Chương 3:

CÁN CÂN THANH TOÁN QUӔC Tӂ

 |

| |
  |

— Tәng quan vӅ cán cân thanh toán quӕc tӃ

— Nӝi dung cӫa cán cân thanh toán quӕc tӃ
— Mӝt sӕ phân tích cơ bҧn vӅ cán cân thanh toán quӕc tӃ
— Cân bҵng cán cân thanh toán quӕc tӃ theo các quan
điӇm khác nhau
— Cán cân thanh toán quӕc tӃ cӫa mӝt sӕ nưӟc đang phát
triӇn và ViӋt Nam
— Câu hӓi nghiên cӭu và thҧo luұn
 |

| |
  |

Ô



 
 


 

 *hái niӋm

 Phân loҥi

 Vai trò cӫa cán cân thanh toán quӕc tӃ

 Sӕ liӋu đưӧc thu thұp và phҧn ánh

 Nguyên tҳc hҥch toán ghi sә kép

 |

| |
  |
*

 

ÔÔÔ
ù à bҧng cân đӕi, so sánh và đӕi chiӃu giӳa các khoҧn
tiӅn thu đưӧc tӯ ӣ nưӟc ngoài vӟi các khoҧn tiӅn phҧi
chi trҧ cho nưӟc ngoài
ù à mӝt biӇu tәng hӧp phҧn ánh tҩt cҧ các giao dӏch dưӟi
hình thӭc tiӅn tӋ cӫa mӝt nưӟc vӟi các nưӟc khác
ù à mӝt bҧn báo cáo thӕng kê ghi chép và phҧn ánh các
giao dӏch kinh tӃ giӳa nhӳng ngưӡi cư trú vӟi ngưӡi
không cư trú (IMF).
 |

| |
  |

A 


 
 


 

ù Cán cân thӡi điӇm khác vӟi cán cân thӡi kǤ

ù Cán cân song phương khác vӟi cán cân đa phương

ù Cán cân chi trҧ và cán cân thu chi

 |

| |
  |

[ 

 
 


 
ù
tҫm quҧn lý kinh tӃ vĩ mô:
ó Chính sách đӕi ngoҥi nói chung và chính sách thương mҥi
quӕc tӃ nói riêng
ó *iӇm soát sӵ di chuyӇn cӫa các luӗng vӕn: Đҫu tư nưӟc
ngoài và xuҩt khҭu vӕn
ó ĐiӅu hành chính sách tӹ giá
ù
tҫm vi mô:
ó Cung cҫu ngoҥi tӋ và dӵ đoán sӵ biӃn đӝng tӹ giá
ó Hoҥt đӝng kinh doanh xuҩt nhұp khҭu
ó Hoҥt đӝng kinh doanh ngoҥi tӋ
 |

| |
  |
†    ! "



ù Sӕ liӋu đưӧc thu thұp tӯ nguӗn đưӧc cung cҩp và thӕng kê bӣi các cơ
quan chӭc năng cӫa Nhà nưӟc và cӫa các đӏnh chӃ tài chính quӕc tӃ IMF,
WB, ADB,« bao gӗm các loҥi như sau:
1. Các giao dӏch vӅ hàng hoá và dӏch vө
2. Thu nhұp cӫa ngưӡi lao đӝng và thu nhұp vӅ đҫu tư, v,v«
3. ChuyӇn giao vãng lai mӝt chiӅu
4. Đҫu tư trөc tiӃp và gián tiӃp
5. ChuyӇn giao vӕn mӝt chiӅu
ù hi chép và phҧn ánh cung cҫu ngoҥi tӋ
1. Các giao dӏch phát sinh cung ngoҥi tӋ
2. Các giao dӏch làm phát sinh cҫu ngoҥi tӋ
ù Đӗng tiӅn đưӧc sӱ dөng ghi chép: Nӝi tӋ, USD, SDR
 |

| |
  |

a#
$   

 % &'

