You are on page 1of 13

Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NINH THUẬN


TRƯỜNG THPT ….

ĐỀ TÀI:

NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY - HỌC MÔN HOÁ HỌC


Ở TRƯỜNG THPT BẰNG VIỆC LIÊN HỆ VÀ GIẢI
THÍCH THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN BÀI HỌC

Tổ:
Gv:

CÁC CHỮ VIẾT TẮT


Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

SKKN: sáng kiến kinh nghiệm


THPT : trung học phổ thông
GV : giáo viên
HS : học sinh
TB : trung bình

LỜI NÓI ĐẦU

1/- Cơ sở lý luận
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

Trong thời đại của chúng ta, ai cũng hiểu là sự giáo dục có một tầm
quan trọng đặc biệt đối với sự hưng thịnh của đất nước. Vì vậy trong Nghị
quyết Đại hội lần IX của Đảng nêu rõ: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”,
tương lai của một dân tộc, một quốc gia phải nhìn vào nền giáo dục của quốc
gia đó.
Nhân loại đã học được một bài học thực tiễn và bổ ích nơi các nước
phát triển trên thế giới: Nước nào có một nền giáo dục tiên tiến thì nước đó có
một đời sống xã hội ổn định và có mức thu nhập GDP thuộc loại cao nhất và
ngược lại. Chúng ta không bao giờ quên sự kiện nhân ngày khai trường đầu
tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà; nêu về tầm quan trọng của giáo
dục cho thế hệ trẻ Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Non sông Việt Nam có trở
nên tuơi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để
sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một
phần lớn công học tập của các em”.
Trong điều kiện hiện nay, khi khoa học kĩ thuật của nhân loại phát triển
như vũ bão, nền kinh tế trí thức có tính toàn cầu thì nhiệm vụ của ngành giáo
dục vô cùng to lớn: Giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh mà
còn phải giúp học sinh vận dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống. Muốn
vậy, chúng ta phải quan tâm từ căn bản để có những điều kiện “dạy tốt - học
tốt” nghĩa là phải nâng cao chất lượng dạy - học; một trong những yếu tố rất
quan trọng để quyết định chất lượng dạy - học đó là “Phương pháp giảng
dạy”.
2/- Cơ sở thực tiễn
Phân môn Hoá học trong trường THPT giữ một vai trò quan trọng trong
việc hình thành và phát triển trí dục của học sinh.. Mục đích của môn học là
giúp cho học sinh nhận diện thế giới quan một cách đúng đắn và hoàn chỉnh
thông qua các bài học, tiết học, tiết thực hành… của hoá học. Học hoá học để
hiểu, giải thích được các vấn đề thực tiễn thông qua cơ sở cấu tạo nguyên tử,
phân tử, sự hình thành và phá vỡ liên kết hoá học cũng như sự chuyển hoá của
các chất bằng các phương trình phản ứng hoá học…Mặt khác học hoá học là
sự khởi nguồn, là cơ sở phát huy tính sáng tạo đưa những ứng dụng phục vụ
cho đời sống con người. Hoá học góp phần giải toả cách nhìn phiến diện về
thế giới quan làm phương hại đến đời sống, tinh thần của con người.
Để đạt được mục tiêu đó thì giáo viên dạy Hoá học là nhân tố tham gia
quyết định chất lượng (phương pháp giảng dạy). Muốn vậy, ngoài những hiểu
biết về hoá học, người giáo viên dạy hoá học phải có phương pháp trưyền đạt
gây hứng thú để học sinh dễ lĩnh hội kiến thức hoá học. Đây là một trong
những vấn đề cần quan tâm và nghiên cứu nghiêm túc. Trong sáng kiến kinh
nghiệm (SKKN) này, tôi có đề cập đến một khía cạnh “Nâng cao hiệu quả
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng việc liên hệ thực tiễn liên quan
đến bài:Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ trong
chương trình Lớp 12 ” với mục đích góp phần làm cho HS học Hoá học dễ
hiểu, thiết thực, gần gũi với đời sống và lôi cuốn HS khi học môn Hoá học.

