Taisinh

Download::: http://Agriviet.
Com 1
Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Bé n«ng nghiÖp vμ pTNT

Tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp
------------X W--------------
NguyÔn Thanh TiÕn
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n

rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc
TØnh Th¸i Nguyªn
luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp
Hµ T©y – 2004
Download::: http://Agriviet.Com 2
®Æt vÊn ®Ò
“Rõng lµ vµng, nÕu m×nh biÕt b¶o vÖ

x©y dùng th× rõng rÊt quý”
TrÝch lêi Hå ChÝ Minh
§óng vËy, rõng lµ tµi nguyªn quý gi¸ cña quèc gia, lµ l¸ phæi xanh cña nh©n
lo¹i. Rõng kh«ng nh÷ng lµ tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng tù t¸i t¹o vµ phôc håi mµ rõng
cßn cã chøc n¨ng sinh th¸i v« cïng quan träng. Rõng lµ thµnh phÇn quan träng nhÊt
cña sinh quyÓn, lµ nguån vËt chÊt vµ tinh thÇn c¬ b¶n tho¶ m·n nhu cÇu cña con
ng−êi. Rõng vµ ®êi sèng x· héi lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, nã cã mèi quan hÖ víi
nhau rÊt chÆt chÏ vµ nÕu cã so s¸nh víi nh÷ng çi chung th× cã nh÷ng ®Æ ®iÓm riªng
cña nã. TÊt c¶ mäi ®êi sèng x· héi, çc qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
con ng−êi ®Òu cã liªn quan ®Õn rõng. NÕu kh«ng cã rõng th× x· héi loµi ng−êi sÏ
kh«ng thÓ tån t¹i ®−îc[27]. Song ®Ó t¸ch rêi gi÷a rõng vµ ®êi sèng x· héi kh«ng ®¬n
gi¶n bëi thùc tÕ cho ta thÊy rõng lµ mét hÖ sinh th¸i v« cïng phong phó vµ phøc t¹p
bao gåm nhiÒu thµnh phÇn vµ çc quy luËt s¾p xÕp kh¸c nhau theo kh«ng gian vµ
thêi gian. §Ó duy tr× vµ æn ®Þnh ®−îc hÖ sinh th¸i nµy ®ßi hái con ng−êi cÇn nghiªn
cøu, t×m hiÓu rÊt s©u vÒ hÖ sinh th¸i rõng vµ tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng hîp
lý. Tuy nhiªn nh÷ng kho tµng quý b¸u cña hÖ sinh th¸i cßn lµ mét bÝ Èn nhiÒu ®iÒu
lý thó mµ sù hiÓu biÕt cña chóng ta cßn h¹n chÕ.
ë n−íc ta, rõng vµ ®Êt rõng chiÕm 3/4 tæng diÖn tÝch l·nh thæ, song thùc tÕ
rõng tù nhiªn cßn rÊt Ýt, chñ yÕu lµ rõng thø sinh ë nh÷ng møc ®é tho¸i ho¸ kh¸c
nhau. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ý thøc t¸c ®éng bÊt hîp lý cña con ng−êi nh− ®èt
n−¬ng lµm rÉy, khai th¸c l¹m dông qu¸ møc cho phÐp hay nãi ®óng h¬n lµ sù ®ãi
nghÌo vµ thiÕu hiÓu biÕt cña ng−êi d©n. Theo sè liÖu thèng kª th× ®é che phñ n¨m
1943 lµ 43%vµ do bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vµo nh÷ng n¨m 1980 ®Õn n¨m 1990 ®é che
phñ gi¶m xuèng chØ cßn 28,4% vµ ®ang cã xu h−íng t¨ng vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Ngµy nay chØ cßn kho¶ng h¬n 9 triÖu ha rõng tù nhiªn trong ®ã rõng giµu chiÕm
kho¶ng 30%, rõng trung b×nh kho¶ng 35%, cßn l¹i lµ rõng phôc håi. Rõng giµu cßn
l¹i chñ yÕu ë vïng s©u vïng xa, nói cao cã ®é dèc lín nªn kh¶ n¨ng khai th¸c cung
cÊp s¶n phÈm cho x· héi bÞ h¹n chÕ.[27]. §iÒu ®¸ng nãi lµ ®é che phñ t¨ng lªn nhê
vµo kh¶ n¨ng t¸i t¹o cña rõng tù nhiªn song ph¶i kÓ ®Õn lµ diÖn tÝch rõng trång còng
t¨ng kh¸ m¹nh nh−ng tÝnh ®a d¹ng cña hÖ sinh th¸i kh«ng cao, nãi ®óng h¬n lµ chÊt
l−îng rõng cßn h¹n chÕ, ®¬n ®iÖu.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc viÖc b¶o
vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, diÖn tÝch rõng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Song song víi ®ã lµ diÖn tÝch
rõng trång t¨ng lªn m¹nh mÏ trong ®ã cã c¶ rõng s¶n xuÊt vµ rõng trång ®Æc dông,
rõng trång phßng hé. §Ó nh»m gi¶m thiÓu çc thiªn tai, h¹n h¸n, lò lôt, duy tr× sù
c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i, rõng trång phßng hé ë n−íc ta ®· vµ ®ang ®ãng mét vai
trß quan träng. Thùc tÕ muèn n©ng cao tÝnh phßng hé cña rõng ®ßi hái ph¶i cã
nh÷ng biÖn ph¸p l©m sinh t¸c ®éng hîp lý nh»m t¹o ra rõng trång cã cÊu tróc gÇn
gièng cÊu tróc cña rõng tù nhiªn. §©y lµ vÊn ®Ò mµ çc nhµ khoa häc vÒ l©m nghiÖp
rÊt quan t©m. Rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc cã tæng diÖn tÝch lµ 11.494,5 ha,
trong ®ã rõng trång lµ 3.683,5 ha, rõng tù nhiªn 339,3 ha vµ cßn l¹i lµ ®Êt trèng, c©y
bôi, tr¶ng cá, rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc lµ khu rõng trång phßng hé víi çc
loµi c©y chñ yÕu nh− B¹ch ®µn, Keo l¸ trµm, Keo tai t−îng, Muång ®en… nªn cÊu
tróc rõng cßn hÕt søc ®¬n ®iÖu, chÊt l−îng rõng kh«ng cao, tÝnh ®a d¹ng sinh häc
cßn h¹n chÕ. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc cã mét vÞ
trÝ v« cïng quan träng trong c«ng t¸c phßng chèng xãi mßn, båi lÊp lßng hå, b¶o vÖ
®Êt, b¶o vÖ n−íc, t¹o c¶nh quan m«i tr−êng du lÞch sinh th¸i… Nãi ®óng h¬n rõng
trång phßng hé Hå Nói Cèc ®· vµ ®ang ph¸t huy vai trß chøc n¨ng cña khu rõng
phßng hé ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ mét çch gi¸n tiÕp rÊt cao. Ngoµi viÖc cung cÊp
n−íc sinh ho¹t, n−íc s¶n xuÊt cho thµnh phè th¸i nguyªn vµ çc huyÖn l©n cËn, cung
cÊp n−íc s¶n xuÊt cho h¬n 1200ha ruéng cña çc huyÖn phÝa Nam vµ mét phÇn phÝa
T©y Nam cña tØnh B¾c Giang th× nã cßn ®ang mang l¹i lîi Ých vÒ c¶nh quan m«i
tr−êng sinh th¸i, thu hót hµng v¹n kh¸ch du lÞch th¨m quan nghØ m¸t.
Tuy nhiªn ®Ó rõng phßng hé Hå Nói Cèc ®¸p øng môc tiªu phßng hé g¾n liÒn
víi du lÞch sinh th¸i th× chóng ®· vµ ®ang gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh: Tæ
thµnh loµi c©y trång cßn ®¬n gi¶n, tÝnh ®a d¹ng sinh häc cßn thÊp, chÊt l−îng rõng
kh«ng cao, ®é che phñ kh«ng cao, c©y sinh tr−ëng ph¸t triÓn chËm, dÔ s©u bÖnh
cïng víi nh÷ng biÖn ph¸p l©m sinh t¸c ®éng ch−a hîp lý nªn cÊu tróc rõng phßng hé
ë ®©y cßn hÕt søc ®¬n ®iÖu.
Thùc tÕ ®Ó c¶i t¹o rõng trång b»ng çch trång míi mét sè loµi c©y b¶n ®Þa t¹o
ra hÖ sinh th¸i bÒn v÷ng qu¶ lµ khã kh¨n vµ hÕt søc tèn kÐm. Nguån kinh phÝ phôc
vô cho c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn, trång rõng hÕt søc h¹n hÑp. Søc thu hót ng−êi
d©n vµo viÖc trång rõng cßn h¹n chÕ.
Qua t×m hiÓu chóng t«i thÊy thùc tÕ d−íi t¸n rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc
®· vµ ®ang xuÊt hiÖn mét líp c©y t¸i sinh tù nhiªn víi nh÷ng nguån gèc kh¸c nhau,
rÊt ®a d¹ng vÒ loµi c©y, phong phó vÒ chÊt l−îng. §Æc biÖt trong sè nh÷ng c©y t¸i
sinh tù nhiªn rÊt nhiÒu c©y cã triÓn väng cã thÓ t¹o lªn nh÷ng tÇng c©y gç kh¸c
nhau. Nh»m cung cÊp thªm nh÷ng c¬ së khoa häc chuyÓn ho¸ rõng trång thµnh rõng
gÇn gièng víi rõng tù nhiªn, cã tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i ®¸p øng môc tiªu
quan träng cña rõng phßng hé g»n liÒn môc tiªu du lÞch sinh th¸i, chóng t«i tiÕn
hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi:
“Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc
- TØnh Th¸i Nguyªn”
Ch−¬ng 1
Tæng quan nghiªn cøu
1.1. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu

1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ t¸i sinh rõng
T¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh sinh häc mang tÝnh ®Æc thï cña hÖ sinh th¸i
rõng. BiÓu hiÖn ®Æc tr−ng cña t¸i sinh rõng lµ sù xuÊt hiÖn mét thÕ hÖ c©y con cña
nh÷ng loµi c©y gç ë çc n¬i cã hoµn c¶nh rõng (hoÆc mÊt rõng ch−a l©u): d−íi t¸n
rõng, lç trèng trong rõng, rõng sau khai th¸c, trªn ®Êt rõng sau lµm n−¬ng ®èt rÉy...
Vai trß lÞch sö cña thÕ hÖ c©y con lµ thay thÕ thÕ hÖ c©y gç giµ cçi. V× vËy, t¸i sinh
rõng, hiÓu theo nghi· hÑp lµ qu¸ tr×nh phôc håi l¹i thµnh phÇn c¬ b¶n cña rõng, chñ
yÕu lµ tÇng c©y gç. Sù xuÊt hiÖn líp c©y con lµ nh©n tè míi lµm phong phó thªm sè
l−îng vµ thµnh phÇn loµi trong quÇn l¹c sinh vËt (thùc vËt, ®éng vËt, vi sinh vËt),
®ãng gãp vµo viÖc h×nh thµnh tiÓu hoµn c¶nh rõng vµ lµm thay ®æi c¶ qu¸ tr×nh trao
®æi vËt chÊt vµ n¨ng l−îng diÔn ra trong hÖ sinh th¸i. Do ®ã, t¸i sinh rõng cã thÓ
hiÓu theo nghÜa réng lµ sù t¸i sinh cña mét hÖ sinh thaÝ rõng. T¸i sinh rõng thóc ®Èy
viÖc h×nh thµnh c©n b»ng sinh häc trong rõng, ®¶m b¶o cho rõng tån t¹i liªn tôc vµ
do ®ã b¶o ®¶m cho viÖc sö dông rõng th−êng xuyªn.
§Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña loµi c©y t¸i sinh, ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ
tiÓu hoµn c¶nh rõng lµ c¬ së tù nhiªn quan träng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh, chi phèi sù
h×nh thµnh lªn nh÷ng quy luËt t¸i sinh rõng. ë çc vïng tù nhiªn kh¸c nhau, t¸i sinh
rõng diÔn ra theo çc quy luËt kh¸c nhau. T¸i sinh rõng nhiÖt ®íi tù nhiªn lµ mét vÊn
®Ò cùc kú phøc t¹p. Kinh nghiÖm thùc tiÔn chØ cho thÊy viÖc ¸p dông m¸y mãc çc
ph−¬ng thøc t¸i sinh kinh ®iÓn cña çc vïng «n ®íi vµo çc n−íc nhiÖt ®íi nãi chung
vµ ViÖt Nam nãi riªng kh«ng thÓ mang l¹i kÕt qu¶ nh− mong muèn. ë ®©y, kh¼ng
®Þnh l¹i mét lÇn n÷a, t¸i sinh rõng kh«ng chØ lµ mét hiÖn t−îng sinh häc mµ cßn lµ
mét hiÖn t−îng ®Þa lý. Nh÷ng kiÕn thøc vÒ sinh th¸i, t¸i sinh rõng bao gåm mèi quan
hÖ gi÷a loµi c©y t¸i sinh víi hoµn c¶nh sinh th¸i, ®Æc biÖt lµ tiÓu hoµn c¶nh rõng, mèi
quan hÖ sinh vËt trong hÖ sinh th¸i rõng cã ý nghÜa quan träng trong nghiªn cøu quy
luËt t¸i sinh trong tõng lo¹i rõng cô thÓ vµ lµ c¬ së khoa häc quan träng cho viÖc ®Ò
xuÊt çc biÖn ph¸p t¸i sinh rõng cã hiÖu qu¶. XÐt vÒ b¶n chÊt khoa häc, t¸i sinh rõng
diÔn ra d−íi ba h×nh thøc: T¸i sinh h¹t, t¸i sinh chåi, t¸i sinh th©n ngÇm ( çc loµi
tre nøa). Mçi h×nh thøc t¸i sinh trªn cã quy luËt riªng vµ tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n
kh¸c nhau.
§øng trªn quan ®iÓm triÕt häc, t¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn
chøng: rõng non hay thay thÕ rõng giµ trªn c¬ së ®−îc thõa h−ëng hoµn c¶nh thuËn
lîi do thÕ hÖ rõng ban ®Çu t¹o nªn. §øng trªn quan ®iÓm chÝnh trÞ kinh tÕ häc, t¸i
sinh rõng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng t¸i nguyªn rõng. §−¬ng nhiªn, ®iÒu kiÖn
nµy chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc khi ta n¾m ch¾c ®−îc çc biÖn ph¸p kü thuËt l©m
sinh chÝnh x¸c, nh»m ®iÒu hoµ vµ ®Þnh h−íng çc qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc vô môc
tiªu kinh doanh ®· ®Ò ra. Nh− vËy, t¸i sinh rõng kh«ng cßn chØ lµ tù nhiªn, kü thuËt
mµ cßn lµ vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. (Sinh th¸i rõng – Hoµng Kim Ngò- Phïng Ngäc
Lan, 1998)[27].
1.1.2. Trªn thÕ giíi
a- Nghiªn cøu vÒ cÊu tróc rõng
CÊu tróc rõng lµ sù s¾p xÕp tæ chøc néi bé cña çc thµnh phÇn sinh vËt trong hÖ
sinh th¸i rõng mµ qua ®ã çc loµi cã ®Æc ®iÓm sinh th¸i kh¸c nhau cã thÓ chung sèng hµi
hoµ vµ ®¹t tíi sù æn ®Þnh t−−ng ®èi trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña tù nhiªn.
CÊu tróc rõng võa lµ kÕt qu¶ võa lµ sù thÓ hiÖn quan hÖ ®Êu tranh vµ thÝch øng lÉn nhau
gi÷a çc sinh vËt rõng víi m«i tr−êng sinh th¸i vµ gi÷a çc sinh vËt rõng víi nhau.
- VÒ c¬ së sinh th¸i cña cÊu tróc rõng:
Quy luËt vÒ cÊu tróc rõng lµ c¬ së quan träng ®Ó nghiªn cøu sinh th¸i häc, hÖ
sinh th¸i rõng vµ ®Æc biÖt lµ ®Ó x©y dùng nh÷ng m« h×nh l©m sinh cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
cao. Trong nghiªn cøu cÊu tróc rõng ng−êi ta chia thµnh ba d¹ng cÊu tróc lµ cÊu tróc
sinh th¸i, cÊu tróc kh«ng gian vµ cÊu tróc thêi gian. CÊu tróc cña líp th¶m thùc vËt lµ
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh sinh tån
gi÷a thùc vËt víi thùc vËt vµ gi÷a thùc vËt víi hoµn c¶nh sèng. Trªn quan ®iÓm sinh th¸i
th× cÊu tróc rõng chÝnh lµ h×nh thøc bªn ngoµi ph¶n ¸nh néi dung bªn trong cña hÖ sinh
th¸i rõng. Thùc tÕ cÊu trøc rõng nã cã tÝnh trËt tù vµ theo quy luËt cña quÇn x·.
Çc nghiªn cøu vÒ cÊu tróc sinh th¸i cña rõng m−a nhiÖt ®íi ®· ®−îc Richards
P.W (1933 - 1934), Baur. G.N. (1962), ODum (1971)... tiÕn hµnh. Çc nghiªn cøu nµy
th−êng nªu lªn quan ®iÓm, kh¸i niÖm vµ m« t¶ ®Þnh tÝnh vÒ tæ thµnh, d¹ng sèng vµ tÇng
phiÕn cña rõng.
Theo t¸c gi¶ Baur G.N. (1962) [2] ®· nghiªn cøu çc vÊn ®Ò vÒ c¬ së sinh th¸i
häc nãi chung vµ vÒ c¬ së sinh th¸i häc trong kinh doanh rõng m−a nãi riªng, trong ®ã
®· ®i s©u nghiªn cøu çc nh©n tè cÊu tróc rõng, çc kiÓu xö lý vÒ mÆt l©m sinh ¸p dông
cho rõng m−a tù nhiªn. Tõ ®ã t¸c gi¶ nµy ®· ®−a ra nh÷ng tæng kÕt hÕt søc phong phó
vÒ çc nguyªn lý t¸c ®éng xö lý l©m sinh nh»m ®em l¹i rõng c¬ b¶n lµ ®Òu tuæi, rõng
kh«ng ®Òu tuæi vµ çc ph−¬ng thøc xö lý c¶i thiÖn rõng m−a.
C«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ Catinot (1965); Plaudy. J ®· biÓu diÔn cÊu
tróc h×nh th¸i rõng b»ng çc phÉu ®å rõng, nghiªn cøu çc nh©n tè cÊu tróc sinh th¸i
th«ng qua viÖc m« t¶ ph©n lo¹i theo çc kh¸i niÖm d¹ng sèng, tÇng phiÕn...
T¸c gi¶ Odum E.P (1971) [28] ®· hoµn chØnh häc thuyÕt vÒ hÖ sinh th¸i trªn c¬
së thuËt ng÷ hÖ sinh th¸i (ecosystem) cña Tansley A.P, n¨m 1935. Kh¸i niÖm hÖ sinh
th¸i ®−îc lµm s¸ng tá lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu çc nh©n tè cÊu tróc trªn quan ®iÓm sinh
th¸i häc.
- VÒ m« t¶ h×nh th¸i cÊu tróc rõng:
HiÖn t−îng thµnh tÇng lµ sù s¾p xÕp kh«ng gian ph©n bè cña çc thµnh phÇn sinh
vËt rõng trªn c¶ mÆt b»ng vµ theo chiÒu ®øng. Ph−¬ng ph¸p vÏ biÓu ®å mÆt c¾t ®øng cña
rõng do Davit vµ P.W. Richards (1933 - 1934) ®Ò x−íng vµ sö dông lÇn ®Çu tiªn ë Guyan
®Õn nay vÉn lµ ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó nghiªn cøu cÊu tróc tÇng cña rõng. Tuy nhiªn
ph−¬ng ph¸p nµy cã nh−îc ®iÓm lµ chØ minh ho¹ ®−îc çch s¾p xÕp theo h−íng th¼ng
®øng cña çc loµi c©y gç trong mét diÖn tÝch cã h¹n. Cusen (1951) ®· kh¾c phôc b»ng
çch vÏ mét sè gi¶i kÒ bªn nhau vµ ®−a l¹i mét h×nh t−îng vÒ kh«ng gian ba chiÒu.
Ph−¬ng ph¸p biÓu ®å tr¾c diÖn do Davit vµ Richards (1933 - 1934) ®Ò xuÊt trong
khi ph©n lo¹i vµ m« t¶ rõng nhiÖt ®íi phøc t¹p vÒ thµnh phÇn loµi vµ cÊu tróc th¶m thùc
vËt theo chiÒu n»m ngang vµ chiÒu th¼ng ®øng.
Richards P.W (1952) [74] ®· ph©n biÖt tæ thµnh thùc vËt cña rõng m−a thµnh hai
lo¹i rõng m−a hçn hîp cã tæ thµnh loµi c©y phøc t¹p vµ rõng m−a ®¬n −u cã tæ thµnh
loµi c©y ®¬n gi¶n, trong nh÷ng lËp ®Þa ®Æc biÖt th× rõng m−a ®¬n −u chØ bao gåm mét
vµi loµi c©y. Còng theo t¸c gi¶ nµy th× rõng m−a th−êng cã nhiÒu tÇng (th−êng cã 3
tÇng, trõ tÇng c©y bôi vµ tÇng c©y th©n cá). Trong rõng m−a nhiÖt ®íi, ngoµi c©y gç lín,
c©y bôi vµ çc loµi th©n cá cßn cã nhiÒu loµi c©y leo ®ñ h×nh d¸ng vµ kÝch th−íc, cïng
nhiÒu thùc vËt phô sinh trªn th©n hoÆc cµnh c©y.
HiÖn nay, nhiÒu hÖ thèng ph©n lo¹i th¶m thùc vËt rõng ®· dùa vµo çc ®Æc tr−ng
nh− cÊu tróc vµ d¹ng sèng, ®é −u thÕ, kÕt cÊu hÖ thùc vËt hoÆc n¨ng xuÊt th¶m thùc vËt.
Ngay tõ nöa ®Çu thÕ kû 19, Humboldt vµ Grisebach ®· sö dông d¹ng sinh tr−ëng (toµn
bé h×nh th¸i hoÆc cÊu tróc vµ tr¹ng th¸i cña thùc vËt) cña çc loµi c©y −u thÕ vµ kiÓu
m«i tr−êng sèng cña chóng ®Ó biÓu thÞ cho çc nhãm thùc vËt. Ph−¬ng ph¸p h×nh th¸i
cña Humboldt vµ Grisebach ®−îc çc nhµ sinh th¸i häc §an M¹ch (Warming, 1904;
Raunkiaer, 1934) tiÕp tôc ph¸t triÓn. Raunkiaer ®· ph©n chia çc loµi c©y h×nh thµnh
th¶m thùc vËt thµnh çc d¹ng sèng vµ çc phæ sinh häc (phæ sinh häc lµ tØ lÖ phÇn tr¨m
çc loµi c©y trong mét quÇn x· cã çc d¹ng sèng kh¸c nhau). Tuy nhiªn, nhiÒu nhµ sinh
th¸i häc cho r»ng ph©n lo¹i h×nh th¸i, çc phæ d¹ng sèng cña Raunkiaer kÐm ý nghÜa
h¬n çc d¹ng sinh tr−ëng cña Humboldt vµ Grisebach. Trong çc ph−¬ng ph¸p ph©n
lo¹i rõng dùa theo cÊu tróc vµ d¹ng sèng cña th¶m thùc vËt, ph−¬ng ph¸p dùa vµo h×nh
th¸i bªn ngoµi cña th¶m thùc vËt ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt.
Kraft (1884), lÇn ®Çu tiªn ®−a ra hÖ thèng ph©n cÊp c©y rõng, «ng chia c©y rõng
trong mét l©m phÇn thµnh 5 cÊp dùa vµo kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, kÝch th−íc vµ chÊt l−îng
cña c©y rõng. Ph©n cÊp cña Kraft ph¶n ¸nh ®−îc t×nh h×nh ph©n ho¸ c©y rõng, tiªu
chuÈn ph©n cÊp râ rµng, ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông nh−ng chØ phï hîp víi rõng thuÇn loµi
®Òu tuæi.
ViÖc ph©n cÊp c©y rõng cho rõng hçn loµi nhiÖt ®íi tù nhiªn lµ mét vÊn ®Ò phøc
t¹p, cho ®Õn nay vÉn ch−a cã t¸c gi¶ nµo ®−a ra ®−îc ph−¬ng ¸n ph©n cÊp c©y rõng cho
rõng nhiÖt ®íi tù nhiªn mµ ®−îc chÊp nhËn réng r·i. Sampion Gripfit (1948), khi nghiªn
cøu rõng tù nhiªn Ên §é vµ rõng Èm nhiÖt ®íi T©y Phi cã kiÕn nghÞ ph©n cÊp c©y rõng
thµnh 5 cÊp còng dùa vµo kÝch th−íc vµ chÊt l−îng c©y rõng. Richards (1952) [74] ph©n
rõng ë Nigeria thµnh 6 tÇng dùa vµo chiÒu cao c©y rõng.
Nh− vËy, hÇu hÕt çc t¸c gi¶ khi nghiªn cøu vÒ tÇng thø th−êng ®−a ra nh÷ng
nhËn xÐt mang tÝnh ®Þnh tÝnh, viÖc ph©n chia tÇng thø theo chiÒu cao mang tÝnh c¬ giíi
nªn ch−a ph¶n ¸nh ®−îc sù ph©n tÇng phøc t¹p cña rõng tù nhiªn nhiÖt ®íi.
- Nghiªn cøu ®Þnh l−îng cÊu tróc rõng:
ViÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng ®· cã tõ l©u vµ ®−îc chuyÓn dÇn tõ m« t¶ ®Þnh
tÝnh sang ®Þnh l−îng víi sù hç trî cña thèng kª to¸n häc vµ tin häc, trong ®ã viÖc m«
h×nh ho¸ cÊu tróc rõng, x¸c lËp mèi quan hÖ gi÷a çc nh©n tè cÊu tróc rõng ®· ®−îc
nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu cã kÕt qu¶. VÊn ®Ò vÒ cÊu tróc kh«ng gian vµ thêi gian cña
rõng ®−îc çc t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu nhiÒu nhÊt. Cã thÓ kÓ ®Õn mét sè t¸c gi¶ tiªu
biÓu nh−: Rollet B (1971), Brung (1970), Loeth et al (1967)... rÊt nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m
nghiªn cøu cÊu tróc kh«ng gian vµ thêi gian cña rõng theo h−íng ®Þnh l−îng vµ dïng
çc m« h×nh to¸n ®Ó m« pháng çc qui luËt cÊu tróc (dÉn theo TrÇn V¨n Con, 2001) [8].
Rollet. B (1971) ®· m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh b»ng çc hµm håi
qui, ph©n bè ®−êng kÝnh b»ng çc d¹ng ph©n bè x¸c suÊt. NhiÒu t¸c gi¶ cßn sö dông
hµm Weibull ®Ó m« h×nh ho¸ cÊu tróc ®−êng kÝnh loµi th«ng theo m« h×nh cña
Schumarcher vµ Coil (Belly, 1973). Bªn c¹nh ®ã çc d¹ng hµm Meyer, Hyperbol, hµm
mò, Pearson, Poisson,... còng ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ sö dông ®Ó m« h×nh ho¸ cÊu tróc rõng.
Mét vÊn ®Ò n÷a cã liªn quan ®Õn nghiªn cøu cÊu tróc rõng ®ã lµ viÖc ph©n lo¹i
rõng theo cÊu tróc vµ ngo¹i m¹o hay ngo¹i m¹o sinh th¸i [17]. C¬ së ph©n lo¹i rõng
theo xu h−íng nµy lµ ®Æc ®iÓm ph©n bè, d¹ng sèng −u thÕ, cÊu tróc tÇng thø vµ mét sè
®Æc ®iÓm h×nh th¸i kh¸c cña quÇn x· thùc vËt rõng. §¹i diÖn cho hÖ thèng ph©n lo¹i
rõng theo h−íng nµy cã Humbold (1809), Schimper (1903), Aubreville (1949),
UNESCO (1973)... Trong nhiÒu hÖ thèng ph©n lo¹i rõng theo xu h−íng nµy khi nghiªn
cøu ngo¹i m¹o cña quÇn x· thùc vËt ®· kh«ng t¸ch rêi khái hoµn c¶nh cña nã vµ do vËy
h×nh thµnh mét h−íng ph©n lo¹i theo ngo¹i m¹o sinh th¸i.
Kh¸c víi xu h−íng ph©n lo¹i rõng theo cÊu tróc vµ ngo¹i m¹o chñ yÕu m« t¶ rõng
ë tr¹ng th¸i tÜnh. Trªn c¬ së nghiªn cøu rõng ë tr¹ng th¸i ®éng Melekhov ®· nhÊn m¹nh
sù biÕn ®æi cña rõng theo thêi gian, ®Æc biÖt lµ sù biÕn ®æi cña tæ thµnh loµi c©y trong l©m
phÇn qua çc giai ®o¹n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña rõng.
Tãm l¹i, trªn thÕ giíi, çc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng nãi
chung vµ rõng nhiÖt ®íi nãi riªng rÊt phong phó, ®a d¹ng, cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn
cøu c«ng phu vµ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh rõng. Tuy nhiªn, çc c«ng
tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng tù nhiªn phôc håi sau n−¬ng rÉy cßn rÊt Ýt.
b -Nghiªn cøu vÒ t¸i sinh rõng
Nh− chóng ta ®· biÕt t¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh sinh häc mang tÝnh ®Æc thï
cña hÖ sinh th¸i rõng, biÓu hiÖn cña nã lµ sù xuÊt hiÖn cña mét thÕ hÖ c©y con cña
nh÷ng loµi c©y gç ë nh÷ng n¬i cßn hoµn c¶nh rõng: d−íi t¸n rõng, chç trèng trong rõng,
®Êt rõng sau khai th¸c, ®Êt rõng sau n−¬ng rÉy. Vai trß lÞch sö cña líp c©y con nµy lµ
thay thÕ thÕ hÖ c©y giµ cçi. V× vËy t¸i sinh tõng hiÓu theo nghÜa hÑp lµ qu¸ tr×nh phôc
håi thµnh phÇn c¬ b¶n cña rõng, chñ yÕu lµ tÇng c©y gç.
Theo quan ®iÓm cña çc nhµ nghiªn cøu th× hiÖu qu¶ t¸i sinh rõng ®−îc x¸c ®Þnh
bëi mËt ®é, tæ thµnh loµi c©y, cÊu tróc tuæi, chÊt l−îng c©y con, ®Æc ®iÓm ph©n bè. Sù t−¬ng
®ång hay kh¸c biÖt gi÷a tæ thµnh líp c©y t¸i sinh vµ tÇng c©y gç lín ®· ®−îc nhiÒu nhµ
khoa häc quan t©m (Mibbre-ad, 1930; Richards, 1933; 1939; Aubreville, 1938; Beard,
1946; Lebrun vµ Gilbert, 1954; JonÐ, 1955-1956; Schultz, 1960; Baur, 1964; Rollet, 1969).
Do tÝnh chÊt phøc t¹p vÒ tæ thµnh loµi c©y, trong ®ã chØ cã mét sè loµi cã gi¸ trÞ nªn trong
thùc tiÔn, ng−êi ta chØ kh¶o s¸t nh÷ng loµi c©y cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh.
Qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn ë rõng nhiÖt ®íi v« cïng phøc t¹p vµ cßn Ýt ®−îc
nghiªn cøu. PhÇn lín tµi liÖu nghiªn cøu vÒ t¸i sinh tù nhiªn cña rõng m−a th−êng chØ
tËp trung vµo mét sè loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ d−íi ®iÒu kiÖn rõng ®· Ýt nhiÒu bÞ biÕn
®æi. Van steenis (1956) [77] ®· nghiªn cøu hai ®Æc ®iÓm t¸i sinh phæ biÕn cña rõng m−a
nhiÖt ®íi lµ t¸i sinh ph©n t¸n liªn tôc cña çc loµi c©y chÞu bãng vµ t¸i sinh vÖt cña çc
loµi c©y −a s¸ng.
VÊn ®Ò t¸i sinh rõng nhiÖt ®íi ®−îc th¶o luËn nhiÒu nhÊt lµ hiÖu qu¶ çc çch
thøc sö lý l©m sinh liªn quan ®Õn t¸i sinh cña çc loµi c©y môc ®Ých ë çc kiÓu rõng. Tõ
®ã çc nhµ l©m sinh häc ®· x©y dùng thµnh c«ng nhiÒu ph−¬ng thøc chÆt t¸i sinh. C«ng
tr×nh cña Bernard (1954, 1959); Wyatt Smith (1961, 1963) [76] víi ph−¬ng thøc rõng
®Òu tuæi ë M· Lai; Nicholson (1958) ë B¾c Borneo; Donis vµ Maudoux (1951, 1954)
víi c«ng thøc ®ång nhÊt ho¸ tÇng trªn ë Zaia; Taylor (1954), Jones (1960) víi ph−¬ng
thøc chÆt dÇn t¸i sinh d−íi t¸n ë Nijªria vµ Gana; Barnarji (1959) víi ph−¬ng thøc chÆt
dÇn n©ng cao vßm l¸ ë Andamann. Néi dung chi tiÕt çc b−íc vµ hiÖu qu¶ cña tõng
ph−¬ng thøc ®èi víi t¸i sinh ®· ®−îc Baur (1964) [2] tæng kÕt trong t¸c phÈm: C¬ së
sinh th¸i häc cña kinh doanh rõng m−a.
Nghiªn cøu t¸i sinh ë rõng nhiÖt ®íi Ch©u Phi, A.Obrevin (1938) nhËn thÊy c©y
con cña çc loµi c©y −u thÕ trong rõng m−a lµ rÊt hiÕm. A.Obrevin ®· kh¸i qu¸t ho¸ çc
hiÖn t−îng t¸i sinh ë rõng nhiÖt ®íi Ch©u Phi ®Ó ®óc kÕt nªn lý luËn bøc kh¶m t¸i sinh,
nh−ng phÇn lý gi¶i çc hiÖn t−îng ®ã cßn bÞ h¹n chÕ. V× vËy lý luËn cña «ng cßn Ýt søc
thuyÕt phôc, ch−a gióp Ých cho thùc tiÔn s¶n xuÊt çc biÖn ph¸p kü thuËt ®iÒu khiÓn t¸i
sinh rõng theo nh÷ng môc tiªu kinh doanh ®· ®Ò ra.
Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ quan s¸t cña Davit vµ P.W Richards (1933), B¬t
(1946), Sun (1960), Role (1969) [27] ë rõng nhiÖt ®íi Nam Mü l¹i kh¸c h¼n víi nhËn
®Þnh cña A.Obrevin. §ã lµ hiÖn t−îng t¸i sinh t¹i chç vµ liªn tôc cña çc loµi c©y vµ tæ
thµnh loµi c©y cã kh¶ n¨ng gi÷ nguyªn kh«ng ®æi trong mét thêi gian dµi.
VÒ ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra t¸i sinh tù nhiªn, nhiÒu t¸c gi¶ ®· sö dông çch lÊy mÉu
« vu«ng theo hÖ thèng cña Lowdermilk (1927) [72], víi diÖn tÝch « ®o ®Õm th«ng
th−êng tõ 1 ®Õn 4 m2. DiÖn tÝch « ®o ®Õm nhá nªn thuËn lîi trong ®iÒu tra nh−ng sè
l−îng « ph¶i ®ñ lín míi ph¶n ¸nh trung thùc t×nh h×nh t¸i sinh rõng. §Ó gi¶m sai sè
trong khi thèng kª t¸i sinh tù nhiªn, Barnard (1950) [78] ®· ®Ò nghÞ mét ph−¬ng ph¸p
"®iÒu tra chÈn ®o¸n" mµ theo ®ã kÝch th−íc « ®o ®Õm cã thÓ thay ®æi tuú theo giai ®o¹n
ph¸t triÓn cña c©y t¸i sinh ë çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau.
H. Lamprecht (1989) [71] c¨n cø vµo nhu cÇu ¸nh s¸ng cña çc loµi c©y trong
suèt qu¸ tr×nh sèng ®Ó ph©n chia c©y rõng nhiÖt ®íi thµnh nhãm c©y −a s¸ng, nhãm c©y
b¸n chÞu bãng vµ nhãm c©y chÞu bãng. KÕt cÊu cña quÇn thô l©m phÇn cã ¶nh h−ëng
®Õn t¸i sinh rõng. I.D. yurkevich (1960) ®· chøng minh ®é tµn che tèi −u cho sù ph¸t
triÓn b×nh th−êng cña ®a sè çc loµi c©y gç lµ 0,6 - 0,7.
Çc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ph©n bè t¸i sinh tù nhiªn rõng nhiÖt ®íi ®¸ng chó
ý lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Richards, P.W (1952), Bernard Rollet (1974), tæng kÕt
çc kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ph©n bè sè c©y t¸i sinh tù nhiªn ®· nhËn xÐt: trong çc « cã
kÝch th−íc nhá (1 x 1m, 1 x 1.5m) c©y t¸i sinh tù nhiªn cã d¹ng ph©n bè côm, mét sè Ýt
cã ph©n bè Poisson. ë Ch©u Phi trªn c¬ së çc sè liÖu thu thËp Tayloer (1954), Barnard
(1955) x¸c ®Þnh sè l−îng c©y t¸i sinh trong rõng nhiÖt ®íi thiÕu hôt cÇn thiÕt ph¶i bæ
sung b»ng trång rõng nh©n t¹o. Ng−îc l¹i, çc t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ t¸i sinh tù nhiªn
rõng nhiÖt ®íi Ch©u ¸ nh− Budowski (1956), Bava (1954), Atinot (1965) l¹i nhËn ®Þnh
d−íi t¸n rõng nhiÖt ®íi nh×n chung cã ®ñ sè l−îng c©y t¸i sinh cã gi¸ trÞ kinh tÕ, do vËy
çc biÖn ph¸p l©m sinh ®Ò ra cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c©y t¸i sinh cã s½n d−íi
t¸n rõng (NguyÔn Duy Chuyªn, 1996) [13].
§èi víi rõng nhiÖt ®íi th× çc nh©n tè sinh th¸i nh− nh©n tè ¸nh s¸ng
(th«ng qua ®é tµn che cña rõng), ®é Èm cña ®Êt, kÕt cÊu quÇn thô, c©y bôi, th¶m
t−¬i lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng, cho ®Õn
nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. Baur G.N. (1962)
[2] cho r»ng, sù thiÕu hôt ¸nh s¸ng ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn cña c©y con cßn ®èi
víi sù n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn cña c©y mÇm, ¶nh h−ëng nµy th−êng kh«ng râ rµng
vµ th¶m cá, c©y bôi cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh. ë nh÷ng quÇn
thô kÝn t¸n, th¶m cá vµ c©y bôi kÐm ph¸t triÓn nh−ng chóng vÉn cã ¶nh h−ëng
®Õn c©y t¸i sinh. Nh×n chung ë rõng nhiÖt ®íi, tæ thµnh vµ mËt ®é c©y t¸i sinh
th−êng kh¸ lín. Nh−ng sè l−îng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ th−êng kh«ng nhiÒu vµ
®−îc chó ý h¬n, cßn çc loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp th−êng Ýt ®−îc nghiªn
cøu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi t¸i sinh ë çc tr¹ng th¸i rõng phôc håi sau n−¬ng rÉy.
§é khÐp t¸n cña quÇn thô ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn mËt ®é vµ søc sèng cña c©y
con. Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c©y con vµ quÇn thô,
V.G.Karpov (1969) ®· chØ ra ®Æc ®iÓm phøc t¹p trong quan hÖ c¹nh tranh vÒ dinh
d−ìng kho¸ng cña ®Êt, ¸nh s¸ng, ®é Èm vµ tÝnh chÊt kh«ng thuÇn nhÊt cña quan hÖ qua
l¹i gi÷a çc thùc vËt tuú thuéc ®Æc tÝnh sinh vËt häc, tuæi vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña quÇn
thÓ thùc vËt (dÉn theo NguyÔn V¨n Thªm, 2002) [54].
Trong nghiªn cøu t¸i sinh rõng ng−êi ta nhËn thÊy r»ng tÇng cá vµ c©y bôi qua
thu nhËn ¸nh s¸ng, ®é Èm vµ çc nguyªn tè dinh d−ìng kho¸ng cña tÇng ®Êt mÆt ®· ¶nh
h−ëng xÊu ®Õn c©y con t¸i sinh cña çc loµi c©y gç. Nh÷ng quÇn thô kÝn t¸n, ®Êt kh« vµ
nghÌo dinh d−ìng kho¸ng do ®ã th¶m cá vµ c©y bôi sinh tr−ëng kÐm nªn ¶nh h−ëng
cña nã ®Õn çc c©y gç t¸i sinh kh«ng ®¸ng kÓ. Ng−îc l¹i, nh÷ng l©m phÇn th−a, rõng ®·
qua khai th¸c th× th¶m cá cã ®iÒu kiÖn ph¸t sinh m¹nh mÏ. Trong ®iÒu kiÖn nµy chóng
lµ nh©n tè g©y trë ng¹i rÊt lín cho t¸i sinh rõng (Xannikov, 1967; Vipper, 1973)
(NguyÔn V¨n Thªm, 2002) [54] .
Nh− vËy, çc c«ng tr×nh nghiªn cøu ®−îc ®Ò cËp ë trªn ®· phÇn nµo lµm s¸ng tá
viÖc ®Æc ®iÓm t¸i sinh tù nhiªn ë rõng nhiÖt ®íi. §ã lµ c¬ së ®Ó x©y dùng çc ph−¬ng
thøc l©m sinh hîp lý.
Nghiªn cøu kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt sau n−¬ng rÉy tõ 1-20
n¨m ë vïng T©y B¾c Ên §é, Ramakrishnan (1981, 1992) ®· cho biÕt chØ sè ®a d¹ng loµi
rÊt thÊp. ChØ sè loµi −u thÕ ®¹t ®Ønh cao nhÊt ë pha ®Çu cña qu¸ tr×nh diÔn thÕ vµ gi¶m
dÇn theo thêi gian bá ho¸. Long Chun vµ céng sù (1993) ®· nghiªn cøu ®a d¹ng thùc
vËt ë hÖ sinh th¸i n−¬ng rÉy t¹i Xishuangbanna tØnh V©n Nam, Trung Quèc nhËn xÐt:
t¹i Baka khi n−¬ng rÉy bá ho¸ ®−îc 3 n¨m th× cã 17 hä, 21 chi, 21 loµi thùc vËt, bá ho¸
19 n¨m th× cã 60 hä, 134 chi, 167 loµi. (Ph¹m Hång Ban, 2000) [3].
T¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt sau n−¬ng rÉy ®−îc mét sè t¸c gi¶ nghiªn
cøu. Saldarriaga (1991) nghiªn cøu t¹i rõng nhiÖt ®íi ë Colombia vµ Venezuela nhËn
xÐt: Sau khi bá ho¸ sè l−îng loµi thùc vËt t¨ng dÇn tõ ban ®Çu ®Õn rõng thµnh thôc.
Thµnh phÇn cña çc loµi c©y tr−ëng thµnh phô thuéc vµo tû lÖ çc loµi nguyªn thuû mµ
nã ®−îc sèng sãt tõ thêi gian ®Çu cña qu¸ tr×nh t¸i sinh, thêi gian phôc håi kh¸c nhau
phô thuéc vµo møc ®é, tÇn sè canh t¸c cña khu vùc ®ã (dÉn theo Ph¹m Hång Ban) [3].
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña çc t¸c gi¶ Lambertetal (1989), Warner (1991), Rouw (1991)
[69] ®Òu cho thÊy qu¸ tr×nh diÔn thÕ sau n−¬ng rÉy nh− sau: ®Çu tiªn ®¸m n−¬ng rÉy
®−îc çc loµi cá x©m chiÕm, nh−ng sau mét n¨m loµi c©y gç tiªn phong ®−îc gieo
gièng tõ vïng l©n cËn hç trî cho viÖc h×nh thµnh quÇn thô çc loµi c©y gç, t¹o ra tiÓu
hoµn c¶nh thÝch hîp cho viÖc sinh tr−ëng cña c©y con. Nh÷ng loµi c©y gç tiªn phong
chÕt ®i sau 5-10 n¨m vµ ®−îc thay thÕ dÇn b»ng çc loµi c©y rõng mäc chËm, −íc tÝnh
cÇn ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m th× n−¬ng rÉy cò míi chuyÓn thµnh lo¹i h×nh rõng gÇn víi
d¹ng nguyªn sinh ban ®Çu.
Tãm l¹i, qua nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt
rõng trªn thÕ giíi chØ ra cho chóng ta thÊy ®−îc çc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña
mét sè t¸c gi¶ còng nh− nh÷ng quy luËt t¸i sinh ë mét sè n¬i. §ång thêi çc t¸c gi¶
®· chØ ra ®−îc mét sè biÖn ph¸p l©m sinh phï hîp t¸c ®éng vµo ®ã nh»m thóc ®Èy
qu¸ tr×nh t¸i sinh theo chiÒu h−íng cã lîi.
1.1.3. Nh÷ng nghiªn cøu ë ViÖt Nam
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc ®i vµo nghiªn cøu rõng tù nhiªn ë ViÖt Nam ngµy
mét nhiÒu, bëi ®»ng sau nh÷ng hÖ sinh th¸i rõng cßn rÊt nhiÒu ®iÒu bÝ Èn. §iÒu ®ã
®· thu hót rÊt nhiÒu çc t¸c gi¶ quan t©m tíi.
a . Nh÷ng nghiªn cøu vÒ cÊu tróc rõng
ViÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng ë ViÖt nam còng ®· ®−îc rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò
cËp tíi nh»m ®−a ra gi¶i ph¸p l©m sinh phï hîp, song tiªu biÓu ph¶i kÓ ®Õn mét sè
c«ng tr×nh nghiªn cøu sau:
Theo kÕt qu¶ nghiªn cña t¸c gi¶ TrÇn Ngò Ph−¬ng (1970)[29] ®· chØ ra nh÷ng
®Æc ®iÓm cÊu tróc cña çc th¶m thùc vËt rõng miÒn B¾c ViÖt Nam trªn c¬ së kÕt qu¶
dt tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh rõng miÒn B¾c ViÖt Nam tõ n¨m 1961 ®Õn 1965. Nh©n tè
cÊu tróc ®Çu tiªn mµ t¸c gi¶ nghiªn cøu lµ tæ thµnh vµ th«ng qua ®ã mét sè quy luËt
ph¸t triÓn cña hÖ sinh th¸i rõng ®−îc ph¸t hiÖn vµ øng dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt.
Víi t¸c gi¶ Th¸i V¨n Trõng (1963, 1970, 1978)[63] ®· ®−a ra m« h×nh cÊu tróc
tÇng nh−: TÇng v−ît t¸n (A1), tÇng −u thÕ sinh th¸i (A2), tÇng d−íi t¸n (A3), tÇng c©y
bôi (B) vµ tÇng cá quyÕt (C). ¤ng ®· vËn dông vµ c¶i tiÕn bæ sung ph−¬ng ph¸p biÓu
®å, mÆt c¾t ®øng cña Davit - Risa ®Ó nghiªn cøu cÊu tróc rõng ViÖt Nam, trong ®ã
tÇng c©y bôi vµ th¶m t−¬i ®−îc vÏ phãng ®¹i víi tØ lÖ nhá h¬n vµ cã ký hiÖu thµnh
phÇn loµi c©y cña quÇn thÓ ®èi víi nh÷ng ®Æc tr−ng sinh th¸i vµ vËt hËu cïng biÓu ®å
khÝ hËu, vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh. Bªn c¹nh ®ã, «ng cßn dùa vµo 4 tiªu chuÈn ®Ó ph©n
chia kiÓu th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam. §ã lµ d¹ng sèng −u thÕ cña nh÷ng thùc vËt
trong tÇng c©y lËp quÇn, ®é tµn che cña tÇng −u thÕ sinh th¸i, h×nh th¸i sinh th¸i cña
nã vµ tr¹ng mïa cña t¸n l¸. Víi nh÷ng quan ®iÓm trªn, Th¸i V¨n Trõng ®· ph©n chia
th¶m thùc vËt Rõng ViÖt Nam thµnh 14 kiÓu. Râ rµng çc nh©n tè cÊu tróc rõng
®−îc vËn dông triÖt ®Ó trong ph©n lo¹i rõng dùa trªn quan ®iÓm sinh th¸i ph¸t sinh
quÇn thÓ.
Víi t¸c gi¶ §µo C«ng Khanh(1996)[23] trong c«ng tr×nh nghiªn cøu «ng ®·
tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng l¸ réng th−êng xanh ë H−¬ng
S¬n, Hµ TÜnh lµm c¬ së ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p l©m sinh phôc vô khai th¸c vµ nu«i
d−ìng rõng. NguyÔn V¨n Tr−¬ng (1983) khi nghiªn cøu cÊu tróc rõng hçn loµi ®·
xem xÐt sù ph©n tÇng theo h−íng ®Þnh l−îng, ph©n tÇng theo cÊp chiÒu cao mét çch
c¬ giíi. Víi t¸c gi¶ Vò §×nh Ph−¬ng (1987)[31] ®· nhËn ®Þnh, viÖc x¸c ®Þnh tÇng
thø cña rõng l¸ réng th−êng xanh lµ hoµn toµn hîp lý vµ cÇn thiÕt, nh−ng chi trong
tr−êng hîp rõng cã sù ph©n tÇng râ rÖt cã nghÜa lµ khi rõng ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh
míi sö dông ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng ®Ó x¸c ®Þnh giíi h¹n cña çc tÇng c©y. NguyÔn
Anh Dòng (2000)[15] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc tÇng c©y gç
cho 2 tr¹ng th¸i rõng lµ IIa vµ IIIa1 ë L©m Tr−êng S«ng §µ - Hoµ B×nh.
Khi thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p nghiªn mét sè quy luËt cÊu tróc, sinh tr−ëng
phôc vô ®iÒu chÕ rõng l¸ réng, hçn loµi th−êng xanh ë Kon Hµ Nõng - Gia Lai, t¸c
gi¶ Vò §×nh Ph−¬ng, §µo C«ng Khanh [32] ®· cho r»ng: ®a sè çc loµi c©y cã cÊu
tróc ®−êng kinh vµ chiÒu cao gièng víi cÊu tróc t−¬ng øng cña l©m phÇn, ®ång thêi
cÊu tróc cña loµi còng cã nh÷ng biÕn ®éng.
Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc ®i vµo chiÒu s©u nghiªn cøu cÊu tróc
rõng còng ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nh− nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu m« h×nh
ho¸ cÊu tróc ®−êng kÝnh D1.3 vµ biÓu diÔn chóng theo çc d¹ng hµm ph©n bè x¸c
suÊt kh¸c nhau, næi bËt lµ çc c«ng tr×nh nghiªn cøu cña çc t¸c gi¶ §ång Sü HiÒn
(1974)[19] dïng hµm Meyer vµ hÖ ®−êng cong Poisson ®Ó n¾n ph©n bè thùc nghiÖm
sè c©y theo cì ®−êng kÝnh cho rõng tù nhiªn lµm c¬ së cho viÖc lËp biÓu ®é thon c©y
®øng ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ NguyÔn H¶i TuÊt (1982,1986)[49,50] ®· sö dông hµm
ph©n bè gi¶m, ph©n bè kho¶ng çch ®Ó biÓu diÔn cÊu tróc rõng thø sinh vµ ¸p dông
qu¸ tr×nh Poisson vµo nghiªn cøu cÊu tróc quÇn thÓ rõng. T¸c gi¶ TrÇn V¨n Con
(1991)[7] ®· ¸p dông hµm Weibull ®Ó m« pháng cÊu tróc ®−êng kÝnh cho rõng Khép
ë §¾k L¾k...v..v...
Tãm l¹i, hÇu hÕt çc c«ng tr×nh nghiªn cøu rõng gÇn ®©y th−êng thiªn vÒ viÖc
m« h×nh ho¸ çc quy luËt kÕt cÊu l©m phÇn vµ viÖc ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p kü thuËt
t¸c ®éng vµo rõng th−êng Ýt ®Ò cËp ®Õn yÕu tè sinh th¸i nªn ch−a thùc sù ¸p dông
vµo kinh doanh rõng ®¸p øng môc tiªu æn ®Þnh l©u dµi. Bëi vËy muèn ®Ò xuÊt ®−îc
mét gi¶i ph¸p l©m sinh ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu cÊu tróc rõng mét çch chuyªn s©u
vµ ph¶i dùa trªn quan ®iÓm tæng hîp vÒ sinh th¸i häc, l©m häc, s¶n l−îng vµ ®iÒu
quan träng h¬n c¶ ph¶i ph©n tÝch ®−îc çc quy luËt tù nhiªn mµ nã tån t¹i trong hÖ
sinh th¸i rõng.
b – Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸i sinh rõng
Nghiªn cøu quy luËt ph¸t sinh, t¸i sinh tù nhiªn vµ diÔn thÕ thø sinh cña çc x·
hîp thùc vËt rõng nhiÖt ®íi Th¸i V¨n Trõng (1963, 1970, 1978)[63] ®· nhËn ®Þnh:
Sù ph¸t sinh çc lo¹i h×nh quÇn thÓ cã thµnh phÇn loµi c©y kh¸c nhau ®−îc
nghiªn cøu ®Çy ®ñ tr−íc kia cho nªn lóc ®ã chóng t«i cho r»ng trong thiªn nhiªn
nhiÖt ®íi kh«ng cã quÇn hîp vµ chØ cã nh÷ng loµi −u thÕ do ®ã chóng t«i cã ®Ò nghÞ
lÊy nh÷ng kiÓu th¶m thùc vËt lµm ®¬n vÞ c¬ b¶n cña th¶m thùc vËt, nh− trªn ®· tr×nh
bÇy Trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi cã thÓ cã nh÷ng d¹ng quÇn hîp thùc vËt ë nh÷ng
m«i tr−êng kh¾c nghiÖt, cßn ®¹i bé phËn lµ nh÷ng −u hîp thùc vËt cã mét −u thÕ
t−¬ng ®èi cña ç thÓ çc loµi c©y trong tÇng −u thÕ sinh th¸i(hay lËp quÇn) cña quÇn
thÓ vµ cã lÏ phæ biÕn h¬n lµ nh÷ng phøc hîp mµ ®é −u thÕ ch−a ph©n ho¸ râ rÖt.
Nh−ng vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra ®Ó nghiªn cøu lµ t¸c nh©n nµo ®· t¸c ®éng trong qu¸
tr×nh ph¸t sinh nh÷ng x· hîp thùc vËt nguyªn sinh, vµ qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn sÏ
diÔn ra nh− thÕ nµo vµ chØ tiªu vÒ chÕ ®é kh¾c nghiÖt cña m«i tr−êng cã cßn lµ
nguyªn nh©n duy nhÊt khèng chÕ sù h×nh thµnh nh÷ng quÇn hîp, − hîp, phøc hîp tù
nhiªn n÷a hay kh«ng?
VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc Lª ViÕt Léc cïng çc céng t¸c viªn nghiªn cøu s¬ bé
trong khi ®iÒu tra çc lo¹i h×nh −u thÕ trong khu rõng nguyªn sinh Cóc Ph−¬ng (Hµ
Nam Ninh). Lª ViÕt Léc ®· dïng mét sè chØ tiªu kh¸c, ngoµi sè l−îng ç thÓ c©y ®Ó
tÝnh sinh khèi trªn diÖn tÝch ®iÒu tra nh− chiÒu cao, tiÕt diÖn ngang vv... ®Ó tÝnh ®é
−u thÕ cña çc loµi vµ ®· thÊy çc nh©n tè ph¸t sinh çc lo¹i h×nh −u thÕ lµ khu hÖ
thùc vËt, tiÓu ®Þa h×nh, ®Æc ®iÓm lý tÝnh cña ®Êt vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi
(Lª ViÕt Léc; 1964; B−íc ®Çu ®iÒu tra th¶m thùc vËt trong khu rõng nguyªn sinh
Cóc Ph−¬ng).
Nh÷ng x· hîp thùc vËt nguyªn sinh trong th¶m thùc vËt tù nhiªn lµ nh÷ng lo¹i
h×nh quÇn thÓ trong çc kiÓu phô, kiÓu tr¸i cña çc kiÓu khÝ hËu vµ kiÓu thæ nh−ìng-
khÝ hËu ®Þa giíi, do ®ã ®¹i ®Þa h×nh, ®¹i khÝ hËu vµ çc lo¹i ®Þa h×nh thæ nh−ìng ®Þa
®íi kh«ng cã vai trß khèng chÕ ®èi víi sù ph¸t sinh nh− trong çc lo¹i h×nh quÇn thÓ
lín. MÆt kh¸c nh÷ng x· hîp thùc vËt ®Òu lµ nh÷ng quÇn thÓ mµ tiªu chuÈn ®Ó ph©n
biÖt lµ thµnh phÇn çc lo¹i c©y cá cho nªn nhãm nh©n tè sinh th¸i chñ ®¹o cña sù
ph¸t sinh quÇn thÓ lµ nhãm nh©n tè khu thùc vËt, cô thÓ trong ®ã lµ thµnh phÇn vµ tû
lÖ cña nh÷ng loµi c©y cá hiÖn cã trong tõng ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nh÷ng lo¹i ®ã cã
thÓ lµ loµi ®Æc h÷u cæ (hay loµi tµn di) loµi ®Æc h÷u míi ®· ph¸t sinh trong nh÷ng kû
®Þa chÊt gÇn d©y, loµi di c− cæ thuéc çc thêi ®¹i ®Þa chÊt tr−íc mµ cã thÓ t×m thÊy
trong ho¸ th¹ch, nh−ng ch¾c ch¾n lµ tõ mét trung t©m ph¸t sinh loµi l©n cËn ®Õn loµi
di c− cËn ®¹i loµi lai míi gi÷a ç loµi ®Æc h÷u vµ çc loµi di c−, loµi nhËp néi, loµi
theo ng−êi tõ çc ch©u xa x«i kh¸c do con ng−êi ®−a ®Õn, loµi do ng−êi thuÇn ho¸
vµ chän gièng, lo¹i ngo¹i lai ®· trë thµnh hoang d¹i.
§èi víi tõng loµi, th× t×m hiÓu khu vùc ph©n bè ®Þa lý, nhÊt lµ ph©n biÖt ®−îc
vïng trung t©m ph¸t sinh hay vïng biªn cña khu vùc lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. VÒ mÆt
nguån gèc vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña nã qua çc kû ®¹i ®Þa chÊt, tÝnh chÊt sinh lý, sinh
th¸i, çc tËp tÝnh sinh th¸i ®èi víi nhãm nh©n tè khÝ hËu thuû chÕ nh− chÞu nãng,
chÞu l¹nh, −a Èm hay chÞu kh«, −a s¸ng hay chÞu bãng,vv...cÇn ph¶i ®−îc t×m hiÓu.
§èi víi nhãm nh©n tè ®¸ mÑ thæ nh−ìng th× nh÷ng tÝnh chÞu ®ùng ®Êt kh« h¹n, ®Êt
ngËp óng, ®Êt c»n cçi, ®Êt chua hay kiÒm, chÞu muèi ®éc,vv...Trong tõng giai ®o¹n
cña ®êi sèng thùc vËt, tõ khi cßn lµ c©y m¹, c©y con cho ®Õn lóc tr−ëng thµnh vµ
thµnh thôc, chu kú ph¸t dôc vµ mïa qu¶, h¹t, h×nh thøc thô tinh vµ truyÒn gièng, sù
®Êu tranh gi÷a ç thÓ trong loµi vµ çc loµi kh¸c, tuæi thä vµ søc ®Ò kh¸ng ®èi víi
c«n trïng, nÊm bÖnh vv..., còng lµ nh÷ng ®iÒu nhÊt thiÕt ph¶i biÕt.
Nh÷ng kh¸i niÖm vµ thuËt ng÷ nh− “®ai lim”, “lo¹i h×nh gô - huûnh”, “kiÓu
phô sÕn - t¸u” cña TrÇn Ngò Ph−¬ng vµ çc céng t¸c viªn, suy cho cïng, còng lµ ®Ó
nãi lªn nh÷ng khu vùc hiÖn t¹i hay qu¸ khø cña çc loµi kÓ trªn vµ trong nhiÒu
tr−êng hîp th× khíp víi giíi h¹n cña ®ai nhiÖt ®é trªn çc vµnh ®ai nhiÖt ®é, cao ®é
cña miÒn B¾c ViÖt Nam (TrÇn Ngò Ph−¬ng,1970; b−íc ®Çu nghiªn cøu rõng miÒn
B¾c ViÖt Nam; tËp 1; quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p). çc d¹ng rõng khÝ hËu lÊy 1 - 2
loµi c©y −u thÕ lµm ®¹i diÖn trªn mét ®ai khÝ hËu réng lín, trong quan niÖm cña çc
t¸c gi¶ nãi trªn cã lÏ cã çi g× gÇn gièng ®Ønh cùc mét quÇn thÓ thùc vËt æn ®Þnh cã
thµnh phÇn loµi c©y kh«ng ®æi) cña ph¸i Clements trong ®ã hiÖn nay nãi lªn mét lo¹t
vÊn ®Ò ®ang tranh luËn gay g¾t: cã mét hay nhiÒu ®Ønh cùc, trong ®Ønh cùc chØ cã 1 -
2 loµi −u thÕ hay cã thÓ cã nhiÒu loµi cïng chiÕm −u thÕ, nhÊt lµ ë vïng Èm nhiÖt
®íi, çc ®Ønh cùc cã håi nguyªn ®−îc kh«ng hay lµ do m«i tr−êng nguyªn tr¹ng ®·
tho¸i ho¸, nªn chØ phôc håi ®−îc b¸n ®Ønh cùc, tiÒn ®Ønh cùc, hËu ®Ønh cùc hay ¸
®Ønh cùc vv...
Nhãm nh©n tè thø hai cã t¸c dông khèng chÕ cña çc x· hîp vµ ph©n lËp thµnh
quÇn hîp, −u hîp hay cßn lµ phøc hîp, theo quan niÖm ®· tr×nh bÇy ë trªn, tuú møc ®é
−u thÕ cña çc loµi c©y trong tÇng lËp quÇn (hay tÇng −u thÕ sinh th¸i) lµ nhãm nh©n
tè ®¸ mÑ - thæ nh−ìng. Lý tÝnh, ho¸ tÝnh cña ®Êt nãi chung vµ chñ yÕu lµ l−îng n−íc
dïng ®−îc trong ®Êt vµ l−îng çc muèi ®éc h¹i cho sù sinh tr−ëng cña thùc vËt ®· ®µo
th¶i çc lo¹i c©y nµy, l−u tån çc loµi c©y kh¸c vµ cuèi cïng, sÏ dÉn ®Õn sù chän läc tù
nhiªn ®èi víi çc loµi c©y cá hiÖn cßn tån t¹i. M«i tr−êng kh¾c nghiÖt th× sè loµi chÞu
®ùng ®−îc cµng Ýt. M«i tr−êng thuËn lîi, thµnh phÇn loµi c©y trong x· hîp cµng phøc
t¹p, v× nh÷ng loµi c©y cã biªn ®é sinh th¸i hÑp cµng nhiÒu, vµ ç thÓ cña chóng thay
thÕ lÉn nhau trong cuéc ®Êu tranh sinh tån vµ sÏ chung sèng víi nhau.
Do viÖc h×nh thµnh nh÷ng tiÓu hoµn c¶nh, nh÷ng tiÓu khÝ hËu, mµ thµnh phÇn
cña nhiÒu −u hîp hay d¹ng quÇn hîp trong çc kiÓu tr¸i ®−îc quyÕt ®Þnh, vÝ dô nh−
çc x· hîp ë hÎm nói, ë ven suèi, ven s«ng hay b·i båi gi÷a hai lµn n−íc ch¶y.
Sau cïng, chim chãc, c«n trïng, nÊm g©y bÖnh cã thÓ diÖt loµi nµy, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho loµi kia ph¸t triÓn ®Ó chiÕm −u thÕ t−¬ng ®èi hay tuyÖt ®èi trong
thµnh phÇn loµi c©y cña x· hîp.
§ã lµ nh÷ng x· hîp nguyªn sinh ®−îc ph¸t sinh d−íi t¸c ®éng cña çc nhãm
nh©n tè sinh th¸i trong hoµn c¶nh tù nhiªn khi con ng−¬× ch−a t¸c ®éng.
T¸c gi¶ còng kh¼ng ®Þnh nh÷ng lo¹i h×nh quÇn thÓ thùc vËt tù nhiªn sÏ tiÕn ho¸
trong thêi gian theo nh÷ng quy luËt diÔn thÕ néi t¹i quÇn thÓ ph¸t sinh nh− Xucasov
V.N. Quan niÖm, nh−ng riªng víi çc x· hîp ë vïng nhiÖt ®íi th× cô thÓ quy luËt ®ã
diÔn ra nh− thÕ nµo?
Trong nh÷ng khu vùc tù nhiªn nhiÖt ®íi giã mïa nh− ë ViÖt Nam, mét quÇn
thÓ sinh ra, lín lªn, thµnh thôc, giµ cçi vµ sÏ tµn lôi hoÆc tõng ç thÓ hoÆc tõng bé
phËn, hoÆc toµn bé quÇn thÓ, nh−ng còng cã nhiÒu tr−êng hîp quÇn thÓ ch−a thµnh
thôc, giµ cçi mµ mét sè ç thÓ, mét bé phËn hay c¶ quÇn thÓ cã thÓ bÞ giã b·o, lò lôt
hay çc thiªn tai kh¸c huû diÖt.
NÕu m«i tr−êng khÝ hËu ®Êt ®ai ch−a biÕn ®æi, th× quÇn thÓ cã xu h−íng l¹i
phôc håi t×nh tr¹ng nguyªn sinh: §ã lµ qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn cña quÇn thÓ.
Trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi, râ rµng lµ rÊt hiÕm nh÷ng loµi c©y cã tuæi thä dµi hµng
ngµn n¨m, v¹n n¨m nh− loµi c©y Cï tïng (Metasequoia gigantea) ë Mü hay B¹ch
®µn vua(Eucalyptus regnans) ë óc, mµ cã nhiÒu loµi c©y cã tuæi thä ng¾n hay trung
b×nh mét vµi tr¨m n¨m, cho ®Õn 1000 n¨m thËm chÝ cã loµi chØ sèng hai, ba chôc
n¨m, cho nªn ë mét sè ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh , ch¾c ch¾n cã nhiÒu thÕ hÖ cña çc loµi
c©y ®· sinh ra lín lªn, chÕt ®i vµ ç thÓ çc loµi c©y Êy ®· t¸i sinh nhiÒu lÇn ë ®Êy.
NÕu çc lo¹i h×nh quÇn hÖ nh− çc kiÓu phô, kiÓu tr¸i kh«ng cã nhiÒu biÕn ®æi cô
thÓ trong h×nh th¸i vµ cÊu tróc th× râ rµng lµ nh÷ng biÕn ®æi trong tû lÖ vµ thµnh phÇn
ç thÓ çc loµi c©y trong çc x· hîp thùc vËt. Cã t×nh h×nh nh− thÕ lµ v× mçi loµi c©y
cã chu kú ph¸t dôc riªng biÖt, cã thêi gian ra hoa, kÕt qu¶ kh¸c nhau, cã nh÷ng tËp
tÝnh truyÒn gièng vµ lan trµn kh¸c nhau. Trong khi ë miÒn «n ®íi, trong çc quÇn
hîp hay çc l©m h×nh, chØ cã mét hay vµi loµi c©y −u thÕ, thêi kú t¸i sinh tËp trung
c¶ vµo mïa qu¶ chÝn, h¹t giµ th× ë vïng nhiÖt ®íi, çch t¸i sinh cña çc x· hîp cã
thµnh phÇn loµi c©y phøc t¹p lµ çch t¸i sinh ph©n t¸n, liªn tôc,gÇn nh− quanh n¨m
trong çc tÇng líp cña quÇn thÓ .
Th¸i V¨n Trõng còng kh¼ng ®Þnh: Mét thùc tÕ mµ bÊt kú t¸c gi¶ nµo khi ®·
nghiªn cøu th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi, còng ®Òu nhÊt trÝ lµ t×nh h×nh t¸i sinh rÊt
th−a vµ yÕu d−íi t¸n rõng, cña nh÷ng loµi c©y ®ang chiÕm −u thÕ ë tÇng trªn. Theo
nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra vµ thèng kª cña AubrÐville A. ë C«te d’Ivoire (Bê BiÓn Ngµ ë
Ch©u Phi) hay cña David T.A.W. vµ Richards P.W.ë Moraballi (Guyana) vÒ t×nh
h×nh ®¹i biÓu çc cÊp thÓ tÝch cña çc loµi c©y trong çc « tiªu chuÈn th× çc loµi c©y
−u thÕ cña çc tÇng trªn cã rÊt Ýt ®¹i biÓu trong çc tÇng d−íi t¸n rõng, thËm chÝ
nhiÒu khi kh«ng cã ®¹i biÓu, nh− vËy khi thÕ hÖ çc loµi c©y −u thÕ nµy chÕt ®i, th×
thµnh phÇn cña çc x· hîp cã biÕn ®æi kh«ng? Mét tËp hîp kh¸c gi÷a ç thÓ çc loµi
c©y −u thÕ cã thÓ thay thÕ cho x· hîp hiÖn nay kh«ng? Loµi c©y t¸i sinh ®−îc nhiÒu
nhÊt, cã ph¶i lµ loµi chiÕm −u thÕ hiÖn nay kh«ng? ThÕ th× ®iÒu tra t×nh h×nh t¸i sinh
c©y con cña çc loµi mµ kh«ng n¾m quy luËt t¸i sinh cña quÇn thÓ, kh«ng biÕt tËp
tÝnh cña tõng loµi c©y ®èi víi ¸nh s¸ng, ®é Èm, nhiÖt ®é d−íi rõng th× lµm sao mµ
ph¸n ®o¸n næi h−íng diÔn thÕ cña quÇn thÓ, thµnh phÇn cña çc x· hîp, −u hîp sÏ
ph¸t sinh? Cã loµi c©y hiÖn nay, c©y m¹ mäc rÊt nhiÒu nh−ng v× sao l¹i kh«ng thÊy
c©y con, c©y nhì ë tÇng trªn, cã loµi th× kh«ng thÊy c©y m¹, c©y con, c©y nhì t¸i
sinh d−íi rõng, nh−ng nÕu ®ã lµ mét loµi −a s¸ng vµ chÆt rõng ®óng vµo n¨m sai h¹t,
®óng vµo mïa qu¶ chÝn, h¹t giµ th× cã thÓ b¶o ®¶m ®−îc t¸i sinh tù nhiªn cña çc
loµi c©y Êy hay kh«ng?
Theo lý thuyÕt t¸i sinh tuÇn hoµn thµnh bøc kh¶m kh¸ hÊp dÉn cña
AubrÐville A: Th× thµnh phÇn −u hîp trong rõng m−a hçn hîp nhiÒu loµi, ®Òu kh«ng
cè ®Þnh trong kh«ng gian vµ thêi gian vµ kh«ng cã loµi nµo ®¹t ®−îc −u thÕ c©n
b»ng sinh th¸i víi hoµn c¶nh mét çch vÜnh viÔn vµ æn ®Þnh. T¹i mét ®Þa ®iÓm vµ
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh x· hîp cña çc loµi −u thÓ sÏ ®−îc thay thÕ kh«ng ph¶i
b»ng mét x· hîp cã thµnh phÇn nguyªn nh− thÕ mµ b»ng mét x· hîp kh¸c
(AubrÐville A;1950,1951; phñ ®Þnh sù tån t¹i cña quÇn hîp trong vïng nhiÖt ®íi Èm
ë ch©u Phi). AubrÐville A. cho hiÖn t−îng ®ã lµ kÕt qu¶ thuÇn tuý ngÉu nhiªn kh«ng
thÓ ph¸n ®o¸n tr−íc ®−îc v× cßn phô thuéc vµo qu¸ nhiÒu nguyªn nh©n phøc t¹p,
nh−ng còng cho ®ã lµ mét hiÖn t−îng tuÇn hoµn ®Ó nãi nªn tÝnh quy luËt cña nã.
AubrÐville A. vÉn kh«ng gi¶i thÝch ®−îc do t¸c nh©n nµo, do c¬ chÕ nµo mµ dÉn ®Õn
sù ph¸t sinh x· hîp nµy hay x· hîp kh¸c, do ®ã còng nh− Chevalier A. ®· phñ ®Þnh
sù tån t¹i cña nh÷ng quÇn hîp hay nh÷ng −u hîp trong rõng m−a nhiÖt ®íi vµ tr−íc
®©y chÝnh t¸c gi¶ cña c«ng tr×nh nµy còng nhÊt trÝ víi quan ®iÓm ®ã.
Nh−ng râ rµng dï cho m«i tr−êng cã thÝch hîp ®Õn ®©u, trong çc x· hîp thùc
vËt tù nhiªn khi mµ sinh vËt ®· ®¹t ®−îc thÕ c©n b»ng sinh th¸i víi hoµn c¶nh vµ t¹m
thêi æn ®Þnh, khi mµ ch−a cã nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt cña m«i tr−êng, th× thÕ nµo
còng cã mét sè loµi c©y thÝch nghi h¬n víi m«i tr−êng, sÏ th¾ng thÕ trong cuéc ®Êu
tranh sinh tån vµ trong cuéc chän läc tù nhiªn. Ç thÓ cña çc loµi ®ã sÏ chiÕm ®−îc
mËt ®é −u thÕ t−¬ng ®èi trong tÇng −u thÕ sinh th¸i ®Ó t¹o thµnh nh÷ng −u hîp thùc
vËt cña vïng nhiÖt ®íi Èm. Nh−ng vÊn ®Ò mÊu chèt ®Æt ra lµ: th«ng qua sù t¸i sinh
cña çc loµi −u thÕ, thµnh phÇn cña thÕ hÖ hiÖn nay cã duy tr× ®−îc hay kh«ng trong
çc thÕ hÖ sau? Theo T¸c gi¶ sù t¸i sinh tù nhiªn cña çc x· hîp nµy kh«ng ph¶i chØ
tuú thuéc vµo t¸i sinh hiÖn t¹i d−íi t¸n rõng mµ chñ yÕu cßn do sù phèi hîp çc ®iÒu
kiÖn vµ hoµn c¶nh thuËn lîi cho sù sinh tr−ëng cña loµi c©y chiÕm −u thÕ, qua çc
giai ®o¹n cña ®êi sèng thùc vËt, tõ khi h¹t n¶y mÇm thµnh c©y m¹ cho ®Õn lóc lín
lªn thµnh c©y con, c©y nhì, ®Õn khi tr−ëng thµnh vµ ®¹t ®Õn tÇng thÝch hîp theo nhu
cÇu sinh th¸i cña chóng.
Tr−íc ®©y, t¸c gi¶ ®· nhËn ®Þnh r»ng cuéc ®Êu tranh gi÷a çc loµi c©y hay gi÷a
çc ç thÓ trong cïng loµi, trong nh÷ng n¨m c©y cßn non d−íi t¸n rõng th−êng lÖ
thuéc vµo sè l−îng ¸nh s¸ng chiÕu xuèng ®Õn ®Êt vµ sù tån t¹i cña nh÷ng c©y con
thuéc nh÷ng loµi c©y −u thÕ cña çc tÇng trªn, chØ lÖ thuéc vµo b¶n tÝnh cña chóng
®èi víi ¸nh s¸ng. ChØ nh÷ng c©y m¹, c©y con chÞu ®−îc bãng trong thêi niªn thiÕu
th× míi cã ®ñ çc cÊp tuæi ë çc tÇng d−íi t¸n rõng (Th¸i V¨n Trõng, 1964; ph¸t
sinh quÇn thÓ th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam). Sau thêi kú thø nhÊt, ch¾c ch¾n vµo
n¨m ®Çu hay n¨m sau, c©y m¹ tõ h¹t gièng mäc lªn th−êng bÞ chÕt hµng lo¹t do
thiÕu chÊt dinh d−ìng vµ do thiÕu ¸nh s¸ng, nh÷ng c©y con vµ c©y nhì ®−îc sèng sãt
l¹i ph¶i tr¶i qua mét thêi kú øc chÕ kÐo dµi ®Õn mÊy n¨m, thËm chÝ hµng chôc n¨m
do sù c¹nh tranh dµnh lÊy ¸nh s¸ng vµ sau ®ã, khi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi míi v−¬n
lªn, víi mét tèc ®é sinh tr−ëng rÊt nhanh, ®Ó chiÕm lÊy vÞ trÝ trong tÇng mµ chóng sÏ
lµ thµnh viªn chÝnh thøc (Richards P.W; 1952; Rõng m−a nhiÖt ®íi).
Nh−ng çch thøc t¸i sinh liªn tôc d−íi t¸n rõng kh«ng ph¶i lµ çch t¸i sinh duy
nhÊt vµ çch thøc ®ã h×nh nh− chØ thÝch hîp víi çc loµi c©y chÞu bãng. Van Steenis
®· nhËn xÐt lµ trong rõng m−a nhiÖt ®íi, cßn cã mét çch t¸i sinh n÷a còng rÊt phæ
biÕn ®ã lµ çch t¸i sinh tõng vÖt. Trong rõng nguyªn sinh giµ, nhiÒu ç thÓ c©y qu¸
giµ cçi tµn rôi vµ chÕt ®i, ®· ®Ó l¹i nhiÒu lç trèng lín trong rõng. V× cµnh nh¸nh
kÒnh cµng, t¸n l¸ xoÌ réng, th©n c©y cao lín cña çc loµi c©y l¸ réng vïng nhiÖt ®íi,
nªn khi ®æ gÉy lµm cho çc c©y nhì, c©y con, c©y lín xung quanh cïng ®æ gÉy theo.
MÆt kh¸c trong nh÷ng n¨m giã b·o lín, c©y lín, c©y nhá ch−a giµ cçi còng ®æ hµng
lo¹t, ch¼ng h¹n c¬n b·o n¨m 1962, c¬n b·o n¨m 1968, ®· lµm ®æ g·y ë rõng Cóc
Ph−¬ng hµng tr¨m c©y cæ thô çc loµi cã b¹nh còng nh− kh«ng cã b¹nh. Nh÷ng loµi
c©y mäc lªn ®Çu tiªn trong çc lç trèng nµy kh«ng chØ cã nh÷ng loµi c©y s½n cã
trong thµnh phÇn cña x· hîp cò. Mét sè loµi c©y kh«ng hÒ cã c©y m¹, c©y con d−íi
t¸n rõng cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng lç trèng ®−îc më ra do c©y gÉy ®æ ®óng vµo mïa
qu¶, h¹t hoÆc do h¹t gièng ®−îc l−u tån, nh−ng ®Æc biÖt lµ thÊy xuÊt hiÖn mµ kh«ng
ph¶i Ýt nh÷ng loµi c©y −a s¸ng mäc nhanh, gç tr¾ng mÒm, ®êi sèng ng¾n, kh«ng cã
mÆt ë çc tÇng trªn. Cã nh÷ng chim chãc, c«n trïng, mét t¸c nh©n chuyÒn gièng nµo
®ã ®· ®−a h¹t gièng tõ xa ®Õn chiÕm lÜnh lÊy trËn ®Þa tr−íc tiªn råi m·i vÒ sau cã sù
che bãng cña nh÷ng c©y tiªn phong nµy nh÷ng c©y m¹ vµ c©y con cña nh÷ng loµi
c©y lín sèng ë tÇng trªn cña x· hîp cò sèng quanh ®Êy míi t¸i sinh dÇn dÇn. Khi vît
khái t¸n cña çc loµi c©y tiªn phong th× nh÷ng c©y mäc sau nµy sÏ tiªu diÖt nh÷ng
c©y tiªn phong b»ng çch khèng chÕ ¸nh s¸ng ë tÇng trªn, lµm cho nh÷ng c©y tiªn
phong tµn rôi, kÕt thóc ®êi sèng ng¾n ngñi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c©y con cña
nhiÒu loµi c©y ®· t¸i sinh chØ chê c¬ héi ®Ó v−¬n lªn.
Van Steenis gäi nh÷ng loµi c©y tiªn phong nµy lµ loµi t¹m thêi hay t¹m c−,
cßn nh÷ng loµi c©y mäc sau lµ loµi ®Þnh c− hay ®Þnh vÞ vµ vÝ çch t¸i sinh ®Ó hµn g¾n
çc lç trèng trong t¸n rõng nh− vËy víi çch hµn g¾n vÕt th−¬ng cña con ng−êi mµ
loµi c©y t¹m thêi chØ gi÷ vai trß cña b¹ch huyÕt lµm ®«ng m¸u, cßn Mangenot. G. l¹i
gäi nh÷ng loµi c©y ®ã b»ng mét danh tõ h×nh t−îng h¬n ®ã lµ nh÷ng loµi lªn vÕt sÑo
(Van Steenis, 1957; Nguyªn lý m«n thùc vËt x· héi häc vïng nhiÖt ®íi);
(Mangenot.G; 1957; Nh÷ng nh©n tè sinh th¸i).
Nh÷ng loµi c©y tiªn phong t¹m thêi nµy ë mçi mét vïng mét kh¸c: ë ch©u Phi
cã loµi Musunga cecropioides, cßn ë ViÖt Nam nh÷ng loµi phæ biÕt nhÊt lµ BabÐt
(Mallotus apelta), Hu n©u (Mallotus cochinchinensis), Ba soi (Mancaranga
denticulata), Sßi ®Êt (Sapium discolor), Hu ®ay(Trema angustifolia), Hu tr©u (Trema
orientalis), Hu ®en (Commersonia echinata), Muèi (Rhus sinensis), Bå ®Ò (Styrax
tonkinensis), Mµng tang (Litsea citrata), nøa (Schizostacchyum funghomi), Giang
(Dendrocalamus hamiltonii)....vv. ë nh÷ng vïng Èm cã khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi, c©y mì
(Manglietia glauca) còng lµ c©y tiªn phong, t¸i sinh t¹i chæ trèng, nh−ng lµ mét c©y
cã tuæi thä dµi, nªn ®· tån t¹i trong çc x· hîp t¸i sinh cïng víi nh÷ng c©y ®Þnh vÞ
mäc sau. T¸c gi¶ ®· t×m thÊy nhiÒu c©y mì cã ®−êng kÝnh trªn 80 cm vµ cã thÓ sèng
gÇn tr¨m n¨m cïng víi çc loµi c©y ®Þnh vÞ mäc s©u trong rõng giµ. HiÖn giê ë nhiÒu
tØnh trªn miÒn B¾c ViÖt Nam c©y mì ®ang ®−îc trång thµnh rõng kÝn trªn ®Êt rõng
®−îc chÆt träc. Nh÷ng rõng mì thuÇn lo¹i ®−îc tØa th−a dÇn vµ d−íi t¸n mì ®· më,
nh÷ng loµi chiÕm −u thÕ trong rõng cò ®· mäc lªn nh− Lim, DÎ, Re, ChÑo, Kh¸o. C©y
mì còng trë thµnh mét loµi c©y −u thÕ trong x· hîp míi h×nh thµnh.
Mét sè loµi c©y kh¸c còng nh− mì, võa lµ c©y tiªn phong mäc lªn ®Çu tiªn
nh−ng do tuæi thä dµi nªn cßn tån t¹i trong rõng giµ, cho nªn võa lµ lo¹i ®Þnh c−. §ã
lµ c©y ChÑo (Engelhardtia Chrisolepis ), c©y rµng rµng mÝt (ormosia balansae), c©y
lim xÑt (Peltophorum tonkinensis). Chóng t«i cho r»ng nh÷ng loµi c©y hiÖn tån t¹i
trong rõng giµ nguyªn sinh hay t¸i sinh tù nhiªn thuéc loµi −a s¸ng, th−êng chiÕm
tÇng trªn mµ hoµn toµn kh«ng cã c©y nhì, c©y con, c©y m¹ d−íi t¸n rõng, th× thuéc
nhãm c©y võa lµ tiªn phong, võa lµ ®Þnh c− nµy. Nh− vËy, trong çc loµi c©y tiªn
phong, kh«ng ph¶i nh− Van Steenis .J nhËn xÐt, chØ cã loµi c©y t¹m thêi hay t¹m c−,
mµ râ rµng cã hai lo¹i. Mét loµi gåm çc loµi c©y tiªn phong t¹m thêi cã tuæi thä
ng¾n nªn sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô lÞch sö th× sÏ tù tiªu vong d−íi t¸n cña loµi
c©y ®Þnh vÞ cò ®· t¸i sinh. Mét loµi kh¸c gåm nh÷ng lo¹i c©y tiªn phong ®Þnh c− v×
−a s¸ng nªn còng mäc lªn cïng víi nh÷ng lo¹i c©y tiªn phong t¹m thêi, nh−ng v× cã
tuæi thä dµi, c©y cao lín lªn tån t¹i trong rõng giµ t¸i sinh cïng víi çc loµi c©y ®Þnh
vÞ mäc sau, nh−ng ®Æc biÖt lµ chiÕm çc tÇng trªn cao vµ kh«ng cã c©y con t¸i sinh
tù nhiªn ë d−íi t¸n rõng kÝn rËm C©y chß xanh (Terminalia myriocapa), c©y T« h¹p
§iÖn Biªn (Antigia takhiajanti) cã lÏ thuéc vÒ lo¹i thø hai nµy. Riªng c©y Sau sau
(Liquidambarformosana), ®ã lµ lo¹i tiªn phong ®Þnh c− hay lo¹i tiªn phong t¹m
thêi? ë çc vïng cao h¬n giíi h¹n cña khu vùc ph©n bè cña c©y Lim
(erythrophleum fordii), tõ 700 m trë xuèng chóng ta thÊy cã nh÷ng rõng Sau sau giµ
thuÇn lo¹i hay hçn hîp c©y DÎ, Re cã thÓ sèng h¬n mét tr¨m n¨m. Theo nh÷ng tµi
liÖu cæ thùc vËt cña Colani th× Sau sau cã ho¸ th¹ch trong hÖ thùc vËt kû thø ba ddµo
®−îc ë §ång Giao (Ninh B×nh), mµ kh«ng thÊy cã l¸ ho¸ th¹ch cña Lim. Do ®ã, cã
c¬ së ®Ó cho r»ng Sau sau lµ mét c©y gç ®Æc h÷u cña MiÒn B¾c ViÖt Nam hay loµi
c©y gç di c− tõ Hoa Nam (Trung Quèc) sang, cßn lim mµ khu vùc ph©n bè rÊt hÑp
tõ Phó L¹c (Qu¶ng Nam), ®Õn TÞnh Hå S¬n (Qu¶ng §«ng Trung Quèc) th× lµ mét
loµi c©y ®Æc h÷u cña MiÒn B¾c ViÖt Nam. Trung t©m ph¸t sinh cña Lim cã lÏ ë vïng
Thanh Ho¸ - NghÖ TÜnh. Cã thÓ cho r»ng ®ã lµ mét ®Æc h÷u míi cã lÏ ph¸t sinh vµo
®µu kû thø t−, do ®ã kh«ng thÓ tõ chç lim lµ loµi c©y ®Þnh vÞ, −a bãng trong mét ®Õn
hai n¨m ®Çu vµ mäc l¹i d−íi t¸n Sau sau, vµ còng kh«ng thÓ tõ chç sau khi lim v−¬n
lªn ®−îc tíi tÇng t¸n trªn cña rõng th× sè l−îng c©y Sau sau cã gi¶m ®i vµ ®i ®Õn kÕt
luËn r»ng Sau sau lµ mét c©y tiªn phong thø sinh t¹m thêi vµ kh«ng cho ®ã lµ mét
lo¹i c©y tiªn phong ®Þnh c− trong rõng nguyªn sinh hay t¸i sinh tù nhiªn. ë çc vïng
cao gÇn s¸t chÝ tuyÕn B¾c vµ Èm −ít, loµi c©y Çng Lß (Betula alnoides) vµ loµi c©y
Tung qua mu (Alnus nepanenis) còng thuéc lo¹i c©y tiªn phong t¹m thêi, rông l¸
trong mïa rÐt vµ cïng hä víi loµi Ng©n hoa (Betula uarrucosa) cña vïng «n ®íi.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn cña çc x· hîp tù nhiªn nguyªn sinh
hay thø sinh, cã hai çch t¸i sinh: Thø nhÊt lµ çch t¸i sinh liªn tôc d−íi t¸n kÝn rËm,
cña nh÷ng lo¹i chÞu bãng, sù t¸i sinh nµy th−êng th−a thít vµ yÕu ít v× thiÕu ¸nh
s¸ng nªn chØ cã mét sè Ýt c©y tho¸t khái hai giai ®o¹n nguy hiÓm trong ®êi sèng:
Mét giai ®o¹n ë vµo mét ®Õn hai n¨m ®Çu vµ mét giai ®o¹n øc chÕ kÐo dµi chê c¬
héi v−¬n lªn tÇng trªn cao cho thÝch hîp víi nhu cÇu sinh th¸i, thø hai lµ çch t¸i
sinh theo vÖt ®Ó hµn g¾n nh÷ng læ trèng trong t¸n rõng do c©y giµ ®æ rôi hay giã b·o
lµm ®æ gÉy, ë ®ã tr−íc hÕt mäc lªn loµi c©y tiªn phong −a s¸ng mäc nhanh. D−íi t¸n
kÝn hay th−a cña chóng, nh÷ng loµi c©y ®Þnh vÞ trong thµnh phÇn x· hîp cò th−êng
®ßi hái bãng trong mét ®Õn hai n¨m ®Çu, sÏ mäc sau vµ dÇn dÇn v−¬n lªn thay thÕ
nh÷ng loµi c©y tiªn phong t¹m thêi cã tuæi thä ng¾n. nh÷ng c©y tiªn phong sÏ tù tiªu
vong sau khi “hoµn thµnh nhiÖm vô”, hoÆc sÏ bÞ tiªu diÖt bëi t¸n kÝn rËm cña çc
loµi c©y ®Þnh vÞ mäc sau, chØ trõ mét sè Ýt loµi c©y tiªn phong ®Þnh c− cã tuæi thä
dµi, cã thÓ tån t¹i trong thµnh phÇn cña çc x· hîp ®· t¸i sinh tù nhiªn.
Qua ®©y, chóng ta nhËn ra mét sè nh©n tè sinh th¸i trong nhãm khÝ hËu ®·
khèng chÕ vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn cña çc x· hîp trong th¶m thùc
vËt rõng, ®ã lµ ¸nh s¸ng. Trong khi çc ®iÒu kiÖn kh¸c cña m«i tr−êng nh− ®Êt rõng,
®é nhiÖt, ®é Èm d−íi rõng ch−a thay ®æi, th× thµnh phÇn cña çc x· hîp t¸i sinh
kh«ng cã nh÷ng biÕn ®æi lín vµ còng kh«ng diÔn thÕ mét çch hoµn toµn trong
kh«ng gian vµ thêi gian nh− AubrÐville A. §· nhËn ®Þnh, mµ ®· diÔn thÕ ra theo
nh÷ng ph−¬ng thøc t¸i sinh cã tÝnh quy luËt nh©n qu¶ gi÷a sinh vËt vµ hoµn c¶nh. Do
®ã, khi n¨m v÷ng tÝnh di truyÒn cña çc lo¹i thùc vËt trong thµnh phÇn x· hîp, chñ
yÕu lµ ®Æc tÝnh sinh th¸i cña chóng ®èi víi ¸nh s¸ng, tuæi thä, mïa qu¶, h¹t th×
chóng ta cã thÓ chñ ®éng ®−îc phÇn nµo trong viÖc ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p l©m sinh
®Ó æn ®Þnh çc −u hîp tù nhiªn cã lîi nhÊt cho con ng−êi, lo¹i th¶i nh÷ng x· hîp
trong ®ã cã nhiÒu loµi c©y Ýt c«ng dông ®¬n gi¶n ho¸ nh÷ng x· hîp qu¸ phøc t¹p ®Ó
t¹o dÇn nh÷ng −u hîp môc ®Ých ®¸p øng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Nh−ng khi con ng−êi t¸c ®éng vµo th¶m thùc vËt th× nh÷ng quy luËt tù nhiªn
nãi trªn sÏ bÞ x¸o trén nhiÒu.
Tuy nhiªn, cã mét thùc tÕ n÷a trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi mµ nh÷ng t¸c gi¶ cã
tªn tuæi khi nghiªn cøu rõng Èm nhiÖt ®íi ®Òu chó ý lµ nh÷ng c©y tiªn phong t¹m
thêi hay ®Þnh c− theo çch t¸i sinh thµnh vÖt ®Ó lÊp çc lç trèng trong rõng nguyªn
sinh tù nhiªn kh«ng kh¸c víi nh÷ng loµi c©y thø sinh mäc laÞ ®Çu tiªn nh÷ng kho¶ng
®Êt trèng, v× rõng ®· bÞ tiªu huû hoµn toµn b»ng çch chÆt tr¾ng hoÆc ®èt rõng lµm
n−¬ng rÉy. ChÝnh v× thÕ mµ tr−íc ®©y t¸c gi¶ ®· nhËn ®Þnh lµ sau khi th¶m thùc vËt
nguyªn sinh bÞ tiªu huû, qu¸ tr×nh diÔn thÕ thø sinh b×nh th−êng ®· diÔn ra, kh«ng
kh¸c g× sù ph¸t triÓn réng trªn mét diÖn tÝch lín ph−¬ng thøc t¸i sinh theo vÖt trong
nh÷ng quÇn thÓ nguyªn sinh:(Th¸i V¨n Trõng, 1964; ph¸t sinh quÇn thÓ vµ ph©n lo¹i
th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam).
1.2. Tæng quan khu vùc nghiªn cøu
1.2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn
1.2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh
Khu vùc nghiªn cøu n»m gi÷a 3 huyÖn: §¹i Tõ, Phæ Yªn vµ thµnh phè Th¸i
Nguyªn, çch trung t©m thµnh phè Th¸i Nguyªn 15 km vÒ phÝa T©y.
- PhÝa B¾c gi¸p víi x· Kh«i Kú, B×nh Thµnh, Hïng S¬n, Hµ Th−îng vµ Cï V©n
cña §¹i Tõ.
- PhÝa T©y gi¸p víi V−ên Quèc gia Tam §¶o.
- PhÝa §«ng gi¸p víi thµnh phè Th¸i Nguyªn.
- PhÝa Nam gi¸p víi x· Çt Nª, Qu©n Chu cña huyÖn §¹i Tõ vµ x· Phóc T©n
cña huyÖn Phæ Yªn.
Trung t©m khu vùc nghiªn cøu n»m ë to¹ ®é ®Þa lý:
210 34’ vÜ ®é B¾c
1050 46’ kinh ®é §«ng
§Þa h×nh khu vùc Hå Nói Cèc t−¬ng ®èi phøc t¹p ®−îc ph©n bè theo kiÓu b¸n
trung du, cã nhiÒu ®åi nói d¹ng b¸t óp xen kÏ nhau. Bªn c¹nh ®ã ®Êt N«ng nghiÖp
®−îc ph©n bè r¶i r¸c gi÷a çc khe nói. §iÒu ®Æc biÖt h¬n lµ gi÷a lßng hå cßn rÊt
nhiÒu ®¶o d¹ng ®åi b¸t óp. §é cao trung b×nh ®åi nói ë ®©ykho¶ng h¬n 200m so víi
mÆt n−íc biÓn. §é dèc trung b×nh 17-25 ®é, thËm chÝ cã n¬i trªn 35 ®é.
1.2.1.2. KhÝ hËu, thuû v¨n
Nh×n chung khÝ hËu khu vùc nghiªn cøu mang nÐt chung cña khÝ hËu vïng
§«ng B¾c ViÖt Nam thuéc miÒn nhiÖt ®íi giã mïa, cã 2 mïa râ rÖt, mïa hÌ th× nãng
Èm m−a nhiÒu vµ l−îng m−a tËp chung cao nhÊt vµo th¸ng 7 hµng n¨m, mïa §«ng
th× l¹nh kÌm theo sù kh« hanh vµ Ýt m−a.
ChÕ ®é nhiÖt: NhiÖt ®é b×nh qu©n hµng n¨m tõ 21- 220C. NhiÖt ®é cao nhÊt
410C, nhiÖt ®é thÊp nhÊt 110C.
ChÕ ®é m−a,Èm ®é: Tæng l−îng m−a b×nh quan hµng n¨m:1800-2000mm,
l−îng m−a tËp chung vµo th¸ng 7,8,9. §é Èm b×nh quan: 84-85%.
ChÕ ®é giã, n¾ng: H−íng giã thÞnh hµnh vÒ mïa m−a cã giã §«ng Nam, mïa
kh« cã giã §«ng B¾c, tæng giê n¾ng trong n¨m lµ 1586 giê.
VÒ thuû v¨n: do ®Þa h×nh bÞ chia c¾t nhiÒu t¹o thµnh m¹ng l−íi khe suèi kh¸
dµy ®Æc ®æ xuèng lßng hå. MÆt hå cã diÖn tÝch h¬n 2000ha, møc n−íc hå d©ng b×nh
th−êng cèt: 46,2m.
1.2.1.3. Thæ nh−ìng
§Êt khu vùc nghiªn cøu chñ yÕu ph¸t triÓn trªn çc lo¹i ®¸ mÑ phiÕn th¹ch,
m¾c ma a-xÝt gåm çc lo¹i chÝnh sau:
- §Êt FeralÝt n©u vµng hoÆc n©u ®á, ph©n bè trªn toµn vïng, lo¹i ®Êt nµy cã
tÇng dµy 0,5 - 1,0m, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh, gi÷ n−íc tèt.
- §Êt FeralÝt vµng n©u ph©n bè r¶i r¸c trong vïng ®é dµy trung b×nh 1,0-2,0m,
thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh nhÑ, gi÷ n−íc kÐm.
Nh×n chung hai lo¹i ®Êt trªn thÝch hîp cho viÖc trång ChÌ, c©y ¨n qu¶ vµ trång rõng.
- §Êt båi tô (®Êt phï sa): ph©n bè phÝa Nam khu vùc nghiªn cøu, thÝch hîp
cho trång lóa, trång mµu.
1.2.1.4. S¬ l−îc lÞch sö rõng khu vùc nghiªn cøu
Theo sè liÖu ®iÒu tra cña dù ¸n “®Çu t− ph¸t triÓn rõng phßng hé kÕt hîp du
lÞch sinh th¸i vïng Hå Nói Cèc” n¨m 2002. §· cã nhËn ®Þnh nh− sau:
Rõng khu vùc Hå Nói Cèc tr−íc n¨m 1980 cã kiÓu “Rõng kÝn th−êng xanh,
m−a Èm nhiÖt ®íi ®ai nói thÊp” víi çc quÇn x· thùc vËt −u hîp tiÒn sinh cña kiÓu
rõng nµy bao phñ (Th¸i V¨n Trõng - 1970). §©y lµ hÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi tù
nhiªn rÊt ®a d¹ng, phong phó vµ cã gi¸ trÞ cao vÒ l©m s¶n vµ phßng hé.
Rõng tr−íc ®©y th−êng cã 5 tÇng: TÇng v−ît t¸n,tµng −u thÕ sinh th¸i, tÇng
d−íi t¸n, tÇng c©y bôi thÊp, tÇng th¶m t−¬i. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu c©y th©n th¶o, c©y
th©n gç lµ d©y leo, c©y phô sinh, c©y ký sinh cã ph©n bè trong rõng.
- TÇng c©y gç rÊt phong phó vÒ loµi, th−êng gÆp çc loµi c©y gç lín, nhì thuéc
çc hä chñ yÕu sau: Hä §Ëu (Fabaceae); Hä Re (Lauraceae); Hä DÎ (Fagaceae); Hä
Xoan (Meliaceae); Hä D©u t»m (Moraceae); Hä Vang(Caesalpiniaceae); Hä Trinh
N÷ (Mimosaceae); Hä Méc Lan (Magnoliaceae); Hä Tr¸m (Burseraceae); Hä Bå
Hßn (Sapindaceae); Hä M¸u Chã (Myrticaceae); Hä Bøa (Clusiaceae); Hä Sim
(Myrtaceae); Hä Tr«m (Sterculiaceae); Hä ThÇu DÇu (Euphorbiaceae); Hä Na
(Annonaceae); Hä Du (Ulmaceae); Hä Cµ phª (Rubiaceae); Hä §iÒu
(Anacardiaceae)..
- TÇng c©y bôi cã rÊt nhiÒu loµi thuéc mét sè hä chñ yÕu sau: Hä Cam quyt
(Rutaceae); Hä Cµ phª (Rubiaceae); Hä Tróc §µo (Apocynaceae); Hä Mua
(Melastomaceae); Hä Hoa t¸n (Araliaceae); Hä ThÇu DÇu (Euphorbiaceae); Hä Cau
Dõa (Arecaceae); Hä Phô tre tróc (Bambusoideae)....
- TÇng th¶m t−¬i cã çc loµi phæ biÕn ë çc hä sau: Hä cá (Poaceae); Hä Cãi
(Cyperaceae); Hä ¤r« (Acanthaceae); Hä Gai (Uticaceae); Hä R¸y (Araceae); Hä
Gõng (Zinginberaceae);Hä Hµnh tái (Liliaceae)....Vµ çc loµi D−¬ng xØ trong ngµnh
D−¬ng xØ.
- TÇng phô sinh, kÝ sinh cã nhiÒu loµi cña hä Phong Lan (Ochidaceae); Hä
§µn h−¬ng (Santalaceae); Hä TÇm göi (Loranthaceae); vµ nhiÒu loµi quyÕt thùc vËt
sèng phô sinh.
- TÇng d©y leo cã nhiÒu loµi d©y leo th©n gç cã gi¸ trÞ nh− çc loµi d©y leo
thuéc hä Na, hä §Ëu, hä Sæ (Dilleniaceae), hä HuyÕt ®»ng, hä TiÕt dª
(Menispermaceae), hä CËm cang (Smilacaceae), hä Cñ N©u (Dioscoreaceae), hä Nho
(Vitaceae), hä Vang (Caesalpiniaceae), hä Trinh N÷ (Mimosaceae)....
§Õn nay, kiÓu rõng trong khu vùc nghiªn cøu hÇu nh− ®· bÞ ph¸ huû hoµn toµn,
do khai th¸c l¹m dông ®Ó lÊy l©m s¶n vµ lÊy ®Êt lµm n«ng nghiÖp. Nh÷ng n¬i ®−îc
khoanh nu«i b¶o vÖ chÆt chÏ, rõng ®ang ®−îc phôc håi víi mét tiÒm n¨ng t¸i sinh tù
nhiªn, nhiÒu loµi ph¸t triÓn m¹nh mÏ b»ng chÝnh nguån h¹t cña thÕ hÖ rõng tr−íc tån
l¹i hay trªn çc gèc, rÔ c©y bÞ chÆt ph¸ cßn sãt l¹i. Rõng bÞ mÊt ®i, lÞch sö rõng cßn,
dÊu vÕt rõng sãt l¹i cßn, ®©y lµ nh÷ng c¬ së thùc tiÔn qóy gi¸, lµ m« h×nh ®Ó chän c©y
trång cho qu¸ tr×nh c¶i t¹o phôc håi l¹i rõng hçn giao nhiÒu loµi c©y, nhiÒu tÇng c©y
trªn ®Êt rõng cò ®ang trång Keo, B¹ch ®µn, hay bá trèng trong khu vùc.
Ngµy nay diÖn tÝch rõng trång ngµy mét t¨ng chñ yÕu lµ rõng trång thuÇn loµi
Keo, B¹ch ®µn, Th«ng hoÆc rõng trång hçn giao Keo + Muång, Keo + B¹ch ®µn...
Hµng n¨m nhê vµo çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n trång rõng, diÖn tÝch rõng trång dÇn dÇn
phñ xanh diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi träc. §Æc biÖt lµ c«ng t¸c giao ®Êt, giao rõng cho
tõng hé gia ®×nh qu¶n lý ®−îc chÆt chÏ h¬n, diÖn tÝch khoanh nu«i còng t¨ng lªn.
1.2.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi
1.2.2.1. D©n sè vµ lao ®éng
Toµn khu vùc nghiªn cøu cã 9.420 hé víi tæng sè nh©n khÈu lµ 42.170
ng−êi,trong ®ã cã 21.696 lao ®éng chÝnh vµ 6.147 lao ®éng phô. §Æc ®iÓm næi bËt
cña vïng lµ cã nhiÒu d©n téc anh em cïng sinh sèng, chiÕm ®a sè lµ d©n téc
Kinh(93%), d©n téc Tµy (3,1%), d©n téc Nïng (1,65%), vµ çc d©n téc Dao, M−êng,
S¸n D×u, Ng¸i (2,5%). VÒ mÆt phong tôc, v¨n ho¸... cã nh÷ng ®Æc tr−ng kh¸c nhau
nh−ng c¬ b¶n hä ®Òu lµ nh÷ng hé thuÇn n«ng cÇn cï chÞu khã, cïng cã tËp qu¸n
trång lóa n−íc, ch¨m sãc c©y ¨n qu¶, chÌ... vµ ch¨n nu«i lîn, gµ, tr©u bß theo quy
m« hé gia ®×nh.
B¶ng 1-1. HiÖn tr¹ng d©n sè vµ lao ®éng khu vùc nghiªn cøu
TT H¹ng môc §VT Sè l−îng TØ lÖ (%)
Tæng sè nh©n khÈu Ng−êi 42.170
Tæng sè hé Hé 9.420
1 Tæng sè lao ®éng L.®éng 27.843 100
- Lao ®éng chÝnh L.®éng 21.696 77,9
- Lao ®éng phô L.®éng 6.147 21,1
2 Ph©n theo d©n téc 100
- D©n téc Kinh Ng−êi 39.107 92,7
- D©n téc Tµy Ng−êi 1.289 3,1
- D©n téc Nïng Ng−êi 699 1,7
- D©n téc Dao + M−êng Ng−êi 549 1,3
- D©n téc S¸n D×u +Ng¸i Ng−êi 526 1,2
3 TØ lÖ t¨ng d©n sè % 1,4
(Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra cña dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn rõng phßng hé 2002)
Qua b¶ng 1-1. ta thÊy nguån lao ®éng ë ®©y dåi dµo vµ lµ nguån nh©n lùc quan
träng ®Ó phôc vô s¶n xuÊt, sè lao ®éng chÝnh chiÕm 77,9% tæng sè lao ®éng, sè lao
®éng phô lµ 21,1%.
1.2.2.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ
a- S¶n xuÊt N«ng nghiÖp
* HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt:
Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña vïng nghiªn cøu lµ 11.494,5ha. Trong ®ã diÖn tÝch
mÆt hå kho¶ng h¬n 2000ha chiÕm 21,7%, diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp chiÕm tØ träng lín
nhÊt 46%, mµ chñ yÕu lµ rõng trång (gÇn 71% diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp), tuy nhiªn
diÖn tÝch ®Êt trèng cßn kh¸ lín(tr¹ng th¸i Ia; Ib; Ic) chiÕm tíi 22,7% diÖn tÝch ®Êt l©m
nghiÖp, phÇn lín tËp chung ë huyÖn §¹i Tõ (963,57ha), thµnh phè Th¸i Nguyªn cßn Ýt
®Êt trèng nhÊt (36,2ha). Toµn khu vùc nghiªn cøu cã kho¶ng 3.171ha ®Êt N«ng
nghiÖp, chñ yÕu lµ ruéng lóa (2.250,7ha), cßn l¹i lµ ®Êt trång chÌ vµ trång mµu. Nh−
vËy, viÖc sö dông ®Êt ®ai ë ®©y cßn ch−a hîp lý, cã kh¸ nhiÒu diÖn tÝch ®Êt ch−a cã
rõng trong khi ®ã yªu cÇy phßng hé lµ rÊt lín, ®Æc bÞªt lµ diÖn tÝch che phñ.
B¶ng 1-2. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt khu vùc nghiªn cøu
Tæng Ph©n bæ
TT H¹ng môc DiÖn tÝch T. P hè
(ha) T. Nguyªn
§¹i Tõ Phæ Yªn
Tæng diÖn tÝch tù nhiªn 11.494,50 2.079,50 7.226,00 2.149,00
A §Êt L©m NghiÖp 5.209,85 1.046,62 2.964,56 1.198,58
I §Êt cã rõng 4.023,28 1.010,42 2001,08 1.011,78
1 Rõng tù nhiªn 339,30 54,80 253,50 31,00
2 Rõng trång 3.683,98 955,62 1.747,58 980,78
- Rõng PAM 2.460,88 692,43 1.224,92 543,53
- Rõng phßng hé 1223,10 263,19 522,66 437,25
+ D−íi 3 n¨m 399,08 69,95 238,14 90,99
+ Trªn 3 n¨m 424,20 193,24 284,52 346,26
II §Êt trèng 1.186,57 36,20 963,57 186,80
1 Tr¶ng cá (IA) 319,10 31,70 287,40
2 §Êt c©y bôi (IB) 664,08 4,50 472,78 186,80
3 §Êt cã c©y gç r¶i r¸c 203,39 203,39
B §Êt N«ng NghiÖp 3.170,96 621,79 2.225,61 323,56
I §Êt ruéng 2.250,76 517,41 1.646,79 86,56
II §Êt mµu 107,30 2,88 28,40 75,75
III §Êt c©y ¨n qu¶ vµ c©y CN 813,47 101,50 550,42 161,55
1 ChÌ 803,47 99,00 544,42 160,05
2 C©y ¨n qu¶ 10,00 2,50 6,00 1,50
C MÆt n−íc vµ ®Êt kh¸c 3.113,39 411,09 2.075,74 626,56
(Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra cña dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn rõng phßng hé 2002)
* KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh N«ng nghiÖp

