OÂN THI CAO HOÏC i) Nhöõng caây troàng coù chieàu cao töø 105cm ñeán 125cm ñöôïc

ng coù chieàu cao töø 105cm ñeán 125cm ñöôïc goïi laø
nhöõng caây loaïi A. Haõy öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa
MOÂN TOAÙN KINH TEÁ nhöõng caây loaïi A vôùi ñoä tin caäy 95% (GS X coù phaân phoái chuaån).
j) Baèng phöông phaùp môùi, sau moät thôøi gian ngöôøi ta thaáy chieàu
(GV: Traàn Ngoïc Hoäi - 2008) cao trung bình cuûa nhöõng caây loaïi A laø 119,5cm. Haõy cho keát
luaän veà phöông phaùp môùi vôùi möùc yù nghóa 1% (GS X coù phaân
phoái chuaån).
BAØI GIAÛI k) Giaû söû X coù phaân phoái chuaån. Vôùi ñoä tin caäy 95%, haõy öôùc löôïng
phöông sai cuûa X trong hai tröôøng hôïp :
PHAÀN III: THOÁNG KEÂ α) Bieát kyø voïng cuûa X laø 130 cm.
β) Chöa bieát kyø voïng cuûa X.
l) Khi canh taùc bình thöôøng thì phöông sai cuûa chieàu cao X laø
Baøi 1. Ñeå khaûo saùt chieàu cao X cuûa moät gioáng caây troàng, ngöôøi ta
300cm2. Haõy nhaän ñònh veà tình hình canh taùc vôùi möùc yù nghóa
quan saùt moät maãu vaø coù keát quûa sau:
5% (GS X coù phaân phoái chuaån).

X(cm) 95-105 105-115 115-125 125-135 135-145 145-155 155-165

Soá caây 10 10 15 30 10 10 15
Lôøi giaûi
Ta coù:
a) Öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân vôùi ñoä n = 100; ∑X n i i =13100; ∑X i
2
ni =1749000.
tin caäy 96%. Vôùi ñoä tin caäy ñoù, chieàu cao trung bình toái ña cuûa
gioáng caây troàng treân laø bao nhieâu? Toái thieåu laø bao nhieâu? 1
b) Neáu muoán öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng
• Kyø voïng maãu cuûa X laø X =
n
∑ X ini = 131(cm).
treân vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä chính xaùc 4 cm thì caàn phaûi ñieàu • Phöông sai maãu cuûa X laø:
tra theâm bao nhieâu caây nöõa? 2 = 1
S
n
∑ X 2i ni − X 2 =(18,1384)2 (cm2 ).
c) Neáu öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân
vôùi ñoä chính xaùc 4,58cm thì seõ ñaït ñöôïc ñoä tin caäy laø bao nhieâu? • Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa X laø:
n 2
d) Moät taøi lieäu thoáng keâ cuõ cho raèng chieàu cao trung bình cuûa S2 = S = (18, 2297) 2 (cm 2 ).
n −1
gioáng caây troàng treân laø 127cm. Haõy cho keát luaän veà taøi lieäu ñoù
vôùi möùc yù nghóa 1%.
a) Öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân vôùi ñoä
e) Nhöõng caây troàng coù chieàu cao töø 135cm trôû leân ñöôïc goïi laø
tin caäy 96%. Vôùi ñoä tin caäy ñoù, chieàu cao trung bình toái ña cuûa
nhöõng caây “cao”. Haõy öôùc löôïng tæ leä caây cao vôùi ñoä tin caäy 95%.
gioáng caây troàng treân laø bao nhieâu? Toái thieåu laø bao nhieâu?
Vôùi ñoä tin caäy ñoù, tæ leä caây cao ñaït giaù trò toái ña laø bao nhieâu?
Toái thieåu laø bao nhieâu?
Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho kyø voïng μ = M(X) vôùi ñoä
f) Neáu öôùc löôïng tæ leä caây cao vôùi ñoä chính xaùc 10% thì seõ ñaït ñöôïc
tin caäy γ = 1- α = 96% = 0,96.
ñoä tin caäy laø bao nhieâu?
Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc öôùc löôïng
g) Neáu öôùc löôïng tæ leä caây cao vôùi ñoä tin caäy 95% vaø ñoä chính xaùc
khoaûng cho kyø voïng:
11% thì caàn phaûi ñieàu tra theâm bao nhieâu caây nöõa? S S
h) Tröôùc ñaây, tæ leä caây cao cuûa loaïi caây troàng treân laø 40%. Caùc soá (X − zα ; X + zα ),
n n
lieäu treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät môùi.
Haõy cho keát luaän veà kyõ thuaät môùi vôùi möùc yù nghóa 5%.

1 2

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,96/2 = 0,48. Tra baûng giaù trò haøm Laplace Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc tính ñoä
ta ñöôïc zα = 2,06. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø: chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
18, 2297 18, 2297 S
(131 − 2, 06 ; 131 + 2, 06 ) = (127, 2447; 134, 7553). ε = zα ,
100 100 n
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 96%, chieàu cao trung bình cuûa moät trong ñoù ϕ(zα) = γ /2 = 0,99/2 = 0,495. Tra baûng giaù trò haøm
caây naèm trong khoaûng töø 127,2447cm ñeán 134,7553cm. Laplace ta ñöôïc zα = 2,58. Suy ra
Ñeå bieát chieàu cao trung bình toái ña cuûa gioáng caây troàng treân ⎛z S⎞
2
n=⎜ α ⎟ .
laø bao nhieâu ta caàn öôùc löôïng khoaûng beân traùi cho kyø voïng μ = ⎝ ε ⎠
M(X). Thöïc teá yeâu caàu:
Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc öôùc löôïng ⎛z S⎞
2
⎛ 2, 58.18, 2297 ⎞
2

khoaûng beân traùi cho kyø voïng: n≥⎜ α ⎟ =⎜ ⎟ ≈ 138, 254.

⎝ ε ⎠ ⎝ 4 ⎠
S
(−∞; X + z2α ), Giaù trò n nguyeân nhoû nhaát thoûa baát ñaúng thöùc treân laø n1 = 139. Vì
n
n1 = 139 > 100 (100 laø côõ maãu ñang coù) neân ta caàn ñieàu tra theâm
trong ñoù α = 1- γ = 1 – 0,96 = 0,04, ϕ(z2α) = (1- 2α)/2 = (1- 2.0,04)/2
ít nhaát laø 139 – 100 = 39 caây nöõa.
= 0,92/2 = 0,46. Tra baûng giaù trò haøm Laplace ta ñöôïc z2α = 1,75.
Suy ra chieàu cao trung bình toái ña laø:
c) Neáu öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân vôùi
S 18, 2297
X + z2α = 131 + 1,75 = 134,1902(cm) . ñoä chính xaùc 4,58cm thì seõ ñaït ñöôïc ñoä tin caäy laø bao nhieâu?
n 100
Ñaây laø baøi toaùn xaùc ñònh ñoä tin caäy γ = 1- α khi öôùc löôïng kyø
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 96%, chieàu cao trung bình toái ña cuûa gioáng caây voïng cuûa chæ tieâu X vôùi ñoä chính xaùc ε = 4,58cm.
troàng treân laø 134,1902cm. Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc tính ñoä
Ñeå bieát chieàu cao trung bình toái thieåu cuûa gioáng caây troàng chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
treân laø bao nhieâu ta caàn öôùc löôïng khoaûng beân phaûi cho kyø voïng μ S
ε = zα ,
= M(X). n
Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc öôùc löôïng trong ñoù ϕ(zα) = γ /2 . Suy ra
khoaûng beân traùi cho kyø voïng: ε n 4, 58. 100
S zα = = = 2, 5123.
(X − z2α ; +∞) , S 18, 2297
n
trong ñoù z2α = 1,75. Suy ra chieàu cao löôïng trung bình toái thieåu laø: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ta ñöôïc ñoä tin caäy laø
S 18, 2297 γ = 2ϕ(zγ ) = 2ϕ(2, 5123) = 2ϕ(2, 52) = 2.0, 4941 = 98, 82%.
X − z2α = 131 − 1,75 = 127, 8098(cm) .
n 100
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 96%, troïng löôïng trung bình toái thieåu cuûa loaïi d) Moät taøi lieäu thoáng keâ cuõ cho raèng chieàu cao trung bình cuûa gioáng
vaät nuoâi treân laø 127,8098cm. caây troàng treân laø 127cm. Haõy cho keát luaän veà taøi lieäu ñoù vôùi möùc yù
nghóa 1%.
b) Neáu muoán öôùc löôïng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μ = M(X) vôùi
treân vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä chính xaùc 4cm thì caàn phaûi ñieàu tra möùc yù nghóa α = 1% = 0,01:
theâm bao nhieâu caây nöõa? H0: μ = 127 vôùi giaû thieát ñoái H1: μ ≠ 127.
Ñaây laø baøi toaùn xaùc ñònh côõ maãu khi öôùc löôïng kyø voïng cuûa chæ Vì n ≥ 30; σ2 chöa bieát, neân ta coù qui taéc kieåm ñònh nhö sau:
tieâu X vôùi ñoä chính xaùc ε = 4cm vaø ñoä tin caäy γ = 99% = 0,99. Böôùc 1: Ta coù

