Chuyén dé HINH HQC PHANG cteeemnsenneeneneeeeeenenin eee Hinh hoc 1a mot chi dé quan trong trong chuong trinh toén trung hoc co sd. Nam vimng céc ki€n thitc va Ki nang gidi todn & cp do nay, hoc sinh sé c6 mot stic bat tot dé co mét nén tang ving ving vé hinh hoc & cp phé thong trung hoc. Chuyén dé nay diém qua cdc dinh If va bai toan quan trong nhit trong chuong trinh hinh hoc cdp trung hoc co sé. Vi day 1a chuyén dé nang cao nén ching t0i sé khong tinh bay cdc dinh If co ban nhu dinh If Thales, dinh Ii Pythagoras, dinh If, tinh chat ciia phan gidc,... Du6i day 1a cc chit dé sé duge dé cap. Ngoai ra, mot s6 dinh If, cong thitc, bai toan khac sé dugc trinh bay duéi dang hé qua hay bai tap. — Dudng thing Euler — Duong tron Euler ~ Dudng thang Simson ~ Duong thing Steiner ~ Dinh If Ptolemy — Bat dang thitc Ptolemy ~ Tet gidc toan phan — Dudng thing Newton — Dinh li Ceva, Menelaus, dinh li Desargues — Dudng tron Apollonius — Bai todn con buém — Dinh li Euler vé tam gidc pedal — Mt sd qu¥ tich co ban. ~ Mot sé bai toén dung hinh bang thuéc va compa. 300§1. BINH Li DUONG TRON 9-DIEM EULER. DUONG THANG EULER TRONG TAM GIAC Bai todn dudng tn 9-diém Euler duge nha todn hoc EULER: (1707-1783) dua ra'va ching minh cho s4u diém ban dau, dé 1a trung diém cia céc canh cia tam gidc va hinh chiéu cia cdc dinh cia tam gidc len céc canh doi dién cifa ching cing nim trén mot dudng tron. Dén nam 1820, BRIANCHON (1783-1864) va PONCELET (1778-1876) chimg minh them rang dudng tron di qua sdu diém noi trén cing di qua trung diém cia cdc doan ndi tir truc tam dén cdc dinh cita tam gidc. Ten goi "Duong tron 9- diém" dugc gidi thiéu boi TERQUEM nam 1842. Vic phat hién ra dug tron Euler khong chi di qua trung diém cia cdc canh cia mot tam giéc ma con di qua s4u diém con lai 1a mot trong nhiing kho tang quy bau cita hinh hoc so cap hién dai. . Dudng tron 9-diém Euler Bai toan 1. Cho tam gidc ABC c6 H 1 truc tam. Khi d6 trung diém céc canh ciia tam gidc ; chan duémg cao ha ti A, B, C tuong ting xuéng BC, CA, AB ; trung diém cia HA, HB, HC cing thudc mot dutmg tron. Dudng tron nay goi la dudng tron 9-diém Euler cita tam gidc ABC. ‘True khi di vao viée chtmg minh chi tiét, ta xét bd dé sau : Bé dé. Cho tam giée ABC c6 H 1a truc tam. Goi Ap, Bo, Co lin lugt 18 hinh chigu chia A, B, C tuong ting trén BC, CA, AB. Goi M, 1a trung diém ciia BC ; 0, 14 trung diém cia HA. Chimg minh ring : M,, O, nim trén duémg ton ngoai tiép tam gidc ApByCy. A 2 Ching minh (h.5.1). That vay, ta c6 BBy L AC tai By => BByC = 90°. Hoan toan tuong ty, ta cling c6 BCjC = 90°. Tix dé suy ra duge B, C, Bo, Co cing thuge dudng tron dudng kinh BC, _ hon nia M, con 1a tam cia dudng tron d6. Lap Juan tuong ty, ta cling ching minh dugc cac tt gidc sau day noi tiép dudng tron : ti gidc CoHtAgB, HByCAg, AC gHBo, trong dé O, 1a tam ciia dung trdn ngoai tigp tit gidc ACoHBp. Hink 5.1 301Khi dy, ta duge ByM,Co = 2.CoCBy = 2.CyBBy = 2.CyAyHl = 2.HA,B, => ByM,,Cy = CoAgBp- Suy ra CoAgM_,Bo ndi ti€p, tic 1A M,, € (AgByCo). . qa Ta lai c6 O,ByH = 0,HBy = ByCAy = ByCB => 0,By la tip tuyén ti O, dén 2 Suy ra O,CyM, = 0,ByM, = 90° => Co0,BoM, nOi tiép dudng tron. (2) Tw (1) & (2) suy rad.p.cm. O . Tré lai bai ton ban dau. Ta goi Op, O, lan luot 1a trung diém cia HB, HC.; M,, M, lén lugt 1A trung diém cia CA, AB. Khi d6, lap luan tuong ty bai todn 1, ta c6 : O,, My, O., M. thude (ApBoCo). Do vay Og, Op, Ocs Max Myx Mc, Agy Bo, Cy 109 diém cing thudc mgt dudng tron. Day chinh 12 dudng tron Euler cia tam side ABC. O Nhdn xét (h.5.2) : Néu ta goi A; 1a diém d6i xtmg cia H qua BC ; Ny a diém d6i xting cita H qua M,. Khi dy, taco: A\BAy = HBA, = ByBAy. Nhung BB = AAC = HAC Do vay ABC = ABA = A,AC. Suy ra A, € (ABC), Mat khdc dé thay HBN,C 1a hinh binh hanh. Do dé BNC = BHC = CyHB, = 180° -C,AB, = 180° BAC, diéu nay chting t6 N, € (ABC). AgM, gid day déng vai trd 1a duéng trung binh cia tam gic HA,N,. Suy ra AoMa i AyNq- Nhung AgM,= BC L Ay, Suy ra A,N, LAA, => AA,N, = 90°. Do vay A, NV, sé 18 hai diém d6i xing nhau qua tam O cia (ABC), dn dén A, ON, thang hang. Xét trong tam gide AHN, goi G 1A trong tam cia tam giéc. Khi d6 G ¢ AM; x - 2. Suy ra G cing 18 trong tam cia tam gise ABC. Mat khéc HO la 7 mOt tung tuyén tir H cila tam gidc AHN,. Suy raG € HO. dudng tron (a. =), 14p luan tuong ty cho O,Co, va 3022. Duéng thang Euler cia tam giac Tir nhan xét trén, ta cé dugc noi dung ciia bai todn dudng thdng Euler cha tam gidc. Bai to4n 2. Cho tam gidc ABC cé H, G, O lan luot 1a truc tam, trong tam, tam dudng tron ngoai tiép tam gidc. Khi 4y H, O, G thang hang. Dudng thing chita H, O, G duge goi la duéng thing Euler cia tam giéc ABC. Hon nifa tam dudng tron 9-diém Euler cha tam gidc ABC con nim trén dudng thdng Euler cia tam giéc ABC va lA trung diém cia HO. That vay, ta cé, OM, //O,H, OM, = haw =HO,. Suy ra 0,0M,# 1a hinh binh hanh. Do vay, néu goi E = M,O, 0 OH thi E 1a trung diém cia O,M,. Mat khéc tam giéc M,O,Aq 1a mot tam gidc vudng tai Ag noi tiép dudng tron 9-diém Hinh 5.3 Euler cia tam giéc ABC. Suy ra E 1a tam cia dung tron Euler cia tam gidc ABC. Diém E chinh 1a trung diém cia HO. Dudng thing Euler c6 nhiéu tinh chat thi vi mA cho dén gan day ngudi ta vin con tiép tuc tim ra. Vao nam 2006, mot kién tric su ngudi Hy Lap Rostas Vittasko c6 dua ra mot bai toan thi vi nhu sau ° Gid sit ABCD 1a mot tit gide nOi tiép cé cdc duong chéo cat nhau tai P. Ching minh rang cdc duéng thdng Euler cia cdc tam giéc PAB, PBC, PCD, PDA déng quy tai mot diém. BAI TAP 1. (VMO 2009) Trong mat phing cho hai diém c6 dinh A, B (A khéc B). Mot diém C di dong trén mat phing sao cho ACB = a = const (0° < a < 180°). Dudng tron tam J nOi tiép tam gidc ABC va tiép xc véi AB, BC, CA lan lugt tai D, E, F. C4c dutmg thang Al, B/ cat EF lan luot tai M, N. a) Ching minh ring MN cé do dai khong d6i. b) Chimg minh ring dutng tron ngoai tiép tam giéc DMN luon di qua mot diém c6 dinh khi C luu dong. 3032. Cho tam gidc ABC nhon c6 céc dudng cao AA’, BB', CC’. Ching minh rang cdc duéng thang Euler ciia cdc tam gidc AB'C', CA'B' va BA'C’ déng quy tai mot diém. 3. Cho tam gidc ABC véi géc A khong vudng. Goi D 1a mot diém sao cho DBA = BAC ="DCA. Ching minh rang dudng thang Euler cita tam giéc ABC di qua D. §2. DUONG THANG SIMSON VA DUONG THANG STEINER Bai ton. Cho tam giée ABC n6i tiép trong dutng tron (0). Gia sir S 1a mot diém nam tren (O) sao cho S khong tring véi cdc dinh A, B, C cia tam gidc. Gia sir Ag, By, Cy 1a hinh chiéu cita S tuong tg trén cdc canh BC, CA, AB. Khi d6-Ap, Bo, Co thang hang. Dudng thang chita Ao, By, Co duge goi 1a duong thang Simson cha S déi vdi tam gide ABC. Bai todn dudng thang Simson cé thé xem nhu mt hé qua khé hién nhién ciia dinh If Euler vé tam gidc pedal (xem $10 trong chuyén dé nay). Song vig ding mot dinh If manh dé ching thinh dinh If vé dudng thang Simson khong phai 14 mot phuong 4n hay. Dudng thang Simson 6 thé duoc chting minh khé don gidn bang phuong phip bién doi géc thong thuimg. ‘That vay, ta co CBS = CAS = 90°, suy ra tt Hinh 5.4 Bide ApBgSC Ia tit gidc noi tigp, suy ra ByAyC = BySC. Mat khdc, vi ABSC noi tigp nén CoBS = ACS = ByCS = ASCyB & ASBYC (g.g) => BSC) = CSB, = BSCy = ByAjC. Nhung vi AgBCoS la