ù Bên thu: khoҧn thu tӯ ngưӡi không cư trú đưӧc ghi

³có´ và biӇu hiӋn bҵng dҩu ³+´: phҧn ánh sӵ gia
tăng cӫa cung ngoҥi tӋ
ù Bên chi: *hoҧn chi cho ngưӡi không cư trú đưӧc
ghi ³nӧ´ và biӇu hiӋn bҵng dҩu ³ù´, phҧn ánh sӵ
gia tăng vӅ cҫu ngoҥi tӋ
ù ViӋc ghi chép theo các nguyên tҳc nhҩt đӏnh và
thӕng nhҩt (có 4 nguyên tҳc)
 |

| |
  |
a (
 

 
 


 
— 

 
)
 2 current account balance: Phҧn ánh các
luӗng thu nhұp và chi tiêu
1. Cán cân thương mҥi

2. Cán cân dӏch vө

3. Cán cân thu nhұp

4. Cán cân chuyӇn giao vãng lai mӝt chiӅu

— 

 
( *

2 capital account balance: Phҧn
ánh sӵ thay đәi vӅ tài sҧn và nguӗn vӕn
1. Cán cân di chuyӇn vӕn dài hҥn

2. Cán cân di chuyӇn vӕn ngҳn hҥn

3. Cán cân di chuyӇn vӕn mӝt chiӅu

 |

| |
  |


 
 +
, Ô(-.
-
ù Đӕi chiӃu và so sánh các khoҧn thu tӯ xuҩt khҭu đưӧc phҧn
ánh bên ³Có´ vӟi dҩu ³+´ và chi cho nhұp khҭu hàng hoá ghi
ӣ bên ³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´
ù *hi thu nhұp tӯ xuҩt khҭu lӟn hơn chi cho nhұp khҭu thì cán
cân thương mҥi thһng dư và ngưӧc lҥi.
ù Có nhiӅu nhân tӕ ҧnh hưӣng đӃn tình trҥng cӫa cán cân thương
mҥi: Tӹ giá, lҥm phát, giá cҧ hàng hoá, thu nhұp, chính sách
thương mҥi quӕc tӃ, v.v...
ù Cán cân thương mҥi có ҧnh hưӣng rҩt lӟn đӃn cán cân thanh
toán quӕc tӃ đӗng thӡi tác đӝng trӵc tiӃp đӃn cung, cҫu, giá cҧ
hàng hoá và sӵ biӃn đӝng cӫa tӹ giá, tiӃp đӃn, sӁ tác đӝng đӃn
cҧ cung cҫu nӝi tӋ và tình hình lҥm phát trong nưӟc.
 |

| |
  |


 
(/ 01 %--%
ù Bao gӗm các khoҧn thu 2 chi vӅ các hoҥt đӝng dӏch vө: vұn
tҧi, tài chính, viӉn thông, y tӃ, giáo dөc và các dӏch vө khác.
ù Các dӏch vө cung ӭng cho ngưӡi không cư trú sӁ làm tăng
cung ngoҥi tӋ, đưӧc ghi vào bên ³Có´ vӟi dҩu ³+´ và ngưӧc
lҥi, các dӏch vө nhұn cung ӭng phát sinh cҫu ngoҥi tӋ sӁ ghi
vào bên ³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´.
ù Cán cân dӏch vө cӫa các nưӟc có quy mô và tӹ trӑng trong
tәng giá trӏ cán cân thanh toán quӕc tӃ ngày càng tăng
ù iá trӏ dӏch vө xuҩt nhұp khҭu chӏu ҧnh hưӣng bӣi các nhân
tӕ bao gӗm: Thu nhұp, tӹ giá, giá cҧ dӏch vө,và các yӃu tӕ vӅ
tâm lý, chính trӏ, xã hӝi.
 |

| |
  |



 
 
