§5. GOÙC GIÖÕA HAI ÑÖÔØNG THAÚNG.

KHOAÛNG CAÙCH TÖØ MOÄT ÑIEÅM ÑEÁN MOÄT ÑÖÔØNG THAÚNG

I. Goùc giöõa hai ñöôøng thaúng:

Ñònh nghóa: Goùc giöõa hai ñöôøng thaúng laø goùc nhoû nhaát trong 4 goùc taïo neân bôûi hai ñöôøng
thaúng aáy.
d
Giaû söû ñöôøng thaúng d: A1x + B1y + C1 = 0 , ñöôøng thaúng d’: A 2 x + B2 y + C2 = 0 .
Goïi ϕ laø goùc giöõa 2 ñöôøng thaúng d vaø d’. Ta coù coâng thöùc:
A.A1 + B.B1 ϕ
cos ϕ =
A1 + B12 . A 22 + B22
2

d’
II. Khoaûng caùch:
1) Khoaûng caùch töø ñieåm ñeán ñöôøng:
M
Khoaûng caùch töø ñieåm M(xM;yM) ñeán ñöôøng thaúng d: Ax + By + C = 0 laø:
A.x M + B.y M + C
d ( M,d ) =
A 2 + B2
d H
2) Khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng thaúng song song:
Khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng thaúng song song nhau baèng khoaûng caùch töø moät ñieåm baát kyø
treân ñöôøng thaúng naøy ñeán ñöôøng thaúng kia hoaëc ngöôïc laïi.
III. Ñöôøng phaân giaùc cuûa hai ñöôøng thaúng:
Cho 2 ñöôøng thaúng d: A1x + B1y + C1 = 0 , vaø ñöôøng thaúng d’: A 2 x + B2 y + C2 = 0 .
Neáu hai ñöôøng thaúng naøy caét nhau thì ta coù phöông trình caùc ñöôøng phaân giaùc cuûa caùc goùc
A x+B y+C A x+B y+C
taïo bôûi d vaø d’ laø: 1 2 1 2 1 = ± 2 2 2 2 2
A1 + B1 A 2 + B2

