
------------------------------

BAØI 17: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IIB

& CAÙC HÔÏP CHAÁT

- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Zn, Cd, Hg.
- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Zn(OH)2; CdOH)2.
- Khaùi nieäm veà tích soá tan. Khaû naêng hoøa tan vaø keát tuûa cuûa chaát ñieän ly
khoù tan.
- Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát Hg (II), Hg (I).
I. Keõm
1- Keõm kim loaïi.
* Cho moät maûnh keõm nhoû saïch vaøo oáng nghieäm. Theâm vaøo ñoù 1 ml H2SO4
10% loaïi tinh khieát. Quan saùt hieän töôïng.
Theâm vaøo oáng nghieäm treân vaøi gioït dung dòch CuSO4. Quan saùt hieän töôïng.
So saùnh toác ñoä phaûn öùng tröôùc vaø sau khi theâm CuSO4.
* Hoøa tan Zn trong caùc acid HCl, HNO3, H2SO4 loaõng vaø ñaëc.
* Hoøa tan khoaûng 0,5 g keõm boät trong 5 ml dung dòch NaOH 5%. Ñun nheï
oáng nghieäm.
Khi phaûn öùng keát thuùc, ñeå nguoäi dung dòch, chaét laáy dung dòch trong beân
treân sang moät oáng nghieäm khaùc. Cho doøng khí CO2 suïc qua dung dòch.
2- Keõm hydroxyt.
Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch muoái keõm. Theâm töøng gioït dung
dòch NaOH ñeán khi taïo thaønh keát tuûa.
Thöû hoøa tan keát tuûa trong dung dòch NaOH dö, trong caùc acid vaø trong dung
dòch NH4OH.
3- Keõm sulphua.
* Laáy vaøo 3 oáng nghieäm laàn löôït caùc dung dòch ZnSO4, ZnCl2,
Zn(CH3COO)2. Cho khí H2S suïc qua caû 3 oáng nghieäm cho ñeán khi baõo hoøa.
Loïc boû keát tuûa. Theâm vaøo nöôùc loïc dung dòch natri acetat hay dung dòch
NH4OH loaõng.

* Cuõng laøm nhö thí nghieäm treân nhöng thay khí H2S baèng dung dòch
(NH4)2S.
II. Cadimi
1- Cadimi kim loaïi.
Laáy vaøo oáng nghieäm 1 ml dung dòch CdSO4, cho vaøo ñoù moät maûnh keõm.
Quan saùt hieän töôïng. Tieáp tuïc tieán haønh phaûn öùng khoaûng 1 giôø. Sau ñoù laáy
keõm chöa phaûn öùng ra. Loïc, laáy Cd kim loaïi.
Thöû taùc duïng cuûa Cd vôùi HCl, HNO3, H2SO4 loaõng vaø ñaëc.
2- Cadimi hydroxyt.
Cuõng laøm nhö thí nghieäm ñieàu cheá Zn(OH)2.
Hoøa tan keát tuûa Cd(OH)2 thu ñöôïc trong HCl, NH4OH, NaOH.
3- Phöùc chaát cuûa Cadimi.

Cho 2 ml dung dòch muoái cadimi vaøo oáng nghieäm. Theâm daàn töøng gioït
NH4OH ñeán khi hoøa tan keát tuûa.
Chia dung dòch vaøo 2 oáng nghieäm. Moät thöû phaûn öùng vôùi H2S, moät vôùi
NaOH.
Giaûi thích hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
III. Thuûy ngaân

1- Caùc muoái cuûa Hg(II).
* Laáy vaøo oáng nghieäm 1 g thuûy ngaân kim loaïi. Theâm vaøo ñoù 1,5 ml HNO3
25%. Ñeå yeân hoãn hôïp phaûn öùng trong khoaûng 1 - 2 giôø. Chaát naøo seõ ñöôïc taïo
thaønh? Neáu duøng dö HNO3 thì seõ taïo thaønh chaát gì? Giaûi thích. Vieát phöông trình
phaûn öùng.
* Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch Hg(NO3)2. Theâm töøng gioït dung
dòch KI cho ñeán dö.
Thöû taùc duïng cuûa dung dòch thu ñöôïc vôùi dung dòch muoái NH+4 trong moâi
tröôøng dö NaOH.
* Cho dung dòch Hg(NO3)2 vaø dung dòch Hg2(NO3)2 taùc duïng vôùi moät löôïng
dö dung dòch SnCl2.