Tháng 3 năm 2010

PHẦN I
THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI
1/- Thực trạng
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

Trước tình hình đổi mới về cách dạy - học như hiện nay thì phương
pháp giảng dạy đã và đang thực sự là yếu tố quyết định hiệu quả giờ dạy. Một
trong những yếu tố để đạt giờ dạy có hiệu quả là phải phát huy tính thực tế,
giáo dục về môi trường, về tư tưởng vừa mang bản sắc dân tộc mà không mất
đi tính cộng đồng trên toàn thế giới, những vấn đề cũ nhưng không cũ mà vẫn
có tính chất cập nhật và mới mẽ, đảm bảo tính khoa học, hiện đại, cơ bản, tính
thực tiễn và có hệ thống sư phạm.Tuy nhiên mỗi tiết học có thể không nhất
thiết phải hội tụ tất cả những quan điểm nêu trên, vì vậy cần phải nghiên cứu
kỹ lưỡng, đừng quá lạm dụng khi lượng kiến thức không đồng nhất.
Thực tế giảng dạy cho thấy môn Hoá học trong trường phổ thông là một
trong những môn học khó, nếu không có những bài giảng và phương pháp phù
hợp đối với thế hệ học sinh thì dễ làm cho học sinh thụ động trong việc tiếp
thu, cảm nhận. Đã có hiện tượng một số bộ phận học sinh không muốn học
hoá học, ngày càng xa rời với giá trị thực tiễn của Hoá học. Nhiều giáo viên
chưa quan tâm đúng mức đối tượng giáo dục, chưa đặt ra cho mình nhiệm vụ
và trách nhiệm nghiên cứu, hiện tượng dùng đồng loạt cùng một cách dạy, một
bài giảng cho nhiều lớp, nhiều thế hệ học trò vẫn còn nhiều. Do đó phương
pháp ít có tiến bộ mà người giáo viên đã trở thành người cảm nhận, truyền thụ
tri thức một chiều, còn học sinh không chủ động trong quá trình lĩnh hội tri
thức hoá học.
2/- Giải quyết thực trạng
Từ thực trạng trên tôi có suy nghĩ rằng để việc giảng dạy môn Hoá học
đạt hiệu quả cao hơn thì phải tìm cách cải tiến phương pháp sao cho phù hợp
trong các bài giảng hoá học ở trường THPT. Một trong những phương pháp
tôi đã làm là “Nâng cao hiệu quả dạy - học môn hoá học ở trường THPT
bằng việc liên hệ thực tiễn liên quan đến bài học”. Có những vấn đề hoá học
có thể giúp HS hiểu biết đúng đắn về những hiện tượng trong tự nhiên, tránh
việc mê tín dị đoan, hiểu được những dụng ý khoa học Hoá học trong những
câu ca dao - tục ngữ mà thế hệ trước để lại và có thể ứng dụng trong thực tiễn
đời sống thường ngày chỉ bằng những kiến thức rất phổ thông mà không gây
nhàm chán xa lạ, lại có tác dụng kích thích tính chủ động, sáng tạo, hứng thú
trong học tập, làm cho môn học không còn khô khan, bớt đi tính đặc thù và
phức tạp.
Trong phạm vi đề tài tôi không có tham vọng giải quyết hết mọi vấn đề
trong thực tiễn mà chỉ nêu lên một vài suy nghĩ của cá nhân, coi đó là kinh
nghiệm qua một số ví dụ minh hoạ, với mong muốn góp phần tạo ra và phát
triển phuơng pháp dạy Hoá học hiệu quả cao hơn qua các bài giảng Hoá học.
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

PHẦN II
CÁC GIẢI PHÁP
1/- Đặt vấn đề
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

