GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

NỘI DUNG ÔN TẬP NGỮ VĂN 9

HỌC KỲ II

A. VĂN HỌC
1) VĂN NGHỊ LUẬN (văn bản nhật dụng)
a. Tiếng nói của văn nghệ (Nguyễn Đình Thi )
- Văn nghệ nối sợi dây đồng cảm kỳ diệu giữa nghệ sĩ với bạn đọc
thông qua những rung động mãnh liệt, sâu xa của trái tim. Văn nghệ giúp
cho con người sống phong phú hơn và tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn
mình.
- Cách phân tích, khẳng định vừa chặt chẽ, vừa giàu hình ảnh cảm xúc
.
 Nguyễn Đình Thi (1924-2003):
- Quê ở Hà Nội , thành viên của tổ chức Văn hóa cứu quốc, sau
CMT8, ông làm Tổng thư ký Hội văn hóa cứu nước. Từ năm 1958-1989, ông
là Tổng thư ký Hội nhà văn Việt Nam...
- Ông làm thơ, viết văn, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình.
Ông được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm :
*Tiểu luận phê bình: Mấy vấn đề văn học, Công việc của người viết tiểu thuyết
*Tiểu thuyết : Xung kích, Vỡ bờ, Vào lửa...
b. Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới (Vũ Khoan)
- Chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ mới, thế hệ trẻ Việt Nam cần
nhìn rõ điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam để rèn luyện cho
mình những đức tính và thói quen tốt.
- Điểm mạnh của con người Việt Nam là thông minh, nhạy bén với cái
mới, cần cù sáng tạo, biết đoàn kết đùm bọc nhau trong thời kỳ chống ngoại
xâm .Bên cạnh đó cũng có nhiều điểm yếu cần phải khắc phục: thiếu kiến
thức cơ bản, kém khả năng thực hành, thiếu đức tính tỉ mỉ, không coi trọng
nghiêm ngặt quy trình công nghệ, thiếu tính cộng đồng trong làm ăn.
- Để đưa đất nước đi lên, chúng ta cần phát huy những điểm mạnh,
khắc phục những điểm yếu, hình thành những thói quen tốt ngay từ
những việc nhỏ.
 Vũ Khoan :
- Nhà hoạt động chính trị, nhiều năm là Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Bộ
Thương mại, hiện là Phó thủ tướng chính phủ .

1
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

- Bài viết đăng trên tạp chí Tia sáng năm 2001, in trong " Một góc nhìn
của tri thức".

2
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

2) VĂN HỌC HIỆN ĐẠI

a. Thanh Hải (1930-1980)
- Tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở Thừa Thiên Huế. Ông hoạt động văn
nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp .
- Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt
động cách mạng và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học
cách mạng ở Miền Nam từ những ngày đầu.
- Tác phẩm : Những đồng chí trung kiên, Huế mùa xuân, Dấu võng Trường
Sơn...
Xuất xứ :"Mùa xuân nho nhỏ " viết vào tháng 11/1980, bài thơ viết không bao lâu
trước khi tác giả qua đời.

MÙA XUÂN NHO NHỎ

Mọc giữa dòng sông xanh Ta làm con chim hót

Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc dắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao …
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến .
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc .
Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
(11/1980)
Thanh Hải

Mùa xuân nho nhỏ :

- Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời của
tác giả. Thể hiện ước nguyện chân thành của nhả thơ được cống hiến cho đất
nước, góp một " mùa xuân nho nhỏ " của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc .
3
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

- Bài thơ theo thể năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết gần gũi với dân ca,
nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo .
b. Viễn Phương (1928-2005)
- Tên thật là Phan Thanh Viễn, quê ở An Giang. Trong kháng chiến chống Pháp
và chống Mỹ, ông hoạt động ở Nam Bộ. Là cây bút có mặt sớm nhất trong lực lượng văn
nghệ giải phóng Miền Nam .
- Tác phẩm : Mắt sáng học trò, Nhớ lời di chúc , Như mây mùa xuân ...
Xuất xứ : Bài thơ "Viếng lăng Bác " ra đời năm 1976, trong dịp tác giả ra Bắc vào lăng
viếng Bác.

