Giao An Van 10 Ca Nam

TiÕt:
Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc çc bé phËn lín vµ sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña v¨n häc
2. N¾m ®îc nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt.
B.Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. Çch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
çc c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng - Çch nh×n nhËn, ®¸nh go¸ mét çch tæng qu¸t
quan v¨n häc ViÖt Nam? nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc ViÖt Nam
- Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy + Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng,
dßng ®Çu cña SGK: “Tr¶i chiÕn ®Êy x©y dùng b¶o vÖ ®Êt níc, nh©n d©n ta
qua hµng…tinh thÇn Êy”. ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt
- Néi dung cña phÇn nµy? Nam lµ b¨ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. §©y
Theo em ®ã lµ phÇn g× cña lµ phÇn ®Æt vÊn ®Ò cña bµi tæng quan v¨n häc
bµi tæng quan v¨n häc. ViÖt Nam.
I. Çc bé phËn hîp thµnh
cña v¨n häc Viªt Nam.
- Yªu cÇu h/s ®äc phÇnI
(SGK)
Tõ: “V¨n häc ViÖt Nam bao
gåm “V¨n häc viÕt”
+V¨n häc VN gåm mÊy bé
phËn lín? V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín:
*V¨n häc d©n gian
*V¨n häc viÕt
1.V¨n häc d©n gian (HS ®äc +Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c
tõ Vhdg-> céng ®ång) tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®îc truyÒn miÖng
Tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ
Vhdg(Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín tham gia s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n
1
cña SGK) thñ ®Æc trng cña v¨n häc d©n gian vµ trë thµnh
tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n.
+Çc thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: truyÖn cæ
d©n gian bao gåm: ThÇn tho¹i, sö thi, truyÒn
thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô
ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm tôc ng÷, c©u ®è, ca
dao, vÌ, truyÖn th¬, s©n khÊu d©n gian bao gåm:
chÌo , tuång, c¶i l¬ng.
+§Æc trng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn
miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong çc
sinh ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång
2.V¨n häc viÕt - Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt: Lµ s¸ng t¸c cña tri thøc
HS ®äc SGK tõ Vh viÕt ®Õn ®îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt lµ s¸ng t¹o cña ç nh©n, v¨n
kÞch nãi häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶.
SGK tr×nh bµy néi dung g×? - H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®îc ghi l¹i b»ng
h·y tr×nh bµy KQ tõng néi 3 thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷
dung ®ã? Ph¸p. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ H¸n mµ ®Æt ra. Ch÷
Quèc ng÷ sö dông ch÷ çi La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng
ViÖt. Tõ TK XX trë l¹i®©y v¨n häc ViÖt Nam chñ
yÕu b»ng ch÷ Quèc ng÷.
II. TiÕn tr×nh lÞch sö Vh HÖ thèng thÓ lo¹i: ph¸t triÓn theo tõng thêi k×:
VN * Tõ thÕ kØ X ®Ðn thÕ kØ XIX gåm v¨n xu«i tù sù
LÇn lît gäi tõng hs ®äc râ (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi).
tõng phÇn Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®êng luËt, tõ khóc. V¨n
biÒn ngÉu gåm phó,ço, v¨n tÕ.
* Ch÷ N«m: cã th¬ N«m ®êng luËt, truyÖn th¬,
ng©m khóc, h¸t nãi.
* Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù
cã: TruyÖn ng¾n tiÓu thuyÕt, kÝ (Bót kÝ, nhËt kÝ,
tuú bót, phãng sù). Tr÷ t×nh cã: Th¬, trêng ca. KÞch
cã: kÞch nãi.
+ V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ

thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc trung ®¹i.
Nh×n tæng qu¸t Vh VN cã NÒn v¨n häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi
mÊy thêi k× ph¸t triÓn? quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸,
cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc…
+ V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ
vËn ®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn
trong mèi quan hÖ vµ giao lu quèc tÕ. V¨n häc ViÖt
Nam chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc ¢u- MÜ.
2
+ TruyÒn thèng v¨n häc ViÖt Nam thÓ hiÖn hai nÐt
lín: ®ã lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa yªu n-
NÐt lín cña Vh VN lµ g×? íc.
1.Thêi k× Vh trung ®¹i - Tõ thÕ kØ X ®Õn thÓ kØ XIX v¨n häc VN cã ®iÓm
-Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ ®¸ng chó ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷
kØ XIX nÒn v¨n häc VN cã g× H¸n vµ ch÷ N«m.
®¸ng chó ý?
(H/s ®äc tµi liÖu tham kh¶o) - Nã ¶nh hëng cña nÒn v¨n häc trung ®¹i t¬ng øng.
-V× sao v¨n häc thÕ kØ X §ã lµ v¨n häc trung ®¹i Trung Quèc.
®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã sù - V× çc triÒu ®¹i phong kiÕn ph¬ng B¾c lÇn lît
¶nh hëng cña v¨n häc TQ? sang x©m lîc níc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt
(H/s ®äc SGK) ®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n.
- “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng
-H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm - “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷
vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n - “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn.
häc trung ®¹i. - “Thîng kinh kÝ sù” cña H¶i Thîng L·n ¤ng
- “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ)
- “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa
Chiªm.
- “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i:
tiÓu thuyÕt ch¬ng håi.
- VÒ th¬ ch÷ H¸n:
+NguyÔn Tr·i víi “øc trai thi tËp”
- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n thi tËp”
- NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc”
- “Nam trung t¹p ng©m”
- VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t.
- NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp”
- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi
tËp”
-H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm - Lª Th¸nh T«ng víi “H«ng §øc quèc ©m thi tËp”.
cña v¨n häc trung ®¹i viÕt - Th¬ N«m ®êng luËt cña Hå Xu©n H¬ng, Bµ
b»ng ch÷ N«m. HuyÖn Thanh Quan.
- “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.
- “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i.
- NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh: “Ph¹m T¶i
Em cã suy nghÜ g× vÒ sù Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng
ph¸t triÓn cña th¬ N«m v¨n Cóc Hoa”…
häc trung ®¹i? *Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù trëng
thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung
2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i(tõ ®¹i. §ã lµ lßng yªu níc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn
3
®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay) thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t
triÓn cao.
-V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay ®îc gäi lµ nÒn

v¨n häc hiÖn ®¹i. Së dÜ cã tªn nh vËy v× nã ph¸t
triÓn trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu
dùa vµo hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng lu«ng t tëng
-V¨n häc thêi k× nµy ®îc chia tiÕn bé nh nh÷ng luång giã míi thæi vµo ViÖt Nam
lµm mÊy giai ®o¹n vµ cã lµm thay ®æi nhËn thøc,çch nghÜ, çch c¶m vµ c¶
®Æc ®iÓm g×? çch nãi cña con ngêi VÞªt Nam. Nã chÞu ¶nh hëng
-Gäi häc sinh thay nhau ®äc cña v¨n häc ph¬ng T©y.
SGK. - V¨n häc thêi k× nµy ®îc chia lµm 4 giai ®o¹n:
+Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn +Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930.
n¨m 1930. +Tõ 1930 ®Õn 1945
+Tõ 1930 ®Õn 1945 +Tõ 1945 ®Õn 1975
+Tõ 1945 ®Õn 1975 +Tõ 1975 ®Õn nay.
+Tõ 1975 ®Õn nay.
Mçi phÇn cho h/s tr¶ lêi:
-Nªu ®Æc ®iÓm v¨n häc cña
thêi k× võa ®äc (nh÷ng nÐt -§Æc ®iÓm cña v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã
lín) kh¸c nhau.
-Giai ®o¹n sau so víi giai * Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1945, v¨n häc ViÖt
®o¹n tríc cã g× kh¸c biÖt? Nam ®· bíc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn
®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn
VÒ thÓ lo¹i v¨n häc VN tõ v¨n häc tiÕng ViÖt viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. Do ®ã
®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay cã nã cã nhiÒu c«ng chóng b¹n ®äc. Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu
g× kh¸c ®¸ng chó ý? biÓu lµ: T¶n §µ, Hoµng Ngäc Ph¸ch, Ph¹m Duy Tèn
Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1975 *Tõ 1930-1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh
TL,XD
NT…V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña
v¨n häc truyÒn thèng võa tiÕp nhËn hiÖn ®¹i ho¸
*Tõ 1945-1975 lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn
Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i väng cho v¨n häc nhiÒu nhµ v¨n nhµ th¬ c/m ®i theo
cña v¨n häc cã g× ®¸ng chó kh¸ng chiÕn thµnh tùu chñ yÕu giµnh cho dßng v¨n
ý? häc y/n &c/m g¾n liÒn víi tªn tuæi cña çc nhµ v¨n
Nh×n mét çch kh¸i qu¸t ta rót nhµ th¬ chiÕn sÜ
ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n - Tõ 75 -> nay ph¶n ¸nh c«ng cuéc xd CNXH nh÷ng
häc VN vÊn ®Ò míi cña thêi më cöa héi nhËp quèc tÕ
III.Mét sè néi dung chñ yÕu - V¨n häc VN ®Æt ®îc ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ
cña v¨n häc VN nghÖ thuËt
-Gäi häc sinh ®äc phÇn më
®Çuvµ 1 SGK
4
+Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi
víi thÕ giíi tù nhiªn ®îc con *Víi thÕ giíi tù nhiªn
ngêi thÓ hiÖn nh thÕ nµo? - KÓ l¹i qt nhËn thøc chinh phôc thiªn nhiªn
- Thiªn nhiªn lµ ngêi b¹n th©n thiÕt nhÊt víi con ngêi
t×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng
cña vh VN
- Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng cña tõng vïng
2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quèc miÒn
gia d©n téc - Trong s¸ng t¸c cña dßng vh trung ®¹i thiªn nhiªn
+Mèi quan hÖ gi÷a con gnêi g¾n víi nh÷ng lÝ tëng ®¹o ®øc thÈm mÜ
víi quèc gia d©n téc ®îc thÓ *Víi quèc gia d©n téc
hiÖn nh thÕ nµo? -Vh y/n cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lsö
VN
- Trong XH cã G/c ®èi kh¸ng Vh VN ®· lªn ¸n çc thÕ

lùc chuyªn quyÒn ®ång c¶m chia sÎ víi ngêi bÞ ¸p
3.Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi. bøc
- Ghi l¹i qt ®Êu tranh trong chÝnh t©m hån con ngêi
®Ó v¬n tíi çi thiÖn .
Cñng cè:
-Çc bé phËn hîp thµnh vh VN
- TiÕn tr×nh lÞch sö vh VN
-Néi dung
-Nh÷ng thµnh tô vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu trong tõng thêi
k×
E.Tham kh¶o:
*NguyÔn kh¸nh Toµn- Lêi tùa tæng tËp vh VN tËp1
NXBKHXH,H,1980
*Huúnh LÝ- LÞch sö Vh VN TËp 1 NXBKHXH,H
1980
5
TiÕt:
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao
kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
2. Giíi thiÖu bµi míi.

I. T×m hiÓu ng÷ liÖu
1.Gäi häc sinh ®äc vµ nh¾c
c¶ líp theo dâi phÇn v¨n b¶n
SGK
a. Çc nh©n vËt giao tiÕp - Vua vµ çc b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham
nµo tham gia trong ho¹t ®éng gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua
giao tiÕp? Hai bªn cã c¬ng cai qu¶n ®Êt níc, ch¨n d¾t tr¨m hä. Çc b« l·o lµ ng-
vÞ vµ quan hÖ víi nhau nh êi cã tuæi ®· tõng gi÷ träng tr¸ch nay vÒ nghØ,
thÕ nµo? hoÆc ®îc vua mêi ®Õn tham dù héi nghÞ.
- Ngêi tham gia giao tiÕp ë ®©y ph¶i ®äc hoÆc
b. Ngêi nãi nhê ng«n ng÷ nghe xem ngêi nãi, nãi nh÷ng g× ®Ó lÜnh héi néi
biÓu ®¹t néi dung t tëng t×nh dung mµ ngêi nãi ph¸t ra.Çc b« l·o nghe vua Nh©n
c¶m cña m×nh th× ngêi ®èi T«ng hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh thÕ nµo khi
tho¹i lµm g× ®Ó lÜnh héi ®- qu©n M«ng Cæ trµn ®Õn. Hai bªn lÇn lît ®æi vai
îc néi dung ®ã? Hai bªn lÇn l- giao tiÕp. Çc b« l·o x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy
ît ®æi vai giao tiÕp cho nhau vua l¹i lµ ngêi nghe.
nh thÕ nµo?
c.Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã -Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra ë §iÖn Diªn Hång. Lóc
diÔn ra trong hoµn c¶nh nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n qu©n å ¹t sang
nµo? (ë ®©u?vµo lóc nµo? x©m lîc níc ta.
6
khi ®ã ë níc ta sù kiÖn l/s, x/h
g×?). -Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã híng vµo néi dung: Hoµ
d. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã h- hay ®¸nh, nã ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò hÖ träng cßn hay
íng vµo néi dung g×? §Ò cËp mÊt cña quèc gia d©n téc, m¹ng sèng cña con ngêi.
tíi vÊn ®Ò g×? - Môc ®Ých giao tiÕp: LÊy ý kiÕn cña mäi ngêi,
e. Môc ®Ých cña giao tiÕp lµ th¨m dß lßng d©n ®Ó h¹ ®¹t mÖnh lÖnh quyÕt t©m
g×? Cuéc giao tiÕp ®ã ®¹t gi÷ g×n ®Êt níc trong hoµn c¶nh l©m nguy. Cuéc
®îc môc ®Ých ®ã kh«ng? giao tiÐp ®ã ®· ®¹t ®îc môc ®Ých.
- Ngêi viÕt SGK vµ gi¸o viªn, häc sinh toµn quèc
2. Qua bµi “Tæng quan vÒ ®Òu tham gia giao tiÕp. Hä cã ®é tuæi tõ 65 trë
v¨n häc ViÖt Nam”, h·y cho xuèng ®Õn 15 tuæi. Tõ gi¸o s , tiÕn sÜ xuèng ®Õn
biÕt: häc sinh líp 10 PTTH.
a. Çc nh©n vËt giao tiÕp - Hoµn c¶nh tæ chøc gi¸o dôc, ch¬ng tr×nh quy
qua bµi nµy? ®Þnh chung hÖ thèng trêng phæ th«ng.
- Çc bé phËn cÊu thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam.
§ång thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö
b. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã v¨n häc, thµnh tùu cña nã.V¨n b¶n giao tiÕp cßn
diÔn ra trong hoµn c¶nh nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt
nµo? cña v¨n häc VN
- Ngêi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cÇn thiÕt
cho ngêi häc. Ngêi häc nhê v¨n b¶n giao tiÕp ®ã
c.Néi dung giao tiÕp? VÒ hiÓu ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc VN.
®Ò tµi g×? Bao gåm nh÷ng - Sö dông ng«n ng÷ cña cña v¨n b¶n khoa häc. §ã lµ
vÊn ®Ò c¬ b¶n nµo? khoa häc gi¸o khoa. V¨n b¶n cã bè côc râ rµng.
d. Môc ®Ých cña giao tiÕp? Nh÷ng ®Ò môc cã hÖ thèng. LÝ lÏ dÉn chøng tiªu
- Ph¬ng tiÖn giao tiÕp ®îc biÓu.
thÓ hiÖn nh thÕ nµo? - Qua nh÷ng bµi nµy rÝt ra mÊy kÕt luËn:
II. Cñng cè 1. Ho¹t ®éng giao tiÕp ph¶i cã nh©n vËt giao tiÕp
hoµn c¶nh giao tiÕp vµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp.
2. Giao tiÕp ph¶i thùc hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
3. Mçi ho¹t ®éng giao tiÕp gåm hai qu¸ tr×nh. Mét
lµ t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n.
7
TiÕt:
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
(TiÕp theo)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao
kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

