http://www.toanthpt.

net

OÂN TAÄP VEÀ HAØM SOÁ BAÄC 3

Giaû söû : y = ax3 + bx2 + cx + d vôùi a ≠ 0 coù ñoà thò laø (C). y’ = 3ax2 + 2bx + c, y” = 6ax + 2b
−b
1) y” = 0 ⇔ x = (a ≠ 0 )
3a
−b
x= laø hoaønh ñoä ñieåm uoán. Ñoà thò haøm baäc 3 nhaän ñieåm uoán laøm taâm ñoái xöùng.
3a

2) Ñeå veõ ñoà thò 1 haøm soá baäc 3, ta caàn bieát caùc tröôøng hôïp sau :
i) a > 0 vaø y’ = 0 voâ nghieäm ⇒ haøm soá taêng treân R (luoân luoân taêng)
ii) a < 0 vaø y’ = 0 voâ nghieäm ⇒ haøm soá giaûm (nghòch bieán) treân R (luoân luoân giaûm)
iii)a > 0 vaø y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x2 vôùi x1 < x2
⇒ haøm soá ñaït cöïc ñaïi taïi x1 vaø ñaït cöïc tieåu taïi x2.
Ngoaøi ra ta coøn coù :
+ x1 + x2 = 2x0 vôùi x0 laø hoaønh ñoä ñieåm uoán.
+ haøm soá taêng treân (−∞, x1)
+ haøm soá taêng treân (x2, +∞)
+ haøm soá giaûm treân (x1, x2)
iv) a < 0 vaø y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x2 vôùi x1 < x2
⇒ haøm ñaït cöïc tieåu taïi x1 vaø ñaït cöïc ñaïi taïi x2 thoûa ñieàu kieän x1 + x2 = 2x0 (x0 laø hoaønh ñoä
ñieåm uoán). Ta cuõng coù :
+ haøm soá giaûm treân (−∞, x1)
+ haøm soá giaûm treân (x2, +∞)
+ haøm soá taêng treân (x1, x2)

3) Giaû söû y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät vaø y = k(Ax + B)y’ + r x + q vôùi k laø haèng soá khaùc 0;
thì phöông trình ñöôøng thaúng qua 2 ñieåm cöïc trò laø y = r x + q

4) (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät

y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1 , x 2
⇔ 
y(x1 ).y(x 2 ) < 0

5) Giaû söû a > 0 ta coù :

i) (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät > α
y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät thoûa α < x1 < x 2

⇔ y(α) < 0

y(x1 ).y(x 2 ) < 0
ii) (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät < α
y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät thoûa x1 < x 2 < α

⇔ y(α ) > 0

y(x1 ).y(x 2 ) < 0
Töông töï khi a < 0 .
6) Tieáp tuyeán : Goïi I laø ñieåm uoán. Cho M ∈ (C).
Neáu M ≡ I thì ta coù ñuùng 1 tieáp tuyeán qua M.
Neáu M khaùc I thì ta coù ñuùng 2 tieáp tuyeán qua M.
http://www.toanthpt.net

Bieän luaän soá tieáp tuyeán qua 1 ñieåm N khoâng naèm treân (C) ta coù nhieàu tröôøng hôïp hôn.

7) (C) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät caùch ñeàu nhau ⇔ y’ = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät vaø y(x0) = 0
(x0 laø hoaønh ñoä ñieåm uoán)

