Trình bày vӅ đӏnh luұt cҧm ӭng điӋn tӯ và đӏnh luұt lӵc điӋn tӯ trong máy điӋn?

a) Đӏnh luұt cҧm ӭng điӋn tӯ

*Trưӡng hӧp tӯ thông ˜ biӃn thiên xuyên qua vòng dây

-Khi tӯ thông ˜ biӃn thiên xuyên qua vòng dây dүn, trong vòng dây sӁ cҧm ӭng sӭc điӋn đӝng. NӃu chӑn
chiӅu sӭc điӋn đӝng cҧm ӭng phù hӧp vӟi chiӅu cӫa tӯ thông theo quy tҳc vһn nút chai sӭc điӋn đӝng cҧm
ӭng tӯ trong mӝt vòng dây đưӧc viӃt theo công thӭc Macxoen như sau:

hå



h

NӃu cuӝn dây có W vòng, sӭc điӋn đӝng cҧm ӭng cӫa cuӝn dây sӁ là:

hå ho




h h

Trong đó o
X˜ gӑi là tӯ thông móc vòng cӫa cuӝn dây

*Trưӡng hӧp thanh dүn chuyӇn đӝng trong tӯ trưӡng

Khi thanh dүn chuyӇn đӝng thҷng góc vӟiđưӡng sӭc tӯ trưӡng (trưӡng hӧp thưӡng gһp ӣ máy phát điӋn)
trong thanh dүn sӁ cҧm ӭng sӭc điӋn đӝng e có trӏ sӕ là:

ù

B: là tӯ cҧm đo bҵng T(tesla)

l: ChiӅu dài hiӋu dөng cӫa thanh dүn(phҫn thanh dүn nҵm trong tӯ trưӡng) đo bҵng m

v:Tӕc đӝ cӫa thanh dүn(đo bҵng m/s)

ChiӅu cӫa sӭc điӋn đӝng cҧm ӭng đưӧc xác đӏnh theo quy tҳc bàn tay phҧi

b) Đӏnh luұt lӵc điӋn tӯ

Khi thanh dүn mang dòng điӋn đһt thҷng góc vӟi đưӡng sӭc tӯ(trưӡng hӧp thưӡng gһp trong các đӝng cơ
điӋn), thanh dүn sӁ chӏu mӝt lӵc điӋn tӯ tác dөng có trӏ sӕ là:   ù

trong đó:

B: tӯ cҧm đo bҵng T(Tesla)

I: cưӡng đӝ dòng điӋn đo bҵng A

L: ChiӅu dài hiӋu dөng cӫa thanh dүn đo bҵng m

±dt:Lӵc điӋn tӯ đo bҵng N(Niutơn)

(chiӅu lӵc điӋn tӯ đưӧc xác đӏnh theo quy tҳc bàn tay trái)

Giҧi thích nguyên lý thuұn nghӏch cӫa máy điӋn?

Máy điӋn có tính chҩt thuұn nghӏch, nghĩa là có thӇ làm viӋc ӣ chӃ đӝ máy phát điӋn hoһc đӝng
cơ điӋn

*ChӃ đӝ máy phát điӋn

Cho cơ năng cӫa đӝng cơ sơ cҩp tác dөng vào thanh dүn mӝt lӵc cơ hӑc ±cơ, thanh dүn sӁ chuyӇn
đӝng vӟi vұn tӕc v trong tӯ trưӡng cӫa nam châm N-S, trong thanh dүn sӁ cҧm ӭng sӭc điӋn đӝng e. Nӕi
vào hai cӵc cӫa thanh dүn điӋn trӣ R cӫa tҧi. Dòng điӋn I chҥy trong thanh dүn cung cҩp điӋn cho tҧi. NӃu
bӓ qua điӋn trӣ cӫa thanh dүn, điӋn áp đһt vào tҧi u = e. Công suҩt điӋn máy phát cung cҩp cho tҧi là pđ =
ui = ei