VIẾNG LĂNG BÁC

Con ở miền Nam ra thăm Lăng Bác Bác nằm trong giấc ngủ bình yên,
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. Mà sao nghe nhói ở trong tim !

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Mai về miềm Nam thương trào nước mắt
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Muốn làm đoá hoa tỏa hương đâu đây
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân… Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.

(4 - 1976)
Thanh Hải

* Vieáng laêng Baùc:

- Baøi thô theå hieän loøng thaønh kính vaø nieàm xuùc
ñoäng saâu saéc cuûa nhaø thô vaø cuûa moïi ngöôøi ñoái vôùi Baùc
Hoà khi vaøo laêng vieáng Baùc.
- Baøi thô coù gioïng ñieäu trang troïng maø tha thieát,
nhieàu hình aûnh aån duï ñeïp vaø gôïi caûm, ngoân ngöõ bình dò maø
coâ ñuùc.
c. Höõu Thænh(1942):
- Teân ñaày ñuû laø Nguyeãn Höõu Thænh. Queâ ôû Vónh Phuùc. Naêm
1963, gia nhaäp quaân ñoäi roài trôû thaønh caùn boä vaên hoaù, tuyeân
huaán trong quaân ñoäi vaø saùng taùc thô.
- Oâng trong ban chaáp haønh hoäi nhaø vaên Vieät Nam caùc khoaù III, IV,
V. Naêm 2000 laø Toång thö kí Hoäi nhaø vaên Vieät Nam.
* Xuaát xöù: “Sang thu” vieát naêm 1977-trích “Töø chieán haøo ñeán
thaønh phoá”.

SANG THU
4
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

Bỗng nhận ra hương ổi Có đám mây mùa hạ

Phả vào trong gió se Vắt nửa mình sang thu
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sông được lúc dềnh dàng Sấm cũng bớt bất ngờ
Chim bắt đầu vội vã Trên hàng cây đứng tuổi.
(Thu, 1977 )
* Sang thu:
- Baèng nhöõng caûm nhaän tinh teá vaø hình aûnh giaøu
söùc bieåu caûm, baøi thô mieâu taû söï chuyeån muøa töø cuoái haï
sang ñaàu thu.
- Tieát muøa ñaàu thu chuyeån bieán nheï nhaøng maø roõ
reät.
d. Y Phöông (1948):
- Teân thaät laø Höùa Vónh Söôùc, daân toäc Taøy. Queâ ôû
huyeän Truøng Khaùnh, Cao Baèng. Naêm 1968, oâng nhaäp nguõ
ñeán naêm 1981 veà coâng taùc ôû Sôû Vaên hoaù-Thoâng tin Cao
Baèng. 1993, oâng laø Chuû tòch Hoäi vaên hoïc ngheä thuaät Cao
Baèng.
- Thô oâng theå hieän taâm hoàn chaân thaät, maïnh meõ,
caùch tö duy giaøu hình aûnh cuûa con ngöôøi mieàn nuùi.

NÓI VỚI CON

Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được 5
Nghe con.
Y Phương
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

* Noùi vôùi con:

- Baèng nhöõng töø ngöõ, hình aûnh giaøu söùc gôïi caûm,
baøi thô theå hieän tình caûm gia ñình aám cuùng, ca ngôïi truyeàn
thoáng caàn cuø, söùc soáng maïnh meõ cuûa queâ höông vaø daân toäc
mình.
- Baøi thô giuùp ta hieåu theâm veà söùc soáng vaø veû ñeïp
taâm hoàn cuûa moät daân toäc mieàn nuùi, gôïi nhaéc tình caûm gaén
boù vôùi truyeàn thoáng, vôùi queâ höông vaø yù chí vöôn leân trong
cuoäc soáng.