II.LuyÖn tËp
1. Ph©n tÝch çc nh©n tè
giao tiÕp thÓ hiÓn trong c©u
ca dao.
“§ªm tr¨ng thanh anh míi hái
nµng
Tre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn
ch¨ng” +Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trao vµ c« g¸i trong
a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä kh¸t khao t×nh yªu.
lµ nh÷ng ngêi nh thÕ nµo? + §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy míi
b. Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña nh÷ng ®«i løa yªu
ra trong hoµn c¶nh nµo? nhau.
c. Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu + Nh©n vËt anh nãi vÒ “Tre non ®ñ l¸” ®Ó tÝnh
g× nh»m môc ®Ých g×? ®Õn chuyÖn “®an sang” ®©u ph¶i chuyÖn tre non
®an sµng mµ cã ngô ý: Hä ®· ®Õn tuæi trëng thµnh
nªn tÝnh chuyÖn kÕt duyªn. Chµng trai tá t×nh víi c«
d.Çch nãi Êy cña nh©n vËt g¸i.
8
anh cã phï hîp víi néi dung vµ +Çch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn
môc ®Ých giao tiÕp kh«ng? c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp. §ªm s¸ng tr¨ng l¹i
thanh v¾ng, hä ë løa tuæi yªu ®¬ng, tuæi trëng
e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ thµnh. KÕt duyªn gi÷a hä lµ phï hîp.
çch nãi Êy cña chµng trai? +Chµng trai thËt tÕ nhÞ. Çch nãi lµm duyªn v× cã
2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶ hµnh ¶nh l¹i ®Ëm ®µ t×nh c¶m dÔ ®i vµo lßng ng-
lêi c©u hái êi trong cuéc.
a. Trong cuéc giao tiÕp trªn - Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng trong çc
®©y, çc nh©n vËt ®· thùc nh©n vËt giao tiÕp ®· thùc hiÖn hµnh ®éng giao
hiÖn b»ng ng«n ng÷, nh÷ng tiÕp cô thÓ lµ:
hµnh ®éng nãi cô thÓ nµo? + Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!)
Nh»m môc ®Ých g×? + Chµo ®¸p l¹i (A Cæ h¶?)
b. Trong lêi «ng giµ c¶ 3 c©u + Khen (lín tíng råi nhØ?)
®Òu cã h×nh thøc c©u hái, + Hái (Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?)
nhng c¶ 3 c©u dïng ®Ó hái + Tr¶ lêi ( tha «ng, cã ¹!)
hay kh«ng? - C¶ 3 c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè ch¸u
c. Lêi nãi cña nh©n vËt ®· cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?”. Çc c©u cßn l¹i
béc lé t×nh c¶m th¸i ®é vµ ®Ó chµo vµ khen.
quan hÖ trong giao tiÕp nh
thÕ nµo? - Lêi nãi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp béc lé t×nh c¶m
3. §äc bµi th¬ “B¸nh tr«i níc” gi÷a «ng vµ ch¸u. Ch¸u tá th¸i ®é kÝnh mÕn qua çc
cña Hå Xu©n H¬ng vµ tr¶ lêi tõ: tha, ¹ cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yªu tr×u mÕn ®èi
çc c©u hái. víi ch¸u.
- Hå Xu©n H¬ng giao tiÕp - N÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng ®· miªu t¶, giíi thiÖu b¸nh
víi ngêi ®äc vÒ vÊn ®Ò g×? tr«i níc víi mäi ngêi. Nhng môc ®Ých chÝnh lµ giíi
Nh»m môc ®Ých g×? B»ng thiÖu th©n phËn næi ch×m cña m×nh. Con ngêi cã
ph¬ng tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh h×nh thÓ ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh,
nh thÕ nµo? kh«ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®îc h¹nh phóc. Song
trong bÊt cø hoµng c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng
- Ngêi ®äc c¨n cø vµo ®©u trong tr¾ng,phÈm chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶
®Ó t×m hiÓu vµ c¶m nhËn b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi
bµi th¬? ba ch×m, lßng son).
- C¨n cø vµo cuéc ®êi cña n÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng
®Ó hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. Xu©n H¬ng cã tµi,
cã t×nh nhng sè phËn trí trªu ®· dµnh cho bµ sù bÊt
h¹nh. Hai lÇn lÊy chång th× c¶ hai lÇn “Cè ®Êm ¨n
4.ViÕt 1 ®o¹n th«ng b¸o x«i x«i l¹i hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §êng (n¬i bµ ë)
ng¾n cho çc b¹n häc sinh vÉn l¹nh tanh kh«ng h¬ng s¾c. §iÒu ®¸ng c¶m phôc
toµn trêng biÕt vÒ ho¹t ®éng ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm
lµm s¹ch m«i trêng nh©n chÊt cña m×nh.
ngµy m«i trêng thÕ giíi (häc - Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më
sinh vÒ nhµ lµm). ®Çu, kÕt thóc.
- §èi tîng giao tiÕp lµ häc sinh toµn trêng.
9
5. TrÝch bøc th cña B¸c Hå - Néi dung giao tiÕp lµ lµm s¹ch m«i trêng.
göi häc sinh c¶ níc nh©n - Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ trêng vµ
ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu ngµy m«i trêng thÕ giíi.
tiªn th¸ng 9/1945 cña níc ViÖt
Nam d©n chñ céng hoµ (häc - B¸c Hå víi t çch lµ chñ tÞch níc viÕt th göi häc
sinh ®äc). sinh toµn quèc. Ngêi nhËn lµ häc sinh thÕ hÖ chñ
a. Th viÕt cho ai? Ngêi viÕt nh©n t¬ng lai cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ.
cã t çch vµ quan hÖ nh thÕ
nµo víi ngêi nhËn?
b. Hoµn c¶nh cña ngêi viÕt
vµ ngêi nhËn th khi ®ã nh
thÕ nµo?
c. Th viÕt vÒ chuyÖn g×? - §Êt níc míi giµnh ®îc ®éc lËp. Häc sinh lÇn ®Çu
Néi dung g×? tiªn ®ãn nhËn mét nÒn gi¸o dôc hoµn toµn ViÖt
Nam. V× vËy ngêi viÕt giao nhiÖm vô, kh¼ng ®Þnh
quyÒn lîi cho häc sinh.
- Néi dung giao tiÕp:
+ Béc lé niÒm vui síng v× häc sinh thÕ hÖ t¬ng
d. Th viÕt ®Ó lµm g×? lai ®îc hëng cuéc sèng ®éc lËp.
+ NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña häc sinh ®èi víi
®Êt níc.
+ Sau cïng lµ lêi chóc cña B¸c ®èi víi häc sinh.
- §©y lµ môc ®Ých cña giao tiÕp. Chóc mõng häc
e. ViÕt nh thÕ nµo? sinh nh©n ngµy tùu trêng ®Çu tiªn cñ níc ViÖt Nam
d©n chñ céng hoµ. Tõ ®ã x¸c ®Þnh nhiÖm vô n»ng
nÒ nhng vÎ vang cña häc sinh.
- Ng¾n gän: Lêi lÏ ch©n t×nh Êm ¸p, thÓ hiÖn sù
gÇn gòi ch¨m lo, song lêi lÏ trong bøc th còng rÊt
nghiªm tóc khi x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cho häc sinh.
- Khi tham gia vµo bÊt cø ho¹t ®éng giao tiÕp nµo
(nãi hoÆc viÕt) ta ph¶i chó ý:
+ Nh©n vËt, ®èi tîng giao tiÕp (nãi,viÕt cho ai?)
+ Môc ®Ých giao tiÕp (viÕt, nãi ®Ó çi g×)
+ Néi dung giao tiÕp (viÕt, nãi vÒ çi g×)
+ Giao tiÕp b»ng çch nµo (viÕt, nãi nh thÕ nµo)
Chó ý: PhÇn ghi nhí SGK
III. Cñng cè: Qua 5 bµi tËp

chóng ta rót ra ®îc nh÷ng g×
khi thùc hiÖn giao tiÕp?
10
TiÕt:
V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n.
2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. Kh¸i niÖm v¨n b¶n - Lµ s¶n phÈm ®îc t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp
- V¨n b¶n lµ g×? (gäi häc b»ng ng«n ng÷ vµ thêng cã nhiÒu c©u.
sinh ®äc lÇn lît çc v¨n b¶n) - V¨n b¶n mét t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp chung.
1. Mçi v¨n b¶n ®îc ngêi nãi §©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu ngêi víi mäi ngêi. §¸p
t¹o ra trong ho¹t ®éng nµo? øng nhu cÇu truyÒn cho nhau kinh nghiÖm cuéc
§Ó ®¸p øng nhu cÇu g×? Sè sèng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi vµ con ngêi,
c©u (dung lîng) ë mçi v¨n gÇn ngêi tèt th× ¶nh hëng çi tèt vµ ngîc l¹i quan hÖ
b¶n nh thÕ nµo? víi ngêi xÊu sÏ ¶nh hëng çi xÊu. Sö dông mét c©u.
- V¨n b¶n hai t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a c«
g¸i vµ mäi ngêi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i, gåm 4
c©u.
- V¨n b¶n ba t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a vÞ
chñ tÞch níc víi toµn thÓ quèc d©n ®ång bµo, lµ
11
nguyÖn väng khÈn thiÕt vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m
lín cña d©ntéc trong gi÷ g×n, b¶o vÖ ®éc lËp tù do,
v¨n b¶n gåm 15 c©u.
- V¨n b¶n 1,2,3 ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò cô thÓ vµ triÓn
2. Mçi v¨n b¶n ®Ò cËp tíi khai nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n.V¨n b¶n mét lµ
vÊn ®Ò g×? VÊn ®Ò ®ã cã quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong cuéc sèng çch ®Æt
®îc triÓn khai nhÊt qu¸n ra vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt rÊt râ rµng.
trong tõng v¨n b¶n kh«ng? V¨n b¶n hai lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong
x· héi cò nh h¹t ma r¬i xuèng bÊt kÓ chç nµo ®Òu
ph¶i cam chÞu. Tù m×nh, c« g¸i kh«ng thÓ quyÕt
®Þnh ®îc. Çch thÓ hiÖn hÕt søc nhÊt qu¸n, râ
rµng. V¨n b¶n ba lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng
chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn:
+LËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc
d©n Ph¸p.
+Nªu ch©n lÝ ®êi sèng d©n téc: thµ hy sinh tÊt c¶
chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt níc, nhÊt ®Þnh
kh«ng chÞu lµm n« lÖ.
+ Kªu gäi mäi ngêi ®øng lªn ®¸nh giÆc b»ng tÊt c¶
vò khÝ cã trong tay. §· lµ ngêi ViÖt Nam ph¶i ®øng
lªn ®¸nh Ph¸p.
+ Kªu gäi binh sÜ, tù vÖ d©n qu©n (lùc lîng chñ
chèt).
+ Sau cïng kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp,
th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ ta.
- RÊt râ rµng:
3. V¨n b¶n 3 cã bè côc nh PhÇn më ®Çu: “Hìi ®ång bµo toµn quèc”
thÕ nµo? Th©n bµi “Chóng ta muèn hoµ b×nh nhÊt ®Þnh vÒ
d©n téc ta”.
KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i
- Môc ®Ých v¨n b¶n mét: TruyÒn ®¹t kinh nghiÖm
4. Mçi v¨n b¶n t¹o ra nh»m sèng
môc ®Ých g×? - Môc ®Ých v¨n b¶n hai: Lêi than th©n ®Ó gäi sù
hiÓu biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ngêi víi sè phËn ngêi
phô n÷.
- Môc ®Ých v¨n b¶n ba: Kªu gäi, khÝch lÖ, thÓ hiÖn
quyÕt t©m cña mäi ngêi trong kh¸ng chiÕn chèng
thùc d©n Ph¸p.
Bè côc râ rµng,çch lËp luËn chÆt chÏ
5. VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 Më bµi- nh©n tè cÇn giao tiÕp (®ång bµo toµn
cã bè côc nh thÕ nµo? quèc).
Th©n bµi: - Nªu lËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d·
t©m cña thùc d©n Ph¸p. V× thÕ chóng ta ph¶i ®øng
12
lªn chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ v÷ng lËp trêng chÝnh nghÜa,
b¶o vÖ ®éc lËp tù do. B¸c nªu râ ®¸nh b»ng çch
nµo,®¸nh ®Õn bao giê.
- KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp vµ
kh¸ng chiÕn th¾ng lîi.
- Çch lËp luËn: Çc ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ
lµm râ luËn ®iÓm.
6. Cñng cè: - Mçi v¨n b¶n ®Òu tËp trung nhÊt qu¸n vµo mét chñ
Qua çc v¨n b¶n chóng ta rót ®Ò vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét çch trän vÑn.
ra kÕt luËn nh thÕ nµo vÒ - Çc c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶
®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n? v¨n b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c.
- Mçi v¨n b¶n thÓ hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
- Mçi v¨n b¶n ®Òu cã h×nh thøc bè côc râ riªng (chó
ý phÇn ghi nhí SGK).
II. Çc lo¹i v¨n b¶n. - V¨n b¶n 1,2 thuéc phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt.
- Tõ çc v¨n b¶n 1,2,3 chóng - V¨n b¶n 3 thuéc phong çch chÝnh luËn.
ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc Trong ®êi sèng x· héi chóng ta cã nh÷ng lo¹i v¨n b¶n
phong çch ng«n ng÷ nµo? sau:
1. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t
(th¬, nhËt kÝ)
2. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ gät giòa:
a. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt
(truyÖn th¬ kÞch)
b. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ khoa häc
(v¨n b¶n phæ cËp, b¸o chÝ, t¹p chÝ, khoa häc
s¸ch gi¸o khoa, khoa häc chuyªn s©u).
c. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ chÝnh
luËn.
d. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ hµnh
chÝnh c«ng vô.
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ e. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ b¸o chÝ.
ph¹m vi sö dông çc lo¹i v¨n - Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ çc lo¹i v¨n b¶n trong
b¶n? ®êi sèng x· héi, kh«ng trõ mét v¨n b¶n nµo.
- Môc ®Ých giao tiÕp cña - V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi c«ng
mçi lo¹i v¨n b¶n nh thÕ nµo? chóng b¹n ®äc.
- V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho çc
ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho çc tiÕn sÜ, gi¸o
s ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho çc
h·ng th«ng tin.
- V¨n b¶n chÝnh luËn: Nh÷ng bµi x· luËn cña çc c¬
quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o trªn çc lÜnh vùc chÝnh trÞ
x· héi, v¨n häc nghÖ thuËt, tranh luËn vÒ vÊn ®Ò
nµo ®ã. Sö dông réng r·i.
13
- V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi
ngêi trong ®êi sèng.
- V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho çc phãng viªn giao tiÕp
víi tÊt c¶ mäi ngêi.
- Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i v¨n - Ng«n ng÷ h×nh tîng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n
b¶n nh thÕ nµo? b¶n nghÖ thuËt.
- Ng«n ng÷ chÝnh luËn: râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n
b¶n chÝnh luËn.
- Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n
khoa häc.
- Ng«n ng÷ sö dông theo khu«n mÉu cho v¨n b¶n
hµnh chÝnh c«ng vô.
- Ng«n ng÷ sö dông chÝnh x¸c, râ rµng cho v¨n b¶n
b¸o chÝ. (ng«n ng÷, kh«ng gian ®Þa ®iÓm, sù viÖc
thËt minh b¹ch râ rµng).
- Bµi viÕt sè 1 (§äc phÇn h-
íng dÉn chung cña SGK)
- Muèn lµm tèt bµi viÐt sè 1 - Muèn lµm tèt bµi viÕt sè 1 chóng ta ph¶i:
chóng ta ph¶i lµm g×? a. ¤n l¹i kiÕn thøc tËp lµm v¨n ë THCS nhÊt lµ
thao t¸c v¨n biÓu c¶m vµ nghÞ luËn.
b. ¤n l¹i nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng
ViÖt nh s¾c th¸i biÓu c¶m cña c©u tõ, nh÷ng
biÖn ph¸p tu tõ, c©u vµ tu tõ c©u ®Ó sö
dông trong viÕt v¨n.
c. Quan s¸t sù vËt,sù viÖc xung quanh, t×m
hiÒu çch diÔn ®¹t sao cho béc lé ®Ëm ®µ
xóc c¶m cña m×nh.
d. §äc l¹i nh÷ng t¸c phÈm mµ em yªu thÝch ë ch-
¬ng tr×nh líp 9
- Çc ®Ò bµi gîi ý lµ g×? - Çc ®Ò bµi gîi ý:
1. Ghi l¹i c¶m nghÜ ch©n thùc cña anh (chÞ) tríc sù
viÖc, hiÖn tîng hoÆc con ngêi, ngµy ®Çu tiªn vµo líp
10, thiªn nhiªn vµ con ngêi trong chuyÓn mïa, mét ng-
êi th©n yªu nhÊt.
2. Nªu c¶m nghÜ næi bËt nhÊt vÒ mét c©u ca mµ
anh (chÞ) kh«ng thÓ nµo quªn ®îc.
3. Nh÷ng ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña anh (chÞ) vÒ mét
bµi th¬ vµ nhµ th¬ mµ anh (chÞ) yªu thÝch nhÊt.
- Yªu cÇu häc sinh ®äc thªm - Cha th©n yªu nhÊt cña con
çc v¨n b¶n. - LÊp l¸nh hån ta mÆn giã ra kh¬i.
14
TiÕt:
Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian viÖt nam
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1.HiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ v¨n häc d©n gian vµ ba ®Æc trng c¬ b¶n.
2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian.
3. Vai trß cña v¨n häc d©n gian víi v¨n häc viÕt vµ ®êi sèng v¨n ho¸ d©n téc.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. V¨n häc d©n gian lµ g×? - Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn
miÖng ®îc tËp thÓ s¸ng t¹o nh»m môc ®Ých phôc
vô trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong
®êi sèng céng ®ång.
-T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ - BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng ®îc s¸ng t¹o
nghÖ thuËt ng«n tõ? b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ.
-ThÕ nµo lµ nh÷ng sinh ho¹t - TruyÖn cæ kÓ vÒ nh÷ng néi dung trong ®êi sèng
kh¸c nhau? nh©n d©n.
II. §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt
häc d©n gian (H/s ®äc tõng nghÒ nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng nghiÖp, ca nghi
phÇn) lÔ.
15
- V¨n häc d©n gian cã nh÷ng - V¨n häc d©n gian cã ba ®Æc trng c¬ b¶n:
®Æc trng c¬ b¶n nµo? + TÝnh truyÒn miÖng
+ S¸ng t¸c tËp thÓ
1. TÝnh truyÒn miÖng + TÝnh thùc hµnh
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh - Kh«ng lu hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ngêi nä
truyÒn miÖng? sang ngêi kia, ®êi nµy sang ®êi kh¸c, tÝnh truyÒn
miÖng cßn biÓu hiÖn trong diÔn xíng d©n gian
(ca h¸t chÌo, tuång, c¶i l¬ng) lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ
2. TÝnh tËp thÓ gäi lµ dÞ b¶n.
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh
tËp thÓ? - TËp thÓ s¸ng t¸c: ç nh©n khëi xíng, tËp thÓ hëng
øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian l¹i ®îc
3. V¨n häc d©n gian g¾n bã tu bæ,söa ch÷a thªm bít cho hoµn chØnh.
vµ phôc vô trùc tiÕp cho çc - TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn:
sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi +Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho
sèng céng ®ång (tÝnh thùc tõng ngµnh tõng nghÒ.
hµnh) * Bµi ca nghÒ nghiÖp
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh * Bµi ca nghi lÔ
thùc hµnh cña v¨n häc d©n
gian?
III.HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n
häc d©n gian ViÖt Nam (h/s
®äc lÇn lît mét phÇn thÓ lo¹i
nªn gäi mét em ®äc vµ hái)
1. ThÇn tho¹i
- ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i?
- ThÇn tho¹i lµ lo¹i h×nh tù sù d©n gian, thêng kÓ
vÒ çc vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x·
nguyªn thuû. Nh»m gi¶i thÝch çc hiÖn tîng tù
nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t väng chinh phôc tù nhiªn, qu¸
tr×nh s¸ng t¹o v¨n ho¸ cña ngêi ViÖt cæ.
2. Sö thi - Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n
(H/S ®äc) nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶.
- ThÕ nµo lµ sö thi?
- Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín,
sö dông ng«n ng÷ cã nhÞp vÇn, x©y dùng nh÷ng
h×nh tîng nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng,hµo hïng ®Ó kÓ
- Em hiÓu thÕ nµo lµ quy m« vÒ mét hoÆc nhiÒu biÕn cè lín lao diÔn ra trong
réng lín? ®êi sèng céng ®ång cña c d©n thêi cæ ®¹i.
+ Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp - Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ
+ Nh©n vËt sö thi? truyÖn cña nã.
+ Nh÷ng biÕn cè diÔn ra? - Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp
3. TruyÒn thuyÕt (H/S ®äc) - Nh©n vËt sö thi mang cèt çch cña c¶ céng ®ång
16
- ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt. - Nh÷ng biÕn cè lín lao g¾n víi c¶ céng ®ång
- Em hiÓu thÕ nµo lµ:
+ Nh©n vËt lÞch sö? - Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt
lÞch sö theo xu híng lã tëng ho¸
+ Xu híng lÝ tëng ho¸? + Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa ngêi, nöa
thÇn nh: S¬n Tinh, Thuû Tinh…
4. Cæ tÝch + Xu híng lÝ tëng ho¸: Nh©n d©n göi vµo ®ã íc
(H/S ®äc) m¬ kh¸t väng cña m×nh.
- ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch?
- TruyÖn cæ tÝch kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ngêi