- VÒ trång trät: Tæng s¶n l−îng c©y cã h¹t toµn vïng nghiªn cøu n¨m 2000 lµ
15.107,4 tÊn (trong ®ã lóa 14.500 tÊn; Ng« 607,4 tÊn). N¨ng suÊt lóa b×nh qu©n c¶
n¨m toµn vïng ®¹t 3,97tÊn/ha (so víi møc b×nh qu©n chung trong toµn tØnh lµ
3,8tÊn/ha), trong ®o n¨ng suÊt lóa cña §¹i Tõ cao nhÊt (4,15tÊn/ha). Ngoµi lóa vµ
c©y trång chÝnh, th× chÌ còng lµ c©y trång ®−îc chó träng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chÌ
ë ®©y mang tÝnh hµng ho¸ cao ChÌ cña T©n C−¬ng, §¹i Tõ lµ nh÷ng s¶n phÈm næi
tiÕng trong c¶ n−íc. S¶n l−îng chÌ bóp t−¬i n¨m 2000 cña toµn vïng ®¹t 4290 tÊn,vµ
s¶n phÈm chÌ bóp kh« s¬ chÕ lµ 894 tÊn, ®¹t gi¸ trÞ s¶n l−îng kho¶ng 2,5 tØ ®ång.
- VÒ Ch¨n nu«i: TÝnh ®Õn ngµy 1/10/2000 tæng sè ®µn Tr©u bß trong vïng cã
3.750 con (trong ®ã phÇn lín lµ Tr©u 3.075 con), chñ yÕu phôc vô nhu cÇu cµy kÐo.
Nh− vËy b×nh qu©n 1ha ®Êt N«ng nghiÖp cã 1,5 con tr©u bß cµy kÐo. Ch¨n nu«i lîn vµ
gia cÇm míi chØ dõng l¹i ë chç “t¨ng gia”, tøc lµ mang tÝnh tËn dông, tiÕt kiÖm nh÷ng
nguån lùc d− thõa chø ch−a ®−îc coi lµ mét ngµnh s¶n xuÊt chÝnh. B×nh qu©n mét hé
gia ®×nh khu vùc nghiªn cøu cã 1,2 con lîn thÞt; 15-20 con gµ hoÆc gia cÇm kh¸c.
b- TiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô
Do viÖc trång chÌ ph¸t triÓn mµ ngµnh chÕ biÕn chÌ trong vïng còng t−¬ng ®èi
ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng ®−îc viÖc b¶o qu¶n còng nh− t¹o ra s¶n phÈm cao h¬n. Çc hé
gia ®×nh trång chÌ ®Òu cã c«ng cô chÕ biÕn (c«ng cô sao, sÊy phæ biÕn hiÖn nay lµ
m¸y sao chÌ b»ng quay tay - cßn gäi lµ “T«n quay”, vµ hÇu hÕt çc hé gia ®×nh ®Òu
®· cã m¸y vß chÌ ch¹y b»ng ®éng c¬ ®iÖn, nh÷ng lo¹i céng cô nµy kh¸ phï hîp víi
m« h×nh chÕ biÕn cña n«ng hé, song s¶n phÈm qua chÕ biÕn míi ®¬n thuÇn lµ chÌ
bóp kh« s¬ chÕ biÕn chØ phï hîp víi thÞ tr−êng trong n−íc, nªn gi¸ trÞ ch−a cao.
Còng víi lo¹i nguyªn liÖu nµy nÕu cã c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ çc biÖn ph¸p qu¶n lý
phï hîp ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu lÇn.
Ngoµi ngµnh chÕ biÕn chÌ ra trong vïng nghiªn cøu còng cã mét sè Ýt hé gia
®×nh tham gia vµo çc lÜnh vùc kh¸c nh−; VËn t¶i, bu«n b¸n nhá, dÞch vô ¨n uèng
gi¶i kh¸t... nh−ng víi quy m« ch−a lín.
c- Du lÞch
Hå Nói Cèc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng tµi nguyªn du lÞch vÒ mÆt tù
nhiªn ®iÓn h×nh, cã kh¶ n¨ng khai th¸c thuËn lîi (PTS NguyÔn Minh TuÖ - §Þa lý du
lÞch). Tuy nhiªn gi¸ trÞ thu hót kh¸ch cña tµi nguyªn du lÞch nµy míi chØ dõng l¹i ë
møc trung b×nh. HiÖn t¹i viÖc khai th¸c du lÞch chñ yÕu tËp chung vµo phÝa B¾c Hå
Nói Cèc, n¬i ®©y cã khu du lÞch C«ng §oµn. Tæng doanh thu du lÞch cña khu du lÞch
C«ng §oµn n¨m 2000 ®¹t 7,2 tØ ®ång. Ngoµi ra ë phÝa B¾c Hå cßn cã khu Nhµ nghØ
®oµn 16 cña Qu©n ®éi (Qu©n khu I) nh−ng chñ yÕu phôc vô nghØ d−ìng néi bé; phÝa
Nam hå cã khu du lÞch Nam Ph−¬ng còng n»m trong hÖ thèng cña khu du lÞch C«ng
§oµn nh−ng ch−a khai th¸c ®−îc lµ bao.
Víi hÖ thèng giao th«ng thuËn lîi, nguån n−íc dåi dµo, ®Þa h×nh phong phó ®a
d¹ng, l¹i gÇn çc khu ®« thÞ lín (Hµ N«i, TP th¸i Nguyªn), viÖc ®Çu t− hîp lý ®Ó t¹o
ra nh÷ng s¶n phÈm du lÞch phong phó vµ hÊp dÉn ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao
kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn ®em l¹i nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, m«i
tr−êng vµ x· héi.
1.2.2.3. C¬ së h¹ tÇng
Do n»m trong vïng du lÞch nªn hÖ thèng giao th«ng vïng nghiªn cøu kh¸
thuËn lîi, çc trôc ®−êng quèc lé, ®−êng liªn tØnh, liªn huyÖn vµ mét sè tuyÕn liªn
x· ®−îc ch¶i nhùa. Çc tuyÕn c¬ b¶n ®· ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®i l¹i phôc vô cho
giao l−u hµng ho¸ còng nh− th¨m quan du lÞch.
Çc x· trong khu vùc nghiªn cøu ®Òu cã çc tr−êng mÉu gi¸o, tiÓu häc, trung
häc c¬ së, 100% çc ch¸u ®Õn tuæi ®i häc ®Òu ®−îc ®i häc. Mçi x· cã mét Tr¹m y tÕ
®¸p øng ®ñ nhu cÇu kh¸m, ch÷a bÖnh ban ®Çu cho nh©n d©n trong vïng. Ngoµi ra
®êi sèng sinh ho¹t còng ®−îc n©ng lªn mét b−íc ®¸p øng çc nhu cÇu vÒ th«ng tin,
sö dông trang thiÕt bÞ sinh ho¹t... HÖ thèng thuû lîi t−¬ng ®èi thuËn tiÖn, c¬ b¶n ®¸p
øng ®−îc nhu cÇu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cã tíi 70% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®·
®−îc t−íi tiªu chñ ®éng.
1.2.2.4. T×nh hinh ho¹t ®éng l©m nghiÖp trong nh÷ng n¨m qua
Trong thêi gian tõ n¨m 1971 ®Õn n¨m 1976 toµn bé nh÷ng khu rõng xanh tèt ë
®©y ®· bÞ ph¸ trôi. Tõ n¨m 1978 ®Õn 1989 rõng ë ®©y ®· ®−îc chó b¶o vÖ nh−ng
chØ cã lùc l−îng kiÓm l©m víi 7 ®Õn 8 ng−êi canh gi÷ nªn rõng phôc håi tíi ®©u l¹i
bÞ chÆt ph¸ tíi ®ã, rõng vÉn bÞ mÊt ®i hoÆc trë thµnh nghÌo kiÖt. Tõ n¨m 1990
ch−¬ng tr×nh trång rõng PAM ®−îc thùc hiÖn ë ®©y, nh÷ng khu rõng B¹ch ®µn ®−îc
trång trªn nh÷ng khu ®Êt trèng c©y bôi. Hµng ngµn ha rõng ®−îc trång lªn nh−ng
hÇu hÕt lµ rõng B¹ch ®µn, gi¸ trÞ phßng hé hÇu nh− kh«ng cã. Bªn c¹nh viÖc trång
rõng theo ch−¬ng tr×nh PAM, tõ n¨m 1991 ch−¬ng tr×nh trång rõng phßng hé còng
®−îc thùc hiÖn ë çc ®¶o vµ b¸n ®¶o quanh hå Nói Cèc. Qua ch−¬ng tr×nh nµy tíi
1998 ®· cã 1.223,10 ha rõng víi çc loµi c©y: Keo, L¸t, Tr¸m, Muång ®en, DÎ, Giæi
®−îc t¹o ra. Ngµy nay ®i xuång tõ B¾c hå xuèng phÝa Nam ta thÊy mµu xanh t−¬i trÎ
cña nh÷ng rõng nµy. Tuy vËy khi ®i s©u vµo çc khe l¹ch, nhÊt lµ ®i vµo nh÷ng n¬i
xa mÆt hå nh− vïng nói Ph¸o cña x· T©n Th¸i, vïng Mü Yªn, V¨n Yªn, Lôc Ba
hoÆc vïng phÝa Nam hå vÉn cßn nh÷ng v−ên B¹ch ®µn kh¼ng khiu, cßi cäc kh«ng cã
kh¶ n¨ng phßng hé, gi÷ ®Êt gi÷ n−íc cho hå.
Nh− vËy, mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho chóng ta lµ ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p t¸c
®éng hîp lý ®Ó rõng phßng hé Hå Nói Cèc ngµy cµng ph¸t huy tiÒm n¨ng cña m×nh
®¸p øng nhu cÇu cña ®êi sèng nh©n d©n trong vïng vµ l©n cËn. Chóng ta ph¶i nghiªn
cøu t¹o ra nh÷ng khu rõng trång phßng hé b»ng nh÷ng c©y b¶n ®Þa cã tÝnh chèng
chÞu cao, t¹o ra hÖ sinh th¸i rõng bÒn v÷ng gÇn gièng víi hÖ sinh th¸i rõng tù nhiªn.
Ch−¬ng 2
Môc tiªu, quan ®iÓm, néi dung
Vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1.môc tiªu, ®èi t−îng nghiªn cøu

