"Don't study, don't know - Studying you will know!

"
NGUYEN TRUNG HOA
 Baìi giaíng: THUÍY VÀN I
Giaïo viãn biãn soaûn: GVC-Th.s: NGUYÃÙN BAÍN
W X
CHÆÅNG I
TÄØNG LUÁÛN
1.1.TAÌI NGUYÃN NGUÄÖN NÆÅÏC & VÁÚN ÂÃÖ SÆÍ DUÛNG TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC.
1.1.1 Taìi nguyãn nguäön næåïc vaì caïc âàûc træng cuía noï:
1 Táöm quan troüng taìi nguyãn nguäön næåïc .
Taìi nguyãn næåïc laì mäüt loaûi váût cháút phong phuï nháút trãn traïi âáút, laì thaình pháön cáúu
taûo chênh cuía moüi váût thãø säúng vaì laì læûc læåüng chuí læûc laìm thay âäøi khäng ngæìng hçnh
thãú bãö màût cuía traïi âáút. Næåïc giæî vai troì then chäút trong viãûc âiãöu hoìa nhiãût âäü traïi âáút
baío âaím cho sæû sinh täön cuía nhán loaûi vaì cuîng laì nhán täú chuí yãúu aính hæåíng âãún sæû tiãún
triãøn cuía nãön vàn minh.
2. Næåïc trãn haình tinh chuïng ta täön taûi dæåïi caïc daûng khaïc nhau.
Taìi nguyãn næåïc âæåüc âaïnh giaï laì nguäön taìi nguyãn vénh cæíu. Næåïc trãn quaí âáút täön
taûi trong mäüt khoaíng khäng gian goüi laì thuíy quyãøn. Khoaíng khäng gian naìy phaït triãøn
âãún âäü cao 15 km trong báöu khäng khê vaì âi sáu xuäúng màût âáút khoaíng 1km trong thaûch
quyãøn tæïc laì voí traïi âáút. Næåïc váûn âäüng trong thuíy quyãøn qua nhæîng con âæåìng vä cuìng
phæïc taûp cáúu taûo thaình voìng tuáön hoaìn thuíy vàn (hay goüi laì chu kç thuíy vàn). Næåïc täön
taûi dæåïi caïc daûng sau:
- Næåïc trãn màût âáút, trong caïc ao häö, säng suäúi... coï thãø khai thaïc sæí duûng træûc tiãúp.
- Næåïc trong caïc âaûi dæång vaì biãøn (næåïc màûn).
- Næåïc trong loìng âáút dæåïi daûng næåïc ngáöm.
- Næåïc täön taûi dæåïi daûng bàng, tuyãút åí hai cæûc vaì caïc âènh nuïi cao.
- Næåïc trong khäng khê vaì caïc daûng liãn kãút khaïc ...
3. Caïc thuäüc tênh taìi nguyãn næåïc.
- Màût låüi: Khäng coï næåïc thç khäng coï sæû säúng, màût khaïc næåïc laì âäüng læûc chuí yãúu
chi phäúi moüi hoaût âäüng vãö dán sinh kinh tãú cuía con ngæåìi.
- Màût haûi: Dán gian coï cáu:”Nháút thuíy, nhç hoía, ba âaûo tàûc...”
Sæû phaï hoaûi cuía næåïc âäúi våïi sæû säúng con ngæåìi, caïc cäng trçnh xáy dæûng: thuíy låüi,
cáöu âæåìng, dán duûng.v.v...âæåüc xãúp vaìo haìng säú mäüt sau âoï måïi âãún hoía hoaûn, chiãún
tranh .v.v...Chênh vç váûy haìng nàm trãn thãú giåïi coï täø chæïc häüi nghë toaìn cáöu baìn vãö caïc
biãûn phaïp ngàn ngæìa vaì phoìng chäúng caïc thaím hoüa cuía thiãn nhiãn, mäüt váún âãö âæåüc
chuï yï nhiãöu nháút âoï laì luî luût, haûn haïn haìng nàm xaíy ra trãn thãú giåïi.
4. Taìi nguyãn næåïc âæåüc âaïnh giaï båíi caïc âàûc træng.
- Læåüng,
- Cháút læåüng.
- Âäüng thaïi næåïc: biãøu thë sæû thay âäøi caïc âàûc træng doìng chaíy theo thåìi gian nhæ
täøng læåüng, chuyãøn âäüng cuía doìng chaíy màût, doìng chaíy ngáöm, trao âäøi cháút hoìa tan,
truyãön màûn .v.v...

Trang 1
 1.1.2 Váún âãö sæí duûng taìi nguyãn næåïc.
1. Âäúi våïi âåìi säúng con ngæåìi (næåïc sinh hoaût).
2. Duìng âãø tæåïi trong näng nghiãûp, phaït âiãûn.
3. Giao thäng thuyí.
4. Duìng trong cäng nghiãûp .
5. Khai thaïc låüi duûng täøng håüp: phoìng luî, tåïi, phaït âiãûn kãút håüp nuäi träöng thuyí saín
.v.v... bàòng caïc cäng trçnh thuíy låüi.
Theo taìi liãûu thäúng kã 1973læåüng næåïc duìng haìng nàm trãn thãú giåïi vaìo khoaíng
3000 km3 næåïc ngoüt chiãúm 10% täøng læåüng doìng chaíy trãn traïi âáút, nàm 2000 læåüng
næåïc cáön thiãút 18.7000 km3 / nàm chiãúm 14 ÷15 láön læåüng næåïc chæïa trong säng ngoìi
chiãúm hån 1/2 täøng læåüng doìng chaíy nàm trãn traïi âáút.
1.2. NHIÃÛM VUÛ & NÄÜI DUNG CUÍA MÄN HOÜC THUÍY VÀN CÄNG TRÇNH
1.2.1 Nhiãûm vuû cuía män hoüc :
1. Tênh toaïn vaì âaïnh giaï taìi nguyãn nguäön næåïc.
Âaïnh giaï tiãöm nàng vãö taìi nguyãn næåïc trong thiãn nhiãn âãø giaíi quyãút caïc váún âãö coï
liãn quan âãún yãu cáöu duìng næåïc cho håüp lê, tæïc laì tênh toaïn caïc thaình pháön cuía phæång
trçnh cán bàòng næåïc trong hãû thäúng khi cáúu truïc hãû thäúng vaì caïc yãu cáöu duìng næåïc âæåüc
xaïc âënh. Nhiãûm vuû cå baín cuía män hoüc thuíy vàn cäng trçnh phaíi giaíi quyãút khi láûp så
âäö hãû thäúng laì:
- Tênh toaïn nguäön næåïc tæïc laì âaïnh giaï tiãöm nàng vãö taìi nguyãn næåïc riãng biãût tæìng
con säng hoàûc trong hãû thäúng.
- Tênh toaïn cán bàòng næåïc trong hãû thäúng khi cáúu truïc cuía hãû thäúng âaî âæåüc xaïc
âënh.
- Tênh toaïn sæû thay âäøi cuía doìng chaíy khi coï taïc âäüng cuía con ngæåìi vaìo hãû thäúng.
Hay noïi caïch khaïc nghiãn cæïu quan hãû tæång taïc giæîa caïc biãûn phaïp cäng trçnh våïi
nguäön næåïc trong hãû thäúng.
2. Nhiãûm vuû cuía män hoüc thuíy vàn cäng trçnh.
Thuíy vàn cäng trçnh khäng âi sáu vaìo nghiãn cæïu nhæîng quy luáût cuía quaï trçnh doìng
chaíy maì chè nghiãn cæïu caïc phæång phaïp tênh toaïn xaïc âënh caïc âàûc træng thuíy vàn æïng
våïi táön suáút thiãút kãú, coï thãø noïi âáy laì chuyãn nghaình thuíy vàn æïng duûng.
1.2.2 Näüi dung cuía män hoüc thuíy vàn cäng trçnh
1. Cung cáúp nhæîng kiãún thæïc cå baín vãö sæû hçnh thaình doìng chaíy säng ngoìi, caïc
phæång phaïp nghiãn cæïu, tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn cho hãû thäúng.
2. Näüi dung coï ba pháön chênh:
- Pháön tênh toaïn thuíy vàn,
- Pháön tênh toaïn âiãöu tiãút,
- Âo âaûc chènh biãn vaì dæû baïo thuíy vàn.

Trang 2
 1.3 ÂÀÛC ÂIÃØM CAÏC HIÃÛN TÆÅÜNG THUÍY VÀN & CAÏC PHÆÅNG PHAÏP
NGHIÃN CÆÏU
1.3.1 Âàûc âiãúm caïc hiãûn tæåüng thuíy vàn
1. Hiãûn tæåüng thuíy vàn laì kãút quaí sæû taïc âäüng nhiãöu nhán täú tæû nhiãn.
Vê duû: Doìng chaíy sinh ra phuû thuäüc vaìo mæa, âiãöu kiãûn âëa cháút, thaím phuí thæûc váût
v.v... Âoï laì mäüt quaï trçnh tæû nhiãn våïi âáöy âuí tênh cháút váût lê cuía noï vaì biãøu hiãûn cuía
phaûm truì nguyãn nhán vaì háûu quaí.
2. Caïc hiãûn tæåüng thuíy vàn: Mang tênh cháút chu kyì cuía caïc xu thãú bçnh quán theo
thåìi gian nhæ chu kyì mäüt nàm, chu kyì nhiãöu nàm kãú tiãúp v.v...
3. Caïc hiãûn tæåüng thuíy vàn bë chi phäúi theo quy luáût khäng gian båíi yãúu täú khu væûc,
âëa hçnh, kinh vé âäü v.v..
4. Caïc hiãûn tæåüng thuíy vàn mang tênh ngáùu nhiãn roî rãût.
1.3.2 Caïc phæång phaïp nghiãn cæïu:
Dæûa vaìo caïc cäng trçnh nghiãn cæïu thuíy vàn phán laìm hai loaûi:
1. Phæång phaïp phán têch nguyãn nhán hçnh thaình.
- Phæång phaïp phán têch càn nguyãn,
- Phæång phaïp täøng håüp âëa lyï,
- Phæång phaïp læu væûc tæång tæû.
2. Phæång phaïp thäúng kã xaïc suáút: Pháön naìy âæåüc trçnh baìy kyî trong chæång III
1.4 VAÌI NEÏT VÃÖ LËCH SÆÍ PHAÏT TRIÃØN CUÍA MÄN THUÍY VÀN HOÜC.
1.4.1 Vaìi neït vãö lëch sæí phaït triãøn cuía män thuíy vàn hoüc thãú giåïi.
Khoa hoüc thuíy vàn ra coï nguäön gäúc tæì láu âåìi khi con ngæåìi coï khaïi niãûm vãö tuáön
hoaìn thuíy vàn. Vaìo khoaíng 4000 nàm vãö træåïc, nhán dán Trung Quäúc dæåïi sæû laînh âaûo
cuía Âai Vu âaî âáúu tranh bãön bè våïi næåïc luî säng Hoaìng, cuîng thåìi gian âoï ngæåìi Ai cáûp
âaî tiãún haình quan tràõc mæûc næåïc trãn säng Nin våïi muûc âêch phoìng chäúng luî. Tæì xa xæa,
âaî coï nhiãöu ngæåìi âæa ra caïc nháûn xeït khaïc nhau vãö sæû luán chuyãøn cuía næåïc trong thiãn
nhiãn nhæ thi haìo Homer (khoaíng 1000 nàm tr.CN) vaì caïc triãút gia Thales, Plato,v.v...åí
Hy Laûp, Lucretius, Seneca,v.v...åí La Maî. Pháön låïn caïc nháûn xeït âoï khäng coï cå såí khoa
hoüc âuïng âàõn. Tuy nhiãn caïc triãút gia Hy laûp nhæ Anaxagoras åí Clazomenae (500 - 428
tr.CN) vaì Theophrastu (372 - 287 tr.CN) âaî giaíi thich âuïng âàõn voìng tuáön hoaìn cuía
næåïc trong khê quyãøn, hoüc thuyãút naìy giaíi thêch læåüng næåïc ngáöm trong âáút pháön låïn laì
do næåïc mæa vaì tuyãút tháúm qua màût âáút cung cáúp. Sæû giaíi thêch naìy âæåüc coi laì sæû måí
âáöìu cho caïch giaíi thêch hiãûn âaûi vãö tuáön hoaìn thuíy vàn. Viãûc sæí duûng nguäön næåïc ngaìy
caìng tàng, do váûy viãûc nghiãn cæïu caïc hiãûn tæåüng thuíy vàn ngaìy caìng cáúp baïch, âoï laì
nhæîng âäüng læûc thuïc âáøy ngaình thuíy vàn hoüc luän luän phaït triãøn caí vãö phæång phaïp
nghiãn cæïu cuîng nhæ ké thuáût quan tràõc.
Lëch sæí phaït triãøn cuía thuíy vàn thãú giåïi coï thãø chia laìm caïc giai âoaûn nhæ sau:
- Giai âoaûn træåïc thãú kyí 18.
Nghiãn cæïu thuíy vàn trong thåìi kç naìy âaî dáön dáön chuyãøn hæåïng vãö khoa hoüc quan
saït mang tênh cháút cuûc bäü khäng coï hãû thäúng.Thåìi kç phuûc hæng Leonardo deVinci

Trang 3
(1452-1519) láön âáöu tiãn âaî tiãún haình nghiãn cæïu sæû phán bäú læu täúc trong caïc doìng
säng bàòng caïch sæí duûng mäüt chiãúc gáûy buäüc váût nàûng âæåüc giæî thàóng âæïng båíi caïi bong
boïng âäüng váût thäøi càng.
- Giai âoaûn tæì thãú kyí 18 âãún âáöu nàm 1930 cuía thãú kyí 20.
Khoa hoüc thuíy vàn trong giai âoaûn naìy âaî coï nhæîng bæåïc tiãún quan troüng. Nhiãöu
nguyãn lê thuíy læûc måïi âaî âæåüc phaït minh nhæ phæång trçnh Beïcnui, cäng thæïc
Chezy...vaì âaî coï caïc duûng cuû âo âaûc täút hån nhæ maïy âo mæa kiãøu láût vaì maïy læu täúc kãú.
- Giai âoaûn tæì nàm 1930 âãún nàm 1960.
Khoa hoüc thuíy vàn âaî coï mäüt bæåïc phaït triãøn quan troüng laì âaî phaït triãøn thaình mäüt
män hoüc âäüc láûp. Caïc cäng trçnh nghiãn cæïu thuíy vàn vãö lê thuyãút cuîng nhæ thæûc nghiãûm
mang tênh hãû thäúng, caïc nhaì khoa hoüc âaî æïng duûng caïc thaình tæûu cuía toaïn hoüc vaìo lénh
væûc tênh toaïn thuíy vàn. Âaïng chuï yï laì phæång phaïp thäúng kã toaïn hoüc âaî âæåüc æïng duûng
trong thuíy vàn do D.L.Xokolopski âãö nghë vaì âæåüc phaït triãøn båíi N.S.Kritski vaì M.F
Menken, G.A.Brocävêc, G.A.Aleïcxáyeïp v.v...
Thiãút láûp caïc mä hçnh toaïn âãø tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn, dæû baïo taïc nghiãûp,
âiãöu tiãút v.v...phuûc vuû låüi êch con ngæåìi.
- Giai âoaûn tæì nàm 1960 âãún nay.
Âáy laì giai âoaûn phaït triãøn hiãûn âaûi cuía thuíy vàn hoüc. Nhåì coï tråü giuïp cuía maïy tênh
vaì phæång phaïp tênh caïc baìi toaïn thuíy vàn phæïc taûp âaî âæåüc mä hçnh hoïa giaíi quyãút mäüt
caïch triãût âãø phuûc vuû saín xuáút.Theo quan âiãøm hãû thäúng, doìng chaíy säng ngoìi khäng chè
laì saín pháøm cuía khê háûu maì laì sæû taïc âäüng tæång taïc giæîa âiãöu kiãûn khê háûu, màût âãûm vaì
taïc âäüng cuía con ngæåìi âäúi våïi nguäön næåïc.
1.4.2 Vaìi neït vãö lëch sæí phaït triãøn cuía män thuíy vàn hoüc Viãût Nam.
Træåïc thãú kyí 20, åí Viãût Nam háöu nhæ khäng coï mäüt taìi liãûu thuíy vàn naìo. Tuy nhiãn
con ngæåìi Viãût Nam âaî coï nhæîng hiãøu biãút vaì ghi nháûn vãö thuíy vàn tæì ráút láu âåìi. Ba
ngaìn nàm vãö træåïc, tæì âåìi Laî Voüng, vuìng duyãn haíi miãön Bàõc âaî coï baìi ca con næåïc ráút
coï taïc duûng âäúi våïi saín xuáút näng nghiãûp. Tæì thãú kyí thæï 10 Ngä Quyãön âaî biãút sæí duûng
quy luáût thuíy triãöu diãût quán Nam Haïn trãn säng Baûch Âàòng. Caïc kãnh âaìo nhæ säng
Âuäúng, säng Luäüc, kãnh nhaì Lã v.v... âaî täön taûi bao âåìi nay âiãöu âoï noïi lãn coï sæû hiãøu
biãút nháút âënh vãö doìng chaíy säng ngoìi.
Tæì âáöu thãú kyí 20, khi ngæåìi Phaïp cai trë næåïc ta, maûng læåïi traûm quan tràõc khê tæåüng
thuíy vàn måïi âæåüc thaình láûp. Traûm âo såïm nháút coï tæì 1902, tæì nàm 1910 âãún nàm 1954
chuí yãúu laì caïc traûm âo mæûc næåïc bäú trê åí caïc säng låïn vaì caïc traûm âo mæa åí caïc thaình
phäú vaì thë xaî.
Tæì nàm 1959 âãún nay, maûng læåïi traûm khê tæåüng thuíy vàn khäng ngæìng måí räüng trãn
qui mä låïn, vaì viãûc täø chæïc quan tràõc âo âaûc coï hãû thäúng.
Cuìng våïi sæû phaït triãøn khoa hoüc ké thuáût noïi chung vaì khoa hoüc ngaình thuíy vàn noïi
riãng, âäüi nguî caïn bäü thuíy vàn hoüc Viãût Nam låïn maûnh khäng ngæìng, tiãúp cáûn vaì hoìa
håüp våïi nhæîng tiãún bäü vãö khoa hoüc ké thuáût tiãn tiãún cuía thuíy vàn trãn thãú giåïi.

Trang 4
 CHÆÅNG II
ÂAÛI CÆÅNG VÃÖ SÆÛ HÇNH DOÌNG CHAÍY TRONG SÄNG

2.1 HÃÛ THÄÚNG SÄNG ( HTS)

2.1.1 Âënh nghéa.
HTS bao gäöm säng chênh, säng nhaïnh, häö ao âáöm láöy v.v...håüp thaình. Thæåìng ngæåìi
ta láúy tãn säng chênh âãø âàût tãn cho HTS.
Vê duû: Hãû thäúng säng Häöng gäöm: säng Thao, säng Lä, säng Âaì, säng Chaíy v.v... Hãû
thäúng säng Mã Cäng gäöm: säng Tiãön, säng Háûu, säng Täng Lã Saïp, biãøn Häö v.v...
2.1.2. Phán loaûi säng :
1. Phán loaûi theo chãú âäü doìng chaíy :
- Säng træûc tiãúp âäø vaìo häö trong näüi âëa hoàûc âäø ra biãøn goüi laì säng chênh.
- Säng âäø vaìo säng chênh goüi laì säng cáúp I.
- Säng âäø vaìo säng cáúp I goüi laì säng cáúp II.v.v...
2. Phán loaûi theo sæû phán bäú cuía maûng læåïi säng trãn læu væûc :
- Daûng chaíy song song.(Vê duû nhæ hãû thäúng S.Häöng)
- Daûng hçnh nan quaût .
- Daûng hçnh caình cáy.
- Daûng hçnh läng chim.

S.Läì S.Chaíy

S.Häöngì

S.Âaì

S.Maî

Hçnh 2-1 Hçnh daûng maûng læåïi säng

2. 2 LÆU VÆÛC SÄNG & CAÏC ÂÀÛC TRÆNG HÇNH HOÜC CUÍA NOÏ.
2.2.1 Læu væûc säng.
Læu væûc säng cuía mäüt con säng laì pháön diãûn têch màût âáút maì næåïc trãn âoï seî chaíy
vaìo trong säng (bao gäöm næåïc màût & næåïc ngáöm ) noïi caïch khaïc læu væûc säng laì khu
væûc táûp trung næåïc cuía säng.
Âãø xaïc âënh læu væûc säng ngæåìi ta dæûa trãn baín âäö âëa hçnh1:10000, 1:2500
hoàûc1:50000 v.v...

Trang 5
 2.2.2 Âæåìng phán næåïc cuía læu væûc.
1. Âæåìng phán næåïc màût: laì âæåìng bao
näúi liãön caïc âiãøm cao nháút xung quanh læu
væûc vaì ngàn caïch noï våïi caïc læu væûc khaïc, 16
khi næåïc mæa råi xuäúng hai phêa cuía âæåìng 18
20
naìy seî chaíy vãö hai säng khaïc nhau. Âãø xaïc
âënh âæåìng phán næåïc màût ngæåìi ta dæûa vaìo
baín âäö âëa hçnh (hçnh 2-1).
2. Âæåìng phán næåïc ngáöm: laì âæåìng näúi
liãön caïc âiãøm cao nháút xung quanh læu væûc åí
táöng khäng tháúm, khi læåüng næåïc màût tháúm 16
xuäúng hai phêa âæåìng naìy thç chaíy vãö hai 18
säng khaïc nhau (hçnh2-2). 20
Âäúi våïi mäüt læu væûc thç âæåìng phán 16
18
næåïc màût thæåìng khäng truìng våïi âæåìng 20
phán næåïc ngáöm do váûy trong thæûc tãú thæåìng
ngæåìi ta láúy âæåìng phán næåïc màût laìm
âæåìng phán næåïc cuía læu væûc.
Hçnh 2-1

Âæåìng phán næåïc màût

Âæåìng phán næåïc ngáöm

Hçnh 2-2 Âæåìng phán næåïc cuía læu væûc

2.2.3 Caïc âàûc træng hçnh hoüc cuía læu væûc.

1. Diãûn têch læu væûc: F (Km2)
Laì pháön diãûn têch khäúng chãú båíi âæåìng phán næåïc cuía læu væûc, kê hiãûu laì F vaì âån vë
tênh (Km2).
2. Chiãöu daìi cuía læu væûc: L1(Km)
Laì chiãöu âæåìng gáúp khuïc näúi tæì cæía ra læu væûc âi qua âiãøm giæîa caïc âoaûn thàóng càõt
ngang læu væûc (åí nåi coï sæû thay âäøi chãú âäü doìng chaíy) âãún chäù xa nháút cuía læu væcû. Kê
hiãûu (L1), âån vë (Km).

Trang 6
 3. Chiãöu daìi säng chênh: L(Km)
Laì chiãöu daìi doìng säng chênh tênh tæì nguäön âãún cæía ra. Kê hiãûu (L) âån vë (Km).
Thæåìng trong thæûc tãú tênh toaïn ngæåìi ta láúy L= L1..
4. Chiãöu räüng bçnh quán læu væûc B(Km).
F
B = (Km) (2-1)
L
5. Hãû säú hçình daûng læu væûc Kd.
F L.B B
Kd = 2 = 2 = (2-2)
L L L

Kd caìng tiãún tåïi 1 khaí nàng táûp trung næåïc nhanh.

Kd caìng nhoí hån 1 khaí nàng táûp trung næåïc cháûm.
6. Âäü cao bçnh quán cuía læu væûc Hbq (m)
n
Σ hi f i
1
Hbq = (m) (2-3)
F
Trong âoï: hi (m ) laì cao trçnh bçnh quán cuía hai âæåìng âäöng mæïc hi, hi+1
fi (km2) laì diãûn têch khäúng chãú giæaî 2 âæåìng âäöng mæïc kãö nhau.
n säú maính diãûn têch.
7. Âäü däúc bçnh cuía læu væûc J(%0)
n l +l
Σ i i +1
J = ∆h
1 2 (%0) (2-4)
F
Trong âoï: ∆h = (hi+1 - hi ) (m)
li vaì li+1 laì âäü daìi cuía âæåìng âäöng mæïc nàòm trong læu væûc (m).
8. Máût âäü læåïi säng: D (km/km2)
Máût âäü læåïi säng laì tyí säú giæîa täøng chiãöu daìi caïc säng suäúi trãn bãö màût læu væûc vaì
diãûn têch.
n
Σ Li
D= 1
(km/km2) (2-5)
F
Trong âoï: Li laì chiãöu daìi cuía säng nhaïnh vaì säng chênh cuía hãû thäúng säng.

2.3.SÆÛ HÇNH THAÌNH DOÌNG CHAÍY SÄNG NGOÌI :

2.3.1. Khaïi niãûm vãö sæû hçnh thaình doìng chaíy säng ngoìi :
1. Sæû hçnh thaình doìng chaíy màût.
- Quaï trçnh mæa: biãøu thë båíi cæåìng âäü mæa luän luän thay âäøi theo thåìi gian vaì
khäng gian noï phuû thuäüc vaìo nguyãn nhán gáy ra mæa.
- Quaï trçnh täøn tháút: gäöm caïc loaûi täøn tháút: âiãön truîng, tháúm, bäúc håi, bãö màût læu væûc
giæî laûi v.v...phuû thuäüc âiãöu kiãûn âëa hçnh, âëa cháút, låïp phuí trãn bãö màût læu væûc.
- Quaï trçnh saín sinh ra doìng chaíy màût: xaíy ra khi quaï trçnh mæa > quaï trçnh täøn tháút.

Trang 7
 2. Sæû hçnh thaình doìng chaíy ngáöm.
Læåüng mæa råi xuäúng âáút mäüt pháön ngáúm vaìo trong âáút, læåüng næåïc naìy cuîng bë
täøn tháút do bäúc håi qua màût âáút, mäüt pháön do rãù cáy huït v.v... pháön coìn laûi gàûp táöng
khäng tháúm taûo thaình doìng chaíy ngáöm. Næåïc ngáöm váûn chuyãøn trong âáút tuìy thuäüc vaìo
tæång quan giæîa mæûc næåïc säng vaì mæûc næåïc ngáöm. Do váûy doìng ngáöm âäúi våïi khe suäúi
nhoí chè täön taûi vaìi thaïng, coìn âäúi våïi säng låïn vaì sáu coï thãø keïo daìi suäút caí nàm.
2.3.2 Caïc âaûi læåüng âàûc træng biãøu thë doìng chaíy.
Næåïc trãn bãö màût læu væûc táûp trung vaìo khe suäúi, vaì âäù vaìo doììng säng chênh chaíy
qua màût càõt cæía ra læu væûc. Âãø xaïc âënh caïc âaûi læåüng âàûc træng doìng chaíy qua màût càõt
cæía ra åí âoï ngæåìi ta âàût caïc thiãút bë quan tràõc thu tháûp phuû thuäüc yãu cáöu duìng næåïc.
Sau âáy laì mäüt säú âaûi læåüng biãøu thë âaûi âàûc træng doìng chaíy.
1.Læu læåüng: Q(m3/s)
Læu læåüng laì læåüng næåïc chaíy qua màût càõt ngang naìo âoï trong mäüt dån vë thåìi gian,
kê hiãûu laì Q, âån vë tênh (m3/s).
2. Täøng læåüng: W(m3)
Täøng læåüng laì læåüng næåïc chaíy qua màût càõt ngang naìo âoï trong thåìi gian t giáy.
t
Wt = ∫ Qt dt (2-6)
0

hoàûc: W = Qbq(t2 - t1) (2-7)

3.Âäü sáu doìng chaíy: Y(mm)
Giaí sæí âem täøng læåüng doìng chaíy qua màût càõt cæía ra trong mäüt khoaíng thåìi gian
naìo âoï traîi âãöu trãn toaìn bäü diãûn têch læu væûc, ta coï mäüt låïp næåïc coï chiãöu daìy Y(mm)
10 9 W W
goüi laì âäü sáu doìng chaíy. Y= 12 = 3 (mm) (2-8)
10 F 10 F
4. Mä âun doìng chaíy: M (l/s -Km2)
Laì trë säú læu læåüng trãn mäüt âån vë diãûn têch læu væûc laì 1 km2
10 3 Q
M= (l/s.km2) (2-9)
F
M .t
Quan hãû giæîa Y vaì M: Y= 6 (2-10)
10
Nãúu xeït trong mäüt nàm t = 31,5.106 giáy thç: Y= 31,5.M (2-11)
5. Hãû säú doìng chaíy α.
Laì tyí säú giæîa âäü sáu doìng chaíy (hay coìn goüi laì låïp næåïc doìng chaíy) vaì læåüng mæa
tæång æïng sinh ra trong thåìi gian T.
Y
α= (2 -12) α khäng coï thæï nguyãn 0≤ Y ≤ X ⇒ 0 ≤ α ≤ 1.
X
2.3.3 Caïc màût càõt säng
1. Màût càõt doüc säng: laì màût càõt kãø tæì nguäön âi qua caïc âiãøm giæîa caïc màût càõt ngang
säng taûi nhæîng nåi chãú âäü doìng chaíy thay âäøi âäüt ngäüt âãún cæía ra. Âãø âo veî màût càõt doüc
säng ngæåìi ta dæûa vaìo taìi liãûu âëa hçnh vaì thæûc tãú âãø xaïc âënh.

Trang 8
 Z(m)
16
14
12
10
8
6
4
2
L(km)
0 50 100 150 200

Âiãøm âo 1 2 3 4 5 6 Cæía ra
Khoaíng caïch 16 22 22 40 50 30
Cao âäü 15 13 11 9,2 7,2 6,6 6,2

Hçnh 2 - 3: Màût càõt doüc säng

2. Màût càõt ngang säng: Laì màût càõt vuäng goïc våïi hæåïng doìng chaíy, màût càõt ngang
säng duìng âãø âo mæûc næåïc, læu læåüng, täøng læåüng, buìn caït v.v...
Z(m)
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0 B(m)
5 10 15 20 25 30

Âiãøm âo Båì traïi 1 2 3 4 5

Båì phaíi
Khoaíng caïch 5 4,5 4,5 5 5 1,1
Cao âäü 17 15 8 3 6 15 15,9
Hçnh 2 - 4 Màût càõt ngang säng.

2.4 CAÏC NHÁN TÄÚ AÍNH HÆÅÍNG ÂÃÚN SÆÛ HÇNH THAÌNH DOÌNG CHAÍY
TRONG SÄNG.
2.4.1 Nhán täú khê háûu :”Säng ngoìi laì saín pháøm cuía khê háûu “
1. Nhiãût âä.ü
+ Nhiãût âäü cuía khê quyãøn vaì bãö màût traïi âáút noïng lãn hay laûnh âi coï quan hãû máût
thiãút våïi hiãûn tæåüng bæïc xaû màût tråìi.Vai troì cuía nhiãût âäü coï aính hæåíng træûc tiãúp caïc yãúu
täú khê tæåüng vaì khê háûu xaíy ra.
+ Nhiãût âäü cuía màût âãûm :
- Nhiãût âäü cuía màût âáút.
- Nhiãût âäü cuía næåïc.
+ Nhiãût âäü cuía khäng khê.
Duûng cuû âo nhiãût âäü: nhiãût kãú, duìng maïy âo tæû ghi nhiãût âäü goüi laì nhiãût kyï.Trong
mäüt ngaìy ngæåìi ta âo nhiãût âäü 4 láön vaìo caïc giåì:1 giåì, 7 giåì, 13giåì,19giåì.

Trang 9
 2. AÏp suáút khäng khê.
AÏp suáút khäng khê laì troüng læåüng cuía cäüt khäng khê åí traûng thaïi ténh (tênh âãún giåïi
haûn trãn cuía khê quyãøn) taïc duûng lãn mäüt âån vë diãûn têch.
Nhæ váûy låïp khê quyãøn bao quanh quaí âáút khäng âãöu nåi daìy nåi moíng nãn sinh ra
aïp suáút khäng khê taûi moüi thåìi âiãøm vaì vë trê khaïc nhau.
Duûng cuû âo aïp suáút khäng khê gäöm nhiãöu loaûi
khê aïp kãú: khê aïp kãú thuíy ngán, khê aïp kãú kim loaûi Chán khäng
v.v ...
Âån vë âo aïp suáút khäng khê: miliba (mb) hoàûc K2 Pa 760mm
milimeït thuíy ngán (mmHg), 1(mb) = 0,76 (mmHg).
Trong âiãöu kiãûn tiãu chuáøn tæïc nhiãût âäü 0oC vaì aïp
Hg
suáút 1(at) chiãöu cao trung bçnh cuía cäüt thuíy ngán
bàòng 760(mm), nhæng nåi coï cäüt thuíy ngán cao hån
760(mm) goüi laì khê aïp cao, nåi coï cäüt thuíy ngán Hçnh 2-5 : AÏp suáút khäng khê
tháúp hån 760(mm) goüi laì khê aïïp tháúp. åí traûng thaïi trung bçnh

3. Âäü áøm khäng khê.

Trong khäng khê bao giåì cuîng coï chæïa mäüt læåüng håi næåïc nháút âënh (do næåïc:biãøn,
ao häö, säng ngoìi v.v...bäúc håi vaì do âäüng váût thaíi ra).
Læåüng håi næåïc coï trong khäng khê taûo ra âäü áøm cuía khäng khê.
a) Âäü áøm tuyãût âäúi: e (g/m3).
Âäü áøm tuyãût âäúi biãøu thë bàòng säú gam håi næåïc cuû thãø chæïa trong 1(m3 ) khäng khê.
b) Âäü áøm åí traûng thaïi baîo hoìa: E(g/m3).
Læåüng håi næåïc chæïa trong khäng khê noï phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü cuía khäúi khäng
khê, nhiãût âäü khäúi khäng khê caìng tàng chæïa âæåüc nhiãöu læåüng håi næoïc. Tuy nhiãn sæïc
chæïa âoï cuîng coï giåïi haûn.
Vê duû: trong 1m3 khäng khê.
- ÅÍ 00C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 5g.
- ÅÍ 200C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 17g.
- ÅÍ 300C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 30g.
Âãún giåïi haûn baío hoìa, ngæåìi ta noïi ràòng khäng khê âaî baîo hoìa håi næåïc tæïc laì noï
khäng chæïa thãm dæåüc næîa, nãúu nhiãût âäü khäng tàng .
c) Âäü áøm tæång âäúi: R (%)
Âäü áøm tæång däúi thæåìng biãøu thë dæåïi daûng % bàòng tè säú giæîa âäü áøm tuyãût âäúi va ìâäü
e
áøm åí traûng thaïi baîo hoìa: R= 100%
E
4. Gioï vaì baîo.
Theo khaïi niãûm cuía Khê tæåüng thuíy vàn thç gioï laì chuyãøn âäüng ngang cuía khäng
khê, khäng khê chuyãøn âäüng tæì nåi coï aïp suáút cao âãún nåi coï aïp suáút tháúp. Gioï âæåüc thãø
hiãûn qua hai âàûc træng sau:
- Hæåïng gioï: âæåüc thãø hiãûn qua hæåïng gioï thäøi theo hæåïng chè cuía con quay trãn cäüt
âo gioï. Vê duû: gioï Âäng-Bàõc, gioï Táy, gioï Âäng-Nam v.v...