☺

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 1

 MOÄT VAØI DAÏNG BAØI TOAÙN THÖÔØNG GAËP

 Trong maët phaúng Oxy, cho ñöôøng thaúng d coù phöông trình: 2x − y + 1 = 0 .
a) Tìm hình chieáu M1 cuûa M(1;2) treân d.
b) Tìm ñieåm M2 ñoái xöùng vôùi M qua d.
c) Vieát phöông trình ñöôøng thaúng d1 ñoái xöùng vôùi d qua ∆1 :x − y + 1 = 0 .
d) Vieát phöông trình ñöôøng thaúng d2 ñoái xöùng vôùi d qua ∆ 2 :2x − y + 2 = 0 .
e) Vieát phöông trình ñöôøng thaúng d3 ñoái xöùng vôùi d qua N(3;1).
Giaûi
a) Goïi ∆ laø ñöôøng thaúng qua M(1;2) vaø vuoâng goùc vôùi d, M
suy ra phöông trình cuûa ∆ laø: 1( x − 1) + 2 ( y − 2 ) = 0 ⇔ x + 2y − 5 = 0 .
Khi ñoù M1 = d ∩ ∆ , toïa ñoä cuûa M1 laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
d M1
2x − y + 1 = 0 x = 3 / 5  3 11 
 ⇔  . Vaäy M 1 ;  .
x + 2y − 5 = 0 y = 11/ 5 5 5 
b) Do M2 ñoái xöùng vôùi M qua d neân suy ra M1 laø trung ñieåm cuûa MM2. M
Do ñoù, toïa ñoä cuûa M2 laø:
 6 1
x M2 = 2x M1 − x M = 5 − 1 = 5  11 32  d M1
 . Vaäy M 2  ;  .
y = 2y − y = 22 − 2 = 12 5 5 
 M2 M1 M
5 5 M2
c) Toïa ñoä giao ñieåm I cuûa d vaø ∆1 laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
2x − y + 1 = 0 x = 0
 ⇔ . Vaäy I(0;1).
x − y + 1 = 0 y = 1 d
P
Laáy P(1;3) treân d, goïi ∆ 3 laø ñöôøng thaúng qua P vaø vuoâng goùc vôùi ∆1 ,
suy ra phöông trình cuûa ∆ 3 laø: ∆3
1( x − 1) + 1( y − 3) = 0 ⇔ x + y − 4 = 0 . Q ∆
I
Goïi Q = ∆1 ∩ ∆3 , toïa ñoä Q laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
 3
x= P d
x + y − 4 = 0 
 2  3 5 ’
 ⇔ . Vaäy Q  ;  .
x − y + 1 = 0 y = 5 2 2
 2
Goïi P’ laø ñieåm ñoái xöùng cuûa P qua ∆1 thì Q seõ laø trung ñieåm cuûa PP’ ⇒ P ' ( 2; 2 ) .
Vì ñöôøng thaúng d1 ñoái xöùng vôùi d qua ∆1 neân d1 phaûi ñi qua I vaø P’, vaäy phöông trình cuûa d1 laø:
x − 0 y −1
= ⇔ x − 2y + 2 = 0 .
0 − 2 1− 2
d) Deã thaáy d // ∆ 2 (vì coù vectô phaùp tuyeán cuøng phöông nhau).
Laáy I(0;1) treân d, goïi ∆ 4 laø ñöôøng thaúng qua I vaø vuoâng goùc vôùi ∆ 2 : 2x − y + 2 = 0 ,
suy ra phöông trình cuûa ∆ 4 laø: 1( x − 0 ) + 2 ( y − 1) = 0 ⇔ x + 2y − 2 = 0 .
Goïi J = ∆ 4 ∩ d , toïa ñoä cuûa J laø nghieäm cuûa heä phöông trình: I d
 2 ∆4
 x=−
2x − y + 2 = 0  5  2 6 ∆2
 ⇔ . Vaäy J − ; .
x + 2y − 2 = 0 y = 6  5 5 J
 5 d2
Email: haithaomy@yahoo.com.vn J’ Trang 2
  4 7
Goïi I’ laø ñieåm ñoái xöùng cuûa I qua ∆ 2 thì J seõ laø trung ñieåm cuûa I I’ ⇒ J '  − ;  .
 5 5
Vì d2 ñoái xöùng vôùi d qua ∆ 2 , vaø d // ∆ 2 neân d2 phaûi qua J’ vaø song song vôùi d. Do ñoù phöông trình
 4  7
cuûa d2 laø: 2  x +  − 1 y −  = 0 ⇔ 2x − y + 3 = 0 .
 5  5
e) Laáy I(0;1) treân d. Goïi K laø ñieåm ñoái xöùng cuûa I qua N(3;1), I d
suy ra N laø trung ñieåm cuûa IK ⇒ K ( 6;1) .
Vì d3 ñoái xöùng vôùi d qua N neân suy ra d3 phaûi qua K vaø song song vôùi d. N
d3
Do ñoù phöông trình cuûa d3 laø: 2 ( x − 6 ) − 1( y − 1) = 0 ⇔ 2x − y − 11 = 0 . K
Löu yù:
Baøi taäp naøy laø raát quan troïng, noù laø böôùc cô baûn ñeå giaûi nhieàu baøi toaùn khaùc phöùc taïp hôn.
Sau naøy moãi khi caàn ñeán vieäc tìm hình chieáu cuûa ñieåm xuoáng ñöôøng thaúng, ñieåm ñoái xöùng vôùi ñieåm
qua ñöôøng thaúng, ñöôøng thaúng ñoái xöùng vôùi ñöôøng thaúng qua ñöôøng thaúng, hoaëc ñöôøng thaúng ñoái
xöùng vôùi ñöôøng thaúng qua ñieåm…Ta cöù aùp duïng baøi taäp naøy ñeå laøm.
Ta coù theå laøm daïng toaùn naøy moät caùch toång quaùt nhö sau:
a) Tìm hình chieáu H cuûa ñieåm M xuoáng ñöôøng thaúng d:
+ Vieát phöông trình ñöôøng thaúng ∆ qua M vaø vuoâng goùc vôùi d.
+ Tìm H = ∆ ∩ d .
+ H chính laø ñieåm caàn tìm.
b) Tìm ñieåm M’ ñoái xöùng vôùi ñieåm M qua ñöôøng thaúng d:
+ Tìm hình chieáu H cuûa ñieåm M xuoáng ñöôøng thaúng d.
+ Khi ñoù H seõ laø trung ñieåm cuûa MM’.
+ Duøng coâng thöùc trung ñieåm suy ra toïa ñoä cuûa M’.
c) Tìm ñöôøng thaúng d’ ñoái xöùng vôùi ñöôøng thaúng d qua ∆ :
Coù 2 khaû naêng xaûy ra:
- Neáu d caét ∆ thì:
+ Tìm giao ñieåm I = d ∩ ∆ .
+ Laáy ñieåm M baát kyø treân d (M khaùc I), roài tìm ñieåm M’ ñoái xöùng vôùi M qua ∆ .
+ Ñöôøng thaúng d’ caàn tìm chính laø ñöôøng thaúng IM’.
- Neáu d song song vôùi ∆ thì:
+ Laáy ñieåm M baát kyø treân d, roài tìm ñieåm M’ ñoái xöùng vôùi M qua ∆ .
Khi ñoù ñöôøng thaúng d’ chính laø ñöôøng thaúng qua M’ vaø song song vôùi d.
d) Tìm ñöôøng thaúng d’ ñoái xöùng vôùi ñöôøng thaúng d qua ñieåm N:
+ Laáy ñieåm M baát kyø treân ñöôøng thaúng d, roài tìm M’ ñoái xöùng vôùi M qua N (N chính laø trung ñieåm
cuûa MM’, ta tìm M’ nhôø coâng thöùc trung ñieåm).
+ Khi ñoù ñöôøng thaúng d’ chính laø ñöôøng thaúng qua M’ vaø song song vôùi d.