e. Leâ Minh Khueâ (1949):

_ Sinh naêm 1949, queâ ôû Thanh Hoaù. Trong khaùng chieán
choáng Mó, gia nhaäp Thanh nieân xung phong vaø baét ñaàu vieát vaên.
Laø caây buùt nöõ chuyeân vieát truyeän ngaén.
_ Trong chieán tranh, taùc giaû vieát veà cuoäc soáng chieán
ñaáu cuûa tuoåi treû treân tuyeán ñưởng Tröôøng Sôn. Sau naêm 1975,
taùc phaåm cuûa nhaø vaên baùm saùt nhöõng chuyeån bieán cuûa ñôøi
soáng xaõ hoäi vaø con ngöôøi treân tinh thaàn ñoåi môùi.
_ Taùc phaåm: Cao ñieåm muøa haï, Ñoaøn keát, Moät chieàu
thaûnh phoá,…
* Xuaát xöù: “Nhöõng ngoâi sao xa xoâi” vieát naêm 1971, trong cuoäc
khaùng chieán choáng Mó ñang dieãn ra aùc lieät.
* Toùm taét truyeän “ Nhöõng ngoâi sao xa xoâi”:
Truyeän keå veà ba coâ thanh nieân xung phong trong moät toå trinh saùt
maët ñöôøng treân tuyeán ñöôøng Tröôøng Sôn thôøi choáùng Mó: Thao,
Nho vaø Phöông Ñònh. Coâng vieäc cuûa hoï laø laáp hoá bom, ñeám bom
chöa noå vaø neáu caàn thì phaù bom. Moãi ngöôøi coù moät neùt tính
caùch rieâng nhöng caû ba ñeàu duõng caûm trong coâng vieäc phaù bom
vaø raát hoàn nhieân yeâu ñôøi trong cuoäc chieán ñaáu ñaày hi sinh, gian

6
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

khoå, maát maùt. Hình aûnh cuûa Phöông Ñònh, coâ gaùi Haø Noäi, hieän
leân xinh ñeïp, mô moäng, hay haùt coù caù tính vôùi nhöõng hoài töôûng
ñeïp veà tuoåi nieân thieáu ôû ñaát kinh thaønh. Cuoäc phaù bom noåm
chaäm: haàm bi saäp, Nho bò vuøi trong ñaát, Thao vaø Phöông Ñònh lao
tôùi moi ñaát cöùu baïn. Caâu chuyeän kheùp laïi khi moät côn möa ñaù baát
chôït ñeán roài laïi baát chôït taïnh khieán coâ gaùi Haø Noäi nhôù veà bao
kæ nieäm eâm ñeàm ôû thuû ñoâ, nôi coù nhöõng ngoâi sao xa xoâi treân
baàu trôøi thaønh phoá, giôø ñaây ñang xoaùy maïnh nhö soùng trong loøng
coâ…
* Nhöõng ngoâi sao xa xoâi:
+ Caâu chuyeän laøm noåi baät taâm hoàn trong saùng, mô moäng, tinh
thaàn duõng caûm, cuoäc soáng chieán ñaáu ñaày gian khoå, hi sinh nhöng
hoàn nhieân, laïc quan cuûa nhöõng coâ gaùi Thanh nieân xung phong treân
tuyeán ñöôøng Tröôøng Sôn. Ñoù chính laø hình aûnh ñeïp, tieâu bieåu veà
theá heä treû Vieät Nam trong thôøi kì khaùng chieán choáng Mó.
+ Truyeän söû duïng vai keå laø nhaân vaät chính, coù caùch keå
truyeän töï nhieân, ngoân ngöõ sinh ñoäng, treû trung vaø ñaëc bieät thaønh
coâng veà ngheä thuaät mieâu taû taâm lí nhaân vaät.
B. TIEÁNG VIEÄT
NGÖÕ PHAÙP :
1. Khôûi ngöõ
- Laø thaønh phaàn caâu ñöùng tröôùc chuû ngöõ ñeå neâu leân ñeà
taøi ñöôïc noùi ñeán trong caâu.
VD: Giaøu, toâi cuõng giaøu roài.
- Tröôùc khôûi ngöõ, thöôøng coù theå theâm caùc quan heä veà, ñoái
vôùi .
VD: Đối với anh, mọi chuyện đã kết thúc.
2. Caùc thaønh phaàn bieät laäp:
- Caùc thaønh phaàn tình thaùi , caûm thaùn , thaønh phaàn goïi –
ñaùp ,thaønh phaàn phuï chuù laø nhöõng boä phaän khoâng tham gia vaøo
vieäc dieãn ñaït nghó söï vieâc cuûa caâu neân ñöôc goïi laø thaønh phaàn
bieät laäp.
 Thaønh phaàn tình thaùi: ñöôïc duøng ñeå theå hieän
caùch nhìn cuûa ngöôøi noí ñoái vôùi söï vieâc ñöôïc noùi ñeán trong
caâu..
7
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