 , 2
-%3 4%

ù Bao gӗm nhӳng khoҧn thu nhұp cӫa ngưӡi lao đӝng (tiӅn lương,
thưӣng), thu nhұp tӯ đҫu tư và tiӅn lãi cӫa nhӳng ngưӡi cư trú và
không cư trú
ù Các khoҧn thu nhұp cӫa ngưӡi cư trú đưӧc trҧ bӣi ngưӡi không cư trú
sӁ làm tăng cung ngoҥi tӋ nên đưӧc ghi vào bên ³Có´ vӟi dҩu ³+´.
Ngưӧc lҥi các khoҧn chi trҧ cho ngưӡi không cư trú sӁ làm phát sinh
cҫu ngoҥi tӋ, sӁ đưӧc ghi vào bên ³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´
ù Các nhân tӕ ҧnh hưӣng đӃn cán cân thu nhұp bao gӗm quy mô thu
nhұp (mӭc tiӅn lương, thưӣng, tӹ suҩt lӧi nhuұn tӯ hoҥt đӝng đҫu tư và
lãi suҩt) và các yӃu tӕ thuӝc môi trưӡng kinh tӃ, chính trӏ, xã hӝi.
 |

| |
  |



 
 *
)
, -

%4-%
ù Bao gӗm nhӳng khoҧn viӋn trӧ không hoàn lҥi, giá trӏ cӫa nhӳng
khoҧn quà tһng và các chuyӇn giao khác bҵng tiӅn và hiӋn vұt
cho mөc đích tiêu dùng giӳa ngưӡi cư trú và không cư trú: Phҧn
ánh sӵ phân phӕi lҥi thu nhұp
ù Các khoҧn thu (nhұn) phát sinh cung ngoҥi tӋ/cҫu nӝi tӋ nên đưӧc
ghi vào bên ³Có´ vӟi dҩu ³+´. Ngưӧc lҥi, các khoҧn chi (cho)
phát sinh cҫu ngoҥi tӋ/cung nӝi tӋ nên đưӧc hҥch toán vào bên
³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´
ù Quy mô và tình trҥng cán cân chuyӇn giao vãng lai mӝt chiӅu phө
thuӝc chӫ yӃu vào các yӃu tӕ thuӝc vӅ môi trưӡng kinh tӃ, tâm lý,
tình cҧm, chính trӏ ù xã hӝi và ngoҥi giao giӳa các nưӟc.
 |

| |
  |


 
( *

(! 

ù Bao gӗm các khoҧn vӕn đi ra hay đi vào cӫa khu vӵc tư nhân và khu
vӵc nhà nưӟc dưӟi các hình thӭc đҫu tư trӵc tiӃp, gián tiӃp và các
hình thӭc đҫu tư dài hҥn khác.
ù uӗng vӕn đi vào phҧn ánh sӵ gia tăng cӫa Nguӗn vӕn (TSN), nhưng
làm tăng cung ngoҥi tӋ nên vүn đưӧc ghi ³Có´ vӟi dҩu ³+´. Ngưӧc
lҥi, luӗng vӕn đi ra phҧn ánh sӵ ra tăng cӫa TS (TSC) song lҥi làm
tăng cҫu ngoҥi tӋ nên vүn đưӧc ghi vào bên ³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´
ù Quy mô và tình trҥng cán cân vӕn dài hҥn phө thuӝc vào các nhân tӕ
như: Tӹ suҩt lӧi nhuұn kǤ vӑng dài hҥn, hiӋu quҧ biên cӫa vӕn đҫu tư
(MEI hay ICOR) và các yӃu tӕ thuӝc vӅ môi trưӡng đҫu tư, sӵ әn đӏnh
vӅ chính trӏ, xã hӝi.
 |