* Cho vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch Hg2(NO3)2. Theâm vaøo ñoù vaøi gioït
dung dòch HCl 4N. Quay ly taâm, thu laáy keát tuûa roài thöû hoøa tan noù trong HCl,
HNO3, NH4OH loaõng vaø ñaëc.
* Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moãi oáng vaøi gioït dung dòch Hg(NO3)2 vaø
Hg2(NO3)2. Cho H2S suïc qua.
Thöû hoøa tan keát tuûa trong HNO3 ñaëc vaø trong nöôùc cöôøng thuûy.
2- Hoãn hoáng amoni.
Ñeå coù hoãn hoáng amoni, tröôùc tieân phaûi ñieàu cheá ñöôïc hoãn hoáng natri.
* Chuaån bò hoãn hoáng natri: cho chöøng moät haït ngoâ thuûy ngaân kim loaïi vaøo
moät coái söù khoâ. (Chuù yù: coái söù phaûi thaät khoâ !)
Laáy moät maûnh natri kim loaïi caét ra thaønh nhöõng mieáng raát nhoû. Cho töøng
mieáng vaøo coái söù, duøng ñuõa thuûy tinh troän ñeàu cho ñeán khi mieáng natri tan haún vaøo
thuûy ngaân môùi laïi theâm mieáng khaùc.
Chia hoãn hoáng ra laøm 2 phaàn: cho vaøo 2 oáng nghieäm chöùa 2 ml dung dòch
NH4OH. Moät oáng ñaët trong nöôùc ñaù, moät oáng ñeå ngoaøi.
Quan saùt hieän töôïng, Giaûi thích.
Caâu hoûi
1- Nhaän xeùt veà caáu taïo nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá Zn, Cd, Hg. So vôùi caáu taïo
cuûa kim loaïi kieàm thoå cuøng chu kyø coù gì khaùc? Töø ñoù cho bieát tính chaát hoùa hoïc
cuûa Zn, Cd, Hg. Chuùng phaûn öùng vôùi dung dòch kieàm, dung dòch acid nhö theá naøo?
2- Zn(OH)2 thuoäc loaïi hydroxyt gì? Cho phaûn öùng minh hoïa.
3- Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân cuûa caùc muoái ZnSO4, ZnCl2,
Zn(CH3COO)2.
4- Thuoác thöû Nestler laø gì? Phöông phaùp ñieàu cheá?
------------------------------

BAØI 18: CROM VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT

- Phöông phaùp ñieàu cheá crom kim loaïi. Chuù yù phöông phaùp ñieän phaân.
- Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát Cr(II), Cr(III), Cr(IV).
- Phöông phaùp ñieàu cheá CrO3.
I. Ñieàu cheá crom kim loaïi

Laép duïng cuï ñeå maï crom nhö hình veõ 20.
1. Bình ñieän phaân;

2. Catod;
3. Anod;
4. Nguoàn ñieän 1 chieàu;
5. Ampe keá;
6. Bieán trôû;
7. Caàu dao ñieän.
Hình 20: Boä duïng cuï ñieàu cheá crom.
Bình (1) laø bình ñeå maï crom, goàm coù moät coác söù, 2 baûn chì laøm anod vaø moät
baûn ñoàng hay saétlaøm catod. Tröôùc khi laép duïng cuï caàn phaûi laøm saïch vaø ñaùnh boùng
baûn ñoàng laøm catod.
Cho vaøo bình ñieän phaân 200 ml nöôùc caát. Theâm vaøo ñoù H2SO4 ñaëc vaø Cr2O3
sao cho dung dòch chöùa 250 g/l Cr2O3 vaø 2,5 - 3 g/l sulphat (ôû daïng acid sulphuric
H2SO4).
Tieán haønh ñieän phaân ôû nhieät ñoä 40 - 50oC, cöôøng ñoä doøng khoaûng 2,5 A. Sau
vaøi phuùt, quan saùt lôùp crom phuû treân beà maët baûn ñoàng laøm catod.
Vieát phöông trình caùc phaûn öùng xaûy ra ôû 2 ñieän cöïc.
II. Ñieàu cheá Cr(CH3COO)2.