8) Bieän luaän soá nghieäm cuûa phöông trình : ax3 + bx2 + cx + d = 0 (1) (a ≠ 0) khi x = α laø 1 nghieäm
cuûa (1).
Neáu x = α laø 1 nghieäm cuûa (1), ta coù
ax3 + bx2 + cx + d = (x - α)(ax2 + b1x + c1)
nghieäm cuûa (1) laø x = α vôùi nghieäm cuûa phöông trình ax2 + b1x + c1 = 0 (2). Ta coù caùc tröôøng
hôïp sau:
i) neáu (2) voâ nghieäm thì (1) coù duy nhaát nghieäm x = α
ii) neáu (2) coù nghieäm keùp x = α thì (1) coù duy nhaát nghieäm x = α
iii) neáu (2) coù 2 nghieäm phaân bieät ≠ α thì (1) coù 3 nghieäm phaân bieät
iv) neáu (2) coù 1 nghieäm x = α vaø 1 nghieäm khaùc α thì (1) coù 2 nghieäm.
v) neáu (2) coù nghieäm keùp ≠ α thì (1) coù 2 nghieäm
BAØI TAÄP OÂN VEÀ HAØM BAÄC 3
Cho hoï ñöôøng cong baäc ba (Cm) vaø hoï ñöôøng thaúng (Dk) laàn löôït coù phöông trình laø
y = −x3 + mx2 − m vaø y = kx + k + 1.
(I) PHAÀN I. Trong phaàn naøy cho m = 3. Khaûo saùt vaø veõ ñoà thò (C) cuûa haøm soá.
1) Goïi A vaø B laø 2 ñieåm cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu cuûa (C) vaø M laø ñieåm baát kyø treân cung AB vôùi M khaùc
A , Bø . Chöùng minh raèng treân (C) ta tìm ñöôïc hai ñieåm taïi ñoù coù tieáp tuyeán vuoâng goùc vôùi tieáp
tuyeán taïi M vôùi (C).
2) Goïi ∆ laø ñöôøng thaúng coù phöông trình y = 1. Bieän luaän soá tieáp tuyeán vôùi (C) veõ töø E ∈ ∆ vôùi (C).
3) Tìm E ∈ ∆ ñeå qua E coù ba tieáp tuyeán vôùi (C) vaø coù hai tieáp tuyeán vuoâng goùc vôùi nhau.
4) Ñònh p ñeå treân (C) coù 2 tieáp tuyeán coù heä soá goùc baèng p, trong tröôøng hôïp naøy chöùng toû trung
ñieåm cuûa hai tieáp ñieåm laø ñieåm coá ñònh.
5) Tìm M ∈ (C) ñeå qua M chæ coù moät tieáp tuyeán vôùi (C).
(II) PHAÀN I I.Trong phaàn naøy cho tham soá m thay ñoåi.
6) Tìm ñieåm coá ñònh cuûa (Cm). Ñònh m ñeå hai tieáp tuyeán taïi hai ñieåm coá ñònh naøy vuoâng goùc nhau.
7) Ñònh m ñeå (Cm) coù 2 ñieåm cöïc trò. Vieát phöông trình ñöôøng thaúng qua 2 ñieåm cöïc trò.
8) Ñònh m ñeå (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät.
9) Ñònh m ñeå : a) haøm soá ñoàng bieán trong (1, 2). b) haøm soá nghòch bieán trong (0, +∞).
10) Tìm m ñeå (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm coù hoaønh ñoä taïo thaønh caáp soá coäng.
11) Tìm ñieàu kieän giöõa k vaø m ñeå (Dk) caét (Cm) taïi 3 ñieåm phaân bieät. Tìm k ñeå (Dk) caét (Cm) thaønh
hai ñoaïn baèng nhau.
12) Vieát phöông trình tieáp tuyeán vôùi (Cm) vaø ñi qua ñieåm (-1, 1).
13) Chöùng minh raèng trong caùc tieáp tuyeán vôùi (Cm) thì tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá goùc lôùn nhaát.

BAØI GIAÛI

PHAÀN I : m = 3
Khaûo saùt vaø veõ ñoà thò (ñoäc giaû töï laøm)

1) Goïi n laø hoaønh ñoä cuûa M. Vì haøm soá ñaït cöïc tieåu taïi x = 0 vaø ñaït cöïc ñaïi
taïi x = 2 neân 0 < n < 2; y' = – 3x2 + 6x ⇒ heä soá goùc cuûa tieáp tuyeán taïi M
laø k1 = – 3n2 + 6n ∈ (0, 3] (vì n ∈ (0, 2)). Ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi tieáp
http://www.toanthpt.net

1
tuyeán taïi M coù heä soá goùc laø k2 = − (vôùi 0 < k1 ≤ 3). Hoaønh ñoä cuûa tieáp
k1
1
tuyeán vuoâng goùc vôùi tieáp tuyeán M laø nghieäm cuûa – 3x2 + 6x = − (= k2)
k1
1
⇔ 3x2 – 6x − = 0. Phöông trình naøy coù a.c < 0, ∀ k1 ∈ (0, 3] neân coù 2
k1
nghieäm phaân bieät, ∀ k1 ∈ (0, 3]. Vaäy treân (C) luoân coù 2 ñieåm phaân bieät
maø tieáp tuyeán ñoù vuoâng goùc vôùi tieáp tuyeán taïi M.