VD:Coù leõ trôøi ñang möa .

 Thaønh phaàn caûm thaùn : ñuôïc duøng ñeå boä loä
taâm lyù cuûa ngöôøi nooùi (vui, buoàn, möøng, giaän, …………….).
VD: Trôøi ôi, chæ coøn coù naêm phuùt .
 Thaønh phaàn goïi ñaùp : ñöôïc duøng ñeå taïo laäp
hoaëc ñeå duy trì quan heä giao tieáp.
VD: Thöa oâng , chuùng chaùu töø Gia Laâm leân
ñaáy a.ï
 Thaønh phaàn phuï chuù: ñöôïc duøng ñeå boå sung
moät soá chi tieát cho noäi dung chính cuûa caâu. Thaønh phaàn phuï
chuù thöôøng ñaët giöõa hai daáu gaïch ngang, hai daáu phaåy. Nhieàu
khi thaønh phaàn phuï chuù coøn ñöôïc ñaët sau daáu hai chaám .
VD: Laõo khoâng hieåu toâi, toâi nghó vaäy, vaø toâi
buoàn laém.

LIEÂN KEÁT CAÂU & LIEÂN KEÁT ÑOAÏN VAÊN:

Caùc ñoaïn vaên trong moät vaên baûn cuõng nhö caùc caâu trong moät
ñoaïn vaên phaûi lieân keát chaët cheõ vôùi nhau veà noâi dung vaø hình
thöùc:
 Veà noäi dung:
• Caùc ñoaïn vaên phaûi phuïc vuï chuû ñeà chunh cuûa vaên baûn,
caùc caâu phaûi phuc vuï chuû ñeà chung cuûa ñoaïn vaên (lieân
keát chuû ñeà).
• Caùc ñoaïn vaên vaø caùc caâu phaûi ñöôïc saép xeáp theo moät
trình töï hôïp lyù (lieân keát loâ-gích)
 Veà hình thöùc : caùc caâu trong ñoan vaên coù theå ñöôïc lieân keát
vôùi nhau baèng moät soá bieän phaùp chính nhö sau:
• Laëp laïi ôû caâu ñöùng sau töø ngöõ ñaõ coù ôû caâu tröôùc
(pheùp laëp töø ngöõ).
• Söû duïng ôû caâu ñöùng sau caùc töø ngöõ ñoàng nghóa , traùi
nghóa hoaëc cuøng kieân töôûng vôùi töø ngöõ ñaõ coù ôû caâu
tröôùc (pheùp ñoàng nghóa, traùi nghĩa vaø lieân töôûng).
• Söû duïng caâu ôû caâu ñöùng sau caùc töø ngöõ coù taùc duïng
thay theá töø ngöõ ñaõ coù ôû caâu tröôùc (pheùp theá).
• Söû duïng ôû caâu ñöùng sau caùc töø ngöõ bieåu thò quan heä vôùi
caâu tröôùc (pheùp noái).
NGHÓA TÖÔØNG MINH VAØ HAØM YÙ :
- Nghóa töôøng minh: laø phaàn thoâng baùo ñöôc dieãn ñaït tröïc
tieáp baèng töø ngöõ trong caâu.
- Haøm yù: laø phaàn thoâng baùo tuy khoâng ñöôïc dieãn ñaït tröïc
tieáp baèng töø ngöõ trong caâu coù theå suy ra töø nhöõng töø
ngöõ aáy.
VD:Tuaán hoûi Nam :