Trong bình A ñöïng 5 ml dung dòch CrCl3 baõo hoøa ñaõ ñöôïc acid hoùa baèng
HCl.
Bình B ñaõ ñöôïc naïp ñaày khí CO2 leân treân dung dòch CH3COONa ñaõ ñöôïc
acid hoùa baèng CH3COOH (Löôïng dung dòch CH3COONa ñöôïc tính ñeå vöøa phaûn
öùng ñuû vôùi vôùi CrCO3 taïo thaønh). Baàu thuûy tinh troän ñöôïc nheùt ñaày boâng thuûy tinh.
A, B: bình caàu;

1, 2 - khoùa;
3- baàu thuûy tinh troän.
Hình 21: Boä duïng cuï ñieàu cheá Cr(CH3COO)2
Khi baét ñaàu laøm thí nghieäm thì ñoùng khoùa 1, môû khoùa 2.
Cho vaøo bình phaûn öùng moät löôïng keõm boät hay keõm caét nhoû lôùn gaáp 3 laàn
löôïng tính toaùn lyù thuyeát.
Quan saùt söï bieán ñoåi maøu cuûa dung dòch. Khi dung dòch ñaõ chuyeån sang maøu
xanh da trôøi thì ñoùng khoùa 2, môû khoùa 1. Khi ñoù hydro taïo thaønh seõ ñaåy dung dòch
CrCl2 sang bình B.
Neáu löôïng hydro sinh ra ít, khoâng ñuû ñaåy dung dòch CrCl2 sang thì noái oáng
daãn cuûa khoùa 1 vôùi bình Kiff ñieàu cheá CO2.
Nhaän xeùt hieän töôïng xaûy ra trong bình B. Loïc huùt laáy keát tuûa baèng pheãu
Bushner. Röûa keát tuûa baèng moät löôïng lôùn nöôùc laïnh ñaõ baõo hoøa khí CO2; sau ñoù
röûa laïi baèng moät löôïng nhoû röôïu.
Laøm khoâ keát tuûa trong bình huùt aåm ñöïng H2SO4 trong khí quyeån CO2.
Neáu ñeå Cr(CH3COO)2 ngoaøi khoâng khí seõ coù hieän töôïng gì xaûy ra?
Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
III. Caùc hôïp chaát Cr(III).

1- Laáy moät vaøi tinh theå muoái CrCl3 hoøa tan trong nöôùc laïnh. Nhaän xeùt maøu dung
dòch.
Ñun soâi dung dòch. Maøu dung dòch bieán ñoåi nhö theá naøo? Giaûi thích.
Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch.
2- Laáy 1 ml dung dòch CrCl3 vaøo oáng nghieäm roài nhoû töø töø dung dòch NaOH loaõng
vaøo. Quan saùt keát tuûa taïo thaønh.
Laáy keát tuûa vaøo 2 oáng nghieäm rieâng. Thöû taùc duïng cuûa acid vaø kieàm loaõng
vôùi keát tuûa ñoù.
3- Cho dung dòch Na2S taùc duïng vôùi dung dòch Cr(III). Keát tuûa gì seõ taùch ra?
IV. Caùc hôïp chaát Cr(VI).

1- Ñieàu cheá K2 CrO4.
Cho 8 g K2CO3, 8 g KOH, 8 g KNO3 vaøo 1 cheùn saét. Ñaët cheùn leân beáp ñun
noùng chaûy hoãn hôïp. Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy ñeàu hoãn hôïp vaø cho töø töø 8 g quaëng
saét cromit ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû vaøo.

Troän ñeàu hoãn hôïp, tieáp tuïc ñun cho ñeán khi hoãn hôïp chaûy ra vaø khoâ quaùnh
laïi.
Ñaäy naép cheùn roài cho vaøo loø nung khoaûng nöûa giôø ôû nhieät ñoä 800oC.
Laáy cheùn ra, ñeå nguoäi, hoøa tan chaát chöùa trong cheùn baèng nöôùc soâi. (Chuù yù:
moãi laàn hoøa tan baèng moät löôïng nhoû nöôùc, tieán haønh hoøa tan nhieàu laàn cho ñeán khi
chuyeån ñöôïc toaøn boä chaát ra khoûi cheùn).
Loïc boû keát tuûa khoâng tan heát.
Coâ nöôùc loïc treân noài caùch thuûy cho ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå.
Ngaâm coác trong nöôùc ñaù ñeå keát tinh K2CrO4. Loïc huùt tinh theå treân pheãu
Bushner. Saáy khoâ saûn phaåm ôû 80oC.
Caân löôïng K2CrO4 ñieàu cheá ñöôïc. Tính hieäu suaát theo löôïng quaëng saét
cromit hay Cr2O3 ñaõ duøng.
Quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi.
2- Tính chaát cuûa K2CrO4.
* Hoøa tan vaøi tinh theå K2CrO4 vaøo nöôùc. Acid hoùa dung dòch baèng vaøi gioït
H2SO4. Maøu cuûa dung dòch thay ñoåi nhö theá naøo?
Sau ñoù laïi duøng KOH kieàm hoùa dung dòch treân. Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi
thích.
* Cho dung dòch K2CrO4 taùc duïng vôùi dung dòch (NH4)2S. Ñun noùng hoãn hôïp.
* Cho dung dòch K2CrO4 phaûn öùng laàn löôït vôùi caùc dung dòch H2O2, KI,
FeSO4 ñaõ ñöôïc acid hoùa.
* Cho dung dòch K2CrO4 taùc duïng vôùi dung dòch BaCl2. Quan saùt hieän töôïng.
Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng.
3- Ñieàu cheá CrO3.