2) E (e, 1) ∈ ∆. Phöông trình tieáp tuyeán qua E coù daïng y = h(x – e) + 1 (D).
 − x3 + 3n 2 − 3 = h(x − e) + 1
(D) tieáp xuùc (C) ⇔ heä  2
coù nghieäm.
 − 3x + 6 x = h
⇒ Phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (D) vaø (C) laø :
– x3 + 3x2 – 3 = (– 3x2 + 6x)(x – e)+ 1 (1)
3 2
⇔ – x + 3x – 4 = x(– 3x + 6)(x – e)
⇔ (x – 2)(x2 – x – 2) = 3x(x – 2)(x – e)
⇔ x = 2 hay x2 – x – 2 = 3x2 – 3ex
⇔ x = 2 hay 2x2 – (3e – 1)x + 2 = 0 (2)
2
(2) coù ∆ = (3e – 1) – 16 = (3e – 5)(3e + 3)
(2) coù nghieäm x = 2 ⇔ 8 – 2(3e – 1) + 2 = 0 ⇔ e = 2
5
Ta coù ∆ > 0 ⇔ e < – 1 hay e > .
3
Bieän luaän :
5
i) Neáu e < – 1 hay < e < 2 hay e > 2
3
⇒ (1) coù 3 nghieäm phaân bieät ⇒ coù 3 tieáp tuyeán.
5
ii) Neáu e = – 1 hay e = hay e = 2
3
⇒ (1) coù 2 nghieäm ⇒ coù 2 tieáp tuyeán.
5
iii) Neáu – 1 < e < ⇒ (1) coù 1 nghieäm ⇒ coù 1 tieáp tuyeán.
3
Nhaän xeùt : Töø ñoà thò, ta coù y = 1 laø tieáp tuyeán taïi (2, 1) neân phöông trình (1)
chaéc chaén coù nghieäm x = 2, ∀ e.
3) Vì y = 1 laø tieáp tuyeán qua E (e, 1), ∀ e vaø ñöôøng x = α khoâng laø tieáp
tuyeán neân yeâu caàu baøi toaùn.
⇔ (2) coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x2 thoûa : y'(x1).y'(x2) = – 1
http://www.toanthpt.net

 5
 e < −1∨ e > 3

⇔  x1 , x 2 laø nghieäm cuûa (2)
 (−3x2 + 6x )(−3x 2 + 6x ) = −1
1 1 2 2


 5
 e < − 1 hay e >
3
 3e − 1
⇔  x1 + x2 =
 x .x = 1 2
 1 2
 9x1.x 2 (x1 − 2)(x 2 − 2) = −1
 5
e < −1 hay e >
⇔  3
 9 [1 − (3e − 1) + 4] = −1
55  55 
⇔ e= . Vaäy E  ,1
27  27 
4) Tieáp ñieåm cuûa tieáp tuyeán (vôùi (C)) coù heä soá goùc baèng p laø nghieäm cuûa :
y' = p ⇔ 3x2 – 6x + p = 0 (3)
Ta coù ∆' = 9 – 3p > 0 ⇔ p < 3
Vaäy khi p < 3 thì coù 2 tieáp tuyeán song song vaø coù heä soá goùc baèng p.
Goïi x3, x4 laø nghieäm cuûa (3).
Goïi M3 (x3, y3); M4 (x4, y4) laø 2 tieáp ñieåm. Ta coù :
x3 + x 4 − b
= =1
2 2a
y3 + y 4 − (x33 + x34 ) + 3(x32 + x 24 ) − 6
= = −1
2 2
Vaäy ñieåm coá ñònh (1, –1) (ñieåm uoán) laø trung ñieåm cuûa M3M4.
5) Caùch 1 : Ñoái vôùi haøm baäc 3 (a ≠ 0) ta deã daøng chöùng minh ñöôïc raèng :
∀ M ∈ (C), ta coù :
i) Neáu M khaùc ñieåm uoán, ta coù ñuùng 2 tieáp tuyeán qua M.
ii) Neáu M laø ñieåm uoán, ta coù ñuùng 1 tieáp tuyeán qua M.
Caùch 2 : Goïi M(x0, y0) ∈ (C). Phöông trình tieáp tuyeán qua M coù daïng :
y = k(x – x0) − x30 + 3x 20 − 3 (D)
Phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (D) vaø (C) laø :
− x 3 + 3 x 2 − 3 = (−3 x 2 + 6 x)( x − x0 ) − x03 + 3 x02 − 3 (5)
3 3 2 2 2
⇔ x − x 0 − 3(x − x 0 ) + (x − x 0 )(−3x + 6x) = 0
⇔ x − x 0 = 0 ∨ x2 + xx 0 + x20 − 3x − 3x 0 − 3x 2 + 6x = 0
⇔ x = x 0 hay 2x 2 − (3 + x 0 )x − x 20 + 3x 0 = 0
http://www.toanthpt.net