8
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

- Caäu ñoäi boùng huyeän minh chôi coù hay khoâng ?

Nam baûo hoï:
- Tôù thaáy hoï aên mặc raát ñeïp.
- Ñieàu kieän toàn taïi cuûa haøm yù: ñeå söû duïng haøm yù, caàn
coù 2 ñieàu kieän sau ñaây:
• Ngöôøi noùi (ngöôøi vieát) coù yù ñöa haøm yù vaøo caâu noùi.
• Ngöôøi nghe (ngöôøi ñoïc) coù naêng löïc giaûi ñoaùn haøm yù.
TOÅNG KEÁT NGÖÕ PHAÙP :
1. Töø loaïi : + Danh töø, ñoäng töø, tính töø:
• Danh töø : chæ ngöôøi, vaät, hieän töôïng, khaùi nieäm. (VD:
con, hoïc sinh, thuû ñoâ….)
• Ñoäng töø : chæ haønh ñoäng, traïng thaùi cuûa söï vaät.
(VD:laøm, aên, ñi ,… )
• Tính töø : chæ ñaëc ñieåm, tính chaát . . . cuûa vaät. (VD:
sung söôùng , vui möøng …..)
+ Caùc töø loaïi khaùc:
• Soá töø : chæ soá löôïng vaø thöù töï cuûa söï vaät. (VD:
moät, hai, nhaát, nhì,……….)
• Ñaïi töø : duøng ñeå troû söï vaät … ñöôïc noùi ñeán hay
duøng ñeå hoûi. (VD toâi … Baáy nhieâu ,ai gì…)
• Löôïng töø: chæ löôïng ít hay nhieàu cuûa söï vaät, thöôøng
laøm phuï ngöõ (VD: caû ,nhöõng, moãi…)
• Chæ töø :duøng ñeå troû vaøo söï vaät,nhaèm xaùc ñinh vò trí
cuûa söï vaät (VD naøy,kia, ñoù ,noï…)
• Phoù töø: ñi keøm voùi ñoäng töø,tính töø ñeå boå sung yù
nghóa cho caùc loaïi töø naøy (VD ñaõ, seõ, raát…)
• Quan heâ töø: duøng ñeå bieåu thò caùc yù nghóa quan heä
nhö ;sôõ höõu, so saùnh…giöõa caùc boä phaän cuûa caâu hay giöõa
caâu vôùi caâu.VD: baèng, cho,nhöng,tuy…nhöng…
• Trôï töø: ñi keøm vôùi moät töø ngöõ trong caâu ñeå nhaán
maïnh hoaëc bieåu thò thaùi ñoä ñaùnh giaù söï vaät ,söï vieäc ôû töø
ngöõ ñoù.(VD :caû ,chính,ngay…..).
• Tình thaùi töø : theâm vaøo caâu ñeå taïo caûm thaùn, nghi
vaán, caàu khieán. (VD: aï, nhó , chaêng, thay, ………).
• Thaùn töø : laø nhöõng töø boäc loä tình caûm, caûm xuùc
cuûa ngöôøi noùi hoaëc duøng ñeå goïi ñaùp (VD: a, aùi , trôøi oâi ,than
oâi , vaâng ,daï , öø,………..).
2. Cuïm töø : laø toå hôïp töø trong ñoù coù töø laøm trung taâm
vaø moät soá töø ngöõ phuï thuoäc vaøo trung taâm .- Cuïm danh töø :
VD ………. coù moät nhaân caùch raát Vieät Nam .
- Cuïm ñoäng töø : VD……….. ñaõ vieát thö cho baø .
- Cuïm tính töø :VD …………. khoâng phöùc taïp hôn.
3. Thaønh phaàn caâu :

9
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

a) Thaønh phaàn chính : goàm chuû ngöõ , vò mgöõ .