 Trong maët phaúng Oxy, cho hai ñieåm A(2;2), B(5;1). Tìm ñieåm C treân ñöôøng thaúng d: x − 2y + 8 = 0
sao cho tam giaùc ABC coù dieän tích baèng 17 (ñvdt).
Giaûi
Goïi C ( 2t − 8; t ) ∈ d :x − 2y + 8 = 0 . Ta coù:
 t = 10
  1
AB = ( 3; −1) , AC = ( 2t − 10; t − 2 ) ⇒ S∆ABC = 3 ( t − 2 ) + ( 2t − 10 ) = 17 ⇔ 5t − 16 = 34 ⇔ 
2  t = − 18
 5

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 3

  76 18 
Vaäy coù 2 ñieåm treân d thoûa ñeà baøi laø: C1 (12;10 ) , C2  − ; −  .
 5 5

 Cho tam giaùc ABC vôùi: A ( −1;2 ) , B ( 2; 0 ) ,C ( −3;1) . Tìm ñieåm M thuoäc ñöôøng thaúng BC sao cho
dieän tích tam giaùc ABC baèng 3 laàn dieän tích tam giaùc AMB.
Giaûi
Caùch 1:
Deã thaáy coù hai vò trí cuûa M thoûa maõn ñeà baøi.
+ Neáu M1 naèm trong ñoaïn BC, ta coù:
1 1
S∆ABC = AH.BC ; S∆AM1B = AH.BM1
2 2
1 1
Maø theo giaû thieát ta coù: S∆ABC = 3S∆AM1B ⇔ AH.BC = AH.BM1
2 2
 
⇔ BC = 3BM1 ⇒ BC = 3BM1 ⇔ ( −5;1) = 3 ( 2 − x; −y )
 1 A
x=
3x − 6 = −5  3
⇔ ⇔
3y = 1 y = 1
 3 M2
C M1 H B
1 1
Vaäy M1  ;  .
3 3
+ Neáu M2 naèm ngoaøi ñoaïn BC thì suy ra M2 phaûi naèm veà phía B (vì neáu naèm veà phía C thì
⇒ S∆ABC < S∆AM2 B (traùi giaû thieát). Khi ñoù ta coù:
1 1
S∆ABC = AH.BC , S∆AM2 B = AH.BM 2 ⇒ ... ⇒ BC = 3BM 2
2 2
  x = 11/ 3
⇒ BC = −3BM 2 ⇔ ... ⇔ 
y = −1/ 3
Vaäy M2(11/3;-1/3).
Caùch 2:
x + 3 y −1
Phöông trình ñöôøng thaúng BC laø: = ⇔ x + 5y − 2 = 0 .
−5 1  
Goïi M(-5t+2; t) thuoäc ñöôøng thaúng BC. Ta coù: AB = ( 3; −2 ) , AC = ( −2; −1) , AM = ( −5t + 3; t − 2 )
Theo coâng thöùc tính dieän tích tam giaùc, ta coù:
1 7 1 1
S∆ABC = 3.(−1) − (−2).(−2) = ; S∆AMB = 3 ( t − 2 ) + 2 ( 3 − 5t ) = −7t
2 2 2 2
Maø theo giaû thieát ta coù:
7 1 7
S∆ABC = 3S∆AMB ⇔ = 3. 7t ⇔ 7t =
2 2 3
 t = 1/ 3
⇔
 t = −1/ 3
1 1  11 1 
Suy ra coù 2 ñieåm M thoûa maõn ñeà baøi laø: M1  ;  , M 2  ; −  .
3 3  3 3