tit gide noi tiép (BAS = BC,S = 90°) nen BSC) = BAjCy => ByAyC = BAjC => Co, Ao, Bo thing hang. O Diéu ngugc lai cla bai ton dudng thing Simson cing ding. Cu thé 1a "Néu M la diém chay trong mat phdng cia tam gidc ABC sao cho M khiong tring voi cdc dinh cia tam gidc va hinh chiéu cha nd xudng cdc canh cia tam gide ndm trén m6t dudng thang. Khi dé M nam trén dung tron ngoai tiép tam gide ABC". Phép chtmg minh ménh dé dao xin dugc danh cho ban ‘doc. 304Luu ¥ : Néu goi By, Ay va C; lan lugt 1 diém d6i ximg cla S qua AB, BC va CA. Dé thay A;, B,, C, thang hang. Tuy nhién, diéu dac biét cia dudng thang chita A, B,, C; 1a né di qua truc tam H cia tam giée ABC. That vay, & §1 ta da biét rang néu goi He, Hp lan lugt 18 cdc Hinh'.5 diém d6i xing cita H qua AB, AC tuong ling thi khi d6 Hg, He thudc (O). Lam ¥ tinh chit nay, bay gid ta duge : HCC = HSC (tinh chat d6i ximg truc). Mat khéc, vi Hp € (Q) nen H,SC = HBC = DAC = HAC (vi AEDB 1a ttt gidc noi ti€p, trong 46 D, E lan Iwot 1a binh chigu cha H tren BC, CA) => HC,C = HAC => HAC,C lath gide noi tiép => CHC =C,AC = SAC (tinh chat doi ximg truc) = SH¢C = SHcH = B,HH¢ (tinh chat d6i xing truc) => CHC, = HeHB, => B,, H, C; thang hang, suy ra Ay, By, C,, H thang hang. Vay H thude dutng thang di qua A, By, Cy. Dudng thing nay duoc goi la dudng thng Steiner cita S d6i vdi tam gide ABC. Dé thay 16 hon tmg dung ciia dudng thang Simson va dudng thang Steiner, ta xét cc vi du sau Vi du 1. (Dé chon déi tuyén du JBMO cita Rumani, 2001) Cho tt giéc ABCD noi tiép dudg tron tam O ban kinh R. Véi E 1 mot diém bat ky nam trén (0), ta goi K, L, M, N lan luot 1a hinh chiéu cla E tren DA, AB, BC, CD. Ching minh rang N 1a truc tam cia tam gidc KLM khi va chi khi ABCD 1 hinh chit nhat. Gidi (h. 5.6). Goi G va F lan luot 1a hinh chiéu cha E'lén AC va'BD. Theo dinh If duémg thing Simson, ta c6 ngay céc bO ba digm sau thing hang (K, L, F), (M,N, F), (K,G, N), (M, L, G). Goi G', F'1a giao diém Hinh 5.6 20A-TAI LIEU GKCT HINH HOC 10 7 305thit hai cla EG va EF véi (O). Ta thay ring KL // AF‘, MG // BG’, G'D // KN, FC // MN. Do dé N la truc tam tam gidc KLM khi va chi khi KF LMN @ AF' 1 F'C vaMG LKN & BG' LGD. Mat khdc AF" 1 F'C & AF'C = 90° 30 © AC. . Tuong tu BG’ 1 G'D <= O € BD. Do dé N 1a truc tam cia tam giéc KLM => O 1a giao diém cla AC va BD = ABCD 1a hinh chit nhat. Nguogc lai, gid sit ta da. cé ABCD 1a hinh chit nhat, dé thay ring véi moi diém E di dong trén (0) thi N I truc tam cita tam giée KLM. O Vi du 2. (IMO 2007). Xét 5 diém A, B, C, D, E sao cho ABCD 1a hinh binh hanh va bbn diém B, C, D, E cing nim trén mot dudng tron. Goi | 1a mot dudng thing qua A. Gia str / cit doan DC 6 F va BC 6 G. Gia sit EF = EG = EC. Chig minh ring / 1a phan gidc géc DAB. Gidi (h. 5.7). Goi Mg, Mp, Mg lan luot 1a dD. hinh chiéu cia E lén CB, CD, BD. Ta cé 4" theo gia thiét ban ddu thi £ thudc dudng trdn ngoai tip tam giéc BCD, suy ra Mo, Mp, Mg thing hang (dudng thing Simson). Mat khéc EG = EC = EF nén E 1a tam dudng tron ngoai tip tam giéc GCF => Mg, Mp la trung diém cia CG, CF => * M,Mp 1a dutmg trung binh cia tam gidc Hinh 5-7 CGF = (MgMpM,) I (AF) = (GF) => Mg 1a trung diém cia CA cing déng thai 18 trung diém cita BD. Ta c6 trong tam giéc EBD, EMg la dubng cao déng thai cing la dudng trung tuyén => tam giéc EBD can & E => EB = ED. Mat Khée EBC = EDC => tam gic EBM, va tam giéc EDM, bing nhan => EMg = EMp = GC = CF => tam gidc CFG can 6 C => CGF =CFG. MA BAF = GFC, FAD = FGC => BAF = FAD => FA 1a phan gidc g6c BAD _ hay 118 phan giéc BAD. O BAI TAP Cho tam gide ABC noi tiép dudng tron (0). S,, S, 1A hai diém di dong tren (O) va doi xing nhau qua O. Goi A), Ay tuong img 1 dudng thing Simson cia S;, 306 208-TAI LIEU GKCT HINH HOC 10S» d6i v6i tam giéc ABC. Ching minh ring A, vung g6c vi A va giao diém cia Aj, Ap chay trén mot dudng tron c6 dinh. Cho tit giéc ABCD ndi tiép dudng tron (0). Goi dy, dp. dc, dp 1a cdc dudng thing Simson cita A, B, C, D tuong tg d6i v6i cdc tam gide BCD, CDA, DAB, ABC. Chimg minh ring d,, dg, dc, dp déng quy. Cho tit giéc ABCD noi tip dudng tron (0) va M 1a mot diém nm tren mat phing tir giéc. Goi X, Y, Z,T, U, V theo thit ty 1a hinh chiéu cia M xudng AB, BC, CD, DA, AC, BD. Goi N, P, Q lan lugt 1 trung diém cia XZ, YT, UV. Ching minh ring néu M thudc (0) thi N, P, O thang hang. Bai todn con ding khong néu M 1 mot diém bat ki trong mat phang ? §3. BINH Li PTOLEMY Dinh If Ptolemy 1A mt trong nhiing dinh If dep cia hinh hoc so c4ip, c6 rat nhiéu tmg dung trong viéc gidi cdc bai todn hinh hoc. Dinh Ii nay c6 mot phat biéu hét sttc don gian : Dinh li Ptolemy. Tit gidc 161 ABCD nQi tip mot dudng tron khi va chi Khi téng cia tich céc cap canh d6i bing tich hai duéng chéo, nghia Ia AB.CD + AD.BC = AC.BD. C6 nhiéu céch khéc nhau dé ching minh dinh If nay, Mot sO chimg minh sé dugc trinh bay trong phan bat ding thc Ptolemy. Dudi day ta trinh bay mot chimg minh sir dung dudng thing Simson. Ha DA, vuong géc v6i BC, DB, vudng géc voi AC va DC, wuong g6c vi AB thi By, Aj, Cy thing hang va A,B, + B,C, =A,C (1). Ap dung dinh If ham s6 sin cho céc dutng tron dudng kinh DC, DB, DA va céc day cung A,B, Hinh 58 A,C, va B,C, tuong tng, ta co AyB, = DC. sinACB, A\C; = DB.sinABC, B,C, = AD. sinBAC 307Lai 4p dung dinh Ii ham s6 sin cho tam gidc ABC, ta c6 . AB AGE fa BG, sinC = Fp sinB = Te, sind = 5. Thay vao dang thiic (1) va rit gon, ta thu dugc AB.CD + AD.BC = AC.BD. Dinh If Ptolemy c6 nhiéu ting dung trong viéc gidi cdc bai todn hinh hoc lién quan dén ching minh va tinh todn. Sau day, ta sé xem xét mot s6 img dung cia dinh If Ptolemy vé tt gid ndi tiép trong viéc ching minh mot s6 cong thiic lugng gidc va hinh hoc. Cong thitc tinh sin(a + #) V6i a + £ 1a cdc géc nhon, dung dudng tron dudng kinh AC va chon céc diém B va D nim tren hai nifa dudmg tron, sao cho BAC = a, DAC = B. Ap dung dinh If Ptolemy, ta c6 AB.CD + AD.BC = AC.BD. Q) Mat khéc, 4p dung dinh nghia cha ham sé lugng gidc, ta cé D AB = AC.cosa@, BC = AC.sina, CD = AC sinf, DA = AC.cosB. Cusi cing, 4p dung dinh If ham s6 sin cho tam gidc ABD, ta dugc BD = AC.sin(a'+ f). Hinh $.9 Thay vao (2), ta dugc sin(a@ + ) = sina.cosf + sinB.cosa. 0 Dinh li Pythagoras Xét hinh chir nhat ABCD. R6 rang day 1A mot tt gidc nOi tiép. Vi thé ta c6 AB.CD + AD.BC = AC.BD. Do AB = CD, AD = BC nen tir day suy ra AB’ +BC? = AC? O Dinh li ham sé césin Xét tam giée ABC vdi céc canh BC = a, CA = b, AB = c. Dung diém D tren dudng tron ngoai tiép tam gidc sao cho AD = BC va AC = BD (D chinh la 308diém d6i xing cia C qua trung tryc cia AB). Goi E va F lan luot 18 hinh chiéu cia C va D trén AB. Ap dung dinh If Ptolemy cho tt gidc La ndi ti€p ABCD ta co AB.CD + AD.BC = AC.BD. (3) Mat khac, CD = AB - AF — BE = AB — 2BCcosB. Thay CD = AB ~ 2BCcosB, AD = BC, BD = AC vao (3), ta c6 Hinh 5.10 AB? — 2AB.BC.cosB + BC? = AC” hay =a? +c? - 2ac.cosB. 0 Hé thtrc Feuerbach Cho tt giéc ABCD néi tiép trong mot dutng tron, khi d6 BD? Sacp = CD” Sapp + AD” Sgcp- (4) Chimg minh. Theo cng thiic tinh dién tich thi C.AD.CD AB.AD.BD BC.BD.CD Saco = “Gp —> Saso = Gar Sco = ap Do dé (4) tuong duong voi BD?.AC.AD.CD = CD*.AB.AD.BD + AD”.BC.BD.CD hay 1a AC.BD = AB.CD + AD.BC. O Nhu vay, c6 thé thay dinh If Ptolemy