Dòng điӋn i nҵm trong tӯ trưӡng sӁ chӏu tác dөng cӫa lӵc điӋn tӯ ±đt = Bil

Khi máy quay vӟi tӕc đӝ không đәi lӵc điӋn tӯ sӁ cân bҵng vӟi lӵc cơ cӫa đӝng cơ sơ cҩp: ±cơ =
±đt

nhân 2 vӃ vӟi V ta có: ±cơV = ±dtV = Bilv = ei

Như vұy công suҩt cơ cӫa đӝng cơ sơ cҩp Pcơ = ±cơV đã đưӧc biӃn đәi thành công suҩt điӋn pđ =
ei nghĩa là cơ năng đã đưӧc biӃn thành điӋn năng

*ChӃ đӝ đӝng cơ điӋn

Cung cҩp điӋn cho máy điӋn , điӋn áp U cӫa nguӗn điӋn sӁ gây ra dòng điӋn i trong thanh dүn.
Dưӟi tác dөng cӫa tӯ trưӡng sӁ có lӵc điӋn tӯ ±đt = Bil tác dөng lên thanh dүn làm thanh dүn chuyӇn đӝng
vӟi tӕc đӝ V có chiӅu như hình vӁ(hình vӁ)

Công suҩt điӋn đưa vào đӝng cơ:

pđ = ui = ei = Bilv = ±đtv

Như vұy công suҩt điӋn pđ = ui đưa vào đӝng cơ đã đưӧc biӃn thành công suҩt cơ Pcơ = ±đtv trên
trөc đӝng cơ. ĐiӋn năng đã đưӧc biӃn đәi thành cơ năng. Ta thҩy cùng mӝt thiӃt bӏ điӋn tӯ tuǤ theo năng
lưӧng đưa vào mà máy điӋn có thӇ làm viӋc ӣ chӃ đӝ đӝng cơ hoһc máy phát điӋn. Mӑi loҥi máy phát
điӋn đӅu có tính chҩt thuұn nghӏch

Các bӝ phұn cơ bҧn cӫa máy điӋn là gì? Chӭc năng cӫa các bӝ phұn ҩy? Phân loҥi máy điӋn?

Trҧ lӡi:
 Máy điӋn là thiӃt bӏ điӋn tӯ, nguyên lý làm viӋc dӵa vào hiӋn tưӧng cҧm ӭng điӋn tӯ. VӅ cҩu tҥo
máy điӋn gӗm mҥch tӯ(lõi thép) và mҥch điӋn(các dây cuӕn), dùng đӇ biӃn đәi dҥng năng lưӧng như cơ
năng thành điӋn năng(máy phát điӋn) hoһc biӃn đәi điӋn năng thành cơ năng hoһc dùng đӇ biӃn đәi thông
sӕ điӋn như biӃn đәi điӋn áp, dòng điӋn, tҫn sӕ, sӕ pha....

Máy điӋn có thӇ phân làm 2 loҥi(phân loҥi dӵa vào nguyên lý biӃn đәi năng lưӧng)

-Máy điӋn tĩnh

Máy điӋn tĩnh thưӡng gһp là máy biӃn áp làm viӋc dӵa trên hiӋn tưӧng cҧm ӭng điӋn tӯ do sӵ
biӃn thiên tӯ thông giӳa các cuӝn dây không có chuyӇn đӝng tương đӕi vӟi nhau.

Máy điӋn tĩnh dùng đӇ biӃn đәi thông sӕ điӋn năng

-Máy điӋn có phҫn đӝng(quay hoһc chuyӇn đӝng thҷng)

Nguyên lý làm viӋc dӵa vào hiӋn tưӧng cҧm ӭng điӋn tӯ, lӵc điӋn tӯ, do tӯ trưӡng và dòng điӋn
cӫa các cuӝn dây có chuyӇn đӝng tương đӕi vӟi nhau gây ra.