| |
  |


 
( *


$


ù Cũng bao gӗm các khoҧn vӕn đi ra hay đi vào cӫa khu vӵc tư
nhân (chiӃm tӹ trӑng lӟn) và khu vӵc nhà nưӟc nhưng dưӟi rҩt
nhiӅu các các hình thӭc khác nhau: Tín dөng thương mҥi, tín
dөng ngân hàng, các hoҥt đӝng trên kinh doanh ngoҥi hӕi và giҩy
tӡ có giá ngҳn hҥn kӇ cҧ các luӗng vӕn đҫu cơ.
ù uӗng vӕn đi vào phҧn ánh sӵ gia tăng cӫa NV (TSN), như đã đӅ
đưӧc cұp, do làm tăng cung ngoҥi tӋ nên vүn đưӧc ghi ³Có´ vӟi
dҩu ³+´. Ngưӧc lҥi, luӗng vӕn đi ra phҧn ánh sӵ ra tăng cӫa TS
(TSC) song lҥi làm tăng cҫu ngoҥi tӋ nên vүn đưӧc ghi vào bên
³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´.
ù *hác vӟi cán cân vӕn dài hҥn, quy mô và tình trҥng cán cân vӕn
ngҳn hҥn phө thuӝc vào các nhân tӕ như: Chênh lӋch tӹ giá, tӹ
suҩt lӧi tӭc kǤ vӑng ngҳn hҥn, lãi suҩt và các yӃu tӕ thuӝc vӅ môi
trưӡng kinh tӃ, chính trӏ ù xã hӝi.
 |

| |
  |


 
 *

  

ù Bao gӗm các khoҧn chuyӇn giao vӕn mӝt chiӅu như viӋn trӧ
không hoàn lҥi vӟi mөc đích đҫu tư, các khoҧn nӧ đưӧc xoá.
ù *hi đưӧc nhұn các khoҧn viӋn trӧ không hoàn lҥi và đưӧc xoá
nӧ, tương tӵ như luӗng vӕn đi vào, gia tăng NV (TSN), làm tăng
cung ngoҥi tӋ nên đưӧc ghi ³Có´ vӟi dҩu ³+´. Ngưӧc lҥi, khi
viӋn trӧ hay xoá nӧ cho ngưӡi không cư trú, luӗng vӕn đã đi ra
làm tăng cҫu ngoҥi tӋ nên đưӧc ghi vào bên ³Nӧ´ vӟi dҩu ³ù´.
ù *hác vӟi các cán cân vӕn trên đây, quy mô và tình trҥng cán cân
chuyӇn giao vӕn mӝt chiӅu phө thuӝc chӫ yӃu vào các mӕi quan
hӋ ngoҥi giao, hӧp tác kinh tӃ ù chính trӏ ù xã hӝi giӳa các nưӟc
có chung lӧi ích và tình hӳu nghӏ đһc biӋt.
 |

| |
  |
M % 
5  +6"

ù Cán cân vãng lai = Cán cân hӳu hình + cán cân vô
hình
ù Cán cân cơ bҧn = Cán cân vãng lai + cán cân di
chuyӇn vӕn dài hҥn
ù Cán cân tәng thӇ = Cán cân vãng lai + Cán cân di
chuyӇn vӕn + Sai xót
ù Cán cân bù đҳp chính thӭc = ù Cán cân tәng thӇ
 Ô   
a (
 

 
6  


 
5 7
89: 81:
ù uҩt khҭu hàng hoá +150
ù Nhұp khҭu hàng hoá ù200


 
 +
 ù50 1;<
ù Thu xuҩt khҭu dӏch vө +120
ù Chi nhұp khҭu dӏch vө ù160


 
(/ 0 ù40 1=<
ù Thu tӯ thu nhұp +20
ù Chi trҧ thu nhұp ù10
Ô 
 +10 1><
ù Thu chuyӇn giao vãng lai +30
ù Chi chuyӇn giao vãng lai ù20
 *
)
 +10 1?<
ù Vӕn dài hҥn chҧy vào +140
ù Vӕn dài hҥn chҧy ra ù50


 