Trang 10
 - Cáúp gioï: âæåüc thãø hiãûn qua täúc âäü gioï thäøi V(m/s) âæåüc phán ra laìm 12 cáúp:Tæì cáúp
1 âãún cáúp 12 vaì trãn cáúp 12.
Vê duû: Cáúp 1 coï V = 0,3-1,5 (m/s),
Cáúp 12 coï V > 33,5 (m/s).
Theo chãú âäü quan tràõc hiãûn haình: âo gioï giáût bçnh quán trong 2 giáy, âo täúc âäü gioï
bçnh quán trong 2 phuït.
Khi täúc âäü gioï ≥ täúc âäü gioï cáúp 8: V=17,2 - 20,7(m/s) thç goüi laì baîo. Khi gioï âaî
maûnh lãn thaình baîo thç aính hæåíng træûc tiãúp hoàûc giaïn tiãúp âãún khê háûu næåïc ta: thæåìng
gáy ra mæa låïn, næåïc säng dáng cao sinh luî luût aính hæåíng træûc tiãúp âãún hoaût âäüng caïc
ngaình kinh tãú, laì taïc nhán giaïn tiãúp hoàûc træûc tiãúp gáy nãn báút äøn âënh caïc cäng trçnh xáy
dæûng nhæ: dán duûng, cáöu âæåìng, thuíy låüi.v.v.. nhiãöu khi gáy ra phaï hoaûi hoaìn toaìn.
5. Bäúc håi Z (mm)
Bäúc håi laì hiãûn tæåüng næåïc tæì thãø loíng, thãø ràõn chuyãøn sang thãø håi. Trong thæûc tãú
nhæ bäúc håi màût næåïc, bäúc håi màût âáút (thay âäøi âäü áøm cuía âáút), bäúc håi qua laï cáy.
Âãø xaïc âënh âo læåüng bäúc håi ngæåìi ta duìng caïc thiãút bë âo.Vê duû: âãø âo bäúc håi màût
næåïc ngæåìi ta duìng duûng cuû âo äúng Piche (Zp), cháûu A (ZA ), giæîa Zp vaì ZA thæåìng coï
mäüt quan hãû chàût cheî, âãí âäöng nháút cho máùu taìi liãûu tênh toaïn thæåìng ngæåìi ta quy âäøi
vãö mäüt âån vë âo.
ZA = k..Zp Thæåìng ZA>Zp taûi mäüt vë trê âo nãn k >1.
Ngoaìi ra âaûi læåüng Z âæåüc xaïc âënh thäng qua phæång trçnh cán bàòng næåïc.
6. Mæa X(mm).
Mæa laì hiãûn tæåüng håi næåïc taûo thaình caïc âaïm máy chuyãøn âäüng lå læîng trong
khäng khê dæåïi mäüt taïc âäüng naìo âoï ngæng kãút taûo thaình caïc gioüt næåïc råi xuäúng màût
âáút, âaûi dæång, säng häö v.v...
Caïc hiãûn tæåüng thåìi tiãút thæåìng gáy ra mæa åí næåïc ta bao gäöm:
+ Mæa do gioï muìa,
+ Mæa do aïp tháúp,
+ Mæa âëa hçnh,
+ Mæa baîo.
+ Mæa do kãút håüp nhiãöu yãúu täú thåìi tiãút khaïc nhau.
Caïc phæång phaïp tênh toaïn læåüng mæa bçnh quán
cho mäüt khu væûc (læu væûc) hiãûn nay hay duìng laì: ∗2
∗1
a) Phæång phaïp bçnh quán säú hoüc:
Cå såí cuía phæång phaïp: Dæûa vaìo caïc traûm âo mæa
∗3
coï sàón trong khu væûc (læu væûc) trong thåìi gian quan
∗5 ∗4
tràõc âäöng thåìi âãø tênh toaïn.
Cäng thæïc tênh toaïn :
n
Σ Xi Hçnh 2-6 :Så âäö tênh toaïn mæa
1
Xbq = (mm) (2 -13) theo phæång phaïp bçnh quán säú
n

Trang 11
Trong âoï: Xbq (mm) læåüng mæa bçnh quán trãn khu væûc (læu væûc).
xi (mm) læåüng mæa âo âæåüc caïc traûm âo.
n täøng säú traûm âo mæa.
b) Phæång phaïp bçnh quán gia quyãön ( phæång phaïp âa giaïc thaïi sån).
Cå såí cuía phæång phaïp: Xem læåüng mæa âo âæåüc åí caïc traûm âo chè âaûi diãûn cho mäüt
vuìng diãûn têch bao quanh noï maì khäng âaûi diãûn cho mäüt vuìng khaïc.
Phæång phaïp tiãún haình:
+ Näúi caïc traûm âo mæa trong khu væûc (læu væûc) x2
x1
taûo thaình maûng tam giaïc.
+ Keí caïc âæåìng trung træûc caïc caûnh tam giaïc x3
taûo thaình caïc âa giaïc .
x5
Cäng thæïc tênh:
n f5
Σ f i xi x4
1
Xbq = (mm) (2 -14)
F
Hçnh 2-7 Så âäö tênh toaïn mæa
Trong âoï: xi (mm) giaï trë mæa åí tám caïc âa giaïc
theo phæång phaïp âa giaïc.
fi (km2) diãûn têch bäü pháûn cuía læu væûc
c) Phæång phaïp âæåìng âàóng trë mæa
2680
Cå såí cuía phæång phaïp: xem læåüng mæa thay
∗1 ∗2
âäøi tæì traûm âo mæa naìy âãún traûm âo mæa khaïc xi+1 2640
thay âäøi mäüt caïch âãöu âàûn theo khoaíng caïch. fi
2600
Caïc bæåïc tiãún haình : ∗3 xi
- Dæûa vaìo caïc traûm âo mæa veî caïc âæåìng ∗4 2560
âàóng trë mæa xi .
∗5 2480
- Xaïc âënh caïc pháön diãûn têch bäü pháûn fi
2520
Cäng thæïc tênh:
n
x +x
∑1 i 2 i+1 fi Hçnh 2- 8 Så âäö tênh mæa theo
Xbq = (mm) ( 2 -15) phæång phaïp âæåìng âàóng trë
F
2.4.2. Yãúu täú læu væûc .
1. Vë trê âëa lyï cuía læu væûc: Læu væûc âæåüc giåïi haûn båíi kinh vé âäü âëa lyï, phaín aính
båíi âäü däúc hçnh daûng maûng læåïi säng... âoïng goïp vai troì trong sæû hçnh thaình doìng chaíy.
2. Âiãöu kiãn âëa hçnh, âëa cháút: phaín aính quaï trçnh táûp trung næåïc vaì quan hãû giæîa
doìng chaíy màût vaì doìng chaíy ngáöm.
3. Ao häö, âáöm láöy, ræìng v.v... coï khaí nàng âiãöu tiãút laûi doìng chaíy laìm giaím læåüng
doìng chaíy màût laìm tàng læåüng doìng chaíy ngáöm.
2.4.3. Hoaût âäüng kinh tãú cuía con ngæåìi.
1. Hoaût âäüng kinh tãú theo hæåïng têch cæûc.
- Biãûn phaïp thuíy låüi,
- Biãûn phaïp lám nghiãûp,
- Biãûn phaïp näng nghiãûp.

Trang 12
 2. Hoaût âäüng kinh tãú theo hæåïng tiãu cæûc.
- Hiãûn tæåüng: phaï ræìng láúy gäø laìm næång ráøy...quy hoaûch dán cæ khäng håüp lyï.
- Khai thaïc âáút âaï xáy dæûng, khoaïng saín...gáy hiãûn tæåüng xoïi låí laìm thay âäøi hæåïng
doìng chaíy säng ngoìi.
2.5. PHÆÅNG TRÇNH CÁN BÀÒNG NÆÅÏC .
Phæång trçnh cán bàòng næåïc laì sæû thãø hiãûn mäüt âënh luáût chung nháút cuía váût lyï “Âënh
luáût baío toaìn váût cháút “.
Nguyãn lyï cán bàòng næåïc âäúi våïi mäüt khu væûc (læu væûc) coï thãø phaït biãøu nhæ
sau:”Hiãûu säú læåüng næåïc âãún vaì læåüng næåïc âi khoíi mäüt khu væûc ( læu væûc) bàòng sæû thay
âäøi læåüng træî chæïa trong khu væûc (læu væûc ) træåïc vaì sau thåìi âoaûn tênh toaïn báút kyì “.
2.5.1. Phæång trçnh cán bàòng næåïc thäng duûng.
Laì phæång trçnh cán bàòng viãút cho mäüt khu væûc (læu væûc) trong mäüt thåìi âoaûn báút kyì
tuyì theo yãu cáöu tênh toaïn. Âãø viãút phæång trçnh chuïng ta tiãún haình caïc bæåïc nhæ sau:
1. Giaí thiãút: Coï mäüt màût truû tæåíng tæåüng thàóng âæïng bao quanh chu vi khu væûc ta xeït
âãún táöng khäng tháúm næåïc.
2. Xeït caïc thaình pháön tham gia :
+ Læåüng næåïc âãún:
- Læåüng mæa råi trãn bãö màût X(mm),
- Læåüng doìng chaíy màût âãún y1(mm),
- Læoüng doìng chaíy ngáöm âãún w1(mm),
- Læåüng træî trong khu væûc (læu væûc) âáöu thåìi âoaûn tênh toaïn u1(mm).
+ Læåüng næåïc âi:
- Læåüng næåïc bäúc håi Z (mm),
- Læåüng doìng chaíy màût âi y2(mm),
- Læåüng doìng chaíy ngáöm âi w2 (mm),
- Læåüng træî trong khu væûc (læu væûc) cuäúi thåìi âoaûn tênh toaïn u2(mm).
3. Phæång trçnh cán bàòng :
( X + y1+ w1) - (Z +y2+ w2) = u2 - u1 ( 2-16)
Hay: X - Z + (y1- y2) + (w1- w2) = ± ∆u (2-17)
2.5.2 Phæång trçnh cán bàòng næåïc cuía læu væûc kên.
Theo khaïi niãûm âæåìng phán næåïc màût vaì âæåìng phán næåïc ngáöm cuía læu væûc thæåìng
khäng truìng nhau, nhæng trong træåìng håüp âàûc biãût nãúu âæåìng phán næåïc màût truìng våïi
âæåìng phán næåïc ngáöm ngæåìi ta goüi laì læu væûc kên.
1. Âäúi våïi læu væûc kên: y1 = w1 = 0 (2-18)
2. Phæång trçnh cán bàòng:
X = Y + Z ± ∆u (2-19)
Trong âoï: Y= y2 + w2

Trang 13
 2.5.3 Phæång trçnh cán bàòng næåïc trung bçnh trong nhiãöu nàm.
Thæåìng caïc âaûi læåüng âàûc træng doìng chaíy trung bçnh trong nhiãöu nàm laì mäüt âaûi
læåüng tæång âäúi äøn âënh, do váûy trong tênh toaïn thuyí vàn dæûa vaìo quan hãû giæîa chuïng
xáy dæûng nãn phæång trçnh cán bàòng goüi laì phæång trçnh cán bàòng næåïc trung bçnh trong
nhiãöu nàm.
1. Phæång trçnh cán bàòng :
X0 =Y0 + Z0 (2-20)
2. Caïc thaình pháön cuía phæång trçnh
n n n
Σ Xi Σ Yi Σ Zi U n − U1
X0 = 1
, Y0 = 1
, Z0 = 1
, ± ∆u = =0 (2-21)
n n n n
Trong âoï: Xi, Yi, Zi læåüng mæa, læåüng doìng chaíy, læåüng bäúc håi haìng nàm.
Un, U1 læåüng træî cuía nàm âáöu vaì cuäúi trong liãût taìi liãûu tênh toaïn.
n säú nàm quan tràõc âäöng thåìi.

Y1

W1 Z
U1

U2
Y2
W2

Hçnh 2-9 Caïc thaình pháön tham gia phæång trçnh cán bàòng
ï

Trang 14
 CHÆÅNG III
ÆÏNG DUÛNG LYÏ THUYÃÚT THÄÚNG KÃ XAÏC SUÁÚT
THÆÅÌNG DUÌNG TRONG TÊNH TOAÏN THUÍY VÀN
3.1- KHAÏI NIÃÛM CHUNG .
3.1.1 Baín cháút cuía caïc hiãûn tæåüng tæû nhiãn.
1. Caïc hiãûn tæåüng mang tênh táút nhiãn (táút âënh).
Laì nhæîng hiãûn tæåüng maì trong nhæîng âiãöu kiãûn nháút âënh noï phaït sinh vaì diãùn biãún
theo nhæîng qui luáût nháút âënh, khi thay âäøi tæì traûng thaïi naìy sang traûng thaïi khaïc ta coï
thãø biãút træåïc quaï trçnh vaì tênh cháút cuía chuïng.
Vê duû: Sæû xaíy ra cuía caïc phaín æïng hoïa hoüc, trong âiãöu kiãûn bçnh thæåìng næåïc âun
0
100 C laì säi.v.v...
2. Caïc hiãûn tæåüng mang tênh ngáùu nhiãn.
Laì nhæîng hiãûn tæåüng ngæåìi ta khäng thãø khàóng âënh træåïc âæåüc sæû xuáút hiãûn cuîng
nhæ quaï trçnh diãùn biãún, trong mäüt âiãöu kiãûn nháút âënh noï coï thãø xaíy ra thãú naìy, thãú khaïc
vaì tháûm chê khäng xaíy ra. Khi quan saït mäüt vaìi láön thç hçnh nhæ khäng tháúy chuïng tuán
theo mäüt qui luáût naìo caí, nhæng nãúu quan saït ráút nhiãöu láön ta coï thãø phaït hiãûn tháúy tênh
qui luáût roî rãût vaì äøn âënh (ngæåìi ta goüi âoï laì âaïm âäng cuía hiãûn tæåüng ngáùu nhiãn).
Vê duû: Khi gieo mäüt âäöng tiãön thç màût sáúp hay màût ngæía xuáút hiãûn chuïng ta khäng thãø
biãút âæåüc, nhæng gieo ráút nhiãöu láön ta tháúy sæû xuáút hiãûn màût sáúp vaì màût ngæía gáön bàòng
nhau.
3.1.2 Baín cháút cuía hiãûn tæåüng thuíy vàn.
Baín cháút cuía hiãûn tæåüng thuíy vàn ráút phæïc taûp noï chëu aính hæåíng nhiãöu taïc âäüng qua
laûi do âoï noï mang tênh ngáùu nhiãn roî rãût.Vç váûy, trong tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn
thiãút kãú ngæåìi ta thæåìng duìng lyï thuyãút thäúng kã xaïc suáút.
3.2 XAÏC SUÁÚT VAÌ TÁÖN SUÁÚT.
3.2.1 Biãún cäú vaì khäng gian caïc biãún cäú.
1. Khaïi niãûm caïc biãún cäú.
Âãø phán biãût caïc hiãûn tæåüng xaíy ra mäüt caïch tæû nhiãn khäng lãû thuäüc vaìo âiãöu kiãûn
thæûc nghiãûm, ta goüi caïc hiãûn tæåüng coï thãø xaíy ra laì biãún cäú.
Trong thæûc tãú ta thæåìng gàûp khäng gian caïc biãún cäú så cáúp (goüi laì biãún cäú cå baín)
.Biãún cäú så cáúp laì biãún cäú khäng thãø phán chia nhoí hån. Khäng gian biãún cäú så cáúp âæåüc
kyï hiãûu bàòng chæî E.
Vê duû : Khi tung âäöng tiãön thç khäng gian biãún cäú så cáúp laì E={es , en}.Sæû kãút håüp
giæîa caïc biãún cäú så cáúp (cå baín) theo mäüt täø håüp naìo âoï seî taûo thaình mäüt biãún cäú phæïc
håüp.
2. Phán loaûi caïc biãún cäú.
a) Biãún cäú chàõc chàõn (E) laì biãún cäú nháút âënh seî xaíy ra trong mäüt pheïp thæí (thæûc
nghiãûm).Vê duû: khi tung mäüt con xuïc xàõc thç biãún cäú chàõïc chàõn laì E={e1,e2,e3,e4,e5,e6}.

Trang 15
 b) Biãún cäú khäng: laì biãún cäú khäng xaíy ra trong mäüt pheïp thæí (thæûc nghiãûm ).
Vê duû: Khi tung mäüt con xuïc sàõc xuáút hiãûn màût låïn hån 6 laì biãún cäú khäng, vç con
xuïc sàõc khäng coï màût {7 }.
c) Biãún cäú xung khàõc:
Nãúu hai biãún cäú A va ìB khäng âäöng thåìi xuáút hiãûn trong mäüt pheïp thæí (thæûc
nghiãûm), thç ta goüi A vaì B laì hai biãún cäú xung khàõc.
d) Biãún cäú täøng:
Khi hai biãún cäú A & B trong âoï êt nháút coï mäüt biãún cäú xuáút hiãûn: A x/h (B khäng
x/h), B x/h (A khäng x/h) hoàûc caí A & B âäöng thåìi xuáút hiãûn âãöu dáùn âãún sæû x/h cuía
biãún cäú C. Thç C goüi laì biãún cäú täøng cuía hai biãún cäúA & B.
Kê hiãûu :C = A ∪ B hoàûc C = A+ B (3-1)
Vê duû : Tung mäüt con xuïc sàõc A = {e1,e2,e3}; B = {e3,e4,e5}thç C={e1,e2,e3,e4,e5}.
e) Biãún cäú têch:
Nãúu biãún cäú D laì do hai biãún cäú A & B âäöng thåìi xuáút hiãûn täø håüp thaình thç ngæåìi ta
goüi D laì biãún cäú têch cuía A & B.
Kê hiãûu :D = A ∩ B hoàûc D = A.B (3-2)
Theo vê duû cuía pháön 2-d thç D = {e3}

Biãún cäú A Biãún cäú B Biãún cäú C Biãún cäú D

Hçnh 3-1 Minh hoüa caïc biãún cäú.

3.2.2 Xaïc suáút vaì tênh cháút cuía xaïc suáút.

Trong säú hoüc âãø biãøu thë cuû thãø säú âo khaí nàng xuáút hiãûn cuía biãún cäú naìo âoï ngæåìi ta
goüi laì xaïc suáút xuáút hiãûn cuía biãún cäú âoï.
1. Tênh xaïc suáút træûc tiãúp .
Trong nhiãöu træåìng håüp, âiãöu kiãûn cuía pheïp thæí ( thæûc nghiãûm) coï tênh cháút âäúi xæïng
ta coï thãø âi tåïi kãút luáûn: Caïc biãún cäú så cáúp coï säú âo khaí nàng xuáút hiãûn nhæ nhau ( âäöng
khaí nàng) räöi tæì âoï suy ra tênh xaïc suáút cuía caïc biãún cäú phæïc taûp mäüt caïch dãù daìng.
Vê du:û Khi gieo mäüt âäöng tiãön cán âäúi thç xaïc suáút xuáút hiãûn màût sáúp vaì ngæîa laì nhæ
nhau vaì bàòng 1/2.
Âënh nghéa 1: Giaí sæí trong mäüüt pheïp thæí (thæûc nghiãûm) coï n biãún cäú så cáúp, trong âoï
coï m biãún cäú så cáúp thuáûn låüi cho biãún cäú A xuáút hiãûn, xaïc suáút xuáút hiãûn biãún cäú A laì :
m
p (A) = (3-3)
n
Khi m = n thç p (A) = 1 ⇒ A laì mäüt biãún cäú chàõc chàõn,
m = 0 thç p (A) = 0 ⇒ A laì mäüt biãún cäú khäng .
Tæì âoï ruït ra tênh cháút cuía xaïc suáút nhæ sau:

Trang 16
 - 0 ≤ p (A) ≤ 1 vç 0 ≤ m ≤ n (3-4)
- Nãúu A & B laì hai biãún cäú xung khàõc vaì C laì biãún cäú täøng cuía chuïng ta coï:
p (C) = p (A) + p (B). (3-5)
2. Tênh xaïc suáút theo táön suáút.
Trong thæûc tãú ta thæåìng gàûp caïc biãún cäú så cáúp trong mäüt pheïp thæí (thæûc nghiãûm) khaí
nàng xuáút hiãûn caïc biãún cäú så cáúp khäng giäúng nhau thç duìng âënh nghéa 1 âãø tênh xaïc
suáút khäng âuïng næîa .Do váûy ta phaíi thæûc hiãûn pheïp thæí ( thæûc nghiãûm) nhiãöu láön âãø
xaïc âënh. Sæû xuáút hiãûn cuía biãún cäú A ( Coìn goüi laì táön suáút xuáút hiãûn cuía biãún cäú A),
thæåìng chuïng giao âäüng xung quanh mäüt hàòng säú cäú âënh.
Âënh nghéa 2 : Xaïc suáút xuáút hiãûn biãún cäú A trong mäüt pheïp thæí ( thæûc nghiãûm) laì
táön suáút xuáút hiãûn cuía biãún cäú âoï khi säú láön thæûc nghiãûm tàng lãn vä haûn.
m
Kê hiãûu: p (A) = ( 3-6)
n
ÅÍ âáy: n täøng säú pheïp thæí (thæûc nghiãûm) ,
m laì säú láön pheïp thæí xuáút hiãûn biãún cäú A.
Trong thæûc tãú ngæåìi ta thæåìng tênh táön suáút theo tè säú pháön tràm:
m
p (A)= 100% (3-7)
n
Tæì cäng thæïc (3-5) coï daûng giäúng hoaìn toaìn cäng thæïc (3-6) do váûy táön suáút coï tênh
cháút giäúng xaïc suáút.
Caïch tênh xaïc suáút theo táön suáút coï æu âiãøm låïn åí chäø noï thêch nghi âæåüc våïi caí caïc
âiãöu kiãûn khäng cán âäúi cuía thæûc nghiãûm, do âoï âæåüc æïng duûng räüng raîi trong nhiãöu
ngaình thäúng kã.
Trong tênh toaïn thuíy vàn hiãûn nay chæa coï caïch naìo âãø xaïc âënh âæåüc caïc biãún cäú så
cáúp cuía caïc âàûc træng thuíy vàn nãn khäng thãø tênh xaïc suáút træûc tiãúp maì duìng säú liãûu thu
tháûp âæåüc trong nhiãöu nàm âãø tênh táön suáút thiãút kãú xem âoï giaï trë gáön âuïng våïi xaïc suáút.
Vê duû: Dæûa vaìo säú liãûu thu tháûp âæåüc taûi mäüt traûm thuíy vàn trong 10 nàm (âàûc træng
mæûc næåïc). Haîy tênh táön suáút xuáút hiãûn säú nàm coï H ≥15 m?
Theo taìi liãûu thu tháûp âæåüc trong 10 nàm åí baíng (3-1) ta tháúy coï 3 nàm 92, 94, 96 coï
m
giaï trë H ≥15m. Váûy theo cäng thæïc (3-6) vaì (3-7) ta coï: p (H ≥15 m) = 100%?.
n
3
⇒ p (H ≥15 m) = 100 = 30%.
10

Baíng (3-1): Taìi liãûu quan tràõc mæûc næåïc låïn nháút cuía mäüt traûm thuíy vàn.
Nàm 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99
H(m) 14 13,4 16,5 11 18 10,5 21 13,6 14,5 13

3.2.2 Xaïc suáút coï âiãöu kiãûn vaì tênh cháút cuía noï.
Khaïi niãûm xaïc suáút nãu åí pháön trãn chè liãn quan âãún âiãöu kiãûn pheïp thæí ngoaìi ra
khäng phuû thuäüc mäüt yãúu täú naìo khaïc goüi laì xaïc suáút vä âiãöu kiãûn.

Trang 17
 Trong thæûc tãú nhiãöu khi cáön tênh xaïc suáút cuía biãún cäú A khi biãút chàõc chàõn mäüt biãún
cäú B âaî xaíy ra laìm aính hæåíng âãún xaïc suáút cuía biãún cäú A.Ta goüi âoï laì xaïc suáút coï âiãöu
kiãûn cuía biãún cäú A khi biãún cäú B âaî xaíy ra vaì kê hiãûu p (A/B).
Vê duû: Láúy hai kiãûn haìng âãø kiãøm tra mäùi kiãûn haìng coï 10 saín pháøm, kiãûn haìng thæï
nháút coï 2 saín pháøm xáúu vaì 8 saín pháøm täút, kiãûn haìng thæï hai coï 3 saín pháøm xáúu vaì 7 saín
pháøm täút. Khi kiãøm tra láúy mäüt saín pháøm tuìy yï. Hoíi xaïc suáút láúy âuïng saín pháøm xáúu
âæûng trong kiãûn haìng thæï nháút laì bao nhiãu?
Roí raìng åí âáy coï 20 saín pháøm âæûng trong 2 kiãûn haìng coï khaí nàng láúy nhæ nhau,
nãn säú biãún cäú så cáúp laì 20.
Biãún cäú coï âiãöu kiãûn cho træåïc laì B láúy âuïng 1 saín pháøm xáúu trong 2 lä haìng laì:
P (B) =5/20 =1/4
Váûy p (A/B) = 2/5 (Vç trong 5 saín pháøm xáúu thç trong kiãûn 1 coï 2 saín pháøm xáúu
thuáûn låüi cho A xuáút hiãûn).
p( A ∩ B)
Maì p ( A ∩ B) = 2/20 = 1/10. Tæì kãút quaí trãn suy ra: p (A/B) = ( 3-8)
p( B)

Âënh nghéa 3: Xaïc suáút coï âiãöu kiãûn cuía biãún cäú A khi biãún cäú B âaî xáùy ra bàòng tè säú
p( A ∩ B)
cuía xaïc suáút p (A ∩ B) vaì p (B) Kê hiãûu: p (A/B) = (3-8’)
p( B)
Tæì (3-8) ⇒ p (A ∩ B) = p (A/B).p (B) (3-9)
Nãúu biãún cäú A & B âäüc láûp tæïc laì sæû xuáút hiãûn cuía biãún naìy khäng aính hæåíng sæû
xuáút hiãûn cuía biãún cäú kia thç p (A/B) = p (A) vaì p (B/A) = p (B).
Tæì (3-9) viãút laûi: p (A ∩ B) = p (A).p(B). (3-10)
Vê duû: Ta gieo âäöng thåìi 2 con xuïc sàõc.Tênh xaïc suáút âãø màût säú1 cuìng xuáút hiãûn laì
bao nhiãu ?
Vç 2 con xuïc sàõc xuáút hiãûn hoaìn toaìn âäüc láûp våïi nhau nãn p (A) = 1/6 , p (B) = 1/6.
Váûy: p (A ∩ B) = p (A).p (B) = 1/6.1/6 =1/36.

3.3 PHÁN BÄÚ XAÏC SUÁÚT CUÍA BIÃÚN NGÁÙU NHIÃN.

3.3.1 Biãún säú ngáùu nhiãn.
Mäüt biãún cäú ngáùu nhiãn coï thãø nháûn nhiãöu trë säú khaïc nhau x1, x2,...xn trong mäüt pheïp
thæí (thæûc nghiãûm). Sæû xuáút hiãûn trë säú naìo âoï hoaìn toaìn ngáùu nhiãn, nhæng qua ráút nhiãöu
pheïp thæí (thæûc nghiãûm ) ta coï thãø tçm âæåüc xaïc suáút (táön suáút) tæång æïng våïi moüi trë
säú: p (x1), p(x2),..,p(xn), thç x âæåüc goüi laì mäüt biãún säú ngáùu nhiãn.
Trong thæûc tãú ta thæåìng gàûp caïc biãún cäú ngáùu nhiãn:
- Biãnú ngáùu nhiãn råìi raûc nhæ: tung âäöng tiãön, xäø säú v.v...
- Biãún ngáùu nhiãn liãn tuûc nhæ: caïc âàûc træng thuíy vàn vç trong khoaíng [ x1...xn] ta
coï thãø láúy báút kyì mäüt giaï trë naìo âoï.
Khi xáy dæûng caïc cäng trçnh thuíy låüi, giao thäng,...Xeït caïc træåìng håüp xaíy ra âãø coï
biãûn phaïp cäng trçnh thoía âaïng, cho nãn khi tênh toaïn thuíy vàn thæåìng tênh xaïc suáút cuía
x råi vaìo khoaíng [x1...xmax], nhæng vç hiãûn tæåüng váùn âang coìn tiãúp diãùn, trë säú max laì

Trang 18
bao nhiãu hiãûn nay chæa xaïc âënh âæåüc do âoï thæåìng tênh xaïc suáút âãø cho x ≥ xi naìo
âoï vaì kê hiãûu: p (x ≥ xi). Våïi haìm yï laì xaïc suáút hay táön suáút âãø cho x nàòm trong khoaíng
[xi...xmax].
3.3.2 Máùu vaì täøng thãø.
Trong thäúng kã säú hoüc ta goüi n trë säú riãng biãût x1,x2...xn quan tràõc âæåüc cuía mäüt biãún
cäú ngáùu nhiãn naìo âoï laì máùu, säú trë säú cuía máùu goüi laì dung læåüng cuía máùu vaì goüi toaìn
thãø caïc trë säú cuía biãún säú ngáùu nhiãn x laì täøng thãø. Trong thæûc tãú caïc âàûc træng thuíy vàn
váùn âang coìn tiãúp diãùn do âoï khäng thãø xaïc âënh âæåüc täøng thãø.
ÆÏng duûng lê thuyãút TKXS vaìo trong tênh toaïn thuíy vàn thæûc cháút laì låüi duûng taìi liãûu
thu tháûp âæåüc cuía mäüt âàûc træng thuíy vàn naìo âoï laìm máùu, phán têch qui luáût cuía máùu,
xeït âãún sai säú láúy máùu, nãúu sai säú nàòm trong phaûm vi cho pheïp thç coï thãø láúy qui luáût cuía
máùu thay cho qui luáût cuía täøng thãø âãø xaïc âënh caïc âàûc træng thuíy vàn trong tênh toaïn
thiãút kãú.
3.3.3 Khaïi niãûm vãö phán bäú xaïc suáút cuía biãún ngáùu nhiãn.
Âãø hiãøu vãö phán bäú xaïc suáút cuía biãún ngáùu nhiãn theo qui luáût naìo. Haîy xeït mäüt vê
duû cuû thãø vãö mäüt âàûc træng thuíy vàn nhæ sau:
Vê duû: Xeït sæû phán bäú táön suáút vãö læu læåüng låïn nháút (Qmax) trong nàm taûi mäüt traûm
thuíy vàn våïi máùu taìi liãûu âo âaûc âæåüc nhæ sau ( säú liãûu âo âaûc tæì 1951- 2000) trong âoï:
- Âäü daìi cuía máùu (1951÷2000) laì: 50 nàm.
- Trë säú låïn nháút cuía máùu laì: 2950(m3/s).
- Trë säú nhoí nháút cuía máùu laì: 1160(m3/s).
- Trë säú bçnh quán cuía máùu laì: 1750(m3/s).
Âáy laì biãún ngáùu nhiãn liãn tuûc, âãø âån giaín trong tênh toaïn thuíy vàn ta phán cáúp âäü
låïn mäùi cáúp ∆Q = 300 (m3/s) vaì sàõp xãúp máùu säú liãûu thæûc âo tæì låïn âãún nhoí ( xem baíng
tênh toaïn 3-2).
Baíng 3-2: Tênh táön suáút Qmax taûi mäüt traûm thuíy vàn.
Sàõp xãúp cáúp læu læåüng Táön säú Táön suáút Máût âäü T/suáút T/suáút luîy têch
tæì Qmax - Qmin(m3/s) f (láön) p = f/n.100% p /∆Q(%).10-1 Σp = P(%)
(1) (2) (3) (4) (5)
3000 - 2700 1 2,0 0,06 2,0
2699 - 2400 2 4,0 0,12 6,0
2399 - 2100 3 6,0 0,20 12,0
2099 - 1800 11 22,0 0,75 34,0
1799 - 1500 18 36,0 1,20 70,0
1499 - 1200 12 24,0 0,80 94,0
1199 - 900 3 6,0 o,20 100,0
Σ 50 100 (%)

+ Láúy cäüt (4) tung âäü vaì cäüt (1) hoaình âäü ta veî âæåüc âäö thë goüi laì âæåìng phán bäú
máût âäü táön suáút (xem hçnh 3-2)
+ Láúy cäüt (1) tung âäü vaì cäüt (5) hoaình âä üta veî âæåüc âäö thë goüi laì âæåìng phán bäú
táön suáút luîy têch trong thuíy vàn goüi tàõt laì âæåìng táön suáút ( xem hçnh 3-3)

Trang 19
 P/∆Q10-1
Q(m3/s)

1,2 3000
1,0
08 2000
0,6
0,4 1000
0,2
0 3 0 20 40 60 80 100 P%
900 1800 2700 Q(m /s)
Hçnh 3-2 Âæåìng phán bäú máût âäü táön suáút Hçnh 3-3:Âæåìng táön suáút luîy têch læu læåüng

Âäúi caïc biãún ngáùu nhiãn liãn tuûc khi ta chia cáúp ∆Q caìng nhoí ( ∆Q → 0) thç trãn hçnh
veî quan hãû (3-2) vaì (3-3) tråí thaình âæåìng cong liãön neït biãøu hiãûn âuïng qui luáût phán bäú
cuía baín cháút hiãûn tæåüng.
Âäúi daûng âæåìng táön suáút luîy têch læu læåüng cho ta biãút âæåüc quan hãû giæîa biãún ngáùu
nhiãn vaì táön suáút xuáút hiãûn laûi (x ∼ p) coï nghéa nãúu ta biãút træåïc mäüt âaûi læåüng naìy thç
chuïng ta xaïc âënh âæåüc âaûi læåüng kia vaì ngæåüc laûi. Trong tênh toaïn thuíy vàn ngæåìi ta goüi
tàõt laì âæåìng táön suáút.
3.4 ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT KINH NGHIÃÛM .
3.4.1 Phæång phaïp veî âæåìng táön suáút kinh nghiãûm
1. Choün máùu säú liãûu thäúng kã (theo yãu cáöu tênh toaïn).
2. Sàõp xãúp máùu säú liãûu tæì giaï trë max âãún min.
3. Tênh táön suáút theo cäng thæïc kinh nghiãûm.
m − 0,5
- Cäng thæïc trung bçnh p1= 100% (3-10)
n
m − 0,3
- Cäng thæïc säú giæîa p2 = 100% (3-11)
n + 0,4
m
- Cäng thæïc voüng sä ú p3= 100% (3-12)
n +1
Trong âoï: m laì säú thæï tæû tæì 1÷n, n laì âäü låïn cuía máùu ( hay goüi laì dung læåüng máùu).
4. Cháúm caïc âiãøm quan hãû xi vaì pi veî âæåìng táön suáút kinh nghiãûm.
3.4.2 Ngoaûi suy âæåìng táön suáút kinh nghiãûm.
Do máùu säú liãûu thæûc âo coï haûn do váûy giaï trë táön suáút cáön tçm nàòm ngoaìi phaûm vi caïc
âiãøm âo cuía âæåìng táön suáút kinh nghiãûm, vê duû: xaïc âënh giaï trë æïng våïi táön suáút p =
0,5% , p = 1% hoàûc p = 95% v.v... Do váûy âæåìng táön suáút kinh nghiãûm cáön phaíi keïo daìi
theo xu thãú âãø näüi suy säú liãûu.
1. Phæång phaïp âäö giaíi: Veî âæåìng táön suáút kinh nghiãûm lãn giáúy táön suáút âãø keïo daìi
näüi suy caïc giaï trë cáön xaïc âënh.
2. Phæång phaïp giaíi têch: Âi tçm phæång trçnh toaïn hoüc biãùu diãùn phuì håüp daûng
âæåìng táön suáút kinh nghiãûm laìm tiãu chuáøn tênh toaïn thiãút kãú ngæåìi ta goüi âoï laì âæåìng
táön suáút lyï luáûn.

Trang 20
 3.5 CAÏC TRË SÄÚ ÂÀÛC TRÆNG THÄÚNG KÃ CUÍA MÁÙU.
3.5.1 Caïc trë säú biãøu thë xu thãú táûp trung.
n
Σ xi
1
1. Trë säú bçnh quán cuía máùu: Xbq = (3-13)
n
2. Trë säú âäng ( Xâ): ÆÏng våïi máût âäü táön suáút låïn nháút xaïc âënh Xâ.
Chuï yï: Trong træåìng håüp phán bäú chuáøn (Cs = 0) thç trë säú âäng cuía âæåìng phán bäú máût
âäü táön suáút truìng våïi giaï trë bçnh quán cuía máùu.
3.5.2 Caïc trë säú âàûc træng biãøu thë xu thãú phán taïn.
1. Khoaíng lãûch låïn nháút cuía máùu ( ∆Xmax )
∆Xmax = Xmax(máùu) - Xmim (máùu) (3-14)
2. Khoaíng lãûch quán phæång: kê hiãûu σ, tênh theo cäng thæïc:
n
Σ( xi − xbq ) 2
σ= 1
(3-15)
n
3. Hãû säú biãún âäøi: kê hiãûu Cv, tênh theo cäng thæïc:
n
Σ(k i − 1) 2
CV = 1
(3-16)
n
xi
ÅÍ âáy: ki = vaì i = 1÷n.
xbq
Chuï yï: Nãúu máùu taìi liãûu thu tháûp n ≤ 30 giaï trë thç σ vaì Cv âæåüc tênh nhæ sau:
n n
Σ( xi − xbq ) 2 Σ(k i − 1) 2
σ= 1
vaì: CV = 1

n −1 n −1
4. Hãû säú thiãn lãûch: kê hiãûu Cs, tênh theo cäng thæïc:
n
Σ(k i − 1) 3
CS = 1
(3-17)
(n − 3)CV3

3.5.2 Sai säú láúy máùu.

Khi láúy máùu tênh toaïn sai säú gàûp phaíi xaíy ra 1 trong 3 træåìng håüp sau:
1. Giaï trë Max ( máùu) < Max (täøng thãø)
Giaï trë Min ( máùu) > Min (täøng thãø).
2. Sai säú ngáùu nhiãn khi âo âaûc thu tháûp säú liãûu thuíy vàn.
3. Biãún ngáùu nhiãn thuíy vàn laì liãn tuûc nhæng máùu säú liãûu thu tháûp âæåüc cuía caïc âàûc
træng thuíy vàn laì råìi raûc.
Sai säú choün máùu tênh toaïn noï âæåüc thãø hiãûn qua 3 âàûc træng thäúng kã Xbq, Cv, Cs.
Trong lê thuyãút thäúng kã ngæåìi ta âaî tênh âæåüc caïc sai aäú tiãu chuáøn nhæ sau:
σ
- Sai säú tiãu chuáøn cuía Xbq: εxbq = (sai säú tuyãût âäúi) (3-18)
n

Trang 21
 σ 100Cv
ε’xbq = 100 = % (sai säú tæång âäúi) (3-19)
xbq n n
Cv
- Sai säú tiãu chuáøn cuía Cv: εcv = 1 + CV2 (Sai säú tuyãût âäúi) (3-20)
2n
100
ε’cv = 1 + CV2 % (Sai säú tæång âäúi) (3-21)
2n

- Sai säú tiãu chuáøn cuía CS: εcs =

6
n
(1 + 6Cv2 + 5CV4 ) (Sai säú tuyãût âäúi) (3-22)

ε’cS =
100 6
CS n
( )
1 + 6CV2 + 5CV4 % (Sai säú tæång âäúi) (3-23)

Tæì cäng thæïc (3-18) âãún (3-23) ta tháúy sai säú choün máùu tênh toaïn tè lãû nghëch våïi càn
báûc hai cuía n (âäü daìi cuía máùu), nhæ váûy n caìng nhoí thç sai säú caìng låïn vaì ngæåüc laûi. Do
váûy khi tênh toaïn thiãút kãú caïc cäng trçnh phaíi dæûa vaìo sai säú cho pheïp theo qui phaûm âãø
choün âäü daìi cuía máùu thoía âaïng.
Chuï yï: Cäng thæïc (3-22) vaì (3-23) âæåüc tênh khi âäü daìi máùu taìi liãûu thu tháûp n ≥ 100
thç sai säú måïi nàòm trong phaûm vi cho pheïp
3.6 ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT LYÏ LUÁÛN .
Do säú liãûu thuíy vàn coï haûn, âæåìng táön suáút kinh nghiãûm khäng âaïp æïng âæåüc yãu
cáöu tênh toaïn caïc âàûc træng thiãút kãú âäúi våïi caïc táön suáút nhoí vaì låïn. Âãø âaïp æïng yãu cáöu
âoï ngæåìi ta táûp trung nghiãn cæïu âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút cuía täøng thãø, tæïc laì tçm
daûng cäng thæïc toaïn hoüc cuía haìm y = f(x), têch phán âæåìng cong naìy ta coï âæåìng táön
suáút tæång æïng goüi laì âæåìng táön suáút “lê luáûn”. ÅÍ âáy haìm y = f(x) goüi laì haìm máût âäü táön
suáút. Trong thuíy vàn thæåìng duìng hai loaûi âæåìng sau.
3.6.1. Âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút Pearson III (P3).
1. Nguäön gäúc cuía âæåìng P3.
Nàm 1795 Pearson laì nhaì thäúng kã sinh váût hoüc ngæåìi Anh, dæûa vaìo kãút quaí thäúng
kã ráút nhiãöu taìi liãûu, phaït hiãûn tháúy âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút thæåìng laì hçnh quaí
chuäng, chè coï mäüt trë säú âäìng, coìn hai âáöu giaím dáön tiãún âãún tiãûm cáûn våïi truûc hoaình.
Äng âæa ra hai âiãöìu kiãûn âãø thaình láûp hoü âæåìng cong nhæ sau:
- Taûi vë trê Xâ hãû säú goïc tiãúp tuyãún = 0. Nãúu gäúc toüa âäü âàût taûi vë trê Xbq thç khi x = -d
dy
âaûo haìm = 0. ÅÍ âáy d laì khoaíng lãûch giæîa Xbq vaì Xâ (goüi laì baïn kênh lãûch)
dx
- Hai âáöu hoàûc mäüt âáöu âæåìng cong nháûn truûc hoaình laìm âæåìng tiãûm cáûn. Nghéa laì
dy
khi y = 0 thç: = 0.
dx
Våïi hai âiãöu kiãûn trãn Pearson âæa ra phæång trçnh vi phán cuía âæåìng phán bäú máût
âäü xaïc suáút nhæ sau:
dy (x + d ) y
= (3-24)
dx b0 + b1 x + b2 x 2

Trang 22
 Giaíi phæång trçnh báûc hai: b1+ b1x + b2x2 = 0 âæåüc caïc nghiãûm: thæûc, aío, keïp.
Pearson âæa ra13 hoü âæåìng cong khaïc nhau trong âoï âæåìng P3 coï daûng b2= 0. Do âoï:
dy ( x + d ) y
= (3-25)
dx b0 + b1 x

Têch phán (3-25) ta coï phæång trçnh haìm phán bäú máût âäü xaïc suáút P3 laì:
y = f(x) = y0(1 + x/a)- a/de-x/d (3-26)
Trong âoï: a laì khoaíng caïch tæì khåíi âiãøm âãún Xâ.
y0 laì xaïc suáút hiãûn trë säú âäng.
e laì cå säú log tæû nhiãn.
vaì 0 ≤ x ≤ ± ∞
2. ÆÏng duûng cuía âæåìng P3.
Âæåìng P3 hoaìn toaìn xaïc âënh khi chuïng ta xaïc âënh âæåüc d , a , y0 nhæ sau:

CV C S y
d= X bq (3-27)
2 y0

2CV X bq
a= −d (3-28)
CS
4 a d
4 2
2C s ( 2 − 1) cS
Cs xd xbq x
yo = 4
(3-29)
C2 4 Hçnh 3-4:Âæåìng phán bäú máût âäü
CV e S Γ( )
C S2 xaïc suáút Pearson 3.