2.1.1. VÒ lý luËn
Qua nghiªn cøu sÏ bæ sung thªm nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Æc ®iÓm cÊu tróc vµ t¸i
sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt rõng. Gãp phÇn lµm s¸ng tá c¬ së khoa häc cho viÖc
khoanh nu«i phôc håi ph¸t triÓn rõng tù nhiªn.
2.1.2. VÒ thùc tiÔn
- X¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc vÒ tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh.
- X¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc mËt ®é cña c©y t¸i sinh.
- Ph©n tÝch ®−îc mét sè nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn.
- §Ò xuÊt ®−îc mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh xóc tiÕn viÖc khoanh nu«i
t¸i sinh, n©ng cao tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i rõng d¸p øng môc tiªu phßng hé
còng nh− c¶nh quan sinh th¸i cña rõng.
2.1.3. §èi t−îng nghiªn cøu
§èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ çc tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi (Keo;
B¹ch ®µn…), rõng trång hçn giao (Keo + B¹ch ®µn….) khu vùc rõng phßng hé Hå
Nói Cèc - TØnh Th¸i Nguyªn.
2.1.4. Giíi h¹n cña ®Ò tµi
*VÒ néi dung:
HÖ sinh th¸i rõng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, hiÖn t−îng t¸i sinh hÕt søc phøc
t¹p, ®Ò tµi chØ nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc sau ®èi víi tÇng c©y cao: tæ
thµnh, mËt ®é, tÇng thø, ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao, theo cì ®−êng kÝnh, ®é tµn
che, d¹ng sèng.
§èi líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång nghiªn cøu çc ®Æc ®iÓm sau: tæ thµnh,
mËt ®é, chÊt l−îng, nguån gèc, ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo chiÒu cao. Nghiªn cøu
çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång.
* VÒ ®Þa bµn nghiªn cøu
Dùa trªn b¶n ®å vµ sè liÖu thèng kª rõng cña ban qu¶n lý rõng phßng hé Hå
Nói Cèc, ®Ò tµi tËp chung vµo mét sè x· cña huyÖn §¹i Tõ, huyÖn Phæ Yªn, Thµnh
phè Th¸i Nguyªn thuéc tØnh Th¸i Nguyªn.
* ViÖc ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p t¸c ®éng
Trªn c¬ së nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång ta tiÕn
hµnh ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p l©m sinh phï hîp nh»m n©ng cao tÝnh n¨ng phßng hé cña
rõng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao.
2.2. Quan ®iÓm nghiªn cøu
§Ò tµi ®i vµo nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång, ®©y lµ
mét hÖ sinh th¸i mang tÝnh ®Æc tr−ng riªng v× vËy khi nghiªn cøu t¸c gi¶ ph¶i vËn
dông quan ®iÓm “sinh th¸i ph¸t sinh quÇn thÓ” trong th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi
cña Th¸i V¨n Trõng (1978)[63]. §Ó nghiªn cøu qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n
rõng trång, tøc lµ kiÓu h×nh thµnh nh÷ng th¶m thùc vËt, nh÷ng x· hîp thùc vËt d−íi
t¸c ®éng cña çc nhãm nh©n tè sinh th¸i trong hoµn c¶nh bªn ngoµi cña quÇn thÓ.
§Ò tµi còng nh×n nhËn vÒ cÊu tróc rõng trªn quan ®iÓm vÒ hÖ sinh th¸i ®ã lµ
cÊu tróc sinh th¸i, h×nh th¸i vµ cÊu tróc tuæi. CÊu tróc cña líp th¶m thùc vËt kÕt qu¶
qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh sinh tån gi÷a thùc
vËt víi thùc vËt, gi÷a thùc vËt víi hoµn c¶nh sèng. V× vËy cÊu tróc rõng ph¶n ¸nh
mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a thùc vËt víi thùc vËt, gi÷a thùc vËt víi m«i tr−êng vµ ®iÒu
quan träng lµ mèi quan hÖ gi÷a c©y rõng víi hoµn c¶nh sèng. Nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy
trªn quan ®iÓm triÕt häc thùc chÊt cÊu tróc rõng ph¶n ¸nh râ cÆp ph¹m trï néi dung
vµ h×nh thøc, cÊu tróc rõng chÝnh lµ h×nh thøc nã ph¶n ¸nh néi dung bªn trong cña
hÖ sinh th¸i rõng. Cßn nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy trªn quan ®iÓm s¶n l−îng thùc chÊt cÊu
tróc rõng ph¶n ¸nh søc s¶n xuÊt cña rõng theo kiÓu lËp ®Þa. Còng trªn quan ®iÓm
triÕt häc th× t¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn chøng, rõng non thay thÕ
rõng giµ trªn c¬ së ®−îc thõa h−ëng hoµn c¶nh thuËn lîi do thÕ hÖ rõng ban ®Çu t¹o
nªn. §øng trªn quan ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ häc th× t¸i sinh rõng lµ t¸i s¶n xuÊt më
réng tµi nguyªn rõng.
Rõng lµ mét tæng hîp çc quÇn x· sinh vËt, nh− quÇn x· thùc vËt, quÇn x·
®éng vËt, quÇn x· vi sinh vËt. Chóng chiÕm lÜnh mét ph¹m vi l·nh thæ nhÊt ®Þnh cña
hoµn c¶nh xung quanh. Nh÷ng sinh vËt nµy lu«n lu«n n»m trong tr¹ng th¸i c¹nh
tranh vÒ ¸nh s¸ng, kh«ng khÝ, n−íc, nhiÖt ®é vµ çc chÊt dinh d−ìng cÇn thiÕt kh¸c
cÇn cho sù sèng cña chóng. Mçi sinh vËt lµ mét thµnh phÇn cña hoµn c¶nh xung
quanh ®ã, nã cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh vËt kh¸c nhau vµ ¶nh h−ëng ®Õn hoµn c¶nh
xung quanh Hoµng Kim Ngò –Phïng Ngäc Lan (1998)[27]. Bëi vËy khi nghiªn cøu
vÒ çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh ta cÇn chó ý tíi quan ®iÓm sinh th¸i
quÇn x· ®Ó ph©n tÝch.
Nh− vËy, chóng ta cã thÓ t¸c ®éng biÖn ph¸p l©m sinh nµy hay kh¸c th× còng
l−u ý r»ng biÖn ph¸p ®ã chØ hiÖu qu¶ khi ta vËn dông ®óng quy luËt tù nhiªn, ®óng
lóc vµ ®óng chç cã nghÜa lµ ta can thiÖp vµo thÕ giíi tù nhiªn nh−ng ph¶i tu©n theo
sù vËn hµnh cña hÖ sinh th¸i. §ång thêi sù can thiÖp cña con ng−êi ®−îc coi lµ phï
hîp, hiÖu qu¶ khi ta gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i víi lîi Ých
cña con ng−êi.
2.3. néi dung nghiªn cøu
2.3.1. Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cña tÇng c©y cao
Trong phÇn nµy néi dung tËp chung chñ yÕu vµo çc ®Æc ®iÓm sau:
- Tæ thµnh tÇng c©y cao.
- CÊu tróc mËt ®é tÇng c©y cao, §é tµn che.
- N¾n ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh N/D1.3; sè c©y theo chiÒu cao N/HVN
- X¸c ®Þnh ®−îc tr÷ l−îng l©m phÇn.
2.3.2. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång
- CÊu tróc tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh.
- Nghiªn cøu cÊu tróc mËt ®é c©y t¸i sinh.
- §¸nh gi¸ chÊt l−îng c©y t¸i sinh.
- Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao.
- Nghiªn cøu m¹ng l−íi ph©n bè c©y t¸i sinh
2.3.3. Nghiªn cøu mét sè nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
d−íi t¸n rõng trång
- Nh©n tè ¸nh s¸ng
- Nh©n tè ®Êt ®ai,®¸ mÑ.
- Nh©n tè ®Þa h×nh.
- Nh©n tè c©y mÑ
- Nh©n tè khÝ hËu.
- Nh©n tè con ng−êi.
2.3.4. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m xóc tiÕn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi
t¸n rõng trång khu vùc phßng hé Hå Nói Cèc
- Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch.
- Gi¶i ph¸p kü thuËt.
- Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc.
- Gi¶i ph¸p tuyªn truyÒn gi¸o dôc.
- Gi¶i ph¸p vÒ mÆt x· héi ...
2.4. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.4.1. Ph−¬ng ph¸p luËn
Khi nghiªn cøu vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång ta ph¶i vËn
dông mét quan ®iÓm lín cña Th¸i V¨n Trõng (1978) [63] vÒ sinh th¸i ph¸t sinh quÇn
thÓ trong th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi mµ «ng ®· nhËn ®Þnh: Th¶m thùc vËt rõng lµ
tÊm g−¬ng ph¶n chiÕu mét çch trung thµnh nhÊt, mµ l¹i tæng hîp ®−îc çc ®iÒu
kiÖn cña hoµn c¶nh tù nhiªn, ®· th«ng qua sinh vËt ®Ó h×nh thµnh nh÷ng quÇn thÓ
thùc vËt. §Ò tµi t¸c gi¶ vËn dông triÖt ®Ó quan ®iÓm trªn ®Ó nghiªn cøu vµ ph©n tÝch.
Trong ®Ò tµi nµy t¸c gi¶ nghiªn cøu kÕ thõa nh÷ng çi ®· cã vµ nghiªn cøu çi míi
kÕt hîp víi tæng kÕt thùc tiÔn s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p
cho hîp lý ®em l¹i hiÖu qu¶ h¬n.
2.4.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu
2.4.2.1. Ngo¹i nghiÖp
a- Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu c¬ b¶n
Trªn c¬ së kÕ thõa çc sè liÖu c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh kinh tÕ
x· héi cña khu vùc nghiªn cøu, çc tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi cña çc t¸c gi¶
trong vµ ngoµi n−íc.
Dùa trªn hå s¬ qu¶n lý rõng phßng hé Hå Nói Cèc, b¶n ®å hiÖn tr¹ng vµ çc
tµi liÖu thu thËp ®−îc, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra kh¶o s¸t s¬ bé khu vùc nghiªn
cøu. Qua kh¶o s¸t chóng t«i cã nhËn ®Þnh: Rõng phßng hé Hå Nói Cèc cã mét vÞ trÝ
vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc còng nh− cña tØnh
Th¸i Nguyªn. Tuy nhiªn ®Ó ®¸p øng môc tiªu phßng hé cña Hå Nói Cèc th× rõng ë
®©y hiÖn t¹i chñ yÕu lµ rõng trång, cÊu tróc rõng cßn hÕt søc ®¬n ®iÖu, chÊt l−îng
rõng kh«ng cao, tÝnh ®a d¹ng sinh häc cßn h¹n chÕ. §iÒu ®¸ng nãi lµ t¹i d−íi t¸n
rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc xuÊt hiÖn líp c©y gç t¸i sinh tù nhiªn cã triÓn väng
ph¸t triÓn thµnh rõng. ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu kÞp thêi vµ ®−a ra gi¶i ph¸p
hîp lý nh»m chuyÓn dÇn diÖn tÝch rõng trång thµnh rõng gÇn gièng víi tù nhiªn ®Ó
t¨ng tÝnh ®a d¹ng sinh häc, t¨ng kh¶ n¨ng phßng hé cña rõng. Tõ ®ã chóng t«i x¸c
®Þnh h−íng ®iÒu tra thu thËp sè liÖu.
b- Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thùc tÕ
• LËp « tiªu chuÈn (¤TC):
C¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ rõng phßng hé Hå Nói Cèc cã çc tr¹ng th¸i
rõng trång thuÇn loµi Keo, Th«ng, B¹ch ®µn vµ rõng trång hçn giao. Do rõng phßng
hé Hå Nói Cèc n»m trªn çc ®Þa bµn kh¸c nhau, nªn chóng t«i x¸c ®Þnh sè l−îng
¤TC t¹m thêi ®iÓn h×nh cho tõng ®èi t−îng, cô thÓ nh− sau:
Tr¹ng th¸i H. §¹i Tõ H. Phæ Yªn TP. T.Nguyªn Tæng
Rõng Keo 05 05 05 15
Rõng B¹ch ®µn 05 05 05 15
Rõng Hçn giao 05 05 05 15
Tæng 15 15 15 45
DiÖn tÝch mçi ¤TC lµ 1000 m2, ®−îc ®Æt ngÉu nhiªn trªn çc l©m phÇn ë çc
vÞ trÝ kh¸c nhau: ch©n, s−ên, ®Ønh.
• §iÒu tra tÇng c©y cao:
T¹i mçi ¤TC t¹m thêi ®iÓn h×nh ta tiÕn hµnh m« t¶ çc chØ tiªu nh− vÞ trÝ, ®é
dèc, h−íng ph¬i, ®é cao, sau ®ã x¸c ®Þnh çc chØ tiªu sinh tr−ëng cña tÇng c©y cao.
- §−êng kÝnh ngang ngùc (D1.3,cm), ®−îc ®o b»ng th−íc kÑp kÝnh víi ®é chÝnh x¸c
®Õn cm,®o theo hai h−íng §«ng - T©y vµ Nam B¾c, sau ®ã tÝnh trÞ sè trung binh.
- ChiÒu cao vót ngät (HVN, m) vµ chiÒu cao d−íi cµnh (Hdc, m) ®−îc ®o b»ng th−íc
®o cao Bumley, th−íc sµo víi ®é chÝnh x¸c ®Õn cm. HVN cña c©y rõng ®−îc x¸c
®Þnh tõ gèc c©y ®Õn ®Ønh sinh tr−ëng cña c©y Hdc ®−îc tÝnh tõ gèc c©y ®Õn ®iÓm
ph©n cµnh ®Çu tiªn t¹o lªn t¸n c©y rõng.
- §−êng kÝnh t¸n lµ (Dt, m) ®−îc ®o b»ng ph−¬ng ph¸p ®iÌu tra rõng chÝnh x¸c ®Õn
cm, ®o h×nh chiÕu t¸n l¸ trªn mÆt ph¼ng ngang theo hai h−íng §«ng T©y vµ Nam
B¾c, sau ®ã tÝnh trÞ sè trung b×nh. KÕt qu¶ ®o ®−îc thèng kª ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt vµo
phiÕu ®iÒu tra tÇng c©y cao.
• X¸c ®Þnh ®é tµn che:
Dïng ph−¬ng ph¸p vÏ tr¾c ®å rõng theo ph−¬ng ph¸p cña Richards vµ Davis
(1934)[65], biÓu diÔn trªn giÊy kÎ « ly víi d¶i rõng cã diÖn tÝch 500 m2(10x50m), tØ
lÖ 1/200, sau ®ã tÝnh diÖn tÝch ®é tµn che trªn giÊy «ly, tÝnh tØ lÖ phÇn tr¨m (%). Bªn
c¹nh ®ã cßn sö dông ph−¬ng ph¸p ®o ®é tµn che b»ng m¸y ®o ®é tµn che.
• §iÒu tra c©y t¸i sinh:
Trªn ¤TC , lËp 5 « d¹ng b¶n (¤DB) cã diÖn tÝch 25m2 ph©n bè ®Òu trªn ¤TC.
Thèng kª tÊt c¶ c©y t¸i sinh vµo phiÕu ®iÒu tra theo çc chØ tiªu:
+ Tªn loµi c©y t¸i sinh, loµi nµo ch−a râ th× thu thËp mÉu ®Ó x¸c minh.
+ §o chiÒu cao c©y t¸i sinh b»ng th−íc sµo.
+ ChÊt l−îng c©y t¸i sinh: C©y tèt lµ c©y cã th©n th¼ng, kh«ng côt
ngän, sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt, kh«ng s©u bÖnh; C©y xÊu lµ nh÷ng c©y cong queo,
côt ngän, sinh tr−ëng ph¸t triÓn kÐm, s©u bÖnh; cßn l¹i lµ nh÷ng c©y chÊt l−îng
trung b×nh.
+ X¸c ®Þnh nguån gèc c©y t¸i sinh.
+ §iÒu tra sè l−îng c©y t¸i sinh.
KÕt qu¶ thu thËp ®−îc ghi vµo phiÕu ®iÒu tra c©y t¸i sinh.
• §iÒu tra tÇng c©y bôi, th¶m t−¬i:
Trªn mçi ¤TC lËp 5 ¤DB cã diÖn tÝch 25m2 (5 x5m), ®−îc bè trÝ ®Òu trªn hai
®−êng chÐo cña ¤TC.
+ §iÒu tra c©y bôi: (Shrubs) theo çc chØ tiªu: tªn loµi chñ yÕu, sè l−îng khãm (bôi),
chiÒu cao b×nh qu©n, ®é che phñ cña tõng loµi trªn ¤DB kÕt qu¶ ghi vµo phiÕu ®iÒu
tra c©y bôi.
+ §iÒu tra th¶m t−¬i (Ground cover vegetation) theo çc chØ tiªu: Loµi chñ yÕu,
chiÒu cao b×nh qu©n, ®é che phñ b×nh qu©n cña loµi vµ t×nh h×nh sinh tr−ëng cña
th¶m t−¬i trªn ¤DB. §Ó x¸c ®Þnh ®é che phñ cña tÇng c©y bôi, th¶m t−¬i, ®Ò tµi sö
dông ph−¬ng ph¸p dïng th−íc d©y ®o theo hai ®−êng chÐo cña ¤DB, ®o tõng ®−êng
chÐo mét vµ tÝnh trªn th−íc d©y nh÷ng ®o¹n bÞ t¸n c©y bôi hoÆc th¶m t−¬i che kÝn,
chia ®o¹n nµy cho tæng ®é dµi ®−êng chÐo th× sÏ ra ®é che phñ, sau ®ã c«ng kÕt qu¶
hai lÇn tÝnh trªn hai ®−êng chÐo vµ chia trung b×nh ta cã ®−îc kÕt qu¶ ®é che phñ
trung b×nh cña mét ¤DB. Ngoµi ra ®Ó x¸c ®Þnh ®é nhiÒu ®Ò tµi sö dông çch x¸c
®Þnh ®é nhiÒu cña Druds.
B¶ng 2-1. Ký hiÖu ®é nhiÒu cña tÇng th¶m t−¬i theo Druds
KÝ hiÖu KiÓu thùc b×
Soc Thùc vËt mäc réng kh¾p, che phñ 75-100% diÖn tÝch.
Cop3 Thùc vËt mäc rÊt nhiÒu che phñ 50-75% diÖn tÝch
Cop2 Thùc vËt mäc nhiÒu, che phñ 25-50% diÖn tÝch
Cop1 Thùc vËt t−¬ng ®èi nhiÒu, che phñ 5-25% diÖn tÝch
SP Thùc vËt mäc Ýt, che phñ 5% trë xuèng
Sol Thùc vËt mäc r¶i r¸c ph©n t¸n
Un Mét vµi c©y ç biÖt
Gr Thùc vËt ph©n bè kh«ng ®Òu, mäc tõng khãm
• Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra d¹ng sèng cña thùc vËt:

Trªn çc ¤TC ta tiÕn hµnh ®iÒu tra thèng kª tÊt c¶ çc loµi thùc vËt b¾t gÆp
trªn ¤TC cña khu vùc nghiªn cøu. Sau ®ã ph©n lo¹i theo çc d¹ng sèng.
• §iÒu tra ®Êt:
Trªn mçi ¤TC ta tiÕn hµnh ®µo mét phÉu diÖn ë t©m ¤TC kÝch th−íc phÉu
diÖn 1,5m x 0,8m x 1,0m. Sau ®ã tiÕn hµnh m« t¶ phÉu diÖn ®Êt: lo¹i ®Êt, ®é dµy
tÇng ®Êt, tØ lÖ ®¸ lÉn, thµnh phÇn c¬ giíi, ®é chÆt, ®é Èm... theo h−íng dÉn cña cuèn
s¸ch: (Sæ tay ®iÒu tra quy ho¹ch rõng) (1995)[64]. Trªn mçi d¹ng tr¹ng th¸i rõng
trång ta tiÕn hµnh chän 3 mÉu ®Êt ®¹i diÖn ®Ó ph©n tÝch. KÕt qu¶ thu ®iÒu tra ®−îc
ghi vµo phiÕu ®iÒu tra ®Êt.
c - Pháng vÊn ng−êi d©n khu vùc nghiªn cøu
§Ó x¸c ®Þnh ®−îc nh©n tè con ng−êi ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù
nhiªn khu vùc nghiªn cøu, chóng t«i sö dông ph−¬ng ph¸p pháng vÊn mét sè ng−êi
d©n sèng gÇn vµ trong khu vùc nghiªn cøu vÒ nh÷ng ho¹t ®éng còng nh− ý thøc
qu¶n lý, b¶o vÖ rõng cña ng−êi d©n. §iÒu tra sè l−îng ®µn gia sóc, gia cÇm cã ¶nh
h−ëng tíi c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng (phÇn nµy kÕ thõa sè liÖu ®iÒu tra cña dù ¸n
trång rõng phßng hé vÒ sè l−îng ®µn gia sóc gia cÇm, t×nh h×nh ch¨n th¶...).
2.4.2.2. Néi nghiÖp
2.4.2.2.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tÇng c©y cao
a- Tæ thµnh tÇng c©y cao
Nh×n chung ®©y lµ rõng trång nªn tæ thµnh loµi c©y còng ®¬n gi¶n song còng
ph¶i x¸c ®Þnh tæ thµnh cña rõng ®ã lµ thuÇn loµi hay hçn giao. §øng trªn quan ®iÓm
sinh th¸i ng−êi ta th−êng x¸c ®Þnh tæ thµnh tÇng c©y cao theo sè c©y, cßn ®øng trªn
quan ®iÓm s¶n l−îng ng−êi ta l¹i x¸c ®Þnh tæ thµnh thùc vËt theo tiÕt diÖn ngang hoÆc
theo tr÷ l−îng. §Ó x¸c ®Þnh tæ thµnh tÇng c©y cao, t¸c gi¶ sö dông ph−¬ng ph¸p tÝnh tØ
lÖ tæ thµnh theo ph−¬ng ph¸p cña Daniel Marmillod (§µo C«ng Khanh, 1996 [24]:
Ni% + Gi%
IVi% = , (2-1)
2
Trong ®ã: IVi% lµ tØ lÖ tæ thµnh (chØ sè quan träng: Important Value) cña loµi i
Ni% lµ % theo sè c©y cña loµi i trong quÇn x· thùc vËt rõng
Gi% lµ % theo tæng tiÕt diÖn ngang cña loµi i trong quÇn x· thùc vËt rõng
Theo Daniel Marmillod, nh÷ng loµi c©y cã IV% > 5% míi thùc sù cã ý nghÜa
vÒ mÆt sinh th¸i trong l©m phÇn. Theo Th¸i V¨n Trõng (1978), trong mét l©m phÇn
nhãm loµi c©y nµo ®ã lín h¬n 50% tæng sè ç thÓ cña tÇng c©y cao th× nhãm loµi ®ã
®−îc coi lµ nhãm loµi −u thÕ. CÇn tÝnh tæng IV% cña nh÷ng loµi cã trÞ sè nµy lín
h¬n 5%, xÕp tõ cao xuèng thÊp vµ dõng l¹i khi tæng IV% ®¹t 50%. §ã lµ ®èi víi
rõng tù nhiªn, cßn ®èi víi rõng trång chóng t«i dùa vµo thuÇn loµi lµ chØ cã mét loµi
hoÆc hai hay nhiÒu loµi nh−ng loµi chÝnh chiÕm tØ lÖ lín h¬n 90%. Rõng hçn giao lµ
rõng cã hai loµi trë lªn vµ tØ lÖ cña chóng t−¬ng ®−¬ng nhau vµ cã ¶nh h−ëng qua l¹i
víi nhau.
b- MËt ®é
§Ó x¸c ®Þnh ®−îc mËt ®é cña l©m phÇn chóng t«i dùa vµo c«ng thøc sau:
n
N/ha = x 10.000 (2-2)
S
Trong ®ã:
n: Sè l−îng ç thÓ cña loµi hoÆc tæng sè ç thÓ trong ¤TC
S: DiÖn tÝch ¤TC (m2)
c- CÊu tróc tÇng thø vµ ®é tµn che cña çc tr¹ng th¸i rõng
CÊu tróc tÇng lµ chØ tiªu cÊu tróc h×nh th¸i thÓ hiÖn sù s¾p xÕp kh«ng gian
ph©n bè cña thùc vËt theo chiÒu th¼ng ®øng. Nghiªn cøu cÊu tróc ®−îc th«ng qua
çc phÉu ®å rõng theo ph−¬ng ph¸p cña Richards vµ Davis (1934).
X¸c ®Þnh ®é tµn che: kÕt hîp quan tr¾c vµ phÉu ®å ngang ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ
che phñ(%) h×nh chiÕu t¸n c©y rõng so víi bÒ mÆt ®Êt rõng.
X¸c ®Þnh ph©n bè sè c©y theo ®−êng kÝnh (N/D1.3) vµ sè c©y theo chiÒu cao
(N/Hvn): ViÖc m« h×nh hãa quy luËt cÊu tróc tÇn sè trong thùc tiÔn vµ nghiªn cøu
N«ng - L©m nghiÖp cã ü nghÜa rÊt lín, mét mÆt nã cho biÕt çc quy luËt ph©n bè vèn
tån t¹i trong quÇn thÓ, mÆt kh¸c çc quy luËt ph©n bè nµy cã thÓ biÓu thÞ mét çch
gÇn ®óng b»ng çc biÓu thøc to¸n häc cho phÐp x¸c ®Þnh tÇn sè t−¬ng øng víi mçi
tæ cña ®¹i l−îng ®iÒu tra nµo ®ã. Ngoµi ra viÖc nghiªn cøu çc quy luËt ph©n bè cßn
t¹o tiÒn ®Ò ®Ó ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh hîp lý.
TÝnh çc ®Æc tr−ng mÉu theo ch−¬ng tr×nh thèng kª m« t¶, chia tæ ghÐp
nhãm, çc trÞ sè quan s¸t theo c«ng thøc kinh nghiÖm cña Brooks vµ Carruthere.
m = 5*lgN
Xmax- Xmin
K = (2-3)
m
Trong ®ã:
m: lµ sè tæ
k: lµ cù ly tæ
Xmax, Xmin : lµ trÞ sè quan s¸t lín nhÊt vµ nhá nhÊt.
C¨n cø vµo ph©n bè thùc nghiÖm, tiÕn hµnh m« h×nh hãa quy luËt cÊu tróc tÇn
sè theo nh÷ng ph©n bè lý thuyÕt kh¸c nhau.
- Ph©n bè gi¶m (hµm ph©n bè mò)
Trong l©m nghiÖp th−êng dïng ph©n bè gi¶m d¹ng hµm Meyer ®Ó m« pháng
quy luËt cÊu tróc tÇn sè sè c©y theo ®−êng kÝnh (N/D1.3), sè c©y theo chiÒu cao
(N/Hvn) ë nh÷ng l©m phÇn hçn giao, kh¸c tuæi qua khai th¸c chän kh«ng quy
t¾c nhiÒu lÇn. Hµm Meyer cã d¹ng:
ft = α.e-βx (2 - 4)
Trong ®ã: ft lµ tÇn sè quan s¸t, x lµ cì kÝnh hoÆc cì chiÒu cao
α; β: lµ hai tham sè cña hµm Meyer
§Ó x¸c ®Þnh tham sè cña ph©n bè gi¶m d¹ng hµm Meyer, tr−íc hÕt ph¶i
tuyÕn tÝnh hãa ph−¬ng tr×nh mò, b»ng çch logarit hãa c¶ hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh
(2-4) ®Ó ®−a vÒ d¹ng ph−¬ng tr×nh håi quy tuyÕn tÝnh mét líp cã d¹ng y = ax +b.
- Ph©n bè Weibull: Lµ ph©n bè x¸c suÊt cña biÕn ngÉu nhiªn liªn tôc víi miÒn
gi¸ trÞ (0, +∞), hµm mËt ®é cã d¹ng
f(x) = α.λ.xα-1 .e- λ.xα (2 – 5)
Trong ®ã: α,λ: lµ hai tham sè cña ph©n bè Weibull. Tham sè λ ®Æc tr−ng cho ®é
nhän ph©n bè, tham sè α biÓu thÞ ®é lÖch cña ph©n bè.
NÕu α = 1 th× ph©n bè cã d¹ng gi¶m
NÕu α = 3 th× ph©n bè cã d¹ng ®èi xøng
NÕu α > 3 th× ph©n bè cã d¹ng lÖch ph¶i
NÕu α < 3 th× ph©n bè cã d¹ng lÖch tr¸i
Tham sè λ ®−îc −íc l−îng theo ph−¬ng ph¸p tèi ®a hîp lý b»ng c«ng thøc:
n
λ = (2-6)
∑ fi. xiα
- Ph©n bè kho¶ng çch: Lµ ph©n bè x¸c suÊt cña biÕn ngÉu nhiªn ®øt qu·ng,
hµm to¸n häc cã d¹ng:
γ
{
x =o
F(x) = (2-7)
(1-γ)(1-α).αx-1 x≥1
Trong ®ã:
γ = f0/n, víi f0 lµ tÇn sè quan s¸t tuyÖt ®èi øng víi tæ ®Çu tiªn.
n: lµ dung l−îng mÉu
X = (xi – x1)/k víi k lµ cù ly tæ, xi lµ trÞ sè gi÷a cì ®−êng kÝnh (chiÒu cao) thø
i, x1 lµ trÞ sè gi÷a cì ®−êng kÝnh (chiÒu cao) tæ thø nhÊt. Nh− vËy, X lÊy çc gi¸ trÞ
≥ 0, lµ nh÷ng sè trßn.
* KiÓm tra gi¶ thuyÕt vÒ luËt ph©n bè:
Cho gi¶ thuyÕt H0: Fx(x) = F0(x), trong ®ã F0(x) lµ mét hµm ph©n bè hoµn
toµn x¸c ®Þnh. §Ó kiÓm tra gi¶ thuyÕt H0, ng−êi ta dïng tiªu chuÈn phï hîp khi b×nh
cña Pearsion:
(ft – flt)2
χ2 =∑ (2-8)
flt
Trong ®ã:
ft: lµ trÞ sè thùc nghiÖm
flt: lµ trÞ sè lÝ thuyÕt
NÕu χ2 tÝnh ≤ χ052 tra b¶ng víi bËc tù do k = m – r – 1(r lµ tham sè cña ph©n bè lý
thuyÕt cÇn −íc l−îng, m lµ sè tæ sau khi gép) th× ph©n bè lý thuyÕt phï hîp víi ph©n
bè thùc nghiÖm(Ho+).
NÕu χ2 tÝnh ≥ χ052 tra b¶ng víi bËc tù do k = m - r - 1 th× ph©n bè lý thuyÕt
kh«ng phï hîp víi ph©n bè thùc nghiÖm Ho-.
d. D¹ng sèng cña thùc vËt rõng :
§Ò tµi nµy sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i d¹ng sèng cña Raunkier (1934).C¬
së ph©n chia d¹ng sèng cña Raunkier lµ sù kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng thÝch nghi cña
thùc vËt trong thêi gian bÊt lîi cña mét n¨m .¤ng chia lµm n¨m d¹ng sèng c¬ b¶n :
1.D¹ng sèng thø nhÊt (Ph): C©y cã chåi trªn ®Êt (Phanerophytes)
2.D¹ng sèng thø hai (Ch): C©y cã chåi s¸t mÆt ®Êt (Chamephytes).
3.D¹ng sèng thø ba (He) : C©y cã chåi nöa Èn (Hemicryptophytes).
4.D¹ng sèng thø t− (Cr) : C©y chåi Èn (Cryptophytes).
5.D¹ng sèng thø n¨m (Th): C©y chåi mét n¨m (Therophytes).
2.4.2.2.2.Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh rõng
a- Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh
- X¸c ®Þnh sè c©y trung b×nh theo loµi dùa vµo c«ng thøc:
∑ni
n = (2-9)
m
Tong ®ã;
n lµ sè c©y trung b×nh theo chiÒu dµi
m lµ tæng sè ç thÓ ®iÒu tra
ni sè l−îng ç thÓ loµi i
- X¸c ®Þnh tØ lÖ tæ thµnh vµ hÖ sè tæ thµnh cña tõng loµi ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
n% ni
= (2-10)
∑ni
NÕu: ni ≥ 5% th× loµi ®ã ®ù¬c tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh
ni < 5% th× loµi ®ã kh«ng ®−îc tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh
HÖ sè tæ thµnh:
Ki ni
= x10 (2-11)
m
Trong ®ã:
Ki: HÖ sè tæ thµnh loµi thø i
ni: Sè l−îng ç thÓ loµi i
m: tæng sè ç thÓ ®iÒu tra
b- X¸c ®Þnh mËt ®é c©y t¸i sinh
ViÖc x¸c ®Þnh mËt ®é c©y t¸i sinh lµ thèng kª toµn bé sè c©y t¸i sinh trªn mét
®¬n vÞ diÖn tÝch (th−êng lµ ha), ®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc:
N/ha n x 10.000
= (2-12)
S
Trong ®ã: S: lµ diÖn tÝch ¤DB ®iÒu tra t¸i sinh (m2)
n: lµ sè l−îng c©y t¸i sinh ®iÒu tra
c- X¸c ®Þnh chÊt l−îng c©y t¸i sinh
Khi ®iÒu tra loµi c©y t¸i sinh ®ång thêi x¸c ®Þnh chÊt l−îng c©y t¸i sinh theo
cÊp chÊt l−îng tèt, trung b×nh vµ xÊu ®ång thêi x¸c ®Þnh tØ lÖ c©y t¸i sinh cã triÓn
väng ®Ó ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p l©m sinh phï hîp.
TÝnh tØ lÖ % c©y t¸i sinh tèt, trung b×nh vµ xÊu theo c«ng thøc:
N% n
= x100 (2-13)
N
Trong ®ã:
N%: tØ lÖ phÇn tr¨m c©y tèt, trung b×nh vµ xÊu
n: tæng sè c©y tèt, trung b×nh vµ xÊu
N: tæng sè c©y t¸i sinh
d- Ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao
TiÕn hµnh thèng kª sè l−îng c©y t¸i sinh theo 4 cÊp chiÒu cao:
+ CÊp I: chiÒu cao < 50cm
+ CÊp II: chiÒu cao tõ 51 - 100cm
+ CÊp III: chiÒu cao tõ 101 - 150cm
+ CÊp IV: chiÒu cao > 150cm
e- ¶nh h−ëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh d−íi t¸n
rõng trång
• ¶nh h−ëng cña ®é tµn che ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
Th«ng qua kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau dùa trªn çc chØ
sè tæng hîp cña çc nh©n tè ®iÒu tra nh−: mËt ®é, tØ lÖ c©y cã triÓn väng, chÊt l−îng
c©y t¸i sinh theo cÊp ®é tµn che kh¸c nhau ë tõng tr¹ng th¸i rõng trång.
• ¶nh h−ëng cña c©y bôi, th¶m t−¬i ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
Th«ng qua kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau dùa trªn çc chØ
sè tæng hîp cña çc nh©n tè ®iÒu tra nh−: mËt ®é, tØ lÖ c©y cã triÓn väng, chÊt l−îng
c©y t¸i sinh theo cÊp ®é sinh tr−ëng kh¸c nhau cña líp c©y bôi, th¶m t−¬i ë tõng
tr¹ng th¸i rõng trång.
• ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
Th«ng qua kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau trªn tõng vÞ trÝ,
®Þa h×nh nh− ch©n, s−ên, ®Ønh dùa trªn çc chØ sè tæng hîp cña çc nh©n tè ®iÒu tra
nh−: mËt ®é, tØ lÖ c©y cã triÓn väng, chÊt l−îng c©y t¸i sinh ®Ó thÊy ®−îc sù thay ®æi
kh¸c nhau cña c©y t¸i sinh ë tõng tr¹ng th¸i rõng trång.
• ¶nh h−ëng cña ®Êt ®ai, ®¸ mÑ ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
Sau khi ph©n tÝch çc mÉu ®Êt thu thËp ®−îc ë çc tr¹ng th¸i rõng trång kh¸c
nhau ta so s¸nh çc nh©n tè ®iÒu tra c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi hay
hçn giao nh− sè l−îng, chÊt l−îng c©y t¸i sinh.
• ¶nh h−ëng cña c©y mÑ ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
§iÒu tra nguån gèc t¸i sinh, ¶nh h−ëng cña yÕu tè v¸ch rõng tíi kh¶ n¨ng t¸i
sinh h¹t trªn ph¹m vi gieo gièng çch c©y mÑ ë çc kho¶ng çch gèc c©y mÑ b»ng
chiÒu cao c©y mÑ, çch gèc c©y mÑ b»ng 2 lÇn chiÒu cao c©y mÑ, çch gèc c©y mÑ
b»ng 3 lÇn chiÒu cao c©y mÑ.
• ¶nh h−ëng cña khÝ hËu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
C©y rõng t¸i sinh cã nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau song chóng chÞu sù chi phèi
cña tæng hîp nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau trong ®ã nh©n tè khÝ hËu ®ãng vai trß quan
träng tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh cña thùc vËt rõng. ë ®©y chóng t«i chØ xem xÐt trªn lÜnh
vùc nhiÖt ®é, thÊp nhÊt, nhiÖt ®é cao nhÊt, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m, ®é Èm,
l−îng m−a cao nhÊt, thÊp nhÊt vµ trung b×nh trong n¨m.
• ¶nh h−ëng cña con ng−êi ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn
Sau khi xem xÐt hå s¬ trång rõng, thõa kÕ nh÷ng kÕt qu¶ pháng vÊn ®iÒu tra
cña mét sè dù ¸n ®Çu t− cho rõng phßng hé Hå Nói Cèc, ®Õn lÞch sö sö dông ®Êt cña
con ng−êi còng nh− t×nh h×nh sö dông nguån tµi nguyªn rõng t¹i khu vùc. Chóng t«i
xem xÐt trªn lÜnh vùc tËp qu¸n canh t¸c, sö dông tµi nguyªn, ý thøc qu¶n lý b¶o vÖ
rõng vµ mét sè vÊn ®Ò liªn quan tíi ho¹t ®éng cña ng−êi d©n khu vùc nghiªn cøu.
§©y lµ mét nh©n tè quan träng ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh tíi sinh tr−ëng cña líp c©y t¸i
sinh vµ lµ nh©n tè mµ chóng ta cã thÓ t¸c ®éng ®−îc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn c©y t¸i sinh
ph¸t triÓn theo h−íng cã lîi.
Ch−¬ng 3
KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ ph©n tÝch
3.1. mét sè ®Æc ®iÓm rõng trång khu vùc hå nói cèc
3.1.1. §Æc ®iÓm tÇng c©y cao
Qua ®iÒu tra rõng trång chóng t«i ®· thu thËp ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm cña rõng
trång vµ tæng hîp ë b¶ng sau:
B¶ng 3-1. Mét sè ®Æc ®iÓm tÇng c©y cao rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc
Tr¹ng N/ha D1.3 HVN M/ha §é tµn PhÈm chÊt (%)
Tæ thµnh Tèt TB XÊu
th¸i (C©y) (cm) (m) (m3) che(%)
ThuÇn loµi 97%Keo +
764 12.5 14.5 96.05 0.57 56.2 32.9 10.9
Keo 3% B§
ThuÇn loµi 95%B§ +
893 10.5 7.0 45.13 0.39 54.7 30.4 14.9
B. ®µn 5%Keo
61% Keo +
Hçn giao 37% B§ + 937 11.5 14 101.54 0.65 58.4 29.5 12.1
2%Muång
KÕt qu¶ b¶ng 3-1. cho thÊy, mËt ®é rõng hçn giao lµ cao nhÊt (937 c©y/ha),
rõng trång Keo cã mËt ®é trung b×nh thÊp nhÊt trong khu vùc nghiªn cøu (764
c©y/ha). MËt ®é c©y rõng cã ¶nh h−ëng lín ®Õn líp c©y t¸i sinh tù nhiªn vµ ®Æc biÖt
lµ tæ thµnh loµi c©t trång ë ®©y chñ yÕu lµ Keo l¸ trµm, B¹ch ®µn, Keo tai t−îng vµ
muång. §èi víi rõng thuÇn loµi Keo tæ thµnh loµi c©y trång lµ Keo chiÕm 97% cßn
3% lµ B¹ch ®µn, rõng thuÇn loµi B¹ch ®µn tæ thµnh loµi c©y trång lµ B¹ch ®µn chiÕm
95% cßn l¹i 5% lµ Keo vµ ®èi víi rõng hçn giao tæ thµnh loµi c©y Keo chiÕm 61%,
loµi c©y B¹ch ®µn chiÕm 37% cßn l¹i 2% lµ loµi c©y Muång.
VÒ ®é tµn che, rõng hçn loµi vÉn lµ mét trong nh÷ng rõng cã ®é tµn che cao
nhÊt (0.65%), rõng trång B¹ch ®µn lµ thÊp nhÊt (0.39%), ®©y lµ yÕu tè quan träng
¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng.
VÒ phÈm chÊt c©y gç, hÇu hÕt chóng ®Òu cã phÈm chÊt tèt tõ 54.7 ®Õn 58.4%,
phÈm chÊt c©y xÊu chiÕm kho¶ng 10.9 ®Õn 14.9% cßn l¹i lµ c©y cã phÈm chÊt trung
b×nh.
VÒ Tr÷ l−îng, rõng trång hçn giao (101.54 m3) cao h¬n çc tr¹ng th¸i rõng
thuÇn loµi Keo vµ B¹ch ®µn, tr÷ l−îng rõng B¹ch ®µn thÊp nhÊt (45.13 m3/ha).
3.1.2. Quy luËt ph©n bè N/D1.3 vµ ph©n bè N/HVN
Nh− chóng ta ®· biÕt mËt ®é vµ ®−êng kÝnh c©y rõng cã mét mèi quan hÖ chÆt
chÏ víi nhau, khi ®−êng kÝnh c©y rõng t¨ng lªn th× mËt ®é cña chóng sÏ gi¶m xuèng
do chóng c¹nh tranh vÒ kh«ng gian dinh d−ìng trong hÖ sinh th¸i rõng. Khi ®−êng
kÝnh c©y rõng t¨ng lªn th× chiÒu cao c©y rõng còng t¨ng lªn. Tuy nhiªn th«ng qua
ph©n bè N/D1.3 vµ ph©n bè N/HVN chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc c©y rõng ®ang trong
giai ®o¹n sinh tr−ëng nµo ®Ó chóng ta x¸c ®Þnh biÖn ph¸p t¸c ®éng hîp ly nhÊt,
mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt trong trång rõng. Qua viÖc n¾n ph©n bè
N/D1.3 chóng t«i thu ®−îc çc biÓu ®å sau ®¹i diÖn cho 3 khu vùc Thµnh phè Th¸i
nguyªn, ®¹i Tõ vµ huyÖn Phæ Yªn:
• Quy luËt ph©n bè N/D1.3
Qua thu thËp sè liÖu, chØnh ly vµ nhê vµo m¸y tÝnh chóng t«i sö dông mét sè chØ
tiªu to¸n häc ®Ó m« h×nh hãa quy luËt cÊu tróc N/D1.3 kÕt qu¶ thu ®−îc ë b¶ng sau:
B¶ng 3-2. KÕt qu¶ m« pháng vµ kiÓm tra gi¶ thuyÕt b»ng
hµm Weibull vÒ luËt ph©n bè N/D1.3
§Þa ®iÓm Rõng λ α χ2t χ205 KÕt luËn

Keo 0,045 1,25 9,235 12,451 H+0
Tp Th¸i
B¹ch ®µn 0,008 2,31 11,522 13,452 H+0
Nguyªn
Hçn giao 0,036 1,74 7,683 9,534 H+0
Keo 0,072 1,47 6,451 10,221 H+0
HuyÖn §¹i
B¹ch ®µn 0,012 2,01 9,713 11,244 H+0
Tõ
Hçn giao 0,044 1,53 8,168 12,615 H+0
Keo 0,061 1,02 7,575 10,482 H+0
HuyÖn Phæ
B¹ch ®µn 0,011 2,18 10,243 13,766 H+0
Yªn
Hçn giao 0,047 1,94 8,695 10,462 H+0
* §å thÞ ph©n bè N/D1.3
N
30
25
20
15
10
5
0
D1,3
6,5 7,5 8,5 9,5 10,5 11,5 12,5 13,5 14,5 15,5
H×nh 3-1. Ph©n bè N/D1.3 rõng thuÇn loµi Keo
N
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
D1,3
5
5
,5
,5
,5
,5
,5
,5
6,
7,
8,
9,
10
11
12
13
14
15
H×nh 3-2. Ph©n bè N/D1.3 rõng B¹ch ®µn
30
25
20
15
N
10
0
7,75 9,25 10,8 12,3 13,8 15,3 16,8 18,3
D1,3
H×nh 3-3. Ph©n bè N/D1.3 rõng trång hçn giao