(! 
+90 @<
ù Vӕn ngҳn hҥn chҧy vào +20
ù Vӕn ngҳn hҥn chҧy ra ù55


 


$
 
ù35 1A;
ù NHTW bán ngoҥi hӕi +100
ù NHTW mua ngoҥi hӕi ù5
BCD
  +15 <
ÔEa
ÔFG89:HF281: +50 ù50 0 <
 |

| |
  |

Ô  0! I
(

 
 +


ù Thâm hөt và thһng dư cán cân thương mҥi thưӡng

quyӃt đӏnh đӃn tình trҥng cӫa cán cân vãng lai
ù ĐӇ cân bҵng cán cân thương mҥi, các biӋn pháp chӫ
yӃu thưӡng đưӧc áp dөng sӁ tác đӝng vào lưӧng hàng
hoá xuҩt nhұp khҭu thông qua các hình thӭc thuӃ
quan, quotas, v.v« và tác đӝng vào tâm lý tiêu dùng
hàng hoá nhұp khҭu cӫa công chúng.
 |

| |
  |

Ô  0! I
(

 
)


ù Cán cân vãng lai gӗm cán cân thương mҥi (hӳu hình), cán
cân dӏch vө, thu nhұp và các chuyӇn giao vãng lai (vô
hình)
ù Phân tích cán cân vãng lai có ý nghĩa rҩt quan trӑng trong
quҧn lý kinh tӃ vĩ mô vì tình trҥng cӫa cán cân này tác
đӝng trӵc tiӃp đӃn tӹ giá, lãi suҩt, tăng trưӣng kinh tӃ, lҥm
phát và cuӕi cùng tác đӝng đӃn cán cân tәng thӇ
ù ĐӇ tác đӝng đӃn tình trҥng cӫa cán cân vãng lai, cҫn phҧi
có thêm các giҧi pháp tәng thӇ vӅ tài khoá và tiӅn tӋ hơn
là chӍ các giҧi pháp vӅ chính sách thương mҥi quӕc tӃ và
tác đӝng vào tâm lý tiêu dùng
 |

| |
  |

Ô  0! I
(

 
 +6"

ù Cán cân cơ bҧn bao gӗm cán cân vãng lai và cán cân di
chuyӇn vӕn dài hҥn.
ù Tình trҥng cán cân cơ bҧn có tác đӝng mӝt cách không rõ
ràng đӃn nӅn kinh tӃ tuǤ theo cách tiӃp cұn.
ù Đӕi vӟi các nưӟc đang phát triӇn, vӕn là yӃu tӕ cҫn thiӃt đӇ
thӵc hiӋn công nghiӋp và hiӋn đҥi hoá, thһng dư cán cân cơ
bҧn nhìn chung đưӧc coi là dҩu hiӋu tích cӵc.
ù Các chính sách thu hút vӕn đҫu tư, nhҩt là đҫu tư trӵc tiӃp là
giҧi pháp cơ bҧn cho vҩn đӅ này.
 |

| |
  |
Ô  0! I
(

 

 *

ù Tình trҥng cӫa cán cân tәng thӇ là rҩt quan trӑng và tác đӝng trӵc tiӃp
đӃn nӅn kinh tӃ và sӵ vұn hành các chính sách vĩ mô, đһc biӋt khi cán
cân tәng thӇ ӣ tình trҥng thâm hөt
ù Các giҧi pháp cân bҵng đӕi vӟi cán cân tәng thӇ khi ӣ tình trҥng thһng
dư không nhӳng không khó mà luôn mang lҥi nhӳng hiӋu ӭng tích cӵc,
kӇ cҧ trong ngҳn hҥn và dài hҥn
ù Ngưӧc lҥi, các biӋn pháp cân bҵng khi ӣ tình trҥng thâm hөt không
nhӳng khó khăn hơn mà tác đӝng mһt trái thưӡng rҩt nһng nӅ, thұm chí
có thӇ mang lҥi nhӳng hұu quҧ trong dài hҥn
ù Cân bҵng cán cân tәng thӇ cҫn lӵa chӑn và thӵc hiӋn các giҧi pháp mӝt
cách hӃt sӭc thұn trӑng.
 |

| |
  |


6J


 
 