Cơ sở lý luận và thực tiễn dạy học tôi đã thấy rằng liên hệ thực tiễn có
liên quan đến bài học ở môn Hoá học THPT sẽ tạo hứng thú, khơi dậy niềm
đam mê, HS hiểu được vai trò và ý nghĩa thực tiễn trong học Hoá học. Để
thực hiện được, người giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài giảng, xác định được
kiến thức trọng tâm, tìm hiểu, tham khảo các vấn đề thực tế liên quan phù hợp
với từng đối tượng HS (yếu, trung bình, khá , giỏi, nông thôn, thành thị…),
hình thành giáo án theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS, phải
mang tính hợp lý và hài hoà, nhẹ nhàng, đôi lúc có khôi hài nhưng sâu sắc,
vẫn đảm bảo được mục đích học môn Hoá học. Tuy nhiên thời gian giành cho
vấn đề này là không nhiều (như thứ gia vị trong đời sống không thể thay cho
thức ăn, nhưng thiếu nó thì kém đi hiệu quả ăn uống).
2/- Các giải pháp thực hiện
“Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng việc
liên hệ thực tiễn liên quan đến bài học” bằng cách:
a) Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống thường ngày sau khi đã
kết thúc bài học. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho HS căn cứ vào
những kiến thức đã học tìm cách giải thích hiện tượng ở nhà hay những
lúc bắt gặp hiện tượng đó, HS sẽ suy nghĩ, ấp ủ câu hỏi vì sao lại có
hiện tượng đó tạo tiền đề thuận lợi khi học bài mới tiếp theo một cách
khoa học.
b) Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống thường ngày qua các
phương trình phản ứng hoá học cụ thể trong bài học. Cách nêu vấn đề
này có thể sẽ mang tính cập nhật, làm cho HS hiểu và thấy được ý nghĩa
thực tiễn bài học. GV có thể giải thích để giải toả tính tò mò của HS.
c) Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống thường ngày thay cho lời
giới thiệu bài mới. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho HS bất ngờ, có
thể là một câu hỏi rất khôi hài hay một vấn đề rất bình thường mà hằng
ngày HS vẫn gặp nhưng lại tạo sự chú ý quan tâm của HS trong quá
trình học tập.
d) Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống thường ngày thông qua
các bài tập tính toán. Cách nêu vấn đề này có thể giúp cho HS trong khi
làm bài tập lại lĩnh hội được vấn đề cần truyền đạt, giải thích. Vì muốn
giải được bài toán Hoá học đó HS phải hiểu được nội dung kiến thức
cần huy động, hiểu được bài toán yêu cầu gì và giải quyết như thế nào?
e) Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống thường ngày thông qua
những câu chuyện ngắn có tính chất khôi hài, gây cười có thể xen vào
bất cứ thời gian nào trong suốt tiết học. Cách này có thể tạo không khí
học tập thoải mái, kích thích niềm đam mê học Hoá học.
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

f) Tự làm thí nghiệm qua các hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống
thường ngày ở địa phương, gia đình… sau khi đã học, tìm hiểu, nghiên
cứu qua một nội dung, một vấn đề Hoá học.
3/- Cách tổ chức thực hiện
Để tổ chức thực hiện được GV có thể dùng nhiều phương tiện, nhiều
cách như: Bằng lời giải thích, bằng hình ảnh, đoạn phim, bài hát, ca dao - tục
ngữ, chuyện kể… có thể tiến hành dạy trong hoàn cảnh dùng máy chiếu hay
không dùng máy chiếu, điều này phụ thuộc vào GV ở mỗi trường THPT, vào
hoàn cảnh cụ thể và phong cách dạy khác nhau để huy động tối đa vì hiệu quả
giáo dục với nội dung đề tài này, có những kinh nghiệm có thể áp dụng cho
nhiều người, nhưng có những phong cách không thể áp dụng cho GV khác (vì
mỗi một GV có những phong cách khác nhau).
Những ví dụ minh hoạ thông qua một số hiện tượng thực tiễn trong số
muôn vàn hiện tượng thực tiễn có thể áp dụng, nhưng trong SKKN này tôi chỉ
nêu từng vấn đề cụ thể với đề tài “Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học
ở trường THPT bằng việc liên hệ thực tiễn có liên quan đến bài: Kim loại
kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ trong chương trình
Lớp 12”.

