Giao Trinh - Phan Tich Kinh Te - Doanh Nghiep Thuong Mai

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i häc th¬ng m¹i

PGS.TS TrÇn ThÕ Dòng (Chñ biªn)
TS. NguyÔn Quang Hïng; ThS. L¬ng ThÞ Tr©m
Ph©n tÝch kinh tÕ
doanh nghiÖp th¬ng m¹i

(Kh«ng ®îc sao chÐp)
Hµ Néi, N¨m 2006
1
Lêi nãi ®Çu
Qu¶n lý kinh tÕ nãi chung vµ qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp nãi riªng
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi sù tån t¹i vµ ®iÒu tiÕt cña nh÷ng quy luËt kinh
tÕ kh¸ch quan nh: quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu, gi¸ c¶... ®ßi hái
ph¶i cung cÊp nh÷ng th«ng tin mét çch kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ toµn diÖn vÒ
t×nh h×nh thùc hiÖn çc nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕt qu¶ kinh doanh,
t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng, vËt t vµ tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh ho¹t
®éng kinh doanh, lµm c¬ së ®Ò ra çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p
qu¶n lý thÝch hîp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, ®ßi hái chñ doanh nghiÖp vµ çc çn bé
qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn ph¶i nhËn thøc vµ vËn dông çc ph¬ng ph¸p qu¶n
lý h÷u hiÖu trong ®ã cã ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
Ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i, dÞch vô lµ ho¹t ®éng kinh tÕ rÊt phøc
t¹p vµ mang tÝnh ®Æc thï. Nã cã liªn quan vµ t¸c ®éng ®Õn nhiÒu ngµnh kinh tÕ
-kü thuËt. §ång thêi nã còng chÞu sù t¸c ®éng vµ ¶nh hëng cña nhiÒu ngµnh,
nhiÒu yÕu tè thuéc m«i trêng kinh doanh. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña çc doanh
nghiÖp th¬ng m¹i còng rÊt réng r·i. Nã kh«ng chØ ho¹t ®éng trong ph¹m vi
mét ®Þa ph¬ng, vïng l·nh thæ hoÆc ph¹m vi toµn quèc mµ nhiÒu doanh
nghiÖp cßn tham gia ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. Do vËy nã chÞu sù c¹nh
tranh gay g¾t cña thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ trong quan hÖ bu«n b¸n.
§Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, kinh doanh cã l·i trong c¬ chÕ thÞ
trêng, ®ßi hái çc nhµ kinh doanh vµ qu¶n lý th¬ng m¹i, dÞch vô ph¶i nhËn
thøc tÇm quan träng vµ thùc hiÖn thêng xuyªn ph©n tÝch çc ho¹t ®éng kinh
tÕ. V× vËy, ®· tõ l©u, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ®· trë thµnh mét m«n khoa
häc chuyªn m«n trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc ngµnh kinh tÕ, qu¶n trÞ
kinh doanh còng nh ngµnh kÕ to¸n, tµi chÝnh cña çc trêng ®¹i häc, cao
®¼ng ë níc ta vµ çc níc trªn thÕ giíi.
§Ó thùc hiÖn néi dung ch¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt lîng ®µo
t¹o cña Trêng §¹i häc Th¬ng m¹i gi¸o tr×nh "Ph©n tÝch kinh tÕ doanh
nghiÖp th¬ng m¹i" ®îc biªn so¹n nh»m cung cÊp tµi liÖu phôc vô cho viÖc
gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc cña sinh viªn vµ gi¸o viªn.
2
Gi¸o tr×nh "Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp th¬ng m¹i " ®îc biªn so¹n
lÇn nµy dùa trªn nh÷ng néi dung vµ ph¬ng ph¸p tiÕp cËn cña gi¸o tr×nh "Ph©n
tÝch kinh tÕ kinh doanh th¬ng m¹i, dÞch vô" cña Trêng §¹i häc Th¬ng m¹i
xuÊt b¶n n¨m 1992 cã söa ch÷a, bæ sung vµ t¸i b¶n n¨m 2002, dùa vµo nhiÒu
néi dung khoa häc, tiªn tiÕn chän läc tõ çc tµi liÖu ph©n tÝch kinh tÕ ®· xuÊt
b¶n ë níc ta vµ çc níc kh¸c trªn thÕ giíi, tõ çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch qu¶n lý
kinh tÕ, tµi chÝnh vµ kÕ to¸n míi ban hµnh ë níc ta trong nh÷ng n¨m qua.
Nh÷ng néi dung vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tr×nh bµy trong gi¸o tr×nh gióp cho
ngêi häc cã thÓ nhËn thøc ®îc nh÷ng kiÕn thøc khoa häc c¬ b¶n, cã hÖ
thèng vÒ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, bao gåm
c¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, gia c«ng, ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh. Gi¸o tr×nh gióp
cho sinh viªn sau khi tèt nghiÖp cã thÓ ®éc lËp thùc hiÖn çc nghiÖp vô ph©n
tÝch vµ tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch
vô. Gi¸o tr×nh "Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp th¬ng m¹i" cßn lµ tµi liÖu
tham kh¶o cÇn thiÕt vµ h÷u Ých cho çc nhµ kinh doanh, çc nhµ qu¶n lý, nhÊt
lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n, tµi chÝnh ë çc doanh nghiÖp th¬ng
m¹i, dÞch vô, gióp hä cã thÓ qu¶n lý tèt h¬n trong lÜnh vùc ho¹t ®éng, c«ng t¸c
cña m×nh. Ngoµi ra, gi¸o tr×nh "Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp th¬ng m¹i,
dÞch vô" cßn lµ tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých cho çc sinh viªn, gi¸o viªn vµ çc
çn bé nghiªn cøu ë çc trêng ®¹i häc, cao ®¼ng kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh
doanh vµ çc viÖn kinh tÕ.
Gi¸o tr×nh "Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp th¬ng m¹i" ®îc biªn so¹n
l¹i lÇn nµy trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cã nhiÒu ®æi míi trong m«i trêng ho¹t
®éng kinh doanh çc chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh vµ kÕ to¸n ë níc
ta còng nh quèc tÕ vµ khu vùc. Do nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian
vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c, ch¾n ch¾n cuèn gi¸o tr×nh sÏ cßn nh÷ng ®iÓm tån t¹i
cÇn ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu, trao ®æi. Chóng t«i rÊt mong ®îc sù gãp ý cña
b¹n ®äc.
Chñ biªn
PGS.TS. TrÇn ThÕ Dòng
3
Ch¬ng I
lý luËn chung vÒ
ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm ph©n tÝch kinh tÕ vµ vai trß cña ph©n tÝch kinh
tÕ trong qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp
1.1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña ph©n tÝch kinh tÕ
Trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, con ngêi lu«n lu«n nghiªn cøu çc
hiÖn tîng vµ sù vËt tån t¹i kh¸ch quan nh»m nhËn thøc ®îc b¶n chÊt cña çc
hiÖn tîng vµ çc sù vËt ®ã, qua ®ã c¶i t¹o vµ sö dông chóng, phôc vô cho lîi
Ých cña con ngêi. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, con ngêi ph¶i ¸p dông çc
ph¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau trong ®ã cã ph©n tÝch.
Ph©n tÝch (Analyse) ®îc hiÓu lµ sù ph©n chia, bãc t¸ch, çc hiÖn tîng,
sù vËt thµnh çc bé phËn hoÆc çc yÕu tè cÊu thµnh cña chóng, qua ®ã nhËn
thøc ®îc vÒ h×nh d¸ng, kÝch thíc, tÝnh chÊt cña chóng trong ®èi tîng
nghiªn cøu vµ thÊy ®îc mèi liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng. §ång thêi,
qua ph©n tÝch còng nh»m môc ®Ých nhËn thøc ®îc sù vËn ®éng vµ xu híng
ph¸t triÓn mang tÝnh quy luËt cña çc hiÖn tîng vµ sù vËt. VÒ b¶n chÊt cña
kh¸i niÖm ph©n tÝch vµ vai trß cña nã trong qu¸ tr×nh nhËn thøc ®îc
F.¡ngghen kh¼ng ®Þnh:
"§Ó nhËn thøc ®îc hiÖn tîng ç biÖt chóng ta ph¶i bãc t¸ch nã tõ
nh÷ng mèi liªn hÖ chung, quan s¸t mét çch biÖt lËp sù vËn ®éng qua l¹i. Mét
mÆt nã lµ nguyªn nh©n, mét mÆt nã lµ kÕt qu¶..."
§¬ng nhiªn, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu nhËn thøc, bªn c¹nh ph¬ng
ph¸p ph©n tÝch, con ngêi cßn sö dông çc ph¬ng ph¸p kh¸c trong ®ã cã
ph¬ng ph¸p tæng hîp (Synthetis). Tæng hîp ®îc hiÓu lµ sù tæng kÕt l¹i
nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n, nªu lªn b¶n chÊt cña ®èi tîng nghiªn cøu cã mèi liªn
hÖ chÆt chÏ víi nhau. Ph©n tÝch vµ tæng hîp lµ hai ph¬ng ph¸p quan träng
®îc sö dông trong ph©n tÝch kinh tÕ.
4
Víi kh¸i niÖm trªn, ph©n tÝch lµ mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc sö
dông réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn còng nh khoa häc x·
héi. Trong lÜnh vùc kinh tÕ ngêi ta sö dông kh¸i niÖm ph©n tÝch kinh tÕ hoÆc
ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
Ph©n tÝch kinh tÕ lµ mét m«n khoa häc x· héi bao gåm mét hÖ thèng
kiÕn thøc khoa häc ®îc sö dông ®Ó nghiªn cøu, nhËn thøc çc hiÖn tîng
hoÆc qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña x· héi.
Ph©n tÝch kinh tÕ lµ mét kh¸i niÖm chung. Tuú theo ph¹m vi cña ®èi
tîng nghiªn cøu ngêi ta ph©n thµnh ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« vµ ph©n tÝch
kinh tÕ vi m«. Ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« cã ph¹m vi nghiªn cøu réng trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n theo ngµnh kinh tÕ theo ngµnh kinh tÕ hoÆc theo vïng l·nh
thæ. Nã bao gåm: Ph©n tÝch kinh tÕ x· héi, ph©n tÝch ®êng lèi chÝnh s¸ch vµ
chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét níc hoÆc mét ®Þa ph¬ng (tØnh hoÆc
thµnh phè)...
Ph©n tÝch kinh tÕ vi m« hay cßn gäi lµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ cã
ph¹m vi nghiªn cøu lµ çc hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp hoÆc mét tæ chøc
kinh tÕ cô thÓ. Môc ®Ých cña ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m nhËn thøc ®¸nh
gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn, kh¸ch quan t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng
kinh doanh; thÊy ®îc nh÷ng thµnh tÝch, kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc; ®ång thêi qua
ph©n tÝch còng t×m ra nh÷ng mÆt yÕu kÐm, nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i vµ nh÷ng
nguyªn nh©n ¶nh hëng kh¸ch quan còng nh chñ quan; tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng
chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p c¶i tiÕn, hoµn thiÖn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh vµ
qu¶n lý, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ lµ mét
ho¹t ®éng tù gi¸c, cã ý thøc cña con ngêi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh.
Ngay tõ khi x· héi loµi ngêi h×nh thµnh nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng
hµng ho¸ ®· n¶y sinh nh÷ng ý niÖm s¬ khai vÒ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
Ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ víi môc ®Ých ®Ó trao ®æi trªn thÞ trêng ph¶i thêng
5
xuyªn nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng s¶n phÈm mµ hä lµm ra, so s¸nh s¶n phÈm
cña hä víi nh÷ng s¶n phÈm kh¸c, tÝnh to¸n çc yÕu tè s¶n xuÊt vµ chi phÝ bá ra
®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ ngµy cµng cao. §Õn khi mµ s¶n phÈm cña hä lµm
ra kh«ng phï hîp víi nhu cÇu tiªu dïng, kh«ng trao ®æi ®îc trªn thÞ trêng
th× ngêi s¶n xuÊt ph¶i nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó ®Ò ra
nh÷ng biÖn ph¸p c¶i tiÕn, hoµn thiÖn v.v..
Khi mµ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× ph©n tÝch ho¹t ®éng
kinh tÕ ngµy cµng ®îc bæ sung, hoµn thiÖn vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p ®Ó
trë thµnh m«n khoa häc ®éc lËp trong çc m«n khoa häc x· héi.
1.1.2. Vai trß cña ph©n tÝch kinh tÕ trong qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp
Ph©n tÝch kinh tÕ nãi chung còng nh ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ nãi
riªng cã vai trß rÊt quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« còng nh vi m«. §Ó
qu¶n lý tèt nÒn kinh tÕ quèc d©n, qu¶n lý mét ngµnh hay qu¶n lý mét doanh
nghiÖp ®ßi hái çc nhµ qu¶n lý ph¶i ®a ra ®îc nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch
vµ biÖn ph¸p qu¶n lý ®óng ®¾n, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn vµ quy luËt
ph¸t triÓn kh¸ch quan. Muèn vËy ®ßi hái çc nhµ qu¶n lý çc cÊp ph¶i thêng
xuyªn tiÕn hµnh ph©n tÝch çc hiÖn tîng kinh tÕ còng nh qu¸ tr×nh vµ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu ph©n tÝch ho¹t
®éng kinh tÕ lµ nh÷ng th«ng tin ®¸ng tin cËy, lµm c¬ së quan träng cho viÖc ®Ò
ra nh÷ng quyÕt ®Þnh tèi u trong kinh doanh vµ qu¶n lý. Çc quyÕt ®Þnh cña
nhµ qu¶n lý nÕu thiÕu sù nghiªn cøu, ph©n tÝch mét çch ®Çy ®ñ, toµn diÖn çc
sè liÖu th«ng tin th× sÏ dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh tho¸t ly thùc tÕ, kh«ng phï
hîp víi nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng rñi ro, thua lç
trong s¶n xuÊt kinh doanh.
§Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn sang nÒn
kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn, më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi,
tiÕn tíi hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc th× sù biÕn ®éng cña çc
yÕu tè thÞ trêng cã liªn quan vµ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ
lu th«ng hµng ho¸ ngµy cµng nhanh vµ phøc t¹p, møc ®é c¹nh tranh gi÷a çc
6
doanh nghiÖp thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ trong níc vµ quèc tÕ ngµy cµng
gay g¾t th× cµng ®ßi hái çc nhµ kinh doanh vµ qu¶n lý ph¶i thêng xuyªn
ph©n tÝch çc hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ®Ó ®Ò ra ®îc nh÷ng quyÕt s¸ch
hîp lý, tèi u nhÊt trong viÖc chØ ®¹o kinh doanh còng nh qu¶n lý kinh tÕ.
Tãm l¹i ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng chØ lµ mét ph¬ng ph¸p
qu¶n lý cã hiÖu qu¶ mµ nã cßn lµ mét c«ng cô rÊt quan träng, kh«ng thÓ thiÕu
®îc trong qu¸ tr×nh thu thËp, xö lý vµ ph©n tÝch th«ng tin ®Ó ®a ra nh÷ng
quyÕt ®Þnh trong kinh doanh vµ qu¶n lý. Vai trß quan träng cña ph©n tÝch
trong viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh trong qu¶n lý cã thÓ minh ho¹ theo s¬ ®å
sau:
Thu Ph©n QuyÕt

thËp tÝch ®Þnh
th«ng th«ng trong
tin tin qu¶n lý
Tõ s¬ ®å trªn ta thÊy r»ng çc quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n lý cã ph¸t huy
hiÖu lùc vµ mang l¹i hiÖu qu¶ hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo viÖc ph©n
tÝch çc ho¹t ®éng kinh tÕ.
1.2. §èi tîng cña ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp
Ph©n tÝch kinh tÕ cã ®èi tîng nghiªn cøu lµ çc hiÖn tîng, qu¸ tr×nh
vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. Tuú theo
lo¹i h×nh doanh nghiÖp mµ ®èi tîng nghiªn cøu cña ph©n tÝch kinh tÕ doanh
nghiÖp hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ kinh tÕ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. §èi
víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i th× ®èi tîng nghiªn cøu cña ph©n tÝch kinh tÕ
lµ çc hiÖn tîng kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh
th¬ng m¹i. Tõ kh©u mua hµng, b¶o qu¶n dù tr÷ cho ®Õn kh©u b¸n ra. §èi víi
doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× ®èi tîng cña ph©n tÝch kinh tÕ lµ toµn bé çc hiÖn
tîng kinh tÕ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ b¸n ra nh÷ng
s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp dÞch vô th× ®èi
7
tîng ph©n tÝch lµ qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô mµ
doanh nghiÖp thùc hiÖn nh: dÞch vô lu tró, dÞch vô, ¨n uèng, tham quan du
lÞch, dÞch vô v¨n ho¸ thÈm mü v.v...
Tuy nhiªn, xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt çc hiÖn tîng kinh tÕ ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ çc mèi quan hÖ
kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi çc doanh nghiÖp vµ víi çc tæ chøc kinh tÕ
kh¸c; gi÷a doanh nghiÖp víi ngêi tiªu dïng th«ng qua mèi quan hÖ mua b¸n
vµ trao ®æi hµng ho¸; quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi çc c¬ quan tµi
chÝnh; ng©n hµng trong quan hÖ cÊp ph¸t vèn hoÆc vay tÝn dông; quan hÖ gi÷a
doanh nghiÖp víi çc cæ ®«ng, víi çc bªn liªn doanh gãp vèn, quan hÖ kinh
tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi çc c¬ quan Nhµ níc; quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh
nghiÖp víi çc tËp thÓ vµ ç nh©n ngêi lao ®éng. Çc mèi quan hÖ kinh tÕ
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp,
mét mÆt nã chÞu sù t¸c ®éng cña çc quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan, nhng mÆt
kh¸c nã còng chÞu sù t¸c ®éng cña nh©n tè chñ quan, phô thuéc vµo tr×nh ®é
vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc cña çc nhµ kinh doanh hoÆc qu¶n lý doanh nghiÖp.
Nh÷ng mèi quan hÖ nµy diÔn ra mét çch thêng xuyªn, liªn tôc xen kÏ lÉn
nhau vµ t¸c ®éng lÉn nhau. §ã lµ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ mang tÝnh nh©n
qu¶. Nh vËy, thùc chÊt ®èi tîng ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp lµ
th«ng qua çc hiÖn tîng kinh tÕ ®Ó ph©n tÝch çc mèi quan hÖ kinh tÕ, thÊy
®îc sù liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau tõ ®ã t×m ra vµ khai th¸c nh÷ng mèi quan
hÖ kinh tÕ ®ång thuËn, cã lîi cho doanh nghiÖp, ®ång thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p
lo¹i trõ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn qu¸ tr×nh vµ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Ngoµi ra, ®Ó nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ néi dung, b¶n chÊt cña çc hiÖn tîng
vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ viÖc ph©n tÝch çc ho¹t ®éng kinh tÕ cÇn ph¶i kÕt hîp
nghiªn cøu, ph©n tÝch vÒ mÆt c«ng nghÖ vµ kü thuËt trong s¶n xuÊt kinh doanh
vµ qu¶n lý cã liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng kinh tÕ. VÝ dô khi ph©n tÝch doanh
thu b¸n hµng trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i ta cÇn ph¶i nghiªn cøu çc yÕu
8
tè vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn nghiÖp vô b¸n hµng nh: Çc
chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶ng ço, tiÕp thÞ; viÖc tæ chøc m¹ng líi b¸n hµng,
®Þa ®iÓm b¸n hµng; çch tr×nh bµy hµng ho¸; ph¬ng thøc b¸n hµng v.v...
1.3. Çc nhiÖm vô cña ph©n tÝch kinh tÕ
Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp cã nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n sau ®©y:
1.3.1. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c, toµn diÖn vµ kh¸ch quan
t×nh h×nh thùc hiÖn çc chi tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm c¶
çc chØ tiªu ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt
§Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®ßi
hái chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý ph¶i x©y dùng çc chØ tiªu kÕ ho¹ch
s¶n xuÊt kinh doanh còng nh kÕ ho¹ch tµi chÝnh, kÕ ho¹ch lao ®éng, tiÒn
l¬ng v.v... §ã lµ nh÷ng môc tiªu cÇn ®¹t ®îc trong kú kÕ ho¹ch. Nhng
®ång thêi nã còng lµ c¬ së ®Ó tæ chøc chØ ®¹o mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy, ®Ó nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú ®ßi hái doanh nghiÖp
ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Ó thÊy ®îc
møc ®é hoµn thµnh çc chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m.
§Ó cã thÓ cung cÊp th«ng tin mét çch ®óng ®¾n t×nh h×nh thùc hiÖn çc
chØ tiªu kÕ ho¹ch ®ßi hái c«ng t¸c ph©n tÝch ph¶i tÝnh to¸n çc chØ tiªu mét
çch chÝnh x¸c. Bëi v× nÕu tÝnh to¸n kh«ng chÝnh x¸c çc chØ tiªu ph©n tÝch th×
viÖc nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ sÏ sai lÖch. §Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c trong ph©n
tÝch kinh tÕ, çc chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ph¶i ph¶n ¸nh ®óng néi dung
kinh tÕ, thêi ®iÓm hoÆc kho¶ng thêi gian ph¸t sinh vµ ®îc theo dâi, ghi chÐp
vµ tÝnh to¸n theo cïng mét ph¬ng ph¸p. §ång thêi ph¶i kÕt hîp ph©n tÝch chØ
tiªu hiÖn vËt lÉn chØ tiªu gi¸ trÞ, ph¶i tÝnh to¸n, bãc t¸ch møc ®é ¶nh hëng cña
çc nh©n tè kh¸ch quan. VÝ dô, khi ph©n tÝch chØ tiªu doanh thu b¸n hµng hoÆc
b¸n thµnh phÈm ®Ó thÊy ®îc chÝnh x¸c møc ®é hoµn thµnh cÇn ph¶i ph©n tÝch
®îc møc ®é hoµn thµnh vÒ sè lîng hµng b¸n, gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ møc ®é ¶nh
hëng cña chóng ®Õn chØ tiªu doanh thu. HoÆc khi ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng
9
gi¶m tµi s¶n kinh doanh theo nguån h×nh thµnh cÇn ph¶i ph©n tÝch nguyªn
nh©n t¨ng gi¶m do nguån nµo? Vèn do Nhµ níc cÊp, do doanh nghiÖp tù ®Çu
t hay t¨ng gi¶m do ®¸nh gi¸ l¹i trÞ gi¸ tµi s¶n v.v...
§ång thêi, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch mét
çch toµn diÖn. Bëi v× nÕu kh«ng ph©n tÝch toµn diÖn th× nh÷ng nhËn xÐt, kÕt
luËn tõ ph©n tÝch sÏ kh«ng ph¶n ¸nh thùc chÊt cña t×nh h×nh thùc tÕ. TÝnh toµn
diÖn trong ph©n tÝch kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn ë chç cÇn ph©n tÝch nhiÒu mÆt: Ph©n
tÝch çc chØ tiªu ph¶n ¸nh môc ®Ých kinh doanh kÕt hîp víi ph©n tÝch çc chØ
tiªu biÖn ph¸p thùc hiÖn môc ®Ých kinh doanh; ph©n tÝch çc chØ tiªu hiÖn vËt,
gi¸ trÞ, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ theo nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau
(hiÖn t¹i, qu¸ khø, t¬ng lai) v.v...
Ngoµi ra, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o
nguyªn t¾c trung thùc, kh¸ch quan. §iÒu ®ã, cã nghÜa lµ çc chØ tiªu tÝnh to¸n
ph©n tÝch vµ nh÷ng nhËn xÐt, kÕt luËn ph¶i ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ, kh«ng bÞ
chi phèi bëi ý muèn chñ quan cña mét ç nh©n hoÆc tËp thÓ nµo.
1.3.2. Ph©n tÝch kinh tÕ ph¶i gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn tèt çc nguyªn
t¾c cña h¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp
H¹ch to¸n kinh tÕ lµ mét nguyªn t¾c, ®ång thêi còng lµ mét ph¬ng
ph¸p kinh doanh nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn. H¹ch to¸n kinh tÕ doanh
nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh tÝnh to¸n çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh, tÝnh to¸n çc chi phÝ bá ra vµ kÕt qu¶ mang l¹i, tõ ®ã lùa chän çc
ph¬ng ¸n tèi u trong kinh doanh vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nh»m thu ®îc lîi
nhuËn ngµy cµng cao. §Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp ®ßi hái
chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn tiÕn
hµnh ph©n tÝch çc ho¹t ®éng kinh tÕ, v× ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ sÏ cung
cÊp nh÷ng th«ng tin mét çch chÝnh x¸c nhÊt, toµn diÖn nhÊt vÒ t×nh h×nh vµ
kÕt qu¶ kinh doanh, vÒ çc nh©n tè ¶nh hëng vµ nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn
chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh, ®Ó tõ ®ã t×m ra nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p
thÝch hîp trong kinh doanh vµ qu¶n lý.
10
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu lîi nhuËn h¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp ph¶i
thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c sau:
- Dïng ®ång tiÒn lµm thíc ®o gi¸ trÞ, tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ çc chØ tiªu chi
phÝ vµ thu nhËp tõ çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c
gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp còng nh t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vËt t vµ tµi s¶n
cña doanh nghiÖp lu«n lu«n cã sù biÕn ®éng, b¶n th©n ®ång tiÒn lµm thíc ®o
gi¸ trÞ còng lu«n lu«n thay ®æi. Nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ vËt t, hµng ho¸ vµ
gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn cã sù t¸c ®éng ¶nh hëng lín ®Õn viÖc tÝnh to¸n ®o lêng
gi¸ trÞ cña tµi s¶n còng nh chi phÝ, thu nhËp vµ kÕt qu¶ kinh doanh. §Ó thùc
hiÖn tèt nguyªn t¾c trªn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i theo dâi, ghi chÐp ph¶n ¸nh
vµ ph©n tÝch thêng xuyªn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña hµng ho¸, vËt t vµ tµi s¶n
cña doanh nghiÖp còng nh tû gi¸ ngo¹i tÖ ®Ó ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ trÞ tµi
s¶n cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c çc chØ tiªu doanh thu chi phÝ vµ kÕt
qu¶ kinh doanh t¹i nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau.
- Nguyªn t¾c thø hai cña h¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp lµ nguyªn t¾c
sinh lêi (nguyªn t¾c lîi nhuËn).
Theo nguyªn t¾c nµy, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o lÊy thu nhËp bï ®¾p chi phÝ vµ cã l·i. Thùc hiÖn nguyªn
t¾c nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh, t×m ra nh÷ng kho¶n chi phÝ bÊt hîp lý vµ nguyªn nh©n cña
nã ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ. §ång thêi chñ doanh nghiÖp
còng ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh doanh thu b¸n hµng ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c kÕt qu¶ kinh doanh vµ t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p t¨ng doanh thu cho doanh
nghiÖp.
- H¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp thùc hiÖn nguyªn t¾c quan t©m ®Õn lîi
Ých vµ ®Ò cao tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ®èi víi çc tËp thÓ vµ ç nh©n ngêi lao
®éng,®¶m b¶o sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a çc lîi Ých cña çc tæ chøc, tËp thÓ vµ ç
11
nh©n ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, ®ßi hái c«ng t¸c ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ
doanh nghiÖp ph¶i më réng ph¹m vi vµ néi dung ph©n tÝch, kh«ng chØ ph©n
tÝch, ®¸nh gi¸ chung trong ph¹m vi doanh nghiÖp mµ cßn ph¶i ®i s©u ph©n tÝch
t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña çc ®¬n vÞ trùc thuéc (çc cöa
hµng, quÇy hµng) ®Õn tõng tæ nhãm hoÆc ç nh©n ngµnh lao ®éng. Qua ®ã
thÊy ®îc nh÷ng thµnh tÝch, kÕt qu¶ mµ hä ®· ®¹t ®îc; ®ång thêi còng t×m ra
nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm trong viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh lµm c¬ së,
c¨n cø chÝnh x¸c ®Þnh ra çc chÕ ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi thu nhËp hîp lý vµ
nh÷ng chÝnh s¸ch qu¶n lý kh¸c.
- H¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp thùc hiÖn nguyªn t¾c kiÓm tra, kiÓm
so¸t: Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, ®ßi hái toµn bé qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña çc c¬ quan
qu¶n lý Nhµ níc cã thÈm quyÒn, cña chñ doanh nghiÖp vµ çc çn bé qu¶n lý
doanh nghiÖp, cña chñ ®Çu t, cña kh¸ch hµng vµ cña ngêi lao ®éng. Thùc
hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t sÏ ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt çc chØ
tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, chÊp hµnh tèt çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ
ph¸p luËt cña Nhµ níc, ®¶m b¶o lîi Ých cña çc tæ chøc hoÆc ç nh©n ®îc
hëng tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c trªn ®ßi hái çc sè liÖu, tµi liÖu ph©n tÝch ho¹t
®éng kinh tÕ cña doanh nghiÖp ph¶i ®îc c«ng bè c«ng khai cho çc ®èi tîng
cã nhu cÇu sö dông ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c thanh tra hoÆc kiÓm tra, kiÓm
so¸t. MÆt kh¸c, çc chñ thÓ ®îc quyÒn thanh tra kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp ph¶i biÕt nh÷ng néi dung vµ
ph¬ng ph¸p ph©n tÝch çc sè liÖu, tµi liÖu h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng
kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Cã nh vËy, nh÷ng nhËn xÐt, kÕt luËn tõ c«ng t¸c
thanh tra, kiÓm tra míi ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kh¸ch quan.
12
1.3.3. Ph©n tÝch kinh tÕ cã nhiÖm vô ph¸t hiÖn vµ khai th¸c nh÷ng kh¶
n¨ng tiÒm tµng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, bªn
c¹nh nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i lu«n lu«n chøa ®ùng nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng
cã thÓ khai th¸c nh»m phôc vô cho doanh nghiÖp. §ã lµ nh÷ng bµi häc kinh
nghiÖm, s¸ng kiÕn c¶i tiÕn cña çc tËp thÓ hoÆc çc ç nh©n ngêi lao ®éng;
nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong kinh doanh vµ qu¶n lý v.v... Do vËy,
ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc nhËn thøc
vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, thÊy ®îc
nh÷ng thµnh tÝch, kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i vµ nh÷ng
nguyªn nh©n ¶nh hëng mµ ph¶i ®Ò xuÊt nh÷ng ph¬ng híng biÖn ph¸p
nh»m khai th¸c vµ sö dông nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong néi bé doanh
nghiÖp vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp ®Ó c¶i tiÕn, hoµn thiÖn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn, ®ßi hái doanh nghiÖp sau mét kú kinh
doanh cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ ®óc kÕt ®îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, nh÷ng
s¸ng kiÕn c¶i tiÕn rót ra tõ thùc tiÔn, kÓ c¶ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm thµnh
c«ng hoÆc thÊt b¹i lµm c¬ së cho viÖc ®Ò ra nh÷ng ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch kinh
doanh trong kú tíi.
1.4. Çc ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch
kinh tÕ trong doanh nghiÖp
1.4.1. Ph¬ng ph¸p chung
Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp lµ m«n khoa häc x· héi
nghiªn cøu çc hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t
®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy, viÖc ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ
ph¶i dùa vµo nh÷ng c¬ së lý luËn khoa häc cña çc m«n khoa häc kinh tÕ,
kinh tÕ chÝnh trÞ häc, kinh tÕ häc. §ã lµ nh÷ng kh¸i niÖm, ph¹m trï kinh tÕ,
13
çc quy luËt kinh tÕ, nh÷ng kiÕn thøc khoa häc vÒ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, vi
m«, çc m«n khoa häc kinh tÕ ngµnh vµ chuyªn ngµnh cã liªn quan ®Õn ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh: kinh tÕ, qu¶n trÞ th¬ng m¹i,
tµi chÝnh, kÕ to¸n doanh nghiÖp th¬ng m¹i v.v…
Ngoµi ra, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp cßn c¨n cø vµo çc
®êng lèi, chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ. §ã lµ
sù nhËn thøc vµ vËn dông çc lý luËn khoa häc vÒ kinh tÕ cña Nhµ níc trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lÞch sö cô thÓ cña mét ®Êt níc mµ ®ßi hái tÊt c¶
çc doanh nghiÖp vµ çc tæ chøc kinh tÕ ph¶i thùc hiÖn nghiªm ngÆt. Ngoµi ra,
trong lÜnh vùc kinh doanh quèc tÕ, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i ®îc thùc
hiÖn trªn c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông çc chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p quèc tÕ cã
liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy mµ viÖc nghiªn
cøu n¾m v÷ng çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt kinh tÕ cña Nhµ níc vµ
quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
VÒ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp
¸p dông nhiÒu ph¬ng ph¸p, trong ®ã ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy
vËt lÞch sö lµ ph¬ng ph¸p c¬ b¶n nhÊt lµm c¬ së cho nh÷ng ph¬ng ph¸p
kh¸c.
Theo ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö th× mäi sù vËt,
hiÖn tîng trong thÕ giíi hiÖn thùc ®Òu ë trong tr¹ng th¸i vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn. Do vËy, khi nghiªn cøu, ph©n tÝch çc hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ
cÇn ph¶i nghiªn cøu ph©n tÝch chóng trong tr¹ng th¸i ®éng vµ lu«n lu«n ph¸t
triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. Nh÷ng nhËn xÐt kÕt luËn tõ ph©n
tÝch kinh tÕ cÇn ph¶i xem xÐt ®Çy ®ñ çc yÕu tè t¸c ®éng phï hîp víi nh÷ng
®iÒu kiÖn thùc tÕ kh¸ch quan.
Còng theo ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö th× mäi
sù vËt vµ hiÖn tîng trong ®ã cã hiÖn tîng kinh tÕ x· héi lu«n lu«n cã sù t¸c
®éng vµ ¶nh hëng lÉn nhau. Ph©n tÝch çc ho¹t ®éng kinh tÕ cã néi dung
träng t©m lµ ph©n tÝch çc mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a çc hiÖn
14
tîng kinh tÕ ®Ó t×m ra çc nh©n tè ¶nh hëng kh¸ch quan còng nh chñ quan
®Õn ®èi tîng nghiªn cøu.
Ngoµi ra, theo ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng th× mäi sù vËt vµ hiÖn
tîng trong lÜnh vùc tù nhiªn còng nh trong lÜnh vùc kinh tÕ x· héi ®Òu mang
tÝnh hai mÆt: Mét mÆt, nã mang tÝnh thèng nhÊt, ph¶n ¸nh sù vËn ®éng chi
phèi cña çc quy luËt kh¸ch quan. Nhng mÆt kh¸c nã còng lu«n lu«n chøa
®ùng nh÷ng nh©n tè chñ quan, ph¸t sinh tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn lµm c¶n trë,
k×m h·m sù ph¸t triÓn cña çc sù vËt hoÆc hiÖn tîng. V× vËy, trong ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh tÕ viÖc t×m ra nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n
¶nh hëng cña nã lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng ®Ó tõ ®ã ®Ò ra ®îc nh÷ng
chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ.
1.4.2. Çc ph¬ng ph¸p nghiÖp vô, kü thuËt
1. Ph¬ng ph¸p so s¸nh
Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp lµ lµm cho çc con sè cã "t©m
hån" biÕt nãi lªn sù thËt cña çc hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ. Muèn vËy,
ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i ¸p dông nhiÒu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cô
thÓ trong ®ã so s¸nh lµ mét ph¬ng ph¸p quan träng nhÊt.
So s¸nh lµ mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ó nhËn thøc ®îc çc hiÖn
tîng, sù vËt th«ng qua quan hÖ ®èi chiÕu t¬ng hç gi÷a sù vËt, hiÖn tîng
nµy víi sù vËt, hiÖn tîng kh¸c. Môc ®Ých cña so s¸nh lµ thÊy ®îc sù gièng
nhau hoÆc kh¸c nhau gi÷a çc sù vËt, hiÖn tîng. So s¸nh lµ ph¬ng ph¸p
nghiªn cøu ®îc sö dông réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc khoa häc trong ®ã cã
ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Ph¬ng ph¸p so s¸nh ®îc sö dông trong ph©n
tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ bao gåm nhiÒu néi dung kh¸c nhau:
- So s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn cña kú b¸o ço víi sè kÕ ho¹ch hoÆc sè ®Þnh
møc ®Ó thÊy ®îc møc ®é hoµn thµnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m (%) hoÆc sè chªnh
lÖch t¨ng gi¶m.
15
- So s¸nh gi÷a sè liÖu thùc hiÖn kú b¸o ço víi sè thùc hiÖn cïng kú
n¨m tríc hoÆc çc n¨m tríc. Môc ®Ých cña viÖc so s¸nh nµy lµ ®Ó thÊy ®îc
sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña çc chØ tiªu kinh tÕ qua nh÷ng thêi kú kh¸c nhau
vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña chóng trong t¬ng lai.
- So s¸nh gi÷a sè liÖu thùc hiÖn cña mét ®¬n vÞ nµy víi mét ®¬n vÞ kh¸c
®Ó thÊy ®îc sù kh¸c nhau vµ møc ®é, kh¶ n¨ng phÊn ®Êu cña ®¬n vÞ. Th«ng
thêng th× ngêi ta thêng so s¸nh víi nh÷ng ®¬n vÞ b×nh qu©n tiªn tiÕn trë
lªn.
- So s¸nh gi÷a chØ tiªu ç biÖt víi chØ tiªu tæng thÓ ®Ó x¸c ®Þnh tû träng
cña chØ tiªu ç biÖt trong chØ tiªu tæng thÓ.
Ngoµi ra trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp ngêi ta ph¶i
so s¸nh gi÷a chØ tiªu nµy víi chØ tiªu kh¸c cã mèi liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau
nh: so s¸nh gi÷a doanh thu víi chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh hoÆc
so s¸nh gi÷a tµi s¶n víi nguån vèn kinh doanh v.v…
§Ó ¸p dông ph¬ng ph¸p so s¸nh, çc chØ tiªu ®em so s¸nh ph¶i ®¶m
b¶o tÝnh ®ång nhÊt. Tøc lµ ph¶i ph¶n ¸nh cïng mét néi dung kinh tÕ, ph¶n ¸nh
cïng mét thêi ®iÓm hoÆc cïng mét thêi gian ph¸t sinh, vµ cïng mét ph¬ng
ph¸p, cïng mét ®¬n vÞ ®o lêng tÝnh to¸n nh nhau.
2. Ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn vµ ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch
Qu¸ t×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp lu«n
chÞu sù t¸c ®éng ¶nh hëng cña çc nh©n tè trong ®ã cã nh÷ng nh©n tè mang
tÝnh chÊt kh¸ch quan vµ cã nh÷ng nh©n tè mang tÝnh chÊt chñ quan. VÒ møc
®é ¶nh hëng cã nh©n tè ¶nh hëng t¨ng, nhng cã nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng
gi¶m kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy, ®Ó
ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng, qua ®ã thÊy ®îc møc ®é vµ tÝnh chÊt ¶nh
hëng cña çc nh©n tè ®Õn ®èi tîng nghiªn cøu cÇn ph¶i ¸p dông çc ph¬ng
ph¸p kh¸c nhau trong ®ã ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn lµ ph¬ng ph¸p c¬
b¶n.
16
Ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn ®îc sö dông trong trêng hîp gi÷a ®èi
tîng ph©n tÝch víi çc nh©n tè ¶nh hëng cã mèi liªn hÖ phô thuéc chÆt chÏ
®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng c«ng thøc to¸n häc mang tÝnh chÊt hµm sè, trong ®ã
khi cã sù thay ®æi cña çc nh©n tè th× kÐo theo sù biÕn ®æi cña chØ tiªu ph©n
tÝch. VÝ dô: Khi ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng ta thÊy cã hai nh©n tè ¶nh
hëng c¬ b¶n lµ sè lîng hµng b¸n vµ ®¬n gi¸ b¸n. Hai nh©n tè ®ã liªn hÖ víi
doanh thu b¸n hµng b»ng c«ng thøc sau:
Doanh thu b¸n hµng = Sè lîng hµng b¸n x §¬n gi¸ b¸n
Ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn cho phÐp thu nhËn mét d·y sè nh÷ng
gi¸ trÞ ®iÒu chØnh b»ng çch thay thÕ liªn hoµn çc gi¸ trÞ ë kú gèc cña çc
nh©n tè b»ng gi¸ trÞ cña çc kú b¸o ço. Sè lîng nh©n tè cµng nhiÒu th× sè
®iÒu chØnh cµng nhiÒu. Mçi lÇn thay thÕ lµ mét lÇn tÝnh to¸n riªng biÖt. KÕt
qu¶ tÝnh to¸n ®îc khi thay thÕ trõ ®i gi¸ trÞ cña kú gèc hoÆc gi¸ trÞ thay thÕ
lÇn tríc thÓ hiÖn møc ®é ¶nh hëng cña nh©n tè ®ã ®Õn ®èi tîng ph©n tÝch.
NÕu sè chªnh lÖch mang dÊu (+) th× ¶nh hëng t¨ng vµ ngîc l¹i. Khi thay thÕ
mét nh©n tè ph¶i gi¶ ®Þnh nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi. Çc nh©n tè thay ®æi ph¶i
®îc s¾p xÕp trong c«ng thøc tÝnh to¸n theo mét tr×nh tù hîp lý. Khi thay ®æi
tr×nh tù thay thÕ cã thÓ cho ta nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau, nhng tæng cña chóng
kh«ng ®æi.
D¹ng tæng qu¸t cña ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn cã thÓ ®îc minh
ho¹ nh sau:
Gi¶ sö mét chØ tiªu ph©n tÝch cã hai nh©n tè ¶nh hëng ®îc thÓ hiÖn
b»ng biÓu thøc:
Z = f (x. y) = x .y
Trong ®ã Z lµ chØ tiªu tæng hîp cÇn ph©n tÝch.
f lµ hµm sè, x. y lµ nh÷ng biÕn sè biÓu thÞ sù biÕn ®æi cña hai nh©n tè
¶nh hëng.
Ta cã: Z0 = f (x0 . y0) = x0 . y0 lµ gi¸ trÞ gèc
17
Z1 = f (x1 . y1) = x1 . y1 lµ gi¸ trÞ kú thùc tÕ
Z(x) = f (x1 . y0) = x1 . y'0 lµ gi¸ trÞ ®iÒu chØnh cña nh©n tè x.
Z(y) = f (x1 . y1) = x1 . y1 lµ gi¸ trÞ ®iÒu chØnh cña nh©n tè y.
Sè chªnh lÖch tuyÖt ®èi cña chØ tiªu ph©n tÝch ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng
thøc:
DZ = f(x1.y1) - f(x0.y0) = x1.y1 - x0 .y0
Sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè x.
DZ(x) = f(x1.y0) - f(x0.y0) = x1.y0 - x0 .y0
Sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè y:
DZ(y) = f(x1.y1) - f(x1.y0)
Tæng hîp l¹i ta cã:
DZ = DZ(x) + DZ(y)
= [f(x1.y0) - f(x0.y0)] + [f(x1.y1) - f(x1.y0)]
= [(x1.y0 - x0.y0)] + [(x1.y1 - x1 .y0)]
Trong thùc tÕ ph©n tÝch, ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn cßn ®îc thùc
hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch. Ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch sö dông
ngay sè chªnh lÖch cña çc nh©n tè ¶nh hëng ®Ó thay thÕ vµo çc biÓu thøc
tÝnh to¸n møc ®é, ¶nh hëng cña nh©n tè ®ã ®Õn chØ tiªu ph©n tÝch.
So víi ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn, ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch ®¬n
gi¶n h¬n trong çch tÝnh to¸n, cho ngay kÕt qu¶ cuèi cïng. Tuy nhiªn ph¬ng
ph¸p nµy chØ ®îc ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng ph©n tÝch liªn hÖ víi
çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng c«ng thøc tÝnh ®¬n gi¶n, chØ cã phÐp nh©n, kh«ng
cã phÐp chia.
Còng theo vÝ dô trªn, ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch ®îc minh ho¹ tæng
qu¸t nh sau:
18
Dx = x1 -x0 lµ sè chªnh lÖch cña nh©n tè x.
Dy = y1- y0 lµ sè chªnh lÖch cña nh©n tè y.
DZ(x) = Dx.y0 lµ sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè x.
DZ(y) = x1.Dy lµ sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè y.
Ngoµi ra ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch cßn ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng sau:
B»ng ph¬ng ph¸p biÕn ®æi ®¹i sè ta cã biÓu thøc:
DZ = Dxy0 + x1.Dy = Dx.y0 + (x0+ Dx) .Dy
DZ = x0.Dy + y0.Dx + Dx.Dy
DZ = (x0 + Dx) Dy + y0.Dx (1)
hoÆc = x0 + Dy + (y0+ Dy) Dx (2)
Hai biÓu thøc nµy cã ý nghÜa trong thùc tiÔn ph©n tÝch kinh tÕ. Khi
doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n, lùa chän nh©n tè ¶nh hëng tÝch cùc trong hai
nh©n tè. NÕu x lµ nh©n tè sè lîng cßn y lµ nh©n tè chÊt lîng th× ngêi ta sö
dông biÓu thøc (1) v× trong biÓu thøc nµy nh©n tè chÊt lîng ¶nh hëng ®Õn
chØ tiªu tæng hîp (x0 + Dx). Dy tÝch cùc h¬n v× ®¹i lîng cña nã ®îc x¸c ®Þnh
b»ng çch nh©n (x) sè gia cña nh©n tè chÊt lîng víi gi¸ trÞ cña nh©n tè sè
lîng kú thùc hiÖn. Do ®ã, tæng møc t¨ng lªn cña chØ tiªu tæng hîp do sù thay
®æi ®ång thêi cña çc nh©n tè ®îc ghi l¹i b»ng sù ¶nh hëng cña nh©n tè chÊt
lîng. Çc biÓu thøc cña ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng
®å thÞ sau:
y1 y1
(x0 + Dx Dy
(x0 + Dx Dy y0.Dy
y0 y0
y0.Dx
0 x0 x1 x 0 x0 x1 x
19
3. Ph¬ng ph¸p c©n ®èi
Trong hÖ thèng çc chØ tiªu kinh tÕ - tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cã
nhiÒu chØ tiªu cã liªn hÖ víi nhau b»ng nh÷ng mèi liªn hÖ mang tÝnh chÊt c©n
®èi. Çc quan hÖ c©n ®èi trong doanh nghiÖp cã hai lo¹i: c©n ®èi tæng thÓ vµ
c©n ®èi ç biÖt.
C©n ®èi tæng thÓ lµ mèi quan hÖ c©n ®èi cña çc chØ tiªu kinh tÕ tæng
hîp. VÝ dô: Gi÷a tµi s¶n vµ nguån vèn kinh doanh liªn hÖ víi nhau b»ng c«ng
thøc:
S Tµi s¶n = S Nguån vèn
HoÆc gi÷a çc chØ tiªu cña lu chuyÓn hµng ho¸ cã mèi quan hÖ c©n ®èi
®îc ph¶n ¸nh qua c«ng thøc:
Hµng tån Hµng nhËp Hµng b¸n Hao Hµng tån
+ = + +
®Çu kú trong kú trong kú hôt cuèi kú
C©n ®èi ç biÖt lµ quan hÖ c©n ®èi cña çc chØ tiªu kinh tÕ ç biÖt. VÝ dô
nh:
Nî ph¶i tr¶ thu Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu
kh¸ch hµng + kh¸ch hµng = kh¸ch hµng gi¶m + kh¸ch hµng
®Çu kú t¨ng trong kú trong kú cuèi kú
v.v...
Tõ nh÷ng mèi liªn hÖ mang tÝnh c©n ®èi nÕu cã sù thay ®æi mét chØ tiªu
sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi mét chØ tiªu kh¸c.
Do vËy khi ph©n tÝch mét chØ tiªu kinh tÕ cã liªn hÖ víi çc chØ tiªu kinh
tÕ kh¸c b»ng mèi liªn hÖ c©n ®èi ta ph¶i lËp c«ng thøc c©n ®èi, thu thËp sè
liÖu, ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh sè chªnh lÖch ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng
cña çc chØ tiªu ®Õn chØ tiªu ph©n tÝch. VÝ dô khi tÝnh to¸n, ph©n tÝch trÞ gi¸
vèn hµng xuÊt b¸n trong kú ta cã c«ng thøc sau:
TrÞ gi¸ vèn = TrÞ gi¸ hµng + TrÞ gi¸ hµng - Hao hôt - TrÞ gi¸
20
hµng xuÊt tån kho ®Çu mua vµo trong kú hµng tån
b¸n kú trong kú cuèi kú
HoÆc
Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu kh¸ch

Nî kh¸ch
kh¸ch hµng = + kh¸ch hµng - hµng ®· thu trong
hµng ®Çu kú
cuèi kú trong kú kú
4. Çc ph¬ng ph¸p kh¸c
Ngoµi nh÷ng ph¬ng ph¸p trªn, ph©n tÝch kinh tÕ cßn sö dông çc
ph¬ng ph¸p sau:
- Ph¬ng ph¸p tÝnh chØ sè, hÖ sè, tû lÖ, tû suÊt v.v...
+ Ph¬ng ph¸p chØ sè.
Ph¬ng ph¸p chØ sè ®îc ¸p dông ®Ó tÝnh to¸n ph©n tÝch sù biÕn ®éng
t¨ng gi¶m vµ mèi liªn hÖ t¸c ®éng phô thuéc lÉn nhau cña çc chØ tiªu kinh tÕ
cã mét hoÆc nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau.
ChØ tiªu chØ sè ®îc x¸c ®Þnh b»ng mèi liªn hÖ so s¸nh cña mét chØ tiªu
kinh tÕ ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau thêng lµ so s¸nh gi÷a kú b¸o ço víi kú
gèc.
Çc chØ sè ¸p dông trong ph©n tÝch kinh tÕ cã hai lo¹i: ChØ sè chung vµ
chØ sè ç thÓ. ChØ sè chung (cßn gäi lµ chØ sè tæng hîp) lµ chØ sè ph¶n ¸nh sù
biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cã nhiÒu yÕu tè hîp
thµnh. VÝ dô nh chØ sè t¨ng gi¶m cña chØ tiªu doanh thu b¸n hµng trong kú.
ChØ sè ç thÓ lµ chØ sè ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña mét chØ tiªu kinh
tÕ riªng biÖt. VÝ dô: ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n ra trong kú, chØ sè t¨ng gi¶m
lao ®éng hoÆc møc thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong kú v.v...
Ph©n tÝch kinh tÕ b»ng ph¬ng ph¸p chØ sè cho phÐp ta thÊy ®îc møc
biÕn ®éng t¨ng gi¶m (sè t¬ng ®èi) vµ mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a
21
çc yÕu tè hîp thµnh cña mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp t¹i thêi ®iÓm kh¸c
nhau.
VÝ dô: IM = Iq.Ip
Trong ®ã: IM : ChØ sè doanh thu b¸n hµng trong kú
Iq: ChØ sè lîng hµng b¸n
Ip: ChØ sè gi¸ c¶ hµng b¸n
¸p dông c«ng thøc trªn, kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch ta cã
thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc ®é ¶nh hëng cña çc nh©n tè (sè tuyÖt ®èi) ®Õn doanh
thu b¸n hµng.
+ Ph¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè: HÖ sè còng lµ chØ tiªu trªn t¬ng ®èi ph¶n
¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a hai chØ tiªu kinh tÕ kh¸c nhau nhng cã mèi liªn
hÖ t¸c ®éng, phô thuéc lÉn nhau. VÝ dô: HÖ sè nî ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a
hai chØ tiªu nî ph¶i tr¶ víi nguån vèn kinh doanh; HÖ sè ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh
lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a tæng nguyªn gi¸ cña tµi s¶n cè
®Þnh trªn tæng tµi s¶n cña doanh nghiÖp…
+ Tû lÖ phÇn tr¨m (%): Lµ mét chØ tiªu t¬ng ®èi ph¶n ¸nh møc ®é
hoµn thµnh kÕ ho¹ch hoÆc t¨ng gi¶m so víi kú tríc. C«ng thøc:
Tû lÖ phÇn tr¨m Sè thùc hiÖn x 100
=
hoµn thµnh kÕ ho¹ch (%) Sè kÕ ho¹ch
+ Tû träng: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ % cña mét chØ tiªu ç thÓ so víi
chØ tiªu tæng thÓ. C«ng thøc:
Sè ç biÖt x 100
Tû träng (%) =
Sè tæng thÓ
+ Tû suÊt lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a mét chØ
tiªu nµy víi mét chØ tiªu kh¸c cã liªn hÖ chÆt chÏ vµ t¸c ®éng lÉn nhau (nh:
Tû suÊt chi phÝ, tû suÊt lîi nhuËn, tû suÊt tµi trî, tû suÊt ®Çu t v.v...) trong ®ã
chØ cÇn ®îc so s¸nh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn møc ®é, quy m« cña chØ tiªu
trªn ®em so s¸nh.
22
- Ph¬ng ph¸p dïng biÓu, s¬ ®å ph©n tÝch:
Trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ngêi ta ph¶i dïng biÓu mÉu hoÆc s¬
®å ph©n tÝch ®Ó ph¶n ¸nh mét çch trùc quan cña çc sè liÖu ph©n tÝch.
BiÓu ph©n tÝch nh×n chung ®îc thiÕt lËp theo çc dßng cét ®Ó ghi chÐp
çc chØ tiªu vµ sè liÖu ph©n tÝch. Trong ®ã cã nh÷ng dßng cét dïng ®Ó ghi
chÐp çc sè liÖu thu thËp ®îc vµ cã nh÷ng dßng cät cÇn ph¶i tÝnh to¸n, ph©n
tÝch. Çc d¹ng biÓu ph©n tÝch thêng ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a çc
chØ tiªu kinh tÕ cã liªn hÖ víi nhau: so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch,
so víi sè cïng kú n¨m tríc hoÆc so s¸nh gi÷a chØ tiªu ç biÕt víi chØ tiªu
tæng thÓ. Sè lîng çc dßng, cét tuú thuéc vµo môc ®Ých yªu cÇu vµ néi dung
ph©n tÝch. Tuú theo néi dung ph©n tÝch mµ biÓu ph©n tÝch cã thÓ gäi kh¸c
nhau, ®¬n vÞ tÝnh kh¸c nhau.
Cßn s¬ ®å, biÓu ®å hoÆc ®å thÞ ®îc sö dông trong ph©n tÝch ®Ó ph¶n
¸nh sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña çc chØ tiªu kinh tÕ trong nh÷ng kho¶ng thêi
gian kh¸c nhau hoÆc nh÷ng mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau mang tÝnh chÊt
hµm sè gi÷a çc chØ tiªu kinh tÕ.
Ngoµi ra, trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ngêi ta cßn sö dông çc
ph¬ng tr×nh quy ho¹ch tuyÕn tÝnh hoÆc ph¬ng tr×nh phi tuyÕn trong trêng
hîp çc chØ tiªu ph©n tÝch kinh tÕ cã liªn hÖ víi çc chØ tiªu kh¸c b»ng çc
ph¬ng tr×nh trªn. VÝ dô ngêi ta sö dông ph¬ng tr×nh y = ax +b ®Ó tÝnh to¸n,
ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn trong kinh doanh hoÆc dïng ph¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh
®Ó gi¶i çc bµi toµn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, quy ho¹ch m¹ng líi kinh doanh
hoÆc gi¶i bµi to¸n vËn t¶i v.v...
1.4.3. Çc h×nh thøc ph©n tÝch vµ tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ
doanh nghiÖp
1. Çc h×nh thøc ph©n tÝch
* Ph©n tÝch nghiÖp vô
23
Ph©n tÝch nghiÖp vô: lµ h×nh thøc ph©n tÝch thêng xuyªn hµng ngµy
®îc tiÕn hµnh ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc nghiÖp vô kinh doanh (mua,
b¸n) hoÆc nghiÖp vô tµi chÝnh (vèn, chi phÝ, c«ng nî v.v...). Ph©n tÝch nghiÖp
vô do çn bé hoÆc nh©n viªn ®îc ph©n c«ng phô tr¸ch hoÆc thùc hiÖn çc
nhiÖm vô ®¶m nhiÖm.
Môc ®Ých cña h×nh thøc nµy nh»m nhËn thøc, ®¸nh gi¸ vµ cung cÊp
nh÷ng th«ng tin kÞp thêi cho çc cÊp l·nh ®¹o vµ qu¶n lý vÒ t×nh h×nh thùc
hiÖn çc nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh, ph¸t hiÖn nhanh nh÷ng ®iÓm tån t¹i hoÆc
nh÷ng vÊn ®Ò míi n¶y sinh ®Ó t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc, ®¶m b¶o cho
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn tèt. Ph©n
tÝch nghiÖp vô c¨n cø vµo çc sè liÖu, tµi liÖu h¹ch to¸n kÕ to¸n, thèng kª vµ
nh÷ng h¹ch to¸n nghiÖp vô tõ çc nh©n viªn hoÆc bé phËn qu¶n lý trùc tiÕp vµ
nh÷ng th«ng tin kinh tÕ hµng ngµy cã liªn quan ®Õn çc nghiÖp vô kinh tÕ, tµi
chÝnh.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch chñ yÕu lµ so s¸nh gi÷a sè thùc tÕ ph¸t sinh víi
sè kÕ ho¹ch hoÆc ®Þnh møc ®Ó t×m ra sè chªnh lÖch vµ ph©n tÝch nh÷ng nguyªn
nh©n chªnh lÖch. Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch nghiÖp vô lµm c¬ së, c¨n cø ®Ó b¸o
ço nhanh cho cÊp l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp lµm c¬ së cho viÖc lËp kÕ
ho¹ch hoÆc tæ chøc chØ ®¹o çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh qu¶n
lý kinh tÕ doanh nghiÖp.
Ph©n tÝch nghiÖp vô cã ý nghÜa quan träng. Nã gãp phÇn thóc ®Èy thùc
hiÖn tèt çc chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra, ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa kÞp thêi nh÷ng
m©u thuÉn tån t¹i hoÆc nh÷ng khã kh¨n míi n¶y sinh.
* Ph©n tÝch ®Þnh kú
Ph©n tÝch ®Þnh kú lµ h×nh thøc ph©n tÝch toµn diÖn ®îc thùc hiÖn sau
mçi kú kinh doanh vµ còng lµ thêi kú mµ doanh nghiÖp lËp b¸o ço tµi chÝnh.
Môc ®Ých cña h×nh thøc nµy lµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ l¹i t×nh h×nh thùc hiÖn
çc chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra, qua ®ã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ kinh doanh.
24
§ång thêi, qua ph©n tÝch còng t×m ra nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i, nh÷ng nguyªn
nh©n ¶nh hëng kh¸ch quan còng nh chñ quan ®Õn møc ®é thùc hiÖn çc chØ
tiªu kÕ ho¹ch, tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng ph¬ng híng, biÖn ph¸p c¶i tiÕn, hoµn thiÖn
lµm c¬ së c¨n cø cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch cho kú tíi.
Ph©n tÝch ®Þnh kú sö dông toµn bé nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu kÕ ho¹ch, h¹ch
to¸n kÕ to¸n vµ çc tµi liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú. Ph©n tÝch theo ®Þnh kú
®ßi hái ph¶i ph©n tÝch tæng hîp, nhiÒu chØ tiªu kinh tÕ bao gåm c¶ çc chØ tiªu
ph¶n ¸nh môc ®Ých kinh doanh còng nh çc chØ tiªu biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn
môc ®Ých kinh doanh. §ång thêi h×nh thøc nµy còng ®i s©u ph©n tÝch çc nh©n
tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
VÒ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph©n tÝch ®Þnh kú sö dông tæng hîp çc
ph¬ng ph¸p nh: So s¸nh, biÓu mÉu, thay thÕ liªn hoµn, sè chªnh lÖch v.v...
* Ph©n tÝch triÓn väng: Ph©n tÝch triÓn väng lµ ph©n tÝch tèc ®é ph¸t
triÓn cña çc chØ tiªu kinh tÕ trong mét thêi gian dµi (thêng lµ 5 n¨m)
Môc ®Ých cña h×nh thøc nµy lµ ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh biÕn ®éng vµ xu
híng ph¸t triÓn cña çc hiÖn tîng hoÆc qu¸ tr×nh kinh tÕ, tõ ®ã ®a ra nh÷ng
th«ng tin dù b¸o lµm c¬ së, c¨n cø cho viÖc x©y dùng nh÷ng ph¬ng ¸n, kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh trung h¹n hoÆc dµi h¹n. Ph©n tÝch triÓn väng sö
dông sè liÖu, tµi liÖu thùc tÕ qua nhiÒu n¨m ®Ó tÝnh to¸n çc chØ tiªu tèc ®é
ph¸t triÓn liªn hoµn, tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc vµ tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n.
Ngoµi ra, ngêi ta còng cã thÓ dïng biÓu ®å, ®å thÞ so s¸nh theo thêi gian ®Ó
minh ho¹ sù ph¸t triÓn cña çc chØ tiªu kinh tÕ. Nhng ®Ó cho kÕt qu¶ ph©n
tÝch ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt t×nh h×nh ph¸t triÓn th× çc sè liÖu dïng ®Ó ph©n
tÝch cÇn ph¶i tÝnh to¸n, lo¹i trõ sù t¸c ®éng ¶nh hëng do nh÷ng yÕu tè kh¸ch
quan.
* Ph©n tÝch theo chuyªn ®Ò:
25
Ph©n tÝch theo chuyªn ®Ò lµ h×nh thøc ph©n tÝch nh»m nghiªn cøu toµn
diÖn s©u s¾c vÒ mét néi dung hoÆc mét chØ tiªu kinh tÕ, ®Ó qua ®ã thÊy ®îc
t×nh h×nh diÔn biÕn còng nh mèi liªn hÖ t¸c ®éng cña nã ®Õn t×nh h×nh vµ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chuyªn ®Ò cÇn ph©n tÝch
trong doanh nghiÖp lµ nh÷ng nghiÖp vô hoÆc chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu ph¶n ¸nh
t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh: Doanh thu
b¸n hµng doanh sè mua hµng, chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh, lîi nhuËn vµ ph©n
phèi lîi nhuËn hoÆc lµ çc chØ tiªu tµi chÝnh, vèn kinh doanh v.v... Ph©n tÝch
theo chuyªn ®Ò sö dông çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®Þnh møc kinh tÕ, çc chØ tiªu
h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi tiÕt cña chØ tiªu ph©n tÝch vµ çc chØ tiªu
kinh tÕ kh¸c cã liªn quan. Çc sè liÖu ph©n tÝch theo chuyªn ®Ò lµ nh÷ng c¬ së
quan träng cho chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®Ò ra
nh÷ng chÝnh s¸ch qu¶n lý chuyªn m«n theo tõng lÜnh vùc vµ çc chØ tiªu ®Þnh
møc kinh tÕ tµi chÝnh trong qu¶n lý kinh doanh.
2. Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ trong doanh nghiÖp
Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ trong doanh nghiÖp cã ý nghÜa quan
träng v× nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng kÕt qu¶ ph©n tÝch. Do vËy
doanh nghiÖp cÇn ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ. Trong doanh
nghiÖp ngêi trùc tiÕp chØ ®¹o c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ lµ gi¸m ®èc doanh
nghiÖp. Ngoµi viÖc ph©n tÝch thêng xuyªn çc nghiÖp vô kinh tÕ, tµi chÝnh,
viÖc ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh bao gåm c¶ ph©n tÝch
t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp do kÕ to¸n trëng chÞu tr¸ch nhiÖm thùc
hiÖn víi sù tham gia cung cÊp sè liÖu cña çc phßng chøc n¨ng. V×, ngoµi viÖc
tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n - tµi chÝnh trong doanh nghiÖp, thùc hiÖn chøc n¨ng
kiÓm tra, kiÓm so¸t, kÕ to¸n trëng cã tr¸ch nhiÖm gióp gi¸m ®èc xÝ nghiÖp tæ
chøc ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ mét çch thêng xuyªn nh»m ®¸nh gi¸ ®óng
t×nh h×nh, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ph¸t
hiÖn nh÷ng l·ng phÝ thiÖt h¹i ®· x¶y ra, nh÷ng viÖc lµm kh«ng cã hiÖu qu¶,
26
nh÷ng sù tr× trÖ trong s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã ®Ò xuÊt cho gi¸m ®èc nh÷ng
ph¬ng híng biÖn ph¸p kh¾c phôc.
Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp bao gåm
nh÷ng bíc sau ®©y:
2.1. ChuÈn bÞ ph©n tÝch
Trong bíc chuÈn bÞ ph©n tÝch ngêi lµm c«ng t¸c ph©n tÝch cÇn x¸c
®Þnh môc ®Ých yªu cÇu, néi dung vµ çc chØ tiªu cÇn ph©n tÝch, x¸c ®Þnh thêi
gian vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm trong tõng c«ng viÖc ph©n tÝch cÇn ph¶i thu
thËp vµ xö lý çc sè liÖu th«ng tin. Çc sè liÖu dïng ®Ó ph©n tÝch cÇn ph¶i
kiÓm tra l¹i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®óng ®¾n vÒ mÆt néi dung kinh tÕ, thêi ®iÓm vµ
®Þa ®iÓm ph¸t sinh, ph¬ng ph¸p ghi chÐp, tÝnh to¸n ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt v×
sù sai sãt vÒ sè liÖu dïng trong ph©n tÝch sÏ ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng kÕt qu¶
ph©n tÝch. Trong h×nh thøc ph©n tÝch ®Þnh kú, çc sè liÖu dïng ®Ó ph©n tÝch
th«ng thêng lµ nh÷ng sè liÖu sau khi ®· kho¸ sæ kÕ to¸n, lËp b¶ng c©n ®èi çc
tµi kho¶n vµ thùc hiÖn çc bót to¸n ®iÒu chØnh ®Ó lËp çc b¸o ço tµi chÝnh
chÝnh thøc.
2.2. Bíc ph©n tÝch vµ lËp b¸o ço ph©n tÝch
Sau khi thu thËp vµ xö lý çc sè liÖu, bíc tiÕp theo lµ tÝnh to¸n çc chØ
tiªu ph©n tÝch c¨n cø vµo yªu cÇu vµ néi dung ®· ®Æt ra. §ång thêi ngêi lµm
c«ng t¸c ph©n tÝch ph¶i lËp biÓu ph©n tÝch ®Ó ®iÒn çc sè liÖu vµo çc dßng,
cét. Sau ®ã lµ nhËn xÐt ®¸nh gi¸ tõ çc chØ tiªu. ViÖc nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ph¶i
râ rµng, rµnh m¹ch nh÷ng mÆt tèt, mÆt u ®iÓm còng nh nh÷ng mÆt tiªu cùc,
cha tèt cßn tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng. TiÕp ®Õn lµ viÕt b¸o
ço ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
B¸o ço ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ lµ mét v¨n b¶n ph¶n ¸nh kÕt qu¶
ph©n tÝch. Trong b¸o ço ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i thÓ hiÖn nh÷ng néi
dung c¬ b¶n sau:
- Tªn cña b¸o ço ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ.
27
- Mét vµi nÐt ®Æc ®iÓm t×nh h×nh cã liªn quan ®Õn ®èi tîng ph©n tÝch.
- Çc sè liÖu, b¶ng biÓu ph©n tÝch.
- Nh÷ng nhËn xÐt vµ kÕt luËn rót ra tõ çc sè liÖu ph©n tÝch.
- Nh÷ng ph¬ng híng, biÖn ph¸p ®Ò xuÊt nh»m c¶i tiÕn hoµn thiÖn
trong thêi gian tíi.
B¸o ço ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i ®îc tr×nh bµy mét çch ®Çy
®ñ nh÷ng néi dung cÇn ph©n tÝch, nhng ph¶i ng¾n gän, sóc tÝch, cã lý gi¶i,
kÕt hîp gi÷a lý luËn víi thùc tiÔn vµ ph¶i cã çc sè liÖu minh ho¹ tõ çc sè
liÖu ph©n tÝch.
2.3. C«ng bè nh÷ng sè liÖu kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ tæ chøc héi nghÞ ph©n tÝch
Sau khi tÝnh to¸n ph©n tÝch vµ lËp b¸o ço kÕt qu¶ ph©n tÝch ho¹t ®éng
kinh tÕ cÇn ph¶i c«ng bè cho çc ®èi tîng cã nhu cÇu th«ng tin vÒ ph©n tÝch.
Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch cã thÓ c«ng bè cho Ban gi¸m ®èc, Héi ®ång qu¶n trÞ,
§¹i héi cæ ®«ng (C«ng ty cæ phÇn) hoÆc toµn thÓ çn bé c«ng nh©n viªn trong
doanh nghiÖp. Trong trêng hîp cÇn thiÕt cã thÓ tæ chøc héi nghÞ ph©n tÝch ®Ó
tr×nh bµy kÕt qu¶ ph©n tÝch. Th«ng qua viÖc c«ng bè, tr×nh bµy kÕt qu¶ ph©n
tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m thu thËp, trng cÇu çc ý kiÕn ®ãng gãp cña çc
ç nh©n hoÆc tËp thÓ vµo b¸o ço kÕt qu¶ ph©n tÝch. ViÖc tæ chøc héi nghÞ
ph©n tÝch lµ thùc hiÖn nguyªn t¾c d©n chñ vµ kiÓm tra kiÓm so¸t trong kinh
doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ.
1.5. HÖ thèng th«ng tin trong ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp
§Ó cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ ®ßi hái ph¶i thu thËp
mét lîng th«ng tin cÇn thiÕt, ®Çy ®ñ kÞp thêi, phï hîp víi môc ®Ých yªu cÇu
vÒ néi dung vµ ph¹m vi cña ®èi tîng ph©n tÝch. Th«ng tin dïng trong ph©n
tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ lµ nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu cÇn thiÕt, h÷u Ých lµm c¬ së ®Ó
tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp. Th«ng tin trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp rÊt
phong phó vµ ®a d¹ng ®îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc sau ®©y:
28
C¨n cø vµo thêi ®iÓm ghi chÐp th× th«ng tin sö dông trong ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh tÕ bao gåm th«ng tin thùc t¹i, th«ng tin qu¸ khø vµ th«ng tin
dù b¸o. Th«ng tin thùc t¹i lµ nh÷ng th«ng tin kinh tÕ ph¸t sinh trong kú b¸o
ço (kú kÕ ho¹ch). Th«ng tin qu¸ khø lµ nh÷ng th«ng tin kinh tÕ ph¸t sinh
trong kú tríc hoÆc çc kú tríc. Th«ng tin dù b¸o lµ nh÷ng th«ng tin sÏ x¶y
ra trong kú t¬ng lai.
C¨n cø vµo ph¹m vi ghi chÐp cña th«ng tin th× th«ng tin trong ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp bao gåm th«ng tin bªn ngoµi vµ th«ng tin bªn
trong (néi bé) doanh nghiÖp. Th«ng tin bªn ngoµi lµ nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh
h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ trêng, cung cÇu vµ
gi¸ c¶ cña nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, t×nh h×nh
thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ, thÞ trêng lao ®éng, th«ng tin vÒ çc chÕ ®é, chÝnh
s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh v.v... cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp. Th«ng tin bªn trong (néi bé) cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng
th«ng tin vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®Þnh møc vÒ kinh tÕ
tµi chÝnh trong s¶n xuÊt kinh doanh, çc chØ tiªu kÕ to¸n, thèng kª, çc hîp
®ång kinh tÕ, çc tµi liÖu thanh tra, kiÓm tra, kiÓm to¸n. v.v...
Theo tÝnh chÊt vµ ®¬n vÞ ®o lêng cña th«ng tin th× th«ng tin trong ph©n
tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp bao gåm: Th«ng tin gi¸ trÞ vµ th«ng tin
hiÖn vËt. Th«ng tin gi¸ trÞ lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ ®o lêng b»ng tiÒn ViÖt
Nam hoÆc ngo¹i tÖ. ChØ tiªu hiÖn vËt lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh néi dung vËt
chÊt cña ®èi tîng ph©n tÝch. ViÖc sö dông çc chØ tiªu hiÖn vËt trong ph©n
tÝch tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng mÆt hµng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¬n vÞ
®o lêng cña nh÷ng mÆt hµng ®ã. Ph©n tÝch b»ng hiÖn vËt cÇn chó ý ®¬n vÞ ®o
lêng. VÝ dô träng lîng cã 2 ®¬n vÞ ®o lêng cña quèc tÕ hoÆc cña níc Anh
v.v...
Ph©n theo néi dung kinh tÕ, th«ng tin trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ
doanh nghiÖp bao gåm çc chØ tiªu: Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng s¶n xuÊt hoÆc tiªu
29
thô, doanh thu b¸n hµng ho¸, thµnh phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ b¸n hµng
vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp v.v...
ViÖc n¾m v÷ng çch ph©n lo¹i th«ng tin sÏ lµ c¬ së ®Ó lùa chän çc chØ
tiªu kinh tÕ, phï hîp víi môc ®Ých yªu cÇu vµ ph¹m vi cña ®èi tîng ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp.
30
Ch¬ng 2
Ph©n tÝch h×nh h×nh doanh thu b¸n hµng