tuong dutong véi hé thite Feuerbach. Dinh li Carnot Xét tam giéc nhon ABC néi tiép trong fo tron tam O ban kinh R. Goi x, y, zl céc khodng cach tir O dén BC, CA, AB tuong ting. Khi d6 xty+z=Rtr trong d6 r 1a ban kinh dudng tron ndi tip tam gidc. Ching minh (h. 5.11). Goi D, E, F lan lugt la trang diém cia cdc canh BC, CA, AB. Ap dung dinh If Ptolemy cho tit gic noi tiép AEOF, ta duge AF.OE + AE.OF = AO.EF <> c.y + b.z = Ra. 309Tuong tu cx+az=Rb, ay +bx=Re. Cong cdc dang thitc vé theo vé, ta duoc (b+0)x+ (c+ ay +(a+b)z=Rat+b +c) S (atbteyxty+z)=Rat+b+c)+axtbytcz soxtytz=R+r (Vi teen ee + Soap BI =25yqc var= 5) o Viet dudi dang luong gic, dinh i Camot chinh Ja hé thitc cosA + cosB + cosC = 1+ + Hinh 5.11 Chit ¥ hé thiic nay diing véi moi tam gic. V6i hé thiéc hinh hoe, dinh i Carnot van diing trong truéng hop tam gidc ti, nhung néu ching han A td thi ta cé —xt+y+z=Retr. : BAI TAP | 7. Cho tam gidc ABC ndi tiép trong dudng trdn (0) va AC = 2AB, Céc duing thang tiép xc véi dudng tron (0) iA tai A, C cat nhau tai P. Ching minh ring BP di qua diém chinh gidta ca cung BAC. 8. Cho tam giée ABC c6 / 14 tam dung tron noi tiép, O a tam dudng tron ngoai tiép va G Ia trong tam, Gia sir ring O/A = 90°. Ching minh ring JG song song v6i BC. 9. (IMO Shortlist) Gia sit M, N 1a cdc diém nam trong tam giée ABC sao cho MAB = NAC, MBA = NBC. Ching minh ring : AM. AN BM.BN 4 CMON _ “AB.AC” Ac * “BA.BC” BC “CA.CB 10. (VMO 1997) Trong mat phang, cho dutng tron tam O ban kinh R va diém P nam trong dung tron.(OP = d < R). Trong tat cd céc tit gidc 161 ABCD noi tip trong duéng tron (O) va c6 hai duémg chéo AC, BD vudng géc va cat nhau tai P, hay tim tt gidc c6 chu vi lén nhat va tit gidc c6 chu vi nhd nhét. Tinh cdc gid tri 1dn nhat va nhé nhat nay theo R va d. 310§4. BAT BANG THUC PTOLEMY Dinh Ii Ptolemy c6 nhiéu mé rong khdc nhau, trong dé mt mé rOng thi vi va c6 nhiéu ting dung chinh JA bat dang thttc Ptolemy. Bat ding thic Ptolemy. V6i 4 diém A, B, C, D bat ky trén mat phang, ta c6 AB.CD + AD.BC 2 AC.BD. (dl) Rat thé vi 1a bat dang thitc tam gidc (AB + BC 2 AC v6i ba diém A, B, C bat ky) la mot trudng hop dac biét cia bat dng thite Ptolemy. That vay Chia hai vé cia (1) cho BD, ta duge cD AD ABD + BCR 2 AC. Néu chon D "di xa" thi tir day ta sé suy ra AB + BC > AC. Diéu nay nghe cing ngac nhién, tuy nhién loi ich dem lai cia sur dic biét hod nay khong nhiéu, vi chang 1é lai ding bat ding thiic Ptolemy cao siéu dé ching minh bat dang thtic tam gidc vén duge coi nhu tién dé. Tuy nhién, mot logic rat ty nhién din ching ta dén mot ¥ tuéng hitu ich hon : Nhu vay bat ding thie Ptolemy cé lién quan dén bat ding thitc tam gidc. Vay la bat ding thitc Ptolemy c6 thé dugc ching minh nhd vao bat ding thite tam giéc ? Qua la nhu vay. Phép ching minh duéi day sé minh ching cho luan diém nay : Dung diém E sao cho tam gidéc BCD déng dang v6i tam gidéc BEA. Khi dé, theo tinh chat cia tam gidc déng dang, ta cé BA _ BD 7 EA CD Suy ra BA.CD = EA.BD (2) Mat khdc, hai tam giac EBC va ABD cing déng dang, . BA_ BE. = = docé By = Ge VA EBC = ABD. EC _ AD Tud6 So =. Bey ED Hinh 5.12 Suy ra AD.BC = EC.BD. @) D Cong (2) va (3) ta suy ra AB.CD + AD.BC'= BD.(EA + &C). Ap dung bat ding thiic tam gic, ta suy ra ABCD + AD.BC 2 AC.BD. , 311Dau bang xay ra khi va chi khi A, £, C thing hang, tiic 1a khi A va D cing nhin BC dui mot g6c bang nhau, va khi d6 ti giéc ABCD ndi tiép. Qo Bat ding thiic Ptolemy c6 nhiéu img dung trong cc bai todn bat ding thitc hinh hoc, dac biét 18 trong céc bai todn so sinh do dai céc doan thing. Truéc hét ta xem xét tng dung cha bat ding thttc Ptolemy trong viéc ching minh mot s6 két qua kinh dién cia hinh hoc phing. Diém Torricelli. Xét bai ton "Cho tam gidc ABC bat ky. Hay tim diém M trong mat phdng tam gidc sao cho MA + MB + MC dat gid tri nhé nhdt". Diém M tim dugc duge goi 1a diém Torricelli cha tam giéc ABC. C6 thé gidi ngén gon bai toan nay bang céch sir dung bat ding thitc Ptolemy nhu sau : Trén canh BC, dung ra phia ngoai tam giéc déu BCA’. Ap dung bat dang thitc Ptolemy cho ti giéc MBA'C ta cé BM.CA' + CM.BA' > BC.MA'. B Tir d6, do CA' = BA' = BC nén ta duoc BM + CM > Ma’. AY Nhu thé AM + BM + CM 2MA+MA'> AA’, Tlic 1a : AM + BM + CM 2 AA' (la hing s6). e Dau bang xy ra khi va ehi khi Hinh 5.13 i) Tit gidéc BMCA’ noi tigp ; ii) M nam gifta A va A’. Dé thay ta c6 thé tim duge diém M thod mfn ca hai diéu kién nay khi va chi Khi tat cA cc géc cia tam giéc ABC déu khong én hon 120°. Néu chang han g6c A > 120° thi diém M cén tim sé chinh 1a diém A (ban doc tu ching minh!). 0 R6 rang phuong php ndéi tren c6 thé 4p dung cho bai todn téng quét hon : "Cho tam gidc ABC va cdc sé thuc duong m, n, p. Hay tim diém M trong mat phdng tam gidc sao cho m.MA + n.MB + p.MC dat gid tri nhé nhdt". Tat nhién, ching ta ciing sé gap phai tinh hung tuong ty nhu tinh hudng tam giéc ABC c6 mot gc 16n hon 120° nhu 6 tren. 312Bat dang thirc Erdos-Mordell. Cho tam giéc ABC. M Ja mot diém bat ky nam trong tam gidc. Dat x, = MA, x) = MB, x; = MC ; pj, P2, p3 lan lugt 1a khoang cach tir M dén BC, CA, AB. Khi dé ta c6 bat ding thiic X1 + Xz +X; 22(p; + pz + P3)- C6 rt nhigu céch chimg minh két qua kinh dién nay. Sau day chting ta trinh bay phuong phdp ching minh sit dung dinh If Ptolemy. N6i dai AM c&t dudng tron noi tiép tam gidc tai A’. Ap dung dinh If Ptolemy cho tt gidc ndi tiép ABA'C, ta cé AB.CA' + AC.BA' = BC.AA'. Ha A'D vung géc voi AC va A'E vung g6c v6i AB thi rd rang A'B2AE,A'C2AD. Hinh 5.14 Dodé a.AA'2>c.A'D +bA'E Ae = nentirdo: 4 iG b > p= 7 m2 Pag t Pog: Tuong ty ta c6 cdc dénh gid cho Xp, x3, tir d6 ci) c¢,a@ bia M$ kX +432 og+2)+m(S+2)+n(2+g)220 + py + Ps). Dau bang xay ra khi va chi khi tam giéc ABC déu va M tring véi tam O cia tam gidc. 0 Phép ching minh bat dang thic Ptolemy ciing nhu cdch tir bat ding thitc Ptolemy suy ra bat ding thitc tam gidc cho thay bat dang thitc nay cé thé dp dung dé danh gid do dai cdc doan thang. Viéc dung tam gidc déu BCA’ ra phia ngoai trong di gidi bai todn Torricelli chinh 1A mot c4ch lam mau muc dé 4p dung dugc bat ding thitc Ptolemy. Y tudng chung 1a : Dé danh gid téng p.MA + q.MB, ta c6 thé dung diém N sao cho p.NA = q.NB. Sau d6 4p dung bat dang thitc Ptolemy thi dugc NA.MB + NB.MA 2 AB.MN. 313Tud6 pNA.MB + p.NB.MA2ABMN <> qNB.MB + p.NB.MA > AB.MN <> p.MA + q.MB> AB. a Chii ¥ ring diém N 1a cé dinh, nhu thé p!MA.+ q.MB di duoc dénh gid thong qua MN. Y tuong nay 1a chia khod dé gidi hang loat céc bai todn cue tri hinh hoc. Ta xem xét mot s6 vi du: Vi du 1. Cho diém M nam trong géc nhon xy. Hai diém A, B ln luot thay d6i tren Ox, Oy sao cho 20A = 30B. Tim vi tri cia A, B sao cho 2MA + 3MB dat gid tri nho nhat. Gidi. Ap dung bat ding thttc Ptolemy cho tt gide OAMB, ta cé OA.MB + OB.MA 2 OM.AB. Tid6 20A.MB + 2.0B.MA > 2.0M.AB <> 30B.MB + 2.0B.MA > 2.0M.AB AB 22.0m,| == |. <> 2MA + 3MB > 2.0M. (8) Vi tam gide OAB luon déng dang véi chinh né nen T= 1a mot dai luong, Khong déi. Tir d6 suy ra 2MA + 3MB dat gi tri nho nhtt bing 2.0M. () Dau bang xay ra khi va chi khi tt giéc OAMB noi tiép. 0 Vi du 2. Mot luc gidc cé do dai 6 canh déu bing 1. Ching minh rang luc gidc 6 c6 it hat mot dudng chéo chinh nho hon hay bang 2. (Duong chéo chinh 1a dutng chéo chia luc gidc thanh hai tf gidc). Gidi. Khong ngg ggi ¥ cho Idi gidi bai ton nay lai 1a mot ding thtéc 1ép mot : “1 vi 11a 2"...", Va dé thuc hién phép c6ng hai canh thanh ra dung chéo d6, ta sé 4p dung bat ding thiic Ptolemy. Xét luc gidc ABCDEF. Xét tam gidc ACE. Khong mat tinh téng quat, c6 thé gid sit CE 1a canh 16n nhat trong tam gidc. 4p dung bat ding thiic Ptolemy cho tir gidc ACDE, ta co AC.DE + AE.CD 2 AD.CE Tir d6, do CD = DE = | va CE 2 AC, CE 2 AE nen ta suy ra AD <2.0) 314BAI TAP 11. (MO SL 1997) Cho luc gidc 16i ABCDEF c6 AB = BC, CD = DE, EF = FA. ee BG DE RA 3. eas 4 ‘i BC , DE, FA S3 A a. Ching minh rang BE * DAt ROUT Déu bang xay ra khi nao ? 