VD : Lôùp chuùng toâi / ñang lao ñoäng taïi saân tröôøng .
CN VN
b) Thaønh phaàn phuï : laø boä phaän taùch rôøi khoûi nghóa söï vieäc
cuûa caâu. Goàm coù nhöõng thaønh phaàn nhö: thaønh phaàn tình
thaùi,thaønh phaàn caûm thaùn , thaønh phaàn goïi- ñaùp , thaønh
phaàn phuï chuù.
4. Caùc kieåu caâu :
a) Caâu ñôn : laø loaïi caâu do moät cuïm C-V taïo thaønh .
VD: Ngheä thuaät / laø tieáng noùi cuûa tình caûm .(Toâi – xtoâi).
b) Caâu ñaët bieät : laø loaïi caâu khoâng caáu taïo theo moâ
hình C-V
VD: Cho xe nhæ moät luùc laáy nöôùc. Luoân tieän baø con loùt daï.
Nöûa tieáng , caùc oâng , caùc baø nheù .
c) Caâu gheùp : laø caâu do hai hay nhieàu cụm C-V taïo
thaønh .
VD: OÂng xaùch caùi laøn traéng , coâ oâm boù hoa to .(Nguyeãn
Thaønh Long).
5. Caùc kieåu caâu öùng vôùi muïc ñích giao tieáp khaùc
nhau :
- Caâu nghi vaán : VD: Ba con, sao con khoâng nhaän ?
(Nguyeãn Quang Saùng).
- Caâu caàu khieán : VD: ÔÛ nhaø troâng em nhaù !
Ñöøng coù ñi ñaâu ñaáy. (Kim Laân)
- Caâu caûm thaùn : VD: Trôøi ôi , möa ñaù !)
- Caâu traàn thuaät VD: Laàn ñaàu tieân Nhó ñeå yù
thaáy Lieân maëc taám aùo vaù. (Nguyeãn Minh Chaâu).
C. TAÄP LAØM VAÊN
1. Nghò luaän:
- Nghò luaän laø loaïi vaên ñöôïc vieát ra nhaèm xaùc laäp
cho ngöôøi ñoïc, ngöôøi nghe một tö töôûng, quan ñieåm naøo ñoù.
Muoán theá vaên nghò luaän phaûi coù luaän ñieåm roõ raøng, coù lyù
leõ daãn chöùng thuyeát phuïc.
- Trong ñôøi soáng ta thöôøng gaëp vaên nghò luaän döôùi
daïng caùc yù kieán neâu ra trong cuộc hoïp. Caùc baøi xaõ luaän, bình
luaän, baøi phaùt bieåu yù kieán treân baùo chí… Caùc tö töôûng, quan
ñieåm trong baøi nghò luaän phaûi höôùng tôùi giaûi quyeát nhöõng
vaán ñeà ñaët ra trong ñôøi soáng thì môùi coù yù nghóa.
2. Ñaëc ñieåm cuûa vaên nghò luaän:
Moãi baøi vaên nghò luaän ñieàu phaûi coù luaän ñieåm, luaän cöù , laäp
luaän. Trong moät baøi vaên coù theå coù moät luaän ñieåm chính vaø
caùc luaän ñieåm phuï.
- Luaän ñieåm: laø yù kieán theå hieän tö töôûng, quan ñieåm
cuûa baøi vaên ñöôïc neâu ra döôùi hình thöùc caâu khaúng ñònh
10
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