Laáy 4 g K2Cr2O7 hoøa tan trong 12 ml nöôùc. Cho dung dòch vaøo cheùn söù roài töø
töø theâm H2SO4 ñaëc (Löôïng H2SO4 laáy gaáp 6 laàn löôïng tính toaùn theo lyù thuyeát).
Chaát gì seõ taùch ra? Laøm laïnh dung dòch, loïc thu laáy keát tuûa. Röûa keát tuûa
baèng moät ít acid nitric.
Chuyeån keát tuûa vaøo cheùn söù vaø ñem saáy khoâ treân noài caùch thuûy ñeán khi heát
muøi HNO3.
4- Tính chaát cuûa CrO3.
* Hoøa tan vaøi tinh theå CrO3 trong röôïu vaø trong nöôùc.
* Cho CrO3 taùc duïng vôùi dung dòch KI vaø Na2SO3.
5- Caùc hôïp chaát peroxyt cuûa crom.
Theâm vaøi gioït H2SO4 loaõng, 1 -2 ml eter etylic vaø vaøi gioït dung dòch
K2Cr2O7 hay K2CrO4 vaøo moät oáng nghieäm chöùa 2 - 3 ml dung dòch H2O2 loaõng.
Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy caån thaän hoãn hôïp.
Quan saùt hieän töôïng. Trong lôùp eter etylic vaø lôùp nöôùc coù nhöõng chaát gì?

Caâu hoûi
1- Dung dòch muoái Cr(III) coù ñaëc ñieåm laø maøu saéc thay ñoåi. Giaûi thích nguyeân nhaân
vaø cho bieát nhöõng yeáu toá naøo ñaõ gaây ra hieän töôïng ñoù.
2- Cr(OH)3 thuoäc loaïi hydroxyt gì? Minh hoïa baèng nhöõng phaûn öùng cuï theå.
3- Caùc ion CrO24− ,Cr2O72− beàn trong moâi tröôøng naøo? Giaûi thích nguyeân nhaân.
------------------------------

BAØI 19: MANGAN VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT

- Phöông phaùp ñieàu cheá KMnO4.
- Tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc hôïp chaát Mn(VII) (chuù yù KMnO4).
- Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Mn(OH)2.
- Tính chaát hoùa hoïc cuûa hôïp chaát Mn(II).
I. Ñieàu cheá KMnO4.

Troän ñeàu 7 g quaëng pyroluzit (MnO2) vôùi 3 g KClO3, 5 g KOH trong moät
cheùn saét. Ñaëy naép cheùn, nung noùng treân ngoïn löûa ñeøn khoaûng nöûa giôø. Nhieät ñoä
phaûn öùng giöõ ôû 450 - 500oC.
Chuyeån hoãn hôïp phaûn öùng vaøo coác. Hoøa tan trong 100 ml nöôùc caát. Quan saùt
maøu cuûa dung dòch taïo thaønh.
Ñun nheï dung dòch, cho moät doøng khí carbonic loäi qua tôùi khi dung dòch coù
maøu tím ñaäm. Loïc laáy dung dòch qua pheãu ñaùy thuûy tinh xoáp. Coâ nöôùc loïc treân noài
caùch thuûy ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Laøm laïnh. Loïc huùt keát tuûa treân pheãu
thuûy tinh xoáp. Saáy khoâ saûn phaåm ôû 70 - 80oC.
Caân saûn phaåm, tính hieäu suaát theo löôïng quaëng pyroluzit ñaõ duøng.
Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. Vieát phöông trình phaûn öùng.
II. Tính chaát KMnO4.