NhËn xÐt: BiÓu ®å trªn ta thÊy hÇu hÕt tÇng c©y cao ë ®©y ®ang tuæi rõng non,
biÓu ®å cã d¹ng lÖch tr¸i. V× vËy cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®Ó trång thay thÕ thÕ hÖ
rõng trång ®· ®Õn tuæi thµnh thôc nµy.
• Quy luËt ph©n bè N/HVN
CÊu tróc N/HVN lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng chiÒu cao cña c©y
rõng cã ¶nh h−ëng bëi yÕu tè mËt ®é c©y rõng. Qua nghiªn cøu chóng t«i ®· x¸c ®Þnh
mèi quan hÖ gi÷a mËt ®é (N) vµ chiÒu cao vót ngän (HVN) th«ng qua viÖc m« pháng
b»ng ph−¬ng tr×nh to¸n häc cã d¹ng H = a + b.N, cô thÓ ph−¬ng tr×nh nh− sau:
HVN = 3,0215 + 0,63115x N
Trong ®ã cã (R = 0,89715; S = 0.6501)
• Quy luËt t−¬ng quan chiÒu cao vµ ®−¬ng kÝnh HVN/D1.3
Sau khi tÝnh t−¬ng quan HVN/D1.3 cña tõng ¤TC ®−îc çc ph−¬ng tr×nh t−¬ng
quan riªng cã d¹ng HVN = a + b.D1.3 cho tõng «, chóng t«i tiÕn hµnh x¸c ®Þnh
ph−¬ng tr×nh t−¬ng quan chung cho tõng tr¹ng th¸i rõng trång ë çc ®Þa ®iÓm kh¸c
nhau cô thÓ ®−îc kÕt qu¶ ë b¶ng sau:
B¶ng 3-3. T−¬ng quan gi÷a chiÒu cao vót ngän
vµ ®−êng kÝnh ngang ngùc HVN/D1.3
Tr¹ng th¸i
§Þa ®iÓm Ph−¬ng tr×nh HÖ sè R Sai sè S
RT
T.Phè Rõng HG HVN = 3,312702 + 0,423470.D1.3 0,87 2.705
Th¸i Rõng Keo HVN = 2,005792 + 0,568931.D1.3 0,90 1,953
Nguyªn Rõng B. ®µn HVN = 4,021152 + 0,606536.D1.3 0,93 1,502
Rõng HG HVN = 3,308154 + 0,421502.D1.3 0,89 2,601
HuyÖn
Rõng Keo HVN = 2,003557 + 0,482574.D1.3 0,91 1.544
Phæ Yªn
Rõng B. ®µn HVN = 3,977654 + 0,201510.D1.3 0,92 2,405
Rõng HG HVN = 2,770273 + 0,280389.D1.3 0,89 2,467
HuyÖn
Rõng Keo HVN = 3,508805 + 0,445923.D1.3 0,90 2,932
§¹i Tõ
Rõng B. ®µn HVN = 2,080282 + 0,548332.D1.3 0,94 0,603
Qua b¶ng 3-3 chØ ra cho chóng ta thÊy rõng trång khu vùc nghiªn cøu cã quy
luËt t−¬ng quan gi÷a chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh c©y rõng rÊt chÆt chÏ. Nh− vËy khi c©y
rõng lín lªn vÒ ®−êng kÝnh th× chiÒu cao c©y rõng còng t¨ng lªn, hiÖn t−îng c¹nh
tranh kh«ng gian dinh d−ìng gi÷a çc c©y rõng víi nhau ngµy mét m¹nh mÏ vµ
quyÕt liÖt h¬n, dÉn ®Õn hiÖn t−îng ph©n ho¸, tØa th−a tù nhiªn. Râ rµng, sù c¹nh
tranh nµy lµm ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn cña líp c©y m¹ vµ c©y con
còng nh− sù gieo gièng cña c©y rõng, ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é chiÕu s¸ng cña ¸nh
s¸ng mÆt trêi, l−îng nhiÖt bÞ h¹n chÕ, chç nµo c©y rõng bÞ ®µo th¶i ngay lËp tøc xuÊt
hiÖn nhiÒu c©y t¸i sinh vµ c¬ héi cho c©y con vµ c©y m¹ sinh tr−ëng, ph¸t triÓn. Khi
®ã, hiÖn t−îng ph©n ho¸ tØa th−a sÏ lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i sinh
tù nhiªn cña c©y rõng.
3.1.3. Mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c cña rõng
3.1.3.1. S¬ l−îc ®Æc ®iÓm tÇng c©y t¸i sinh, c©y bôi vµ th¶m t−¬i
Qua ®iÒu tra rõng trång phßng hé khu vùc Hå Nói Cèc cã sù ph©n tÇng cña
thùc vËt kh¸ râ rÖt, d−íi t¸n rõng xuÊt hiÖn líp c©y t¸i sinh chñ yÕu lµ çc loµi −a
s¸ng, mäc nhanh, chÞu h¹n, vµ trong ®ã cã c¶ nh÷ng c©y con, c©y m¹ cã nhiÒu triÓn
väng ph¸t triÓn thµnh rõng. Líp c©y bôi th¶m t−¬i chñ yÕu lµ çc loµi nh− ChÌ vÌ
(Miscanthus floidulus) chiÕm −u thÕ ph©n bè ®Òu kh¾p trong quÇn x·. Ngoµi ra cßn
gÆp cá tranh (imperata cylindrica) vµ çc lo¹i cá kh¸c nh− cá ChÝt (Thysanolonea
maima), cá l¸ tre (Lophatheum gracile). Cá s©u rãm (Setaria area), Cá cøng
(Arundinella hispida), SËy nhá (Nayraudia arundinacea), Lau (Sacchaarum
arundinaceum), Cá gµ (Chrysopogon aciculatus)....Cá ba c¹nh, Cá tre, Cá ngùa, D©y
cÈm ca, Bßng bong, Guét, D©y cñ mµi, çc loµi c©y Bui bui, Bßn bät, §om ®ãm, mét
sè n¬i xuÊt hiÖn nh÷ng bôi Giang, Nøa... §©y chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h−ëng
trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh sinh tù nhiªn cña rõng mµ chóng ta sÏ ph©n tÝch kü ë
phÇn sau.
3.1.3.2. S¬ l−îc vÒ ®Êt ®ai d−íi t¸n rõng
Qua ®iÒu tra, ph©n tÝch çc phÉu diÖn ®Êt trªn çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau
chóng t«i tiÕn hµnh chän ra mçi tr¹ng th¸i mét phÉu diÖn ®iÓn h×nh ®Ó ph©n tÝch ®Êt
t¹i khu vùc nghiªn cøu. KÕt qu¶ ®iÒu tra phÉu diÖn ®Êt ®−îc tæng hîp ë b¶ng d−íi
®©y. Nh×n chung, ®Êt d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬
b¶n sau:
B¶ng 3-4. H×nh th¸i phÉu diÖn ®Êt ë çc
tr¹ng th¸i rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc
PhÉu TØ lÖ
Tr¹ng §é s©u Thµnh
diÖn §é ®¸
th¸i TÇng ®Êt tÇng ®Êt Mµu s¾c §é chÆt phÇn c¬
®Æc dèc lÉn
RT (cm) giíi
tr−ng (%)
A1 0-5 X¸m T¬i xèp ThÞt nhÑ
A
A2 5-20 X¸m nh¹t Xèp ThÞt nhÑ 2
Keo
02 290 AB 20-25 X¸m vµng H¬i chÆt ThÞt TB 5
LT
B 25-58 Vµng ®á ChÆt TB ThÞt TB 4
C 58-100 §á vµng ChÆt ThÞt nÆng 10
A1 0-4 X¸m T¬i xèp ThÞt nhÑ
A
A2 4-19 X¸m s¸ng Xèp ThÞt nhÑ 4
B¹ch
05 320 AB 19-23 Vµng nh¹t H¬i chÆt ThÞt TB 8
®µn
B 23-55 Vµng ®á ChÆt ThÞt TB 7
C 55-100 §á vµng ChÆt ThÞtnÆng 9
A0 0-1,5 §en T¬i
A A1 1,5-6 X¸m ®en T¬i xèp ThÞt nhÑ
Hçn 0 A2 6-21 X¸m nh¹t Xèp ThÞt nhÑ 5
03 25
giao AB 21-26 Vµng x¸m H¬i chÆt ThÞt TB 7
B 26-59 Vµng ®á ChÆt TB ThÞt TB 6
C 59-100 Vµng ®á ChÆt ThÞt nÆng 10
NhËn xÐt: Qua b¶ng 3-4 ta thÊy hÇu hÕt çc d¹ng ®Êt l©m nghiÖp ë ®©y ®Òu cã
h×nh th¸i phÉu diÖn c¬ b¶n gièng nhau, chØ cã h×nh th¸i phÉu diÖn rõng hçn giao
xuÊt hiÖn tÇng Ao nh−ng thùc sù ch−a râ rµng. Nh− vËy mÇu s¾c cña ®Êt phô thuéc
rÊt nhiÒu vµo ®¸ mÑ. Khi thµnh phÇn c¬ giíi kh¸c nhau th× ®Æc tÝnh cña ®Êt còng
kh¸c nhau, çc chÕ ®é n−íc quyÕt ®Þnh ®Õn ®é ph× cña ®Êt vµ ¶nh h−ëng tíi ®êi sèng
cña c©y rõng. §èi víi rõng hçn giao vµ rõng trång thuÇn loµi Keo do ®Æc tÝnh cña
loµi c©y Keo cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt v× vËy ®é ph× cña ®Êt cao h¬n t¹o ®iÒu kiÖn cho
c©y t¸i sinh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. §èi víi ®é Èm ®Êt chóng t«i sö dông ph−¬ng
ph¸p n¾m ®Êt trong lßng bµn tay ®Ó x¸c ®Þnh ®é Èm t−¬ng ®èi cña ®Êt kÕt qu¶ cho
thÊy ®Êt ë tr¹ng th¸i rõng thuÇn loµi B¹ch ®µn kh« h¬n tr¹ng th¸i hçn giao vµ thuÇn
loµi Keo. Nh− vËy nã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi sù n¶y mÇm cña h¹t gièng, bëi nguån
gèc t¸i sinh ë ®©y chñ yÕu tõ h¹t, nªn tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi lu«n cã mËt
®é c©y t¸i sinh thÊp h¬n, nh÷ng c©y t¸i sinh cã cÊp chiÒu cao cÊp 1 còng Ýt h¬n mµ
chØ cã çc c©y cÊp 2 vµ 3 lµ nhiÒu.
3.2. Mét sè ®Æc ®iÓm t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång
3.2.1. §Æc ®iÓm cÊu tróc tæ thµnh c©y t¸i sinh
3.2.1.1. Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm
Sau khi ®iÒu tra 75 ¤DB trong 15 ¤TC rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm,
chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®−îc tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi
Keo l¸ trµm nh− sau:
T¹i ®Þa bµn thµnh phè Th¸i Nguyªn thuéc khu vùc rõng trång phßng hé Hå
Nói Cèc chóng t«i ®iÒu tra 25 ¤DB trªn 05 ¤TC kÕt qu¶ nh− sau:
B¶ng 3-5. Tæ thµnh líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng
Keo l¸ trµm khu vùc thµnh phè Th¸i Nguyªn
TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

1 ThÈu tÊu Aprosa mycrocalyx 705 18.86
2 Keo l¸ Trµm Acacia auriculifomis 560 14.98
3 MÐ cß ke (M¸nh) Microcos paniculata 535 14.31
4 Muèi Rhus chinensis 402 10.75
5 Sßi tÝa Sapium discolor 386 10.32
6 Thµnh ng¹nh (®á ngän) Cratoxylum pruniflorum 322 8.61
7 Tr¸m tr¾ng Canarium album 320 8.56
8 S¬n ta Toxicodendron succedanea 264 7.06
9 Kh¸o nhít (RÌ nhít) Machilus leptophylla 245 6.55
Loµi kh¸c 15.08
Tæng = 21 loµi 3739 100
Qua b¶ng 3-5. chØ ra r»ng sè l−îng loµi c©y t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng
trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm trªn ®Þa bµn Thµnh phè Th¸i Nguyªn thuéc khu vùc Hå
Nói Cèc cã 21 loµi trong ®ã cã 9 loµi tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh ®ã lµ çc loµi
nh− ThÈu TÊu, Keo l¸ trµm, MÐ cß ke (M¸nh), Muèi, Sßi tÝa, Thµnh ng¹nh ®á ngän,
Tr¸m tr¾ng, S¬n ta, Kh¸o nhít. Trong ®ã loµi c©y ThÈu tÊu chiÕm tØ lÖ cao nhÊt
18,86% trong tæ thµnh. Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh ë ®©y hÇu hÕt lµ nh÷ng c©y −a
s¸ng, mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ, bao gåm çc loµi ThÈu tÊu, Keo l¸ trµm, kh¸o....
Nh−ng nh×n chung nhãm loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång Keo lµ trµm kh¸ ®a
d¹ng vµ phong phó.
T¹i ®Þa bµn huyÖn §¹i Tõ thuéc khu vùc rõng phßng hé Hå Nói Cèc chóng t«i
còng tiÕn hµnh ®iÒu tra 25 ¤DB trªn 5 ¤TC rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm. KÕt
qu¶ thu ®−îc nh− sau:
Keo l¸ trµm khu vùc huyÖn §¹i Tõ
TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y /ha N%

2 MÐ cß ke(m¸nh) Microcos paniculata 654 12.91
3 S¶ng çnh Sterculia alata 405 8.00
4 Thµnh ng¹nh (®á ngän) Cratoxylum pruniflorum 386 7.62
7 B¹ch ®µn tr¾ng Eucalyptus camaldulensis 271 5.35
8 Cäc rµo Cleistanthus petelotii 256 5.05
9 Loµi kh¸c 857 20.37
Tæng = 19 loµi 100
T¹i b¶ng 3-6. chØ ra cho chóng ta thÊy nhãm loµi c©y t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n
trõng trång Keo l¸ trµm t¹i huyÖn §¹i Tõ gåm cã 19 loµi c©y trong ®ã cã 8 loµi c©y
theo c«ng thøc tÝnh chóng tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh bao gåm çc loµi c©y
nh−: Keo l¸ trµm, MÐ cß ke, S¶ng çnh, Thµnh ng¹nh ®á ngän, Kh¸o nhít, Sßi tÝa,
B¹ch ®µn tr¾ng, Cäc rµo. Nh×n chung nhãm loµi c©y t¸i sinh nµy ®Òu lµ nh÷ng c©y cã
®Æc ®iÓm lµ −a s¸ng, mäc nhanh, tuy nhiªn tÝnh ®a d¹ng vÒ loµi ë ®©y còng kh¸ cao,
®iÒu ®Æc biÖt trong 20.37% loµi kh¸c chóng t«i thÊy xuÊt hiÖn loµi c©y Mai vßng
(Ochna integerrima) ®©y lµ loµi c©y quÝ. §èi víi nhãm loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n
rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm t¹i §¹i Tõ th× loµi Keo t¸i sinh h¹t tõ c©y mÑ lµ
nhiÒu nhÊt 15,50%.
T¹i huyÖn Phæ Yªn thuéc khu vùc rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc chóng t«i
còng tiÕn hµnh ®iÒu tra theo ph−¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy t¹i 25 ¤DB trªn 05 ¤TC, kÕt
qu¶ thu ®−îc nh− sau:
Keo l¸ trµm khu vùc huyÖn Phæ Yªn
TT Tªn loµi Tªn khoa häc C©y/ha N%

1 Thµnh ng¹nh (§á ngän) Cratoxylum pruniflorum 755 16.04
4 DÎ gai Castanopsis chinensis 604 12.83
5 Hu ®ay Trema orientalis 453 9.63
6 ChÈn Miocrodesmis caseariae-folia 325 6.91
7 Thanh thÊt Ailanthus triphysa 240 5.10
8 Thõng mùc l«ng Wrightia tomentosa 240 5.10
Loµi kh¸c 697 16.43
Tæng = 22loµi 100
Qua kÕt qu¶ cña b¶ng 3-7 nhãm loµi c©y t¸i sinh khu vùc nµy cã 22 loµi c©y t¸i
sinh tù nhiªn, trong ®ã cã 8 loµi tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh bao gåm: Thµnh
ng¹nh (®á ngän), MÐ cß ke, Cäc rµo, DÎ gai, Hu ®ay, ChÈn, Thanh thÊt, Thõng mùc
l«ng. §©y ®Òu lµ nh÷ng c©y −a s¸ng, mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ. Tuy nhiªn chóng
cã sù xuÊt hiÖn cña loµi DÎ gai vµ loµi c©y ChÈn lµ chøng tá nhãm c©y t¸i sinh ®·
xuÊt hiÖn nh÷ng c©y cã kh¶ n¨ng thay thÕ nh÷ng c©y −a s¸ng b»ng nh÷ng c©y chÞu
bãng trong thêi gian ®Çu. Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh tù nhiªn ®a d¹ng vµ phong phó.
Tãm l¹i d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm çc loµi c©y t¸i sinh hÇu hÕt
®Òu lµ nh÷ng c©y −a s¸ng, mäc nhanh, gi¸ trÞ kinh tÕ kh«ng cao, tuy nhiªn cã xuÊt
hiÖn mét sè loµi c©y cã gi¸ trÞ nh−; Mai vßng, ChÈn, DÎ gai lµ nh÷ng loµi c©y gç cã
gi¸ trÞ kinh tÕ, cã thÓ thay thÕ nh÷ng loµi c©y tiªn phong −a s¸ng, mäc nhanh ®Ó t¹o
ra ®−îc hÖ sinh th¸i rõng ®a d¹ng cã tÝnh bÒn v÷ng cao.
3.2.1.2. Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn
§èi víi tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn ®Ò tµi còng tiÕn hµnh nghiªn
cøu tæng 75 ¤DB trªn tæng sè 15 ¤TC t¹i 3 ®Þa ®iÓm thuéc khu vùc rõng trång
phßng hé Hå Nói Cèc.
T¹i ®Þa bµn thµnh phè Th¸i Nguyªn chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra nghiªn cøu 25
¤DB trªn 05 ¤TC, b»ng ph−¬ng ph¸p ®Ó tr×nh bµy ë trªn, kÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:
B¹ch ®µn khu vùc thµnh phè Th¸i Nguyªn

5 DÒn c¬m Amaranthus lividus 401 9.14
Loµi kh¸c 801 18.27
Nh− vËy tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn t¹i
®Þa bµn thµnh phè Th¸i Nguyªn khu vùc Hå Nói Cèc gåm cã 6 loµi tham gia vµo
c«ng thøc tæ thµnh bao gåm; Thµnh ng¹nh ®á ngän, ThÈu tÊu, MÐ cß ke (M¸nh),
Kh¸o nhít (RÌ nhít), DÒn c¬m, Sßi tÝa, trong tæng sè 16 loµi xuÊt hiÖn trong 25
¤DB ®−îc ®iÒu tra.
Nh×n chung nhãm loµi c©y t¸i sinh ë ®©y hÇu hÕt lµ nh÷ng c©y −a s¸ng, mäc
nhanh, Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ, tuy nhiªn vÒ thµnh phÇn loµi xuÊt hiÖn kh¸ ®a d¹ng song sè
l−îng thµnh phÇn loµi xuÊt hiÖn Ýt h¬n ë d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo t¹i cïng
khu vùc nghiªn cøu.
T¹i ®Þa bµn huyÖn §¹i Tõ khu vùc rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc, chóng t«i
còng tiÕn hµnh ®iÒu tra 25 ¤DB trªn 05 ¤TC, kÕt qu¶ ®iÒu tra thu ®−îc nh− sau:
B¹ch ®µn khu vùc HuyÖn §¹i Tõ
TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y /ha N%

2 MÐ cß ke(m¸nh) Microcos paniculata 651 15.04
7 Loµi kh¸c 31.85
Qua b¶ng 3-9 chØ ra r»ng, nhãm loµi c©y t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång
thuÇn loµi B¹ch ®µn t¹i huyÖn §¹i Tõ cã 18 loµi trong ®ã chØ cã 6 loµi tham gia
vµo c«ng thøc tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh, ®iÒu ®¸ng nãi lµ çc loµi c©y t¸i sinh tù
nhiªn nµy hÇu hÕt ®Òu lµ nh÷ng c©y −a s¸ng mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ. Trong sè
çc loµi c©y tham gia c«ng thøc tæ thµnh bao gåm çc loµi nh−: Thµnh ng¹nh (®á
ngän), MÐ cß ke (M¸nh), Cäc rµo, B¹ch ®µn tr¾ng, ThÈu tÊu, Sßi tÝa. MÆc dï sè loµi
c©y xuÊt hiÖn ë khu vùc nµy ch−a nhiÒu song kh¸ ®a d¹ng, qua ®iÒu tra chóng t«i
nhËn thÊy ®· xuÊt hiÖn mét sè loµi c©y chÞu bãng giai ®o¹n ®Çu nh− c©y DÎ gai,
Dung ®en...
T¹i ®Þa bµn huyÖn Phæ Yªn thuéc khu vùc rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc,
chóng t«i còng tiÕn hµnh ®iÒu tra 25 ¤DB trªn 05 ¤TC rõng trång thuÇn loµi B¹ch
®µn, thu ®−îc kÕt qu¶ sau:
B¹ch ®µn khu vùc huyÖn Phæ Yªn

5 Mµng tang Lisea cubeba 436 9.74
6 Dung ®en Symplocos poilanei 400 8.93
Loµi kh¸c 17.09
Qua b¶ng 3-10 chóng ta nhËn thÊy nhãm loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång
thuÇn loµi B¹ch ®µn t¹i ®Þa phËn huyÖn Phæ Yªn còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng çc
khu vùc kh¸c chñ yÕu lµ çc loµi c©y −a s¸ng, mäc nhanh, gåm cã 8 loµi tham gia
vµo c«ng thøc tæ thµnh gåm: MÐ cß ke (m¸nh), Sßi tÝa, B¹ch ®µn tr¾ng, Thµnh ng¹nh
(®á ngän), Mµng tang, Dung ®en, ChÈn, ThÈu tÊu. T¹i çc ¤DB ®iÒu tra, xuÊt hiÖn
19 loµi trong ®ã ®· cã sù xuÊt hiÖn cña mét sè loµi c©y mang tÝnh chÞu bãng vµ −a
s¸ng giai ®o¹n ®Çu nh− c©y ChÈn, Dung ®en... ®©y lµ c¬ së ®Ó cã thÓ thay thÕ dÇn
çc c©y −a s¸ng, mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ kinh tÕ, t¹o ra hoµn c¶nh rõng cã cÊu tróc bÒn
v÷ng vÒ mÆt sinh th¸i.
3.2.1.3. Tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång hçn giao
Thùc tÕ c«ng t¸c trång rõng t¹i khu vùc phßng hé Hå Nói Cèc phÇn lín nhê
vµo çc ch−¬ng tr×nh dù ¸n nh− PAM, 327 ... §iÒu quan träng th«ng qua trång rõng
nhê vµo nguån ng©n s¸ch cña dù ¸n th× mét sè diÖn tÝch rõng ®· ®−îc trång hçn giao
gi÷a Keo vµ B¹ch ®µn, Keo vµ Muång... ®Ó thÊy ®−îc t×nh h×nh t¸i sinh tù nhiªn
d−íi t¸n rõng trång hçn giao chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra 75 ¤DB trªn 15 ¤TC theo
ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra l©m häc ®· tr×nh bµy ë trªn. KÕt qu¶ ®iÒu tra thu thËp ®−îc
tæng hîp vµo nh− sau:
T¹i thµnh phè Th¸i nguyªn chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra 25 ¤DB trªn 05
¤TC kÕt qu¶ thu ®−îc t¹i b¶ng sau:
hçn giao khu vùc Thµnh phè Th¸i Nguyªn
TT Loµi C©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

8 S¬n ta Toxicodendron succedanea 356 5.38
9 Çc loµi kh¸c 12.45
Tæng = 23loµi 100
Qua b¶ng 3-11 chØ ra cho chóng ta thÊy sè loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång
hçn giao lµ 23 loµi trong ®ã cã 8 loµi tham gia vµo c«ng thøc tæ thµnh loµi c©y t¸i
sinh, gåm: Kh¸o nhít (RÌ nhít), Thµnh ngh¹nh ®á ngän, Cäc rµo, ThÈu tÊu, MÐ cß
ke (M¸nh), Mµng tang, S¶ng çnh, S¬n ta. Trong ®ã loµi c©y thµnh ng¹nh (®á ngän)
chiÕm tØ lÖ cao nhÊt 16,94%. HÇu hÕt çc loµi c©y t¸i sinh ë ®©y ®Òu lµ nh÷ng cÊy −a
s¸ng, mäc nhanh vµ gi¸ trÞ kinh tÕ. Nh×n chung sè l−îng loµi c©y t¸i sinh ë tr¹ng th¸i
rõng trång hçn giao nµy xuÊt hiÖn cã nhiÒu h¬n çc tr¹ng th¸i thuÇn loµi, nh−ng vÒ
c¬ b¶n thµnh phÇn loµi còng kh«ng cã sù sai kh¸c nhiÒu.
T¹i HuyÖn §¹i Tõ chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra 25 ¤DB trong 05 ¤TC ®¹i diÖn
cho l©m phÇn rõng trång hçn giao, kÕt qu¶ ®−îc tæng hîp t¹i b¶ng sau:
hçn giao khu vùc huyÖn §¹i Tõ

9 M¸n ®Øa Archidendron Lucidum 324 5.83
Loµi kh¸c 20.17
Qua b¶ng 3-12 cho ta thÊy nhãm loµi c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång hçn giao
t¹i huyÖn §¹i Tõ thuéc khu vùc Hå Nói Cèc gåm 20 loµi trong ®ã cã 9 loµi tham gia
vµo c«ng thøc tæ thµnh ®ã lµ çc loµi nh−: Thµnh ng¹nh (®á ngän), MÐ cß ke
(M¸nh), ThÈu tÊu, S¶ng çnh, Keo l¸ trµm, Kh¸o nhít (RÌ nhít), Mµng tang, Sßi tÝa,
M¸n ®Øa. §©y lµ nhãm loµi c©y tiªn phong phôc håi rõng −a s¸ng, mäc nhanh,
nh−ng gi¸ trÞ kinh tÕ kh«ng cao. §iÒu quan t©m lµ trong sè çc loµi c©y t¸i sinh ë
®©y cã xuÊt hiÖn mét sè loµi cã thÓ thay thÕ dÇn çc loµi −a s¸ng mäc nhanh nh− DÎ
gai, TrÈu...
T¹i huyÖn Phæ Yªn ®Ò tµi còng tiÕn hµnh ®iÒu tra trong 25 ¤DB trong 05
¤TC t¹m thêi ®¹i diÖn cho tr¹ng th¸i rõng trång hçn giao, kÕt qu¶ ®−îc tæng hîp t¹i
b¶ng sau:
hçn giao khu vùc huyÖn Phæ Yªn
TT Tªn loµi Tªn khoa häc C©y/ha N%

6 Thõng mùc Wrightia laevis 351 7.99
7 Tr©m tr¾ng Syzygium wightianum 324 7.38
8 §În 5 l¸ Vitex puinata 247 5.62
9 Thanh thÊt Ailanthus triphysa 243 5.53
10 DÎ gai Castanopsis chinensis 240 5.46
Loµi kh¸c 12.91
T¹i b¶ng 3-13 chØ cho chóng ta thÊy thµnh phÇn loµi c©y t¸i sinh ë ®©y kh¸ ®a
d¹ng vµ phong phó, cã 21 loµi c©y xuÊt hiÖn trong ®ã cã 10 loµi c©y tam gia vµo
c«ng thøc tæ thµnh bao gåm: S¶ng çnh, ThÈu tÊu, Thµnh ng¹nh (®á ngän), ChÈn,
Kh¸o nhít (RÌ nhít), Thõng mùc, Tr©m tr¾ng, §În 5 l¸, Thanh ThÊt, DÎ gai. Nh×n
vµo c«ng thøc tæ thµnh loµi c©y t¸i sinh chóng t«i nhËn thÊy cã sù xuÊt hiÖn cña mét
sè loµi c©y cã gi¸ trÞ nh−: DÎ gai, Tr©m tr¾ng, ChÈn ®©y lµ c¬ së ®Ó cã thÓ chuyÓn
dÇn rõng trång thµnh rõng gÇn gièng víi tù nhiªn.
3.2.2. ChÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh
3.2.2.1. ChÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång Keo l¸ trµm
Tõ sè liÖu ®iÒu tra thu thËp ®−îc chung t«i tiÕn hµnh thèng kÕ çc chØ tiªu vÒ
mÆt chÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh t¹i 75 ¤DB trªn 15 ¤TC ®¹i diÖn t¹m
thêi. T¹i ®©y chóng t«i còng xem xÐt trªn çc tr¹ng th¸i rõng trång ë çc ®Þa ph−¬ng
kh¸c nhau ®ã lµ Thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ, huyÖn Phæ Yªn. Trªn mçi
lo¹i tr¹ng th¸i rõng ë mét khu vùc nµy chóng t«i thu thËp sè liÖu ®éc lËp vµ kh¸ch
quan, kÕt qu¶ tæng hîp nh− sau:
B¶ng 3-14. ChÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh
d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm
N/ha TØ lÖ chÊt l−îng (%) Nguån gèc

Khu vùc
(c©y) Tèt T.B XÊu H¹t % Chåi %
TP Th¸i Nguyªn 3567 58,25 30,12 11,63 2752 77,15 815 22,85
HuyÖn §¹i Tõ 3245 50,18 37,15 12,67 2272 70,06 973 29,94
HuyÖn Phæ Yªn 3862 60,07 31,34 8,59 2929 75,84 933 24,16
Trung b×nh 3558 56,17 32,87 10,96 2651 74,35 907 25,65
Qua b¶ng 3-14 chØ ra r»ng tØ lÖ chÊt l−îng c©y t¸i sinh ®−îc tÝnh theo phÇn
tr¨m (%) t¹i huyÖn Phæ Yªn tØ lÖ chÊt l−îng c©y tèt cao nhÊt chiÕm 60,07%, t¹i
huyÖn §¹i Tõ tØ lÖ c©y cã chÊt l−îng xÊu thÊp h¬n. Qua ®iÒu tra t×m hiÓu, së dÜ chÊt
l−îng c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång ë Phæ Yªn cao h¬n lµ do mét sè nguyªn nh©n
®ã lµ xa d©n c− h¬n, ®Þa h×nh phøc t¹p cao vµ chia c¾t nhiÒu bëi mÆt hå, nªn sù t¸c
®éng cña ng−êi vµ ®éng vËt sÏ h¹n chÕ h¬n. Qua thùc tÕ th× ®iÒu tra chóng t«i nhËn
thÊy tØ lÖ chÊt l−îng c©y xÊu ë khu vùc thµnh phè Th¸i Nguyªn vµ huyÖn §¹i Tõ
thÊp h¬n lµ do ¶nh h−ëng bëi nh©n tè con ng−êi, nh− c¾t guét ®Ó sao chÌ lµm ¶nh
h−ëng ®Õn líp c©y bôi, th¶m t−¬i.
Qua sè liÖu ®iÒu tra ta thÊy tØ lÖ c©y t¸i sinh cã nguån gèc tõ h¹t vÉn lµ chñ
yÕu, chiÕm tõ 70,06% ®Õn 77,15%. ®©y lµ c¬ së cho viÖc h×nh thµnh tÇng rõng chÝnh
trong t−¬ng lai, bëi v× c©y mäc tõ h¹t sÏ cã ®êi sèng dµi h¬n c©y cã nguån gèc tõ
chåi, kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña hoµn c¶nh sèng tèt
h¬n. Ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra mét hÖ sinh th¸i cã tÝnh bÒn v÷ng h¬n vµ ®a d¹ng h¬n.
3.2.2.2. ChÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn
Trªn tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn chóng t«i còng tiÕn hµnh ®iÒu
tra t¹i 3 khu vùc Thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ vµ huyÖn Phæ Yªn. T¹i mçi
khu vùc chóng t«i tiÕn hµnh lËp 25 ¤DB ®Ó ®iÒu tra, kÕt qu¶ ®−îc tæng hîp nh− sau:
d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn

Khu vùc
TP Th¸i Nguyªn 3015 55,31 25,75 18,94 2634 87,36 381 12,64
HuyÖn §¹i Tõ 2753 51,23 34,82 13,95 2165 78,64 588 21,36
HuyÖn Phæ Yªn 3364 57,44 30,77 11,79 2851 76,72 513 23,28
Trung b×nh 3044 54,66 30,45 14,89 2550 80,91 494 19,09
Qua b¶ng 3-15 chØ ra cho chóng ta thÊy chÊt l−îng c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng
trång thuÇn loµi B¹ch ®µn cã chÊt l−îng tèt tõ 51,23% ®Õn 57,44%, c©y t¸i sinh ë
khu vùc Phæ Yªn vÉn tèt h¬n c©y t¸i sinh ë khu vùc huyÖn §¹i Tõ, së dÜ nh− ®· gi¶i
thÝch ë trªn lµ do Ýt bÞ t¸c ®éng bëi con ng−êi vµ ch¨n th¶ gia sóc, gia cÇm. Nh×n
chung mËt ®é c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn thÊp h¬n rõng trång thuÇn
loµi Keo, chÊt l−îng c©y t¸i sinh còng thÊp h¬n, thùc tÕ lµ loµi Keo cã kh¶ n¨ng c¶i
t¹o ®Êt rõng chÝnh v× vËy còng lµm cho sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh ph¸t triÓn m¹nh
h¬n, cßn rõng trång B¹ch ®µn kh¶ n¨ng c¶i t¹o kh«ng b»ng loµi Keo v× vËy kh¶ n¨ng
sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh còng kÐm h¬n.
Còng nh− d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi keo, tØ lÖ c©y cã nguån gèc t¸i sinh tõ
h¹t cao h¬n chiÕm tõ 76,72% ®Õn 87,36%, tØ lÖ c©y t¸i sinh cã nguån gèc tõ chåi
thÊp h¬n chiÕm tõ 12,64% ®Õn 23,28%. Nh− vËy c©y t¸i sinh cã nguån gèc tõ h¹t lµ
c¬ së ®Ó h×nh thµnh rõng nhiÒu tÇng trong t−¬ng lai vµ kh¶ n¨ng chèng chÞu víi
hoµn c¶nh sèng cña chóng tèt c©y cã nguån gèc t¸i sinh tõ chåi, vßng ®êi cña chóng
còng dµi h¬n.
Nh− vËy viÖc x¸c ®Þnh ®óng biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho
c©y t¸i sinh sinh tr−ëng tèt theo h−íng cã lîi, ®¸p øng môc tiªu phong hé cña rõng
lµ cÇn thiÕt.
3.2.2.3. ChÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång hçn giao
T¹i khu vùc rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc chóng t«i cßn tiÕn hµnh ®iÒu tra
chÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång hçn giao t¹i 3 ®Þa ph−¬ng:
Thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ vµ huyÖn Phæ Yªn, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu
tra 25 ¤DB trªn 1 ®Þa ph−¬ng 05 ¤TC, kÕt qu¶ tæng hîp nh− sau:
d−íi t¸n rõng trång hçn giao khu vùc Hå Nói Cèc

Khu vùc
TP Th¸i Nguyªn 3413 58,55 30,04 11,41 2859 83,77 554 16,23
HuyÖn §¹i Tõ 3044 55,46 28,65 15,89 2463 80,91 581 19,09
HuyÖn Phæ Yªn 3786 61,02 29,75 9,23 3122 82,46 664 17,54
Trung b×nh 3414 58,44 29,48 12,18 2815 82,39 599 17,61
Qua b¶ng 3-16 chØ ra r»ng chÊt l−îng c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång hçn giao
t¹i huyÖn Phæ Yªn cao h¬n (61,02%) vµ thÊp nhÊt lµ khu vùc huyÖn §¹i Tõ (55,46%),
PhÈm chÊt c©y xÊu t¹i huyÖn Phæ Yªn thÊp h¬n (9,23%) so víi huyÖn §¹i Tõ
(15,89%). Còng nh− ë çc tr¹ng th¸i kh¸c, phÈm chÊt c©y t¸i sinh ë tr¹ng th¸i rõng
trång hçn giao còng ph¶n ¸nh ®−îc phÇn nµo sù ¶nh h−ëng cña con ng−êi, ®iÒu kiÖn
lËp ®Þa, vµ mét sè nh©n tè kh¸c. PhÈm chÊt c©y tèt trung b×nh toµn bé khu vùc Hå Nói
Cèc lµ 58,44%, c©y xÊu lµ 12,18% cßn l¹i lµ c©y cã phÈm chÊt trung b×nh.
VÒ nguån gèc t¸i sinh, còng t−¬ng tù ë çc tr¹ng th¸i kh¸c nguån gèc c©y t¸i
sinh ë ®©y chñ yÕu tõ h¹t (82,39%) cßn tõ chåi chØ chiÕm tØ lÖ rÊt nhá (17,61%).
Nh− vËy nguån gèc t¸i sinh nµy ph¶n ¸nh mét phÇn nguån gèc c©y mÑ phong phó,
vµ nhê chim chãc, c«n trïng, nhê giã. §©y còng lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt
®Êt ë ®©y cßn mang tÝnh chÊt ®Êt rõng. Nh÷ng loµi c©y t¸i sinh tõ h¹t sÏ lµ nh©n tè
c¬ b¶n ®Ó chuyÓn hãa rõng trång thµnh rõng tù nhiªn cã cÊu tróc hÖ sinh th¸i bÒn
v÷ng, vßng ®êi dµi h¬n, tÝnh chèng chÞu víi ngo¹i c¶nh cao h¬n.
Tãm l¹i, th«ng qua sè liÖu thèng kª chÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh ë khu
vùc Hå Nói Cèc chóng ta thÊy phÈm chÊt c©y t¸i sinh cã phÈm chÊt tèt trªn 50% vµ
c©y cã phÈm chÊt xÊu thÊp d−íi 15%. PhÈm chÊt c©y ph¶n ¸nh mét phÇn nµo ®ã ®iÒu
kiÖn lËp ®Þa vµ nã cßn phô thuéc vµo ý thøc b¶o vÖ va nguån gèc c©y t¸i sinh.
Nguån gèc c©y t¸i sinh khu vùc Hå Nói Cèc hÇu hÕt ®Òu cã nguån gèc t¸i sinh
tõ h¹t chiÕm tõ 74,35% ®Õn 82,39%, tØ lÖ c©y t¸i sinh cã nguån gèc tõ chåi thÊp h¬n
tØ lÖ chiÕm tõ 17,61% ®Õn 25,65%. ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ t¸c
®éng biÖn ph¸p l©m sinh phï hîp nh»m chuyÓn hãa rõng trång thµnh rõng gÇn gièng
víi rõng tù nhiªn, bëi nh÷ng c©y cã phÈm chÊt tèt, cã nguån gèc tõ h¹t sÏ lµ nh©n tè
c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh tÇng c©y gç, vßng ®êi c©y t¸i sinh tõ h¹t l¹i dµi h¬n, søc chèng
chÞu víi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng bÊt lîi tèt h¬n, v× vËy cã thÓ t¹o thµnh rõng cã thµnh
phÇn loµi phong phó vµ rõng nhiÒu tÇng hay nãi ®óng h¬n lµ t¹o ra mét hÖ sinh th¸i
rõng bÒn v÷ng vµ ®a d¹ng. §ã chÝnh lµ môc tiªu quan träng trong c«ng t¸c trång
rõng phßng hé hiÖn nay. Nh− vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó nhanh chãng xóc
tiÕn çc loµi c©y t¸i sinh ph¸t triÓn thµnh rõng ®¸p øng ®−îc môc tiªu phßng hé g¾n
víi môc tiªu kinh doanh du lÞch sinh th¸i rõng.
3.2.3. Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao
3.2.3.1. Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao d−íi t¸n rõng trång Keo l¸ trµm
Tõ sè liÖu ®iÒu tra thu thËp ®−îc ngoµi thùc ®Þa chóng t«i tiÕn hµnh tÝnh to¸n
vµ tæng hîp nh− sau:
B¶ng 3-17. Tæng hîp mËt ®é c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao
d−íi t¸n rõng trång Keo l¸ trµm khu vùc Hå Nói Cèc
N/ha Sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao (c©y)

Khu vùc
(c©y) 0 – 50 cm 51 – 100cm 101– 150 cm >150 cm
3567 743 1324 1083 417
TP Th¸i Nguyªn
% 20,83 37,12 30,36 11,69
3245 608 1285 1030 322
HuyÖn §¹i Tõ
% 18,74 39,60 31,74 9,92
3862 854 1513 971 524
HuyÖn Phæ Yªn
% 22,11 39,18 25,14 13,57
3558 735 1374 1028 421
Trung b×nh
% 20,66 38,62 28,89 11,83
Qua b¶ng 3-17. chØ ra r»ng ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao tËp chung vµo
c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 2 vµ cÊp 3 (tËp chung tõ 51-100 cm vµ 101-150 cm). Sè
c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 1 (tøc lµ chiÒu cao tõ 0-50 cm) biÕn ®éng tõ 608 dÕn 854
c©y/ha, sè c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 2 (chiÒu cao tõ 51-100 cm) biÕn ®éng tõ 1285
®Õn 1513 c©y/ha, sè c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 3 (chiÒu cao tõ 101 -150 cm) biÕn
®éng tõ 971 ®Õn 1083 c©y/ha, sè c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 4 (chiÒu cao tõ 150 cm
trë lªn) biÕn ®éng tõ 322 ®Õn 524 c©y/ha. Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao ®−îc
thÓ hiÖn râ bëi biÓu ®å d−íi ®©y.
1600 TP T.Nguyªn
1400 H §¹i Tõ
H Phæ Yªn
1200
Sè c©y 1000
800
600
400
200
0 CÊp chiÒu cao
0 - 50 cm 51 - 100cm 101- 50 cm >150 cm
H×nh 3-4. BiÓu ®å ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao

d−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm t¹i khu vùc Hå Nói Cèc
Nh×n vµo biÓu ®å, ta thÊy sè c©y t¸i sinh tËp chung vµo cÊp 2 vµ 3, sè c©y cã
cÊp chiÒu cao cÊp 4 Ýt h¬n çc cÊp kh¸c, ®iÒu nµy thÓ hiÖn phÇn nµo viÖc t¸i sinh tù
nhiªn ë khu vùc Hå Nói Cèc ®ang trong giai ®o¹n ®Çu, v× vËy cÇn cã biÖn ph¸p l©m
sinh t¸c ®éng hîp lý nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh,n©ng cao
chÊt l−îng c©y t¸i sinh.
3.2.3.2. Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn
Tõ sè liÖu ®iÒu tra ngoµi thùc ®Þa trªn çc « d¹ng b¶n chóng t«i tæng hîp ®−îc
kÕt qu¶ nh− sau:
d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn khu vùc Hå Nói Cèc