2.1. Môc ®Ých ph©n tÝch vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch
B¸n hµng lµ mét qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ - tiÒn tÖ trong ®ã ngêi b¸n
trao hµng cho ngêi mua vµ ngêi mua tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn cho
ngêi b¸n. B¸n hµng lµ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh cña mét doanh nghiÖp. Nã kÕt thóc mét chu kú ho¹t ®éng kinh doanh
vµ më ra mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh míi.
Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô cña mét doanh nghiÖp lµ mét
chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh tæng doanh thu b¸n hµng ho¸, thµnh phÈm
vµ cung cÊp dÞch vô ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô trong kú. T¨ng doanh thu b¸n
hµng thùc chÊt lµ t¨ng lîng hµng ho¸ b¸n ra trªn thÞ trêng vµ t¨ng lîng tiÒn
vÒ cho doanh nghiÖp. V× vËy, t¨ng doanh thu b¸n hµng võa cã ý nghÜa ®èi víi
doanh nghiÖp vµ víi x· héi.
§èi víi doanh nghiÖp, t¨ng doanh thu b¸n hµng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh
nghiÖp thùc hiÖn tèt chøc n¨ng kinh doanh, thu håi vèn nhanh, bï ®¾p çc chi
phÝ s¶n xuÊt kinh doanh t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t më réng hoÆc ®Çu t
chiÒu s©u cho ho¹t ®éng kinh doanh thùc hiÖn tèt nghÜa vô víi Nhµ níc.
§èi víi x· héi, t¨ng doanh thu b¸n hµng gãp phÇn tho¶ m·n tèt h¬n çc
nhu cÇu tiªu dïng hµng ho¸ cho x· héi, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®¶m b¶o
c©n ®èi cung cÇu, æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ trêng vµ më réng giao lu kinh tÕ gi÷a
çc vïng, çc níc.
Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt
qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. Do vËy, ph©n tÝch
t×nh h×nh doanh thu b¸n hµng lµ mét néi dung quan träng trong ph©n tÝch ho¹t
®éng kinh tÕ doanh nghiÖp.
Ph©n tÝch t×nh h×nh doanh thu b¸n hµng nh»m môc ®Ých nhËn thøc vµ
®¸nh gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn vµ kh¸ch quan t×nh h×nh thùc hiÖn çc
31
chØ tiªu doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong kú vÒ sè lîng, kÕt cÊu
chñng lo¹i vµ gi¸ c¶ hµng b¸n v.v... qua ®ã thÊy ®îc møc ®é hoµn thµnh çc
chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp. §ång thêi qua ph©n
tÝch còng nh»m môc ®Ých thÊy ®îc nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn
nh©n ¶nh hëng kh¸ch quan còng nh chñ quan trong kh©u b¸n hµng ®Ó tõ ®ã
t×m ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m ®Èy m¹nh b¸n hµng,
t¨ng doanh thu.
Nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng lµ c¬ së, c¨n cø ®Ó
ph©n tÝch çc chØ tiªu kinh tÕ kh¸c nh: Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng, ph©n
tÝch t×nh h×nh chi phÝ hoÆc lîi nhuËn (kÕt qu¶) kinh doanh. Ngoµi ra, doanh
nghiÖp còng sö dông çc sè liÖu ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng ®Ó lµm c¬ së,
c¨n cø x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cho kú sau.
Ph©n tÝch t×nh h×nh doanh thu b¸n hµng c¨n cø vµo nh÷ng nguån sè liÖu
sau:
Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong kú.
Çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp ®îc x©y dùng tïy thuéc
vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng
nh c¨n cø vµo yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Doanh thu b¸n hµng cã thÓ
®îc x©y dùng theo çc nghiÖp vô kinh doanh nh: Doanh thu b¸n hµng ho¸
(kinh doanh th¬ng m¹i), doanh thu b¸n hµng thµnh phÇn (ho¹t ®éng s¶n xuÊt)
doanh thu dÞch vô v.v... Ngoµi ra doanh thu b¸n hµng cã thÓ ®îc x©y dùng kÕ
ho¹ch theo ngµnh, nhãm hµng hoÆc nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu, theo çc ph¬ng
thøc b¸n (b¸n bu«n, b¸n lÎ v.v...) theo tõng ®Þa ®iÓm kinh doanh (theo cöa
hµng, quÇy hµng) v.v...
Çc sè liÖu kÕ to¸n doanh thu b¸n hµng ®îc sö dông trong ph©n tÝch
ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp bao gåm c¶ kÕ to¸n tæng hîp, kÕ to¸n chi tiÕt,
çc hîp ®ång b¸n hµng vµ çc ®¬n ®Æt hµng, çc chøng tõ ho¸ ®¬n b¸n hµng
v.v....
32
- Çc sè liÖu th«ng tin kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ cña nh÷ng mÆt hµng mµ
doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm c¶ th«ng tin trong níc vµ th«ng
tin trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ khu vùc (®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh
quèc tÕ).
- Çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ th¬ng m¹i, chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tÝn dông
vµ çc chÝnh s¸ch kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng doanh nghiÖp do Nhµ níc
hoÆc do ngµnh ban hµnh.
2.2. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo nghiÖp vô kinh doanh
Trong giai ®o¹n hiÖn nay çc doanh nghiÖp th¬ng m¹i, nhÊt lµ nh÷ng
doanh nghiÖp lín thêng kÕt hîp thùc hiÖn nhiÒu nghiÖp vô kinh doanh kh¸c
nhau nh: Kinh doanh th¬ng m¹i, s¶n xuÊt gia c«ng vµ kinh doanh dÞch vô.
®Çu t tµi chÝnh. Trong çc doanh nghiÖp dÞch vô kh¸ch s¹n - du lÞch, çc
nghiÖp vô kinh doanh cßn phong phó h¬n. Nã bao gåm kinh doanh lu tró,
kinh doanh hµng ¨n uèng, kinh doanh híng dÉn du lÞch, kinh doanh hµng
chuyÓn b¸n, kinh doanh dÞch vô v¨n ho¸, thÓ thao vui ch¬i, gi¶i trÝ. Mçi mét
nghiÖp vô kinh doanh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ, kü thuËt trong kinh doanh
vµ qu¶n lý kh¸c nhau vµ t¹o ra nh÷ng nguån doanh thu kh¸c nhau. §Ó thùc
hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ, ®ßi hái chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý ph¶i x©y
dùng kÕ ho¹ch, h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng còng nh kÕt qu¶
kinh doanh theo tõng nghiÖp vô kinh doanh.
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc nghiÖp vô kinh doanh nh»m
nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c møc ®é hoµn thµnh çc chØ tiªu doanh thu
b¸n hµng, qua ®ã x¸c ®Þnh kÕt qu¶ theo tõng nghiÖp vô kinh doanh. §ång thêi
ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo tõng nghiÖp vô kinh doanh cßn gióp cho
chñ doanh nghiÖp cã nh÷ng c¬ së, c¨n cø ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p
®Çu t thÝch hîp trong viÖc lùa chän çc nghiÖp vô kinh doanh mang l¹i hiÖu
qu¶ kinh tÕ cao.
Nguån sè liÖu ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc nghiÖp vô kinh
doanh lµ c¨n cø vµo çc sè liÖu kÕ ho¹ch, kÕ to¸n tæng hîp vµ chi tiÕt vÒ doanh
33
thu b¸n hµng theo çc nghiÖp vô kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ph¬ng ph¸p
ph©n tÝch chñ yÕu lµ ¸p dông ph¬ng ph¸p so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè
liÖu thùc hiÖn víi kÕ ho¹ch hoÆc kú nµy víi kú tríc trªn c¬ së tÝnh to¸n çc
chØ tiªu tû lÖ phÇn tr¨m (%), sè chªnh lÖch vµ tû träng doanh thu cña tõng
nghiÖp vô kinh doanh. VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 3.1 ta cã
nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu 2.1. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc nghiÖp vô kinh doanh
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
Sè Çc chØ tiªu N¨m tríc N¨m b¸o ço So s¸nh t¨ng gi¶m
TT TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 DT b¸n hµng ho¸ 25.000 83,33 28435 84,72 3435 13,74 1,39
2 DT b¸n thµnh phÈm 3450 11,50 32/85 9,78 -165 -4,78 -1,72
3 DT cung cÊp dÞch vô 1550 5,17 1840 5,50 290 18,71 0,33
4 Doanh thu ho¹t ®éng - - - - - - -
tµi chÝnh
5 Tæng doanh thu 30.000 100 33.560 100 3.560 11,87 0
- Tæng doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 11,87% øng
víi doanh thu t¨ng 3.560 triÖu ®ång.
- Trong 3 lo¹i nghiÖp vô kinh doanh mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn th×
nghiÖp vô kinh doanh th¬ng m¹i cã doanh thu b¸n hµng ho¸ t¨ng 13,74%
øng víi sè tiÒn t¨ng 3.435 triÖu ®ång, doanh thu dÞch vô t¨ng 18,71% øng víi
sè tiÒn 290 triÖu ®ång. Cßn doanh thu b¸n thµnh phÈm do doanh nghiÖp s¶n
xuÊt gi¶m 4,78% øng víi sè tiÒn gi¶m 165 triÖu ®ång.
- XÐt vÒ tû träng cña çc chØ tiªu doanh thu th× doanh thu b¸n hµng ho¸
chiÕm tû träng cao nhÊt, t¨ng 1,39% so víi kÕ ho¹ch, tiÕp ®Õn lµ doanh thu
34
b¸n thµnh phÈm gi¶m 1,72% doanh thu dÞch vô cã tû träng thÊp nhÊt nhng
t¨ng 0,33%. §iÒu ®ã chøng tá doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn tèt chøc n¨ng kinh
doanh th¬ng m¹i vµ chøc n¨ng kinh doanh dÞch vô. Cßn nghiÖp vô s¶n xuÊt
gia c«ng cã doanh thu gi¶m c¶ tû lÖ còng nh tû träng. Doanh nghiÖp cÇn ph¶i
t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc.
2.3. Ph©n tÝch doanh thu theo nhãm hµng vµ nh÷ng mÆt
hµng chñ yÕu
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, çc doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng kinh
doanh tæng hîp víi nhiÒu nhãm hµng, mÆt hµng kh¸c nhau nh»m ®¸p øng tèt
h¬n nhu cÇu tiªu dïng cña kh¸ch hµng. Mçi nhãm hµng, mÆt hµng cã nh÷ng
®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt kh¸c nhau trong kinh doanh vµ qu¶n lý, møc doanh
thu ®¹t ®îc còng rÊt kh¸c nhau. MÆt kh¸c, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu n©ng cao
hiÖu qu¶ kinh doanh trong nh÷ng nhãm hµng, mÆt hµng mµ doanh nghiÖp kinh
doanh ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng mÆt hµng chñ
yÕu. §ã lµ nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng mµ doanh nghiÖp cã nhiÒu kinh
nghiÖm kh¶ n¨ng vµ lîi thÕ c¹nh tranh trong kinh doanh, mang l¹i hiÖu qu¶
kinh tÕ cao.
Do vËy, ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng trong doanh nghiÖp cÇn ph¶i
ph©n tÝch chi tiÕt theo tõng nhãm hµng, mÆt hµng trong ®ã cã nh÷ng mÆt hµng
chñ yÕu ®Ó qua ®ã, nhËn thøc ®¸nh gi¸ mét çch toµn diÖn t×nh h×nh doanh thu
b¸n hµng theo nhãm, mÆt hµng, thÊy ®îc sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ xu
híng ph¸t triÓn nhu cÇu tiªu dïng cña chóng lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh
chiÕn lîc ®Çu t theo nhãm mÆt hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo nhãm, mÆt hµng vµ nh÷ng mÆt hµng
chñ yÕu c¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu kÕ ho¹ch vµ h¹ch to¸n chi tiÕt doanh thu b¸n
hµng ®Ó so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch hoÆc sè thùc hiÖn kú tríc.
VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 3.2 ta cã nh÷ng nhËn xÐt vÒ
doanh thu b¸n hµng cña mét c«ng ty th¬ng m¹i nh sau:
35
BiÓu 2.2. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo nhãm hµng vµ nh÷ng
mÆt hµng chñ yÕu
N¨m tríc N¨m b¸o ço So s¸nh t¨ng gi¶m

Sè TT Çc chØ tiªu
TiÒn TT (%) TiÒn TT (%) TiÒn TiÒn TT (%)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Hµng ®iÖn m¸y 20000 66,66 22450 66,89 2450 12,25 0,23
2 V¶i sîi may mÆc 5000 16,66 4300 12,81 700 14,00 3,85
3 Dông cô gia ®×nh 3500 11,66 4860 14,48 1360 38,86 2,82
4 V¨n ho¸ phÈm 1500 5,02 1950 5,82 450 30,00 0,80
Tæng doanh thu 30000 100 33560 100 3560 11,87 0
Trong ®ã:
MÆt hµng chñ yÕu 14500 48,30 17350 51,69 2850 19,65 3,39
Trong nh÷ng nhãm hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp cã 3 nhãm hµng
vît møc doanh thu so víi kÕ ho¹ch. Cô thÓ lµ:
- Nhãm hµng ®iÖn m¸y doanh thu t¨ng 2.450 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng
12,25%.
- Nhãm hµng dông cô gia ®×nh doanh thu t¨ng 1360 triÖu ®ång, tû lÖ
t¨ng 38,86%.
- Nhãm hµng v¨n ho¸ phÈm doanh thu t¨ng 450 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng
30%.
- Nhãm hµng v¶i sîi may mÆc gi¶m 700 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 14%.
Trong tæng doanh thu b¸n hµng th× doanh thu nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu t¨ng
2850 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 19,65%.
36
- XÐt vÒ tû träng cña doanh thu b¸n hµng ta thÊy: Doanh thu b¸n hµng
®iÖn m¸y chiÕm tû träng lín nhÊt, t¨ng 0,23% (66,66-66,89), doanh thu cã tû
träng nhá nhng t¨ng nhanh lµ nhãm hµng dông cô gia ®×nh 2,82% vµ v¨n ho¸
phÈm t¨ng 0,8%. Tû träng doanh thu nhãm hµng v¶i sîi may mÆc gi¶m
3.85%, tû träng doanh thu nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu t¨ng 3,39%.
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn cho ta thÊy:
- Doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n dÉn
®Õn doanh thu nhãm hµng v¶i sîi, may mÆc gi¶m ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c
phôc trong kú kinh doanh tíi.
- Ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy t¨ng
doanh thu nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu.
2.4. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc b¸n
ViÖc b¸n hµng trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô ®îc thùc hiÖn
b»ng nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau: B¸n bu«n, b¸n lÎ, b¸n ®¹i lý, b¸n tr¶ gãp
v.v... Mçi ph¬ng thøc b¸n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt vµ u nhîc
®iÓm kh¸c nhau trong kinh doanh, qu¶n lý vµ còng t¹o ra nguån doanh thu rÊt
kh¸c nhau.
B¸n bu«n lµ b¸n hµng víi sè lîng lín, theo hîp ®ång hoÆc ®¬n ®Æt
hµng cña ngêi mua. Ph¬ng thøc b¸n bu«n cã u ®iÓm lµ t¹o ra nguån doanh
thu lín do hµng tiªu thô nhanh, nhng nhîc ®iÓm lµ ®äng vèn, ph¸t sinh rñi
ro mÊt vèn do kh«ng thu tiÒn ®îc ngay (do b¸n chËm tr¶) vµ gi¸ b¸n thêng
thÊp h¬n so víi b¸n lÎ. Do vËy ¸p dông ph¬ng thøc b¸n bu«n ®ßi hái doanh
nghiÖp ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó thu håi vµ qu¶n lý chÆt chÏ tiÒn
b¸n hµng.
B¸n lÎ lµ b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng th«ng qua m¹ng líi cña
hµng, quÇy hµng cña c«ng ty. B¸n lÎ thêng b¸n víi sè lîng Ýt, doanh thu
kh«ng nhiÒu t¨ng chËm, nhng sè lîng kh¸ch hµng ®«ng vµ gi¸ b¸n lÎ
37
thêng cao h¬n so víi b¸n bu«n, kh«ng bÞ mÊt vèn hoÆc ®äng vèn v× kh¸ch
hµng mua tr¶ tiÒn ngay.
B¸n ®¹i lý, ký göi lµ b¸n hµng th«ng qua mét tæ chøc hoÆc ç nh©n nhËn
b¸n ®¹i lý. Ph¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý gãp phÇn t¨ng doanh thu nhng ngêi
giao b¸n ®¹i lý ph¶i chi mét kho¶n hoa hång ®¹i lý trong gi¸ b¸n cho bªn nhËn
®¹i lý. H¬n n÷a, ph¬ng thøc b¸n ®¹i lý thêng thu håi vèn chËm do kh¸ch
hµng thanh to¸n theo ®Þnh kú c¨n cø vµo hîp ®ång.
B¸n hµng tr¶ gãp lµ ph¬ng thøc b¸n mµ ngêi b¸n trao hµng cho ngêi
mua nhng ngêi mua tr¶ tiÒn thµnh nhiÒu lÇn theo sù tho¶ thuËn trong hîp
®ång. Ph¬ng thøc b¸n nµy thêng ®îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã
gi¸ trÞ cao mµ ngêi mua kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ngay mµ ph¶i tr¶
thµnh nhiÒu lÇn. Ph¬ng thøc b¸n tr¶ gãp gãp phÇn ®Èy m¹nh b¸n hµng, t¨ng
doanh thu nhng nhîc ®iÓm cña ph¬ng thøc nµy lµ tiÒn b¸n hµng thu håi
chËm do ngêi mua tr¶ lµm nhiÒu lÇn, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i theo dâi, ®«n
®èc kh¸ch hµng thanh to¸n theo hîp ®ång. Ngoµi ra doanh nghiÖp th¬ng m¹i
dÞch vô cã thÓ ¸p dông çc ph¬ng thøc b¸n kh¸c nh: B¸n qua ®iÖn tho¹i
hoÆc qua m¹ng Internet.
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc b¸n nh»m môc ®Ých
®¸nh gi¸ t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña çc chØ tiªu doanh thu theo
ph¬ng thøc b¸n t×m ra nh÷ng u, nhîc ®iÓm trong tõng ph¬ng thøc b¸n vµ
kh¶ n¨ng, ®a d¹ng ho¸ çc ph¬ng thøc b¸n hµng cña doanh nghiÖp, qua ®ã
t×m ra nh÷ng ph¬ng thøc b¸n thÝch hîp cho doanh nghiÖp ®Ó ®Èy m¹nh b¸n
hµng, t¨ng doanh thu. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc b¸n sö
dông nh÷ng sè liÖu thùc tÕ kú b¸o ço vµ kú tríc ®Ó tÝnh to¸n, lËp biÓu so
s¸nh. VÝ dô c¨n cø vµo çc sè liÖu trong biÓu sè 3.3 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
38
BiÓu 2.3. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc b¸n
Sè N¨m tríc N¨m b¸o ço So s¸nh t¨ng gi¶m

Çc chØ tiªu
TT TiÒn TT (%) TiÒn TT (%) TiÒn TiÒn TT (%)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Doanh thu b¸n bu«n 18.650 65,09 21.540 64,19 2.890 15,50 -0,9
Trong ®ã
- B¸n xuÊt khÈu 12.500 43,63 15.460 46,13 2.960 23,68 2,43
- B¸n néi ®Þa 6.150 21,46 6.080 18,13 -70 -1,14 -3,33
2 DT b¸n lÎ 5.450 19,02 4.850 14,45 -600 11,01 -4,57
3 B¸n ®¹i lý 2.550 8,90 3.200 9,53 650 25,50 -063
4 B¸n tr¶ gãp 2.000 6,99 3.970 11.83 1.970 98,50 4,48
Tæng céng 28.650 100 33.560 100 4.910 17,14 0
Trong çc ph¬ng thøc b¸n hµng mµ doanh nghiÖp ¸p dông th× ph¬ng
thøc b¸n tr¶ gãp cã tû lÖ doanh thu t¨ng cao nhÊt 98,5% so víi n¨m tríc,
doanh thu t¨ng 1.970 triÖu ®ång, tiÕp ®Õn lµ ph¬ng thøc b¸n ®¹i lý, t¨ng
25,5% doanh thu t¨ng 650 triÖu ®ång. Ph¬ng thøc b¸n bu«n cã tû lÖ t¨ng
15,5% doanh thu t¨ng 2.890 triÖu ®ång trong ®ã b¸n xuÊt khÈu t¨ng 2960 triÖu
®ång, tû lÖ t¨ng 23,68% gi¶m 70 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 1,14%. B¸n bu«n néi
®Þa vµ b¸n lÎ gi¶m so víi n¨m tríc 600 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 11,01%, tû
träng gi¶m tõ 19,62% xuèng cßn 14,45% gi¶m 1,14%, doanh thu gi¶m 70
triÖu ®ång. Doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n dÉn
®Õn ph¬ng thøc b¸n bu«n b¸n lÎ néi ®Þa vµ gi¶m ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c
phôc trong kú tíi.
39
2.5. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc thanh
to¸n
ViÖc thanh to¸n tiÒn b¸n hµng trong çc doanh nghiÖp th¬ng m¹i hiÖn
nay cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau:
- Thanh to¸n trùc tiÕp ngay b»ng tiÒn mÆt, tiÒn sÐc, çc lo¹i tÝn phiÕu
hoÆc b»ng chuyÓn kho¶n qua ng©n hµng.
- Thanh to¸n chËm (b¸n chËm tr¶). Lµ ph¬ng thøc b¸n mµ bªn b¸n
giao hµng cho ngêi mua nhng ngêi mua kh«ng tr¶ tiÒn ngay mµ tr¶ tiÒn
sau mét thêi h¹n theo tho¶ thuËn mét lÇn hoÆc thanh to¸n thµnh nhiÒu lÇn (b¸n
tr¶ gãp). Khi mµ nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn, ®Ó thóc
®Èy cho viÖc b¸n hµng th× viÖc b¸n hµng chËm tr¶ ngµy cµng cã xu híng ph¸t
triÓn ®Ó t¹o ra sù hÊp dÉn, thu hót kh¸ch hµng, t¨ng doanh thu. Nhng b¸n
chËm tr¶ còng cã nhîc ®iÓm lµ doanh nghiÖp bÞ chiÕm dông vèn vµ cã kh¶
n¨ng mÊt vèn do doanh nghiÖp kh«ng thu ®îc tiÒn b¸n hµng.
ViÖc ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc thanh to¸n nh»m
môc ®Ých nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh biÕn ®éng cña çc chØ tiªu doanh thu
b¸n hµng g¾n víi viÖc thu tiÒn b¸n hµng. V× môc ®Ých quan träng cña doanh
nghiÖp lµ ph¶i b¸n ®îc nhiÒu hµng nhng ®ång thêi còng ph¶i thu håi nhanh
vµ ®ñ tiÒn b¸n hµng ®Ó tr¸nh ø ®äng, bÞ chiÕm dông vèn. Th«ng qua viÖc ph©n
tÝch t×nh h×nh doanh thu vµ thu tiÒn b¸n hµng doanh nghiÖp t×m ra nh÷ng biÖn
ph¸p h÷u hiÖu ®Ó thu håi tiÒn b¸n hµng nhanh chãng vµ cã ®Þnh híng hîp lý
trong viÖc lùa chän ph¬ng thøc b¸n vµ thanh to¸n thÝch hîp trong kú tíi.
ViÖc ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc thanh to¸n c¨n cø
vµo sè liÖu h¹ch to¸n tæng hîp vµ chi tiÕt çc tµi kho¶n doanh thu (TK 511),
b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô tµi kho¶n ph¶i thu cña kh¸ch hµng (TK 131), tµi
kho¶n "Dù phßng ph¶i thu khã ®ßi" (TK 139) vµ çc tµi kho¶n kh¸c cã liªn
quan (TK 111. TK 112). Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn
kú b¸o ço víi kú tríc ®Ó thÊy ®îc sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m. Quan ®iÓm
ph©n tÝch ë ®©y lµ doanh thu b¸n hµng chËm tr¶ cã thÓ t¨ng lªn trong kú
40
nhng tû träng cña nã ph¶i nhá h¬n tû träng cña doanh thu b¸n hµng thu tiÒn
ngay vµ tû lÖ t¨ng doanh thu b¸n hµng chËm tr¶ ph¶i nhá h¬n (<) tû lÖ t¨ng
cña tæng doanh thu b¸n hµng. VÝ dô nh÷ng sè liÖu trong biÓu 3.4 cho ta nh÷ng
nhËn xÐt sau:
BiÓu 2.4. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng
theo ph¬ng thøc thanh to¸n

Çc chØ tiªu
TiÒn TT TiÒn TT TiÒn T.lÖ TT
Tæng DT b¸n hµng 28.650 100 33.560 100 4910 17,14 0
Trong ®ã:
- Thu tiÒn ngay 20.097 70,15 22.246 66,29 2149 10,69 -3,88
- B¸n chËm tr¶ 8.553 29,85 11.314 33,71 2.761 32,28 388
Trong ®ã:
-Nî khã ®ßi 148 0,51 264 0,79 116 78,38 0,28
- Tû lÖ nî khã ®ßi trªn DT 1.73 - 2,33 - - 0,60 -
b¸n chËm tr¶
Doanh thu b¸n hµng trong kú b¸o ço so víi n¨m tríc t¨ng 17,14%,
víi sè tiÒn lµ 4.910 triÖu ®ång. Trong ®ã b¸n hµng thu tiÒn ngay t¨ng 10,69%,
víi sè tiÒn lµ 2.149 triÖu ®ång, doanh thu b¸n chËm tr¶ t¨ng 32,28%, sè tiÒn
t¨ng 2761 triÖu ®ång. Nh vËy ph¬ng thøc b¸n chËm tr¶ trong n¨m ®· gãp
phÇn ®Èy m¹nh tiªu thô hµng ho¸ t¨ng doanh thu. Nhng tû lÖ doanh thu b¸n
hµng chËm tr¶ lín h¬n tû lÖ t¨ng cña tæng doanh thu ban shµng (31,47%) >
17,14%) vµ tû träng t¨ng 3,58% lµ kh«ng hîp lý vµ trong doanh thu b¸n chËm
tr¶, nî khã ®ßi t¨ng 78,38% víi sè tiÒn lµ 116 triÖu ®ång, tû lÖ nî khã ®ßi trªn
doanh thu b¸n hµng còng nh trªn doanh thu b¸n chËm tr¶ ®Òu t¨ng lªn: Tû lÖ
nî khã ®ßi trªn doanh thu b¸n chËm tr¶ t¨ng 0,63%. Trong kú kinh doanh tíi
doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu gi¶m tû lÖ doanh thu b¸n hµng chËm tr¶ t¨ng
cêng nh÷ng biÖn ph¸p thu håi c«ng nî, gi¶m sè tiÒn vµ tû lÖ nî khã ®ßi.
41
2.6. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc
Trong çc doanh nghiÖp th¬ng m¹i hiÖn nay, nhiÒu doanh nghiÖp cã
m« h×nh kinh doanh, cã nhiÒu cöa hµng, quÇy hµng, tr¹m kinh doanh hoÆc v¨n
phßng ®¹i diÖn trùc thuéc ®ãng, trªn nh÷ng ®Þa bµn kh¸c nhau. Çc ®¬n vÞ trùc
thuéc cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô hoÆc kinh doanh nh÷ng
mÆt hµng kh¸c nhau. VÒ m« h×nh qu¶n lý th«ng thêng çc doanh nghiÖp giao
quyÒn tù chñ trong kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm h¹ch to¸n kinh tÕ (h¹ch
to¸n ®éc lËp hoÆc phô thuéc) trªn c¬ së thùc hiÖn çc chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu
doanh nghiÖp giao. M« h×nh tæ chøc kinh doanh vµ ph©n cÊp qu¶n lý nh trªn
lµ m« h×nh thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé trong doanh
nghiÖp.
Do vËy, ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc nh»m
môc ®Ých nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch doanh
thu b¸n hµng, qua ®ã x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña tõng ®¬n vÞ trùc thuéc
h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé, thÊy ®îc sù t¸c ®éng ¶nh hëng cña tõng ®¬n vÞ
®Õn thµnh tÝch, kÕt qu¶ kinh doanh chung cña doanh nghiÖp. §ång thêi qua
ph©n tÝch còng thÊy ®îc nh÷ng u, nhîc ®iÓm vµ nh÷ng mÆt tån t¹i trong
viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh trong tõng ®¬n vÞ trùc thuéc ®Ó ®Ò ra
nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch
doanh thu cña tõng ®¬n vÞ (do c«ng ty giao hoÆc ®¬n vÞ tù x©y dùng) ®Ó thÊy
®îc møc ®é hoµn thµnh, sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m. §ång thêi so s¸nh sè
chªnh lÖch t¨ng gi¶m cña tõng ®¬n vÞ trùc thuéc víi kÕ ho¹ch chung cña c«ng
ty ®Ó thÊy ®îc møc ®é t¸c ®éng ®Õn tû lÖ t¨ng gi¶m chung cña toµn doanh
nghiÖp. VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu 3.5 ta cã nh÷ng nhËn xÐt
sau:
BiÓu 2.5. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc
42
Çc chØ tiªu % hoµn ¶nh hëng
N¨m tríc N¨m b¸o ço ®Õn kÕ
thµnh
ho¹ch chung
§¬n vÞ trùc thuéc TiÒn T.T TiÒn T.T KH TiÒn Tû lÖ
§¬n vÞ A 12.000 40,00 15.490 46,15 129,0 3.490 11,63
§¬n vÞ B 10.000 33,33 8.750 26,07 87,5 -1.250 -4,16
§¬n vÞ C 8.000 26,67 9.320 27,78 116,5 1.320 4,40
Tæng céng 30.000 100 33.560 100 111,87 3.560 11,87
Trong 3 ®¬n vÞ trùc thuéc th×:
§¬n vÞ A cã møc doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn vît møc so víi kÕ
ho¹ch 3.490 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 29%, gãp phÇn vît møc kÕ ho¹ch chung
cña toµn doanh nghiÖp lµ 11,63%.
§¬n vÞ C cã møc doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn vît møc so víi kÕ
ho¹ch lµ 1.320 triÖu ®ång, tû lÖ vît 16,5% gãp phÇn vît kÕ ho¹ch chung cña
doanh nghiÖp lµ 4,4%.
§¬n vÞ B cã doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch,
gi¶m 1.250 triÖu ®ång ®¹t 87%, lµm gi¶m kÕ ho¹ch chung toµn doanh nghiÖp
lµ -4.16%.
XÐt vÒ tû träng th× ®¬n vÞ A cã doanh thu b¸n hµng chiÕm tû träng lín
nhÊt, t¨ng tõ 40% lªn 46,15%. §¬n vÞ B cã tû träng gi¶m 7,26% (26,07% -
33,33%). §¬n vÞ C cã tû träng t¨ng tõ 26,67% lªn 27,78%.
Nh vËy doanh nghiÖp hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch doanh thu b¸n
hµng lµ do hai ®¬n vÞ A vµ C ®· vît kÕ ho¹ch ®îc giao. Doanh nghiÖp cÇn
nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch
b¸n hµng cña ®¬n vÞ B ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc trong kú tíi.
2.7. Ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn cña doanh thu b¸n hµng
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng cÇn ph¶i ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn qua
çc n¨m (thêng lµ 5 n¨m), qua ®ã thÊy ®îc sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ xu
híng ph¸t triÓn cña doanh thu b¸n hµng, ®a ra nh÷ng th«ng tin dù b¸o nhu
43
cÇu cña thÞ trêng lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch kinh doanh trung h¹n
hoÆc dµi h¹n. Nguån sè liÖu ®Ó ph©n tÝch lµ çc sè liÖu doanh thu b¸n hµng
thùc tÕ qua çc n¨m. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc ¸p dông lµ tÝnh to¸n çc chØ
tiªu tû lÖ ph¸t triÓn liªn hoµn, tû lÖ ph¸t triÓn ®Þnh gèc vµ tû lÖ ph¸t triÓn b×nh
qu©n theo çc c«ng thøc sau:
- TØ lÖ ph¸t triÓn liªn hoµn:
Mi
Ti = x100
M ( i -1)
- TØ lÖ ph¸t triÓn ®Þnh gèc:
M1
T0i = x100
M0
- TØ lÖ ph¸t triÓn b×nh qu©n
T = n -1 r.Ti
M 'n
hoÆc T = n-1 x100
M0
Trong ®ã:
ti: Tû lÖ ph¸t triÓn liªn hoµn
t01: Tû lÖ ph¸t triÓn ®Þnh gèc
t : Tû lÖ ph¸t triÓn b×nh qu©n

Mi: Doanh thu b¸n hµng kú i
M(i-1): Doanh thu b¸n hµng kú i - 1
M0: Doanh thu b¸n hµng kú gèc
r: DÊu tÝch
Ngoµi ra, ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn cña chØ tiªu doanh thu b¸n hµng
doanh nghiÖp cã thÓ dïng ®å thÞ so s¸nh theo thêi gian ®Ó minh ho¹. Trong
44
trêng hîp qua çc kú kinh doanh cã sù biÕn ®éng vÒ gi¸ b¸n nh÷ng mÆt hµng
mµ doanh nghiÖp kinh doanh th× ph¶i sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch chØ sè
gi¸ qua çc n¨m ®Ó tÝnh to¸n lo¹i trõ ¶nh hëng cña nã trong chØ tiªu doanh
thu b¸n hµng..
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã nh÷ng sè liÖu doanh thu b¸n
hµng çc n¨m nh sau (§¬n vÞ: triÖu ®ång)
N¨m Doanh thu ChØ sè gi¸

2000 16325 1,00
2001 21862 1,17
2002 23648 1,08
2003 27385 1,12
2004 28650 1,07
C¨n cø vµo çc sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu vµ lËp b¶ng ph©n
tÝch nh sau:
BiÓu 2.6. Ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn cña chØ tiªu doanh thu b¸n hµng
N¨m M1(P1) Ip M1(P0) ti t0i
1 2 3 4 5 6
2000 16.325 1,00 16.325 100.0 100,00
2001 21.862 1,17 18.685 114,5 114,50
2002 23.648 1,08 21.896 117,18 134,22

2003 27.385 1,12 24.451 111,67 149,80
2004 28.650 1,07 26.775 109,5 164,00
T = 4 114.5x117x111.6x109,5 = 113,11%
C¨n cø vµo çc sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
45
Doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong 5 n¨m lu«n lu«n t¨ng
trëng, tû lÖ t¨ng thÊp nhÊt lµ 9,5%, cao nhÊt lµ 17,18%, n¨m 2004 so víi n¨m
2000 tû lÖ doanh thu t¨ng 64%, tû lÖ t¨ng b×nh qu©n lµ 13,11% n¨m.
B»ng ®å thÞ ta cã thÓ minh ho¹ tèc ®é ph¸t triÓn cña chØ tiªu doanh thu
nh sau:
M(tr®)
40
30
20
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 T (n¨m)
2.8. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo th¸ng, quý
§Ó thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch b¸n hµng ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ph©n bæ
chØ tiªu doanh thu b¸n hµng theo th¸ng, quü lµm c¬ së, c¨n cø cho viÖc tæ
chøc, chØ ®¹o vµ qu¶n lý kinh doanh, v× ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i,
dÞch vô chÞu sù t¸c ®éng ¶nh hëng rÊt lín cña yÕu tè thêi vô.
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo th¸ng, quý nh»m môc ®Ých thÊy
®îc møc ®é vµ tiÕn ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch b¸n hµng. §ång thêi qua ph©n
tÝch còng thÊy ®îc sù biÕn ®éng cña doanh thu b¸n hµng qua çc thêi ®iÓm
kh¸c nhau vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng cña chóng ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ
biÖn ph¸p thÝch hîp trong viÖc chØ ®¹o kinh doanh nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu
dïng cña x· héi theo mïa vô. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo th¸ng, quý
cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh nh÷ng mÆt hµng
mang tÝnh thêi vô trong s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch chñ yÕu lµ so s¸nh gi÷a sè thùc tÕ víi sè kÕ
ho¹ch hoÆc sè cïng kú n¨m tríc ®Ó thÊy ®îc møc ®é hoµn thµnh, t¨ng gi¶m.
§ång thêi so s¸nh doanh thu thùc tÕ theo tõng th¸ng, quý víi kÕ ho¹ch n¨m
(sè lòy kÕ) ®Ó thÊy ®îc tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch.
46
BiÓu sè 2.7: Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo th¸ng
Th¸ng KÕ Thùc % HT Sè luü kÕ % HT kÕ

ho¹ch hiÖn th¸ng thùc hiÖn ho¹ch chung
1 2 3 4 5 6
Th¸ng 1 2.000 1.850 92,50 1.850 6,17
Th¸ng 2 2.000 1.935 96,75 3.785 12,63
Th¸ng 3 2.000 1.980 99,00 5.765 19,22
Th¸ng 4 2.000 2.142 107,20 7.907 26,36
Th¸ng 5 2.000 2.156 107,80 10.063 33,54
Th¸ng 6 2.500 2.842 113,68 12.905 43,02
Th¸ng 7 2.500 2.784 111,36 15.689 52,30
Th¸ng 8 2.500 2.936 117,44 18.625 62,08/
Th¸ng 9 2.500 3.192 127,68 21.817 72,72
Th¸ng 10 3.000 3.174 105,66 24.991 73,29
Th¸ng 11 3.000 3.617 129,07 28.608 95,36
Th¸ng 12 4.000 4.952 123,80 33.560 111,87
Tæng céng 30.000 33.560 111,87 33.560
VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 3.7 ta cã nh÷ng nhËn xÐt
sau:
- Doanh thu b¸n hµng çc th¸ng cña quÝ I kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch, cßn l¹i
çc th¸ng ®Òu vît so víi kÕ ho¹ch, tû lÖ vît kh«ng ®Òu trong n¨m, th¸ng
vît cao nhÊt lµ th¸ng 9 lµ 27,68%, th¸ng 10 cã tû lÖ thÊp nhÊt 5,66%.
- TiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¸n hµng chËm, 6 th¸ng ®Çu n¨m doanh
thu b¸n hµng chØ ®¹t 43,02%. Doanh thu vît so víi kÕ ho¹ch vµo th¸ng 12.
47
BiÓu sè 2.10: Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo quý
So víi n¨m
N¨m tríc KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So víi KH
Quý tríc
TiÒn TT TiÒn TT TiÒn TT % HT ST % HT ST
I 5.620 20,29 6.000 20,00 5.765 17,18 102,58 145 96,08 -235
II 6.640 23,99 6.500 21,66 7.140 21,27 107,53 500 109,85 640
III 7.362 26,58 7.500 25,00 7.912 26,55 121,05 550 118,80 141
IV 8.068 29,14 10.000 33,34 11.743 35,00 145,50 3.675 117,43 1743
Céng 27.690 100 30.000 100 32.560 100 117,58 4.870 108,53 2560
Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo quý trong n¨m c¨n cø vµo nh÷ng sè
liÖu trong biÓu 3.8 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
- So víi KH quÝ II vît 9,85% víi sè tiÒn lµ 640 triÖu ®ång, quý III vît
8,8% øng víi sè tiÒn 141 triÖu ®ång, quý III vît 17,43% øng víi sè tiÒn
1.743 triÖu ®ång. Riªng quý I doanh thu b¸n hµng chØ ®¹t 96,08% gi¶m 235
triÖu ®ång.
Tû träng doanh thu b¸n hµng çc quý kh«ng ®Òu nhau. Nh×n chung quý
IV cã tû träng doanh thu cao h¬n c¶, tiÕp ®Õn lµ quý III: quý II, quý I cã tû
träng doanh thu thÊp gi¶m so víi n¨m tríc còng nh so víi kÕ ho¹ch.
So víi sè thùc hiÖn n¨m tríc th× doanh thu b¸n hµng çc quý ®Òu t¨ng
lªn. Quý IV t¨ng cao nhÊt, tiÕp ®ã lµ quý III, quý II vµ quý I.
2.9. Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i
NhÞp ®é b¸n hµng trong doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp
th¬ng m¹i nãi riªng cã ¶nh hëng lín ®Õn viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch lu
chuyÓn hµng ho¸ vµ møc ®é ®¸p øng cho nhu cÇu cña kh¸ch hµng còng nh
hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhÞp ®é b¸n hµng ph¶n ¸nh tÝnh ®Òu
®Æn trong viÖc b¸n hµng. Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng cho ta ph¸t hiÖn tÝnh
48
kh«ng ®Òu ®Æn, sù tr× truÖ hoÆc mÊt c©n ®èi trong viÖc b¸n hµng (lóc b¸n ®îc
nhiÒu hµng, doanh thu cao, lóc b¸n ®îc qu¸ Ýt hµng, doanh thu thÊp) ®Ó tõ ®ã
®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh, bæ xung trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch
mua, b¸n hµng ho¸, kh¾c khôc tÝnh hµng lóc thiÕu hµng b¸n lóc thõa hµng
b¸n, g©y ø ®äng vèn trong kinh doanh. Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng cã thÓ
®îc thùc hiÖn trong nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau nh: tuÇn kú trong
quý hoÆc th¸ng, quý trong n¨m. Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng ®îc thùc hiÖn
trªn c¬ së tÝnh to¸n: hÖ sè dao ®éng, hÖ sè biÕn ®éng vµ hÖ sè ®Òu ®Æn theo
çc c«ng thøc sau:
- HÖ sè dao ®éng ( s ). C«ng thøc:
n
σ= å (x - x ) 2
i =1
Trong ®ã: σ : HÖ sè dao ®éng
x: TØ träng cña doanh thu
x : TØ träng b×nh qu©n
- HÖ sè biÕn ®æi n (V). C«ng thøc:
sx100
V=
x
v: HÖ sè biÕn ®æi
- HÖ sè ®Òu ®Æn (k). C«ng thøc:
K = 100 - V
k: HÖ sè ®Òu ®Æn
Theo çc c«ng thøc trªn, hÖ sè s cµng lín, hÖ sè V cµng nhá th× hÖ sè k
cµng gÇn 100 th× chøng tá nhÞp ®é b¸n hµng lµ tèt, hµng ho¸ ®îc b¸n ra ®Òu
®Æn, sù chªnh lÖch vÒ doanh thu b¸n hµng gi÷a çc kú lµ kh«ng lín. Ngîc l¹i
nÕu hÖ sè s cµng nhá, hÖ sè V cµng lín, hÖ sè k cµng nhá chøng tá viÖc b¸n
hµng trong kú lµ kh«ng ®Òu ®Æn lµ kh«ng tèt, ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n
49
hµng vµ kÕt qu¶ kinh doanh gi÷a çc kú kinh doanh. VÝ dô: C¨n cø vµo çc sè
liÖu trong biÓu sè 3.7 ta tÝnh to¸n ph©n tÝch çc chØ tiªu nh sau:
BiÓu sè 2.11: Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng (®¬n vÞ:tr.®)

Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Céng
Çc chØ tiªu
Mi 1.850 1.935 1.980 2.142 2.156 2.842 2.784 2.936 3.192 3.174 3.617 4.952 33.560
5,51 5,77 5,90 6,38 6,42 8,47 8,30 8,75 9,51 9,46 10,78 14,76 100
Xj
= 8,33
X
-2,82 -2,56 -2,43 -,195 -1,91 0,14 -0,03 0,42 1,18 1,13 2,13 6,43
( Xi -X)
12 7,9524 5,9049 6,5536 3,8025 3,6481 0,0196 0,0009 0,1164 1,3924 1,2169 4,5769 41,3149 76,6095
å (X - X ) 2
i =1
76,6095
s= = 6,384125 = 2,53
12
2,53x100
V= = 30,37
8,33
k = 100 - 30,37 = 69,63
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta thÊy r»ng: T×nh h×nh b¸n hµng cña
doanh nghiÖp trong n¨m lµ kh«ng tèt, hÖ sè ®Òu ®Æn ®¹t thÊp.
2.10. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng
ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng trong doanh nghiÖp th¬ng
m¹i chÞu sù t¸c ®éng, ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau trong ®ã cã
nh©n tè kh¸ch quan vµ nh©n tè chñ quan. VÒ chiÒu híng ¶nh hëng th× cã
nh©n tè ¶nh hëng t¨ng, nhng còng cã nh©n tè ¶nh hëng gi¶m ®Õn chØ tiªu
doanh thu. Do vËy, ®Ó cã thÓ nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c t×nh
h×nh thøc hiÖn kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng ta cÇn ph¶i ®i s©u ph©n tÝch ®Ó
thÊy ®îc møc ®é vµ tÝnh chÊt ¶nh hëng cña çc nh©n tè ®Õn chØ tiªu doanh
50
thu, tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m ®Èy m¹nh b¸n
hµng, t¨ng doanh thu.
- Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng cã 2 lo¹i: Nh©n tè
®Þnh tÝnh vµ nh©n tè ®Þnh lîng.
- Nh©n tè ®Þnh tÝnh lµ nh©n tè ¶nh hëng kh«ng thÓ lîng ho¸ ®îc
b»ng çc chØ tiªu kinh tÕ. Nh©n tè ®Þnh lîng lµ nh÷ng nh©n tè cã thÓ tÝnh to¸n
®îc b»ng çc chØ tiªu kinh tÕ.
2.10.1. Ph©n tÝch çc nh©n tã ®Þnh tÝnh ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n
hµng
Nh©n tè ®Þnh tÝnh ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng cã 2 lo¹i nh©n tè:
nh©n tè bªn ngoµi vµ nh©n tè bªn trong néi bé doanh nghiÖp. Nh©n tè bªn
ngoµi lµ nh÷ng nh©n tè thuéc m«i trêng kinh doanh mµ chñ doanh nghiÖp vµ
çc nhµ qu¶n lý ph¶i thêng xuyªn nghiªn cøu ph©n tÝch. Ph©n tÝch nh©n tè
®Þnh tÝnh bao gåm nh÷ng néi dung sau:
+ Ph©n tÝch t×nh h×nh nhu cÇu vµ cung øng cña mÆt hµng kinh doanh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh nhu cÇu cña thÞ trêng ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n
hµng cña doanh nghiÖp th× ®i s©u nghiªn cøu ph©n tÝch nh÷ng néi dung sau:
- Ph©n tÝch t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thu nhËp cña d©n c. NÕu
doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong ®Þa ph¬ng cã t×nh h×nh kinh tÕ ph¸t
triÓn t¨ng trëng vµ møc thu nhËp cña d©n c t¨ng th× nhu cÇu vµ søc mua cña
nhu cÇu t¨ng, do vËy sÏ ¶nh hëng t¨ng doanh thu b¸n hµng vµ ngîc l¹i. ViÖc
ph©n tÝch ¶nh hëng cña nh©n tè nµy c¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu kh¶o s¸t vÒ t×nh
h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®Þa ph¬ng mµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng. §ång
thêi cÇn ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn cña tæng doanh thu b¸n hµng vµ tèc ®é
ph¸t triÓn thÞ phÇn doanh thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong nhiÒu n¨m.
-Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña m«i trêng vµ nhu cÇu cña kh¸ch
hµng: M«i trêng kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã thÓ bao gåm:
ngêi tiªu dïng trùc tiÕp, çc nhµ s¶n xuÊt, çc nhµ bu«n trung gian; çc c¬
51
quan, doanh nghiÖp, çc tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ çc nhµ nhËp khÈu. §Ó ph©n
tÝch ¶nh hëng cña m«i trêng kh¸ch hµng ®Õn doanh thu b¸n hµng ®ßi hái
çc nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu, ph©n tÝch ®îc nh÷ng mÆt
hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®¸p øng cho nhu cÇu cña lo¹i kh¸ch hµng
nµo? Vµ sù biÕn ®éng nhu cÇu trªn dïng cho ®èi tîng kh¸ch hµng ®ã th«ng
qua çc hîp ®ång hoÆc ®¬n ®Æt hµng vµ doanh thu b¸n hµng cho ®èi tîng
kh¸ch hµng ®ã qua çc n¨m.
- Ph©n tÝch tÝnh chÊt vµ møc ®é nhu cÇu cña nh÷ng mÆt hµng kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
§èi víi mÆt hµng kinh doanh th× tÝnh chÊt vµ møc ®é nhu cÇu tiªu dïng
cña x· héi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn doanh thu b¸n hµng.
Mét mÆt hµng cã møc nhu cÇu lín vµ thêng xuyªn th× sè lîng hµng b¸n ra
nhiÒu vµ doanh thu t¨ng. Ngîc l¹i, mÆt hµng cã nhu cÇu Ýt vµ cã xu híng
gi¶m ®i th× sè lîng hµng b¸n ra Ýt vµ doanh thu thÊp. Nhng ®Ó thÊy ®îc
møc ®é vµ tÝnh chÊt nhu cÇu tiªu dïng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè sau:
- TÝnh chÊt nhu cÇu cña mÆt hµng. MÆt hµng cã nhu cÇu thêng xuyªn,
nhu cÇu ®Þnh kú, nhu cÇu thêi vô hay lµ nhu cÇu t¹m thêi. ViÖc nghiªn cøu
ph©n tÝch tÝnh chÊt nhu cÇu tiªu dïng cña mÆt hµng kinh doanh lµ c¬ së ®Ó
®Þnh ra chÝnh s¸ch mua b¸n thÝch hîp.
- §é tuæi tiªu dïng cña mÆt hµng: mÆt hµng ®ã míi xuÊt hiÖn trªn thÞ
trêng (nhu cÇu míi xuÊt hiÖn) ®ang ë ®é tuæi hng thÞnh (nhu cÇu lín) hay lµ
nhu cÇu gi¶m (do b·o hoµ hoÆc do cã mét mÆt hµng thay thÕ).
§Ó thÊy ®îc møc ®é nhu cÇu vµ xu híng biÕn ®éng cña nhu cÇu ®èi
víi mÆt hµng nµo ®· ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng cÇn ph¶i c¨n cø vµo
sù biÕn ®éng cña chØ tiªu doanh thu qua nhiÒu n¨m ®Ó tÝnh to¸n çc chØ tiªu
tèc ®é ph¸t triÓn. Ngoµi ra, viÖc ph©n tÝch nhu cÇu tiªu dïng cßn cã thÓ ®îc
thùc hiÖn th«ng qua kinh nghiÖm thùc tÕ, qua kh¶o s¸t, th¨m dß kh¸ch hµng.
52
- §ång thêi ®Ó thÊy ®îc sù t¸c ®éng ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n
hµng cña mét mÆt hµng cÇn ph¶i ph©n tÝch dung lîng cung øng cña nh÷ng
mÆt hµng vµ thÞ phÇn doanh thu cña doanh nghiÖp vÒ nh÷ng mÆt hµng ®ã trªn
thÞ trêng. Dung lîng mÆt hµng kinh doanh phô thuéc vµo 2 yÕu tè c¬ b¶n.
§ã lµ sè doanh nghiÖp (sè hé) kinh doanh vµ sè lîng hµng ho¸ b¸n ra b×nh
qu©n cña tõng doanh nghiÖp (hoÆc tõng hé). NÕu mét mÆt hµng cã dung lîng
hµng b¸n ra lín, møc ®é c¹nh tranh cao th× sÏ ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn doanh
thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp. Ngîc l¹i, nÕu mÆt hµng mµ doanh nghiÖp
kinh doanh, mµ dung lîng cung øng cña mÆt hµng ®ã trªn thÞ trêng kh«ng
nhiÒu møc ®é c¹nh tranh thÊp th× lîng hµng ho¸ vµ doanh thu b¸n hµng cña
doanh nghiÖp sÏ t¨ng.
Ph©n tÝch thÞ phÇn doanh thu cña doanh nghiÖp ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc thÞ
phÇn doanh thu cña doanh nghiÖp chiÕm tû lÖ cao hay thÊp xu híng biÕn
®éng t¨ng hay gi¶m.
Ngoµi ra, nh÷ng nh©n tè ®Þnh tÝnh ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng
cña mét doanh nghiÖp cßn ph¶i kÓ ®Õn çc nh©n tè nh: Çc chÝnh s¸ch vÒ
kinh tÕ, tµi chÝnh, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña Nhµ níc, cña çc tæ chøc quèc
tÕ vµ khu vùc cã liªn quan ®Õn mÆt hµng kinh doanh, t×nh h×nh tæ chøc vµ qu¶n
lý kinh doanh cña doanh nghiÖp nh: Tæ chøc m¹ng líi kinh doanh, chÝnh
s¸ch huy ®éng vµ sö dông vèn, chÝnh s¸ch tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i v.v...
2.10.2. Ph©n tÝch nh©n tè ®Þnh lîng ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng
2.10.2.1. Ph©n tÝch møc ®é ¶nh hëng cña sè lîng hµng b¸n vµ ®¬n gi¸
hµng b¸n
Doanh thu b¸n hµng cã 2 nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp. §ã lµ sè lîng
hµng b¸n vµ ®¬n gi¸ b¸n cña hµng ho¸. Mèi liªn hÖ cña 2 nh©n tè ®o víi
doanh thu ®îc ph¶n ¸nh qua c«ng thøc sau:
Doanh thu b¸n hµng = Sè lîng hµng b¸n x §¬n gi¸ b¸n
53
Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy nÕu sè lîng hµng b¸n vµ ®¬n gi¸ b¸n t¨ng th×
doanh thu t¨ng vµ ngîc l¹i. XÐt vÒ tÝnh chÊt th× sè lîng hµng b¸n ra lµ nh©n
tè chñ quan, v× nã phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn tæ chøc vµ qu¶n lÝ kinh
doanh cña doanh nghiÖp cßn ®¬n gi¸ b¸n lµ nh©n tè kh¸ch quan do sù ®iÒu tiÕt
cña quan hÖ cung cÇu. Ph©n tÝch ¶nh hëng cña çc nh©n tè trªn cã thÓ chia
thµnh 2 trêng hîp tuú thuéc vµo nh÷ng sè liÖu cho phÐp.
- Trêng hîp ph©n tÝch theo l« hµng th× c¨n cø vµo sè liÖu h¹ch to¸n chi
tiÕt sè lîng hµng b¸n t¬ng øng víi ®¬n gi¸ b¸n ®Ó tÝnh to¸n trªn c¬ së ¸p
dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch.
VÝ dô: C«ng ty A b¸n 1 l« hµng víi nh÷ng sè liÖu ghi chÐp nh sau:
Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc tÕ