Loҥi máy điӋn này thưӡng đưӧc dùng đӇ biӃn đәi dҥng năng lưӧng

Sơ đӗ phân loҥi máy điӋn thông dөng thưӡng gһp

Máy điӋn

Máy điӋn có phҫn quay

M điӋn tĩnh

MĐ xoay chiӅu MĐ mӝt chiӅu

Máy không đӗng bӝ Máy đg bӝ

Máy Đcơ M Đcơ M ĐC M

biӃn phát 1 phát

không phát| ĐB 1
áp

| ĐB| chiӅu chiӅu

|

Cҩu tҥo và nguyên lý làm viӋc cӫa máy biӃn áp?

'
||

máy biӃn áp có hai bӝ phұn chính : Lõi thép và dây cuӕn

*Lõi thép máy biӃn áp dùng đӇ dүn tӯ thông chính cӫa máy, đưӧc chӃ tҥo tӯ nhӳng vұt liӋu dүn tӯ tӕt,
thưӡng là thép kӻ thuұt điӋn. Lõi thép gӗm hai bӝ phұn:

-Trө là nơi đӇ đһt dây cuӕn

-Gông là phҫn khép kín mҥch tӯ giӳa các trө

trө và gông tҥo thành mҥch tӯ khép kín

đӇ giҧm dòng điӋn xoáy trong lõi thép ngưӡi ta dùng thép lá kӻ thuұt điӋn (dày 0.35 mm đӃn 0.5 mm, hai
mһt có sơn cách điӋn ) ghép lҥi vӟi nhau thành lõi thép

*Dây cuӕn máy biӃn áp thưӡng đưӧc chӃ tҥo bҵng dây đӗng (hoһc nhôm), có tiӃt diӋn tròn hoһc chӳ nhұt,
bên ngoài dây dүn có bӑc cách điӋn

Dây cuӕn gӗm nhiӅu vòng dây và lӗng vào trө lõi thép. Giӳa các vòng dây, giӳa các dây cuӕn có cách
điӋn vӟi nhau và các dây cuӕn có cách điӋn vӟi lõi thép. Máy biӃn áp thưӡng có hai hoһc nhiӅu dây cuӕn.
Khi các dây cuӕn đһt trên cùng mӝt trө thì dây cuӕn thҩp áp đһt sát trө thép, dây cuӕn cao áp đһt lӗng ra
ngoài làm như vұy sӁ giҧm đưӧc vұt liӋu cách điӋn.

ĐӇ làm mát và tăng cưӡng cách điӋn cho máy biӃn áp, ngưӡi ta thưӡng đһt lõi thép và dây cuӕn trong mӝt
thùng chӭa dҫu máy biӃn áp. Đӕi vӟi máy biӃn áp công suҩt lӟn, vӓ thùng dҫu có cánh tҧn nhiӋt. Ngoài ra
còn có các sӭ xuyên ra đӇ nӕi các đҫu dây cuӕn ra ngoài, bӝ phұn chuyӇn mҥch đӇ điӅu chӍnh điӋn áp; rơ
le hơi đӇ bҧo vӋ máy.....

*Nguyên lý làm viӋc cӫa máy biӃn áp

-Sơ đӗ nguyên lý máy biӃn áp

Khi ta nӕi dây quҩn sơ cҩp vào nguӗn điӋn xoay chiӅu điӋn áp U1 sӁ có dòng điӋn sơ cҩp I1

Dòng điӋn I1 sinh ra tӯ thông ĭ biӃn thiên chҥy trong lõi thép. Tӯ thông này móc vòng đӗng thӡi vӟi
cҧ hai dây quҩn sơ cҩp và thӭ cҩp đưӧc gӑi là tӯ thông chính.