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 4

 Trong maët phaúng Oxy cho ñöôøng thaúng d: Ax + By + C = 0 vaø hai ñieåm M(x1 ; y1) , N(x2 ; y2). Ñaët
Q1 = Ax1 + By1 + C, Q2 = Ax2 + By2 + C. Chöùng minh raèng:
+ Neáu hai ñieåm M vaø N naèm veà cuøng moät phía ñoái vôùi ñöôøng thaúng d thì: Q1.Q2 > 0.
+ Neáu hai ñieåm M vaø N naèm khaùc phía ñoái vôùi ñöôøng thaúng d thì: Q1.Q2 < 0.
Giaûi
Khoâng maát tính toång quaùt ta coù theå choïn ñieåm goác cuûa vectô phaùp tuyeán M
  (α)
n cuûa d nhö hình veõ vaø goïi ( α ) laø nöûa maët phaúng coù bôø laø d vaø chöùa n .
 d
Goïi H(x0;y0) laø hình chieáu cuûa M treân ñöôøng thaúng d. n
Vì H ∈ d neân ta coù: Ax0 + By0 + C = 0 ⇔ C = − ( Ax 0 + By 0 ) . H
 
Maët khaùc: HM = ( x1 − x 0 ; y1 − y 0 ) , n = ( A; B)
 
Ñieàu kieän ñeå M thuoäc ( α ) , vaø M khoâng thuoäc d laø HM cuøng höôùng vôùi n :
     2
⇔ HM = t.n , t > 0 ⇒ HM.n = t. n ⇔ A ( x1 − x 0 ) + B ( y1 − y 0 ) = t. ( A 2 + B2 )
()
A ( x1 − x 0 ) + B ( y1 − y 0 )
⇔t= (*)
A 2 + B2
Maët khaùc vì t > 0 vaø A2 + B2 > 0 neân töø (*) suy ra:
A ( x1 − x 0 ) + B ( y1 − y 0 ) > 0 ⇔ ( Ax1 + By1 ) − ( Ax 0 + By 0 ) > 0 ⇔ Ax1 + By1 + C > 0 ⇔ Q1 > 0.
Töông töï nhö treân, ñieàu kieän ñeå N thuoäc ( α ) vaø N khoâng thuoäc d (töùc laø N vaø M naèm cuøng phía ñoái
vôùi d) laø: Q 2 = Ax 2 + By 2 + C > 0 .
Vaø ñieàu kieän ñeå N khoâng thuoäc ( α ) vaø N khoâng thuoäc d (töùc laø N vaø M naèm khaùc phía ñoái vôùi d)
laø: Q 2 = Ax 2 + By 2 + C < 0.
Töø ñoù suy ra:
+ Neáu M vaø N naèm cuøng phía ñoái vôùi ñöôøng thaúng d thì Q1.Q2 > 0.
+ Neáu M vaø N naèm khaùc phía ñoái vôùi ñöôøng thaúng d thì Q1.Q2 < 0.
Baøi toaùn ñöôïc chöùng minh.

Löu yù:
Qua baøi taäp naøy ta ruùt ra keát luaän quan troïng sau ñaây:
Cho ñöôøng thaúng d: Ax + By + C = 0 vaø hai ñieåm M(x1 ; y1) , N(x2 ; y2) baát kyø, neáu:
+ Khi ta laàn löôït theá toïa ñoä cuûa M vaø N vaøo veá traùi cuûa phöông trình ñöôøng thaúng d maø ta ñöôïc 2 giaù
trò cuøng daáu nhau thì ta keát luaän M vaø N naèm cuøng phía ñoái vôùi d.
+ Khi ta laàn löôït theá toïa ñoä cuûa M vaø N vaøo veá traùi cuûa phöông trình ñöôøng thaúng d maø ta ñöôïc 2 giaù
trò traùi daáu nhau thì ta keát luaän M vaø N naèm khaùc phía ñoái vôùi d.