12. (IMO 2001) Cho tam gidc ABC vé6i trong tam G va dé dai céc canh a = BC, b=CA, c = AB. Tim diém P trén mat phing tam giéc sao cho dai luong AP.AG + BP.BG + CP.CG dat gid tri nhé nat va tim gid tri nhé nhat 46 theo a, b,c. 13. Cho dudng tron (Q) va day cung BC khdc dudng kinh. Tim diém A thudc cung 1én BC cia dudng tron dé AB + 2AC dat gid tri lén nhat. 14. Luc gidc 16i ABCDEF c6 ABF 1a tam gid vuong can tai A, BCEF 1a hinh binh hanh, AD = 3, BC = 1, CD + DE =22. Tinh dién tich luc gidc. §5. TU GIAC TOAN PHAN Hinh gém tit gidc ABCD c6 AB cat CD tai E, yr AD cit BC tai F duoc goi la nz gidc toan phan (h. 5.15). Tw gidc toan phan c6 mot s6 tinh chat sau : c Tinh chat 1. Cac dudng: tran ngoai tip cdc tam gidc BCE, CDF, ADE, ABF cing di qua mot diém. Diém nay goi Ia diém Miquel cia tr £ $ : gic toan phan. Hinh 5.15 Ching minh (h. 5.16). Goi M18 giao diém cia hai dung trdn (ABF) va (CDF). F Ta c6 : (MC, MB) = (MC, MF) + (MF, MB) (| | = (DC, DF) + (AF, AB) lo EN) = (DE, AD) + (AD, AE) A EV (E = (DE, AE) = (EC, EB) (mod x) => M &(BCE). Ching minh tuong tu ta c6 M © (ADE).O Hinh 5.16 315Tinh chat 2. Goi O;, 0», O3, O, lan luot 1a tam cia cdc dung tron (BCE), (CDF), (ADE), (ABF). Khi 46 O,, O>, O3, O4 , diém Miquel M cing thudc mét dudng tron. Chimg minh (h.5.17). Ta c6 0103, 0303, 030, ln lugt 1a cdc trung truc cla MC, MD, ME. Vi thé céc hinh chigu cia M len cdc dung thing nay 1a trung diém cia MC, MD, ME nén ching thang hang. Tir dé suy ra M © (0,003) (dinh Ii dao cia dinh If vé dudng thing Simson) . Chimg minh tuong ty, ta cling c6M €(0,0,0,) O —“Hinh5.17 Tinh chat 3. Chan cdc dudng vudng gc ha tir diéim Miquel M len céc duémg thing AB, BC, CD, DA cing nam trén mot dudng thang (dudng thang Simson). Ching minh (h. 5.18). Do M €(CDF) nén cac hinh chiéu cia né len CD, DF, FC thang hang (dudng thing Simson) Ching minh tuong ty cho cdc diém con lai. 0 Hinh 5.18 Hinh 5.19 Tinh chdt 4. Céc truc tam cia cdc tam gidc BCE, CDF, ADE, ABF cing nim trén mot dudng thang (Budng thang Steiner cia tit gidc). Ching minh (h. 5.19). Goi M 1a diém Miquel cita tt gidc toan phan. Phép vi tu tam M, ti s6 2 bién dudng thing Simson cia méi tam gidc BCE, CDF, ADE, ABF thanh dutng thang Steiner cia tam gidc d6, di qua tryc tam tam gidc - (xem §2). Tir tinh chat 3 suy ra céc dudng thang Steiner cha bén tam gidc tren trang nhau va duéng thang d6 di qua truc tam cia b6n tam gidc. Nhén xét. Hai dudng thing Simson va Steiner song song v6i nhau. 316Tinh chat 5. Cac trung diém cia céc doan AC, BD, EF cing nim trén mot dudng thing (Buéng thang Gauss). Ching minh (h 5.20). Goi H, 1, J, K, L, G lin luot 1a trung diém cia AC, BD, EF, BE, EC, CB. Tacé: H, G, L nam tren dudng thang song song v6i AE F 1, G, K nam trén dutng thing song song voi DE J, L, K nam trén duong thing song song v6i BF HG JL IK _ AB FC DE = "HL JK 1G AE FB DC Ap dung dinh If Menelaus d6i v6i tam gidc BCE va dutng thing ADF, ta cé ABLFC DE _, : AE FB DC — Hinh 5.20 HG JL IK 3 ae Orca = Fe TR 1g 71? Moby thing hang (dinh Ii Menelaus dao d6i véi tam gide GKL). Tinh chat 6. Dudng thing Steiner va dudng thing Gauss vung géc véi nhau. Chitng minh (h. 5.21). Goi H, K ln luot 1a tryc tam cia cdc tam gide CDF, CBE. 7 Goi M, N lan luot 1a trung diém cla cdc doan BD, EF. Khi d6 HK, MN lan luot 18 céc dudng thing Steiner va Gauss cia tt gidc toan phan. Taco MN = MD + DE + EN MN = MB + BF + FN => 2MN = DE + BF. HR2MN = HK.DE + HK.BF HF + FB + BK)DE + (HD + RE + ER)BF i. DE + FB.DE + BK.DE + HD.BF + DE.BF + ER BF Hinh 5.21 = FB.DE + DE.BF Vay HK LMN.O 2§6. DUONG THANG NEWTON Bai ton 1. Cho tt giéc ABCD ngoai a SF e tigp duong tron tam J. Goi N va-M 1a LX trung diém cita céc dung chéo AC va BD. Khi dé M, I, N cing nam trén mot dung thing. YX Dudng thing nay dugc goi 1A dung thing Newton ciia tit gic ngoai tiép YN ABCD: D —<\\ Ching minh (h, 5.22). N6i dai DA va CB Pre c cat nhau tai P. Tren (DA) lay diém D' sao cho PD' = AD va trén (BC) lay diém C’ sao cho PC’ = BC. Dé ¥ ring do M va N [a trung diém cia BD va AC nén ta c6 dt(MAD) + dt(MBC) = dt(MAB) + dt(MCD) = 3 aWABCD) dt(NAD) + dt(NBC) = dt(NAB) + dt(NCD) = 3 dt(ABCD). Theo c4ch dung diém D' va C' va hai dang thifc trén, ta c6 * dt(MPD') + dt(MPC’) = dt(NPD') + dt(NPC’) => dt(MD'PC’) = dt(ND'PC') => dt(MD'C’) = dt(ND'C) => MN//D'C. (a) Mat khéc do ti giéc ABCD ngoai tiép dutng tron nén ta c6 AD + BC = AB+CD. Tir d6 dt(JAD) + dt(IBC) = dt(JAB) + dt(ICD) = $aABCD) Li Juan tuong ty nhu trén ta ciing c6 IMI D'C. 2) Tir (1) va (2) suy ra M, J, N thang hang. O Dudng thang Newton c6 mot trudng hop d§c biét khd dep 18 bai todn sau : Bai toan 2. Cho tam gidc ABC. Dung tron néi ti€p tam I cia tam gidc tiép xtc véi canh BC tai D. Goi M 1 trung diém cla BC va N 1a tung diém cia AD. Ching minh ring M, I, N thing hang. 318 . :15. 6 day tir giéc ABCD bién thanh tit giéc suy bién ABDC véi goc BDC = 180°. Tat nhien Ia céc céch gidi néu trén van td ra higu qua. Ngoai ra, do tinh chat dac biét cia né, bai todn cdn cé6 nhiéu cach gidi khdc. Xin duge danh cho ban doc phan tim kiém thém céc Idi gidi nay. BAI TAP Cho dutng trdn (Q) dudng kinh AB. M 1a diém tay ¥ nam trong (0). Dutmg phan gidc tir M cia tam gidc AMB cit (0) tai N. Phan giéc ngoai géc AMB cit NA, NB lin lugt tai P,Q. AM cat dudng tron dudng kinh NQ tai diém thit hai R, BM cat dutmg tron dudng kinh NP tai diém thit hai S. Chimg minh dudng trung tuyén ké tir N cita tam gidc NSR di qua mot diém c6 dinh. §7. DINH Lf CEVA, DINH Li MENELAUS VA DINH Li DESARGUES Bai todn'déng quy va thang hang 14 nhig bai ton phé bién trong hinh hoc va c6 nhiéu cdch dé ching minh. Trong bai nay, ching t0i xin néu ra cdc dinh If cé dién va dugc xem nhu 1a cdc tiéu chudn dé ching minh 3 dudng thing déng quy hay 3 diém thing hang. . Dinh li Ceva Trong chuong trinh 6p 7, ta da biét rang trong mot tam gidc thi céc dudng trung tuyén, cdc dudng phan gidc, cdc dudng cao déng quy. Thuc ra dé chi 1A trudng hop dic biét cla nhimg bo ba dudng thing déng quy duge xéc dinh trong dinh If sau day. Dinh li Ceva. Cho tam giéc ABC va céc diém Aj, By, C, lan lugt thude cdc . canh BC, CA, AB. Khi d6 AA,, BB,, CC, déng quy khi va chi khi : AB BC GA _ AC BACB ~ Chimg minh (h. 5.23). (=>) Cho AA, BB;, CC, déng quy, ta chimg minh (1) (1) Gia sit BB,, CC, c&t dudng thing qua A song song véi BC lan lugt la J va K. Ap dung dinh If Thales ta cé : 319BC _BC.C\A_ AK BA Al'C\B BC @ Hon nia ta cé : AL AM _ AK AB Al Aig MATa AG mee ACiRAK a) 7 : AB B,C C\A _ Al BC AK Tir (2) va (3) tacé AC BACB = aK AT BC =1. Hinh 