M· hµng Sè lîng §¬n gi¸ Sè lîng §¬n gi¸
(c) 1000® (c) 1000®
MÆt hµng A 1.250 150 1.450 145
MÆt hµng B 1.500 120 1.380 130
C¨n cø vµo çc sè liÖu ë biÓu trªn ta tÝnh to¸n ph©n tÝch chØ tiªu doanh
thu ë biÓu sau:
So s¸nh
Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc tÕ
% hoµn thµnh Chªnh lÖch sè tiÒn
1 2 3 4 5
MÆt hµng A 187.500 210.250 112,13 22.750
MÆt hµng B 180.000 179.400 99,66 -600
Tæng céng 367.500 389.650 106,02 22.150
Tõ nh÷ng sè liÖu ë biÓu trªn ta thÊy:
Tæng doanh thu cña l« hµng vît 6,02% so víi kÕ ho¹ch t¨ng 22.150
ngh×n ®ång. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo mÆt hµng ta thÊy: MÆt hµng A
54
so víi kÕ ho¹ch vît 12,13% t¨ng 22.750 ngh×n ®ång, mÆt hµng B doanh thu
®¹t 99,66% gi¶m 600 ngh×n ®ång.
§i s©u ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn
hoµn ta tÝnh to¸n çc sè liÖu nh sau:
Sè kÕ ho¹ch:
MÆt hµng A: 1.250 x 150 = 187.500 ngh×n ®ång
MÆt hµng B: 1.500 x 120 = 180.000 ngh×n ®ång
Céng = 367.500 ngh×n ®ång
Thay thÕ lÇn 1 (nh©n tè sè lîng hµng b¸n thay ®æi)
Chªnh lÖch víi sè kÕ ho¹ch
383.100 - 367.500 = 15.600 ngh×n ®ång
Nh vËy, do sè lîng hµng b¸n ra thay ®æi doanh thu t¨ng 15.600 ngh×n
æ 15.600x100 ö
®ång, tû lÖ t¨ng 4,24% ç ÷
è 367.500 ø
Thay thÕ lÇn thø 2 (do gi¸ b¸n thay ®æi).
Chªnh lÖch so víi sè liÖu thay thÕ lÇn tríc
389.650 ngh×n ®ång - 383.100 ngh×n ®ång = 6.550 ngh×n ®ång, tû lÖ

æ 15.600x100 ö
t¨ng 1,78% ç ÷
è 367.500 ø
55
Nh vËy, do gi¸ b¸n thay ®æi doanh thu t¨ng 6.550 ngh×n ®ång.
Tæng hîp l¹i ta cã: 15.600 + 6.550 = 22.150 ngh×n ®ång
4,24% + 1,78% =6,02%
Trêng hîp doanh nghiÖp kinh doanh nhiÒu mÆt hµng, kh«ng thÓ ph©n
tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng theo sè lîng vµ ®¬n gi¸ b¸n cña tõng mÆt hµng
th× ph¶i tÝnh to¸n chØ sè gi¸ hoÆc c¨n cø vµo chØ sè gi¸ chung ®· ®îc c¬ quan
thèng kª c«ng bè ®Ó tÝnh to¸n ph©n tÝch. VÝ dô: C«ng ty A cã chØ tiªu tæng
doanh thu kÕ ho¹ch trong kú lµ 35.500 triÖu ®ång, sè thùc tÕ lµ 41.450 triÖu
®ång. ChØ sè gi¸ b×nh qu©n nh÷ng mÆt hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp
n¨m b¸o ço lµ 1,14. Ta tÝnh to¸n, ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng nh sau:
Khi cha lo¹i trõ nh©n tè gi¸ c¶ th× C«ng ty A cã møc ®é hoµn thµnh kÕ
ho¹ch lµ:
41.450 x100
= 116,76% (vît 16,7%)
35.500
Doanh thu t¨ng: 41.450 - 35.500 = 5.950 triÖu ®ång
Lo¹i trõ nh©n tè gi¸ c¶ doanh thu b¸n hµng thùc tÕ lµ:
41.450
= 36.360 ngh×n ®ång
1,14
C«ng ty cã møc hoµn thµnh kÕ ho¹ch lµ sau khi lo¹i trõ gi¸ lµ:
36.360 x100
= 102,42% (vît 0,42%)
35.500
Doanh thu t¨ng 36.360 - 35.500 = 860 ngh×n ®ång
Nh vËy: Do sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n ra ®· ¶nh hëng
t¨ng tû lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch lµ 14,34% (16,76% = 2.42%) vµ doanh thu
t¨ng 5.090 triÖu ®ång. Do lîng hµng ho¸ b¸n ra t¨ng, ¶nh hëng t¨ng doanh
thu lµ 860 ngh×n ®ång tû lÖ t¨ng 2,42%.
56
2.10.2.2. Ph©n tÝch møc ®é ¶nh hëng cña sè lîng lao ®éng vµ n¨ng suÊt
lao ®éng ®Õn doanh thu b¸n hµng
Trong çc doanh nghiÖp nãi chung còng nh trong doanh nghiÖp
th¬ng m¹i nãi riªng sè lîng lao ®éng, c¬ cÊu ph©n bæ lao ®éng, thêi gian
lao ®éng, vµ n¨ng suÊt lao ®éng lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn sù
t¨ng gi¶m doanh thu b¸n hµng. Mèi liªn hÖ ®ã ®îc ph¶n ¸nh qua c«ng thøc
sau:
Doanh thu b¸n hµng = Tæng sè lao ®éng x N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n (1)
Tæng sè lao Thêi gian lao N¨ng suÊt lao ®éng

hoÆc = x x (2)
®éng ®éng b×nh qu©n
BiÕn ®æi c«ng thøc (1) ta cã c«ng thøc:
Doanh thu b¸n hµng

N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n =
Tæng sè lao ®éng
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i lùc lîng lao ®éng ®îc biªn chÕ
thµnh lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng gi¸n tiÕp, trong ®ã lao ®éng trùc tiÕp l¹i
®îc ph©n bæ theo tõng kh©u kinh doanh: Çn bé, nh©n viªn b¸n hµng vµ lao
®éng trùc tiÕp kh¸c (mua hµng, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n v.v...)
Tõ ®ã ta cã c«ng thøc:
N¨ng suÊt lao DT b¸n ra CBNV b¸n hµng L§ trùc tiÕp

= x x
®éng b×nh qu©n chung CB, NV b¸n hµng L§ trùc tiÕp Tæng sè L§
Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n chung chÞu sù
¶nh hëng trùc tiÕp cña çc nh©n tè n¨ng suÊt lao ®éng kh©u b¸n hµng, tû lÖ
ph©n bæ CB, NV b¸n hµng trong lao ®éng trùc tiÕp vµ tû lÖ ph©n bæ lao ®éng
trùc tiÕp trong tæng sè lao ®éng cña doanh nghiÖp. Tõ ®ã c¨n cø vµo çc sè
liÖu thu thËp ®îc, ¸p dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn ta cã thÓ tÝnh to¸n,
x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng cña çc nh©n tè ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n
chung vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng.
57
VÝ dô: Mét c«ng ty th¬ng m¹i cã nh÷ng sè liÖu trong biÓu díi ®©y:
§¬n vÞ: triÖu ®ång
Sè Çc chØ tiªu KÕ Thùc So s¸nh

T.T ho¹ch hiÖn % HT CL
1 2 3 4 5 6
1 - Doanh thu b¸n hµng (triÖu ®ång) 30.000 33.560 111,87 3.560
2 - Tæng sè lao ®éng 46 42 91,30 -4
Trong ®ã
- Lao ®éng trùc tiÕp 34 32 94,12 -2
- Nh©n viªn b¸n hµng 28 26 92,86 -2,00
3 - N¨ng suÊt L§ b×nh qu©n 652,17 799,05 122,52 146,88
(ngêi/n¨m)
4 - N¨ng suÊt L§ nh©n viªn b¸n hµng 1.071,43 1.290,77 120,47 219,34
(ngêi /n¨m)
Tõ nh÷ng sè liÖu cña biÓu trªn cho ta thÊy
- Doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 3.560 triÖu ®ång,
tû lÖ t¨ng 11,87%. Ph©n tÝch çc nh©n tè lao ®éng b×nh qu©n vµ n¨ng suÊt lao
®éng ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng ta thÊy:
- Sè kÕ ho¹ch: 46 x 652,17 = 30.000 triÖu ®ång
- Thay thÕ nh©n tè 1: 42 x 652,17 - 30.000
= 27.391,14 - 30.000 = -2.680,86 triÖu ®ång
- Thay thÕ lÇn 2: 42 x 799,05 - 27.391,14
= 33.560,00 - 27.391,14 = 6.168,86 triÖu ®ång
- 2.608,86 + 6.168,86 = 3.560,00 triÖu ®ång
Tõ ®ã ta cã kÕt luËn sau:
58
- Do sè lîng lao ®éng trong kú thay ®æi ¶nh hëng gi¶m doanh thu
æ - 2.608x100 ö
b¸n hµng - 2.608,86 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 8,69% ç ÷
è 30.000 ø
Do n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n thay ®æi ¶nh hëng t¨ng doanh thu lµ
æ 6168,86x100 ö
6.168,86 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 20,56% ç ÷.
è 30 .000 ø
Tõ ®ã ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng b×nh
qu©n chóng ta thÊy:
30.000 28 34
Sè kÕ ho¹ch x x = 652,17 triÖu ®ång
28 34 46
33.560 28 34
Thay thÕ lÇn 1: x x - 652,17
26 34 46
= 787,37 - 652,17 = 135,2 triÖu ®ång
33.560 26 34
26 32 46
= 774,46 - 787,37 = -12.91 triÖu ®ång
33.560 26 32
26 32 42
= 799,05 - 774,46 = 24,59 triÖu ®ång
135,2 + -(12,91) + 24,59 = 146,88 triÖu ®ång
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta thÊy sù thay ®æi c¬ cÊu tû träng gi÷a CB, NV
b¸n hµng / lao ®éng trùc tiÕp lµ nh©n tè ¶nh hëng gi¶m ®Õn n¨ng suÊt lao
®éng b×nh qu©n, hai nh©n tè cßn l¹i ¶nh hëng t¨ng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng
b×nh qu©n. Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng ®Õn doanh thu
b¸n hµng nh sau:
Nh©n tè 1: 42 x 135,2 = 5678,4 triÖu ®ång
59
Nh©n tè 2: 42 x (-12,91) = -542,22 triÖu ®ång
Nh©n tè 3: 42 x 24,59 = 1032,78 triÖu ®ång
Tæng céng = 6168,96 triÖu ®ång
2.10.2.3. Ph©n tÝch ¶nh hëng cña çc kh©u lu chuyÓn hµng ho¸ ®Õn
doanh thu b¸n hµng
ViÖc thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng cßn chÞu sù t¸c
®éng ¶nh hëng cña çc chØ tiªu thuéc kh©u lu chuyÓn hµng ho¸. §ã lµ çc
chØ tiªu tån kho hµng ho¸ ®Çu kú vµ cuèi kú, chØ tiªu mua hµng vµ hao hôt
(nÕu cã). Mèi liªn hÖ gi÷a çc chØ tiªu tån kho, mua hµng vµ hao hôt hµng ho¸
víi chØ tiªu doanh thu b¸n hµng (theo gi¸ vèn) ®îc thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc sau:
Tån kho Hµng mua Doanh thu b¸n Tån kho

Hao hôt
hµng ho¸ + vµo trong = hµng trong kú + + hµng ho¸
trong kú
®Çu kú kú (gi¸ vèn) cuèi kú
Tõ ®ã ta cã c«ng thøc:
Doanh thu b¸n Tån kho Hµng mua Hao hôt Tån kho
hµng trong kú = hµng ho¸ + vµo trong - hµng ho¸ - hµng ho¸
(gi¸ vèn) ®Çu kú kú trong kú cuèi kú
Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy:
- NÕu tån kho hµng ho¸ ®Çu kú vµ mua vµo trong kú t¨ng lªn so víi kÕ
ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc) th× sÏ ¶nh hëng t¨ng doanh thu b¸n ra trong kú theo
gi¸ vèn.
- NÕu hµng ho¸ tån kho ®Çu kú vµ hµng mua vµo trong kú gi¶m theo
hao hôt hµng ho¸ vµ tån kho hµng ho¸ cuèi kú t¨ng th× sÏ ¶nh hëng gi¶m
doanh sè b¸n ra.
Dùa vµo c«ng thøc trªn, c¨n cø vµo çc sè liÖu thùc tÕ kú b¸o ço vµ kú
kÕ ho¹ch hoÆc sè thùc hiÖn kú tríc b»ng ph¬ng ph¸p tÝnh sè chªnh lÖch ta
cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc ®é ¶nh hëng cña çc chØ tiªu ®Õn doanh sè b¸n ra.
60
VÝ dô c¨n cø vµo çc sè liÖu tæng hîp vÒ hµng ho¸ cña mét c«ng ty th¬ng
m¹i trong biÓu díi ®©y ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
Çc chØ tiªu N¨m tríc N¨m b¸o ço So s¸nh
Tån kho ®Çu kú 2.258 1.325 -933
Hµng mua vµo trong kú 23.542 25.156 1.614
Hµng b¸n ra trong kú (gi¸ vèn) 24.224 25.208 984
Hµng tån cuèi kú 1.576 1.273 -303
Doanh thu b¸n hµng n¨m b¸o ço so víi n¨m tríc t¨ng 984 triÖu ®ång.
Ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng ta thÊy:
- Tån kho hµng ho¸ ®Çu kú gi¶m 933 triÖu ®ång lµm gi¶m doanh thu
933 triÖu ®ång.
- Mua vµo trong kú t¨ng 1.654 triÖu ®ång ¶nh hëng t¨ng doanh thu b¸n
hµng lµ 1.654 triÖu ®ång.
- Tån kho hµng ho¸ cuèi kú gi¶m 303 triÖu ®ång, ¶nh hëng t¨ng doanh
thu 303 triÖu ®ång.
Tæng ¶nh hëng 3 nh©n tè lµm tæng doanh thu t¨ng ®îc 984 triÖu
®ång. (-933 + 1614 + 303 = 894)
2.11. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n tÝch doanh thu hµng xuÊt khÈu
XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ mét nghiÖp vô kinh doanh trong lÜnh vùc th¬ng
m¹i quèc tÕ. Ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu hµng ho¸ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
kh¸c biÖt so víi kinh doanh néi ®Þa mµ trong ph©n tÝch chØ tiªu doanh thu xuÊt
khÈu cÇn ph¶i chó ý. §ã lµ:
XuÊt khÈu hµng ho¸ hiÖn nay ë níc ta cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng
nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau bao gåm xuÊt khÈu trùc tiÕp, xuÊt khÈu uû th¸c,
hoÆc gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Mçi mét ph¬ng thøc xuÊt khÈu cã nh÷ng ®Æc
61
®iÓm kh¸c nhau trong c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ
tiÒm n¨ng t¹o nªn doanh thu vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸c nhau. Do vËy chØ tiªu
doanh thu xuÊt khÈu cÇn ®îc ph©n tÝch chi tiÕt theo tõng ph¬ng thøc xuÊt.
Qua ®ã thÊy ®îc sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ t×m ra ®îc ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm
yÕu trong tõng ph¬ng thøc xuÊt khÈu, tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p
nh»m khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng trong tõng ph¬ng thøc xuÊt khÈu, t¨ng
doanh thu.
- §Æc ®iÓm thø 2 cña xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ thÞ trêng.
ThÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ rÊt réng lín bao gåm nhiÒu khu vùc
nh: thÞ trêng Ch©u ¢u, thÞ trêng Mü vµ B¾c Mü, thÞ trêng SNG (Liªn X«
cò) thÞ trêng çc níc ASEAN v.v... Trong mçi thÞ trêng khu vùc l¹i cã thÞ
trêng cña tõng níc. Mçi thÞ trêng xuÊt khÈu cã nh÷ng ®Æc tÝnh vµ nh÷ng
tiÒm n¨ng rÊt kh¸c nhau trong quan hÖ mua b¸n, çc chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng
ë mçi thÞ trêng xuÊt khÈu còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt. Do vËy, ph©n
tÝch doanh thu hµng xuÊt khÈu cÇn ph¶i ph©n tÝch chi tiÕt theo tõng thÞ trêng
®Ó thÊy ®îc sù biÕn ®éng cña chóng t×m ra nh÷ng u nhîc ®iÓm vµ nh÷ng
tiÒm n¨ng cña tõng thÞ trêng, tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p thÝch hîp
trong viÖc xóc tiÕn th¬ng m¹i nh»m më réng thÞ trêng xuÊt khÈu.
§Æc ®iÓm thø 3 trong kinh doanh hµng xuÊt khÈu lµ gi¸ xuÊt khÈu,
ph¬ng tiÖn thanh to¸n vµ tû lÖ ngo¹i tÖ.
Gi¸ c¶ trong xuÊt khÈu cã nhiÒu lo¹i tuú thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn,
ph¬ng thøc giao nhËn hµng ho¸ vµ sù tho¶ thuËn gi÷a çc bªn cã thÓ lµ gi¸
FOB, gi¸ CIF hoÆc gi¸ CF v.v... Ph©n tÝch gi¸ xuÊt khÈu, cÇn ph¶i nghiªn cøu,
ph©n tÝch ®îc u, nhîc ®iÓm trong viÖc lùa chän gi¸ xuÊt khÈu, ®èi chiÕu
víi gi¸ quèc tÕ hoÆc gi¸ khu vùc ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc gi¸ xuÊt khÈu cã phï hîp
víi gi¸ quèc tÕ hoÆc gi¸ khu vùc vµ cã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ hay kh«ng?
VÒ ph¬ng tiÖn thanh to¸n hµng xuÊt khÈu còng rÊt ®a d¹ng. Thanh
to¸n b»ng ngo¹i tÖ, thanh to¸n b»ng hµng nhËp khÈu (xuÊt nhËp khÈu kÕt hîp),
xuÊt khÈu trõ nî v.v...
62
Ph©n tÝch doanh thu hµng xuÊt khÈu cÇn ph¶i c¨n cø vµo gi¸ xuÊt khÈu
vµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng cña çc
nh©n tè. VÝ dô, khi xuÊt khÈu thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ th× doanh thu xuÊt
khÈu tÝnh b»ng tiÒn ViÖt Nam ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Doanh thu hµng xuÊt Sè lîng hµng §¬n gi¸ Tû gi¸

= x x
khÈu (VND) xuÊt khÈu xuÊt khÈu ngo¹i tÖ
Trêng hîp doanh nghiÖp gia c«ng hµng xuÊt khÈu th× doanh thu gia
c«ng xuÊt khÈu sÏ ®îc t×nh b»ng c«ng thøc:
Doanh thu gia c«ng Sè lîng s¶n §¬n gi¸ chi Chi phÝ phô
= x +
hµng xuÊt khÈu phÈm gia c«ng phÝ gia c«ng trî gia c«ng
Trong ®ã: Chi phÝ phô trî s¶n xuÊt hµng gia c«ng lµ nh÷ng chi phÝ mua
vËt liÖu phô trî mµ doanh nghiÖp ®Çu t thªm cho s¶n xuÊt gia c«ng ®· ®îc
tho¶ thuËn gi÷a çc bªn trong hîp ®ång gia c«ng.
§ång thêi, ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc hiÖu qu¶ cña kinh doanh hµng xuÊt khÈu
cÇn ph¶i tÝnh to¸n toµn bé chi phÝ cho hµng xuÊt khÈu bao gåm chi phÝ mua
hoÆc chi phÝ s¶n xuÊt gia c«ng hµng xuÊt khÈu, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì,
b¶o qu¶n, chi phÝ s¬ chÕ, hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp hoÆc gi¸n
tiÕp kh¸c g¾n víi hîp ®ång xuÊt khÈu, so víi doanh thu xuÊt khÈu b»ng ngo¹i
tÖ thu ®îc ®Ó tÝnh tû gi¸ xuÊt khÈu theo c«ng thøc:
CFxk ( VND)
R xk =
M xk ( NT )
Trong ®ã: Rxk: Tû gi¸ xuÊt khÈu thùc tÕ
CFxk(VND): Chi phÝ xuÊt khÈu theo ViÖt Nam ®ång
Mxk(NT): Doanh thu xuÊt khÈu theo ngo¹i tÖ
Sau ®ã so s¸nh víi tû gi¸ mua ngo¹i tÖ do Ng©n hµng ngo¹i th¬ng
c«ng bè theo c«ng thøc:
RNT º Rxk = DR
63
NÕu chªnh lÖch tû gi¸ (DR) > 0 th× hîp ®ång xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ (cã
lîi nhuËn). Trêng hîp DR <0 th× hoµ hoÆc lç vèn. Trêng hîp hîp ®ång xuÊt
khÈu cã l·i (DR >0) th× x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn ®¹t ®îc tõ hîp ®ång xuÊt
khÈu theo c«ng thøc:
Pxk = DR.Mxk vµ x¸c ®Þnh tû lÖ % cña Pxk trªn chi phÝ xuÊt khÈu theo
Pxk .100
c«ng thøc Pxk' =
CFxk (VN § )
VÝ dô: C«ng ty Th¬ng m¹i X xuÊt khÈu 1 l« hµng víi tæng chi phÝ cho
l« hµng xuÊt khÈu lµ 425.864.500 VND. Doanh thu l« hµng xuÊt khÈu dù tÝnh
®îc lµ 30.450 USD. Tû gi¸ b¸n USD t¹i thêi ®iÓm xuÊt khÈu do Ng©n hµng
Ngo¹i th¬ng c«ng bè lµ 13.450 VND/1USD. Nh vËy, ®Ó thu ®îc 1 USD
425.864.500
doanh nghiÖp ph¶i chi phÝ 13.986 ®ång tiÒn ViÖt Nam so s¸nh
30.450
gi÷a gi¸ ngo¹i tÖ do Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng c«ng bè víi tû gi¸ xuÊt khÈu ta
cã: 13.450 - 13.986 = -536 VN§. Nh vËy, hîp ®ång xuÊt khÈu cña doanh
nghiÖp lµ kh«ng cã hiÖu qu¶ v× chi phÝ ®Ó thu ®îc 1 USD hµng xuÊt khÈu cao
h¬n tû gi¸ mua ngo¹i tÖ lµ + 536 VN§. Doanh nghiÖp kh«ng nªn chän ph¬ng
¸n thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu nµy.
Ch¬ng III
Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng

vµ dù tr÷ hµng ho¸
Mua hµng lµ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i, mua
hµng nh»m môc ®Ých cung øng hµng ho¸ ®¶m b¶o cho kÕ ho¹ch b¸n ra vµ dù
tr÷ theo ®Þnh møc. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, mua nguyªn liÖu, vËt liÖu
®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt.
64
ViÖc thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕ ho¹ch mua hµng trong doanh nghiÖp
th¬ng m¹i cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch
b¸n ra vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. NÕu doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch mua
hµng, ®¶m b¶o ®ñ vÒ sè lîng, kÕt cÊu chñng lo¹i, chÊt lîng vµ gi¸ c¶ hµng
mua còng nh thêi ®iÓm cung øng sÏ gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch
b¸n ra vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Do vËy, ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng trong doanh
nghiÖp lµ néi dung quan träng vµ cÇn thiÕt trong ph©n tÝch kinh tÕ doanh
nghiÖp.
Môc ®Ých ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng nh»m nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸
®óng ®¾n, toµn diÖn vµ kh¸ch quan t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng cña
doanh nghiÖp, qua ®ã thÊy ®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng cña nã ®Õn t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¸n ra. §ång thêi, ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng còng
nh»m môc ®Ých t×m ra nh÷ng tån t¹i bÊt hîp lý trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ
ho¹ch mua hµng, ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng vµ ®Ò ra
®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p c¶i tiÕn nh»m thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch mua
hµng.
Nguån sè liÖu dïng ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng lµ: Çc chØ tiªu kÕ
ho¹ch mua hµng. Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch mua hµng trong doanh nghiÖp th¬ng
m¹i ®îc x©y dùng c¨n cø vµo çc chØ tiªu kÕ ho¹ch b¸n ra hoÆc chØ tiªu kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã thÓ bao gåm: Tæng doanh sè mua, doanh
sè mua theo nhãm, mÆt hµng vµ nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu. §èi víi doanh
nghiÖp s¶n xuÊt hµng mua bao gåm: Nguyªn liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu v.v..
Bªn c¹nh çc chØ tiªu gi¸ trÞ, çc chØ tiªu mua hµng cã thÓ bao gåm çc chØ
tiªu hiÖn vËt tuú theo ®¬n vÞ ®o lêng cña tõng mÆt hµng.
§ång thêi ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng cßn sö dông çc sè liÖu kÕ to¸n
thèng kª vÒ hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu v.v... bao gåm c¶ kÕ to¸n tæng hîp, kÕ
to¸n chi tiÕt, çc hîp ®ång mua hµng vµ çc chøng tõ, ho¸ ®¬n ph¶n ¸nh t×nh
h×nh mua hµng, çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ vµ
65
çc chÝnh s¸ch kh¸c do Nhµ níc ban hµnh, çc chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng do
çc níc, çc tæ chøc quèc tÕ ban hµnh.
Ngoµi ra, ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng cßn sö dông çc sè liÖu th«ng
tin kinh tÕ, thÞ trêng cña nh÷ng mÆt hµng mua cña doanh nghiÖp.
3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nhãm, hµng vµ nh÷ng
mÆt hµng chñ yÕu
Néi dung ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i
bao gåm çc chØ tiªu sau:
- Tæng doanh sè mua vµo trong kú
- Doanh sè mua theo nhãm, mÆt hµng trong ®ã cã nh÷ng mÆt hµng chñ
yÕu.
§èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× kÕt cÊu mua hµng cã thÓ bao gåm:
- Nguyªn liÖu chÝnh
- Nguyªn vËt liÖu phô
- Nhiªn liÖu...
C¨n cø vµo çc sè liÖu kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ®· thu thËp ®îc, viÖc
ph©n tÝch ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh, lËp biÓu so s¸nh ®Ó thÊy
®îc møc ®é hoµn thµnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m, sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m vµ tû
träng cña tõng nhãm, mÆt hµng trªn tæng doanh sè mua.
C¨n cø vµo sè liÖu trong biÓu sè 4.1 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu 3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nhãm hµng
§¬n vÞ : TriÖu ®ång
Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh
Nhãm hµng TiÒn TT TiÒn TT TiÒn TL T.T
1 2 3 4 5 6 7 8
66
Hµng ®iÖn m¸y 14.500 61,70 16.350 65,00 1.850 12,76 3,30
V¶i sîi may mÆc 3.850 16,38 3.390 13,48 -460 -11,95 -2,90
Dông cô gia ®×nh 3.350 14,25 3.260 12,96 -90 -2,69 -1,29
V¨n ho¸ phÈm 1.800 7,67 2.150 8,56 350 19,44 0,89
Tæng céng 23.500 100 25.150 100 1.650 7,02 -
- Tæng doanh sè mua vµo trong kú thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 1.650
triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 7,02%,
- Ph©n tÝch chi tiÕt doanh sè mua theo tõng nhãm hµng ta thÊy:
· Çc mÆt hµng ®iÖn m¸y doanh sè mua thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng
1.850 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 12,76%, tû träng t¨ng 3,3%.
- Hµng v¶i sîi, may mÆc doanh sè mua thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch gi¶m
460 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 11,95%, tû träng gi¶m 2,9%.
- Hµng gia dông mua vµo gi¶m 90 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 2,69%, tû
träng gi¶m 1,29%.
- Hµng v¨n ho¸ phÈm mua vµo t¨ng so víi kÕ ho¹ch 350 triÖu ®ång, tû
lÖ t¨ng 19,44% tû träng t¨ng 0,89%. Nh vËy, doanh nghiÖp cha ®¶m b¶o kÕt
cÊu hµng mua theo kÕ ho¹ch.
3.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng cã liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh b¸n
ra
§èi víi ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i, mua hµng lµ ®Ó b¸n ra nh»m
thu lîi nhuËn. Do vËy, ®Ó thÊy ®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng ®Õn viÖc b¸n hµng
vµ hiÖu qu¶ kinh doanh ph¶i cã sù so s¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua
hµng víi çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn thùc hiÖn trong kú.
Quan ®iÓm ph©n tÝch hîp lý ë ®©y lµ: Mua hµng trong kú cã thÓ t¨ng lªn
nhng ph¶i t¨ng doanh thu b¸n hµng vµ t¨ng lîi nhuËn. Tû lÖ t¨ng doanh thu
67
vµ lîi nhuËn ®¹t ®îc tõ b¸n hµng ph¶i lín h¬n tû lÖ t¨ng cña doanh sè mua
vµo trong kú.
NÕu hµng mua vµo gi¶m so víi kÕ ho¹ch, ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn viÖc
b¸n ra, doanh thu gi¶m th× chøng tá viÖc mua hµng trong kú lµ cha tèt.
§Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ râ nÐt h¬n t×nh h×nh mua hµng ¶nh hëng ®Õn b¸n ra
nh thÕ nµo ta cÇn tÝnh to¸n, ph©n tÝch çc chØ tiªu tû lÖ phÇn tr¨m hoµn thµnh
kÕ ho¹ch mua vµo vµ sè chªnh lÖch cã ®iÒu chØnh víi tû lÖ phÇn tr¨m hoµn
thµnh kÕ ho¹ch b¸n ra. C«ng thøc nh sau:
Doanh sè mua thùc tÕ x 100

Tû lÖ HTKH mua hµng cã
= Doanh sè Tû lÖ % hoµn thµnh
®iÒu chØnh theo b¸n x
mua kÕ ho¹ch kÕ ho¹ch b¸n ra
Sè chªnh lÖch Doanh sè mua Doanh sè mua Tû lÖ %

= - x
cã ®iÒu chØnh thùc tÕ kÕ ho¹ch HTKH b¸n ra
NÕu tÝnh to¸n theo çc c«ng thøc trªn mµ tû lÖ % HTKH mua hµng lín
h¬n (>) 100, vµ sè chªnh lÖch lín h¬n 0, vµ trÞ gi¸ hµng tån kho lín h¬n so víi
®Þnh møc dù tr÷ th× chøng tá viÖc mua vµo trong kú nhiÒu h¬n so víi b¸n ra,
hµng sÏ tån ®äng chËm lu©n chuyÓn. Trong trêng hîp tû lÖ % HTKH mua
hµng nhá h¬n (<) 100 vµ sè chªnh lÖch ©m (-) th× chøng tá viÖc mua vµo cha
®¸p øng tèt cho nhu cÇu b¸n ra. Trong trêng hîp tû lÖ % b»ng (=) 100 vµ sè
chªnh lÖch b»ng (=) 0 th× mua vµo lµ phï hîp, c©n ®èi víi nhu cÇu b¸n ra.
Ngoµi ra ngêi ta cã thÓ dïng chØ tiªu hÖ sè tiªu thô hµng mua ®Ó ph©n
tÝch mèi quan hÖ gi÷a mua vµo víi b¸n ra. C«ng thøc nh sau:
Doanh thu b¸n hµng trong kú (gi¸

HÖ sè tiªu thô hµng mua = mua)
Doanh sè mua vµo trong kú
68
ChØ tiªu nµy ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng (>) 1 vµ t¨ng lªn th× ®¸nh gi¸ viÖc
mua hµng trong kú lµ tèt, v× tån kho cuèi kú gi¶m, nÕu nh nhá h¬n (<) 1 vµ
gi¶m ®i th× mua vµo qu¸ nhiÒu, b¸n ra chËm, hµng tån kho cuèi kú t¨ng lµ
kh«ng tèt.
VÝ dô: BiÓu sè 3.2: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh tiªu thô hµng ho¸ cña c«ng ty
th¬ng m¹i X theo gi¸ mua.
BiÓu 3.2.
So s¸nh
Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn
TiÒn T.lÖ
1 2 3 4 5
- Hµng ®iÖn m¸y 14.250 15.450 1.200 8,42
- V¶i sîi may mÆc 3.700 3.750 50 1,35
- Dông cô gia ®×nh 3.500 3.620 420 3,43
- V¨n ho¸ phÈm 2.000 1.860 -140 -7,00
Tæng céng 23.450 24.680 1.230 5,25
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ë hai biÓu mua vµo, b¸n ra ta cã nh÷ng nhËn
xÐt sau:
- NÕu ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a hai chØ tiªu tæng doanh sè mua vµo,
b¸n ra ta cã:
Mua vµo trong kú t¨ng 1.650 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 7,02%. B¸n ra trong
kú t¨ng 1.230 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 5,25%. Nh vËy, tû lÖ t¨ng mua vµo lín
h¬n tû lÖ t¨ng b¸n ra (7,02 > 5,25%), trÞ gi¸ hµng mua vµo t¨ng lín h¬n trÞ gi¸
hµng b¸n ra 420 triÖu ®ång (1.650 - 1.230). §iÒu ®ã chøng tá hµng mua vµo
69
qu¸ nhiÒu so víi b¸n ra, g©y ra hµng tån kho ø ®äng do mua vµo lµ 420 triÖu
®ång.
- §i s©u ph©n tÝch tõng nhãm hµng ta thÊy:
Nhãm hµng ®iÖn m¸y mua vµo t¨ng 1.850 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 12,76%
b¸n ra t¨ng 1.200 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 8,42%. Nh vËy, mua vµo t¨ng lín h¬n
b¸n ra 650 triÖu ®ång, (1850 - 1200) vµ tû lÖ t¨ng 4,34% (12,76% - 8,42%)
lµm cho hµng tån kho cuèi kú t¨ng 650 triÖu ®ång, doanh nghiÖp cÇn gi¶m
lîng hµng mua vµo, ®Èy m¹nh b¸n ra ®Ó gi¶m lîng hµng tån kho.
- Nhãm hµng v¶i sîi may mÆc mua vµo gi¶m460 triÖu ®ång tû lÖ gi¶m
11,95%, b¸n ra t¨ng 50 triÖu ®ång tû lÖ t¨ng 1,35%. Nh vËy hµng b¸n ra t¨ng
chñ yÕu tõ hµng tån kho ®Çu kú, doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh mua hµng ®Ó ®¸p
øng cho nhu cÇu b¸n ra trong kú tíi.
- Nhãm hµng dông cô gia ®×nh b¸n ra t¨ng 420 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng
3,43% trong khi ®ã mua vµo gi¶m 90 triÖu ®ång, ®¹t 97,31%. Nh vËy hµng
b¸n t¨ng chñ yÕu lµ hµng tån kho ®Çu kú. Nhãm hµng nµy còng cÇn ®Èy m¹nh
mua vµo.
- Hµng v¨n ho¸ phÈm b¸n ra gi¶m 140 triÖu ®ång, ®¹t 93% trong khi ®ã
mua vµo t¨ng 350 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 19,44%. Nh vËy chøng tá lîng hµng
mua vµo qu¸ lín so víi b¸n ra, hµng mua kh«ng ®¶m b¶o chÊt lîng ®Ó b¸n
ra, hµng tån ®äng nhiÒu. Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta cã nh÷ng kiÕn nghÞ nh sau:
Doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh viÖc mua vµo ®èi víi nh÷ng mÆt hµng ®iÖn
m¸y, hµng v¶i sîi may mÆc vµ hµng gia dông. Cßn çc mÆt hµng v¨n ho¸
phÈm th× h¹n chÕ mua vµo vµ ®Èy m¹nh b¸n ra trong kú tíi.
§Ó thÊy râ h¬n mèi liªn hÖ gi÷a mua vµo vµ b¸n ra trong kú ta lËp biÓu
ph©n tÝch t×nh h×nh mua vµo cã ®iÒu chØnh víi tû lÖ b¸n ra trong biÓu sè 3.3.
BiÓu 3.3.
70
So s¸nh t¨ng
KÕ ho¹ch cã ®iÒu
Çc chØ tiªu Thùc hiÖn gi¶m
chØnh theo b¸n
TiÒn T.L
1 2 3 4 5
- Hµng ®iÖn m¸y 15.721 16.350 629 4,00
- V¶i sîi may mÆc 3.902 3.390 -512 -13,12
- Dông cô gia ®×nh 3.465 3.260 -205 -5,92
- V¨n ho¸ phÈm 1.674 2.150 476 28,43
Tæng céng 24.762 25.150 388 1,57
Tõ nh÷ng sè liÖu trong biÓu ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
Tæng doanh sè mua vµo thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch cã ®iÒu chØnh víi tû
lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch b¸n ra vÉn cßn t¨ng 388 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng
1,57%.
- §i s©u ph©n tÝch tõng nhãm hµng ta thÊy:
Nhãm hµng ®iÖn m¸y doanh sè mua thùc hiÖn so víi sè kÕ ho¹ch cã
®iÒu chØnh t¨ng 629 triÖu ®ång, vît 4%.
- Nhãm hµng v¨n ho¸ phÈm doanh sè mua thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch cã
®iÒu chØnh t¨ng 476 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 28,43%.
Nh vËy, 2 nhãm hµng nµy, lîng hµng ho¸ tån kho nhiÒu. Kú tíi
doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh b¸n ra, gi¶m lîng hµng ho¸ mua vµo.
- Nhãm hµng v¶i sîi may mÆc doanh sè mua thùc tÕ so víi kÕ ho¹ch cã
®iÒu chØnh víi b¸n ra l¹i gi¶m 512 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 13,12%.
- Nhãm hµng dông cô gia ®×nh doanh sè mua thùc tÕ so víi kÕ ho¹ch cã
®iÒu chØnh gi¶m 205 triÖu ®ång, tû lÖ gi¶m 5,92%.
71
VËy 2 nhãm hµng trªn, kú kinh doanh tíi kÕ ho¹ch mua vµo cÇn ph¶i
x©y dùng t¨ng lªn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu b¸n ra.
Ph©n tÝch çc chØ tiªu hÖ sè tiªu thô hµng mua trong biÓu sè 3.4 ta thÊy:
BiÓu 3.4. HÖ sè tiªu thô hµng mua
Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh
1 2 3 4
- Hµng ®iÖn m¸y 0,98 0,94 -0,04
- V¶i sîi may mÆc 0,96 1,10 0,14
- Dông cô gia ®×nh 1,04 1,11 0,07
- V¨n ho¸ phÈm 1,11 0,86 -0,25
HÖ sè chung 0,99 0,98 -0,01
HÖ sè chung gi¶m -0,01 nh vËy mua vµo nhiÒu h¬n b¸n ra. Trong 4
nhãm hµng th× nhãm v¶i sîi may mÆc vµ nhãm dông cô gia ®×nh cã hÖ sè tiªu
thô hµng mua lµ tèt cßn hµng ®iÖn m¸y vµ nhãm hµng v¨n ho¸ phÈm hÖ sè tiªu
thô hµng mua kh«ng tèt.
3.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nguån hµng
Hµng ho¸ mua vµo cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc mua tõ nhiÒu
nguån kh¸c nhau. Hµng ho¸ cña mçi nguån cã sè lîng chÊt lîng vµ gi¸ c¶
kh¸c nhau còng nh nh÷ng ®iÒu kiÖn mua b¸n vµ vËn chuyÓn kh¸c nhau. §Ó
®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ph©n
tÝch t×nh h×nh mua hµng theo tõng nguån mua ®Ó thÊy ®îc sù biÕn ®éng t¨ng
gi¶m, tõ ®ã t×m ra nh÷ng u ®iÓm, lîi thÕ còng nh nh÷ng ®iÓm tån t¹i, víng
m¾c trong tõng nguån hµng mua, lµm c¬ së, c¨n cø cho viÖc lùa chän nh÷ng
nguån hµng cã lîi, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh.
72
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh çc sè liÖu thùc hiÖn gi÷a çc kú hoÆc
so víi kÕ ho¹ch vÒ tæng doanh sè mua theo tõng nguån. Trong trêng hîp sè
liÖu cho phÐp cã thÓ so s¸nh ph©n tÝch b»ng çc chØ tiªu hiÖn vËt.
BiÓu sè 3.5. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nguån mua
Çc chØ tiªu N¨m tríc N¨m nay So s¸nh t¨ng gi¶m
Nguån hµng TiÒn TT TiÒn TT TiÒn T.L TT
I. Mua trong níc 8.650 38,53 9.500 37,77 850 9,83 -0,76
- C«ng ty A 3.360 14,97 3.650 14,51 290 8,63 -0,46
- C«ng ty B 3.640 16,21 5.850 23,26 2.210 60,70 7,05
- C«ng ty C 1.650 7,35 - - -1.650 - -7,35
II. Mua nhËp khÈu 13.800 61,47 15.560 62,23 1.850 13,40 0,76
- Tõ Th¸i Lan (c«ng 3.650 16,26 5.850 23,26 2.200 60,20 7,00
ty...)
- NhËt (c«ng ty...) 4.500 20,04 6.500 25,84 2.000 44,40 5,80
- Italia (c«ng ty...) 5.650 25,17 3.300 13,13 -2.350 -41,60 -12,05
Tæng céng 22.450 100 25.150 100 2.700 12 -
- Nguån hµng mua trong níc t¨ng 850 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 9,8%
trong ®ã mua cña c«ng ty A t¨ng 290 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 8,6%, mua cña
c«ng ty B t¨ng 2.210 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 60,7%. Nguån mua cña c«ng ty C
gi¶m 1.650 triÖu ®ång (kh«ng mua).
- Nguån hµng nhËp khÈu t¨ng 1.850 triÖu ®ång tû lÖ t¨ng 13,4% trong
®ã nguån nhËp tõ Th¸i Lan t¨ng 2.200 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 60,2%. Nguån
nhËp tõ NhËt t¨ng 2.000 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 44,4%. Nguån nhËp tõ Italia
gi¶m 2.350 triÖu ®ång, ®¹t 58,4% so víi n¨m tríc.
73
VÒ tû träng hµng mua vµo th× hµng mua trong níc cã tû träng gi¶m
0,76%, hµng nhËp khÈu tû träng t¨ng 0,76%. §Æc biÖt lµ tû träng hµng mua
cña c«ng ty B (nguån mua trong níc) tû träng t¨ng 7,05%. Nguån hµng nhËp
tõ Th¸i Lan cã tû träng t¨ng 5,8%. Trong khi ®ã hµng mua tõ c«ng ty C vµ
nhËp tõ Italia tû träng hµng mua gi¶m m¹nh.
3.5. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nhu cÇu sö dông
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, hµng mua vµo chñ yÕu lµ ®Ó b¸n ra.
Nhng hµng b¸n ra ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu rÊt kh¸c nhau. KÕ ho¹ch mua hµng
còng cÇn ®îc x©y dùng c¨n cø vµo nhu cÇu. Hµng mua ®Ó b¸n ra cã thÓ ®¸p
øng cho nhu cÇu tiªu dïng thêng xuyªn, nhu cÇu tiªu dïng theo thêi vô, tiªu
dïng ®Æc biÖt v.v... Ngoµi ra hµng mua vµo cã thÓ dïng ®Ó xuÊt khÈu. §Ó ®¶m
b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh, lîng hµng ho¸ mua vµo cÇn ph¶i c¨n cø nhu cÇu sö
dông, ®¶m b¶o c©n ®èi víi nhu cÇu tr¸nh t×nh tr¹ng thõa thiÕu.
BiÓu 3.6. Ph©n tÝch mua hµng theo nhu cÇu sö dông
KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh

Çc chØ tiªu
Sè tiÒn Tû lÖ
1 2 3 4 5
- Mua ®Ó xuÊt khÈu 12.250 15.160 2.910 23,75
- Mua ®Ó b¸n néi ®Þa 13.250 13.290 40 0,30
Trong ®ã:
+ Nhu cÇu thêng xuyªn 8.500 7.820 -680 -8,00
+ Nhu cÇu thêi vô 3.500 4.560 1.060 30,28
+ Nhu cÇu s¶n xuÊt (nguyªn liÖu) 1.250 910 -340 27,20
Tæng céng 25.500 28.450 2.950 11,57
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 4.6 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
74
T×nh h×nh mua hµng trong n¨m lµ kh«ng tèt. Cô thÓ lµ mua hµng ®Ó
xuÊt khÈu vît 2.910 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 23,75%. Sè hµng nµy cã kh¶ n¨ng
ø ®äng do hîp ®ång xuÊt khÈu kh«ng ®îc thùc hiÖn do bªn nhËp tõ chèi.
Mua ®Ó b¸n néi ®Þa nh×n chung lµ t¨ng kh«ng nhiÒu (40 triÖu ®ång)
nhng c¬ cÊu hµng mua l¹i bÊt hîp lý. Cô thÓ: Mua ®Ó b¸n ra ®¸p øng cho nhu
cÇu thêng xuyªn kh«ng ®¶m b¶o, gi¶m 680 triÖu ®ång. Mua nguyªn liÖu cho
nhu cÇu s¶n xuÊt kh«ng ®¶m b¶o, gi¶m -240 triÖu ®ång trong khi ®ã hµng mua
®Ó b¸n cho nhu cÇu thêi vô t¨ng qu¸ nhiÒu, 1.060 triÖu ®ång. Sè hµng nµy lµ
hµng ø ®äng v× nhu cÇu b¸n ra ®· hÕt chê ®Õn thêi vô n¨m sau.
3.6. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh mua hµng
Còng nh daonh thu b¸n hµng, viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng chÞu
sù t¸c ®éng ¶nh hëng cña nhiÒu nhan tè kh¸c nhau trong ®ã cã nh©n tè kh¸ch
quan vµ nh©n tè chñ quan. VÒ møc ®é ¶nh hëng, cã nh©n tè ¶nh hëng t¨ng,
cã nh©n tè ¶nh hëng gi¶m. Do vËy, ®Ó cã thÓ ®Ênh gi¸ mét çch chÝnh x¸c
h¬n t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch çc
nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng.
Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh huëng ®Õn doanh sè mua ta cïng ph©n tÝch 2
lo¹i nh©n tè: nh©n tè ®Þnh tÝnh vµ nh©n tè ®Þnh lîng.
Khi nghiªn cøu, ph©n tÝch ¶nh hëng cu¶ nh©n tè ®Þnh tÝnh ¶nh hëng
®Õn doanh mua ta cÇn çc nh©n tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi (nh©n tè kh¸ch quan)
vµ çc nh©n tè trong néi bé doanh nghiÖp (nh©n tè chñ quan).
§Ó cã thÓ nhËn thøc ®¸nh gi¸ ®îc çc nh©n tè ¶nh hëng tõ bªn ngoµi
ta cÇn nghiªn cøu, ph©n tÝch çc nh©n tè thuéc ngêi b¸n vµ ngêi cung cÊp.
Bëi v× nÒn çc doanh nghiÖp b¸n hoÆc cung cÊp hµng ho¸ theo ®óng çc hîp
®ång vµ ®¬n ®Æt hµng th× sè doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch mua hµng.
Cßn nÕu ngêi b¸n b¶o ngêi cung cÊp kh«ng thùc hiÖn çc hîp ®ång hoÆc
®¬n ®Æt hµng th× sÏ ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn kÕ ho¹ch mua hµng.
75
Mét nh©n tè kh¸c còng cã sù t¸c ®éng, ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng ®ã lµ viÖc ban hµnh çc chÕ ®é chÝnh s¸ch nh: chÝnh
s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu vµ çc chÝnh s¸ch kh¸c cã liªn quan.
Ngoµi ra, sù biÕn ®éng vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trong níc vµ
quèc tÕ t×nh h×nh thiªn tai b·o lôt còng lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh
h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng cña doanh nghiÖp.
Thuéc vÒ nh÷ng nh©n tè chñ quan, ph¸t sinh trong néi bé cña doanh
nghÞªp ph¶i kÓ ®Õn lµ t×nh h×nhtæ chøc nghiªn cøu tiÕp cËn thÞ trêng trong
níc vµ quèc tÕ, t×nh h×nh tæ chøc c«ng t¸c vµ m¹ng líi thu mua, t×nh h×nh
huy ®éng vèn t×nh h×nh kho hµng bÕn b·i, ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng ho¸ ®¶m
b¶o cho c«ng t¸c thu mua vµ çc chÝnh s¸ch trong qu¶n lý hay kh©u mua còng
¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng.
Ngoµi ra, trong néi bé cña doanh nghiÖp viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¸n ra
còng lµ mét nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c mua hµng. NÕu nhãm,
mÆt hµng nµo b¸n ch¹y, lîng hµng ho¸ b¸n vµ nhiÒu th× còng ®ßi hái ph¶i
t¨ng cêng lîng hµng ho¸ mua vµo.
Thuéc vÒ nh©n tè ¶nh hëng ®Þnh lîng ®Õn doanh sè mua ph¶i tÝnh
®Õn lµ nh©n tè lîng hµng hãa mua vµo vµ gi¸ c¶ hµng mua, c¨n cø vµo c«ng
thøc.
Doanh sè mua vµo = Sè lîng hµng mua x §¬n gi¸ mua
Trong ®ã:
- Lîng hµng ho¸ mua vµo lµ nh©n tè chñ quan, phô thuéc vµo kÕ ho¹ch
mua vµo, b¸n ra vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kû luËt (kho hµng, bÕn b·i)
vµ kh¶ n¨ng vÒ tiÒn vèn cña doanh nghiÖp .
Gi¸ mua lµ nh©n tè kh¸ch quan, xuÊt ph¸t tõ quan hÖ cung cÇu, møc ®é
c¹nh tranh vµ nh÷ng ®iÒu tiÕt kh¸c cña thÞ trêng.
C¶ hai nh©n tè trªn ®Òu ¶nh hëng theo chiÒu thuËn. Dùa vµo c«ng thøc
trªn, c¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, viÖc ph©n tè çc nh©n tè
76
¶nh hëng ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng
ph¸p sè chªnh lÖch. VÝ dô: mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu vÒ t×nh h×nh
mua hµng cña mÆt hµng vµ mÆt hµng Y nh sau:
MÆt hµng Lîng Gi¸ (1000 ®) Lîng Gi¸ (1000®)
MÆt hµng X(C) 2500 265 2450 265,5
MÆt hµng Y(C) 3000 426 425 425
Yªu cÇu:
Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua
hµng.
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu ph©n tÝch t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng nh sau (biÓu 3.7)
BiÓu 3.7: Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua hµng
STT Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh
I- Sè lîng (c) 5.500 5.700 200 3,63
1 MÆt hµng X 2.500 2450 -50 -2
2 MÆt hµng Y (1000®) 3.000 3250 250 8,33
II- Doanh sè 1940.500 2031.725 91225 4,70
1 MÆt hµng X 662.500 650475 -12025 -1,82
2 MÆt hµng Y 1.278.000 1.381.250 103.250 8,08
C¨n cø vµo nh÷ng liÖu ph©n tÝch ë biÓu trªn ta thÊy r»ng:
77
- VÒ mÆt lîng: Doanh nghiÖp ®¹t vît so víi kÕ ho¹ch 200 c, tû lÖ t¨ng
3,63% trong ®ã mÆt hµng Y mua vµo ®¹t vît 250 c, tû lÖ vît 8,33%, mÆt
hµng X mua vµo gi¶m 50 c so víi kÕ ho¹ch, gi¶m 2%.
- VÒ mÆt doanh sè mua vµ, tæng doanh sè mua thùc hiÖn so víi kÕ
ho¹ch t¨ng 91.225 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 4,7% trong ®ã:
MÆt hang Ymua vµo t¨ng 103.250 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,08%, mÆt
hµng X doanh sè mua vµo gi¶m 12025 ngh×n ®ång, gi¶m 1.82%
Nh vËy, vÒ mËt lîng vµ doanh sè ta thÊy møc ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch
mua vµo lµ kh«ng ®¶m b¶o: mÆt hµng X kh«ng ®¹t, mÆt hµng Y ®¹t vît so
víi kÕ ho¹ch. §Ó cã thÓ gi¶i thÝch râ nÐt h¬n t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua
vµo ta ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng nh sau: ¸p dông c«ng thøc.
Doanh sè mua vµo = Sè lîng hµng mua x §¬n gi¸ mua
1. Sè kÕ ho¹ch:
MÆt hµng X Þ 2500 x 265 = 662.500 ngh×n ®ång
MÆt hµng YÞ 3000 x 426 = 1278.000 ngh×n ®ång
Céng 1.940.500 ngh×n ®ång
2. Do lîng hµng thay ®æi
MÆt hµng A => 2450 x 265 - 662.500 = -13.250 ngh×n ®ång (-2%)
MÆt hµng Y => 3.250 x 426 - 1.278.000 = 106.500 ngh×n ®ång (8,33%)
Céng 93.250
93.250 x100
Tû lÖ % => = 4,8%
1.940.500
3. Do gi¸ mua thay ®æi
MÆt hµng A Þ 2450 x 265,5 - 249.250
650.475 - 649250 = 1225 ngh×n ®ång tû lÖ
78
MÆt hµng B Þ 3250 x 425 - 1384.500
= 1381.250 - 1384.500 = -3250 ngh×n ®ång
4. Tæng hîp.
4.1 MÆt hµng X:
- Do lîng hµng mua vµo thay ®æi (gi¶m 50C) doanh sè mua -13250
ngh×n ®ång
- Do gi¸ mua vµo thay ®æi doanh sè mua t¨ng 1225 ngh×n ®ång
Céng : -12025 ngh×n ®ång
4.2 MÆt hµng Y:
- Do lîng hµng mua vµo t¨ng doanh sè t¨ng 106.500 ngh×n ®ång
- Do gi¸ mua gi¶m doanh sè gi¶m -3250 ngh×n ®ång
Céng 103.250 ngh×n ®ång
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta lËp biÓu ph©n tÝch nh sau:
BiÓu ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn doanh sè mua (BiÓu 3.8)
BiÓu 3.8: Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn doanh sè mua
§¬n vÞ: 1000®
Sè Çc chØ tiªu N0 N1 N1 DN = N1 - N0 DN (q) DN (p)
T.T MÆt hµng (q0p0) (q1p0) (q1p1) TiÒn T.L TiÒn T.L TiÒn T.L
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1 MÆt hµng X 662.500 649.250 650.475 -12.025 -1,82 -13.250 -2 1.225 0,18
2 MÆt hµng Y 1.278.000 1.384.500 1.381.250 103.250 8,08 106.500 8,33 -3.250 -0,25
Tæng céng 1.940.500 2.033.750 2.031.725 91.225 4,70 93.250 4,8 -2.025 -0,10
5. NhËn xÐt:
Tõ nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch ë biÓu trªn ta thÊy r»ng
79
5.1 - Tæng doanh sè mua vµo thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 91.225
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 4.7%lµ do
- Sè lîng hµng mua vµo thay ®æi doanh sè mua t¨ng 93.250 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨g 4.8%.
- Do gi¸ mua thay ®æi doanh sè mua gi¶m 2025 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m
0,10%.
5.2. MÆt hµng X doanh sè mua thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch gi¶m 12.025
ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m -1,82% trong ®ã:
- Do lîng hµng ho¸ mua vµo thay ®æi doanh sè mua gi¶m 13.250
ngh×n ®ång.Tû lÖ gi¶m 2%.
- Do gi¸ mua thay ®æi ¶nh hëng doanh sè mua t¨ng 1.225 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 0,18%.
5.3. MÆt hµng Y doanh sè mua vµo so víi kÕ ho¹ch t¨ng 103.250 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 8,08% lµ do:
- Lîng hµng mua vµo thay ®æi ¶nh hëng t¨ng doanh sè 106.500 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 8,33%.
- Do gi¸ mua vµo thay ®æi ¶nh hëng gi¶m doanh sè mua 3.250 ngh×n
®ång, tû lÖ gi¶m 0,25%.
3.7. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n tÝch mua hµng nhËp khÈu
Mua hµng nhËp khÈu lµ mét nghiÖp vô kinh doanh th¬ng m¹i quèc tÕ.
Mua hµng nhËp khÈu nh»m môc ®Ých ®Ó b¸n ra ®¸p øng cho nhu cÇu tiªu
dïng, cho nhu cÇu s¶n xuÊt, gia c«ng hoÆc t¸i xuÊt khÈu.
Ph©n tÝch mua hµng nhËp khÈu cÇn ph¶i c¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm
vô vµ ®Æc ®iÓm trong kinh doanh vµ qu¶n lý ho¹t ®éng nhËp khÈu ®Ó x¸c ®Þnh
néi dung vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thÝch hîp.
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu,
cã thÓ ph©n tÝch hµng nhËp khÈu theo nhãm mÆt hµng ®Ó phôc vô cho nh÷ng
nhu cÇu kh¸c nhau.
- Hµng nhËp khÈu cã thÓ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ nh»m phôc vô
cho s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng.
80
- NhËp khÈu hµng tiªu dïng víi môc ®Ých ®Ó b¸n ra.
- NhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt, gia c«ng v.v...
Trong trêng hîp cã nhiÒu nhãm hµng nhËp khÈu cÇn ph¶i tÝnh to¸n,
ph©n tÝch theo tõng lo¹i trªn c¬ së so s¸nh víi kÕ ho¹ch hoÆc hîp ®ång nhËp
khÈu.
Trong kinh doanh hµng nhËp khÈu, thÞ trêng nhËp khÈu còng rÊt phong
phó. Mçi thÞ trêng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ chÊt lîng vµ gi¸ c¶ mÆt
hµng vµ çc chÝnh s¸ch, tËp qu¸n trong bu«n b¸n quèc tÕ. Do vËy ph©n tÝch
t×nh h×nh hµng nhËp khÈu cÇn ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh nhËp khÈu vµ nh÷ng
nh©n tè ¶nh hëng theo tõng thÞ trêng, qua ®ã t×m ra nh÷ng lîi thÕ vµ ®Ò ra
nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý theo tõng thÞ trêng nhËp khÈu.
Ngoµi ra ph©n tÝch hµng nhËp khÈu còng cÇn ph©n tÝch theo ph¬ng
thøc nhËp (nhËp trùc tiÕp hay nhËp uû th¸c...) theo ph¬ng thøc thanh to¸n
(thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ, thanh to¸n b»ng hµng ho¸). Trong trêng hîp thanh
to¸n b»ng ngo¹i tÖ cÇn ph¶i tÝnh to¸n sù biÕn ®éng cña gi¸ nhËp vµ tû gi¸
ngo¹i tÖ t¹i çc thêi ®iÓm kh¸c nhau ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh hµng
nhËp khÈu. §Ó thÊy ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh hµng nhËp khÈu cÇn ph¶i ph©n
tÝch theo l« hµng trªn c¬ së so s¸nh gi÷a çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng nhËp
khÈu víi nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó thùc hiÖn l« hµng ®ã.
C«ng thøc:
Doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu (VND)
HNK =
Chi phÝ nhËp khÈu (ngo¹i tÖ)
Chi phÝ mua hµng nhËp khÈu còng cÇn ph©n tÝch theo ngo¹i tÖ vµ nh÷ng
chi phÝ, thuÕ nhËp khÈu b»ng ngo¹i tÖ hoÆc b»ng tiÒn ViÖt Nam. Doanh thu
b¸n hµng nhËp khÈu thêng lµ doanh thu b»ng tiÒn ViÖt Nam. Trêng hîp t¸i
xuÊt khÈu th× doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu tÝnh theo nguyªn tÖ.
§Ó thÊy ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh hµng nhËp khÈu ta cÇn so s¸nh doanh
thu b¸n hµng nhËp khÈu víi chi phÝ nhËp khÈu. NÕu doanh thu b¸n hµng nhËp
khÈu mµ lín h¬n chi phÝ nhËp khÈu th× hîp ®ång nhËp khÈu cã l·i vµ ngîc
l¹i. Trêng hîp chi phÝ cho hîp ®ång nhËp khÈu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ th× ta tÝnh
81
tû gi¸ gi÷a doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu theo VN§ trªn ®¬n vÞ ngo¹i tÖ chi
phÝ hµng nhËp khÈu råi so s¸nh víi tû gi¸ mua ngo¹i tÖ do Ng©n hµng ngo¹i
th¬ng c«ng bè thêi ®iÓm nhËp khÈu theo c«ng thøc:
RNT - RNK = DR
Tõ c«ng thøc trªn, nÕu DR>0 th× hîp ®ång nhËp khÈu cã hiÖu qu¶. Tõ
®ã ta tÝnh møc lîi nhuËn ®¹t ®îc cña hîp ®ång nhËp khÈu theo c«ng thøc
PNK = DRNK CFNK (ngo¹i tÖ) vµ tû lÖ % trªn doanh thu cho hîp ®ång
nhËp khÈu.
VÝ dô: Mét c«ng ty th¬ng m¹i nhËp 1 l« hµng víi nh÷ng sè liÖu nh
sau:
1. TrÞ gi¸ l« hµng nhËp khÈu: 650.000 USD
2. ThuÕ nhËp khÈu: 42.500 USD
3. Chi phÝ, vËn chuyÓn, bèc xÕp: 250 USD
4. Chi phÝ l¾p r¸p, b¶o hµnh: 500 USD
5. Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: 175 USD
6. Doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu 11.441.512.000 (VND)
Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña hîp ®ång nhËp khÈu biÕt r»ng tû gi¸ mua ngo¹i
tÖ t¹i thêi ®iÓm tiªu thô xong l« hµng nhËp khÈu lµ 13.980 ®/ 1 USD.
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu ph©n tÝch nh sau:
Chi phÝ kinh doanh nhËp khÈu:
650.000 + 42.500 + 250 + 500 + 175 = 693.425 USD
11.441.512.500
RNK = = 16.500®
693.425
So víi tû gi¸ mua ngo¹i tÖ ta cã:
16.500 - 13.980 = 2.520
Nh vËy mçi 1 USD chi cho l« hµng nhËp khÈu doanh nghiÖp l·i 2.520®
- c¶ hîp ®ång nhËp khÈu doanh nghiÖp l·i:
2520 x 693.425 = 1.747.431.000 ®
1.747.431.000 x100
Tû lÖ lîi nhuËn trªn doanh thu = = 15,27%
11.441.512.000
82
3.8. Ph©n tÝch t×nh h×nh dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn
hµng ho¸
Dù tr÷ hµng ho¸ lµ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh linh ®éng kinh
doanh th¬ng m¹i. Nã ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh ®îc thùc
hiÖn liªn tôc kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n.
§Ó ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®ßi hái doanh nghiÖp th¬ng m¹i
ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn çc chØ tiªu ®Þnh møc dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é
lu chuyÓn hµng ho¸.
Dù tr÷ hµng ho¸ lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh trÞ gi¸ cña sè
lîng hµng ho¸ cÇn thiÕt ®Ó b¸n ra, ®Ó s¶n xuÊt gia c«ng, hoÆc ®Ó ho¹t ®éng
kinh doanh dÞch vô.
Tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸ lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quanhÖ so
s¸nh gi÷a çc chØ tiªu dù tr÷ hµng ho¸ vµ doanh thu b¸n hµng trong n¨m kÕ
ho¹ch. Tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸ ®îc x¸c ®Þnh b»ng hai chØ tiªu. §ã lµ:
1. HÖ sè vßng quay dù tr÷ hµng ho¸. C«ng thøc:
M GV
HDT =
DT
2. Sè ngµy lu chuyÓn hµng ho¸. C«ng thøc
360 DT.360 DT
n DT = hoÆc = =
H DT M GV m GV
Trong ®ã: HDT: HÖ sè vßng quay dù tr÷ hµng ho¸
MGV: Doanh thu b¸n hµng trong n¨m (gi¸ vèn)
DT : Dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n
m GV Møc b¸n ra b×nh qu©n ngµy (gi¸ vèn)
Ph©n tÝch t×n h×nh dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸ nh»m
nhËn thøc, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh t¨ng gi¶m, t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu ®Þnh
møc dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸. §ång thêi cÇn ph¶i tÝnh
to¸n ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh dù tr÷ hµng ho¸ ®Ó tõ ®ã
83
®a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt çc chØ tiªu ®Þnh møc dù tr÷ hµng
ho¸.
Ph©n tÝch h×nh h×nh dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸
®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a çc sè liÖu thùc tÕ
cña n¨m b¸o ço so víi n¨m kÕ ho¹ch hoÆc so víi sè thùc hiÖn n¨m tríc,
®ång thêi ¸p dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn ®Ó ph©n tÝch.
Çc nh©n tè ¶nh hëng:
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã nh÷ng sè liÖu vÒ hµng tån kho
nh sau (®¬n vÞ: 1000®)
Sè T.T Çc chØ tiªu N¨m tríc N¨m b¸o ço
1 Hµng tån kho
1.1 Sè ®Çu n¨m 534.642 530.428
1.2 Sè cuèi kú 530.428 547.455
2 Gi¸ vèn hµng b¸n 13.897.184 14.309.491
Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu©n chuyÓn
hµng ho¸.
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu nh sau:
1. Dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n:
1.1. N¨m tríc:
534.642 + 530.428
DT 0 = = 532.535 ngh×n ®ång
2
1.2. N¨m b¸o ço
530.428 + 547.455
DT1 = = 538.941,5 ngh×n ®ång
2
2. HÖ sè vßng quay hµng dù tr÷ hµng ho¸
84
2.1. N¨m tríc
13.897.184
H DT0 = = 26,09 vßng
532.535
2.2. N¨m b¸o ço
14.309.491
H DT1 = = 26,55 vßng
538.941,5
3. Møc b¸n ra b×nh qu©n (gi¸ vèn)
3.1. N¨m tríc
13.897.184
m GV0 = = 38.603,29 ngh×n ®ång
360
3.2. N¨m b¸o ço
14.309.491
m GV1 = = 39.748,59 ngh×n ®ång
360
4. Sè ngµy lu chuyÓn hµng dù tr÷ hµng ho¸
4.1. N¨m tríc
532.535
n0 = = 13,8 ngµy
38.603,29
4.2. N¨m b¸o ço
538.941,5
n1 = = 13,56 ngµy
39.748,59
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta lËp biÓu ph©n tÝch nh sau: (BiÓu sè 3.9)
BiÓu sè 3.9: Ph©n tÝch dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸
§¬n vÞ: 1000®
85
Sè N¨m b¸o So s¸nh
Çc chØ tiªu N¨m tríc
T.T ço T§ T.lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n 532.535 538.941,5 6.406,5 1,2
2 Doanh thu b¸n hµng (gv) 13.897.184 14.309.491 412.307 2,97
3 HÖ sè quay vßng dù tr÷ hµng 26,09 26,55 0,46 1,76

ho¸
4 Møc b¸n ra b×nh qu©n ngµy 38.603,29 39.748,59 1.145,3 2,97
5 Sè ngµy lu chuyÓn hµng ho¸ 13,8 13,56 0,24 -1,72
Tõ nh÷ng sè liÖu ë biÓu trªn ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
1. Dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n n¨m b¸o ço so víi n¨m tríc t¨ng
6.406,5 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 1,2%.
2. HÖ sè quay vßng dù tr÷ hµng ho¸ t¨ng 0,46 vßng, tû lÖ t¨ng 1,76%.
3. Møc b¸n ra b×nh qu©n theo gi¸ vèn t¨ng 1.129,61 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 2,97%.
4. Sè ngµy lu chuyÓn hµng dù tr÷ gi¶m 0,24 ngµy, tû lÖ gi¶m 1,72%.
5. Møc tiÕt kiÖm vèn dù tr÷ hµng ho¸ lµ:
-0,24 ngµy x 39.204,08 = -9.408,98 ngh×n ®ång
§Ó cã thÓ nhËn thøc, ®¸nh gi¸ s©u s¾c h¬n t×nh h×nh t¨ng, gi¶m vÒ sè
ngµy lu chuyÓn vµ møc tiÕt kiÖm vèn dù tr÷ hµng ho¸ ta ph©n tÝch çc nh©n
tè ¶nh hëng nh sau:
¸p dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn ta cã:
532.535
n0 = = 13,80 ngµy
38.603,29
86
1. Do møc dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n t¨ng:
538.941,5
Δn ( DT ) = - 13,8 = 13,96 - 13,/8 = 0,16 ngµy
38.603,29
2. Do møc b¸n ra b×nh qu©n t¨ng:
538.941,5
Δn ( m ) = - 13,96 = 13,56 - 13,96 = -0,4 ngµy
39.748,59
3. Tæng hîp:
0,16 + (-0,4) = -0,24 ngµy
4. KÕt luËn
4.1. Do møc ®é dù tr÷ hµng ho¸ b×nh qu©n t¨ng, ¶nh hëng t¨ng 0,10
ngµy, ¶nh hëng møc ®é dù tr÷ hµng ho¸ t¨ng:
0,16 x 39.204,08 = 6.272,65 ngh×n ®ång
4.2. Do møc b¸n ra b×nh qu©n t¨ng, sè ngµy lu chuyÓn hµng ho¸ gi¶m
0,4 ngµy ¶nh hëng møc tiÕt kiÖm vèn dù tr÷ lµ:
-0,4 x 39.204,08 ngµy = -15.681,63 ngh×n ®ång
4.3. Tæng hîp: 6.272,65 + (-15.681,63) = -9.408,98 ngh×n ®ång.
87
Ch¬ng IV
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh

4.1.1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i chi phÝ vµ vai trß qu¶n lý chi phÝ kinh doanh
Kinh doanh lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn. §Ó
thùc hiÖn çc ho¹t ®éng kinh doanh, ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn ph¶i chi phÝ ®Ó
thùc hiÖn çc nghiÖp vô kinh doanh.
Chi phÝ kinh doanh lµ nh÷ng kho¶n chi b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n mµ doanh
nghiÖp bá ra ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh. VÒ b¶n chÊt, chi phÝ kinh
doanh lµ nh÷ng kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ vµ çc
kho¶n chi b»ng tiÒn kh¸c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. §ã lµ qu¸
tr×nh chuyÓn dÞch vèn kinh doanh vµo gi¸ thµnh cña s¶n phÈm.
Chi phÝ kinh doanh bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung, c«ng dông vµ tÝnh
chÊt kh¸c nhau. Cho nªn ®Ó tiÖn cho viÖc qu¶n lý sö dông vµ h¹ch to¸n cÇn
tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ kinh doanh theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau.
Theo b¶n chÊt kinh tÕ chi phÝ kinh doanh th¬ng m¹i (chi phÝ lu th«ng)
®îc ph©n thµnh chi phÝ lu th«ng bæ sung vµ chi phÝ lu th«ng thuÇn tuý (Çc
M¸c - T b¶n).
Chi phÝ lu th«ng bæ sung lµ nh÷ng kho¶n chi nh»m tiÕp tôc vµ hoµn
thiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ trong kh©u lu th«ng. Nh÷ng kho¶n chi phÝ
nµy lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Chi phÝ lu th«ng
thuÇn tuý lµ nh÷ng kho¶n chi nh»m môc ®Ých chuyÓn ho¸ h×nh th¸i gi¸ trÞ cña
hµng ho¸ tõ tiÒn hµng hµng - tõ hµng sang tiÒn (T-H-T'). Nh÷ng kho¶n chi phÝ
nµy kh«ng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
- C¨n cø vµo møc ®é tham gia vµo çc ho¹t ®éng kinh doanh, chi phÝ
kinh doanh ®îc ph©n lo¹i thµnh chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp. Trong
doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Chi phÝ trùc tiÕp lµ çc kho¶n nh: chi phÝ mua, b¸n
88
hµng ho¸, chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chi phÝ trùc tiÕp lµ chi phÝ s¶n xuÊt t¹o nªn gi¸
thµnh s¶n xuÊt, chi phÝ gi¸n tiÕp lµ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp.
C¨n cø vµo tÝnh chÊt biÕn ®æi chi phÝ ®îc ph©n thµnh chi phÝ kh¶ biÕn
(biÕn phÝ) vµ chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ) vµ chi phÝ hçn hîp. Chi phÝ kh¶ biÕn lµ
nh÷ng kho¶n chi phÝ biÕn ®æi phô thuéc vµo khèi lîng hµng ho¸ mua vµo b¸n
ra trong kú. Chi phÝ nµy bao gåm: Chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì hµng ho¸, chi
phÝ b¶o qu¶n, ®ãng gãi bao b× v.v... §Æc ®iÓm cña chi phÝ kh¶ biÕn lµ khi khèi
lîng s¶n phÈm hµng ho¸ mua vµo, b¸n ra thay ®æi th× chi phÝ kh¶ biÕn thay
®æi theo chiÒu híng tû lÖ thuËn. Nhng chi phÝ kh¶ biÕn cho mét ®¬n vÞ
doanh thu th× kh«ng ®æi. Chi phÝ bÊt biÕn lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ t¬ng ®èi æn
®Þnh, kh«ng phô thuéc vµo khèi lîng hµng ho¸ mua vµo, b¸n ra trong kú nh:
Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý v.v... §©y lµ lo¹i
chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i thanh to¸n, ph¶i tr¶ kh«ng phô thuéc vµo khèi
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt kinh doanh nhiÒu hay Ýt, thËm chÝ ®«i khi kh«ng ho¹t
®éng còng ph¶i tr¶. §Æc ®iÓm cña lo¹i chi phÝ nµy lµ khi khèi lîng hµng ho¸
mua vµo, b¸n ra thay ®æi th× chi phÝ nµy kh«ng ®æi. Nhng chi phÝ bÊt biÕn
cho mét ®¬n vÞ doanh thu thay ®æi theo chiÒu híng tû lÖ nghÞch. Chi phÝ hçn
hîp lµ chi phÝ mang c¶ hai tÝnh chÊt, biÖn phÝ vµ ®Þnh phÝ.
C¨n cø vµo chøc n¨ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× chi phÝ ®îc
ph©n thµnh chi phÝ mua hµng, chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ
qu¶n lý doanh nghiÖp. Cßn nÕu doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng tµi chÝnh th× chi
phÝ kinh doanh bao gåm c¶ chi phÝ tµi chÝnh.
- C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ vµ môc ®Ých sö dông chi phÝ kinh doanh
®îc ph©n thµnh çc kho¶n môc nh: Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ nguyªn liÖu,
vËt liÖu, chi phÝ c«ng cô ®å dïng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh v.v...
Ngoµi ra, ngêi ta cßn ph©n lo¹i chi phÝ kinh doanh thµnh chi phÝ kiÓm
so¸t ®îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc, chi phÝ c¬ héi, chi phÝ ch×m v.v…
89
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh cÇn ph¶i n¾m v÷ng tõng çch ph©n lo¹i
chi phÝ vµ ý nghÜa cña nã v× mçi mét çch ph©n lo¹i cã ý nghÜa riªng biÖt vµ
®¸p øng mét yªu cÇu qu¶n lý nhÊt ®Þnh:
Qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ hîp lý cã ý nghÜa quan träng trong kinh
doanh v× nã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn çc
nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕt qu¶ kinh doanh. NÕu doanh nghiÖp qu¶n
lý tèt chi phÝ th× sÏ cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, t¨ng
doanh thu b¸n hµng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. NÕu doanh nghiÖp kh«ng
qu¶n lý tèt chi phÝ th× sÏ h¹n chÕ kÕt qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ gi¶m.
4.1.2. Môc ®Ých ph©n tÝch chi phÝ kinh doanh vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh nh»m môc ®Ých nhËn thøc vµ
®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, toµn diÖn vµ kh¸ch quan t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi
phÝ, qua ®ã thÊy ®îc sù t¸c ®éng ¶nh hëng cña nã ®Õn qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶
kinh doanh. Qua ph©n tÝch cã thÓ thÊy ®îc t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi
phÝ kinh doanh cã hîp lý hay kh«ng; cã phï hîp víi nhu cÇu kinh doanh, víi
nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ hay
kh«ng? §ång thêi qua ph©n tÝch cÇn t×m ra nh÷ng mÆt tån t¹i bÊt hîp lý trong
qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ. Tõ ®ã, ph©n tÝch çc nguyªn nh©n ¶nh hëng vµ ®Ò
xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ
kinh doanh tèt h¬n.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i
c¨n cø vµo nh÷ng nguån tµi liÖu sau:
- Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ ®Þnh møc chi phÝ.
- Çc sè liÖu kÕ to¸n chi phÝ bao gåm c¶ kÕ to¸n tæng hîp vµ kÕ to¸n chi
tiÕt chi phÝ.
- Çc chÕ ®é chÝnh s¸ch vµ çc tµi liÖu v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn t×nh
h×nh qu¶n lý chi phÝ nh: ChÕ ®é tiÒn l¬ng, chÝnh s¸ch tÝn dông, çc hîp
®ång vay vèn, hîp ®ång lao ®éng, çc quy ®Þnh vÒ gi¸ cíc vËn tµi v.v...
90
4.2. Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh cã liªn hÖ víi
doanh thu b¸n hµng
Ph©n tÝch chung t×nh h×nh thùc hiÖn chi phÝ kinh doanh cña doanh
nghiÖp lµ ®¸nh gi¸ tæng qu¸t t×nh h×nh biÕn ®éng cña çc chØ tiªu chi phÝ gi÷a
kú ph©n tÝch vµ kú gèc, qua ®ã thÊy ®îc sù t¸c ®éng ¶nh hëng cña nã ®Õn
viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng, x¸c ®Þnh møc tiÕt kiÖm hay béi
chi vÒ chi phÝ. Trong trêng hîp cã sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸, ®Ó ®¸nh
gi¸ chÝnh x¸c ph¶i lo¹i trõ ¶nh hëng cña yÕu tè gi¸ trong chØ tiªu doanh thu
b¸n hµng.
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i chi phÝ kinh doanh ®îc sö dông tríc
hÕt ph¶i t¹o ra doanh thu ®Ó cã nguån bï ®¾p chi phÝ vµ cã lîi nhuËn. V× thÕ,
®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ kinh doanh cã hîp lý hay
kh«ng ph¶i xÐt sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña chi phÝ kinh doanh trong mèi liªn
hÖ víi doanh thu.
Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh trong doanh nghiÖp
th¬ng m¹i sö dông çc chØ tiªu sau ®©y:
- Tæng møc chi phÝ: Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé çc kho¶n chi phÝ
mµ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó thùc hiÖn çc nghiÖp vô kinh doanh. Tæng møc
chi phÝ bao gåm chi phÝ mua hµng, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp ph©n bæ cho hµng b¸n ra.
- Tû suÊt chi phÝ: Lµ chØ tiªu t¬ng ®èi ph¶n ¸nh tû lÖ phÇn tr¨m (%)
cña chi phÝ trªn doanh thu b¸n hµng. Tû suÊt chi phÝ nãi lªn tr×nh ®é tæ chøc
qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, chÊt lîng qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cña
doanh nghiÖp.
C«ng thøc:
F
F' = x100
M
Trong ®ã:
91
F: Tæng chi phÝ kinh doanh
M: Tæng doanh thu b¸n hµng
F': Tû suÊt chi phÝ (%)
- Møc ®é t¨ng gi¶m tû suÊt chi phÝ ph¶n ¸nh sù thay ®æi vÒ tû suÊt chi
phÝ gi÷a hai kú.
DF' = F'1 - F'0
Trong ®ã:
DF': Møc ®é t¨ng, gi¶m tû suÊt chi phÝ
F'1, F'0: Tû suÊt chi phÝ ë kú ph©n tÝch vµ kú gèc.
- Tèc ®é t¨ng gi¶m tû suÊt chi phÝ lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ % gi÷a møc
t¨ng gi¶m tû suÊt chi phÝ víi tû suÊt chi phÝ kú gèc.
ΔF'
TF' = x100
F'0
- Møc ®é tiÕt kiÖm, l·ng phÝ chi phÝ: ChØ tiªu nµy cho biÕt víi møc
doanh thu b¸n hµng trong kú vµ møc gi¶m (hoÆc t¨ng) tû suÊt chi phÝ th×
doanh nghiÖp tiÕt kiÖm (hoÆc l·ng phÝ) chi phÝ lµ bao nhiªu?
C«ng thøc: U = DF' x M1
Trong ®ã:
U: Møc tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ chi phÝ
M1: Doanh thu b¸n hµng thùc tÕ trong kú
§Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ kinh
doanh th× tæng møc chi phÝ cã thÓ t¨ng lªn hoÆc gi¶m ®i nhng ph¶i ®¶m b¶o
më réng quy m«, t¨ng tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸, t¨ng doanh thu b¸n hµng
vµ t¨ng lîi nhuËn. NÕu sau khi lo¹i trõ yÕu tè gi¸ trong doanh thu b¸n hµng
mµ tØ lÖ t¨ng cña chi phÝ nhá h¬n tØ lÖ t¨ng cña doanh thu b¸n hµng th× tû suÊt
chi phÝ gi¶m th× ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ lµ tèt, cã hiÖu
92
qu¶. Trong trêng hîp nµy çc chØ sè DF', TF'' vµ U sÏ lµ nh÷ng con sè ©m,
doanh nghiÖp ®¹t ®îc møc tiÕt kiÖm t¬ng ®èi vÒ chi phÝ. Ngîc l¹i nÕu tØ lÖ
t¨ng doanh thu nhá h¬n tØ lÖ t¨ng cña chi phÝ th× tû suÊt chi phÝ t¨ng lªn, çc
chØ sè DF', TF' vµ U sÏ lµ nh÷ng sè d¬ng th× doanh nghiÖp sÏ l·ng phÝ chi phÝ
vµ nh vËy viÖc qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cha tèt.
§Ó minh ho¹ ta xÐt vÝ dô qua biÓu sè 4.1
BiÓu 4.1. Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh
§¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång
TT Çc chØ tiªu N¨m N¨m b¸o So s¸nh

tríc ço Sè tiÒn Tû lÖ %
1 2 3 4 5 6
1 Doanh thu b¸n hµng 30.000 33.560 3.560 11,87
2 Chi phÝ kinh doanh 1.700 1.897 197 11,59
3 Tû suÊt chi phÝ (%) 5,67 5,65 - -
4 Møc ®é t¨ng gi¶m TSCF (%) - - - -0,02
5 Tèc ®é t¨ng gi¶m TSCF (%) - - - -0,35
6 Møc ®é tiÕt kiÖm (l·ng phÝ) t¬ng -6,712

®èi vÒ chi phÝ
Sè liÖu cña biÓu 5.1. cho thÊy chi phÝ cña doanh nghiÖp thùc hiÖn so víi
kÕ ho¹ch t¨ng 197 triÖu ®ång víi tû lÖ t¨ng 11,59%, trong khi ®ã doanh thu
t¨ng 8.560 triÖu ®ång víi tû lÖ t¨ng 11,87%, lín h¬n tû lÖ t¨ng chi phÝ cho nªn
®· lµm cho tû suÊt chi phÝ gi¶m -0,02% víi tèc ®é gi¶m -0,35% vµ doanh
nghiÖp ®¹t ®îc møc tiÕt kiÖm chi phÝ lµ -6,712 triÖu ®ång. Nh vËy cã thÓ
®¸nh gi¸ chung t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cña doanh nghiÖp lµ tèt.
93
4.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh theo chøc n¨ng
ho¹t ®éng
4.3.1. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh chi phÝ theo chøc n¨ng ho¹t ®éng
Ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i cã ba chøc n¨ng c¬ b¶n, ®ã lµ chøc
n¨ng mua hµng, chøc n¨ng b¸n hµng vµ chøc n¨ng qu¶n lý. Çc kho¶n môc
chi phÝ kinh doanh còng ®îc qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch theo çc chøc
n¨ng ho¹t ®éng ®Ó cã thÓ nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c t×nh h×nh
qu¶n lý vµ chÊt lîng cña c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ. Nh vËy theo chøc n¨ng
th× chi phÝ ®îc chia lµm 3 lo¹i:
- Chi phÝ mua hµng: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n g¾n
liÒn víi qu¸ tr×nh mua vËt t hµng ho¸. Chi phÝ mua hµng lµ nh÷ng kho¶n chi
phÝ ph¸t sinh tõ khi giao dÞch, ký kÕt hîp ®ång cho ®Õn khi hîp ®ång ®· ®îc
thùc hiÖn, hµng mua ®· nhËp kho hoÆc ®· chuyÓn ®Õn ®Þa ®iÓm chuÈn bÞ b¸n
ra (kh«ng tÝnh trÞ gi¸ mua cña hµng ho¸). Chi phÝ mua hµng cã tÝnh chÊt kh¶
biÕn vµ lµ mét bé phËn cña gi¸ vèn hµng b¸n.
- Chi phÝ b¸n hµng : Lµ toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh
tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ cung cÊp dÞch vô trong kú. Trong çc doanh
nghiÖp th¬ng m¹i chi phÝ nµy chiÕm tû träng t¬ng ®èi cao bëi v× ®ã lµ
nh÷ng kho¶n chi phÝ trùc tiÕp phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh
th¬ng m¹i, Khi quy m« ho¹t ®éng ®îc më réng, doanh thu t¨ng th× tû träng
chi phÝ b¸n hµng còng t¨ng.
- Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn
qu¶n lý, bao gåm qu¶n lý kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh. §ã lµ nh÷ng
kho¶n chi phÝ gi¸n tiÕp, t¬ng ®èi æn ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo khèi lîng
hµng ho¸ mua vµo b¸n ra. Cho nªn khi quy m« kinh doanh t¨ng, doanh thu
t¨ng th× tû suÊt chi phÝ qu¶n lý cã xu híng gi¶m.
Ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ kinh doanh theo çc chøc n¨ng ho¹t ®éng
nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ chung t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cho tõng
94
chøc n¨ng, qua ®ã thÊy ®îc sù ¶nh hëng cña nã lªn chØ tiªu chi phÝ vµ hiÖu
qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®ång thêi ®¸nh gi¸ sù ph©n bæ chi phÝ theo
çc chøc n¨ng ho¹t ®éng cã hîp lý hay kh«ng?
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô, chi phÝ mua hµng, chi phÝ b¸n
hµng lµ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp do vËy çc kho¶n chi phÝ nµy cÇn chiÕm tû
träng lín vµ t¨ng lªn. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ chi phÝ gi¸n tiÕp, chiÕm
tû träng nhá vµ gi¶m xuèng lµ hîp lý.
§Ó ph©n tÝch chi phÝ theo çc chøc n¨ng ho¹t ®éng ta cÇn tÝnh tû träng
chi phÝ cña tõng chøc n¨ng trong tæng chi phÝ, tû suÊt chi phÝ cña tæng chi phÝ
nãi chung còng nh tû suÊt chi phÝ cña tõng chøc n¨ng nãi riªng. Sau ®ã so
s¸nh sù t¨ng gi¶m vÒ sè tiÒn, tû lÖ vµ sù thay ®æi vÒ tû träng vµ tû suÊt chi phÝ.
XÐt vÝ dô qua biÓu 4.2. cho thÊy:
BiÓu 4.2. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh chi phÝ
theo çc chøc n¨ng ho¹t ®éng
§¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång

Çc chØ tiªu
ST TT TS ST TT TS ST TL TT TS
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
CF mua hµng 450 26,47 1,500 542 28,57 1,61 92 20,40 2,10 0,110
CF b¸n hµng 850 50,00 2,833 843 44,44 2,51 -7 -0,82 -5,56 -0,323
CF qu¶n lý 400 23,53 1,333 512 26,99 1,53 112 28,00 3,46 0,197
Tæng chi phÝ 1.700 100 5,670 1.897 100 5,65 197 11,59 0 -0,020
Doanh thu 30.000 - - 33.560 - - 3.560 11,86 - -
VÒ tæng thÓ tû lÖ t¨ng tæng chi phÝ nhá h¬n tû lÖ t¨ng cña doanh thu cho
nªn tû suÊt chi phÝ gi¶m. §¹t ®îc ®iÒu nµy lµ do chi phÝ b¸n hµng gi¶m vÒ
95
tæng møc, tû träng vµ tû suÊt. Tuy nhiªn chi phÝ mua hµng vµ chi phÝ qu¶n lý
t¨ng lªn víi tû lÖ cao h¬n tû lÖ t¨ng cña doanh thu nh vËy lµ bÊt hîp lý, cho
nªn tû träng vµ tû suÊt chi phÝ ë hai chøc n¨ng nµy ®Òu t¨ng. NÕu doanh
nghiÖp gi¶m ®îc tû träng vµ tû suÊt chi phÝ mua hµng vµ chi phÝ qu¶n lý th×
hiÖu qu¶ sö dông qu¶n lý chi phÝ sÏ tèt h¬n.
Sau khi ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh chi phÝ theo çc chøc n¨ng ho¹t
®éng, ta tiÕn hµnh ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc chi phÝ cho tõng chøc n¨ng
ho¹t ®éng. Môc ®Ých ph©n tÝch nh»m ®¸nh gi¸ sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña
tõng kho¶n môc chi phÝ qua ®ã lµm râ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ®Ó ®Ò ra nh÷ng
biÖn ph¸p kh¾c phôc.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc tiÕn hµnh t¬ng tù nh ph©n tÝch tæng hîp
chi phÝ theo çc chøc n¨ng ho¹t ®éng.
4.3.2. Ph©n tÝch chi phÝ mua hµng
Chi phÝ mua hµng bao gåm nh÷ng kho¶n môc sau:
- Chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì hµng ho¸.
Trong chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì hµng ho¸ cã thÓ cã 2 kho¶n môc. Chi
phÝ vËn chuyÓn bèc dì hµng ho¸ do doanh nghiÖp thùc hiÖn b»ng ph¬ng tiÖn
cña m×nh hoÆc chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì thuª ngoµi. Chi phÝ vËn chuyÓn bèc
dì b»ng ph¬ng tiÖn cña doanh nghiÖp bao gåm çc kho¶n chi phÝ nhiªn liÖu
x¨ng dÇu, chi phÝ khÊu hao ph¬ng tiÖn, chi phÝ phô tïng thay thÕ, chi phÝ
nh©n viªn l¸i xe, ¸p t¶i hµng ho¸ v.v...
- Chi phÝ ph©n lo¹i, b¶o qu¶n, ®ãng gãi hµng ho¸
- Chi phÝ thuª kho b·i trong qu¸ tr×nh mua hµng
- Chi phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸, hoa hång ®¹i lý
- ThuÕ trong kh©u mua (thuÕ bu«n chuyÕn, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ GTGT)
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c (chi phÝ giao dÞch, qu¶n lý)
96
Ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc chi phÝ mua hµng nh»m ®¸nh gi¸ t×nh
h×nh t¨ng, gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m, qua ®ã thÊy ®îc t×nh h×nh t¨ng
gi¶m cã hîp lý hay kh«ng? Trong mäi trêng hîp, nÕu doanh thu b¸n hµng,
(hoÆc gi¸ vèn hµng b¸n) t¨ng lªn th× çc kho¶n môc chi phÝ mua hµng t¨ng lªn
lµ hîp lý vµ ngîc l¹i.
C¨n cø vµo sè liÖu biÓu sè 4.3. ta cã nhËn xÐt sau:
BiÓu 4.3. Ph©n tÝch chi tiÕt chi phÝ mua hµng

Çc chØ tiªu
ST TT ST TT ST TL TT
1 2 3 4 5 6 7 8
CF vËn chuyÓn bèc xÕp 245 54,44 286 52,77 41 16,73 -1,67
hµng ho¸
Trong ®ã:
Thuª ngoµi 64 14,22 112 20,66 48 75,00 6,44
- CF thuª kho b·i 152 33,78 172 31,73 20 13,15 -2,50
- CF b»ng tiÒn kh¸c 53 11,78 84 15,50 31 58,49 3,72
Tæng CF mua hµng 450 100 542 100 92 20,40 -
Doanh thu b¸n hµng 30.000 - 33.560 - 3.560 11,86 -
Trong çc kho¶n môc chi phÝ th× chi phÝ vËn chuyÓn bèc xÕp hµng ho¸
chiÕm tû träng lín nhÊt sau ®ã ®Õn chi phÝ thuª kho b·i. Tæng chi phÝ mua
hµng còng nh tõng kho¶n môc chi phÝ t¨ng víi tû lÖ cao h¬n doanh thu nh
vËy kh«ng hîp lý, ®Æc biÖt chi phÝ vËn chuyÓn thuª ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn
kh¸c t¨ng lªn víi tû lÖ rÊt cao so víi doanh thu. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn tû suÊt
chi phÝ mua hµng t¨ng lªn (BiÓu 5.2). Nh vËy cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n
lý vµ sö dông chi phÝ mua hµng cha tèt.
97
4.3.3. Ph©n tÝch chi phÝ b¸n hµng
Chi phÝ b¸n hµng bao gåm çc kho¶n môc sau:
- Chi phÝ nh©n viªn: §ã lµ çc kho¶n chi phÝ tiÒn l¬ng, phô cÊp l¬ng
vµ çc kho¶n b¶o hiÓm cña çn bé, nh©n viªn b¸n hµng bao gåm c¶ nh©n viªn
ph©n lo¹i, b¶o qu¶n, ®ãng gãi trong kho vµ nh©n viªn tiÕp thÞ.
- Chi phÝ vËt liÖu bao b×: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ vËt liÖu bao b× ®Ó
bao gãi, b¶o qu¶n hµng hãa t¹i kho vµ trong qu¸ tr×nh b¸n hµng.
- Chi phÝ dông cô, ®å dïng: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mua s¾m, sö
dông çc dông cô, ®å dïng t¹i kho hµng, cöa hµng hoÆc quÇy hµng phôc vô
cho b¸n hµng.
- Chi phÝ khÊu hao TSC§: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ khÊu hao çc tµi
s¶n cè ®Þnh: Cöa hµng, kho hµng vµ çc thiÕt bÞ, m¸y mãc phôc vô cho b¸n
hµng.
- Chi phÝ b¶o hµnh.
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi ®îc sö dông ®Ó
thuª söa ch÷a TSC§ phôc vô cho b¸n hµng, thuª dÞch vô qu¶ng ço hµng ho¸,
chi phÝ nhiªn liÖu, ®iÖn níc, chi phÝ hoa hång, b¸n ®¹i lý, ký göi...
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c.
Ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc chi phÝ b¸n hµng nh»m ®¸nh gi¸ t×nh
h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m gi÷a çc kú vÒ sè tiÒn, tû träng cña çc kho¶n môc,
qua ®ã thÊy ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m cã hîp lý hay kh«ng? Nh×n chung, çc
kho¶n chi phÝ b¸n hµng cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m, nhng nÕu ®¶m b¶o t¨ng doanh
thu b¸n hµng, tû lÖ t¨ng cña doanh thu b¸n hµng lín h¬n tû lÖ t¨ng cña chi phÝ
th× ®îc ®¸nh gi¸ lµ hîp lý.
C¨n cø vµo sè liÖu cña biÓu 4.4 ta cã nhËn xÐt sau:
BiÓu 4.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ b¸n hµng
98
Çc chØ tiªu
1 2 3 4 5 6 7 8
CF nh©n viªn 148 17,41 174 20,64 26 15,57 3,23
CF vËt liÖu bao b× 78 9,18 86 10,20 8 10,26 1,02
CF ®å dïng, dông cô 128 15,06 64 7,59 -54 -50 -7,47
CF khÊu hao TSC§ 126 14,82 132 15,66 6 4,76 0,84
CF dÞch vô mua ngoµi 280 32,94 291 34,51 11 3,93 1,57
CF b»ng tiÒn kh¸c 90 10,59 96 11,40 6 6,67 0,81
Tæng CF b¸n hµng 850 100 843 100 -7 -0,82 0
Doanh thu b¸n hµng 30.000 - 33.560 - 3.560 11,86 -
Tæng chi phÝ b¸n hµng gi¶m 7 triÖu ®ång víi tû lÖ -0,82% trong khi ®ã
doanh thu t¨ng 3.560 triÖu ®ång víi tû lÖ t¨ng 11,86% cho nªn tû suÊt chi phÝ
b¸n hµng gi¶m 0,32% ®iÒu nµy ®¸nh gi¸ chung lµ tèt.
XÐt sù biÕn ®éng cña tõng kho¶n môc chi phÝ ta thÊy.
Chi phÝ dông cô ®å dïng so víi kÕ ho¹ch gi¶m -64 triÖu ®ång víi tû lÖ
gi¶m 50% cßn çc kho¶n chi phÝ kh¸c ®Òu t¨ng tû lÖ t¨ng cña çc kho¶n môc
(Trõ tiÒn l¬ng nh©n viªn) ®Òu nhá h¬n tû lÖ t¨ng doanh thu nh vËy lµ hîp lý.
Tuy nhiªn tû lÖ t¨ng cña kho¶n môc chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng t¨ng h¬n so
víi tû lÖ t¨ng cña doanh thu nh vËy lµ kh«ng hîp lý doanh nghiÖp cÇn t×m
hiÓu nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc.
4.3.4. Ph©n tÝch chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp bao gåm nh÷ng kho¶n môc sau:
99
- Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tiÒn l¬ng, phô
cÊp vµ çc kho¶n b¶o hiÓm cho çn bé, nh©n viªn qu¶n lý nh: Ban gi¸m ®èc,
çn bé, nh©n viªn, çc phßng ban nh phßng tæ chøc - hµnh chÝnh, phßng kÕ
to¸n - tµi chÝnh, b¶o vÖ v.v...
- Chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mua s¾m, xuÊt dïng
vËt liÖu cho c«ng t¸c qu¶n lý: v¨n phßng phÈm, vËt liÖu dïng ®Ó söa ch÷a tµi
s¶n cè ®Þnh, tuyªn truyÒn, qu¶ng ço v.v...
Chi phÝ ®å dïng v¨n phßng: §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mua s¾m çc
c«ng cô, ®å dïng phôc vô cho c«ng t¸c v¨n phßng nh: m¸y tÝnh ç nh©n, m¸y
®iÖn tho¹i, m¸y ®Õm tiÒn v.v...
- KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Lµ nh÷ng chi phÝ khÊu hao cña tµi s¶n cè
®Þnh dïng chung cho bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp nh: nhµ cöa, trang thiÕt
bÞ lµm viÖc cho çc phßng ban nh: m¸y vi tÝnh, m¸y fax, m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt
®é v.v...
- Çc kho¶n thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ: §©y lµ nh÷ng kho¶n chi nép çc lo¹i
thuÕ: ThuÕ vèn, thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ m«n bµi v.v...
- Chi phÝ dù phßng: §ã lµ çc kho¶n chi phÝ, dù phßng ph¶i thu khã ®ßi,
dù phßng ph¶i tr¶ tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ®iÖn níc, ®iÖn
tho¹i, ®iÖn tÝn, Fax, thuª söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh...
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý ngoµi çc kho¶n ®· chi ë trªn nh: Chi phÝ héi nghÞ, tiÕp
kh¸ch, c«ng t¸c phÝ, tiÒn tµu xe ®i phÐp cña çn bé c«ng nh©n viªn, chi phÝ
®µo t¹o båi dìng.
Ph©n tÝch çc kho¶n môc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp nh»m ®¸nh gi¸
t×nh h×nh t¨ng gi¶m gi÷a çc kú, ®ång thêi so víi çc chØ tiªu ®Þnh møc sö
dông, nÕu vît so víi çc chØ tiªu ®Þnh møc lµ kh«ng hîp lý.
100
Ta xÐt vÝ dô qua biÓu 4.5 sau ®©y:
BiÓu 4.5. Ph©n tÝch chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
Sè T.T N¨m tríc N¨m b¸o ço So s¸nh t¨ng gi¶m
Çc chØ tiªu
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 CF nh©n viªn qu¶n lý 146 36,50 154 30,08 8 5,48 -6,42
2 CF vËt liÖu qu¶n lý 31 7,75 36 7,03 5 16,13 -0,72
3 CF ®å dïng v¨n phßng 24 6,00 28 5,47 4 14,29 -0,53
4 KhÊu hao TSC§ 76 19,00 80 15,63 4 5,26 -3,37
5 ThuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ 62 15,50 76 14,84 14 22,58 -0,66
6 Chi phÝ dù phßng 20 5,00 42 8,20 22 110,00 3,20
7 CF dÞch vô mua ngoµi 15 3,75 34 6,64 19 126,67 2,89
8 CF b»ng tiÒn kh¸c 26 6,50 62 12,11 36 138,00 5,61
Tæng CF 400 10 512 100 112 28,00 0
Doanh thu b¸n hµng 30.000 - 33.560 - 3.560 11,86 -
Sè liÖu biÓu sè 4.5 cho thÊy t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ qu¶n
lý cña doanh nghiÖp cha tèt. Tû lÖ t¨ng cña chi phÝ qu¶n lý lín h¬n tû lÖ t¨ng
cña doanh thu cho nªn tû suÊt chi phÝ qu¶n lý t¨ng 0,2%. nguyªn nh©n lµ do
çc kho¶n môc chi phÝ nh: Chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý, thuÕ vµ lÖ phÝ, chi phÝ dù
phßng, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c t¨ng lªn víi tû lÖ cao
h¬n tû lÖ t¨ng cña doanh thu, ®Æc biÖt lµ çc kho¶n chi phÝ dù phßng, chi phÝ
dÞch vô mua ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. Çc kho¶n chi phÝ cßn l¹i t¨ng
hîp lý.
§Ó cã thÓ tiÕt kiÖm, gi¶m chi phÝ qu¶n lý ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn ph¶i
x©y dùng çc ®Þnh møc vµ qu¶n lý theo ®Þnh møc cña çc kho¶n môc chi phÝ.
101
4.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh theo çc ®¬n vÞ
trùc thuéc
§Ó gióp cho çc nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã nh÷ng c¬ së c¨n cø tin
cËy cho viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ trong néi bé ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng
kÕ ho¹ch, h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch chØ tiªu chi phÝ kinh doanh theo tõng ®¬n vÞ
trùc thuéc.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc nh»m
môc ®Ých nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ
cña çc ®¬n vÞ. Qua ph©n tÝch thÊy ®îc ®¬n vÞ nµo qu¶n lý tèt vµ ®¬n vÞ nµo
qu¶n lý cha tèt chi phÝ, tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p
qu¶n lý thÝch hîp cho tõng ®¬n vÞ kinh doanh.
ViÖc ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc c¨n cø vµo
çc sè liÖu kÕ ho¹ch, h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ kinh doanh vµ doanh thu b¸n
hµng theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc ta thÊy r»ng ®¬n
vÞ nµo cã tû suÊt chi phÝ thÊp h¬n hoÆc gi¶m so víi kú tríc (hoÆc so víi kÕ
ho¹ch) th× ®¬n vÞ ®ã ®îc ®¸nh gi¸ lµ qu¶n lý chi phÝ tèt h¬n. NÕu 2 ®¬n vÞ cã
cïng møc gi¶m tû suÊt phÝ th× ®¬n vÞ nµo cã tèc ®é gi¶m vµ møc tiÕt kiÖm chi
phÝ lín h¬n th× ®îc ®¸nh gi¸ lµ qu¶n lý tèt h¬n.
BiÓu 4.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh
theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc

Çc chØ tiªu Doanh thu b¸n hµng Chi phÝ kinh doanh Tû suÊt (%) Møc ®é Tèc ®é TiÕt kiÖm
Çc ®¬n vÞ NT NBC NT NBC NT NBC + TSCF + TSCF l·ng phÝ (U)
§¬n vÞ A 6.280 6.420 385 412 6,13 6,42 0,29 4,73 18,62
§¬n vÞ B 5.650 6.840 450 465 7,96 6,80 -1,16 -14,57 -79,34
102
§¬n vÞ C 8.420 9.750 520 540 6,18 5,54 -0,64 -10,36 -62,40
VP c«ng ty 7.340 10.550 361 480 4,92 4,55 -0,37 -7,52 -39,04
Tæng céng 27.690 33.560 1.716 1.897 6,20 5,65 -0,55 -8,87 -184,58
Trong ba ®¬n vÞ trùc thuéc vµ bé phËn v¨n phßng c«ng ty th× ®¬n vÞ B lµ
®¬n vÞ qu¶n lý chi phÝ tèt nhÊt, tû suÊt gi¶m 1,16%, tèc ®é gi¶m 14,57%, trong
n¨m ®· tiÕt kiÖm ®îc 79,34 triÖu ®ång; tiÕp ®Õn lµ ®¬n vÞ C cã tû suÊt phÝ
gi¶m 0,64%, tèc ®é gi¶m 10,36%, tiÕt kiÖm 62,40 triÖu ®ång; V¨n phßng c«ng
ty cã tû suÊt phÝ gi¶m 0,37%, tèc ®é gi¶m 7,52%, tiÕt kiÖm 39,04 triÖu ®ång.
§¬n vÞ A qu¶n lý chi phÝ cha tèt, tû suÊt chi phÝ t¨ng 0,29%, tèc ®é t¨ng
4,73%, l·ng phÝ 18,62 triÖu ®ång.
4.5. Ph©n tÝch mét sè kho¶n môc chi phÝ chñ yÕu
Trong çc kho¶n môc chi phÝ kinh doanh, cã mét sè kho¶n môc chiÕm
tû träng lín; viÖc qu¶n lý, sö dông çc kho¶n chi phÝ nµy cã t¸c ®éng, ¶nh
hëng lín, quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi
viÖc sö dông nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy cã nhiÒu tiÒm n¨ng cã thÓ khai th¸c
nh»m phÊn ®Êu gi¶m phÝ. Nh÷ng kho¶n môc chi phÝ nµy cÇn ph¶i ®îc ph©n
tÝch chi tiÕt ®Ó t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp.
4.5.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông chi phÝ tiÒn l¬ng
Chi phÝ tiÒn l¬ng lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn mµ doanh nghiÖp
tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo khèi lîng, tÝnh chÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng
viÖc mµ ngêi lao ®éng ®¶m nhËn. Chi phÝ tiÒn l¬ng bao gåm l¬ng chÝnh,
çc kho¶n phô cÊp theo l¬ng vµ çc kho¶n b¶o hiÓm cña çn bé c«ng nh©n
viªn trong danh s¸ch lao ®éng cña doanh nghiÖp bao gåm c¶ lao ®éng theo
hîp ®ång ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n. Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i viÖc qu¶n lý
vµ sö dông chi phÝ tiÒn l¬ng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Nã ¶nh hëng trùc
tiÕp ®Õn viÖc thùc hiÖn çc nghiÖp vô kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña
doanh nghiÖp.
103
Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông chi phÝ tiÒn l¬ng nh»m môc ®Ých nhËn thøc
vµ ®¸nh gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn t×nh h×nh sö dông quü l¬ng cña
doanh nghiÖp trong kú. Qua ®ã thÊy ®îc sù ¶nh hëng cña nã ®Õn t×nh h×nh
doanh thu b¸n hµng vµ n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp. §ång thêi, qua
ph©n tÝch còng t×m ra nh÷ng ®iÓm tån t¹i bÊt hîp lý trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ
sö dông quü l¬ng vµ ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp.
ViÖc ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp th¬ng
m¹i c¨n cø vµo çc tµi liÖu sau:
- Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®Þnh møc tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp.
- Çc sè liÖu tµi liÖu kÕ to¸n chi phÝ tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp bao
gåm c¶ kÕ to¸n tæng hîp, kÕ to¸n chi tiÕt.
- Çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng cña Nhµ níc, cña doanh nghiÖp
bao gåm c¶ nh÷ng v¨n b¶n quy ®Þnh híng dÉn cña ngµnh hoÆc c¬ quan chñ
qu¶n, cña c¬ quan b¶o hiÓm x· héi.
- Çc hîp ®ång lao ®éng vµ chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý lao ®éng.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tiÒn l¬ng bao gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n
sau:
* Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh chi phÝ tiÒn l¬ng.
Ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ tiÒn l¬ng nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t
t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu chi phÝ tiÒn l¬ng. Ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ
tiÒn l¬ng sö dông çc chØ tiªu sau:
1. Tæng quü l¬ng: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ tiÒn l¬ng cña
doanh nghiÖp ®îc sö dông trong kú ®Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô kinh doanh
bao gåm c¶ quü l¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng gi¸n tiÕp.
2. Tû suÊt tiÒn l¬ng: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a
tæng quü tiÒn l¬ng trªn tæng doanh thu b¸n hµng. C«ng thøc:
Tæng quü tiÒn l¬ng x 100
Tû suÊt tiÒn l¬ng (%) =
Tæng doanh thu b¸n hµng
3. Møc l¬ng b×nh qu©n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc l¬ng b×nh qu©n mµ
ngêi lao ®éng nhËn ®îc trªn mét ®¬n vÞ thêi gian (n¨m, th¸ng). C«ng thøc:
104
Tæng quü l¬ng (n¨m)
Møc l¬ng b×nh qu©n (th¸ng) =
Tæng sè lao ®éng x 12
Ngoµi çc chØ tiªu trªn, ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ tiÒn l¬ng trong
doanh nghiÖp cßn sö dông çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng, sè lîng lao ®éng
vµ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh gi÷a sè liÖu thùc tÕ víi sè kÕ ho¹ch
hoÆc sè thùc hiÖn kú tríc ®Ó x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m vµ tû lÖ %
t¨ng gi¶m. Khi ph©n tÝch cÇn lu ý r»ng: Tæng quü tiÒn l¬ng cña doanh
nghiÖp cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m nhng ph¶i ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt kÕ ho¹ch,
b¸n ra t¨ng doanh thu vµ t¨ng lîi nhuËn: tû suÊt tiÒn l¬ng gi¶m. ChØ tiªu møc
l¬ng b×nh qu©n cã thÓ t¨ng lªn trong kú trªn c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tû
lÖ n¨ng suÊt lao ®éng > tû lÖ t¨ng cña møc l¬ng b×nh qu©n. §ång thêi, ®Ó
®¸nh gi¸ chÝnh x¸c t×nh h×nh t¨ng gi¶m quý l¬ng vµ sù t¸c ®éng, ¶nh hëng
cña nã ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn doanh thu b¸n hµng ta cÇn ph©n tÝch t×nh h×nh
thùc hiÖn quü l¬ng cã liªn hÖ ®iÒu chØnh víi tû lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch vÒ
doanh thu b¸n hµng.
Tõ nh÷ng sè liÖu ë biÓu sè 4.7 ta cã nh÷ng nhËn xÐt nh sau:
BiÓu sè 4.7. Ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ tiÒn l¬ng
Sè So s¸nh
T.T T§ T.L
1 2 3 4 5 6
1 Tæng doanh thu b¸n hµng 30.000 33.560 3560 11,87
2 Tæng sè lao ®éng 48 54 6 12,50
3 Tæng quü l¬ng 346 412 67 19,42
4 Tû suÊt tiÒn l¬ng (%) 1,15 123 0,08 6,96
5 Møc l¬ng b×nh qu©n (1000®) 599 636 37 6,18
6 N¨ng suÊt lao ®éng b×nh 52.083 51.790 -293 -0,56
105
qu©n (ngêi/th¸ng)
1 - Tæng quü l¬ng cña doanh nghiÖp thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 67
triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 19,42%. §èi chiÕu gi÷a t×nh h×nh thùc hiÖn quü l¬ng
víi t×nh h×nh doanh thu b¸n hµng trong kú ta thÊy: viÖc qu¶n lý vµ sö dông
quü l¬ng ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng, doanh thu b¸n
hµng t¨ng 3.560 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 11,87%. Nhng tû lÖ t¨ng cña doanh thu
b¸n hµng nhá h¬n tû lÖ t¨ng cña quü l¬ng dÉn ®Õn tû suÊt tiÒn l¬ng t¨ng
0,08% lµ kh«ng hîp lý. NÕu tÝnh to¸n, ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông quü l¬ng
cã liªn hÖ, ®iÒu chØnh víi tû lÖ doanh sè b¸n ra th× ta thÊy:
412 x100 41.200

Tû lÖ % quü l¬ng cã ®/c = = = 106,75%
345x111,87% 385,95
Sè chªnh lÖch quü l¬ng => 412 - 345 x 111,87%
Quü l¬ng cã ®/c = 412 - 385,95 = 26,05 triÖu ®ång
Sau khi tÝnh to¸n cã ®iÒu chØnh ta thÊy r»ng tæng quü l¬ng t¨ng lªn
26,05 triÖu ®ång, víi tû lÖ t¨ng 6,75% lµ bÊt hîp lý, cßn l¹i doanh thu b¸n
hµng t¨ng ¶nh hëng t¨ng quü l¬ng 40,95 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 12,67% lµ
hîp lý.
2. Møc l¬ng b×nh qu©n ngêi lao ®éng / th¸ng t¨ng 37 ngh×n ®ång, tû
lÖ t¨ng 6,18%, chøng tá doanh nghiÖp ®· chó ý c¶i thiÖn ®êi sèng cho ngêi
lao ®éng, nhng møc l¬ng b×nh qu©n t¨ng nhng n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m
293 ngh×n ®ång / ngêi th¸ng, tû lÖ gi¶m 0,56% lµ kh«ng hîp lý. §Ó kh¾c
phôc t×nh tr¹ng trªn, trong kú kinh doanh tíi biÖn ph¸p t¨ng doanh thu b¸n
hµng.
106
Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quü l¬ng nh»m ®¸nh gi¸ ®îc
nh÷ng nguyªn nh©n t¨ng gi¶m, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m sö
dông cã hiÖu qu¶ quü l¬ng.
ViÖc ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quü l¬ng c¨n cø vµo tõng
h×nh thøc tr¶ l¬ng mµ doanh nghiÖp ¸p dông vµ c«ng thøc tÝnh to¸n tæng quü
l¬ng. Trong thùc tÕ hiÖn nay cã hai h×nh thøc tr¶ l¬ng lµ tr¶ l¬ng theo thêi
gian vµ tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm víi nh÷ng c«ng thøc nh sau:
- Tr¶ l¬ng theo thêi gian.
Tæng quü Tæng sè Thêi gian lao Møc l¬ng b×nh

= x x
l¬ng (n¨m) lao ®éng ®éng n¨m (th¸ng) qu©n n¨m (th¸ng)
Trong ®ã møc l¬ng b×nh qu©n tr¶ theo th¸ng c¨n cø vµo ngµy c«ng lao
®éng thùc tÕ, hÖ sè thang, bËc l¬ng theo quy ®Þnh.
- Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô
thëng tr¶ l¬ng theo doanh thu b¸n hµng vµ ®Þnh møc tiÒn l¬ng trªn 1000
®ång doanh thu. C«ng thøc:
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng

Tæng quü l¬ng = Doanh thu b¸n hµng x
trªn 1000 doanh thu
Dùa vµo çc c«ng thøc trªn, ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quü
l¬ng ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng ph¸p
sè chªnh lÖch. VÝ dô 1: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 5.7
ta ph©n tÝch çc nh©n tè ®Õn t×nh h×nh t¨ng gi¶m quü l¬ng nh sau: (¸p dông
ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch).
1. Do tæng sè lao ®éng t¨ng 6 ngêi, gi¶ sö møc l¬ng kh«ng thay ®æi.
æ 43.128x100 ö
6 x 599 x 12 = 43.128 ngh×n ®ång, tû lÖ 12,5% ç ÷
è 345.000 ø
2. Do møc l¬ng b×nh qu©n t¨ng 37 ngh×n ®ång th¸ng tæng quü l¬ng
t¨ng.
107
æ 23.976x100 ö
37 x 12 x 54 = 23.976 ngh×n ®ång, tû lÖ 6,95% ç ÷.
è 345.000 ø
3. Tæng hîp 43.128 + 23.976 = 67.104 ngh×n ®ång
12,5% x 6,95% =19,45%
4. KÕt luËn:
4.1. Do sè lîng lao ®éng t¨ng tæng quü l¬ng t¨ng 43.128 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 12,5%.
4.2. Do møc l¬ng b×nh qu©n t¨ng, tæng quy l¬ng t¨ng 23.976 ngh×n
VÝ dô 2: Mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã nh÷ng sè liÖu ph¶n ¸nh vÒ

t×nh h×nh tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm nh sau:
Çc chØ tiªu KÕ Thùc So s¸nh

ho¹ch hiÖn TiÒn T. lÖ
1. Doanh thu b¸n hµng (triÖu ®ång) 25.500 27.435 1.935 7,59
2. §Þnh møc tiÒn l¬ng trªn doanh thu 4,5 4,75 0,25 5,56
trªn 100 doanh thu
Yªu cÇu: Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quü l¬ng.
C¨n cø vµo çc sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tiÒn
l¬ng nh sau:
1. Quü l¬ng kÕ ho¹ch
25.500 x 4,5 = 114.750 ngh×n ®ång
2. Quü l¬ng thùc hiÖn
27.435 x 4,75 = 130.316,25 ngh×n ®ång
3. So s¸nh:
3.1. Sè tiÒn => 130.316,25 - 114.750 = 15.566,25 ngh×n ®ång
108
15.566,25 x100
3.2. Tû lÖ => = 13,57%
114.750
4. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quü l¬ng (¸p dông ph¬ng
ph¸p sè chªnh lÖch)
4.1. Do møc doanh thu b¸n hµng t¨ng.
1.935 x 4,5 = 8.707,5 ngh×n ®ång
8.707,5x100
Tû lÖ % = = 7,59%
114.750
4.2. Do ®Þnh møc tiÒn l¬ng trªn doanh thu t¨ng 0,25 ngh×n ®ång /
1000DT.
27.435 x 0,25 = 6.858,75 ngh×n ®ång
6.858,75x100
Tû lÖ % = = 5,98%
114.750
5. Tæng hîp:
5.1. 8.707,5 + 6.858,75 = 15.566,25 ngh×n ®ång
5.2. 7,59% + 5,98% = 13,57%
6. KÕt luËn:
6.1. Do møc doanh thu b¸n hµng t¨ng 8.707,5 ngh×n ®ång tû lÖ t¨ng
7,59%.
6.2. Do møc tiÒn l¬ng trªn doanh thu t¨ng, ¶nh hëng t¨ng quü l¬ng
6.858,75 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,98%.
4.5.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay
Trong çc kho¶n môc chi phÝ kinh doanh th¬ng m¹i chi phÝ tr¶ l·i tiÒn
vay ng©n hµng hoÆc çc ®èi tîng kh¸c lµ kho¶n môc chiÕm tû träng lín. ViÖc
sö dông nh÷ng kho¶n môc nµy cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶
kinh doanh. Do vËy, cÇn ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay ®Ó ®Ò ra
nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp.
Chi phÝ tr¶ tiÒn vay bao gåm nh÷ng kho¶n môc sau:
109
- Chi phÝ l·i vay ng¾n h¹n: §©y lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay
vèn lu ®éng dïng ®Ó mua hµng ho¸ ®ã lµ nh÷ng kho¶n l·i vay, nî cã thÓ tr¶
trong vßng mét n¨m hoÆc trong mét chu kú kinh doanh b×nh thêng.
- Chi phÝ tr¶ l·i vay dµi h¹n: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tr¶ l·i vay cho
nh÷ng hîp ®ång vay vèn dµi h¹n (trªn 1 n¨m) dïng ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
hoÆc ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi tr¶ tiÒn l·i vay ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh
çc chØ tiªu tæng chi phÝ l·i vay, chi phÝ l·i vay theo tõng kho¶n môc (ng¾n
h¹n, dµi h¹n) vµ tû lÖ chi phÝ l·i tiÒn vay trªn tæng sè tiÒn vay ®Ó thÊy ®îc
t×nh h×nh t¨ng gi¶m.
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 4.8 ta cã nh÷ng nhËn xÐt:
BiÓu 4.8. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tr¶ l·i vay
§¬n vÞ: Ngh×n ®ång
So s¸nh t¨ng gi¶m

CL %
1 2 3 4 5
Vèn vay ng¾n h¹n 350.000 400.000 50.000 14,29

Chi phÝ vay ng¾n h¹n 52.500 70.000 17.500 33,33
Tû suÊt chi phÝ vay ng¾n h¹n b×nh qu©n n¨m 15 17,5 2,5 -
Vèn vay dµi h¹n 750.000 700.000 -50.000 -6,67
Chi phÝ vay dµi h¹n 67.500 87.500 20.000 29,63
Tû suÊt chi phÝ vay dµi h¹n b×nh qu©n n¨m 9 12,5 3,5 -
Tæng sè vèn vay 1.100.000 1.100.000 0 0
Chi phÝ l·i vay 120.000 157.500 37.500 31,25
Tû suÊt chi phÝ vay chung 10,91 14,32 3,41 -
110
- Tæng chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay cña doanh nghiÖp trong kú t¨ng 37.500
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 31,25%.
- Tû lÖ % l·i suÊt chi phÝ tr¶ tiÒn l·i vay trªn vèn vay n¨m b¸o ço lµ
14,32%, t¨ng 3,41% so víi n¨m tríc.
- NÕu so s¸nh gi÷a tû lÖ vay ng¾n h¹n víi vay dµi h¹n thÊy tû lÖ chi phÝ
tiÒn vay ng¾n h¹n cao h¬n tû lÖ chi phÝ vay dµi h¹n vµ t¨ng 2,5%, tû lÖ chi phÝ
l·i vay dµi h¹n t¨ng 3,5%.
§Ó cã thÓ nhËn thøc ®¸nh gi¸ nh÷ng nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ®èi víi
tõng kho¶n vay kh¸c nhau, ta cÇn ph¶i ph©n tÝch çc nguyªn nh©n ¶nh hëng
®Õn tõng kho¶n vay. Do trong qu¸ tr×nh kinh doanh çc doanh nghiÖp ph¶i vay
vèn cña nhiÒu ®èi tîng, trong khi ®ã mçi ®èi tîng cho vay ®Òu cã møc vay,
thêi gian vay vµ l·i suÊt vay kh¸c nhau. Do ®ã khi x¸c ®Þnh çc nh©n tè ¶nh
hëng chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®Õn chi phÝ vay cña tõng ®èi tîng dùa vµo c«ng
thøc sau:
Chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay = Tæng sè vèn vay Thêi Tû lÖ l·i suÊt vay
x x
cña mét ®èi tîng cña ®èi tîng h¹n vay cña ®èi tîng
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong hîp ®ång ký kÕt vµ nh÷ng sè liÖu thùc
tÕ ¸p dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc sè chªnh lÖch ta cã thÓ tÝnh
to¸n, ph©n tÝch chi tiÕt ¶nh hëng ®Õn chi phÝ l·i vay.
VÝ dô: C«ng ty th¬ng m¹i X cã nh÷ng sè liÖu vÒ hîp ®ång vay tÝn
dông víi ng©n hµng A nh sau:
§¬n vÞ tÝnh: 1000®
Çc chØ tiªu Tæng sè vèn vay Thêi h¹n vay (th¸ng) Tû lÖ l·i vay
1 2 3 4
Sè kÕ ho¹ch 250.000 3,0 1,25
Sè thùc hiÖn 300.000 4,5 1,25
So s¸nh 50.000 1,5 0
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn, ta cã nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n, ph©n tÝch nh sau:
111
- Chi phÝ l·i vay kÕ ho¹ch:
250.000 x 3 x 1,25% = 9.375 ngh×n ®ång
- Chi phÝ l·i vay thùc tÕ:
300.000 x 4,5 x 1,25% = 16.875 ngh×n ®ång
- Sè chªnh lÖch:
16.875 - 9.375 = 7.500 ngh×n ®ång
Ph©n tÝch nh÷ng ¶nh hëng: ¸p dông ph¬ng ph¸p chØ sè chªnh lÖch ta
cã:
- Do sè vèn vay t¨ng chi phÝ t¨ng:
50.000 x 3 x 1,25% = 1.875 ngh×n ®ång
- Do thêi h¹n vay t¨ng chi phÝ t¨ng
300.000 x 1,5 x 1,25% = 5.625 ngh×n ®ång
Do l·i suÊt vay kh«ng thay ®æi
Tæng hîp: 1.875 + 5.625 = 7.500 ngh×n ®ång
Víi sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta cã nhËn xÐt chi phÝ vay vèn tÝn dông víi
ng©n hµng A cã sè tiÒn t¨ng 7.500 (ngh×n ®ång) tû lÖ t¨ng 80% lµ hoµn toµn
do chñ quan cña doanh nghiÖp trong viÖc t¨ng vèn vay vµ thêi gian vay.
Nguyªn nh©n vèn vay t¨ng vµ thêi gian vay dµi lµ do doanh nghiÖp cha cã
kh¶ n¨ng t¨ng nguån vèn chñ së h÷u, tån kho cao, c«ng nî bÞ chiÕm dông
nhiÒu. §iÒu ®ã ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp. §¬n vÞ cÇn kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trªn.
4.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
4.6.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt
1. Kh¸i niÖm, cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý chÝnh
s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt lµ hiÓn hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng hoang phÝ vÒ lao ®éng
bao gåm lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ vµ nh÷ng chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
mµ doanh nghiÖp sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Chi phÝ
s¶n xuÊt bao gåm çc kho¶n môc:
112
- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
- Chi phÝ s¶n xuÊt chung
Chi phÝ s¶n xuÊt lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n
xuÊt. ViÖc qu¶n lý, sö dông chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa quan träng nã nã ¶nh
hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn vÊn ®Ò thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vÒ sè
lîng, chÊt lîng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc qu¶n lý, sö dông chi phÝ s¶n
xuÊt ph¶i thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n sau:
- §¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vÒ sè lîng s¶n
phÈm, chÊt lîng s¶n phÈm.
- X©y dùng vµ thùc hiÖn tèt çc chØ tiªu ®Þnh møc tiªu hao vËt liÖu
nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung.
- Cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt gi¸
thµnh s¶n phÈm.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu trªn, ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt nh»m môc
®Ých nhËn thøc, ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c, toµn diÖn t×nh h×nh thùc hiÖn
çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt, t×m ra sè chªnh lÖch t¨ng
gi¶m vµ nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng kh¸ch quan còng nh chñ quan, tõ ®ã
®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt sö dông çc nguån tµi
liÖu sau ®©y:
- Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp
hoÆc do ngµnh x©y dùng, çc chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt (s¶n lîng).
- Çc chØ tiªu h¹ch to¸n bao gåm h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi
tiÕt ph¶n ¸nh tÝnh thùc hiÖn çc chØ tiªu chi phÝ s¶n xuÊt.
- Çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña ngµnh hoÆc cña
doanh nghiÖp.
113
2. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm toµn bé çc kho¶n chi phÝ
nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu mµ doanh nghiÖp trùc
tiÕp sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. §©y lµ kho¶n chi phÝ kh¶
biÕn v× t×nh h×nh biÕn ®éng cña kho¶n môc chi phÝ nµy phô thuéc vµo sù biÕn
®éng cña sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra vµ møc tiªu hao trªn mét ®¬n vÞ s¶n
phÈm. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp còng lµ kho¶n chi phÝ chiÕm tû träng
lín trong gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm.
Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn trªn
c¬ së so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é hoµn
thµnh vµ sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m. §ång thêi, ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ
ho¹ch chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn tèt kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt hay kh«ng ta cÇn ph©n tÝch so s¸nh møc ®é hoµn thµnh kÕ
ho¹ch vµ sè chªnh lÖnh t¨ng gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã liªn hÖ
®iÒu chØnh ®Õn viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong
kú theo c«ng thøc:
Tû lÖ % khÊu hao Chi phÝ nguyªn vËt liÖu thùc tÕ x 100