Trong âoï: Γ(4/CS2) goüi laì haìm gama coï baíng cho sàón. Nhæ váûy: d, a, yo hoaìn toaìn
xaïc âënh khi chuïng ta xaïc âënh âæåüc: Xbq, CV, CS cuía máùu.
Âãø tiãûn låüi sæí duûng âæåìng p3 vaìo trong tênh toaïn thuíy vàn hai nhaì khoa hoüc ngæåìi
Nga Phäxtå-Ræpkin âaî dæûa vaìo âàûc tênh cuía âæåìng p3 thaình láûp baíng tra sàón trong
træåìng håüp âàûc biãût CV =1 vaì CS > 0 (Xem phuû luûc 1 thuíy vàn: Baíng tra haìm Φ cuía p3)
kp − 1
Âàûc tênh cuía âæåìng p3: = f (Cs,p). (3-30)
Cv

Khi CV =1 vaì CS > 0 âàût: kp -1 = Φ(CS,p). (3-31)

Dæûa trãn quan hãû (3-31) Phäxtå-Ræpkin thaình láûp baíng tra sàôn (Xem phuû luûc1: TVCT)
3. Mäüt säú âiãøm chuï yï khi sæí duûng baíng tra haìm Φ.
- Trong træåìng håüp CV ≠1 thç: kp = Φ(CS,p).CV +1 (3-32)
- Khi CS < 0 váùn duìng baíng trãn nhæng læu yï: ΦP(CS < 0) = - Φ100-P(CS >0) (3-33)
Vê duû: Tra haìm Φ20( CS = -2) = - Φ(100 -20)(CS = 2)

Trang 23
 3.6.2 Âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút Kritxki-Menken (K-M).
1. Cå såí xáy dæûng âæåìng K-M.
- Coï thãø duìng 3tham säú: Xbq, CV, CS, âãø tênh toaïn.
- Âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút chè coï mäüt trë säú âäng (Xâ).
- Biãún ngáùu nhiãn x nàòm trong khoaíng: ( 0≤ x ≤:∞)
2. Phæång trçnh âæåìng phán bäú máût âäü xaïc suáút K-M.
αα
1/ b
⎛x⎞
α / b −1 −α ⎜ ⎟
y = f(x) = x e ⎝a⎠ (0 ≤ x ≤ ∞ ) (3-34)
α α / b .b.Γ(α )
3. ÆÏng duûng âæåìng K-M.
Cuîng giäúng nhæ âæåìng p3 âãø cho âån giaín trong tênh toaïn K-M thaình láûp baíng tra
sàón quan hãû: kp ∼ p, (Xem phuû luûc 2 TV). Phuû luûc âæåüc xáy dæûng dæûa trãn cå såí
CS = mCV.
ÅÍ âáy: m = (1- 6) âæåüc choün âãø âæåìng TS lê luáûn phuì håüp våïi âæåìng TSKN.
Âãø coï cå såí choün âæåüc âæåìng TS lê luáûn phuì håüp våïi dæåìng TSKN cáön phaíi xeït âãún
aính hæåïng cuía caïc tham säú thäúng kã âäúi våïi âæåìng táön suáút nhæ sau:

(1) AÍnh hæåíng cuía Xbq (2) AÍnh hæåíng cuía CV (3) AÍnh hæåïng cuía CS

Kp Kp Kp

Cv1 Cs2<0
Cs3=0
Xbq1
Cv2 Cs1>0
Xbq2
P% P P%
Xbq1>Xbq2 Cv1> Cv2 % Cs1> 0, Cs2< 0, Cs3= 0
Hçnh 3-5 AÍnh hæåíng cuía Xbq,CVCS âäúi våïi âæåìng táön suáút.

3.7 PHÆÅNG PHAÏP VEÎ ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT THÆÅÌNG DUÌNG TRONG
TÊNH TOAÏN THUÍY VÀN.
3.7.1 Phæång phaïp âæåìng thêch håüp
1. Choün máùu säú liãûu tênh toaïn.
2. Sàõp xãúp máùu säú liãûu theo thæï tæû tæì giaï trë Max ÷Min.
3. Tênh Xbq, CV, vaì caïc sai säú cuía noï.
4. Tênh táön suáút p% theo cäng thæïc kinh nghiãûm.
5. Cháúm caïc âiãøm quan hãû Kp ~ p lãn giáúy táön suáút.
6. Choün âæåìng táön suáút lyï luáûn dæûa trãn cå såí choün: CS = mCV (m =1÷6) âãø âæåìng
táön suáút lyï luáûn phuì håüp våïi caïc âiãøm kinh nghiãûm.

Trang 24
 Vê duû: xaïc âënh mæûc næåïc tênh toaïn taûi mäüt traûm TV æïng våïi p =1%.Våïi máùu säú liãûu
thu tháûp âæåüc nhæ sau :
Baíng 3-3: Säú liãûu thu tháûp âæåüc cuía mäüt traûm thuíy vàn
Nàm 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00
Hmax 37 29 19 43 21 13 47 16 40 25 23 24 32
Âãø xaïc âënh H(p = 1%). Ta duìng phæång phaïp âæåìng thêch håüp âæåüc thãø hiãûn qua baíng tênh
toaïn sau:
Baíng 3- 4 : Láûp baíng tênh toaïn theo phæång phaïp âæåìng thêch håüp .
STT Hmaxi Sàõp xãúp Hi (ki-1) (ki-1)2 m
ki= p= 100%
(m) Hmax÷Hmin H bq + - n +1
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
1 37 43 1,54 0,54 0,2916 7,14
2 30 41 1,46 0,46 0,2116 14,29
3 18 40 1,43 0,43 0,1849 21,43
4 43 37 1,32 0,32 0,1024 28,57
5 20 31 1,11 0,11 0,0121 35,71
6 15 30 1.07 0,07 0,0049 42,86
7 41 27 0,96 0,04 0,0016 50,00
8 17 23 0,82 0,18 0,0324 57,14
9 40 22 0,79 0,21 0,0441 64,29
10 22 20 0,71 0,29 0,0841 71,43
11 23 18 0,64 0,36 0,1296 78,57
12 27 17 0,61 0,39 0,1521 85,71
13 31 15 0,54 0,46 0,2116 92,86
Σ 364 1,4630

Dæûa vaìo kãút quaí tênh toaïn cuía baíng (3-4) caïc bæåïc (1), (2) ta coï:
+ Tênh Hbq, CV :
n
Σ Hi 364
1
- Hbq = = = 28,0 (m) (3-35)
n 13
n
Σ(k i − 1) 2 1.4630
1
- CV = = = 0,35 (3-36)
n −1 13 − 1
+ Tênh caïc sai säú :
σ Cv.Hbq 0,35.28
- εHbq= = = = 2,72 (m) (3-37)
n n 13
100.Cv 100.0,35
- ε’Hbq = = = 9,71 % (3-38)
13 13
Cv 0,35
- εCv = 1 + C v2 = 1 + 0,35 2 = 0,073 (3-39)
2n 26

Trang 25
 100 100
- ε’Cv = 1 + C v2 = 1 + 0,35 2 = 20,76% (3-40)
2n 26
Nhæ váûy: Hbq = 28,0 ± 2,72 (m).
CV = 0,35 ± 0,073
Tênh táön suáút kinh nghiãûm cäüt (7).
Cháúm quan hãû (kp ~ p) lãn giáúy táön suáút.
Choün âæåìng táön suáút lyï luáûn phuì håüp trãn cå såí choün m laìm sao cho âæåìng táön suáút
lêï luáûn gáön truìng våïi caïc âiãøm kinh nghiãûm, åí âáy choün m = 3.
Tra baíng K-M våïi CS = 3CV våïi CV = 0,35, xem baíng (3-5).
Baíng 3-5: Baíng tra kp ~ p våïi CS = 3CV = 3.0,35 = 1,05.
p% 0,01 1 5 10 50 90 99
Kp 3,12 2,07 1,66 1,47 0,94 0,61 0,46

Dæûa vaìo baíng (3-5) veî âæåìng táön suáút lyï luáûn æïng P = 1%
Hp = Kp.Hbq = 2,07x28,0 = 57,96m
(Xem hçnh veî âæåìng táön suáút theo phæång phaïp âæåìng thêch håüp)
3.7.1 Phæång phaïp âæåìng 3 âiãøm (Aleïc xáy eïp).
1. Choün máùu säú liãûu thæûc âo theo yãu cáöu baìi toaïn.
2. Veî âæåìng táön suáút kinh nghiãûm lãn giáúy táön suáút.
3. Choün 3 âiãøm laìm chuáøn trãn âæåìng táön suáút kinh nghiãûm theo caïc træåìng håüp
sau: p = 1 ÷50 ÷ 99 %
p = 3 ÷50 ÷ 97 %
p = 5 ÷50 ÷95 %
p = 10 ÷50÷ 90 %
kp − 1
Dæûa vaìo âàûc tênh cuía âæåìng P3 : = Φ(Cs,p) (3-41)
Cv
Våïi 3 âiãøm âaî choün trãn âæåìng táön suáút kinh nghiãûm ta coï hãû phæång trçnh sau:
Xp1 = Xbq3+ σΦ (p1,Cs) (a)
Xp2 = Xbq3+σ Φ(p2,Cs) (b) (3-42)
Xp3 = Xbq3+ σ Φ(p3,Cs) (c)
Giaíi hãû phæång trçnh (3-42) ta xaïc âënh âæåïc caïc tham säú thäúng kã cuía máùu.
4. Xaïc âënh caïc tham säú thäúng kã.
+ Xaïc âënh CS :
X P1 + X P 3 − 2 X P 2 Φ P1 + Φ P 3 − 2Φ P 2
Tênh S = = (3-43)
X P1 − X P 3 Φ P1 − Φ P 3
Coï S dæûa vaìo quan hã S ∼ CS (phuû luûc thuíy vàn ) tçm âæåüc: CS
+ Xaïc âënh σ : tæì phæång trçnh (a) vaì (c) cuía (3- 42) ta coï:û
X − X P3
σ = P1 (3-44)
Φ P1 − Φ P 3

Trang 26
 + Xaïc âënh Xbq3: tæì phæång trçnh (b) cuía (3-42) ta coï:
Xbq3 = Xp2 - σΦ(p2,CS) (3-45)
+ Xaïc âënh Cv:
σ
Cv = (3-46)
X bq 3

5. Kiãøm tra kãút quaí. ⎟ Xbq3 - Xbqsh⎥ ≤ 0,02 Xbqsh (3-47)

Thoía maîn âiãöu kiãûn (3-47) thç 3 âiãøm âaî choün nhæ trãn âaût yãu cáöu, nãúu khäng thoía
maîn (3-47) thç phaíi kiãøm tra caïch veî âæåìng TSKN vaì choün laûi 3 âiãøm khaïc vaì tênh toaïn
laûi tæì âáöu.
6. Veî âæåìng táön suáút lê luáûn theo phæång phaïp 3 âiãúm xaïc âënh tung âäü âæåìng cong
theo phæång trçnh:
Xpi = σΦ(pi , CS) +Xbq3 (3-48)
Trong phæång trçnh (3-48) caïc thaình pháön xaïc âënh nhæ sau:
Khoaíng lãûch quán phæång σ tênh theo (3-44),
Haìm Φ(pi,CS) xaïc âënh dæûa vaìo C S vaì pi (baíng tra haìm Φ cuía p3).
Giaï trë Xbq3tênh theo (3-45)
Vê duû: Xaïc âënh læu læåüng (Q) æïng våïi p = 1% våïi máùu säú liãûu thæûc âo nhæ sau:
Baíng 3-6: Taìi liãûu Q thæûc âo taûi mäüt traûm thuíy vàn
Nàm 91 92 93 94 95 96 97 98 99
Q(m3/s) 45 30 38 24 50 47 34 42 41

Âãø xaïc âënh Qp=1% ta duìng phæång phaïp 3 âiãøm tênh toaïn nhæ sau:
+ Dæûa vaìo säú liãûu thæûc âo thaình láûp baíng tênh (3-7 )
+ Láúy cäüt (3) tung âäü vaì cäüt (4) hoaình âäü veî âæåìng táön suáút kinh nghiãûm lãn giáúy
táön suáút.
+ Dæûa trãn âæåìng táön suáút kinh nghiãûm choün 3 âiãøm laìm chuáøn p = 10 ÷ 50 ÷ 90 %
Tæång æïng laì: Qp1 = 10% = 50 m3/s; Qp2 = 50% = 40 m3/s; Qp3= 90% = 25m3/s ( xem hçnh
veî âæåìng táön suáút theo phæång phaïp âæåìng 3 âiãøm)
Våïi 3 âiãøm âaî choün ta coï hãû phæång trçnh:
Qp1 = σΦ(p1,Cs) + Qbq3
Qp2 = σΦ(p2,Cs) + Qbq3 (3- 49)
Qp3 = σΦ(p3,Cs) + Qbq3

+ Tênh caïc tham säú thäúng kã :

QP1 + QP 3 − 2QP 2 50 + 25 − 2.40
- Tênh CS : Tênh S = = = −0,2 (3-50)
QP1 − QP 3 50 − 25

Trang 27
 Baíng 3-7 Tênh toaïn thuíy vàn theo phæång phaïp 3 âiãøm
Sàõp xãúp m
TT Q(m3/s) p= 100%
Qmax ÷ Qmin n +1
1 45 50 10
2 30 47 20
3 38 45 30
4 24 42 40
5 50 41 50
6 47 38 60
7 34 34 70
8 42 30 80
9 41 24 90
∑ 351 (m3/s) Qbqsh=39 (m3/s)

Coï S = - 0,2 tra quan hãû S ∼ CS ⇒ CS = - 0,92

Tra baíng våïi CS = - 0,92 coï Φ2 = 0,151; Φ1 - Φ3 = 2,480.
Q − QP 3 50 − 25
- Tênh : σ = P1 = = 10,08(m 3 / s ) (3-51)
Φ P1 − Φ P 3 2,480
- Tênh : Qbq3 = Qp2 - σΦ2 = 40 -10,08x0,151 = 38,48 (m3/s) (3-52)
σ 10,08
- Tênh: Cv = = = 0,26 (3-53)
Qbq 3 38,48

+ Âaïnh giaï kãút quaí: ⎟ Qbqsh - Qbq3⎟ ≤ 0,02 Qbqsh (3-54)

⇒ ⎟ 39,00 - 38,48⎟ ≤ 0,02 x 39,06
⇒ 0,52 ≤ 0,78 ⇒ Âaût yãu cáöu
+ Veî âæåìng táön suáút lyï luáûn theo phæång phaïp 3 âiãøm.
Láûp baíng tênh tung âäü âæåìng táön suáút theo phæång trçnh:
Qpi = σΦi + Qbq3 ⇒ Qpi = 10,08.Φi + 38,48 (m3/s)

Baíng 3- 8: Tênh tung âäü âæåìng táön suáút theo 3 âiãøm

Pi % 0,1 1 10 50 90 99 99,9
Φi 1,87 1,64 1,15 0,15 -1,34 -2,52 -4,41
Qpi = σΦi + Qbq3 57,33 55,01 50,07 39,99 24,97 13,0 5,97
(Xem hçnh veî âæåìng táön suáút trang sau)
+ Dæûa trãn âæåìng táön suáút lyï luáûn theo phæång phaïp 3 âiãøm ta coï:
Qp = 1% = 55,01 (m3/s)

3.8 PHÁN TÊCH TÆÅNG QUAN.

3.8.1 Khaïi niãûm chung.
Trong thæûc tãú chuïng ta thæåìng gàûp caïc loaûi quan hãû:
1. Quan hãû chàût cheî.
2. Quan hãû råìi raûc (khäng tæång quan).

Trang 28
 3. Quan hãû tæång quan: laì quan hãû thæåìng gàûp trong tênh toaïn thuíy vàn nhàòm phán
têch âaïnh giaï mæïc âäü tin cáûy liãût taìi liãûu thu tháûp âæåüc, keïo daìi bäø sung liãût taìi liãûu TV
theo yãu cáöu tênh toaïn. Phán têch quan hãû tæång quan trong thuíy vàn thæåìng duìng: quan
hãû tæång quan âæåìng thàóng vaì quan hãû tæång quan âæåìng cong.
3.8.2 Quan hãû tæång quan âæåìng thàóng
Khi ta cháúm liãût taìi liãûu thæûc âo âäöng thåìi cuía hai hay nhiãöu biãún ngáùu nhiãn coï
quan hãû våïi nhau lãn trãn mäüt hãû truûc toüa âäü tháúy bàng âiãøm taûo thaình daîi heûp thàóng
haìng goüi laì quan hãû tæång quan âæåìng thàóng.
1. Phæång phaïp giaíi têch.
Phæång phaïp phán têch tæång quan giaíi têch khäng tçm caïch veî træûc tiãúp âæåìng thàóng âi qua
bàng âiãøm thu tháûp âæåüc maì nhàòm thäng qua mäüt tiãu chuáøn nháút âënh, trãn cå såí taìi
liãûu thæûc âo coï haûn tçm ra âæåìng thàóng phäúi håüp täút nháút, âaûi biãøu cho âæåìng bçnh quán
coï âiãöu kiãûn cuía täøng thãø. Phæång trçnh phäúi håüp täút nháút âoï goüi laì phæång trçnh häöi quy
a) Phæång trçnh häöi quy.
Giaí sæí phæång trçnh häöi quy âi qua bàng âiãøm âæåìng y
thàóng dæûa trãn quan hãû (x ∼ y) coï daûng: y = a + bxi (3-55) x=a1+b1xi
∗∗
∗ α
ÅÍ âáy: Coi xi laì biãún âäüc láûp, vaì y laì trë säú bçnh quán y ∗ ∗∗
coï âiãöu kiãûn æïng våïi giaï trë xi. ∗∗
∗∗
Qua hçnh veî ta tháúy caïc âiãøm thæûc âo so våê trë säú ∗∗ ∗
bçnh quán coï âiãöu kiãûn nàòm trãn âæåìng häöi quy mäüt ∗
∗
y=a+bx i
khoaíng lãûch laì: yi - y = yi - (a + bxi) (3-56) 0 x
Tiãu chuáøn âãø âaïnh giaï âæåìng häöi quy täút nháút hiãûn x
nay laì täøng bçnh phæång caïc khoaíng lãûch laì nhoí nháút :
n n Hçnh 3- 6: Quan hãû
Σ (yi - y) = Σ (yi - a - bxi) = min
2 2
(3-57) tæång quan (x ∼ y)
1 1

Trong âoï a vaì b laì hai biãún säú âãø thoía maîn (3-57) thç:
n
∂ Σ( y i − y ) 2
1
=0
∂a
n (3-58)
∂ Σ( y i − y ) 2
1
=0
∂b
Giaíi hãû phæång trçnh (3-58) ta âæåüc :
n
Σ( xi − x)( y i − y )
a= y− 1
n
x (3-59)
Σ( xi − x ) 2
1

n
Σ( xi − x)( y i − y )
1
b= n
(3-60)
Σ( xi − x ) 2
1

Trang 29
 Thay a vaì b vaìo (3-55) ta coï :
n
Σ( xi − x)( y i − y )
y− y= 1
n
( xi − x) (3-61)
Σ( xi − x) 2
1

Trong âoï: xi , yi laì caïc trë säú thæûc âo âäöng thåìi,

x, y trë säú bçnh quán cuía liãût taìi liãûu xi yi trong thåìi gian quan tràõc âäöng thåìi.
y trë säú bçmh quán coï âiãöu kiãûn æïng våïi xi.
Nãúu ta thay âäøi vai troì cuía x cho y ta laûi coï phæång trçnh häöi quy :
x = a1 + b1yi (3-62)
Nãúu veî âæåìng (3-55) vaì âæåìng (3-62) lãn cuìng mäüt bàng âiãøm quan hãû (x ∼ y), thç
hai âæåìng naìy khäng truìng nhau maì chè càõt nhau taûi âiãøm ( x, y ). Do váûy khäng thãø
duìng phæång trçnh âæåìng häöi quy âãø âaïnh giaï mæïc âäü chàût cheî cuía quan hãû tæång quan
maì phaíi duìng âãún hãû säú tæång quan .
b) Hãû säú tæång quan.
Hai âæåìng (3-55) vaì (3-62) càõt nhau taûi ( x, y ) (xem hçnh veî), goïc keûp giæîa chuïng la
α
ì . Khi quan bàng âiãøm (x ∼ y) caìng heûp thç α tiãún tåïi 0, khi bàng âiãøm (x ∼ y) caìng
räüng thç α ≠ 0 (coï nghéa quan hãû tæång quan keïm chàût cheî).
Khi âæåìng (3-55) truìng våïi âæåìng (3-62) thç α = 0. Âãø α = 0 thç hãû säú goïc hai âæåìng
phaíi bàòng nhau (vç hai âæåìng âaî coï âiãøm chung ( x, y )), nghéa laì: b = 1/b1 hay b.b1 = 1.

Âàût: γ = ± bb1 goüi laì hãû säú tæång quan .

γ = ±1 quan hãû chàût cheî.
γ ≠ ± 1 quan hãû tæång quan.
Trong tênh toaïn thuíy vàn thç γ > ±0,8 âæåüc goüi laì quan hãû tæång quan täút duìng keïo
daìi bäø sung säú liãûu tênh toaïn.
Khi γ mang dáúu (+) quan hãû âäöng biãún: vê duû mæa vaì doìng chaíy.
Khi γ mang dáúu (-) quan hãû nghëch biãún: vê duû bäúc håi vaì doìng chaíy.
c) Sai säú tæång quan
+ Sai säú cuía âæåìng häöi quy:
n
Σ( y i − y ) 2
σy = 1
Khi tênh y theo x (3-63)
n −1
n
Σ( xi − x ) 2
σx = 1
Khi tênh x theo y (3-64)
n −1
Trong thäúng kã ngæåìi ta âaî chæïng minh âæåüc sai säú giæîa âæåìng häöi quy våïi sai säú
quán phæång vaì hãû säú tæång quan nhæ sau:

Sy = σy 1 − γ 2 (3-65)

Trang 30
 Sx = σx 1 − γ 2 (3-66)
+ Sai säú cuía hãû säú tæång quan:
1−γ 2
σ = (3-67)
n
Vê duû : Phán têch quan hãû tæång quan vaì keïo daìi säú liãûu læu væûc A theo læu væûc
tæång tæû B våïi máùu säú liãûu thæûc âo nhæ sau :
Baíng 3-9 : Säú liãûu quan tràõc cuía hai læu væûc A vaì B.
Nàm 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95
2
Ma(l/skm ) 78 54 95 43 83 36 49 89 99
Mb(l/skm2) 71 35 53 38 65 30 57 25 34 61 75
Theo baìi ra dæûa vaìo thåìi gian quan tràõc âäöng thåìi cuía hai læu væûc A vaì B tæì nàm
(87-95), cháúm caïc càûp âiãøm quan hãû thæûc âo lãn trãn hãû truûc toüa âäü ta tháúy bàng âiãøm
taûo thaình âæåìng thàóng ta goüi laì quan hãû tæång quan âæåìng thàóng, váûy quan hãû tæång
quan coï daûng: Ma = a + bMbi. Âãø âån giaín xaïc âënh hãû säú a vaì b ta thaình láûp baíng tênh
toaïn. Dæûa kãút quaí tênh toaïn åí baíng (3-10) ta coï:
n
Σ M ai 626
Ma = 1
= = 69,56 (l/skm2)
n 9
n
Σ M bi438
Mb = 1
=
= 48,67(l/skm2)
n 9
Âaïnh giaï mæïc âäü chàût cheî quan hãû tæång quan thäng qua hãû säú :
n
Σ ∆Μ a ∆Μ b 3336,71
γ=± b.b1 = ± 1
=± = ±0,99
n n
4640,16.2438,01
Σ ∆Μ Σ ∆Μ 2
a
2
b
1 1

ÅÍ âáy hãû säú γ = ± 0,99 ≥ ± 0,8 váûy quan hãû tæång quan täút.
Baíng 3-10: Duìng säú liãûu trong thåìi gian quan tràõc âäöng thåìi âãø xaïc âënh a,b.
Nàm Ma(l/skm2) Mb(l/skm2) ∆Ma ∆Mb ∆Ma.∆Mb ∆Ma2 ∆Mb2
1 2 3 4 5 6 7 8
1 78 53 8,44 4,33 36,55 71,23 18,15
2 54 38 -15,56 -10,67 166,03 242,11 113,85
3 95 65 25,44 16,33 415,44 647,19 266,67
4 43 30 -26,56 -18,67 495,88 705,43 348,57
5 83 57 13,44 8,33 111,96 180,63 69,39
6 36 25 -33,56 -23,67 794,37 1126,27 560,27
7 49 34 -20,56 -14,67 301,62 422,71 215,21
8 89 61 19,44 12,33 239,70 377,91 152,03
9 99 75 29,44 26,33 775,16 866,71 693,27
∑ 626 438 3336,71 4640,16 2438,01

Trang 31
 Tênh a vaì b:
n
Σ ∆Μ a ∆Μ b 3336,71
a =Μa − 1
n
Μ b = 69,56 − .48,67 = 2,95
Σ ∆Μ b2 2438,01
1
n
Σ ∆Μ a .∆Μ b 3336,71
b= 1
n
= = 1,37
Σ ∆Μ b2 2438,01
1

Thay a vaì b vaìo phæång trçnh âæåìng häöi quy ta coï :

Ma = 2,95 + 1,37.Mbi .Thay giaï trë Mbi nàm 85, 86 ta coï:
Ma(85) =100 (l/skm2).
Ma(86) = 51 (l/skm2).
2. Phæång phaïp âäö giaíi
Veî træûc tiãúp âæåìng thàóng âi qua bàng âiãøm räöi dæûa vaìo âæåìng thàóng âoï âãø keïo daìi bäø
sung taìi liãûu (âäúi våïi nhæîng ngæåìi coï kinh nghiãûm) khi tháúy quan hãû tæång quan täút tæïc
laì γ ≥ 0,8.
3.8.3 Quan hãû tæång quan âæåìng cong
Khi cháúm quan hãû cuía hai hay nhiãöu âaûi læåüng biãún ngáùu nhiãn lãn trãn hãû truûc toüa
âäü ta tháúy bàng âiãøm taûo thaình âæåìng cong goüi laì quan hãû tæång quan âæåìng cong.
Trong tênh toaïn thuíy vàn hay duìng hai phæång phaïp phán têch quan hãû tæång quan
âæåìng cong sau:
1. Phæång phaïp giaíi têch .
Âi tçm biãøu thæïc toaïn hoüc biãøu diãùn quan hãû âæåìng cong duìng biãúu thæïc âoï âãø keïo
daìi bäøú sung taìi liãûu.
Vê duû: Ta tçm âæåüc biãøu thæïc âæåìng cong coï daûng sau: y = axm , y = a/xn (3-68)
Âãø traïnh sai säú keïo daìi bäø sung taìi liãûu ngæåìi ta tçm caïch âæa daûng âæåìng cong (3-
68) vãö daûng âæåìng thàóng nhæ sau:
y = axm ⇒ lgy = lga + mlgx (a)
a
y= n ⇒ lgy = lga - nlgx . (b) (3-69)
x

Veî quan hãû a, b cuía (3-69) lãn trãn giáúy lg hai chiãöu ta âæåüc caïc âæåìng thàóng dæûa
vaìo âoï âãø keïo daìi vaì bäø sung taìi liãûu.
2. Phæång phaïp âäö giaíi.
Khäng phaíi quan hãû âæåìng cong naìo cuîng tçm âæåüc mäüt biãøu thæïc toaïn hoüc phuì håüp,
trong træåìng håüp âoï ngæåìi ta phaíi veî âæåìng cong âi qua trung âiãøm cuía bàng âiãøm dæûa
vaìo âoï âãø keïo daìi bäø sung taìi liãûu.
Vê duû: Quan hãû giæîa mæa vaì doìng chaíy (x ∼ y), quan hãû giæîa læu læåüng vaì mæûc næåïc
laì mäüt quan hãû âæåìng cong âiãøn hçnh xem hçnh veî (3-8).
Trong thæûc tãú caïc quan hãû trãn âãöu duìng phæång phaïp âäö giaíi âãø kiãøm tra, keïo daìi
bäø sung taìi liãûu

Trang 32
 Chuï yï: Khi duìng liãût taìi liãûu âaî keïo daìi vaìo tênh toaïn thuíy vàn thç giaï trë CV tênh ra
thiãn nhoí so våïi thæûc tãú.

Trang 33
 H(m)

∗
∗
∗∗ ∗
∗ ∗ ∗
CoïH ∗
∗ ∗ ∗
∗ ∗
∗ ∗
∗

0 Q(m3/s)
Suy ra Q
Hçnh 3- 7 Quan hãû âæåìng cong H ∼ Q taûi màût càõt ngang säng.

Trang 34
Trang 35
Trang 36
Trang 37
 CHÆÅNG IV
TÊNH TOAÏN CAÏC ÂÀÛC TRÆNG THUÍY VÀN THIÃÚT KÃÚ

4.1 DOÌNG CHAÍY NÀM.

4.1.1 Khaïi niãûm chung.
1. Nhæîng quy luáût chung.
Âënh nghéa: Doìng chaíy nàm laì læåüng næåïc chaíy qua màût càõt cæía ra cuía læu væûc trong
thåìi gian mäüt nàm.
Âãø tiãûn låüi tênh toaïn caïc âàûc træng doìng chaíy thiãút kãú phuûc vuû cho xáy dæûng cäng
trçnh. Do âoï tæì liãût taìi liãûu thæûc âo trong tênh toaïn phaíi sàõp xãúp laûi theo nàm thuyí vàn.
Nàm thuíy vàn laì nàm bàõt âáöu vaìo âáöu muìa luî nàm træåïc vaì kãút thuïc vaìo cuäúi muìa
kiãût nàm sau, hay noïi caïch khaïc nàm thuíy vàn bàõt âáöu vaì kãút thuïc láúy vaìo luïc læåüng træî
trong læu væûc âaût trë säú nhoí nháút.
Caïc näüi dung chênh nghiãn cæïu doìng chaíy nàm:
+ Xaïc âënh læåüng doìng chaíy bçnh quán nhiãöu nàm (d/c chuáøn ).
+ Nghiãn cæïu sæû thay âäøi cuía d/c tæì nàm naìy qua nàm khaïc.
+ Nghiãn cæïu sæû phán phäúi doìng chaíy trong nàm.
2. YÏ nghéa cuía viãûc nghiãn cæïu doìng chaíy nàm:
Xaïc âënh tiãöm nàng nguäön næåïc cuía mäüt con säng hay mäüt hãû thäúng säng tæì âoï coï
cå såí qui hoaûch tênh toaïn khai thaïc sæí duûng nguäön næåïc mäüt caïch håüp lê coï hiãûu quaí cao
nháút phuûc vuû cho caïc ngaình kinh tãú xaî häüi.
3. Phæång phaïp nghiãn cæïu.
a) Phæång phaïp phán têch nguyãn nhán hçnh thaình.
Cå såí phæång phaïp dæûa phæång trçnh cán bàòng næåïc viãút cho moüi thåìi âoaûn báút kç.
y = x - z ± ∆u (4-1)
b) Phæång phaïp tæång tæû thuíy vàn.
4.1.2 Doìng chaíy chuáøn (DCC) .
Âënh nghéa: DCC cuía mäüt læu væûc laì trë säú trung bçnh nhiãöu nàm âaî tiãún tåïi äøn âënh.
1. Xaïc âënh læåüng dcc khi coï nhiãöu taìi liãûu.
n
Σ Qi
Q0 n = 1
(4-2)
n
QON = Qon ± σQn
σQ
Trong âoï: σQn= ± (4-3)
n
n
Σ(Qi − Qbq ) 2
σQ= ± 1
.
n −1

Trang - 38 -
 Âãø âaïnh giaï mæïc âäü sai khaïc cuía máùu taìi liãûu tênh toaïn ngæåìi ta biãøu diãùn sai säú dæåïi
daûng tæång âäúi vaì tênh toaïn theo pháön tràm.
σ Qn σQ
σ Qn % = ± 100% = ± 100% = ± C V 100% (4-4)
Qon Qon n n
C v2 10 4
Ruït ra: n= (4-5)
σ Qn
2

Baíng 4-1: Quan hãû giæîa: CV ∼n∼σQn%.

n σQn%
Cv ±5% ±6% ±7%
... ... ... ...
0,25 25 17 13
... ... ... ...

Vê duû: Muäún âaím baío cho sai säú tênh toaïnâoìng chaíy chuáøn khäng væåüt quaï ±5% våïi
âiãöu kiãûn CV = 0,25 thç phaíi coï taìi liãûu âo âaûc daìi 25 nàm.
2. Xaïc âënh doìng chaíy chuáøn khi coï êt taìi liãûu.
a) Keïo daìi taìi liãûu theo quan hãû tæång quan giæîa Xnàm vaì Ynàm.
b) Keïo daìi taìi liãûu cuía læu væûc nghiãn cæïu theo læu væûc tæång tæû.
+ Quan hãû tæång quan âæåìng thàóng âån giaín.
Mnc = KMtt + B (4-6)
- Khi Mnc = B thç Mtt = 0.
- Khi B = 0 quan hãû (4-6) âi qua gäúc toüa âäü theo tyí lãû âån giaín
M nc M nc
= (4-7)
M tt M tt
+ Quan hãû tæång quan âæåìng cong: Keïo daìi bäø sung säú liãûu theo phæång phaïp
tæång quan âäö giaíi räöi xaïc âënh Qon.
+ Sai säú (S2) tênh toaïn dcc = p2 keïo daìi bäú sung säú liãûu theo læu væûc tæång tæû phuû
thuäüc vaìo S2 trë säú bçnh quán cuía liãût taìi liãûu doìng chaíy cuía læu væûc tæång tæû σ1 vaì S2
tæång quan doìng chaíy giæîa hai traûm σ2 . Theo lyï thuyãút S2 thç trë säú täøng S2 tênh doìng
chaíy chuáøn oí traûm nghiãn cæïu σ seî laì:

σ = σ 12 + σ 22 (4-8)
σQ CV 2 1 − γ 2
Trong âoï: σ1 = vaì σ2 =
n n
n : laì säú nàm quan tràõc âäöng thåìi giæîa hai traûm.
CV2 :laì hãû säú biãún âäøi doìng chaíy traûm nghiãn cæïu trong n nàm.
γ : laì hãû säú tæång quan.
3. Phæång phaïp xaïc âënh DCC khi khäng coï taìi liãûu.
a) Xaïc âënh doìng chaíy chuáøn theo læu væûc tæång tæû.