Ví dụ 1:Tục ngữ Việt Nam có câu: “Nước chảy đá mòn” mang hàm ý khoa
học Hoá học như thế nào?
Trong đá thông thường chủ yếu là CaCO3 trong nước tồn tại phương
trình điện ly:
CaCO3 € Ca2+ + CO32− (*)
Khi nước chảy cuốn theo các ion Ca 2+ , CO32− theo nguyên lý chuyển dịch
cân bằng hoá học thì cân bằng (*) chuyển dịch theo phía chống lại sự giảm
nồng độ Ca 2+ , CO32− nên theo thời gian nước chảy qua đá sẽ mòn dần.
Lĩnh vực áp dụng: Hiện tượng này thường thấy ở những phiến đá có
những dòng chảy đi qua nếu không để ý trong xây dựng thì sẽ ảnh hưởng
không ít, góp phần hiểu được dụng ý khoa học của câu tục ngữ, làm cho hoá
học trở nên gần gũi, thiết thực hơn. GV có thể xen vấn đề này trong khi dạy
đến phần về muối CaCO3 ( tiết 48 lớp 12)

Ví dụ 2: Hiện tượng tạo hang động và thạch nhũ với những hình dạng
phong phú đa dạng như thế nào?
Trong đá thông thường chủ yếu là CaCO3 , khi trời mưa trong không khí
có CO2 tạo môi trường axit làm tan được đá vôi, những giọt nước mưa rơi
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

xuống như muôn vàn mũi dao nhọn, sắc khắc vào đá những đường nét khác
nhau
CaCO3 ↓ +CO2 + H 2O = Ca ( HCO3 ) 2 (*)
và xuất hiện quá trình điện ly: Ca( HCO3 )2 = Ca 2+ + 2 HCO3−
CaCO3 ↓= Ca 2+ + CO32−
Theo thời gian dần tạo ra các hang động, khi nước có Ca( HCO3 )2 ở đất đá do
áp suất nhiệt độ đột nhiên hạ xuống thấp nên khi giọt nước nhỏ từ từ có tồn tại
phương trình: C a( HCO3 )2 € CaCO3 ↓ +CO2 ↑ + H 2O
Như vậy lớp CaCO3 lưu lại ngày càng nhiều và dày, gọi đó là nhũ có màu,
hình thù đa dạng.
Lĩnh vực áp dụng: Hiện tượng này thường thấy trong các hang động
núi đá. GV có thể xen vấn đề này trong khi dạy đến phần muối cacbonat (tiết
48 lớp 12)

Ví dụ 3:Tại sao khi nấu nước giếng ở một số vùng lại có lớp cặn ở dưới đáy
ấm? Cách tẩy lớp cặn này như thế nào?
Trong tự nhiên nước ở một số vùng là nước cứng tạm thời, nghĩa là có
chứa Ca( HCO3 )2 , Mg ( HCO3 )2 . Khi nấu sôi có phương trình hoá học:
Ca ( HCO3 ) 2 → CaCO3 ↓ +CO2 ↑ + H 2O
Mg ( HCO3 ) 2 → MgCO3 ↓ +CO2 + H 2O
CaCO3 , MgCO3 sinh ra đóng cặn.
⇒ Cách tẩy cặn ở ấm: Cho vào ấm một lượng giấm (CH 3COOH 5% ) và ancol
etylic (C2 H 5OH ) đun sôi để nguội qua đêm thì tạo thành một lớp cháo đặc chỉ
hớt ra và lau mạnh là sạch.
Lĩnh vực áp dụng: GV có thể xen vào trong bài giảng nước cứng (tiết
49 lớp 12). Mục đích cung cấp mẹo vặt trong đời sống cũng góp phần cho HS
hiểu bản chất của vấn đề có trong đời sống hàng ngày, HS có thể ứng dụng
trong gia đình mình, tạo sự hưng phấn trong học tập và đó cũng là một thí
nghiệm tự làm được.