- Néi dung cña truyÖn cæ b×nh thêng trong x· héi cã ph©n chia ®¼ng cÊp,
tÝch? thÓ hiÖn tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan cña
nh©n d©n lao ®éng
- Néi dung truyÖn cæ tÝch thêng ®Ò cËp tíi 2 vÊn
®Ò c¬ b¶n: mét kÓ vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi
- Nh©n vËt cña truyÖn cæ nghÌo khæ, hai lµ v¬n lªn íc m¬ kh¸t väng ®æi ®êi
tÝch lµ ai? (nh©n ®¹o, l¹c quan).
- Quan niÖm cña nh©n d©n - Nh©n vËt thêng lµ em ót, con riªng, th©n phËn
trong truyÖn cæ tÝch nh thÕ må c«i.
nµo?
5. TruyÖn ngô ng«n - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch
(H/S ®äc) lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o.
- ThÕ nµo lµ truyÖn ngô
ng«n?
- TruyÖn viÕt theo ph¬ng thøc tù sù d©n gian rÊt
6. TruyÖn cêi ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ. Nh©n vËt lµ ngêi, bé
(H/S ®äc) phËn cña ngêi, lµ vËt (phÇn lín lµ çc con vËt). Tõ
- ThÕ nµo lµ truyÖn cêi? ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ triÕt lÝ s©u s¾c.
7. Tôc ng÷ - TruyÖn cêi thuéc dßng tù sù d©n gian rÊt ng¾n,
- ThÕ nµo lµ tôc ng÷? cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn
x©y dùng trªn c¬ së m©u thuÉn trong cuéc sèng
lµm bËt lªn tiÕng cêi nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ vµ
8. C©u ®è phª ph¸n.
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ c©u ®è? - Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh
¶nh, vÇn, nhÞp ®óc kÕt nh÷ng kinh ngiÖm thùc
tiÔn thêng ®îc dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµng
ngµy cña nh©n d©n.
9. Ca dao
(H/S ®äc) - Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn hoÆc c©u nãi cã vÇn m«
- ThÕ nµo lµ ca dao? t¶ vËt ®ã b»ng nh÷ng h×nh ¶nh, h×nh tîng kh¸c l¹
®Ó ngêi nghe t×m lêi gi¶i nh»m môc ®Ých gi¶i
17
10. VÌ trÝ, rÌn luyÖn t duy vµ cung cÊp nh÷ng tri thøc
(H/S ®äc) th«ng thêng vÒ ®êi sèng.
- ThÕ nµo lµ vÌ?
- Lµ nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh d©n gian thêng lµ
11. TruyÖn th¬ nh÷ng c©u h¸t cã vÇn ®iÖu ®· tíc bá ®i tiÕng
(H/S ®äc) ®Öm, tiÕng l¸y nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m con
- ThÕ nµo lµ truyÖn th¬? ngêi.
- Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ

12. ChÌo vÒ çc sù kiÖn diÔn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o
(H/S ®äc) vµ b×nh luËn.
- ThÕ nµo lµ chÌo?
- Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giÇu chÊt
ch÷ t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con
IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña ngêi khi h¹nh phóc løa ®«i vµ sù c«ng b»ng x· héi
v¨n häc d©n gian. bÞ tíc ®o¹t.
1. V¨n häc d©n gian lµ kho
tri thøc v« cïng phong phó vÒ - T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt kiùo yÕu tè tr÷
®êi sèng cña d©n téc. t×nh vµ trµo léng ca ngîi nh÷ng tÊm g¬ng ®¹o
(H/S ®äc phÇn I) ®øc vµ phª ph¸n ®¶ kÝch mÆt tr¸i cña x· héi.
2.V¨n häc d©n gian cã trÞ

gi¸o dôc gi¸o dôc s©u s¾c - Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n
(H/S ®äc) ®èi víi cuéc sèng quanh m×nh. §ã lµ nh÷ng kinh
- TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc nghiÖm mµ nh©n d©n ®· ®óc kÕt tõ kÕt sèng.
d©n gian ®îc thÓ hiÖn nh - Tri thøc Êy l¹i ®îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt
thÕ nµo? ng«n tõ cña nh©n d©n nã còng sinh ®éng hÊp dÉn
3. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt to lín ngêi nghe.
cña v¨n häc d©n gian ®ãng
vai trß quan träng trong nÒn
v¨n häc d©n téc
(H/S ®äc) - Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o, t«n vinh nh÷ng gi¸
- V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ trÞ con ngêi, yªu th¬ng con ngêi vµ ®Êu tranh
nghÖ kh«ng mÖt mái ®Ó gi¶i phãng con ngêi khái ¸p bøc
bÊt c«ng.
- Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña v¨n häc d©n gian ta
ph¶i kÓ ®Õn tõng thÓ lo¹i.
- NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt cha cã vµ cha ph¸t triÓn,
v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o.
18
e. Tham Kh¶o
- Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ çn bé v¨n häc, 30-10-1958.
- Vò Ngäc Phan, B¸o ço t¹i Héi nghÞ su tËp v¨n häc d©n gian, 12-1954.
- §ç B×nh TrÞ, v¨n häc d©n gian ViÖt Nam, Gi¸o tr×nh §¹i häc S ph¹m Hµ Néi,
Nxb Gi¸o dôc, 1991.
- §Þnh Gia Kh¸nh, v¨n ho¸ d©ngian, Nxb Khoa häc x· héi, 1989.
TiÕt:
ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y
(TrÝch sö thi §¨m S¨n)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1.N¾m ®îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt x©y dùng kiÓu nh©n vËt anh hïng sö
thi.NghÖ thuËt miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö thi anh hïng.
2. Qua ®o¹n trÝch nhËn thøc ®îc lÏ sèng, niÒm vui cña mçi ngêi chØ cã thÓ
cã ®îc trong cuéc chiÕn ®Êu v× danh dù , h¹nh phóc vµ sù thÞnh vîng cho
mäi ngêi (ý thøc céng ®ång)
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
Ho¹t ®éng cña GV & HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