Trang - 39 -
 + Phæång phaïp mæåün mäâun doìng chaíy chuáøn: Mnc = Mtt
Nãúu coï sai khaïc giæîa hai læu væûc:
- Xo vaì Zo.
X − Z onc
M nc = kM tt = onc (4-9)
X ott − Z ott
- Ao hä:ö
( E o − X ott + Yott )( f tt − f nc )
Ync = Ytt (4-10)
1 − f tt
Trong âoï: Eo læåüng bäúc håi màût næåïc,
f tt , f nc tyí säú giæîa diãûn têch màût häö vaì diãûn têch læu væûc tt vaì nc.
+ Phæång phaïp mæåün hãû säú doìng chaíy nàm bçnh quán.
Ytt
Ync = αtt.Xonc = Xnc (mm) (4-11)
Xtt
b) Xaïc âënh doìng chaíy chuáøn trãn baín âäö mäâun doìng chaíy.
n m +m
Σ i i +1
fi
Mo =
1 2 (l/s-km2) (4-12)
F
Trong âoï: mi, mi+1 trë säú mäâun doìng chaíy cuía caïc âæåìng âàóng trë thæï i vaì i+1 våïi diãûn
têch khäúng chãú cuûc bäü giæîa hai âæåìng âoï fi.
Chuï yï: Âäúi våïi caïc læu væûc nhoí coï nhiãöu yãúu täú cuûc bäü nhæ: âäü däúc, âëa hçnh v.v...
duìng phæång phaïp naìy seî coï sai säú låïn.
c) Duìng cäng thæïc kinh nghiãûm âãø tênh.
- Coi X laì læåüng mæa nàm âoïng vai troì aính hæåíng quyãút âënh:
Y = aX - b = a(X - b/a) (4-13)
Trong âoï: b/a biãøu thë täøn tháút täúi thiãøu haìng nàm,
a hãû säú doìng chaíy tênh theo læåüng mæa nàm âaî træì âi læåüng täøn tháút täúi thiãøu,
b biãøu thë täøn tháút täúi thiãøu ban âáöu.
- Biãøu thë qua tæång quan hãû säú doìng chaíy nàm.
X Z
α= = 1− (4-14)
Y X
Z
Ta tháúy: = f (d ) læåüng thiãúu huût baîo hoìa trong nàm. Váûy: α = 1− f(d) (4-15)
X
Dæûa vaìo kãút quaí nghiãn cæïu cuía 18 læu væûc åí Cháu Áu ngæåìi ta ruït ra:
d
α = 1− (4-16)
4,8
Trong âoï: α =1 ⇒ d = 0 vaì α = 0 ⇒ d = 4,8.
Noïi caïch khaïc 4,8 laì trë säú huût baîo hoìa täúi âa åí vuìng ta xeït, do âoï cäng thæïc viãút
dæåïi daûng chung:
d
α = 1− (4-17)
d max
ÅÍ âáy: d = E - e.

Trang - 40 -
 4.1.3 Sæû thay âäøi doìng chaíy haìng nàm
Xaïc âënh sæû thay âäøi doìng chaíy haìng nàm biãøu thë båíi hai hãû säú CV vaì CS.
1. Xaïc âënh Cv vaì Cs khi coï nhiãöu taìi liãûu.
a) Phæång phaïp mämen.
n
Σ(k i − 1) 2
- Tênh: CV = 1
n ≤30 (4-18)
n −1
n
Σ(k i − 1) 2
CV = 1
n > 30 (4-19)
n
n
Σ(k i − 1) 3
- Tênh: CS = 1
(4-20)
(n − 3)C v3
Sai säú quán phæång tæång âäúi cuía CV:

100 1 + C v2
εCv = ± % (4-21)
2n
Sai säú quán phæång tæång âäúi cuía CS :
100 6
εCs = ± (1 + 6C v2 + 5C v4 ) % (4-22)
Cs n
b) Phæång phaïp thêch håüp täúi âa.
n
Σ lg k i
- Xaïc âënh Cv thäng qua trë säú λ. λ= 1
(4-23)
n −1
Dæûa vaìo quan hãû: λ∼CV ta seî xaïc âënh âæåüc CV.
- CS xaïc dënh theo cäng thæïc: CS = mCV, våïi m =1÷6 (xem phuû luûc giaïo trçnh TV)
2. Xaïc âënh Cv cuía doìng chaíy nàm khi coï êt vaì khäng coï taìi liãûu.
a) Khi coï êt taìi liãûu: Tiãún haình theo 2 caïch:
- Caïch 1: Keïo daìi taìi liãûu theo læu væûc tæångû tæû ⇒ Tênh CV. Tênh theo caïch naìy CVnc
tênh ra thiãn beï so våïi thæûc tãú.
- Caïch 2 : Xaïc âënh Cv bàòng nhiãöu cäng thæïc khaïc
σ ncn
Theo âãö nghë cuía K-M: σ ncN = (4-24)
⎡ σ n
⎤
1 − γ 2 ⎢1 − ( ttN ) 2 ⎥
⎣ σ tt ⎦
Trong âoï: σ ncn , σ ncN Sai säú quán phæång cuía læu væûc nghiãn cæïu chæa vaì âaî keïo daìi,
γ Hãû säú tæång quan giæîa hai læu væûc,
σ ttn , σ ttN Sai säú quán phæång cuía læu væûc tæång tæû trong n ,N nàm quan tràõc.
σ ncN
N
CVnc = (4-25)
QON

Trang - 41 -
 Phæång phaïp K-M âæåüc duìng trong âiãöu kiãûn hãû säú tæång quan γ ≥ ± 0,8 .Sai säú cuía
CV âaî âæåüc keïo daìi tênh theo cäng thæïc:
Mnc
N −n 4
1− γ
N
σ Cvnc = ±
N
100% (4-26)
2n
α
Theo âãö nghë Viãûn tênh toaïn thuíy nàng Maxcåva
(Liãn xä cuî):
M nc Mtt
N
CVnc = CVtt
N
tgα (4-27) 0
M tt Hçnh 4-1 Quan hãû Mtt∼Mnc
Nãúu quan hãû âi qua goïc toüa âäü thç:
N
CVnc = CVttN
(4-28)

M tt
vç tgα =
M nc
b) Khi khäng coï taìi liãûu xaïc âënh CV bàòng caïc cäng thæïc kinh nghiãûm nhæ sau:
+ Loaûi1: Coi hãû säú biãún âäøi CV = f(FLV), tæïc láúy FLV laìm yãúu täú chuí âaûo.
Theo Xäkäläúpxki CV = a - 0,063lg(F +1) . (4-29)
Trong âoï: a phuû thuäüc âiãöu kiãûn âëa lê tæû nhiãn læu væûc, xaïc âënh dæûa vaìo baín âäö phán
vuìng. a = CV + 0,063lg(F+1) (4-30)
Khi xeït âãún aính hæåíng cuía häö ao, âáöm láöy tåïi doìng chaíy nàm SãVãLeïp thay âäøi
cäng thæïc trãn nhæ sau: CV = a - 0,063lg(F+1) - 0,08lg(f0 +1) (4-31)
Trong âoï: f0 diãûn têch ao häö tênh bàòng % so våïi diãûn têch læu væûc.
+ Loaûi 2: Coi mæa âoïng vai troì chuí âaûo aính hæåíng âãún CV.
Cvy = Cvx.Knc (4-32)
Trong âoï: Knc = 1/αo m

αo: hãû säú doìng chaíy nàm bçnh quán nhiãöu nàm.
m: tham säú thæåìng láúy = 0,5.
Khi m =1 thç: Cvy = Cvx/αo = Cvx.Xo/Yo (4-33)
Ngoaìi ra coï thãø xaïc âënh CV theo baín âäö âàóng trë CV.
4.1.4 Phán phäúi doìng chaíy trong nàm.
Caïc phæång phaïp tênh phán phäúi doìng chaíy nàm.
- Phán phäúi doìng chaíy theo quaï trçnh thåìi gian (thåìi âoaûn thaïng hoàûc tuáön).
- Phán phäúi doìng chaíy theo âæåìng duy trç læu læåüng bçnh quán ngaìy.
- Phán phäúi doìng chaíy theo caïc âàûc træng thäúng kã.
1. Phán phäúi doìng chaíy theo quaï trçnh thåìi gian.
Chuï yï: Phán phäúi doìng chaíy tiãún haình theo nàm thuíy vàn thäúng nháút cho táút caí caïc
nàm cuía chuäøi quan tràõc vaì láúy troìn âãún thaïng.

Trang - 42 -
 ÅÍ næåïc ta trong mäüt nàm doìng chaíy phán ra laìm hai muìa roí rãût muìa mæa vaì muìa
khä, âãø phán biãût sæû khaïc nhau giæîa caïc muìa ta dæûa vaìo chè tiãu cuía täøng cuûc Khê tæåüng
-Thuíy vàn vaì træåìng âaûi hoüc Thuíy låüi Haì näüi coi muìa luî laì caïc thaïng liãn tuûc coï læåüng
næåïc Wthaïng ≥ 1/12Wnàm (Qthaïng ≥ Qbqnàm) våïi táön suáút xuáút hiãûn thaïng ≥ 50%.
a) Phæång phaïp phán phäúi doìng chaíy theo nàm âiãøn hçnh.
+ Âiãöu kiãûn :
- Khi liãût taìi liãûu khäng êt hån 15 ÷ 20 nàm, trong âoï bao gäöm âáöy âuí caïc nhoïm nàm
nhiãöu næåïc, êt næåïc vaì næåïc trung bçnh.
- Trong liãût taìi liãûu âoï phaíi choün âæåüc nàm âiãøn hçnh thoía maîn yãu cáöu sau:
∗ Doìng chaíy nàm âiãøn hçnh gáön bàòng doìng chaíy nàm thiãút kãú (Wnâh ≈ Wnp)
∗ Doìng chaíy muìa giåïi haûn gáön bàòng doìng chaíy muìa thiãút kãú (Wmgh ≈ Wmp)
+ Trçnh tæû caïc bæåïc tênh toaïn:
- Tênh täøng læåüng doìng chaíy nàm vaì muìa æïng våïi táön suáút thiãút kãú: Wnp, Wmp.
- Dæûa vaìo liãût säú liãûu thæûc âo xaïc âënh Wnâh, Wmgh thoía maîn caïc âiãöu kiãûn trãn.
- Tênh hãû säú hiãûu chènh:
∗ Âäúi caïc thaïng thuäüc muìa giåïi haûn:
K1= Wmp/Wmgh. (4-34)
∗ Âäúi caïc thaïng coìn laûi trong nàm:
K2 = (Wnp -Wmp)/(Wnâh -Wmgh). (4-35)
- Tênh phán phäúi doìng chaíy caïc thaïng trong nàm:
∗ Caïc thaïng trong muìa giåïi haûn:
Qpj = K1Qâhj (4-36)
∗ Caïc thaïng coìn laûi trong nàm:
Qpj = K2Qâhj (4-37)
Trong âoï: j laì chè säú thaïng trong nàm.
Chuï yï: Trong muìa giåïi haûn coï thãø khäúng chãú thãm thaïng chuyãøn tiãúp muìa, khi âoï
choün nàm âiãøn hçnh, choün caïc hãû säú hiãûu chènh phaíi thãm âiãöu kiãûn naìy.
b) Phæång phaïp täø håüp thåìi âoaûn (Phæång phaïp Anâráyanäúp).
+ Âiãöu kiãûn:
- Khi taìi liãûu thuíy vàn khäng êt hån 10 nàm,
- Khäng choün âæåüc nàm âiãøn hçnh,
- Trong chuäùi taìi liãûu bao gäöm âáöy âuí caïc nhoïm nàm: nhiãöu, trung bçnh vaì êt næåïc.
+ Trçnh tæû caïc bæåïc tênh toaïn:
- Tênh læåüng doìng chaíy nàm (Wnp), læåüng doìng chaíy muìa giåïi haûn (Wmghp).
- Tênh læåüng doìng chaíy muìa coìn laûi trong nàm:
Wmp = Wnp - Wmghp (4-38)
- Sàõp xãúp læåüng doìng chaíy riãng tæìng muìa (Muìa giåïi haûn, muìa khäng giåïi haûn) ra
thaình caïc nhoïm :nhiãöu næåïc, trung bçnh, êt næåïc giaím dáön (cäüt) vaì doìng chaíy caïc thaïng
trong muìa cuîng sàõp xãúp theo thæï tæû giaím dáön (haìng) vaì ghi tãn caïc thaïng tæång æïng bãn
caûnh.

Trang - 43 -
 - Tênh tyí säú phán phäúi bçnh quán cuía tæìng cäüt vaì gàõn tyí säú âoï cho thaïng naìo coï màût
nhiãöu nháút trong cäüt âoï.
Tyí säú phán phäúi bçnh quán tênh theo cäng thæïc:
n
Σ Qi
kj = m
i =1
n
100% (4-39)
Σ Σ Qi j
j =1 i =1

Trong âoï: i = 1,2..n laì säú nàm cuía mäùi nhoïm (cäüt).
j = 1,2..m laì säú thaïng trong muìa (haìng).
- Sàõp xãúp laûi caïc tyí säú âoï theo thæï tæû caïc thaïng âaî âæåüc gàõn theo trçnh tæû thåìi gian.
- Tênh phán phäúi doìng chaíy tæìng thaïng trong nàm theo caïc táön suáút thiãút kãú bàòng
caïch nhán caïc tyí säú phán phäúi våïi caïc täøng læåüng bçnh quán cuía muìa tæång æïng.
∗ Nhæîng thaïng trong muìa giåïi haûn:
W jp( 2) = k (j 2 ) .W2 p (4-40)
∗ Nhæîng thaïng coìn laûi trong nàm:
W jp( 3) = k (j 3) .W3 p (4-41)
ÅÍ âáy: Dáúu hiãûu (2) chè muìa giåïi haûn vaì dáúu hiãûu (3) chè muìa khäng giåïi haûn.
Chuï yï: Khi taìi liãûu quan tràõc quaï ngàõn (n < 10 nàm) khäng thãø chia chuäùi nàm thaình
ba nhoïm nàm âæåüc thç gäüp chung mäüt nhoïm âãø tênh toaïn.
2. Phán phäúi doìng chaíy theo âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy.
a) YÏ nghéa:
- Âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy cho ta biãút thåìi gian duy trç læu læåüng ≥
mäüt læu læåüng cho træåïc, noï khäng cho ta biãút thåìi gian xuáút hiãûn læu læåüng cuía noï,
khäng cho biãút quaï trçnh phán phäúi doìng chaíy trong nàm.
- YÏ nghéa thæûc tãú: Âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy thæåìng âæåüc duìng trong
tênh toaïn thuíy nàng vaì giao thäng thuíy...
- YÏ nghéa tênh toaïn thuíy vàn:Thäng qua âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy
cho biãút âæåüc mæïc âäü âiãöu tiãút cuía læu væûc .
b) Caïch xáy dæûng âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy:
- Daûng täøng quaït:
Mäüt nàm coï 365 ngaìy váûy trong n nàm coï 365×n giaï trë læu læåüng bçnh quán ngaìy.
Âãø âån giaín vaì giaím båït khäúi læåüng ta phán cáúp læu læåüng trong tênh toaïn.
Baíng 4-2: Phán cáúp læu læåüng láûp baíng xáy dæûng âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh
quán ngaìy daûng täøng quaït .
Cáúp læu læåüng (Q) Q Säú ngaìy xuáút hiãûn Säú ngaìy luîy têch P%

t 1 100%
Qmax ÷ Q1 Q1 t1 t1 p1=
n.365
... ... ...
... t1 + t 2
Q1÷Q2 Q2 t2 t1 + t2 p2= 100%
n.365

Trang - 44 -
 - Daûng bçnh quán.
Mäüt nàm xáy dæûng mäüt âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy, n nàm xáy
dæûng n âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy vaì sau âoï xaïc âënh âæåìng táön suáút læu
læåüng bçnh quán ngaìy daûng bçnh quán.
Baíng 4-3: Láûp baíng xáy dæûng âæåìng táön suáút læu læåüng bçnh quán ngaìy daûng
bçnh quán
Nàm Qmax Giaï trë læu læåüng bçnh quán ngaìy æïng våïi thåìi gian duy trç Qmin
(m3/s) 30 90 180 270 365 (m3/s)

Q(m3/s) Q(m3/s)

200 200 ∗Qmax

∗Qmax
150 ∗ 150
∗
100 ∗∗ 100
∗
50 ∗ ∗ ∗ 50 ∗Qmin
∗ ∗ ∗Qmin
0 P% 0
20 40 60 80 100 20 40 60 80 100 P%

1) Daûng âæåìng täøng quaït 2) Daûng âæåìng bçnh quán

Hçnh 4-2: Daûng âæåìng duy trç læu læåüng bçnh quán ngaìy

4.2 DOÌNG CHAÍY KIÃÛT.

4.2.1 Khaïi niãûm doìng chaíy kiãût
Doìng chaíy kiãût laì doìng chaíy nhoí nháút trong säng chuí yãúu do læåüng næåïc ngáöm trong
læu væûc cung cáúp do váûy læu læåüng kiãût êt thay âäøi theo thåìi gian.
Doìng chaíy kiãût laì mäüt âàûc træng quan troüng cáön xaïc âënh trong tênh toaïn thuíy vàn.
Caïc âàûc træng kiãût cáön xaïc âënh âoï laì:
Læu læåüng kiãût ngaìy thiãút kãú (Qnkp),
Læu læåüng kiãût thaïng thiãút kãú (Qtkp) .
4.2.2 Nhán täú aính hæåíng doìng chaíy kiãût
1. Nhán täú khê háûu.
- Phuû thuäüc täøng læåüng mæa trong nàm vaì sæû phán bäú læåüng mæa âoï theo thåìi gian...
- Phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü, âäü áøm, hæåïng gioï thënh haình trãn læu væûc.
2. Nhán täú màût âãûm.
- Cáúu taûo caïc låïp âëa cháút, nhæ cáúp phäúi haût, âäü räøng.v v...trãn bãö màût læu væûc.
- Âäü däúc âëa hçnh, cáúu taûo maûng læåïi säng, âäü sáu cuía säng suäúi, hçnh daûng maûng
læåïi säng.v.v..
- Låïp phuí trãn bãö màût læu væûc: thaím thæûc váût, âäü che phuí.
- Häö ao vaì vë trê häö ao trãn læu væûc.

Trang - 45 -
 3. Hoaût âäüng kinh tãú cuía con ngæåìi.
- Hoaût âäüng têch cæûc:
Caïc biãûn phaïp thuíy låüi, lám nghiãûp, näng nghiãûp v.v...laìm tàng âäü áøm cuía læu væûc,
giaím læåüng bäúc håi v.v...laìm tàng læu læåüng doìng chaíy kiãût.
- Hoaût âäüng tiãu cæûc :
Khai thaïc lám nghiãûp bæìa baîi, canh taïc du canh du cæ laûc háûu, khai thaïc khoaïng saín,
âáït âaï tæû do khäng quy hoaûch gáy hiãûn tæåüng xoïi låî trong muìa luîî, tàng læåüng bäúc håi
trong muìa kiãût, laìm tàng hiãûn tæåüng sa maûc hoïa læu væûc laìm læåüng næåïc caûn kiãût. Chênh
vç váûy muìa luî xaíy khaï phæïc taûp, doìng chaíy táûp trung nhanh, muìa kiãût keïo daìi gáy khä
haûn khäúc liãût thiãúu næåïc nghiãm troüng.
4.2.3 Phæång phaïp xaïc âënh læu læåüng kiãût thiãút kãú.

Trong tênh toaïn thiãút kãú ngæåìi ta thæåìng xaïc âënh læu læåüng kiãût ngaìy (Qnkp ) læu
læåüng kiãût thaïng (Qtkp) æïng táön suáút thiãút kãú tuìy theo caïc yãu cáöu baìi toaïn cuû thãø .
1. Trong træåìng håüp coï nhiãöu säú liãûu quan tràõc thuíy vàn.
Kiãøm tra chuäøi taìi liãûu thu tháûp âæåüc bàòng caïch xáy dæûng quan hãû tæång quan
âæåìng thàóng giæîa Qnkp∼ Qtkp (thæåìng quan hãû tæång quan naìy ráút chàût cheí), dæûa quan hãû
naìy loaûi træì caïc sai soït do thu tháûp säú liãûu gáy nãn âãøì sæía chæîa chènh biãn.
Dæûa vaìo chuäøi säú liãûu (âaî chènh biãn) , tênh toaïn xaïc âënh Qnkp, Qtkp.
2. Khi coï êt säú liãûu quan tràõc doìng chaíy.
- Keïo daìi säú liãûu theo læu væûc tæång tæû thuíy vàn räöi tênh toaïn nhæ pháön (1).
- Phæång phaïp tè lãû âån giaín cuía Vlã-Bãâeïp gäöm caïc bæåïc sau:
∗ Choün læu væûc tæång tæû, tênh tè säú k vaì khàóng âënh tiãu chuáøn tæång tæû.
∗ Dæûa vaìo säú liãûu læu væûc tæång tæû tênh toaïn xaïc âënh Qkptt
∗ Tênh tè säú giæîa Qkptt vaì Qknc cuía nàm coï säú liãûu quan tràõc song song (cuía læu væûc
tæång tæû vaì læu væûc nghiãn cæïu).
∗ Duìng tè säú naìy nhán våïi læu læåüng kiãût thæûc âo cuía læu væûc nghiãn cæïu ta coï læu
læåüng kiãút thiãút kãú (Qkp).

Vê duû: Tênh Qtkp cuía læu væûc A æïug våïi táön suáút thiãút kãú p = 95% trong âiãöu kiãûn chè
coï mäüt nàm quan tràõc 2001÷2002.
Choün læu væûc B coï nhiãöu säú liãûu quan tràõc laìm læu væûc tæång tæû vaì tiãún haình tênh
toaïn theo caïc bæåïc sau:
Tênh chè säú tæång tæû (k) trong thåìi gian quan tràõc song song (muìa kiãût 2001÷2002).
Baíng 4-4 : Tênh chè säú tæång tæû
Säng Thaïng 1 2 3 4 7 8 5 6
A QA(m3/ s) 1,63 1,12 0,85 0,67 0,71 0,93 0,60 1,32
B Q B(m3/ s) 0,68 0,46 0,35 0.28 0,29 0,39 0,25 0,55
k QA/ QB 0.417 0,411 0,412 0,418 0,408 0,42 0,416 0,416

Trang - 46 -
 Theo kãút quaí tênh toaïn baíng 4-4 chè säú tæång tæû k gáön bàòng nhau chuïng ta âi âãún kãút
luáûn hai læu væûc A & B tæång tæû nhau.
Dæûa vaìo liãût taìi liãûu cuía læu væûc B tênh caïc trë säú âàûc træng cuía máùu: Q0, CV, CS xaïc
âënh læu læåüng thaïng kiãût æïng våïi p = 95%, Qp=95%= 0,125 m3/s.
a) Læu læåüng kiãût nháút cuía læu væûc B trong nàm 2001÷2002 laì 0,25 m3/s ,tênh tè säú:
Q 95% 0,125
k1 = = = 0,5
Q01−02 0,25
b) Coï k1 tênh læu læåüng kiãût thiãút kãú taûi læu væûc A:
QA95% = QKA95%.k1 = 0,60.0,5 = 0,30 m3/s
(Trë säú 0,30 m3/s laì læu læåüng kiãût cuía læu væûc A æïng våïi táön suáút thiãút kãú 95%)
. 3. Xaïc âënh læu læåüng kiãût khi khäng coï säú liãûu quan tràõc doìng chaíy.
- Mæåün mä âun kiãût cuía læu væûc tæång tæû âãø tênh toaïn.
- Duìng baín âäö âàóng trë mä âun doìng chaíy kiãût âãø tênh trë säú læu læåüng kiãût thiãút kãú.
- Duìng mäüt säú cäng thæïc kinh nghiãûm âãø tênh toaïn:
Xin giåïi thiãûu cäng thæïc kinh nghiãûm cuía Cuûc thuíy vàn VN:
M kp = A. X pm (4-42)
Trong âoï:
- X p læåüng mæa nàm thiãút kãú (mm),
- m laì säú muî biãøu thë mæïc âäü aính hæåíng cuía mæa âãún doìng chaíy kiãût,
- A laì thäng säú âëa lyï.
Caïc thäng säúA vaì m âaî âæåüc phán vuìng nhæ sau:
- Vuìng 1: A = 0,0000014, m = 1,98.
- Vuìng 2: A = 0,0000022, m = 2,02.
- Vuìng 3: A = 0,0000017, m = 1,80.
4.3 DOÌNG CHAÍY LUÎ
Doìng chaíy luî laì doìng chaíy låïn nháút trong säng xaíy ra vaìo muìa luî, åí Viãût Nam muìa
luî chè keïo daìi 3÷4 thaïng nhæng læåüng doìng chaíy chiãúm 70÷90% täøng læåüng doìng chaíy
nàm, màût khaïc khaí nàng thoaït luî caïc doìng säng haû læu coï haûn nãn gáy caïc hiãûn tæåüng luî
luût phaï hoaûi caïc cäng trçnh xáy dæûng aính hæåíng træûc tiãúp âãún âåìi säúng kinh tãú cuía con
ngæåìi. Trong tênh toaïn doìng chaíy luî ngæåìi ta chia ra caïc træåìng håüp cuû thãø: coï âáöy âuí taìi
liãûu, êt taìi liãûu vaì khäng coú taìi liãûu âo âaûc thuíy vàn.
Q(m3)
Caïc âàûc træng chênh doìng chaíy luî cáön xaïc âënh laì: Qmax
- Læu læåüng âènh luî thiãút kãú: Qmaxp (m3/s). ( (Q∼t)max
- Täøng læåüng luî thiãút kãú: Wmaxp (m3). Wmax
- Âæåìng quaï trçnh luî thiãút kã:ú (Q∼t)maxp.
0 t
Hçnh 4-3: Daûng âæåìng quaï trçnh luî

Trang - 47 -
 4.3.1 Choün táön suáút thiãút kãú luî (Ptk).
1. Táön suáút thiãút kãú luî
Táön suáút thiãút kãú luî laì xaïc suáút xuáút hiãûn nhæîng trë säú khäng væåüt quaï táön suáút qui
âënh trong thåìi gian sæí duûng cäng trçnh.
Vê duû :Táön suáút thiãút kãú phoìng luî cho mäüt thaình phäú laì 1%, coï nghéa laì thaình phäú âoï
coï khaí nàng chäúng âæåüc nhæîng tráûn luî trong voìng 100 nàm xaøy ra mäüt láön.
Váún âãö choün táön suáút thiãút kãú luî dæûa trãn cå såí:
∗ Choün táön suáút âaím baío an toaìn cho cäng trçnh thuíy cäng (Pct): tuìy thuäüc vaìo qui
mä, kêch thæåïc, mæïc âäü quan troüng.v.v...âãø âënh ra cáúp cäng trçnh choün Pct .
∗ Phoìng luî cho vuìng haû læu (Phl): dæûa vaìo yãu cáöu phoìng luî cho vuìng haû læu bao
gäöm caïc màût vãö dán cæ, kinh tãú, giao thäng, háöm moí.v.v...âãø choün Phl.

Nãúu Pct < Phl choün Pct = Ptk

Nãúu Pct > Phl choün Phl = Ptk

Theo tiãu chuáøn xáy dæûng Viãût Nam (TCXDVN) 285: 2000, âäúi våïi thiãút kãú caïc
cäng trçnh thuíy låüi thãø hiãûn åí baíng (4-5).
Chuï yï: Táön suáút nhoí aïp duûng cho caïc cäng trçnh coï daûng luî phæïc taûp thæåìng xuáút
hiãûn åí miãön nuïi, trung du. Táön suáút låïn aïp duûng cho caïc cäng trçnh coï daûng luî äøn âënh
thæåìng xuáút hiãûn åí vuìng âäöng bàòng.
2. Hãû säú hiãûu chènh an toaìn
Âãø âaím baío cho cäng trçnh thuíy cäng nháút laì âäúi våïi 2 giaï trë Qmaxp ,Wmaxp trong tênh
toaïn thiãút kãú ngæåìi ta phaíi cäüng thãm mäüt trë säú goüi laì hãû säú hiãûu chènh an toaìn.

a.E p
∗ Âäúi våïi giaï trë Qmaxp : ∆ Q max p = Q max p (4-44)
N

a.E p
∗ Âäúi våïi giaï trë Wmaxp : ∆ W max p = W max p (4-45)
N
Trong âoï: a laì hãû säú phuû thuäüc vaìo tçnh hçnh nghiãn cæïu thuíy vàn cuía læu væûc:
a = 0,7 âäúi våïi læu væûc âæåüc nghiãn cæïu âáöy âuí,
a = 1,5 âäúi våïi læu væûc âæåüc êt nghiãn cæïu.
Ep sai säú quán phæång cuía tung âäü âæåìng táön suáút phuû thuäüc vaìo CV tra baíng
hay biãøu âäö âãø xaïc âënh.
N säú nàm xuáút hiãûn laûi cuía luî lëch sæí trong læu væûc.
Giaï trë ∆Qmaxp, ∆Wmaxp tênh theo cäng thæïc (4-44), (4-45) khäng âæåüc væåüt
quaï 20% Qmaxp, Wmaxp. Nãúu låïn hån thç phaíi tênh laûi hãû säú hiãûu chènh.

Trang - 48 -
 Baíng 4-5 : Læu læåüng, mæûc næåïc låïn nháút thiãút kãú vaì kiãøm tra cäng trçnh thuíy.
TT Loaûi cäng trçnh thuíy Cáúp thiãút kãú
I II III IV V
1 ∗ Cuûm âáöu mäúi caïc loaûi (træì cäng trçnh âáöu mäúi vuìng
triãöu);Hãû thäúng dáùn- thoaït næåïc vaì caïc cäng trçnh liãn
quan khäng thuäüc hãû thäúng tæåïi tiãu näng nghiãûp;
Cäng trçnh dáùn - thaïo næåïc qua säng suäúi cuía hãû thäúng
tæåïi tiãu näng nghiãûp.
Táön suáút thiãút kãú P(%) 0,1÷0,2 0,5 1 1,5 2
(tæång æïng våïi chu kyì làûp laûi N nàm) 1000÷500 200 100 67 50
Táön suáút kiãøm tra P(%) 0,02÷0,04 0,1 0,2 0,5
(tæång æïng våïi chu kyì làûp laûi N nàm) 5000÷2500 1000 500 200
2 ∗ Cäng trçnh âáöu mäúi vuìng triãöu; Cäng trçnh vaì hãû
thäúng dáùn - thoaït liãn quan trong hãû thäúng tæåïi tiãu
näng nghiãûp (træì cäng trçnh dáùn - thaïo næåïc qua säng
suäúi âaî noïi åí âiãøm1).
Táön suáút thiãút kãú P(%) 0,2 0,5 1 1,5 2
(tæång æïng våïi chu kyì làûp laûi N nàm) 500 200 100 67 50

Baíng 4-6 : Quan hãû Ep ∼ Cv

CV 0.1 0.3 0.5 0.7 0.9 1.1
EP 0.25 0.64 0.97 1.26 1.56 1.89
3. Xæí lyï luî lëch sæ.í
Luî lëch sæí laì nhæîng tráûn luî cæûc låïn coï thãø xaíy ra trong thåìi kyì quan tràõc thu tháûp
âæåüc hoàûc xaíy ra træåïc âoï maì qua âiãöu tra luî ngæåìi ta phuûc häöi âæa vaìo liãût taìi liãûu tênh
toaïn.
Xæí lyï luî lëch sæí laìm tàng âäü äøn âënh cuía âæåìng táön suáút åí pháön táön suáút beï, náng cao
âäü chênh xaïc liãût taìi liãûu thu tháûp âæåüc. Âãø âæa luî lëch sæí vaìo liãût taìi liãûu tênh toaïn cáön
xaïc âënh thåìi kyì xuáút hiãûn laûi N.
a) Xaïc âënh thåìi kç xuáút hiãûn laûi N.
Âáy laì mäüt váún âãö khoï vaì êt chênh xaïc, thæåìng ngæåìi ta dæûa vaìo nhæîng con luî lëch sæí
âaî xuáút hiãûn âãø xaïc âënh. Sau âáy laì mäüt säú vê duû xaïc âënh N.
Vê duû1: Trãn säng A nàm 1901 xuáút hiãûn mäüt tráûn luî lëch sæí, âãún nàm 1999 laûi xuáút
hiãûn mäüt tráûn luî tæång tæû, nhæ váûy trong voìng 98 nàm (1901 ÷ 1999) âaî 2 láön xuáút hiãûn
luî lëch sæí tæång tæû nhau. Thåìi kyì xuáút hiãûn laûi N cuía con luî lëch sæí âoï laì:
1999 − 1901
N= = 49 nàm
2
Vê duû2: Trãn säng B nàm 1912 xuáút hiãûn mäüt tráûn luî lëch cho âãún nàm 2001. Váûy
thåìi kyì xuáút hiãûn laûi N coï thãø laì:
N = 2001 - 1912 = 89 nàm
Våïi caïc vê duû âaî nãu åí trãn váún âãö xaïc âënh N mang tênh gáön âuïng, nhæng thåìi gian
naìy daìi hån thåìi gian quan tràõc liãn tuûc nãn noï laìm tàng âäü chênh xaïc cho kãút quaí tênh.

Trang - 49 -
 b) Tênh táön suáút kinh nghiãûm luî :
M
Âäúi våïi caïc tráûn luî lëch sæí: p= 100% (4-46)
N +1
m
Âäúi caïc tráûn luî thæåìng: p= 100% (4-47)
n +1
Trong âoï: M laì säú thæï tæû vaì N laì thåìi kç xuáút hiãûn laûi cuía luî lëch sæí.
c) Tênh caïc tham säú thäúng kã cuía máùu tênh toaïn:
Q(m3/s
ÅÍ âáy chia laìm 2 træåìng håüp: a)
) QN
+ Luî lëch sæí nàòm ngoaìi liãût säú liãûu quan tràõc n nàm
1⎛ a N −a n ⎞
XN = ⎜ jΣ=1 X j + Σ X i ⎟ (Hçnh 4-4a) (4-48)
N⎝ n i =1
⎠

1 ⎡a N −a n ⎤ 0 t
CVN = ⎢ Σ ( K − 1) 2
+ Σ ( K i − 1) 2 ⎥ (4-49) n
N − 1 ⎣ j =1
j
n i =1 ⎦ N
Q(m3/s
+ Luî lëch sæí nàòm trong liãût säú liãûu quan tràõc n nàm. b)
QN
1⎛ a N − a n−a ⎞
XN = ⎜ jΣ=1 X j + Σ X i ⎟ (Hçnh4-4b) (4-50)
N⎝ n − a i =1 ⎠

1 ⎡a N − a n−a ⎤
CVN = ⎢ Σ ( K − 1) 2
+ Σ ( K i − 1) 2 ⎥ (4-51)
N −1 ⎣ n−a
j
j =1 i =1
⎦ t
0 n
N
ÅÍ âáy: j = 1...a giaï trë säú tráûn luî lëch sæí.
i = 1...n giaï trë caïc tráûn luî trong thåìi kç quan tràõc Hçnh4-4: Caïc træåìng håüp tênh
luî lëch sæí
thu tháûp âæåüc.

4.3.2 Tênh toaïn doìng chaíy luî khi coï âáöy âuí taìi liãûu quan tràõc hoàûc taìi liãûu coï thãø
keïo daìi theo læu væûc tæång tæû thuíy vàn.
Trong træåìng håüp âæåüc coi laì âáöy âuí taìi liãûu quan tràõc thoía maîn caïc âiãöu kiãûn sau:
liãût säú liãûu daìi êt nháút tæì 15÷30 nàm, trë säú CV= 0,3÷1.0, sai säú cho pheïp <20%, caïc âiãøm
thæûc âo gáön truìng våïi âæåìng táön suáút lê luáûn, trong chuäùi säú liãûu tênh toaïn coï luî lëch sæí.
1. Xaïc âënh læu læåüng âènh luî æïng våïi táön suáút thiãút kãú Qmaxp (m3/s).
a) Choün máùu säú liãûu tênh toaïn.
+ Yãu cáöu choün máùu:
- Máùu phaíi mang tênh âaûi biãøu cho mäüt traûm âo, mäüt con säng, mäüt læu væûc ...
- Caïc trë säú cuía máùu phaíi mang tênh âäöng nháút tæïc laì cuìng mäüt nguyãn nhán hçnh
thaình, luî Viãût Nam chuí yãúu do mæa sinh ra.
- Caïc trë säú trong máùu phaíi âäüc láûp våïi nhau âãø sæí duûng phæång phaïp thäúng kã tênh
toaïn.
+ Phæång phaïp choün máùu tênh toaïn hiãûn nay coï 3 caïch nhæ sau:
- Choün mäüt nàm mäüt giaï trë Qmax âãø tênh toaïn, choün theo caïch naìy trong træåìng håüp
coï liãût säú liãûu daìi dãø âaïp æïng caïc yãu cáöu nãu trãn.