Khu vùc
(c©y) 0 – 50 cm 51 – 100cm 101– 150 cm >150 cm
3015 435 1254 944 382
TP Th¸i Nguyªn
% 14,43 41,59 31,31 12,67
2753 390 1053 852 458
HuyÖn §¹i Tõ
% 14,17 38,25 30,95 16,63
3364 567 1323 958 516
HuyÖn Phæ Yªn
% 16,85 39,33 28,48 15,34
3044 464 1210 918 452
Trung b×nh
% 15,24 39,75 30,16 14,85
Qua b¶ng 3-18 ta thÊy ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao d−íi t¸n rõng
trång B¹ch ®µn tËp chung chñ yÕu vµo cÊp 2 vµ 3, trong ®ã sè c©y ë cÊp chiÒu cao
cÊp 4 thÊp h¬n, sè c©y thuéc cÊp chiÒu cao 1 (tõ 0-50 cm) biÕn ®éng tõ 390 ®Õn 567
c©y/ha, sè c©y thuéc cÊp chiÒu cao cÊp 2 (tõ 51-100 cm) biÕn ®éng tõ 1053 ®Õn
1323 c©y/ha, sè c©y thuéc cÊp chiÒu cao cÊp 3 (tõ 101 – 150 cm) biÕn ®éng tõ 852
®Õn 958 c©y/ha vµ sè c©y thuéc cÊp chiÒu cao cÊp 4 (tõ trªn 150 cm trë lªn) biÕn
®éng tõ 382 ®Õn 516 c©y/ha. Nh− vËy, c©y t¸i sinh phÇn lín ®ang trong giai ®o¹n
®Çu sinh tr−ëng, chÞu chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè ngo¹i c¶nh vµ m«i tr−êng sèng v× thÕ
chóng ta ph¶i nghiªn cøu ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p khoa häc mang tÝnh thùc tiÔn víi
®iÒu kiÖn thùc tÕ cña khu vùc Hå Nói Cèc nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sinh
tr−ëng cña líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn. Còng t¹i b¶ng 3.17 chóng
ta thÊy sè c©y t¸i sinh thuéc cÊp chiÒu cao cÊp 1 ë rõng trång B¹ch ®µn thÊp h¬n sè
c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 1 d−íi t¸n rõng trång Keo l¸ trµm, ®iÒu nµy cho thÊy d−íi
t¸n rõng Keo l¸ trµm kh¶ n¨ng t¸i sinh m¹nh h¬n d−íi t¸n rõng b¹ch ®µn. §©y lµ
®iÒu dÔ hiÓu bëi loµi Keo cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt tèt h¬n nhiÒu so víi loµi c©y B¹ch
®µn, v× thÕ nã cã thÓ t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho c©y rõng t¸i sinh tù nhiªn tõ
h¹t, ®Æc biÖt t¸n rõng Keo cã ®ñ ®é tµn che thÝch hîp cho çc loµi c©y −a s¸ng mäc
nhanh ngay trong giai ®o¹n ®Çu, ®¶m b¶o c¶ vÒ ®é Èm cña líp ®Êt mÆt t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho h¹t gièng n¶y mÇm. §Ó thÊy râ h¬n sù ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu
cao d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn, chóng t«i tiÕn hµnh m« pháng b»ng biÓu ®å sau:
TP T.Nguyªn
1400
H §¹i Tõ
1200 H Phæ Yªn
1000
800
Sè c©y
600
400
200
0
0 – 50 cm 51 – 100cm 101– 50 cm >150 cm CÊp chiÒu cao
H×nh 3-5. BiÓu ®å ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao

d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn t¹i khu vùc Hå Nói Cèc
T¹i h×nh 3-5. chóng ta nhËn thÊy sè c©y tËp chung cao vµo cÊp 2 vµ 3, nh− vËy
còng nh− líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång Keo, líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng
trång B¹ch ®µn còng ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh sinh tr−ëng. Chóng ta
cÇn nghiªn cøu ®−a ra gi¶i ph¸p hîp lý nh− b¶o vÖ, xóc tiÕn t¸i sinh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn
cho líp c©y t¸i sinh tù nhiªn ph¸t triÓn m¹nh vµ ®¸p øng thiÕt thùc môc ®Ých trång
rõng khu vùc Hå Nói Cèc
3.2.3.3. Ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao d−íi t¸n rõng trång Hçn giao
Qua ®iÒu tra ngoµi thùc ®Þa trªn çc ¤DB d−íi t¸n rõng trång hçn giao chóng
t«i ®· tæng hîp ®−îc kÕt qu¶ sau:

Khu vùc
(c©y) 0 – 50 cm 51 – 100cm 101– 150 cm >150 cm
3413 332 1423 1254 404
TP Th¸i Nguyªn
% 9,73 41,69 36,74 11,84
3044 216 1397 1105 326
HuyÖn §¹i Tõ
% 7,10 45,89 36,30 10,71
3786 433 1509 1298 546
HuyÖn Phæ Yªn
% 11,44 39,86 34,28 14,42
3414 327 1443 1219 425
Trung b×nh
% 9,58 42,27 35,70 12,45
Qua b¶ng 3-19 chØ ra cho chóng ta thÊy líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång
hçn giao cã tÝnh tËp chung cao vµo cÊp chiÒu cao 2 vµ 3, ®iÒu ®¸ng nãi lµ rõng trång
hçn giao sè c©y tËp chung vµo cÊp 1 thÊp h¬n ë çc tr¹ng th¸i rõng kh¸c do t¸n rõng
dµy h¬n nªn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña nhiÒu c©y −a s¸ng, mäc nhanh sÏ bÞ h¹n chÕ,
mµ chØ cã nh÷ng c©y sau khi tån t¹i ®−îc thêi gian ®Çu th× chóng sÏ dÇn dÇn thÝch
nghi víi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng ngo¹i c¶nh nªn t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra chØ thÊy tËp
chung nhiÒu vµo nhãm c©y cã cÊp chiÒu cao cÊp 2 vµ 3, ë ®©y sè c©y tËp chung vµo
nhãm cÊp chiÒu cao cÊp 4 còng cã phÇn cao h¬n çc tr¹ng th¸i kh¸c.
§Ó thÊy râ sù ph©n bè sè c©y t¸i sinh tù nhiªn theo cÊp chiÒu cao d−íi t¸n rõng
trång hçn giao khu vùc Hå Nói Cèc chóng t«i tiÕn hµnh m« pháng b»ng biÓu ®å sau:
1600 TP T.Nguyªn
H §¹i Tõ
1400 H Phæ Yªn
1200
1000
Sè c©y
800
600
400
200
0 CÊp chiÒu cao

0 – 50 cm 51 – 100cm 101– 50 cm >150 cm
H×nh 3-6. BiÓu ®å ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao
Qua biÓu ®å 3-6 chØ ra cho chóng ta thÊy: Líp c©y t¸i sinh ë ®©y cßn non tËp
chung vµo cÊp chiÒu cao tõ 51-150 cm, nh− vËy còng nh− çc tr¹ng th¸i kh¸c líp
c©y t¸i sinh ë ®©y cÇn cã biÖn ph¸p t¸c ®éng hîp lý nh− b¶o vÖ, xóc tiÕn t¸i sinh ®Ó
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn l¬i cho c©y t¸i sinh sinh tr−ëng ®¸p øng ®−îc môc ®Ých trång
rõng phßng hé g¾n liÒn víi du lÞch sinh th¸i khu vùc Hå Nói Cèc.
Tãm l¹i, quy luËt ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao t¹i khu vùc rõng
trång phßng hé Hå Nói Cèc cã mét ®Æc ®iÓm chung lµ c©y t¸i sinh cßn non, ®ang
trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, hÇu hÕt tËp chung vµo cÊp chiÒu cao 2
vµ 3 (chiÒu cao tõ 50-100cm vµ 101- 150cm). §©y lµ c¬ së ®Ó ta x¸c ®Þnh biÖn ph¸p
l©m sinh t¸c ®éng nh»m n©ng cao chÊt l−îng c©y t¸i sinh, xóc tiÕn qu¸ tr×nh sinh
tr−ëng cña c©y t¸i sinh ®Ó nhanh chãng chuyÓn dÇn rõng trång thµnh rõng gÇn gièng
víi tù nhiªn ®¸p øng môc tiªu phßng hé, du lÞch sinh th¸i mµ gi¶m ®−îc chi phÝ ®Çu
t−. Nh− vËy viÖc xóc tiÕn t¸i sinh lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó lùa chän ®−îc c©y trång cho
phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña khu vùc Hå Nói Cèc.
3.2.4. Ph©n bè c©y t¸i sinh theo m¹ng l−íi n»m ngang trªn bÒ mÆt ®Êt
Nh− chóng ta ®· biÕt mét ®Æc ®iÓm kh¸ ®Æc tr−ng cña t¸i sinh tù nhiªn lµ ph©n
bè c©y t¸i sinh kh«ng ®Òu trªn mÆt ®Êt, nã t¹o ra çc kho¶ng trèng thiÕu c©y t¸i sinh,
®Æc ®iÓm nµy ®−îc thÓ hiÖn qua kÕt qu¶ nghiªn cøu ph©n bè sè c©y t¸i sinh theo mÆt
ph¼ng n»m ngang. Nghiªn cøu ph©n bè c©y t¸i sinh trªn mÆt ph¼ng n»m ngang cã ý
nghÜa rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh lîi dông kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn ®Ó phôc håi
rõng. Sù ph©n bè c©y trªn bÒ mÆt ®Êt phô thuéc vµo ®Æc tÝnh sinh vËt häc cña loµi c©y vµ
kh«ng gian dinh d−ìng, nguån gieo gièng tù nhiªn. Thùc tÕ cho thÊy, cã nh÷ng l©m
phÇn cã mËt ®é c©y t¸i sinh cao, chÊt l−îng vµ tæ thµnh c©y t¸i sinh ®¶m b¶o cho qu¸
tr×nh t¸i sinh, nh−ng vÉn ph¶i tiÕn hµnh xóc tiÕn t¸i sinh do ph©n bè c©y t¸i sinh trªn bÒ
mÆt ®Êt rõng ch−a hîp lý. Do ®ã nghiªn cøu m¹ng l−íi h×nh th¸i ph©n bè cña c©y t¸i
sinh lµ c¬ së ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh hîp lý nh»m thóc ®Èy t¸i sinh theo
h−íng cã lîi. §Ó nghiªn cøu m¹ng l−íi h×nh th¸i ph©n bè c©y t¸i sinh, chóng t«i sö
dông tiªu chuÈn U cña t¸c gi¶ Clark vµ Evans. KÕt qu¶ kiÓm tra ph©n bè ®−îc chóng t«i
thèng kª nh− sau:
B¶ng 3-20. Ph©n bè c©y theo mÆt ph¼ng n»m ngang d−íi t¸n rõng Keo
Giai ®o¹n tuæi N/ha Sè k/c ®o λ ⎯r U KiÓu ph©n bè

TP Th¸i Nguyªn 3567 50 0,362 0,935 0,175 NgÉu nhiªn
HuyÖn §¹i Tõ 3245 50 0,317 0,906 1,513 NgÉu nhiªn
HuyÖn Phæ Yªn 3862 50 0,382 0,913 1,257 NgÉu nhiªn
Qua b¶ng 3-20 ta nhËn thÊy sö dông tiªu chuÈn U ®Ó nghiªn cøu m¹ng h×nh
ph©n bè c©y t¸i sinh theo mÆt ph¼ng n»m ngang mÆt ®Êt ë 3 ®Þa ®iÓm ®Òu cho kÕt
qu¶ ph©n bè ngÉu nhiªn nã phï hîp víi thùc tÕ ®iÒu tra ngoµi thùc ®Þa. ViÖc ph©n bè
ngÉu nhiªn nµy ph¶n ¸nh tèt quy luËt t¸i sinh rõng, t¹o ra líp che phñ cÇn thiÕt vµ
thÝch hîp cho môc ®Ých phßng hé chèng xãi mßn, ®iÒu quan träng lµ do çc loµi c©y
t¸i sinh tù nhiªn chóng chñ yÕu cã nguån gèc tõ h¹t nªn viÖc ph©n bè theo m¹ng
l−íi ngÉu nhiªn lµ thÝch hîp.
D−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn chóng t«i còng tiÕn hµnh ®iÒu tra
m¹ng l−íi ph©n bè cña chóng t¹i 3 ®Þa ®iÓm thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ,
huyÖn Phæ Yªn vµ kÕt qu¶ tæng hîp nh− sau:
B¶ng 3-21. Ph©n bè c©y theo mÆt ph¼ng n»m ngang d−íi t¸n rõng B¹ch ®µn

TP Th¸i Nguyªn 3015 50 0,355 0,895 1,095 NgÉu nhiªn
HuyÖn §¹i Tõ 2753 50 0,309 0,922 0,756 NgÉu nhiªn
Qua b¶ng 3-21 còng cho ta kÕt qu¶ t−¬ng tù d−íi t¸n rõng B¹ch ®µn, do lµ rõng
trång thuÇn loµi nªn sù ®ång ®Òu vÒ mËt ®é, ®é tµn che ®Òu h¬n t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y
t¸i sinh ph¸t triÓn còng ®ång ®Òu kh«ng co côm. Thùc tÕ ®iÒu tra cho thÊy do ®Æc tÝnh
phÇn lín çc loµi c©y t¸i sinh ®Òu lµ −a s¸ng, mäc nhanh nªn cÇn cã ®é tµn che thÝch
hîp ®Ó h¹t gièng c©y rõng cã thÓ n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn thµnh c©y t¸i sinh, mµ b¹ch
®µn t¸n nhá, th−a nªn rÊt thÝch hîp cho çc c©y t¸i sinh tù nhiªn sinh tr−ëng.
§èi víi tr¹ng th¸i rõng hçn giao chóng t«i còng tiÕn hµnh ®iÒu tra m¹ng l−íi
ph©n bè cña líp c©y t¸i sinh tù nhiªn b»ng ph−¬ng ph¸p cña t¸c gi¶ Clark vµ Evans
chóng t«i thu ®−îc kÕt qu¶ sau:
B¶ng 3-22. Ph©n bè c©y theo mÆt ph¼ng n»m ngang d−íi t¸n rõng hçn giao

TP Th¸i Nguyªn 3413 50 0,295 0,889 -1,473 Côm
HuyÖn §¹i Tõ 3044 50 0,353 0,914 - 0,816 Côm
Nh− vËy, qua b¶ng 3-22 chóng ta thÊy m¹ng l−íi ph©n bè c©y t¸i sinh tù nhiªn
ë 2 ®Þa ®iÓm thµnh phè Th¸i Nguyªn vµ huyÖn §¹i Tõ cã d¹ng ph©n bè côm, cßn ë
huyÖn Phæ Yªn cã d¹ng ph©n bè ngÉu nhiªn. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh ®óng víi thùc
tÕ ®iÒu tra, do khu vùc thµnh phè vµ huyÖn §¹i Tõ rõng trång gÇn d©n c− h¬n nªn
¶nh h−ëng bëi nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi vµ gia sóc, gia cÇm, nªn ngay tõ khi
trång rõng ®· kh«ng ®¶m b¶o mËt ®é ®ång ®Òu b»ng ë Phæ Yªn lµm cho rõng trång
cã mét sè lç trèng t¹o ®iÒu kiÖn c©y t¸i sinh tù nhiªn ph¸t triÓn m¹nh t¹o ra nh÷ng
®¸m c©y t¸i sinh. §iÒu quan träng lµ khu vùc rõng ë huyÖn Phæ Yªn l¹i bÞ chia c¾t
bëi mÆt n−íc hå nªn Ýt bÞ t¸c ®éng cña çc ho¹t ®éng con ng−êi, mËt ®é rõng trång
®ång ®Òu h¬n. Nh− vËy ¸p dông biÖn ph¸p l©m sinh phï hîp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho
c©y t¸i sinh tù nhiªn sinh tr−ëng lµ rÊt cÇn thiÕt, viÖc ®iÒu tiÕt mËt ®é tÇng c©y cao,
mËt ®é c©y t¸i sinh lµ quan träng ®Ó t¹o ra ®−îc mét rõng thay thÕ rõng trång tù
nhiªn gÇn gièng víi rõng tù nhiªn ®¶m b¶o vÒ mËt ®é c©y rõng.
Tãm l¹i, viÖc nghiªn cøu ph©n bè c©y t¸i sinh theo m¹ng l−íi n»m ngang mÆt
®Êt lµ quan träng ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p l©m sinh ®iÒu tiÕt mËt ®é vµ kh«ng gian dinh
d−ìng t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt nhÊt. HÇu hÕt c©y t¸i sinh
®Òu cã tÝnh ph©n bè ngÉu nhiªn, tuy nhiªn trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu hÇu hÕt c©y t¸i
sinh tù nhiªn l¹i cã xu h−íng ph©n bè côm, chØ cã nh÷ng rõng trång ®ång ®Òu vÒ
mËt ®é tµn che th× c©y t¸i sinh cã sù ph©n bè ®óng quy luËt tù nhiªn, tuy nhiªn
nh÷ng lç trèng cña rõng khi ®· khÐp t¸n sÏ lµ n¬i mµ c©y t¸i sinh sÏ cã xu h−íng
ph¸t triÓn m¹nh thËm chÝ gÇn nh− thuÇn loµi c©y t¸i sinh ë ®ã. §iÒu nµy rÊt phï hîp
víi nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña çc t¸c gi¶ kh¸c mµ trong l©m sinh häc gäi lµ t¸i
sinh vÖt, bøc kh¶m cña thùc vËt rõng.
3.3. Nghiªn cøu mét sè nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i
sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc hå nói cèc
Rõng vµ m«i tr−êng lu«n cã ¶nh h−ëng qua l¹i mËt thiÕt víi nhau, rõng lu«n
chÞu chi phèi bëi çc nh©n tè sinh th¸i, ng−îc l¹i rõng cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt mét sè
nh©n tè sinh th¸i. M«i tr−êng bao gåm nhiÒu nhãm nh©n tè: KhÝ hËu (bøc x¹ mÆt
trêi, nhiÖt ®é, n−íc, thµnh phÇn vµ sù chuyÓn ®éng cña kh«ng khÝ), §Êt ®ai (®¸ mÑ,
®Æc ®iÓm lý häc vµ hãa häc cña ®Êt), N¨ng l−îng (n¨ng l−îng mÆt trêi, n¨ng l−îng
giã) vµ çc hiÖn t−îng thiªn nhiªn nh− sÊm, chíp, b·o... Khi sinh vËt sèng gÇn nhau
trong quÇn thÓ th× b¶n th©n sinh vËt còng lµ mét nh©n tè cña m«i tr−êng. Çc nh©n
tè m«i tr−êng cã ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t sinh, sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña rõng gäi lµ
nh©n tè sinh th¸i. Çc nh©n tè sinh th¸i bao giê còng t¸c ®éng tæng hîp ®ång thêi
lªn ®êi sèng sinh vËt. Mäi nh©n tè sinh th¸i ®Òu g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, khi mét
nh©n tè sinh th¸i thay ®æi th× çc nh©n tè sinh th¸i kh¸c còng thay ®æi theo. MÆt
kh¸c, sinh vËt bao giê còng yªu cÇu tæng hîp çc nh©n tè sinh th¸i. T¸c ®éng cña
çc nh©n tè sinh th¸i lu«n lu«n thay ®æi theo kh«ng gian vµ thêi gian. Trong çc
nh©n tè sinh th¸i, cã nh©n tè rÊt cÇn thiÕt, b¾t buéc ph¶i cã ®Ó duy tr× sù sèng cña
sinh vËt nh− ¸nh s¸ng, CO2, ®Êt, n−íc... ®ã lµ nh÷ng nh©n tè sinh tån. Phïng Ngäc
Lan – NguyÔn Kim (1992)[27]. V× vËy tiÕn hµnh nghiªn cøu çc nh©n tè ¶nh h−ëng
®Õn rõng nãi chung vµ qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå
Nói Cèc nãi riªng lµ cÇn thiÕt, tuy nhiªn chóng ta biÕt çc nh©n tè sinh th¸i lu«n t¸c
®éng tæng hîp ®Õn rõng nªn viÖc t¸ch tõng nh©n tè ®Ó nghiªn cøu qu¶ lµ khã kh¨n.
ë ®©y ®Ò tµi còng chØ xem xÐt ®¸nh gi¸ trªn quan ®iÓm kh¸ch quan, cña tõng nh©n
tè mét çch t−¬ng ®èi. Do khu vùc nghiªn cøu ®ång nhÊt vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu thñy
v¨n nªn sù kh¸c biÖt tõng nh©n tè lµ kh«ng râ rµng, song ®Ò tµi tËp chung vµo mét sè
nh©n tè sau:
3.3.1. ¶nh h−ëng cña nh©n tè ¸nh s¸ng
Nh− chóng ta ®· biÕt thùc vËt vµ ¸nh s¸nh cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau,
¸nh s¸ng lµ nh©n tè sinh th¸i quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong suèt vßng ®êi cña
thùc vËt . ë ®©y chóng t«i chØ ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña ®é tµn che tÇng c©y cao ¶nh
h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc. §é
tµn che cña rõng lµ nh©n tè quan träng trong viÖc h×nh thµnh tiÓu hoµn c¶nh rõng,
cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña çc thµnh phÇn sinh vËt d−íi t¸n
rõng, ®Æc biÖt lµ líp c©y t¸i sinh. §é tµn che kh¸c nhau th× thµnh phÇn loµi c©y vµ
chÊt l−îng loµi c©y t¸i sinh còng kh¸c nhau. Qua ®iÒu tra ph©n tÝch sè liÖu chóng t«i
tæng hîp ®−îc b¶ng sau:
B¶ng 3-23. ¶nh h−ëng cña ®é tµn che ®Õn t¸i sinh tù nhiªn
d−íi t¸n rõng trång t¹i khu vùc Hå Nói Cèc
§é MËt ®é t¸i sinh theo cÊp chiÒu TØ lÖ
N/ha PhÈm chÊt (%)
Tr¹ng th¸i tμn cao (%) CTV
0-50 51-100 101-150 >150 (c©y) Tèt TB XÊu
che (%)
Keo LT 0.57 735 1374 1028 421 3558 56,2 32,9 10,9 33,65
B¹ch ®µn 0.39 464 1210 918 452 3044 54,7 30,4 14,9 28,17
Hçn giao 0.65 327 1443 1219 425 3414 58,4 29,5 12,1 35,06
Qua b¶ng 3-23 chØ ra cho chóng ta thÊy: mËt ®é c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng
B¹ch ®µn lµ thÊp nhÊt (3044 c©y/ha), trong ®ã tØ lÖ c©y tèt còng thÊp nhÊt, qua tÝnh
to¸n theo c«ng thøc ®· tr×nh bµy ë trªn tØ lÖ c©y cã triÓn väng còng thÊp nhÊt
(28,17%), do ®é tµn che cña B¹ch ®µn thÊp h¬n (0,39) çc tr¹ng th¸i rõng trång
kh¸c. Trong khi ®ã rõng trång hçn giao mËt ®é kh«ng cao nhÊt nh−ng chÊt l−îng
c©y t¸i sinh l¹i cao nhÊt (58,4% c©y tèt), sè c©y cã triÓn väng cao nhÊt (35,06%).
Nh− vËy, ®é tµn che phô thuéc vµo tõng tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi hay
hçn giao mµ nã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn kh«ng gian dinh d−ìng, m«i tr−êng cho c©y
t¸i sinh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Râ rµng víi rõng trång hçn giao ®é khÐp t¸n cao,
phï hîp cho rõng trång phßng hé chèng xãi mßn, nh−ng còng lµm cho c©y t¸i sinh
gÆp ph¶i khã kh¨n trong giai ®o¹n ®Çu n¶y mÇm, tiÕp xóc ®Êt ®Ó ph¸t triÓn thµnh c©y
t¸i sinh.
3.3.2. ¶nh h−ëng cña ®Êt ®ai, ®¸ mÑ
§Êt lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph©n bè, sinh tr−ëng ph¸t triÓn, s¶n l−îng vµ tÝnh
æn ®Þnh cña rõng, ®é ph× ®Êt lµ nh©n tè tæng hîp cã ¶nh h−ëng lín nhÊt ®Õn ®êi sèng
c©y rõng. §¸ mÑ lµ c¬ së vËt chÊt ®Çu tiªn h×nh thµnh ®Êt cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn
®Æc ®iÓm lý hãa tÝnh cña ®Êt. Qua ®iÒu tra t×nh h×nh ®Êt ®ai b»ng ph−¬ng ph¸p kÕ
thõa sè liÖu vµ ®iÒu tra b»ng çc phÉu diÖn ®iÓn h×nh. Khu vùc nghiªn cøu ®−îc x¸c
®Þnh cã nÒn trÇm tÝch chua cæ víi 3 lo¹i ®¸ mÑ chñ yÕu lµ Sa – phiÕn th¹ch, Sái s¹n
kÕt vµ phiÕn th¹ch sÐt. Khã phong hãa nghÌo dinh d−ìng vµ kho¸ng vËt sau phong
hãa dÔ hßa tan, chøa nhiÒu cÊp h¹t th« vôn. §Êt chñ yÕu ®−îc h×nh thµnh do 3 qu¸
tr×nh; Qu¸ tr×nh Feralit vµ sù h×nh thµnh kÕt von trªn nÒn phong hãa cña ®¸ trÇm tÝch
cã trªn vïng ®åi träc kh« h¹n. qu¸ tr×nh phôc håi ®Êt trong rõng tù nhiªn vµ rõng
trång ®−îc b¶o vÖ tèt. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt bê hå ë vïng b¸n ngËp vµ tiÕp gi¸p
b¸n ngËp do cã nhiÒu n−íc. §Êt ®ai trong khu vùc cã nhiÒu lo¹i, nh−ng trªn ®Êt l©m
nghiÖp cã thÓ ph©n ra 3 lo¹i chÝnh sau:
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn dµy, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh,
trªn nÒn ®¸ mÞn ( phiÕn th¹ch sÐt, Acgilit, phÊn sa). Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè réng trong
khu vùc nghiªn cøu, d÷ n−íc tèt thÝch hîp cho viÖc trång chÌ, c©y ¨n qu¶ vµ c©y
rõng.
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn máng, thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ trªn
nÒn ®¸ th« (Sái- s¹n kÕt, sa th¹ch). Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè r¶i r¸c trong khu vùc
nghiªn cøu, gi÷ n−íc kÐm, thÝch hîp víi viÖc trång c©y ¨n qu¶, trång rõng.
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn dµy, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh
trªn nÒn ®¸ mÞn vµ th« b¸n ngËp. Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè theo d¶i, theo ®¸m trong khu
vùc nghiªn cøu, gi÷ n−íc tèt, thÝch hîp cho viÖc trång c©y ¨n qu¶, trång rõng.
Qua thu thËp mÉu ®Êt vµ ph©n tÝch t¹i Trung t©m thÝ nghiÖm tr−êng §¹i häc
N«ng L©m Th¸i Nguyªn cho thÊy: §Êt ®ai trong khu vùc nghiªn cøu cã ®é pH KCL
tõ 3,5 ®Õn 4,6 lµ ®Êt chua, hµm l−îng mïn kh¸ dÇu tõ 2,7 ®Õn 4,6%, ®¹m tæng sè
kh¸ ®¹t tõ 0,1 ®Õn 0,18%, ®Êt nghÌo P2O5 (0,1 ®Õn 0,166%) ®Êt ®ang ®−îc phôc håi,
nÕu sö dông lµm ®Êt trång rõng cã ch¨m sãc bãn ph©n ch¾c ch¾n c©y cèi sÏ ph¸t
triÓn tèt.
3.3.3. ¶nh h−ëng cña nh©n tè ®Þa h×nh
§Þa h×nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè h×nh thµnh ®Êt, lµ ranh giíi h×nh thµnh çc
vïng khÝ hËu kh¸c nhau. §©y còng lµ c¬ së h×nh thµnh nªn sù ph©n bè cña çc loµi
thùc vËt ch¼ng nh÷ng thÕ mµ ng−êi ta gäi “rõng lµ mét hiÖn t−îng ®Þa lý”. Còng nh−
çc loµi thùc vËt kh¸c, nhãm loµi c©y t¸i sinh khu vùc Hå Nói Cèc cßn chÞu chi phèi
bëi yÕu tè ®Þa h×nh. KÕt qu¶ ®iÒu tra çc ¤TC ®iÓn h×nh trªn çc tr¹ng th¸i rõng
trång kh¸c nhau ë 3 ®Þa ®iÓm thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ vµ huyÖn Phæ
Yªn nh− sau:
B¶ng 3-24. ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh tíi sù ph©n bè
cña c©y t¸i sinh tù nhiªn khu vùc Hå Nói Cèc
§Þa Tr¹ng VÞ trÝ ¤TC Trung