I.§äc – T×m hiÓu - Giíi thiÖu vµ tãm t¾t néi dung sö thi §¨m S¨n.
1.TiÓu dÉn (gäi HS ®äc) - Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh
-Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn hïng.
tr×nh bÇy néi dung g×? - Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: Theo tËp tôc Chuª nuª (nèi
19
- Dùa vµo SGK,em h·y tãm d©y) §¨n S¨n ph¶i lÊy hai chÞ em H¬ NhÞ vµ H¬
t¾t thËt ng¾n gän sö thi §¨m BhÞ. §¨m S¨n trë thµnh tï trëng giÇu nhÊt vïng. Çc
S¨n? tï trëng kh¸c nh Mtao Mx©y vµ Mtao Mng lîi dông
§¨m S¨n lªn rÉy cïng t«i tí ®· ®Õn bu«n lµng, cíp
H¬ NhÞ vÒ lµm vî. C¶ hai lÇn §¨m S¨n ®Òu chiÕn
th¾ng vµ uy danh cña chµng cµng lõng lÉy. T×nh
cê gÆp thÇn c©y Smuk c©y linh hån cña hai vî, §¨m
S¨n cïng t«i tí chÆt ®æ, hai vî chÕt. §¨m S¨n cÇu
cøu trêi. Trêi cho thuèc, hai vî §¨m S¨n sèng l¹i. Cuèi
cïng, §¨m S¨n t×m ®êng lªn trêi ®Ó hái N÷ thÇn
mÆt trêi lµm vî. ViÖc kh«ng thµnh, chµng tøc giËn
bá vÒ vµ chÕt ngËp trong rõng, x¸m ®en nh·o nh
bïn níc. Hån §¨m S¨n biÕn thµnh con ruåi bay vµo
miÖng chÞ g¸i H¬ ¢ng. ChÞ g¸i cã mang sinh ra
§¨m S¨n – ch¸u, lín lªn l¹i ®i tiÕp con ®êng cña ngêi
cËu anh hïng.
- §o¹n trÝch n»m ë ®o¹n gi÷a t¸c phÈm. Tiªu ®Ò
2. §o¹n trÝch nµy lµ do ngêi so¹n s¸ch ®Æt ra.
- VÞ trÝ ®o¹n trÝch vµ tiªu
®Ò do ai ®Æt? - Gåm cã 6 nh©n vËt:
(H/S ®äc theo çch ph©n vai. 1. §¨m S¨n
GV híng dÉn çc em ®äc cho 2. Mtao Mx©y
®óng giäng ®iÖu cña sö thi 3. T«i tí
vµ phèi hîp víi tõng nh©n 4. D©n lµng
vËt). 5. ¤ng trêi
6. Ngêi kÓ chuyÖn
- SGK
- Chñ ®Ò: Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ thï
- Gi¶i nghÜa çc tõ khã ®Þch Mtao Mx©y, cuèi cïng §¨m S¨n ®· th¾ng.
- Chñ ®Ò: Em h·y nªu chñ §ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña lò lµng vÒ ng-
®Ò cña ®o¹n trÝch êi anh hïng cña m×nh.
- Ph©n tÝch theo tõng khÝa c¹nh (vÊn ®Ò) cña ®¹i
II. §äc - hiÓu ý.
- Ph©n tÝch theo tuyÕn - Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ Mtao Mx©y
nh©n vËt hay tõng khÝa c¹nh chó ý khai th¸c c©u hái 1,2 vµ 5. ThÓ hiÖn niÒm tù
cña ®¹i ý? hµo, ¨n mõng chiÕn th¾ng c©u 3,5.
- So s¸nh 2 vÊn ®Ò cña ®¹i ý
®o¹n trÝch víi çc c©u hái cña
SGK em thÊy nh thÕ nµo?
1. Cuéc ®ä søc vµ giµnh
chiÕn th¾ng cña §¨m S¨n. - §¨m S¨n th¸ch thøc, ®Õn tËn nhµ cña Mtao Mx©y
+ §¨m S¨n khiªu chiÕn vµ “¥ diªng! ¥ diªng! Xuèng ®©y, ta th¸ch nhµ ng¬i
20
th¸i ®é cña hai bªn nh thÕ ®ä dao víi ta ®Êy”. Cßn Mtao Mx©y th× ng¹o
nµo? nghÔ: “ Ta kh«ng xuèng ®©u, diªng ¬i! Tay ta cßn
bËn «m vî hai chóng ta ë trªn nµy c¬ mµ”.
- LÇn thø 2 th¸i ®é cña §¨m S¨n quyÕt liÖt h¬n:
- LÇn thø 2 th¸i ®é cña §¨m “Ngêi kh«ng xuèng ? Ta s÷ lÊy çi sµn hiªn cña nhµ
S¨n nh thÕ nµo? ng¬i ta bæ ®«i, ta sÏ lÊy çi cÇu thang cña ng¬i ta
chÎ ra kÐo löa, ta hun çi nhµ cña ngêi cho mµ
xem”. Th¸i ®é kiÕn quyÕt Êy buéc Mtao Mx©y
ph¶i xuèng ®Êu.
- C¶ hai bªn ®Òu móa kiÕm. Mtao Mx©y móa tríc
tá ra kÐm cái: “KiÕm h¾n kªu l¹ch x¹ch nh qu¶ míp
kh«. §¨m S¨n móa “Mét lÇn xèc tíi chµng vît mét
®åi tranh”.
- Mét lÇn xèc tíi n÷a chµng vît mét ®åi l« «.
Chµng ch¹y vun vót qua ph¸i ®«ng, vun vót qua
phÝa T©y.”
- Miªu t¶ hµnh ®éng cña Mtao Mx©y: “Bíc cao bíc
- HiÖp thø nhÊt ®îc miªu t¶ thÊp ch¹y hÕt b·i t©y sang b·i ®«ng. H¾n vung dao
nh thÕ nµo? chÐm phËp mét çi nhng chØ tróng mét çi ch·o cét
tr©u”.
- Tõ khi H¬ NhÞ vøt miÕng trÇu, §¨m S¨n giµnh ®-
- Cuéc ®ä søc trë lªn quyÕt îc, søc khoÎ t¨ng lªn: “Chµng móa trªn cao, giã nh
liÖt h¬n nh thÕ nµo? b·o” chµng móa díi thÊp, giã nh lèc. Chßi lÉm ®æ
l¨n lãc. C©y cèi chÕt rôi. Khi chang móa ch¹y níc
kiÖu, qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt, ba ®åi tranh bËt rÔ
bay tung, chµng ®©m vµo ®ïi vµo ngêi Mtao
Mx©y nhng c¶ hai lÇn ®Òu kh«ng thñng. §¨m S¨n
thÊm mÖt. Nhê cã «ng trêi gióp, §¨m S¨n “chép
ngay mét çi chÇy mßn nÐm tróng vµo vµnh tai kÎ
®Þch”. Mtao Mx©y ng· l¨n ra ®Êt cÇu xin: “¥
diªng, ¥ diªng! Ta lµm lÔ cÇu phóc cho diªng mét
tr©u, mét voi”. §¨m S¨n “c¾t ®Çu Mtao Mx©y bªu
ngoµi ®êng”. Cuéc ®ä søc kÕt thóc.
- ¤ng trêi lµ nh©n vËt phï trî, còng nh «ng tiªn, «ng
- Em cã suy nghÜ g× vÒ Bôt trong çc c©u chuyÖn cña ngêi Kinh. §ã chØ lµ
nh©n vËt «ng trêi? phï trî cßn quyÕt ®Þnh chiÕn th¾ng ph¶i lµ §¨m
S¨n .
- Miªu t¶ hµnh ®éng cña §¨m S¨n b»ng çch so s¸nh
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch vµ phãng ®¹i.
miªu t¶ cña ngêi T©y Nguyªn + Móa trªn cao nh giã b·o
vÒ nh©n vËt §¨m S¨n trong + Móa díi thÊp nh lèc
cuéc ®ä søc? + Khi chµng móa ch¹u níc kiÖu qu¶ nói ba lÇn
r¹n nøt, ba ®åi tranh bËt rÔ bay tung. Râ rµng trÝ
21
tëng tîng vµ çch nãi phãng ®¹i lµ nghÖ thuËt tiªu
biÓu cña sö thi.
- §ßi l¹i vî chØ lµ çi cí lµm n¶y sinh m©u thuÉn
- Cuéc chiÕn ®Êu cña §¨m gi÷a çc bé téc dÉn ®Õn chiÕn tranh më réng bê
S¨n víi môc ®Ých giµnh l¹i câi lµm næi uy danh cña céng ®ång. ý nghÜa cña
h¹nh phóc gia ®×nh nhng l¹i sö thi §¨m S¨n lµ ë chç Êy. V× vËy chiÕn th¾ng hay
cã ý nghÜa céng ®ång ë chç thÊt b¹i cña ngêi tï trëng sÏ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
nµo? tÊt c¶. Cho nªn lêi cña d©n lµng bªn phÝa Mtao
Mx©y ®Òu t×nh nguyÖn ®i víi §¨m S¨n. Cho nªn
trong sö thi kh«ng nãi nhiÒu vÒ chÕt chãc mµ lùa
chän chi tiÕt ¨n mõng chiÕn th¾ng.
- §¨m S¨n ®îc miªu t¶ hoµ víi t«i tí d©n lµng ¨n
mõng chiÕn th¾ng: “Hìi anh em trong nhµ, hìi bµ
2. ¨n mõng chiÕn th¾ng, tù con trong lµng! Xin mêi tÊt c¶ ®Õn víi ta. Chóng ta
hµo vÒ ngêi anh hïng cña sÏ ¨n lîn, ¨n tr©u, ®¸nh lªn çc chiªng, çc trèng to,
m×nh. (H/S ®äc phÇn “§oµn ®¸nh lªn çc cång Hlong hoµ nhËp cïng chòm choÑ
ngêi ®«ng ®óc nh bµy cµ sao cho kªu lªn rén r· ®Ó voi ®ùc, voi çi ra vµo
tong” ®Õn hÕt) hiªn kh«ng ngít”.
- Quang c¶nh trong nhµ §¨m S¨n: “Nhµ §¨m S¨n
®«ng nghÞt kh¸ch. T«i tí chËt nÝch c¶ nhµ”.
- §¨m S¨n: “Chµng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn sµn,
høng tãc chµng lµ mét çi nong hoa” chµng më
tiÖc ¨n uèng linh ®×nh: “Chµng §¨m S¨n uèng
kh«ng biÕt say, ¨n kh«ng biÕt no, chuyÖn trß
kh«ng biÕt ch¸n” vµ “C¶ miÒn £-®ª, £-ga ca ngîi
§¨m S¨n lµ mét dòng tíng ch¾c chÕt mêi m¬i còng
kh«ng lïi bíc. Ngùc quÊn chÐo mét tÊm mÒn
chiÕn, tai ®eo nô s¸t bªn m×nh nghªnh ngang ®ñ
gi¸o g¬m, ®«i m¾t long lanh nh m¾t chim ghÕch
¨n hoa tre, trµn ®Çy søc trai, tiÕng t¨m lõng lÉy.
B¾p ch©n chµng to b»ng c©y xµ ngang, b¾p ®ïi
chµng to b»ng èng bÔ, søc chµng ngang søc voi
®ùc, h¬i thë cña chµng Çm Çm tùa sÊm dËy,
chµng n»m sÊp th× gÉy rÇm sµn, chµng n»m
nghiªng th× g·y xµ däc”.
- VÉn lµ çch nãi phãng ®¹i, gióp ngêi nghe t¹o ®îc
- Em cã suy nghÜ g× vÒ çch Ên tîng.
miªu t¶ nµy? +Nãi tíi sö thi T©y Nguyªn lµ nãi tíi qu¸ khø anh
hïng cña céng ®ång.
+ ThÕ giíi sö thi lµ thÕ giíi lÝ tëng ho¸.
+ ¢m ®iÖu sö thi lµ ©m ®iÖu hïng tr¸ng.
- Lµm sèng l¹i qu¸ khø anh hïng cña ngêi £-®ª T©y
Cñng cè: ý nghÜa ®o¹n trÝch Nguyªn thêi cæ ®¹i.
22
nh thÕ nµo? + Ngêi T©y Nguyªn tù hµo vÒ tæ tiªn m×nh. Ng-
êi T©y Nguyªn tù hµo cã §¨m S¨n, Xinh Nh·, Khinh
Dó còng nh ngêi Kinh tù hµo cã Phï §æng Thiªn V-
¬ng, An D¬ng V¬ng…
+ §o¹n trÝch thÓ hiÖn vai trß ngêi anh hïng víi
céng ®ång chó ý phÇn ghi nhí (SGK)
E. Tham kh¶o
- Chu Xu©n Diªn, Tõ ®iÓn v¨n häc, Nxb Khoa häc, 1983.
- Lª V¨n Khoa, MÊy ý kiÕn vÒ anh hïng ca Bµi ca §¨m S¨n – T¹p chÝ V¨n häc, sè 6-
1982.
TiÕt:
V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n
(TiÕp theo)
Ngêi so¹n:

II. LuyÖn tËp - §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò thèng nhÊt, c©u chèt
1. Häc sinh ®äc ®o¹n v¨n ®øng ë ®Çu c©u. C©u chèt (c©u chñ ®Ò) ®îc lµm
trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái. râ b»ng çc c©u tiÕp theo: Gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr-
a. §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò êng cã ¶nh hëng qua l¹i víi nhau.
thèng nhÊt nh thÕ nµo? + M«i trêng cã ¶nh hëng tíi mäi ®Æc tÝnh cña c¬
thÓ.
+ So s¸nh çc l¸ mäc trong çc m«i trêng kh¸c nhau.
* Cïng ®Ëu Hµ Lan.
* L¸ c©y m©y.
* L¸ c¬ thÓ biÕn thµnh gai ë c©y x¬ng rång thuéc
miÒn kh« r¸o.
* Dµy lªn nh c©y l¸ báng.
(Mét luËn ®iÓm, 2 luËn cø vµ 4 luËn chøng).
- Hai c©u: M«i trêng cã ¶nh hëng tíi ®Æc tÝnh cña
b. Çc c©u trong ®o¹n v¨n cã c¬ thÓ so s¸nh l¸ mäc trong m«i trêng kh¸c nhau lµ
quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo hai c©i thuéc 2 luËn cø. 4 c©u sau lµ luËn chøng
23
®Ó ph¸t triÓn chñ ®Ò chung lµm râ luËn cø vµo luËn ®iÓm (c©u chñ ®Ò).
- ý chung cña ®o¹n (c©u chèt ®Õn c©u chñ ®Ò
c. §äc xong ®o¹n v¨n ta thÊy ý ®Õn luËn ®iÓm) ®· ®îc triÓn khai rÊt râ rµng.
chung cña ®o¹n ®· ®îc triÓn
khai râ cha? - M«i trêng vµ c¬ thÓ.
d. §Æt tiªu ®Ò cho ®o¹n v¨n
2. ViÕt ®¬n xin nghØ häc
chÝnh lµ thùc hiÖn mét v¨n
b¶n. H·y x¸c ®Þnh - §¬n göi cho çc thÇy, c« gi¸o ®Æc biÖt lµ c«,
a. §¬n göi cho ai? Ngêi viÕt thÇy chñ nhiÖm. Ngêi viÕt lµ häc trß.
ë c¬ng vÞ nµo? - Xin phÐp ®îc nghØ häc.
b. Môc ®Ých viÕt ®¬n? - Nªu râ hä tªn, quª, lÝ do xin nghØ, thêi gian nghØ
c. Néi dung c¬ b¶n cña ®¬n vµ høa thùc hiÖn chÐp bµi, lµm bµi nh thÕ nµo?
lµ g×?
3. S¾p xÕp çc c©u thµnh v¨n S¾p nh sau: a-c-e-b-d
b¶n m¹ch l¹c vµ ®Æt cho nã Tiªu ®Ò: Bµi th¬ ViÖt B¾c (häc sinh cã thÓ ®Æt
mét tiªu ®Ò phï hîp. §oÆn v¨n nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau miÔn ng¾n gän, cã tÝnh
gåm 5 c©u ®¸nh dÊu theo a- kh¸i qu¸t cao.
b-c-d-e - M«i trêng sèng cña loµi ngêi hiÖn nay ®ang bÞ
4. ViÕt mét sè c©u nèi tiÕp huû ho¹i nghiªm träng.
c©u v¨n cho tríc sao cho cã + Rõng ®Çu nguån ®ang bÞ chÆt, ph¸, khai th¸c
néi dung thèng nhÊt trän vÑn bõa b·i lµ nguyªn nh©n g©y ra lôt, lë, h¹n h¸n kÐo
råi ®Æt tiªu ®Ò chung cho dµi.
nã. + Çc s«ng, suèi nguån níc ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt
vµ bÞ « nhiÔm cho çc chÊt th¶i cña çc khu c«ng
nghiÖp, cña çc nhµ m¸y.
+ Çc chÊt th¶i nhÊt lµ bao ni l«ng vøt bõa b·i
trong khi ta cha cã quy ho¹ch xö lÝ hµng ngµy.
+ Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, trõ cá sö dông kh«ng

theo quy ho¹ch.
TÊt c¶ ®· ®Õn møc b¸o ®éng vÒ m«i trêng sèng cña
loµi ngêi.
- Tiªu ®Ò: M«i trêng sèng kªu cøu.
Häc sinh cã thÓ ®Æt ra nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau
miÔn sao ®óng vµ mang tÝnh kh¸i qu¸t chñ ®Ò
®o¹n v¨n.
24
TiÕt:
TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1.N¾m ®îc ®Æc trng c¬ b¶n cña truyÒn thèng qua t×m hiÓu mét c©u
chuyÖn cô thÓ. TruyÖn kÓ l¹i sù kiÖn lÞch sö ®êi tríc vµ gi¶i thÝch nguyªn
nh©n theo çch theo çch nghÜ, çch c¶m nhËn cña ngêi ®êi sau.
2. NhËn thøc ®îc bµi häc kinh nghiÖm gi÷ níc Èn sau c©u chuyÖn t×nh yªu,
tinh thÇn c¶nh gi¸c víi kÎ thï x©m lîc, çch xö lÝ ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a
ç nh©n víi céng ®ång, gi÷a h¹nh phóc vµ t×nh yªu tuæi trÎ víi vËn mÖnh cña
d©n téc, cña ®Êt níc.
- SGK, SGV.
GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc ph¬ng ph¸p ®äc s¸ng t¹o, gîi t×m; kÕt
hîp víi çc h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi çc c©u hái.
1. KiÓm tra bµi cò.
25