(hay phuû ñònh), ñöôïc dieãn ñaït saùng roõ, deã hieåu, nhaát quaùn.
Luaän ñieåm phaûi ñuùng ñaén, chaân thaät ñaùp öùng nhu caàu
thöïc teá thì môùi coù söùc thuyeát phuïc.
- Luaän cöù : laø lyù leõ, daãn chöùng ñöa ra laøm cô sôû cho
luaän ñieåm. Luaän cöù phaûi chaân thaät, ñuùng ñaén, tieâu bieåu
thì môùi khieán cho luaän ñieåm coù söùc thuyeát phuïc.
- Laäp luaän: laø caùnh neâu luaän cöù ñeå daãn ñeán luaän
ñieåm. Laäp luaän phaûi chaët cheõ, hôïp lyù thì baøi vaên môùi coù
söùc thuyeát phuïc.
3. Pheùp phaân tích vaø toång hôïp:
Ñeå laøm roõ yù nghóa cuûa moät söï vaät, hieän töôïng ñoù, ngöôøi ta
thöôøng duøng pheùp phaân tích toång hôïp:
- Phaân tích: laø pheùp laäp luaän trình baøy töøng boä phaän,
phöông dieän cuûa moat vaán ñeà nhaèm chæ ra noäi dung cuûa söï
vaät, hieän töôïng. Ñeå phaân tích noäi dung cuûa söï vaät, hieän töôïng,
ngöôøi ta coù theå vaän duïng caùc bieän phaùp neâu giaû thieát, so
saùnh, ñoái chieáu… vaø caû pheùp laäp luaän giaûi thích, chöùng minh.
- Toång hôïp: laø pheùp laäp ruùt ra caùi chung töø nhuõng
ñieàu ñaõ phaân tích. Khoâng coù phaân tích thì khoâng coù toång hôïp.
Laäp luaän toång hôïp thöôøng ñaët ôû cuoái ñoaïn hay cuoái baøi, ôû
phaàn keát luaän cuûa một phaàn hoaëc toaøn boä vaên baûn.
4. Nghò luaän veà moät suï vieäc, hieän töôïng trong ñôøi soáng xaõ
hoäi:
- Nghò luaän veà moät suï vieäc, hieän töôïng trong ñôøi soáng
xaõ hoäi laø baøn veà moät söï vieäc, hieän töôïng coù yù nghóa ñoái vôùi
xaõ hoäi, ñaùng khen, ñaùng cheâ hay coù vaán ñeà ñaùng suy nghó.
- Yeâu caàu veà noäi dung cuûa baøi nghò luaän naøy laø phaûi
neâu roõ ñöôïc söï vieäc, hieän töôïng coù vaán ñeø: phaân tích maët sai,
maët ñuùng, ñaùng khen, ñaùng cheâ hay coù vaán ñeà ñaùng suy nghó.
- Veà hình thöùc, baøi vieát phaûi coù boá cuïc maïnh laic; coù
luaän ñieåm roõ raøng, luaän cöù xaùc thöïc, pheùp laäp luaän phuø hôïp;
lôøi vaên chính xaùc, soáng ñoäng.
5. Caùch laøm baøi nghò luaän veà moät söï vieäc, hieän töôïng trong
ñôøi soáng:
- Muoán laøm toát baøi vaên nghò luaän veà söï vieäc, hieän
töôïng trong ñôøi soáng, phaûi tìm hieåu kyõ ñeà baøi, phaân tích söï
vieäc, hieän töôïng ñoù ñeå tìm yù, laäp daøn baøi, vieát baøi vaø söõa
chöõa sau khi vieát.
- Daøn yù chung:
+ Môû baøi: giôùi thieäu söï vieäc, hieän töôïng coù vaán ñeà.
+ Thaân baøi: lieân heä thöïc teá, phaân tích caùc maët, ñaùnh giaù,
nhaän ñònh.
+ Keát baøi: Keát luaän, khaúng dònh, phuû ñònh, lôøi khuyeân.