3 4

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 (X − μ 0 ) n (131 − 127) 100 Fn (1 − Fn ) 0, 35(1 − 0, 35)
z= = = 2,1942. Fn + z2α = 0, 35 + 1, 65 = 0, 4287.
S 18, 2297 n 100
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm zα thoaû Vaäy vôùi ñoä tin caäy 95%, giaù trò toái ña cuûa tæ leä caây cao laø 42,87%.
ϕ(zα) = (1 - α)/2 = 0,99/2 = 0,495 Ñeå bieát tæ leä caây cao ñaït giaù trò toái thieåu laø bao nhieâu ta caàn
ta ñöôïc zα = 2,58. öôùc löôïng khoaûng beân phaûi cho tæ leä p caùc caây cao. Ta coù coâng thöùc
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì |z|= 2,1942 < 2,58 =zα neân ta chaáp öôùc löôïng khoaûng beân traùi cho tæ leä:
nhaän H0: μ = 127. Fn (1 − Fn )
(Fn − z2α ; +∞) ,
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, taøi lieäu cuõ veà chieàu cao trung n
bình cuûa gioáng caây troàng treân coøn phuø hôïp vôùi thöïc teá. trong ñoù z2α = 1,65. Suy ra giaù trò toái thieåu cuûa tæ leä caây cao laø:
F (1 − Fn ) 0, 35(1 − 0, 35)
Fn − z2α n = 0, 35 − 1, 65 = 0, 2713.
e) Nhöõng caây troàng coù chieàu cao töø 135cm trôû leân ñöôïc goïi laø n 100
nhöõng caây “cao”. Haõy öôùc löôïng tæ leä caây cao vôùi ñoä tin caäy 95%. Vaäy vôùi ñoä tin caäy 95%, giaù trò toái thieåu cuûa tæ leä caây cao laø 27,13%.
Vôùi ñoä tin caäy ñoù, tæ leä caây cao ñaït giaù trò toái ña laø bao nhieâu? Toái
thieåu laø bao nhieâu? f) Neáu öôùc löôïng tæ leä nhöõng nhöõng caây “cao” vôùi ñoä chính xaùc 10%
thì seõ ñaït ñöôïc ñoä tin caäy laø bao nhieâu?
Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho tæ leä p caùc caây cao vôùi ñoä Ñaây laø baøi toaùn xaùc ñònh ñoä tin caäy khi löôïng tæ leä caây cao vôùi
tin caäy γ = 1- α = 95% = 0,95. Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng : ñoä chính xaùc ε = 10% = 0,1.
Ta coù coâng thöùc tính ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
Fn (1 − Fn ) Fn (1 − Fn ) Fn (1 − Fn )
(Fn − zα ; Fn + zα ), ε = zα ,
n n n
trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,95/2 = 0,475. Tra baûng giaù trò haøm Laplace trong ñoù ϕ(zα) = γ /2 . Ta coù tæ leä maãu caây cao laø: Fn = 0,35. Suy ra
ta ñöôïc zα = 1,96. Trong n = 100 caây coù m = 10 + 10 + 15 = 35 n 100
caây coù chieàu cao töø 135cm trôû leân neân tæ leä maãu caùc caây cao laø Fn = zα = ε = 0,1. = 2, 0966.
Fn (1 − Fn ) 0, 35(1 − 0, 35)
35/100 = 0,35. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø:
Tra baûng giaù trò haøm Laplace ta ñöôïc ñoä tin caäy laø
γ = 2ϕ(zα ) = 2ϕ(2, 0966) = 2ϕ(2,1) = 2.0, 4821 = 96, 42%.
0, 35(1 − 0, 35) 0, 35(1 − 0, 35)
(0, 35 − 1, 96 ; 0, 35 + 1, 96 ) = (25, 65%; 44, 35%).
100 100
g) Neáu öôùc löôïng tæ leä nhöõng nhöõng caây “cao” vôùi ñoä tin caäy 95% vaø
ñoä chính xaùc 11% thì caàn phaûi ñieàu tra theâm bao nhieâu caây nöõa?
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, tæ leä caây cao naèm trong khoaûng
Ñaây laø baøi toaùn xaùc ñònh côõ maãu khi öôùc löôïng tæ leä caây cao
töø 25,65% ñeán 44,35%.
vôùi ñoä chính xaùc ε = 11% = 0,11 vaø ñoä tin caäy γ = 1- α = 95% =
Ñeå bieát tæ leä caây cao ñaït giaù trò toái ña laø bao nhieâu ta caàn öôùc
0,95.
löôïng khoaûng beân traùi cho tæ leä p caùc caây cao. Ta coù coâng thöùc öôùc
Ta coù coâng thöùc tính ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
löôïng khoaûng beân traùi cho tæ leä:
Fn (1 − Fn )
Fn (1 − Fn ) ε = zα ,
(−∞; Fn + z2α ), n
n
trong ñoù ϕ(zα) = γ /2 = 0,95/2 = 0,475. Tra baûng giaù trò haøm
trong ñoù α = 1- γ = 1 – 0,95 = 0,05, ϕ(z2α) = (1- 2α)/2 = (1- 2.0,05)/2
Laplace ta ñöôïc zα = 1,96. Suy ra
= 0,90/2 = 0,45. Tra baûng giaù trò haøm Laplace ta ñöôïc z2α = 1,65.
zα2 Fn (1 − Fn ) 1, 962.0, 35(1 − 0, 35)
Suy ra giaù trò toái ña cuûa tæ leä caây cao laø: n= = ≈ 72, 23.
ε2 0,112

5 6

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Thöïc teá yeâu caàu: n ≥ ⎡72,23⎤ = 73. Vì n1 = 73 < 100 (100 laø côõ nA  2
S2A = SA = 52 (cm 2 ).
maãu ñang coù) neân ta khoâng caàn ñieàu tra theâm caây naøo nöõa. nA − 1
Vì nA < 30, XA coù phaân phoái chuaån, σA2= D(XA) chöa bieát, neân
h) Tröôùc ñaây, tæ leä caây cao cuûa loaïi caây troàng treân laø 40%. Caùc soá ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng cho kyø voïng:
lieäu treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät môùi. Haõy SA S
cho keát luaän veà kyõ thuaät môùi vôùi möùc yù nghóa 5%. (X A − t αk ; X A + t αk A )
nA nA
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà tæ leä p caùc caây cao vôùi
möùc yù nghóa α = 5% = 0,05: trong ñoù t αk ñöôïc xaùc ñònh töø baûng phaân phoái Student vôùi k = nA–
H0: p = 40% = 0,4 vôùi giaû thieát ñoái H1: p ≠ 0,4. 1= 24 vaø α = 1 – γ = 1 – 0,95 = 0,05. Tra baûng phaân phoái Student
Ta coù qui taéc kieåm ñònh nhö sau: ta ñöôïc t αk = 2, 064 . Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø:
Böôùc 1: Ta coù 5 5
(116 − 2, 064 ; 116 + 2, 064 ) = (113, 936; 118, 064).
(F − p0 ) n (0, 35 − 0, 4) 100 25 25
z= n = = −1, 0206.
p 0q 0 0, 4(1 − 0, 4) Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, chieàu cao trung bình cuûa caây
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm zα thoaû loaïi A töø 113,936cm ñeán 118,064cm.
ϕ( zα) = (1 - α)/2 = 0,95/2 = 0,475
ta ñöôïc zα = 1,96. j) Baèng phöông phaùp môùi, sau moät thôøi gian ngöôøi ta thaáy chieàu
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì|z| = 1,0206 < 1,96 = zα neân ta chaáp cao trung bình cuûa nhöõng caây loaïi A laø 119,5cm. Haõy cho keát luaän
nhaän giaû thieát H0: p = 0,4. veà phöông phaùp môùi vôùi möùc yù nghóa 1% (GS X coù phaân phoái
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, phöông phaùp môùi khoâng coù taùc chuaån).
duïng laøm thay ñoåi tæ leä caùc caây cao. Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μA = M(XA) cuûa
chieàu cao X = XA cuûa caùc caây loaïi A vôùi möùc yù nghóa α = 1% = 0,01:
i) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho kyø voïng μA = M(XA) cuûa H0: μA = 119,5 vôùi giaû thieát ñoái H1: μA ≠ 119,5.
chieàu cao X = XA cuûa nhöõng caây loaïi A vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = Vì nA = 25 < 30, XA coù phaân phoái chuaån, σ2A= D(XA) chöa bieát,
95% = 0,95. neân ta kieåm ñònh nhö sau:
Ta laäp baûng soá lieäu cuûa XA: Böôùc 1: Ta coù
(X A − μ 0 ) n A (116 − 119, 5) 25
z= = = −3, 5.
XAi 110 120 SA 5
NAi 10 15 Böôùc 2: Ñaët k = nA - 1 = 24. Tra baûng phaân phoái Student öùng
Töø baûng treân ta tính ñöôïc: vôùi k = 24 vaø α = 0,01 ta ñöôïc t αk = 2,797.
n A = 25; ∑X Ai n Ai =2900; ∑X 2
Ai n Ai =337000. Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì |z| = 3,5 > 2,797 = t α neân ta baùc boû giaû
Kyø voïng maãu cuûa XA laø thieát H0: μA = 119,5, nghóa laø chaáp nhaän H1: μA ≠ 119,5. Cuï theå, ta
1 nhaän ñònh μA < 119,5 (vì X A = 116 < 119, 5 ).
X A = ∑ X Ai n Ai = 116(cm).
n Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, phöông phaùp môùi coù taùc duïng
Phöông sai maãu cuûa XA laø: laøm thay ñoåi chieàu cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A, theo höôùng
 2A = 1 laøm taêng chieàu cao trung bình cuûa caùc caây loaïi naøy.
S
n
∑ X 2Ain Ai − X 2A =(4, 8990)2 (cm2 ).
Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa XA laø: k) Giaû söû X coù phaân phoái chuaån. Vôùi ñoä tin caäy 95%, haõy öôùc löôïng
phöông sai cuûa X trong hai tröôøng hôïp :