ChØ tiªu NC Ch©n S−ên §Ønh
®iÓm th¸i b×nh
Keo MËt ®é (c©y/ha) 3731 3557 3413 3567
LT Tæng sè loµi 23 21 19 21
TP Th¸i B¹ch MËt ®é (c©y/ha) 3215 3105 2725 3015
Nguyªn ®µn Tæng sè loµi 15 14 10 13
Hçn MËt ®é (c©y/ha) 3643 3452 3144 3413
giao Tæng sè loµi 24 25 20 23
Keo MËt ®é (c©y/ha) 3156 3224 3355 3245
HuyÖn B¹ch MËt ®é (c©y/ha) 2755 2786 2718 2753
§¹i Tõ ®µn Tæng sè loµi 22 15 17 18
Hçn MËt ®é (c©y/ha) 3017 3106 3009 3044
Keo MËt ®é (c©y/ha) 3914 3841 3831 3862
HuyÖn B¹ch MËt ®é (c©y/ha) 3407 3415 3270 3364
Phæ Yªn ®µn Tæng sè loµi 20 22 15 19
Hçn MËt ®é (c©y/ha) 3853 3771 3734 3786
Qua b¶ng 3-24 sè l−îng loµi c©y t¸i sinh gi¶m dÇn tõ ch©n lªn ®Ønh, sè l−îng
loµi c©y t¸i sinh t¹i huyÖn §¹i Tõ lµ thÊp nhÊt tõ 18 ®Õn 20 loµi. MËt ®é c©y t¸i sinh
còng gi¶m dÇn tõ ch©n ®åi lªn ®Ønh ®åi, ®iÒu ®ã ph¶n ¸nh ®óng víi thùc tÕ, ch©n ®åi
hÇu hÕt ®Òu cã −u ®iÓm vÒ ®Êt ®ai, ®é Èm, cßn ®Ønh ®åi ®é ph× th−êng thÊp h¬n ch©n
®åi, nhiÖt ®é l¹i cao h¬n. Nh− vËy yÕu tè ®Þa h×nh cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi sù sinh
tr−ëng vµ ph¸t tiÓn cña líp c©y t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói
Cèc, nh÷ng n¬i nµo ®Þa h×nh dèc chÞu sù xãi mßn lµm cho tÇng ®Êt máng th× thùc vËt
sÏ Ýt phong phó, cßn n¬i nµo ®é dèc võa ph¶i, n¬i thÊp tÇng ®Êt sÏ dµy h¬n vµ thùc
vËt sÏ phat triÓn phong phó h¬n. Do ®Þa h×nh bÞ chia c¾t bëi mÆt hå kh¸ réng nªn
viÖc ph¸t t¸n còng gÆp ph¶i nh÷ng khã nh¨n nhÊt ®Þnh, nhiÒu h¹t c©y rõng bÞ n−íc
cuèn tr«i.
Tuy nhãm nh©n tè ®Þa h×nh kh«ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn çc kiÓu th¶m thùc
vËt,nh−ng chóng lµ nh÷ng nh©n tè cã t¸c dông chi phèi, ¶nh h−ëng tíi çc nhãm
nh©n tè kh¸c nh− khÝ hËu, thñy v¨n, ®¸ mÑ, thæ nh−ìng vµ khu hÖ thùc vËt... ®Þa h×nh
kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é nhiÖt ®é mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n phèi l−îng
m−a,®é Èm trªn bÒ mÆt ®Êt, ®Õn ®iÒu kiÖn s−¬ng muèi..., TiÓu ®Þa h×nh cßn cã t¸c
®éng ®Õn c©y bôi th¶m t−¬i, ®Õn çc lo¹i thùc vËt che phñ mÆt ®Êt vµ kh¶ n¨ng ph¸t
triÓn cña chóng, tõ ®ã cã ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng.
3.3.4. ¶nh h−ëng cña nh©n tè v¸ch rõng (c©y mÑ) vµ c©y bôi th¶m t−¬i
Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, hÇu hÕt çc loµi c©y t¸i sinh khu vùc Hå Nói Cèc dÒu
cã nguån gèc tõ h¹t, cßn mét phÇn tõ chåi. Mµ sù ph¸t t¸n cña thùc vËt cã nhiÒu t¸c
nh©n nh− do c«n trïng, chim chãc, giã, con ng−êi.... B»ng ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra yÕu
tè v¸ch rõng chóng t«i x¸c ®Þnh nguån c©y mÑ víi çc kho¶ng çch gieo gièng cña
chóng ®èi víi l©m phÇn ®iÒu tra. Thùc tÕ do rõng khu vùc Hå Nói Cèc tr−íc ®©y lµ
khu rõng tù nhiªn ®a d¹ng vµ phong phó, sau khi bÞ khai th¸c kiÖt vµ do lµm n−¬ng,
®èt rÉy hiÖn nay khu rõng ®−îc ®−a vµo khoanh nu«i, b¶o vÖ, trång míi, mét sè c©y
mÑ vµ l©m phÇn nhá vÉn cßn tån t¹i ph¸t triÓn tù nhiªn. Qua ®iÒu tra mét sè loµi c©y
cßn ®−îc kÕ thõa nh÷ng gèc chÆt cò n¶y chåi vµ ph¸t triÓn thµnh c©y t¸i sinh nh−
c©y: Hµ nu, Cµ lå, C«m, DÒn... ®©y chÝnh lµ yÕu tè c¬ b¶n quan träng nhê thÕ hÖ c©y
mÑ tr−íc ®©y mµ thùc vËt t¸i sinh ë ®©y phong phó, ®a d¹ng.
Qua ®iÒu tra sè liÖu kho¶ng çch tõ c©y mÑ tíi çc vÞ trÝ gieo gièng chóng t«i
nhËn thÊy hÇu hÕt çc c©y gieo gièng ®Òu nhê giã, c«n trïng vµ chim chãc lµ chÝnh.
KÕt qu¶ tæng hîp nh− sau: T¹i khu vùc rõng trång ë huyÖn Phæ Yªn chóng t«i x¸c
®Þnh ®−îc yÕu tè v¸ch rõng lµ l©m phÇn rõng tù nhiªn ®−îc khoanh nu«i mµ cã c©y
mÑ gieo gièng nh−: DÎ gai, Cæng m¹, Mµng tang, MÐ cß ke... kÕt qu¶ cho thÊy:
T¹i vÞ trÝ çch gèc c©y mÑ gieo gièng b»ng chiÒu cao cña c©y mÑ th× sù xuÊt
hiÖn cña çc c©y con t¸i sinh lµ nhiÒu vµ g¶m dÇn t¹i çc vÞ trÝ çch gèc c©y mÑ 2lÇn
chiÒu cao c©y mÑ tíi vÞ trÝ çch gèc c©y b»ng 3 lÇn chiÒu cao c©y mÑ.
Khi ®iÒu tra t¹i çc vÞ trÝ çch xa h¬n n÷a th× sù xuÊt hiÖn c©y con gÇn nh−
kh«ng cã nÕu cã chØ lµ nh÷ng loµi c©y ph¸t t¸n nhê giã lµ nhiÒu nh− c©y S÷a, cã thÓ
ph¸t t¸n rÊt xa phô thuéc vµo tèc ®é giã, c−êng ®é giã trong lóc qu¶ chÝn.
Líp c©y bôi th¶m t−¬i còng lµ yÕu tè quan träng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi kh¶
n¨ng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y t¸i sinh. §Æc biÖt cã ¶nh h−ëng trong lÜnh vùc
c¹nh tranh kh«ng gian dinh d−ìng vµ ¸nh s¸ng d−íi t¸n rõng, khi ®é tµn che cña
rõng thÊp th× c©y bôi th¶m t−¬i ph¸t triÓn thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng c©y t¸i
sinh chÞu bãng tuæi nhá sinh tr−ëng tèt, nh−ng nã l¹i lµ sù c¶n trë cho c©y t¸i sinh
trong khi lín lªn. TØ lÖ c©y t¸i sinh cã triÓn väng thÊp, do tèc ®é ph¸t triÓn c©y bôi,
th¶m t−¬i th−êng nhanh h¬n, søc c¹nh tranh m¹nh mÏ h¬n vµ ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ
lÊn ¸t c©y t¸i sinh. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra chóng t«i cã nh÷ng nhËn xÐt sau:
D−íi t¸n rõng trång thuÇn loµi Keo l¸ trµm xuÊt hiÖn mét sè loµi c©y bôi nh−:
Mua, SÇm s× (Memecylon edulce), Ho¾c quang tÝa (Wendlandia thorellii), Ho¾c
quang tr¾ng, G¨ng, Bät Õch, Bå cu vÏ, Ngãt d¹i, LÊu, §á ngän, Me rõng, Vó bß,
Lau, .... ®Æc biÖt lµ loµi ChÌ vÌ chiÕm −u thÕ, ngoµi ra cßn b¾t gÆp çc loµi cá tranh,
ChÝt, Cá l¸ tre, Cá gµ... ë nh÷ng chç Èm h¬n b¾t gÆp loµi Cá ba c¹nh vµ mét sè loµi
cña chi Papalum vµ Eleusine. ®Æc biÖt cßn b¾t gÆp nh÷ng bôi Giang, SÑ vµ nøa. Mét
sè loµi d©y leo nh− D©y cÈm ca, D©y th¹ch, D©y cñ mµi, D©y cñ n©u...
D−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn tÇng c©y bôi cã rÊt nhiÒu loµi vµ ç thÓ c©y,trong
®ã phæ biÕn nhÊt chÌ ®u«i l−¬n, SÇm s×, Sim, Bät Õch, cá lµo, Cá ®u«i ngùa, Bå cu
vÏ... Riªng tÇng th¶m t−¬i cã nhiÒu lo¹i cá −a s¸ng nh− Cá lµo, Cá hoa, Cá l¸ tre, Cá
tranh, §¬n buèt, Cá l¸ s¶, Cá lau, Cá chÌ vÌ, Cá chÝt, Cá trinh n÷... ®é che phñ kh¸
cao vµ chóng ph¸t triÓn m¹nh lµm cho çc c©y t¸i sinh trong giai ®o¹n ®Çu gÆp ph¶i
khã kh¨n v× vËy mËt ®é c©y t¸i sinh cã cÊp chiÒu cao cÊp 1 lµ rÊt thÊp. D©y leo t−¬ng
®èi nghÌo nµn, r¶i r¸c cã gÆp Mãng bß leo d©y mËt, b¹c thau (3 loµi), NgÊy (2 loµi)....
D−íi t¸n rõng hçn giao b¾t gÆp mét sè loµi c©y bôi nh−: Thùc vËt ë ®©y cã
ChÌ vÌ (Miscanthus floidulus) chiÕm −u thÕ ph©n bè ®Òu kh¾p trong quÇn x·. Ngoµi
ra cßn gÆp cá tranh (imperata cylindrica) vµ çc lo¹i cá kh¸c nh− cá ChÝt
(Thysanolonea maima), cá l¸ tre (Lophatheum gracile). Cá s©u rãm (Setaria area),
Cá cøng (Arundinella hispida), SËy nhá (Nayraudia arundinacea), Lau
(Sacchaarum arundinaceum), Cá gµ (Chrysopogon aciculatus)... ë nh÷ng chç Èm
h¬n gÆp mét sè loµi cá ba c¹nh vµ mét sè loµi cña chi Papalum vµ Eleuine.
Líp c©y trong d¹ng nµy chñ yÕu gÆp Sim (Rodomyrtus tomentosa), Bå cu vÏ,
ngoµi ra cßn thÊy cã Mua (3 loµi), G¨ng (3 loµi), Bät Õch, Ngãt d¹i ,Vó bß vµ mét sè
loµi kh¸c.
Nhãm c©y khÝ phô sinh Ýt gÆp, chØ cã mét vµi loµi thuéc hä Loranthaceae vµ
Moraceae, mét sè loµi cña ngµnh D−¬ng xØ.
Tãm l¹i, hÇu hÕt líp c©y bôi th¶m t−¬i d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc
®Òu sinh tr−ëng kh¸ m¹nh ®Æc biÖt lµ d−íi t¸n rõng trång B¹ch ®µn do ®é tµn che
cña rõng B¹ch ®µn nhá, t¹i tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi Keo vµ rõng trång hçn
giao ®é che phñ cao h¬n nªn sù sinh tr−ëng cña líp c©y bôi th¶m t−¬i còng h¹n chÕ
h¬n tr¹ng th¸i rõng trång B¹ch ®µn.
3.3.5. ¶nh h−ëng cña nh©n tè khÝ hËu
XÐt tÊt c¶ çc nhãm nh©n tè sinh th¸i ph¸t sinh quÇn thÓ thùc vËt th× nhãm
nh©n tè khÝ hËu thñy v¨n lµ nh©n tè chñ ®¹o, quyÕt ®Þnh h×nh th¸i cÊu tróc cña çc
kiÓu th¶m thùc vËt (AubrÐville A, 1949). Theo sè liÖu ®iÒu tra vÒ khÝ hËu thñy v¨n
khu vùc nghiªn cøu th× khÝ hËu ë ®©y lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm, giã mïa, l−îng m−a
hµng n¨m kh¸ lín tõ 1800 ®Õn 2400mm tËp chung 79% vµo çc th¸ng 7,8,9. ®©y lµ
®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi cho thùc vËt sinh tr−ëng, ph¸t triÓn nãi chung vµ líp c©y
t¸i sinh khu vùc nghiªn cøu nãi riªng.
Theo Th¸i V¨n Trõng ®· ¸p dông c«ng thøc vò nhiÖt cña Gaussen H ®Ó tÝnh
chØ sè kh« h¹n vµ l−îng m−a cña mét th¸ng kh«, ®Ó chØ ra sù phô thuéc cña th¶m
thùc vËt rõng ViÖt Nam víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu thñy v¨n. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm
th¶m thùc vËt lµ tÊm g−¬ng ph¶n ¸nh ngo¹i c¶nh trung thµnh nhÊt mµ chÕ ®é m−a lµ
yÕu tè quyÕt ®Þnh çc kiÓu th¶m thùc vËt, mét mÆt dùa vµo çc chØ sè kh« h¹n vµ
th¸ng m−a cña tr¹m khÝ t−îng thñy v¨n Hå Nói Cèc. Chóng t«i nhËn thÊy khu vùc
nghiªn cøu nh÷ng chØ sè ®ã ®Òu ®¶m b¶o cho c©y t¸i sinh tèt, mÆt kh¸c nã cßn phô
thuéc nhiÒu nh©n tè kh¸c.
Khu vùc nghiªn cøu cã diÖn tÝch mÆt n−íc hå réng, t¹o nhiÒu ®¶o vµ b¸n ®¶o
khi vÒ mïa m−a, n−íc hå d©ng cao lµm cho hµng lo¹t c©y t¸i sinh gÇn hå bÞ chÕt
óng, chØ cßn mét sè loµi c©y chÞu óng tån t¹i ®−îc.
V× khu vùc nghiªn cøu cã h¹n chÕ nªn sù kh¸c biÖt vÒ mÆt khÝ hËu thñy v¨n
kh«ng râ rµng nªn viÖc ph©n tÝch sù ¶nh h−ëng chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi vÒ mÆt
sinh lý thùc vËt, tuy nhiªn ®©y lµ nh©n tè quan träng chóng ta còng ph¶i l−u ý ®Ò ®Ò
xuÊt biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ khu vùc nghiªn cøu. Thùc tÕ
nh©n tè khÝ hËu ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh cña c©y rõng khu vùc nghiªn
cøu, ®ã lµ do khÝ hËu khu vùc nghiªn cøu cã mïa kh« kÐo dµi nªn thµnh phÇn loµi
c©y t¸i sinh ë ®©y chñ yÕu lµ çc loµi c©y chÞu h¹n, −a s¸ng, mäc nhanh. §©y lµ lµ c¬
së ®Ó h×nh thµnh hÖ sinh th¸i rõng míi cã kh¶ n¨ng chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn ngo¹i
c¶nh nh− kh« h¹n bëi thêi tiÕt, khÝ hËu.
3.3.6. ¶nh h−ëng cña nh©n tè ®éng vËt vµ con ng−êi
Ngoµi çc nh©n tè ®· tr×nh bµy ë trªn, nh©n tè ®éng vËt vµ con ng−êi ®−îc coi
lµ quan träng trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña líp c©y t¸i sinh d−íi t¸n
rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc. Mµ nh©n tè nµy chóng ta thÊy rÊt râ vµ cã thÓ ®iÒu
chØnh ®−îc chóng. Nh©n tè ®éng vËt vµ con ng−êi ¶nh h−ëng dï trùc tiÕp hay gi¸n
tiÕp tíi qu¸ tr×nh h×nh thµnh th¶m thùc vËt rõng th× nã còng cã hai mÆt tÝch cùc vµ
tiªu cùc cña nã. §Ò tµi chØ ®Ò cËp vÊn ®Ò ¶nh h−ëng cña ®éng vËt vµ çc ho¹t ®éng
cña con ng−êi cã ¶nh h−ëng râ ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång
khu vùc Hå Nói Cèc trong nh÷ng khÝa c¹nh sau:
3.3.6.1. Nh÷ng ¶nh h−ëng cña ®éng vËt tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n
rõng trång t¹i khu vùc Hå Nói Cèc
* Nh÷ng ¶nh h−ëng cã Ých: §éng vËt vµ thùc vËt t¹o nªn nh÷ng m¾t xÝch trong
chuçi thøc ¨n, ®iÒu quan träng lµ ®éng vËt cã ¶nh h−ëng tÝch cùc trong ®êi sèng cña
thùc vËt rõng. Nã ¶nh h−ëng lín tíi qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng vµ ®Õn tÊt c¶ çc giai
®o¹n trong ®êi sèng c©y rõng. §éng vËt gióp cho c©y rõng thô phÊn, ph¸t t¸n nhiÒu
lo¹i h¹t gièng, cung cÊp mét phÇn nguån dinh d−ìng nu«i c©y vµ thËm trÝ lµ x¸c cña
®éng vËt sau khi chÕt còng cung cÊp cho thùc vËt nãi chung vµ c©y t¸i sinh nãi riªng
mét nguån dinh d−ìng quan träng. Qua ®iÒu tra nguån gèc t¸i sinh cã trªn 80% loµi
c©y t¸i sinh t¹i khu vùc nghiªn cøu cã nguån gèc tõ h¹t, nhê giã, nhê c«n trïng vµ
®éng vËt. Nh− vËy ®éng vËt ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t t¸n h¹t gièng t¹o
®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn diÔn ra, ®iÒu quan träng nhê ®éng vËt nh−
chim chãc mµ çc loµi ®−îc ph¸t t¸n ®i xa, t¹o çc loµi míi ë l©m phÇn kh¸c kh«ng
cã c©y mÑ. NhiÒu loµi thùc vËt l¹i ph¶i nhê bé phËn tiªu hãa cña ®éng vËt cä s¸t lµm
dËp vì líp vá cøng ngoµi míi cã kh¶ n¨ng n¶y mÇm ®−îc. §èi víi khu vùc nghiªn
cøu cña ®Ò tµi th× ®éng vËt cã Ých ë ®©y chñ yÕu lµ chim, c«n trïng.
* Nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cña ®éng vËt tíi t¸i sinh rõng: Bªn c¹nh nh÷ng
¶nh h−ëng tÝch cùc cña ®éng vËt tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh cña c©y rõng th× còng cã
nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi qu¸ tr×nh t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång khu vùc nghiªn
cøu. NhiÒu loµi c©y t¸i sinh nhê vµo ®éng vËt l¹i bÞ ®éng vËt lÊy lµm thøc ¨n ngay tõ
khi qu¶ cßn xanh, vÝ nh− h¹t dÎ rÊt Ýt c©y t¸i sinh h¹t v× hÇu hÕt bÞ chuét vµ mét sè
®éng vËt kh¸c ¨n h¹t. MÆt kh¸c khi n¶y mÇm ph¸t triÓn thµnh c©y t¸i sinh ngay giai
®o¹n ®Çu cßn non bÞ t¸c ®éng ®i l¹i cä s¸t cña ®éng vËt lµm c©y dËp, g·y vµ thËm
chÝ chÕt ngay tõ khi non míi n¶y mÇm. Trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng c©y t¸i sinh l¹i
ph¶i chèng chäi víi mét sè loµi ®éng vËt ¨n cá ®ã chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm
cho qu¸ tr×nh t¸i sinh tõ h¹t cña mét sè loµi bÞ h¹n chÕ. ®Æc biÖt mét sè loµi cã h¹t
vá máng, cã mïi th¬m th−êng hay bÞ c«n trïng, kiÕn ¨n. Mét vÊn ®Ò n÷a lµ khi ®éng
vËt ®i l¹i lµm chÆt líp ®Êt mÆt g©y c¶n trë qu¸ tr×nh n¶y mÇm cña h¹t khi tiÕp xóc
®Êt. Ngoµi ra c©y t¸i sinh còng nh− mäi thùc vËt kh¸c ph¶i ®−¬ng ®Çu víi çc lo¹i
c«n trïng, bÖnh c©y ph¸ h¹i, lµm tæn h¹i vÒ sè l−îng, chÊt l−îng c©y t¸i sinh, lµm
gi¶m tØ lÖ c©y cã triÓn väng ph¸t triÓn thµnh c©y gç. Tuy nhiªn do thùc vËt cã sù tiÕn
hãa cao nªn sÏ h×nh thµnh nh÷ng loµi c©y cã tÝnh chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn bÊt lîi
cña m«i tr−êng, v× vËy h×nh thµnh nªn mét nhãm loµi c©y t¸i sinh cã ®Æc ®iÓm riªng.
NÕu ta cã thÓ kiÓm so¸t khèng chÕ mÆt bÊt lîi cña ®éng vËt, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho c©y t¸i sinh ph¸t triÓn tèt.
3.3.6.2. Nh÷ng ¶nh h−ëng çc ho¹t ®éng cña con ng−êi tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh tù
nhiªn d−íi t¸n rõng trång t¹i khu vùc Hå Nói Cèc
Con ng−êi còng lµ mét loµi ®éng vËt tuy nhiªn l¹i lµ loµi ®éng vËt bËc cao cã
kh¶ n¨ng c¶m nhËn vµ ®iÒu tiÕt kiÓm so¸t ®−îc hµnh ®éng cña m×nh. Con ng−êi
còng cã nh÷ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh cña c©y rõng,
¶nh h−ëng Êy còng cã hai mÆt cña nã: ®ã lµ mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc:
* Ho¹t ®éng cña con ng−êi cã ¶nh h−ëng tÝch cùc tíi qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn:
NÕu nh− chóng ta nh×n vµo lÞch sö cña rõng khu vùc Hå Nói Cèc chóng ta sÏ dÔ dµng
nhËn ra vai trß ho¹t ®éng cña con ng−êi cã ¶nh h−ëng tÝch cùc tíi qu¸ tr×nh t¸i sinh
rõng trong khu vùc nghiªn cøu. §ã lµ tõ nh÷ng n¨m 1990 khu vùc Hå Nói Cèc ®−îc
nhµ n−íc vµ nh©n d©n chó ý tíi b¶o vÖ vµ trång rõng míi nhê mét sè dù ¸n PAM,
327... khi ®ã chñ yÕu trång B¹ch ®µn phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc nh−ng hiÖu qu¶
kh«ng cao, ®ång thêi ch−¬ng tr×nh trång rõng phßng hé còng ®−îc b¾t ®Çu vµ mét sè
loµi c©y nh− Keo, Th«ng, Muång... ®−îc ®−a vµo trång ë çc ®¶o, b¸n ®¶o phñ xanh
®Êt trèng ®åi träc. §ã lµ c¬ së thuËn lîi ®Ó cho c©y rõng t¸i sinh tù nhiªn sau nµy.
Nh− vËy ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh con ng−êi cã ý thøc b¶o vÖ, ch¨m sãc t¹o ®iÒu kiÖn cho
c©y t¸i sinh ph¸t triÓn b»ng hµng lo¹t çc ho¹t ®éng cã Ých nh−: qu¶n lý b¶o vÖ, ch¨m
sãc, kho¸n khoanh nu«i, tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, xóc tiÕn t¸i sinh tù
nhiªn,lµm giµu rõng... §iÒu quan träng lµ tõ khi cã chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng cho
ng−êi d©n th× c«ng t¸c qu¶n lý ®−îc chÆt chÏ h¬n, lµm cho diÖn tÝch rõng t¨ng lªn, ®é
che phñ cña rõng còng t¨ng lªn. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®−îc §¶ng vµ nhµ
n−íc quan t©m ch−¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng ®· vµ ®ang thùc hiÖn trong ®ã diÖn tÝch
rõng phôc håi, t¸i sinh còng ®ãng vai trß quan träng nhÊt lµ ®èi víi çc khu vùc cã ®Þa
h×nh hiÓm trë, n¬i phßng hé ®Çu nguån... Khu vùc Hå Nói Cèc còng lµ mét trong
nh÷ng n¬i ®−îc h−ëng ch−¬ng tr×nh nµy mµ mét sè diÖn tÝch ®· ®−a vµo khoanh nu«i
t¸i sinh tù nhiªn ®¸p øng môc tiªu phßng hé.
* Nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cña con ng−êi tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn: Con
ng−êi ®· sö dông qu¸ møc søc chÞu ®ùng cña tù nhiªn nh− ®èt n−¬ng lµm rÊy, khai
th¸c kh«ng hîp lý, ch¨n th¶ gia sóc, gia cÇm bõa b·i.... ®· lµm ¶nh h−ëng xÊu tíi
qu¸ tr×nh t¸i sinh cña rõng. Qua t×m hiÓu vÒ lÞch sö sö dông tµi nguyªn rõng vµ ®Êt
rõng khu vùc nghiªn cøu chóng t«i nhËn thÊy: Hå Nói Cèc ®−îc x©y dùng n¨m
1972, hoµn thµnh vµ ®−a vµo ho¹t ®éng n¨m 1978. Trong khi ®Ó x©y dùng hå, hµng
tr¨m hé gia ®×nh sèng ë ®©y ®· ph¶i di rêi ®i n¬i kh¸c, khi di rêi d©n ®· khai th¸c
tr¾ng toµn bé khu rõng trong lßng hå ®Ó lÊy gç lµm nhµ vµ lÊy ®Êt lµm n−¬ng rÉy. Tõ
n¨m 1971 ®Õn n¨m 1976 toµn bé khu rõng bÞ chÆt ph¸ tr¬ trôi. Tõ n¨m 1978 ®Õn
1989 rõng ë ®©y ®· ®−îc chó ý b¶o vÖ nh−ng chØ cã lùc l−îng H¹t kiÓm l©m 7 ®Õn 8
ng−êi canh gi÷ nªn rõng phôc håi tíi ®©u l¹i bÞ chÆt ph¸ tíi ®ã, rõng vÉn bÞ mÊt ®i vµ
trë thµnh nghÌo kiÖt. Nh− vËy ý thøc b¶o vÖ rõng cña ng−êi d©n khi ®ã kh«ng cao nªn
mÆc dï ®iÒu kiÖn ®Ó rõng t¸i sinh cßn rÊt tèt nh−ng còng kh«ng thµnh c«ng. Bªn c¹nh
®ã chóng t«i cßn nhËn thÊy khu vùc thµnh phè Th¸i Nguyªn, huyÖn §¹i Tõ mËt ®é
c©y th−êng thÊp, chÊt l−îng c©y t¸i sinh kh«ng cao lµ do gÇn d©n c−, ý thøc b¶o vÖ
cña con ng−êi, t×nh h×nh ch¨n th¶ gia sóc bõa b·i... Bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng t¸i sinh
khu vùc Hå Nói Cèc cßn chi phèi bëi yÕu tè kh¸ch th¨m quan du lÞch,bÎ cµnh, ng¾t
l¸... g©y tæn th−¬ng tíi çc loµi c©y t¸i sinh. §iÒu quan träng qua ®iÒu tra, pháng vÊn
ng−êi d©n ®ù¬c biÕt do ng−êi d©n sèng ë ®©y cuéc sèng cßn nghÌo, phôc vô cho sinh
ho¹t hµng ngµy lµ viÖc ®un nÊu b»ng cñi, phong tôc tËp qu¸n canh t¸c còng nh− ch¨n
th¶ tù do gia sóc, gia cÇm cña ng−êi d©n cßn nÆng nÒ, ®©y lµ nguyªn nh©n lµm cho
c©y t¸i sinh sau khi mäc ®−îc thêi gian l¹i bÞ chÆt ph¸ lµm cñi hoÆc bÞ vËt nu«i tµn
ph¸. Ng−êi d©n thËm chÝ cßn chÆt c¶ c©y cña dù ¸n trång nh− Keo, B¹ch ®µn... ®Ó lµm
cñi, ch−a kÓ ®Õn c©y t¸i sinh nh− ThÈu tÊu,Thµnh ng¹nh ®á ngän, DÒn, DÎ, Mµng
tang... §iÒu nguy hiÓm h¬n c¶ lµ t×nh tr¹ng ng−êi d©n vÉn lµm n−¬ng gÇn mét sè l©m
phÇn nªn vÉn g©y ra ch¸y rõng lµm hñy ho¹i hµng lo¹t çc loµi c©y t¸i sinh vµ c¶ tÇng
c©y cao. Thùc tÕ c«ng t¸c qu¶n lý cña Ban qu¶n lý rõng phßng hé cßn Ýt ng−êi, ®Þa
h×nh chia c¾t bëi mÆt n−íc hå, ®i l¹i khã kh¨n nªn t×nh tr¹ng chÆt c©y lµm cñi vÉn
diÔn ra. VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ ph¶i gi¸o dôc ý thøc céng ®ång vÒ viÖc b¶o vÖ ph¸t
triÓn rõng lµ mét sè gi¶i ph¸p phï hîp nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn khu
vùc Hå Nói Cèc.
3.4. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m xóc tiÕn kh¶ n¨ng t¸i sinh
tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc phßng hé Hå Nói Cèc
3.4.1. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch
Nh×n chung còng nh− çc ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®ãng vai trß
then chèt, lµ ch×a khãa më ra nh÷ng h−íng ®i ®óng cho çc ngµnh s¶n xuÊt trong ®ã
cã ngµnh L©m nghiÖp. Dùa vµo chiÕn l−îc ph¸t triÓn L©m nghiÖp giai ®o¹n 2001-
2010 cña Bé N«ng nghiÖp ph¸t triÓn N«ng th«n so¹n th¶o n¨m 2001. Th× gi¶i ph¸p
vÒ chÝnh s¸ch cho khu vùc Hå Nói Cèc còng cã nh÷ng ®iÓm gièng ®ã lµ:
• VÒ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai:
Më réng vµ cñng cè quyÒn cña ng−êi ®−îc giao ®Êt, thuª ®Êt; t¨ng c−êng qu¶n
lý nhµ n−íc vÒ l©m nghiÖp; Cã biÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Êt ®· giao ®−îc sö dông cã hiÖu
qu¶ trªn c¬ së ®¶m b¶o çc tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc lùa chän
môc ®Ých sö dông ®Êt. ¦u tiªn ®ñ diÖn tÝch ®Ó trång rõng vµ khoanh nu«i ®¶m b¶o
môc ®Ých phßng hé cho hå.
• VÒ chÝnh s¸ch ®Çu t−:
T¨ng c−êng ®Çu t− vèn ng©n s¸ch vµ t¨ng nguån vèn ®Çu t− tÝn dông. C¶i tiÕn
viÖc qu¶n lý, ph−¬ng thøc cho vay vµ chÝnh s¸ch tÝn dông ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña
nguån vèn nµy nh− l·i suÊt vay hîp lý, ®iÒu kiÖn cho vay dÔ dµng, ®iÒu kiÖn hoµn tr¶
phï hîp, ¸p dông c¬ chÕ b¶o l·nh ®Çu t−...
• VÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch çc thµnh phÇn kinh tÕ tham gia qu¶n lý b¶o vÖ
rõng vµ kinh doanh nghÒ rõng:
Nghiªn cøu ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm rõng trång, thùc hiÖn chÝnh s¸ch
h−ëng lîi... Hç trî vµ khuyÕn khÝch çc hé n«ng d©n ph¸t triÓn v−ên trång, tr¹i rõng.
X¸c ®Þnh cô thÓ vµ râ rµng ®Þa bµn ph¸t triÓn çc vïng nguyªn liÖu; miÔn gi¶m thuÕ
®Êt 2 chu kú kinh doanh; ®ång thêi t¨ng møc cho vay vµ thêi h¹n cho vay phï hîp
víi chu kú kinh doanh tõng lo¹i c©y trång.
Ngoµi ra tiÕp tôc nghiªn cøu, söa ®æi bæ sung chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn rõng
nh− söa ®æi ®¬n gi¸, ®Þnh møc, khoanh nu«i, b¶o vÖ rõng. Thùc hiÖn cho vay kh«ng
l·i suÊt hoÆc l·i suÊt thÊp ®Ó trång rõng; lµm giµu rõng... §iÒu quan träng lµ ph¶i cã
chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi khu vùc Hå Nói Cèc, n©ng
cao ®êi sèng cña ng−êi d©n sèng trong khu vùc rõng phßng hé, ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng,
®iÖn n«ng th«n, ph¸t triÓn gi¸o dôc, y tÕ, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m
nghÌo cho ng−êi d©n sèng quanh hå.
3.4.2. Gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt
Gi¶i ph¸p kü thuËt ®−îc coi lµ kh©u cèt lâi ®Ó ®iÒu chØnh hÖ sinh th¸i rõng theo
h−íng cã lîi. Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn t¸i sinh rõng chÞu ¶nh h−ëng tæng hîp cña
nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau, song khèng chÕ riªng mét nh©n tè ®Ó nghiªn cøu qu¶ lµ
kh«ng dÔ dµng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn
cho phï hîp
§Ó cho rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc ®¸p øng ®−îc tèi ®a môc tiªu phßng hé
g¾n liÒn víi môc tiªu du lÞch sinh th¸i chóng t«i m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p
kü thuËt sau:
a) Quy ho¹ch ®Êt l©m nghiÖp: Tr−íc hÕt ®Ó quy ho¹ch ®Êt l©m nghiÖp cho khu
vùc rõng phßng hé Hå Nói Cèc chóng ta cÇn ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm cña mét
sè dù ¸n b¶o vÖ rõng ®Çu nguån nh− dù ¸n S«ng Mª C«ng ch¼ng h¹n, ®ã lµ ta ph¶i
ph©n cÊp ®Çu nguån x¸c ®Þnh râ ranh giíi nh÷ng vïng xung yÕu, Ýt xung yÕu vµ rÊt
xung yÕu ... tõ ®ã míi ®Ò xuÊt chÝnh x¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng ®¸p øng
®óng quy ph¹m trång rõng phßng hé cho çc vïng xung yÕu, Ýt xung yÕu vµ rÊt xung
yÕu ®¶m b¶o ®é che phñ cho phÐp. Ph©n cÊp ®Çu nguån còng lµ c¬ së ®Ó qu¶n lý
rõng bÒn v÷ng çc nguån tµi nguyªn trªn vïng ®Çu nguån. Sau ®ã tiÕn hµnh quy
ho¹ch chi tiÕt trång rõng ®¸p øng nh÷ng quy ph¹m vÒ trång rõng phßng hé cho tõng
l«, kho¶ng, tiÓu khu hoÆc tõng vïng ranh giíi ®· ph©n cÊp ®Çu nguån. §iÒu ®¸ng nãi
lµ ngoµi viÖc quy ho¹ch ®Êt l©m nghiÖp chóng ta cÇn quan t©m quy ho¹ch ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi cña ng−êi d©n khu vùc Hå Nói Cèc, ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn l©m
nghiÖp, tr¸nh ¶nh h−ëng çc ho¹t ®éng tiªu cùc cña con ng−êi ®Õn rõng. Quy ho¹ch
l©m nghiÖp còng nh− quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cÇn chó ý tíi ph−¬ng ph¸p
quy ho¹ch, ®ã lµ ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch cã sù tham gia cña ng−êi d©n ®Ó cã tÝnh
hiÖu qu¶ cao.
b) Qu¶n lý b¶o vÖ rõng: TiÕn hµnh ®iÒu tra thiÕt kÕ lËp hå s¬ giao kho¸n b¶o vÖ
rõng (x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ranh giíi vÞ trÝ ngoµi thùc ®Þa) vµ hîp ®ång giao kho¸n b¶o
vÖ rõng. §ãng mèc vµ mét sè b¶ng tin vÒ qu¶n lý b¶o vÖ rõng phßng hé ë çc ®−êng
giao th«ng lèi vµo rõng. Giao ®Êt giao rõng lµ mét chñ tr−¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ
nhµ n−íc, nh»m thùc hiÖn tèt nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n−íc vµ khai th¸c hiÖu qu¶ tµi
nguyªn ®Êt, tµi nguyªn rõng phôc vô nhu cÇu cña con ng−êi, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh
th¸i, gi¶m nhÑ thiªn tai ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo
x©y dùng n«ng th«n ngµy mét tiÕn bé. Còng nh− nghÞ ®Þnh sè 02CP ®· chØ râ: ViÖc
giao ®Êt l©m nghiÖp (võa lµ néi dung, võa lµ biÖn ph¸p hµng ®Çu ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt
l¹i ngµnh l©m nghiÖp tõ Trung −¬ng ®Õn tØnh, huyÖn x·, ®Õn çc c¬ së s¶n xuÊt cña
ngµnh l©m nghiÖp... ) nh»m b¶o vÖ vèn rõng hiÖn cã vµ ph¸t triÓn vèn rõng; sö dông
cã hiÖu qu¶ ®åi nói träc vµ b·i çt ven biÓn kÕt hîp n«ng- l©m - ng− nghiÖp víi c«ng
nghiÖp; ph¸y huy chøc n¨ng phßng hé b¶o vÖ m«i tr−êng sèng vµ cung cÊp l©m s¶n
cña rõng; ®¸p øng yªu cÇu t¹o viÖc lµm thu hót lao ®éng vµo lµm nghÒ rõng; n©ng
cao dÇn ®êi sèng cña nh©n d©n vµo nh÷ng n¬i cã rõng gÇn rõng vµ toµn x· héi. §Æc
biÖt cÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn l©m nghiÖp theo h−íng l©m nghiÖp x· héi
c) Khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh kÕt hîp trång bæ xung: DiÖn tÝch nµy kh¸ nhiÒu
®èi víi khu vùc nghiªn cøu. §èi t−îng bao gåm nh÷ng diÖn tÝch cã c©y gç r¶i r¸c vµ
c©y bôi (tr¹ng th¸i Ic) cã mËt ®é c©y t¸i sinh môc ®Ých cã chiÒu cao > 50cm, trªn 300
c©y /ha. BiÖn ph¸p kü thuËt lµ ®iÒu tra thiÕt kÕ khoanh nu«i, xóc tiÕn t¸i sinh, kÕt hîp
trång bæ xung; T¸c ®éng víi çc møc ®é kh¸c nhau tïy vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ (víi møc
®é thÊp th× qu¶n lý b¶o vÖ lµ chÝnh, víi møc ®é cao ph¸t dän thùc b×, cuèc xíi ®Êt, tra
dÆm vµ trång bæ xung...). Mét vÊn ®Ò lµ hiÖn nay toµn bé diÖn tÝch rõng trång khu vùc
Hå Nói Cèc, xuÊt hiÖn líp c©y t¸i sinh cã triÓn väng ph¸t triÓn thµnh rõng tù nhiªn, v×
vËy biÖn ph¸p khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn lµ gi¶i ph¸p quan träng cã thÓ
ph¸t triÓn thµnh rõng tù nhiªn thay thÕ rõng trång hiÖn t¹i, mµ cã ®−îc hÖ sinh th¸i
phong phó ®a d¹ng, bÒn v÷ng, thËm trÝ ®Çu t− kh«ng mÊt nhiÒu. §©y lµ gi¶i ph¸p cã
nhiÒu kh¶ thi ®ßi hái ph¶i t¸c ®éng biÖn ph¸p xóc tiÕn ®óng ®èi t−îng, tïy thuéc ®iÒu
kiÖn cô thÓ ngoµi thùc ®Þa mµ ta xóc tiÕn cho phï hîp, ®ì tèn kÐm, ®em l¹i hiÖu qu¶
cao. ThËm chÝ ë mét vµi l©m phÇn ph¶i më t¸n rõng trång ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y t¸i
sinh ph¸t triÓn tèt h¬n, nhanh chãng phôc håi thµnh rõng tù nhiªn. VÊn ®Ò trång bæ
sung mét sè loµi c©y b¶n ®Þa ®Ó nhanh chãng thay thÕ rõng trång thµnh rõng gÇn
gièng víi tù nhiªn, ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕn hµnh trång çc loµi c©y ph¶i phï hîp víi
®iÒu kiÖn lËp ®Þa khu vùc nghiªn cøu. §iÒu quan träng lµ çc c©y b¶n ®Þa ®em vµo
trång ph¶i cã kÝch th−íc lín cao trªn 2m, ®µo hè ph¶i lín 50 x 50 x 50 vµ ph¶i bãn
ph©n trùc tiÕp vµo hè ®µo ®Ó ®¶m b¶o cho c©y sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt nhanh chãng
®¸p øng môc tiªu phßng hé cña rõng g¾n liÒn víi môc tiªu du lÞch sinh th¸i vµ canhr
quan m«i tr−êng.
d) Trång rõng míi: §èi t−îng lµ ®Êt tr¶ng cá (tr¹ng th¸i Ia) vµ ®Êt trèng cã c©y
bôi (tr¹ng th¸i Ib) kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi thµnh rõng. BiÖn ph¸p kü thuËt ë ®©y
lµ ®iÒu tra thiÕt kÕ ®èi t−îng trång rõng, lËp dù to¸n vµ thñ tôc giao kho¸n. Trªn c¬
së c©y trång ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, chó träng c©y b¶n ®Þa, c©y cã t¸n
rËm, cã chu kú kinh doanh dµi kÕt hîp víi c©y phï trî cã gi¸ trÞ c¶i t¹o ®Êt. DiÖn
tÝch nµy hiÖn t¹i ë khu vùc nghiªn cøu kh«ng nhiÒu xong vÉn cßn v× vËy còng cÇn
trång hÕt diÖn tÝch ®¶m b¶o c«ng t¸c phßng hé cña rõng. §iÒu quan träng ë ®©y cÇn
trång bæ xung nh÷ng c©y gç lín, nhì cã gi¸ trÞ vµ chu kú kinh doanh dµi, d−íi t¸n
rõng trång Keo, B¹ch ®µn vµ rõng hçn giao Keo + B¹ch ®µn ®Ó thay thÕ dÇn nh÷ng
rõng trång Keo, B¹ch ®µn ®· b−íc sang tuæi thµnh thôc. Nh−ng gi¶i ph¸p nµy ph¶i
trång c©y to cao trªn 2 mÐt ®Ó nhanh chãng ph¸t triÓn thµnh rõng, nh−ng kh¸ tèn
kÐm v× vËy Ýt kh¶ thi, xong nÕu ®Çu t− ®−îc ch¾c ch¾n sÏ sím ph¸t triÓn thµnh khu
rõng cã gi¸ trÞ cao.
e) Phßng trõ s©u bÖnh h¹i: Ph−¬ng ch©m phßng trõ s©u bÖnh h¹i ë ®©y phßng lµ
chÝnh, phßng th−êng xuyªn, trõ lµ quan träng, trõ ph¶i kÞp thêi triÖt ®Ó, toµn diÖn.
Do ®êi sèng c«n trïng phøc t¹p phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nªn ph¶i dïng biÖn ph¸p
phßng trõ tæng hîp, liªn hoµn. §Þa h×nh ë ®©y còng kh¸ phøc t¹p, c©y rõng l¹i cao,
nªn viÖc phßng trõ gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n. Xong t¸c h¹i cña s©u bÖnh h¹i ®Õn rõng
lµ hÕt søc nguy hiÓm, v× vËy viÖc x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kü thuËt cho phï hîp lµ rÊt cÇn
thiÕt. Qua ®iÒu tra chóng t«i nhËn thÊy viÖc phßng trõ ë ®©y ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt
theo 3 h−íng lín ®ã lµ: T¸c ®éng trùc tiÕp lªn s©u h¹i lµm gi¶m sè l−îng vµ tiªu diÖt
chóng; T¸c ®éng trùc tiÕp lªn rõng vµ c©y rõng nh»m n©ng cao tÝnh chèng chÞu vµ
kh¶ n¨ng miÔn dÞch cña c©y rõng; T¸c ®éng lªn m«i tr−êng sèng cña s©u h¹i, cô thÓ
lµ t¸c ®éng lªn hÖ sinh th¸i rõng lµm thay ®æi míi quan hÖ cña s©u h¹i víi m«i
tr−êng. Nh− vËy, viÖc phßng trõ s©u bÖnh h¹i ë ®©y chñ yÕu t¸c ®éng trùc tiÕp vµo
viÖc lùa chän lo¹i c©y trång, l−u ý nªn chän loµi c©y b¶n ®Þa
f) Sö dông rõng: Nh− chóng ta biÕt diÖn tÝch rõng phßng hé khu vùc Hå Nói
Cèc n»m xen lÉn khu d©n c− cña çc x· thuéc khu vùc nghiªn cøu, v× vËy çc ho¹t
®éng cña con ng−êi ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn rõng. ViÖc sö dông rõng ®óng kü thuËt
còng lµ kh©u quan träng ®èi víi rõng phßng hé, qua ®iÒu tra nghiªn cøu chóng t«i
®Ò xuÊt viÖc sö dông rõng nh− sau; ViÖc khai th¸c lîi dông l©m s¶n trong rõng
phong hé chØ lµ kÕt hîp, nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho ng−îi lao ®éng sèng t¹i chç, g¾n
bã víi rõng, tham gia tÝch cùc vµo b¶o vÖ vµ x©y dùng rõng phßng hé. §èi víi rõng
tù nhiªn: c©y khai th¸c chØ lµ c©y giµ cçi, s©u bÖnh, ®æ gÉy, côt ngän, ¸p dông
ph−¬ng thøc chÆt chän, tèi ®a kh«ng qu¸ 20% theo thiÕt kÕ ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn
phª duyÖt. Rõng tre nøa cã ®é che phñ trªn 80% míi ®−îc phÐp khai th¸c, c−êng ®é
khai th¸c tèi ®a 30%. §èi víi rõng trång: Khi ®· trång xong diÖn tÝch theo quy
ho¹ch, ®−îc phÐp khai th¸c c©y phô trî, khai th¸c rõng thµnh thôc theo ®¸m hoÆc
theo b¨ng nh− thiÕt kÕ ®−îc phª duyÖt. Sau khi chÆt ph¶i trång rõng l¹i ngay.
Tãm l¹i, biÖn ph¸p kü thuËt t¸c ®éng vµo khu vùc rõng trång phßng hé Hå
Nói Cèc chñ yÕu lµ viÖc lùa chän lo¹i c©y trång vµ khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh tù
nhiªn lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thay thÕ rõng trång hiÖn t¹i b»ng rõng tù nhiªn
hoÆc rõng trång gÇn gièng víi tù nhiªn, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mét hÖ sinh th¸i
rõng bÒn v÷ng, ®a d¹ng vÒ loµi, phong phó vÒ chÊt l−îng, cã kh¶ n¨ng chèng chÞu
víi nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr−ßng vµ cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi Ých cao nhÊt
cho con ng−êi. Trong gi¶i ph¸p kü thuËt nµy chóng ta lu«n chó träng viÖc khoanh
nu«i b¶o vÖ, xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn bëi ®©y lµ gi¶i ph¸p t¹o ra rõng tù nhiªn ®a
d¹ng vÒ loµi, kh¶ n¨ng chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng vµ s©u bÖnh cao, l¹i ®Çu
t− chi phÝ Ýt, tÝnh kh¶ thi cao.
3.4.3. Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc
a) VÒ tæ chøc s¶n xuÊt: HiÖn nay toµn bé diÖn tÝch rõng phßng hé nh− ®· m« t¶
vµ ®¸nh gi¸ ë trªn ®ang thuéc quyÒn qu¶n lý cña Ban qu¶n lý rõng phßng hé Hå Nói
Cèc ( Së NN&PTNT Th¸i Nguyªn), v× thÕ ban qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn giao kho¸n æn
®Þnh cho tæ chøc, hé gia ®×nh vµ ç nh©n. ViÖc giao kho¸n ph¶i tiÕn hµnh c«ng khai
d©n chñ, vµ −u tiªn giao kho¸n cho çc hé gia ®×nh sinh sèng trªn ®Þa bµn. TËp huÊn
vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cho hé s¶n xuÊt nh»m n©ng cao kü n¨ng vÒ tr×nh ®é s¶n
xuÊt cho tõng hé... ë çc vïng xa khu vùc d©n c−, th× thùc hiÖn giao kho¸n trång
theo thêi vô víi çc ç nh©n hay l©m tr−êng. ViÖc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ giao kho¸n
cho tæ chøc hay ç nh©n n¬i gÇn nhÊt cã thÓ, tr¸nh viÖc chuyÓn d©n ®Õn mµ kh«ng
®¶m b¶o ®−îc cuéc sèng æn ®Þnh cho hä.
b) VÒ tæ chøc bé m¸y: Ban qu¶n lý rõng phßng hé Hå Nói Cèc trùc thuéc Së
NN&PTNT tØnh Th¸i Nguyªn chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña së NN&PTNT Th¸i
Nguyªn. Bé m¸y cña ban cßn hÕt søc máng, ®Þa bµn l¹i chia c¾t, ®i l¹i khã kh¨n v×
vËy cÇn t¨ng c−êng thªm nh÷ng xuÊt biªn chÕ ®Ó n©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ hiÖu qu¶
cña c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng. CÇn sím t¨ng c−êng ®éi ngò çn bé cã tr×nh ®é
cao b»ng çch cö çn bé ®i häc t¹i chøc, cao häc ®Ó ®¸p øng kÞp víi xu h−íng cña
thêi ®¹i khi mµ x· héi ph¸t triÓn, khoa häc, c«ng nghÖ còng ph¸t triÓn nh− vò b·o.
3.4.4. Gi¶i ph¸p vÒ tuyªn truyÒn gi¸o dôc
Tuyªn truyÒn gi¸o dôc lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gióp cho nhËn thøc cña céng
®ång nãi chung vµ nh÷ng ng−êi sèng quanh rõng nãi riªng, vÒ viÖc qu¶n lý b¶o vÖ
tµi nguyªn rõng khu vùc phßng hé Hå Nói Cèc. Chóng ta cÇn cã nh÷ng ch−¬ng
tr×nh, dù ¸n vÒ gi¸o dôc m«i tr−êng ®Ó, lång ghÐp vµo çc ch−¬ng tr×nh d¹y phæ
th«ng cho çc em häc sinh cña çc tr−êng phæ th«ng xung quanh khu vùc rõng
phßng hé. Th−êng xuyªn lång ghÐp çc ch−¬ng tr×nh tuyªn truyÒn vÒ c«ng t¸c qu¶n
lý b¶o vÖ rõng trong çc ho¹t ®éng cña th«n b¶n, trong çc cuéc häp. Ngoµi ra cÇn
cã nh÷ng b¶n tin, ®Æt t¹i çc lèi ®i qua l¹i n¬i ®«ng ng−êi, gÇn rõng ®Ó ng−êi d©n
nhËn thøc ®−îc c«ng t¸c b¶o vÖ rõng lµ tr¸ch nhiÖm cña mäi ng−êi. Nªn x©y dùng
nh÷ng m« h×nh qu¶n lý rõng céng ®ång b»ng nh÷ng h−¬ng −íc cña céng ®ång. §Æc
biÖt lµ n©ng cao vai trß cña çc tæ chøc x· héi trong khu vùc nghiªn cøu nh− tæ chøc
Héi phô n÷, §oµn thanh niªn, Héi cùu chiÕn binh ®Ó tuyªn truyÒn hiÖu qu¶ c«ng t¸c
qu¶n lý b¶o vÖ rõng.
Chóng ta nªn ®a d¹ng hãa ph−¬ng tiÖn tuyªn truyÒn b»ng nhiÒu h×nh thøc
phong phó nh− ®µi ph¸t thanh, b¶n tin, tê r¬i, lång ghÐp trong çc ho¹t ®éng cña
th«n b¶n.
3.4.5. Gi¶i ph¸p vÒ x· héi
Cã thÓ nãi gi¶i ph¸p x· héi quyÕt ®Þnh rÊt lín ®Õn tµi nguyªn rõng, ®ã lµ cÇn t¹o
cho ng−êi d©n sèng vïng quanh hå æn ®Þnh cuéc sèng, cã c«ng ¨n viÖc lµm, ®−îc häc
nghÒ vµ ®−îc chuyÓn giao khoa häc tiÕn bé vµo s¶n xuÊt N«ng - L©m- Ng− nghiÖp.
Nghiªm cÊm viÖc chÆt ph¸ rõng bõa b·i, ch¨n th¶ gia sóc, gia cÇm tù do lµm
¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng t¸i sinh cña rõng còng nh− c©y trång. §Ó h¹n chÕ søc Ðp
cña ®µn gia sóc, gia cÇm lªn rõng chóng ta cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thay thÕ dÇn søc
kÐo cña Trau Bß b»ng m¸y mãc, tõng b−íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n.
CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p d¹y nghÒ cho lùc l−îng lao ®éng trong vïng, t¹o ®iÒu
kiÖn cho ng−êi d©n khu vùc nghiªn cøu tiÕp cËn víi thÞ tr−êng du lÞch, më mang
dÞch vô nh»m gi¶m bít søc Ðp lªn rõng.
Nhµ n−íc còng cÇn ®Çu t− x©y dùng mét sè c¬ së h¹ tÇng phôc vô ®êi sèng
cña ng−êi d©n cña çc x· quanh vïng, n©ng cao møc sèng cña ng−êi d©n, tõng b−íc
xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn nghÒ rõng cã thu nhËp tõ nghÒ rõng.
Ch−¬ng 4
KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ
4.1. KÕt luËn