5.23 (<=) Gia str ta c6 hé thifc (1), ta cn ching minh AAj, BB,, CC, déng quy. Goi P 1a giao diém cia AA, va BBy, C’ 1a giao diém cla CP va AB. Khi d6 4p dung phan trén ta cé (4) hh CB CB Tir(1) va (4) taco GIA - C, =C’ WoC, vaC' cing thude canh AB). Vay AA,, BB,, CC, déng quy tai P.O BO ba dudng thang AA;, BB,, CC, déng quy nhw trén duoc goi la bd ba duong thang Ceva va cdc doan thing AA,, BB, va CC, goi 1a b6 ba doan thang Ceva. Dinh If Ceva 1a dinh If co ban nhat ding dé chtmg minh cdc duéng thang déng quy, ta c6 thé xét mot vai vi du sau day. Vi du 1. Chimg minh rang trong mot tam gidc : a) Ba dudng trung tuyén déng quy ; b) Ba dudng phan gidc déng quy ; c) Ba duéng cao déng quy ; d) Ba dudng trung truc déng quy. Ching minh. Xét tam giéc ABC. a) Ba dutmg trung tuy€n AM, BN va CP déng quy. MB NC PA MC’ NA’PB déng quy tai G (G Ia trong tam cia tam giéc). b) Ba dung phan gidc AD, BE va CF déng quy. DB _ AB EC _ BC a FA _CA That vay ta c6-—— = 1.1.1 =1. Theo dinh If Ceva, AM, BN va CP DC AC’ EA” BA “ FB” CB™ Ap dung tinh chat dudng phan gidc ta c6 320DB EC FA _ AB BCCA 7 7 > Do dé DC EA‘ FB * AC BACB ~ 1, theo dinh If Ceva ta cé AD, BE va CF d6ng quy tai / (/ 14 tam dudng tron ndi tiép cha tam gidc ABC). c) Ba dung cao AH, BI va CK déng quy. 4 Truong hop AABC nhon (h. 5.24) . AK _ AC y Ta c6 AAKC & AAIB > T= Fe a BH_ AB AABH « ACBK > Fe= Fe Cl _ BC 8 H c ABCI w AACH > = = =. ° > CH > AC Hinh 5.24 HB IC KA HC IAKC déng quy tai mot diém duoc goi 1a truc tam cia tam gidc. Truong hop AABC ti tai A Goi O 1a giao diém cia B/ va CK. Khi dé A 1a truc tam cia tam gidc OBC nén OA 1 BC, suy ra © AH. d) Ba dutg trung truc d,, d,, d, déng quy. Goi M, N, P lan lugt 1a trung diém cita BC, AC va AB. Khi dé d,, d,, d, 1a ba dudng cao ciia tam gidc MNP nén déng quy. O Vi du 2. Cho tam gidc.ABC va dudng trdn tam J ni tiép tam gidc tip xtic v6i céc canh BC, AC va AB lan luot tai D, E, F. Khi d6 céc dudng thing AD, BE va CF déng quy tai mot diém. Do dé , theo dinh If Ceva thi 3 duéng thing AH, BI va CK ing minh, Ta ob BD = BF. CD = CE va AE = DB EC FA Ching minh. Ta cé BD = BF, CD = CE va AE = AF. Suy "50-Ea FB)? theo dinh li Ceva thi cdc dudng thing AD, BE va CF déng quy tai mot diém J (J duoc goi la diém Gergonne cita tam giéc ABC). O Dinh li Menelaus Phan trén chting ta da thay mot ti¢u chudn dé 3 duéng thang déng quy, trong phan nay ta sé xét mot tiéu chudn dé 3 diém thang hang thong qua dinh Ii sau : Dinh li Menelaus. Cho tam gidéc ABC va ba diém A’, B' va C’ trén cdc dudng thing BC, AC va AB sao cho : hodc ca ba diém A’, B', C’ déu nim trén phan kéo dai cita ba canh, hoc mot trong ba diém trén nam trén phan kéo dai cla 21A-TAI LIEU GKCT HINH HOC 10 321mot canh cdn hai diém con lai nam trén hai canh cia tam gidc (*). Diéu kien can va di dé A’, B’, C’ thang hang 1A c A'B BIC CA AC BACB =i (5) Ching minh (h.5.25) (=>) Cho A’, B’, C’ thang hang, ta chimg minh (5) Tit C vé dutng thang song song véi AB cat A'C' tai M. Ap dung dinh If Thales ta c6 : AB LAC BC _ BM AC ia MenB Ae BiG Mat khac ta cé CM _ BM CM _ AM CA” BC CB AC ae BCCA | _AC BM Do dé ta 6 Te wel ae et (<=) Cho cae diém A’, B', C’ thod man (*) va (5), ta ching minh A’, B’, C’ thang hang. Gia sit B', C’ nm tren 2 canh cita tam gidc va A’ thudc phiin kéo dai cia canh cdn lai. Goi B" 1a giao diém ciia A'C' va AC. AB B'CC'A Khi d6, theo chimg minh trén ta cé ACRACB™ 1. (6) B'C _ BC «pon Ti (6) va) tac6 Fe = Fe a = B' = B" (vi déu thuge canh AC). Vay A‘, B', C’ thang hang. Trong truéng hop 3 diém A’, B' va C’ cling thudc phéin kéo dai ciia cdc canh thi chting minh tuong tu. 0) Nhén xét, He thitc (1) va (5) 18 ging nhau, tuy nhién vj tri cia cdc diém tren céc canh 1a khéc nhau. Ta xét mot vai vi du tng dung dinh If Menelaus dé ching minh ba diém thang hang. 322 218-TAI LIEU GKCT HINH HOC 10Vi du 3. Ching minh rang trong mot tam gide, chan dudng phan gidc trong cita hai g6c va chan duémg phan gidc ngoai cha géc thit 3 Ia thang hang. Chimg minh (p. 5.26). Cho tam giée ABC, A goi BE, CF 1a hai dutmg phan giéc trong va AD Ia phan gidée ngoai. (E € AC, F € AB £ vaD € BC). Trude hét ta thay 3 diém £, F va D thoa D B c diéu kien (*) (E, F thuge canh AC va AB Hinh 5.26 can D nam ngoai doan BC). Mat khéc, theo tinh chat duémg phan gidc (trong hoac ngoai), ta c6 DB _ AB EC _BC FA _CA DC-AC’ EA BA’ FB CB soya PB ECFA _ ABBE CA 4 0 Vi du 4, Cho tt giée ABCD ngoai tiép duing tron (), goi M,N, P.O Hin lugt Ia che tigp diém cita (1) voi AB, BC, CD va AD. Ching minh rang NP, MQ va BD déng quy. Chimg minh (h. 5.27). Theo gid thiét ta c6 : AQ = AM, BM = BN, CN =CP, DP = DQ. Goi O 1a giao diém cia NP va BD. Ap dung dinh If Menelaus cho tam giéc BCD ta c6 0B PD NC _,_, OB _NB OD PC NB OD PD fe oe Oo aoa NBIODS Khi d6 t 06 < G5-9a"mB ~ PD'MB ~ 1, 4p dung dinh If Menelaus cho tam giéc ABD thi O, M, Q thang hang. Vay NP, BD va MQ déng quy.0 Hinh 5.27 . Dinh li Desargues Dinh If Menelaus cho ta mot tieu chudin dé ching minh ba diém thing hang, va sau day ching t0i xin gidi thigu mot dinh If cing duge xem nhu Ta tieu chudn dé chimg minh ba diém thang hang. Dinh li Desargues. Cho hai tam giéc ABC va A’B'C’. Goi M Ia giao diém cia ‘AB va A'B’, N Ta giao diém ca AC va A'C’, P la giao diém cita BC va BC’. Khi 46 M,N, P thing hang khi va chi khi Ad’, BB’ va CC’ d6ng quy. 32316. 17. Ching minh (h. 5.28). (<=) Cho Ad’, BB’, CC' déng quy tai O. Ta ching minh M, N, P thang hang. Ap dung dinh If Menelaus cho tam giéc OAC véi ba diém N, A’ va C’, tacé : NA CC AO _ a NCCOAA .. PC Bi Hinh 5.28 Tuong tu ta cé: PB" . (2) : MB A'A BO | va Wane Be 7 NA PC MB Tir (1), (2), (3) ta 06 = 1, do dé, 4p dung dinh If Menelaus cho NC’ PB MA tam giéc ABC, ta c6 M,N, P thang hang. (=) Cho M, N, P thang hang, ta ching minh AA’, BB’, CC’ déng quy. Xét hai tam gidic MBB’ va NCC’ c6 MN, BC, B'C’ déng quy tai P. Ta cé O 1A giao cita BB’ va CC’. Hon nifa A Ia giao cia MB va NC, A' Ia giao cia MB' va NC’, Do dé theo ching minh phan trén, ta cé O, A va A’ thing hang, hay AA’, BB’ va CC’ déng quy. 0 Vi du 5. Cho tam gidc ABC va AD, BE, CF 18 bO ba dudng thing Ceva. Goi P a giao cha DE va AB, N 1A giao cia DF va AC, M 1A giao diém ciia EF va BC. Chiing minh ring M, N, P thang hang. Chimg minh, Xét hai tam gidc ABC va DEF 6 AD, BE, CF déng quy. Ap dung dinh li Desargues ta c6 ngay diéu can chimg minh. O BAI TAP Chimg minh rang trong mot tam gidc, ba dudng thing n6i trung diém cia mdi canh v6i trung diém cia doan thang Ceva bat ki xudt phat tir dinh déi dién cha canh d6 déng quy. Cho tam gidc ABC va dudng tron tam I néi tiép tam gidc tiép xtic véi céc canh BC, CA, AB lan luot tai D, E, F. Goi D’, E', F’ lan lugt 1a diém déi ximg cha D, E, F qua /. Chig minh ring AD’, BE’ va CF' déng quy. 32418. Trén céc canh AB, AC ciia tam giéc ABC vudng tai A, ngudi ta dung cdc hinh vung ABEF va ACGI & bén ngoai tam gidc. GB c&t dudng cao AH tai O. Ching minh ring ba diém C, E, O thang hang. 19. Cho 3 dudng trdn cé ban kinh khdc nhau trong d6 khong dudng tron nao chita dudng tron khdc. Timg cap dudng trdn cé cdc dudng tiép tuyén chung ngoai cat nhau tai mot diém. Chimg minh rang 3 diém dé thang hang. §8. DUONG TRON APOLLONIUS Chting ta nhac lai tinh chat cua dudng phan gidc