7 8

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 α) Bieát kyø voïng cuûa X laø 130cm. Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, phöông sai cuûa chieàu cao X cuûa
Giaû thieát cho ta μ = M(X) = 130. Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng gioáng caây troàng treân töø 253,9354(cm2) ñeán 443,2631(cm2).
khoaûng cho phöông sai:
l) Khi canh taùc bình thöôøng thì phöông sai cuûa chieàu cao X laø
⎛ ⎞
⎜ ∑ (X i − μ) n i ∑ (X i − μ) n i ⎟ 300cm2. Haõy nhaän ñònh veà tình hình canh taùc vôùi möùc yù nghóa 5%
2 2

⎜ ; ⎟
χ 2α χ2 α (GS X coù phaân phoái chuaån).
⎜ 1− ⎟
⎝ 2 2 ⎠ Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà phöông sai σ2 = D(X),
Ta laäp baûng: X coù phaân phoái chuaån, vôùi möùc yù nghóa α = 5% = 0,05:
H0: σ2 = 300 vôùi giaû thieát ñoái H1: σ2 ≠ 300.
Xi–μ –30 –20 –10 0 10 20 30
Böôùc 1: Ta coù:
ni 10 10 15 30 10 10 15
(n − 1)S2 99.(18, 2297) 2
z= = = 109, 6662
σ20 300
Töø ñoù ta tìm ñöôïc côõ maãu n = 100; ∑ (X i − μ)2 ni = 33000 .
Böôùc 2: Tra baûng phaân phoái chi bình phöông χ2 ∼ χ2 (k) vôùi
Tra baûng phaân phoái chi bình phöông χ2 ∼ χ2 (n) vôùi n = 100 baäc töï k = n – 1 = 99 ≈ 100 baäc töï do, ta tìm ñöôïc χ 2α = χ20,025 = 129, 56 vaø
do ta ñöôïc: 2

χ2 = χ 20,975 = 74, 222 .

2
χ =χ
α
2
0,025 = 129, 56 vaø χ 2
α =χ 2
0,975 = 74, 222 . 1−
α
2
1−
2 2
Böôùc 3: Kieåm ñònh:
Vaäy öôùc löôïng khoaûng cuûa phöông sai laø: Vì χ 2 α = 74, 222 ≤ z = 109,6662 ≤ 129, 56 = χ α neân ta chaáp nhaän
2
1−
2 2
⎛ 33000 33000 ⎞
⎜ 129, 56 ; 74, 222 ⎟ = (254,7082; 444, 6121) giaû thieát H0: σ2 = 300.
⎝ ⎠ Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, tình hình canh taùc laø bình
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, phöông sai cuûa chieàu cao X cuûa thöôøng.
gioáng caây troàng treân töø 254,7082(cm2) ñeán 444,6121(cm2).
β) Chöa bieát kyø voïng cuûa X. Baøi 2. Ñeå nghieân cöùu nhu caàu cuûa moät loaïi haøng ôû moät khu vöïc,
Khi chöa bieát μ = M(X), ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng ngöôøi ta khaûo saùt 400 hoä gia ñình. Keát quaû nhö sau:
cho phöông sai: Nhu caàu (kg/thaùng/hoä) 0-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8
Soá hoä 10 35 86 132 78 31 18 10
⎛ ⎞
⎜ (n − 1)S2 (n − 1)S2 ⎟ Cho bieát trong khu vöïc coù 4000 hoä.
⎜ ; .
⎜ χα2
χ α ⎟⎟
2 a) Öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa toaøn khu
1−
⎝ 2 2 ⎠ vöïc trong moät naêm vôùi ñoä tin caäy 95%.
Tra baûng phaân phoái chi bình phöông χ2 ∼ χ2 (n-1) vôùi n-1 = 99 ≈100 b) Khi öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa toaøn
baäc töï do ta ñöôïc: khu vöïc trong moät naêm, neáu ta muoán ñaït ñöôïc ñoä tin caäy 99% vaø
ñoä chính xaùc laø 4,8taán thì caàn khaûo saùt ôû ít nhaát bao nhieâu hoä gia
χ2α = χ20,025 = 129, 56 vaø χ2 α
2
= χ 0,975 = 74, 222 . ñình?
1−
2 2
Lôøi giaûi
Vaäy öôùc löôïng khoaûng cuûa phöông sai laø: Goïi X(kg) laø nhu caàu cuûa moät hoä veà loaïi haøng treân trong moät thaùng.
⎛ 99.(18, 2297)2 99.(18, 2297)2 ⎞ Ta coù:
⎜ ; ⎟ = (253, 9354; 443, 2631) Xi 0,5 1,5 2,5 3,5 4,5 5,5 6,5 7,5
⎝ 129, 56 74, 222 ⎠
ni 10 35 86 132 78 31 18 10

9 10

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Khi öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa toaøn
n = 400; ∑X ni i =1448; ∑X i
2
n i =6076. khu vöïc trong moät naêm vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä chính xaùc laø 4,8
taán= 4800kg, nghóa laø ta öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët
1 haøng naøy cuûa moät hoä trong moät thaùng vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α =
• Kyø voïng maãu cuûa X laø X =
n
∑ X in i = 3, 62. 0,99 vaø ñoä chính xaùc ε = 4800/(4000×12) = 0,1kg. Nhö vaäy, ta ñöa
• Phöông sai maãu cuûa X laø: veà baøi toaùn xaùc ñònh côõ maãu khi öôùc löôïng kyø voïng cuûa chæ tieâu X
ˆ2 = 1 vôùi ñoä chính xaùc ε = 0,1 vaø ñoä tin caäy γ = 1- α = 99% = 0,99.
S
n
∑ X 2i ni − X 2 =(1, 4442)2 . Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc tính ñoä
• Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa X laø: chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
n ˆ2 S
S2 = S = (1, 4460)2 . ε = zα ,
n −1 n
a) Öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa toaøn khu trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,99/2 = 0,495. Tra baûng giaù trò haøm Laplace
vöïc trong moät naêm vôùi ñoä tin caäy 95%. ta ñöôïc zα = 2,58. Suy ra
Tröôùc heát ta öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa 2 2
⎛z S⎞ ⎛ 2, 58 × 1, 4460 ⎞
moät hoä trong khu vöïc trong moät thaùng vôùi ñoä tin caäy 95%. n=⎜ α ⎟ =⎜ ⎟ ≈ 1391, 8.
⎝ ε ⎠ ⎝ 0,1 ⎠
Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho kyø voïng μ = M(X) vôùi ñoä
Thöïc teá yeâu caàu n ≥ ⎡1391,8⎤ = 1392. Vaäy caàn khaûo saùt ít nhaát laø
tin caäy γ = 1- α = 95% = 0,95.
1392 hoä gia ñình.
Vì n ≥ 30, σ2 = D(X) chöa bieát neân ta coù coâng thöùc öôùc löôïng
khoaûng cho kyø voïng:
S S Baøi 3. Ñeå khaûo saùt chæ tieâu X cuûa moät loaïi saûn phaåm cuûa xí nghieäp
(X − zα ; X + zα ), I, ngöôøi ta quan saùt moät maãu trong kho vaø coù keát quûa sau:
n n
trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,95/2 = 0,475. Tra baûng giaù trò haøm Laplace
ta ñöôïc zα = 1,96. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø: X(cm) 11-15 15-19 19-23 23-27 27-31 31-35 35-39
1, 4460 1, 4460 Soá sphaåm 8 9 20 16 16 13 18
(3, 62 − 1, 96 ; 3, 62 + 1, 96 ) = (3, 4783; 3, 7617).
400 400
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, nhu caàu trung bình veà maët a) Nhöõng saûn phaåm coù chæ tieâu X töø 19cm trôû xuoáng ñöôïc goïi laø
haøng naøy cuûa moät hoä trong khu vöïc trong moät thaùng naèm trong nhöõng saûn phaåm loaïi B. Haõy öôùc löôïng tæ leä saûn phaåm loaïi B vôùi
khoaûng töø 3,4783kg ñeán 3,7617kg. Xeùt 4000 hoä trong moät naêm 12 ñoä tin caäy 92%.
thaùng, ta coù caùc nhu caàu töông öùng laø: b) Giaû söû trong kho coù 1000 saûn phaåm loaïi B. Haõy öôùc löôïng soá
3,4783×4000×12 = 166958,4kg = 166,9584taán; saûn phaåm trong kho vôùi ñoä tin caäy 92%.
3,7617×4000×12 = 180561,6kg = 180,5616taán. c) Giaû söû trong kho coù 10.000 saûn phaåm. Haõy öôùc löôïng soá saûn
Keát luaän: Vôùi ñoä tin caäy 95%, nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy phaåm loaïi B coù trong kho vôùi ñoä tin caäy 92%.
cuûa toaøn khu vöïc trong moät naêm naèm trong khoaûng töø 166,9584taán d) Giaû söû trong kho ñeå laãn 1000 saûn phaåm cuûa xí nghieäp II vaø
ñeán 180,5616taán. trong 100 saûn phaåm laáy töø kho coù 9 saûn phaåm cuûa xí nghieäp II.
Haõy öôùc löôïng soá saûn phaåm cuûa xí nghieäp I coù trong kho vôùi ñoä tin
b) Khi öôùc löôïng nhu caàu trung bình veà maët haøng naøy cuûa toaøn caäy 82%.
khu vöïc trong moät naêm, neáu ta muoán ñaït ñöôïc ñoä tin caäy 99% Lôøi giaûi
vaø ñoä chính xaùc laø 4,8taán thì caàn khaûo saùt ôû ít nhaát bao nhieâu a) Nhöõng saûn phaåm coù chæ tieâu X töø 19cm trôû xuoáng ñöôïc goïi laø
hoä gia ñình? nhöõng saûn phaåm loaïi B. Haõy öôùc löôïng tæ leä saûn phaåm loaïi B vôùi
ñoä tin caäy 92%.