I. §äc - t×m hiÓu
1. TiÓu dÉn (häc sinh ®äc
phÇn tiÓu dÉn).
- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy ®Æc trng c¬ b¶n
dung g×? cña truyÒn thuyÕt:
+ Lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn cã ¶nh
hëng lín lao ®Õn lÞch sö d©n téc. TruyÒn thuyÕt
kh«ng ph¶i lµ lÞch sö mµ chØ liªn quan ®Õn lÞch
sö, ph¶n ¸nh lÞch sö. Nh÷ng c©u chuyÖn trong lÞch
sö ®îc khóc x¹ qua lêi kÓ cña nhiÒu thÕ hÖ ®Ó råi
kÕt tinh thµnh nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt ®éc
®¸o, nhuèm s¾c mµu thÇn kú mµ vÉn thÊm ®Ém
c¶m xóc ®êi thêng.
- Tr×nh bµy kh¸i qu¸t? - Néi dung thø hai cña phÇn tiÓu dÉn: muèn hiÓu
- Tr×nh bµy cô thÓ tõng ®óng, hiÓu s©u truyÒn thuyÕt An D¬ng V¬ng vµ
phÇn? MÞ Ch©u Träng Thuû trªn hai lÜnh vùc néi dung vµ
nghÖ thuËt cÇn ®Æt t¸c phÈm trong mèi quan hÖ
víi m«i trêng lÞch sö – V¨n ho¸ mµ nã sinh thµnh, lu
truyÒn, biÕn ®æi. NghÜa lµ ®Æt truyÖn trong mèi
quan hÖ víi lÞch sö vµ ®êi sèng.
- Néi dung thø hai cña phÇn tiÓu dÉn lµ giíi thiÖu
lµng Cæ Loa - §«ng Anh, Hµ Néi lµ quÇn thÓ di
tÝch lÞch sö v¨n ho¸ l©u ®êi.
+ §Òn Thîng thê An D¬ng V¬ng.
+ Am bµ chïa thê c«ng chóa MÞ Ch©u víi tîng
kh«ng ®Çu.
+ ChÕch vÒ bªn ph¶i §Òn thîng lµ giÕng ®Êt ®Çy
níc gäi lµ giÕng ngäc - n¬i Träng Thuû tù tö.
- Bao quanh ®Òn vµ am lµ tõng ®o¹n vßng thµnh
cæ ch¹y dµi. §ã lµ dÊu vÕt chÝn vßng thµnh Cæ.
Toµn bé côm di tÝch lµ minh chøng lÞch sö cho
truyÒn thuyÕt An D¬ng V¬ng x©y thµnh chÕ ná.
Cßn mèi t×nh MÞ Ch©u Träng Thuû l¹i lµ nguyªn
nh©n dÉn ®Õn c¬ ®å ®¾m biÓn s©u cña nhµ níc
¢u L¹c cuèi thÕ kØ thø III tríc C«ng nguyªn.
2. V¨n b¶n - TrÝch “Rïa vµng” trong t¸c phÈm “LÜnh nam
a. VÞ trÝ trÝch qu¸i” - Nh÷ng c©u truyÖn ma qu¸i ë ph¬ng
Nam.
- Theo em biÕt truyÒn thuyÕt - Cã ba b¶n kÓ. Mét lµ “Rïa vµng”; hai lµ: “Thôc
26
nµy cã mÊy b¶n kÓ? kØ An D¬ng V¬ng” trong “Thiªn nam ngò lôc”
b»ng v¨n vÇn vµ ba lµ “Ngäc trai - níc giÕng”
truyÒn thuyÕt ®ån ®¹i ë vïng Cæ Loa.
(H/S ®äc) - SGK.
- Gi¶i nghÜa çc tõ khã
b. Bè côc - TruyÒn thuyÕt chia lµm 3 ®o¹n:
- TruyÒn thuyÕt chia lµm + §o¹n 1 tõ ®Çu ®Õn: “BÌn xin hoµ”: An D¬ng
mÊy ®o¹n? V¬ng x©y thµnh chÕ ná b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®Êt níc.
- Néi dung mçi ®o¹n nãi g×? + §o¹n 2: TiÕp ®ã ®Õn “DÉn vua xuèng biÓn”:
c¶nh mÊt níc, nhµ tan.
+ §o¹n 3: Cßn l¹i: Mîn h×nh ¶nh ngäc trai - níc
giÕng ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian
®èi víi MÞ Ch©u.
c. Chñ ®Ò - Miªu t¶ qu¸ tr×nh x©y thµnh, chÕ ná b¶o vÖ ®Êt
- Em h·y nªu chñ ®Ò cña níc cña An D¬ng V¬ng vµ bi kÞch nhµ tan níc mÊt.
truyÖn? §ång thêi thÓ hiÖn th¸i ®é, t×nh c¶m cña t¸c gi¶
d©n gian víi tõng nh©n vËt.
II. §äc – hiÓu
Trong 5 c©u hái ®Òu xoay
quanh 4 nh©n vËt. - Ph©n tÝch theo çch nµo còng ®îc, miÔn lµ lµm
- Ph©n tÝch theo khÝa c¹nh râ chñ ®Ò cña truyÖn, Song víi t¸c phÈm hoµn
chñ ®Ò hay nh©n vËt. chØnh nh truyÒn thuyÕt nµy th× nªn ®äc – hiÓu
theo tõng khÝa c¹nh cña chñ ®Ò.
Qu¸ tr×nh x©y thµnh, chÕ ná cña An D¬ng V¬ng
1. An D¬ng V¬ng x©y thµnh ®îc miªu t¶:
chÕ ná vµ b¶o vÖ ®Êt níc. + Thµnh ®¾p tíi ®©u l¹i lë tíi ®ã.
- Qu¸ tr×nh x©y thµnh cña + LËp bµn thê, gi÷ m×nh trong s¹ch (trai giíi) ®Ó
An D¬ng V¬ng ®îc miªu t¶ cÇu ®¶o b¸ch thÇn.
nh thÕ nµo? + Nhê cô giµ m¸ch b¶o, sø Thanh Giang tøc Rïa
vµng gióp nhµ vua x©y thµnh trong “nöa th¸ng th×
xong”.
- KÓ vÒ sù gióp ®ì thÇn k× - Dùng níc lµ mét viÖc gian nan, vÊt v¶. T¸c gi¶
®ã, th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n d©n gian muèn ca ngîi c«ng lao cña An D¬ng V¬ng.
gian ®èi víi nhµ vua nh thÕ Nhµ vua t×m mäi çch ®Ó x©y ®îc thµnh. Sù gióp
nµo? ®ì thÇn k× nµy cña sø Thanh Giang (rïa vµng)
nh»m:
+ LÝ tëng ho¸ viÖc x©y thµnh.
+ Tæ tiªn, cha «ng ®êi tríc lu«n ngÇm gióp ®ì con
ch¸u ®êi sau. Con ch¸u ngê cã cha «ng mµ trë nªn
hiÓn h¸ch. Cha «ng nhê con ch¸u cµng r¹ng rì anh
hïng. §Êy còng lµ nÐt ®Ñp truyÒn thèng cña d©n
téc ViÖt Nam.
- X©y thµnh xong, An D¬ng - Nhµ vua c¶m t¹ Rïa vµng. Song vÉn tá ra b¨n
27
V¬ng nãi g× víi Rïa Vµng? kho¨n: “NÕu cã giÆc ngoµi th× lÊy g× mµ chèng”.
Em cã suy nghÜ g× vÒ chi B¨n kho¨n Êy lµ thÓ hiÖn ý thøc tr¸ch nhiÖn cña ng-
tiÕt nµy? êi cÇm ®Çu ®Êt níc. Bëi lÏ dùng níc ®· khã, gi÷ ®îc
níc cµng khã kh¨n h¬n. Xa nay, dùng níc ®i liÒn víi
gi÷ níc. Ná thÇn rÊt linh nghiÖm, An D¬ng V¬ng
b¶o toµn ®Êt níc. Song bao giê còng vËy th¾ng lîi
mµ dùa vµo vò khÝ ®¬n thuÇn, con ngêi sinh ra chñ
quan, khinh ®Þch. ThÊt b¹i lµm cho kÎ thï s¾p mu
s©u kÕ ®éc. §©y còng lµ nguyªn nh©n ®Ó dÉn
®Õn c¶nh ®Êt mÊt níc.
2. An D¬ng V¬ng ®Ó mÊt n-
íc, nhµ tan vµ th¸i ®é cña t¸c
gi¶ d©n gian.
- Nhµ vua thÓ ®· thÓ hiÖn - TriÖu §µ cÇu h«n, vua v« t×nh g¶ con g¸i lµ MÞ
mÊt c¶nh gi¸c nh thÕ nµo? Ch©u cho con trai §µ lµ Träng Thuû.
- Em cã suy nghÜ g× vÒ sù - Träng Thñy mang ná thÇn vÒ, TriÖu §µ cÊt qu©n
mÊt c¶nh gi¸c ®ã? binh sang x©m lîc, An D¬ng V¬ng vÉn ®iÒm nhiªn
®¸nh cê cêi mµ nãi r»ng : “§µ kh«ng sî ná thÇn
sao?”.
- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian - Chi tiÕt g¶ con g¸i cho con trai §µ, nhµ th¬ Tè
thÓ hiÖn nh thÕ nµo tríc bi H÷u cho ®ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh huèng
kÞch nhµ tan níc mÊt? MÞ Ch©u: “Tr¸i tim lÇm chç ®Ó trªn ®Çu”. §óng
vËy! Nhµ vua kh«ng ph©n biÖt ®îc ®©u lµ b¹n,
®©u lµ thï cña nh©n d©n ¢u L¹c. Sù mÊt c¶nh gi¸c
cña An D¬ng V¬ng lµ nguyªn nh©n g©y ra c¶nh níc
mÊt, nhµ tan.
+ Rïa vµng lµ hiÖn th©n cña trÝ tuÖ s¸ng suèt, lµ
tiÕng nãi ph¸n quyÕt m¹nh mÏ cña cha «ng: “KÎ
ngåi sau ngùa chÝnh lµ giÆc ®ã”.
+ An D¬ng V¬ng tuèt g¬m chÐm MÞ Ch©u. §©y
lµ thÓ hiÖn râ th¸i ®é,t×nh c¶m cña nh©n d©n (ng-
êi ®Æt truyÖn) víi nhµ vua. Nhµ vua ngêi cÇm ®Çu
®Êt níc ®· ®øng lªn quyÒn lîi d©n téc th¼ng tay
trõng trÞ kÎ cã téi. Cho dï kÎ ®ã lµ ®øa con l¸ ngäc
cµnh vµng cña m×nh. §©y lµ sù lùa chän mét çch
quyÕt liÖt gi÷a mét bªn lµ nghÜa níc. An D¬ng V-
- An D¬ng V¬ng theo Rïa ¬ng ®· ®Ó çi chung trªn çi riªng.
vµng vÒ thuû phñ. Em cã suy - Ngêi cã c«ng dùng níc vµ trong giê phót quyÕt liÖt
nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy? So vÉn ®Æt nghÜa níc trªn t×nh nhµ. V× vËy trong
s¸nh víi h×nh ¶nh Th¸nh lßng nh©n d©n, An D¬ng V¬ng kh«ng chÕt, cÇm
Giãng vÒ trêi em thÊy thÕ sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng rÏ níc vÒ thuû phñ bíc
nµo? vµo thÕ giíi vÜnh cöu cña thÇn linh.
- Song so víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi th× An
28
D¬ng V¬ng kh«ng rùc rì, hoµnh tr¸ng b»ng. Bëi lÏ
An D¬ng V¬ng ®· ®Ó mÊt níc. Mét ngêi ta ph¶i ng-
íc m¾t lªn míi nh×n thÊy, mét ngêi ph¶i cói xuèng
th¨m th¼m míi nh×n thÊy. §©y còng lµ th¸i ®é cña
t¸c gi¶ d©n gian dµnh riªng cho mçi nh©n vËt.
- MÞ Ch©u lÐn ®a cho Träng - Chi tiÕt nµy cã hai çch ®¸nh gi¸.
Thuû xem ná thÇn. Chi tiÕt + Mét lµ MÞ Ch©u nÆng vÒ t×nh c¶m vî chång
nµy ®îc ®¸nh gi¸ nh thÕ nµo? mµ bá quªn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm víi Tæ quèc.
+ Hai lµ lµm theo ý cña chång lµ hîp víi ®¹o lÝ.
- Theo em ý kiÕn nµo ®óng? - ý kiÕn mét lµ ®óng. Ná thÇn thuäc vÒ tµi s¶n
H·y ®a ra ý kiÕn riªng cña quèc gia, bÝ mËt qu©n sù. MÞ Ch©u ®· vi ph¹m vµo
m×nh. nguyªn t¾c cña bÒ t«i ®èi víi vua cha, víi ®Êt níc.
Nµng ®· tiÕt lé bÝ mÊt quèc gia. Téi chÐm ®Çu lµ
ph¶i, kh«ng oan øc g×. §µnh r»ng t×nh c¶m vî
chång g¾n bã, tuy hai nhng lµ mét còng kh«ng thÓ
vît lªn trªn t×nh c¶m ®Êt níc. Níc mÊt dÉn ®Õn nhµ
tan, kh«ng ai cã thÓ b¶o toµn ®îc h¹nh phóc. ViÖc
lµm cña MÞ Ch©u lµ mét bµi häc ®¾t gi¸. L«ng
ngçng cã thÓ r¾c cïng ®êng, nhng Träng Thuû
kh«ng thÓ cøu ®îc MÞ Ch©u.
- Chi tiÕt m¸u MÞ Ch©u trai - §©y còng chØ lµ mét chót an ñi cho MÞ Ch©u.
sß ¨n ph¶i ®Òi biÕn thµnh h¹t Ngêi con g¸i ng©y th¬, trong tr¾ng, v« t×nh mµ
ch©u. X¸c ho¸ thµnh ngäc ®¾c téi víi non s«ng chø nµng kh«ng ph¶i lµ ngêi
th¹ch. Chi tiÕt nµy thÓ hiÖn chñ ý h¹i vua cha. Nµng thùc sù bÞ “ngêi lõa dèi”.
th¸i ®é cña ngêi ®êi xa nh + Qua ®©y «ng cha ta muèn nh¾n nhñ tíi thÕ hÖ
thÕ nµo ®èi víi MÞ Ch©u? trÎ mai sau trong quan hÖ t×nh c¶m nhÊt lµ t×nh
Vµ nh¾n göi ®iÒu g× víi thÕ riªng ph¶i lu«n lu«n ®Æt quan hÖ chung cho ®óng
hÖ trÎ? mùc. §õng nÆng nÒ vÒ t×nh riªng mµ quªn çi
- Chi tiÕt “Ngäc trai - níc chung. Cã nh÷ng çi chung ®ßi hái con ngêi ph¶i
giÕng” cã ph¶i kh¼ng ®Þnh biÕt hy sinh t×nh c¶m riªng ®Ó gi÷ cho trän vÑn
t×nh yªu chung thñy ë Träng nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. T×nh yªu nµo
Thuû hay kh«ng? Th¸i ®é t¸c còng ®ßi hái sù hy sinh.
gi¶ d©n gian ®èi víi Träng - Chi tiÕt “Ngäc trai - níc giÕng” kh«ng ph¶i h×nh
Thuû? - Tõ sù ph©n ¶nh kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû bëi lÏ: Träng
tÝch trªn, em h·y cho biÕt Thuû díi con m¾t cña chóng ta h¾n lµ tªn gi¸n ®iÖp
®©u lµ cèt lâi lÞch sö? Cèt ®éi lèt con rÓ. H¾n cã thÓ cã t×nh c¶m víi MÞ
lâi lÞch sö ®ã ®· ®îc d©n Ch©u -yªu thùc sù nhng h¾n kh«ng quªn nhiÖm vô
gian thÇn k× ho¸ nh thÕ nµo? lµ gi¸n ®iÖp víi t çch lµ con vµ bÒ t«i trung thµnh
víi vua cha, cã lóc h¾n ®· lõa dèi MÞ Ch©u, ®¸nh
c¾p ná thÇn. Mu ®å bµnh tríng x©m lîc ®· râ. H¾n
®· g©y ra çi chÕt cña MÞ Ch©u vµ An D¬ng V-
¬ng, h¾n ph¶i tù t×m ®Õn çi chÕt víi xãt th¬ng,
©n hËn, dµy vß. VËy “Ngäc trai - níc giÕng” lµ oan
29
t×nh cña MÞ Ch©u ®· ®îc ho¸ gi¶i. MÞ Ch©u bÞ
Träng Thuû lõa dèi.
- Cè thñ tíng Ph¹m V¨n §ång cã lÇn nãi: “TruyÒn
thuyÕt cña ta ®Òu b¾t nguån tõ çi lâi cña sù thËt
lÞch sö”. Nh©n d©n qua çc thêi ®¹i göi g¾m vµo
®ã t©m hån thiÕt tha cña m×nh cïng víi th¬ vµ
méng”. Çi lâi lÞch sö cña truyÒn thuyÕt nµy lµ:
+ An D¬ng V¬ng x©u thµnh chÕ ná b¶o vÖ ®Êt
níc.
+ An D¬ng V¬ng ®Ó mÊt níc.
Tõ çi lâi Êy nh©n d©n ®· thÇn k× ho¸ ®· göi vµo
®ã t©m hån tha thiÕt cña m×nh qua h×nh ¶nh Rïa
Vµng. Bi t×nh sö MÞ Ch©u -Träng Thuû vµ truyÒn
thuyÕt “Ngäc trai - níc giÕng” ®Òu lµ th¸i ®é cña
t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi tõng nh©n vËt cã liªn quan
tíi lÞch sö. Nh vËy Rïa vµng,MÞ Ch©u, ngäc trai -
níc giÕng chØ lµ trÝ tëng tîng cña d©n gian lµm
t¨ng thªm mèi quan hÖ víi cèt lâi lÞch sö.
- Ghi nhí (tham kh¶o SGK).
III.Cñng cè
E. Tham kh¶o
- Bµi th¬: “MÞ Ch©u” cña Anh Ngäc
TiÕt:
LËp dµn ý bµi v¨n tù sù
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
- BiÕt çch lËp dµn ý bµi v¨n tù sù (kÓ l¹i mét c©u chuyÖn) t¬ng tù mét
truyÖn ng¾n.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