11
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

- Baøi laøm cần löïa choïn goùc ñoä rieâng ñeå phaân tích,
nhaän ñònh, ñöa ra yù kieán, coù suy nghó vaø caûm thuï rieâng cuûa
ngöôøi vieát.
6. Nghò luaän veà moät vaán ñeà tö töôûng ñaïo lyù:
- Nghò luaän veà moät vaán ñeà tö töôûng, ñaïo lyù laø baøn
veà một vaán ñeà thuoäc laõnh vöïc tö töôûng, ñaïo ñöùc, loái soáng…
cuûa con ngöôøi.
- Yeâu caàu veà noäi dung cuûa baøi nghò luaän naøy laø laøm
saùng toû caùc vaán ñeà tö töôûng, ñaïo lyù baèng caùch giaûi thích,
chöùng minh, so saùnh, ñoái chieáu, phaân tích… ñeå chæ ra choã ñuùng
(hay choã sai) cuûa moät tö töôûng naøo ñoù, nhaèm khaúng ñònh tö
töôûng cuûa ngöôøi vieát.
- Veà hình thöùc, baøi vieát phaûi coù boá cuïc 3 phaàn: coù
luaän ñieåm ñuùng ñaén, saùng toû: lôøi vaên chính xaùc, sinh ñoäng.
7. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý :
-Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý, ngoài các yêu cầu chung
đối tượng với mọi bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh,
phân tích, tổng hợp.
-Dàn ý chung :
+ Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng đạo lý cần bàn luận.
+ Thân bài :
• Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tương đạo lý.
• Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng đạo lý đó trong bối cảnh của cuộc sống
riêng, chung.
+ Kết bài : Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động
-Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích, đánh giá và đưa ra được ý kiến của người
viết.
8. Nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích )
-Nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đạo trích ) là trình bày những nhận xét, đánh giá của
mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể.
-Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số
phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát.
-Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) trong bài nghị luận phải rõ
ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục.
-Bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) cần có bố cục mạch lạc, có lời văn
chuẩn xác gợi cảm .
9. Cách làm bài nghị luận về tác phẩm tuyện ( hoặc đoạn trích )
-Bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt
tuyện, nghệ thuật của truyện .
-Bài làm cần bảo đảm đầy đủ các phần của một bài nghị luận.
+ Mở bài : Giới thiệu tác phẩm ( tuỳ theo yêu càu cụ thể của đề bài ) và nêu ý kiến đánh
giá sơ bộ của mình.
+ Thân bài : Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm; có phân
tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực .

12
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THCS Phạm Ngọc Thạch

+ Kết bài : Nêu nhận định, đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn
trích ).
- Trong quá trình triển khai các luận điểm, luận cứ, cần thể hiện sự cảm thụ về ý kiến
riêng của người viết về tác phẩm .
10.Nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ
- Nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về
nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.

- Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ , bài thơ được thể hiện qua ngôn từ, hình
ảnh, giọng điệu ... Bài nghị luận cần phân tích các yếu tố ấy để có những nhận
xét, đánh giá cụ thể, xác đáng.

- Bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục rõ ràng, mạch lạc có lời văn
gợi cảm thể hiện rung động chân thành của người viết .

11. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ

- Dàn ý : Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần có bố cục mạch lạc theo các
phần :

+ Mở Bài : Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ và bước đầu nhận xét , đánh giá của mình
( nếu phân tích một đoạn thơ nên nêu rõ vị trí của đoạn thơ ấy trong tác phẩm và khái quát
nội dung cảm xúc của nó ) .

+ Thân bài : Lần lượt trình bày những suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ
thuật của đoạn thơ, bài thơ .

+ Kết bài : Khái quát giá trị ý nghĩa của đoạn thơ, bài thơ .

- Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cần nêu lên được các nhận xét đánh
giá và cảm thụ riêng của người viết. Những nhận xét, đánh giá ấy, gắn bó với
sự phân tích, đánh giá ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, nội dung cảm xúc ... của
tác phẩm.

13