trong tam gidc : chan cdc dudng phan gidc xuét phat tir mot dinh ciia tam gidc chia canh déi dién thanh hai doan ti Ié véi hai canh ké véi hai doan dy. Cu thé & hinh vé 5.29 : DB _ EB _ AB A DC EC AC’ Van dé dat ra 1a li¢u c6 con nhimg diém nao khéc D va E cing cé tinh chat nh vay, chang han diém M nao d6 trong mat B DC E MB _ AB Hinh 5.29 MC AC* Cau tra 1di 14 c6. Ta vé dudng tron c6 dudng kinh 1a DE va lay mot diém M bat ki trén dudng tron nay (h. 5.30). Tir D ké dudng thing song song véi EM cat MB, MC lan lugt tai H, G. taco: DH. BD DG _ cD AEM 7 BE EMa CE, BD _CD DH _ DG BE > Ge" Fag = yg DH = DG. Mat khdc MD 1 HG nén MHG 1a tam gidc can tai MB _ AB(_ DB MC AC\” DC J phang c6 tinh chat ma Hinh 5.30 M = MD la phan giéc ciia g6c BMC => Bay gid ta sé m6 rong bai todn trén bang cach thay ti sé 8 bdi mot sé duong k bat ki.Bai ton. Cho hai diém A, B'c6 dinh va s6 thyc duong k. Tim tap hop tat c& — MA _ nhiing diém M sao cho 7 = k. Gidi. Ta xét hai trutng hop sau Truong hop 1 :k=1 Khi dé MA = MB. Qui tich nhiig diém M Ia duéng trung truc ciia AB. Truong hop 2 : k #1. Ta tim Idi gidi trong trudng hop k < 1. Goi C, D Ia diém chia trong, chia ngoai doan thing AB theo ti s6 k, tic 1a CA _ DA 7 — ‘7 A GB 7 pp 7k (C nim gitta 4, B va D nim ngodi doan AB). Khi d6 M = C, arene , MA_CA_ DA M = D tha man bai todn, Néu M khéc C va D. Ta c6 = Ge = Fe nen MC, MD Ian luot 1a phan gidc trong va phan gidc ngoai cha AMB. Do do CMD = 90°. Suy ra M thudc dudng tron dudng kinh CD. Dio lai. Lay M bat ki thude dudng tron dudng kinh CD. Ta can chtmg minh ma MB Néu M tring C hoac D thi hién nhien. Néu M khac C va D, qua A vé duong thingvuong géc voi MD cat MB tai Eva cat MC tai H. AES BA Oe Mia BD a -k Hinh 5.31 yy AH LAC Link yf DA_ CA DC~2AC _,_, CA) DM ~ CD” 2 ~ DB” BC DB-BC cD” Do d6 AE = 2AH, suy ra H Ia trung diém AE, suy ra ME = MA. MA _ME_ DA : Twd6 taco MA ME _ DA 16 ta 06 Tie = “ae ~ DB Néu ding do dai dai so thi ta khong phai xét k > I hay k < 1). (Cha Vay véi k # 1, quy tich nhimg diém M théa man ua = k 1a dudng tron duéng kinh CD. O Ngudi ta goi dudng tron nay /a duéng tron Apollonius ti so k (#1) dung trén doan AB. 326Trén day 1a dudng tron Apollonius cia doan thing, ngoai ra d6i v6i tam gidc, ta con co céc dudng tron Apollonius dugc x4c dinh nhu sau : D6i véi mot tam gic bat ki, ta c6 dudng trdn Apollonius lién két véi mdi dinh duge xdc dinh nhu sau : D6 1a dudng tron cé dudng kinh la chan cdc dudng phan gidc trong va ngoai xudt phat tir dinh d6. Ta c6 3 dudng tron Apollonius tuong tng lién két v6i 3 dinh cua tam gidc. Ta cé cdc dinh li sau : Dinh li 1 : Trong mot tam gidc, méi duong tron Apollonius ligt két voi mot dinh thi truc giao véi duong tron cé duéng kinh la canh doi dién voi dinh dé. Dinh li 2 : Ba duéng tron Apollonius ctia mot tam gide citng di qua 2 diém. Dinh li 3 : Mdi duong tron Apollonius thi truc giao voi dudng tron ngoai tiép tam gidc. Dudng thang di qua hai giao diém cia cdc dudng tron Apollonius di qua tam duong tron ngoai tiép tam gidc. Sau day chting ta xét mot vai vi du lin quan dén dudng tron Apollonius. Vi du 1. Cho tam Bide AB ABC khong can. Diém M thay déi trong tam gidc sao cho AMC - B = AMB — C. Ching minh ring M thudc mot dudng tron c6 dinh. Gidi (h. 5.32). Dung ra phia ngoai tam giac ABC mot diém N sao cho AANC « AAMB. Khi dé A N AN _ AC oar = Gg V2 BAC = MAN Suy ra AAMN w AABC, do do AMN = ABC, suy ra AMC ~ ABC = AMC - AMN = CMN..(1) f Mat khéc ANC = AMB va ANM = ACB. Hinh $32 Suy ra AMB - ACB = ANC ~ ANM = MNC. (2) Tir (1) va (2) két hop véi gia thiét taco CMN = CNM, suytaCN =CM. MB _CN_CM BM'_ AB Do 46 Fe = Ge = Ger SY Gg = aa khong déi. Vay M thude dudng tron Apollonius dung tren doan BC ti s6 1a 4% Oo 327Vi du 2 (Iran 1997). Cho tam gidc ABC noi tiép duémg tron (O). Diém M thay déi trén cung BC (khong chifa A) cita dudng trdn (0) (M khac B va C). Goi J lan lugt 1& tam dudng tron ngi tiép cdc tam gidéc ABM va ACM. Ching minh ring dudng tron ngoai tiép tam gidéc MIJ luon di qua mot diém cé dinh. Gidi. Goi N 1a giao diém cita (MI) va (0). . MI ct (O) tai E, MJ cat (O) tai D. Suy ra E, D tn luot 1a diém chinh gitta céc cung AB, AC nén cé dinh. Hon nifa ta cé EA = El = EB va DA = DJ = DC. Xét tam gide NIE va tam gidc NJD'cé NEI = NDJ (cig chin cung MN), EIN = DJN (cig bi v6i hai géc bang nhau la NIM va NJM). Suy ra ANIE w ANJD (g.8) NE_ EL _ AE ND DJ AD khong déi. Hinh 533 Do d6 N thudc duimg tran Apollonius dug tren doan ED ti s6 x“ Vay N 1a giao diém cia dudng tron trén va (O) nén cé dinh (A 1a giao diém con lai cla hai dudng tron trén). BAI TAP 20. Cho bén diém A, B, C, D thing hang theo thit ty d6, AB = CD. Diém M thay déi sao cho AMB = CMD, M khong thudc AB. Chimg minh ring M thudc mot dudng tron cé dinh. 21. Cho tam gide ABC khOng can, Goi /, J lan luot 1a tam dudng tron noi tigp va bang tiép géc A cia tam gidc ABC. Ching minh ring LJ 1a mot tip tuyén cla hai dudng tron-Apollonius dung trén doan BC theo cdc ti s6 Ia 2 a z. 22. Cho tam giéc ABC. Hai diém phan biet M, N thay déi sao cho MA_MB_MC re . ' Wa NB Net! Chimg minh ring dudng thing MN di qua mét diém c6 dinh. 328§9. DINH Li CON BUGM Dinh li (Bai toan con buém). Cho day cung PQ cia mot dudng tron. Vé hai day cung AB vA CD khdc cia dudng tron di qua trung diém M cia PQ. Goi giao diém ciia AD va BC véi PQ la X va Y. Khi d6 M ciing 18 trung diém cia XY. Ching minh. C6 nhiéu céch chimg minh chimg minh cho dinh If nay, dudi day trinh bay cdch chttng minh cia Coxeter va Greitzer. Ké cdc dudng vudng géc x, y, tir X, ¥ xudng AB . VA Xp, yp tr X, ¥ xudng CD. Dat a = PM = MQ, ne MX = x, MY = y. Ap dung tinh chat cia tam gidc déng dang, ta cé (dl) (2) @) Tir d6 suy ra fa 2% 2 Xn 2 AXGAD 2 EXAXO. yr ny 2 CY YB PY.YO Hinh 5.35 _(a-xfatxy) @-x a oi “(atya-y) ay a Suy rax=y. Trong ching minh trén, ta sit dung tinh chat AXXD = PXXQ va CY.YB = PY.YO suy ra tit cdc cap tam gide déng dang PXD o AXQ va CYQ «> PYB. C6 1 céch ching minh khéc cho dinh If trén nhu sau : Goi O 1a tam dudng tron va /, J Idn Iuot 1a trung diém cia BC va AD. Do tit gidc OMY/ noi tip nén ta c6 MOY = MIY. (4) 22A-TAI LIEU GKCT HINH HOC 10 329Tuong tu ta cé MOX = MJX. . (5) Mat khdc, do hai tam giéc MCB va MAD déng dang va MI, MJ 1a cdc trung tuyén tuong ting nén MIY = MIX. © Tir (4), (5), (6) suy ra MOY = MOX, suy ra tam gidc OXY can vi cé OM vira 1a dudng cao vira 1a dudng phan gidc, ti d6 MX = MY. O Chi ¥ 1a dinh If con buém van dung 'néu ta n6i AC va BD kéo dai cat PQ tai X va ¥' (day duge goi 14 con buém ngoii). Ngoai hai céch chimg minh trén day, dinh If con buém cén cé nhiéu céch chiing minh khéc va c6 nhiéu mé rOng thti vi. Ban doc cé thé tham khdo them 6 trang web : http ://www.cut-the-knot.org/pythagoras/Butterfly.shtml §10. DINH Lf EULER VE TAM GIAC PEDAL Cho tam gidc ABC va mot diém M bat ky trong mat phdng tam giéc. Ha MX, MY, MZ lan luot vudng géc véi BC, CA, AB. Khi d6 XYZ duoc goi la tam gidc pedal (hoac tam gidc ban dap) clia tam giée ABC ting v6i diém M. Tam gidc pedal c6 nhiéu tinh chat thd vi, ching han Dinh li 1 (Dinh i Euler). Cho tam gidc ABC n6i tiép trong dudng tron tam O ban kinh R. M 1a mot diém bat ki nim trong mat phdng tam gidc. Ha MX, MY, MZ lan lugt vudng géc v6i BC, CA, AB. Khi d6 dién tich tam gidc XYZ c6 thé tinh theo dién tich tam giéc ABC va khoang cdch MO theo cong thtfc sau Mo 1 Swz = GSazcll - RT Ching minh : Ta ki hig Syyz = S,, Sane = S. NOi dai AM, BM, CM cat dudng trdn ngoai tiép tai cdc diém X', Y’, Z' tuong ting. Ta c6 ZXM = MBZ (tt gidc BZMXn6i tiép) MBZ = ABY' (8, Z, A thing hang va B, M, Y" thang hang) = AX’ (cing chin cung AY’). 