* Khi ñun noùng KMnO4 coù hieän töôïng gì xaûy ra? Phaûn öùng naøy coù öùng duïng
gì?
* Cho dung dòch KMnO4 phaûn öùng vôùi: dung dòch Fe2+ ñaõ ñöôïc acid hoùa;
dung dòch kieàm cuûa hydroperoxyt; dung dòch kieàm ñaëc; dung dòch Na2S2O3 trong
moâi tröôøng acid, kieàm vaø trung tính.
* Cho dung dòch KMnO4 phaûn öùng vôùi dung dòch KBr trong 2 oáng nghieäm (1
oáng ñöôïc acid hoùa baèng acid acetic, 1 oáng thì khoâng).
So saùnh toác ñoä cuûa 2 phaûn öùng treân.
III. Caùc hôïp chaát Mn(II).

1- Mangan (II) hydroxyt.
* Töø dung dòch muoái MnSO4, ñieàu cheá Mn(OH)2 nhôø taùc duïng cuûa dung dòch
NaOH. Taùch keát tuûa Mn(OH)2.
Thöû taùc duïng cuûa Mn(OH)2 ñieàu cheá ñöôïc vôùi HCl, NaOH dö.
Khi ñeå ngoaøi khoâng khí, keát tuûa seõ bò bieán ñoåi nhö theá naøo?

* Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng 3 gioït dung dòch NH4OH. Theâm vaøo
oáng thöù nhaát 3 gioït nöôùc caát, oáng thöù hai 3 gioït NH4Cl baõo hoøa. Sau cuøng theâm vaøo
moãi oáng 3 gioït dung dòch MnSO4.
2- Tính khöû cuûa Mn(II).
* Laáy vaøo oáng nghieäm 2 gioït dung dòch Mn(NO3)2 vaø 3 gioït dung dòch
NaOH. Theâm vaøo 5 - 6 gioït nöôùc brom.
* Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå amonipesulphat (NH4)2S2O8, theâm vaøo 2
ml nöôùc caát, laéc cho muoái tan heát. Theâm vaøo ñoù 2 - 3 gioït HNO3 ñaëc, 1 gioït dung
dòch AgNO3. Ñun soâi hoãn hôïp roài theâm vaøo oáng nghieäm 1 gioït dung dòch Mn(NO3)2
loaõng.
Caâu hoûi
1- Taïi sao KMnO4 coù tính oxy hoùa maïnh? Moâi tröôøng phaûn öùng coù aûnh höôûng ñeán
söï khöû KMnO4 nhö theá naøo?
2- Baûn chaát acid - baz cuûa caùc hôïp chaát cuûa mangan thay ñoåi nhö theá naøo khi thay
ñoåi soá oxy hoùa? Cho ví duï minh hoïa.
3- Cho bieát caùc möùc oxy hoùa maø Mn coù theå coù trong caùc hôïp chaát. Taïi sao Mn coù
nhieàu möùc oxy hoùa nhö vaäy?
------------------------------

BAØI 20: FE - CO - NI

- Phöông phaùp ñieàu cheá saét, muoái Mohr, saét (III) clorua, ferat.
- Tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng cuûa caùc hôïp chaát Fe(II), Fe(III), Fe(VI).
- Söï aên moøn saét vaø caùch baûo veä.
- Tính chaát caùc hôïp chaát Co(II), Ni(II); Co(III), Ni(III).
I- Saét vaø caùc hôïp chaát.
1- Ñieàu cheá saét kim loaïi.