⇔ x = x 0 hay (x − x 0 )(2x + x 0 − 3) = 0
3 − x0
⇔ x = x 0 hay x =
2
Do ñoù, coù ñuùng 1 tieáp tuyeán qua M (x0, y0) ∈ (C)
3 − x0
⇔ x0 = ⇔ x0 = 1
2
Suy ra, y0 = 1. Vaäy M(1, –1) (ñieåm uoán).
Nhaän xeùt : vì x0 laø 1 hoaønh ñoä tieáp ñieåm neân pt (5) chaéc chaén coù nghieäm
keùp laø x0
Phaàn II : Tham soá m thay ñoåi. y' = – 3x2 + 2mx
6) (Cm) qua (x, y), ∀m
⇔ y + x3 = m (x2 – 1) , ∀m
x 2 − 1 = 0 x = 1 x = −1
⇔  ⇔  hay 
y = −1 y = 1
3
y + x = 0
Vaäy (Cm) qua 2 ñieåm coá ñònh laø H(1, –1) vaø K(–1, 1).
Vì y' = – 3x2 + 2mx neân tieáp tuyeán vôùi (Cm) taïi H vaø K coù heä soá goùc laàn
löôït laø :
a1 = y'(1) = – 3 + 2m vaø a2 = y'(–1) = –3 – 2m.
2 tieáp tuyeán taïi H vaø K vuoâng goùc nhau.
± 10
⇔ a1.a2 = – 1 ⇔ 9 – 4m2 = – 1 ⇔ m = .
2
7) Haøm coù cöïc trò ⇔ y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät.
⇔ 3x2 = 2mx coù 2 nghieäm phaân bieät.
2m
⇔ x = 0 vaø x = laø 2 nghieäm phaân bieät.
3
⇔ m ≠ 0. Khi ñoù, ta coù :
2  1 1 
y =  m 2 x − m  +  x − m  y'
9  3 9 
vaø phöông trình ñöôøng thaúng qua 2 cöïc trò laø :
2
y = m 2 x − m (vôùi m ≠ 0)
9
8) Khi m ≠ 0, goïi x1, x2 laø nghieäm cuûa y' = 0, ta coù :
2m
x1.x2 = 0 vaø x1 + x2 =
3
2  2 
⇒ y(x1).y(x2) =  m 2 x1 − m  m 2 x 2 − m 
9  9 
2 4
= − m 2 (x1 + x 2 ) + m 2 = − m 4 + m 2
9 27
http://www.toanthpt.net

Vôùi m ≠ 0, ta coù y(x1).y(x2) < 0

4 2
⇔ − m +1 < 0
27
27 3 3
⇔ m2 > ⇔ m>
4 2
Vaäy (Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm phaân bieät.
y' = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät x1, x 2
⇔ 
y(x1 ).y(x 2 ) < 0
3 3
⇔ m >
2
Nhaän xeùt :
3 3
i) Khi m < − thì phöông trình y = 0 coù 2 nghieäm aâm vaø 1 nghieäm döông.
2
3 3
ii) Khi m > thì phöông trình y = 0 coù 2 nghieäm döông vaø 1 nghieäm aâm.
2
9) a) Haøm ñoàng bieán treân (1,2) ⇔ – 3x2 + 2mx ≥ 0, ∀x ∈ (1,2). Neáu m ≠ 0 ta
2m
coù hoaønh ñoä 2 ñieåm cöïc trò laø 0 vaø .
3
 2m 
i) Neáu m < 0 thì haøm chæ ñoàng bieán treân  ,0 . Vaäy loaïi tröôøng hôïp m <
 3 
0
ii) Neáu m = 0 ⇒ haøm luoân nghòch bieán (loaïi).