330 7 228-TAI LIEU GKCT HINH HOG 10Ti d6 suy ra ZXM = AX'Y’. Tuong tu YXM = AX'Z’. Tu d6 suy ra ZX¥ = Taco 'Y'. Ta s& ki hieu hai g6c nay tuong ting la Xva X’, Ss) = 4 XY.XZ.sinx =5 MC.sinCMB.sinB.sinX —_(dinh It ham s6 sin) | Me. my, MC Me ~ sinB.sinC.sinX = a (mo? ~ Ri a sinB.sinC.sinX (phuong tich, AMBC o AMZ) = $imo? — R'BC.sinC sinB. sx ue AC.BC.sinC. (sinB = x. ar +e Dinh Ii Euler 1a mot két qua thi vi va sau sdc cla hinh hoc trong tam gidc. Dinh If nay c6 nhiéu hé qua hay. Ching ta sé xem xét mot s6 hé qua dé : Duong thang Simson. Tir két qua cia dinh If Euler, ta thay néu M nam tren dudng tron ngoai tiép tam gidc ABC, ttc 14 néu OM = R thi dién tich tam gidc pedal bang 0. Diéu d6 cé nghia 1a tam gidc XYZ suy bién thanh dudng thing. Va nhu vay, ta da chimg minh dugc mot két qua quen thudc sau day : Dinh li 2 (Duong thdng Simson). Cho tam giéc ABC noi tiép trong dudng tron (O). M 1& mot diém bat ky tren (0). Ha MX, MY, MZ lan luot vudng géc v6i BC, CA, AB. Khi 46 X, Y, Z cing nim tren mot dudng thing. Dutng thing di qua X, Y, Z dugc goi la duéng thing Simson img vi diém M. Tinh chat thi vi nay c6 thé chig minh khé dé dang ma kh6ng cfin thong qua dinh If Euler, sit dung tinh chat cia tit gidc n6i tiép (xem thém & §2). Cong thre Euler. Khi M tring v6i / 18 tam dudng tron noi tiép tam gidc thi XYZ 1a tam gidc noi tiép trong dutng tron tam J ban kinh r, c6 cdc géc X, Y, Z tuong king bang 90°= 4, 90° -2, 90° -€ nen tac6Oe yan es S72 = 27 sinXsinYsinZ = cos cos5-cos = S.305 Tir dé, thay vao dinh If Euler, ta duge : t a SoR <= 10? =R° —2r. Ta thu duge mot két qua dep mat khdc cia hinh hoc phing (dugc goi 1a cong thitc Euler) Dinh li 3. (Cong thitc Euler) Cho tam gidc ABC néi tiép trong dudng tron tam. O ban kinh R va ngoai tiép duéng tron tam / ban kinh r. Khi 46 khoang céch 10 cé thé tinh theo cong thtic sau : 10? = R° ~ 2Rr. Sau day, chiing ta sé 1am quen véi dinh Ii qua mot s6 vi du co ban. Vi du 1. Cho dudng tron (0 ; R) va diém M cé dinh. Trén (0) lay cdc diém A, B, C sao cho tam gidc ABC déu va dit AM = x, BM = y, CM =z. Ching minh rng tam gidc ma d6 dai cdc canh 1a x, y, z c6 dién tich khong déi khi A, B, C thay déi. Gidi. Goi (T) 1a tam gidc 6 do dai cdc canh 12 x, y, z. Dung D, E, F lan lot 18 hinh chiéu cia M trén cdc canh AB, BC, CA cia tam gidc ABC. Theo dinh If sin ta dé dang c6 duge: DE DE EF snes MB MA~ MC * DE _ DF _EF _ 3 eee, a ee 2 Suy ra: ADEF déng dang véi (T) theo ti s6 déng dang 1a atl s, By 3 pat le = Ser) 7 (2) -3 dias Scr) = $ See Hinh 5.36 Do DEF la tam giéc pedal dung tir diém M cia tam giéc ABC nén theo dinh If |x? - on| Euler, ta c6 duge : Sppp 4R? 33223. Ma dutng trén (O ; R) va diém M c6 dinh, AABC déu nén Sago c6 dinh => Spee = const O . Vi du 2. Cho tit gidc 161 ABCD néi tiép trong dudng tron tam O (véi O nim bén trong tit gidc). Goi MNPQ 1a tt gidc ma cdc dinh lan‘luot 1a hinh chiéu cia giao diém 2 dudng chéo ciia ttt gidc ABCD d€n cdc canh AB, BC, CD, DA. Chimg minh ring : Suneg $ Sanco . Gidi (h.5.37). Goi K 1a giao diém 2 dutng a chéo AC va BD cita tit gidc ABCD. Dé thay KMN 1a tam giée pedal dung tir diém K ciia tam giéc ABC, do d6 4p dung dinh Ii Euler ta dugc : f=] on gy S 4R? 4R trong tir gidc) (R’ - OK?) = Sey = Sac sald aR ABC Hinh 5.37 Lam tuong tu cho cae tam giéc KNP, KPQ, KOM va cOng céc két qua lai : R? - OK? — ase + Seco + Scoa + Spaz) Sxun * See + Sxeg + Som = aR R? — OK* R 1 -0 => Sune = an Sascp S yp Saeco = 7Sasc- Ding thitc xay ra <> OK? =0 2 OK =0@K=0.0 . BAI TAP Cho tam gidéc ABC, M 1a mot diém bat ki trong mat phang tam gidc, XYZ 1a tam gidc pedal cla tam gidc ABC img véi diém M. Cac dudng d6i xtmg qua cA dutmg phan gidc cing dinh (con goi 1a dudng déi phan gidc) cla AM, BM, CM déng quy tai mot diém M), X,¥,Z; 18 tam giéc pedal cia tam giéc ABC 333img v6i diém M,. Ching minh ring 6 diém X, Y, Z, X,, Y;, Z; cimg nam trén mot dudng tron (goi Id dudng tron pedal tg v6i diém M cing nhu ting voi diém M,). 24. Cho 4 diém trong mat phang, trong dé khong c6 3 diém nao thing hang. Chimg minh ring cdc dudng tron pedal cia | diém tuy ¥ trong ching tmg v6i tam gidc tao boi 3 dinh con lai déng quy tai mot diém. 25. (Serbia and Montenegro 2003) Cho tam giéc ABC cé truc tam H. Goi D, E, F an Iuot 1a chan cdc dung cao ha ti cdc dinh A, B, C. Goi P 1a diém d6i xtmg v6i A qua BC, Q 1a diém doi ximg véi B qua CA, R 1a diém d6i xing véi C qua AB. Chimg minh rang néu Spgp = Spo =T thi tacé T= 3s hoac T= S (vGi S 1a dién tich tam gidc ABC). §11. MOT SO QUY TICH CO BAN Bai todn qu¥ tich 14 dang todn thudng gap trong chuong trinh todn phé thong. Dé dodn nhan quy tich, chting ta cdn cé kién thite vé mot s6 quy tich co ban. Ngoai ra cén c6 kha nang du dodn quy tich qua suy luan ciing nhu qua cdc phép dung hinh chinh xéc. Cac quy tich co ban 1) Tap hop cdc diém cach déu hai diém cé dinh cho truéc 1a dudng trung truc cita doan thang néi hai diém do, 2) Tap hop céc diém cach déu hai canh cia mot géc 1a duémg phan gidc cia goc dé. 3) Tap hgp cdc diém cach dudng thing cho truée mot khong khong déi 1a hai dudng thing song song v6i dung thing d6. 4) Tap hop cdc diém c4ch déu hai dutmg thing song song 1a mot dudng thing song song véi hai dudng thang d6 (di qua trung diém cia doan thang bat ki cé hai d4u mat lan lugt nam trén hai dudng thing song song d6) 5) Tap hop céc diém céch déu mot diém cho truée mot khoang khong déi 1a mot dudng tron. 6) Tap hop céc diém cé cing phuong tich déi v6i hai dudng tron 1a truc ding phuong cia hai dudng tron do. 7) Tap hop cdc diém cé téng khoang céch dén hai diém cho truéc khong déi 1 mot elip. 3348) Tap hgp céc diém 6 gid tri tuyét di ciia higu cdc khoang céch tir diém 46 én hai diém cho trudc khong d6i 1a mot hypebol. 9) Tap hop cc diém diém céch déu mot diém cho trudéc va mot dung thing cho truéc 14 mét parabol. 10) Tap hop cac diém c6 ti s6 khodng céch ti diém d6 dén mot diém cho truéc va dén mot dudng thang cho truéc khong d6i 1a mot dudng conic. Cac dang quy tich thuong gap Dang 1. Cho doan thing AB va s6 k > 0. Tim tap hop céc diém M sao cho MA? +MB =k. Gidi. Goi 112 trung diém cita AB, ta c6 2 =p? MA? + MB? =k <> MP + a = kee MP? = k= AB Néu 2k < AB’ thi khong t6n tai diém M. N&u 2k = AB’ thi diém M chinh la diém /. Néu 2k > AB? thi tap hop céc diém M 1a dudng tron tam J bén kinh Dang 2. Cho doan thing AB va sO thuc k. Tim tap hop nhimg diém M sao cho MA? ~ MB? =k. Gidi. Goi 18 trung diém cia AB va H 1a hinh chiéu cia M trén dudng thing AB. Ta cé MA?-MB?