=
cã ®/c Chi phÝ nguyªn vËt liÖu khÊu hao x Tû lÖ % HKCH
Sè chªnh lÖch cã ®/c = Chi phÝ Chi phÝ nguyªn vËt Tû lÖ % HKCH
- x
nguyªn vËt liÖu thùc tÕ liÖu khÊu hao s¶n lîng
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng:
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã thÓ t¨ng, gi¶m so víi kÕ ho¹ch
nhng ph¶i ®¶m b¶o hoµn thµnh, hoÆc hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch s¶n
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú. Trêng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp t¨ng th× tû lÖ t¨ng cña chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ph¶i nhá h¬n hoÆc
b»ng (<) tû lÖ t¨ng cña s¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. NÕu çc chØ tiªu tû lÖ
% hoµn thµnh kÕ ho¹ch cã sù ®iÒu chØnh mµ nhá h¬n hoÆc b»ng (<) 100 vµ sè
114
chªnh lÖch cã liªn hÖ ®iÒu chØnh mµ nhá h¬n hoÆc b»ng (< 0) th× ®îc ®¸nh
gi¸ lµ tèt.
Ngoµi ra, ®Ó cã thÓ gi¶i thÝch ®îc nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ta cÇn ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo c«ng thøc:
n
VLi = å q i .m j .s i
i =1
Trong ®ã: NLi : Tæng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n
phÈm
qi: Sè lîng s¶n phÈm i s¶n xuÊt vµ trong kú
mj: §Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu j
Sj: §¬n gi¸ nguyªn vËt liÖu j
C¨n cø vµo c«ng thøc trªn, ¸p dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn
(hoÆc ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖnh) ta cã thÓ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh ®îc møc ®é
¶nh hëng cña çc nh©n tè ®Õn t×nh h×nh t¨ng gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp.
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch chi phÝ nguyªn vËt
liÖu trùc tiÕp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm A nh sau: (biÓu sè 4.9)
BiÓu sè 4.9: Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
So s¸nh
Sè T.T Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn
TØ lÖ T.T
1 2 3 4 5 6
1 Sè lîng s¶n phÈm (C) 1200 1300 100 8,3
2 §Þnh møc tiªu hao
- Nguyªn liÖu a (kg) 5,25 5,20 -0,05 -0,01
115
- Nguyªn liÖu b (Kg) 2,68 2,85 0,17 6,34
3 §¬n gi¸ nguyªn vËt
liÖu (1000®/kg)
- Nguyªn liÖu a 3,5 3,75 0,25 7,14
- Nguyªn liÖu b 2,45 2,35 -0,10 -4,08
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn, ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu chi phÝ nguyªn vËt liÖu
nh sau:
- NLA0 = [(5,25 x 3,5) + (2,68 . 2,45)] 1200
= (18,375 + 6.566) 1.200 = 29.929,2 triÖu ®ång
= 24,941
- NLA1 = [(5,20 x 3,75) + (2,85 + 2,35) . 1300
(19,5 + 6,6975) x 1300 =
= 26,1975 x 1300 = 34.056,75
- So s¸nh -DNAA = NLA1 - NLA0
= 34.056,75 - 29.292 = 4.127,55 ngh×n ®ång
4.128,55x100
- D NL'A = = 13,79%.
29.929
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n tríc ta thÊy r»ng:
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm A thùc hiÖn so víi
kÕ ho¹ch t¨ng 4.128 ngh×n ®ång. Tû lÖ t¨ng 13,79%.
Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®Õn viÖc
thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ta thÊy r»ng viÖc qu¶n lý,
sö dông chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong l·i ®¶m b¶o cho viÖc hoµn
thµnh vît møc kÕ ho¹ch s¶n lîng lµ 100 s¶n phÈm, tû lÖ t¨ng 8,3%. Tuy
116
nhiªn tû lÖ t¨ng cña chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp lín h¬n tû lÖ t¨ng cña s¶n
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra (13,79% > 8,33%) lµ kh«ng hîp lý. §Ó cã thÓ
®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n t×nh h×nh t¨ng gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ta
tÝnh to¸n, ph©n tÝch chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã liªn hÖ.
34.056,55x100 34.056 x100

= = 105,04%
NLA (®/c) = 1300 32.423,3
29.929,2.
1200
DNLA = 34.056 - 32.423,3 = 1.632,7 ngh×n ®ång
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta thÊy r»ng chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp t¨ng 4.127,55 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,79% lµ do sè lîng s¶n phÈm
s¶n xuÊt ra t¨ng 100 s¶n phÈm, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¨ng 2.494,85
ngh×n ®ång (4.127,55 - 1.632,7), tû lÖ t¨ng 8,33%. Cßn l¹i chi phÝ t¨ng 1632,7
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5104% lµ do thay ®æi møc tiªu hao vµ ®¬n gi¸ nguyªn
vËt liÖu. §Ó cã thÓ nhËn thøc râ h¬n ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh
hëng b»ng ph¬ng ph¸p tÝnh sè chªnh lÖch nh sau:
1. Do sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng (100sp)
100 x 24,941 = 24.919,1 ngh×n ®ång, tû lÖ 8,33%
2. Do møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu thay ®æi
1300 (-0,05 x 3,5 + 0,17 x 2,45) = 313,95 ngh×n ®ång, tû lÖ 1,05%
3. Do thay ®æi ®¬n gi¸ nguyªn vËt liÖu
1300 (5,2 x 0,25 + 2,85 x -0,10) = 1319,5 ngh×n ®ång, tû lÖ 4,41%
4. Tæng hîp:
2494,1 + 313,95 + 1319,5 = 4127,55 ngh×n ®ång
8,33% + 1,05% + 4,41% = 13,79%
5. Ph©n tÝch:
117
5.1. Do s¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng 100 s¶n phÈm lµm chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¨ng lªn 2494,1 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,33% lµ hîp
lý.
5.2. Do ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu thay ®æi lµm chi phÝ nguyªn
vËt liÖu trùc tiÕp t¨ng 313,95 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 4,41% lµ kh«ng hîp lý
(nguyªn liÖu b)
5.3. §¬n gi¸ vËt liÖu thay ®æi lµm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¨ng
1.319,5 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 4,41% lµ hîp lý (nh©n tè kh¸ch quan).
3. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tiÒn l¬ng, çc
kho¶n phô cÊp theo l¬ng vµ çc kho¶n thu nhËp kh¸c mµ doanh nghiÖp tr¶
cho ngêi lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm c¨n cø vµo sè lîng, chÊt
lîng s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt ra. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp còng lµ chi phÝ
kh¶ biÕn v× nã biÕn ®éng t¨ng, gi¶m phô thuéc vµo sè lîng s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp còng lµ chi phÝ chiÕm tû träng lín trong
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Ph©n tÝch chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh
gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch vÒ chi phÝ vµ sù t¸c ®éng, ¶nh hëng
cña nã ®Õn viÖc thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. §ång thêi, qua ph©n tÝch
còng t×m ra nh÷ng ®iÓm tån t¹i ®Ò xuÊt nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ chi phÝ
nh©n c«ng trùc tiÕp.
Ph©n tÝch chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh
sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ
sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m. §ång thêi, cÇn ph¶i ph©n tÝch cã liªn hÖ ®iÒu chØnh
víi møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n lîng, s¶n phÈm s¶n xuÊt. Chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp cã thÓ t¨ng, gi¶m nhng ph¶i ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt kÕ ho¹ch
s¶n lîng ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng ( > ), tû lÖ t¨ng cña chi phÝ nh©n c«ng trùc
tiÕp th× ®îc ®¸nh gi¸ lµ tèt.
118
§ång thêi, ®Ó cã thÓ gi¶i thÝch ®îc nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ®Õn chi phÝ
nh©n c«ng trùc tiÕp ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng c¨n cø vµo
c«ng thøc sau:
NCi = qi.Ti.Pi
Trong ®ã: NCi: Tæng chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm
Pi: Sè lîng s¶n phÈm i s¶n xuÊt ra trong kú
Ti: Møc tiªu hao giê c«ng s¶n xuÊt s¶n phÈm i
Pi: §¬n gi¸ mét giê c«ng s¶n xuÊt s¶n phÈm i
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu chi phÝ nh©n c«ng s¶n xuÊt
trùc tiÕp s¶n phÈm A nh sau (BiÓu sè 4.10)
BiÓu sè 4.10: Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Sè So s¸nh
T.T T§ T.L
1 2 3 4 5 6
1 Sè lîng s¶n phÈm 1200 1300 100 8,3
2 Tiªu hao giê c«ng s¶n xuÊt 1 3,5 3,6 0,1 2,86
s¶n phÈm (qh)
3 Chi phÝ cho 1 giê c«ng s¶n 7,4 7,6 0,2 2,7
xuÊt (1000®)
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n, ph©n tÝch çc chØ tiªu nh sau:
1. NC0: 1200 x 3,5 x 7,4 = 31080 ngh×n ®ång.
NC1: 1300 x 3,6 x 7,6 = 35.568 ngh×n ®ång
DNC = NC1- NC0 = 35.568 - 31.080 = 4.488 ngh×n ®ång
119
4.488 x100
DNC' = = 14,44%
31.080
C¨n cø vµo çc chØ tiªu tÝnh to¸n ®îc ta thÊy r»ng chi phÝ nh©n c«ng
trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm A thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 4.488 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 14,44%. So s¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn chi phÝ nh©n c«ng trùc
tiÕp víi t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n lîng ta thÊy r»ng viÖc thùc hiÖn chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®¶m b¶o cho viÖc hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch s¶n
lîng, t¨ng 100 s¶n phÈm, tû lÖ t¨ng 8,33%. Tuy nhiªn tû lÖ t¨ng cña s¶n
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra nhá h¬n tû lÖ t¨ng cña chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
lµ kh«ng hîp lý. §Ó nhËn thøc râ h¬n, ta ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ nh©n c«ng
trùc tiÕp cã liªn hÖ ®iÒu chØnh víi tû lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n lîng nh
sau.
35.568 x100 35.568x100

DNC'i (®/c) = = = 105,64%
1300 33 .670
31.080.
1200
DNCi = 35.568 - 33.670 = 1.898 ngh×n ®ång
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n, ph©n tÝch trªn ta thÊy r»ng:
Chi phÝ nh©n c«ng t¨ng 4.488 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 14,14% trong ®ã
do s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¨ng 100 s¶n phÈm. Víi tû lÖ t¨ng 8,33% ®· ¶nh
hëng t¨ng chi phÝ lµ 2590 ngh×n ®ång, cßn l¹i chi phÝ t¨ng 1898 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 5,64% lµ kh«ng hîp lý do nguyªn nh©n møc tiªu hao giê c«ng vµ
chi phÝ cho mét giê c«ng s¶n xuÊt. §Ó cã thÓ nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ cô thÓ h¬n
ta ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch nh sau:
1. Do sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng
100 x 3,5 x 7,4 = 2590 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,33%
2. Do møc tiªu hao giê c«ng s¶n xuÊt 1 s¶n phÈm t¨ng
æ 962x100 ö
1300 x 0,1 x 7,4 = 962 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,09% ç ÷
è 31080 ø
120
3. Do chi phÝ cho 1 giê c«ng lao ®éng s¶n xuÊt t¨ng
æ 936x100 ö
1300 x 3,6 x 0,2 = 936 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,01 % ç ÷
è 31080 ø
4. Tæng hîp:
2590 + 962 + 936 = 4488 ngh×n ®ång
8,33% + 3,095% + 3,01% = 14,44%
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta thÊy r»ng ngoµi phÇn chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp t¨ng 2590 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,33% lµ do sè lîng s¶n
phÈm s¶n xuÊt t¨ng, cßn l¹i chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp t¨ng 962 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 3,095% lµ do møc tiªu hao giê c«ng s¶n xuÊt t¨ng 0,1h so víi kÕ
ho¹ch, chi phÝ cho 1 giê c«ng d s¶n xuÊt t¨ng 0,2 ngh×n ®ång, chi phÝ nh©n
c«ng s¶n xuÊt trùc tiÕp t¨ng 9,36 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,01%.
4. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt chung
Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh t¹i
çc xëng, hoÆc ph©n xëng s¶n xuÊt, nhng nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy kh«ng
sö dông trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm mµ dïng cho s¶n xuÊt
nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. Do vËy, çc kho¶n chi phÝ nµy ®îc theo dâi, ghi chÐp
vµo tµi kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung (TK 627) cuèi kú ph©n bæ cho tõng lo¹i
s¶n phÈm theo nh÷ng tiªu thøc thÝch hîp. Chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm
nhiÒu kho¶n môc víi nh÷ng tÝnh chÊt biÕn ®éng kh¸c nhau:
- Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng
- Chi phÝ vËt liÖu
-Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt
- Chi phÝ khÊu hao TSC§
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
121
Ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt chung nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch tæng chi phÝ, chi phÝ theo tõng kho¶n
môc vµ c¬ cÊu tû träng cña chóng. §ång thêi, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ
ho¹ch ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho tõng lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra
trong kú.
Ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh vµ
lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch, tÝnh to¸n tû lÖ %, sè chªnh
lÖch vµ tû träng cña tõng kho¶n môc. VÝ dô: c¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ph©n
tÝch trong biÓu sè 4.11 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 4.11: Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt chung
§¬n vÞ: 1000®
Sè KH TH So s¸nh
Çc chØ tiªu
T.T TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.L T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng 6.874 30,53 7.450 30,56 576 8,38 0,03
2 Chi phÝ vËt liÖu 3.425 15,21 3.672 15,06 247 7,21 -0,15
3 Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt 2.156 9,58 2.285 9,37 129 5,98 -0,21
4 KhÊu hao TSC§ 5.728 25,44 6.294 25,82 566 9,88 0,38
5 Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi 2.434 10,81 2.692 11,04 258 10,60 0,23
6 Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c 1.896 8,43 1.985 8,15 89 4,69 -0,28
- Tæng chi phÝ 22.513 100 24.378 100 1.865 8,24 -
- Ph©n bæ cho s¶n phÈm A 14.825 65,85 15.764 64,66 939 6,33 -1,19
- Ph©n bæ cho s¶n phÈm B 7.688 34,15 8.614 35,34 926 12,04 1,19
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu trªn ta thÊy r»ng: Tæng chi phÝ s¶n
xuÊt chung thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨n 1.865 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,24%.
122
Trong ®ã sè chi phÝ s¶n xuÊt chung ph©n bæ cho s¶n phÈm A thùc hiÖn so víi
kÕ ho¹ch t¨ng 939 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 6,33%, ph©n bæ cho s¶n phÈm B thùc
hiÖn cho kÕ ho¹ch t¨ng 920 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 12,04%.
Trong çc kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung th× chi phÝ nh©n viªn ph©n
xëng t¨ng cao nhÊt, 576 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,38% tiÕp ®Õn lµ chi phÝ
khÊu hao TSC§ t¨ng 566 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 9,88% chi phÝ dÞch vô mua
ngoµi t¨ng 258 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 258 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 10,6%. Chi
phÝ vËt liÖu t¨ng 247 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 7,21%, chi phÝ dông cô s¶n xuÊt
t¨ng 129 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,98%, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c t¨ng 89 ngh×n
§¸nh gi¸ chung t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña çc kho¶n môc ta thÊy r»ng
çc kho¶n môc chi phÝ t¨ng lªn lµ hîp lý v× tû lÖ t¨ng còng t¬ng ®èi phï hîp
víi tû lÖ t¨ng sè lîng s¶n phÈm A.
4.6.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm (gäi t¾t lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm) lµ biÓu
hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt cña nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh
c«ng ®o¹n s¶n xuÊt. CÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ çc kho¶n chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt
chung. Gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm 2 chØ tiªu: gi¸ thµnh toµn bé (tæng gi¸
thµnh) vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ trong ®ã gi¸ thµnh toµn bé ®îc tÝnh theo c«ng
thøc:
Zi
1. z =
qi
vµ gi¸ thµnh toµn bé ®îc tÝnh theo c«ng thøc
2. Zi = å q i .z i
Trong ®ã: zi : Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm
123
Zi: gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm
qi: Sè lîng s¶n phÈm i s¶n xuÊt hoµn thµnh trong kú
Ph©n tÝch t×nh h×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh
gi¸ møc ®é hoµn thµnh çc chØ tiªu kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm, sè chªnh
lÖch t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m. Tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¶i
tiÕn, hoµn thiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ, kü thuËt trong s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n
xuÊt nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Ph©n tÝch t×nh h×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so
s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè liÖu thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch ®Ó tÝnh to¸n
chªnh lÖch tuyÖt ®èi theo c«gn thøc:
1. R' (%) = å q1i z1i x100

å q 0i z0i
2. Δzi = z1i - z 0 i = å q1i z1i - å q 0i z 0 i
C¨n cø vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n ®îc nÕu R' < 100% vµ DZi <0 trong ®iÒu
kiÖn doanh nghiÖp hoµn thµnh hoÆc hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch s¶n lîng
th× chøng tá doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh tèt kÕ ho¹ch tæng gi¸ thµnh, tiÕt
kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. Ph©n tÝch chØ tiªu gi¸ thµnh ®¬n vÞ ta còng
cÇn tÝnh to¸n chØ tiªu tû lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ sè chªnh lÖch t¨ng gi¶m
theo c«ng thøc:
z1i x100
3. z 'i (%) =
z 0i
4. Δz i = z1i - z 01
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn nÕu z 'i < 100% vµ Dzi<0 th× ®¸nh gi¸ doanh
nghiÖp thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch gi¸ thµnh ®¬n vÞ.
§ång thêi, ph©n tÝch t×nh h×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm ta còng cÇn ph©n tÝch
kÕt cÊu tû träng vµ biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña çc kho¶n môc nµo chiÕm tû
124
träng lín nhá vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña nã. VÝ dô cã nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch
vÒ t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm A trong biÓu sè 4.12.
BiÓu sè 4.12: Ph©n tÝch tæng hîp chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm A
§¬n vÞ: 1000®
Sè KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh

Çc chØ tiªu
T.T TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.L T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Chi phÝ nguyªn 29.916 39,46 34.047 36,84 4131 13,8 -2,62
vËt liÖu trùc tiÕp
2 Chi phÝ nh©n c«ng 31.080 40,99 42.610 46,10 11.530 37,10 5,11
trùc tiÕp
3 Chi phÝ s¶n xuÊt 14.825 19,55 15.764 17,06 939 6,33 -2,49
chung ph©n bæ
4 Tæng gi¸ thµnh 75.821 100 92.421 100 16.600 21,89 -
5 S¶n lîng 1200 - 1300 - 100 8,33 -
6 Gi¸ thµnh ®¬n vÞ 63,184 - 71,093 - 7,909 12,52 -
Tõ nh÷ng sè liÖu ë biÓu trªn ta cã nh÷ng nhËn xÐt nh sau:
1. Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú t¨ng 16.600 ngh×n
2. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 7,909
Nh vËy, ®¸nh gi¸ chung doanh nghiÖp cha thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch gi¸
thµnh.
125
3. Ph©n tÝch c¬ cÊu çc kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong gi¸ thµnh ta
thÊy çc kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt ®Òu t¨ng lªn. Cô thÓ.
3.1. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp t¨ng 4131 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
13,8%.
3.2. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp t¨ng 11.530 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
37,1%.
3.3. Chi phÝ s¶n xuÊt chung ph©n bæ cïng t¨ng 939 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 6,33%.
Nh vËy nguyªn nh©n t¨ng cña tæng gi¸ thµnh lµ do tÊt c¶ çc kho¶n
môc chi phÝ ®Òu t¨ng lªn, trong ®ã t¨ng lín nhÊt lµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp,
tiÕp ®Õn lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Cuèi cïng lµ chi phÝ s¶n xuÊt
chung.
4. Ph©n tÝch tû träng çc kho¶n môc chi phÝ ta thÊy: chi phÝ nh©n c«ng
trùc tiÕp chiÕm tû träng cao nhÊt, t¨ng 5,11% (46,10% - 40,99%) chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã tû träng xÕp thø 2, gi¶m 2,62% (36,84% -
39,46%), chi phÝ s¶n xuÊt chung cã tû träng gi¶m 2,49% (17,06%-19,55%).
Nh vËy, nÕu ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt trong gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ bÊt hîp lý,
cÇn ph¶i n©ng tû träng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, gi¶m tû träng cña chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.
2. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh toµn bé
Môc ®Ých ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh toµn bé lµ ®Ó
®¸nh gi¸ ®îc nh©n tè nµo ¶nh hëng t¨ng, nh©n tè nµo ¶nh hëng gi¶m vµ
t×nh h×nh t¨ng gi¶m nh vËy cã hîp lý hay kh«ng, ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn
ph¸p ®Ò xuÊt nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph©n tÝch çc
nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh toµn bé c¨n cø vµo c«ng thøc:
Zi = Sqizi
Dùa vµo c«ng thøc trªn, c¨n cø vµo çc sè liÖu thùc hiÖn, kÕ ho¹ch, ¸p
dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch ta cã
126
thÓ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh ®îc møc ®é ¶nh hëng cña çc nh©n tè ®Õn sè chªnh
lÖch cña chØ tiªu tæng gi¸ thµnh. VÝ dô: c¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ë biÓu sè… ta
tÝnh to¸n, ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng nh sau:
Z0A = 1200 x 63,184 = 75.821 ngh×n ®ång
Z1A = 1300 x 71,093 = 92.421 ngh×n ®ång
DZ = 92.421 - 75.821 = 16.600 ngh×n ®ång
16.600 x100
ΔR ' = = 21.89%
75.821
Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng ph¬ng ph¸p tÝnh sè chªnh lÖch
ta cã:
1. Do sè lîng s¶n phÈm t¨ng 100sp
100 x 63,184 = 6318,4 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,33%
2. Do gi¸ thµnh ®¬n vÞ t¨ng
1300 x 7,909 = 10.281,7 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13.56%
3. Tæng hîp
6.318,4 + 10.281,7 = 16.600 ngh×n ®ång
8,33% + 13,56% = 21,89%
4. KÕt luËn: Gi¸ thµnh toµn bé t¨ng 16.600 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
21,89% lµ do
4.1. Sè lîng s¶n phÈm t¨ng 100 s¶n phÈm, gi¸ thµnh ®¬n vÞ t¨ng
6318,4 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,33% lµ hîp lý.
4.2. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ t¨ng 7,909 ngh×n ®ång lµm cho tæng gi¸ thµnh s¶n
phÈm t¨ng 10.281,7 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,56% lµ bÊt hîp lý.
Doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m tiÕt kiÖm çc
kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chñ yÕu lµ gi¶m ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp > h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
127
3. Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh
Trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¨ng cêng n¨ng lùc c¹nh
tranh, ®Èy m¹nh viÖc tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ trêng nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ kinh tÕ, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng çc chØ tiªu kÕ ho¹ch h¹ gi¸
thµnh cña nh÷ng s¶n phÈm cã thÓ so s¸nh ®îc. S¶n phÈm cã thÓ so s¸nh ®îc
lµ nh÷ng s¶n phÈm cã quy tr×nh c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt æn ®Þnh, ®·
tiÕn hµnh s¶n xuÊt ë çc kú tríc vµ cã nh÷ng sè liÖu h¹ch to¸n gi¸ thµnh. KÕ
ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cÇn ®îc x©y dùng theo 2 chØ tiªu:
- Møc h¹ gi¸ thµnh: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt
cÇn thùc hiÖn trong kú kÕ ho¹ch. C«ng thøc
DZ0 = Sq0i (z0i - zti)
- Tû lÖ h¹ gi¸ thµnh: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ % cña møc h¹ gi¸ thµnh
kÕ ho¹ch. C«ng thøc:
ΔZ 0 x100
ΔZ '0 =
å q 0i z ti
Sau mét kú s¶n xuÊt ®Ó gi¸ thµnh t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸
thµnh ta cÇn tÝnh to¸n çc chØ tiªu møc h¹ gi¸ thµnh vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh thùc
tÕ:
- Møc h¹ gi¸ thµnh thùc tÕ: ph¶n ¸nh møc tiÕt kiÖm chi phÝ thùc tÕ trong
kú kÕ ho¹ch. C«ng thøc
DZ1 = Sq1i (z1i -zti)
- Tû lÖ h¹ gi¸ thµnh thùc tÕ: ph¶n ¸nh tû lÖ % cña møc tiÕt kiÖm thùc tÕ
trong kú kÕ ho¹ch. C«ng thøc:
ΔZ1 x100
ΔZ1' =
å q1i z1i
Tõ ®ã ta so s¸nh møc h¹ vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh thùc tÕ víi çc chØ tiªu
møc h¹ vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch:
128
- Møc h¹ gi¸ thµnh: DZ1 - DZ0 = DZ
- Tû lÖ h¹ gi¸ thµnh: DZ'1 - DZ'0 = DZ'
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng çc chØ tiªu ®Òu ph¶i mang dÊu
©m th× ®¸nh gi¸ lµ thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh. VÝ dô:
1. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã nh÷ng sè liÖu kÕ ho¹ch vµ h¹ch to¸n gi¸
thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm A nh sau:
Çc chØ tiªu N¨m tríc KÕ ho¹ch Thùc hiÖn
1. S¶n lîng (c) 1150 1200 1300
2. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ (1000®) 64,235 63,184 71,093
C¨n cø vµo çc chØ tiªu trªn ta tÝnh to¸n, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn
kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh nh sau:
1. Sè kÕ ho¹ch
ΔZ 0 = å q 0i (z 0i - z ti )
= 1200 (63,184 - 64,235) = 1200 (-1,051) = -1.261,2 ngh×n ®ång
+ ΔZ 0 x100
ΔZ'0 =
å q 0i .z ti
- 1261,2 x100 - 1261,2 x100
= = = -1,363%
1200 x 64,235 77.082
2. Sè thùc hiÖn:
ΔZ1 = å q1i (z1i - z ti )
= 1300 (71,093 - 64,235)
= 1300 x (6,858) = 8.915,4 ngh×n ®ång
8915,4 x100 8915,4 x100

ΔZ'1 = = = 10,676%
1300 x 64,235 83505,5
129
3. So s¸nh:
ΔZ = ΔZ1 - ΔZ 0 = 8915,4 + 1261,2 = 10,176,6 ngh×n ®ång
ΔZ' = ΔZ'1 - ΔZ'0 = 10.676% - (-1.636%) = 12.312%
4. KÕt luËn:
Doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh mµ thùc tÕ tæng
gi¸ thµnh t¨ng so víi møc h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ 10.176,6 ngh×n ®ång, tû lÖ
h¹ gi¸ thµnh t¨ng so víi kÕ ho¹ch lµ 12,312%.
§Ó cã thÓ nhËn thøc, ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c h¬n t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm ta cã thÓ ph©n tÝch çc nh©n tã ¶nh hëng
®Õn çc chØ tiªu chªnh lÖch vÒ møc h¹ vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng
ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng ph¸p liªn hÖ cã ®iÒu chØnh ®Õn tû
lÖ % hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n lîng. Cïng vÝ dô trªn, s¶n lîng cña mÆt hµng
A t¨ng so víi kÕ ho¹ch 100 s¶n phÈm, tûlÖ t¨ng lµ 8,333%. Nh vËy møc thùc
hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cã liªn hÖ, ®iÒu chØnh ®Õn tû lÖ % hoµn thµnh kÕ
ho¹ch s¶n lîng sÏ lµ:
DZ(®c) = 8.915,4 - 1.261,2 x 108,333%
= 8.915,4 - 1.366,296
= 8.915,4 - 1.366,3 = 7.549,1 ngh×n ®ång
7.549,1x100
DZ'(®c) = = 9,04%
83.505,5
Nh vËy, trong møc t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm 10.176,6 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 12,312% th× do s¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng lªn ¶nh hëng t¨ng
tæng gi¸ thµnh lµ 2627,5 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,408% lµ hîp lý, sè cßn l¹i
tænggi¸ thµnh t¨ng 7549,1 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 9,04% lµ bÊt hîp lý ®ã
doanh nghiÖp kh«ng t«n träng ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt dÉn ®Õn gi¸ thµnh
t¨ng cao.
130
Ch¬ng V
Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn
vµ ph©n phèi lîi nhuËn
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp ®Òu ph¶i ®¹t ®îc môc tiªu lîi nhuËn. Lîi nhuËn lµ biÓu hiÖn
b»ng tiÒn cña s¶n phÈm thÆng d do kÕt qu¶ lao ®éng cña con ngêi s¸ng t¹o
ra. Lîi nhuËn lµ phÇn chªnh lÖch d«i ra gi÷a doanh thu b¸n hµng víi çc
kho¶n chi phÝ trong kú ho¹t ®éng kinh doanh. Nã lµ mét chØ tiªu kinh tÕ quan
träng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do
vËy, ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng çc chØ
tiªu kÕ ho¹ch trong ®ã cã chØ tiªu lîi nhuËn. ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch lîi
nhuËn trong doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt quan träng v× lîi nhuËn lµ nguån vèn
quan träng ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng vµ ®Çu t chiÒu s©u cho ho¹t
®éng kinh doanh, c¶i thiÖn n©ng cao ®êi sèng cho ngêi lao ®éng thùc hiÖn tèt
nghÜa vô víi Nhµ níc.
Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng
trong ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp. Môc ®Ých cña ph©n tÝch lµ
nh»m nhËn thøc ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n, toµn diÖn vµ kh¸ch quan t×nh h×nh thøc
hiÖn çc chØ tiªu lîi nhuËn, thÊy ®îc nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®îc vµ nh÷ng
m©u thuÉn tån t¹i; Tõ ®ã ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan còng nh
chñ quan vµ ®Ò ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp. §ång
thêi ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn còng nh»m môc ®Ých nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸
t×nh h×nh ph©n phèi vµ sö dông lîi nhuËn qua ®ã thÊy ®îc t×nh h×nh chÊp
hµnh çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ - tµi chÝnh cña Nhµ níc (çc chÝnh
s¸ch thuÕ), cña ngµnh vµ çc chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh
nghiÖp.
131
Nguån sè liÖu ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn
cña doanh nghiÖp lµ çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, çc sè liÖu h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶n
¸nh kÕt qu¶ vµ ph©n phèi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, çc
chÕ ®é, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ níc, cña ngµnh vµ cña ®¬n vÞ chñ qu¶n,
çc hîp ®ång liªn doanh, ®Çu t chøng kho¸n v.v...
5.2. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh
doanh
Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh nh»m
nhËn thøc, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕt qu¶ ho¹t
®éng kinh doanh trong kú kÕ ho¹ch.
Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ®îc thùc
hiÖn trªn c¬ së so s¸nh, lËp biÓu so s¸nh çc sè liÖu b¸o ço kÕt qu¶ ho¹t ®éng
kinh doanh kú b¸o ço so víi kú tríc, qua ®ã thÊy ®îc sè chªnh lÖch vµ tû
lÖ %, t¨ng gi¶m. VÝ dô: C¨n cø vµo çc sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 5.1 ta
cã nhËn xÐt nh sau:
BiÓu sè 5.1: Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
Sè M· N¨m N¨m So s¸nh
Çc chØ tiªu
T.T sè tríc nay TiÒn T.lÖ
1 2 3 4 5 6 7
1. Doanh thu b¸n hµng vµ cung 01 28.650 33.560 4910 17,14
cÊp dÞch vô
2. Çc kho¶n gi¶m trõ doanh thu 02 426 585 159 37,32
3. Doanh thu thuÇn b¸n hµng vµ 10 28.224 32.975 4751 16,83
cung cÊp dÞch vô 10 = 01 - 02
4. Gi¸ vèn hµng b¸n 11 26.450 30.470 4020 15,2
5. Lîi nhuËn gãp b¸n hµng vµ 20 1.774 2505 731 41,2
cung cÊp dÞch vô 20 = 10 - 11
6. Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh 21 426 479 53 12,44
132
7. Chi phÝ tµi chÝnh 22 331 369 38 11,48
8. Chi phÝ b¸n hµng 23 740 843 103 13,92
9. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp 24 380 512 132 34,74
10. Lîi nhuËn thuÇn ho¹t ®éng 30 749 1.260 511 68,22
kinh doanh
30 = 20 + (21 - 22) - (23 + 24)
11. Thu nhËp kh¸c 31 32 36 4 12,5
12. Chi phÝ kh¸c 32 24 22 -2 -8,33
13. Lîi nhuËn kh¸c 40 8 14 6 75
40 = 31 - 32
14. Lîi nhuËn tríc thuÕ thu nhËp 50 757 1274 517 68,3
50 = 30 + 40
15. Chi phÝ thuÕ thu nhËp 51 212 357 145 -
16. Lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp 60 545 917 3752 -
60 = 50 - 51
N¨m b¸o ço doanh nghiÖp cã kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cao h¬n
n¨m tríc, biÓu hiÖn:
- Doanh thu b¸n hµng thuÇn t¨ng 4751 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 37,32%.
- Lîi nhuËn gép b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô t¨ng 731 triÖu ®ång, tû lÖ
t¨ng 41,2%.
- Lîi nhuËn tríc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp t¨ng 517 triÖu ®ång, tû lÖ
t¨ng 68,3%.
- Lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp t¨ng 372 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 68,26%.
5.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo nguån h×nh thµnh
Lîi nhuËn trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc h×nh thµnh tõ çc
nguån bao gåm:
- Tõ ho¹t ®éng kinh doanh: kinh doanh th¬ng m¹i, s¶n xuÊt gia c«ng,
kinh doanh dÞch vô (lîi nhuËn b¸n hµng)
133
- Tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh: ®Çu t chøng kho¸n, gãp vèn liªn doanh, ®Çu
t cho vay vèn, mua b¸n ngo¹i tÖ v.v…
- Ho¹t ®éng kh¸c
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®ßi hái doanh nghiÖp
cÇn x©y dùng çc chØ tiªu kÕ ho¹ch, h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn
theo çc nguån h×nh thµnh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo nguån h×nh thµnh nh»m ®¸nh gi¸
møc ®é hoµn thµnh çc chØ tiªu kÕ ho¹ch lîi nhuËn h×nh thµnh, thÊy ®îc sè
chªnh lÖch vµ tû lÖ % t¨ng gi¶m. §ång thêi cÇn ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¬ cÊu tû
träng lîi nhuËn theo nguån h×nh thµnh, qua ®ã thÊy ®îc nguån lîi nhuËn nµo
chiÕm tû träng lín, nguån lîi nhuËn nµo cã tû träng nhá vµ sù biÕn ®éng t¨ng
gi¶m cña chóng.
Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo nguån h×nh thµnh c¨n cø vµo çc chØ
tiªu tæng hîp trong b¸o ço kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ b¸o ço kÕt qu¶
kinh doanh chi tiÕt theo tõng nguån h×nh thµnh.
VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 5.2 ta cã nh÷ng
nhËn xÐt sau:
BiÓu 5.2: Ph©n tÝch lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh theo nguån
h×nh thµnh
Sè T.T Çc chØ tiªu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh
Nguån h×nh thµnh TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.L T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Lîi nhuËn ho¹t ®éng 850 88,08 1150 90,27 300 35,29 +2,19
kinh doanh
1.1 Kinh doanh th¬ng m¹i 675 69,95 926 72,68 251 37,19 2,73
1.2 S¶n xuÊt gia c«ng - - - - - - -
1.3 Kinh doanh, dÞch vô 175 18,13 224 17,58 49 28 -0,55
1.4 Kinh doanh bÊt ®éng s¶n - - - - - - -
134
2 Ho¹t ®éng tµi chÝnh 115 11,92 110 9,63 -5 -4,35 -3,29
2.1 §Çu t chøng kho¸n 65 6,74 58 4,55 -7 -10,77 -2,19
2.2 Gãp vèn liªn doanh 50 5,18 52 4,08 2 4 -1,1
3 Ho¹t ®éng kh¸c - - 14 1,10 14 - 1,0
Tæng lîi nhuËn 965 100 1275 100 309 32,02 -
- Nguån lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh t¨ng 300 triÖu ®ång, tû lÖ
t¨ng 35,29% chñ yÕu lµ do: lîi nhuËn h×nh thµnh tõ ho¹t ®éng kinh doanh
th¬ng m¹i t¨ng 251 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 37,19%. Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng
kinh doanh dÞch vô t¨ng 49 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 18%.
- Nguån lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh gi¶m 5 triÖu®ång, tû lÖ gi¶m
4,35% trong ®ã ®Çu t chøng kho¸n cã lîi nhuËn gi¶m 7 triÖu so víi kÕ ho¹ch,
tû lÖ gi¶m 10,77%, lîi nhuËn gãp vèn liªn doanh t¨ng 2 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng
4%.
- Lîi nhuËn kh¸c ph¸t sinh t¨ng 14 triÖu ®ång.
- Ph©n tÝch tû träng çc chØ tiªu lîi nhuËn ta thÊy lîi nhuËn ho¹t ®éng
kinh doanh th¬ng m¹i cã tû träng lín nhÊt, t¨ng 2,73% (72,68% - 69,95%),
lîi nhuËn ho¹t ®éng dÞch vô cã tû träng ®øng thø 2, gi¶m 0,55% (17,58% -
18,13%). Çc nguån kh¸c cã lîi nhuËn chiÕm tû träng nhá, gi¶m ®i nh: Lîi
nhuËn ®Çu t chøng kho¸n cã tû träng gi¶m 2,19%, gãp vèn liªn doanh tû
träng gi¶m 1,1%.
5.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc
§Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ trong néi bé doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i
tÝnh to¸n, ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn (l·i lç) theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc,
qua ®ã thÊy ®îc møc ®é thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕ ho¹ch lîi nhuËn cña tõng
®¬n vÞ vµ thÊy ®îc møc ®é ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh chung cña
doanh nghiÖp. Tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp
cho tõng ®¬n vÞ trong kú tíi.
135
Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn (l·i lç) theo tõng ®¬n vÞ trùc thuéc c¨n cø
vµo çc sè liÖu kÕ ho¹ch vµ h¹ch to¸n chi tiÕt çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng,
chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh theo tõng ®¬n vÞ.
§Ó ph©n tÝch ta tÝnh tû suÊt lîi nhuËn cña tõng ®¬n vÞ trùc thuéc ë çc
kú, sau ®ã so s¸nh sù t¨ng gi¶m vÒ sè tiÒn, tû lÖ vµ tû suÊt lîi nhuËn. Ta cã thÓ
minh ho¹ néi dung nµy qua biÓu 5.3. nh sau:
BiÓu 5.3: Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc
Çc chØ So s¸nh t¨ng

Doanh thu Lîi nhuËn Tû suÊt LN %
tiªu gi¶m LN
Çc N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m
ST TL (% TSLN
®¬n vÞ tríc b/c tríc b/c tríc b/c
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
§¬n vÞ A 12.000 15.490 564 650 4,7 4,20 86 15,25 -0,5
§¬n vÞ B 10.000 8.750 520 475 5,2 5,43 -45 -8,65 0,230
§¬n vÞ C 8.000 9.320 366 360 4,8 3,86 -6 -1,64 -0,715
Toµn DN 30.000 33.560 1.450 1.485 4,83 4,42 35 2,41 -0,41
Qua biÓu 6.2. ta thÊy: NÕu xÐt trong toµn doanh nghiÖp th× lîi nhuËn
thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch t¨ng 35 triÖu ®ång víi tû lÖ t¨ng lµ 2,41% nhng
hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú gi¶m (tû suÊt lîi nhuËn gi¶m -
0,41%). Trong ba ®¬n vÞ trùc thuéc th× chØ cã ®¬n vÞ A cã lîi nhuËn t¨ng 86
triÖu ®ång víi tû lÖ 15,25% nhng hiÖu qu¶ kinh doanh cña ®¬n vÞ l¹i gi¶m (tû
suÊt lîi nhuËn gi¶m -0,5%). §¬n vÞ B mÆc dï tû suÊt lîi nhuËn cã t¨ng nhng
v× kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch doanh thu nªn lîi nhuËn gi¶m -45 triÖu ®ång, tû
lÖ gi¶m lµ -8,65%. §¬n vÞ C t¨ng ®îc doanh thu nhng hiÖu qu¶ kinh doanh
136
gi¶m (tû suÊt gi¶m -0,715%) cho nªn lîi nhuËn gi¶m -6 triÖu ®ång víi tû lÖ
gi¶m -1,64% so víi kÕ ho¹ch.
Nh vËy cã thÓ nãi mÆc dï lîi nhuËn so víi kÕ ho¹ch cã t¨ng nhng
viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch lîi nhuËn kh«ng ®ång ®Òu cña çc ®¬n vÞ vµ hiÖu qu¶
kinh doanh cña doanh nghiÖp cha cao.
5.5. Ph©n tÝch lîi nhuËn b¸n hµng
Lîi nhËn b¸n hµng lµ bé phËn lîi nhuËn g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn chøc
n¨ng kinh doanh c¬ b¶n cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. V× vËy nã thêng
chiÕm tû träng lín trong tæng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c ®©y còng
lµ ho¹t ®éng cã nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng lµm lîi nhuËn t¨ng gi¶m mµ phÇn lín
lµ do chñ quan cña doanh nghiÖp trong c«ng t¸c qu¶n lý chØ ®¹o kinh doanh.
V× vËy sau khi ph©n tÝch cÊu thµnh lîi nhuËn theo çc ho¹t ®éng ta tiÕn hµnh
®i s©u ph©n tÝch lîi nhuËn b¸n hµng nh»m cã nh÷ng nhËn thøc ®¸nh gi¸ s©u
s¾c vµ nh÷ng kÕt luËn cô thÓ. Ph©n tÝch lîi nhuËn b¸n hµng bao gåm ph©n tÝch
chung vµ ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng.
5.5.1. Ph©n tÝch chung lîi nhuËn b¸n hµng
§Ó ph©n tÝch chung lîi nhuËn b¸n hµng ta dùa vµo c«ng thøc tÝnh lîi
nhuËn b¸n hµng tríc thuÕ thu nhËp nh sau:
Lîi nhuËn b¸n TrÞ gi¸ Chi phÝ Chi phÝ qu¶n lý
Doanh
hµng tríc = - vèn hµng - b¸n - doanh nghiÖp
thu thuÇn
thuÕ TN b¸n hµng ph©n bæ
Trong ®ã:
Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu - Çc kho¶n gi¶m trõ
HoÆc:
Lîi nhuËn Lîi nhuËn Chi phÝ Chi phÝ qu¶n lý

= - -
tríc thuÕ TN gép b¸n hµng doanh nghiÖp
Trong ®ã:
137
Lîi nhuËn gép = Doanh thu thuÇn - TrÞ gi¸ vèn hµng b¸n. VÝ dô:
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu 5.4 ta cã nh÷ng nhËn xÐt nh sau:
BiÓu 5.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn b¸n hµng
So s¸nh
N¨m N¨m b¸o
Çc chØ tiªu Sè tuyÖt
tríc ço Tû lÖ
®èi
1. Doanh thu gép (Tæng DT) 28.650 33.560 4.910 17,14
2. Çc kho¶n gi¶m trõ 426 585 159 37,32
+ Gi¶m gi¸ hµng b¸n 141 201 60 42,55
+ Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i 285 384 99 34,73
+ ThuÕ gi¸n thu (nÕu cã) - - - -
3. Doanh thu thuÇn 28.224 32.975 4.751 16,83
4. TrÞ gi¸ vèn hµng b¸n ra 26.450 30.470 4.020 15,20
5. Lîi nhuËn gép 1.774 2.505 731 41,20
6. Tû suÊt lîi nhuËn gép/DTT (%) 6,29 7,60 1,31 -
7. Chi phÝ b¸n hµng 740 843 103 13,92
8. Tû suÊt chi phÝ b¸n hµng/DTT 2,62 2,56 -0,06 -

(%)
9. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp 380 512 132 34,74
10. Tû suÊt CFQL/DTT (%) 1,35 1,55 0,2 -
11. Lîi nhuËn thuÇn tríc thuÕ 654 1.150 496 75,84
12. Tû suÊt LN tríc thuÕ/DTT (%) 2,32 3,49 1,17
13. ThuÕ thu nhËp 209,28 368 158,72 75,84
14. Lîi nhuËn thuÇn sau thuÕ 444,74 782 337,28 75,84
138
15. Tû suÊt LN sau thuÕ/DTT (%) 1,58 2,37 0,79
Lîi nhuËn kinh doanh th¬ng m¹i n¨m b¸o ço so víi n¨m tríc t¨ng
lªn, cô thÓ lµ:
- Lîi nhuËn tríc thuÕ t¨ng 337,28 triÖu ®ång, tû lÖ t¨ng 75,84%, tû
suÊt lîi nhuËn t¨ng 0,79%.
§Ó cã thÓ nhËn thøc mét çch s©u s¾c h¬n ta cÇn ph©n tÝch çc nh©n tè
¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn.
Tõ nh÷ng sè liÖu trong biÓu 6.3 ta thÊy:
- Lîi nhuËn t¨ng lªn chñ yÕu lµ do lîi nhuËn gép t¨ng 731 triÖu ®ång, tû
lÖ t¨ng 41,2%, tû suÊt t¨ng tõ 6,29 lªn 7,6%.
Lîi nhuËn gép t¨ng lµ do doanh thu b¸n hµng t¨ng, (doanh thu gép vµ
doanh thu thuÇn t¨ng). TrÞ gi¸ vèn b¸n hµng ra t¨ng nhng tû lÖ t¨ng thÊp h¬n
tû lÖ t¨ng doanh thu b¸n hµng.
- Tû suÊt lîi nhuËn gép t¨ng so víi n¨m tríc 1,31%.
§iÒu ®ã chøng tá doanh nghiÖp tæ chøc vµ qu¶n lý tèt kh©u kinh doanh.
Tuy nhiªn, nh÷ng sè liÖu trong biÓu còng thÊy r»ng trong n¨m b¸o ço
ph¸t sinh nh÷ng kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n tr¶ l¹i qu¸ nhiÒu: 585
triÖu ®ång, t¨ng 159 triÖu ®ång so víi n¨m tríc. §©y lµ nh©n tè ¶nh hëng
tiªu cùc ®Õn lîi nhuËn gép. Doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®i s©u ph©n tÝch nguyªn
nh©n ph¸t sinh nh÷ng kho¶n môc trªn ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c khôc trong
kú tíi.
- Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp t¨ng, ®Æc biÖt lµ chi
phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cã tû lÖ t¨ng cao (34,74%) tû suÊt t¨ng 6,2%. §iÒu
®ã chøng tá trong n¨m doanh nghiÖp cha qu¶n lý tèt chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp, ¶nh hëng gi¶m lîi nhuËn b¸n hµng. Trong kú kinh doanh tíi, doanh
nghiÖp cÇn ph¶i ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý chÆt chÏ çc kho¶n chi phÝ,
nhÊt lµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
139
5.5.2. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn b¸n hµng
§Ó ph©n tÝch ta dùa vµo c«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh lîi nhuËn b¸n hµng tríc
thuÕ thu nhËp:
Lîi nhuËn b¸n TrÞ gi¸ Chi phÝ Chi phÝ qu¶n lý
Doanh
hµng tríc = - vèn hµng - b¸n - doanh nghiÖp
thu thuÇn
thuÕ TN b¸n hµng ph©n bæ
Tõ c«ng thøc nµy ¸p dông ph¬ng ph¸p so s¸nh vµ ph¬ng ph¸p c©n
®èi ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh hëng çc nh©n tè theo tÝnh chÊt ¶nh hëng thuËn hoÆc
nghÞch. Trong c«ng thøc trªn ta cã 4 nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn b¸n
hµng tríc thuÕ thu nhËp trong ®ã doanh thu ¶nh hëng tØ lÖ thuËn, 3 nh©n tè
cßn l¹i ¶nh hëng tû lÖ nghÞch.
Dùa vµo sè liÖu ë biÓu 6.3 ta x¸c ®Þnh ®îc ¶nh hëng çc nh©n tè nh
sau: Lîi nhuËn thuÇn tríc thuÕ t¨ng víi sè tiÒn 496 triÖu ®ång tû lÖ t¨ng
75,84% lµ do:
- Do doanh thu thuÇn t¨ng 4751 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn t¨ng t¬ng
øng 4751 triÖu ®ång.
- Do trÞ gi¸ vèn hµng b¸n t¨ng 4020 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn gi¶m
xuèng 4020 triÖu ®ång.
- Do chi phÝ b¸n hµng t¨ng 103 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn gi¶m t¬ng
øng 103 triÖu ®ång.
- Do chi phÝ qu¶n lý t¨ng 132 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn gi¶m t¬ng øng
132 triÖu ®ång.
Tæng ¶nh hëng çc nh©n tè ®Õn lîi nhuËn b¸n hµng ta cã kÕt qu¶:
4751 + (-4020) + (-103) + (-132) = 496 triÖu ®ång
5.5. Ph©n tÝch lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh
Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ kho¶n lîi nhuËn thu ®îc tõ çc ho¹t
®éng ®Çu t tµi chÝnh.
140
Lîi nhuËn cña ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Lîi nhuËn ho¹t Doanh thu ho¹t Chi phÝ tµi ThuÕ (nÕu
= - -
®éng tµi chÝnh ®éng tµi chÝnh chÝnh cã)
Ph©n tÝch lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh còng bao gåm ph©n tÝch chung
vµ ph©n tÝch nh©n tè ¶nh hëng.
5.5.1. Ph©n tÝch chung lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh
Ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng kinh doanh vèn vµo çc lÜnh vùc ho¹t
®éng ®Çu t tµi chÝnh nh:
- §Çu t kinh doanh chøng kho¶n (mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tÝn
phiÕu)
- Gãp vèn liªn doanh
- Mua cæ phÇn
- §Çu t cho vay vèn, tiÒn göi ng©n hµng
- Ho¹t ®éng kh¸c: Mua b¸n ngo¹i tÖ
Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Lîi nhuËn ho¹t ®éng Doanh thu ho¹t ®éng Chi phÝ
= -
tµi chÝnh tµi chÝnh tµi chÝnh
Trong ®ã:
Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm: doanh thu tiÒn l·i, tiÒn b¸n
quyÒn, cæ tøc, lîi nhuËn ®îc chia vµ doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c, l·i
tû gi¸ hèi ®o¸i, chiÕt khÊu thanh to¸n ®îc hëng l·i, do b¸n tr¶ gãp trong ®ã:
l·i ®Çu t mua b¸n chøng kho¸n ®îc ghi nhËn lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n
lín h¬n gi¸ mua, l·i tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, cæ phiÕu; doanh thu tõ ho¹t ®éng
mua b¸n ngo¹i tÖ lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ ngo¹i tÖ b¸n ra lín h¬n so víi gi¸
ngo¹i tÖ mua vµo.
141
Chi phÝ tµi chÝnh bao gåm çc kho¶n chi phÝ hoÆc çc kho¶n lç liªn
quan ®Õn çc ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh, chi phÝ cho vay vµ ®i vay vèn, chi phÝ
gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt, lç chuyÓn nhîng chøng kho¸n ng¾n h¹n, chi phÝ
giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n, chi phÝ dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t chøng
kho¸n, lç do mua b¸n ngo¹i tÖ, lç tû gi¸ hèi ®o¸i.
Ph©n tÝch lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so
s¸nh gi÷a sè thuª hiÖn kú b¸o ço víi sè kÕ ho¹ch hoÆc sè thùc hiÖn kú tríc
®Ó thÊy ®îc møc ®é thùc hiÖn, chªnh lÖch t¨ng gi¶m b»ng sè tiÒn vµ tû lÖ %.
§ång thêi ®Ó gi¶i thÝch ®îc nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ta cÇn ph©n tÝch çc nh©n
tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh.
Tõ c«ng thøc trªn, ta thÊy r»ng doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh t¨ng th×
¶nh hëng t¨ng lîi nhuËn vµ ngîc l¹i chi phÝ tµi chÝnh t¨ng th× ¶nh hëng
gi¶m l¬i nhuËn. VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn ho¹t ®éng
tµi chÝnh trong biÓu díi ®©y (BiÓu sè 5.5) cho nh÷ng nh©n xÐt sau:
BiÓu sè 5.5. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh
§¬n vÞ tÝnh: 1000®
N¨m N¨m b¸o So s¸nh

STT Çc chØ tiªu
tríc ço TiÒn T.tÖ
1 2 3 4 5 6
1 Doanh thu ho¹t ®éng tµi 425.628 479.145 53.517 12,57
chÝnh
2 Chi phÝ tµi chÝnh 331.436 368.520 37.084 11,19
3 Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi 94.192 110.625 16.433 17,45

chÝnh (1-2)
4 Tû lÖ trªn doanh thu 22,13 23,09 - 0,06
- Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh thùc hiÖn n¨m b¸o ço t¨ng so víi n¨m
tríc 16.433 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 17,45%, tû lÖ % trªn doanh thu t¨ng
0,06%.
142
- Ph©n tÝch nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh ta
thÊy:
1. Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh b»ng 53.517 ngh×n ®ång, ¶nh hëng
t¨ng lîi nhuËn 53.517 ngh×n ®ång.
2. Chi phÝ tµi chÝnh t¨ng 37.084 ngh×n ®ång, ¶nh hëng gi¶m lîi nhuËn
37.084 ngh×n ®ång.
Tæng hîp: 53.517 - 37.084 = 16.433 ngh×n ®ång
Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ mét çch toµn diÖn t×nh h×nh t¨ng gi¶m
vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ®Õn lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh ta cÇn ®i s©u
ph©n tÝch mét sè ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh chñ yÕu nh:
5.6.2. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh
1. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn ®Çu t cæ phiÕu:

Ho¹t ®éng ®Çu t cæ phiÕu vµo mét doanh nghiÖp ph¸t hµnh cæ phiÕu
nh»m môc ®Ých nhËn ®îc cæ tøc (®îc chia tõ lîi nhuËn) tõ doanh nghiÖp
ph¸t hµnh cæ phiÕu.
Víi h×nh thøc ®Çu t nh vËy, cæ tøc nhËn ®îc phô thuéc vµo møc lîi
nhuËn ®¹t ®îc cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh cæ phiÕu, tû lÖ cæ tøc ®îc chia vµ
tæng mÖnh gi¸ (vèn ®Çu t) cæ phiÕu. C«ng thøc:
Cæ tøc ®îc chia = MÖnh gi¸ cæ phiÕu x Tû lÖ cæ tøc
C¨n cø vµo c«ng thøc trªn, ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc thùc hiÖn trªn
c¬ së so s¸nh gi÷a sè thùc tÕ kú b¸o ço víi kú tríc ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh
t¨ng gi¶m; ®ång thêi ph©n tÝch nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña cæ tøc ®îc chia
®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn hoÆc ph¬ng ph¸p sè
chªnh lÖch.
VÝ dô: mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu vÒ ®Çu t mua cæ phiÕu cña
c«ng ty Q víi nh÷ng sè liÖu nh sau:
§Çu n¨m 2004 c«ng ty mua 1000 cæ phiÕu, mÖnh gi¸ 10.000® / 1 cæ
phiÕu. Cuèi n¨m quyÕt to¸n, tû lÖ cæ tøc ®îc chia lµ 14,5%. Sang n¨m 2005
143
c«ng ty mua thªm 200 cæ phiÕu víi mÖnh gi¸ 15.000®/1 cæ phiÕu. Cuèi n¨m
2005, quyÕt to¸n, tû lÖ cæ tøc ®îc chia lµ 15%.
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn, ta tÝnh to¸n ph©n tÝch cæ tøc nh sau:
N¨m 2004 cæ tøc ®îc chia:
(1000 x 10.000®) x 14,5% = 1.450.000®
N¨m 2005 cæ tøc ®îc chia:
[(1000 x 10.000) + (200 + 15.000)] x 15% = 1.950.000®
So s¸nh n¨m 2005 víi n¨m 2004
Sè chªnh lÖch: 1.950.000 - 1.450.000 = 500.000®
500.000 x100
Tû lÖ % = = 34,48%
1.450.000
Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng ph¬ng ph¸p sè chªnh lÖch.
1. Do mÖnh gi¸ cæ phiÕu t¨ng ¶nh hëng t¨ng cæ tøc.
3.000.000 x 14,5% = 435.000®
435.000 x100
Tû lÖ t¨ng = = 30%
1.450.000
2. Do tû lÖ cæ tøc t¨ng
13.000.000 x 0,5% = 65.000®
65000 x100
Tû lÖ t¨ng = = 4,48%
1.450.000
Tæng hîp: Sè tuyÖt ®èi 435.000 + 65.000 = 500.000®
Sè t¬ng ®èi 30% + 4,48 % = 34,48%
2. Ph©n tÝch lîi nhuËn gãp vèn liªn doanh
Lîi nhuËn gãp vèn liªn doanh lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a doanh thu liªn
doanh víi chi phÝ liªn doanh.
Doanh thu liªn doanh lµ kho¶n l·i liªn doanh ®îc chia tõ kÕt qu¶ ho¹t
®éng liªn doanh. L·i liªn doanh ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
144
L·i liªn doanh ®îc chia = KÕt qu¶ liªn doanh x Tû lÖ vèn gãp
Chi phÝ liªn doanh lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ngoµi vèn gãp ®Ó thùc hiÖn
ho¹t ®éng liªn doanh.
VÝ dô: doanh nghiÖp X ký hîp ®ång liªn doanh víi doanh nghiÖp Y víi
nh÷ng sè liÖu nh sau:
1. Vèn gãp: Doanh nghiÖp X : 450.00 ngh×n ®ång (Tû lÖ 45%)
Doanh nghiÖp Y: 650.000 ngh×n ®ång (Tû lÖ 65%)
2. Cuèi n¨m lîi nhuËn liªn doanh ®¹t ®îc 100.00 ngh×n ®ång.
3. L·i liªn doanh ®îc chia:
Doanh nghiÖp X: 100.000 ngh×n ®ång x 45% = 45.000 ngh×n ®ång
Doanh nghiÖp Y: 100.000 ngh×n ®ång x 65% = 65.000 ngh×n ®ång
4. Chi phÝ liªn doanh: Doanh nghiÖp X: 12.500 ngh×n ®ång
Doanh nghiÖp Y: 14.500 ngh×n ®ång
5. Lîi nhuËn ho¹t ®éng liªn doanh
Doanh nghiÖp X: 45.000 - 12.500 = 32.500 ngh×n ®ång
Doanh nghiÖp Y: 65.000 - 14.500 = 50.500 ngh×n ®ång
6. Tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn gãp
32.500 x100
Doanh nghiÖp X: = 7,22%
450.000
50.500 x100
Doanh nghiÖp Y: = 7,77%
650.000
VËy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng gãp vèn liªn doanh ®¬n vÞ Y cao h¬n doanh
nghiÖp X v× doanh nghiÖp Y cã møc lîi nhuËn vµ tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn gãp
cao h¬n doanh nghiÖp X.
5.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn kh¸c
Lîi nhuËn kh¸c lµ lîi nhuËn ®îc h×nh thµnh tõ nh÷ng nguån bÊt
thêng kh¸c ngoµi çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh.
145
Lîi nhuËn kh¸c ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Lîi nhuËn kh¸c = Thu nhËp kh¸c - Chi phÝ kh¸c
Thu nhËp kh¸c lµ nh÷ng kho¶n thu bÊt thêng ngoµi çc kho¶n thu tõ
çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh nh thu nhËp
do ®îc ph¹t çc hîp ®ång kinh tÕ, thu tõ nhîng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè
®Þnh, thu do ®îc gi¶m, miÔn thuÕ v.v...
Chi phÝ kh¸c lµ nh÷ng kho¶n phÝ bÊt thêng ngoµi çc kho¶n chi phÝ
phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ®Çu t tµi chÝnh nh: chi phÝ nép ph¹t
do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, chi phÝ thanh lý, nhîng b¸n TSC§ v.v...
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh gi÷a thu nhËp víi chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ sau ®ã so s¸nh gi÷a n¨m b¸o ço víi n¨m tríc ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh
t¨ng gi¶m.
BiÓu 5.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn kh¸c
N¨m b¸o So s¸nh
Çc chØ tiªu N¨m tríc
ço CL
1 2 3 4
1. Thu nhËp kh¸c 74 83 9
+ Thu tiÒn ph¹t hîp ®ång 24 35 11
+ Thu nhîng b¸n TSC§ 18 22 4
+ Thu kh¸c 32 26 -6
2. Chi phÝ kh¸c 58 67 9
+ Chi nép ph¹t hîp ®ång 34 28 -6
+ Chi thanh lý nhîng b¸n TSC§ 8 17 9
+ Chi kh¸c 16 22 6
3. Lîi nhuËn kh¸c (1-2) 16 16 0
C¨n cø vµo çc sè liÖu trong biÓu 6.5 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
Thu nhËp kh¸c n¨m b¸o ço lµ 83 triÖu ®ång, t¨ng 9 triÖu ®ång so víi
n¨m tríc.
146
Trong ®ã:
- Thu do ®îc ph¹t hîp ®ång: 35 triÖu ®ång, t¨ng 11 triÖu ®ång.
- Thu nhîng b¸n TSC§ 22 triÖu ®ång, t¨ng 4 triÖu ®ång.
- Thu kh¸c 26 triÖu ®ång, gi¶m 6 triÖu ®ång.
- Chi phÝ kh¸c n¨m b¸o ço 67 triÖu ®ång, t¨ng 9 triÖu ®ång.
Trong ®ã:
- Chi nép ph¹t hîp ®ång 28 triÖu ®ång, gi¶m 6 triÖu ®ång.
- Chi thanh lý nhîng b¸n TSC§ 17 triÖu ®ång, t¨ng 9 triÖu ®ång.
Chi kh¸c 22 triÖu ®ång, t¨ng 6 triÖu ®ång.
§æi trõ lÊy thu bï chi cßn l¹i lîi nhuËn n¨m b¸o ço 16 triÖu ®ång,
b»ng so víi n¨m tríc.
5.7. Ph©n tÝch t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn doanh nghiÖp
Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®îc ph©n phèi c¨n cø vµo çc chÕ ®é,
chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ níc vµ kÕ ho¹ch ph©n phèi cña doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®îc ph©n phèi tuú thuéc theo lo¹i
h×nh së h÷u vµ ®Æc ®iÓm trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Néi dung ph©n
phèi lîi nhuËn doanh nghiÖp cã thÓ bao gåm:
- Nép thuÕ thu nhËp theo quy ®Þnh.
- Nép thu trªn vèn (nÕu lµ doanh nghiÖp nhµ níc).
- Bï ®¾p çc kho¶n chi kh«ng ®îc duyÖt (ph¹t hîp ®ång kinh tÕ, chi
sai chÕ ®é, chÝnh s¸ch nÕu lµ doanh nghiÖp nhµ níc).
- Chia cho çc bªn liªn doanh (nÕu lµ c«ng ty liªn doanh) hoÆc chia cæ
tøc (nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn).
- Ph©n phèi cho çn bé c«ng nh©n viªn (nÕu doanh nghiÖp ¸p dông c¬
chÕ kho¸n thu nhËp).
-TrÝch lËp çc quü doanh nghiÖp bao gåm: Quü ®Çu t ph¸t triÓn, quü
dù phßng tµi chÝnh, quü hç trî mÊt viÖc lµm, quü phóc lîi, khen thëng, quü
qu¶n lý cÊp trªn (nÕu cã).
147
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch lµ so s¸nh gi÷a sè thùc tÕ víi sè kÕ ho¹ch c¨n cø
vµo çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch ph©n phèi cña Nhµ níc vµ kÕ ho¹ch ph©n phèi cña
doanh nghiÖp.
BiÓu 5.7. Ph©n tÝch t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn
KÕ ho¹ch Thùc hiÖn So s¸nh t¨ng gi¶m
Çc chØ tiªu
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Tæng sè lîi nhuËn 1.450 100 1.485 100 35 2,41 0
2. Lîi nhuËn ph©n phèi 1.450 100 1.430 96,30 -20 -1,38 -3,70
2.1. Nép thuÕ lîi tøc 650 44,83 670 45,12 20 3,08 0,29
2.2. Chia liªn doanh 250 17,24 240 16,16 -10 4,00 -1,08
2.3. TrÝch lËp çc quü 550 37,93 520 35,02 -30 5,45 -2,91
Trong ®ã
- Quü ®Çu t ph¸t triÓn 350 24,14 350 23,57 0 0 -0,57
- Quü dù phßng tµi chÝnh 50 3,45 50 3,37 0 0 -0,08
- Quü phóc lîi khen thëng 150 10,34 120 8,08 30 20 -2,26
3. LN cha ph©n phèi 0 0 55 3,70 55 - 3,70
- N¨m tríc - 0 - 0 0 - -
- N¨m nay - 0 55 3,70 55 - 3,70
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu biÓu sè 6.6 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
Lîi nhuËn ph©n phèi n¨m b¸o ço so víi n¨m kÕ ho¹ch gi¶m 20 triÖu
®ång.
Trong ®ã:
-Nép thuÕ lîi tøc 20 triÖu ®ång.
- Chia liªn doanh gi¶m 10 triÖu ®ång
- TrÝch lËp çc quü xÝ nghiÖp gi¶m 30 triÖu ®ång
Sè lîi nhuËn cha ph©n phèi n¨m b¸o ço cßn l¹i 55 triÖu ®ång.
148
Ch¬ng VI
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp

6.1. Môc ®Ých, ý nghÜa ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh vµ nguån sè
liÖu ph©n tÝch
6.1.1. Kh¸i niÖm tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý tµi
chÝnh doanh nghiÖp
Tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ nh÷ng mèi quan hÖ tiÒn tÖ g¾n trùc tiÕp víi
viÖc tæ chøc, huy ®éng, ph©n phèi, sö dông vµ qu¶n lý vèn trong qu¸ tr×nh
kinh doanh. Vèn kinh doanh lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt gi¸ trÞ cña tµi s¶n tÝnh b»ng
tiÒn.
HÖ thèng çc mèi quan hÖ tµi chÝnh ph¸t sinh trong doanh nghiÖp bao
gåm:
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc trong qu¸
tr×nh cÊp ph¸t, ®iÒu hoµ vèn (doanh nghiÖp nhµ níc) vµ nép thuÕ.
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi çc nhµ ®Çu t, çc ng©n hµng trong
qu¸ tr×nh huy ®éng, vay vµ thanh to¸n vèn vay.
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi ngêi b¸n, ngêi cung cÊp hµng ho¸,
dÞch vô trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng.
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi ngêi mua trong qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ
thu tiÒn b¸n hµng.
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp chñ, víi çc doanh
nghiÖp thµnh viªn trong Tæng c«ng ty, C«ng ty mÑ, c«ng ty con... trong qu¸
tr×nh tæ chøc, qu¶n lý çc ho¹t ®éng kinh doanh, huy ®éng, ®iÒu hoµ vèn trong
kinh doanh.
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi çc doanh nghiÖp ®èi t¸c liªn doanh,
liªn kÕt.
149
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi çc ®¬n vÞ trùc thuéc, çc tæ chøc, ç
nh©n ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh tæ chøc, qu¶n lý çc ho¹t ®éng kinh
doanh, ph©n phèi çc kho¶n thu nhËp v.v...
Çc mèi quan hÖ tµi chÝnh trªn ®©y ph¸t sinh mét çch thêng xuyªn,
liªn tôc, xen kÏ lÉn nhau, rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Do vËy, trong c«ng t¸c qu¶n
lý kinh tÕ cña mét doanh nghiÖp th× c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh lµ mét trong
nh÷ng néi dung rÊt quan träng. Nã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn t×nh
h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy ®Ó cã
thÓ thùc hiÖn tèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ,
c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y:
- Ph¶i ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn tèt çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh thùc hiÖn tèt çc chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕ ho¹ch tµi
chÝnh.
- Thùc hiÖn tèt çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh
cña Nhµ níc, cña quèc tÕ vµ khu vùc (®èi víi çc doanh nghiÖp cã quan hÖ
kinh tÕ quèc tÕ) çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ nh÷ng quy ®Þnh trong qu¶n lý tµi
chÝnh cña ngµnh, cña hiÖp héi hoÆc cña doanh nghiÖp.
- Thùc hiÖn nguyªn t¾c tiÕt kiÖm trong qu¸ tr×nh sö dông çc nguån lùc
tµi chÝnh, gãp phÇn n©ng cao lîi nhuËn cho doanh nghiÖp.
Thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu trªn, ®ßi hái çc nhµ kinh doanh vµ qu¶n lý
doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu, ¸p dông mét hÖ thèng çc c«ng cô qu¶n lý
khoa häc trong ®ã cã ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh doanh nghiÖp.
6.1.2. Môc ®Ých, ý nghÜa vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch tµi chÝnh doanh
nghiÖp
Ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ mét tæng thÓ çc ph¬ng ph¸p ®îc
sö dông ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp trong qu¸
tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, lµm c¬ së cho viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt
®Þnh.
150
Môc ®Ých cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ nh»m nhËn thøc, ®¸nh
gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn, kh¸ch quan t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh
doanh nghiÖp, thÊy ®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng cña nã ®Õn viÖc thùc hiÖn çc
nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕt qu¶ kinh doanh. Cô thÓ lµ, qua ph©n tÝch
cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh tæ chøc, huy ®éng vèn kinh doanh, ph©n bæ vèn
cho nhu cÇu kinh doanh, t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông vèn, t×nh h×nh qu¶n lý
çc kho¶n c«ng nî ph¶i thu, ph¶i tr¶, t×nh h×nh thu, chi vµ c©n ®èi thu chi tµi
chÝnh trong doanh nghiÖp, t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®¸p øng
cho nhu cÇu ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong t¬ng lai... §ång
thêi, ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp còng nh»m môc ®Ých t×m ra nh÷ng m©u
thuÉn tån t¹i trong c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý tµi chÝnh, ph©n tÝch nh÷ng
nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, qua ®ã ®Ò ra nh÷ng
ph¬ng híng, biÖn ph¸p c¶i tiÕn, hoµn thiÖn nh»m n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu
qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp.
§¹t ®îc môc ®Ých trªn, ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp cã ý
nghÜa rÊt to lín, kh«ng chØ ®èi víi chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý doanh
nghiÖp mµ cßn cã ý nghÜa quan träng ®èi víi çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc,
qu¶n lý chuyªn ngµnh, çc doanh nghiÖp, tæ chøc vµ ç nh©n trong vµ ngoµi
doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, mçi ®èi tîng quan t©m ®Õn t×nh h×nh kinh doanh
vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp víi nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. Do vËy,
çc sè liÖu, tµi liÖu ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp sÏ cã
nh÷ng ý nghÜa kh¸c nhau tuú theo tõng ®èi tîng quan t©m. Cô thÓ lµ:
§èi víi chñ doanh nghiÖp vµ çc nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, ph©n tÝch
tµi chÝnh doanh nghiÖp gióp hä nhËn thøc ®îc mét bøc tranh toµn c¶nh vÒ
t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp: T×nh h×nh huy ®éng, ph©n phèi qu¶n lý vµ sö
dông vèn trong kinh doanh, t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng sinh lêi
cña vèn, t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n, thu håi c«ng nî, t×nh h×nh thu chi
vµ c©n ®èi thu chi, t×nh h×nh b¶o toµn vµ t¨ng trëng vèn kinh doanh, kh¶ n¨ng
rñi ro tµi chÝnh vµ nh÷ng gi¶i ph¸p cã thÓ phßng ngõa... Nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu
151
ph©n tÝch tµi chÝnh sÏ lµ nh÷ng c¬ së, c¨n cø h÷u Ých, cã c¬ së khoa häc cho
viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh h÷u hiÖu trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n lý
tµi chÝnh doanh nghiÖp.
§èi víi çc nhµ ®Çu t, çc cæ ®«ng, nh÷ng th«ng tin vÒ ph©n tÝch tµi
chÝnh sÏ gióp hä nhËn thøc, ®¸nh gi¸ ®îc gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, gi¸
trÞ t¨ng thªm cña vèn ®Çu t, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn
kinh doanh vµ chÝnh s¸ch ph©n chia lîi nhuËn vµ thu nhËp cña çc cæ ®«ng v×
hä ®Çu t vèn cho doanh nghiÖp.
§èi víi çc ng©n hµng vµ çc nhµ cho vay vèn: Ph©n tÝch tµi chÝnh
doanh nghiÖp gióp hä cã nh÷ng th«ng tin vÒ: kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng
sinh lêi cña ®ång vèn, t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho viÖc thanh to¸n cña
vèn vay. Cô thÓ lµ nh÷ng ngêi cho vay ng¾n h¹n th× hä quan t©m ®Õn kh¶
n¨ng quay vßng cña ®ång vèn, t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n
vay ng¾n h¹n, nhÊt lµ çc kho¶n nî s¾p ®Õn h¹n hoÆc ®Õn h¹n tr¶. Cßn ®èi víi
çc ®¬n vÞ cho vay dµi h¹n th× hä thêng quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ
kh¶ n¨ng sinh lêi, thêi gian thu håi cña ®ång vèn víi viÖc hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn
l·i çc kho¶n vay dµi h¹n.
§èi víi çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, c¬ quan thuÕ, c¬ quan chñ qu¶n,
çc th«ng tin ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp sÏ lµ nh÷ng c¨n cø khoa häc tin
cËy cho viÖc so¹n th¶o çc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch qu¶n lý tµi chÝnh vÜ m« vµ
vi m«.
§èi víi çc doanh nghiÖp b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô cho doanh nghiÖp
th× nh÷ng th«ng tin ph©n tÝch tµi chÝnh gióp cho hä thÊy ®îc t×nh h×nh vµ kh¶
n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî lµm c¬ së cho viÖc ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ký
kÕt çc hîp ®ång b¸n hµng hoÆc cung cÊp dÞch vô.
§èi víi ngêi lao ®éng nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp
gióp cho hä thÊy ®îc t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh, t×nh h×nh ph¸t triÓn,
t¨ng trëng vèn cña doanh nghiÖp, t×nh h×nh ph©n phèi vµ sö dông çc kho¶n
thu nhËp cña doanh nghiÖp.
152
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp sö dông çc nguån sè liÖu
sau ®©y:
- Çc chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, kÕ ho¹ch tµi chÝnh bao
gåm c¶ çc chØ tiªu ®Þnh møc, dù to¸n trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp.
- Çc chØ tiªu h¹ch to¸n ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh, çc
chØ tiªu h¹ch to¸n vµ b¸o ço tµi chÝnh, b¸o ço kÕ to¸n qu¶n trÞ cã liªn quan
®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp.
- Çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ çc quy ®Þnh trong qu¶n lý tµi chÝnh cña
Nhµ níc, cña ngµnh vµ cña doanh nghiÖp.
- Çc sè liÖu th«ng tin thÞ trêng tµi chÝnh, thÞ trêng vèn cã liªn quan
®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Çc tµi liÖu kh¸c: hîp ®ång vay vèn, hîp ®ång kinh tÕ, çc v¨n b¶n
thanh tra, kiÓm tra, kiÓm to¸n tµi chÝnh çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
6.2. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp
Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp nh»m nhËn thøc
®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu ph©n bæ tµi s¶n
trong kinh doanh, t×nh h×nh huy ®éng çc nguån vèn kinh doanh vµ mèi quan
hÖ bï ®¾p gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n, ®ång thêi ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng, ¶nh
hëng cña viÖc qu¶n lÝ vµ sö dông tµi s¶n víi viÖc thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕt
qu¶ kinh doanh.
Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp sö dông çc chØ
tiªu tæng hîp vÒ tµi s¶n, nguån vèn kinh doanh trªn "B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n" vµ
çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh trªn B¶ng "B¸o ço
kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh" cña doanh nghiÖp trong kú. Ph¬ng ph¸p ph©n
tÝch ®îc sö dông lµ ph¬ng ph¸p so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè cuèi kú
so víi ®Çu n¨m ®Ó tÝnh to¸n sè chªnh lªch t¨ng gi¶m vµ tû lÖ % t¨ng gi¶m.
153
§ång thêi, sö dông ph¬ng ph¸p c©n ®èi gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n vµ çc
ph¬ng ph¸p kh¸c nh: ph¬ng ph¸p tÝnh tû träng hoÆc hÖ sè.
Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp bao gåm nh÷ng néi
dung c¬ b¶n sau ®©y:
6.2.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu cña tµi s¶n cã
liªn hÖ víi çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh
Tµi s¶n kinh doanh lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ
nh÷ng tµi s¶n kh¸c mµ doanh nghiÖp sö dông trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh
tÕ. Tµi s¶n kinh doanh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt vµ c«ng
nghÖ vµ tiÒn vèn ®îc sö dông cho çc ho¹t ®éng kinh doanh. ViÖc ®Çu t, sö
dông vµ qu¶n lý tµi s¶n cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thùc
hiÖn çc chØ tiªu kÕ ho¹ch trong ho¹t ®éng kinh doanh.
Môc ®Ých ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n nh»m ®¸nh gi¸ ®îc sau mét kú
ho¹t ®éng kinh doanh gi¸ trÞ cña tµi s¶n t¨ng hay gi¶m. NÕu tµi s¶n cña doanh
nghiÖp t¨ng ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ quy m« ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp t¨ng vµ ngîc l¹i. NÕu gi¸ trÞ cña tµi s¶n gi¶m ®i th× n¨ng lùc
s¶n xuÊt vµ quy m« ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp gi¶m.
§Ó ®¸nh gi¸ ®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng cña viÖc qu¶n lý, sö dông tµi
s¶n ®Õn çc kÕt qu¶ kinh doanh ta cÇn ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña
tµi s¶n cã liªn hÖ ®Õn viÖc thùc hiÖn çc chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng
vµ lîi nhuËn kinh doanh. NÕu tµi s¶n cña doanh nghiÖp t¨ng, ®ång thêi çc chØ
tiªu doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh t¨ng so víi kÕ ho¹ch, tû lÖ
t¨ng cña doanh thu b¸n hµng vµ lîinhuËn kinh doanh lín h¬n hoÆc b»ng (>) tû
lÖ t¨ng cña tµi s¶n th× ®¸nh gi¸ lµ tèt. Cßn trêng hîp ngîc l¹i, tµi s¶n cña
doanh nghiÖp t¨ng nhng doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh kh«ng
t¨ng hoÆc tû lÖ t¨ng nhá h¬n tû lÖ t¨ng cña tµi s¶n lµ kh«ng hîp lý, doanh
nghiÖp cha khai th¸c tèt tiÒm n¨ng cña tµi s¶n cho ho¹t ®éng kinh doanh.
154
Ph©n tÝch c¬ cÊu tµi s¶n ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc viÖc ®Çu t ph©n bæ tµi s¶n
cña doanh nghiÖp cã hîp lý hay kh«ng? Cã ¶nh hëng tèt ®Õn t×nh h×nh vµ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh hay kh«ng. ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph©n
bæ tµi s¶n kinh doanh c¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ ®Æc ®iÓm trong ho¹t
®éng kinh doanh, chÝnh s¸ch ®Çu t vèn cña doanh nghiÖp. Th«ng thêng
nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i lµ chÝnh th× tµi s¶n
ng¾n h¹n chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn vµ tµi s¶n dµi h¹n chiÕm tû träng nhá,
gi¶m ®i th× ®¸nh gi¸ lµ hîp lý. Cßn nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt
hoÆc kinh doanh dÞch vô kh¸ch s¹n nhµ hµng hoÆc kinh doanh du lÞch lµ chÝnh
th× gi¸ trÞ tµi s¶n dµi h¹n thêng chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn, cßn tµi s¶n ng¾n
h¹n chiÕm tû träng nhá vµ gi¶m ®i lµ hîp lý. Ngoµi ra, nh÷ng doanh nghiÖp
míi thµnh lËp th× ®Çu t ban ®Çu cho tµi s¶n dµi h¹n thêng lµ chiÕm tû träng
lín h¬n tµi s¶n ng¾n h¹n. VÝ dô: c¨n cø vµo çc chØ tiªu ph©n tÝch trong biÓu
sè 6.1 ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.1: Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n
§¬n vÞ: 1000®
Çc chØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú So s¸nh
Kho¶n môc TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn TØ lÖ T.T
A. Tµi s¶n ng¾n h¹n 1.624.354 29,57 1.687.240 28,4 62.886 3,87 -1,17
B. Tµi s¶n dµi h¹n 3.867.528 70,43 5.251.682 71,6 1.348.154 35,78 1,17
Tæng tµi s¶n 5.491.882 100 6.938.922 100 1.447.040 26,34 -
KH TH
- Doanh thu b¸n hµng 16.328.450 - 18.542.764 - 2.244.314 13,56 -
- Lîi nhuËn kinh doanh 427.918 - 487.682 - 59.764 13,96 -
1. Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp so víi ®Çu n¨m t¨ng 1.447.040
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 26,34%, trong ®ã:
- Tµi s¶n ng¾n h¹n t¨ng 62.886 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,87%.
155
- Tµi s¶n dµi h¹n t¨ng 1.384.154 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 35,78%.
Nh vËy, tµi s¶n cña doanh nghiÖp t¨ng chñ yÕu lµ t¨ng tµi s¶n dµi h¹n.
2. §èi chiÕu víi t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng vµ
lîi nhuËn kinh doanh ta thÊy: Doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn so víi kÕ ho¹ch
t¨ng 2.244.314 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,56%, lîi nhuËn kinh doanh t¨ng
59.764 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,96%. Nh vËy, viÖc ®Çu t, qu¶n lý vµ sö
dông tµi s¶n cña doanh nghiÖp trong kú lµ tèt, ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn
vît møc çc chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh.
Tuy nhiªn, tû lÖ t¨ng cña tµi s¶n lín h¬n nhiÒu so víi tû lÖ t¨ng cña doanh thu
b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh lµ lµ cha hîp lý. Nguyªn nh©n lµ do møc
t¨ng cña tµi s¶n chñ yÕu lµ t¨ng tµi s¶n dµi h¹n nªn kh¶ n¨ng ®¸p øng cho viÖc
t¨ng doanh thu vµ lîi nhuËn ngay trong n¨m b¸o ço lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn
®îc.
3.Ph©n tÝch c¬ cÊu tµi s¶n cña doanh nghiÖp ta thÊy: Tµi s¶n dµi h¹n cña
doanh nghiÖp chiÕm tû träng lín, t¨ng 1,17% (71,6% -70,43%) trong khi ®ã
tµi s¶n ng¾n h¹n chiÕm tû träng nhá, gi¶m 1,17% (28,4% - 22,57%). Tõ ®ã, ta
thÊy viÖc ph©n bæ tµi s¶n cña doanh nghiÖp lµ cha hîp lý, ¶nh hëng kh«ng
tèt ®Õn viÖc t¨ng doanh thu vµ lîi nhuËn. Trong n¨m tíi doanh nghiÖp cÇn
t¨ng cêng ®Çu t bæ xung t¨ng tû träng cho tµi s¶n ng¾n h¹n, gi¶m tû träng
cña tµi s¶n dµi h¹n.
6.2.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh huy ®éng nguån vèn kinh doanh
Nguån vèn kinh doanh lµ nguån vèn ®îc huy ®éng ®Ó trang tr¶i cho
çc kho¶n chi phÝ mua s¾m tµi s¶n sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh.
Nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm nguån vèn cña çc tæ chøc
hoÆc ç nh©n bªn ngoµi doanh nghiÖp (nî ph¶i tr¶) vµ nguån vèn chñ së h÷u.
Ph©n tÝch t×nh h×nh huy ®éng nguån vèn kinh doanh nh»m ®¸nh gi¸ t×nh
t×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu çc nguån vèn. Trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, tµi s¶n
cña doanh nghiÖp t¨ng th× nguån vèn cïng t¨ng t¬ng øng v× tæng gi¸ trÞ cña
156
tµi s¶n lu«n b»ng tæng nguån vèn kinh doanh. Nhng nguån vèn kinh doanh
t¨ng gi¶m tõ nguån nµo míi ®¸nh gi¸ ®îc tr×nh ®é tæ chøc huy ®éng nguån
vèn kinh doanh tèt hay kh«ng tèt. NÕu nguån vèn chñ së h÷u chiÕm tû träng
lín h¬n nguån vèn nî ph¶i tr¶, t¨ng lªn th× ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp huy ®éng
tèt nguån vèn v× nguån vèn chñ së h÷u chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn th× tÝnh
®éc lËp, tù chñ vÒ nguån lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lín, chi phÝ huy ®éng
vèn thÊp. Ngîc l¹i, nÕu nguån vèn nî ph¶i tr¶ chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn th×
møc ®é phô thuéc vµ tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý ®èi víi çc chñ nî vÒ viÖc thanh
to¸n nî cao vµ chi phÝ cho viÖc huy ®éng vèn sÏ lín, ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn
lîi nhuËn kinh doanh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh huy ®éng nguån vèn ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së tÝnh
to¸n tû träng çc nguån vèn, so s¸nh gi÷a sè cuèi kú vµ sè ®Çu n¨m ®Ó thÊy
®îc t×nh h×nh t¨ng, gi¶m hoÆc tÝnh to¸n, so s¸nh çc chØ tiªu hÖ sè cña tõng
nguån vèn trªn tæng nguån vèn kinh doanh theo c«ng thøc:
Nî ph¶i tr¶
1. HÖ sè nî =
Tæng nguån vèn kinh doanh
Nguån vèn chñ së h÷u
2. HÖ sè tù tµi trî =
Tæng nguån vèn kinh doanh
VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.2 cho ta nh÷ng nhËn xÐt
sau:
BiÓu sè 6.2: Ph©n tÝch t×nh h×nh nguån vèn kinh doanh
§¬n vÞ: 1000®
Nguån vèn TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn TØ lÖ T.T
A. Nî ph¶i tr¶ 2.635.457 44,35 3.809.972 54,90 1.174.515 44,56 10,55
B. Nguån vèn chñ së h÷u 2.856.425 55,65 3.128.950 45,10 272.525 9,54 -10,55
Tæng nguån vèn 5.491.882 100 6.938.922 100 1.447.040 8,14 -
157
1. Nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cuèi kú so víi ®Çu n¨m
t¨ng 1.447.040 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,14% trong ®ã:
- Nî ph¶i tr¶ t¨ng 1.174.545 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 44,56%.
- Nguån vèn chñ së h÷u t¨ng 272,525 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 9,54%.
Nh vËy, nguån vèn kinh doanh t¨ng chñ yÕu ®îc huy ®éng tõ nguån
nî ph¶i tr¶.
2. Ph©n tÝch c¬ cÊu nguån vèn kinh doanh ta thÊy:
- Nguån vèn Nî ph¶i tr¶ chiÕm tû träng nhá h¬n Nguån vèn chñ së h÷u
vµo ®Çu n¨m, nhng cuèi n¨m Nî ph¶i tr¶ cã tû träng lín h¬n Nguån vèn chñ
së h÷u, t¨ng 10,55%, nguån vèn chñ së h÷u tû träng gi¶m10,55%. Nh vËy,
t×nh h×nh huy ®éng nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú lµ kh«ng
tèt, møc ®é tù chñ tµi chÝnh thÊp, chi phÝ huy ®éng vèn t¨ng so víi n¨m tríc.
6.2.3. Ph©n tÝch mèi quan hÖ bï ®¾p gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n kinh
doanh
Tµi s¶n cña doanh nghiÖp cã thÓ ®îc bï ®¾p tõ çc nguån vèn kh¸c
nhau. Ngîc l¹i, mét nguån vèn cã thÓ bï ®¾p cho mét hoÆc nhiÒu lo¹i tµi s¶n.
Ph©n tÝch mèi quan hÖ bï ®¾p gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n nh»m ®¸nh gi¸ møc
®é huy ®éng vµ bï ®¾p cña nguån vèn víi çc lo¹i tµi s¶n cña doanh nghiÖp
nh thÕ nµo ? Tèt hay kh«ng tèt, ®Ó cã kÕ ho¹ch huy ®éng tèt çc nguån vèn
cho ho¹t ®éng kinh doanh, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Th«ng thêng, mét doanh nghiÖp ®îc ®¸nh gi¸ lµ cã ®iÒu kiÖn kinh
doanh æn ®Þnh, cã kh¶ n¨ng tù chñ vÒ tµi chÝnh khi mµ nguån vèn chñ së h÷u
®îc bï ®¾p cho toµn bé tµi s¶n dµi h¹n (nguån vèn chñ së h÷u > Tµi s¶n dµi
h¹n) vµ phÇn d«i ra ®Ó bï ®¾p cho tµi s¶n ng¾n h¹n, ®¸p øng cho nhu cÇu ho¹t
®éng kinh doanh b×nh thêng theo ®Þnh møc th× ®îc ®¸nh gi¸ lµ tèt. Cßn
trêng hîp nguån vèn chñ së h÷u b»ng hoÆc nhá h¬n (<) tµi s¶n dµi h¹n lµ
kh«ng tèt. V× trong trêng hîp nh vËy, doanh nghiÖp ph¶i huy ®éng toµn bé
vèn tõ bªn ngoµi ®Ó bï ®¾p cho tµi s¶n ng¾n h¹n ®¸p øng cho nhu cÇu kinh
158
doanh vµ mét phÇn cho tµi s¶n dµi h¹n, nh vËy, tÝnh ®éc lËp, tù chñ vÒ nguån
vèn kinh doanh thÊp, møc ®é phô thuéc vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vÒ nguån vèn
nî ph¶i tr¶ vµ chi phÝ huy ®éng vèn sÏ cao, ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu qu¶
kinh doanh. VÝ dô: nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu ph©n tÝch sè 6.3 cho ta
nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.3: Ph©n tÝch mèi quan hÖ bï ®¾p gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n
§¬n vÞ: 1000®
So s¸nh
Çc kho¶n môc Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú
TiÒn TØ lÖ
Nguån vèn chñ së h÷u 2.856.425 3.128.950 272.525 9,54
Tµi s¶n dµi h¹n 3.867.528 5.251.682 1.384.154 35,78
So s¸nh -1.011.103 -2.122.732 -1.111.629
- §Çu n¨m, nguån vèn chñ së h÷u nhá h¬n tµi s¶n dµi h¹n 1.011.103
ngh×n ®ång, cuèi n¨m nguån vèn chñ së h÷u nhá h¬n tµi s¶n dµi h¹n
2.122.732 ngh×n ®ång, t¨ng 1.111.629 ngh×n ®ång so víi ®Çu n¨m. Nh vËy,
t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ kh«ng tèt v× ®Çu n¨m, doanh nghiÖp
ph¶i huy ®éng toµn bé nguån vèn tõ bªn ngoµi cho tµi s¶n ng¾n h¹n vµ bï ®¾p
1.011.103 ngh×n ®ång cho tµi s¶n dµi h¹n. Cuèi n¨m, t×nh h×nh tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp cßn xÊu h¬n ®Çu n¨m v× toµn bé tµi s¶n ng¾n h¹n lµ 1.687.240
ngh×n ®ång vµ 2.122.732 ngh×n ®ång, cho tµi s¶n dµi h¹n t¨ng 1.111.629
ngh×n ®ång so víi ®Çu n¨m, tæng céng lµ 3.809.972 ngh×n ®ång tõ nguån vèn
vay, nî tõ bªn ngoµi.
Ngoµi ra, ®Ó nhËn thøc ®¸nh gi¸ s©u s¾c, toµn diÖn h¬n t×nh h×nh huy
®éng nguån vèn cho tµi s¶n kinh doanh ta cÇn ph¶i tÝnh to¸n, ph©n tÝch chØ
tiªu nguån vèn thêng xuyªn, ®Ó so s¸nh víi tµi s¶n dµi h¹n ®Ó x¸c ®Þnh ®îc
nguån vèn lu©n chuyÓn cho nhu cÇu kinh doanh. Nguån vèn thêng xuyªn lµ
nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ sö dông dµi h¹n trong n¨m kÕ
ho¹ch. C«ng thøc:
159
Nguån vèn thêng xuyªn = Vèn chñ së h÷u + Nî dµi h¹n
Nguån vèn lu©n chuyÓn lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tµi s¶n ng¾n h¹n víi
nî ng¾n h¹n. C«ng thøc:
Nguån vèn lu©n chuyÓn = Tµi s¶n ng¾n h¹n - Nî ng¾n h¹n
Tõ nh÷ng c«ng thøc trªn ta cã:
Nguån vèn kinh doanh = Nguån vèn thêng xuyªn + Nî ng¾n h¹n
vµ
Nguån vèn thêng Tµi s¶n dµi Tµi s¶n ng¾n Nguån vèn lu©n
- = -
xuyªn h¹n h¹n chuyÓn
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng: NÕu nguån vèn thêng xuyªn
cµng lín, møc chªnh lÖch gi÷a nguån vèn thêng xuyªn víi tµi s¶n dµi h¹n,
tøc lµ nguån vèn lu©n chuyÓn cµng lín th× kh¶ n¨ng ®¸p øng cho nhu cÇu kinh
doanh cµng tèt. VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.4 cho ta nh÷ng
nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.4: Ph©n tÝch t×nh h×nh nguån vèn thêng xuyªn, nguån
vèn lu©n chuyÓn
§¬n vÞ: 1000®
Sè Sè ®Çu Sè cuèi So s¸nh

Çc chØ tiªu
T.T n¨m kú TiÒn TØ lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Nguån vèn chñ së h÷u 2.856.425 3.128.950 272.525 9,54
2 Nî dµi h¹n 1.050.463 2.676.524 1.626.061 154,79
3 Nguån vèn thêng xuyªn 3.906.888 5.805.474 1.898.586 48,6

(1+2)
4 Tµi s¶n dµi h¹n 3.867.528 5.251.682 1.384.154 35,79
160
5 Nguån vèn lu©n chuyÓn 39.360 553.792 514.432 1307
5 = 3-4
6 Tµi s¶n ng¾n h¹n 1.624.354 1.687.240 62.886 3,87
7 Chªnh lÖch (6-5) 1.584.994 1.133.448 -451.546
1. Nguån vèn thêng xuyªn cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng 1.898.586
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 48,6%, trong ®ã nguån vèn chñ së h÷u t¨ng 272.525
ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 9,54%, nî dµi h¹n t¨ng 1.626.061 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 154,79%. Nh vËy nguån vèn thêng xuyªn t¨ng chñ yÕu lµ tõ nguån
vèn vay dµi h¹n.
2. Tµi s¶n dµi h¹n t¨ng 1.384.154 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 35,79%. Sau
khi bï ®¾p cho tµi s¶n dµi h¹n, nguån vèn thêng xuyªn cßn l¹i (vèn lu©n
chuyÓn) cuèi kú lµ 553.792 ngh×n ®ång, t¨ng 514.432 ngh×n ®ång tû lÖ t¨ng
1307% so víi ®Çu n¨m.
2. Tuy nhiªn, so víi trÞ gi¸ cña tµi s¶n ng¾n h¹n th× ®Çu n¨m cßn thiÕu
1.584.994 ngh×n ®ång, cuèi n¨m cßn thiÕu 1.133.448 ngh×n ®ång doanh
nghiÖp ph¶i huy ®éng tõ nguån vèn vay vµ nî ng¾n h¹n.
6.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n
6.3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n ng¾n h¹n
Tµi s¶n ng¾n h¹n lµ chØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ tiÒn, çc kho¶n
t¬ng ®¬ng tiÒn vµ çc tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c cã thÓ chuyÓn ®æi nhanh thµnh
tiÒn hoÆc cã thÓ b¸n hay sö dông trong vßng mét n¨m hoÆc trong mét chu kú
kinh doanh b×nh thêng cña doanh nghiÖp cã ®Õn thêi ®iÓm lËp b¸o ço bao
gåm:
- TiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn
- Çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n
- Çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n
161
- Hµng tån kho
- Tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c
ViÖc ®Çu t, qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n ng¾n h¹n trong doanh nghiÖp
th¬ng m¹i cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thùc hiÖn çc chØ
tiªu kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh.
Do vËy, ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n nh»m môc ®Ých nhËn thøc,
®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m, qua ®ã thÊy
®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch doanh
thu b¸n hµng. NÕu tµi s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp t¨ng, ®ång thêi, doanh
thu b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong kú t¨ng, tû lÖ t¨ng cña doanh thu b¸n
hµng lín h¬n hoÆc b»ng (>) tû lÖ t¨ng cña tµi s¶n ng¾n h¹n th× ®¸nh gi¸ lµ tèt.
Ngîc l¹i nÕu tµi s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp trong kú t¨ng nhng tû lÖ
t¨ng cña tµi s¶n ng¾n h¹n lín h¬n (>) tû lÖ t¨ng cña doanh thu lµ kh«ng tèt,
doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p sö dông tµi s¶n ng¾n h¹n cã hiÖu qu¶
nh»m t¨ng doanh thu.
§ång thêi, ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n, cÇn ph¶i tÝnh to¸n, ph©n
tÝch tû träng cña çc kho¶n môc tµi s¶n ng¾n h¹n ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc ph©n bæ tµi
s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp cã hîp lý hay kh«ng? Cã ®¸p øng tèt cho nhu
cÇu kinh doanh hay kh«ng? §èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i, tµi s¶n tiÒn vµ
t¬ng ®¬ng tiÒn, hµng tån kho chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn, çc kho¶n ®Çu t
tµi chÝnh ng¾n h¹n, çc kho¶n nî ph¶i thu ng¾n h¹n vµ tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c
chiÕm tû träng nhá gi¶m ®i lµ hîp lý v× tiÒn vµ hµng tån kho lµ nh÷ng tµi s¶n
thuéc ®èi tîng kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp, viÖc sö dông çc kho¶n
tµi s¶n nµy cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn doanh thu b¸n hµng trong kú kinh
doanh. Cßn trêng hîp ngîc l¹i, nÕu çc kho¶n nî ph¶i thu ng¾n h¹n, çc
kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n vµ tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c chiÕm tû träng lín,
t¨ng lªn, tiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn, hµng tån kho chiÕm tû träng nhá, gi¶m ®i
lµ kh«ng tèt cho ho¹t ®éng kinh doanh.
162
Ngoµi ra, trong çc kho¶n môc tµi s¶n ng¾n h¹n nÕu ph¸t sinh çc
kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n, dù phßng ph¶i thu khã
®ßi vµ dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho t¨ng lªn lµ kh«ng tèt, cÇn ®i s©u ph©n
tÝch çc nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n ®îc thùc hiÖn trªn
c¬ së so s¸nh, lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè cuèi kú so víi ®Çu n¨m ®Ó thÊy ®îc
t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m, tÝnh to¸n, so s¸nh tû träng cña
çc kho¶n môc trªn tæng sè tµi s¶n ng¾n h¹n ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph©n bæ tµi
s¶n ng¾n h¹n. VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 6.5 ta cã nh÷ng
nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.5: Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n
§¬n vÞ: 1000®
Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú So s¸nh

STT Çc chØ tiªu
TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 TiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn 386.456 25,53 357.425 21,18 -29.031 -7,52 -4,38
2 §Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n 225.500 13,88 238.316 14,12 12.810 5,68 0,24
Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t (5.425) - (06.310) - (0885) (16,31 -
3 Nî ph¶i thu ng¾n h¹n 301.059 18,53 371.275 22,00 70.216 23,32 3,47
Dù phßng ph¶i thu khã ®ßi (25.450) - (38.142) - (12.692) (49,87) -
4 Hµng tån kho 542.974 33,42 563.840 33,41 20.866 3.84 -0,01
Dù phßng gi¶m gi¸ (12.546) - (16.385) - (3.839) (30,6) -
5 Tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c 168.365 10,36 156.384 9,26 -11.981 -7,11 -1,10
Tæng céng 1.624.354 100 1.687.240 100 62.886 3,87 -
Sè liÖu bæ sung:
Doanh thu b¸n hµng KH: 16.328.450, TH: 18.542.764, t¨ng 2.244.314
163
1. Tµi s¶n ng¾n h¹n cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng lªn 62.886 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng lµ 3,87%, trong khi ®ã doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn so víi kÕ
ho¹ch t¨ng 2.244.314 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,56%. Nh vËy ®¸nh gi¸ chung
viÖc qu¶n lý, sö dông tµi s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp lµ tèt, gãp phÇn t¨ng
doanh thu b¸n hµng, tû lÖ t¨ng cña doanh thu b¸n hµng lín h¬n tû lÖ t¨ng tµi
s¶n ng¾n h¹n (13,56% > 3,87%).
2. Ph©n tÝch çc kho¶n môc ta thÊy:
- TiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn gi¶m 29.031 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 4,38%.
- §Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n t¨ng 12.810 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,68%.
- Nî ph¶i thu ng¾n h¹n t¨ng 70,216 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 23,32%.
- Hµng tån kho t¨ng 20.866 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,84%.
- Tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c gi¶m 11.981 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 7,11%.
Nh vËy, tµi s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp t¨ng chñ yÕu lµ do nî ph¶i
thu ng¾n h¹n, hµng tån kho vµ ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n t¨ng. Cßn çc kho¶n
kh¸c gi¶m.
3. Ph©n tÝch tû träng çc kho¶n môc ta thÊy: Hµng tån kho chiÕm tû
träng lín nhÊt nhng gi¶m 0,01% (33,41% - 33,42%), ®øng thø 2 lµ tiÒn vµ
t¬ng ®¬ng tiÒn cã tû träng gi¶m 4,38% (21,18% - 25,53%); ®øng thø 3 lµ nî
ph¶i thu ng¾n h¹n cã tØ träng t¨ng 3,47% (22%-18,53%); xÕp thø 4 lµ ®Çu t
tµi chÝnh ng¾n h¹n cã tû träng t¨ng 0,24% (14,12%-13,88%). Cuèi cïng lµ tµi
s¶n ng¾n h¹n kh¸c cã tû träng gi¶m 1.10% (9,26% - 10,36%).
Nh vËy, viÖc ph©n bæ tµi s¶n ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp trong kú kinh
doanh lµ cha tèt. Trong kú tíi, doanh nghiÖp cÇn t¨ng cêng ®Çu t ®Ó n©ng
tû träng cña hµng tån kho, tiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn, gi¶m tû träng çc kho¶n
nî ph¶i thu ng¾n h¹n.
164
6.3.2. Ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc tµi s¶n ng¾n h¹n
Tµi s¶n ng¾n h¹n bao gåm çc kho¶n môc kh¸c nhau, mçi lo¹i tµi s¶n
cã môc ®Ých sö dông kh¸c nhau, yªu cÇu vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý còng kh¸c
nhau. Do vËy, ®Ó nhËn thøc, ®¸nh gi¸ toµn diÖn, s©u s¾c t×nh h×nh sö dông vµ
qu¶n lý tµi s¶n ng¾n h¹n ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch chi tiÕt tõng kho¶n môc.
1. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n b»ng tiÒn:
TiÒn lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn hiÖn cã cña doanh
nghiÖp t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o ço gåm: TiÒn mÆt t¹i quü, tiÒn göi ng©n hµng
(kh«ng kú h¹n), vµng b¹c kim khÝ quý, ®¸ quý vµ tiÒn ®ang chuyÓn. TiÒn lµ
kho¶n tµi s¶n cã tÝnh lu ®éng nhÊt, cã thÓ sö dông ngay ®Ó mua s¾m vËt t
hµng ho¸, trang tr¶i çc kho¶n chi phÝ vµ thanh to¸n çc kho¶n c«ng nî.
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n b»ng tiÒn nh»m nhËn thøc, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh
t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m tæng sè tiÒn vµ çc kho¶n môc tiÒn.
§ång thêi qua ph©n tÝch còng ®¸nh gi¸ ®îc kh¶ n¨ng ®¸p øng cho nhu cÇu kÕ
ho¹ch chØ tiªu tiÒn cña doanh nghiÖp trong kú kinh doanh tíi ®Ó cã nh÷ng biÖn
ph¸p qu¶n lý thÝch hîp. NÕu lîng tiÒn hiÖn cã cuèi kú nhá h¬n (<) so víi kÕ
ho¹ch hoÆc dù to¸n chi tiªu b»ng tiÒn cho kú kinh doanh tíi th× doanh nghiÖp
cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó huy ®éng çc kho¶n tiÒn ®¸p øng cho nhu
cÇu ho¹t ®éng kinh doanh. Ngîc l¹i, nÕu lîng tiÒn tån cuèi kú qu¸ lín (>)
so víi kÕ ho¹ch, dù to¸n chi tiªu th× ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Çu t
cho kinh doanh mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, t¨ng thu nhËp.
Ph©n tÝch tµi s¶n b»ng tiÒn ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh gi÷a sè
cuèi kú so víi sè ®Çu n¨m çc chØ tiªu tæng sè tiÒn vµ çc kho¶n môc tiÒn ®Ó
thÊy ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m. §ång thêi, cÇn ph¶i so s¸nh sè tiÒn thùc tÕ cuèi
kú víi çc chØ tiªu kÕ ho¹ch hoÆc dù to¸n chi tiªu ®Ó thÊy ®îc sè chªnh lÖch
t¨ng gi¶m. Ngoµi ra, còng cÇn ph¶i tÝnh to¸n, ph©n tÝch tû träng çc kho¶n
môc tiÒn ®Ó ®¸nh gi¸ c¬ cÊu çc kho¶n môc tiÒn. Nh×n chung, nÕu çc kho¶n
tiÒn cuèi kú so víi ®Çu n¨m hoÆc so víi kÕ ho¹ch t¨ng lªn lµ tèt, nhng nÕu
165
lîng tiÒn tån qu¸ lín so víi kÕ ho¹ch sö dông hoÆc dù to¸n chi tiªu lµ kh«ng
tèt, ¶nh hëng gi¶m hiÖu qu¶ kinh doanh.
§ång thêi, ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n b»ng tiÒn cÇn ph¶i ph©n tÝch
nh÷ng nguyªn nh©n t¨ng gi¶m çc kho¶n môc b»ng tiÒn ®Ó thÊy ®îc t×nh
h×nh sö dông vµ lu chuyÓn tiÒn trong s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ®ã x©y dùng
nh÷ng ®Ò ¸n sö dông ®ång tiÒn cã hiÖu qu¶ h¬n.
Ph©n tÝch nguyªn nh©n t¨ng gi¶m tµi s¶n b»ng tiÒn c¨n cø vµo c«ng thøc
sau:
TiÒn tån TiÒn t¨ng TiÒn gi¶m TiÒn tån

+ = +
®Çu kú trong kú trong kú cuèi kú
Dùa vµo c«ng thøc trªn, c¨n cø vµo çc sè liÖu h¹ch to¸n chi tiÕt vµ
b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh çc tµi kho¶n b»ng tiÒn ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc nguyªn
nh©n t¨ng gi¶m vµ qu¸ tr×nh lu chuyÓn çc tµi kho¶n b»ng tiÒn.
VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trong biÓu sè 6.6 ta cã nh÷ng nhËn xÐt
sau:
BiÓu sè 6.6: Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n b»ng tiÒn
§¬n vÞ:1000®
So víi ®Çu So víi kÕ

Sè ®Çu KÕ Sè cuèi
STT Çc chØ tiªu n¨m ho¹ch
n¨m ho¹ch kú
TiÒn T.lÖ TiÒn T.lÖ
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 TiÒn mÆt tån 175.685 185.450 146.350 29.335 -16,69 -39.100 -21,08
quý
2 TiÒn göi ng©n 110.540 125.325 130.188 19.648 17,77 4.863 3,88
hµng
3 TiÒn ®ang 38.425 40.520 42.152 3.727 9,69 1.632 0,46
166
chuyÓn
Tæng céng 324.650 351.295 318.690 -5.960 -1.83 -32.605 -9,28
1. Tæng sè tiÒn cña doanh nghiÖp cuèi kú so víi ®Çu n¨m gi¶m 5.960
ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 1,83% trong ®ã:
- TiÒn mÆt tån quý gi¶m 29.335 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 16,69%.
- TiÒn göi ng©n hµng t¨ng 19.648 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 17,77%.
- TiÒn ®ang chuyÓn t¨ng 3.727 ngh×n, tû lÖ t¨ng 9,69%.
2. So víi kÕ ho¹ch sö dông tiÒn ta thÊy: Tæng sè tiÒn cuèi kú gi¶m

32.605 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 32,6%.
TiÒn mÆt tån quü gi¶m 16,69%, so víi kÕ ho¹ch gi¶m 39.100 ngh×n, tû
lÖ gi¶m 21,08%, tiÒn göi ng©n hµng 4.863 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,88%, t¨ng
1.632 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 0,46%.
2. Ph©n tÝch çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n.
§Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ çc
kho¶n ®Çu t tµi chÝnh cã thêi h¹n ®Çu t trong vßng mét n¨m hoÆc trong mét
chu kú kinh doanh b×nh thêng (sau khi ®· trõ ®i çc kho¶n dù phßng gi¶m
gi¸ chøng kho¸n ®Çu t ng¾n h¹n. §Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n bao gåm çc
kho¶n môc sau:
- TiÒn göi ng©n hµng cã kú h¹n
- §Çu t chøng kho¸n ng¾n h¹n
· Cho vay ng¾n h¹n
· §Çu t ng¾n h¹n kh¸c
· Dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n ®Çu t ng¾n h¹n
Ph©n tÝch çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸
t×nh h×nh t¨ng gi¶m, nguyªn nh©n t¨ng gi¶m vµ kÕt cÊu çc kho¶n môc ®Çu t.
167
§ång thêi ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n
h¹n cã hîp lý hay kh«ng cÇn ph¶i liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh t¨ng gi¶m çc kho¶n
doanh thu ®¹t ®îc tõ çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n. NÕu çc kho¶n
®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n t¨ng, doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh ng¾n h¹n t¨ng lµ
hîp lý vµ ngîc l¹i, ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n t¨ng nhng doanh thu tõ çc
ho¹t ®éng tµi chÝnh ng¾n h¹n kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng chËm h¬n çc kho¶n ®Çu
t tµi chÝnh ng¾n h¹n lµ kh«ng tèt. VÝ dô nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè
6.7 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.7 : Ph©n tÝch çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n
§¬n vÞ: 1000®
Sè Kho¶n môc Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú So s¸nh
T.T Çc chØ tiªu TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn TØ lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 TiÒn göi ng©n hµng 48.635 21,57 55.067 23,11 6.432 13,13 1,54
cã kú h¹n
2 §Çu t chøng kho¸n 140.325 62,23 135.011 56,65 -5.314 -3,79 -5,58
ng¾n h¹n
3 Cho vay ng¾n h¹n 36.540 16,20 48.238 20,24 11.698 33,01 4,04
4 §Çu t ng¾n h¹n kh¸c - - - - - - -
5 Dù phßng gi¶m gi¸ (5.425) (2,47) (6.310) (2,72) (885) (16,31) (0,25)
®Çu t chøng kho¸n
- Tæng céng 220.075 100 232.006 100 11.931 5,42 -
- Doanh thu ho¹t ®éng 24.840 - 38.724 - 13.884 55,89

tµi chÝnh ng¾n h¹n
- Tû lÖ trªn vèn (%) 11,29% 16,69 5,4
168
1. Çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng
11.931 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,42%, trong ®ã:
- TiÒn göi cã kú h¹n t¨ng 6.432 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,13%.
- §Çu t chøng kho¸n ng¾n h¹n gi¶m 5.314 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m
3,79%.
- Cho vay ng¾n h¹n t¨ng 11.698 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 33,01%.
- Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t chøng kho¶n t¨ng 885 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 16,31%.
2. VÒ tû träng, çc kho¶n ®Çu t chøng kho¸n cã tû träng lín nhÊt

nhng l¹i gi¶m 5,58%, çc kho¶n tiÒn göi ng©n hµng cã kú h¹n ®øng thø 2, cã
çc kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t chøng kho¸n ng¾n h¹n cã tû träng nhá
nhÊt nhng t¨ng 0,25%.
3. Liªn hÖ t×nh h×nh ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n víi çc kho¶n doanh thu
tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh ng¾n h¹n ta thÊy r»ng viÖc ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n
trong n¨m b¸o ço cã hiÖu qu¶ cao h¬n so víi n¨m tríc, doanh thu t¨ng
13.884 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 55,89%, tû lÖ doanh thu trªn vèn t¨ng 5,4%.
Tuy nhiªn kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t chøng kho¸n t¨ng 885 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 16,31% lµ kh«ng tèt.
3. Ph©n tÝch çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n.
Çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé gi¸
trÞ cña çc kho¶n ph¶i thu cã thêi h¹n thu håi hoÆc thanh to¸n díi mét n¨m
hoÆc trong mét chu kú kinh doanh (sau khi trõ ®i dù phßng ph¶i thu khã ®ßi).
Çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n bao gåm: ph¶i thu kh¸ch hµng, tr¶ tríc cho
ngêi b¸n, ph¶i thu néi bé, ph¶i thu kh¸c vµ dù phßng ph¶i thu ng¾n h¹n khã
®ßi. §ã lµ nh÷ng tµi s¶n cña doanh nghiÖp hiÖn bÞ çc doanh nghiÖp, tæ chøc
hoÆc ç nh©n kh¸c chiÕm dông mét çch hîp ph¸p hoÆc bÊt hîp ph¸p mµ
doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ph¶i thu håi. Qu¶n lý çc kho¶n ph¶i thu ng¾n
h¹n ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn theo dâi, ghi chÐp ph¶n ¸nh vµ
169
®«n ®èc thu kÞp thêi, ®Çy ®ñ çc kho¶n ph¶i thu, tr¸nh t×nh tr¹ng c«ng nî d©y
da, bÞ chiÕm dông vèn, mÊt vèn.
Ph©n tÝch çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh
gi¸ t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m, nguyªn nh©n t¨ng gi¶m vµ kÕt cÊu çc
kho¶n ph¶i thu, t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thu nî cña doanh nghiÖp trong kú.
§ång thêi, qua ph©n tÝch, ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm tån t¹i trong viÖc qu¶n lý
c«ng nî, t×m ra nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n, d©y da khã ®ßi, çc kho¶n nî
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi, tõ ®ã t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn
ph¸p kh¾c phôc nh»m qu¶n lý tèt çc kho¶n ph¶i thu.
Ph©n tÝch çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so
s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè cuèi kú so víi ®Çu n¨m, tÝnh to¸n tû träng vµ
so s¸nh tõng kho¶n môc trªn tæng sè çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n, qua ®ã
®¸nh gi¸ ®îc biÕn ®éng t¨ng gi¶m víi kÕt cÊu çc kho¶n ph¶i thu. NÕu çc
kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n cuèi kú chiÕm tû träng lín, t¨ng lªn so víi ®Çu n¨m
lµ kh«ng tèt vµ ngîc l¹i. §ång thêi, nÕu çc kho¶n dù phßng ph¶i thu khã ®ßi
ph¸t sinh t¨ng so víi ®Çu n¨m còng lµ kh«ng tèt, cÇn ph©n tÝch nh÷ng nguyªn
nh©n vµ cã biÖn ph¸p kh¾c phôc.
VÝ dô: C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.8 cho ta
nh÷ng ®¸nh gi¸ nh sau:
BiÓu sè 6.8: Ph©n tÝch çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n
§¬n vÞ: 1000®

STT Çc chØ tiªu
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Ph¶i thu cña kh¸ch hµng 159.975 53,13 224.750 60,53 64.775 40,49 7,4
2 Tr¶ tríc cho ngêi b¸n 53.100 17,64 70.570 19,0 17.470 32,9 1,36
3 Ph¶i thu néi bé 45.880 15,23 48.215 12,98 2335 5,08 -2,25
170
4 Ph¶i thu kh¸c 42.104 13,98 27.740 7,47 -14.364 -34,12 -6,51
5 Dù phßng ph¶i thu khã (25.450) (8,45) (38.142) (10,27) (12.692) (49,87) (1,82)
®ßi
Tæng céng 301.059 100 371.275 100 70.216 23,32 -
1. Tæng gi¸ trÞ çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp cuèi kú
so víi ®Çu n¨m t¨ng 70.216 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 23,32% trong ®ã:
- Nî ph¶i thu kh¸ch hµng t¨ng 64.775 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 40,49%.
- Kho¶n tr¶ tríc cho ngêi b¸n t¨ng 17.470 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
32,9%.
- Ph¶i thu néi bé t¨ng 2.335 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,08%.
- Ph¶i thu kh¸c gi¶m 14364 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 34,12%.
§Æc biÖt trong kú ph¸t sinh çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n khã ®ßi 38.142
ngh×n ®ång, t¨ng so víi ®Çu n¨m lµ 12.692 ngh×n ®ång (38.142-25.450), tû lÖ
t¨ng 49,87%.
1. Ph©n tÝch tû träng çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n ta thÊy: Ph¶i thu cña
kh¸ch hµng chiÕm tû träng lín nhÊt, t¨ng 7,4% (60,53-53,13%), tiÕp ®Õn lµ
kho¶n tr¶ tríc cho ngêi b¸n cã tû träng t¨ng 1,36% (19%-17,64%); kho¶n
ph¶i thu néi bé cã tû träng gi¶m 2,25% (12,98%-15,23%); ph¶i thu kh¸c cã tû
träng gi¶m 6,51% (7,47% - 13,98%), ph¶i thu khã ®ßi cã tû träng t¨ng 1,82%.
Nh vËy, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh qu¶n lý çc kho¶n ph¶i thu ng¾n
h¹n cña doanh nghiÖp lµ kh«ng tèt: Tæng gi¸ trÞ çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n
trong ®ã ®Æc biÖt lµ kho¶n dù phßng ph¶i thu ng¾n h¹n khã ®ßi ®Òu t¨ng so víi
®Çu n¨m.
§Ó cã thÓ nhËn thøc, ®¸nh gi¸ toµn diÖn t×nh h×nh qu¶n lý vµ chÊt lîng
qu¶n lý c«ng nî ph¶i thu, ta cÇn tÝnh to¸n, ph©n tÝch tèc ®é thu håi nî ph¶i thu
ng¾n h¹n theo çc chØ tiªu sau:
171
* HÖ sè thu nî ng¾n h¹n vµ tèc ®é thu nî ng¾n h¹n
HÖ sè thu nî ng¾n h¹n ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Nî ph¶i thu ng¾n h¹n gi¶m trong kú

(1) HÖ sè thu nî ng¾n h¹n =
Tæng çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n
Trong ®ã:
- Nî ph¶i thu ng¾n h¹n gi¶m trong kú lµ tæng sè çc kho¶n ph¶i thu
ng¾n h¹n ®· thu ®îc trong kú.
- Tæng çc kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n = Ph¶i thu ng¾n h¹n ®Çu kú + Ph¶i
thu ng¾n h¹n t¨ng trong kú.
Tèc ®é thu håi nî ph¶i thu ng¾n h¹n ®îc tÝnh theo çc chØ tiªu sau:
Nî ph¶i thu ng¾n h¹n gi¶m trong kú
(2) Sè vßng thu nî ng¾n h¹n =
Ph¶i thu ng¾n h¹n b×nh qu©n
Trong ®ã:
Ph¶i thu ng¾n h¹n b×nh qu©n cã thÓ ®îc tÝnh theo çc ph¬ng ph¸p
b×nh qu©n gi¶n ®¬n hoÆc ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn. C«ng thøc:
- Theo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gi¶n ®¬n:
Ph¶i thu ng¾n h¹n Ph¶i thu ng¾n h¹n
Ph¶i thu ng¾n h¹n +
= ®Çu kú cuèi kú
b×nh qu©n
2
- Theo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn:
Ph¶i thu ng¾n Ph¶i thu PhØ thu ng¾n
h¹n kú 1 + ng¾n h¹n +…+ h¹n kú n
Ph¶i thu ng¾n 2 kú 2 2

=
h¹n b×nh qu©n n-1
Trong ®ã: Ph¶i thu ng¾n h¹n kú 1, 2 …n lµ çc sè liÖu t¹i çc b¸o ço
tµi chÝnh trong n¨m (theo quý, hoÆc theo th¸ng)
172
360
(3) Sè ngµy thu nî ng¾n h¹n =
Sè vßng thu nî ng¾n h¹n
Ph¶i thu ng¾n h¹n b×nh qu©n Ph¶i thu ng¾n h¹n b×nh qu©n x 365
HoÆc = =
Møc thu nî b×nh qu©n ngµy Ph¶i thu ng¾n h¹n gi¶m trong kú
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng: NÕu hÖ sè thu nî ng¾n h¹n
cµng lín, tiÕn tíi 1, sè vßng thu nî cµng t¨ng, sè ngµy thu nî ng¾n h¹n cµng
gi¶m th× ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp thu håi nhanh çc kho¶n nî ph¶i thu ng¾n h¹n
vµ ngîc l¹i nÕu hÖ sè thu nî cµng nhá, sè vßng thu nî cµng gi¶m, sè ngµy
thu nî cµng t¨ng th× ®¸nh gi¸ lµ kh«ng tèt.
Ph©n tÝch t×nh h×nh thu nî ph¶i thu ng¾n h¹n vµ tèc ®é thu håi nî ng¾n
h¹n ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh, lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè liÖu
thùc hiÖn kú b¸o ço so víi kú tríc. §ång thêi, cÇn ph©n tÝch møc tiÕt kiÖm
hoÆc l·ng phÝ vèn lu ®éng do tèc ®é thu nî ph¶i thu ng¾n h¹n nhanh hay
chËm vµ çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn çc chØ tiªu b»ng ph¬ng ph¸p thay thÕ
liªn hoµn.
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã nh÷ng sè liÖu ph¶n ¸nh çc
kho¶n ph¶i thu ng¾n h¹n nh sau (BiÓu sè 6.9):
BiÓu sè 6.9
§¬n vÞ: 1000®
Sè N¨m N¨m b¸o So s¸nh

Çc chØ tiªu
T.T tríc ço TiÒn TØ lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Ph¶i thu ng¾n h¹n ®Çu kú 287.150 301.059 13.909 4,84
2 Ph¶i thu ng¾n h¹n t¨ng 3.022.253 3.948.409 926.156 30,64

trong kú
173
3 Tæng sè ph¶i thu ng¾n h¹n 3.309.403 4.249.468 940.065 28,41
(1+2)
4 Ph¶i thu ng¾n h¹n gi¶m 3.008.344 3.878.193 869.849 28,91

trong kú (3-4)
5 Ph¶i thu ng¾n h¹n cuèi kú 301.059 371.275 70.216 23,32
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn, ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu nh sau:
1. HÖ sè thu nî ng¾n h¹n
3.008.344
1.1. N¨m tríc => = 0,909
3.309.403
3.878.193
1.2. N¨m b¸o ço => = 0,913
4.249.468
2. Nî ng¾n h¹n b×nh qu©n
287.150 + 301.059
2.1. N¨m tríc => = 294.104,5 ngh×n ®ång
2
301.059 + 371.275
2.2. N¨m b¸o ço => = 336.167 ngh×n ®ång
2
3. Sè vßng thu nî ng¾n h¹n
3.008.344
3.1. N¨m tríc => = 10,23 vßng
294.104,5
3.878.193
3.2. N¨m b¸o ço => = 11,54 vßng
336.167
4. Sè ngµy thu nî ng¾n h¹n
360 294.104,5 x360

4.1. N¨m tríc => hoÆc = = 35,19 ngµy
10,23 3.008.344
174
360 336.167 x360
4.2. N¨m b¸o ço => hoÆc = = 31,2 ngµy
11,54 3.878.193
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta lËp biÓu ph©n tÝch nh sau (BiÓu sè
6.10):
BiÓu sè 6.10: Ph©n tÝch t×nh h×nh thu nî vµ tèc ®é thu nî
ph¶i thu ng¾n h¹n
Sè N¨m N¨m b¸o So s¸nh

Çc chØ tiªu
T.T tríc ço TiÒn TØ lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Nî ng¾n h¹n b×nh qu©n 294.104,5 336.167 40.062,5 13,62
2 HÖ sè thu nî ng¾n h¹n 0,909 0,913 - 0,04
3 Sè vßng thu nî ng¾n h¹n 10,23 11,54 - 1,31
4 Møc thu nî b×nh qu©n/ 8.242,04 10.625,19 2.383,15 -

ngµy
5 Sè ngµy thu nî 35,19 31,20 -3,99 28,91
- Nî ph¶i thu ng¾n h¹n b×nh qu©n n¨m b¸o ço t¨ng so víi n¨m tríc
40.062,5 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 13,62%.
- HÖ sè nî ph¶i thu ng¾n h¹n n¨m b¸o ço t¨ng so víi n¨m tríc 0,04.
- Sè vßng thu nî ph¶i thu ng¾n h¹n n¨m b¸o ço t¨ng so víi n¨m tríc
1,31 vßng.
- Sè ngµy thu nî b×nh qu©n n¨m b¸o ço so víi n¨m tríc gi¶m 3,99
ngµy. Nh vËy t×nh h×nh thu nî ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp n¨m b¸o ço so
víi n¨m tríc lµ tèt.
Tõ ®ã ta tÝnh møc t¨ng vèn lu ®éng do gi¶m sè ngµy thu håi çc kho¶n
ph¶i thu ng¾n h¹n lµ:
175
-3,99 x 10.625,19 = -42.394,5 ngh×n ®ång
4. Ph©n tÝch t×nh h×nh hµng tån kho
Hµng tån kho lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã çc
lo¹i hµng tån kho dù tr÷ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp
sau khi trõ ®i dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho. Hµng tån kho trong doanh
nghiÖp bao gåm çc kho¶n môc:
· Hµng mua ®ang ®i ®êng
· Nguyªn liÖu, vËt liÖu
· C«ng cô, dông cô
· Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang
· Thµnh phÈm
· Hµng ho¸
· Hµng göi ®i b¸n
· Hµng ho¸ kho b¶o thuÕ
· Hµng ho¸ bÊt ®éng s¶n
· Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, viÖc qu¶n lý hµng tån kho cã ý nghÜa
quan träng, cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Õn t×nh h×nh b¸n ra vµ tèc
®é lu©n chuyÓn hµng ho¸.
Ph©n tÝch t×nh h×nh hµng tån kho nh»m ®¸nh gi¸ t×nh h×nh biÕn ®éng
t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu hµng tån kho, qua ®ã thÊy ®îc kh¶ n¨ng ®¸p øng cho
nhu cÇu kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu trÞ gi¸ cña hµng tån kho cuèi kú
t¨ng so víi ®Çu n¨m th× kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp tèt
h¬n. Ngîc l¹i nÕu trÞ gi¸ hµng tån kho gi¶m ®i chøng tá kh¶ n¨ng kinh doanh
176
cña doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ. Tuy nhiªn, nÕu lîng hµng tån kho cuèi kú qu¸
lín so víi nhu cÇu dù tr÷ lµ kh«ng tèt.
Ph©n tÝch c¬ cÊu tû träng cña hµng tån kho ®Ó ®¸nh gi¸ tr¹ng th¸i cña
hµng tån kho cã ®¸p øng tèt cho nhu cÇu kinh doanh hay kh«ng? Trong çc
kho¶n môc hµng tån kho nÕu môc thµnh phÈm, hµng ho¸ chiÕm tû träng lín,
t¨ng lªn, cßn çc kho¶n kh¸c chiÕm tû träng nhá vµ gi¶m ®i th× kh¶ n¨ng ®¸p
øng cho nhu cÇu kinh doanh tèt h¬n. Tuy nhiªn, nÕu trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi
kú qu¸ lín so víi nhu cÇu ®Þnh møc dù tr÷ hµng tån kho th× ®¸nh gi¸ lµ kh«ng
tèt, kh¶ n¨ng tån kho ø ®äng, chËm lu©n chuyÓn. VÝ dô: c¨n cø vµo nh÷ng sè
liÖu trong biÓu sè 6.11 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.11: Ph©n tÝch t×nh h×nh hµng tån kho
§¬n vÞ: 1000®