30
I. H×nh thøc ý tëng dù kiÕn
cèt truyÖn
(H/s ®äc phÇn trÝch trong
SGK) tr¶ lêi c©u hái. - Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi vÒ truyÖn ng¾n “Rõng
- Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi Xµ nu”, nhµ v¨n ®· viÕt truyÖn ng¾n “Rõng Xµ
vÒ viÖc g×? nu” nh thÕ nµo.
- Qua lêi kÓ cña Nguyªn - Muèn viÕt ®îc bµi v¨n kÓ l¹i mét c©u chuyÖn
Ngäc, anh (chÞ) häc tËp ®îc hoÆc viÕt mét truyÖn ng¾n ta ph¶i h×nh thµnh ý t-
®iÒu g× trong qu¸ tr×nh ëng vµ ph¸c th¶o mét cèt truyÖn (dù kiÕn t×nh
h×nh thµnh ý tëng, dù kiÖn huèng, sù kiÖn vµ nh©n vËt) theo Nguyªn Ngäc.
cèt truyÖn ®Ó chuÈn bÞ lËp + Chän nh©n vËt: Anh §Ò - mang çi tªn Tnó rÊt
dµn ý cho bµi v¨n tù sù? miÒn nói.
+ DÝt ®Õn vµ lµ mèi t×nh sau cña Tnó. Nh vËy
ph¶i cã Mai (chÞ cña DÝt)
+ Cô giµ MÕt ph¶o cã v× lµ céi nguån cña b¶n
lµng, cña T©y Nguyªn mµ nhµ v¨n ®· thÊy ®îc. C¶
th»ng bÐ Heng.
- VÒ t×nh huèng vµ sù kiÖn ®Ó kÕt nèi çc nh©n
vËt.
+ Çi g×, nguyªn nh©n nµo lµ bËt lªn sù kiÖn néi
dung diÖt c¶ 10 tªn ¸c «n nh÷ng n¨m th¸ng cha hÒ cã
tiÕng sóng çch m¹ng. §ã lµ çi chÕt cña mÑ con
Mai. Mêi ®Çu ngãn tay Tnó bèc löa.
+ Çc chi tiÕt kh¸c tù nã ®Õn nh rõng Xµ nu g¾n
liÒn víi sè phËn mçi con ngêi. Çc c« g¸i lÊy níc ë
vßi níc ®Çu lµng, çc cô giµ lom khom, tiÕng níc
l¸ch t¸ch trong ®ªm khuya.
II. LËp dµn ý - C©u chuyÖn mét
(H/S ®äc) ¸nh s¸ng
- Theo suy ngÉm cña nhµ v¨n Më bµi: - ChÞ DËu hít h¶i ch¹y vÒ híng lµng m×nh
NguyÔn Tu©n cã thÓ kÓ vÒ trong ®ªm tèi.
hËu th©n cña chÞ DËu b»ng - Ch¹y vÒ tíi nhµ, trêi ®· khuya thÊy mét ngêi l¹
nh÷ng c©u chuyÖn (1 vµ 2) ®ang nãi chuyÖn víi chång.
Anh (chÞ) h·y lËp dµn ý cho - Vî chång gÆp nhau mõng mõng tñi tñi.
bµi v¨n kÓ vÒ mét trong hai Th©n bµi: - Ngêi kh¸ch l¹ lµ çn bé ViÖt Minh t×m
c©u chuyÖn trªn. ®Õn hái th¨m t×nh c¶nh gia ®×nh anh DËu.
- Tõng bíc gi¶ng gi¶i cho vî chång chÞ DËu nghe v×
sao d©n m×nh khæ, muèn hÕt khæ ph¶i lµm g×?
Nh©n d©n chung quanh vïng hä ®· lµm ®îc g×, nh
thÕ nµo?
- Ngêi kh¸ch l¹ Êy thØnh tho¶ng ghÐ th¨m gia ®×nh
anh DËu, mang tin míi khuyÕn khÝch chÞ DËu.
- ChÞ DËu vËn ®éng nh÷ng ngêi xung quanh.
31
- ChÞ ®· dÉn ®Çu ®oµn d©n c«ng lªn huyÖn, phñ
ph¸ kho thãc cña NhËt chia cho ngêi nghÌo.
KÕt bµi: ChÞ DËu vµ bµ con xãm lµng chuÈn bÞ
®Õn mõng ngµy tæng khëi nghÜa.
- ChÞ DËu ®ãn çi Tý trë vÒ.
III. Cñng cè ChÐp l¹i phÇn ghi nhí (SGK)
IV. LuyÖn tËp - Tªn truyÖn:
- Dùa vµo c©u nãi cña Lª Sau c¬n gi«ng
Nin, anh chÞ h·y lËp dµn ý vÒ Më bµi: + M¹nh (tªn nh©n vËt) ngåi mét m×nh ë
mét c©u chuyÖn mét häc sinh nhµ v× cËu ®ang bÞ ®×nh chØ häc tËp.
tèt ph¹m ph¶i sai lÇm trong Th©n bµi: + M¹nh nghÜ vÒ nh÷ng khuyÕt ®ieerm,
phót yÕu mÒm nhng ®· kÞp viÖc lµm cña m×nh trong nh÷ng lóc yÕu mÒm. §ã
thêi tØnh ngé chiÕn th¾ng lµ trèn häc ®i ch¬i lªu læng víi b¹n. ChuyÕn ®i Êy
b¶n th©n v¬n lªn trong häc ch¼ng mang l¹i kÕt qu¶ g×.
tËp. + GÇn mét tuÇn bá häc, bµi vë kh«ng n¾m ®îc,
M¹nh bÞ ®iÓm xÊu liªn tiÕp vµ h¹nh kiÓm yÕu
trong häc k× mét.
+ Nhê cã sù nghiªm kh¾c cña bè, mÑ céng víi sù
gióp ®ì cña thÇy, b¹n, M¹nh ®· nh×n thÊy lçi lÇm
cña m×nh.
+ Ch¨m chØ häc hµnh, tu dìng mäi mÆt.
+ KÕt qu¶ cuèi n¨m M¹nh ®¹t häc sinh tiªn tiÕn.
KÕt bµi: - Suy nghÜ cña M¹nh sau lÔ ph¸t thëng.
- B¹n rñ ®i ch¬i xa, M¹nh ®· chèi tõ khÐo.
TiÕt:
Uy – lÝt – X¬ trë vÒ
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc trÝ tuÖ vµ t×nh yªu chung thuû lµ nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp
mµ con ngêi trong thêi ®¹i H«-me-r¬ kh¸t khao v¬n tíi.
2. ThÊy ®îc ®Æc s¾c c¬ b¶n cña nghÖ thuËt trÇn thuËt ®Çy kÞch tÝnh, lèi
miªu t¶ t©m lÝ, tÝnh çch nh©n vËt sö thi cña H«-me-r¬.
3. RÌn kÜ n¨ng ®äc - hiÓu mét trÝch ®o¹n sö thi.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
32
I. §äc – t×m hiÓu
(Gäi häc sinh ®äc phÇn
tiÓu dÉn SGK)
1. TiÓu dÉn - TiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ H«-me-r¬ vµ tãm
- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy t¾t sö thi ¤-®i-xª.
néi dung g×? - §©y lµ nhµ th¬ mï cña Hi L¹p sèng vµo thÕ kØ IX
- Em cÇn biÕt nh÷ng g× vÒ vµ VIII tríc c«ng nguyªn . ¤ng sing trëng trong mét
H«-me-r¬? gia ®×ng nghÌo bªn kia s«ng Mª - lÐt . ¤ng ®· tËp
hîp tÊt c¶ nh÷ng thÇn tho¹i vµ truyÒn thuyÕt hoµn
thµnh hai bé sö thi ®ß sé I - li- ¸t vµ ¤-®i-xª .
2. Tãm t¾t cèt truyÖn. - ¤-®i-xª kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh vÒ quª cña Uy-lÝt-
- Dùa vµo SGK, em h·y tãm x¬ sau khi h¹ thµnh T¬-roa. T¸c phÈm gåm 12110
t¾t sö thi ¤-®i-xª c©u th¬ chia lµm 24 khóc ca. C©u chuyÖn b¾t
®Çu tõ thêi ®iÓm ¤-®i-xª-uýt ®ang bÞ n÷ thÇn Ca-
lÝp-x« cÇm gi÷. Ca-lÝp-x« d©ng linh ®an ®Ó
chµng trêng sinh bÊt tö cïng chung sèng víi nµng.
Çc thÇn cÇu xin thÇn Dít. ThÇn Dít lÖnh cho Ca-
lÝp-x« ph¶i ®Ó chµng ®i. ¤-®i-xª-uýt gÆp b·o,
thÇn biÓn tr¶ thï ¤-®i-xª-uýt v× chµng ®· ®©m
thñng m¾t Xi- clèp - ®øa con trai cña thÇn. ¤-®i-xª-
uýt may m¾n d¹t vµo xø xë cña An-ki-n«-èt. BiÕt
chµng lµ ngêi ®· lµm nªn chiÕn con ngùa gç ë thµnh
T¬-roa. Nhµ vua yªu cÇu chµng kÓ l¹i cuéc hµnh
tr×nh tõ khóc ca I tíi khóc ca XII. §îc nhµ vua An-ki-
n«-èt gióp ®ì, Uy-lÝt-x¬ ®· trë vÒ quª h¬ng.
- Lóc nµy Pª-nª-lèp – vî cña chµng t¹i quª nhµ ph¶i
®èi mÆt víi 108 tªn v¬ng t«n c«ng tö ®Õn cÇu h«n.
¤-®i-xª-uýt cïng con trai vµ ®¸m gia nh©n trung
thµnh lËp mu trõng trÞ bän chóng, gia ®×nh Uy-
lÝt-x¬ ®îc xum häp mét nhµ.
3. Chñ ®Ò - Qu¸ tr×nh chinh phôc thiªn nhiªn biÓn c¶ ®ång
- Em h·y nªu chØ ®Ò cña sö thêi miªu t¶ cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc
thi ¤-®i-xª? gia ®×nh cña ngêi Hy L¹p thêi cæ.
4. §äc v¨n b¶n
+ Gäi häc sinh lÇn lît thay
nhau ®äc.
+ Gi¶i thÝch tõ khã (SGK) - Tríc ®o¹n trÝch nµy lµ Uy-lÝt-x¬ gi¶ vê lµm ngêi
- VÞ trÝ ®o¹n trÝch ë ®©u hµnh khÊt vµo ®îc ng«i nhµ cña m×nh vµ kÓ cho
trong t¸c phÈm. Pª-nª-lèp nghe nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng
33
mµ anh ta biÕt. Pª-nª-lèp tæ chøc thi b¾n. Dùa vµo
®ã hai cha con ¤-®i-xª-uýt ®· tiªu diÖn 108 v¬ng
t«n c«ng tö l¸o xîc vµ nh÷ng gia nh©n kh«ng trung
thµnh. §o¹n trÝch nµy b¾t ®Çu tõ ®ã.
5. Chñ ®Ò - Miªu t¶ hai cuéc t¸c ®éng ®èi víi nµng Pª-nª-lèp
- Chñ ®Ò cña ®o¹n trÝch? vµ cuéc ®Êu trÝ gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬ qua
cuéc thö th¸ch ®Ó gia ®×nh ®îc ®oµn tô, h¹nh
6. Bè côc phóc.
- §o¹n trÝch cã thÓ chia lµm - §o¹n trÝch chia lµm 3 ®o¹n:
mÊy ®o¹n? Mçi ®o¹n nªu bËt a. Tõ ®Çu ®Õn: “vµ ngêi giÕt chóng”: T¸c ®éng
néi dung g×? chñ cña nhò mÉu víi nµng Pª-nª-lèp.
b. TiÕp ®ã ®Õn: “Con còng kh«ng ph¶i lµ ngêi
kÐm gan d¹”
T¸c ®éng cña Tª-lª-m¸c víi mÑ.
c. Cßn l¹i: cuéc ®Êu trÝ hay thö th¸ch gi÷a Pª-nª-lèp
II. §äc - hiÓu vµ Uy-lÝt-x¬ ®Ó gia ®×nh ®oµn tô.
- Dùa vµo chñ ®Ò cña ®o¹n - Dùa vµo ®¹i ý ta cã 2 vÊn ®Ò cÇn ph¶i nªu bËt
trÝch, em h·y ®Æt tiªu ®Ò lµ: T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp tríc hai t¸c ®éng
cho phÇn ®äc – hiÓu (cã mÊy vµ cuéc ®Êu trÝ qua thö th¸ch ®Ó gia ®×nh h¹nh
ý? ®Æt tªn cho mçi ý? (häc phóc. Tªn cho mçi ý lµ:
sinh ®äc ®o¹n 1). + T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp khi nghe tin chång
1. T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª- trë vÒ.
lèp. + Thö th¸ch vµ sum häp.
- Pª-nª-lèp ®ang trong hoµn - Chê ®îi chång 20 n¨m trêi ®»ng ®½ng.
c¶nh nh thÕ nµo? + TÊm th¶m ngµy dÖt ®ªm th¸o lµm kÕ tr× ho·n
- Khi nghe tin nhò mÉu b¸o tin thóc b¸ch cña bän cÇu h«n.
chång nµng ®· trë vÒ ®· + Cha mÑ ®Î cña nµng thóc giôc t¸i gi¸.
trõng trÞ bän cÇu h«n t©m - Tríc ®o¹n trÝch nµy, Pª-nª-lèp nghe tin ®ét ngét:
tr¹ng cña Pª-nª-lèp nh thÕ “Mõng rì cuèng cuång nh¶y ra khái giêng «m chÇm
nµo? lÊy bµ l·o níc m¾t chan hoµ”. §Êy lµ biÓu thÞ lßng
chung thuû, niÒm síng vui h¹nh phóc tét ®é cña
nµng nÕu chång nµng thùc sù trë vÒ.
- §Çu ®o¹n trÝch t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp thÓ hiÖn
b»ng mét th¸i ®é, mét suy t.
- Th¸i ®é, suy nghÜ cña Pª-nª- - Nµng kh«ng c¬ng quyÕt b¸c bá ý cña nhò mÉu mµ
lèp thÓ hiÖn nh thÕ nµo tríc thÇn bÝ mäi viÖc: “§©y lµ mét vÞ thÇn ®· giÕt bän
lêi nhò mÉu? cÇu h«n danh tiÕng, mét vÞ thÇn bÊt b×nh v× sù
l¸o xîc bÊt kham vµ nh÷ng hµnh ®éng nhuèc nh¬
cña chóng. Cßn vÒ phÇn Uy-lÝt-x¬ th× ë n¬i ®Êt
kh¸ch quª ngêi, chµng hÕt hy väng trë l¹i ®Êt A-cai
chÝnh chµng còng ®· chÕt råi.
- Th¸i ®é vµ suy nghÜ Êy cña - §©y lµ nÐt t©m lÝ cña Pª-nª-lèp. Nµng trÊn an