Trang - 50 -
 - Choün mäüt nàm nhiãöu giaï trë Qmax âãø tênh toaïn. Theo säú liãûu thäúng kã thç mäüt con
säng åí næåïc ta mäüt muìa luî coï thãø xuáút hiãûn 9 ÷11 giaï trë Qmax, do váûy trong træåìng håüp
säú nàm quan tràõc khäng daìi làõm ngæåìi ta coï thãø choün nhiãöu giaï trë Qmax âãø tênh toaïn.
Phæång phaïp naìy âæåüc thãø hiãûn nhæ sau:
• Choün táút caí caïc giaï trë Qmax ≥ Qmaxgh [Qmaxgh = (3 ÷ 4) Q o ] âãø tênh toaïn, trong træåìng
håüp naìy cáön chuï yï âãún tênh âaûi biãøu cuía máùu vç coï nàm luî låïn xuáút hiãûn nhiãöu giaï
trë Qmax ≥ Qmaxgh, nhæng cuîng coï nhiãöu nàm luî nhoí Qmax < Qmaxgh.
• Mäùi nàm choün 2, 3, 4...giaï trë Qmax, theo kinh nghiãûm mäùi nàm nãn choün 3 giaï trë
Qmax (láúy tæì trãn xuäúng) âãø tênh toaïn, khäúi læåüng væìa phaíi, âiãøm kinh nghiãûm phán bäú
khaï phuì håüp våïi âæåìng táöìn suáút lyï luáûn.
Chuï yï: Khi säú giaï trë Qmax trong liãût säú liãûu tênh toaïn nhiãöu hån n nàm quan tràõc thç
táön suáút tênh toaïn ra laì táön suáút láön phaíi âäøi laûi táön suáút nàm thiãút kãú nhæ sau:
Pn = 1 − (1 − Pl ) m (4-52)

- Choün caïc tráûn luî sàõp xãúp tæì trãn xuäúng = säú n nàm quan tràõc âãø tênh toaïn .Nhæåüc
âiãøm cuía phæång phaïp naìy khäng âaím baío tênh âaûi biãøu vç coï nàm choün nhiãöu giaï trë
Qmax coìn coï nàm khäng choün âæåüc tráûn luî naìo âãø tênh toaïn.
b). Xaïc âënh Qmaxp.
Sau khi choün âæåüc liãût säú liãûu tênh toaïn tiãún haình xáy dæûng âæåìng táön suáút coï P tk xaïc
âënh Qmaxp (caïc bæåïc tênh toaïn âaî trçnh baìy åí chæång III)
2. Xaïc âënh täøng læåüng luî thiãút kãú Wmaxp (m3).
Âáy laì mäüt âàûc træng cáön thiãút cho viãûc thiãút kãú vaì khai thaïc nguäön taìi nguyãn næåïc,
Wmaxp âoïng mäüt vai troì quyãút âënh âãún viãûc hçnh thaình âènh luî aính hæåíng viãûc xaïc âënh
qui mä kêch thæåïc cuía cäng trçnh . Âãø xaïc âënh Wmaxp gäöm caïc bæåïc sau:
a) Chia âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú ra caïc thåìi âoaûn tênh toaïn khaïc nhau:1,2,...,n
ngaìy; sau âoï tênh læu læåüng bçnh quán tæìng ngaìy mäüt.
ngc
b) Cäng thæïc tênh: Wmax p = 86.400 Σ Q i (4-53)
i = ngâ

ÅÍ âáy: Q i læu læåüng bçnh quán ngaìy xaïc âënh dæûa vaìo âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú.
i = ngâ ÷ngc:(ngaìy âáöu âãún ngaìy cuäúi tráûn luî tênh toaïn).
3. Âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú (Q ∼ t)maxp.
Muäún coï âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú, chuïng ta dæûa vaìo liãût säú liãûu quan tràõc dæåüc
choün mäüt âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh âãø thu phoïng.
a) Choün âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh âaím baío caïc nguyãn tàõc sau:
∗ Choün âæåìng quaï trçnh luî âaî xuáút hiãûn trong thæûc tãú âaím baío khi thu phoïng coï giaï
trë âènh luî bàòng Qmaxp, pháön diãûn têch khäúng chãú dæåïi âæåìng quaï trçnh luî bàòng Wmaxp .
∗ Daûng âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh laì daûng báút låüi âäúi våïi cäng trçnh thiãút kãú.
∗ Daûng luî xuáút hiãûn âuïng vaìo luïc báút låüi.

Trang - 51 -
 b) Phæång phaïp thu phoïng âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh tråí thaình âæåìng quaï trçnh luî
thiãút kãú.
Qâh(m3/s)
Phæång phaïp 1: Phæång phaïp thu Qmaxâh
phoïng cuìng tè säú:
Qâhi
+ Nguyãn tàõc cuía phæång phaïp: Sau Qâh1
khi thu phoïng xong âæåìng quaï trçnh luî
thiãút kãú âaím baío hai giaï trë Qmaxp & Wmaxp
0 t
khäng thay âäøi. 3
Tâhi
Qp(m /s)
+ Tênh caïc hãû säú thu phoïng:
Qmaxp
- Co giaín tung âäü âæåìng quaï trçnh luî
theo hãû säú kQ: Q =Q .kpi âhi Q

Q max p
kQ = (4-54) Qp1
Qmax âh
- Co giaín hoaình âäü âæåìng quaï trçnh
luî theo hãû säú k T: t
0 Tpi=Tâhi.kT
Tp
kT = (4-55) Hçnh 4-5 phæång phaïp thu phoïng cuìng tè säú
Tâh
ÅÍ âáy Tp,Tâh laì thåìi gian cuía luî thiãút kãú vaì luî âiãøn hçnh.
Giaí sæí sau khi thu phoïng âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh tråí thaình âæåìng quaï trçnh luî
thiãút kãú ta coï thãø xaïc âënh caïc thaình pháön nhæ sau:
2W max p
Âäúi våïi luî thiãút kãú: TP = (4-56)
Qmax p f

Tæång tæû âäúi våïi luî âiãøn hçnh: Tâh = 2W max dh . (4-57)
Qmax âh f
f: laì hãû säú hçnh daûng luî. Trong træåìng håüp âæåìng quaï trçnh luî laì daûng tam giaïc thç
f=1.
Thay (4-56) , (4-57) vaìo (4-55) ta âæåüc:

2W max p 2W max dh W max p Q max p k W

kT = T P = : = : = (4-58)
Tâh Qmax p . f Qmax âh . f Wmax âh Qmax âh kQ
Khi: kW > kQ ⇒ TP > Tâh , âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh âæåüc phoïng to lãn.
kW < kQ ⇒ TP < Tâh , âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh âæåüc thu nhoí laûi.
+ Trçnh tæû caïc bæåïc nhæ sau:
- Dæûa vaìo táön suáút thiãút kãú xaïc âënh âæåüc caïc giaï trë Qmaxp , Wmaxp .
- Dæûa vaìo liãût säú liãûu thæûc âo choün Qmaxâh , Wmaxâh.
- Tênh caïc hãû säú : kQ , kW vaì kT
- Chia âæåìng quaï trçnh luî âiãøn hçnh ra caïc thåìi âoaûn tênh toaïn khaïc nhau:Tâh1 , Tâh2
,.., Tâhn tæång æïng ta coï: Qâh1 , Qâh2 ,.., Qâhn .

Trang - 52 -
 + Thu phoïng : Qmaxâh
- Âäúi våïi tung âäü âæåìng quaï trçnh
luî thiãút kãú:
QPi = Qâhi.kQ (4-59)
0 t
- Âäúi våïi hoaình âäü âæåìng quaï
QP(m3/s)
trçnh luî thiãút kãú: Qmaxp
TPi = Tâhi.kT (4-60)

Phæång phaïp 2: Phæång phaïp thu

phoïng cuìng táön suátú.
+ Nguyãn tàõc cuía phæång phaïp:
- Âãø khäúng chãú pháön diãûn têch dæåïi
âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú bàòng
Wmaxp, ngæåìi ta chia âæåìng quaï trçnh
luî âiãøn hçnh ra caïc thåìi âoaûn khaïc
nhau: W1ngaìy max, W3ngaìy max...
0 t
1ng
3ng
5ng
Hçnh 4-6 Phæång phaïp thu phoïng cuìng táön suáút
Täøng læåüng luî âiãøn hçnh1 ngaìy max
Täøng læåüng luî âiãøn hçnh 3ngaìy max

- Phæång phaïp thu phoïng xem thåìi gian luî thiãút kãú bàòng thåìi gian luî âiãøn hçnh chè
thu phoïng tung âäü âæåìng quaï trçnh luî båíi caïc hãû säú thu phoïng khaïc nhau.
+ Caïc bæåïc thu phoïng:
- Âãø âaím baío tung âäü låïn nháút âæåìng quaï trçnh luî thiãút kãú bàòng giaï trë Qmaxp, thu
phoïng âènh luî theo hãû säú:
Q max p
kQ = (4-61)
Qmax âh
- Thu phoïng tung âäü âæåìng quaï trçnh luî 1 ngaìy max theo hãû säú:
W max p1
kW 1 = (4-62)
Wmax âh1
- Thu phoïng tung âäü âæåìng quaï trçnh luî 2 ngaìy coìn laûi trong 3 ngaìy max theo hãû säú:
Wmax p 3 − Wmax p1
kW3= (4-63)
Wmax âh 3 − Wmax âh1
- Tiãúp tuûc thu phoïng tung âäü âæåìng quaï trçnh luî 2 ngaìy coìn laûi trong (2n +1) ngaìy
låïn nháút theo hãû säú :
Wmax p ( 2i +1) − Wmax p ( 2i −1)
kW(2i+1)= (4-64)
Wmax âh ( 2i +1) − Wmax âh ( 2i −1)
Thu phoïng cho âãún khi naìo hãút âæåìng quaï trçnh luî, åí âáy i= 1,2,..,n .
Phæång phaïp naìy âaî chuï yï khäúng chãú caïc thåìi âoaûn coï læåüng luî låïn (1 ngaìy, 3 ngaìy
...). Nãúu caïc hãû säú thu phoïng kâ, kW1 vaì kW(2i+1) khaïc nhau thç daûng âæåìng quaï trçnh luî
sau khi âaî thu phoïng seî bë biãún daûng nhiãöu so våïi daûng luî xaùy ra trong thæûc tãú. Do váûy
khi veî âæåìng quaï trçnh luî bçnh quán coï tung âäü max bàòng giaï trë Qmaxp cáön phaíi xæí lê âãø
âæåìng quaï trçnh thaình mäüt âæåìng cong trån âaím baío cho täøng læåüng luî trong tæìng thåìi
âoaûn khäng thay âäøi.

Trang - 53 -
 4.3.3 Xaïc âënh doìng chaíy luî thiãút kãú khi khäng coï taìi liãûu quan tràõc doìng chaíy.
Caïc læu væûc khäng coï taìi liãûu quan tràõc doìng chaíy thæåìng laì caïc læu væûc væìa vaì nhoí.
ÅÍ Viãût Nam âãø phán chia ranh giåïi giæîa læu væûc væìa vaì nhoí thäúng nháút trong tênh toaïn
qui âënh 100 km2. Do yãu cáöu phaït triãøn kinh tãú âëa phæång nãn cáön xáy dæûng nhiãöu
cäng trçnh dán duûng, giao thäng vaì thuíy låüi trãn caïc læu væûc væìa vaì nhoí. Båíi váûy, lyï
thuyãút vãö tênh toaïn doìng chaíy luî khi khäng coï taìi liãûu quan tràõc doìng chaíy âoïng vai troì
quan troüng vaì chiãúm mäüt pháön khaï låïn trong nghiãn cæïu doìng chaíy luî.
Âäúi våïi caïc cäng trçnh nhoí, trong 3 âàûc træng cuía doìng chaíy luî thiãút kãú thç trë säú
Qmaxp chiãúm mäüt vë trê quan troüng nháút, vç åí caïc cäng trçnh nhoí do taïc duûng âiãöu tiãút luî
ráút êt hoàûc khäng coï, nãn thæûc tãú khäng cáön xeït âãún täøng læåüng luî vaì âæåìng quaï trçnh luî.
Vç váûy trong træåìng håüp khäng coï taìi liãûu chè chuí yãúu táûp trung nghiãn cæïu âãø xaïc âënh
âènh luî thiãút kãú.
Khi khäng coï taìi liãûu, xu hæåïng chung hiãûn nay trong tênh toaïn thuíy vàn laì sæí duûng
caïc mä hçnh toaïn thuíy vàn hoàûc thæåìng duìng caïc cäng thæïc kinh nghiãûm vaì baïn kinh
nghiãûm âãø tênh Qmaxp. Âáy laì mäüt váún âãö phæïc taûp cho nãn trong pháön naìy seî trçnh baìy
mäüt säú khaïi niãûm cå baín vãö quaï trçnh hçnh thaình doìng chaíy luî âãø coï cå såí hiãøu vaì sæí
duûng caïc cäng thæïc tênh Qmaxp cho phuì håüp âiãöu kiãûn cuû thãø.
1. Caïc giai âoaûn hçnh thaình doìng chaíy luî.
a) Giai âoaûn mäüt - giai âoaûn täøn tháút hoaìn toaìn: laì giai âoaûn toaìn bäü læåüng mæa råi
xuäúng quyãûn vaìo cáy coí, láúp âáöy caïc chäù truîng, häö ao, âáöm láöy vaì tháúm xuäúng âáút.
b) Giai âoaûn hai - giai âoaûn næåïc dáng: laì giai âoaûn khi læåüng mæa sinh ra trãn læu
væûc låïn hån täøng læåüng täøn tháút thç læu læåüng (Q) vaì mæûc næåïc (H) taûi cæía ra cuía læu væûc
(hay tuyãún âo âaûc) dáng lãn âaût giaï trë Qmax vaì Hmax. Nãúu quaï trçnh cáúp næåïc váùn duy trç
thç Qmax vaì Hmax keïo daìi mäüt thåìi gian ngæåìi ta goüi Qmax vaì Hmax äøn âënh.
c) Giai âoaûn ba - giai âoaûn næåïc ruït: khi quaï trçnh cáúp næåïc (læåüng mæa) trãn læu
væûc giaím thç Qmax vaì Hmax taûi cæía ra giaím xuäúng giaï trë Qbt vaì Hbt.
Âãø giaíi thêch vaì hiãøu âáöy âuí caïc giai âoaûn hçnh thaình doìng chaíy luî trãn bãö màût læu
væûc chuïng ta dæûa vaìo cäng thæïc càn nguyãn doìng chaíy (CtCNDC).
CtCNDC laì cäng thæïc biãøu thë læu læåüng âènh luî bàòng täøng læåüng giai nháûp cuía caïc
læu læåüng næåïc thaình pháön trong quaï trçnh hçnh thaình cuía chuïng trãn pháön diãûn têch læu
væûc bäü pháûn khaïc nhau vaì chaíy tuû laûi åí tuyãún cæía ra.
∂F
t
CtCNDC coï daûng täøng quaït: Qt = ∫ ht dt (4-65)
0
∂t
Âãø thaình láûp cäng thæïc (4-65). Chuïng ta dæûa trãn cå såí láûp luáûn nhæ sau:
- Giaí thiãút læåüng mæa vaì tháúm phán bäú âãöu trãn toaìn bäü diãûn têch læu væûc.
- Chia toaìn bäü diãûn têch læu væûc bàòng mäüt hãû thäúng âæåìng chaíy cuìng thåìi gian
(âæåìng âàóng thåìi)
- Thåìi gian táûp trung næåïc giæîa caïc âæåìng âàóng thåìi kãú tiãúp nhau láúy bàòng 1 âån vë
thåìi gian cäú âënh, tæïc laì thåìi gian cáön thiãút âãø gioüt næåïc åí xa nháút këp chaíy vãö âãún tuyãún
cæía ra goüi laì thåìi gian táûp trung doìng chaíy, kê hiãûu laì: τ.

Trang - 54 -
 -Tæång æïng våïi caïc âæåìng âàóng thåìi 1, 2, 3,...coï caïc pháön diãûn têch bäü pháûn f1, f2, f3...
-Dæûa vaìo âæåìng quaï trçnh mæa hiãûu quaí xaïc âënh biãøu âäö cáúp næåïc (thåìi gian cáúp
næåïc kê hiãûu la:T).
Tuìy thuäüc vaìo thåìi gian chaíy truyãön τ trãn læu væûc vaì thåìi gian cáúp næåïcT, trong
thæûc tãú seî xaíy ra 3 træåìng håüp khaïc nhau âoï laì: τ > T, τ < T, τ = T.
Sau âáy seî thaình láûp cäng thæïc cäng thæïc (4-65) trong træåìng håüp τ < T(cho τ = 4
âån vë thåìi gian, T= 5 âån vë thåìi gian) ta tháúy:
Sau 1 âån vë thåìi gian læu læåüng thu âæåüc taûi cæía ra laì: Q1 = h1.f1
Sau 2 âån vë thåìi gian læu læåüng thu âæåüc taûi cæía ra laì: Q2 = h1.f2 + h2.f1
Tæång tæû: Q3 = h1.f3 + h2.f2 + h3.f1
Q4 = h1.f4 + h2.f3 + h3.f2 + h4.f1
Sau 5 âån vë thåìi gian thç læåüng mæa h1 khäng coìn tham gia taûo ra læu læåüng taûi màût
càõt cæía ra næîa: Q5 = h2.f4 + h3.f3 + h4.f2 + h5.f1
Q6 = h3.f4 + h4.f3 + h5.f2
Q7 = h4.f4 + h5.f3
Q8 = h5.f4
Q9 = 0.
ÅÍ âáy: hi(mm) låïp næåïc mæa hiãûu quaí (tæïc laì låïp næåïc mæa âaî træì âi læåüng täøn tháút)
sinh ra trong mäüt âån vë thåìi gian tênh toaïn.
Theo cäng thæïc càn nguyãn doìng chaíy trong træåìng håüp trãn khi τ < T thç Qmax thu
âæåüc åí màût càõt cæía ra coï thãø laì Q4 hoàûc Q5, tæïc laì toaìn bäü diãûn têch læu væûc kãút håüp mäüt
pháön læåüng mæa sinh ra Qmax. Tæång tæû nhæ váûy nãúu trong træåìng håüp τ >T thç Qmax
thu âæåüc åí cæía ra seî laì toaìn bäü læåüng mæa kãút håüp våïi mäüt pháön diãûn têch læu væûc taûo
nãn. Coìn trong træåìng håüp τ = T thç Qmax thu âæåüc åí màût càõt cæía ra seî laì toaìn bäü diãûn
têch læu væûc kãút håüp toaìn bäü læåüng mæa.

h(mm) f4
h3 (3)
f3
h4 (2)
h2 f2
h1 h5
(1)
f1
0 t
a)Så âäö mæa. b)Så âäö læu væûc.
Hçnh 4-7 Så âäö læu væûc khaïi niãûm theo CtCNDC

Trong thæûc tãú quaï trçnh hçnh thaình doìng chaíy luî laì quaï trçnh xaíy ra ráút phæïc taûp vç:
- Hçnh daûng, âëa hçnh, âëa maûo, âëa cháút, ræìng, häö ao, âáöm láöy...phán bäú muän hçnh,
muän veí khäng thãø giäúng nhæ giaí thiãút.
- Mæa phán bäú khäng âãöu theo thåìi gian vaì khäng gian laì kãút quaí cuía mäüt loaût caïc
nguyãn nhán vãö khê tæåüng vaì khê háûu phæïc taûp.
Do váûy CtCNDC chè mä taí quan hãû giæîa Qmax thu âæåüc åí cæía ra våïi yãúu täú diãûn
têch læu væûc vaì læåüng mæa luî sinh ra.

Trang - 55 -
 2. Caïc nhán täú aính hæåíng âãún viãûc hçnh thaình doìng chaíy luî.
a) Nhán täú khê tæåüng: Mæa raìo.
Mæa raìo laì nhæîng tráûn mæa coï cæåìng âäü maûnh táûp trung gáy ra trãn mäüt diãûn têch
räüng hoàûc heûp, thåìi gian mæa daìi hoàûc ngàõn phuû thuäüc vaìo nguyãn nhán gáy ra mæa.
Vãö âënh læåüng: theo tiãu chuáøn cuía täøng cuûc khê tæåüng thuíy vàn nhæîng tráûn mæa
ngaìy coï læåüng mæa ≥ 50 mm thuäüc loaûi mæa raìo.
Baíng 4-7 Tiãu chuáøn mæa raìo cuía Becgå.
Thåìi âoaûn (phuït) Læåüng mæa (mm) Thåìi âoaûn (phuït) Læåüng mæa (mm)
5 2,5 50 11,0
10 3,8 60 12,0
15 5,0 120 18,0
20 6,0 180 22,25
25 7,0 240 27,0
30 8,0 360 33,0
35 9,6 720 45,0
45 10,25 1440 60,0

Baíng 4-8 Tiãu chuáøn mæa raìo cuía täøng cuûc khê tæåüng thuíy vàn 1960
Thåìi âoaûn (phuït) 5 10 30 60 240 1440
Læåüng mæa (mm) 4,0 6,5 11,0 14,0 20,0 50,6
Cæåìng âäü mæa bçnh quán (mm/phuït) 0,80 0,66 0,35 0,23 0,08 0,035

ÅÍ næåïc ta læåüng mæa raìo sinh luî gáy ra do caïc yãúu täú thåìi tiãút nhæ: baîo, gioï muìa, aïp
tháúp nhiãût âåïi, âëa hçnh, hoàûc caïc hçnh thaïi thåìi tiãút kãút håüp.v.v...
+ Sæû thay âäøi cæåìng âäü mæa theo thåìi gian.
- Cæåìng âäü mæa laì læåüng mæa råi trong mäüt âån vë thåìi gian, âån vë âo: mm/ph,
mm/h.
∗ Cæåìng âäü mæa tæïc thåìi (it) laì læåüng mæa âo âæåüc trong tæìng thåìi âiãøm khaïc nhau.
Cæåìng âäü mæa tæïc thåìi luän luän thay âäøi theo thåìi gian, thäng thæåìng trong mäüt tráûn
mæa cæåìng âäü mæa hai âáöu thåìi âoaûn beï åí giæîa låïn ngæåìi ta goüi laì âènh mæa. Âãø xaïc
âënh cæåìng âäü mæa tæïc thåìi ngæåìi ta dæûa vaìo biãøu âäö âo mæa tæû ghi.
∗ Cæåìng âäü mæa trung bçnh thåìi âoaûn (at) laì læåüng mæa trung bçnh trong thåìi âoaûn
tênh toaïn.
H − H 1 ∆Η
at = 2 = (4-66)
t 2 − t1 ∆t

Quan hãû giæîa it vaì at: it = lim at (4-67)

∆t →Ο

ÅÍ âáy H1 vaì H2 laì täøng læåüng mæa tênh âãún thåìi âiãøm tênh toaïn t1 vaì t2.
∗ Cæåìng âäü mæa trung bçnh thåìi âoaûn låïn nháút taûo luî (aT) tênh bàòng mm/ph, mm/h.

aT = ∆Η max (4-68)
∆t
Trong âoï: ∆Hmax (mm) læåüng mæa låïn nháút tæång æïng thåìi âoaûn tênh toaïn ∆t.

Trang - 56 -
 Ta tháúy cæåìng âäü mæa trung bçnh giaím khi thåìi âoaûn tênh toaïn tàng lãn. Sæû triãút
giaím cuía cæåìng âäü mæa khi thåìi âoaûn tênh toaïn tàng lãn âæåüc thãø hiãûn qua cäng thæïc:
S
aT = n
(4-69)
T

Âãø traïnh træåìng håüp khi T→ 0, thç aT→ ∞, ngæåìi ta viãút laûi cäng thæïc (4-68) nhæ sau:
S
aT = (4-70)
(T +1) n
K .H
S= 1− n
(4-71)
1440

Trong âoï: S: goüi laì sæïc mæa (mm),

T: thåìi âoaûn tênh toaïn (h, ph),
n: hãû säú triãút giaím cæåìng âäü mæa thæåìng láúy n = 0,7 hoàûc 2/3,
H: laì læåüng mæa ngaìy (mm),
K: laì hãû säú xaïc âënh nhæ sau: K = H 1440 ph H ngay = 1,1 ÷ 1,2
+ Phán bäú cæåìng âäü mæa theo diãûn têch:
Trong mäüt tráûn mæa cæåìng âäü mæa phán bäú ráút khäng âãöu trãn mäüt diãûn räüng nåi coï
cæåìng âäü mæa låïn goüi laì tám mæa, tæì tám mæa cæåìng âäü mæa giaím dáön theo khoaíng
caïch vãö caïc phêa cuía læu væûc.
Tênh læåüng mæa phán bäú theo diãûn têch båíi cäng thæïc sau:

HF = ϕH0 = HO (4-72)
1+ KF
m

Trong âoï: HF læåüng mæa bçnh quán trãn læu væûc (mm),
ϕ laì hãû säú triãút giaím,
HO læåüng mæa låïn nháút âo âæåüc åí tám mæa (mm),
K, m hãû säú kinh nghiãûm biãøu thë tênh cháút triãút giaím læåüng mæa theo diãûn têch.
Ngæåìi ta âãö nghë choün K, m trong tênh toaïn nhæ sau:
K = 0,001; m = 0,8 cho nhæîng tráûn mæa < 1 ngaìy.
K = 0,002÷0,003; m = 0,55÷0,65 cho nhæîng tráûn mæa > 1 ngaìy.
Cäng thæïc (4-72) âæåüc aïp duûng cho miãön Bàõc Viãût Nam våïi K= 0,0012 vaì m = 0,72
b) Yãúu täú læu væûc.
Yãúu täú læu væûc aính hæåíng âãún læu læåüng doìng chaíy luî båíi caïc váún âãö sau:
+ Täøn tháút doìng chaíy luî - hãû säú doìng chaíy luî.
- Täøn tháút doìng chaíy luî: bao gäöm caïc loaûi täøn tháút nhæ sau:
∗ Täøn tháút do thaím phuí thæûc váût trãn bãö màût læu væûc giæî laûi,
∗ Täøn tháút do âiãön truîng vaìo caïc hang hoïc, ao häö...trãn læu væûc.
∗ Täøn tháút do tháúm phuû thuäüc vaìo âiãöu kiãûn âëa hçnh âëa cháút cáúu taûo læu væûc.
∗ Täøn tháút do bäúc håi trong quaï trçnh luîö.
Täøn tháút doìng chaíy luî giaím dáön theo thåìi gian (tênh theo thåìi gian bàõt âáöu vaì kãút
thuïc muìa luî). Trong caïc loaûi täøn tháút trãn thç täøn tháút do tháúm laì âaïng kãø nháút.

Trang - 57 -
 Caïc phæång phaïp xaïc âënh læåüng täøn tháút do tháúm trãn bãö màût læu væûc hay duìng laì:
(1) Hãû säú tháúm äøn âënh (tham khaío giaïo trçnh âëa cháút).
(2) Xaïc âënh cæåìng âäü tháúm theo caïc loaûi âáút trãn læu væûc.
Baíng 4-7 Xaïc âënh cæåìng âäü tháúm theo âëa cháút
TT Loaûi âáút âaï trãn læu væûc Cæåìng âäü tháúm (mm/ph)
1 Âáút khäng tháúm, âæåìng nhæûa, bãtäng, seït... 0 ÷ 0,05
2 Âáút thët kiãöm màûn 0,2 ÷ 0,3
3 Âáút âen pha caït, caït pha 1,0
4 Âáút maìu haût deí âáûm, âáút xaïm pha caït 1,2
- Hãû säú doìng chaíy luî:
Hãû säú doìng luî α phuû thuäüc vaìo nhiãöu yãúu täú khê háûu, âiãöu kiãûn âëa hçnh, âëa cháút,
diãûn têch læu væûc...tuìy theo tæìng vuìng, miãön khaïc nhau âãø xaïc âënh. Caïc hãû säú doìng chaíy
luî duìng trong tênh toaïn bao gäöm:
∗ Hãû säú doìng chaíy täøng læåüng αtl (tênh cho toaìn tráûn luî).

αtl = Y tl (4-73)
X

Hay: αtl = Y tl (4-74)

X − Xo
Trong âoï:
Ytl(mm) âäü sáu doìng chaíy tráûn luî, tæång æïng täøng læåüng mæa X(mm) toaìn tráûn.
Xo(mm) læåüng mæa täøn tháút ban âáöu thæåìng láúy 5÷20 (mm).
∗ Hãû säú doìng chaíy âènh luî αâ: laì tyí säú giæîa âäü sáu doìng chaíy mäüt ngaìy låïn nháút vaì
læåüng mæa mäüt ngaìy tæång æïng.
Y ng
Cäng thæïc xaïc âënh: αâ = (4-75)
X ng
Theo âãö nghë cuía Xäkäläúpski thç αâ tênh theo cäng thæïc:
a−k k
αâ = = 1− (4-76)
a a
Trong âoï: a laì cæåìng âäü mæa, k laì hãû säú tháúm äøn âënh.
+ Váún âãö táûp trung næåïc trãn læu væûc:
Quaï trçnh táûp trung næåïc trãn læu væûc chia laìm 2 giai âoaûn: quaï trçnh táûp trung næåïc
trãn sæåìn däïc vaì quaï trçnh táûp trung næåïc trong säng.
L L
τ = τd + τs = d + s (4-77)
Vd V s
Âäúi våïi læu væûc væìa vaì låïn τd << τs, ngæåìi ta coï thãø xaïc âënh τ theo cäng thæïc:
L
τ= s (4-78)
Vs
Trong âoï: Vs = aJ1/3Q1/4(m/s)
våïi a laì thäng säú táûp trung næåïc: a = 0,15.(20n)-3/4 (m/s)
a =13.(20n)-3/4(km/ngaìy)

Trang - 58 -
 3. Mäüt säú cäng thæïc tênh toaïn Qmaxp.
Tæì træåïc âãún nay coï ráút nhiãöu loaûi cäng thæïc duìng âãø tênh læu læåüng doìng chaíy luî
khaïc nhau. Dæûa theo täøng kãút cuía Serpic vaì Trãbätarieïp åí Viãûn thuíy vàn quäúc gia (Liãn-
Xä cuî) coï thãø phán thaình ba loaûi cäng thæïc sau: cäng thæïc lyï luáûn, cäng thæïc kinh
nghiãûm, cäng thæïc thãø têch. Sau âáy chè xeït mäüt säú cäng thæïc thæåìng duìng trong tênh
toaïn thuíy vàn.
a) Cäng thæïc Xäkäläúpski.
+ Cå såí láûp luáûn: Laì loaûi cäng thæïc thãø têch âãö cáûp âãún Qmaxp, Wmaxp, (Q∼t)maxp. Âãø
thaình láûp cäng thæïc taïc giaí âaî âæa ra caïc giaí thiãút nhæ sau:
- Láúy táön suáút luî = táön suáút mæa,
Q(m3/s)
- Duìng hãû säú doìng chaíy täøng læåüng (αtl),
- Coi âæåìng quaï trçnh luî laì 2 nhaïnh Qm
parabol gàûp nhau taûi âènh.
+ Cäng thæïc täøng quaït: Qt Q’t
0,28 H T α .F t t’
t
Qmaxp = fδ + Qng (4-79) tl tx
tl
Hçnh 4-8 Âæåìng quaï trçnh luî Xäkäläúpski
+ Thaình láûp cäng thæïc:
m
⎛ t ⎞
⎜ ⎟
: - Âäúi våïi nhaïnh lãn: Qt = Qm ⎜ ⎟⎟ (4-80)
⎜t
⎝ l ⎠
n
⎛ t − t' ⎞
- Âäúi våïi nhaïnh xuäúng: Q’t = Qm ⎜⎜ x ⎟⎟ (4-81)
⎝ t x ⎠
ÅÍ âáy: m, n hãû säú âæåìng parabol nhaïnh lãn, nhaïnh xuäúng.
Våïi nhaïnh lãn: t = 0 ⇒ Qt = 0 khi t = tl ⇒ Qt = Qm .
m
⎛ ⎞
tl tl ⎜ t ⎟
Wl = ∫ Q dt = ∫ Q ⎜ ⎟ dt = tl
Q m m +1 (4-82)
m ⎜ ⎟
0
t
0 ⎜ t ⎟
⎝ l ⎠
Våïi nhaïnh xuäúng: t’ = 0 ⇒ Q’t = Qm khi t’ = tx ⇒ Q’t = 0.
n
tX tX ⎛ t x −t ' ⎞
Wx = ∫ Q dt = ∫ Q ⎜⎜ ⎟ dt =
⎟
tx
Q m n +1 (4-83)
x m ⎝ tx ⎠
0 0

⎛ ⎞
t t ⎜ tl t x ⎟
Váûy: W = W l + Wx = Q l
+Q x
=Q ⎜ + (4-84)
m m +1 m n +1 m⎜ m +1 n + 1 ⎟⎟
⎝ ⎠
⎡ (n + 1) + γ (m + 1) ⎤
Âàût: tX = γ.tl ta coï: W = Qm t l ⎢ ⎥ (4-85)
⎣ (n + 1)(m + 1) ⎦

(n + 1)(m + 1) Q tl W
Âàût : = f Ta coï: W = m suy ra Qm = f (4-86)
(n + 1) + γ (m + 1) f tl

Trang - 59 -
 0,28 H T .α .F
Màût khaïc: W = 103.HTαF nãn Qm = f (4-87)
tl
Nãúu xeït thãm læåüng mæa täøn tháút ban âáöu, læåüng næåïc ngáöm, ao häö, ræìng... tham gia
vaìo viãûc hçnh thaình âènh luî thç cäng thæïc coï daûng täøng quaït âáöy âuí laì:
0,28(H T − H 0 )α .F
Qm = fδ + Qng (4-88)
tl

+ Xaïc âënh caïc tham säú cuía cäng thæïc:

- HT låïp næåïc mæa tênh toaïn (mm), tênh trong thåìi gian T giåì xaïc âënh nhæ sau:
K .H np
HT = S(60T)1/3 (mm) ⇒ S = 1− n
(mm / ph) (4-89)
1440
K .H np
HT = ST1/3 (mm) ⇒ S= 1− n
(mm / h) (4-90)
24

- H0 låïp næåïc mæa täøn tháút ban âáöu láúy 5 ÷25 (mm)
ÅÍ Viãût Nam nhoïm thäng säú α (HT-H0) biãøu thë mäúi quan hãû mæa raìo doìng chaíy âæåüc
xaïc âënh theo så âäö phán khu theo baíng (4-8).
- tl thåìi gian cuía nhaïnh luî lãn tênh bàòng giåì (h) xaïc âënh theo:
tl = tlm + τâ (4-91)
Trong âoï: tlm thåìi gian nhaïnh lãn cuía mæa coï hiãûu quaí,
τâ thåìi gian chaíy truyãön tæì âènh mæa sang âènh luî.
Trong træåìng håüp khäng coï säú liãûu thç:
Ls
tl = τâ = (h) (4-92)
3,6V τ

ÅÍ âáy: V τ = (0,6 ÷ 0,7 )V max ( V max læu täúc bçnh quán taûi màût càõt cæía ra)

- δ hãû säú âiãöu tiãút täøng håüp:

δ = δ1.δ2.δ3. (4-93)
∗ δ1: aính hæåíng cuía häö ao, âáöm láöy, ræìng ruï...
δ1 = 1- 0,6lg(1 + fh + 0,2fâl + 0,5fr) (4-94)
Caïc thaình pháön (4-94) xaïc âënh trong træåìng håüp fh >1%, fâl >10%, fr >20% cuía
diãûn têch læu væûc.
∗ δ2 aính hæåíng âiãöu tiãút cuía loìng säng âãún Qmax.
h.Fb
δ2 = 1 - (4-95)
Wm
Trong âoï: h (m) âäü sáu ngáûp baîi coï diãûn têch Fb(km2).
Wm täøng læåüng cuía mæa luî (m3).
Trong træåìng håüp säng khäng coï baîi, δ2 =1.

Trang - 60 -
 ∗ δ3 aính hæåíng hçnh daûng cuía læu væûc âãún Qmaxp.
B
Trong træåìng håüp: T < τ ⇒ δ3 = 1,5 (4-96)
L
T > τ ⇒ δ3 = 1 (4-97)
3
Qng(m /s) læu læåüng doìng chaíy ngáöm bçnh quán nhiãöu nàm:
M o .F
Qng = 3
(4-98)
10
Trong âoï: Mo (l/s.km2) mä âun doìng chaíy chuáøn nàm
Baíng (4-8) Quan hãû mæa raìo doìng chaíy cuía caïc phán khu åí Viãût Nam.
TT Phán khu mæa raìo doìng chaíy h = α(HT - H0)
I Læu væûc säng Náûm räúm vaì thæåüng nguäön säng Maî 0,62(HT - 16)
II Læu væûc säng Âaì 0,88(HT - 20)
III Caïc læu væûc säng Thao 0,85(HT - 15)
IV Caïc læu væûc thæåüng nguäön säng Chaíy, säng Lä 0,82(HT - 25)
V Caïc læu væûc tæì haû læu säng Chaíy tåïi säng Thæång 0,72(HT - 24)
VI Caïc læu væûc säng Kyì Cuìng, Luûc Nam 0,88(HT - 20)
VII Caïc læu væûc säng Quaíng Ninh 0,91(HT - 16)
VIII Caïc læu væûc tæì säng Maî tåïi säng Hæång 0,88(HT - 20)
IX Caïc læu væûc tæì säng Thu Bäön tåïi säng Cay 0,86(HT - 16)
X Caïc læu væûc tæì säng Sã San, Srãpok 0,76(HT - 21)
XI Caïc læu væûc säng Âäöng Nai, säng Beï 0,64(HT - 25)

. Nháûn xeït: Cäng thæïc Xäkäläúpski âæåüc æïng duûng räüng raîi âãø tênh Qmaxp trong tháûp kyí
træåïc nhæîng nàm 80 cho kãút quaí âaïng tin cáûy âäúi våïi caïc læu væûc khäng coï taìi liãûu thuíy
vàn. Song trong quaï trçnh sæí duûng coìn coï mäüt säú thiãúu soït sau âáy: Do taïc giaí giaí thiãút
âæåìng quaï trçnh luî laì 2 nhaïnh parabol gàûp nhau taûi âènh âäúi våïi nhæîng tráûn luî do mæa
nhiãöu ngaìy sinh ra laì khäng håüp lê. Cäng thæïc khäng âãö cáûp âãún thåìi gian táûp trung næåïc
trãn sæåìn däúc nãn noï khäng phuì håüp tênh toaïn cho nhæîng læu væûc nhoí. Phæång phaïp xaïc
âënh thåìi gian luî lãn (tl) chæa coï càn cæï.
b) Cäng thæïc Aleïcxáyeïp:
+ Cå såí âãø thaình láûp cäng thæïc: Tênh læu læåüng âènh luî tæì taìi liãûu mæa raìo, dæûa trãn
så âäö triãút giaím cæåìng âäü mæa trung bçnh thåìi âoaûn låïn nháút khi thåìi âoaûn tênh toaïn tàng
lãn.
+ Cäng thæïc täøng quaït:
Qmaxp = qmaxp.F = 16,67aτp.F.ϕ.r (4-99)
Thay: aτp = Hnp. Ψτ
Ta coï: Qmaxp = 16,67Hnp Ψτ Fϕ.r (4-100)
3 2
Trong âoï: qmaxp - mäâun doìng chaíy låïn nháút (m /s.km ).
aτp (mm/ph) - cæåìng âäü mæa låïn nháút trung bçnh thåìi âoaûn tênh toaïn τ.
Hnp (mm) - læåüng mæa ngaìy æïng våïi táön suáút thiãút kãú.
Ψτ - tung âäü âæåìng cong triãút giaím cæåìng âäü mæa Ψτ = aτ/Hnp.
τ (ph) - thåìi gian chaíy táûp trung næåïc trong læu væûc.