STT
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Hµng mua ®ang ®i ®êng 141.750 26,72 107.689 19,67 -34.061 -24,03 7,05
2 C«ng cô dông cô 24.510 4,62 28.425 5,19 3915 15,97 0,57
3 Hµng ho¸ 315.648 59,51 62.765 63,67 32.928 10,43 4,16
4 Hµng göi ®i b¸n 48.520 9,15 348.576 11,47 14.245 29,36 2,32
5 Dù phßng gi¶m gi¸ (12.546) (2,36) 16.385 (2,99) (3.839) (30,59) (0,63)
Tæng céng 530.428 100 547.455 100 17.027 3,21 -
1. So víi ®Çu n¨m, tæng trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú cña doanh nghiÖp
t¨ng 17.027 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 3,21%, trong ®ã:
- Hµng mua ®ang ®i ®êng gi¶m 34.061 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 24,03%.
- C«ng cô, dông cô t¨ng 3915 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 15,97%.
177
- Hµng ho¸ t¨ng 32.928 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 10,43%.
- Hµng göi ®i b¸n t¨ng 14.245 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 29,36%
- Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho t¨ng 3839 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
30,59%.
2. Ph©n tÝch tû träng cña çc kho¶n môc ta thÊy: Môc hµng ho¸ chiÕm
tû träng lín nhÊt, t¨ng 4,16%, tiÕp ®Õn lµ hµng mua ®ang ®i ®êng cã tû träng
gi¶m 7,05%, hµng göi ®i b¸n cã tû träng t¨ng 2,32%, c«ng cô dông cô cã tû
träng t¨ng 0,57%, dù phßng gi¶m gi¸ tû träng t¨ng 0,63%.
Nh vËy, so víi ®Çu n¨m th× hµng tån kho cuèi kú kh«ng ®¶m b¶o c¶ vÒ
tæng trÞ gi¸ vµ kÕt cÊu cña hµng tån kho. Doanh nghiÖp cÇn ®iÒu chØnh lîng
hµng mua vµo trong kú tíi.
6.2.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n dµi h¹n
6.2.3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n dµi h¹n
Tµi s¶n dµi h¹n lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ çc kho¶n tµi
s¶n dµi h¹n cã ®Õn thêi ®iÓm lËp b¸o ço tµi chÝnh bao gåm:
- Çc kho¶n ph¶i thu dµi h¹n
- Tµi s¶n cè ®Þnh
- BÊt ®éng s¶n ®Çu t
- Çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n
- Tµi s¶n dµi h¹n kh¸c
Tµi s¶n dµi h¹n lµ tµi s¶n cã thêi gian sö dông, lu©n chuyÓn trªn mét
n¨m hoÆc h¬n mét chu kú kinh doanh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n dµi h¹n nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh ®Çu t, qu¶n lý vµ sö dông trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh,
qua ®ã thÊy ®îc sù t¸c ®éng, ¶nh hëng cña nã ®Õn qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t
®éng kinh doanh. §ång thêi qua ph©n tÝch còng t×m ra nh÷ng tån t¹i, bÊt hîp
178
lý trong viÖc ®Çu t, sö dông çc lo¹i tµi s¶n, tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t sö dông tµi s¶n dµi h¹n trong ho¹t ®éng kinh
doanh. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n dµi h¹n bao gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n nh
sau:
1. Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n dµi h¹n
Môc ®Ých cña ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m tµi s¶n dµi h¹n lµ ®Ó ®¸nh
gi¸ ®îc sau mét kú kinh doanh gi¸ trÞ cña tµi s¶n dµi h¹n t¨ng hay gi¶m, qua
®ã ®¸nh gi¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, nÕu tµi s¶n dµi h¹n cña
doanh nghiÖp t¨ng th× n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp t¨ng vµ ngîc l¹i.
Ph©n tÝch kÕt cÊu cña tµi s¶n dµi h¹n ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch ®Çu t cho tµi s¶n
dµi h¹n cña doanh nghiÖp cã hîp lý hay kh«ng? Trong doanh nghiÖp th¬ng
m¹i, dÞch vô hoÆc doanh nghiÖp s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i chiÕm tû träng
lín, t¨ng lªn, cßn çc lo¹i tµi s¶n dµi h¹n kh¸c nh çc kho¶n ph¶i thu dµi h¹n,
bÊt ®éng s¶n ®Çu t hoÆc ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n… th× chiÕm tû träng nhá,
gi¶m ®i th× ®¸nh gi¸ lµ hîp lý v× n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp chñ yÕu ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc ®Çu t cho tµi s¶n cè ®Þnh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n dµi h¹n ®îc thùc hiÖn
b»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè cuèi kú víi sè ®Çu n¨m,
so s¸nh tû träng cña tõng kho¶n môc trªn tæng sè tµi s¶n dµi h¹n c¨n cø vµo
çc sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. VÝ dô: C¨n cø vµo çc sè liÖu ph©n tÝch
trong biÓu sè 6.12 cho ta nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ nh sau:
BiÓu sè 6.12: Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n dµi h¹n
§¬n vÞ: 1000®

STT
Kho¶n môc TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Çc kho¶n ph¶i thu dµi h¹n 385.860 9,97 478.125 9,10 92.265 23,91 -0,87
179
2 Tµi s¶n cè ®Þnh 2.931.542 75,79 3.863.286 73,56 931.744 31,78 -2,23
3 BÊt ®éng s¶n ®Çu t 289.174 7,47 325.450 6,19 36.276 12,54 -1,28
4 Çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh 260.952 6,77 427.393 8,13 166.441 63,78 1,36
dµi h¹n
5 Tµi s¶n dµi h¹n kh¸c - - 157.428 3,02 157.428 - 3,02
Tæng céng 3.867.528 100 5.251.682 100 1.384.154 35,78 -
1. Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n dµi h¹n cña doanh nghiÖp cuèi kú so víi ®Çu n¨m
t¨ng 1.384.154 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 35,78%, trong ®ã:
- Çc kho¶n ph¶i thu dµi h¹n t¨ng 92.265 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 23,91%
- Tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng 931.744 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 31,78%
- BÊt ®éng s¶n ®Çu t t¨ng 36.276 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 12,54%.
- Çc kho¶n ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n t¨ng 166.441 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 63,78%
- Tµi s¶n dµi h¹n kh¸c ph¸t sinh t¨ng 157.428 ngh×n ®ång.
Nh vËy tµi s¶n dµi h¹n cña doanh nghiÖp t¨ng chñ yÕu lµ do t¨ng tµi
s¶n cè ®Þnh. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh n¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh
nghiÖp t¨ng. §ång thêi doanh nghiÖp cïng chó ý ®Õn viÖc ®Çu t vèn kinh
doanh cho ho¹t ®éng kinh doanh bÊt ®éng s¶n vµ ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n.
2. Ph©n tÝch kÕt cÊu çc kho¶n môc tµi s¶n ta còng thÊy:
- Tµi s¶n cè ®Þnh chiÕm tû träng chñ yÕu trong tµi s¶n dµi h¹n. Nhng
cuèi kú gi¶m so víi ®Çu n¨m 2,23% (73,56% - 75,79%0. Cßn çc kho¶n môc
tµi s¶n dµi h¹n kh¸c chiÕm tû träng nhá nh:
- Çc kho¶n ph¶i thu dµi h¹n tû träng gi¶m 0,87% (9,10% - 9,97%)
- Tµi s¶n bÊt ®éng s¶n ®Çu t cã tû träng gi¶m 1,28% (6,19% - 7,47%)
- §Çu t tµi chÝnh dµi h¹n cã tû träng t¨ng 1,36% (8,13% - 6,77%)
- Tµi s¶n dµi h¹n kh¸c ph¸t sinh t¨ng tû träng 3,02%
180
§¸nh gi¸ chung: chÝnh s¸ch ®Çu t, ph©n bæ tµi s¶n dµi h¹n cña doanh
nghiÖp lµ tèt, ®óng híng, ®¸p øng tèt cho nhu cÇu ho¹t ®éng kinh doanh.
6.2.3.2. Ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc tµi s¶n dµi h¹n
1. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh
Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu, cã gi¸ trÞ lín vµ cã
thêi gian sö dông h÷u Ých l©u dµi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tµi s¶n
cè ®Þnh tham gia vµo nhiÒu chu kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Trong qu¸
tr×nh sö dông, gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn; do ®ã gi¸ trÞ
cña nã ®îc trÝch khÊu hao hµng n¨m chuyÓn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
Trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña doanh nghiÖp tµi s¶n cè ®Þnh lµ chØ tiªu tæng
hîp ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ cßn l¹i (nguyªn gi¸ trõ ®i hao mßn luü kÕ) cña
çc lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh, vµ chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang hiÖn cã t¹i thêi
®iÓm lËp b¸o ço tµi chÝnh.
Tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp bao gåm:
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: Lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cã h×nh th¸i vËt
chÊt bao gåm: nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i,
truyÒn dÉn, thiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý v.v... Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh trong qu¸
tr×nh sö dông kh«ng thay ®æi h×nh th¸i vËt chÊt nhng gi¸ trÞ sö dông cña
chóng bÞ hao mßn dÇn (hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh) vµ ®îc bï
®¾p b»ng quü khÊu hao.
- Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh
Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh doanh nghiÖp
thuª dµi h¹n. Trong ®ã bªn cho thuª cã sù chuyÓn giao phÇn lín lîi Ých, rñi ro
g¾n víi quyÒn së h÷u tµi s¶n cho bªn thuª. QuyÒn së h÷u tµi s¶n cã thÓ
chuyÓn giao vµo cuèi thêi gian cho thuª. Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh lµ chØ
tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh
t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o ço.
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
181
Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh th¸i vËt
chÊt nhng x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ, gi¸ trÞ sö dông vµ thêi gian sö dông nh tµi
s¶n cè ®Þnh kh¸c. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh bao gåm:
- Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt
- QuyÒt ph¸t hµnh
- B¶n quyÒn b»ng s¸ng chÕ
- GiÊy phÐp vµ giÊy phÐp nhîng quyÒn
- Nh·n hiÖu hµng ho¸
- PhÇn mÒm m¸y tÝnh
- Tµi s¶n v« h×nh kh¸c
- Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang: §ã lµ toµn bé nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh
®ang mua s¾m, chi phÝ ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n dë dang.
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh bao gåm nh÷ng néi dung: Ph©n tÝch
biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña çc chØ tiªu: Tæng trÞ gi¸ hiÖn cßn cña tµi s¶n cè ®Þnh
vµ çc kho¶n môc tµi s¶n cè ®Þnh theo çc chØ tiªu cÊu thµnh. §ång thêi, cÇn
ph¶i ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh t¨ng gi¶m theo
tõng chØ tiªu. Theo c«ng thøc:
Tµi s¶n cè Tµi s¶n cè ®Þnh Tµi s¶n cè ®Þnh Tµi s¶n cè ®Þnh
+ = +
®Þnh ®Çu kú t¨ng trong kú gi¶m trong kú tån cuèi kú
Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy r»ng: Nguyªn nh©n t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh trong
kú cã thÓ lµ:
- §Çu t x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh, bµn giao ®a vµo sö dông.
- Mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh míi
- Nh©n vèn gãp liªn doanh b»ng tµi s¶n cè ®Þnh
- Thuª tµi chÝnh
- Do ®iÒu chuyÓn tõ n¬i kh¸c ®Õn
182
Nguyªn nh©n gi¶m tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ lµ:
- Thanh lý, nhîng b¸n
- §a ®i gãp vèn liªn doanh
- Cho thuª tµi chÝnh
- §iÒu chuyÓn ®i n¬i kh¸c...
ViÖc ph©n tÝch nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ sö
dông chØ tiªu nguyªn gi¸ cña tµi s¶n.
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh
gi÷a çc sè liÖu cuèi kú víi sè ®Çu n¨m ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m.
§ång thêi tÝnh to¸n, so s¸nh çc chØ tiªu tû träng cña çc kho¶n môc tµi s¶n
cè ®Þnh, qua ®ã ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch ®Çu t tµi s¶n cña doanh nghiÖp. VÝ dô:
Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.13 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.13: Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ kÕt cÊu cña tµi s¶n cè ®Þnh
§¬n vÞ: 1000®

STT Çc chØ tiªu
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u 2.135.450 72,84 2.685.764 69,52 550.134 25,77 -3,32
h×nh
2 Tµi s¶n cè ®Þnh thuª 175.865 5,99 276.320 7,15 100.445 57,12 1,16
tµi chÝnh
3 Tµi s¶n cè ®Þnh v« 269.480 9,19 218.950 6,67 50.530 -18,75 -3,52
h×nh
4 Chi phÝ x©y dùng c¬ 350.747 11,98 682.252 17,66 331.505 94,51 5,68
b¶n dë dang
Tæng céng 2.931.542 100 3.863.286 100 931.744 31,78 -
183
1. Tæng trÞ gi¸ cña tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp cuèi kú so víi ®Çu
n¨m t¨ng 931.744 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 31,78%, trong ®ã:
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cã møc t¨ng cao nhÊt lµ 550.134 ngh×n ®ång,
tû lÖ t¨ng 25,77%.
- Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang t¨ng 331.505 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
94,51%.
- Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh t¨ng 100.445 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
57,12%.
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh gi¶m 50.530 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 18,75%.
2. Ph©n tÝch kÕt cÊu cña tµi s¶n cè ®Þnh ta thÊy:
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cã tû träng cao nhÊt nhng gi¶m 3,32%
(69,52% -72,84%); chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang cã tû träng t¨ng 5,68%
(17,66% - 11,98%), tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh cã tû träng gi¶m 3,52% (5,67%-
9,19%); tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh cã tû träng t¨ng 1,16% (7,15%-5,99%)
Tõ nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trªn ta thÊy r»ng:
- N¨ng lùc quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp t¨ng so víi ®Çu n¨m
- ViÖc ®Çu t cho tµi s¶n cè ®Þnh lµ ®óng híng
§Ó nhËn thøc, ®¸nh gi¸ toµn diÖn, s©u s¾c t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ
nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña tµi s¶n cè ®Þnh ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch chi tiÕt theo
tõng kho¶n môc cña tµi s¶n cè ®Þnh.
1. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh.
Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp bao gåm:
- Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc. Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ çc cöa
hµng, nhµ hµng kh¸ch s¹n, kho tµng...
- M¸y mãc thiÕt bÞ: thang m¸y, b¨ng truyÒn tù ®éng, m¸y ®iÒu hoµ
kh«ng khÝ, hÖ thèng m¸y kiÓm tra...
184
- Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn
- ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý: HÖ thèng m¹ng m¸y tÝnh, m¸y Fax...
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh kh¸c
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh nh»m nhËn thøc, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ kÕt cÊu cña çc kho¶n môc qua ®ã thÊy ®îc chÝnh
s¸ch ®Çu t cho tµi s¶n cè ®Þnh cã ®¸p øng tèt cho nhu cÇu kinh doanh hay
kh«ng. NÕu tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh t¨ng lªn th× ®¸nh gi¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt
cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh t¨ng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña çn bé, nh©n viªn
trong doanh nghiÖp còng nh ®iÒu kiÖn phôc vô cho kh¸ch hµng trong khi
mua hµng ®îc c¶i thiÖn. VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.14
cho ta nh÷ng nhËn xÐt nh sau:
BiÓu sè 6.14: Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh (nguyªn gi¸)
§¬n vÞ: 1000®

STT
Kho¶n môc TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Nhµ cöa vËt kiÕn 1.646.382 57,27 2.156.733 61,77 510.351 31 4,5
tróc
2 M¸y mãc, thiÕt bÞ 484.083 16,84 515.725 14,77 31.624 6,54 -
2,07
3 Ph¬ng tiÖn vËn 378.550 13,17 394.586 11,3 16.036 4,24 -
t¶i, truyÒn dÉn 1,87
4 ThiÕt bÞ, dông cô 226.435 7,88 238.720 6,84 12.285 5,43 -
qu¶n lý 1,04
5 Tµi s¶n cè ®Þnh 139.175 4,84 185.816 5,32 46.641 33,51 0,48
kh¸c
Tæng céng 2.874.625 100 3.491.580 100 616.955 21,46 -
185
1. Tæng nguyªn gi¸ cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh t¨ng 616.955 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 21,46% lµ do:
- Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc t¨ng 510.351 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 31%.
- Tµi s¶n m¸y mãc thiÕt bÞ t¨ng 31.624 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 6,54%.
- Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, vËt truyÒn dÉn t¨ng 16.036 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
4,24%
- ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý t¨ng 12.285 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 5,43% vµ
- Tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c t¨ng 46.641 ngh×n ®ång tû lÖ t¨ng 31,51%.
2. Ph©n tÝch c¬ cÊu tû träng cña çc kho¶n môc ta thÊy:
- Tµi s¶n nhµ cöa, vËt kiÕn tróc chiÕm tû träng lín nhÊt, t¨ng 4,5%
(61,77% -57,27%)
- M¸y mãc, thiÕt bÞ cã tû träng thø 2, gi¶m 2,07% (14,77% - 16,84%)
- Ph¬ng tiÖn vËn t¶i cã tû träng thø 3, gi¶m 1,87% (11,3% - 13,17%)
- ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý cã tû träng thø 4, gi¶m 1,04% (6,84% -

7,88%)
- Tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c cã tû träng thÊp nhÊt, t¨ng 0,48% (5,32% -
4,84%)
Nh vËy, tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh t¨ng lªn chñ yÕu lµ do nhµ cöa, vËt
kiÕn tróc t¨ng, cßn çc lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh kh¸c cã møc t¨ng nhá
h¬n nhiÒu so víi nhµ cöa vËt kiÕn tróc. §Ó cã thÓ nhËn thøc, ®¸nh gi¸ toµn
diÖn t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña tµi s¶n cè ®Þnh ta cÇn ph©n tÝch nguyªn nh©n t¨ng
gi¶m cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu
sè 6.15 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
186
BiÓu sè 6.15: Ph©n tÝch nguyªn nh©n t¨ng gi¶m tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh (nguyªn gi¸)
Çc chØ tiªu N¨m N¨m b¸o So s¸nh

STT
(Nguyªn gi¸) tríc ço T.tiÒn T.lÖ
1 Tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu kú 2.682.450 2.874.625 192.175 7,16
2 Tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng trong 413.258 607.850 274.592 66,45

kú
3 Tµi s¶n cè ®Þnh gi¶m trong 221.083 70.895 - 67,93

kú 150.188
4 Tµi s¶n cè ®Þnh cuèi kú 2.874.625 3.491.580 616.955 21,46
1. So víi sè liÖu cuèi kú n¨m tríc, nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh cuèi kú
n¨m b¸o ço t¨ng lªn 616.955 ngh×n ®ång tû lÖ t¨ng 21,46% lµ do:
- Tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu kú t¨ng 192.175 ngh×n ®ång, ¶nh hëng t¨ng
192.175 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 7,16%
- Tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng trong kú 274.592 ngh×n ®ång, ¶nh hëng t¨ng
274.592 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 66,45%.
- Tµi s¶n cè ®Þnh gi¶m trong kú 150.188 ngh×n ®ång, ¶nh hëng t¨ng
150.188 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 67,93%.
Tæng céng: 616.955 ngh×n ®ång.
2. So víi sè ®Çu kú tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng 616.955 ngh×n ®ång lµ do:
- Tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t t¨ng trong kú 687.850 ngh×n ®ång.
- Tµi s¶n cè ®Þnh gi¶m trong kú: 70.895 ngh×n ®ång
616.955 ngh×n ®ång
Ngoµi ra, ®Ó thÊy ®îc gi¸ trÞ sö dông cßn l¹i vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña
tµi s¶n cè ®Þnh ta cÇn ph©n tÝch møc ®é hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó tõ ®ã
doanh nghiÖp cã chÝnh s¸ch ®Çu t nh»m kh«i phôc vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n
187
xuÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh. §Ó ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é hao mßn cña tµi s¶n cè
®Þnh ta tÝnh chØ tiªu hÖ sè hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh theo c«ng thøc:
SHm
HmTSCD =
STSCDNG
Trong ®ã: HmTSCD: HÖ sè hao mßn cña TSC§
SHm: Hao mßn luü kÕ cña TSC§
STSC§NG: Tæng nguyªn gi¸ cña TSC§
Ph©n tÝch chØ tiªu trªn cho ta ®¸nh gi¸ møc ®é hao mßn cña TSC§, hÖ
sè hao mßn cµng lín th× n¨ng lùc gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh cµng thÊp.
Trong trêng hîp nh vËy, doanh nghiÖp cÇn cã kÕ ho¹ch ®Çu t bæ
xung ®Ó kh«i phôc vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh.
§Ó ®¸nh gi¸ ®îc chÝnh s¸ch ®Çu t cho viÖc kh«i phôc, n©ng cao n¨ng
lùc s¶n xuÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh ta cÇn liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña
kho¶n môc chi phÝ XDCB dë dang vµ tÝnh to¸n chØ tiªu hÖ sè ®Çu t cho tµi
s¶n cè ®Þnh theo c«ng thøc:
SFXDCB
H §TXDCB =
STSC§NG
Trong ®ã: H §TXDCB : HÖ sè ®Çu t XDCB
SFXDCB: Chi phÝ XDCB dë dang
STSCDNG: Tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn cho ®¸nh gi¸ ®îc møc chi phÝ XDCB vµ hÖ
sè ®Çu t XDCB cã t¬ng xøng víi møc ®é hao mßn luü kÕ vµ hÖ sè hao mßn
cña tµi s¶n cè ®Þnh hay kh«ng? NÕu møc hao mßn luü kÕ vµ hÖ sè hao mßn
cña tµi s¶n cè ®Þnh lín, t¨ng lªn, ®ång thêi møc chi phÝ XDCB dë dang vµ hÖ
sè ®Çu t XDCB còng t¨ng lªn víi møc t¨ng t¬ng øng th× ®¸nh gi¸ lµ doanh
188
nghiÖp cã chÝnh s¸ch ®Çu t ®óng híng. Ngîc l¹i, nÕu møc ®é hao mßn luü
kÕ vµ hÖ sè hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh lín, t¨ng lªn trong khi ®ã møc chi phÝ
XDCB dë dang vµ hÖ sè ®Çu t XDCB thÊp nhá h¬n th× chøng tá doanh nghiÖp
cha chó ý ®Õn viÖc ®Çu t bæ xung nh»m kh«i phôc n¨ng lùc s¶n xuÊt cho tµi
s¶n cè ®Þnh.
VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.16 cho ta nh÷ng nhËn
xÐt, ®¸nh gi¸ nh sau:
BiÓu sè 6.16: Ph©n tÝch t×nh hao mßn vµ ®Çu t cho tµi s¶n
cè ®Þnh h÷u h×nh
§¬n vÞ: 1000®
STT Çc chØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú So s¸nh
1 Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh 2.874.625 3.491.580 616.955
2 Hao mßn luü kÕ 739.175 805.816 66.641
3 HÖ sè hao mßn 0,26 0,23 -0,03
4 Chi phÝ XDCB dë dang 350.747 682.252 331.505
5 HÖ sè ®Çu t XDCB 0,12 0,19 0,075
1. Møc ®é hao mßn luü kÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ 805.816 ngh×n ®ång,
t¨ng 66.641 ngh×n ®ång (805.816 - 739.175) so víi ®Çu n¨m. HÖ sè hao mßn
cña tµi s¶n cè ®Þnh cuèi kú lµ 0,23, gi¶m 0,03 so víi ®Çu n¨m (0,23 -0,26)
trong khi ®ã chi phÝ ®Çu t XDCB cuèi kú lµ 682.252 ngh×n ®ång t¨ng
331.505 ngh×n ®ång so víi ®Çu n¨m, hÖ sè ®Çu t XDCB cuèi kú lµ 0,19, t¨ng
so víi ®Çu n¨m 0,070 (0,19-0,12). Nh vËy, møc hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh
cuèi kú t¨ng, hÖ sè hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh cã gi¶m nhng n¨ng lùc s¶n
xuÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh vÉn gi¶m ®i. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn doanh
nghiÖp ®· chó ý ®Õn viÖc t¨ng chi phÝ ®Çu t XDCB nh»m kh«i phôc n¨ng lùc
s¶n xuÊt cña tµi s¶n cè ®Þnh nhng møc t¨ng chi phÝ XDCB dë dang cha ®¸p
189
øng cho møc ®é hao mßn luü kÕ vµ hÖ sè ®Çu t XDCB còng cha t¬ng xøng
víi hÖ sè hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh. Cô thÓ lµ:
- Sè ®Çu n¨m:
Hao mßn luü kÕ lµ 739.175 ngh×n ®ång, hÖ sè hao mßn lµ 0,26
Chi phÝ ®Çu t XDCB 350.747 ngh×n ®ång, hÖ sè ®Çu t XDCB 0,12
Chªnh lÖch 388.428 , HÖ sè 0,14
- Sè cuèi kú
Hao mßn luü kÕ lµ 805.816 ngh×n ®ång, hÖ sè hao mßn lµ 0,23
Chi phÝ ®Çu t XDCB 682.252 ngh×n ®ång, hÖ sè ®Çu t XDCB 0,19
Chªnh lÖch 123.564 , HÖ sè 0,04
Nh vËy møc ®é hao mßn vµ hÖ sè hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh vÉn lín h¬n (>) møc chi phÝ ®Çu t vµ hÖ sè ®Çu t XDCB. Doanh nghiÖp
cÇn tiÕp tôc x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t XDCB ®Ó kh«i phôc n¨ng lùc s¶n xuÊt
cho tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh.
2. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh trong doanh nghiÖp bao gåm nh÷ng kho¶n môc
sau ®©y:
- QuyÒn sö dông ®Êt: Lµ toµn bé çc chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra cã liªn
quan ®Õn ®Êt sö dông cho môc ®Ých kinh doanh nh: tiÒn chi ra ®Ó cã quyÒn sö
dông ®Êt, chi phÝ ®Òn bï, gi¶i phãng, san lÊp mÆt b»ng, lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu
cã).
- QuyÒn ph¸t hµnh: Lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp chØ ra ®Ó cã
quyÒn ph¸t hµnh.
- B¶n quyÒn, b»ng s¸ng chÕ: Lµ çc chi phÝ thùc tÕ chi ra ®Ó cã quyÒn
t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ.
190
- Nh·n hiÖu hµng ho¸: Lµ chi phÝ thùc tÕ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc
mua nh·n hiÖu hµng ho¸.
- PhÇn mÒm m¸y vi tÝnh: Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó
cã phÇn mÒm m¸y vi tÝnh.
- GiÊy phÐp vµ giÊy phÐp nhîng quyÒn: Lµ çc kho¶n chi phÝ thùc tÕ
chi ra ®Ó doanh nghiÖp cã ®îc giÊy phÐp hoÆc giÊy phÐp nhîng quyÒn thùc
hiÖn c«ng viÖc ®ã nh: giÊy phÐp khai th¸c, giÊy phÐp s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm
míi v.v...
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh kh¸c
Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n v« h×nh nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m theo tõng kho¶n
môc, tõ ®ã ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n cè ®Þnh
v« h×nh. Ngoµi ra, còng t¬ng tù nh tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, ph©n tÝch tµi
s¶n cè ®Þnh v« h×nh còng cÇn ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh hao mßn vµ hÖ sè hao
mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh còng nh chi phÝ ®Çu t vµ hÖ sè ®Çu t chi
phÝ cho tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch t×nh h×nh
tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh còng t¬ng tù nh tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh.
2. Ph©n tÝch t×nh h×nh bÊt ®éng s¶n ®Çu t
BÊt ®éng s¶n ®Çu t lµ nh÷ng tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt ®ai vµ kh«ng di dêi
®îc. §Êt ®ai lµ yÕu tè ban ®Çu, kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña bÊt ®éng s¶n ®Çu t.
BÊt ®éng s¶n ®Çu t lµ bÊt ®éng s¶n bao gåm: quyÒn sö dông ®Êt, nhµ hoÆc
mét phÇn cña nhµ hoÆc c¶ nhµ ®Êt, c¬ së h¹ tÇng ®îc n¾m gi÷ bëi ngêi chñ
së h÷u hoÆc ngêi ®i thuª tµi s¶n theo hîp ®ång thuª tµi chÝnh nh»m môc ®Ých
thu lîi tõ viÖc cho thuª hoÆc chê t¨ng gi¸ ®Ó b¸n (kh«ng ph¶i trong kú s¶n
xuÊt kinh doanh th«ng thêng). BÊt ®éng s¶n ®Çu t ®îc x¸c ®Þnh theo
nguyªn gi¸ bao gåm toµn bé çc chi phÝ b»ng tiÒn hoÆc t¬ng ®¬ng tiÒn mµ
doanh nghiÖp bá ra hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña çc kho¶n ®a ra trao ®æi ®Ó cã
®îc bÊt ®éng s¶n ®Çu t.
191
Nguyªn gi¸ bÊt ®éng s¶n ®Çu t ®îc mua bao gåm gi¸ mua vµ çc chi
phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua nh: chi phÝ dÞch vô m«i giíi, t vÊn, lÖ
phÝ tríc b¹ vµ chi phÝ giao dÞch liªn quan kh¸c.
Nguyªn gi¸ cña bÊt ®éng s¶n ®Çu t x©y dùng lµ gi¸ thµnh thùc tÕ vµ
çc chi phÝ liªn quan trùc tiÕp cña bÊt ®éng s¶n tÝnh ®Õn ngµy hoµn thµnh c«ng
viÖc x©y dùng.
Trêng hîp bÊt ®éng s¶n thuª tµi chÝnh víi môc ®Ých ®Ó cho thuª ho¹t
®éng tho¶ m·n tiªu chuÈn ghi nhËn lµ bÊt ®éng s¶n ®Çu t th× nguyªn gi¸ cña
bÊt ®éng s¶n ®Çu t ®ã t¹i thêi ®iÓm khëi ®Çu thuª ®îc thÓ hiÖn theo qui ®Þnh
cña chuÈn mùc kÕ to¸n sè 06 "Thuª tµi s¶n".
Trªn "B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n" bÊt ®éng s¶n ®Çu t lµ chØ tiªu tæng hîp
ph¶n ¸nh to¸n bé gi¸ trÞ cßn l¹i cña çc lo¹i bÊt ®éng s¶n ®Çu t t¹i thêi ®iÓm
b¸o ço. Ph©n tÝch t×nh h×nh bÊt ®éng s¶n ®Çu t nh»m môc ®Ých nhËn thøc,
®¸nh gi¸ t×nh h×nh t¨ng gi¶m víi nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña bÊt ®éng s¶n ®Çu
t sau mét kú ho¹t ®éng. §ång thêi, qua ph©n tÝch ta còng cÇn ®¸nh gi¸ ®îc
kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña bÊt ®éng s¶n ®Çu t, v× môc tiªu kinh doanh bÊt ®éng
s¶n ®Çu t nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh chØ tiªu bÊt
®éng s¶n ®Çu t cuèi kú so víi sè ®Çu n¨m ®Ó tÝnh sè chªnh lÖch sè tiÒn ®Çu t
vµ tû lÖ % t¨ng gi¶m. Nhng ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh
bÊt ®éng s¶n ®Çu t ta cÇn ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña bÊt ®éng s¶n ®Çu
t víi t×nh h×nh thùc hiÖn cña çc chØ tiªu doanh thu vµ lîi nhuËn thùc hiÖn
cña bÊt ®éng s¶n ®Çu t. VÝ dô: Nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.17 cho
ta nh÷ng nhËn xÐt nh sau:
BiÓu sè 6.17: Ph©n tÝch t×nh h×nh kinh doanh bÊt ®éng s¶n ®Çu t
Sè ®Çu Sè cuèi So s¸nh

STT Çc chØ tiªu
n¨m kú TiÒn TØ lÖ
192
1 2 3 4 5 6
1 BÊt ®éng s¶n ®Çu t 289.174 325.450 36.276 12,54
2 Doanh thu bÊt ®éng s¶n 99.285 115.192 15.907 16,02
3 Chi phÝ bÊt ®éng s¶n ®Çu t 57.035 65.328 8.293 14,54
4 Lîi nhuËn kinh doanh bÊt ®éng 42.250 47.864 7.614 18,02
s¶n ®Çu t
5 Tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn 14,61 15,32 - 0,71
1. Vèn kinh doanh bÊt ®éng s¶n ®Çu t cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng
36.276 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 12,54%. Liªn hÖ t×nh h×nh t¨ng vèn ®Çu t víi
t×nh h×nh thùc hiÖn çc chØ tiªu doanh thu vµ lîi nhuËn ®¹t ®îc ta thÊy viÖc
t¨ng vèn ®Çu t cho bÊt ®éng s¶n lµ hîp lý v× doanh thu vµ lîi nhuËn ®¹t ®îc
tõ bÊt ®éng s¶n ®Çu t ®Òu t¨ng lªn. Møc doanh thu n¨m b¸o ço so víi n¨m
tríc t¨ng 15.907 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 16,02%, lîi nhuËn ®¹t ®îc n¨m b¸o
ço so víi n¨m tríc t¨ng 7.614 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 18,02%. Tû lÖ lîi
nhuËn trªn vèn kinh doanh bÊt ®éng s¶n ®Çu t t¨ng 0,71%. Nguyªn nh©n cña
viÖc t¨ng møc lîi nhuËn vµ tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t lµ do møc doanh thu
cã tû lÖ t¨ng lín h¬n tû lÖ t¨ng cña vèn ®Çu t, chi phÝ kinh doanh bÊt ®éng
s¶n ®Çu t cã t¨ng lín h¬n vèn ®Çu t nhng vÉn thÊp h¬n tû lÖ t¨ng doanh
thu.
6.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh nguån vèn kinh doanh
6.3. 1. Ph©n tÝch t×nh h×nh nî ph¶i tr¶
6.3.1.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu nî ph¶i tr¶
Nî ph¶i tr¶ lµ nguån vèn kinh doanh ®îc huy ®éng tõ çc doanh
nghiÖp, çc tæ chøc vµ ç nh©n ngoµi chñ së h÷u mµ doanh nghiÖp cã tr¸ch
nhiÖm ph¶i tr¶. Trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, nî ph¶i tr¶ lµ chØ tiªu tæng hîp
ph¶n ¸nh toµn bé sè nî ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o ço tµi chÝnh bao gåm:
Nî ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n.
193
Nî ng¾n h¹n lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ çc kho¶n nî
doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cã thêi h¹n thanh to¸n díi mét n¨m hoÆc díi mét chu
kú kinh doanh. Nî ng¾n h¹n bao gåm çc kho¶n môc sau:
1. Vay vµ nî ng¾n h¹n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ çc kho¶n
doanh nghiÖp ®i vay ng¾n h¹n çc ng©n hµng, c«ng ty tµi chÝnh, çc ®èi tîng
kh¸c vµ çc kho¶n nî ng¾n h¹n t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o ço gåm çc kho¶n vay
ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶.
2. Ph¶i tr¶ ngêi b¸n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn ph¶i tr¶ cho
ngêi b¸n cã thêi h¹n thanh to¸n díi mét n¨m hoÆc díi mét chu kú kinh
doanh.
3. Ngêi mua tr¶ tiÒn tríc: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh, tæng sè tiÒn ngêi
mua tr¶ tiÒn tríc mua s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô, bÊt ®éng s¶n ®Çu t hoÆc
tr¶ tríc tiÒn thuª tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
4. ThuÕ vµ çc kho¶n ph¶i nép Nhµ níc: Lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh
tæng sè çc kho¶n doanh nghiÖp ph¶i nép cho Nhµ níc bao gåm thuÕ, phÝ, lÖ
phÝ vµ çc kho¶n ph¶i nép kh¸c.
5. Ph¶i tr¶ ngêi lao ®éng: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
6. Chi phÝ ph¶i tr¶: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n ®· tÝnh tríc vµo chi
phÝ s¶n xuÊt kinh doanh nhng cha thùc chi t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
7. Ph¶i tr¶ néi bé: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n ph¶i tr¶ néi bé ng¾n
h¹n gi÷a çc ®¬n vÞ cÊp trªn vµ ®¬n vÞ trùc thuéc vµ gi÷a çc ®¬n vÞ trùc thuéc
trong doanh nghiÖp.
8. Ph¶i tr¶ theo tiÕn ®é hîp ®ång x©y dùng: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh sè
chªnh lÖch gi÷a tæng sè tiÒn luü kÕ kh¸ch hµng ph¶i thanh to¸n theo tiÕn ®é kÕ
ho¹ch lín h¬n tæng sè doanh thu ®· ghi nhËn luü kÕ t¬ng øng víi phÇn c«ng
viÖc ®· hoµn thµnh ®Õn cuèi kú b¸o ço cña çc hîp ®ång x©y dùng dë dang.
194
9. Çc kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n
ph¶i tr¶, ph¶i nép ng¾n h¹n kh¸c ngoµi çc kho¶n nî ph¶i tr¶ ®· ®îc ph¶n
¸nh trong çc chØ tiªu ë trªn nh: Gi¸ trÞ tµi s¶n ph¸t hiÖn cha râ nguyªn
nh©n.
10. Dù phßng ph¶i tr¶ ng¾n h¹n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh kho¶n dù phßng
ph¶i tr¶ ng¾n h¹n t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
Nî dµi h¹n lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ çc kho¶n nî dµi
h¹n cña doanh nghiÖp bao gåm çc kho¶n nî cã thêi h¹n thanh to¸n trªn mét
n¨m hoÆc trªn mét chu kú kinh doanh. Nî dµi h¹n bao gåm nh÷ng kho¶n môc
sau:
1. Ph¶i tr¶ dµi h¹n ngêi b¸n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh sè tiÒn ph¶i tr¶ cho
ngêi b¸n ®îc xÕp vµo lo¹i nî dµi h¹n t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
2. Ph¶i tr¶ dµi h¹n néi bé: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n nî ph¶i tr¶
dµi h¹n néi bé bao gåm çc kho¶n ®· vay cña ®¬n vÞ cÊp trªn vµ çc kho¶n
vay nî lÉn nhau gi÷a çc ®¬n vÞ trùc thuéc trong doanh nghiÖp.
3. Ph¶i tr¶ dµi h¹n kh¸c: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh çc kho¶n nî ph¶i tr¶ dµi
h¹n kh¸c bao gåm: doanh thu b¸n hµng tr¶ chËm, sè tiÒn doanh nghiÖp nhËn
ký quü ký cîc dµi h¹n cña ®¬n vÞ kh¸c.
4. Vay vµ nî dµi h¹n: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh çc kho¶n doanh nghiÖp
vay dµi h¹n cña çc ng©n hµng, c«ng ty tµi chÝnh vµ çc ®èi tîng kh¸c, çc
kho¶n nî dµi h¹n kh¸c cña doanh nghiÖp nh: Sè tiÒn ph¶i tr¶ vÒ tµi s¶n cè
®Þnh thuª tµi chÝnh, tr¸i phiÕu ph¸t hµnh… t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
5. ThuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sè thuÕ thu
nhËp doanh nghiÖp ho·n l¹i ph¶i tr¶.
6. Dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh quü dù phßng
mÊt viÖc lµm cha sö dông tµi thêi ®iÓm lËp b¸o ço.
7. Dù phßng ph¶i tr¶ dµi h¹n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh trÞ gi¸ kho¶n dù
phßng ph¶i tr¶ dµi h¹n t¹i thêi ®iÓm b¸o ço.
195
Ph©n tÝch t×nh h×nh nî ph¶i tr¶ nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh
biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m cña tæng sè nî ph¶i tr¶ vµ çc
kho¶n môc nî ph¶i tr¶. §ång thêi, cÇn ph¶i tÝnh to¸n ph©n tÝch tû träng cña
çc kho¶n nî ph¶i tr¶ gi÷a çc kú ®Ó tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch vµ sö dông vèn
vay vµ nî cã hiÖu qu¶ h¬n.
Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu çc kho¶n môc nî dµi h¹n ®îc
thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh gi÷a sè cuèi kú víi sè ®Çu
n¨m, so s¸nh tû träng gi÷a çc kho¶n môc nî ph¶i tr¶ trªn tæng sè çc kho¶n
nî ph¶i tr¶ c¨n cø vµo çc sè liÖu trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. VÝ dô: nh÷ng sè
liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.18 cho ta nh÷ng nhËn xÐt sau:
BiÓu sè 6.18: Ph©n tÝch t×nh h×nh nî ph¶i tr¶
§¬n vÞ: 1000®

STT Çc chØ tiªu
TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn TØ lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
I. Nî ng¾n h¹n 1.584.994 60,14 1.133.448 29,75 -451.546 -28,48 -30,39
1 Vay vµ nî ng¾n 426.725 16,19 534.746 14,04 108.021 25,31 -2,15

h¹n
2 Ph¶i tr¶ ngêi 215.450 8,17 157.435 4,13 -58,015 -26,92 -4,04
b¸n
3 Ngêi mua tr¶ - - - - - - -

tiÒn tríc
4 ThuÕ vµ çc 124.362 4,71 176.491 4,63 52.129 41,91 -0,08

kho¶n ph¶i nép
Nhµ níc
5 Ph¶i tr¶ ngêi 257.263 9,76 128.326 3,37 -128.937 -50,11 -6,39
lao ®éng
196
6 Chi phÝ ph¶i tr¶ - - - - - - -
7 Ph¶i tr¶ néi bé 350.125 13,28 136.450 3,37 -213.069 -61,02 -9,91
8 Ph¶i tr¶ theo - - - - - - -

tiÕn ®é hîp
®ång x©y dùng
9 Çc kho¶n ph¶i 211.069 8,00 - - -211.069 -100 -8

tr¶, ph¶i nép
ng¾n h¹n kh¸c
10 Dù phßng ph¶i - - - - - - -
tr¶ ng¾n h¹n
II. Nî dµi h¹n 1.050.463 39,86 2.676.524 70,25 1.626.061 154,79 30,39
1 Ph¶i tr¶ dµi h¹n 256.850 9,74 812.650 21,33 555.800 216,39 11,59
ngêi b¸n
2 Ph¶i tr¶ dµi h¹n 324.726 12,32 374.528 9,83 49.802 15,33 -2,49
néi bé
3 Ph¶i tr¶ dµi h¹n 136.220 5,16 278.246 7,30 142.026 104,26 2,14
kh¸c
4 Vay vµ nî dµi 225.118 8,54 973.242 25,54 748.124 332,33 17,0

h¹n
5 ThuÕ thu nhËp - 72.680 1,91 72.680 100 1,91

ho·n l¹i ph¶i tr¶
6 Dù phßng trî - - - - - - -
cÊp mÊt viÖc
lµm
7 Dù phßng ph¶i 107.549 4,08 4,08 165.178 4,34 53,58 0,26

tr¶ dµi h¹n
Tæng céng 2.635.457 100 3.809.972 100 1.174.515 44,57 -
197
1. Nî ph¶i tr¶ cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng 1.745.515 ngh×n ®ång, tû lÖ
t¨ng 44,57%. Trong ®ã:
- Nî ng¾n h¹n gi¶m 451.546 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 28,48%. Trong nî

ng¾n h¹n th× vay vµ nî ng¾n h¹n t¨ng 108.021 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 25,31%.
Nî ph¶i tr¶ ngêi b¸n gi¶m 58,015 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 50,11%; ph¶i tr¶
néi bé gi¶m 213.069 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 61,02%. Çc kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i
nép ng¾n h¹n kh¸c gi¶m 211.069 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 100%.
- Nî dµi h¹n t¨ng 1.626.061 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 154,79% trong ®ã:
Ph¶i tr¶ dµi h¹n ngêi b¸n t¨ng 555.800 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 216,39%; ph¶i
tr¶ dµi h¹n néi bé t¨ng 49.802 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 15,33%; ph¶i tr¶ dµi h¹n
kh¸c t¨ng 142.026 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 104,26%; vay vµ nî dµi h¹n t¨ng
748.124 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 332,33%; thuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶ ph¸t
sinh n¨m b¸o ço 72.680 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 100%: Dù phßng ph¶i tr¶ dµi
h¹n t¨ng 57.629 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 53,58%.
2. Ph©n tÝch tû träng cña çc kho¶n môc ta thÊy: Nî ng¾n h¹n cã tû
träng gi¶m 30,39%, nî dµi h¹n cã tû träng t¨ng 30,39%; tû träng nî ng¾n h¹n
gi¶m chñ yÕu lµ tû träng ph¶i tr¶ néi bé gi¶m 9,91%, ph¶i tr¶ ngêi b¸n gi¶m
4,04%, vay vµ nî ng¾n h¹n tû träng gi¶m 2,15%; çc kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i nép
ng¾n h¹n cã tû träng gi¶m 8% vµ thuÕ vµ çc kho¶n ph¶i nép nhµ níc tû
träng gi¶m 0,08%. Tû träng nî dµi h¹n t¨ng chñ yÕu lµ ph¶i tr¶ dµi h¹n ngêi
b¸n t¨ng 11,59%, vay vµ nî dµi h¹n tû träng t¨ng 17%, ph¶i tr¶ dµi h¹n kh¸c
t¨ng 2,14%, thuÕ thu nhËp ho·n l¹i ph¶i tr¶ tû träng t¨ng 1,91%; ph¶i tr¶ dµi
h¹n néi bé gi¶m 2,9%, dù phßng ph¶i tr¶ néi bé cã tû träng gi¶m 0,26%.
6.3.1.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n
T×nh h×nh thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ph¶i tr¶ trong doanh
nghiÖp lµ mét trong nh÷ng néi dung rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi
chÝnh doanh nghiÖp. Mét doanh nghiÖp ®îc ®¸nh gi¸ tèt trong c«ng t¸c qu¶n
lý tµi chÝnh khi mµ doanh nghiÖp ®ã thanh to¸n kÞp thêi, ®óng h¹n vµ ®Çy ®ñ
çc kho¶n nî ph¶i tr¶, kh«ng ®Ó ph¸t sinh çc kho¶n nî qu¸ h¹n. §ång thêi,
198
doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî trong t¬ng lai. Nªn mét
doanh nghiÖp chÊp hµnh nghiªm chØnh kû luËt thanh to¸n çc kho¶n nî ®Õn
h¹n th× sÏ gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, n©ng cao vÞ
thÕ vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
V× vËy, ph©n tÝch t×nh h×nh thanh to¸n vµ kh¶ ¨nng thanh to¸n nî ph¶i
tr¶ nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ t×nh h×nh thanh to¸n çc kho¶n
nî ph¶i tr¶ trong kú, qua ®ã thÊy ®îc doanh nghiÖp cã thanh to¸n kÞp thêi,
®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n hay kh«ng? §ång thêi, qua ph©n tÝch còng ®¸nh gi¸ ®îc
kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî trong kú kinh doanh tíi nh thÕ nµo? §Ó tõ
®ã, ®a ra ®îc çc chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m huy ®éng tèt çc nguån vèn
cho viÖc thanh to¸n çc kho¶n nî.
Ph©n tÝch t×nh h×nh thanh to¸n nî ph¶i tr¶ ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc tÝnh
to¸n chØ tiªu HÖ sè tr¶ nî theo c«ng thøc:
Nî ®· tr¶ trong kú
HÖ sè tr¶ nî =
Nî ph¶i tr¶trong kú
Trong ®ã: Nî ®· tr¶trong kú bao gåm c¶ nî ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n ®Õn
h¹n tr¶ mµ doanh nghiÖp ®· tr¶ trong kú.
- Nî ph¶i tr¶ trong kú bao gåm nî ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶
trong kú.
Ph©n tÝch chØ tiªu trªn nÕu HÖ sè tr¶ nî = 1 th× chøng tá doanh nghiÖp
®· thanh to¸n ®Çy ®ñ çc kho¶n nî ®Õn h¹n ph¶i tr¶ trong kú. NÕu < 1 th× cã
nghÜa doanh nghiÖp cha thanh to¸n ®ñ çc kho¶n nî ph¶i tr¶ trong kú. HÖ sè
nµy cµng nhá chøng tá t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ rÊt khã kh¨n,
kh«ng thanh to¸n kÞp thêi, ®Çy ®ñ çc kho¶n nî ph¶i tr¶.
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch ph¶n ¸nh t×nh h×nh
thanh to¸n çc kho¶n nî ph¶i tr¶ trong kú nh sau (BiÓu sè 6.19):
199
BiÓu sè 6.19: Ph©n tÝch t×nh h×nh thanh to¸n nî ph¶i tr¶
§¬n vÞ: 1000®
So s¸nh
STT Çc chØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú
TiÒn TØ lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Nî ph¶i tr¶ ®Çu kú 287.450 215.450 -72.000 -25,05
2 Nî ph¶i tr¶ t¨ng trong kú 845.698 1.146.263 300.565 35,54
3 Nî ph¶i tr¶ trong kú (1+2) 1.124.148 1.316.713 408.015 36,3
4 Nî ®· tr¶ trong kú 908.698 1.146.263 237.565 26,14
5 Nî ph¶i tr¶ cuèi kú (3-4) 215.450 157.435 -58.015 -26,93
6 æ 4ö 0,75 0,87 0,12 16

HÖ sè tr¶ nî ç ÷
è 3ø
Doanh nghiÖp cha thanh to¸n ®Çy ®ñ çc kho¶n nî ph¶i tr¶ trong kú.
§Çu n¨m sè nî cßn ph¶i tr¶ lµ: 215.450 ngh×n ®ång (1.124.148 - 908.698).
Cuèi n¨m doanh nghiÖp vÉn cßn kho¶n nî ph¶i tr¶ lµ 170.450 ngh×n ®ång
(1.316.713 - 1.146.203).
T×nh h×nh thanh to¸n çc kho¶n nî ph¶i tr¶ n¨m b¸o ço tèt h¬n so víi
n¨m tríc. Cô thÓ møc tr¶ nî trong kú so víi n¨m tríc t¨ng 237.565 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 26,14%. Do vËy mµ sè nî ph¶i tr¶ n¨m b¸o ço gi¶m so víi
n¨m tríc 58.015 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 26,93%. HÖ sè tr¶ nî t¨ng 0,12, tû lÖ
t¨ng 16%.
Sau khi ph©n tÝch t×nh h×nh thanh to¸n çc kho¶n nî ph¶i tr¶ trong kú ta
cÇn ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî ng¾n h¹n trong kú kinh doanh
tíi ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp trong viÖc huy ®éng vèn thanh to¸n
200
nî ph¶i tr¶. Ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ng¾n h¹n sö dông çc chØ tiªu
sau:
1. HÖ sè thanh to¸n nî ng¾n h¹n: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so
s¸nh gi÷a çc kho¶n cã thÓ huy ®éng ®Ó thanh to¸n víi çc kho¶n nî ng¾n
h¹n. C«ng thøc:
HÖ sè thanh to¸n Tµi s¶n ng¾n h¹n

=
nî ng¾n h¹n Nî ng¾n h¹n
Ph©n tÝch chØ tiªu trªn, nÕu hÖ sè thanh to¸n nî ng¾n h¹n > 1 th× ®¸nh
gi¸ doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî ng¾n h¹n trong kú
kinh doanh tíi. Trong trêng hîp nh vËy, nÕu cã nhu cÇu, doanh nghiÖp cã
thÓ lËp kÕ ho¹ch vay ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu kinh doanh. Cßn nÕu hÖ sè trªn <
1 th× doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó thanh to¸n nî
ng¾n h¹n. Nh vËy, doanh nghiÖp cÇn h¹n chÕ çc kho¶n vay ng¾n h¹n v× nÕu
tiÕp tôc vay ng¾n h¹n th× kh¶ n¨ng sÏ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n.
2. HÖ sè thanh to¸n nhanh: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh
gi÷a çc kho¶n cã thÓ huy ®éng nhanh ®Ó thanh to¸n çc kho¶n nî s¾p ®Õn
h¹n tr¶ (< 3 th¸ng).
C«ng thøc:
TiÒn vµ t¬ng ®¬ng tiÒn

HÖ sè thanh to¸n nhanh =
Nî ng¾n h¹n s¾p ®Õn h¹n tr¶ (< 3 th¸ng)
Ph©n tÝch chØ tiªu trªn, nÕu hÖ sè thanh to¸n nhanh > 1 th× doanh nghiÖp
cã kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî ng¾n h¹n s¾p ®Õn h¹n tr¶. Cßn nÕu chØ
tiªu trªn < 1 th× doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc thanh to¸n nî ng¾n h¹n
s¾p ®Õn h¹n tr¶. Trong trêng hîp nµy, doanh nghiÖp cÇn ¸p dông nh÷ng biÖn
ph¸p tÝch cùc ®Ó huy ®éng vèn cho thanh to¸n nh: Thu håi çc kho¶n nî ph¶i
thu s¾p ®Õn h¹n, b¸n hµng ho¸, thµnh phÈm.
201
3. HÖ sè thanh to¸n tøc thêi: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh
gi÷a nguån cã thÓ sö dông ®Ó tr¶ çc kho¶n nî ®· ®Õn h¹n tr¶. C«ng thøc:
TiÒn
HÖ sè thanh to¸n tøc thêi =
Nî ®Õn h¹n
Ph©n tÝch chØ tiªu trªn, nÕu hÖ sè thanh to¸n tøc thêi > 1 th× doanh
nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî ®Õn h¹n tr¶.
Dùa vµo çc c«ng thøc trªn, viÖc ph©n tÝch ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so
s¸nh gi÷a sè liÖu kú b¸o ço víi kú tríc ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh biÕn ®éng
t¨ng gi¶m. Ngoµi ra, ta cã thÓ ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn çc chØ
tiªu trªn trªn c¬ së sö dông ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn. VÝ dô: Mét doanh
nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu ph¶n ¸nh t×nh h×nh kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ng¾n h¹n
nh sau:
§¬n vÞ: 1000®
Sè ®Çu Sè cuèi Sè ®Çu Sè cuèi

Nî ph¶i tr¶ Nguån tr¶ nî
n¨m kú n¨m kú
1. Nî ®Õn h¹n 278.682 348.275 1. TiÒn 342.650 318.690
2. Nî s¾p ®Õn h¹n 356.850 425.134 2. T¬ng ®¬ng tiÒn 61.806 38.735
3. Nî cã thêi h¹n 949.462 360.039 3. Tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c 1.219.898 1.329.815
Nî ng¾n h¹n 1.584.994 1.133.448 Tµi s¶n ng¾n h¹n 1.624.354 1.687.240
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu nh sau:
1. HÖ sè thanh to¸n nî ng¾n h¹n
1.624.354
1.1. Sè ®Çu n¨m => = 1,025
1.584.994
Sè so s¸nh chªnh lÖch: 1.624.354 - 1.584.994 = 39.360 ngh×n ®ång
1.687.240
1.2. Sè cuèi kú => = 1.489
1.133.448
202
Sè chªnh lÖch: 1.687.240 - 1.133.448 = 353.792 ngh×n ®ång
1.3. So s¸nh => 1.489 - 1.025 = 0,464
KÕt luËn: Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n çc kho¶n nî ng¾n h¹n.
2. HÖ sè thanh to¸n nhanh
342.650 + 61.806
2.1. Sè ®Çu n¨m => = 1,133
356.850
Sè chªnh lÖch: 404.456 - 356.850 = 47.606 ngh×n ®ång
318.690 + 38.735
2.2. Sè cuèi kú => = 0,841
425.138
Sè chªnh lÖch: 357.425 - 425.138 = -67.713 ngh×n ®ång
2.3. So s¸nh => 0,841-1.133 = -0,292
KÕt luËn: Doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó thanh
to¸n çc kho¶n nî s¾p ®Õn h¹n.
3. HÖ sè thanh to¸n tøc thêi:
342.650
3.1. Sè ®Çu n¨m => = 1,230
278.682
318.690
3.2. Sè cuèi kú => = 0,915
348.275
3.3. So s¸nh: 0,915 - 1,230 = -0,315
KÕt luËn vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m, doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc
thanh to¸n çc kho¶n nî ng¾n h¹n ®Õn h¹n tr¶.
203
6.3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh vèn chñ së h÷u
Vèn chñ së h÷u lµ nguån vèn kinh doanh ®îc ®Çu t tõ çc chñ doanh
nghiÖp. Nguån vèn chñ së h÷u doanh nghiÖp hoµn toµn cã quyÒn chñ ®éng sö
dông vµo môc ®Ých kinh doanh, kh«ng ph¶i thanh to¸n hoµn tr¶ nh nguån
vèn nî ph¶i tr¶ (trõ khi cã quyÕt ®Þnh rót vèn cña chñ së h÷u).
Trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, vèn chñ së h÷u bao gåm vèn chñ së h÷u vµ
nguån kinh phÝ, quü kh¸c.
Vèn chñ së h÷u bao gåm: Vèn ®Çu t cña chñ së h÷u, thÆng d vèn cæ
phÇn, vèn kh¸c cña chñ së h÷u, cæ phiÕu quü, chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n,
chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i, quü ®Çu t ph¸t triÓn, quü dù phßng tµi chÝnh, quü
kh¸c cña chñ së h÷u, lîi nhuËn sau thuÕ cha ph©n phèi vµ nguån vèn ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n.
Nguån kinh phÝ, quü kh¸c bao gåm: quü khen thëng, phóc lîi, nguån
kinh phÝ vµ nguån kinh phÝ ®· h×nh thµnh tµi s¶n cè ®Þnh.
Ph©n tÝch t×nh h×nh vèn chñ së h÷u nh»m môc ®Ých nhËn thøc, ®¸nh gi¸
t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ nguyªn nh©n t¨ng gi¶m, qua ®ã thÊy ®îc t×nh h×nh tµi
chÝnh nãi chung vµ t×nh h×nh huy ®éng vèn nãi riªng cã tèt hay kh«ng? NÕu
nguån vèn chñ së h÷u chiÕm tû träng lín, cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng lªn th×
®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ tèt. V× kh¶ n¨ng ®¸p øng cho
nhu cÇu kinh doanh vµ tÝnh ®éc lËp tù chñ vÒ tµi chÝnh t¨ng. NÕu nguån vèn
chñ së h÷u chiÕm tû träng nhá, gi¶m ®i lµ kh«ng tèt.
Ph©n tÝch t×nh h×nh vèn chñ së h÷u ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së ¸p dông
ph¬ng ph¸p so s¸nh vµ lËp biÓu so s¸nh, tÝnh to¸n sè chªnh lÖch vµ tû lÖ t¨ng
gi¶m çc chØ tiªu: Tæng sè vèn chñ së h÷u vµ çc kho¶n môc, tÝnh to¸n tû
träng çc kho¶n môc. VÝ dô: nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trong biÓu sè 6.20 cho ta
thÊy nh÷ng ®¸nh gi¸ nh sau:
204
BiÓu sè 6.20 : Ph©n tÝch t×nh h×nh vèn chñ së h÷u
§¬n vÞ: 1000®
Sè Çc chØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú So s¸nh

T.T
TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn TØ lÖ T.T
1 2 3 4 5 6 7 8 9
I. Vèn chñ së h÷u 2.639.975 92,42 2854.022 91,21 214.047 8,10 -

1,55
1 Vèn ®Çu t cña chñ së h÷u 1.552.450 54,35 1.552.450 49,62 0 0 -

4,73
2 ThÆng d vèn cæ phÇn - - - - - - -
3 Vèn kh¸c cña chñ së h÷u 120.268 4,21 145.326 4,64 25.058 20,84 -
4 Cæ phiÕu quü - - - - - - -
5 Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi 47.542 1,66 62.857 2,01 15.315 32,29 0,35
s¶n
6 Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i 29.185 1,02 38.495 1,23 9.310 31,90 0,21
7 Quü ®Çu t ph¸t triÓn 254.260 8,90 325.184 10,10 70.924 27,89 12
8 Quü dù phßng tµi chÝnh 178.326 6,24 212.346 6,79 34.020 19,08 0,55
9 Quü kh¸c thuéc vèn chñ së - - - - - - -

h÷u
10 Lîi nhuËn sau thuÕ cha 211.190 7,30 152.650 4,88 -58.540 - -
ph©n phèi 27,72 2,51
11 Nguån vèn ®Çu t x©y 246.754 8,64 364.714 11,66 117.960 47,80 3,02
dùng c¬ b¶n
II. Nguån kinh phÝ, quü 216.450 7,58 274.928 8,79 58.478 27,01 1,21
kh¸c
1 Quü phóc lîi, khen thëng 216.450 7,58 274.928 7,58 58.478 27,01 1,21
2 Nguån kinh phÝ - - - - - - -
205
3 Nguån kinh phÝ ®· h×nh - - - - - - -
thµnh TSC§
Tæng céng 2.856.425 100 3.128.950 100 272.525 9,54 -
1. Tæng vèn chñ së h÷u cuèi kú so víi ®Çu n¨m t¨ng 272.525 ngh×n
®ång, tû lÖ t¨ng 9,54% trong ®ã:
- Vèn chñ së h÷u t¨ng 214.047 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 8,10%.
- Nguån kinh phÝ, quü kh¸c t¨ng (quü phóc lîi, khen thëng) t¨ng
58.478 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 27,01%.
§i s©u ph©n tÝch tõng kho¶n môc chi tiÕt ta thÊy: Vèn chñ së h÷u t¨ng
chñ yÕu lµ nguån vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n t¨ng 117.960 ngh×n ®ång, tû lÖ
47,8%, kÕ ®Õn lµ quü ®Çu t ph¸t triÓn t¨ng 70.924 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng
27,89%, quü dù phßng tµi chÝnh t¨ng 34.020 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 19,08%.
Vèn kh¸c cña chñ së h÷u t¨ng 25.058 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 20,84%; chªnh
lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n t¨ng 15.315 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 32,59%, chªnh
lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng 9310 ngh×n ®ång, tû lÖ t¨ng 31,9%. Cßn l¹i lîi nhuËn
sau thuÕ cha ph©n phèi gi¶m 58.478 ngh×n ®ång, tû lÖ gi¶m 27,72%.
- Nguån kinh phÝ, quü kh¸c (quü phóc lîi, khen thëng cã møc t¨ng
58.178 ngh×n ®ång, tØ lÖ t¨ng 27,01%.
1. Ph©n tÝch tû träng cña çc kho¶n môc ta thÊy: - Tû träng cña vèn chñ
së h÷u chiÕm tû träng tuyÖt ®¹i ®a sè, gi¶m 1,55% (91,92% - 92,42%) trong
®ã tû träng vèn ®Çu t cña chñ së h÷u gi¶m 4,73% (49,62% -54,35%), lîi
nhuËn cha ph©n phèi cã tû träng gi¶m 2,51% trong khi ®ã nguån vèn ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n cã tû träng t¨ng 3,02% (11,6% - 8,64%); quü ®Çu t ph¸t
triÓn cã tû träng t¨ng 1,2%, quü dù phßng tµi chÝnh cã tû träng t¨ng 0,55%.
Vèn kh¸c cña chñ së h÷u t¨ng 0,43%…
- Nguån kinh phÝ, quü kh¸c cã tû träng t¨ng 1,21%, trong ®ã quü phóc
lîi khen thëng cã tû träng t¨ng 1,21%.
206
6.4. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh
6.4.1. Kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh
HiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan ph¶n ¸nh çc
lîi Ých kinh tÕ - x· héi ®¹t ®îc tõ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. HiÖu qu¶
kinh doanh bao gåm hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi trong ®ã hiÖu qu¶
kinh tÕ cã vai trß, ý nghÜa quyÕt ®Þnh.
HiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông çc nguån nh©n lùc, vËt lùc
cña doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ kinh tÕ cao nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt.
HiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ kinh tÕ ®¹t ®îc
víi çc chi phÝ mµ doanh nghiÖp sö dông trong ®ã cã hiÖu qu¶ sö dông vèn
kinh doanh. Vèn kinh doanh lµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n doanh
nghiÖp sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh. HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh
lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ho¹t ®éng
kinh doanh víi çc chØ tiªu vèn kinh doanh mµ doanh nghiÖp sö dông trong kú
kinh doanh.
HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc
thÓ hiÖn th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng tiªu thøc cô thÓ nh sau:
1. Lµ mét yÕu tè quan träng cña ho¹t ®éng kinh doanh, hiÖu qu¶ sö
dông vèn kinh doanh ph¶i ®¶m b¶o cho viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh b¸n ra, t¨ng
tèc ®é lu chuyÓn, t¨ng doanh thu b¸n hµng v× doanh thu b¸n hµng lµ mét chØ
tiªu kinh tÕ tæng hîp quan träng ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kinh doanh c doanh nghiÖp
trong kú.
2. HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ph¶i gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn
tèt chØ tiªu kÕ ho¹ch lîi nhuËn kinh doanh v× lîi nhuËn kinh doanh lµ mét chØ
tiªu kinh tÕ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tµi chÝnh ®¹t ®îc tõ çc ho¹t ®éng kinh doanh.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu lîi nhuËn, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tiÕt kiÖm, gi¶m chi
phÝ kinh doanh trong ®ã cã chi phÝ vèn kinh doanh.
207
Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh nh»m môc ®Ých nhËn thøc,
®¸nh gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn hiÖu qu¶ sö dông çc chØ tiªu vèn kinh
doanh bao gåm: Tæng sè vèn kinh doanh b×nh qu©n, vèn lu ®éng, vèn cè
®Þnh vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ ®Çu t ho¹t ®éng tµi chÝnh. Tõ ®ã ph©n
tÝch, ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng t¨ng gi¶m vµ ®Ò xuÊt
nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh.
6.4.2. HÖ thèng çc chØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông
vèn kinh doanh
HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ®îc tÝnh to¸n, ph©n tÝch th«ng qua
mét hÖ thèng çc chØ tiªu bao gåm: HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh b×nh
qu©n, hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng (tµi s¶n ng¾n h¹n), vèn cè ®Þnh (tµi s¶n
cè ®Þnh) vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n.
6.4.2.1. HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh b×nh qu©n