11 12

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho tæ leä p caùc saûn phaåm loaïi d) Giaû söû trong kho ñeå laãn 1000 saûn phaåm cuûa xí nghieäp II vaø
B vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = 92% = 0,92. Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng trong 100 saûn phaåm laáy töø kho coù 9 saûn phaåm cuûa xí nghieäp II.
khoaûng : Haõy öôùc löôïng soá saûn phaåm cuûa xí nghieäp I coù trong kho vôùi ñoä tin
Fn (1 − Fn ) F (1 − Fn ) caäy 82%.
(Fn − zα ; Fn + zα n ),
n n Tröôùc heát ta öôùc löôïng tæ leä saûn phaåm cuûa xí nghieäp I coù trong
trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,92/2 = 0,46. Tra baûng giaù trò haøm Laplace kho vôùi ñoä tin caäy 82%. Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng :
ta ñöôïc zα = 1,75. Maët khaùc, trong n =100 saûn phaåm coù m = 17 Fn (1 − Fn ) F (1 − Fn )
(Fn − zα ; Fn + zα n )
saûn phaåm loaïi B neân tæ leä maãu saûn phaåm loaïi B laø Fn = 0,17. Vaäy n n
öôùc löôïng khoaûng laø: trong ñoù ϕ(zα) = γ/2 = 0,82/2 = 0,41. Tra baûng giaù trò haøm Laplace
0,17(1 − 0,17) 0,17(1 − 0,17) ta ñöôïc zα = 1,34. Maët khaùc, theo giaû thieát, trong n =100 saûn phaåm
(0,17 − 1, 75 ; 0,17 + 1, 75 ) = (10, 43%; 23, 57%).
100 100 coù 9 saûn phaåm cuûa xí nghieäp II töùc laø coù 91 saûn phaåm cuûa xí
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 92%, tæ leä saûn phaåm loaïi B naèm nghieäp I, neân tæ leä maãu saûn phaåm cuûa xí nghieäp I laø Fn = 91/100 =
trong khoaûng töø 10,43% ñeán 23,57%. 0,91. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø:
0, 91(1 − 0, 91) 0, 91(1 − 0, 91)
(0, 91 − 1, 34 ; 0, 91 + 1, 34 ) = (87,17%; 94, 83%).
b) Giaû söû trong kho coù 1000 saûn phaåm loaïi B. Haõy öôùc löôïng soá saûn 100 100
phaåm trong kho vôùi ñoä tin caäy 92%. Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 82%, tæ leä saûn phaåm cuûa xí nghieäp I
Khi trong kho coù 1000 saûn phaåm loaïi B, goïi N laø soá saûn phaåm naèm trong khoaûng töø 87,17% ñeán 94,83%.
coù trong kho, ta coù tæ leä saûn phaåm loaïi B laø 1000/N. Theo keát quaû Baây giôø goïi N laø soá saûn phaåm cuûa xí nghieäp I coù trong kho. Khi
caâu a), vôùi ñoä tin caäy 92%, tæ leä caùc saûn phaåm loaïi B töø 10,43% ñeán ñoù:
23,57%, do ñoùù: - Toång soá saûn phaåm coù trong kho laø N + 1000ø.
1000 10,43 1000 23,57 - Tæ leä saûn phaåm cuûa xí nghieäp I coù trong kho laø N/(N+1000).
10,43% ≤ ≤ 23,57% ⇔ ≤ ≤
N 100 N 100 Theo keát quaû treân, vôùi ñoä tin caäy 82%, tæ leä saûn phaåm cuûa xí
100.1000 100.1000 nghieäp I coù trong kho naèm trong khoaûng töø 87,17% ñeán 94,83%, do
⇔ ≤N≤
23,57 10, 430 ñoùù:
⇔ 4242, 68 ≤ N ≤ 9587,73 N N
87,17% ≤ ≤ 94,83% ⇔ 87,17% ≤ ≤ 94,83%
⇔ 4243 ≤ N ≤ 9587 N + 1000 N + 1000
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 92%, ta öôùc löôïng trong kho coù töø 4243 ñeán 1000
⇔ 87,17% ≤ 1 − ≤ 94,83%
9587 saûn phaåm. N + 1000
c) Giaû söû trong kho coù 10.000 saûn phaåm. Haõy öôùc löôïng soá saûn 1000
⇔ 5,17% ≤ ≤ 12, 83%
phaåm loaïi B coù trong kho vôùi ñoä tin caäy 92%. N + 1000
Khi trong kho coù 10.000 saûn phaåm loaïi, goïi M laø soá saûn phaåm 1000 1000
⇔ -1000 ≤ N ≤ -1000
loaïi B coù trong kho, ta coù tæ leä saûn phaåm loaïi B laø M/10.000. Theo 12, 83% 5,17%
keát quaû caâu a), vôùi ñoä tin caäy 92%, tæ leä caùc saûn phaåm loaïi B töø ⇔ 6794, 23 ≤ N ≤ 18342, 36
10,43% ñeán 23,57%, do ñoùù: ⇔ 6795 ≤ N ≤ 18342
M Vaäy vôùi ñoä tin caäy 82%, ta öôùc löôïng soá saûn phaåm cuûa xí nghieäp I
10,43% ≤ ≤ 23,57% ⇔ 10,43% × 10.000 ≤ M ≤ 23,57% × 10.000
10.000 coù trong kho naèm trong khoaûng töø 6795 ñeán 18342.
⇔ 1043 ≤ M ≤ 2357
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 92%, ta öôùc löôïng trong kho coù töø 1043 ñeán Baøi 4. Traùi caây cuûa moät chuû haøng ñöôïc ñöïng trong caùc soït, moãi soït
2357 saûn phaåm loaïi B. 100 traùi. Ngöôøi ta kieåm tra 50 soït thì thaáy coù 450 traùi khoâng ñaït
tieâu chuaån.

13 14

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 a) Öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån cuûa loâ haøng treân vôùi n 5000
zα = ε = 0, 005. = 1, 24.
ñoä tin caäy 95%. Fn (1 − Fn ) 0, 09(1 − 0, 09)
b) Neáu muoán öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä chính Tra baûng giaù trò haøm Laplace ta ñöôïc ñoä tin caäy laø:
xaùc 0,5% thì seõ ñaït ñöôïc ñoä tin caäy laø bao nhieâu? γ = 2ϕ(zα ) = 2ϕ(1, 24) = 2.0, 3925 = 79, 5%.
c) Neáu muoán öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä chính Vaäy ñoä tin caäy ñaït ñöôïc laø 79,5%.
xaùc 1% vaø ñoä tin caäy 99% thì phaûi ñieàu tra theâm ít nhaát bao nhieâu
soït nöõa? c) Neáu muoán öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä chính
Lôøi giaûi xaùc 1% vaø ñoä tin caäy 99% thì phaûi ñieàu tra theâm ít nhaát bao nhieâu
Soá traùi trong 100 soït laø 50×100 = 5000. Do ñoù: soït nöõa?
• Côõ maãu n = 5000. Yeâu caàu cuûa baøi toùan: Xaùc ñònh côõ maãu.
• Soá traùi khoâng ñaït tieâu chuaån laø: m = 450. Giaû thieát: - Öôùc khoûang cho tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån.
• Tæ leä maãu caùc traùi khoâng ñaït tieâu chuaån laø: - Ñoä chính xaùc ε = 1% = 0,01.
Fn = m/n = 450/5000 = 0,09. - Ñoä tin caäy γ = 1- α = 99% = 0,99.

a) Öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån cuûa loâ haøng treân vôùi Ta coù coâng thöùc tính ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
ñoä tin caäy 95%. Fn (1 − Fn )
ε = zα
Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng khoaûng cho tæ leä p caùc traùi khoâng ñaït n
tieâu chuaån vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = 95% = 0,95. trong ñoù ϕ(zα) = (1- α) /2 = 0,99/2 = 0,495. Tra baûng giaù trò haøm
Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng: Laplace ta ñöôïc zα = 2,58. Suy ra
Fn (1 − Fn ) F (1 − Fn ) z2α Fn (1 − Fn ) 2, 582.0, 09(1 − 0, 09)
(Fn − zα ; Fn + zα n ) n= = ≈ 5451,6.
n n ε 2
0, 012
trong ñoù ϕ(zα) = (1- α)/2 = γ/2 = 0,95/2 = 0,475. Tra baûng giaù trò Thöïc teá yeâu caàu n ≥ ⎡5451,6⎤ = 5452. Vì n1 = 5452 > 5000 (5000 laø
haøm Laplace ta ñöôïc zα = 1,96. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø: côõ maãu ñang coù) neân ta caàn ñieàu tra theâm ít nhaát laø 5452 – 5000
0, 09(1 − 0, 09) 0, 09(1 − 0, 09) = 452 traùi, nghóa laø khoaûng 5 soït nöõa.
(0, 09 − 1, 96 ; 0, 09 + 1, 96 ) = (8, 21%; 9, 79%)
5000 5000
Noùi caùch khaùc, vôùi ñoä tin caäy 95%, tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån
Baøi 5. Ñeå bieát soá löôïng caù trong hoà lôùn ngöôøi ta baét leân 2000 con
töø 8,21% ñeán 9,79%.
ñaùnh daáu xong roài thaû chuùng xuoáng hoà. Sau ñoù ngöôøi ta baét leân 400
con vaø thaáy coù 80 con ñöôïc ñaùnh daáu.
b) Neáu muoán öôùc löôïng tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä chính
a) Vôùi ñoä tin caäy 95%, haõy öôùc löôïng soá caù coù trong hoà.
xaùc 0,5% thì seõ ñaït ñöôïc ñoä tin caäy laø bao nhieâu?
b) Öôùc löôïng soá caù toái ña coù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 96%.
c) Öôùc löôïng soá caù toái thieåu coù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 94%.
Yeâu caàu cuûa baøi toùan: Xaùc ñònh ñoä tin caäy γ = 1- α.
Giaû thieát: - Öôùc khoûang cho tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån.
Lôøi giaûi
- Ñoä chính xaùc ε = 0,5% = 0,005.
Goïi N laø soá caù coù trong hoà. Khi ñoù tæ leä caù ñöôïc ñaùnh daáu coù
Ta coù coâng thöùc tính ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng:
trong hoà laø p = 2000/N.
Fn (1 − Fn )
ε = zα Vôùi maãu thu ñöôïc, ta coù:
n
• Côõ maãu n = 400.
trong ñoù ϕ(zα) = γ /2 . Suy ra
• Soá con ñöôïc ñaùnh daáu trong maãu laø: m = 80.
• Tæ leä maãu con ñöôïc ñaùnh daáu laø:

15 16

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Fn = m/n = 80/400 = 0,2. c) Öôùc löôïng soá caù toái thieåu coù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 94%.
Soá caù toái thieåu coù trong hoà töôg öùng vôùi giaù trò toái ña cuûa tæ leä
a) Vôùi ñoä tin caäy 95%, haõy öôùc löôïng soá caù coù trong hoà. con ñöôïc ñaùnh daáu. Do ñoù tröôùc heát ta öôùc löôïng khoaûng beân traùi
Tröôùc heát ta öôùc löôïng khoaûng cho tæ leä p caùc con ñöôïc ñaùnh cho tæ leä p caùc con ñöôïc ñaùnh daáu vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = 94% =
daáu vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = 95% = 0,95. 0,94 (α = 0,06).
Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng: Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng beân traùi:
Fn (1 − Fn ) F (1 − Fn ) Fn (1 − Fn )
(Fn − zα ; Fn + zα n ), (−∞; Fn + z2α ),
n n n
trong ñoù ϕ(zα) = (1- α)/2 = γ /2 = 0,95/2 = 0,475. Tra baûng giaù trò trong ñoù ϕ(z2α) = (1- 2α)/2 = γ/2 = 0,88/2 = 0,44. Tra baûng giaù trò
haøm Laplace ta ñöôïc zα = 1,96. Vaäy öôùc löôïng khoaûng laø: haøm Laplace ta ñöôïc z2α = 1,56. Suy ra giaù trò toái ña cuûa tæ leä con
0, 2(1 − 0, 2) 0, 2(1 − 0, 2) ñöôïc ñaùnh daáu laø:
(0, 2 − 1, 96 ; 0, 2 + 1, 96 ) = (16, 08%; 23, 92%)
400 400 Fn (1 − Fn ) 0, 2(1 − 0, 2)
Fn + z2α = 0, 2 + 1, 56 = 0, 2312.
Nhö vaäy, vôùi ñoä tin caäy 95%, tæ leä con ñöôïc ñaùnh daáu naèm trong n 400
khoaûng töø 16,08% ñeán 23,92%, do ñoùù: Nhö vaäy, vôùi ñoä tin caäy 94%, ta coù
2000 2000 2000 2000 2000
16,08% ≤ ≤ 23,92% ⇔ ≤N≤ ≤ 0,2312 ⇔ N ≥ = 8650,5 .
N 23, 92% 16, 08% N 0, 2312
⇔ 8361,20 ≤ N ≤ 12437,81 Vaäy vôùi ñoä tin caäy 94%, soá caù toái thieåu coù trong hoà laø 8651.
⇔ 8362 ≤ N ≤ 12437
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 95%, ta öôùc löôïng soá caù coù trong hoà khoaûng töø Baøi 6. Cho caùc soá lieäu nhö Baøi 1.
8362 ñeán 12437 con. a) Giaû söû trung bình tieâu chuaån cuûa chieàu cao X laø 125cm. Coù theå
khaúng ñònh raèng vieäc canh taùc laøm taêng chieàu cao trung bình
b) Öôùc löôïng soá caù toái ña coù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 96%. cuûa gioáng caây troàng treân vôùi möùc yù nghóa 1% hay khoâng?
Soá caù toái ña coù trong hoà töông öùng vôùi giaù trò toái thieåu cuûa tæ leä b) Giaû söû trung bình tieâu chuaån cuûa chieàu cao X laø 134cm. Coù theå
con ñöôïc ñaùnh daáu. Do ñoù tröôùc heát ta öôùc löôïng khoaûng beân phaûi khaúng ñònh raèng vieäc canh taùc laøm giaûm chieàu cao trung bình
cho tæ leä p caùc con ñöôïc ñaùnh daáu vôùi ñoä tin caäy γ = 1- α = 96% = cuûa gioáng caây troàng treân vôùi möùc yù nghóa 2% hay khoâng?
0,96 (α = 0,04). c) Sau khi aùp duïng phöông phaùp canh taùc môùi, ngöôøi ta thaáy chieàu
Ta coù coâng thöùc öôùc löôïng khoaûng beân phaûi: cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A laø 114cm. Haõy keát luaän xem
Fn (1 − Fn ) phöông phaùp môùi coù laøm giaûm chieàu cao trung bình cuûa caùc caây
(Fn − z2α ; +∞) loaïi A hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 3% (Giaû söû X coù phaân phoái
n
trong ñoù ϕ(z2α) = (1- 2α)/2 = γ /2 = 0,92/2 = 0,46. Tra baûng giaù trò chuaån) .
haøm Laplace ta ñöôïc z2α = 1,75. Suy ra giaù trò toái thieåu cuûa tæ leä con d) Tröôùc ñaây, chieàu cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A laø 120cm. Caùc
ñöôïc ñaùnh daáu laø: soá lieäu treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät môùi.
Fn (1 − Fn ) 0, 2(1 − 0, 2) Haõy keát luaän xem kyõ thuaät môùi coù laøm giaûm chieàu cao trung
Fn − z2α = 0, 2 − 1,75 = 0,165. bình cuûa caùc caây loaïi A hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 2% (Giaû söû X
n 400
Nhö vaäy, vôùi ñoä tin caäy 96%, ta coù coù phaân phoái chuaån).
2000 2000 e) Sau khi aùp duïng moät phöông phaùp saûn xuaát, ngöôøi ta thaáy tæ leä
≥ 0,165 ⇔ N ≤ = 12121, 2 .
N 0,165 caùc caây loaïi A laø 35%. Haõy keát luaän xem phöông phaùp môùi coù
Vaäy vôùi ñoä tin caäy 96%, soá caù toái ña coù trong hoà laø 12121. laøm taêng tæ leä caùc caây loaïi A leân hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 2%.

17 18

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 f) Theo taøi lieäu thoáng keâ, tæ leä caây loaïi A laø 20%. Haõy xeùt xem hieän
nay vieäc canh taùc coù laøm taêng tæ leä caây loaïi A hay khoâng vôùi möùc b) Giaû söû trung bình tieâu chuaån cuûa chieàu cao X laø 134cm. Coù theå
yù nghóa 5%? khaúng ñònh raèng vieäc canh taùc laøm giaûm chieàu cao trung bình cuûa
g) Theo taøi lieäu cuõ, phöông sai cuûa chieàu cao X laø 250cm2. Vôùi möùc gioáng caây troàng treân vôùi möùc yù nghóa 2% hay khoâng?
yù nghóa 5%, xeùt xem hieän taïi chieàu cao cuûa caây troàng coù bieán Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μ = M(X) vôùi
ñoäng hôn so vôùi tröôùc ñaây hay khoâng (GS X coù phaân phoái chuaån)? möùc yù nghóa α = 2% = 0,02:
h) Tröôùc ñaây, phöông sai cuûa chieàu cao X laø 350cm2. Caùc soá lieäu H0: μ = 134 vôùi giaû thieát ñoái H1: μ < 134.
treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät môùi. Vôùi Vì n ≥ 30; σ2 = D(X) chöa bieát, neân ta kieåm ñònh nhö sau:
möùc yù nghóa 5%, haõy xeùt xem kyõ thuaät môùi coù laøm chieàu cao cuûa Böôùc 1: Ta coù
gioáng caây troàng treân ít bieán ñoäng hôn hay khoâng (GS X coù phaân (X − μ0 ) n (131 − 134) 100
z= = = −1, 6457.
phoái chuaån)? S 18, 2297
Lôøi giaûi Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû ϕ(z2α) =
Ta coù: (1- 2α)/2 = 0,96/2 = 0,48 ta ñöôïc z2α = 2,06.
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì –z = 1,6457 < 2,06 = z2α neân ta chaáp
• Côõ maãu laø n = 100.
nhaän giaû thieát H0: μ = 134.
• Kyø voïng maãu cuûa X laø
1 Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 2%, khoâng theå keát luaän raèng vieäc
X = ∑ X in i = 131(cm). canh taùc laøm giaûm chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân.
n
• Phöông sai maãu cuûa X laø
2 = 1 c) Sau khi aùp duïng phöông phaùp canh taùc môùi, ngöôøi ta thaáy chieàu
S
n
∑ X i2ni − X 2 =(18,1384)2 (cm2 ). cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A laø 114cm. Haõy keát luaän xem
• Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa X laø phöông phaùp môùi coù laøm giaûm chieàu cao trung bình cuûa caùc caây
n 2 loaïi A hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 3% (Giaû söû X coù phaân phoái
S2 = S = (18, 2297) 2 (cm 2 ).
n −1 chuaån).
a) Giaû söû trung bình tieâu chuaån cuûa chieàu cao X laø 125cm. Coù theå Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μA = M(XA) cuûa
khaúng ñònh raèng vieäc canh taùc laøm taêng chieàu cao trung bình cuûa chæ tieâu X = XA cuûa caùc caây loaïi A vôùi möùc yù nghóa α = 3% = 0,03:
gioáng caây troàng treân vôùi möùc yù nghóa 1% hay khoâng? H0: μA = 114 vôùi giaû thieát ñoái H1: μA > 114.
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μ = M(X) vôùi Ta laäp baûng soá lieäu cuûa XA:
möùc yù nghóa α = 1% = 0,01:
H0: μ = 125 vôùi giaû thieát ñoái H1: μ > 125. XAi 110 120
Vì n ≥ 30; σ2 = D(X) chöa bieát, neân ta kieåm ñònh nhö sau: NAi 10 15
Böôùc 1: Ta coù Töø baûng treân ta tính ñöôïc:
(X − μ 0 ) n (131 − 125) 100 n A = 25; ∑X n Ai =2900; ∑X 2
n Ai = 337000.
z= = = 3, 2913. Ai Ai
S 18, 2297 - Kyø voïng maãu cuûa XA laø
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû ϕ(z2α) = 1
(1- 2α)/2 = 0,98/2 = 0,49 ta ñöôïc z2α = 2,33. XA =
n
∑ X Ain Ai = 116(cm).
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 3,2913 > 2,33 = z2α neân ta baùc boû giaû - Phöông sai maãu cuûa XA laø:
thieát H0: μ=125, nghóa laø chaáp nhaän H1: μ > 125.
 2A = 1
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, coù theå keát luaän raèng vieäc canh S
n
∑ X Ai2n Ai − X A 2 =(4, 8990)2 (cm2 ).
taùc laøm taêng chieàu cao trung bình cuûa gioáng caây troàng treân.