PHẦN III
KẾT QUẢ
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

Thực tế giảng dạy cho thấy các lớp không hoặc ít áp dụng so với lớp áp
dụng liên hệ thường xuyên có sự khác nhau rõ rệt.
Kết quả giảng dạy ở trường của năm học 2008 – 2009 tôi đã có số liệu
cụ thể trong bảng sau:

Mức độ áp dụng Kết quả học tập


Lớp Không khí học tập
đề tài Giỏi Khá TB Yếu Kém
Không áp dụng
12X3 Ít sôi nổi, trầm 0% 3% 65% 32% 0%
hoặc ít áp dụng
Áp dụng thường Sôi nổi, hăng say
12T3 5% 15% 70% 10% 0%
xuyên phát biểu
Áp dụng thường Sôi nổi, hăng say
12T4 7% 15% 72% 6% 0%
xuyên phát biểu

PHẦN IV
KẾT LUẬN
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

Để có những tiết học đạt kết quả cao nhất luôn là niềm trăn trở, suy nghĩ
là mục đích hướng tới của từng người giáo viên có lương tâm và trách nhiệm
nghề nghiệp, nhưng đây không phải là điều đạt được dễ dàng. Người giáo viên
phải nhận thức rõ vai trò là người “thắp sáng ngọn lửa” chủ động lĩnh hội tri
thức trong từng HS. Trong nội dung đề tài “Nâng cao hiệu quả dạy - học môn
Hoá học ở trường THPT bằng việc liên hệ thực tiễn có liên quan đến bài học”
tôi đã đề cập đến một số vấn đề xung quanh cuộc sống và có ý nghĩa thực tiễn,
thậm chí có thể gặp, tiếp xúc hàng ngày. Tôi hy vọng đây là vấn đề cởi mở gợi
ra một quan niệm trong dạy - học Hoá học, mặc dù trong đề tài này tôi không
thể đề cập mọi hiện tượng có liên quan. Với thực trạng học Hoá học và yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học, có thể coi đây là một quan điểm của tôi
đóng góp ý kiến vào việc nâng cao chất lượng dạy - học Hoá học trong thời kỳ
mới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO


Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

[1] Sách Giáo Khoa Hoá học lớp 10 – 11 – 12


(Nhà xuất bản Giáo dục –
2008 )
[2] Sách Giáo viên Hoá học lớp 10 – 11 – 12
(Nhà xuất bản Giáo dục –
2008 )
[3] Phân phối chương trình môn Hoá học Trung học phổ thông
(Tài liệu chỉ đạo chuyên môn áp dụng từ
năm học 2008 – 2009; Vụ trung học phổ thông)
[4] Tài liệu Giáo khoa chuyên Hoá học 11 – 12
(Nhà xuất bản Giáo dục –
2001 )

[5] Từ điển Hoá học phổ thông


(Nhóm tác giả: Nguyễn Thạt Cát - Chủ biên,
Hoàng Minh Châu, Đỗ Tất Hiển,
Nguyễn Quốc Tín, NXB Giáo dục –
2002.)
[6] Giáo dục toàn diện và sự phát triển xã hội
(Tác giả: Nguyễn Văn Tỷ, NXB Thanh Niên –
2009)
Nâng cao hiệu quả dạy - học môn Hoá học ở trường THPT bằng ….

MỤC LỤC

Trang
Các chữ viết tắt 2
Lời nói đầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
PHẦN I: THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI
1 Thực trạng 5
2 Cách giải quyết 5
PHẦN II: CÁC GIẢI PHÁP
1 Đặt vấn đề 7
2 Các giải pháp 7
3 Cách thực hiện 8
PHẦN III: KẾT QUẢ 10
PHẦN IV: KẾT LUẬN 11
Tài liệu tham khảo 12
Mục lục 13

You might also like