4.1.1. VÒ ®Æc ®iÓm cña tÇng c©y cao
Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu, chóng t«i nhËn thÊy tÇng c©y cao khu vùc phßng hé
Hå Nói Cèc chñ yÕu lµ nh÷ng c©y trång nh− Keo, B¹ch ®µn, Th«ng vµ trång hçn
giao gi÷a Keo vµ B¹ch ®µn, Keo vµ Muång. Nh×n chung tÇng c©y cao sinh tr−ëng vµ
ph¸t triÓn kh¸ tèt, tuy nhiªn cßn ®¬n ®iÖu vÒ loµi c©y, tÝnh ®a d¹ng sinh häc ch−a
cao. §é tµn che cña tÇng c©y cao ë ®©y lµ kh«ng cao, tïy thuéc vµo tõng loµi c©y
trång, vÞ trÝ trång vµ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa.
CÊu tróc N/HVN lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng chiÒu cao cña
c©y rõng cã ¶nh h−ëng bëi yÕu tè mËt ®é c©y rõng. Qua nghiªn cøu chóng t«i ®· x¸c
®Þnh mèi quan hÖ gi÷a mËt ®é (N) vµ chiÒu cao vót ngän (HVN) th«ng qua viÖc m«
pháng b»ng ph−¬ng tr×nh to¸n häc cã d¹ng H = a + b.N, cô thÓ ph−¬ng tr×nh nh−
sau:
HVN = 3,0215 + 0,63115x N
Trong ®ã cã (R = 0,89715; S = 0.6501)
Qua nghiªn cøu mèi t−¬ng quan gi÷a chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh D1.3, hÇu hÕt
çc l©m phÇn ë ®©y ®Òu cã t−¬ng quan chÆt vµ rÊt chÆt, sai sè nhá.
TÇng c©y cao lµ c¬ së ®Ó t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho líp c©y t¸i sinh ph¸t triÓn,
nh−ng chóng còng cã nh÷ng c¶n trë c©y t¸i sinh vÒ mét mÆt nµo ®ã, bëi c©y t¸i sinh
hÇu hÕt ®Òu lµ c©y −a s¸ng, mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ. NÕu nh− ®é tµn che qu¸ lín sÏ h¹n
chÕ c©y t¸i sinh tù nhiªn ph¸t triÓn, ®ång thêi chóng lµm h¹n chÕ vÒ nhiÖt ®é, m«i
tr−êng tiÕp xóc ®Êt cña h¹t gièng, lµm cho h¹t gièng khã cã thÓ n¶y mÇm vµ ph¸t
triÓn thµnh c©y t¸i sinh.
4.1.2. VÒ ®Æc ®iÓm cña tÇng c©y t¸i sinh
¾VÒ cÊu tróc: CÊu tróc tæ thµnh tÇng c©y t¸i sinh ë khu vùc Hå Nói Cèc
kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng, hÇu hÕt ®Òu lµ nh÷ng c©y −a s¸ng, mäc nhanh, Ýt gi¸ trÞ
kinh tÕ. Nhãm loµi c©y t¸i sinh chñ yÕu lµ: ThÈu TÊu(Aprosa mycrocalyx); Keo l¸
trµm (Acacia auriculifomis); MÐ cß ke (Microcos paniculata); Muèi (Rhus
chinensis); Sßi tÝa (Sapium discolor); Thµnh ng¹nh ®á ngän (Cratoxylum
pruniflorum); S¬n ta (Toxicodendron succedanea); Kh¸o nhít (Machilus
leptophylla) vµ nhiÒu loµi kh¸c. Nh−ng ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó chuyÓn hãa rõng
trång thµnh rõng tù nhiªn hay rõng trång gÇn gièng víi tù nhiªn cã sù ®a d¹ng vÒ
loµi, vµ chèng chÞu tèt víi ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr−êng sèng. Nãi ®óng h¬n lµ
t¹o ra rõng cã c©u tróc hÖ sinh th¸i bÒn v÷ng.
¾VÒ chÊt l−îng vµ nguån gèc c©y t¸i sinh: qua nghiªn cøu khu vùc Hå Nói
Cèc chØ ra cho chóng ta thÊy r»ng: C©y t¸i sinh cã phÈm chÊt tèt trªn 50%, cßn c©y
phÈm chÊt xÊu d−íi 15%. §èi víi rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn chÊt l−îng c©y t¸i
sinh th−êng thÊp h¬n chÊt l−îng c©y t¸i sinh ë rõng trång thuÇn loµi Keo vµ rõng
trång hçn giao së dÜ nh− vËy lµ do rõng trång Keo, Hçn giao çc loµi c©y Keo cã
kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt tèt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho c©y t¸i sinh ph¸t triÓn. Cßn
®èi víi rõng B¹ch ®µn th× kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt kÐm d−êng nh− kh«ng cã nªn chÊt
l−îng c©y t¸i sinh còng bÞ h¹n chÕ. VÒ nguån gèc c©y t¸i sinh ë ®©y chñ yÕu lµ tõ
h¹t (trªn 80%) nhê sù ph¸t t¸n cña giã, cña chim chãc vµ c«n trïng. §©y lµ c¬ së
quan träng ®Ó ph¸t triÓn thµnh rõng cã tÝnh bÒn v÷ng cao, kh¶ n¨ng chèng chÞu víi
®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr−êng vµ hoµn c¶nh sèng cao h¬n, vßng ®êi sèng (chu kú
sèng) cña ç thÓ t¸i sinh tõ h¹t còng cao h¬n. §ã chÝnh lµ yªu cÇu quan träng ®èi víi
rõng trång phßng hé chèng xãi mßn, röa tr«i. §Æc biÖt víi rõng trång khu vùc Hå
Nói Cèc lµ rõng trång phßng hé xãi mßn g¾n liÒn víi du lÞch sinh th¸i, nªn ph¸t
triÓn rõng cã cÊu tróc tù nhiªn lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o c¶nh quan, m«i tr−êng, thu hót
kh¸ch du lÞch.
¾VÒ ph©n bè sè c©y theo chiÒu cao: Qua ph©n tÝch sè liÖu chØ ra cho chóng
ta thÊy, phÇn lín c©y t¸i sinh ë khu vùc Hå Nói Cèc ®Òu n»m trong cÊp chiÒu cao tõ
51 ®Õn 100 cm vµ cÊp chiÒu cao 101 ®Õn 150cm. §iÒu ®ã chøng tá líp c©y t¸i sinh
d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc ®ang trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña qu¸
tr×nh t¸i sinh. Thùc tÕ cho thÊy khu vùc rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc chØ trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®−îc Ban qu¶n lý rõng tiÕn hµnh qu¶n lý chÆt chÏ, giao cho tõng
hé ç nh©n, tËp thÓ vµ nhê vµo mét sè dù ¸n ph¸t triÓn rõng phßng hé còng nh− mét
sè dù ¸n kh¸c ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cho ng−êi d©n khu vùc quanh hå, rõng ®−îc
qu¶n lý chÆt h¬n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng sinh tr−ëng ph¸t triÓn. §èi víi mét sè loµi
c©y khi ®· cã chiÒu cao trªn 150 cm
¾VÒ ph©n bè m¹ng l−íi c©y t¸i sinh trªn mÆt ®Êt: HÇu hÕt c©y t¸i sinh d−íi
t¸n rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc ®Òu cã d¹ng ph©n bè ngÉu nhiªn, tuy nhiªn ë
mét sè l©m phÇn chóng l¹i cã d¹ng ph©n bè côm nh− rõng trång hçn giao ë khu vùc
thµnh phè Th¸i Nguyªn vµ huyÖn §¹i Tõ.
4.1.3. VÒ çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång ë
khu vùc Hå Nói Cèc
Nh− chóng ta ®· biÕt Rõng vµ m«i tr−êng lu«n cã ¶nh h−ëng qua l¹i mËt thiÕt
víi nhau, rõng lu«n chÞu chi phèi bëi çc nh©n tè sinh th¸i, ng−îc l¹i rõng cã kh¶
n¨ng ®iÒu tiÕt mét sè nh©n tè sinh th¸i. M«i tr−êng bao gåm nhiÒu nhãm nh©n tè: KhÝ
hËu (bøc x¹ mÆt trêi, nhiÖt ®é, n−íc, thµnh phÇn vµ sù chuyÓn ®éng cña kh«ng khÝ),
§Êt ®ai (®¸ mÑ, ®Æc ®iÓm lý häc vµ hãa häc cña ®Êt), N¨ng l−îng (n¨ng l−îng mÆt
trêi, n¨ng l−îng giã) vµ çc hiÖn t−îng thiªn nhiªn nh− sÊm, chíp, b·o... Khi sinh vËt
sèng gÇn nhau trong quÇn thÓ th× b¶n th©n sinh vËt còng lµ mét nh©n tè cña m«i
tr−êng. Thùc vËt nãi chung vµ líp c©y t¸i sinh nãi riªng lu«n chÞu chi phèi tæng hîp
bëi nhiÒu nh©n tè sinh th¸i kh¸c nhau. §Ó t¸ch riªng tõng nh©n tè nghiªn cøu qu¶ lµ
kh«ng dÔ chót nµo, v× vËy ®Ò tµi chØ ®i vµo nghiªn cøu trªn mét ph−¬ng diÖn t−¬ng ®èi
cña tõng nh©n tè cã ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng cña thùc vËt nãi chung vµ líp c©y t¸i sinh
tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång nãi riªng. §Ò tµi ®· ®Ò cËp mét sè nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn
kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång bao gåm çc nh©n tè sau:
¾ Víi nh©n tè ¸nh s¸ng: mËt ®é c©y t¸i sinh d−íi t¸n rõng B¹ch ®µn lµ thÊp
nhÊt (3044 c©y/ha), trong ®ã tØ lÖ c©y tèt còng thÊp nhÊt, qua tÝnh to¸n theo c«ng
thøc ®· tr×nh bµy ë trªn tØ lÖ c©y cã triÓn väng còng thÊp nhÊt (28,17%), do ®é tµn
che cña B¹ch ®µn thÊp h¬n (0,39) çc tr¹ng th¸i rõng trång kh¸c. Trong khi ®ã rõng
trång hçn giao mËt ®é kh«ng cao nhÊt nh−ng chÊt l−îng c©y t¸i sinh l¹i cao nhÊt
(58,4% c©y tèt), sè c©y cã triÓn väng cao nhÊt (35,06%). Nh− vËy, ®é tµn che phô
thuéc vµo rõng tr¹ng th¸i rõng trång thuÇn loµi hay hçn giao mµ nã ¶nh h−ëng trùc
tiÕp ®Õn kh«ng gian dinh d−ìng, m«i tr−êng cho c©y t¸i sinh sinh tr−ëng vµ ph¸t
triÓn. Râ rµng víi rõng trång hçn giao ®é khÐp t¸n cao, phï cho rõng trång phßng
hé chèng xãi mßn, nh−ng còng lµm cho c©y t¸i sinh gÆp ph¶i khã kh¨n trong giai
®o¹n ®Çu n¶y mÇm, tiÕp xóc ®Êt ®Ó ph¸t triÓn thµnh c©y t¸i sinh.
¾ Víi nh©n tè ®Êt ®ai ®¸ mÑ: §Êt ®ai trong khu vùc cã nhiÒu lo¹i, nh−ng trªn
®Êt l©m nghiÖp cã thÓ ph©n ra 3 lo¹i chÝnh sau:
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn dµy, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh,
trªn nÒn ®¸ mÞn ( phiÕn th¹ch sÐt, Acgilit, phÊn sa). Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè réng trong
khu vùc nghiªn cøu, d÷ n−íc tèt thÝch hîp cho viÖc trång chÌ, c©y ¨n qu¶ vµ c©y
rõng.
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn máng, thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ trªn
nÒn ®¸ th« (Sái- s¹n kÕt, sa th¹ch). Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè r¶i r¸c trong khu vùc
nghiªn cøu, gi÷ n−íc kÐm, thÝch hîp víi viÖc trång c©y ¨n qu¶, trång rõng.
+ §Êt Feralit vµng ®á tÇng trung b×nh ®Õn dµy, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh
trªn nÒn ®¸ mÞn vµ th« b¸n ngËp. Lo¹i ®Êt nµy ph©n bè theo d¶i, theo ®¸m trong khu
vùc nghiªn cøu, gi÷ n−íc tèt, thÝch hîp cho viÖc trång c©y ¨n qu¶, trång rõng.
¾ Víi nh©n tè ®Þa h×nh: sè l−îng loµi c©y t¸i sinh gi¶m dÇn tõ ch©n lªn ®Ønh, sè
l−îng loµi c©y t¸i sinh t¹i huyÖn §¹i Tõ lµ thÊp nhÊt tõ 18 ®Õn 20 loµi. MËt ®é c©y t¸i
sinh còng gi¶m dÇn tõ ch©n ®åi lªn ®Ønh ®åi, ®iÒu ®ã ph¶n ¸nh ®óng víi thùc tÕ, ch©n
®åi hÇu hÕt ®Òu cã −u ®iÓm vÒ ®Êt ®ai, ®é Èm, cßn ®Ønh ®åi ®é ph× th−êng thÊp h¬n
ch©n ®æi, nhiÖt ®é l¹i cao h¬n. Nh− vËy yÕu tè ®Þa h×nh cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi sù
sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña líp c©y t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå
Nói Cèc, nh÷ng n¬i nµo ®Þa h×nh dèc chÞu sù xãi mßn lµm cho tÇng ®Êt máng th×
thùc vËt sÏ Ýt phong phó, cßn n¬i nµo ®é dèc võa ph¶i, n¬i thÊp tÇng ®Êt sÏ dµy h¬n
vµ thùc vËt sÏ ph¸t triÓn phong phó h¬n. Do ®Þa h×nh bÞ chia c¾t bëi mÆt hå kh¸ réng
nªn viÖc ph¸n t¸n còng gÆp ph¶i nh÷ng khã nh¨n nhÊt ®Þnh, nhiÒu h¹t c©y rõng bÞ
n−íc cuèn tr«i.
¾ Víi nh©n tè v¸ch rõng: Thùc tÕ do rõng khu vùc Hå Nói Cèc tr−íc ®©y lµ khu
rõng tù nhiªn ®a d¹ng vµ phong phó, sau khi bÞ khai th¸c kiÖt vµ do lµm n−¬ng, ®èt
rÉy hiÖn nay khu rõng ®−îc ®−a vµo khoanh nu«i, b¶o vÖ, trång míi, mét sè c©y mÑ
vµ l©m phÇn nhá vÉn cßn tån t¹i ph¸t triÓn tù nhiªn. HiÖn qua ®iÒu tra mét sè loµi c©y
cßn ®−îc kÕ thõa nh÷ng gèc chÆt cò n¶y chåi vµ ph¸t triÓn thµnh c©y t¸i sinh nh−
c©y: Hµ nu, Cµ lå, C«m, DÒn... ®©y chÝnh lµ yÕu tè c¬ b¶n quan träng nhê thÕ hÖ c©y
mÑ tr−íc ®©y mµ thùc vËt t¸i sinh ë ®©y phong phó, ®a d¹ng.
¾Víi nh©n tè khÝ hËu: Khu vùc Hå Nói Cèc chÞu chi phèi cña çc ®iÒu kiÖn khÝ
hËu t−¬ng tù trong khu vùc miÒn B¾c n−íc ta, Khu vùc nghiªn cøu cã diÖn tÝch mÆt
n−íc hå réng, t¹o nhiÒu ®¶o vµ b¸n ®¶o khi vÒ mïa m−a, n−íc hå d©ng cao lµm cho
hµng lo¹t c©y t¸i sinh gÇn hå bÞ chÕt óng, chØ cßn mét sè loµi c©y chÞu óng tån t¹i
®−îc. V× khu vùc nghiªn cøu cã h¹n chÕ nªn sù kh¸c biÖt vÒ mÆt khÝ hËu thñy v¨n
kh«ng râ rµng nªn viÖc ph©n tÝch sù ¶nh h−ëng chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi vÒ mÆt
sinh lý thùc vËt, tuy nhiªn ®©y lµ nh©n tè quan träng chóng ta còng ph¶i l−u ý ®Ò xuÊt
biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ khu vùc nghiªn cøu.
¾ VÒ nh©n tè ®éng vËt vµ con ng−êi: §©y lµ nh©n tè cã ¶nh h−ëng hai mÆt tíi
kh¶ n¨ng t¸i sinh cña c©y rõng ®ã lµ nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc. §éng vËt rõng
vµ c«n trïng lµ nh©n tè tÝch cùc gióp cho c©y rõng ph¸t t¸n h×nh thµnh líp c©y t¸i
sinh ®a d¹ng, ®Æc biÖt mét sè loµi míi xuÊt hiÖn nhê chim chãc mang tõ n¬i kh¸c
®Õn. Tuy nhiªn ®éng vËt rõng l¹i cã nh÷ng loµi ¨n cá nªn cã ¶nh h−ëng lín ®Õn kh¶
n¨ng sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh, chóng lµm cho líp ®Êt mÆt cña rõng bÞ chÆt l¹i g©y
khã kh¨n cho c©y t¸i sinh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. §èi con ng−êi còng cã ¶nh
h−ëng hai mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc: khi ch−a cã ban qu¶n lý rõng phßng hé, hÇu nh−
rõng bÞ tµn ph¸, do tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi d©n cßn ch¹n chÕ, ®êi sèng cßn
nghÌo nµn, l¹c hËu. Lóc ®ã hÇu nh− nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu g©y bÊt lîi
cho tµi nguyªn rõng nãi chung vµ líp c©y t¸i sinh nãi riªng. Trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, do cuéc sèng cña ng−êi d©n ®−îc c¶i thiÖn, nhµ n−íc cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng
®¾n, d©n trÝ ®−îc n©ng cao diÖn tÝch rõng ®−îc giao tíi tËn tõng hé gi¸ ®×nh, ç nh©n
vµ tËp thÓ nªn viÖc b¶o vÖ rõng, c¶i t¹o rõng, x©y dùng lµm giµu rõng ®−îc ng−êi d©n
quan t©m ®Õn lµm cho diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi träc ®−îc dÇn dÇn phñ xanh t¹o c¬ héi
cho c©y t¸i sinh ph¸t triÓn, ý thøc ch¨n th¶ gia xóc cña ng−êi d©n còng ®−îc n©ng
cao. ®©y còng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi chÊt l−îng cña c©y t¸i sinh vµ triÓn väng cña
chóng trong t−¬ng lai.
4.2. Tån t¹i
Do thêi gian cã h¹n ®Ò tµi còng cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh:
- Ch−a tiÕn hµnh nghiªn cøu t¸i sinh d−íi t¸n rõng tù nhiªn trong khu vùc
nghiªn cøu ®Ó lµm ®èi chøng
- §Ò tµi ch−a ®i s©u nghiªn cøu ¶nh h−ëng tõng nh©n tè mµ míi chØ nghiªn cøu
mét çch t−¬ng ®èi.
- Ch−a nghiªn cøu ®−îc çc chØ sè ®a d¹ng sinh häc khu vùc nghiªn cøu.
4.3. KiÕn nghÞ
§Ó ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh− trªn cã hiÖu qu¶ chóng ta cÇn xem xÐt kü
tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ sao cho phï hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt. TiÕn hµnh nghiªn cøu m«
h×nh ®iÓm xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn ®Ó cã ®ñ c¬ së khoa häc nh©n réng. Bªn c¹nh ®ã
cÇn tiÕp tôc theo dâi ®¸nh gi¸ t×nh h×nh t¸i sinh tù nhiªn ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p l©m
sinh t¸c ®éng hîp lý nhÊt ®Ó nhanh chãng chuyÓn ho¸ rõng trång thµnh rõng tù
nhiªn gÇn gièng víi tù nhiªn ®©y lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®èi víi l©m sinh ho¹c hiÖn nay.
Tμi liÖu tham kh¶o
I- Tµi liÖu TiÕng ViÖt
1. Bé Tµi Nguyªn & M«i t−êng(2003), ChiÕn l−îc b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia
®Õn n¨m 2010, KÕ ho¹ch cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng.
2. Baur G.N. (1976), C¬ së sinh th¸i häc cña kinh doanh rõng m−a, V−¬ng TÊn
NhÞ dÞch, Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
3. Ph¹m Hång Ban (2000), Nghiªn cøu tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña hÖ sinh th¸i
sau n−¬ng rÉy ë vïng T©y nam NghÖ An, LuËn ¸n TiÕn sü sinh häc, §¹i häc
s− ph¹m Vinh, NghÖ An.
4. Bé NN vµ PTNT (1998), Qui ph¹m phôc håi rõng b»ng khoanh nu«i xóc tiÕn
t¸i sinh cã trång bæ sung, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
5. Bé NN vµ PTNT (2001), V¨n b¶n tiªu chuÈn kü thuËt l©m sinh, TËp II, Nxb
N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
6. TrÇn V¨n Con (1991), Kh¶ n¨ng øng dông m« pháng to¸n ®Ó nghiªn cøu cÊu
tróc vµ ®éng th¸i cña hÖ sinh th¸i rõng khép ë cao nguyªn DakNong,
Daklak, LuËn v¨n PTS KHNN, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
7. TrÇn V¨n Con (2001), “Nghiªn cøu cÊu tróc rõng tù nhiªn ë T©y Nguyªn vµ
kh¶ n¨ng øng dông trong kinh doanh rõng tù nhiªn”, Nghiªn cøu rõng tù
nhiªn, Nxb Thèng kª, Hµ Néi, tr. 44-59.
8. L©m Phóc Cè (1994), “VÊn ®Ò phôc håi rõng ®Çu nguån s«ng §µ t¹i Mï
Cang Ch¶i”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, 94, tr. 14 - 15.
9. L©m Phóc Cè (1996), Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p x©y dùng rõng phßng hé ®Çu
nguån s«ng §µ t¹i L©m tr−êng Póng Lu«ng, Mï Cang Ch¶i, tØnh Yªn B¸i, LuËn
¸n PTS N«ng nghiÖp, ViÖn khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi.
10. Lª Träng Cóc, Ph¹m Hång Ban (1996), “§éng th¸i th¶m thùc vËt sau n−¬ng
rÉy ë Con Cu«ng, NghÖ An”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, 96(7), tr. 9-10.
11. Lª Träng Cóc vµ Chu H÷u Quý (2002), Ph¸t triÓn bÒn v÷ng miÒn nói ViÖt Nam: 10
n¨m nh×n l¹i vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra, Nxb N«ng NghiÖp, Hµ Néi.
12. NguyÔn Duy Chuyªn (1988), CÊu tróc t¨ng tr−ëng s¶n l−îng vµ t¸i sinh tù
nhiªn rõng th−êng xanh l¸ réng hçn loµi thuéc ba vïng kinh tÕ l©m nghiÖp ë
ViÖt Nam, Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc t¹i Hungary, b¶n tiÕng ViÖt t¹i
Th− viÖn Quèc gia, Nxb N«ng NghiÖp, Hµ Néi.
13. NguyÔn Duy Chuyªn (1996), “Nghiªn cøu quy luËt ph©n bè c©y t¸i sinh tù
nhiªn rõng l¸ réng th−êng xanh hçn lo¹i vïng Quú Ch©u NghÖ An”, KÕt qu¶
nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ l©m nghiÖp 1991-1995. Nxb N«ng nghiÖp,
Hµ Néi, tr. 53-56.
14. Bïi V¨n Chóc (1996), B−íc ®Çu t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng phßng hé ®Çu
nguån lµm c¬ së ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh hîp lý t¹i L©m tr−êng
S«ng ®µ - Hoµ B×nh, LuËn v¨n th¹c sü KHLN, Tr−êng §¹i häc L©m NghiÖp.
15. NguyÔn Anh Dòng (2000), Nghiªn cøu mét s« ®Æc ®iÓm t¸i sinh tù nhiªn vµ ®Ò
xuÊt gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh cho rõng tù nhiªn ë L©m tr−êng S«ng §µ - Hoµ
B×nh, LuËn v¨n Th¹c sü khoa häc L©m nghiÖp, Tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp.
16. Ng« Quang §ª, TriÖu V¨n Hïng, Phïng Ngäc Lan, NguyÔn H÷u VÜnh, L©m
Xu©n Sanh, NguyÔn H÷u Léc (1992), L©m sinh häc, Nxb N«ng NghiÖp, Hµ Néi.
17. Bïi ThÕ §åi (2001), Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc vµ t¸i sinh tù nhiªn
quÇn x· thùc vËt rõng trªn nói ®· v«i t¹i ba ®Þa ph−¬ng ë miÒn B¾c ViÖt Nam,
LuËn v¨n Th¹c sü khoa häc L©m NghiÖp, Tr−êng §¹i Häc L©m nghiÖp.
18. §ång Sü HiÒn (1974), LËp biÓu thÓ tÝch vµ biÓu ®é thon c©y ®øng cho rõng
ViÖt Nam, Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
19. Vò TiÕn Hinh (1991), “VÒ ®Æc ®iÓm t¸i sinh cña rõng tù nhiªn”, T¹p chÝ L©m
nghiÖp, 91(2), tr. 3-4.
20. Vò ®×nh HuÒ (1969), “Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ t¸i sinh tù nhiªn”, TËp san l©m
nghiÖp, 69(7), tr. 28-30.
21. Vò §×nh HuÒ (1975), Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh t¸i sinh tù nhiªn ë rõng miÒn
B¾c ViÖt nam, B¸o ço khoa häc, ViÖn §iÒu tra quy ho¹ch rõng, Hµ Néi.
22. NguyÔn ThÕ H−ng (2003), “Sù biÕn ®éng vÒ mËt ®é vµ tæ thµnh loµi t¸i sinh
trong çc tr¹ng th¸i thùc b× ë Qu¶ng Ninh”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t
triÓn n«ng th«n, (1), tr. 99-101.
23. §µo C«ng Khanh (1996), Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc cña rõng l¸
réng th−êng xanh ë H−¬ng S¬n, Hµ TÜnh lµm c¬ së ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p
l©m sinh phôc vô khai th¸c vµ nu«i d−ìng rõng, LuËn ¸n PTS Khoa häc N«ng
nghiÖp, Hµ Néi.
24. Ng« Kim Kh«i, NguyÔn H¶i TuÊt, NguyÔn V¨n TuÊn (2001), Tin häc øng
dông trong l©m nghiÖp, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
25. Phïng Ngäc Lan (1984), “B¶o ®¶m t¸i sinh trong khai th¸c rõng”, T¹p chÝ
L©m nghiÖp, (9).
26. Phïng Ngäc Lan (1986), L©m sinh häc, tËp 1, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
27. Hoµng Kim Ngò – Phïng Ngäc Lan (1997), Sinh th¸i rõng, NXB N«ng
nghiÖp, Hµ Néi.
28. P. Odum(1978), C¬ së sinh th¸i häc, TËp 1, Nxb §¹i häc vµ trung häc
chuyªn nghiÖp, Hµ Néi.
29. TrÇn Ngò Ph−¬ng (1970), B−íc ®Çu nghiªn cøu rõng miÒn B¾c ViÖt Nam,
Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi.
30. TrÇn Ngò Ph−¬ng (2000), Mét sè vÊn ®Ò vÒ rõng nhiÖt ®íi ë ViÖt Nam, Nxb
31. Vò §×nh Ph−¬ng (1987) “CÊu tróc rõng vµ vèn rõng trong kh«ng gian vµ thêi
gian”, Th«ng tin Khoa häc l©m nghiÖp (1).
32. Vò §×nh Ph−¬ng, §µo C«ng Khanh “KÕt qu¶ thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu mét sè quy luËt cÊu tróc, sinh tr−ëng phôc vô ®iÒu chÕ rõng l¸
réng, hçn lo¹i th−êng xan ë Kon Hµ Nõng - Gia Lai”, Nghiªn cøu rõng tù
nhiªn, Nxb Thèng kª, Hµ Néi, 2001, tr 94 - 100.
33. Plaudy. J- Rõng nhiÖt ®íi Èm, V¨n Tïng dÞch, Tæng luËn chuyªn ®Ò sè
8/1987, Bé L©m nghiÖp.
34. Richards P.W (1959, 1968, 1970), Rõng m−a nhiÖt ®íi, V−¬ng TÊn NhÞ dÞch,
Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
35. Lª S¸u (1996), Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng vµ ®Ò xuÊt çc chØ
tiªu kinh tÕ kü thuËt cho ph−¬ng thøc khai th¸c chän nh»m sö dông rõng l©u
bÒn ë khu vùc Kon Hµ Nõng, T©y Nguyªn, LuËn ¸n PTS Khoa häc N«ng
nghiÖp, Tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp.
36. §ç §×nh S©m, Ph¹m §×nh Tam, NguyÔn Träng Kh«i (2000), “§iÒu tra ®¸nh gi¸
thùc tr¹ng canh t¸c n−¬ng rÉy çc tØnh T©y Nguyªn”, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa
häc c«ng nghÖ l©m nghiÖp 1996 - 2000, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 256-266.
37. NguyÔn Tö Siªm, Th¸i Phiªn (1999), §Êt ®åi nói ViÖt Nam tho¸i ho¸ vµ
phôc håi, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
38. Ph¹m §×nh Tam (1987), “Kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn d−íi t¸n rõng thø sinh
vïng H−¬ng S¬n, Hµ TÜnh”, Th«ng tin khoa häc kü thuËt l©m nghiÖp, ViÖn
Khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam, (1), tr. 23-26.
39. Ph¹m §×nh Tam (2001), “Kh¶ n¨ng t¸i sinh phôc håi rõng sau khai th¸c t¹i Kon
Hµ Nõng”, Nghiªn cøu rõng tù nhiªn, Nxb Thèng kª, Hµ Néi, tr. 122-128.
40. Lª §ång TÊn (1993), “¶nh h−ëng cña canh t¸c n−¬ng rÉy ®Õn ®Êt rõng ë S¬n
La”, TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt 1990-
1992, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi, tr. 31-34.
41. Lª §ång TÊn, §ç H÷u Th−, Hµ V¨n TuÕ (1995), “Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu
vÒ cÊu tróc th¶m thùc vËt t¸i sinh trªn ®Êt sau n−¬ng rÉy t¹i ChiÒng Sinh, S¬n
La”, TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt,
Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi, tr. 117-121.
42. Lª §ång TÊn, TrÇn §×nh Lý, §ç H÷u Th− (1997), “DiÔn thÕ th¶m thùc vËt
trªn ®Êt n−¬ng rÉy ë çc vïng ®åi nói ViÖt Nam”, Kû yÕu héi nghÞ m«i tr−êng
çc tØnh phÝa B¾c t¹i S¬n La, tr. 106-109.
43. Lª §ång TÊn, §ç H÷u Th− (1998), “Mét sè dÉn liÖu vÒ th¶m thùc vËt t¸i sinh
trªn ®Êt sau n−¬ng rÉy t¹i S¬n La”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, (7), tr. 39-42.
44. Lª §ång TÊn (1999), Nghiªn cøu qu¸ tr×nh phôc håi tù nhiªn cña mét sè
quÇn x· thùc vËt sau n−¬ng rÉy t¹i S¬n La phôc vô cho viÖc khoanh nu«i.
LuËn ¸n TiÕn sü sinh häc, ViÖn sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt, Hµ Néi.
45. Lª §ång TÊn (2003), “Nghiªn cøu rõng thø sinh phôc håi tù nhiªn trªn ®Êt
sau n−¬ng rÉy ë S¬n La”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, (3),
tr. 341-343.
46. Lª §ång TÊn (2003), “Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ diÔn thÕ t¹i khu vùc
®«ng nam V−ên Quèc Gia Tam §¶o vµ x· Ngäc Thanh, huyÖn Mª Linh, tØnh
VÜnh Phóc”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, (4), tr. 465-467.
47. Bïi Quang To¶n (1990), Mét sè vÊn ®Ò sö dông ®Êt n−¬ng rÉy ë T©y B¾c vµ
h−íng sö dông, LuËn ¸n PTS N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
48. TrÇn CÈm Tó (1998), “T¸i sinh tù nhiªn sau khai th¸c chän ë H−¬ng S¬n, Hµ
TÜnh”, T¹p chÝ L©m nghiÖp, (11), tr. 40-50.
49. NguyÔn H¶i TuÊt (1982), Thèng kª to¸n häc trong l©m nghiÖp, Nxb N«ng
nghiÖp, Hµ Néi.
50. NguyÔn H¶i TuÊt (1986), “Ph©n bè kho¶ng çch vµ øng dông cña nã”, Th«ng
tin Khoa häc kü thuËt, Tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp, (4).
51. NguyÔn H¶i TuÊt, Ng« Kim Kh«i (1996), Xö lý thèng kª kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc
nghiÖm trong n«ng l©m nghiÖp trªn m¸y vi tÝnh, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
52. Hµ V¨n TuÕ - §ç H÷u Th− - Lª §ång TÊn (1985), Kh¶ n¨ng t¸i sinh vµ qu¸
tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña th¶m thùc vËt trªn ®Êt sau n−¬ng rÉy t¹i Kon
Hµ Nõng, TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh
vËt, Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
53. NguyÔn Ngäc Thanh (1997), “Du canh, canh t¸c n−¬ng rÉy ë Ninh ThuËn”,
T¹p chÝ L©m NghiÖp, (12), Tr. 25-26.
54. NguyÔn V¨n Thªm (2002), Sinh th¸i rõng, Nxb N«ng nghiÖp, Tp. Hå ChÝ Minh.
55. TrÇn Xu©n ThiÖp (1995), “Nghiªn cøu qui luËt ph©n bè chiÒu cao c©y t¸i sinh
trong rõng chÆt chän t¹i l©m tr−êng H−¬ng S¬n, Hµ TÜnh”, C«ng tr×nh nghiªn
cøu khoa häc kü thuËt, ViÖn §iÒu tra qui ho¹ch rõng 1991-1995, Nxb N«ng
nghiÖp, Hµ Néi.
56. TrÇn Xu©n ThiÖp (1995), “Vai trß t¸i sinh vµ phôc håi rõng tù nhiªn ë çc
vïng miÒn B¾c”, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ l©m nghiÖp 1991-
1995, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 57-61.
57. §ç H÷u Th−, TrÇn §×nh Lý, Lª §ång TÊn (1994), “VÒ qu¸ tr×nh phôc håi
rõng tù nhiªn cña th¶m thùc vËt rõng trong çc tr¹ng th¸i thùc b× kh¸c nhau”,
T¹p chÝ L©m nghiÖp, (11), tr. 16-17.
58. NguyÔn V¹n Th−êng (1991), “B−íc ®Çu t×m hiÓu t×nh h×nh t¸i sinh tù nhiªn ë
mét sè khu rõng miÒn B¾c ViÖt nam”, Mét sè c«ng tr×nh 30 n¨m ®iÒu tra qui
ho¹ch rõng 1961-1991, ViÖn §iÒu tra qui nho¹ch rõng, Hµ Néi, tr. 49-54.
59. Ph¹m Ngäc Th−êng (2001), “Mét sè m« h×nh phôc håi rõng vµ sö dông ®Êt
bá ho¸ sau n−¬ng rÉy ë Th¸i Nguyªn vµ B¾c K¹n”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ
ph¸t triÓn n«ng th«n, 01(7), tr. 480-481.
60. Ph¹m Ngäc Th−êng (2001), “Mét sè ®Æc ®iÓm cña ®Êt rõng phôc håi sau
canh t¸c n−¬ng rÉy ë hai tØnh Th¸i Nguyªn vµ B¾c K¹n”, T¹p chÝ N«ng
nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, 01(11), tr. 830-831.
61. Ph¹m Ngäc Th−êng (2003), “Mét sè ®Æc ®iÓm t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m
thùc vËt c©y gç sau canh t¸c n−¬ng rÉy ë B¾c K¹n”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ
ph¸t triÓn n«ng th«n, 03(1), tr. 104,98.
62. Ng« V¨n Trai (1995), T¸i sinh rõng vµ çc biÖn ph¸p l©m sinh phôc håi
rõng, ViÖn §iÒu tra qui ho¹ch rõng, Bé L©m nghiÖp.
63. Th¸i V¨n Trõng (1978), Th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam, Nxb Khoa häc vµ kü
thuËt, Hµ Néi.
64. ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng (1995), Sæ tay ®iÒu tra qui ho¹ch rõng, Nxb
65. ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt nam (2001), Chuyªn ®Ò vÒ canh t¸c n−¬ng
rÉy, Hµ Néi.
66. §Æng Kim Vui (2002), “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng phôc håi sau
n−¬ng rÉy lµm c¬ së ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p khoanh nu«i, lµm giµu rõng ë huyÖn
§ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n,
02(12), tr. 1109-1113.
67. ViÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam (1996), Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc
kü thuËt trong l©m nghiÖp gi¸i ®o¹n 1990-1995, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi
II- tµi liÖu TiÕng Anh
68. A. Bratawinata (1994), Study of succesion on the secondary forest after

shifting cultivation. Proceding of the International Menagement, 207-213.
69. Evan. J (1982), Plantation of Forestry in the tropic – Clavendon Press –

oxford.
70. Ghent, A.W (1969), Studies of regeneration in forest stands devastated by

the Spruce Budworm, Problems of stocked-qua-drat sampling. Forest science
vol. 15, N04.
71. H. Lamprecht (1989), Silviculture in Troppics. Eschborn.

GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU
Tài liệu bạn đang xem được download từ website
WWW.AGRIVIET.COM
WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên
hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả
các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu
bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để
chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất.
»Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi.
Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng
mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi
theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com
Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả,
do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội
dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát
hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau.
Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả,
một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn
là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu
sau :
• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

• Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu
• Cập nhật mới nội dung tài liệu
www.agriviet.com
72. Longman, K.A. and J. JÐnik (1974), Tropical forest and its environment,
Longman, New york.
73. Mayer. H. Waldbau.(1976), Stuttgart – New Yook
74. Odum, E.P (1971), Fundamentals of ecology, 3rd ed. Press of WB.
SAUNDERS Company.
75. Richards P.W (1952), The tropical rain forest, Cambridge University Press,
London.
76. P.G. Smith (1983), Quantitative plant ecology. Third edition. Oxford London
Ediburgh Boston Melbourne
77. Van Steenis. J (1956), Basic principles of rain forest Sociology, Study of
tropical vegetation prceedings of the Kandy Symposium UNESCO.

Taisinh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Taisinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Download::: http://Agriviet.

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Bé n«ng nghiÖp vμ pTNT

NguyÔn Thanh TiÕn

Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n

luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp

“Rõng lµ vµng, nÕu m×nh biÕt b¶o vÖ

1.1. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu

3 TØ lÖ t¨ng d©n sè % 1,4

* KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh N«ng nghiÖp

2.1.môc tiªu, ®èi t−îng nghiªn cøu

2.4. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

• Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra d¹ng sèng cña thùc vËt:

§Þa ®iÓm Rõng λ α χ2t χ205 KÕt luËn

H×nh 3-1. Ph©n bè N/D1.3 rõng thuÇn loµi Keo

H×nh 3-2. Ph©n bè N/D1.3 rõng B¹ch ®µn

H×nh 3-3. Ph©n bè N/D1.3 rõng trång hçn giao

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y /ha N%

TT Tªn loµi Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y /ha N%

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Loµi C©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Loµi c©y Tªn khoa häc C©y/ha N%

TT Tªn loµi Tªn khoa häc C©y/ha N%

N/ha TØ lÖ chÊt l−îng (%) Nguån gèc

N/ha TØ lÖ chÊt l−îng (%) Nguån gèc

N/ha TØ lÖ chÊt l−îng (%) Nguån gèc

N/ha Sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao (c©y)

H×nh 3-4. BiÓu ®å ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao

N/ha Sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao (c©y)

H×nh 3-5. BiÓu ®å ph©n bè sè c©y theo cÊp chiÒu cao

N/ha Sè c©y t¸i sinh theo cÊp chiÒu cao (c©y)

0 CÊp chiÒu cao

Giai ®o¹n tuæi N/ha Sè k/c ®o λ ⎯r U KiÓu ph©n bè

Giai ®o¹n tuæi N/ha Sè k/c ®o λ ⎯r U KiÓu ph©n bè

Giai ®o¹n tuæi N/ha Sè k/c ®o λ ⎯r U KiÓu ph©n bè

§Þa Tr¹ng VÞ trÝ ¤TC Trung

4.1. KÕt luËn

Tμi liÖu tham kh¶o

I- Tµi liÖu TiÕng ViÖt

II- tµi liÖu TiÕng Anh

68. A. Bratawinata (1994), Study of succesion on the secondary forest after

69. Evan. J (1982), Plantation of Forestry in the tropic – Clavendon Press –

70. Ghent, A.W (1969), Studies of regeneration in forest stands devastated by

71. H. Lamprecht (1989), Silviculture in Troppics. Eschborn.

Tài liệu bạn đang xem được download từ website

• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

73. Mayer. H. Waldbau.(1976), Stuttgart – New Yook

You might also like