 2m 
iii) Neáu m > 0 thì haøm chæ ñoàng bieán treân 0,
 3 
 2m 
Do ñoù, ycbt ⇔ m > 0 vaø [1,2] ⊂ 0,
 3 
2m
⇔ ≥2 ⇔ m≥3
3
b) Töø caâu a, ta loaïi tröôøng hôïp m > 0.
 2m 
Khi m ≤ 0 ta coù haøm soá nghòch bieán treân  − ∞, vaø haøm soá cuõng
 3 
nghòch bieán treân [0, +∞).
Vaäy ñeå haøm nghòch bieán treân [0, +∞) thì m ≤ 0.
Ghi chuù : neân laäp baûng bieán thieân ñeå thaáy roõ raøng hôn.
10) y" = – 6x + 2m , y" = 0 ⇔ x =
m
3
(Cm) caét Ox taïi 3 ñieåm caùch ñeàu nhau.
http://www.toanthpt.net

⇔ y = 0 coù 3 nghieäm phaân bieät vaø ñieåm uoán naèm treân truïc hoaønh.
 3 3  3 3
 m >  m>
⇔ 2 ⇔ 2
 m  3

 y  = 0  − m m2
+ m. −m=0
  3   27 9
 3 3
 m > ±3 6
⇔  2 ⇔m =
2
 2m − 1 = 0 2
 27
11) Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa (Cm) vaø (Dk) laø
– x3 + mx2 – m = kx + k + 1
⇔ m(x2 – 1) = k(x + 1) + 1 + x3
⇔ x + 1 = 0 ∨ m(x – 1) = k + 1 – x + x2
⇔ x = – 1 hay x2 – (m + 1)x + k + m + 1 = 0 (11)
a) Do ñoù, (Dk) caét (Cm) taïi 3 ñieåm phaân bieät
⇔ (11) coù 2 nghieäm phaân bieät khaùc – 1
1 + m + 1 + k + m + 1 ≠ 0
⇔  2
 (m + 1) − 4( k + m + 1) > 0
 k ≠ −2m − 3
⇔ (*)  m 2 − 2m − 3
 k < 4
b) Vì (Dk) qua ñieåm K(–1,1) ∈ (Cm) neân ta coù :
(Dk) caét (Cm) thaønh 2 ñoaïn baèng nhau.
 m 2m 3 
⇒ (Dk) qua ñieåm uoán  ; − m  cuûa (Cm)
 3 27 
2m 3 m 
⇒ − m = k  + 1 + 1
27 3 
3
2m − 27m − 27
⇒ k= (**)
9(m + 3)
Vaäy ycbt ⇔ k thoûa (*) vaø (**).
12) Phöông trình tieáp tuyeán vôùi (Cm) ñi qua (–1,1) coù daïng :
y = k(x + 1) + 1 (Dk)
Vaäy, phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa (Dk) vaø (Cm) laø :
– x3 + mx2 – m = (– 3x2 + 2mx)(x + 1) + 1 (12)
2 2 3
⇔ m(x – 1) = (– 3x + 2mx)(x + 1) + 1 + x
⇔ x + 1 = 0 ∨ m(x – 1) = – 3x2 + 2mx + 1 – x + x2
⇔ x = – 1 hay 2x2 + (1 – m)x – m – 1 = 0 (13)
http://www.toanthpt.net

m +1
⇔ x=–1 ∨ x=
2
y' (–1) = – 2m – 3
2
 m + 1  m + 1  m + 1 1 2
y'   = −3  + 2m   = (m – 2m – 3)
 2   2   2  4
Vaäy phöông trình cuûa 2 tieáp tuyeán qua (–1, 1) laø :
y = – (2m + 3)(x + 1) + 1
1
y = (m2 – 2m – 3)(x + 1) + 1
4
Nhaän xeùt : Coù 1 tieáp tuyeán taïi tieáp ñieåm (–1, 1) neân phöông trình (12) chaéc
chaén coù nghieäm keùp laø x = – 1 vaø phöông trình (13) chaéc chaén coù nghieäm
laø x = – 1.
13) Caùc tieáp tuyeán vôùi (Cm) taïi tieáp ñieåm cuûa hoaønh ñoä x coù heä soá goùc laø :
h = – 3x2 + 2mx
b m
Ta coù h ñaït cöïc ñaïi vaø laø max khi x = − = (hoaønh ñoä ñieåm uoán)
2a 3
Vaäy tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá goùc lôùn nhaát.

2
2  2 m  m2 m2
Nhaän xeùt : − 3x + 2mx = −3 x −  + ≤
 3 3 3
Ghi chuù : Ñoái vôùi haøm baäc 3
y = ax3 + bx2 + cx + d, ta coù :
i) Neáu a > 0 thì tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá goùc nhoû nhaát.
ii) Neáu a < 0 thì tieáp tuyeán taïi ñieåm uoán coù heä soá goùc lôùn nhaát.