 Trong maët phaúng Oxy cho ñöôøng thaúng d: 2x + y − 4 = 0 vaø 2 ñieåm M(3;3) , N(-5;19). Tìm ñieåm A
treân ñöôøng thaúng d sao cho AM + AN coù giaù trò nhoû nhaát vaø tính giaù trò ñoù.
Giaûi
Thay toïa ñoä cuûa M vaøo veá traùi phöông trình cuûa d, ta coù: 6 +3 – 4 > 0
Thay toïa ñoä cuûa N vaøo veá traùi phöông trình cuûa d, ta coù: -10 +19 – 4 > 0
⇒ M vaø N naèm cuøng phía ñoái vôùi d.
Goïi M’ laø ñieåm ñoái xöùng cuûa M qua ñöôøng thaúng d, ta ñi tìm toïa ñoä M’:
Goïi ∆ laø ñöôøng thaúng qua M vaø vuoâng goùc vôùi d ⇒ phöông trình cuûa ∆ laø:
1(x – 3) – 2(y – 3) = 0 ⇔ x − 2y + 3 = 0
Goïi I = d ∩ ∆ ⇒ Toïa ñoä cuûa I laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 5
2x + y − 4 = 0 x = 1
 ⇔ . Vaäy I(1;2). N
x − 2y + 3 = 0 y = 2
Maët khaùc, vì I laø trung ñieåm cuûa MM’ neân ⇒ M’(-1;1). M
Ta coù: AM + AN = AM '+ AN ≥ M ' N
Daáu “=” xaûy ra khi M’, A , N thaúng haøng. d
I A
Vaäy AM + AN lôùn nhaát laø baèng M’N vaø khi ñoù A chính laø
giao ñieåm cuûa d vaø M’N. M’
x +1 y −1
Ta coù phöông trình cuûa M’N laø: = ⇔ 9x + 2y + 7 = 0
−4 18
Toïa ñoä cuûa A laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
2x + y − 4 = 0 x = −3
 ⇔ . Vaäy A(-3;10).
9x + 2y + 7 = 0 y = 10
 2
Khi ñoù: AM + AN = M ' N = ( −4 ) + 182 = 340 = 2 85 (ñvñd).

 Haõy vieát phöông trình ñöôøng phaân giaùc trong keû töø ñænh A cuûa tam giaùc ABC vôùi:
A(2;6), B(-3;-4), C(5;0).
Giaûi
Caùch 1:
x−2 y−6
+ Phöông trình ñöôøng thaúng AB laø: = ⇔ 2x − y + 2 = 0 .
−5 −10 d1 A
x−5 y−0
+ Phöông trình ñöôøng thaúng AC laø: = ⇔ 2x + y − 10 = 0 .
3 −6 d2
Ta ñaõ bieát phöông trình caùc ñöôøng phaân giaùc cuûa goùc A laø: C B
2x − y + 2 2x + y − 10  y − 6 = 0 ( d1 )
=± ⇔
5 5  x − 2 = 0 ( d 2 )
Thay toïa ñoä cuûa B vaøo veá traùi phöông trình ñöôøng thaúng d1, ta coù: -4 – 6 = - 10 < 0.
Thay toïa ñoä cuûa C vaøo veá traùi phöông trình ñöôøng thaúng d1, ta coù: 0 – 6 = - 6 < 0.
Suy ra B vaø C naèm cuøng phía ñoái vôùi d1 ⇒ d1 laø ñöôøng phaân giaùc ngoaøi cuûa goùc A.
Vaäy phöông trình cuûa ñöôøng phaân giaùc trong cuûa goùc A laø: x – 2 = 0.
Caùch 2:
Ta coù: AB = ( −5; −10 ) ⇒ AB = 5 5

AC = ( 3; −6 ) ⇒ AC = 3 5 .
Goïi D laø chaân ñöôøng phaân giaùc trong keû töø A cuûa tam giaùc ABC.
Ta coù heä thöùc:
AB DB AB  AB  5
= ⇒ DB = DC. ⇒ DB = − .DC ⇔ ( −3 − x; −4 − y ) = − ( 5 − x; − y )
AC DC AC AC 3
 5 25 A
 −3 − x = x −
3 3 x = 2
⇔ ⇔
−4 − y = 5 y y = −3/ 2
 3 C B
Vaäy D(2; - 3/2). D
x − 2 y + 3/ 2
Khi ñoù, ñöôøng phaân giaùc trong cuûa goùc A caàn tìm chính laø: AD: = ⇔ x − 2 = 0.
0 15 / 2

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 6

Caùch3: 
Goïi e1 , e 2 laàn löôït laø vectô ñôn vò treân truïc AB vaø AC, ta coù:
  A 
 AB 5  5 e
e1 =  = .AB = ( −5; −10 ) = − 5; −2 5
( ) 2 e1
AB 5 5 
e

 AC 5
e2 =  = . ( 3; −6 ) = 5; −2 5
( ) C B
AC 3 D
   
Khi ñoù, ta ñaët: e = e1 + e2 = 0; −4 5 // ( 0;1) thì e chính laø vectô chæ phöông cuûa ñöôøng phaân giaùc
( )
x−2 y−6
trong cuûa goùc A. Do ñoù phöông trình cuûa ñöôøng phaân giaùc naøy laø: = ⇔ x − 2 = 0.
0 1