Trang - 61 -
 1− f ao
r - xeït aính hæåíng cuía ao häö: r= (4-101)
1+ 25 f ao

ϕ - hãû säú táûp håüp khäng thæï nguyãn, xaïc âënh: ϕ = ϕτ.ϕ1.ϕ2.
ϕτ: hãû säú doìng chaíy tæì låïp næåïc mæa låïn nháút hçnh thaình doìng chaíy luî.
ϕ1 ≤ 1 phaín aính mæa råi khäng âãöu trãn bãö màût læu væûc.
ϕ2 ≤ 1 xeït âãún âiãöu tiãút cuía læu væûc nhæ: hçnh daûng læu væûc, maûng læåïi säng,
thaím phuí thæûc váût, âiãöu kiãûn âëa cháút ...
Trong nhiãöu træåìng håüp tênh toaïn âãø âån giaín ngæåìi ta láúy ϕ = αtl
Tæì cäng thæïc täøng quaït (4-98) ruït ra:
q mp
Ψτ = (4-102)
16,67αH np r
Âäúi våïi læu væûc chæa âæåüc nghiãn cæïu kyî thç thåìi gian mæa tênh toaïn (T) láúy bàòng
thåìi gian chaíy táûp trung cuía læu væûc (τ), xaïc âënh theo thåìi gian chaíy táûp trung trong
loìng säng.
τ L 16,67.L.k τ
kτ = ⇒ τ = kττs = 16,67 = (4-103)
τs VS 1/ 3 1/ 4
aJ Qmax p

Trong âoï: τs (ph) thåìi gian chaíy táûp trung trong säng chênh.
L (km): âäü daìi cuía säng chênh.
Vτ (m/s) læu täúc bçnh quán táûp trung næåïc trong säng.
J (m/km) âäü däúc bçnh quán doìng säng chênh.
a hãû säú phuû thuäüc âäü nhaïm cuía loìng säng chênh, thæåìng láúy a= 0,15.
kτ hãû säú âæåüc xaïc âënh : kτ = 0,75 ÷1,2 âäúi våïi vuìng khä haûn âäöng coí,
kτ = 2,0 ÷ 4,0 âäúi våïi säng miãön nuïi,
kτ = 1,0 âäúi våïi doìng chaíy nàm.
Âãø âån giaín trong tênh toaïn Qmaxp theo cäng thæïc Aleïcxáyeïp ngæåìi ta duìng phæång
phaïp bäù tråü.
+ Phæång phaïp bäù tråü:
Tæì cäng thæïc täøng quaït (4-100) ruït ra:
Qmax p .100
= 1667 Ψτ (4-104)
Fϕ .rH np
Âàût: Sτ = 1667 Ψτ (4-105)
ϕ .rH np
Fb = F (4-106)
100
Nãn: Qmax p = Sτ .Fb (4-107)
16,67 L.kτ E 16,67 L.kτ
Màût khaïc ta coï: τ= 1/ 3 1/ 4
= våïi E = (4-108)
aJ Qmax p 4 Sτ aJ 1 / 3 Fb1 / 4

Hay: E = τ 4 Sτ Suy ra: E = f (τ)

vaì S = f ( τ) nãn E = f (S) (4-109)

Trang - 62 -
 Caïch xaïc âënh Qmaxp theo phæång phaïp bäù tråü:
Tæì säú liãûu âaî cho dæûa vaìo cäng thæïc (4-106) xaïc âënh Fb, thay Fb vaìo (4-108) tênh
âæåüc E. Dæûa vaìo quan hãû E ∼ f (S) (quan hãû naìy xáy dæûng cho tæìng vuìng khaïc nhau) suy
ra Sτ. Tæì âoï ta xaïc âënh âæåüc Qmaxp theo (4-107)
Cäng thæïc tênh Qmaxp theo Aleïcxáyeïp coï xeït âãún quaï trçnh chaíy traìn trãn sæåìn däúc
nãn cäng thæïc coï thãø tênh toaïn phuì håüp caí cho læu væûc væìa vaì nhoí. Song do quaï trçnh
tênh toaïn phæïc taûp, daûng cäng thæïc mang tênh näi suy dãù sai säú do chuí quan ngæåìi tênh.
c) Cäng thæïc cæåìng âäü giåïi haûn.
+ Âiãöu kiãún sæí duûng cäng thæïc: Duìng tênh toaïn cho caïc læu væûc nhoí hån 100 km2.
+ Daûng cäng thæïc: Qmax p = A p .ϕ .H p .F .δ 1 (m3/s) (4-110)

+ Caïc tham säú cuía cäng thæïc:

- HP(mm): Læåüng mæa ngaìy æïng våïi táön suáút thiãút kãú p%.
- ϕ: Hãû säú doìng chaíy luî tra theo baíng (4-11) tuìy thuäüc vaìo loaûi âáút cáúu taûo cuía læu
væûc, læåüng mæa ngaìy thiãút kãú (HP), diãûn têch læu væûc (F). Máùu âáút láúy âãø phán loaûi cáúp
âáút taûi caïc vë trê âiãøn hçnh åí chiãöu sáu: 0,20 - 0,30m, mäùi máùu nàûng 400g âã xaïc âënh
haìm læåüng caït trong máùu âáút (kêch thæåïc caït 0,05 ÷ 2 mm), xem baíng (4-9).
Chuï yï: Khi âáút phuí nhiãöu coí nghéa laì chiãöu daìy låïp thæûc váût (låïp thäø nhæåîng coï rong
rãu) låïn hån 20 cm thç cáúp âáút I ÷ III tàng 1 báûc, ngæåüc laûi cáúp âáút V ÷VI giaím 1 báûc.
Baíng 4-9: Baíng phán cáúp âáút theo haìm læåüng caït
Haìm læåüng caït (%) Cáúp âáút Haìm læåüng caït (%) Cáúp âáút
0,0 - 2 I 31 - 62 IV
2,1 - 12 II 63 - 83 V
12,1 - 30 III 84 - 100 VI

-AP: Mäâuyn âènh luî æïng våïi táön suáút thiãút kãú trong âiãöu kiãûn δ1 = 1. Trë säú AP âæåüc
xaïc âënh:
qp
Ap = (4-111)
ϕ .H p
AP phuû thuäüc vaìo âàûc træng âëa maûo thuíy vàn cuía loìng säng ΦS ,ì thåìi gian táûp trung
trung næåïc trãn sæåìn däúc τd vaì vuìng mæa.
+ Trçnh tæû caïc bæåïc âãø xaïc âënh Qmaxp theo (4-109)
Xaïc âënh AP: dæûa vaìo quan hãû AP ∼ τd ∼ ΦSvaì vuìng mæa.
∗ Âãø tênh τd phuû thuäüc vaìo hãû säú âëa hçnh, âëa maûo cuía sæåìn däúc (Φd) vaì vuìng mæa.
0 ,.6
bd
Φd = (4-112)
md .J d0,3 (ϕH p ) 0, 4
Trong âoï: bd (m): laì chiãöu daìi bçnh quán cuía sæåìn däúc læu væûc.
1000 F
bd = (4-113)
1,8( L + Σl )
ÅÍ âáy: L, Σl laì chiãöu daìi cuía säng chênh vaì täøng chiãöu daìi cuía säng nhaïnh tênh (km).

Trang - 63 -
 1000 F
Nãúu læu væûc mäüt sæåìn däúc thç: bd = (4-114)
0,9( L + Σl )
md laì thäng säú táûp trung doìng chaíy trãn sæåìn däúc, phuû thuäüc vaìo tçnh hçnh
bãö màût sæåìn däúc cuía læu væûc.
Jd laì âäü däúc cuía sæåìn däúc, tênh theo %0 (m/km).
Coï Φd dæûa vaìo quan hãû Φd∼τd (tra baíng 4-12) ta coï τd tênh bàòng phuït.
∗ Tênh hãû säú âëa hçnh âëa maûo cuía loìng säng (ΦS) theo cäng thæïc:
1000.L
Φs = (4-115)
m s .J s (α ..H np .F )1 / 4
1/ 3

Trong âoï: L(km) chiãöu daìi cuía säng chênh tênh tæì nguäön âãún màût càõt xaïc âënh Qmaxp.
ms: hãû säú nhaïm cuía loìng säng xaïc âënh theo baíng (4-15).
Js: âäü däúc trung bçnh cuía loìng, tênh theo 0/00 (m/km).
Coï τd vaì Φs tra baíng quan hãû: AP∼τd∼ΦSvaì vuìng mæa xaïc âënh âæåüc AP (baíng 4-13).
Nhæ váûy cäng thæïc (4-110) hoaìn toaìn xaïc âënh.
Baíng 4-10: Phán cáúp âáút theo cæåìng âäü tháúm
TT Tãn loaûi âáút Haìm læåüng Cæåìng âäü Cáúp
caït (%) tháúm (mm/ph) âáút
1 Nhæûa âæåìng, âáút khäng tháúm, nham thaûch khäng næït. 0,10 I
2 Âáút seït, seït maìu, âáút muäúi, âáút seït caït (khi áøm coï thãøî vã 2 0,10 I
thaình såüi, uäún cong khäng bë âæït ). 10 0,30 II
3 Âáút hoïa tro, hoïa tro maûnh . 10 0,30 II
4 Âáút tro cháút seït (khi áøm coï thãøî vã thaình såüi, uäún cong 14 0,50 III
coï vãút raûn). 15 0,60 III
5 Seït caït, âáút âen, âáút ræìng maìu tro nguyãn thäø, ræìng coï 12 0,40 II
coí, âáút hoïa tro væìa (khi áøm coï thãø vã thaình såüi, uäún 15 0,60 III
cong coï vãút raûn). 30 0,85 III
6 Âáút âen maìu måî táöng daìy. 14 0,50 III
30 0,85 III
7 Âáút âen thæåìng. 15 0,60 III
30 0,85 III
8 Âáút maìu lã, maìu lã nhaût. 17 0,70 III
30 0,90 III
9 Âáút calcium âen (åí nhæîng caïnh âäöng coí haût âáút coï maìu 17 0,70 III
tro âen chæïa nhiãöu muûc thæûc váût. Nãúu låïp muûc trãn màût 40 0,90 IV
moíng thç liãût vaìo loaûi IV, nãúu dáöy thuäüc loaûi III. 60 1,20 IV
10 Âáút seït caït, âáút âen seït caït, âáút ræìng, âáút âäöng coí (khi 45 1,00 IV
æåït khoï vã thaình såüi) 60 1,25 IV
70 1,50 V
11 Âáút caït khäng bay âæåüc (khi æåït khäng vã thaình såüi) 80 2,00 V
90 2,50 VI
12 Caït thä vaì caït coï thãø bay âæåüc (khi såì tay vaìo coï caím 95 3,00 VI
giaïc nhaïm, màõt coï thãø phán biãût âæåüc haût caït, khäng vã 100 5,00 VI
thaình såüi âæåüc)

Trang - 64 -
 Vê duû: Xaïc âënh læu læåüng låïn nháút våïi p = 1% cuía luî xaíy ra trãn mäüt nhaïnh säng
Thu Bäön ( tènh Quaíng Nam vuìng mæa XII ) .Taìi liãûu cho: F = 3,41 km2. Chiãöu daìi
doìng chuí L = 4,7km. Täøng chiãöu daìi säng nhaïnh Σl = 5,3km. Âäü däúc doìng chuí 70/00. Âäü
däúc sæåìn däúc 1050/00. Læåüng mæa ngaìy æïng p = 1% laì 400mm. Âáút trãn bãö màût læu væûc
hoïa tro maûnh. Säng miãön nuïi, loìng säng nhiãöu âaï, màût næåïc khäng phàóng, suäúi chaíy
khäng thæåìng xuyãn, quanh co (ms =7). Hãû säú nhaïm sæåìn däúc md = 0,3. Våïi diãn têch
læu væûc, læåüng mæa vaì cáúp âáút II, tra baíng xaïc âënh ϕ = 0,76.
Tênh toaïn: Theo cäng thæïc cæåìng âäü gåïi haûn (4-110). Caïc bæåïc tênh toaïn nhæ sau:
- Chiãöu daìi bçnh quán cuía læu væûc:
1000 F 1000.3,41
bd = = = 189m
1,8( L + Σl ) 1,8(4,7 + 5,3)
- Âàûc træng âëa maûo cuía sæåìn däúc:
b 0, 6 189 0, 6
Φd = = = 1,946
md J d0,3 (ϕH p ) 0, 4 0,3.105 0,3 (0,76.400) 0, 4
Dæûa vaìo quan hãû: Φd∼τd coï τd = 20 phuït.
- Âàûc træng âëa maûo cuía loìng säng:
1000 L 1000.4,7
Φs = = = 62,2
m s J ( FϕH p )
1/ 3
s
1/ 4
7.7 (3,41.0,76.400)1 / 4
1/ 3

Dæûa vaìo quan hãû Φs∼τd∼Ap vaì vuìng mæa tra âæåüc Ap = 0,030.
Qmax p = A p .ϕ .H p .F .δ 1 = 0,030 x0,76 x 400 x3,41 = 31,1(m 3 / s )

Baíng 4-14 Hãû säú nhaïm cuía sæåìn däúc md.

Hãû säú md trong caïc træåìng håüp
Tçnh hçnh sæåìn däúc læu væûc
Coí thæa Trung bçnh Coí daìy
- Sæåìn däúc bàòng phàóng ( bã täng nhæûa âæåìng ) 0,50
- Âáút âäöng bàòng loaûi hay næït neí, âáút san phàóng,
âáöm chàût. 0,40 0,30 0,25
- Màût âáút thu doün saûch, khäng coï gäúc cáy, khäng bë
caìy xåïi, vuìng dán cæ nhaì cæía khäng quaï 20%, màût
âaï xãúp. 0,30 0,25 0,20
- Màût âáút bë caìy xåïi, nhiãöu gäúc buûi, vuìng dán cæ coï
nhaì cæía trãn 20% 0,20 0,15 0,10

Baíng 4-15 Hãû säú nhaïm cuía loìng säng ms.

Tçnh hçnh loìng säng tæì thæåüng nguäön âãún cæía ra Hãû säú ms
- Säng âäöng bàòng äøn âënh, loìng säng khaï saûch, suäúi khäng coï næåïc thæåìng
xuyãn, chaíy trong âiãöu kiãûn tæång âäúi thuáûn låüi. 11
- Säng låïn vaì væìa quanh co, bë tàõc ngheîn, loìng säng moüc coí, coï âaï, chaíy
khäng ãm, suäúi khäng coï næåïc thæåìng xuyãn, muìa luî doìng næåïc cuäún theo
nhiãöu soíi cuäüi, buìn caït, loìng säng coí moüc. 9
- Säng vuìng nuïi, loìng säng nhiãöu âaï, màût næåïc khäng phàóng, suäúi chaíy
khäng thæåìng xuyãn, quanh co, loìng suäúi tàõc ngheîn. 7

Trang - 65 -
 Baíng 4-16 Hãû säú triãút giaím doìng chaíy δ.
Vë trê häö ao vaì Diãûn têch häö ao hoàûc âáöm láöy (%)
âáöm láöy 2 4 6 8 10 15 20 30 40 50
ÅÍ haû læu 0,85 0,75 0,65 0,55 0,50 0,40 0,35 0,20 0,15 0,10
ÅÍ thæåüng læu 0,95 0,90 0,85 0,80 0,75 0,65 0,55 0,45 0,35 0,25

d) Cäng thæïc triãút giaím.

+ Âiãöu kiãûn sæí duûng cäng thæïc khi diãûn têch læu væûc låïn hån 100 km2.
n
⎛ 100 ⎞
+ Cäng thæïc coï daûng: Qmax p = q10% ⎜ ⎟ λ p F .δ (m3/s) (4-116)
⎝ F ⎠
+ Caïc tham säú cuía cäng thæïc:
- q10% (m3/s/km2) mäâuyn âènh luî æïng våïi táön suáút 10% quy toaïn vãö diãûn têch læu væûc
thäúng nháút 100km2 tra baíng (4-17) theo caïc traûm quan tràõc gáön khu væûc cäng trçnh.
n
⎛ 100 ⎞
-⎜ ⎟ hãû säú triãút giaím moâuyn âènh luî theo diãûn têch, n láúy åí baíng (4-17).
⎝ F ⎠
- F (km2) diãûn têch læu væûc tênh toaïn.
- λ p hãû säú chuyãøn táön suáút tæì 10% ra táön suáút thiãút kãú láúy åí baíng (4-17).
- δ hãû säú xeït tåïi aính hæåíng âiãöu tiãút cuía häö ao, âáöm láöy trong læu væûc âäúi våïi âènh luî
tênh theo cäng thæïc: δ = 1 - 0,8lg(1 + 0,1fhäö) (4-117)
fhä: diãûn têch häö ao, âáöm láöy tênh theo % so våïi diãûn têch læu væûc.
Chuï yï: Cäng thæïc (4-116) khäng phuì håüp våïi træåìng håüp 0,75 < n <1,25 coï nghéa
laì n chè xaïc âënh trong khoaíng n ≥ 1,25 vaì n ≤ 0,75. Trong træåìng håüp choün âæåüc læu
væûc tæång tæû coï nhiãöu taìi liãûu quan tràõc, âãø tênh læu læåüng âènh luî cho læu væûc nghiãn
cæïu, coï thãø sæí duûng cäng thæïc 4-115 dæåïi daûng sau:
⎛ Ftt ⎞ δ
n

Qmax p = q ptt ⎜ ⎟ F (m3/s). (4-118)

⎝ F ⎠ δ tt
Trong âoï: q ptt (m3/s/km2): mäâuyn âènh luî cuía læu væûc tæång tæû tênh theo taìi liãûu thæûc âo,
Ftt , δ tt : diãûn têch vaì hãû säú âiãöu tiãút cuía læu væûc tæång tæû.

Trang - 66 -
 Baíng 4-17: Hãû säú λp, q100 vaì hãû säú n trong cäng thæïïc triãút giaím khi F > 100 km2.
Hãû säú λp æïng våïi táön suáút Trë säú q10% Säú muî
TT Læu væûc säng Traûm
1 5 10 25 (m3/s/km2) n
1 Kyì Cuìng Laûng Sån 1,375 1,130 1 0,793 152 1,67
2 Bàõc Giang Ván Mëch 1,687 1,215 1 0,682 91 1,46
3 Bàòng Giang Cao Bàòng 1,725 1,202 1 0,752 53,13 1,37
4 Bàõc Voüng Baín Co 1,598 1,189 1 0,723 89 2,58
5 Quang Sån Baín Giäúc 1,498 1,153 1 0,781 56 1,64
6 Tiãn Yãn Bçnh Liãu 1,744 1,216 1 0,717 652 2,85
7 Cáöu Thaïc Riãöng 1,627 1,189 1 0,754 101 2,35
8 Cáöu Thaïc Bæåíi 1,863 1,256 1 0,676 98,7 1,48
9 Âa Giang Tiãn 1,728 1,197 1 0,753 86 4,43
10 Cäng Tán Cæång 1,332 1,115 1 0,804 141 2,74
11 Thæång Chi Làng 1,890 1,258 1 0,662 188,2 5,1
12 Thæång Cáöu Sån 1,279 1,100 1 0,836 244,2 2,03
13 Trung Hæîu Luîng 1,503 1,160 1 0,765 63 1,84
14 Cáøm Âaìn Cáøm Âaìn 1,616 1,188 1 0,707 206 2,42
15 Luûc Nam Chuî 1,468 1,151 1 0,779 152,15 1,52
16 Häöng Yãn Baïi 1,482 1,142 1 0,804 14,5 0,75
17 Häöng Sån Táy 1,417 1,122 1 0,839 16 0,64
18 Ngoìi Bo Taì Thàòng 1,768 1,190 1 0,727 464,5 2,79
19 Ngoìi Thia Ngoìi Thia 1,350 1,282 1 0,633 287 1,69
20 Bæïa Thanh Sån 1,634 1,190 1 0,756 172,3 1,86
21 Âaì Taû Buï 1,451 1,135 1 0,842 29 0,75
22 Náûm Bum Na Hæì 1,640 1,190 1 0,746 47 7,05
23 Náûm Pä Náûm Pä 1,653 1,206 1 0,706 158 2,96
24 Náûm Mæïc Náûm Mæïc 1,551 1,173 1 0,750 73 1,40
25 Náûm Maû Pa Haï 1,211 1,073 1 0,878 184 3,19
26 Náûm Muï Baín Cuîng 1,374 1,122 1 0,814 126 1,41
27 Náûm Chiãún Náûm Chiãún 1,227 1,080 1 0,867 194,2 4,05
28 Náûm Buï Thaïc Vai 1,534 1,72 1 0,754 35 1,77
29 Náûm Sáûp Thaïc Mäüc 1,611 1,191 1 0,723 81,2 3,29
30 Suäúi Sáûp Phiãöng Hiãng 1,237 1,082 1 0,861 117 4,65
31 Lä Âaûo Âæïc 1,534 1,161 1 0,786 370 1,64
32 Lä Vuû Quang 1,267 1,090 1 0,865 18,1 0,78
33 Ngoìi Baío Ngoìi Saío 1,737 1,216 1 0,717 219 4,62

Trang - 67 -
 Baíng 4-17 (tiãúp theo)
Hãû säú λp æïng våïi táön suáút Trë säú q10% Säú muî
TT Læu væûc säng Traûm
1 5 10 25 (m3/s/km2) n
34 Gám Baío Laûc 1,631 1,193 1 0,754 237,5 1,71
35 Nàng Âáöu Âàóng 1,744 1,215 1 0,715 30 1,57
36 Ngoìi quaíng Thaïc Häúc 1,492 1,150 1 0,796 132 2,43
37 Chaíy Cäúc Ly 1,442 1,131 1 0,819 70 1,30
38 Nghéa Âä Vénh Yãn 1,439 1,136 1 0,812 208 4,28
39 Phoï Âaïy Quaíng Cæ 1,449 1,139 1 0,808 48 1,86
40 Säng Maî Xaî Laì 1,604 1,194 1 0,728 270 1,54
41 Náûm Ty Náûm Ty 1,939 1,236 1 0,715 29 2,30
42 Bæåíi Vuî Baín 1,602 1,194 1 0,728 215 2,11
43 Ám Lang Chaïnh 1,909 1,209 1 0,673 332,3 3,85
44 Caí Cæía Raìo 1,915 1,250 1 0,673 37 0,95
45 Náûm Mä Mæåìng Xeïn 1,551 1,168 1 0,772 41 1,41
46 Khe Choang Cäúc Naì 1,868 1,253 1 0,684 222 3,22
47 Hiãúu Quyì Cháu 1,459 1,147 1 0,786 150 1,70
48 Hiãúu Nghéa Khaïnh 1,593 1,186 1 0,731 109 1,25
49 Ngaìn Sáu Hoìa Duyãût 1,488 1,153 1 0,798 153 1,57
50 Ngaìn Træåïi Hæång Âaûi 1,438 1,143 1 0,771 515 3,27
51 Ngaìn Phäú Sån Diãûm 1,470 1,144 1 0,796 299 2,23
52 Raìo Caïi Keì Goî 1,298 1,106 1 0,830 616 5,56
53 Gianh Âäöng Tám 1,563 1,178 1 0,740 416 1,88
54 Raìo Träø Tán Lám 1,743 1,216 1 0,716 899 2,88
55 Âaûi Giang Tam Lu 1,555 1,177 1 0,745 466 1,90
56 Kiãún Giang Kiãún Giang 1,324 1,104 1 0,830 567 3,95
57 Bãún Haíi Gia Voìng 1,840 1,250 1 0,661 727 4,69
58 Caïi Thaình Myî 1,726 1,220 1 0,700 303 1,58
59 Traì Khuïc Sån Giang 1,455 1,146 1 0,776 19,35 0,41
60 Vãû An Chè 1,501 1,169 1 0,782 23,25 0,81
61 Cän Cáy Muäöng 1,644 1,202 1 0,712 336 1,70
62 La Ngaì Taì Pao 1,430 1,132 1 0,821 236 2,07
63 Beï Phæåïc Long 1,440 1,138 1 0,798 186 1,87
64 Bãún Âaï Cáön Âàng 1,790 1,235 1 0,704 583 4,47
65 CrängAna Giang Sån 1,571 1,178 1 0,741 23,6 1,33
66 CrängAna CrängBuk 1,351 1,119 1 0,820 86 2,94

Trang - 68 -
 Baíng 4-11 Hãû säú doìng chaíy α
Cáúp H1% Hãû säú doìng chaíy våïi caïc cáúp diãûn têch F (km2)
âáút (mm) F < 0,1 0,1 < F < 1,0 1,0 < F < 10,0 10,0 < F <100 F>100
≤ 100 0,96 0,94 0,93 0,90 0,88 0,85 0,81 0,78 0,76 0,74 0,67 0,65 0,60
101 - 150 0,97 0,96 0,94 0,91 0,90 0,87 0,85 0,78 0,76 0,74 0,67 0,65 0,60
II
151 - 200 0,97 0,96 0,95 0,93 0,92 0,90 0,89 0,85 0,83 0,81 0,75 0,73 0,70
>200 0,97 0,96 0,96 0,95 0,94 0,93 0,92 0,89 0,89 0,85 0,85 0,85 0,85
≤ 100 0,94 0,89 0,86 0,80 0,77 0,74 0,65 0,60 0,58 0,57 0,55 0,53 0,50
101 - 150 0,95 0,93 0,90 0,85 0,81 0,77 0,72 0,63 0,62 0,60 0,60 0,55 0,55
151 - 200 0,95 0,93 0,91 0,88 0,86 0,82 0,79 0,72 0,68 0,68 0,64 0,63 0,62
III
>200 0,95 0,93 0,92 0,91 0,90 0,88 0,85 0,80 0,80 0,80 0,75 0,73 0,70
≤ 100 0,90 0,81 0,76 0,66 0,65 0,60 0,55 0,51 0,50 0,50 0,44 0,40 0,37
101 - 150 0,90 0,84 0,80 0,74 0,68 0,64 0,62 0,58 0,56 0,55 0,52 0,50 0,46
IV
151 - 200 0,90 0,88 0,85 0,82 0,78 0,75 0,72 0,66 0,63 0,60 0,60 0,57 0,55
>200 0,90 0,88 0,87 0,85 0,84 0,82 0,81 0,77 0,76 0,77 0,70 0,65 0,60
≤ 100 0,68 0,46 0,35 0,26 0,24 0,22 0,22 0,20 0,18 0,18 0,17 0,16 0,15
101 - 150 0,71 0,56 0,46 0,41 0,40 0,34 0,32 0,28 0,27 0,25 0,23 0,22 0,20
V
151 - 200 0,75 0,65 0,59 0,50 0,48 0,46 0,46 0,42 0,40 0,38 0,34 0,32 0,30
>200 0,75 0,66 0,63 0,59 0,57 0,56 0,56 0,50 0,50 0,49 0,44 0,43 0,40
VI - - 0,25 - - - 0,20 - 0,15 - 0,10 - 0,10

Trang 69
 Baíng 4-12: Tênh thåìi gian chaíy tuû trãn sæåìn däúc τd (phuït)

τd Vuìng mæa
Φd I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII
1 9,6 9,7 9,7 9 9,6 9,6 16 8,4 9,7 9,8 9,5 10 9,8 8,7 8,5 8,7 9,3 9,2
1,5 10 10 10 9 10 10 18 8,5 10 10 10 13 10 9,0 8,7 9,0 9,4 9,3
2,0 17 15 17 9,5 14 10 25 9 13 15 20 20 15 9,3 9,3 9,5 9,7 9,5
2,5 24 22 20 10 20 15 32 10 15 18 28 23 20 9,5 9,5 9,6 10 9,7
3,0 35 28 25 18 30 22 37 20 18 25 35 30 25 11 10 12 20 12
4,0 40 37 32 22 35 30 42 30 25 40 55 35 30 20 20 20 25 20
5,0 53 45 50 30 44 38 50 40 30 45 65 50 40 30 25 30 35 23
6,0 62 60 60 45 60 50 55 55 40 60 72 60 55 35 32 37 40 30
7,0 70 70 72 60 75 70 65 65 65 75 80 75 65 50 50 50 60 40
8,0 75 78 80 68 85 78 75 70 70 85 90 80 70 70 65 65 70 60
9,0 80 87 90 80 90 82 85 80 80 90 95 87 82 80 70 78 80 70
10,0 90 95 100 86 95 88 90 90 95 95 110 105 90 85 80 80 90 80
12,0 100 115 120 95 100 93 100 115 115 110 130 120 100 90 90 90 97 83
15,0 130 150 150 120 120 120 125 135 135 135 160 150 125 115 125 115 120 100
17,0 160 165 180 165 170 150 165 190 170 170 200 190 160 160 150 140 145 130
20,0 200 220 230 200 200 185 205 235 220 220 230 235 200 200 190 175 190 165
25,0 260 280 265 235 260 230 250 305 290 265 300 300 250 250 250 225 240 230
30,0 325 360 365 320 320 310 320 370 370 335 400 380 330 320 320 285 320 300
35,0 370 430 435 400 370 370 400 480 430 345 470 450 400 400 400 355 380 370
40,0 470 530 520 470 480 470 570 495 520 410 560 540 510 480 490 425 465 460

Trang 70
 Baíng 4-13: Quan hãû giæîa Ap~ΦS~τd cho caïc vuìng mæa.
Vuìng τd ΦS
mæa (phuït) 0 1 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 150 200 220
20 0.280 0.260 0.218 0.152 0.112 0.092 0.076 0.064 0.054 0.047 0.040 0.035 0.030 0.018 0.0150 0.0130
30 0.210 0.190 0.160 0.136 0.104 0.085 0.072 0.061 0.052 0.045 0.038 0.033 0.029 0.017 0.0140 0.0125
60 0.150 0.143 0.125 0.111 0.091 0.076 0.065 0.055 0.047 0.040 0.034 0.030 0.026 0.016 0.0130 0.0120
I 90 0.114 0.112 0.102 0.093 0.077 0.065 0.056 0.048 0.041 0.035 0.031 0.027 0.024 0.015 0.0120 0.0115
180 0.072 0.071 0.057 0.063 0.055 0.048 0.043 0.037 0.033 0.029 0.025 0.022 0.021 0.014 0.0115 0.0110
20 0.117 0.114 0.104 0.093 0.087 0.065 0.055 0.047 0.040 0.043 0.030 0.026 0.024 0.0180 0.0150 0.0140
30 0.100 0.098 0.091 0.083 0.070 0.060 0.052 0.044 0.038 0.033 0.028 0.025 0.023 0.0175 0.0140 0.0130
II 60 0.082 0.081 0.076 0.070 0.060 0.052 0.045 0.039 0.034 0.030 0.027 0.024 0.022 0.0160 0.0130 0.0125
90 0.067 0.066 0.063 0.059 0.052 0.046 0.040 0.035 0.031 0.027 0.025 0.022 0.020 0.0150 0.0120 0.0120
180 0.052 0.051 0.048 0.046 0.041 0.036 0.032 0.028 0.025 0.022 0.020 0.018 0.017 0.0140 0.0110 0.0110
20 0.159 0.153 0.1370 0.1120 0.0985 0.0381 0.0708 0.0618 0.0544 0.0492 0.045 0.0410 0.0378 0.0281 0.0218 0.0183
30 0.132 0.129 0.1160 0.1040 0.0866 0.0740 0.0650 0.0573 0.0507 0.0462 0.042 0.0390 0.0358 0.0272 0.0211 0.0180
60 0.095 0.092 0.0870 0.0790 0.0695 0.0611 0.0530 0.0497 0.0447 0.0410 0.038 0.0350 0.0325 0.0252 0.0197 0.0170
III 90 0.073 0.068 0.0659 0.0612 0.0549 0.0500 0.0443 0.0414 0.0384 0.0355 0.033 0.0307 0.0292 0.0228 0.0185 0.0160
180 0.058 0.054 0.0517 0.0490 0.0450 0.0420 0.0383 0.0360 0.0330 0.0303 0.030 0.0268 0.0256 0.0205 0.0165 0.0150
20 0.273 0.214 0.188 0.163 0.1280 0.1040 0.0685 0.0743 0.0654 0.0565 0.0499 0.0448 0.0408 0.0279 0.0216 0.0184
30 0.200 0.184 0.163 0.142 0.1153 0.0950 0.0816 0.0703 0.0615 0.0545 0.0479 0.0429 0.0390 0.0269 0.0212 0.0182
IV 60 0.129 0.124 0.117 0.107 0.0903 0.0790 0.0688 0.0593 0.0553 0.0473 0.0427 0.0382 0.0351 0.0256 0.0200 0.0174
90 0.102 0.093 0.089 0.084 0.0735 0.0645 0.0579 0.0508 0.0460 0.0410 0.0370 0.0340 0.0315 0.0230 0.0189 .0164
180 0.072 0.071 0.067 0.063 0.0555 0.0503 0.0456 0.0413 0.0378 0.0328 0.0315 0.0310 0.0275 0.0210 0.0178 0.0155
20 0.120 0.1185 0.115 0.1087 0.0940 0.0786 0.0690 0.0630 0.0525 0.0457 0.0397 0.0347 0.0304 0.0195 0.0140 0.0130
30 0.112 0.1100 0.1035 0.0965 0.0840 0.0733 0.0638 0.0560 0.0485 0.0423 0.0370 0.0320 0.0280 0.0169 0.0133 0.0124
V 60 0.098 0.0965 0.0855 0.0815 0.0748 0.0655 0.0577 0.0506 0.0445 0.0393 0.0345 0.0304 0.0268 0.0163 0.0126 0.0119
90 0.083 0.0817 0.0775 0.0726 0.0642 0.0565 0.0500 0.0443 0.0390 0.0345 0.0310 0.0276 0.0247 0.0152 0.0118 0.0114
180 0.0595 0.587 0.0560 0.0583 0.0480 0.0430 0.0390 0.0350 0.0317 0.0285 0.0263 0.0240 0.0223 0.0148 0.0110 0.0108
20 0.1215 0.1195 0.1130 0.1053 0.0916 0.0803 0.0730 0.0617 0.0543 0.0478 0.0417 0.0377 0.0324 0.0195 0.0150 0.0140
30 0.1135 0.1117 0.1060 0.0870 0.0865 0.0757 0.0666 0.0585 0.0515 0.0452 0.0397 0.0350 0.0310 0.0189 0.0145 0.0135
VI 60 0.1050 0.0995 0.0944 0.0860 0.0798 0.0686 0.0606 0.0536 0.0474 0.0420 0.0373 0.0333 0.0295 0.0183 0.0140 0.0129
90 0.0863 0.0858 0.0816 0.0770 0.0690 0.0617 0.0553 0.0490 0.0440 0.0390 0.0350 0.0310 0.0278 0.0172 0.0135 0.0124
180 0.0645 0.0637 0.0610 0.0580 0.0513 0.0457 0.0407 0.0363 0.0323 0.0292 0.0265 0.0242 0.0222 0.0167 0.0130 0.0120