 

o *hi cán cân thanh toán quӕc tӃ ӣ tình trҥng thһng dư

o *hi cán cân thanh toán ӣ tình trҥng thâm hөt

 |

| |
  |

* 

 
 


 KL

 I
(

ù Tăng nhұp khҭu: hàng hoá tiêu dùng và tư liӋu sҧn xuҩt nâng
cao mӭc sӕng và điӅu kiӋn sҧn xuҩt trong nưӟc
ù iҧm xuҩt khҭu, đһc biӋt nguyên liӋu thô đӇ duy trì tài
nguyên quӕc gia và môi trưӡng
ù Tăng xuҩt khҭu vӕn ra nưӟc ngoài đӇ tұn dөng hiӋu quҧ sӱ
dөng vӕn và phát huy ҧnh hưӣng, mӣ rӝng thӏ trưӡng
ù Tăng dӵ trӳ quӕc tӃ, mua lҥi các khoҧn nӧ.
 |

| |
  |
* 

 
 


KL

  0

ù Vұn hành chính sách thương mҥi quӕc tӃ theo hưӟng tăng xuҩt khҭu, hҥn
chӃ nhұp khҭu: giӟi hҥn kinh tӃ cӫa chính sách bҧo trӧ
ù Vұn hành chính sách tài khoá theo hưӟng thҳt chһt Ngân sách Nhà nưӟc:
chính sách ³thҳt lưng buӝc bөng´
ù Vұn hành chính sách tiӅn tӋ theo hưӟng thҳt chһt mӭc cung tiӅn tӋ
ù Phá giá tiӅn tӋ đӇ thúc đҭy lưӧng xuҩt khҭu đӗng thӡi giҧm lưӧng nhұp
khҭu: giӟi hҥn cӫa phá giá tiӅn tӋ
ù iҧm dӵ trӳ quӕc tӃ thông qua bán các giҩy tӡ có giá và xuҩt khҭu vàng
ù Vay nӧ nưӟc ngoài đӇ thanh toán các khoҧn chi trҧ và đӃn hҥn trҧ: đҧo nӧ
và sӵ gia tăng nӧ (thâm hөt) trong dài hҥn
ù Tuyên bӕ tình trҥng vӥ nӧ hay mҩt khҧ năng trҧ nӧ nưӟc ngoài.
 |

| |
  |



 
 


 
 %
M 

*
![a

o Đһc điӇm chung cӫa các nưӟc đang phát triӇn

o Nhu cҫu nhұp khҭu hàng hoá
o Nhu cҫu vӕn và sӵ tham gia tín dөng quӕc tӃ
o Tình trҥng thâm hөt cán cân thanh toán quӕc tӃ
 |

| |
  |
 N
 #
 O! "


o Phân tích vai trò cӫa cán cân thương mҥi, cán cân di chuyӇn
vӕn ngҳn hҥn và dài hҥn đӕi vӟi sӵ phát triӇn kinh tӃ cӫa các
nưӟc
o Phân tích xu thӃ phát triӇn cӫa cơ cҩu cán cân dӏch vө trong cán
cân thanh toán quӕc tӃ và ý nghĩa cӫa vҩn đӅ nghiên cӭu
o Phân tích nhӳng tác đӝng cӫa viӋc cân bҵng cán cân thanh toán
quӕc tӃ theo nhӳng quan điӇm khác nhau và ý nghĩa cӫa vҩn đӅ
nghiên cӭu.
o Thӵc trҥng cán cân thanh toán quӕc tӃ cӫa ViӋt Nam 199ù2007
và quan điӇm cá nhân vӅ các biӋn pháp đӇ khҳc phөc.