Löu yù:
Qua baøi taäp naøy ta ruùt ra 3 phöông phaùp cô baûn ñeå vieát phöông trình ñöôøng phaân giaùc trong
xuaát phaùt töø ñænh A cuûa moät tam giaùc ABC naøo ñoù laø:
+ Phöông phaùp 1:
 Töø phöông trình cuûa hai caïnh AB vaø AC ta aùp duïng coâng thöùc ñöôøng phaân giaùc ñeå tìm ra phöông
trình cuûa hai ñöôøng phaân giaùc d1 , d2 cuûa caùc goùc taïo bôûi AB vaø AC.
 Choïn baát kyø moät trong hai ñöôøng thaúng d1 hoaëc d2 (giaû söû ta choïn d1), roài laàn löôït theá toïa ñoä cuûa B
vaø C vaøo veá traùi phöông trình cuûa d1, neáu ta ñöôïc hai giaù trò cuøng daáu nhau thì roõ raøng B vaø C naèm
cuøng phía vôùi d1 ⇒ d1 laø ñöôøng phaân giaùc ngoaøi. Coøn neáu hai giaù trò naøy traùi daáu nhau thì roõ raøng B
vaø C naèm khaùc phía vôùi d1 ⇒ d1 laø ñöôøng phaân giaùc trong.
+ Phöông phaùp 2:
 Tìm toïa ñoä cuûa 3 ñænh A, B, C . Goïi D, E laàn löôït laø chaân ñöôøng phaân giaùc trong vaø ngoaøi keû töø A
cuûa tam giaùc ABC.
   
 Tính toïa ñoä cuûa: AB ⇒ AB = k1 , AC ⇒ AC = k 2 .
AB DB  AB  k 
 Neáu tìm D ta aùp duïng heä thöùc: = ⇒ DB = − .DC = − 1 .DC
AC DC AC k2
Töø heä thöùc naøy ta tìm ñöôïc toïa ñoä cuûa D. Khi ñoù vieát phöông trình ñöôøng thaúng AD (vì A vaø D ñaõ bieát
toïa ñoä roài).
AB EB  AB  k1 
 Neáu tìm E ta aùp duïng heä thöùc: = ⇒ EB = .EC = .EC.
AC EC AC k2
Töø heä thöùc naøy ta tìm ñöôïc toïa ñoä cuûa E. Khi ñoù vieát phöông trình ñöôøng thaúng AE ( vì A vaø E ñaõ bieát
toïa ñoä roài).
+ Phöông phaùp 3:
   
 Tính toïa ñoä cuûa: AB ⇒ AB = k1 , AC ⇒ AC = k 2 .
 
 AB 1   AC 1 
 Ñaët: e1 =  = .AB = ( ?;? ) , e2 =  = .AC = ( ?;? ) .
AB k1 AC k 2
  
Khi ñoù vectô chæ phöông cuûa ñöôøng phaân giaùc trong cuûa goùc A laø: a = e1 + e 2 ⇒ phöông trình cuûa
ñöôøng phaân giaùc trong cuûa goùc A.   
 Vaø khi ñoù vectô chæ phöông cuûa ñöôøng phaân giaùc ngoaøi cuûa goùc A laø: b = e1 − e2 ⇒ phöông trình
cuûa ñöôøng phaân giaùc ngoaøi cuûa goùc A.

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 7

 Trong maët phaúng Oxy cho tam giaùc ABC vôùi ñænh A(3 ; -1), phöông trình ñöôøng trung tuyeán BM
laø: 6x + 10y - 59 = 0, phöông trình ñöôøng phaân giaùc trong CD laø: x – 4y + 10 = 0. Tìm toïa ñoä caùc
ñænh cuûa tam giaùc ABC.
Giaûi
Goïi I laø giao ñieåm cuûa CD vaø BM, toïa ñoä cuûa I laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
6x + 10y − 59 = 0 x = 4 A
 ⇔ . Vaäy I(4;7/2). E
x − 4y + 10 = 0 y = 7 / 2 M
JD
Goïi ∆ 1 laø ñöôøng thaúng qua A(3;-1) vaø song song vôùi BM, I
⇒ phöông trình ∆ 1: 6 ( x − 3 ) + 10 ( y + 1) = 0 ⇔ 3x + 5y − 4 = 0 . C
A’
B
Goïi E laø giao ñieåm cuûa CD vaø ∆ 1, toïa ñoä cuûa E laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
x − 4y + 10 = 0  x = −2
 ⇔ . Vaäy E(-2;2).
3x + 5y − 4 = 0 y = 2
Vì IM laø ñöôøng trung bình cuûa tam giaùc CAE neân
 1  1 x = 13 / 2
⇒ IM = EA ⇔ ( x M − 4; y M − 7 / 2 ) = ( 3 + 2; −1 − 2 ) ⇔  M . Vaäy M(13/2; 2).
2 2 y M = 2
x − 3 y +1
Suy ra phöông trình caïnh AC ≡ AM : = ⇔ 6x − 7y − 25 = 0 .
7/ 2 3
Vì C = CD ∩ AM neân toïa ñoä cuûa C laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
6x − 7y − 25 = 0 x = 10
 ⇔ ⇒ C (10;5 )
x − 4y + 10 = 0 y = 5
Baây giôø goïi A’ laø ñieåm ñoái xöùng cuûa A qua CD, ta ñi tìm toïa ñoä cuûa A’:
Goïi ∆ 2 laø ñöôøng thaúng qua A(3;-1) vaø vuoâng goùc vôùi CD ⇒ phöông trình cuûa ∆ 2 laø:
4 ( x − 3) + 1( y + 1) = 0 ⇔ 4x + y − 11 = 0 .
Goïi J = ∆ 2 ∩ CD ⇒ toïa ñoä cuûa J laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
4x + y − 11 = 0 x = 2
 ⇔ ⇒ J ( 2;3 ) .
x − 4y + 10 = 0 y = 3
Vì J laø trung ñieåm cuûa AA’ neân ⇒ A’(1;7). Khi ñoù:
x −1 y − 7
Phöông trình caïnh BC ≡ CA ' : = ⇔ 2x + 9y − 65 = 0
−9 2
Khi ñoù toïa ñoä cuûa B laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
 7
2x + 9y − 65 = 0 x = −  7 
 ⇔ 2 ⇒ B  − ;8 
6x + 10y − 59 = 0 y = 8  2 