Laáy moät cheùn ñaát thuûng ñaùy, loùt ñaùy cheùn baèng moät maûnh giaáy moûng. Raûi
leân treân maûnh giaáy khoaûng 1,5 - 2,0 g CaF2.
Troän kyõ 9 g Fe2O3, 2 g Al boät roài cho hoãn hôïp vaøo cheùn treân. Chuù yù khi cho
hoãn hôïp vaøo cheùn thì laáy moät ñuõa thuûy tinh khoâ caém vaøo giöõa cheùn, neùn chaët hoãn
hôïp. Sau ñoù laáy ñuõa thuûy tinh ra vaø cho vaøo loã ñoù moät hoãn hôïp chaùy goàm 1 g
KClO3 vaø 0,5 g Mg boät (ñaõ ñöôïc troän kyõ).
(Chuù yù: KClO3 vaø Mg phaûi ñöôïc nghieàn nhoû tröôùc roài môùi ñem troän vôùi nhau
chöù khoâng ñöôïc nghieàn hoãn hôïp trong coái söù.)
Caém vaøo giöõa hoãn hôïp chaùy moät sôïi daây Mg. Ñaët cheùn leân kieàng saét coù
khung tam giaùc ñaët trong moät chaäu caùt. Ñoát chaùy sôïi daây Mg.
Quan saùt hieän töôïng. (Khi laøm thí nghieäm naøy phaûi ñeo kính baûo hieåm!)
Sau khi hoãn hôïp chaûy loûng, ñeå nguoäi hoãn hôïp. Cho hoãn hôïp leân ñe saét, laáy
buùa ñaäp maïnh cho ñeán khi coøn laïi maãu saét.
Thu laáy maãu saét, thöû tính deûo cuûa noù vaø thöû phaûn öùng vôùi caùc acid HCl,
H2SO4, HNO3 ñaëc vaø loaõng.
2- Söï aên moøn saét vaø baûo veä saét khoûi aên moøn.
* Laáy moät maûnh saét traùng keõm (toân) vaø moät maûnh saét traùng thieác (saét taây).
Duøng duõa duõa ñi moät vaïch sao cho choã ñoù maát ñi lôùp kim loaïi baûo veä.
Thaám öôùt caû hai maûnh saét baèng dung dòch muoái aên (NaCl) 10% vaø ñeå chuùng
ñeán buoåi thí nghieäm sau.
Ñeå so saùnh, laáy moät maûnh saét thöôøng nhuùng vaøo dung dòch muoái.
Quan saùt caùc hieän töôïng thí nghieäm. Giaûi thích vaø vieát caùc phöông trình
phaûn öùng.
* Laáy moät maûnh saét, duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët cuûa noù. Chia mieáng
saét ra laøm hai phaàn, moät phaàn ngaâm trong nöôùc coøn moät phaàn ngaâm trong dung dòch
K2Cr2O7 1%. Hai giôø sau laáy caùc maûnh saét ra, cuøng cho taùc duïng vôùi H2SO4 10%.

3- Caùc hôïp chaát Fe(II).

* Ñieàu cheá muoái Mohr:
Hoøa tan 5 g voû baøo saét vaøo moät löôïng H2SO4 2N ñaõ tính tröôùc.
Tieán haønh phaûn öùng trong coác coù ñaäy maët kính ñoàng hoà vaø ñun nheï cho ñeán
khi saét tan heát.
Loïc laáy dung dòch roài ñem coâ treân noài caùch thuûy ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh
theàû.
Chuaån bò dung dòch (NH4)2SO4 baõo hoøa ôû nhieät ñoä 70oC ((NH4)2SO4 ñöôïc
laáy vôùi löôïng vöøa ñuû ñeå phaûn öùng vôùi löôïng FeSO4 ñieàu cheá ñöôïc.)
Khi dung dòch FeSO4 coù vaùng tinh theå thì troän ngay hai dung dòch noùng vôùi
nhau, khuaáy maïnh roài ñeå nguoäi, muoái Mohr seõ keát tinh.
Loïc huùt tinh theå qua pheãu loïc Bushner, thaám khoâ tinh theå baèng giaáy loïc.
Caân, tính hieäu suaát theo löôïng phoi saét ñaõ duøng.
* Tính chaát cuûa muoái Fe(II):
Thöû taùc duïng cuûa dung dòch muoái Mohr vôùi caùc dung dòch sau:
+ Vôùi K3[Fe(CN)6];
+ Vôùi nöôùc brom; dung dòch K2Cr2O7, KMnO4 ñaõ ñöôïc acid hoùa.
+ Vôùi H2S vaø (NH4)2S. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích.
+ Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch muoái Mohr. Vieát phöông
trình phaûn öùng thuûy phaân.
+ Vôùi dung dòch kieàm loaõng.
Quan saùt caùc hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
4- Caùc hôïp chaát Fe(III).
* Ñieàu cheá FeCl3:
Hình 22: Boä duïng cuï ñieàu cheá FeCl3.
1- Heä thoáng ñieàu cheá khí clo; 2- Bình röûa ñöïng dung dòch KMnO4; 3- Bình
röûa ñöïng H2SO4; 4- Bình coå cong ôû coå ñaët phoi saét; 5- OÁng chöõ U ñöïng CaCl2; 6-
Coác ñöïng dung dòch NaOH ñeå haáp thuï khí clo dö.