Trang 71
 Baíng 4-13: Quan hãû giæîa Ap~ΦS~τd cho caïc vuìng mæa
Vuìng τd ΦS
mæa (phuït) 0 1 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 150 200 220
20 0.106 0.105 0.100 0.0934 0.0817 0.0716 0.0633 0.0555 0.0490 0.0430 0.0382 0.0337 0.0300 0.0190 0.0150 0.0133
30 0.097 0.096 0.091 0.0786 0.0763 0.0677 0.0603 0.0534 0.0474 0.0417 0.0370 0.0327 0.0290 0.0181 0.0142 0.0129
VII 60 0.085 0.084 0.080 0.0757 0.0676 0.0606 0.0540 0.0482 0.0430 0.0380 0.0340 0.0303 0.0272 0.0175 0.0135 0.0125
90 0.071 0.070 0.067 0.0632 0.0565 0.0506 0.0455 0.0407 0.0400 0.0330 0.0298 0.0271 0.0247 0.0168 0.0127 0.0117
180 0.057 0.056 0.054 0.0510 0.0460 0.0408 0.0365 0.0326 0.0293 0.0265 0.0238 0.0218 0.0200 0.0160 0.0121 0.0110
20 0.162 0.156 0.1360 0.1210 0.0963 0.0805 0.0676 0.0572 0.0483 0.0422 0.0375 0.0334 0.0298 0.0240 0.0170 0.0160
30 0.146 0.1420 0.1270 0.1120 0.0905 0.0760 0.0645 0.0550 0.0477 0.0416 0.0366 0.0327 0.0292 0.0225 0.0160 0.0150
VIII 60 0.119 0.1160 0.1040 0.0933 0.0773 0.0656 0.0560 0.0486 0.0435 0.0386 0.0345 0.0309 0.0280 0.0210 0.0150 0.0140
90 0.101 0.0987 0.0910 0.0824 0.0693 0.0593 0.0513 0.0445 0.0394 0.0352 0.0320 0.0293 0.0265 0.0190 0.0140 0.0130
180 0.062 0.0615 0.0587 0.0550 0.0500 0.0450 0.0403 0.0365 0.0330 0.0300 0.0275 0.0253 0.0235 0.0173 0.0130 0.0120
20 0.1923 0.1825 0.1570 0.1430 0.1152 0.0956 0.0810 0.0705 0.0616 0.0549 0.0489 0.0443 0.0407 0.0290 0.0220 0.0200
30 0.1912 0.1555 0.1395 0.1233 0.1030 0.0868 0.0762 0.0663 0.0587 0.0527 0.0469 0.0425 0.0390 0.0279 0.0210 0.0190
IX 60 0.1095 0.1050 0.1015 0.0931 0.0811 0.0724 0.0642 0.0563 0.0534 0.0463 0.0425 0.0385 0.0355 0.0262 0.0200 0.0187
90 0.0905 0.0820 0.0800 0.0756 0.0740 0.0607 0.0553 0.0493 0.0452 0.0407 0.0372 0.0345 0.0322 0.0233 0.0190 0.0165
180 0.0640 0.0635 0.0610 0.0572 0.0510 0.0468 0.0433 0.0396 0.0367 0.0336 0.0317 0.0300 0.0280 0.0220 0.0178 0.0155
20 0.0946 0.0932 0.0887 0.0833 0.0733 0.0645 0.0568 0.0500 0.0443 0.0388 0.0345 0.0305 0.0277 0.0200 0.0150 0.0130
30 0.0893 0.0880 0.0836 0.0788 0.0690 0.0603 0.0537 0.0473 0.0417 0.0370 0.0330 0.0293 0.0263 0.0192 0.0145 0.0128
X 60 0.0806 0.0796 0.0757 0.0710 0.0628 0.0555 0.0487 0.0433 0.0383 0.0340 0.0303 0.0270 0.0246 0.0183 0.0140 0.0125
90 0.0717 0.0707 0.0670 0.0635 0.0557 0.0495 0.0437 0.0387 0.0346 0.0307 0.0277 0.0253 0.0230 0.0179 0.0135 0.0122
180 0.0525 0.0520 0.0500 0.0472 0.0425 0.0382 0.0435 0.0313 0.0283 0.0262 0.0243 0.0242 0.0216 0.0173 0.0130 0.0115
20 0.0888 0.0862 0.0800 0.0714 0.0607 0.0524 0.0461 0.0406 0.0364 0.0330 0.0304 0.0280 0.0267 0.0216 0.0182 0.0161
30 0.0712 0.0696 0.0667 0.0612 0.0541 0.0478 0.0430 0.0385 0.0348 0.0317 0.0294 0.0273 0.0258 0.0211 0.0176 0.0157
XI 60 0.0631 0.0615 0.0582 0.0542 0.0480 0.0431 0.0388 0.0360 0.0315 0.0286 0.0268 0.0251 0.0234 0.0196 0.0164 0.0149
90 0.0518 0.0508 0.0479 0.0459 0.0403 0.0364 0.0327 0.0304 0.0283 0.0261 0.0255 0.0233 0.0222 0.185 0.0157 0.0143
180 0.0431 0.0420 0.0398 0.0375 0.0339 0.0316 0.0286 0.0264 0.0245 0.0230 0.0218 0.0210 0.0204 0.0172 0.0148 0.0136
20 0.0900 0.0880 0.0807 0.0727 0.0600 0.0503 0.0423 0.0360 0.0307 0.0270 0.0242 0.0225 0.0218 0.0185 0.0150 0.0138
30 0.0790 0.0755 0.0705 0.0647 0.0550 0.0466 0.0397 0.0344 0.0297 0.0260 0.0237 0.0220 0.0213 0.0175 0.0142 0.0134
XII 60 0.0614 0.0604 0.0567 0.0527 0.0455 0.0396 0.0345 0.0303 0.0270 0.0244 0.0224 0.0214 0.0208 0.0170 0.0138 0.0129
90 .0520 0.0510 0.0487 0.0460 0.0406 0.0357 0.0317 0.0280 0.0253 0.0232 0.0217 0.0205 0.0197 0.0165 0.0130 0.0122
180 0.0410 0.0404 0.0387 0.0365 0.0327 0.0295 0.0265 0.0243 0.0222 0.0207 0.0197 0.0188 0.0185 0.0153 0.0120 0.0115

Trang 72
 Baíng 4-13: Quan hãû giæîa Ap~ΦS~τd cho caïc vuìng mæa
Vuìng τd ΦS
mæa (phuït) 0 1 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 150 200 220
20 0.1540 0.1490 0.1390 0.1050 0.0901 0.0763 0.0658 0.0570 0.0506 0.0449 0.0403 0.0366 0.0334 0.0253 0.0208 0.0183
30 0.1290 0.1260 0.1120 0.0990 0.0834 0.0713 0.0624 0.0539 0.0476 0.0428 0.0382 0.0350 0.0319 0.0241 0.0198 0.0177
XIII 60 0.0975 0.0954 0.0878 0.0808 0.0694 0.0611 0.0534 0.0477 0.0427 0.0383 0.0351 0.0319 0.0294 0.0227 0.0189 0.0168
90 0.0756 0.0740 0.0684 0.0648 0.0542 0.0515 0.0478 0.0417 0.0375 0.0345 0.0317 0.0296 0.0268 0.0214 0.0184 0.0160
180 0.0543 0.0530 0.0513 0.0491 0.0448 0.0415 0.0378 0.0315 0.0320 0.0297 0.0278 0.0257 0.0246 0.0200 0.0175 0.0152
20 0.230 0.215 0.207 0.175 0.119 0.0937 0.0756 0.0622 0.0517 0.0435 0.0370 0.0315 0.0273 0.0185 0.0140 0.0120
30 0.178 0.171 0.150 0.131 0.105 0.0855 0.0703 0.0585 0.0493 0.0415 0.0353 0.0303 0.0263 0.0178 0.0132 0.0112
XIV 60 0.137 0.134 0.122 0.110 0.092 0.0757 0.0633 0.0533 0.0437 0.0383 0.0326 0.0284 0.0250 0.0170 0.01245 0.0103
90 0.110 0.107 0.097 0.090 0.076 0.0646 0.0552 0.0467 0.0405 0.0350 0.0305 0.0266 0.0236 0.0160 0.0118 0.0095
180 0.086 0.066 0.063 0.051 0.053 0.0464 0.0410 0.0363 0.0317 0.0280 0.0247 0.0220 0.0197 0.0140 0.0100 0.0085
20 0.261 0.251 0.2330 0.210 0.1530 0.1210 0.0965 0.0786 0.0719 0.0630 0.0508 0.0444 0.0375 0.0259 0.0211 0.0191
30 0.225 0.220 0.1910 0.166 0.1330 0.1060 0.0875 0.0730 0.0632 0.0590 0.0478 0.0420 0.0370 0.0252 0.0206 0.0189
60 0.158 0.117 0.1360 0.110 0.0990 0.0840 0.0723 0.0620 0.0548 0.0485 0.0430 0.0390 0.0354 0.0234 0.0195 0.0181
XV 90 0.105 0.103 0.0940 0.087 0.0755 0.0660 0.0590 0.0520 0.0463 0.0418 0.0383 0.0345 0.0313 0.0215 0.0185 0.0166
180 0.074 0.073 0.0687 0.064 0.0570 0.0514 0.0463 0.0421 0.0385 0.0350 0.0321 0.0295 0.0274 0.0202 0.0172 0.0155
20 0.300 0.290 0.249 0.229 0.184 0.155 0.129 0.106 0.0900 0.0768 0.0674 0.0593 0.0530 0.0403 0.0298 0.0231
30 0.252 0.243 0.215 0.200 0.166 0.138 0.114 0.096 0.0820 0.0717 0.0627 0.0555 0.0507 0.0368 0.0287 0.0227
XVI 60 0.194 0.189 0.173 0.155 0.130 0.110 0.092 0.079 0.0692 0.617 0.552 0.493 0.0445 0.0324 0.0270 0.0218
90 0.148 0.143 0.130 0.119 0.099 0.087 0.074 0.066 0.0590 0.530 0.0469 0.0428 0.0392 0.0290 0.0242 0.0205
180 0.094 0.092 0.086 0.081 0.071 0.063 0.057 0.052 0.0473 0.0433 0.0397 0.0357 0.0330 0.0265 0.0228 0.0193
20 0.200 0.190 0.166 0.146 0.117 0.096 0.080 0.0680 0.0575 0.0490 0.0420 0.0360 0.0305 0.0160 0.0140 0.0125
30 0.180 0.172 0.154 0.137 0.112 0.092 0.077 0.0650 0.0560 0.0470 0.0400 0.0345 0.0295 0.0155 0.0135 0.0122
XVII 60 0.150 0.147 0.134 0.121 0.100 0.084 0.070 0.0593 0.0500 0.0430 0.0370 0.0315 0.0270 0.0150 0.0130 0.0118
90 0.130 0.128 0.127 0.105 0.086 0.078 0.062 0.0530 0.0455 0.0387 0.0370 0.0295 0.0250 0.0145 0.0125 0.0115
180 0.085 0.084 0.078 0.072 0.060 0.051 0.044 0.0375 0.0325 0.0290 0.0262 0.0235 0.0210 0.0140 0.0120 0.0110
20 0.302 0.276 0.236 0.221 0.1670 0.1390 0.1140 0.0963 0.0839 0.0707 0.0615 0.0543 0.0478 0.0329 0.0254 0.0223
30 0.236 0.229 0.202 0.181 0.1500 0.1250 0.1050 0.0878 0.0765 0.0660 0.0580 0.0513 0.0433 0.0312 0.0246 0.0213
XVIII 60 0.184 0.179 0.138 0.142 0.1180 0.1000 0.0857 0.0746 0.0647 0.0576 0.0505 0.0451 0.0409 0.0285 0.0228 0.0200
90 0.129 0.126 0.114 0.098 0.0880 0.0770 0.0670 0.0596 0.0534 0.0477 0.0431 0.0396 0.0357 0.0264 0.0213 0.0182
180 0.092 0.089 0.082 0.075 0.0652 0.0580 0.0513 0.0467 0.0428 0.0390 0.0357 0.0326 0.0303 0.0232 0.0190 0.0172

Trang 73
 4.4 TÊNH TOAÏN THUÍY VÀN VUÌNG SÄNG CHËU AÍNH HÆÅÍNG THUÍY TRIÃÖU.
Âaûi âa säú caïc con säng Viãûût Nam bàõt nguäön tæì nuïi cao vaì chaíy ra biãøn do váûy vuìng
haû læu vaì cæía säng thæåìng xuyãn chëu aính hæåíng thuíy triãöu. Caïc âàûc træng thuíy vàn
doìng chaíy trong säng nhæ: mæûc næåïc, læu læåüng, læu täúc doìng chaíy, âäü màûn, buìn caït...
xaíy ra ráút phæïc taûp chëu aính hæåíng båíi chãú âäü thuíy triãöu xaíy ra åí cæía säng.
4.4.1 Thuíy triãöu.
1. Âënh nghéa
Thuíy triãöu laì chãú âäü mæûc næåïc biãøn lãn xuäúng theo mäüt quy luáût nháút âënh, mæûc næåïc
cao nháút luïc triãöu lãn ngæåìi ta goüi laì âènh triãöu, mæûc næåïc tháúp nháút luïc triãöu xuäúng
ngæåìi ta goüi laì chán triãöu, chãnh lãûch giæîa mæûc næåïc âènh triãöu vaì chán triãöu kãú tiãúp ta
goüi laì biãn âäü triãöu (BÂT), khoaíng caïch vãö thåìi gian giæîa hai dènh vaì hai chán kãú tiãúp
goüi laì chu kyì triãöu (CKT). Dæûa vaìo BÂT vaì CKT ta coï thãø chia thuíy triãöu ra laìm 4 loaûi
nhæ sau:
- Nháût triãöu âãöu: Trong 1 ngaìy màût tràng 24giåì 50phuït thuíy triãöu lãn xuäúng 1 láön.
- Baïn nháût triãöu âãöu: Trong 1 ngaìy màût tràng 24giåì 50phuït thuíy triãöu lãn xuäúng 2
láön, coï giaï trë âènh triãöu 1 xáúp xè âènh triãöu 2 vaì chán triãöu 1 xáúp xè chán triãöu 2.
- Baïn nháût trieìu khäng âãöu: Trong 1 ngaìy màût tràng 24giåì 50phuït thuíy triãöu lãn
xuäúng 2 láön, song trong 2 láön âoï giaï trë âènh triãöu 1 khaïc âènh triãöu 2 vaì chán trieìu 1
khaïc chán triãöu 2.
- Nháût triãöu khäng âãöu: Tênh trong voìng 15 ngaìy, trong âoï nháût triãöu chiãúm 7 ngaìy
coìn laûi laì baïn nháût triãöu.
Ngoaìi ra trong voìng mäüt thaïng (tênh theo thaïng ám lëch), thuíy triãöu xen keî coï hai láön
triãöu cæåìng (chu kyì triãöu coï giaï trë âènh cao chán tháúp) xuáút hiãûn vaìo âáöìu thaïng vaì giæîa
thaïng, coìn laûi hai láön triãöu keïm (chu kyì triãöu coï âènh tháúp chán cao).
H (cm)
CKT

BÂT
0 t
BÂT
CKT

Mäüt ngaìy âãm

NGAÌY TRONG THAÏNG

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30

Hçnh 4-10: - Âæåìng quaï trçnh triãöu trong mäüt thaïng.

--- Âæåìng bao âènh vaì chán triãöu.

Trang 74
 2. Phán loaûi thuyí triãöu åí båì biãøn Viãût Nam.
ÅÍ næåïc ta, doüc theo båì biãøn tæì Bàõc vaìo Nam thuyí triãöu coï chãú âäü ráút khaïc nhau. Theo
taìi liãûu âo âaûc cuía caïc traûm quan tràõc triãöu coï thãø chia thuyí triãöu ra laìm 8 vuìng nhæ sau,
thäúng kã åí baíng 4-18.
Baíng 4-18 Chãú âäü thuyí triãöu båì biãøn Viãût Nam.
Vuìng Âëa danh Chãú âäü thuyí triãöu Biãn âäü triãöu cæåìng (m)
1 Tæì Quaíng Ninh - Thanh Hoaï Nháût triãöu âãöu 3,2 ÷ 2,6
2 Nghãû An - Quaíng Bçnh Nháût triãöu khäng âãöu 2,5 ÷1,2
3 Nam Quaíng Bçnh - Thuáûn An Baïn nháût triãöu khäng âãöu 1,1 ÷ 0,6
4 Cæía Thuáûn An vaì vuìng phuû cáûn Baïn nháût triãöu âãöu 0,4 ÷ 0,5
5 Nam Thæìa Thiãn - Quaíng Nam Baïn nháût triãöu khäng âãöu 0,8 ÷1,2
6 Quaíng Nam - Haìm Tán Nháût triãöu khäng âãöu 1,2 ÷2,0
7 Haìm Tán - Caì Mau Baïn nháût triãöu khäng âãöu 2,0 ÷3,5
8 Caì Mau - Haì Tiãn Nháût triãöu âãöu hoàûc khäng âãöu ≈1,0

4.4.2 Caïc nhán täú aính hæåíng âãún thuyí triãöu

Âãø giaíi thêch hiãûn tæåüng phæïc taûp thuíy triãöìu, hiãûn nay täön taûi hai hoüc thuyãút khaïc
nhau âoï laì thuyãút ténh hoüc vaì thuyãút âäüng hoüc. Theo thuyãút ténh hoüc, hiãûn tæåüng thuíy
triãöu laì do læûc háúp dáùn cuía màût tràng, màût tråìi âãún caïc cháút âiãøm næåïc trãn traïi âáút laì chuí
yãúu. Quyî âaûo chuyãøn âäüng cuía màût tràng xung quanh traïi âáút vaì hãû thäúng traïi âáút - màût
tràng xung quanh màût tråìi laì ráút phæïc taûp dáùn âãún sæû phæïc taûp vãö chãú âäü thuyí triãöu åí caïc
vë trê khaïc nhau trãn traïi âáút.
Trong mäüt ngaìy, do quaí âáút quay xung quanh truûc cuía noï, nãn vë trê tæång âäúi giæîa
màût tràng vaì traïi âáút seî thay âäøi theo chu kyì ngaìy màût tràng (24 giåì 50 phuït), do âoï màût
tràng seî coï aính hæåíng træûc tiãúp chãú âäü thuyí triãöu trong ngaìy. Màût tràng chuyãøn âäüng
xung quanh traïi âáút 28 ngaìy âãm, nãn vë trê tæång âäúi giæîa màût tràng, màût tråìi vaì traïi âáút
cuîng seî coï sæû thay âäøi theo chu kyì mäüt thaïng, mäüt nàm vaì nhiãöu nàm keïo theo sæû thay
âäøi cuía chãú âäü thuyí triãöu trong mäüt thaïng, mäüt nàm vaì chu kyì nhiãöu nàm.
Chãú âäü thuyí triãöu laì mäüt quaï trçnh ráút phæïc taûp, trong pháön naìy chè trçnh baìy âãún viãûc
xeït læûc gáy triãöu sinh ra chuí yãúu laì do læûc tæång häø giæîa màût tràng vaì quaí âáút, coìn aính
hæåíng caïc læûc khaïc khaïc nhæ màût tråìi vaì caïc haình tinh ...tæång tæû gáy nãn âäúi våïi cháút
âiãøm næåïc trãn quaí âáút.
Khäúi læåüng quaí âáút låïn hån nhiãöu láön so våïi màût tràng, do váûy læûc taïc âäüng tæång häù
giæîa chuïng taûo nãn hãû thäúng chuyãøn âäüng quay cuía hãû màût tràng - traïi âáút xung quanh
truûc chung caïch tám quaí âáút mäüt khoaíng laì 0,73 baïn kênh traïi âáút quay quanh màût tråìi.
Caïc læûc gáy triãöu coï thãø giaíi thêch nhæ sau:
+ Læûc ly tám coï giaï trë nhæ nhau âäúi våïi moüi cháút âiãøm trãn traïi âáút kãø caí åí tám traïi
âáút. Læûc ly tám coï phæång song song våïi phæång cuía âæåìng thàóng näúi tám cuía traïi âáút
vaì màût tràng hæåïng cuía læûc ngæåüc laûi våïi hæåïng tæì traïi âáút âãún màût tràng.
+ Læûc háúp dáùn cuía màût tràng (læûc huït) lãn caïc cháút âiãøm næåïc trãn quaí âáút. Phæång
vaì hæåïng cuía læûc naìy truìng våïi phæång näúi tæì cháút âiãøm næåïc âãún tám màût tràng, coìn
giaï trë cuía læûc naìy tyí lãû våïi bçnh phæång khoaíng caïch tæì cháút âiãøm âãún tám màût tràng.

Trang 75
 Täøng håüp cuía hai læûc naìy seî taûo nãn læûc gáy triãöu coï phæång, hæåïng vaì giaï trë phuû
thuäüc vaìo âiãøm ta xeït trãn traïi âáút (xem hçnh 4- 11)
Fhd
A
FL Fh
FLd
O O’

Hçnh 4-11 Täøng håüp caïc læûc gáy triãöu

Trong hçnh (4-11) caïc læûc gáy triãöu âæåüc kyï hiãûu nhæ sau:
- Fh Læûc huït vãö tám màût tràng.
- Fhd Læûc huït cuía màût tràng theo phæång thàóng âæïng.
- FL Læûc ly tám do quaí âáút vaì màût tràng quay xung quanh troüng tám chung.
- FLd Læûc ly tám do quaí âáút vaì màût tràng quay xung quanh troüng tám chung theo
phæång thàóng âæïng.
4-5. TÊNH TOAÏN CAÏC ÂÀÛC TRÆNG THUÍY VÀN THIÃÚT KÃÚ VUÌNG CÆÍA
SÄNG VEN BIÃØN
4.5.1 Váún âãö khai thaïc vuìng cæía säng ven biãøn vaì nhiãûm vuû tênh toaïn thuíy vàn.
Sæí duûng taìi nguyãn næåïc vuìng cæía säng ven biãøn coï nhæîng âàûc thuì riãng so våïi
nhæîng vuìng thæåüng vaì trung læu säng. Tênh âa daûng vaì phæïc taûp cuía caïc biãûn phaïp khai
thaïc nguäön næåïc cuìng våïi nhæîng phæïc taûp cuía thuíy vàn gáy ra nhæîng khoï khàn trong
tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn vuìng cæía säng ven biãøn. Trong giaïo trçnh naìy chè trçnh
baìy nhæîng nguyãn lyï cå baín trong tênh toaïn cho mäüt säú loaûi âàûc træng quan troüng vaì
phäø biãún trong caïc baìi toaïn thæûc tãú.
1. Phán loaûi caïc biãûn phaïp khai thaïc vuìng cæía säng ven biãøn
a). Khai thaïc vuìng ven biãøn
Âäúi våïi vuìng ven biãøn vaì vuìng vënh, caïc biãûn phaïp cäng trçnh vaì hçnh thæïc khai thaïc
bao gäöm:
+ Quy hoaûch caïc âã ven biãøn nhàòm baío vãû caïc vuìng âáút tháúp.
+ Baío vãû båì biãøn khäng bë saût låí dæåïi taïc duûng cuía soïng, taïc duûng cuía doìng ven båì.
+ Caíi taûo vaì quy hoaûch caïc cäng trçnh giao thäng ngoaìi biãøn.
+ Khai thaïc thuíy saín vuìng ven båì, chàóng haûn nhæ caïc quy hoaûch nuäi täm vaì caïc haíi
saín khaïc.
+ Caïc muûc tiãu khai thaïc täøng håüp khaïc.
b). Khai thaïc vuìng säng aính hæåíng triãöu
Váún âãö khai thaïc vuìng cæía säng cuîng ráút âa daûng, coï thãø kãø ra caïc yãu cáöu vaì loaûi
hçnh khai thaïc nhæ sau:
+ Quy hoaûch vaì thiãút kãú caïc cäúng ngàn triãöu våïi muûc âêch laìm tàng khaí nàng tiãu tæû
chaíy cho caïc vuìng ven säng vaì ngàn màûn xám nháûp vuìng cæía säng.

Trang 76
 + Thiãút kãú vaì quy hoaûch hãû thäúng âã ven säng vuìng aính hæåíng triãöu.
+ Thiãút kãú vaì quy hoaûch hãû thäúng tiãu uïng cho caïc khu væûc canh taïc trong näüi âäöng.
+ Quy hoaûch, caíi taûo giao thäng thuíy, âàûc biãût laì vaìo thåìi gian muìa kiãût.
+ Quy hoaûch vaì thiãút kãú caïc cäng trçnh láúy næåïc tæåïi cho caïc vuìng canh taïc, quy
hoaûch cáúp næåïc cho cäng nghiãûp vaì dán sinh.
+ Quy hoaûch, caïc cäng trçnh âãöu tiãút màûn vaì ngàn màûn vuìng säng aính hæåíng triãöu.
Ngoaìi ra coìn nhæîng biãûn phaïp khai thaïc, chàóng haûn nhæ chäúng nhiãùm màûn cho caïc
vuìng canh taïc ven säng, caíi taûo pheìn màûn...
2. Nhiãûm vuû tênh toaïn thuíy vàn
Yãu cáöu vaì nhiãûm vuû tênh toaïn thuíy vàn phuû thuäüc vaìo muûc âêch, phæång thæïc khai
thaïc vaì biãûn phaïp cäng trçnh. Chàóng haûn khi laìm caïc cäúng ngàn triãöu, cáön tênh toaïn quaï
trçnh mæûc næåïc triãöu trong mäüt thåìi kyì nháút âënh. Ngoaìi ra cáön tênh toaïn quaï trçnh mæûc
næåïc triãöu âäúi våïi triãöu cæåìng âãø thiãút kãú caïc cäng trçnh tiãu nàng. Âäúi våïi qui hoaûch
giao thäng thuíy cáön xaïc âënh khäng nhæîng quaï trçnh mæûc næåïc, maì coìn cáön xaïc âënh
âæåìng duy trç mæûc næåïc trong mäüt thåìi kyì khai thaïc naìo âoï.
Coï thãø phán loaûi mäüt säú yãu cáöu tênh toaïn thuíy vàn nhæ sau:
+ Tênh toaïn mæûc næåïc triãöu thiãút kãú hoàûc laì mæûc næåïc låïn nháút, mæûc næåïc nhoí nháút,
hoàûc mæûc næåïc bçnh quán trong thåìi âoaûn thiãút kãú naìo âoï.
+ Tênh toaïn âæåìng quaï trçnh mæûc næåïc triãöu thiãút kãú trong thåìi âoaûn tênh toaïn
T naìo âoï.
+ Tênh toaïn âæåìng màût næåïc trong säng theo traûng thaïi thiãút kãú cuía hãû thäúng.
+ Tênh toaïn quaï trçnh mæûc næåïc trong caí mäüt vuìng biãøn ven båì, diãùn biãún màûn åí
vuìng ven båì.
+ Tênh toaïn âæåìng duy trç mæûc næåïc trong thåìi âoaûn tênh toaïn T naìo âoï.
+ Tênh toaïn diãùn biãún màûn vuìng cæía säng vaì ven biãøn trong âiãöu kiãûn tæû nhiãn hoàûc
coï cäng trçnh.
+ Tênh toaïn âiãöu tiãút màûn cho caïc vuìng nuäi haíi saín.
+ Tênh toaïn aính hæåíng cuía caïc hoaût âäüng åí thæåüng læu âãún sæû thay âäøi chãú âäü thuíy
vàn vuìng cæía säng ven biãøn...
Sau âáy seî trçnh baìy nhæîng näüi dung chuí yãúu trong tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn
vuìng säng aính hæåíng triãöu.
4.5.2 Tênh toaïn caïc âàûc træng mæûc næåïc triãöu thiãút kãú
Tênh toaïn quaï trçnh mæûc næåïc triãöu coï thãø âæåüc tiãún haình theo 3 loaûi phæång phaïp :
- Âäúi våïi caïc vuìng ven biãøn, chãú âäü mæûc næåïc êt bë chi phäúi båíi doìng chaíy trong säng
coï thãø sæí duûng phæång phaïp phán têch âiãöu hoìa âãø tênh caïc âàûc træng mæûc næåïc thiãút kãú.
- Duìng phæång phaïp thäúng kã xaïc suáút âãø tênh ra caïc âàûc træng mæûc næåïc thiãút kãú
trãn cå såí coï taìi liãûu thæûc âo.
- Sæí duûng caïc mä hçnh toaïn âãø tênh ra quaï trçnh mæûc næåïc trãn toaìn âoaûn säng vuìng
aính hæåíng thuíy triãöu.
Loaûi thæï nháút coï nhæåüc âiãøm laì khäng âaïnh giaï âæåüc caïc nhiãùu âäüng ngáùu nhiãn,
chàóng haûn nhæ gioï baîo, aính hæåíng âëa hçnh v.v..., nãn chè âæåüc duìng trong dæû baïo vaì láûp

Trang 77
caïc baíng thuíy triãöu våïi muûc âêch sæí duûng cho cäng taïc xæí lyï vaì phoìng chäúng thuíy triãöu
trong thåìi gian váûn haình hãû thäúng. Trong giaïo trçnh naìy khäng trçnh baìy phæång phaïp
naìy.
1. Tênh toaïn mæûc næåïc triãöu thiãút kãú
Mæûc næåïc triãöu thiãút kãú laì mæûc næåïc triãöu æïng våïi táön suáút thiãút kãú cäng trçnh. Tuìy
theo yãu cáöu thiãút kãú cäng trçnh maì tênh toaïn mæûc næåïc naìo âoï: coï thãø laì mæûc næåïc âènh
triãöu, chán triãöu, mæûc næåïc bçnh quán v.v...Coï thãø chia ra laìm 3 loaûi baìi toaïn: coï taìi liãûu,
khäng coï taìi liãûu vaì êt taìi liãûu.
a). Tênh toaïn mæûc næåïc triãöu thiãút kãú trong træåìng håüp coï taìi liãûu.
Khi coï âuí taìi liãûu, ta choün ra mäùi nàm mäüt máùu, tiãún haình veî âæåìng táön suáút tæång tæû
nhæ tênh toaïn caïc âàûc træng thuíy vàn thiãút kãú khaïc, tæïc laì cáön tçm mæûc næåïc thiãút kãú Zp
maì: Z p = f ( Z t , C v , C s ), trong âoï Z t laì giaï trë bçnh quán, CV, CS laì hãû säú phán taïn vaì hãû
säú thiãn lãûch.
Váún âãö phaíi quan tám åí âáy laì mäúc cäút cuía hãû thäúng seî aính hæåíng ráút låïn âãún sæû thay
âäøi cuía CV, vaì do âoï caïc âàûc træng thäúng kã seî khoï xaïc âënh chênh xaïc, âàûc biãût laì khi
CS gáúp nhiãöu láön CV. Cho nãn khi xáy dæûng âæåìng táön suáút cáön thiãút phaíi thay âäøi mäúc
cäút vaì chuyãøn caïc mæûc næåïc thæåïc âo vãö mäúc cäút måïi. Sau âoï, mæûc næåïc thiãút kãú laûi
âæåüc chuyãøn vãö mäúc cuî cuía noï. Dæåïi âáy seî xem xeït váún âãö naìy.
Giaí sæí coï chuäùi säú liãûu thæûc âo, kê hiãûu laì Z1. Ta thãm vaìo tæìng säú haûng cuía chuäùi
mäüt giaï trë bàòng a (a≠0) ta âæåüc chuäùi måïi laì Z2. Nhæ váûy chuäùi säú liãûu cuî âaî âæåüc
chuyãøn vãö hãû thäúng mäúc cäút måïi, chãnh lãûch våïi mäúc cuî mäüt âaûi læåüng bàòng a. Ta coï
giaï trë bçnh quán cuía Z 2 laì:
n n
Σ Z 2i Σ ( Z 1i + a )
Z2 = i =1
= i =1
= Z1 + a (4-119)
n n
Nhæ váûy trë säú bçnh quán âaî thay âäøi mäüt âaûi læåüng laì a.
Vç ràòng: ( Z 2 − Z 2 ) n = [ Z 1 + a − ( Z 1 + a)]n = ( Z 1 − Z 1 ) n (4-120)
nãn ta coï σ2 = σ1 vaì CS2 = CS1, trong âoï σ1, σ2 laì phæång sai cuía 2 chuäùi,
CS1, CS2 laì hãû säú thiãn lãûch tæång æïng.
Ta coï:
σ σ2 Z1
CV 1 = 1 ; CV 2 = maì σ2 = σ1 nãn CV 2 = CV 1 (4-121)
Z1 Z2 +a Z1 + a
Nhæ váûy khi thay âäøi mäúc cäút, hãû säú CS khäng thay âäøi, coìn hãû säú phán taïn CV2 thay
âäøi theo cäng thæïc (7-76). Mæûc næåïc thiãút kãú theo mäúc måïi seî thay âäøi, ta coï:
Z1
Z 2 p = Z 2 (φCV 2 + 1) = ( Z 1 + a )(φCV 1 + 1)
Z1 + a
= φCV ! Z 1 + Z 1 + a = Z 1 (φCV 1 + 1) + a = Z 1 p + a (4-122)
Nhæ váûy mæûc næåïc thiãút kãú theo mäúc måïi cuîng thay âäøi mäüt âaûi læåüng bàòng a. Ta
chuyãøn mæûc næåïc thiãút kãú vãö mäúc cuî theo cäng thæïc:
Z1p = Z2p - a (4-123)

Trang 78
 Trong tênh toaïn cáön choün a sao cho sai säú tênh toaïn âæåìng táön suáút nhoí.
b). Tênh toaïn mæûc næåïc triãöu thiãút kãú trong træåìng håüp coï êt taìi liãûu thuíy vàn.
Trong træåìng håüp coï êt taìi liãûu âo âaûc, nãúu coï thãø âæåüc, ta coï thãø sæí duûng phæång
phaïp phán têch tæång quan, tæång tæû nhæ âaî laìm âäúi våïi caïc âàûc træng thuíy vàn khaïc.
c). Tênh toaïn mæûc næåïc thiãút kãú khi khäng coï taìi liãûu âo âaûc thæûc âo.
Trong træåìng håüp khäng coï taìi liãûu âo âaûc, khi cáön tênh toaïn caïc âàûc træng thiãút kãú taûi
mäüt tuyãún naìo âoï bàõt buäüc phaíi sæí duûng hai phæång phaïp sau âáy:
+ Phæång phaïp näüi suy âæåüc tiãún haình trãn cå såí coï taìi liãûu âo âaûc åí tuyãún trãn vaì
tuyãún dæåïi. Caïc giaï trë näüi suy coï thãø thæûc hiãûn theo quy luáût tuyãún tênh, tæïc laì coi âæåìng
màût næåïc laì mäüt âæåìng thàóng. Âiãöu kiãûn æïng duûng cuía phæång phaïp naìy laì: tuyãún tênh
toaïn coï khoaíng caïch khäng låïn âãún caïc tuyãún coï taìi liãûu; nháûp læu khu giæîa nhoí; âiãöu
kiãûn âëa hçnh loìng säng biãún âäøi âãöu.
+ Phæång phaïp mä hçnh toaïn âoï laì sæû æïng duûng caïc mä hçnh doìng khäng äøn âënh âaî
trçnh baìy trong caïc giaïo trçnh thuíy læûc.
2. Xaïc âënh daûng triãöu thiãút kãú.
Daûng triãöu thiãút kãú laì âæåìng quaï trçnh mæûc næåïc triãöu trong thåìi âoaûn T æïng våïi mäüt
táön suáút thiãút kãú P.
Thåìi âoaûn tênh toaïn Tâæåüc læûa choün tuìy thuäüc vaìo nhiãûm vuû cuía baìi toaïn qui hoaûch
hay thiãút kãú cäng trçnh.
Trçnh tæû tênh toaïn daûng triãöu thiãút kãú tæång tæû nhæ tênh toaïn âæåìng quaï trçnh luî thiãút
kãú. Caïc bæåïc tênh toaïn nhæ sau:
(1). Xaïc âënh thåìi âoaûn tênh toaïn T: viãûc læûa choün T phuû thuäüc vaìo yãu cáöu cuû thãø
cuía baìi toaïn âàût ra. Chàóng haûn âäúi våïi baìi toaïn tiãu, thåìi haûn tênh toaïn coï thãø laì 3 ngaìy,
5 ngaìy, 7 ngaìy hoàûc coï khi âãún 15 ngaìy, viãûc choün T bàòng bao nhiãu phuû thuäüc vaìo thåìi
gian cáön tiãu âäúi våïi vuìng âæåüc tiãu uïng.
(2). Choün thåìi kyì âãø thäúng kã âæåìng quaï trçnh mæûc næåïc trong thåìi âoaûn T. Viãûc læûa
choün thåìi kyì thäúng kã cuîng phuû thuäüc vaìo traûng thaïi cuía hãû thäúng vaì yãu cáöu qui hoaûch
hay thiãút kã. Trãn hçnh (4-12) minh hoüa hai træåìng håüp choün thåìi kyì thäúng kã khaïc
nhau. OÍ træåìng håüp (a) cho tháúy trong nhæîng ngaìy triãöu keïm, mæûc næåïc trong âäöng
thæåìng cao hån mæûc næåïc ngoaìi säng nãn khäng báút låüi, ta choün thåìi kç triãöu cæåìng âãø
thäúng kã . Træåìng håüp (b) cho tháúy thåìi gian tiãu tæû chaíy åí thåìi kç triãöu cæåìng låïn hån
nhiãúu so våïi kyì triãöu keïm, båíi váûy choün thåìi kyì triãöu keïm âãø thäúng kã. Trãn âáy laì sæû
minh hoüa âãø phán têch læûa choün thåìi kyì thäúng kã cho håüp lyï. Trong thæûc tãú giæîa mæûc
næåïc trong âäöng vaì ngoaìi âäöng coï mäúi quan hãû chàût cheî våïi nhau thäng qua quy trçnh
âiãöu haình hãû thäúng, båíi váûy trong tênh toaïn cáön xem xeït mäúi quan hãû giæîa chuïng måïi coï
thãø læûa choün âæåüc thåìi kyì thäúng kã håüp lyï.
(3). Tênh giaï trë bçnh quán cuía mæûc næåïc triãöu trong thåìi âoaûn T vaì tênh mæûc næåïc
triãöu bçnh quán æïng våïi táön suáút thiãút kãú.
(4). Læûa choün trong chuäùi thäúng kã mäüt daûng triãöu âiãøn hçnh, våïi âiãöu kiãûn daûng âoï
phaíi báút låüi vaì coï trë säú bçnh quán cuía mæûc næåïc triãöu phaìi gáön bàòng giaï trë mæûc næåïc
bçnh quán thiãút kãú.