 7 
Vaäy tam giaùc ABC coù: A ( 3; −1) , B  − ;8  , C (10;5 ) .
 2 
Löu yù:
 Khi laøm toaùn coù lieân quan ñeán hình veõ, chuùng ta khoâng nhaát thieát phaûi veõ ñuùng toïa ñoä caùc ñieåm vaø
veõ ñuùng caùc ñöôøng thaúng theo phöông trình cuûa noù (neáu ñeà baøi khoâng yeâu caàu veõ), vì nhö theá raát maát
coâng vaø mang tính cuïc boä, khoâng toång quaùt.
 Tuy nhieân, khi ñaõ tìm ra ñaùp soá (trong baøi taäp treân laø toïa ñoä caùc ñænh cuûa tam giaùc), ta phaûi veõ toïa
ñoä cuûa chuùng moät caùch chính xaùc leân heä truïc toïa ñoä Oxy ôû ngoaøi giaáy nhaùp, xem thöû chuùng coù veû hôïp
lí hay khoâng (ñieàu naøo baát hôïp lí seõ raát deã bò phaùt hieän, vì giaû söû ñieåm B phaûi naèm ôû treân môùi hôïp vôùi
caùc yeáu toá khaùc, maø ta laïi tìm ra ñieåm B naèm ôû phía döôùi ⇒ Ta ñaõ tính toaùn sai xoùt ôû moät khaâu naøo
ñoù trong lôøi giaûi, khi ñoù ta phaûi kieåm tra laïi caùc böôùc tìm ra B, chaéc chaén seõ coù choã bò sai, ta söûa laïi,

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 8

xong roài tieáp tuïc thöû laïi vôùi keát quûa môùi, khi naøo taát caû ñeàu hôïp lí thì xem nhö baøi toaùn hoaøn thaønh
toát.
 Roõ raøng ta neân thöû laïi keát quûa baøi toaùn baèng caùch treân, chöù neáu ta kieåm tra laïi lôøi giaûi thì chæ thaáy
“soá” vaø “soá” raát khoù phaùt hieän choã sai.

Trong maët phaúng Oxy cho ñieåm A(1;1). Tìm ñieåm B treân Oy vaø ñieåm C treân ñöôøng thaúng:
x = 3 sao cho tam giaùc ABC ñeàu.
Giaûi

Caùch 1:
Goïi B(0;b) thuoäc Oy, C(3;c) thuoäc ñöôøng thaúng: x = 3. Ta coù:
  2   2
AB = ( −1; b − 1) ⇒ AB = 1 + ( b − 1) ; AC = ( 2; c − 1) ⇒ AC = 4 + ( c − 1)
  2
BC = ( 3; c − b ) ⇒ BC = 9 + ( c − b )
Ñeå tam giaùc ABC ñeàu ta phaûi coù:
2 2

AB = AC 1 + ( b − 1) = 4 + ( c − 1)
2 2

 2 ⇔
AC = BC
2 2 2
4 + ( c − 1) = 9 + ( c − b )
( b − 1)2 − ( c − 1)2 = 3

⇔ 2 2
( *)
( c − 1) − ( c − b ) = 5
u = b − 1
Ñaët:  ⇒ c− b = v− u
v = c − 1
 u2 − v2 = 3 v2 = u2 − 3 (1)
v = u − 3
2 2