19 20

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 - Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa XA laø: Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà tæ leä p caùc saûn phaåm loaïi
nA  2 A vôùi möùc yù nghóa α = 2% = 0,02:
SA 2
= SA = 52 (cm2 ).
nA − 1 H0: p = 35% = 0,35 vôùi giaû thieát ñoái H1: p < 0,35.
Vì nA < 30, XA coù phaân phoái chuaån, σ2A= D(XA) chöa bieát, neân ta Ta coù tæ leä maãu caùc caây loaïi A laø Fn = 25/100 = 0,25. Ta kieåm
kieåm ñònh nhö sau: ñònh nhö sau:
Böôùc 1: Ta coù Böôùc 1: Ta coù
(X A − μ 0 ) n A (F − p 0 ) n (0, 25 − 0, 35) 100
(116 − 114) 25 z= n = = −2, 0966.
z= = = 2. p 0q 0 0, 35(1 − 0, 35)
SA 5
Böôùc 2: Ñaët k = nA - 1 = 24. Tra baûng phaân phoái Student öùng Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû
vôùi k = 24 vaø 2α = 0,06 ta ñöôïc t 2α = 1,974. ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,96/2 = 0,48
ta ñöôïc z2α = 2,06.
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 2 > 1,974 = t 2α neân ta baùc boû giaû
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì -z= 2,0966 > 2,06 = z2α neân ta baùc boû
thieát H0: μA = 114, nghóa laø chaáp nhaän H1: μA > 114.
giaû thieát H0: p = 0,35, nghóa laø chaáp nhaän H1: p < 0,35.
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 3%, phöông phaùp môùi laøm giaûm
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 2%, phöông phaùp môùi laøm taêng tæ leä
chieàu cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A.
caây loaïi A.

d) Tröôùc ñaây, chieàu cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A laø 120cm.
f) Moät taøi lieäu thoáng keâ cuõ cho raèng tæ leä caây loaïi A laø 20%. Haõy
Caùc soá lieäu treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät
xeùt xem vieäc canh taùc coù laøm taêng tæ leä caây loaïi A hay khoâng vôùi
môùi. Haõy keát luaän xem kyõ thuaät môùi coù laøm giaûm chieàu cao trung
möùc yù nghóa 5%?
bình cuûa caùc caây loaïi A hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 2% (Giaû söû X coù
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà tæ leä p caùc saûn phaåm
phaân phoái chuaån).
loaïi A vôùi möùc yù nghóa α = 5% = 0,05:
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà kyø voïng μA = M(XA) cuûa
H0: p = 20% = 0,20 vôùi giaû thieát ñoái H1: p > 0,20.
chæ tieâu X = XA cuûa caùc caây loaïi A vôùi möùc yù nghóa α = 2% = 0,02:
Ta kieåm ñònh nhö sau:
H0: μA = 120 vôùi giaû thieát ñoái H1: μA < 120.
Böôùc 1: Ta coù
Vì nA < 30, XA coù phaân phoái chuaån, σ2A= D(XA) chöa bieát, neân ta
(F − p 0 ) n (0, 25 − 0, 20) 100
kieåm ñònh nhö sau: z= n = = 1, 25.
p 0q 0 0, 20(1 − 0, 20)
(X A − μ 0 ) n A (116 − 120) 25
Böôùc 1: Ta coù z= = = −4. Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû
SA 5
ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,90/2 = 0,45
Böôùc 2: Ñaët k = nA - 1 = 24. Tra baûng phaân phoái Student öùng
ta ñöôïc z2α = 1,65.
vôùi k = 24 vaø 2α = 0,04 ta ñöôïc t 2α = 2,1715.
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 1,25 < 1,65 = z2α neân ta chaáp nhaän
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì - z = 4 > 2,1715 = t 2α neân ta baùc boû giaû giaû thieát H0: p = 0,20.
thieát H0: μA = 120, nghóa laø chaáp nhaän H1: μA < 120. Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, vieäc canh taùc khoâng laøm taêng
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 2%, kyõ thuaät môùi laøm giaûm chieàu tæ leä caùc caây loaïi A.
cao trung bình cuûa caùc caây loaïi A. g) Theo taøi lieäu cuõ, phöông sai cuûa chieàu cao X laø 250cm2. Vôùi möùc
yù nghóa 5%, xeùt xem hieän taïi chieàu cao cuûa caây troàng coù bieán ñoäng
e) Sau khi aùp duïng moät phöông phaùp saûn xuaát, ngöôøi ta thaáy tæ leä hôn so vôùi tröôùc ñaây hay khoâng (GS X coù phaân phoái chuaån)?
caây loaïi A laø 35%. Haõy keát luaän xem phöông phaùp môùi coù laøm taêng Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà phöông sai σ2 = D(X)
tæ leä caây loaïi A leân hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 2%. vôùi möùc yù nghóa α = 5% = 0,05:
H0: σ2 = 250 vôùi giaû thieát ñoái H1: σ2 > 250.

21 22

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Ta kieåm ñònh nhö sau: X(cm) 11-15 15-19 19-23 23-27 27-31 31-35 35-39
Böôùc 1: Ta coù: Soá saûn phaåm 9 19 20 26 16 13 18
(n − 1)S2 99.(18, 2297)2
z= = = 131, 5995.
σ20 250 Y(cm) 13-16 16-19 19-22 22-25 25-28 28-31 31-34
Böôùc 2: Tra baûng phaân phoái chi bình phöông χ2 ∼ χ2(k) vôùi Soá saûn phaåm 7 9 25 26 18 15 11
k = n – 1 = 99 baäc töï do, ta tìm ñöôïc χ α = χ0,05 = 124, 3.
2 2

Böôùc 3: Kieåm ñònh:
Vì z = 131,5995 > 124, 3 = χ 2α neân ta baùc boû giaû thieát
H0: σ2 = 250, nghóa laø chaáp nhaän H1: σ2 > 250.
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, tình hình canh taùc hieän taïi
laøm chieàu cao cuûa caây troàng bieán ñoäng hôn.
h) Tröôùc ñaây, phöông sai cuûa chieàu cao X laø 350cm2. Caùc soá lieäu
treân thu thaäp ñöôïc sau khi ñaõ aùp duïng moät kyõ thuaät môùi. Vôùi möùc
yù nghóa 5%, haõy xeùt xem kyõ thuaät môùi coù laøm chieàu cao cuûa gioáng
caây troàng treân ít bieán ñoäng hôn hay khoâng (GS X coù phaân phoái
chuaån)?
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà phöông sai σ2 = D(X)
vôùi möùc yù nghóa α = 5% = 0,05:
H0: σ2 = 350 vôùi giaû thieát ñoái H1: σ2 < 350.
Ta kieåm ñònh nhö sau:
Böôùc 1: Ta coù:
(n − 1)S2 99.(18, 2297) 2
z= = = 93, 9996.
σ20 250
Böôùc 2: Tra baûng phaân phoái chi bình phöông χ2 ∼ χ2(k) vôùi
k = n – 1 = 99 baäc töï do, ta tìm ñöôïc χ1−α = χ 0,95 = 77, 93.
2 2
a) Coù theå keát luaän raèng ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát
maùy do hai nhaø maùy saûn xuaát baèng nhau hay khoâng vôùi möùc yù
nghóa 1%?
b) Coù theå cho raèng ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do
nhaø maùy I saûn xuaát lôùn hôn ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi
tieát maùy do nhaø maùy II saûn xuaát hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 5%?
c) Xeùt xem ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø
maùy II saûn xuaát coù nhoû hôn ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi
tieát maùy do nhaø maùy I saûn xuaát hay khoâng vôùi möùc yù nghóa 2%?
d) Vôùi möùc yù nghóa 4%, tæ leä saûn phaåm loaïi C do hai nhaø maùy saûn
xuaát coù nhö nhau khoâng?
e) Vôùi möùc yù nghóa 3%, coù theå cho raèng tæ leä saûn phaåm loaïi C do
nhaø maùy I saûn xuaát lôùn hôn tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy
II saûn xuaát hay khoâng?
f) Haõy nhaän xeùt veà yù kieán cho raèng tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø
maùy II saûn xuaát nhoû hôn tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy thöù
I saûn xuaát vôùi möùc yù nghóa 5%?
Lôøi giaûi
1) Ñoái vôùi X ta coù baûng soá lieäu:

Böôùc 3: Kieåm ñònh: Xi 13 17 21 25 29 33 37

Vì z = 93,9996 > 77, 93 = χ12−α neân ta chaáp nhaän giaû thieát ni 9 19 20 26 16 13 18
H0: σ2 = 350. Ta coù:
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, kyõ thuaät môùi khoâng laøm n X = 121; ∑X n
i Xi =3069; ∑X i
2
n Xi =84337.
chieàu cao cuûa gioáng caây troàng treân ít bieán ñoäng hôn. • Kyø voïng maãu cuûa X laø
1
X=
nX
∑ X in Xi = 25, 3636(cm).
Baøi 7. Ñeå khaûo saùt ñöôøng kính cuûa moät chi tieát maùy ngöôøi ta kieåm
tra moät soá saûn phaåm cuûa hai nhaø maùy. Trong keát quaû sau ñaây, X laø • Phöông sai maãu cuûa X laø
ñöôøng kính cuûa chi tieát maùy do nhaø maùy I saûn xuaát coøn Y laø ñöôøng  2X = 1
S
nX
∑X i
2
n Xi − X 2 =(7, 3271)2 (cm 2 ).
kính cuûa chi tieát maùy do nhaø maùy II saûn xuaát. Nhöõng saûn phaåm
coù chi tieát maùy nhoû hôn 19cm ñöôïc xeáp vaøo loaïi C. • Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa X laø

23 24

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 nX  2 Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì |z| = 1,7188 < 2,58 = zα neân ta chaáp
S2X = S X = (7, 3575)2 (cm 2 ).
nX − 1 nhaänû giaû thieát H0: μX = μY.
• Tæ leä saûn phaåm loaïi C laø Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, coù theå xem ñöôøng kính trung
m X 9 + 19 bình cuûa moät chi tieát maùy do hai nhaø maùy saûn xuaát laø baèng nhau.
FXn = = = 0, 2314.
nX 121
b) Coù theå cho raèng ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do
2) Ñoái vôùi Y ta coù baûng soá lieäu: nhaø maùy thöù I saûn xuaát lôùn hôn ñöôøng kính trung bình cuûa moät
chi tieát maùy do nhaø maùy thöù II saûn xuaát hay khoâng vôùi möùc yù
Yi 14,5 17,5 20,5 23,5 26,5 29,5 32,5 nghóa 5%?
ni 7 9 25 26 18 15 11 Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh so saùnh hai kyø voïng vôùi möùc yù nghóa
Ta coù: α = 5% = 0,05:
n Y = 111; ∑Yn i Yi =2659, 5; ∑Y i
2
n Yi =66405,75.
H0: μX = μY vôùi giaû thieát ñoái H1: μX > μY.
• Kyø voïng maãu cuûa Y laø Vì nX > 30; nY > 30 neân ta kieåm ñònh nhö sau:
1 Böôùc 1: Töông töï caâu a), ta coù:
Y=
nY
∑ Yin Yi = 23, 9595(cm).
X−Y
z= = 1,7188.
• Phöông sai maãu cuûa Y laø S2X S2Y
+
 = 1
2 2
S Y
nY
∑Y i
2
n Yi − Y =(4, 9188)2 (cm 2 ). nX nY
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû
• Phöông sai maãu hieäu chænh cuûa Y laø
nY  2
ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,90/2 = 0,45
S2Y = S Y = (4, 9411)2 (cm 2 ). ta ñöôïc z2α = 1,65.
nY − 1
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 1,7188 > 1,65 = z2α neân ta baùc boûû
• Tæ leä saûn phaåm loaïi C laø
mY 7 + 9 giaû thieát H0: μX = μY, nghóa laø chaáp nhaän H1: μX > μY.
FYn = = = 0,1441. Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, coù theå xem ñöôøng kính trung
nY 111
a) Coù theå keát luaän raèng ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø maùy thöù I saûn xuaát lôùn hôn
maùy do hai nhaø maùy saûn xuaát baèng nhau hay khoâng vôùi möùc yù ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø maùy thöù II saûn
nghóa 1%? xuaát.
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh so saùnh hai kyø voïng vôùi möùc yù nghóa
α = 1% = 0,01: c) Xeùt xem ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø
maùy thöù II saûn xuaát coù nhoû hôn ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi
H0: μX = μY vôùi giaû thieát ñoái H1: μX ≠ μY.
tieát maùy do nhaø maùy thöù I saûn xuaát hay khoâng vôùi möùc yù nghóa
Vì nX > 30; nY > 30 neân ta kieåm ñònh nhö sau:
2%?
Böôùc 1: Ta coù:
X−Y 25, 3636 − 23, 9595 Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh so saùnh hai kyø voïng vôùi möùc yù nghóa
z= = = 1,7188. α = 2% = 0,02:
S2X S2Y (7, 3575)2 (4, 9411)2
+ + H0: μX = μY vôùi giaû thieát ñoái H1: μX > μY.
nX nY 121 111
Vì nX > 30; nY > 30 neân ta kieåm ñònh nhö sau:
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm zα thoaû
Böôùc 1: Töông töï caâu a), ta coù:
ϕ(zα) = (1 - α)/2 = 0,99/2 = 0,495 X−Y
ta ñöôïc zα = 2,58. z= = 1,7188.
S2X S2Y
+
nX nY

25 26

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû Fn1 − Fn2
z= = 1, 6942.
ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,96/2 = 0,48 ⎛ 1
p 0 (1 − p 0 ) ⎜ +
1 ⎞
⎟
ta ñöôïc z2α = 2,06. ⎝ n1 n2 ⎠
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 1,7188 < 2,06 = z2α neân ta chaáp Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû
nhaän giaû thieát H0: μX = μY. ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,94/2 = 0,47
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 2%, khoâng theå xem ñöôøng kính trung ta ñöôïc z2α = 1,88.
bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø maùy thöù II saûn xuaát nhoû hôn Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 1,6942 < 1,88 = z2α neân ta chaáp
ñöôøng kính trung bình cuûa moät chi tieát maùy do nhaø maùy thöù I saûn nhaän giaû thieát H0: p1 = p2.
xuaát. Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 3%, khoâng theå cho raèng tæ leä saûn
phaåm loaïi C do nhaø maùy thöù I saûn xuaát lôùn hôn tæ leä saûn phaåm
d) Vôùi möùc yù nghóa 4%, tæ leä saûn phaåm loaïi C do hai nhaø maùy saûn loaïi C do nhaø maùy thöù II saûn xuaát.
xuaát coù nhö nhau khoâng?
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát so saùnh hai tæ leä vôùi möùc yù f) Haõy nhaän xeùt veà yù kieán cho raèng tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø
nghóa α = 4% = 0,04: maùy thöù II saûn xuaát nhoû hôn tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy thöù
H0: p1 = p2 vôùi giaû thieát ñoái H1: p1 ≠ p2 I saûn xuaát vôùi möùc yù nghóa 5%?
Ta kieåm ñònh nhö sau: Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát so saùnh hai tæ leä vôùi möùc yù
Böôùc 1: Ta coù: nghóa α = 5% = 0,05:
n F + n 2Fn2 28 + 16 H0: p1 = p2 vôùi giaû thieát ñoái H1: p1 > p2
p0 = 1 n1 = = 0,1897.
n1 + n2 121 + 111 Ta kieåm ñònh nhö sau:
z=
Fn1 − Fn2
=
0, 2314 − 0,1441
= 1, 6942.
Böôùc 1: Töông töï caâu d), ta coù:
⎛ 1 1 ⎞ ⎛ 1 1 ⎞ Fn1 − Fn2
p 0 (1 − p 0 ) ⎜ + 0,1897(1 − 0,1897) ⎜ + z= = 1, 6942.
⎟ ⎟
⎝ n1 n2 ⎠ ⎝ 121 111 ⎠ ⎛ 1 1 ⎞
p 0 (1 − p 0 ) ⎜ + ⎟
n
⎝ 1 n 2 ⎠
Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm zα thoaû
ϕ(zα) = (1 - α)/2 = 0,96/2 = 0,48 Böôùc 2: Tra baûng giaù trò haøm Laplace ñeå tìm z2α thoaû
ta ñöôïc zα = 2,06. ϕ(z2α) = (1 - 2α)/2 = 0,90/2 = 0,45
Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì |z| = 1,6942 < 2,06 = zα neân ta chaáp ta ñöôïc z2α = 1,65.
nhaän giaû thieát H0: p1 = p2. Böôùc 3: Kieåm ñònh. Vì z = 1,6942 > 1,65 = z2α neân ta baùc boû giaû
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 4%, coù theå xem tæ leä saûn phaåm loaïi C thieát H0: p1 = p2, nghóa laø chaáp nhaän H1: p1 > p2 .
do hai nhaø maùy saûn xuaát laø nhö nhau. Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, coù theå chaáp nhaän yù kieán cho
raèng tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy thöù II saûn xuaát nhoû hôn tæ
e) Vôùi möùc yù nghóa 3%, coù theå cho raèng tæ leä saûn phaåm loaïi C do leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy thöù I saûn xuaát.
nhaø maùy thöù I saûn xuaát lôùn hôn tæ leä saûn phaåm loaïi C do nhaø maùy
thöù II saûn xuaát hay khoâng? Baøi 8. Saûn phaåm saûn xuaát ra treân moät daây chuyeàn töï ñoäng ñöôïc
Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát so saùnh hai tæ leä vôùi möùc yù ñoùng goùi theo qui caùch 3 saûn phaåm/hoäp. Vôùi möùc yù nghóa 1%, haõy
nghóa α = 3% = 0,03: xeùt xem soá saûn phaåm loaïi I coù trong moãi hoäp coù phaûi laø ÑLNN coù
H0: p1 = p2 vôùi giaû thieát ñoái H1: p1 > p2 phaân phoái nhò thöùc hay khoâng. Bieát raèng khi kieåm tra 100 hoäp
Ta kieåm ñònh nhö sau: ngöôøi ta thaáy coù 75 hoäp coù 3 saûn phaåm loaïi I, 20 hoäp coù 2 saûn
Böôùc 1: Töông töï caâu d), ta coù: phaåm loaïi I; 5 hoäp coù 1 saûn phaåm loaïi I.