§îc x¸c ®Þnh b»ng 2 chØ tiªu:
1.1. HÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh: C«ng thøc
M
H M VKD =
VKD
Trong ®ã: H MVKD : HÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh
M: Doanh thu b¸n hµng trong kú
VKD : Vèn kinh doanh b×nh qu©n
1.2. HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh. C«ng thøc:
P
PVKD =
VKD
Trong ®ã: PVKD: HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh
P: Lîi nhuËn kinh doanh ®at ®îc trong kú
VKD DK + VKDCK
Trong ®ã: VKD =
2
208
VKDDK, CK : Vèn kinh doanh ®Çu kú, cuèi kú.
ChØ tiªu HÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh ph¶n ¸nh søc s¶n xuÊt,
kh¶ n¨ng t¹o ra doanh thu cña ®ång vèn. ChØ tiªu HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn
kinh doanh ph¶n ¸nh søc sinh lîi cña ®ång vèn. Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn nÕu
chØ tiªu hÖ sè doanh thu vµ lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh t¨ng tøc hiÖu qu¶ sö
dông vèn kinh doanh t¨ng vµ ngîc l¹i.
Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh b×nh qu©n ®îc thùc hiÖn
b»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh gi÷a çc chØ tiªu kú b¸o ço víi kú tríc. §Ó ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ®ßi hái c¶ 2 chØ tiªu ®Òu ph¶i t¨ng lªn so
víi kú tríc. Ngoµi ra, ®Ó ®¸nh gi¸ s©u s¾c h¬n nguyªn nh©n t¨ng gi¶m hiÖu
qu¶ sö dông vèn kinh doanh ta cÇn ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng b»ng
ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn c¨n cø vµo çc c«ng thøc trªn hoÆc khai triÓn
çc c«ng thøc trªn thµnh çc c«ng thøc më réng. VÝ dô: Tõ c«ng thøc hÖ sè lîi
nhuËn trªn vèn kinh doanh ta cã thÓ khai triÓn thµnh c«ng thøc më réng ®Ó
ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng theo tr×nh tù nh sau:
P M P
(1) PVKD = = (2) .
VKD VKD M
Tõ c«ng thøc (2) ta thÊy r»ng: Muèn t¨ng hÖ sè lîi nhuËn trªn vèn kinh
doanh ®ßi hái ph¶i t¨ng hÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh (n©ng cao n¨ng
lùc s¶n xuÊt cña vèn) vµ t¨ng hÖ sè lîi nhuËn trªn doanh thu b¸n hµng (gi¶m
chi phÝ kinh doanh)
Tõ c«ng thøc (2) ta ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng nh sau:
1. Sè kÕ ho¹ch (gèc so s¸nh)
M 0 P0
P0VKD = .
VKD 0 M 0
2. Do hÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh t¨ng
M1 P0 M 0 P0
DPV KD æç M ö
÷
= . - .
è VKD ø VKD1 M 0 VKD 0 M 0
209
3. Do hÖ sè lîi nhuËn trªn doanh thu t¨ng
M1 P1 M1 P0
DP æ Pö
= . - .
VKD ç ÷
èMø
VKD1 M1 VKD1 M 0
4. Tæng hîp:
DP æ M ö
+ DP æ Pö
= P1VKD - P0VKD = DPVKD
VKD ç ÷ VKD ç ÷
è VKD ø èMø
6.4.2.2. HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng
Vèn lu ®éng lµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ tÝnh b»ng tiÒn cña tµi s¶n ng¾n h¹n sö
dông trong kinh doanh. HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng cïng ®îc x¸c ®Þnh
b»ng 2 chØ tiªu. §ã lµ:
2.1. HÖ sè doanh thu trªn vèn lu ®éng. C«ng thøc
M
HVL§ =
VLD
2.2. HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn lu ®éng. C«ng thøc
M
PVL§ =
VL§
Trong ®ã:
HVL§: HÖ sè doanh thu trªn vèn lu ®éng
PVL§: HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn lu ®éng
VL § : Vèn lu ®éng b×nh qu©n
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ®©y nÕu hÖ sè doanh thu vµ lîi nhuËn trªn
vèn lu ®éng b×nh qu©n t¨ng th× hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng t¨ng vµ ngîc
l¹i. Ngoµi ra ®Ó n©ng cao møc doanh thu ®¹t ®îc trªn mét ®ång vèn lu ®éng
ta ph¶i ®Èy m¹nh t¨ng nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn cña vèn lu ®éng b»ng çch
t¨ng hÖ sè quay vßng vèn lu ®éng vµ gi¶m sè ngµy lu chuyÓn cña ®ång vèn
lu ®éng. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn còng t¬ng tù nh ph©n tÝch
vèn kinh doanh b×nh qu©n.
210
6.4.2.3. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh
Vèn cè ®Þnh lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tÝnh b»ng tiÒn cña tµi s¶n cè
®Þnh bao gåm tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh vµ tµi s¶n
cè ®Þnh v« h×nh. Vèn cè ®Þnh trong doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp
th¬ng m¹i nãi riªng ph¶n ¸nh chÝnh s¸ch ®Çu t vèn cho nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬
së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn çc nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh
doanh, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. HiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh
còng ®îc x¸c ®Þnh b»ng çc chØ tiªu:
3.1. HÖ sè doanh thu trªn vèn cè ®Þnh. C«ng thøc
M
HVL§ =
VC§
3.2. HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn cè ®Þnh. C«ng thøc
P
PVL§ =
VC§
Trong ®ã:
HVL§: HÖ sè doanh thu trªn vèn cè ®Þnh
PVL§: HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn cè ®Þnh
VC § : Vèn cè ®Þnh b×nh qu©n
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng, nÕu hÖ sè doanh thu vµ lîi
nhuËn trªn vèn cè ®Þnh t¨ng th× ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh t¨ng vµ
ngùoc l¹i. Ngoµi ra, tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n
víi nh÷ng tÝnh chÊt sö dông vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kh¸c nhau. Do vËy, ngoµi
çc chØ tiªu trªn, ngêi ta cßn sö dông çc chØ tiªu x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông
®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n. VÝ dô ®èi víi çc cöa hµng, kho hµng sö dông trong
kinh doanh ta cã thÓ x¸c ®Þnh hÖ sè doanh thu, hÖ sè lîi nhuËn trªn 1m2 diÖn
tÝch cöa hµng, hoÆc 1m3 dung tÝch kho chøa hµng. HoÆc trong kinh doanh
211
kh¸ch s¹n ngêi ta cã thÓ tÝnh to¸n çc chØ tiªu hÖ sè doanh thu, lîi nhuËn ®¹t
®îc trªn mét buång trä vµ hÖ sè c«ng suÊt sö dông buång trä. Cßn nh÷ng tµi
s¶n cè ®Þnh lµ m¸y mãc thiÕt bÞ hoÆc d©y truyÒn c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt
ngêi ta cã thÓ tÝnh to¸n hÖ sè c«ng suÊt chÕ t¹o cña m¸y mãc, thiÕt bÞ v.v…
6.4.2.4. HiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, ®Çu t tµi chÝnh dµi
h¹n
§Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµ ®Çu t vèn kinh doanh ®Ó x©y dùng çc c«ng
tr×nh nh nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, c¬ së h¹ tÇng ®Ó ®a vµo sö dông cho s¶n xuÊt
kinh doanh hoÆc cho thuª hoÆc chê t¨ng gi¸ ®Ó b¸n (bÊt ®éng s¶n ®Çu t). §Çu
t tµi chÝnh dµi h¹n lµ ®Çu t vèn kinh doanh vµo çc lÜnh vùc ho¹t ®éng tµi
chÝnh nh: ®Çu t chøng kho¶n, gãp vèn liªn doanh, cho vay dµi h¹n... §Æc
®iÓm cña ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n lµ sè vèn ®Çu t
lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi. Do vËy khi lËp dù ¸n ®Çu t vµ sau khi c«ng
tr×nh ®Çu t hoµn thµnh ®a vµo sö dông cÇn tÝnh to¸n, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ cña sö dông vèn cña çc c«ng tr×nh ®Çu t. HiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t
x©y dùng c¬ b¶n vµ ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n ®îc x¸c ®Þnh b»ng çc chØ tiªu.
4.1. HÖ sè doanh thu trªn vèn ®Çu t. C«ng thøc:
M
HVDT =
VDT
Trong ®ã: HVDT: HÖ sè doanh thu trªn vèn ®Çu t
M: Doanh thu b¸n hµng (n¨m)
V§T: Vèn ®Çu t
4.2. HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t. C«ng thøc
P
PVDT =
V§ T
Trong ®ã: P V§T : HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t
P: Lîi nhuËn kinh doanh (n¨m)
212
4.3. Thêi gian hoµn vèn ®Çu t n¨m. C«ng thøc
VDT
TVDT =
P + KH V §T
Trong ®ã: Thêi gian hoµn vèn ®Çu t (n¨m)
KH V §T : KhÊu hao b×nh qu©n cña vèn ®Çu t (n¨m)
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng nÕu hÖ sè doanh thu, lîi nhuËn
trªn vèn ®Çu t (so víi kÕ ho¹ch, dù to¸n) t¨ng vµ thêi gian hoµn vèn nhanh
th× ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t t¨ng. Muèn rót ng¾n ®îc thêi gian
hoµn vèn ®Çu t th× ®ßi hái ph¶i t¨ng møc lîi nhuËn ®¹t ®îc trong n¨m vµ
t¨ng møc khÊu hao trªn vèn ®Çu t.
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng, vèn cè ®Þnh,
vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n hoÆc ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n còng ®îc thùc hiÖn
b»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh, ph¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn nh lµ ¸p dông ®èi
víi hiÖu qu¶ vèn kinh doanh b×nh qu©n.
VÝ dô: mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu ph¶n ¸nh t×nh h×nh sö dông
vèn kinh doanh nh sau:
Sè T.T Çc chØ tiªu (1000®) N¨m tríc N¨m b¸o ço
1 Vèn kinh doanh
1.1 Sè ®Çu n¨m 5.043.504 5.491.882
1.2 Sè cuèi kú 5.491.882 6.938.922
2 Doanh thu b¸n hµng 16.328.450 18.542.764
3 Lîi nhuËn kinh doanh 427.918 487.682
Yªu cÇu: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña
doanh nghiÖp trªn.
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n çc chØ tiªu nh sau:
1. Vèn kinh doanh b×nh qu©n:
213
5.043.504 + 5.491.882
VKD 0 = = 5.267.693 ngh×n ®ång
2
5.491.882 + 6.938.992
VKD 1 = = 6.215.437 ngh×n ®ång
2
2. HÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh
16.328.450
H VKD 0 = = 3,10
5.267.693
18.542.764
H VKD1 = = 2,983
6.215.437
3. HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n
427.918
PVKD 0 = = 0,081
5.267.693
487.682
PVKD A = = 0,078
6.215.437
Tõ nh÷ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc ta lËp biÓu ph©n tÝch nh sau (BiÓu sè
6.21):
BiÓu sè 6.21: Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh
So s¸nh
STT Çc chØ tiªu Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú
TiÒn TØ lÖ
1 2 3 4 5 6
1 Doanh thu b¸n hµng 16.328.450 18.542.764 2.219.314 13,56
2 Lîi nhuËn kinh doanh 427.918 487.682 59.674 13,96
3 Vèn kinh doanh b×nh qu©n 5.267.693 6.215.437 947.744 17,99
4 HÖ sè doanh thu trªn vèn 3,10 2.983 -0,117 -
5 HÖ sè lîi nhuËn trªn vèn 0,081 0,078 -0,003 -
214
Tõ nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch ë biÓu trªn ta thÊy r»ng hiÖu qu¶ sö dông
vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp n¨m b¸o ço so víi n¨m tríc gi¶m. Cô thÓ:
hÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh gi¶m -0,117, hÖ sè lîi nhuËn trªn vèn
kinh doanh gi¶m -0,003. §Ó cã thÓ gi¶i thÝch nguyªn nh©n t¨ng gi¶m ®Õn hÖ
sè lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh
hëng nh sau:
427.918 16.328.450 427.918

PVKD 0 = = x
5.267.693 5.267.693 16.328.450
1. Do hÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh gi¶m
18.542.764 427.918
ΔP æ M ö
= x
VKD ç ÷
è VKD ø
6.215.437 16.328.450
= 2,983 x 0,026 - 0,081 = 0,076 - 0,081 = -0,005
2. Do hÖ sè lîi nhuËn trªn doanh thu thay ®æi
18.542.764 487.682
ΔP æ Pö
= x - 0,076
VKD ç ÷
èMø
6.215.437 18.542.764
= 0,078 - 0,076 = 0,002
3. Tæng hîp: - 0,005 + 0,002 = -0,003
4. KÕt luËn
4.1. Do hÖ sè doanh thu trªn vèn kinh doanh gi¶m ¶nh hëng gi¶m hÖ
sè lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh lµ -0,005.
4.2. Do hÖ sè lîi nhuËn trªn doanh thu thay ®æi t¨ng ¶nh hëng hÖ sè
lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh lµ 0,002.
6.5. Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ho¹t ®éng kinh doanh, chñ doanh
nghiÖp kh«ng chØ quan t©m ®Õn môc tiªu lµ lîi nhuËn mµ cßn cÇn ph¶i quan
t©m ®Õn vµo thêi ®iÓm nµo? Víi doanh thu hoÆc víi sè lîng hµng ho¸ thµnh
215
phÈm b¸n ra lµ bao nhiªu ®Ó ®ñ bï ®¾p chi phÝ kinh doanh tøc lµ hoµ vèn vµ
b¾t ®Çu cã lîi nhuËn. §iÓm hoµ vèn lµ ®iÓm mµ doanh thu b¸n hµng ®ñ bï ®¾p
çc chi phÝ cho ho¹t ®éng kinh doanh bao gåm chi phÝ gi¸ vèn cho hµng b¸n
ra, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý ph©n bæ cho hµng b¸n ra. C«ng thøc:
§iÓm hoµ vèn => Doanh thu b¸n hµng = Chi phÝ kinh doanh
hoÆc Doanh thu b¸n hµng - Chi phÝ kinh doanh = 0
§Ó tÝnh to¸n, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn, ®ßi hái ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ
kinh doanh thµnh 2 lo¹i: Chi phÝ kh¶ biÕn (biÕn phÝ) vµ chi phÝ bÊt biÕn (®Þnh
phÝ). Chi phÝ kh¶ biÕn lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ biÕn ®éng phô thuéc vµo khèi
lîng hµng hãa thµnh phÈm b¸n ra t¨ng th× chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng t¬ng øng,
do vËy mµ møc biÕn phÝ trªn mét s¶n phÈm b¸n ra lµ kh«ng ®æi. Chi phÝ bÊt
biÕn lµ chi phÝ æn ®Þnh, kh«ng thay ®æi trong kú kinh doanh trõ khi quy m«
ho¹t ®éng kinh doanh cã sù thay ®æi lín, trªn 10%, nhng møc ®Þnh phÝ trªn
mét s¶n phÈm b¸n ra th× biÕn ®æi theo chiÒu ngîc l¹i. Tøc lµ khèi lîng hµng
ho¸ b¸n ra t¨ng th× møc ®Þnh phÝ trªn mét s¶n phÈm gi¶m. ViÖc ph©n lo¹i chi
phÝ kinh doanh thµnh chi phÝ kh¶ biÕn hay bÊt biÕn tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña
tõng kho¶n môc chi phÝ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý kho¶n môc ®ã. §èi víi doanh
nghiÖp th¬ng m¹i chi phÝ kh¶ biÕn lµ chi phÝ gi¸ vèn hµng b¸n ra bao gåm
gi¸ mua vµ chi phÝ mua hµng ph©n bæ cho hµng b¸n ra, chi phÝ kh¶ biÕn trong
chi phÝ b¸n hµng bao gåm chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng, chi phÝ vËt liÖu bao b×,
chi phÝ dông cô, ®å dïng, chi phÝ b¶o hµnh s¶n phÈm. Chi phÝ bÊt biÕn bao
gåm çc kho¶n chi phÝ khÊu hao TSC§ trong chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n
lý doanh nghiÖp.
ViÖc tÝnh to¸n, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn cã nghÜa rÊt quan träng trong
c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp v× nã ®a ra nh÷ng chØ dÉn vÒ møc ®é
ho¹t ®éng tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó doanh nghiÖp cã lîi nhuËn. Tõ ®ã gióp cho
doanh nghiÖp ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp khi lùa chän ph¬ng ¸n tèi
u trong kinh doanh.
216
ViÖc tÝnh to¸n, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña lo¹i
h×nh kinh doanh vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cho phÐp vÒ sè liÖu tÝnh to¸n. Trong
doanh nghiÖp th¬ng m¹i, çc chØ tiªu hoµ vèn theo n¨m kÕ ho¹ch cã thÓ ®îc
tÝnh nh sau:
§Þnh phÝ
1. Doanh thu hoµ vèn =
Tû lÖ lîi nhuËn gép - Tû lÖ biÕn phÝ b¸n hµng
Doanh thu b¸n hµng x §Þnh phÝ

HoÆc: =
L·i ®ãng gãp
Trong ®ã:
L·i ®ãng gãp = Lîi nhuËn gép - BiÕn phÝ b¸n hµng
§Þnh phÝ
HoÆc =
1 - Tû lÖ tæng biÕn phÝ
Trong ®ã:
Tæng biÕn phÝ

Tû lÖ tæng biÕn phÝ =
Doanh thu b¸n hµng
Tæng biÕn phÝ = Gi¸ vèn hµng b¸n + BiÕn phÝ hµng b¸n
Trong trêng hîp doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm
cã nh÷ng sè liÖu vÒ sè lîng gi¸ b¸n vµ lîng biÕn phÝ trªn mét s¶n phÈm th×
s¶n lîng b¸n hoµ vèn cã thÓ ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc:
§Þnh phÝ
2. S¶n lîng hoµ vèn =
Gi¸ b¸n s¶n phÈm - Lîng biÕn phÝ s¶n phÈm
Tõ ®ã, x¸c ®Þnh doanh thu hoµ vèn theo c«ng thøc
Doanh thu hoµ vèn = S¶n lîng hoµ vèn x Gi¸ b¸n s¶n phÈm
217
Sau khi tÝnh ®îc doanh thu hoµ vèn ta x¸c ®Þnh thêi gian hoµ vèn trong
n¨m kÕ ho¹ch theo c«ng thøc:
Thêi gian hoµ vèn 12 x Doanh thu hoµ vèn

=
(th¸ng) Doanh thu b¸n hµng
Ph©n tÝch çc chØ tiªu trªn ta thÊy r»ng nÕu thêi gian hoµ vèn < 12 th×
n¨m ®ã doanh nghiÖp cã lîi nhuËn, nÕu t > 12 th× n¨m ®ã doanh nghiÖp hoµ
vèn hoÆc lç vèn.
Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së so s¸nh gi÷a sè liÖu
kú b¸o ço víi kú tríc ®Ó thÊy ®îc t×nh h×nh t¨ng gi¶m. Sau ®ã ta cã thÓ
ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn doanh thu hoÆc thêi gian hoµ
vèn.
VÝ dô: Mét doanh nghiÖp cã nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch t×nh h×nh kÕt qu¶
kinh doanh nh sau: (®¬n vÞ: 1000®)
1 Doanh thu b¸n hµng 16.328.450 18.542.764
2 Gi¸ vèn hµng b¸n 14.777.246 16.734.844
3 Chi phÝ kinh doanh 1.123.286 1.320.238
3.1 BiÕn phÝ 726.452 841.254
3.2 §Þnh phÝ 396.834 478.984
4 ThuÕ thu nhËp (%) 28 28
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu trªn ta tÝnh to¸n, ph©n tÝch kÕt qu¶ kinh doanh
nh sau (BiÓu sè 6.22):
218
BiÓu sè 6.22: Ph©n tÝch t×nh h×nh kÕt qu¶ kinh doanh
§¬n vÞ: 1000®

So s¸nh
TiÒn TØ lÖ
1. Doanh thu b¸n hµng 16.328.450 18.542.764 2.214.314 13,56
2. Gi¸ vèn hµng b¸n 14.777.246 16.734.844 1.957.598 13,25
3. Lîi nhuËn gép (1-2) 1.551.204 1.807.920 256.716 16,55
4. Tû lÖ (%) 9,5 9,75 - 0,25
5. Chi phÝ kinh doanh 1.123.286 1.320.238 196.952 17,53
6. Tû suÊt (%) 6,87 7,11 - 0,24
7. BiÕn phÝ 726.452 841.254 114.802 15,8
8. Tû suÊt (%) 4,44 4,53 - 0,09
9. §Þnh phÝ 396.834 478.984 82.150 20,7
10. Tû suÊt (%) 2,43 2,58 - 0,15
11. Lîi nhuËn tríc thuÕ 427.918 487.682 59.764 13,97
(3-5)
12. ThuÕ thu nhËp 119.817 136.551 16.734 13,95
13. Lîi nhuËn sau thÕ 308.101 351.131 43.030 13,97
(11-12)
14. Tû lÖ % 1,89 1,89 - 0
C¨n cø vµo nh÷ng sè liÖu ë biÓu trªn ta thÊy r»ng n¨m b¸o ço so víi
n¨m tríc doanh nghiÖp cã møc lîi nhuËn sau thÕ t¨ng 43.030 ngh×n ®ång, tû
lÖ t¨ng 13,97% nhng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh th× n¨m b¸o ço b»ng
n¨m tríc v× tû lÖ lîi nhuËn rªn doanh thu b¸n hµng th× 2 n¨m b»ng nhau
kh«ng thay ®æi.
C¨n cø vµo çc chØ tiªu trªn ta tÝnh to¸n ®iÓm hoµ vèn nh sau:
1. Doanh thu hoµ vèn
219
396.834 396.834
1.1. N¨m tríc => = = 7.842.569,16 ngh×n ®ång
9,5% - 4,44% 5,06%
478.984 478.984
1.2. N¨m b¸o ço => = = 9.175.938,69 ngh×n ®ång
9,75% - 4,53% 5,22%
2. Thêi gian hoµ vèn
12 x 7.842.569,16
2.1. N¨m tríc => = 5,76 th¸ng
16.328.450
12 x 9.175.938,69
2.2. N¨m b¸o ço => = 5,94 th¸ng
18.542.764
3. So s¸nh
3.1. Doanh thu hoµ vèn
9.175.938,69 - 7.842.569,16 = 1.333.369,53 ngh×n ®ång
3.2. Thêi gian hoµ vèn
5,94 - 5,76 =0,18 th¸ng
KÕt luËn: Doanh thu hoµ vèn vµ thêi gian hoµ vèn n¨m b¸o ço t¨ng lªn
so víi n¨m tríc. Nh vËy hiÖu qu¶ kinh doanh n¨m tríc kÐm h¬n so víi
n¨m b¸o ço.
Sau khi tÝnh to¸n, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn ta cÇn nghiªn cøu, ®¸nh gi¸
çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ®iÓm hoµ vèn v× ®iÓm hoµ vèn chÞu sù t¸c ®éng,
¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau nh: gi¸ b¸n, s¶n lîng hµng b¸n, chi
phÝ kinh doanh (bao gåm c¶ gi¸ vèn):
¶nh hëng cña nh©n tè gi¸ b¸n: Tuú theo nhu cÇu thÞ trêng vµ t×nh
h×nh c¹nh tranh mµ gi¸ b¸n hµng ho¸, s¶n phÈm cã thÓ thay ®æi. Sù t¸c ®éng
¶nh hëng cña gi¸ b¸n ®Õn ®iÓm hoµ vèn theo chiÒu híng tû lÖ nghÞch. Trong
trêng hîp mÆt hµng kinh doanh cã møc ®é nhu cÇu t¨ng, kh¶ n¨ng cung øng
trªn thÞ trêng kh«ng t¨ng, møc ®é c¹nh tranh kh«ng lín, doanh nghiÖp cã thÓ
t¨ng gi¸ b¸n, t¨ng doanh thu ®Ó rót ng¾n thêi gian hoµ vèn. Cßn trong trêng
220
hîp mÆt hµng kinh doanh cã nhu cÇu gi¶m mµ lîng hµng ho¸ cã thÓ b¸n ra
nhiÒu th× doanh nghiÖp cÇn gi¶m gi¸ b¸n hoÆc ¸p dông çc biÖn ph¸p khuyÕn
m¹i kh¸c ®Ó t¨ng lîng hµng ho¸ b¸n ra, t¨ng doanh thu b¸n hµng ®Ó rót ng¾n
thêi gian hoµ vèn.
Ngîc l¹i: chi phÝ kinh doanh lµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ®iÓm hoµ vèn
theo tû lÖ thuËn. Chi phÝ kinh doanh t¨ng th× ¶nh hëng lµm cho doanh thu hoµ
vèn vµ thêi gian hoµ vèn t¨ng vµ ngîc l¹i. Nh vËy, ®Ó rót ng¾n ®îc thêi
®iÓm hoµ vèn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thÝch
hîp ®Ó gi¶m chi phÝ kinh doanh.
§Ó gi¶m chi phÝ kinh doanh ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i gi¶m lîng biÕn
phÝ trªn doanh thu b¸n hµng ho¸, thµnh phÈm trªn c¬ së nghiªn cøu, kh¶o s¸t
thÞ trêng, t×m ra thÞ trêng cã gi¸ mua hµng ho¸ hoÆc nguyªn liÖu cã thÊp
hoÆc nguån mua vµo cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn, bèc xÕp thuËn tiÖn ®Ó
gi¶m chi phÝ trong kh©u mua. §ång thêi, viÖc tæ chøc, qu¶n lý tèt trong kh©u
mua, b¸n hµng ho¸, s¶n phÈm, ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc, kü thuËt trong
s¶n xuÊt kinh doanh nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng còng lµ nh÷ng biÖn ph¸p
cÇn khai th¸c ®Ó gi¶m chi phÝ kh¶ biÕn.
Cßn ®Ó gi¶m chi phÝ bÊt biÕn (®Þnh phÝ) ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn ph¶i
x©y dùng ®Þnh møc biªn chÕ lao ®éng qu¶n lý phï hîp ®Ó gi¶m tèi ®a lao ®éng
qu¶n lý vµ chi phÝ cho lao ®éng qu¶n lý, gi¸n tiÕp. §ång thêi, doanh nghiÖp
cÇn ph¶i x©y dùng vµ qu¶n lý chi phÝ gi¸n tiÕp theo ®Þnh møc ®Ó gi¶m nh÷ng
kho¶n chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt g©y l·ng phÝ.
221
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. PGS.TS. TrÇn ThÕ Dòng. Gi¸o tr×nh ph©n tÝch kinh tÕ th¬ng m¹i vµ dÞch
vô, Trêng §¹i häc Th¬ng m¹i xuÊt b¶n n¨m 1993.
2. PGS.TS. Ph¹m ThÞ G¸i. Gi¸o tr×nh ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Trêng
§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, n¨m 1997.
3. Ph¹m V¨n §îc - §Æng Kim C¬ng. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Nhµ
xuÊt b¶n Thèng kª, 1997.
4. Huúnh §øc Léng. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ doanh nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n
Thèng kª, 1997.
5. PGS.TS. Ng« ThÕ Chi. KÕ to¸n - kiÓm to¸n vµ ph©n tÝch tµi chÝnh doanh
nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh 1996.
6. 6. Josette peyrard. Ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp (Ngêi dÞch: §ç V¨n
ThuËn), Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, 1997.
7. AndÐr Babier - Jacques Proutat. Ph©n tÝch tµi chÝnh dµnh cho chñ ng©n
hµng, ngêi dÞch NguyÔn L©m HoÌ, Nhµ xuÊt b¶n ViÖn khoa häc ng©n
hµng, Hµ Néi 1993.
8. Hµ Ngäc Son, Ph¹m Xu©n Lùc vµ NguyÔn V¨n NhiÖm. KÕ to¸n Tæng hîp
ph©n tÝch vµ lËp b¸o ço Tµi chÝnh doanh nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh,
Hµ Néi 1996.
9. PGS.TS. Ng« ThÕ Chi. TS. NguyÔn C«ng Ty. ThuÕ vµ KÕ to¸n - ThuÕ
GTGT vµ ThuÕ TNDN. Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, Hµ Néi 1998.
10. ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp. HÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam. Bé tµi chÝnh.
Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, Hµ Néi 2006.
11. TS. NguyÔn V¨n Phóc. Ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp. Lý thuyÕt vµ thùc
hµnh. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª n¨m 2006.
222
môc lôc
Lêi nãi ®Çu .................................................................................................... 1
Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp.................... 4
1.1. Kh¸i niÖm ph©n tÝch kinh tÕ vµ vai trß cña ph©n tÝch kinh tÕ trong qu¶n
lý kinh tÕ doanh nghiÖp .............................................................................. 4
1.1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña ph©n tÝch kinh tÕ ................................. 4
1.1.2. Vai trß cña ph©n tÝch kinh tÕ trong qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp .. 6
1.2. §èi tîng cña ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp ..................................... 7
1.3. Çc nhiÖm vô cña ph©n tÝch kinh tÕ...................................................... 9
1.3.1. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c, toµn diÖn vµ kh¸ch quan
t×nh h×nh thùc hiÖn çc chi tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm c¶
çc chØ tiªu ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt..................................................... 9
1.3.2. Ph©n tÝch kinh tÕ ph¶i gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn tèt çc nguyªn
t¾c cña h¹ch to¸n kinh tÕ doanh nghiÖp................................................. 10
1.3.3. Ph©n tÝch kinh tÕ cã nhiÖm vô ph¸t hiÖn vµ khai th¸c nh÷ng kh¶
n¨ng tiÒm tµng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ...................................................................... 13
1.4. Çc ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ trong
doanh nghiÖp ............................................................................................ 13
1.4.1. Ph¬ng ph¸p chung..................................................................... 13
1.4.2. Çc ph¬ng ph¸p nghiÖp vô, kü thuËt.......................................... 15
1.4.3. Çc h×nh thøc ph©n tÝch vµ tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ
doanh nghiÖp ........................................................................................ 23
1.5. HÖ thèng th«ng tin trong ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp ................... 28
Ch¬ng 2: Ph©n tÝch h×nh h×nh doanh thu b¸n hµng ............................... 31
2.1. Môc ®Ých ph©n tÝch vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch................................... 31
2.2. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo nghiÖp vô kinh doanh .................. 33
2.4. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc b¸n.......................... 37
2.5. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo ph¬ng thøc thanh to¸n ............... 40
2.6. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc ................... 42
2.7. Ph©n tÝch tèc ®é ph¸t triÓn cña doanh thu b¸n hµng............................ 43
223
2.8. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng theo th¸ng, quý ................................... 46
2.9. Ph©n tÝch nhÞp ®é b¸n hµng trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i .............. 48
2.10. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng................ 50
2.10.1. Ph©n tÝch çc nh©n tã ®Þnh tÝnh ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n
hµng...................................................................................................... 51
2.10.2. Ph©n tÝch nh©n tè ®Þnh lîng ¶nh hëng ®Õn doanh thu b¸n hµng
............................................................................................................. 53
2.11. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n tÝch doanh thu hµng xuÊt khÈu ...................... 61
Ch¬ng III: Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng vµ dù tr÷ hµng ho¸ .............. 64
3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nhãm, hµng vµ nh÷ng mÆt hµng chñ
yÕu ........................................................................................................... 66
3.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng cã liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh b¸n ra............. 67
3.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nguån hµng.................................. 72
3.5. Ph©n tÝch t×nh h×nh mua hµng theo nhu cÇu sö dông........................... 74
3.6. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh mua hµng .................. 75
3.7. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph©n tÝch mua hµng nhËp khÈu ................................ 80
3.8. Ph©n tÝch t×nh h×nh dù tr÷ hµng ho¸ vµ tèc ®é lu chuyÓn hµng ho¸ ... 83
Ch¬ng IV: Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh................................ 88
4.1.1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i chi phÝ vµ vai trß qu¶n lý chi phÝ kinh doanh.. 88
4.1.2. Môc ®Ých ph©n tÝch chi phÝ kinh doanh vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch. 90
4.2. Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh cã liªn hÖ víi doanh thu
b¸n hµng ................................................................................................... 91
4.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh theo chøc n¨ng ho¹t ®éng ...... 94
4.3.1. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh chi phÝ theo chøc n¨ng ho¹t ®éng... 94
4.3.2. Ph©n tÝch chi phÝ mua hµng ......................................................... 96
4.3.3. Ph©n tÝch chi phÝ b¸n hµng .......................................................... 98
4.3.4. Ph©n tÝch chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp....................................... 99
4.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc.... 102
4.5. Ph©n tÝch mét sè kho¶n môc chi phÝ chñ yÕu ................................... 103
4.5.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông chi phÝ tiÒn l¬ng........................... 103
224
4.5.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay ................................. 109
4.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.............. 112
4.6.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt........................................... 112
4.6.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm ..................................... 123
Ch¬ng V: Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn........ 131
5.1. Môc ®Ých ph©n tÝch vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch................................. 131
5.2. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ............. 132
5.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo nguån h×nh thµnh ....................... 133
5.4. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn theo çc ®¬n vÞ trùc thuéc .................. 135
5.5. Ph©n tÝch lîi nhuËn b¸n hµng ........................................................... 137
5.5.1. Ph©n tÝch chung lîi nhuËn b¸n hµng.......................................... 137
5.5.2. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn b¸n hµng.......... 140
5.5. Ph©n tÝch lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh ........................................... 140
5.5.1. Ph©n tÝch chung lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh .......................... 141
5.6.2. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh 143
5.6. Ph©n tÝch t×nh h×nh lîi nhuËn kh¸c ................................................... 145
5.7. Ph©n tÝch t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn doanh nghiÖp ..................... 147
Ch¬ng VI: Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp ....................... 149
6.1. Môc ®Ých, ý nghÜa ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh vµ nguån sè liÖu ph©n
tÝch ......................................................................................................... 149
6.1.1. Kh¸i niÖm tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý tµi
chÝnh doanh nghiÖp............................................................................. 149
6.1.2. Môc ®Ých, ý nghÜa vµ nguån sè liÖu ph©n tÝch tµi chÝnh doanh
nghiÖp................................................................................................. 150
6.2. Ph©n tÝch tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp........................ 153
6.2.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu cña tµi s¶n cã
liªn hÖ víi çc chØ tiªu doanh thu b¸n hµng vµ lîi nhuËn kinh doanh .. 154
6.2.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh huy ®éng nguån vèn kinh doanh................. 156
6.2.3. Ph©n tÝch mèi quan hÖ bï ®¾p gi÷a nguån vèn víi tµi s¶n kinh
doanh.................................................................................................. 158
6.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n ng¾n h¹n................................................. 161
6.3.1. Ph©n tÝch t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ c¬ cÊu tµi s¶n ng¾n h¹n.......... 161
225
6.3.2. Ph©n tÝch chi tiÕt çc kho¶n môc tµi s¶n ng¾n h¹n..................... 165
6.2.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n dµi h¹n............................................. 178
6.3. Ph©n tÝch t×nh h×nh nguån vèn kinh doanh ....................................... 193
6.3. 1. Ph©n tÝch t×nh h×nh nî ph¶i tr¶.................................................. 193
6.3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh vèn chñ së h÷u............................................ 204
6.4. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ..................................... 207
6.4.1. Kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh
doanh.................................................................................................. 207
6.4.2. HÖ thèng çc chØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông
vèn kinh doanh ................................................................................... 208
6.5. Ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn................................................................ 215
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ...................................................................... 222
226
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i häc th¬ng m¹i
PGS.TS TrÇn ThÕ Dòng (Chñ biªn)
TS. NguyÔn Quang Hïng; ThS. L¬ng ThÞ Tr©m
Ph©n tÝch kinh tÕ
doanh nghiÖp th¬ng m¹i

(Kh«ng ®îc sao chÐp)
Hµ Néi, N¨m 2006
227
HỆ THỐNG BẢNG BIỂU PHÂN TÍCH
Để có thể làm tốt các bài tập, các bạn sinh viên cần nắm chắc các dạng biểu thường sử
dụng. Sau đây sẽ hệ thống hóa những dạng biểu đó đểcác bạn tiện theo dõi.
CHƯƠNG II. PHÂN TÍCH DOANH THU BÁN HÀNG VÀ CUNG CẤP DỊCH VỤ
Biểu số 2.1 PHÂN TÍCH DOANH THU THEO TỔNG MỨC VÀ KẾT CẤU
ĐVT:…
Các chỉ tiêu KH TH So sánh
ST TT(%) ST TT(%) +/- ST % +/-TT
1 2 3 4 5 6 7 8
A
B
C
D
Tổng cộng
Biểu số 2.2 PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA SỐ LƯỢNG VÀ GIÁ BÁN ĐẾN SỰ
BIẾN ĐỘNG CỦA DOANH THU
ĐVT:…
Các ĐVT KH TH CL DT A.H do A.H do
MH q p
SL ĐG SL ĐG q0 p0 q1 p0 q1 p1 ST % ST % ST %
( qo ) ( p0 ) ( q1 ) ( p1 )
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A + + + + + +
B + + + + - -
C + + - - + +
D - - - - - -
E - - - - + +
F - - + + - -
Tổng
Trong đó: Cột 2 đến cột 6 là số liệu đã cho; (7)= (3)x (4) ; (8) = (5)x(4), (9)=
(5)x(6) , (10)= (9) –(7) , (11) = (10)/(7)x100, (12)= (8)- (7), (13)=(12)/(7)x100,
(14)= (9)-(8), (15)=(14)/(7)x100
Biểu số 2.3 PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA SỐ LƯỢNG VÀ GIÁ BÁN ĐẾN SỰ
BIẾN ĐÔNG CỦA DOANH THU
ĐVT:…
Các chỉ tiêu CL DT A.H do q A.H do p
Ip q0 p0 q1 p0 q1 p1 ST % ST % ST %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
DT nhóm A + + + + + +
DT nhóm B + + + + - -
DT nhóm C + + - - + +
DT nhóm D - - - - - -
DT nhóm E - - - - + +
DT nhóm F - - + + - -
Tổng
Biểu số 2.4 PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN DOANH THU XUẤT
KHẨU ( TÍNH THEO TIỀN VIỆT NAM)
ĐVT:…
M KG KPT CL DT A.H do A.H do A.H do r
H Đ q0 p0 r0 q1 p0 r0 q1 p1r0 q1 p1r1 q p
V q0 p0 r0 q1 p1 r1 S % ST % ST % ST
T T
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Lưu ý : nếu doanh thu xuất khẩu tính theo ngoại tệ thì sử dụng biểu số 2.2 hoặc 2.3
CHƯƠNG III. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH MUA HÀNG
Biểu số 3.1 PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌHH HÌNH THỰC HIỆN
KẾ HOẠCH MUA HÀNG
ĐVT:…
Nhóm hàng KH TH So sánh
ST TT(%) ST TT(%) +/- ST % HT +/-TT
1 2 3 4 5 6 7 8
A
B
C
D
Tổng cộng
Biểu số 3.2. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH MUA VÀO TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI BÁN
RA
ĐVT:…
BÁN RA MUA VÀO CÓ LIÊN HỆ VỚI BÁN

KH có
Các nhóm KH TH SO SÁNH KH ĐC TH SO SÁN
hàng %HT CL %HT có
ĐC
1 2 3 4 5 6 7 8 9
=(3)/(2)*100 =(3)-(2) =(6)*(4) =(8)/6*100
A
B
C
D
Tổng cộng
CHƯƠNG IV. PHÂN TÍCH CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH
VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM
Biểu số 4.1 PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌNH QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG CHI PHÍ
KINH DOANH
ĐVT:…
CL %
Tổng doanh thu( Loại trừ giá) * * (*) (*)
Tổng chi phí * * (*) (*)
Tỷ suất chi phí (*) (*)
Mức độ tăng giảm TSCP (*)
Tốc độ tăng giảm TSCP (*)
Mức tiết kiệm hoặc lãng phí (*)
Ghi chú: * Số liệu đã cho

(*) Số liệu tính toán
Biểu số 4.2 PHÂN TÍCH TỔNG HỢP CFKD THEO CÁC CHỨC NĂNG HOẠT
ĐỘNG
ĐVT:…
`
Các chỉ tiêu KỲ TRƯỚC KỲ NÀY SO SÁNH
ST TTCP TSCP ST TTCP TSCP +/- % +/- +/-
ST TTCP TSCP
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1/ Tổng
CPKD
CPMH
CPBH
CPQL
2/ Tổng DT
Cách tính số liệu: Sinh viên tự viết
Biểu số 4.3 PHÂN TÍCH CPKD THEO CÁC ĐƠN VỊ TRỰC THUỘC
ĐVT:…
Các đơn KT KN Tỷ lệ Tỷ lệ Mức Tốc Mức
vị tăng tăng độ độ TK,LP
DT CP TSCP DT CP TSCP giảm giảm tăng tăng CP
doanh chi giảm giảm
thu phí TSCP TSCP
( TLM ) ( TLF ) DF ' TF ' UF
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
ĐV A
ĐV B
ĐV C
Toàn DN
Biểu số 4.4 PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌNH QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG

CHI PHÍ TIỀN LƯƠNG
ĐVT:…
CL %
Tổng doanh thu( Loại trừ giá) * * (*) (*)
Tổng chi phí tiền lương * * (*) (*)
Tổng số lao động
Tỷ suất chi phí tiền lương (*) (*)
Mức độ tăng giảm TSCP TL (*)
Tốc độ tăng giảm TSCP TL (*)
Mức tiết kiệm hoặc lãng phí (*)
CPTL
Mức lương bình quân (*) (*) (*) (*)
Năng suất lao động bình quân (*) (*) (*) (*)
Biểu số 4.5 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH THỰC HIỆN KẾ HOẠCH GIÁ
THÀNH TOÀN BỘ SẢN PHẨM
Tên KH TH
SP SL GTĐV SL GTĐV Q1Z0 Q1Z1 R ∆Z
(Q0) (Z0) Q(1) Z(1)
1 2 3 4 5 6 7 8 9
A
B
C
.....
Tổng
Biểu số 4.6 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NHIỆM VỤ HẠ GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM SO SÁNH ĐƯỢC
Tên Số GTĐV Nhiệm vụ hạ Kết quả hạ So sánh
SP lượng
K T K K T
H H T H H q0 zt q0 z0 M 0 T0 q1 zt q1 z1 M 1 T1 DM DT
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 1 15 16
0 4
A
B
C
D
Tổn
g
Biểu số 4.7 PHÂN TÍCH CƠ CẤU VÀ SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC KHOẢN MỤC
CHÍ PHÍ TRONG GIÁ THÀNH SẢN PHẨM
Các khoản mục CP KH TH So sánh
ST TT(%) ST TT(%) +/- ST % HT +/-TT
1 2 3 4 5 6 7 8
1. CP NVL TT
2. CP nhân công trực tiếp
3. CP sản xuất chung
3.1.CP NV phân xưởng
3.2. CP vật liệu
3.3. CP công cụ sản xuất
3.4. CP khấu hao TSCĐ
3.5 CP dịch vụ mua ngoài
3.6.CP bằng tiền khác
I. Tổng CPSX( Giá thành toàn bộ)
II. Số lượng sản phẩm
III. Giá thành đơn vị
Biểu 4.8 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC KHOẢN MỤC CHI PHÍ
TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI CHỈ TIÊU SẢN LƯỢNG
Kế KH ĐIỀU CHỈNH Thực So sánh

hoạch THEO TL% HOÀN hiện
THÀNH KH SẢN % HT KH CL CÓ
CÁC LƯỢNG CÓ ĐIỀU ĐIỀU
KHOẢN CHỈNH CHỈNH
MỤC CHI
PHÍ
1 2 3 4 5
1. CP NVL
TT
2. CP nhân
công trực tiếp
3. CP sản xuất
chung
3.1.CP NV
phân xưởng
3.2. CP vật
liệu
3.3. CP công
cụ sản xuất
3.4. CP khấu
hao TSCĐ
3.5 CP dịch
vụ mua ngoài
3.6.CP bằng
tiền khác
CHƯƠNG V: PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN DOANH NGHIỆP
Biểu sô 5.1 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH LỢI NHUẬN THEO

CÁC NGUỒN HÌNH THÀNH
CÁC CHỈ TIÊU KT KN So sánh

ST TT(%) ST TT(%) +/- ST % +/-TT
1 2 3 4 5 6 7 8
1/ LNT KD
- LN BHvà CCDV
- LNTC
2/ LN khác
Tổng LN trước
thuế
Thuế TN phải nộp
LNT sau thuế
Biểu số 5.2 PHÂN TÍCH CHUNG LỢI NHUẬN CỦA

HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
CÁC CHỈ TIÊU KT KN SO

SÁNH
CL %
1 2 3 4 5
1/ Doanh thu bán hàng và CCDV
2/ Các khoản giảm trừ doanh thu
- Giảm giá hàng bán
- Hàng bán trả lại
- Chiết khấu thương mại
- Thuế XK, thuế TTĐB, thuế GTGT
3/ Doanh thu thuần bán hàng và CCDV[ (1)-(2) ]
4/ Giá vốn hàng bán
5/ Lợi nhuận gộp bán hàng và CCDV[(3)-(4) ]
6/ TS LNG BH và CCDV/DTT BH và CCDV(%)[
(5)/(3)*100]
7/ Doanh thu tài chính
8/ Chi phí tài chính
9/ TS CPTC/ DTTC(%)[ (8)/(7)*100
10/ Tổng doanh thu thuần [ (3)+ (7) ]
11/ Chi phí bán hàng
12/ TS CPBH/ DTT BH và CCDV(%)[ (11)/(3)*100]
13/ Chi phí quản lý
14/ TS CPQL/TDTT (%)[(13)/(10)*100
15/ LNT KD[ (5)+(7) -(8)-(11)-(13)
16/ TSLNTKD/TDTT(%)[(15)/(10)*100
17/ Thuế TN phải nộp [15* thuế suất]
18/ LNT KD sau thuế [ (15)-(17)
19/ TS LNT LD sau thuế/TDTT(%)[ (18)/(10)*100
Biểu số 5.3. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LNT KD
CÁC NHÂN TỐ KT KN CL KN/KT A.H đến LN

1/ DTBH và CCDV
2/ GGHB
3/ HBTL
4/ GVHB
5/ DTTC
6/CPTC
7/ CPBH
8/CPQL
LNT KD
Biểu số 5.4 PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH

Các chỉ tiêu Kỳ gốc Kỳ phân tích So sánh
+/- %
1. Doanh thu hoạt động đầu tư tài chính
1.1 Hoạt động góp vốn liên doanh
1.2 Đầu tư chứng khoán
1.3 Cho thuê tài sản
1.4 Cho vay vốn
2. Chi phí hoạt động đầu tư tài chính
2.4 Cho vay vốn
3. Vốn đầu hoạt động đầu tư tài chính
3.4 Cho vay vốn
4. Lợi nhuận đầu tư tài chính
4.4 Cho vay vốn
5. Tỷ suất lợi nhuận tài chính trên doanh thu
5.4 Cho vay vốn
6. Tỷ suất lợi nhuận tài chính trên vốn kinh doanh
6.4 Cho vay vốn
Biểu số 5.5 PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN THEO ĐƠN VỊ TRỰC THUỘC
CÁC KT KN SO SÁNH LỢI NHUẬN

ĐƠN DT LN TSLN DT LN TSLN +/- % +/-
VỊ ST TSLN
1 2 3 4=(3/2)*100 5 6 7=(6/7)*100 8=(6- 9=(6/3)*100 10=
3) (7-4)
A + + +
B + + -
C - - +
D - - -
Toàn
DN
Biểu số 5.6 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHÂN PHỐI LỢI NHUẬN
Các chỉ tiêu Kỳ gốc Kỳ phân tích So sánh

ST TT(%) ST TT(%) ST % TT
1. Tổng lợi nhuận
2. Lợi nhuận phân phối
2.1 Nộp thuế TNDN
2.2.Chia liên doanh
2.3 Trích lập các quỹ
Trong đó:
- Quỹ đầu tư, hát triển
- Quỹ dự phòng tài chính
- Quỹ phúc lợi, khen thưởng
3. Lợi nhuận chưa phân phối
- Năm trước
- Năm nay
Chương 6 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
Biểu số 6.1 PHÂN TÍCH KHÁI QUÁT CƠ CẤU VÀ SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA TÀI SẢN
TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN
Các chỉ tiêu Năm trước Năm nay So sánh

ST TT(%) ST TT(%) +- % +- TT
ST
1. Giá trị TS bình quân
1.1. TSNH bình quân
1.2 TSDH bình quân
2. Tổng doanh thu thuần
3. Lợi nhuận thuần kinh doanh
Biểu số 6.2 a. PHÂN TÍCH KHÁI QUÁT CƠ CẤU NGUỒN VỐN

ST TT(%) ST TT(%) +- ST % +- TT
1. Nợ phải trả bình quân
2. Vốn chủ sở hữu bình quân
Tổng nguồn vốn
Biểu số 6.2 b. PHÂN TÍCH KHÁI QUÁT CƠ CẤU NGUỒN VỐN

+- %
1. Nợ phải trả bình quân
2. Vốn chủ sở hữu bình quân
A. Tổng nguồn vốn
B. Hệ số tự chủ tài chính
C. Hệ số nợ
Lưu ý: Nội dung này ( biểu số6.2a, 6.2b) có thể phân tích theo thời điểm, khi đó sẽ lấy số
cuối năm so với số đầu năm và các chỉ tiêu không phải tính bình quân
Biểu số 6.3. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TĂNG GIẢM VÀ CƠ CẤU

TÀI SẢN NGẮN HẠN
Các chỉ tiêu ĐẦU NĂM CUỐI NĂM So sánh

ST TT(%) ST TT(%) +- ST % +- TT
1. Tiền và tương đương
2. Các khoản ĐTTC NH
3. Các khoản phải thu
4. Hàng tồn kho
5. Tài sản NH khác
Tổng giá trị TSNH
Biểu số 6.4 PHÂN TÍCH TÀI SẢN BẰNG TIỀN
Các chỉ tiêu Số đầu năm Số cuối kỳ So sánh

ST TT(%) ST TT(%) ST % TT
1. Tiền mặt tồn quỹ
2. Tiền gửi ngân hàng
3. Tiền đang chuyển
Tổng cộng
Biểu số 6.5 PHÂN TÍCH CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH NGẮN HẠN
Các chỉ tiêu Số đầu Số cuối kỳ So sánh

năm
ST TT( ST ST TT(% ST ST
%) )
1. Tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn
2. Đầu tư chứng khoán ngắn hạn
3. Cho vay ngắn hạn
4. Đầu tư ngắn hạn khác
Dự phòng giảm giá đầu tư chứng (**) (**) (**) (**)
khoán
Tổng cộng
Doanh thu hoạt động tài chính
Tỷ lệ trên vốn đầu tư
Biểu số 6.6 PHÂN TÍCH CÁC KHOẢN PHẢI THU NGẮN HẠN

ST TT(%) ST ST TT(%) ST ST
1. Phải thu của khách
hang
2. Trả trước cho người
bán
3. Phải thu nội bộ
4. Phải thu khác
Dự phòng phải thu khó (**) (**) (**) (**)
đòi
Tổng cộng
Biểu số 6.7 PHÂN TÍCH CÁC KHOẢN PHẢI THU NGẮN HẠN

1. Phải thu của khách
hang
2. Trả trước cho người
bán
3. Phải thu nội bộ
4. Phải thu khác
Dự phòng phải thu khó (**) (**) (**) (**)
đòi
Tổng cộng
Biểu số 6.8 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH THU NỢ VÀ TỐC ĐỘ THU NỢ KHÁCH
HÀNG
Các chỉ tiêu Năm Năm nay So sánh

trước +/- %
1. Nợ phải thu khách hàng bình quân
2. Nợ phải thu khách hàng giảm trong
kỳ
3. Hệ số thu nợ khách hàng
4. Số vòng thu nợ
5. Mức thu nợ bình quân/ngày
6. Số ngày thu nợ
7. Mức tiết kiệm, lãng phí vốn lưu
động
Biểu số 6.9 PHÂN TÍCH HÀNG TỒN KHO

1. Hàng mua đang đi đường
2. Công cụ, dụng cụ
3. Hàng hoá
4. Hàng gửi bán
Dự phòng giảm giá hàng tồn (**) (**) (**) (**)
kho
Tổng cộng
Biểu số 6.10 PHÂN TÍCH TỐC ĐỘ CHU CHUYỂN CỦA TSNH ( hoặc của hàng tồn
kho)

+- %
1. TSNH bình quân
2. Doanh thu ( theo giá vốn)
3. Số vòng chu chuyển
4. Doanh thu bình một ngày
5. Số vòng chu chuyển
6. Mức tiết kiệm hoặc lãng phí
vốn
Biểu số 6.11 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TĂNG GIẢM VÀ CƠ CẤU TÀI SẢN
DÀI HẠN
Các chỉ tiêu ĐẦU NĂM CUỐI NĂM So sánh

ST TT(%) ST TT(%) +- ST % +- TT
1. Các khoản phải thu dài hạn
2. Tài sản cố định
3. Bất động sản đầu tư
4. Các khoản ĐTTC dài hạn
5. Tài sản DH khác
Tổng giá trị TSDH
Biểu số 6.12 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TĂNG GIẢM VÀ CƠ CẤU TÀI SẢN CỐ
ĐỊNH

1. TSCĐ HH
2. TSCĐ thuê TC
3. TSCĐ VH
4 CP XDCB dở dang
Tổng cộng
Biểu số 6.13 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI SẢN CỐ ĐỊNH HỨU HÌNH

1. Nhà cửa, vật kiến trúc
2. Máy móc, thiết bị
3. Phương tiện vận tải, truyền dẫn
4 Thiết bị, dụng cụ quản lý
5.Tài sản cố định khác
Tổng cộng
Biểu số 6.14. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TĂNG GIẢM VÀ CƠ CẤU NỢ PHẢI TRẢ
Các chỉ tiêu ĐẦU NĂM CUỐI So sánh
NĂM
ST TT(%) ST TT(%) +- % +-
ST TT
I. NỢ NGẮN HẠN
1. Vay và nợ ngắn hạn
2. Phải trả người bán
3. Người mua trả tiền trước
4. Thuế và các khoản phải nộp nhà
nước
5. Phải trả người lao động
6. Chi phí phải trả
7. Phải trả nội bộ
8. Phải trả theo tiến độ hợp đồng xây
dựng
9. Các khoản phải trả, phải nộp khác
10……
II. Nợ dài hạn
1. Phải trả dài hạn người bán
2. Phải trả dài hạn nội bộ
3. Phải trả dài hạn khác
4. Vay và nợ dài hạn
5. Thuế thu nhập hoãn lại phải trả
6. Dự phòng trợ cấp mất việc
7. …….
Tổng nợ phải trả
Biểu số 6.15 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH VỐN CHỦ SỞ HỮU

I. Vốn chủ sở hữu
1. Vốn đầu tư của chủ sở hữu
2. Thặng dư vốn cổ phần
3. Vốn khác của chủ sở hữu
4. Cổ phiếu quỹ
5. Chênh lệch đánh giá lại tài sản
6. Chênh lệch tỷ giá hối đoái
7 Quỹ đầu tư phát triển
8. Quỹ dự phòng tài chính
9. Quỹ khác thuộc vốn chủ sở hứu
10. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
11. Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản
II. Nguồn kinh phí, quỹ khác
1. Quỹ phúc lợi,khen thưởng
2. Nguồn kinh phí
3. Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ
Tổng cộng
Biểu số 6.16 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH

+/- %
1. Tổng vốn kinh doanh bình quân
2. Doanh thu
3. Lợi nhuấn kinh doanh
4. Hệ số doanh thu trên vốn kinhdoanh
5. Hệ số lợi nhuận trên vốn kinhdoanh
Biểu số 6.17 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN LƯU ĐỘNG
trước +/- %
1. Tổng vốn lưu động bình quân
2. Doanh thu
4. Hệ số doanh thu trên vốn lưu động
5. Hệ số lợi nhuận trên vốn lưu động
Biểu số 6.18 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN CỐ ĐỊNH

trước +/- %
1. Tổng vốn cố định bình quân
2. Doanh thu
4. Hệ số doanh thu trên vốn cố đinh
5. Hệ số lợi nhuận trên vốn cố đinh
Biểu số 6.19 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ
BẢN,
ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH DÀI HẠN

trước +/- %
1. Tổng vốn đầu tư
2. Doanh thu
4. Hệ số doanh thu trên vốn đầu tư
5. Hệ số lợi nhuận trên vốn đầu tư
6. Thời gian hoàn vốn

Giao Trinh - Phan Tich Kinh Te - Doanh Nghiep Thuong Mai

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh - Phan Tich Kinh Te - Doanh Nghiep Thuong Mai

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr­êng ®¹i häc th­¬ng m¹i

Ph©n tÝch kinh tÕ

doanh nghiÖp th­¬ng m¹i

Hµ Néi, N¨m 2006

1.1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña ph©n tÝch kinh tÕ

Thu Ph©n QuyÕt

1.2. §èi t­îng cña ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp

1.3. C¸c nhiÖm vô cña ph©n tÝch kinh tÕ

1.4.1. Ph­¬ng ph¸p chung

1.4.2. C¸c ph­¬ng ph¸p nghiÖp vô, kü thuËt

1. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh

Trong ®ã Z lµ chØ tiªu tæng hîp cÇn ph©n tÝch.

Ta cã: Z0 = f (x0 . y0) = x0 . y0 lµ gi¸ trÞ gèc

Z(y) = f (x1 . y1) = x1 . y1 lµ gi¸ trÞ ®iÒu chØnh cña nh©n tè y.

DZ = f(x1.y1) - f(x0.y0) = x1.y1 - x0 .y0

Sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè x.

DZ(x) = f(x1.y0) - f(x0.y0) = x1.y0 - x0 .y0

Sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè y:

DZ(y) = f(x1.y1) - f(x1.y0)

Tæng hîp l¹i ta cã:

= [f(x1.y0) - f(x0.y0)] + [f(x1.y1) - f(x1.y0)]

= [(x1.y0 - x0.y0)] + [(x1.y1 - x1 .y0)]

Dy = y1- y0 lµ sè chªnh lÖch cña nh©n tè y.

DZ(x) = Dx.y0 lµ sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè x.

DZ(y) = x1.Dy lµ sè chªnh lÖch do t¸c ®éng cña nh©n tè y.

B»ng ph­¬ng ph¸p biÕn ®æi ®¹i sè ta cã biÓu thøc:

DZ = Dxy0 + x1.Dy = Dx.y0 + (x0+ Dx) .Dy

DZ = x0.Dy + y0.Dx + Dx.Dy

DZ = (x0 + Dx) Dy + y0.Dx (1)

hoÆc = x0 + Dy + (y0+ Dy) Dx (2)

S Tµi s¶n = S Nguån vèn

Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu Nî ph¶i thu kh¸ch

4. C¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c

- Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè, hÖ sè, tû lÖ, tû suÊt v.v...

+ Ph­¬ng ph¸p chØ sè.

1. C¸c h×nh thøc ph©n tÝch

* Ph©n tÝch nghiÖp vô

* Ph©n tÝch ®Þnh kú

* Ph©n tÝch theo chuyªn ®Ò:

2. Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch kinh tÕ trong doanh nghiÖp

2.1. ChuÈn bÞ ph©n tÝch

2.2. B­íc ph©n tÝch vµ lËp b¸o c¸o ph©n tÝch

- C¸c sè liÖu, b¶ng biÓu ph©n tÝch.

Ph©n tÝch h×nh h×nh doanh thu b¸n hµng

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

TT TiÒn T.T TiÒn T.T TiÒn T.lÖ T.T

4 Doanh thu ho¹t ®éng - - - - - - -

5 Tæng doanh thu 30.000 100 33.560 100 3.560 11,87 0

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

N¨m tr­íc N¨m b¸o c¸o So s¸nh t¨ng gi¶m

Tæng doanh thu 30000 100 33560 100 3560 11,87 0

Tõ nh÷ng sè liÖu trªn cho ta thÊy:

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

Sè N¨m tr­íc N¨m b¸o c¸o So s¸nh t¨ng gi¶m

2 DT b¸n lÎ 5.450 19,02 4.850 14,45 -600 11,01 -4,57

3 B¸n ®¹i lý 2.550 8,90 3.200 9,53 650 25,50 -063

Tæng céng 28.650 100 33.560 100 4.910 17,14 0

BiÓu 2.4. Ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng

theo ph­¬ng thøc thanh to¸n

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

- TØ lÖ ph¸t triÓn liªn hoµn:

Trêng ®¹i häc th¬ng m¹i

doanh nghiÖp th¬ng m¹i

1.2. §èi tîng cña ph©n tÝch kinh tÕ doanh nghiÖp

1.4.1. Ph¬ng ph¸p chung

1.4.2. C¸c ph¬ng ph¸p nghiÖp vô, kü thuËt

1. Ph¬ng ph¸p so s¸nh

B»ng ph¬ng ph¸p biÕn ®æi ®¹i sè ta cã biÓu thøc:

4. C¸c ph¬ng ph¸p kh¸c

- Ph¬ng ph¸p tÝnh chØ sè, hÖ sè, tû lÖ, tû suÊt v.v...

+ Ph¬ng ph¸p chØ sè.

2.2. Bíc ph©n tÝch vµ lËp b¸o c¸o ph©n tÝch

N¨m tríc N¨m b¸o c¸o So s¸nh t¨ng gi¶m

Sè N¨m tríc N¨m b¸o c¸o So s¸nh t¨ng gi¶m

theo ph¬ng thøc thanh to¸n

Thay thÕ lÇn 1 (nh©n tè sè lîng hµng b¸n thay ®æi)

Chªnh lÖch so víi sè liÖu thay thÕ lÇn tríc