=k <> HA’ - HB’ = k <> (HA + HB)(HA - HB) =k © 2HI.BA =k < TH = SY ra H 1a diém c6 dinh. Vay tap hop céc diém M 1a dudng thing vung géc v6i AB tai H. 0 Dang 3. Cho doan thing AB va cdc s6 thuc a, b, c (ab # 0) . Tim tap hop nhing diém M sao cho aMA? + bMB? = c. Gidi. Néua+b=O thi aMA? + DMB? = c <> MA? ~ MBP = © (da gidi quyét 6 dang 2) 335Trudng hopa+ #0: Goi / 18 diém sao cho alA + bIB = 6 (Ic6 dinh). Khi 46 (A> + DMB? =c<> aMA +bMB = c <> a(MI + TA) + b(Mi + TB) = c eS <> (a+b)MI +2MI(alA + bIB) + alA® + BIB? =c eo Mr? = £248) = abAB® _ (a+b) Néu d <0 thi khong t6n tai M. Néu d=0 thi M tring /. Néu d > 0 thi M thudc dudng tron tam / bin kinh Vd . Dang 4. Cho doan thang AB va s6 thuc k > 0, k # 1 . Tim tap hop céc diém M MA sao cho wE™ k. Két qua : Tap hop céc diém M sao cho “ = k(k> 0, k #1) 1a mot dudng tron va dung tron nay duge goi 1a dudng trdn Apollonius (xem §8. Dudng trdn Apollonius). BAI TAP 26. Cho tam gidc ABC c6 BC c6 dinh con dinh A thay déi sao cho BAC = a khong d6i. Hay tim quy tich trong tam G, truc tam H, tam dudng tron ndi tiép J cata tam gidc ABC khi A thay déi. 27. Cho hinh vung ABCD. M 1a mét diém thay d6i trén BC. N6i AM, DM cit DC, AB tuong tg tai P va Q. N6i BP, CQ cat nhau tai K. Tim quy tich diém K khi M di chuyén trén BC. 28, Hai dudng tron tam O va O' cat nhau tai hai diém A va B. Mot cat tuyén thay déi qua A ct dung tron tam O tai diém E va cat dudng tron tam O' tai diém F, Hai dudng thing OE va O'F cat nhau tai diém M. Tim tap hop céc diém M. 29. Cho mét géc nhon Oxy va mot diém M nim trong géc dy. Ti M ta ké cdc dudng vudng g6c MH xu6ng canh Ox va MK xu6ng canh Oy. Tim tap hop céc diém M thoa man diéu kin MH + MK = 1, trong dé / 14 mot d6 dai cho truéc. 336§12. MOT SO BAI TOAN DUNG HiNH BANG THUGC VA COMPA Trong hinh hoc, dung hinh 1a mot van dé quan trong. Bai to4n dumg hinh cing gitp ching ta phat trién-dugc nhiéu ki nang, hé trg cho cdc bai todn ching minh, quy tich va tinh todn. Nhung hién nay dung hinh rat it duoc céc gido vién va hoc sinh quan tam, phén én c4c em hoc sinh chi 1am cdc bai ton chimg minh, tinh todn, tim quy tich, Danh rang d6i véi nhiing bai toan ching minh thi khong cdn vé hinh that chinh xdc nhung doi khi gap phdi nhing bai ton nhdt thiét phai vé chinh xéc thi hau hét phdi b6 tay (chang han nhimg bai todn dao trong quy tich, dung mt hinh vudng c6 dién tich bang dién tich tam gidc cho trudc...). Mot bai ton dung hinh day di gém 4 budc, d6 1a Phdn tich : Gia sir bai toan da dung duoc, két n6i cdc y€u t6 dé suy ra cach dung. Céch dung : Neu cdc buéc dung hinh tho man yéu cdu cita bai todn. Chig minh : Chimg minh tinh ding din cia phép dung da néu ra. Bién ludn : Bién luan s6 nghiém cia bai toan, tim cdc diéu kién dé bai toan cé nghiém. Sau day 1a nhiing bai todn co ban vé dung hinh bang hai cOng cu thuéc thing va compa. a) Cac bai toan co ban vé dung hinh 1) Chia doi mot géc. 2) Gap doi mot géc. x 3) Dung mét dudng thang di qua mot diém cho truéc va vudng géc v6i mot dudng thing cho truéc. 4) Dung mot dudng thing di qua mét diém cho trudc va song song véi mot dutng thing cho truéc. 5) Chia mot doan thang thanh n phn bang nhau. 6) Dung tam cia mot dudng tron cho truéc. 7) Dung tiép tuyén cia mot dudng tron tai diém nam trén dudng tron. 8) Dung tiép tuyén cia mot dudng tron di qua mot diém nim ngoai dudng tron. 9) Dung cung chifa géc trén mot doan cho truéc, 10) Dung tiép tuyén chung cita hai dudng tron. 33711) Qua mot diém da cho dung mot dudng tron tiép xtic véi hai duéng thing song song. 12) Dung mot dudng tron tiép xtic v6i mot dudng tron da cho va mot dudng thang a tai mot diém A cho truéc. . : 13) Dung mot dudng tron tiép xtic véi mot dudmg tron da cho tai mot diém da cho va m6t dudng thang da cho. 14) Dung mot dudng tron tigp xtic v6i hai dudng tron di cho, d6i voi mot trong hai dudng trdn dé thi tiép xtic tai mot diém da cho. 15) Dung mot diém chia mot doan thang cho truéc theo mot ti s6 cho truéc. b) M6t s6 bai tap dung hinh coban 7 1) Cho truéc doan thang cé do dai 1. Hay dung cdc doan thing c6 d6 dai D2 i) 3 iii) 4 iywvs ws. Huong dén ; : iii) Ding dinh If Thales. iv) Dang dinh li Pythagoras. v) Ding tinh chat cia tam gidc vuong : Tam gidéc ABC vudng tai A c6 dudng cao AH thi AH? = BH.CH. 2) Dung tam gidc ABC biét a, b va m,. Huong dan : Gia sit dung duoc tam giéc ABC. N6i dai trung tuyén CP mot doan PC' = CP thi dugc tam giéc CAC’ c6 CA = b, AC’ =a va CC' = 2m,. 3) Dung tam gidc ABC biét b,a+c vac. Huéng dan : Gia sit tam giéc ABC da dung dugc. N6i dai CB vé phia B téi diém D sao cho BD = BA. Khi dé tam gidc ACD cé6 géc C da cho, AC = b va CD =a +c nén hoan toan xéc dinh. Dinh B 1a dinh cia tam gidc can BDA, do d6 Ia giao diém ciia trung truc doan AD véi CD. 4) Dung tam giéc ABC biét mg, my, mc. Huong dan : Gia sit tam giéc ABC da dung xong. Trung tuyén AM, BN, CP cat hau tai G. Goi D 1a trung diém cia AG thi tam giéc GDN 6 GD = a GN= 2 va DN = i hoan toan xdc dinh. Tir dé tiép tuc x4c dinh A, B va C. 3385) Dung tam gidc ABC biét h,, hy, h.. Huéng dédn : Sit dung ah, = bh, = ch, = 2S. BAI TAP 30. Dung mot tam gidc biét canh day a, g6c & dinh A va diém D 1a giao diém cia canh day v6i phan gidc cita géc trong 6 dinh A. 31. Qua diém A, hay dung mot dudng tron ban kinh R sao cho tiép tuyén tix mot diém B cho truse t6i n6 c6 do dai cho truéc. 32. Dung mot hinh binh hanh biét mot canh va hai chiéu cao. 33. Dumg mot hinh binh hanh biét day, chiéu cao va géc gitta hai duémg chéo. 34. Dung mot tam gidc biét day, g6c d6i dién va chiéu cao thudc mot canh bén nao dé. 35. Dung mét tam gidc biét a, A va my. 36. Dung mot tam gidc c6 chu vi 2p, g6c A va chiéu cao hg. 37. Dung mot tam gidc biét g6c B, gc C va trung tuyén m,. 38, Dung mot tam gidc biét géc A, hy va m,. 39. Dung mot tam gidc biét day a, géc A va trung tuyén my. 40. Dung mot tam gidc biét géc A, day @ va bin kinh r cha dudng tron noi tiép. 41. Dung mot tam gidc biét cdc ban kinh R, r va mot géc cita tam gidc. 42. Trong mot dudng tron da cho, dung mdt day sao cho né duge nhin tir ba diém da cho dui nhimg géc bing nhau. 43. Trong mot dudng tron da cho, noi tiép mot hinh chit nhat sao cho hai canh cia né di qua hai diém di cho. 44, Trong mot dudng tron da cho, noi tiép mot tam gidc vudng biét mot gdc nhon va mot diém ma mot trong cdc canh géc vung di qua. 45. Trong mot dudng tron da cho, ndi tiép mot tam gidc c6 mot géc da biét sao cho hai canh cua né di qua hai diém da cho. 46. Cho mét diém & trong dudng tron. Dung qua diém d6 mot day sao cho hiéu cae doan thing dugc chia bdi diém d6 bing mot d6 dai cho truéc. 33947. Dung mot hinh binh hanh sao cho hai dinh lién tiép 6 tai hai diém da cho va hai dinh khéc nim trén mot dung trdn da cho. 48. Qua hai diém cho truéc trén mot dudng tron, dung hai day song song sao cho tdng cita chiing bang mot doan thing da cho. . 49. Dung mét hinh binh hanh c6 dO dai dudng chéo da cho va cé cing dién tich v6i mét tit giéc da cho. 50. Dung mot hinh chit nhat c6 do dai duéng chéo da cho va cé cing dién tich véi mot tam gidc da cho. 51. Dung mot tam gidc biét a, h, va b? +c”. 52. Dung mot tam gidc biét a, h, va b? — c, 53. Dung mot tam gidc biét a, A va b? - c?. 54, Dung mét tam gidc biét a, A va ti s6 hai canh b-vac. 55. Dung m6t tam gidc biét a, h, va ti sé hai canh b vac, 56. Dung mot tam gic ABC biét phan gic BD va cdc doan thing AD, DC ma n6 chia canh d6i dién. 57. Dung mot tam gidc biét day va céc giao diém ciia day véi phan gidc va duéng cao. 58. Dung tam gidc ABC biét a, b, m,. 59, Dung tam gidc ABC biét B, a+b, C. 340