27 28

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Lôøi giaûi
Goïi X laø soá saûn phaåm loaïi I coù trong moät hoäp. Yeâu caàu cuûa baøi toaùn Lôøi giaûi
laø kieåm ñònh giaû thieát sau vôùi möùc yù nghóa α = 1% = 0,01: Baøi toaùn yeâu caàu kieåm ñònh giaû thieát sau vôùi möùc yù nghóa α = 1% =
H0: X coù phaân phoái nhò thöùc X ∼ B(3,p) vôùi p chöa bieát 0,01:
vôùi giaû thieát ñoái: H0: X coù phaân phoái Poisson X ∼ P(a) (a chöa bieát)
H1 : X khoâng coù phaân phoái nhò thöùc nhö treân. vôùi giaû thieát ñoái:
Tröôùc heát ta thay p baèng tæ leä maãu soá saûn phaåm loaïi I coù H1 : X khoâng coù phaân phoái Poisson.
trong moät hoäp: Tröôùc heát ta thay a baèng kyø voïng maãu
75.3 + 20.2 + 5.1 1
p ≈ Fn =
300
= 0, 9. a≈X=
n
∑ X in i = 2, 3974
Ta tính caùc pi = P(X = i) theo coâng thöùc Bernoulli: Ta tính caùc pi = P(X = i) theo coâng thöùc:
p i = C3i (0, 9)i (0,1)3− i e−2,3974 (2, 3974) i
pi =
Cuï theå ta tính ñöôïc: i!
p0 = 0,001; p1= 0,027; p2 = 0,243; p3=0,729. vaø laäp baûng:
Ta laäp baûng: Xi ni pi npi (ni-npi)2/npi
Xi ni pi npi (ni-npi) /npi 2 0 10 0,090954 14,188824 1,2366
0 0 0,001 0,1 0,1 1 32 0,218053 34,016268 0,1195
1 5 0,027 2,7 1,9593 2 46 0,261381 40,775436 0,6694
2 20 0,243 24,3 0,7609 3 35 0,208878 32,584968 0,1790
3 75 0,729 72,9 0,0605 4 20 0,125191 19,529796 0,0113
Toång n = 100 χ2 = 2,8807 (5;+∞) 13 0,095543 14,904708 0,2434
k
(n i − np i )2 Toång n = 156 χ2 =2,4592
Böôùc 1: Ta coù χ2 = ∑ = 2, 8807.
np i
k
(n i − np i )2
i =1 Böôùc 1: Ta coù χ2 = ∑ = 2, 4592
Böôùc 2: Soá tham soá chöa bieát laø r = 1 (do p chöa bieát). Ta coù i =1 np i
k – r – 1 = 4 – 1 – 1 = 2. Tra baûng phaân phoái Chi bình phöông Böôùc 2: Soá tham soá chöa bieát laø r = 1 (do a chöa bieát). Ta coù
χ2 ∼ χ2(2) vôùi 2 baäc töï do, ta ñöôïc: χ α = χ 0,01 = 9, 21.
2 2
k – r – 1 = 6 – 1 – 1 = 4. Tra baûng phaân phoái Chi bình phöông
χ2 ∼ χ2 (4) vôùi 4 baäc töï do, ta ñöôïc: χ α = χ0,01 = 13, 28.
2 2
Böôùc 3: Kieåm ñònh:
Vì χ2 = 2,8807 < 9,21 = χ2α neân ta chaáp nhaän giaû thieát H0. Böôùc 3: Kieåm ñònh:
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, coù theå cho raèng soá saûn phaåm Vì χ2 = 2,4592 < 13,28 = χ2α neân ta chaáp nhaän giaû thieát H0.
loaïi I coù trong moät hoäp laø X coù phaân phoái nhò thöùc: X ∼ B(3;0,9). Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 1%, X coù phaân phoái Poisson X ∼
P(2,3974).
Baøi 9. Qua saùt trong moät soá ngaøy veà soá tai naïn giao thoâng X xaûy
moãi ngaøy ôû moät thaønh phoá ta ñöôïc soá lieäu sau: Baøi 10. Quan saùt naêng suaát X cuûa moät gioáng luùa thöû nghieäm treân
Soá tai naïn X 0 1 2 3 4 ≥5 100 thöûa ruoäng ta coù keát quaû sau:
Soá ngaøy 10 32 46 35 20 13
Vôùi möùc yù nghóa 1%, coù theå xem soá tai naïn giao thoâng xaûy moãi Naêng suaát (taán/ha) 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15
ngaøy ôû thaønh phoá treân laø ÑLNN coù phaân phoái Poisson ñöôïc hay Soá thöûa 8 15 21 23 16 9 8
khoâng?

29 30

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com

 Vôùi möùc yù nghóa 5% coù theå xem naêng suaát X laø ÑLNN coù phaân Gioûi Khaù Trung bình vaø keùm
phoái chuaån hay khoâng? Nam 1620 2680 2500
Nöõ 880 1320 1000
Lôøi giaûi Vôùi möùc yù nghóa 5%, xeùt xem coù söï khaùc bieät veà chaát löôïng hoïc taäp
Baøi toaùn yeâu caàu kieåm ñònh giaû thieát vôùi möùc yù nghóa α = 5% = cuûa nam vaø nöõ hay khoâng.
0,05:
H0: X coù phaân phoái chuaån X ∼ N(μ,σ2) (μ, σ2 chöa bieát) Lôøi giaûi
vôùi giaû thieát ñoái: Goïi
H1 : X khoâng coù phaân phoái chuaån. - X laø giôùi tính cuûa sinh vieân.
Tröôùc heát xaáp xæ: - Y laø chaát löôïng hoïc taäp cuûa sinh vieân.
1 Baøi toaùn yeâu caàu kieåm ñònh giaû thieát sau vôùi möùc yù nghóa α =
μ≈X=
n
∑ X ini = 11,33;
5% = 0,05:
1
σ2 ≈ S2 = ∑ X i 2n i − (X)2 =(1, 6640)2 . H0: X ñoäc laäp vôùi Y
n
vôùi giaû thieát ñoái: H1: X khoâng ñoäc laäp vôùi Y
Ta tính caùc pi = P(xi-1≤ X ≤ xi) theo coâng thöùc:
xi − μ x −μ x − 11, 33 x − 11, 33
Ta laäp baûng:
p i = ϕ( ) − ϕ ( i −1 ) = ϕ( i ) − ϕ( i −1 ) Gioûi Khaù Trung bình vaø keùm Toång
σ σ 1, 6640 1, 6640
Y
trong ñoù ϕ laø haøm Laplace, vaø laäp baûng: X
Xi ni pi npi (ni-npi)2/npi Nam 1620 2680 2500 6800
(-∞, 9) 8 0,08076 8,076 0,0007 α11 = 0,154376 α12 = 0, 264059 α13 = 0, 262605
9-10 15 0,1311 13,11 0,2725 Nöõ 880 1320 1000 3200
10-11 21 0,20888 20,888 0,0006 α 21 = 0, 0968 α 22 = 0,136125 α 23 = 0, 089286
11-12 23 0,23468 23,468 0,0093 Toång 2500 4000 3500 n=10000

12-13 16 0,18592 18,592 0,3614 (n ij )2

trong ñoù α ij ñöôïc tính theo coâng thöùc: α ij = . Cuï theå:
13-14 9 0,10386 10,386 0,1850 m in j
(14,+∞) 8 0,0548 5,48 1,1588 16202
α11 = = 0,154376 ,... (keát quaû ñöôïc ghi chi tieát trong baûng).
Toång n = 100 χ2 =1,9883 6800 × 2500
k
(n i − np i )2 ⎛ ⎞
Böôùc 1: Ta coù χ2 = ∑ = 1, 9883. Böôùc 1: Ta coù χ2 = n ⎜ ∑ ∑ α ij − 1 ⎟ = 32, 51.
i =1 np i ⎝ ⎠
Böôùc 2: Soá tham soá chöa bieát laø r = 2 (do μ, σ2 chöa bieát). Ta Böôùc 2: Ta coù (h-1)(k-1) = 2 (do h = 2; k = 3). Tra baûng phaân
coù k – r – 1 = 7 – 2 – 1 = 4. Tra baûng phaân phoái Chi bình phöông phoái chi bình phöông χ2∼χ2(2) vôùi 2 baäc töï do, ta ñöôïc:
χ2 ∼ χ2 (4) vôùi 4 baäc töï do, ta ñöôïc: χ α = χ 0,05 = 9, 488 .
2 2
χ2α = χ20,05 = 5, 991.
Böôùc 3: Kieåm ñònh: Böôùc 3: Kieåm ñònh:
Vì χ2 = 1,9883 < 9,488 = χ2α neân ta chaáp nhaän giaû thieát H0. Vì χ2 = 32,51 > 5,991 = χ2α neân ta baùc boû giaû thieát H0, nghóa laø chaáp
Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 2%, X coù phaân phoái chuaån: nhaän H1: X khoâng ñoäc laäp vôùi Y.
X ∼ N(μ,σ2) vôùi μ = 11,33; σ = 1,6640. Keát luaän: Vôùi möùc yù nghóa 5%, coù söï khaùc bieät veà chaát löôïng
hoïc taäp cuûa nam vaø nöõ.
Baøi 11. Baûng soá lieäu ñieàu tra veà tình hình hoïc taäp cuûa 10.000 sinh -----------------------------------------
vieân cuûa moät tröôøng ñaïi hoïc nhö sau:

31 32

Printed with FinePrint trial version - purchase at www.fineprint.com