Ñaët 3 g phoi saét vaøo coå bình coå cong, ñaäy nuùt laïi. Heä thoáng phaûi hoaøn toaøn
kín. Cho doøng khí clo ñi qua, duøng doøng khí caån thaän ñoát noùng coå bình. Tieáp tuïc cho
clo ñi qua vaø ñun noùng maïnh cho ñeán khi taïo thaønh saûn phaåm ôû trong bình.
Khi phaûn öùng keát thuùc, laøm laïnh bình phaûn öùng trong doøng khí clo; sau ñoù
ñaåy clo ra baèng doøng khí CO2 khoâ. Thaùo nhanh bình coå cong ra khoûi heä thoáng. Laáy
phaàn phoi saét chöa phaûn öùng ra. Ñoå nhanh FeCl3 thu ñöôïc ra moät tôø giaáy khoâ roài
cho vaøo oáng nghieäm khoâ, ñaäy kín.
Hoøa tan moät ít FeCl3 ñieàu cheá ñöôïc trong nöôùc. Thöû moâi tröôøng cuûa dung
dòch baèng giaáy quyø xanh hay quyø trung tính.
Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. Vieát phöông trình phaûn öùng.
* Tính chaát cuûa FeCl3:
Thöû taùc duïng cuûa dung dòch FeCl3 vôùi caùc dung dòch sau:
+ Dung dòch Na2CO3, NaOH.
+ Dung dòch KI, K2SO3.
+ Dung dòch K4[Fe(CN)6], KSCN.
* Natri ferit:
Troän 0,5 g Fe2O3 vôùi 4 g Na2CO3 khan trong cheùn saét. Naáu chaûy hoãn hôïp
trong loø ôû nhieät ñoä 800 - 900oC.
Ñoå hoãn hôïp noùng chaûy leân moät maûnh söù. Quan saùt chaát taïo thaønh.
Khi hoãn hôïp ñaõ nguoäi, ñaäp noù ra thaønh cuïc nhoû vaø nghieàn trong coái söù. Cho
hoãn hôïp ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû vaøo coác nöôùc. Chaát gì ñöôïc taïo thaønh ôû ñaùy cheùn ?
5- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ferat.
Cho moät ít KOH ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû vaøo cheùn söù. Theâm vaøo ñoù 4 - 5 gioït
dung dòch FeCl3 baõo hoøa, sau ñoù theâm 2 - 3 gioït Br2 loûng.
Ñun noùng caån thaän hoãn hôïp roài chuyeån vaøo moät coác nhoû coù chöùa saün 20 ml
nöôùc.
Chia dung dòch vaøo 3 oáng nghieäm:
+ oáng 1: Theâm dung dòch BaCl2 30% cho ñeán khi xuaát hieän keát tuûa. Thaønh
phaàn cuûa keát tuûa taïo thaønh? Vieát phöông trình phaûn öùng.
+ oáng 2: Theâm nöôùc H2S.
+ oáng 3: Theâm dung dòch H2SO4 2N.
Quan saùt caùc hieän töôïng thí nghieäm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.
II. Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken.

1- Caùc hôïp chaát Co(II) vaø Ni(II).
* Laáy 5, 6 gioït dung dòch CoCl2 vaøo 3 oáng nghieäm. Theâm vaøo caû oáng töøng
gioït dung dòch NaOH.
Ñun noùng moät oáng nghieäm vaø duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy caån thaän.
Theâm vaøo oáng thöù hai vaøi gioït nöôùc brom.
Theâm vaøo oáng thöù ba vaøi gioït dung dòch H2O2.
Quan saùt caùc hieän töôïng thí nghieäm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