Khi ñoù: (*) ⇔  2 2
⇔ 2
⇔ u2 + 5
 v − ( v − u ) = 5 
 2uv − u = 5  v = (2)
 2v
25 + 10u2 + u 4 25 5
⇒ u2 − 3 = ⇔ 3u 4 − 22u2 − 25 = 0 ⇔ u2 = ⇔u=±
4u 2
3 3
 5  5
u = 3  b= +1
  3
Vôùi:  ⇒
5 u 4 c = 4 + 1
2
v = +
=
 2u 3  3
 5  5
 u = − 3  b = 1 − 3
Vôùi:  ⇒
v = − 4 c = 1 − 4
 3  3
Toùm laïi ta coù 2 tam giaùc ñeàu coù caùc ñænh thoûa maõn ñeà baøi laø:
Tam giaùc AB1C1 vaø tam giaùc AB2C2 vôùi:
 5   4 
B1  0; + 1 , C1  3; + 1
 3   3 
 5   4 
B2  0;1 −  , C2  3;1 − .
 3  3

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 9

Caùch 2: y
Giaû söû ta ñaõ tìm ñöôïc hai ñieåm B, C nhö hình veõ. B
Khi ñoù ta thaáy: B chính laø aûnh cuûa C qua pheùp quay
H’
taâm A, goùc quay +60o (kí hieäu Q(A, +60o)). Töø ñoù suy ra: C
o
B = d ' ∩ Oy (vôùi d’ laø aûnh cuûa d qua Q(A, +60 )).
Ta thöïc hieän nhö sau: 1 A H d’
+ Goïi H laø hình chieáu cuûa A treân d, 2 3
o O 1 x
H’ laø aûnh cuûa H qua pheùp quay Q(A, +60 ).
C’
Khi ñoù roõ raøng tam giaùc AHH’ ñeàu,
suy ra H’ naèm treân ñöôøng trung tröïc cuûa AH ⇒ xH’ = 2 (1) B’
+ Maët khaùc, H’ cuõng naèm treân ñöôøng troøn (C) coù taâm A
vaø baùn kính R= AH = 2. Ta coù phöông trình cuûa (C) laø: d
2 2
( x − 1) + ( y − 1) = 4 (2). Töø (1) vaø (2) suy ra H ' 2;1 + 3 .
( )

+ Khi ñoù, d’ qua A(1;1) vaø coù vectô phaùp tuyeán laø AH ' = 1; 3 neân phöông trình cuûa d’laø:
( )
x + 3y − 3 − 5 = 0 ⇒ Toïa ñoä cuûa B laø nghieäm cuûa heä phöông trình:
x = 0
x + 3y − 3 − 5 = 0   5 
 ⇔ 5 . Vaäy B  0;1 + .
x = 0 y = 1 + 3  3

  5   28
Ta coù: AB =  −1;  ⇒ AB =
 3 3
Maët khaùc, vì tam giaùc ABC vaø tam giaùc AB’C’ ñeàu neân ta coù:
AB = AC = AB’ = AC’, do ñoù 4 ñieåm B, C, B’, C’ seõ laø caùc giao ñieåm cuûa ñöôøng troøn (C1) coù taâm
28
A, baùn kính AB = vôùi 2 ñöôøng thaúng Oy vaø d: x = 3.
3
2 2 28
Phöông trình ñöôøng troøn (C1) laø: ( x − 1) + ( y − 1) = .
3
Suy ra toïa ñoä cuûa C, C’ laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
 2 2 28 x = 3 x = 3
( x − 1) + ( y − 1) =  
 3 ⇔  4 ∨  4
x = 3 y = 1 + 3 y = 1 − 3
 
 4   4 
Vaäy ta coù: C  3;1 +  , C'  3;1 − 
 3  3
Töông töï, toïa ñoä cuûa B vaø B’ laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
 2 2 28 x = 0 x = 0
( x − 1) + ( y − 1) =  
 3 ⇔  5 ∨  5
x = 0 y = 1 + 3 y = 1 − 3
 
 5   5 
Vaäy ta coù: B  0;1 +  , B'  0;1 − 
 3  3
Toùm laïi ta coù 2 tam giaùc ñeàu coù caùc ñænh thoûa maõn ñeà baøi laø:
 5   4   5   4 
Tam giaùc ABC vôùi: B  0; + 1  , C  3; + 1 ; vaø ∆ AB’C’ vôùi: B'  0;1 −  , C'  3;1 − .
 3   3   3  3

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 10