Theo đӏnh luұt cҧm ӭng điӋn tӯ: e1 = - W1 dĭ/dt

 e2 = - W2 dĭ/dt

W1, W2 là sӕ vòng dây quҩn sơ cҩp và thӭ cҩp. Khi máy biӃn áp có tҧi, dưӟi tác đӝng cӫa sӭc điӋn
đӝng e2, có dòng điӋn thӭ cҩp I 2cung cҩp điӋn cho tҧi. Tӯ thông ĭ biӃn thiên hình sin ĭ = ĭ (max)
sinȦt

Ta có:

e1 = - W1 dĭ/dt = 4,44 f W1ĭ(max) 2 sin(Ȧt- ʌ/2)

e2 = - W2 dĭ/dt = 4,44 f W2ĭ(max) 2 sin(Ȧt- ʌ/2)

trong đó E1=4,44 f W1ĭ(max), E2 =4,44 f W2ĭ(max)

k = E1/ E2= W1/ W2 , k đưӧc gӑi là hӋ sӕ biӃn áp.

Bӓ qua điӋn trӣ dây quҩn và tӯ thông tҧn ra ngoài không khí ta có:

U1/ U2§ E1/ E2 = W1/ W2 = k

Bӓ qua mӑi tәn hao trong máy biӃn áp, ta có:

U1 I1 § U2 I 2

í U1/U2 § I1/I2 =W1/W2 = k

|||

Trҧ lӡi:


|
| 
||

Lõi thép cӫa máy điӋn là mҥch tӯ. Mҥch tӯ là mҥch khép kín dùng đӇ dүn tӯ thông.

Xét mҥch tӯ đơn giҧn sau:(hình vӁ)

Mҥch tӯ trên đӗng nhҩt bҵng thép kӻ thuұt điӋn và có mӝt dây cuӕn. Áp dөng đӏnh luұt dòng điӋn toàn
phҫn: 2    vào mҥch tӯ trên ta có:

H.l = wi

H: cưӡng đӝ tӯ trưӡng trong mҥch tӯ đo bҵng A/m

l: chiӅu dài trung bình cӫa mҥch tӯ (đo bҵng A/m)

w: sӕ vòng dây cӫa cuӝn dây

dòng điӋn i tҥo ra tӯ thông cho mҥch tӯ gӑi là dòng điӋn tӯ hoá

Tích sӕ wi đưӧc gӑi là sӭc tӯ đӝng:

Hl đưӧc gӑi là tӯ áp rơi trong mҥch tӯ

Đӕi vӟi mҥch tӯ có n đoҥn và m cuӝn dây đӏnh luұt mҥch tӯ đưӧc viӃt:

Ê

  X 
1  1

Trong đó dòng điӋn ij nào đó có chiӅu phù hӧp vӟi chiӅu ˜ đã chӑn theo quy tҳc vһn nút chai sӁ mang
dҩu dương, không phù hӧp sӁ mang dҩu âm.

k-chӍ sӕ tên đoҥn mҥch tӯ;

j-chӍ sӕ tên cuӝn dây dòng điӋn

| |
|
| 
||
| 
|

| ˜| ß
| |

| |
|
|
 | ß
 |

 |

 |

trưӟc hӃt ta xác đӏnh tӯ cҧm cӫa mӛi đoҥn mҥch:

å å
1
, 2

€1 €2
S1, S2 là tiӃt diӋn đoҥn mҥch tӯ 1, 2

tӯ đó ta tìm đưӧc cưӡng đӝ tӯ trưӡng H1, H2

Do đoҥn mҥch 2 là khe hӣ không khí nên H2 đưӧc xác đӏnh theo công thӭc sau:

ù2
2  trong đó µ0 = 4c.10-7 H/m
¼0

Đoҥn mҥch 2 là đoҥn mҥch tӯ có vұt liӋu là sҳt tӯ nên ta phҧi tra đưӡng cong B = f(H) hoһc trang bҧng
đӕi vӟi các loҥi thép đӇ tìm ra H1

sau đó ta áp dөng đӏnh luұt mҥch tӯ:  1 1
 2 2  X11
X2 2