Trang 79
 (5). Thu phoïng hoàûc sæía chæîa âæåìng quaï trçnh triãöu âiãøn hçnh thaình âæåìng quaï trçnh
mæûc næåïc triãöu thiãút kãú. Hãû säú thu phoïng tênh nhæ sau:
Zp
K= (4-124)
Zâ
Quaï trçnh mæûc næåïc triãöu thiãút kãú âæåüc xaïc âënh theo cäng thæïc (4-125)
Ztp= K.Ztâ (4-125)
Trong âoï: Zp, Ztp laì mæûc næåïc triãöu bçnh quán vaì mæûc næåïc triãöu taûi thåìi âiãøm t cuía
âæåìng quaï trçnh triãöu thiãút kãú.
Zâ, Ztâ laì mæûc næåïc bçnh quán vaì mæûc næåïc taûi thåìi âiãøm t cuía âæåìng quaï
trçnh triãöu âiãøn hçnh.
Trong træåìng håüp coï êt taìi liãûu thæûc âo, cáön thiãút phaíi tênh toaïn bàòng phæång phaïp
thuíy læûc theo mä hçnh doìng khäng äøn âënh trong säng thiãn nhiãn.

Trang 80
 Phuû luûc 1: BAÍNG TRA ÂÄÜ LÃÛCH TUNG ÂÄÜ φ CUÍA ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT LYÏ LUÁÛN PIÃÚC- SÅN III

P(%)
0.01 0.1 0.2 0.5 1 2 3 5 10 20 25 30 50 70 75 80 85 90 95 97 99 99.9
Cs
0.0 3.72 3.09 2.88 2.58 2.33 2.05 1.88 1.64 1.28 0.84 0.67 0.52 0.00 -0.52 -0.67 -0.84 -1.04 -1.28 -1.64 -1.88 -2.33 -3.09
0.1 3.94 3.23 3.00 2.67 2.40 2.11 1.92 1.67 1.29 0.84 0.66 0.51 -0.02 -0.53 -0.68 -0.85 -1.04 -1.27 -1.62 -1.84 2.25 -2.95
0.2 4.16 3.38 3.12 2.76 2.47 2.16 1.96 1.70 1.30 0.83 0.65 0.50 -0.03 -0.55 -0.69 -0.85 -1.03 -1.26 -1.59 -1.79 -2.18 -2.81
0.3 4.38 3.52 3.24 2.86 2.54 2.21 2.00 1.73 1.31 0.82 0.64 0.48 -0.05 0.56 -0.70 -0.85 -1.03 -1.24 -1.55 -1.75 -2.10 -2.67
0.4 4.61 3.67 3.36 2.95 2.62 2.26 2.04 1.75 1.32 0.82 0.63 0.47 -0.07 -0.57 -0.71 -0.85 -1.03 -1.23 -1.52 -1.70 -2.03 -2.54

0.5 4.83 3.81 3.48 3.04 2.68 2.31 2.08 1.77 1.32 0.81 0.62 0.46 -0.08 -0.58 -0.71 -0.85 -1.02 -1.22 -1.49 -1.66 -1.96 -2.40
0.6 5.05 3.96 3.60 3.13 2.75 2.35 2.12 1.80 1.33 0.80 0.61 0.44 -0.10 -0.59 -0.72 -0.85 -1.02 -1.20 -1.45 -1.61 -1.88 -2.27
0.7 5.28 4.10 3.72 3.22 2.82 2.40 2.15 1.82 1.33 0.79 0.59 0.42 -0.12 -0.60 -0.72 -0.85 -1.01 -1.18 -1.42 -1.57 -1.81 -2.14
0.8 5.50 4.24 3.85 3.31 2.89 2.45 2.18 1.84 1.34 0.78 0.58 0.41 -0.13 -0.60 -0.73 -0.85 -1.00 -1.17 -1.38 -1.52 -1.74 -2.02
0.9 5.73 4.39 3.97 3.40 2.96 2.50 2.22 1.86 1.34 0.77 0.57 0.40 -0.15 -0.61 -0.73 -0.85 -0.99 -1.15 -1.35 -1.47 -1.66 -1.90

1.0 5.96 4.53 4.09 3.49 3.02 2.54 2.25 1.88 1.34 0.76 0.55 0.38 -0.16 -0.62 -0.73 -0.85 -0.98 -1.13 -1.32 -1.42 -1.59 -1.79
1.1 6.18 4.67 4.30 3.58 3.09 2.58 2.28 1.89 1.34 0.74 0.54 0.36 -0.18 -0.62 -0.74 -0.85 -0.97 -1.10 -1.28 -1.38 -1.52 -1.68
1.2 6.41 4.81 4.32 3.66 3.15 2.62 2.31 1.91 1.34 0.73 0.52 0.35 -0.19 -0.63 -0.74 -0.84 -0.96 -1.08 -1.24 -1.33 -1.45 -1.58
1.3 6.64 4.95 4.44 3.74 3.21 2.67 2.34 1.92 1.34 0.72 0.51 0.33 -0.21 -0.63 -0.74 -0.84 -0.95 -1.06 -1.20 -1.28 -1.38 -1.48
1.4 6.87 5.09 4.56 3.83 3.27 2.71 2.37 1.94 1.33 0.71 0.49 0.31 -0.22 -0.64 -0.73 -0.83 -0.93 -1.04 -1.17 -1.23 -1.32 -1.39

1.5 7.09 5.23 4.68 3.93 3.33 2.74 2.39 1.95 1.33 0.69 0.47 0.30 -0.24 -0.64 -0.73 -0.82 -0.92 -1.02 -1.13 -1.19 -1.26 -1.31
1.6 7.31 5.37 4.80 3.99 3.39 2.78 2.42 1.96 1.33 0.68 0.46 0.28 -0.25 -0.64 -0.73 -0.81 -0.90 -0.99 -1.10 -1.14 -1.20 -1.24
1.7 7.54 5.50 4.91 4.07 3.44 2.82 2.44 1.97 1.32 0.66 0.44 0.26 -0.27 -0.64 -0.72 -0.81 -0.89 -0.97 -1.06 -1.10 -1.14 -1.17
1.8 7.76 5.64 5.01 4.15 3.50 2.85 2.46 1.98 1.32 0.64 0.42 0.24 -0.28 -0.64 -0.72 -0.80 -0.87 -0.94 -1.02 -1.06 -1.09 -1.11
1.9 7.98 5.77 5.12 4.23 3.55 2.88 2.49 1.99 1.31 0.63 0.40 0.22 -0.29 -0.64 -0.72 -0.79 -0.85 -0.92 -0.98 -1.01 -10.4 -1.05

Trang 81
 Phuû luûc 1: BAÍNG TRA ÂÄÜ LÃÛCH TUNG ÂÄÜ φ CUÍA ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT LYÏ LUÁÛN PIÃÚC- SÅN III (tiãúp theo)

P(%)
0.01 0.1 0.2 0.5 1 2 3 5 10 20 25 30 50 70 75 80 85 90 95 97 99 99.9
Cs
2.0 8.21 5.91 5.22 4.30 3.61 2.91 2.51 2.00 1.30 0.61 0.39 0.20 -0.31 -0.64 -0.71 -0.78 -0.84 -0.895 -0.949 -0.970 -0.989 -0.999
2.1 8.43 6.04 5.33 4.37 3.66 2.93 2.53 2.00 1.29 0.59 0.37 0.19 -0.32 -0.64 -0.71 -0.76 -0.82 -0.869 -0.914 -0.935 -0.945 -0.952
2.2 8.65 6.17 5.43 4.44 3.71 2.96 2.56 2.00 1.28 0.57 0.35 0.17 -0.33 -0.64 -0.70 -0.75 -0.80 -0.844 -0.879 -0.900 -0.905 -0.909
2.3 8.87 6.30 5.53 4.51 3.76 2.99 2.56 2.00 1.27 0.55 0.33 0.15 -0.34 -0.64 -0.69 -0.74 -0.78 -0.820 -0.849 -0.865 -0.867 -0.870
2.4 9.08 6.42 5.63 4.58 3.81 3.02 2.57 2.01 1.26 0.54 0.31 0.13 -0.35 -0.63 -0.68 -0.72 -0.77 -0.795 -0.820 -0.830 -0.831 -0.833

2.5 9.30 6.50 5.73 4.65 3.83 3.04 2.59 2.01 1.25 0.52 0.29 0.11 -0.36 -0.63 -0.67 -0.71 -0.75 -0.772 -0.791 -0.800 -0.800 -0.800
2.6 9.51 6.67 5.82 4.72 3.89 3.06 2.60 2.01 1.23 0.50 0.27 0.09 -0.37 -0.62 -0.66 -0.70 -0.73 -0.748 -0.764 -0.769 -0.769 -0.769
2.7 9.72 6.78 5.92 4.78 3.93 3.09 2.61 2.01 1.22 0.48 0.25 0.08 -0.37 -0.61 -0.65 -0.68 -0.71 -0.726 -0.736 -0.740 -0.740 -0.740
2.8 9.93 6.91 6.01 4.84 3.97 3.11 2.62 2.01 1.21 0.46 0.23 0.06 -0.38 -0.61 -0.64 -0.67 -0.69 -0.702 -0.710 -0.714 -0.714 -0.714
2.9 10.14 7.03 6.10 4.90 4.01 3.13 2.63 2.01 1.20 0.44 0.21 0.04 -0.39 -0.60 -0.63 -0.66 -0.67 -0.680 -0.687 -0.690 -0.690 -0.690

3.0 10.35 7.15 6.20 4.96 4.05 3.15 2.64 2.00 1.18 0.42 0.19 0.03 -0.39 -0.59 -0.62 -0.64 -0.65 -0.658 -0.665 -0.667 -0.667 -0.667
3.1 10.56 7.28 6.30 5.02 4.08 3.17 2.64 2.00 1.16 0.40 0.17 0.01 -0.40 -0.58 -0.60 -0.62 -0.63 -0.639 -0.644 -0.645 -0.645 -0.645
3.2 10.77 7.38 6.39 5.08 4.12 3.19 2.65 2.00 1.14 0.38 0.15 -0.01 -0.40 -0.57 -0.59 -0.61 -0.62 -0.621 -0.625 -0.625 -0.625 -0.625
3.3 10.97 7.49 6.48 5.14 4.15 3.21 2.65 1.99 1.12 0.36 0.14 -0.02 -0.40 -0.56 -0.58 -0.59 -0.60 -0.604 -0.606 -0.606 -0.606 -0.606
3.4 11.17 7.60 6.56 5.20 4.18 3.22 2.65 1.98 1.11 0.34 0.12 -0.04 -0.41 -0.55 -0.57 -0.58 -0.58 -0.587 -0.588 -0.588 -0.588 -0.588

3.5 1.37 7.72 6.65 5.25 4.22 3.23 2.65 1.97 1.09 0.32 0.10 -0.06 -0.41 -0.54 -0.55 -0.56 -0.56 -0.570 -0.571 -0.571 -0.571 -0.571
3.6 11.57 7.83 6.73 5.30 4.25 3.24 2.66 1.96 1.08 0.30 0.09 -0.07 -0.41 -0.53 -0.54 -0.55 -0.552 -0.555 -0.556 -0.556 -0.556 -0.556
3.7 11.77 7.94 6.81 5.35 4.28 3.25 2.66 1.95 1.06 0.28 0.07 -0.09 -0.42 -0.52 -0.53 -0.535 -0.537 -0.540 -0.541 -0.541 -0.541 -0.541
3.8 11.97 8.05 6.89 5.40 4.31 3.26 2.66 1.94 1.04 0.26 0.06 -0.10 -0.42 -0.51 -0.52 -0.522 -0.524 -0.525 -0.526 -0.526 -0.526 -0.526
3.9 12.16 8.15 6.97 5.45 4.34 3.27 2.66 1.93 1.02 0.24 0.04 -0.11 -0.41 -0.50 -0.506 -0.510 -0.511 -0.512 -0.513 -0.513 -0.513 -0.513
. .

Trang 82
 Phuû luûc1: BAÍNG TRA ÂÄÜ LÃÛCH TUNG ÂÄÜ φ CUÍA ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT LYÏ LUÁÛN PIÃÚC- SÅN III (tiãúp theo)

P(%)
0.01 0.1 0.2 0.5 1 2 3 5 10 20 25 30 50 70 75 80 85 90 95 97 99 99.9
Cs
4.0 12.36 8.25 7.05 5.50 4.37 3.27 2.66 1.92 1.00 0.23 0.02 -0.13 -0.41 -0.49 -0.495 -0.498 -0.499 -0.500 -0.500 -0.500 -0.500 -0.500
4.1 12.55 8.35 7.13 5.54 4.39 3.28 2.66 1.91 0.98 0.21 0.00 -0.14 -0.41 -0.48 -0.484 -0.486 -0.487 -0.488 -0.488 -0.488 -0.488 -0.488
4.2 12.74 8.47 7.21 5.59 4.41 3.29 2.65 1.90 0.96 0.19 -0.02 -0.15 -0.41 -0.47 -0.473 -0.475 -0.475 -0.476 -0.476 -0.476 -0.476 -0.476
4.3 12.93 8.55 7.29 5.63 4.44 3.29 2.65 1.88 0.94 0.17 -0.03 -0.16 -0.41 -0.46 -0.462 -0.464 -0.464 -0.465 -0.465 -0.465 -0.465 -0.465
4.4 13.12 8.65 7.36 5.68 4.46 3.30 2.65 1.87 0.92 0.16 -0.04 -0.17 -0.40 -0.45 -0.453 -0.454 -0.454 -0.455 -0.455 -0.455 -0.455 -0.455

4.5 13.31 8.75 7.43 5.72 4.48 3.30 2.64 1.85 0.90 0.14 -0.05 -0.18 -0.40 -0.44 -0.444 -0.444 -0.444 -0.444 -0.444 -0.444 -0.444 -0.444
4.6 13.49 8.85 7.50 5.76 4.50 3.30 2.63 1.84 0.88 0.13 -0.06 -0.18 -0.40 -0.43 -0.435 -0.435 -0.435 -0.435 -0.435 -0.435 -0.435 -0.435
4.7 13.67 8.95 7.56 5.80 4.52 3.30 2.62 1.82 0.86 0.11 -0.07 -0.19 -0.39 -0.42 -0.426 -0.426 -0.426 -0.426 -0.426 -0.426 -0.426 -0.426
4.8 13.85 9.04 7.63 5.84 4.54 3.30 2.61 1.80 0.84 0.09 -0.08 -0.20 -0.39 -0.41 -0.417 -0.417 -0.417 -0.417 -0.417 -0.417 -0.417 -0.417
4.9 14.04 9.13 7.70 5.88 4.55 3.30 2.60 1.78 0.82 0.08 -0.10 -0.21 -0.38 -0.40 -0.408 -0.408 -0.408 -0.408 -0.408 -0.408 -0.408 -0.408

5.0 14.22 9.22 7.77 5.92 4.57 3.30 2.60 1.77 0.80 0.06 -0.11 -0.22 -0.379 -0.399 -0.400 -0.400 -0.400 -0.400 -0.400 -0.400 -0.400 -0.400
5.1 14.40 9.31 7.84 5.95 4.58 3.30 2.59 1.75 0.78 0.05 -0.12 -0.22 -0.374 -0.391 -0.392 -0.392 -0.392 -0.392 -0.392 -0.392 -0.392 -0.392
5.2 14.57 9.40 7.90 5.99 4.59 3.30 2.58 1.73 0.76 0.03 -0.13 -0.22 -0.369 -0.384 -0.385 -0.385 -0.385 -0.385 -0.385 -0.385 -0.385 -0.385
5.3 14.75 9.49 7.96 6.02 4.60 3.30 2.57 1.72 0.74 0.02 -0.14 -0.22 -0.363 -0.376 -0.377 -0.377 -0.377 -0.377 -0.377 -0.377 -0.377 -0.377
5.4 14.92 9.57 8.02 6.05 4.62 3.29 2.56 1.70 0.72 0.00 -0.14 -0.23 -0.358 -0.369 -0.370 -0.370 -0.370 -0.370 -0.370 -0.370 -0.370 -0.370

5.5 15.10 9.66 8.08 6.08 4.63 3.28 2.55 1.68 0.70 -0.01 -0.15 -0.23 -0.353 -0.363 -0.364 -0.364 -0.364 -0.364 -0.364 -0.364 -0.364 -0.364
5.6 15.27 9.74 8.14 6.11 4.64 3.28 2.53 1.66 0.67 -0.03 -0.16 -0.24 -0.349 -0.356 -0.357 -0.357 -0.357 -0.357 -0.357 -0.357 -0.357 -0.357
5.7 15.45 9.82 8.21 6.14 4.65 3.27 2.52 1.65 0.65 -0.04 -0.17 -0.24 -0.344 -0.350 -0.351 -0.351 -0.351 -0.351 -0.351 -0.351 -0.351 -0.351
5.8 15.62 9.91 8.27 6.17 4.67 3.27 2.51 1.63 0.63 -0.05 -0.18 -0.25 -0.339 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345 -0.345
5.9 15.78 9.99 8.32 6.20 4.68 3.26 2.49 1.61 0.61 -0.06 -0.18 -0.25 -0.334 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339 -0.339

Trang 83
 Phuû luûc2: BAÍNG TRA HÃÛ SÄÚ MÄ-ÂUYN Kp CUÍA ÂÆÅÌNG TÁÖN SUÁÚT KRISKI-MENKEN
(1) Cs=Cv
P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.40 1.34 1.32 1.27 1.24 1.17 1.13 1.08 1.06 1.00 0.93 0.91 0.88 0.84 0.78 0.76 0.70
0.2 1.81 1.71 1.67 1.55 1.49 1.34 1.26 1.17 1.13 0.99 0.85 0.83 0.75 0.68 0.57 0.57 0.45
0.3 2.25 2.11 2.03 1.84 1.75 1.52 1.39 1.25 1.19 0.99 0.78 0.74 0.63 0.53 0.38 0.38 0.25
0.4 2.70 2.49 2.39 2.15 2.03 1.70 1.53 1.34 1.26 0.97 0.71 0.65 0.50 0.38 0.23 0.23 0.11
0.5 3.15 2.89 2.77 2.45 2.31 1.90 1.68 1.42 1.33 0.96 0.62 0.55 0.38 0.26 0.12 0.12 0.04
0.6 3.57 3.27 3.14 2.76 2.59 2.10 1.83 1.51 1.41 0.93 0.53 0.45 0.26 0.15 0.05 0.05 0.01
0.7 3.94 3.62 3.48 3.06 2.87 2.31 1.99 1.59 1.47 0.89 0.42 0.35 0.17 0.08 0.01 0.05 0.00
0.8 4.31 3.98 3.82 3.37 3.15 2.52 2.16 1.69 1.52 0.83 0.31 0.24 0.09 0.04 0.00 0.00 0.00
0.9 4.63 4.30 4.13 3.68 3.45 2.76 2.35 1.78 1.58 0.76 0.21 0.15 0.04 0.01 0.00 0.00 0.00
1.0 4.91 4.60 4.44 4.00 3.78 3.04 2.57 1.88 1.62 0.57 0.14 0.09 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00

(2) Cs= 2Cv

P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.42 1.36 1.34 1.28 1.25 1.17 1.13 1.08 1.07 1.00 0.93 0.92 0.87 0.84 0.78 0.76 0.72
0.2 1.92 1.79 1.73 1.59 1.52 1.35 1.26 1.16 1.13 0.99 0.86 0.83 0.75 0.70 0.59 0.56 0.49
0.3 2.51 2.29 2.19 1.94 1.83 1.54 1.40 1.24 1.18 0.97 0.78 0.75 0.64 0.56 0.44 0.40 0.32
0.4 3.20 2.85 2.70 2.33 2.16 1.74 1.53 1.31 1.23 0.95 0.71 0.66 0.53 0.45 0.31 0.27 0.19
0.5 3.98 3.48 3.27 2.74 2.54 1.94 1.67 1.38 1.28 0.92 0.63 0.57 0.44 0.34 0.21 0.17 0.11
0.6 4.85 4.18 3.89 3.20 2.89 2.15 1.81 1.44 1.31 0.88 0.56 0.49 0.35 0.25 0.13 0.10 0.05
0.7 5.81 4.95 4.57 3.68 3.29 2.36 1.94 1.49 1.34 0.84 0.49 0.42 0.27 0.18 0.08 0.05 0.02
0.8 6.85 5.77 5.30 4.49 3.71 2.57 2.06 1.54 1.37 0.80 0.42 0.35 0.21 0.13 0.04 0.03 0.01
0.9 7.89 6.66 6.08 4.73 4.45 2.78 2.19 1.58 1.38 0.75 0.35 0.28 0.15 0.08 0.02 0.01 0.00
1.0 9.21 7.60 6.91 5.30 4.61 3.00 2.30 1.61 1.39 0.69 0.29 0.22 0.11 0.05 0.01 0.01 0.00
1.1 10.48 8.61 7.76 5.88 5.06 3.21 2.41 1.62 1.37 0.64 0.24 0.17 0.07 0.03 0.00 0.00 0.00
1.2 11.80 9.65 8.65 6.50 5.50 3.45 2.50 1.62 1.34 0.58 0.19 0.13 0.05 0.02 0.00 0.00 0.00

Trang 84
 (3) Cs=3Cv
P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.42 1.36 1.35 1.29 1.25 1.17 1.14 1.09 1.07 0.99 0.93 0.91 0.87 0.84 0.79 0.77 0.73
0.2 2.06 1.88 1.80 1.63 1.55 1.36 1.26 1.16 1.12 0.98 0.86 0.83 0.76 0.71 0.62 0.59 0.53
0.3 2.86 2.50 2.36 2.02 1.88 1.54 1.39 1.23 1.17 0.96 0.79 0.75 0.66 0.59 0.48 0.45 0.38
0.4 3.78 3.23 3.00 2.48 2.25 1.75 1.52 1.29 1.21 0.93 0.72 0.67 0.57 0.49 0.37 0.34 0.27
0.5 5.00 4.10 3.75 3.00 2.66 1.94 1.63 1.33 1.23 0.90 0.65 0.60 0.48 0.41 0.29 0.25 0.19
0.6 6.28 5.06 4.58 3.50 3.07 2.14 1.76 1.38 1.26 0.86 0.58 0.53 0.41 0.33 0.21 0.18 0.13
0.7 7.70 6.07 5.43 4.00 3.49 2.35 1.87 1.42 1.27 0.82 0.52 0.47 0.34 0.26 0.16 0.12 0.09
0.8 9.21 7.11 6.31 4.58 3.92 2.51 1.97 1.45 1.29 0.78 0.47 0.41 0.29 0.21 0.12 0.09 0.06
0.9 11.00 8.32 7.33 4.24 4.40 2.70 2.09 1.47 1.28 0.74 0.41 0.36 0.24 0.17 0.08 0.06 0.03
1.0 12.89 9.66 8.43 5.85 4.80 2.89 2.15 1.49 1.28 0.70 0.36 0.31 0.19 0.13 0.06 0.04 0.02
1.1 14.85 11.02 9.54 6.50 5.37 3.05 2.24 1.49 1.27 0.66 0.31 0.26 0.16 0.10 0.04 0.03 0.01
1.2 16.86 12.43 10.68 7.16 3.85 3.23 2.31 1.50 1.27 0.61 0.27 0.22 0.12 0.07 0.03 0.02 0.01

(4) Cs=4Cv
P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.51 1.40 1.38 1.30 1.25 1.17 1.11 1.08 1.06 0.99 0.93 0.91 0.88 0.85 0.80 0.78 0.75
0.2 2.20 1.97 1.87 1.67 1.58 1.36 1.26 1.15 1.11 0.98 0.86 0.83 0.77 0.72 0.64 0.61 0.56
0.3 3.15 2.72 2.53 2.10 1.94 1.55 1.38 1.21 1.15 0.95 0.79 0.75 0.67 0.61 0.52 0.49 0.43
0.4 4.35 3.60 3.29 2.60 2.34 1.75 1.51 1.26 1.19 0.92 0.72 0.68 0.59 0.52 0.42 0.39 0.33
0.5 5.95 4.7 4.20 3.13 2.77 1.93 1.61 1.31 1.21 0.89 0.66 0.61 0.51 0.44 0.34 0.30 0.25
0.6 7.70 5.75 5.07 3.69 3.17 2.11 1.72 1.34 1.23 0.85 0.60 0.55 0.44 0.37 0.27 0.24 0.19
0.7 9.57 7.00 6.05 4.25 3.59 2.28 1.82 1.37 1.23 0.82 0.55 0.50 0.38 0.32 0.22 0.19 0.14
0.8 11.40 8.20 7.02 4.81 4.01 2.45 1.90 1.40 1.24 0.78 0.50. 0.45 0.33 0.26 0.17 0.15 0.10
0.9 13.55 9.46 8.12 5.38 4.43 2.60 2.00 1.41 1.25 0.75 0.45 0.40 0.29 0.22 0.14 0.11 0.08
1.0 15.60 10.90 9.25 6.02 4.90 2.77 2.05 1.42 1.24 0.71 0.40 0.36 0.25 0.18 0.11 0.08 0.05
1.1 17.65 12.10 10.42 6.65 5.35 2.92 2.12 1.43 1.24 0.67 0.37 0.31 0.21 0.15 0.08 0.06 0.04
1.2 20.71 13.99 11.65 7.31 5.82 3.07 2.13 1.43 1.22 0.63 0.32 0.27 0.18 0.12 0.06 0.05 0.03

Trang 85
 (5) Cs= 5Cv
P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.54 1.43 1.40 1.31 1.27 1.17 1.13 1.08 1.06 0.99 0.93 0.91 0.88 0.84 0.78 0.76 0.73
0.2 2.34 2.06 1.95 1.70 1.61 1.36 1.26 1.15 1.11 0.97 0.86 0.83 0.77 0.73 0.66 0.63 0.59
0.3 3.43 2.87 2.66 2.06 1.98 1.55 1.37 1.21 1.15 0.94 0.79 0.75 0.68 0.63 0.55 0.52 0.47
0.4 4.91 3.90 3.54 2.69 2.38 1.74 1.49 1.25 1.17 0.92 0.73 0.69 0.61 0.55 0.45 0.42 0.37
0.5 6.65 5.05 4.44 3.21 2.79 1.90 1.60 1.30 1.20 0.88 0.67 0.63 0.53 0.47 0.37 0.34 0.29
0.6 8.70 6.24 5.40 3.77 3.21 2.08 1.70 1.32 1.20 0.85 0.62 0.57 0.47 0.40 0.31 0.28 0.23
0.7 10.70 7.51 6.43 4.34 3.65 2.22 1.79 1.34 1.20 0.82 0.56 0.52 0.41 0.34 0.25 0.23 0.18
0.8 12.71 8.82 7.54 4.93 4.06 2.41 1.86 1.36 1.22 0.78 0.51 0.47 0.36 0.29 0.20 0.18 0.14
0.9 15.05 10.25 8.64 5.52 4.50 2.54 1.94 1.36 1.22 0.75 0.47 0.42 0.32 0.25 0.16 0.14 0.10
1.0 17.41 11.71 9.83 6.17 4.94 2.71 2.00 1.39 1.22 0.71 0.42 0.37 0.27 0.21 0.13 0.11 0.08
1.1 20.00 13.25 10.96 6.85 5.33 2.85 2.05 1.40 1.20 0.68 0.39 0.34 0.24 0.18 0.10 0.09 0.06
1.2 22.71 14.81 12.14 7.35 5.75 2.98 2.11 1.41 1.20 0.65 0.36 0.31 0.21 0.15 0.08 0.07 0.04

(6) Cs= 6Cv

P(%)
0.01 0.05 0.1 0.5 1 5 10 20 25 50 75 80 90 95 99 99.5 99.9
Cv
0.1 1.69 1.47 1.41 1.32 1.29 1.18 1.14 1.08 1.07 0.99 0.93 0.91 0.88 0.85 0.80 0.78 0.75
0.2 2.48 2.15 2.02 1.74 1.63 1.37 1.26 1.14 1.10 0.97 0.86 0.84 0.78 0.74 0.67 0.65 0.61
0.3 3.37 3.05 2.80 2.22 2.01 1.55 1.37 1.19 1.13 0.94 0.80 0.77 0.70 0.65 0.57 0.55 0.50
0.4 5.48 4.15 3.68 2.73 2.40 1.73 1.47 1.23 1.16 0.91 0.74 0.70 0.62 0.56 0.48 0.45 0.40
0.5 7.30 5.25 4.53 3.26 2.81 1.89 1.56 1.27 1.18 0.88 0.68 0.64 0.55 0.49 0.40 0.37 0.33
0.6 9.39 6.57 5.54 3.83 3.22 2.05 1.66 1.30 1.19 0.85 0.63 0.58 0.49 0.43 0.33 0.31 0.26
0.7 11.50 7.85 6.57 4.38 3.63 2.20 1.73 1.32 1.20 0.82 0.58 0.53 0.43 0.37 0.28 0.25 0.21
0.8 13.80 9.26 7.63 4.93 4.03 2.36 1.82 1.34 1.21 0.79 0.53 0.48 0.38 0.32 0.23 0.20 0.16
0.9 16.40 10.70 8.79 5.51 4.44 2.66 1.90 1.36 1.20 0.75 0.49 0.44 0.33 0.27 0.19 0.17 0.12
1.0 18.90 12.10 10.00 6.11 4.86 2.80 1.96 1.37 1.20 0.72 0.44 0.39 0.29 0.23 0.15 0.13 0.09
1.1 21.50 13.70 11.18 6.71 5.27 2.85 2.03 1.37 1.20 0.68 0.40 0.35 0.26 0.20 0.12 0.10 0.08
1.2 24.00 15.40 12.39 7.31 5.69 2.90 2.08 1.38 1.19 0.66 0.37 0.32 0.22 0.17 0.10 0.08 0.06

Trang 86
Phuû luûc 3: BAÍNG TRA QUAN HÃÛ S ∼ CS TRONG PHÆÅNG PHAÏP BA ÂIÃØM

(1) P = 1÷50÷99%

S 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0.0 0.00 0.03 0.05 0.07 0.10 0.12 0.15 0.17 0.20 0.23
0.1 0.26 0.28 0.31 0.34 0.36 0.39 0.41 0.44 0.47 0.49
0.2 0.52 0.54 0.57 0.50 0.62 0.65 0.67 0.70 0.73 0.76
0.3 0.78 0.81 0.84 0.86 0.89 0.92 0.94 0.97 1.00 1.02
0.4 1.05 1.08 1.10 1.13 1.16 1.18 1.21 1.24 1.27 1.30
0.5 1.32 1.36 1.39 1.42 1.45 1.48 1.51 1.55 1.58 1.61
0.6 1.64 1.68 1.71 1.74 1.78 1.81 1.84 1.88 1.92 1.95
0.7 1.99 2.03 2.07 2.11 2.16 2.20 2.25 2.30 2.34 2.39
0.8 2.44 2.50 2.55 2.61 2.67 2.74 2.81 2.89 2.97 3.05
0.9 3.14 3.22 3.33 3.46 3.50 3.73 3.92 4.14 4.44 4.90

(2) P = 3÷50÷97%

S 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0.0 0.00 0.04 0.08 0.11 0.14 0.17 0.20 0.23 0.26 0.29
0.1 0.32 0.35 0.38 0.42 0.45 0.48 0.51 0.54 0.57 0.60
0.2 0.63 0.66 0.70 0.73 0.76 0.79 0.82 0.86 0.89 0.92
0.3 0.95 0.98 1.01 1.04 1.08 1.11 1.14 1.17 1.20 1.21
0.4 1.27 1.30 1.33 1.36 1.40 1.43 1.46 1.49 1.52 1.56
0.5 1.50 1.63 1.66 1.70 1.73 1.76 1.80 1.83 1.87 1.90
0.6 1.94 1.97 2.00 2.04 2.08 2.12 2.16 2.20 2.23 2.27
0.7 2.31 2.36 2.40 2.44 2.49 2.54 2.58 2.62 2.68 2.74
0.8 2.79 2.85 2.90 2.96 3.02 3.09 3.15 3.22 3.29 3.37
0.9 3.46 3.55 3.67 3.79 3.92 4.08 4.26 4.50 4.75 5.21

Trang 87
 (3) P = 5 ÷50 ÷ 95%

S 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0.0 0.00 0.04 0.08 0.12 0.16 0.20 0.24 0.27 0.31 0.35
0.1 0.38 0.41 0.45 0.48 0.52 0.55 0.59 0.63 0.66 0.70
0.2 0.73 0.76 0.80 0.84 0.87 0.90 0.94 0.98 1.01 1.04
0.3 1.08 1.11 1.14 1.18 1.21 1.25 1.28 1.31 1.35 1.38
0.4 1.42 1.46 1.49 1.52 1.56 1.59 1.63 1.66 1.70 1.74
0.5 1.78 1.81 1.85 1.88 1.92 1.95 1.99 2.03 2.06 2.10
0.6 2.13 2.17 2.20 2.21 2.28 2.32 2.36 2.40 2.44 2.48
0.7 2.53 2.57 2.62 2.66 2.70 2.76 2.81 2.86 2.91 2.97
0.8 3.02 3.07 3.13 3.19 3.25 3.32 3.38 3.46 3.52 3.60
0.9 3.70 3.80 3.91 4.03 4.17 4.32 4.49 4.72 4.94 5.43

(4) P = 10 ÷50 ÷ 90%.

S 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0.0 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.24 0.29 0.34 0.38 0.43
0.1 0.47 0.52 0.56 0.60 0.65 0.69 0.74 0.78 0.83 0.87
0.2 0.92 0.96 1.00 1.04 1.08 1.13 1.17 1.22 1.26 1.30
0.3 1.34 1.38 1.43 1.47 1.51 1.55 1.59 1.67 1.67 1.71
0.4 1.75 1.79 1.83 1.87 1.91 1.95 1.99 2.02 2.06 2.10
0.5 2.14 2.18 2.22 2.26 2.30 2.34 2.38 2.42 2.46 2.50
0.6 2.54 2.58 2.62 2.66 2.70 2.74 2.78 2.82 2.86 2.90
0.7 2.95 3.00 3.04 3.08 3.13 3.18 3.24 3.28 3.33 3.38
0.8 3.44 3.50 3.55 3.61 3.67 3.74 3.80 3.87 3.94 4.02
0.9 4.11 4.20 4.32 4.45 4.59 4.75 4.96 5.20 5.56 −

Trang 88
Phuû luûc 4: BAÍNG TRA QUAN HÃÛ CS ∼ Φ TRONG PHÆÅNG PHAÏP BA ÂIÃØM

CS Φ50% Φ1%÷Φ99% Φ3%÷Φ97% Φ5%÷Φ95% Φ10%÷Φ90%

1 2 3 4 5 6

0.0 - 0.000 4.652 3.762 3.290 2.564

0.1 - 0.017 4.648 3.756 3.287 2.560
0.2 - 0.033 4.645 3.750 3.284 2.557
0.3 - 0.055 4.641 3.743 3.278 2.550
0.4 - 0.068 4.637 3.736 3.273 2.543
0.5 - 0.081 4.633 3.732 3.266 2.532

0.6 - 0.100 4.629 3.727 3.259 2.522

0.7 - 0.110 4.624 3.718 3.246 2.510
0.8 - 0.132 4.620 3.709 3.233 2.498
0.9 - 0.148 4.615 3.692 3.218 2.483
1.0 - 0.164 4.611 3.674 3.204 2.468

1.1 - 0.179 4.606 3.656 3.185 2.448

1.2 - 0.194 4.601 3.6.38 3.167 2.427
1.3 - 0.208 4.595 3.620 3.144 2.404
1.4 - 0.223 4.590 3.601 3.120 2.380
1.5 - 0.238 4.586 3.582 3.090 2.353

1.6 - 0.253 4.586 3.562 3.062 2.326

1.7 - 0.267 4.587 3.541 3.032 2.296
1.8 - 0.272 4.588 3.520 3.002 2.265
1.9 - 0.294 4.591 3.499 2.974 2.232
2.0 - 0.307 4.594 3.477 2.945 2.198

2.1 - 0.319 4.603 3.469 2.918 2.164

2.2 - 0.330 4.613 3.440 2.890 2.130
2.3 - 0.340 4.625 3.421 2.862 2.095
2.4 - 0.350 4.636 3.403 2.833 2.060
2.5 - 0.359 4.648 3.385 2.806 2.024

Trang 89
 Phuû luûc 4:Tiãúp theo
CS Φ50% Φ1%÷Φ99% Φ3%÷Φ97% Φ5%÷Φ95% Φ10%÷Φ90%
1 2 3 4 5 6

2.6 - 0.367 4.660 3.367 2.778 1.987

2.7 - 0.370 4.674 3.350 2.749 1.949
2.8 - 0.383 4.687 3.333 2.720 1.911
2.9 - 0.389 4.701 3.318 2.695 1.876
3.0 - 0.395 4.716 3.303 2.670 1.840

3.1 - 0.399 4.732 3.288 2.645 1.806

3.2 - 0.4.01 4.748 3.273 2.619 1.772
3.3 - 0.407 4.765 3.259 2.594 1.738
3.4 - 0.410 4.781 3.245 2.568 1.705
3.5 - 0.412 4.796 3.225 2.543 1.670

3.6 - 0.414 4.810 3.216 2.518 1.635

3.7 - 0.415 4.824 3.203 2.494 1.600
3.8 - 0.416 4.837 3.189 2.470 1.570
3.9 - 0.415 4.850 3.175 2.446 1.536
4.0 - 0.414 4.863 3.160 2.422 1.502

4.1 - 0.412 4.876 3.145 2.396 1.471

4.2 - 0.410 4.888 3.130 2.372 1.440
4.3 - 0.407 4.901 3.115 2.348 1.408
4.4 - 0.404 4.914 3.100 2.325 1.376
4.5 - 0.400 4.924 3.084 2.300 1.345

4.6 - 0.396 4.934 3.067 2.276 1.315

4.7 - 0.392 4.942 3.050 2.251 1.286
4.8 - 0.388 4.949 3.034 2.226 1.257
4.9 - 0.384 4.955 3.016 2.200 1.229
5.0 - 0.379 4.961 2.997 2.174 1.200

5.1 - 0.374 2.978 2.148 1.173

5.2 - 0.370 2.960 2.123 1.145
5.3 - 0.365 2.098 1.118
5.4 - 0.360 2.072 1.090
5.5 - 0.356 2.047 1.063
5.6 - 0.350 2.021 1.035

Trang 90