* Cho dung dòch NaOH phaûn öùng vôùi dung dòch NiCl2.
Quan saùt keát tuûa taïo thaønh. Ñeå keát tuûa ngoaøi khoâng khí: coù hieän töôïng gì
xaûy ra? Giaûi thích.
Theâm nöôùc brom vaøo keát tuûa ñoù.
* Laáy 2 oáng nghieäm: moät oáng cho 4 - 5 gioït dung dòch CoCl2 baõo hoøa, sau
ñoù theâm 4 - 5 gioït dung dòch HCl ñaäm ñaëc.
Cho vaøo oáng nghieäm thöù hai 4 - 5 gioït coàn tuyeät ñoái, sau ñoù theâm vaøi tinh
theå CoCl2.
Nhaän xeùt maøu cuûa dung dòch. Theâm töø töø töøng gioït nöôùc cho ñeán khi maøu
cuûa dung dòch thay ñoåi.
Giaûi thích caùc hieän töôïng thí nghieäm.
2- Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken.
* Phöùc amoniacat:
Laáy 2 oáng nghieäm chöùa laàn löôït vaøi gioït dung dòch CoCl2 vaø NiCl2. Theâm töø
töø töøng gioït dung dòch amoniac ñaëc cho ñeán khi dö amoniac. Ñun soâi kyõ dung dòch.
* Ñieàu cheá phöùc hexanitrocobaltiat natri:
Hoøa tan 15 g NaNO2 trong 15 ml nöôùc noùng. Ñeå nguoäi dung dòch ñeán 40 -
50oC roài theâm 5 g Co(NO3)2. Khuaáy cho muoái cobalt tan heát roài vöøa khuaáy vöøa töø
töø theâm 5 ml CH3COOH 50%.
Cho moät doøng khoâng khí maïnh suïc qua dung dòch trong khoaûng 1 giôø. Neáu
xuaát hieän keát tuûa trong dung dòch thì loïc boû keát tuûa. Vöøa khuaáy vöøa theâm vaøo hoãn
hôïp phaûn öùng 30 ml röôïu eytlic 96%. Khi ñoù keát tuûa maøu vaøng cuûa
hexanitrocobaltiat natri seõ xuaát hieän.
Ñeå laéng moät giôø, loïc huùt keát tuûa treân pheåõu aùp suaát thaáp. Röûa keát tuûa baèng
moät ít röôïu. Laøm khoâ keát tuûa baèng caùch eùp giöõa nhöõng tôø giaáy loïc. Caân, tính hieäu
suaát theo löôïng muoái cobalt ñaõ duøng.
Thöû taùc duïng cuûa dung dòch muoái ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch muoái K+.
Caâu hoûi.
1- Fe, Co, Ni coù theå coù caùc hôïp chaát ôû nhöõng möùc oxy hoùa naøo? Ñoä beàn cuûa chuùng
thay ñoåi trong daõy nhö theá naøo?
2- Xaùc ñònh trong dung dòch muoái Mohr coù caùc ion naøo? Muoái keùp khac phöùc chaát
nhö theá naøo?
3- Oxyt saét (III) thuoäc loaïi oxyt gì? Noù coù tan trong caùc acid khoâng? Caùc ferit thuûy
phaân maïnh hôn hay caùc muoái Fe(III) thuûy phaân maïnh hôn?
-------------------------------------------------------------------

Thuchanhhoavoco

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thuchanhhoavoco

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT

LEÂ THÒ HAÛI – HOÀ BÍCH NGOÏC

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI SINH VIEÂN

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeát

Tieán haønh thí nghieäm

I. Ñieàu cheá oxy

3- Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 1)

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

II. Thöû tính chaát cuûa oxy

III. Ñieàu cheá ozon

Hình 2: Duïng cuï ñieàu cheá khí O3.

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

IV. Thöû tính chaát cuûa ozon

V. So saùnh khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vôùi O3

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeát

Tieán haønh thí nghieäm

I. Ñieàu cheá hydro

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

II. Thöû tính chaát cuûa hydro

III. Ñieàu cheá nöôùc oxygen

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

IV. Thöû tính chaát cuûa nöôùc oxygen

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeát

Tieán haønh thí nghieäm

I. Tính chaát cuûa Na kim loaïi

III. Caùc muoái ít tan cuûa Na, K

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

IV. Ñieàu cheá Na2CO3 khan

I- Bình Kiff: 1- Baàu chöùa ñaù voâi (CaCO3);

Hình 5: Duïng cuï ñieàu cheá NaHCO3.

V. Natri sulphat vaø caùc hydrat cuûa noù

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeát

Tieán haønh thí nghieäm

I. Tính chaát cuûa Mg kim loaïi

II. Caùc hydroxyt cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

III. Muoái cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå

2- Ñieàu cheá MgSO4.7H2O.

3- Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch CaCl2;

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

6- Caùc muoái oxalat.

IV. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa.

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeát

Tieán haønh thí nghieäm

I. Ñieàu cheá acid boric (H3BO3)

II. Phaûn öùng cuûa acid boric vôùi röôïu etylic

III. Ñieàu cheá anhydrit boric

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

V. Ñieàu cheá ngoïc borat

Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc

Chuaån bò lyù thuyeáøt