nµng Pª-nª-lèp thÓ hiÖn t©m nhò mÉu vµ còng lµ çch ®Ó tù trÊn an m×nh.
34
tr¹ng g×? - T©m tr¹ng nµng “rÊt ®çi ph©n v©n”. Nã biÓu
- Khi nµng s¾p gÆp mÆt Uy- hiÖn ë d¸ng ®iÖu, cö chØ trong sù lóng tóng t×m
lÝt-x¬ th× t©m tr¹ng nµng nh çch øng xö. “Kh«ng biÕt nªn ®øng xa hay nªn l¹i
thÕ nµo? gÇn «m lÊy ®Çu, cÇm lÊy tay ngêi mµ h«n”. Nµng
dß xÐt, suy nghÜ, tÝnh to¸n m«ng lung nhng còng
kh«ng giÊu ®îc sù bµng hoµng xóc ®éng kh«n cïng:
“ Ngåi lÆng thinh trªn ghÕ håi l©u, lßng söng sèt,
khi th× ®¨m ®¨m ©u yÕm nh×n chång, khi l¹i kh«ng
nhËn ra chång díi bé ¸o quÇn r¸ch míp”.
- Gi÷a lóc Êy, th¸i ®é cña Tª- - Tr¸ch mÑ gay g¾t: “MÑ ¬i, mÑ thËt tµn nhÉn vµ
lª-mac con trai nµng thÓ hiÖn lßng mÑ ®éc ¸c qu¸ chõng…kh«ng, kh«ng mét ngêi
nh thÕ nµo? ®µn bµ nµo s¾t ®¸ ®Õn møc chång ®i biÒn biÖt
hai m¬i n¨m nay,…b©y giê míi vÒ xø së mµ l¹i cã
thÓ ngåi çch xa chång ®Õn vËy”.
- Tríc lêi lÏ cña con t©m tr¹ng - T©m tr¹ng Pª-nª-lèp ph©n v©n cao ®é vµ xóc
Pª-nª-lèp thÓ hiÖn nh thÕ ®éng. Nµng nãi víi con trai m×nh: “Lßng mÑ kinh
nµo? ng¹c qu¸ chõng. MÑ kh«ng sao nãi ®îc mét lêi, mÑ
kh«ng thÓ hái han, còng kh«ng thÓ nh×n th¼ng
- NghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m mÆt ngêi”.
tr¹ng cña Pª-nª-lèp nh thÕ - Kh«ng mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt mµ ®a ra d¸ng
nµo? ®iÖu, mét cö chØ, mét çch øng xö hay x©y dùng
nh÷ng ®èi tho¹i gi÷a çc nh©n vËt. LËp luËn tuy
- Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m chÊt ph¸c ®¬n s¬ nhng rÊt hån nhiªn cña con ngêi
tr¹ng cña Pª-nª-lèp. Hi L¹p thêi cæ.
- Pª-nª-lèp lµ con ngêi trÝ tuÖ, th«ng minh vµ tØnh
t¸o biÕt k×m nÐn t×nh c¶m cña m×nh. Bªn c¹nh sù
th«ng minh, tØnh t¸o lµ sù thËn träng cña ngêi thiÕu
phô Êy. ThËn träng cña nµng kh«ng thõa nã rÊt phï
hîp víi hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy. Pª-nª-lèp lµ ng-
êi tØnh t¸o mµ tÕ nhÞ, kiªn quyÕt mµ thËn träng,
3. Thö th¸ch vµ sum häp trÝ tuÖ mµ rÊt giµu t×nh c¶m. §Ó thÊy râ ®iÒu
- Ai lµ ngêi ®a ra thö th¸ch? nµy, chóng ta sang ®äc - hiÓu phÇn hai cña ®o¹n
DÊu hiÖu cña thö th¸ch Êy ®- trÝch.
îc béc lé nh thÕ nµo? - Pª-nª-lèp lµ ngêi ®a ra thö th¸ch. DÊu hiÖu sù thö
Tõ ®ã thÊy ®îc vÎ ®Ñp g× th¸ch ®îc tr×nh bµy qua lêi cña Pª-nª-lèp thËt tÕ
cña Pª-nª-lèp? nhÞ vµ khÐo lÐo. Nµng kh«ng nãi trùc tiÕp víi Uy-
lÝt-x¬ mµ th«ng qua ®èi tho¹i víi con trai: “NÕu
qu¶ thËt ®©y lµ Uy-lÝt-x¬ th× thÕ nµo cha mÑ
- Ai lµ ngêi chÊp nhËn thö còng nhËn ra nhau”. Ch¾c ch¾n Pª-nª-lèp ®· liªn t-
th¸ch, th¸i ®é cña ngêi Êy nh ëng tíi ®iÒu bÝ mËt sÏ ®em ra thö th¸ch. §ã lµ çi
thÕ nµo tõ khi xuÊt hiÖn? Khi giêng. Tõ ®ã ta thÊy vÎ ®Ñp t©m hån vµ trÝ tuÖ
nghe Pª-nª-lèp nãi víi con cña Pª-nª-lèp. Ngêi chÊp nhËn thö th¸ch lµ Uy-lÝt-
trai? x¬. Tõ khi ®Æt ch©n vÒ ng«i nhµ cña m×nh sau 20
35
n¨m trêi xa x«i vµ çch biÖt, Uy-lÝt-x¬ ®· béc lé
t©m tr¹ng: k×m nÐn mäi xóc ®éng cña t×nh vî
chång, cha con, thÓ hiÖn trÝ tuÖ th«ng minh vµ
kh«n khÐo qua th¸i ®é vµ viÖc lµm.
+ Gi¶ lµm hµnh khÊt.
+ KÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ chång nµng Pª-nª-lèp cho
nµng nghe chÝnh m×nh chøng kiÕn.
- Chµng ®· nãi g× víi con trai + Tiªu diÖt nh÷ng kÎ cÇu h«n, trõng ph¹t lò ®Çy tí
cña m×nh? Em cã suy nghÜ ph¶n béi. §Æc biÖt khi nghe Pª-nª-lèp nãi víi con
g× vÒ c©u nãi ®ã? trai. Uy-lÝt-x¬ “mØm cêi”. §©y lµ çi cêi ®ång
t×nh chÊp nhËn vµ “mØm cêi” tin vµo trÝ tuÖ cña
m×nh.
- Chµng nãi víi Tª-lª-mac - con trai cña m×nh: “Tª-
- Ta hiÓu nh thÕ nµo vÒ t©m lª-mac con ®õng lµm rÇy mÑ. MÑ cßn muèn thö
tr¹ng cña ¤-®i-xª-uýt? th¸ch cha ë t¹i çi nhµ nµy. ThÕ nµo råi mÑ con
còng nhËn ra, ch¾c ch¾n nh vËy”. C©u nãi nµy
thÓ hiÖn sù tÕ nhÞ, kh«n khÐo cña Uy-lÝt-x¬ nãi
víi con nhng chÝnh lµ nãi víi Pª-nª-lèp.
- Sù thö th¸ch b¾t ®Çu tõ chi - Môc ®Ých cao nhÊt cña Uy-lÝt-x¬ lµ lµm thÕ nµo
tiÕt nµo? ®Ó vî nhËt ra chång. Nhng Uy-lÝt-x¬ kh«ng véi
vµng hÊp tÊp, kh«ng n«n nãng nh con trai m×nh, víi
çi ®Çu “l¹nh” chµng nÐn çi ch¸y báng sôc s«i
- Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u trong lßng ®Ó cã th¸i ®é b×nh tÜnh tù tin. TrÝ tuÖ
nãi nµy? Êy ai h¬n?
- Tõ chi tiÕt Uy-lÝt-x¬ tr¸ch “Tr¸i tim s¾t ®¸” cña
- Pª-nª-lèp ®· lµm g×? Em cã Pª-nª-lèp vµ nhê nhò mÉu khiªng cho mét chiÕc gi-
suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy? êng: “Giµ ¬i! Giµ h·y kÓ cho t«i mét chiÕc giêng
nh t«i ngñ mét m×nh bÊy l©u nay?”
- T×nh thÕ nµy buéc ¤-®i-xª- - Võa nh tr¸ch mãc vî, võa thanh minh vÒ sù chung
uýt ph¶i lµm g×? thuû cña m×nh hai m¬i n¨m nay. Nhng c©u nãi nµy
lµm nguyªn cí ®Ó Pª-nª-lèp ®a ra sù thö th¸ch.
- Uy-lÝt-x¬ ®· nãi nh thÕ - Sai nhò mÉu khiªng chiÕc giêng kiªn cè ra khái
nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ phßng, viÖc sai Nhò mÉu khiªng chiÕc giêng ra lµ
çch miªu t¶ nµy? sù thö th¸ch chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých.
-Uy-lÝt-x¬ ph¶i “giËt m×nh, chét d¹”. V× chiÕc gi-
êng ®ã kh«ng thÓ xª dÞch ®îc, sao b©y giê l¹i
khiªng ra ®îc. T×nh thÕ nµy buéc chµng ph¶i lªn
- Sau lêi ch©n t×nh cña Uy- tiÕng.
lÝt-x¬ vÒ chiÕc giêng, Pª-nª- - Chµng ®· miªu t¶ thËt chi tiÕt, tØ mØ chiÕc giêng
lèp ®· thÓ hiÖn nh thÕ nµo? (®äc ®o¹n v¨n). Çch miªu t¶ tØ mØ nµy, Uy-lÝt-x¬
Nµng nãi nh÷ng g×? muèn nh¾c l¹i t×nh yªu, t×nh vî chång son s¾t çch
®©y h¬n hai m¬i n¨m. Miªu t¶ çi giêng ®Çy bÝ
mËt Êy, Uy-lÝt-x¬ ®· gi¶i m· dÊu hiÖu riªng mµ Pª-
36
nª-lèp ®Æt ra.
- Nµng Pª-nª-lèp “bñn rñn c¶ ch©n tay”, “bÌn ch¹y
- Em cã suy nghÜ g× vÒ cuéc l¹u níc m¾t chan hoµ, «m lÊy cæ chång, h«n lªn tr¸n
thö th¸ch nµy? chång” cö chØ Êy thËt c¶m ®éng. Nµng nãi lÝ do
v× sao tõ l©u nµng tù khÐp çnh cöa lßng m×nh tríc
bÊt cø ai. V× “lu«n lu«n lo sî cã ngêi ®Õn ®©y
- §o¹n cuèi, t¸c gi¶ miªu t¶ dïng lêi ®êng mËt ®¸nh lõa, ®êi ch¼ng thiÕu g×
t©m tr¹ng vµ cö chØ cña Pª- nh÷ng ngêi x¶o quyÖt chØ lµm ®iÒu tai ¸c”. LÝ do
nª-lèp b»ng biÖn ph¸p nghÖ ®a ra ®Ó chøng kiÕn tÊm lßng trong s¹ch, thuû
thuËt nµo? (häc sinh ®äc kÜ chung cña nµng.
®o¹n tõ “dÞu hiÒn thay ®Õn - Pª-nª-lèp dïng sù kh«n khÐo ®Ó x¸c minh sù thËt,
kh«ng nì bu«ng rêi” Uy-lÝt-x¬ b»ng trÝ tuÖ nhËy bÐn ®¸p øng ®îc
®iÒu thö th¸ch Êy. §©y lµ sù gÆp gì cña hai t©m
hån, trÝ tuÖ. C¶ hai ®Òu th¾ng kh«ng cã ngêi thua.
- Miªu t¶ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp b»ng sù so s¸nh liªn
- Em cã suy nghÜ g× vÒ tëng. Tríc khi so s¸nh nhµ th¬ miªu t¶ tØ mØ cô thÓ
nh©n vËt Uy-lÝt-x¬ trong nh÷ng ngêi bÞ ®¾m thuyÒn sèng sãt, thÊy ®îc ®Êt
c¶nh xum häp? liÒn. §Êt liÒn dÞu hiÒn bao nhiªu ®èi víi nh÷ng ng-
êi bÞ ®¾m thuyÒn th× ¤-®i-xª-uýt còng nh vËy víi
Pª-nª-lèp. Nh÷ng cö chØ “Hai çnh tay tr¾ng muèt
III. Nªu ý nghÜa cña ®o¹n cña nµng cø «m lÊy cæ chång kh«ng nì bu«ng xu«i”.
trÝch Nµng rÊt xøng ®¸ng víi h¹nh phóc mµ nµng ®îc h-
- §o¹n trÝch cã ý nghÜa g×? ëng.
- TrÝ tuÖ vµ t×nh yªu son s¾t cña Uy-lÝt-x¬ ®·
mang ®Õn cho nµng çi h¹nh phóc tét ®Ønh “¤m
lÊy ngêi vî xiÕt bao th©m yªu, ngêi b¹n ®êi chung
thñy cña m×nh mµ khãc dÇm dÒ”. §ã lµ níc m¾t
cña niÒm vui vµ h¹nh phóc.
- §Ò cao, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña t©m hån vµ trÝ
tuÖ con ngêi Hi L¹p. §ång thêi lµm râ gi¸ trÞ h¹nh
phóc gia ®×nh khi ngêi Hi L¹p chuyÓn tõ chÕ ®é
thÞ téc sang chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ.
- Kh¼ng ®Þnh thiªn tµi cña H«-me-r¬.
- §o¹n trÝch gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc nghÖ thuËt sö
thi lµ: Miªu t¶ tØ mØ cã xu híng “Tr× ho·n sö thi”
dùng ®èi tho¹i vµ so s¸nh lµm næi bËt t©m tr¹ng
nh©n vËt.
- Ghi nhí (tham kh¶o SGK)
E. Tham kh¶o
- NguyÔn Hoµng Tuyªn, T liÖu v¨n häc 10 – Nxb Gi¸o dôc, 2001
37
TiÕt:
Ra - Ma buéc téi
(TrÝch Ra-ma-ya-na sö thi Ên ®é)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
38
1/Qua diÔn biÕn t©m tr¹ng cñaRa- ma vµ Xi –ta hiÓu ®îc quan niÖm vÒ ngêi
anh hïng vµ ngêi phô n÷ lÝ tëng.
2/NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt
- SGK, SGV.
GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc ph¬ng ph¸p ®äc s¸ng t¹o,gîi t×m;kÕt
I. §äc-t×m hiÓu -PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh
(H/SGK ®äc phÇn tiÓu dÉn h×nh thµnh sö thi Ra-ma-ya-na vµ tãm t¾t t¸c
SGK) phÈm,nªu vµi nÐt gi¸ trÞ cña nã.
1.TiÓu dÉn -Tãm t¾t t¸c phÈm Ra-ma-ya-na cã thÓ dùa vµo 3 ý
-PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi c¬ b¶n sau:
dung g×? a.Bíc ngoÆt cuéc ®êi
ChÊp hµnh lÖnh cña vua cha .Ra-ma cïng vî lµ Xi-ta
vµ em trai lµ L¾c-ma-na vµo rõng s©u sèng Èn
dËt,luyÖn tËp vâ nghÖ.GÇn hÕt h¹n ®i ®Çy(14
n¨m)th× x¶y ra chuyÖn ch¼ng lµnh.Quû v¬ng Va-
ra-nacíp Xi-ta mang vÒ ®¶o Lan- k,®îc thÇn linh
cøu gióp,Xi-ta ®· b¶o toµn ®îc trinh tiÕt.MÊt Xi-
ta,Ra-ma ®au buån.nhê sù gióp ®ì cña tíng khØ Ha-
nu-man,Ra-ma ®· giÕt ®îc quû v¬ngcøu ®îc Xi-ta
bµi th¬.Xung ®ét gi÷a t×nh yªu vµ danh dù.
Cøu ®îc Xi-ta nhng Ra-ma nghi ngê sù trinh tiÕt cña
nµng, ruång rÉy vµ kh«ng muèn nhËn nµng lµm vî,
Xi-ta ph¶i nh¶y vµo giµn löa thiªu ®Ó chøng minh
cho lßng chung thuûcña m×nh. BiÕt nµng trong
s¹ch, thÇn löa A-nhi ®· cøu nµng.
c.H¹nh phóc
Ra-ma v« cïng sung síng dang tay ®ãn vî.Hai vî
chång ®a nhau vÒ kinh ®o trong c¶nh ®ãn chµo
nång nhiÖt cña d©n chóng
3.§o¹n trÝch
a. VÞ trÝ -N»m ë khóc ca thø 6 ch¬ng 79
b. LuyÖn tËp vµ t×m hiÓu
chó thÝch SGK
c. Bè côc
39
§o¹n trÝch chia lµm mÊy - §o¹n trÝch chia lµm 2 phÇn:
phÇn? ý mçi phÇn lµ g× ? +§o¹n 1 tõ ®Çu ®Õn:”Ra-vÊn ®Ò-na ®©u cã chÞu
d. §¹i ý ®îc l©u”c¬n giËn d÷ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña
- Em h·y nªu ®¹i ý ®o¹n Ra-ma.
trÝch? +§o¹n hai cßn l¹i:Tù kh¼ng ®Þnh m×nh vµ diÔn
biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta.
-Miªu t¶ qu¸ tr×nh,diÔn biÕn t©m tr¹ng cña hoµng
tö Ra-ma vµ Xi-ta sau khi Ra-ma ®· cøu ®îc Xi-ta
II. §äc – HiÓu
1. DiÔn biÕn t©m tr¹ng
cña Ra-ma
- Sau chiÕn th¾ng quû v¬ng -Ra-ma kh¼ng ®Þnh chiÕn th¾ng vµ tµi nghÖ cña
Va-ra-na cøu ®îc Xi-ta, Ra- m×nh,sù gióp ®ì cña nh÷ng ngêi b¹n h¶o h¸n nh Ha-
ma ®· nãi ®îc nh÷ng g× víi nu-man(tíng khØ)vµ c¶ Vi-phi-sa-na(em quý v¬ng
ai? Va-sa-na) tõng khuyªn anh tr¶ Xi-ta cho Ra-ma
kh«ng ®îcchµng ®· tõ bá ngêi anh sang chiÕn ®Êu
bªn phe Ra-ma.
- Ra-ma ®· béc lé râ lÝ tëng chiÕn ®Êu,søc m¹nh
cña céng ®ång.Ra-ma nãi víi tÊt c¶ mäi ngêi.§ã lµ
anh,em b¹n h÷u víi qu©n ®éi cña loµi khØ Va-na-ra.
- D©n chóng, quan, qu©nloµi khØ R¾c-sa-xa.
- Tù ®Ò cao søc m¹nh chiÕn - Gi¶i quyÕt xonìsung ®ét lín cã tÝnh céng
®Êu, ngêi anh hïng Ra-ma ®ång,Ra-ma tù gi¶i quyÕt xung ®ét ç nh©n. C¬n
cßn béc lé th¸i ®é, t©m tr¹ng ghen tu«ng,míi nghi ngê ®øc h¹nh cña Xi-ta®· næi
g× ? lªn trong lßng Ra-ma:“ThÊy ngêi ®Ñp víi g¬ng mÆt
b«ng sen, víi nh÷ng cuén tãc lîn sãng ®øng tríc mÆt
m×nh,lßng Ra-ma ®au nh dao c¾t”.§au v× ý thøc
ç nh©n trçi dËy,tÝnh Ých kØ béc lé dÇn.
- Ng«n ng÷ vµ diÔn biÕn t©m - Gäi Xi-ta b»ng lêi lÏ kh«ng b×nh thêng:”Hìi phu
tr¹ng cña Ra-ma nh thÕ nµo? nh©n cao quý”Ng«n ng÷ Êy thiÕu sù ©u yÕm ch©n
thµnh mµ l¹nh lïng kªn kiÖu. T©m tr¹ng cña Ra-ma
còng ®îc miªu t¶ theo diÔn biÕn m©u thuÉn gi÷a
danh dù dßng hä vµ t×nh yªu. H·y nghe lêi cña Ra-
ma nãi víi Xi-ta tríc mÆt mäi ngêi: “Ph¶i biÕt ch¾c
®iÒu nµy :Ch¼ng ph¶i v× nµng mµ ta ®¸nh th¾ng
kÎ thï víi sù gióp ®ì cña b¹n bÌ. Ta lµm ®iÒu ®ã v×
nh©n phÈm cña ta,®Ó xo¸ bá vÕt « nhôc, ®Ó b¶o
vÖ uy tÝn vµ danh dù cña dßng hä lõng lÉy tiÕng
t¨m cña ta. Nay ta ph¶i nghi ngê tÝnh çch cña
nµng.V× nµng ®· lu l¹i l©u trong nhµ mét kÎ xa l¹.
Giê ®©y nµng ®ang ®øng tríc mÆt ta nhng tr«ng
thÊy nµng ta kh«ng chÞu næi, ch¼ng kh¸c nµo ¸nh
s¸ng ®èi víi mét kÎ ®au m¾t”. Nh vËy tõ tøc giËn
40
ghen tu«ng ®Õn nghi ngê ®øc h¹nh.
“Ngêi ®· sinh trëng trong mét gia ®×nh cao quý cã
thÓ nµo l¹i lÊy vÒ mét ngêi vî tõng sèng trong nhµ
mét kÎ kh¸c. §¬n gi¶n v× mô ta lµ vËt ®Ó yªu ®-
¬ng”.Tõ nghi ngê trinh tiÕt ®øc h¹nh ®Õn viÖc, ra-
ma kh«ng nhËn ruång bá nµng Xi-ta“Ta kh«ng cÇn
®Õn nµng n÷a,nµng muèn ®i ®©u tuú ý”. Ra-ma
cßn thËm tÖ h¬n xØ nhôc Xi-ta b»ng çch gîi ý nµng
®Õn víi bÊt cø mét ngêi nµo kh¸c : “Nµng cã thÓ
®Ó t©m ®Õn L¾c-ma-na,Bha-ra-ta,Xa-tru-na(3 ng-
êi em ruét cña Ra-ma)Xu-gri-vÊn ®Ò, hay nÕu nµng
thÝch nµng cã thÓ ®i theo Vi-ni-sa-na còng ®îc “.
- Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m - Ra-ma sinh trëng trong mét gia ®×nh quý téc ®·
tr¹ng cña Ra-ma? d¸m hi sinh t×nh yªu v× bæn phËn ngêi anh hïng,mét
®øc vua mÉu mùc.Ra-ma ruång rÉy Xi-ta tríc hÕt
v× danh dù dßng hä, sau còng v× ghen tu«ng cõc
®ä,cã lóc oai phong lÉm liÖt nhng còng cã lóc tÇm
thêng nhá nhen ,cã lóc c¬ng quyÕt r¾n rái nhng
còng cã lóc mÒm yÕu. B¶n chÊt çi t«i cã lóc s¸ng
/tèi, tèt/xÊu ,thiÖn/¸c lu«n lu«n t¬ng ph¶n trong
tÝnh çch cña Ra-ma.
- Th¸i ®é cña Ra-ma khi Xi-ta - Th¸i ®é cña Ra-ma khi Xi-ta bíc lªn giµn löa thiªu
bíc lªn giµn löa thiªu? kh«ng nãi mét lêi.Chµng tá th¸i ®ä kiªn quyÕt ,d¸m
hi sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù . H·y nh×n vµo
cö chØ,d¸ng ®iÖu cña chµng: “Ra-ma vÉn ngåi,
m¾t d¸n xuèng ®Êt lóc ®ã nom chµng khñng khiÕp
nh thÇn chÕt vËy”.
- §éng c¬ vÒ th¸i ®é cña Ra- - §éng c¬ vÒ th¸i ®é cña Ra-ma lµ ®óng kh«ng sai
ma ®óng hay lµ sai? cã ph¶i song thÊu lÝ mµ kh«ng ®¹t t×nh, coi träng lÝ tëng,
Ra-ma khinh thêng Xi-ta thËt danh dù mµ coi nhÑ t×nh c¶m. Chóng ta cÇn cÇn sù
kh«ng? hµi hoµ gi÷a danh dù bæn phËn vµ t×nh c¶m riªng
trong Ra-ma. Thùc lßng Ra-ma kh«ng khinh thêng
Xi-ta. Nhng v× tríc ®«ng ®ñ mäi ngêi, chµng kh«ng
muèn g¸nh chÞu nh÷ng tai tiÕn nªn næi c¬n tøc
giËn, tÝnh chÊt céng ®ång trong sö thi lµ ë chç ®ã.
Em cã c¶m nhËn s©u s¾c g× - §o¹n trÝch ®Èy nh©n vËt Ra-ma vµo t×nh huèng
vÒ con ngêi Ra-ma? ngÆt nghÌo ®ßi hái cã sù lùa chän quyÕt liÖt. Danh
dù hay t×nh yªu. Ra-ma ®· chän danh dù. Tuy çch
lùa chän Êy cha thùc hoµn h¶o thÊu lÝ mµ cha ®¹t
t×nh nhng béc lé phÈm chÊt cao quý cña ngêi anh
-Tríc th¸i ®é phò phang Êy hïng, cña mét ®øc vua mÉu mùc.
cña Ra-ma t©m tr¹ng vµ th¸i
®é cña Xi-ta ra sao chóng ta
41
®äc hiÓu tiÕp phÇn hai
2. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña -“Khiªm nhêng ®øng tríc Ra-ma”béc lé niÒm vui vµ
Xi-ta h¹nh phóc cña Xi-ta sau khi ®îc Ra-ma cøu khái
- Tríc lêi lÏ buéc téi cña Ra- vßng tay cña quû d÷. Sù tøc giËn vµ th¸i ®é, lêi lÏ
ma, Xi-ta thÓ hiÖn th¸i ®é vµ cña Ra-ma ®· lµm cho xi-ta ng¹c nhiªn ®Õn s÷ng sê
t©m tr¹ng nh thÕ nµo?(chó ý “Gian-na-ki më trßn ®«i m¾t ®Ém lÖ”vµ “§au ®ín
nÐt mÆt, lêi lÏ, hµnh vi) ®Õn nghÑt thënh mét c©y d©y d©y leo bÞ vßi voi
quËt n¸t”tríc mäi ngêi nµng muèn ch«n vïi c¶ h×nh
hµi th©n x¸ccña m×nh. Mçi lêi nãi cña Ra-ma xuyªn
vµo tr¸i tim nµng nh mét mòi tªn.“Níc m¾t nµng ®æ
ra nh suèi”. Giäng nãi “NghÑn ngµo nøc në”
- Xi-ta nãi nh÷ng g×?(H/SGK -Xi-ta nãi víi Ra-ma b»ng giäng thanh minh vµ
®äc ®o¹n tõ “Cí sao chµng kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû cña nµng.
dïng lêi lÏ gay g¾t”®Õn + Sè phËn cña thiÕp ®¸ng chª tr¸ch.
“Hoµn toµn v« Ých”) + Nhng çi g× n»m trong sù kiÓm so¸t cña thiÕp,
tøc tr¸i tim thiÕp ®©y lµ thuéc vÒ chµng. §iÒu Êy
cã nghÜa mét ngêi phô n÷ mÒm yÕu lµm sao cìng
l¹i ®îc søc m¹nh quyÒn lùc cña quû d÷. ChØ cã tr¸i
tim vµ t×nh yªu cña nµng vÉn dµnh cho ra-ma. Ph¶i
ch¨ng, Xi-ta kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû cña
m×nh. Xi-ta kh«ng dõng l¹i ë ®ã, nµng phª ph¸n Ra-
ma b»ng nh÷ng lêi lÏ hÕt søc cô thÓ:
“Hìi chµng ph¸i Ha-nu-man tíi dß tin tøc vÒ thiÕp,
cí sao chµng kh«ng göi cho thiÕp lêi nh¾n nhñ
chµng tõ bá thiÕp”, vµ “Chµng ch¼ng cÇn ph¶i
m¹o hiÓm ®Ó cã thÎ nguy h¹i ®Õn th©n m×nh vµ
b¹n h÷u cña chµng ®· khái ph¶i chÞu nh÷ng phiÒn
muén ®au khæ”
Lêi tr¸ch mãc Êy m¹nh mÏ h¬n: “Hìi ®øc vua!nh mét
ngêi thÊp hÌn bÞ c¬n giµy vß, ngêi ®ang nghÜ vÒ
thiÕp nh mét phô n÷ tÇm thêng” vµ “vf kh«ng thÓ
suy xÐt cho ®óng ®¾n,chµng ®· kh«ng thÓ hiÓu
®îc b¶n chÊt cña thiÕp. Chµng ®· kh«ng nghÜ
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi lÏ ®Õn v× sao håi thanh niªn chµng ®· cíi thiÕp”.
Êy cña Xi-ta? - Ta nhËn ra sù diÔn biÕn trong t©m tr¹ng cña
nµng Xi-ta:Tõ mõng rì ®Õn ng¹c nhiªn, tõ tin yªu
®Õn thÊt väng, tõ bèi rèi ®Õn ®iÒm tÜnh, tõ ®au
khæ ®Õn tuyÖt väng. Xi-ta qu¶ kh«ng ph¶i lµ ngêi
- Trong hoµn c¶nh cña nµng phô n÷ tÇm thêng.
lóc nµy, Xi-ta ®· chän çch -Nµng nãi víi L¾c –ma-na(em trai cña Ra-ma) “Em
gi¶i quyÕt nh thÕ nµo(bá ®i h·y chuÈn bÞ cho chÞ mét giµn ho¶ thiªu chÞ sÏ tõ
hay tù s¸t) bá tÊm th©n nµy cho ngän löa”.Nªn hiÓu râ ®iÒu
nµy thÇn löa(A nhi)rÊt quan träng trong ®êi sèng
42
v¨n ho¸ cña ngêi ¢n §é. trong h«n lÔ c« d©u vµ chó
rÓ ®i vßng quanh löa thiªng b¶y vßng. ThÇn (A nhi)
lµm chøng cho sù thuû chung suèt ®êi cña hä. ThÇn
löa cã mÆt kh¾p mäi n¬i, biÕt tÊt c¶ çc hµnh
®éng tèt, xÊu mµ con ngêi ®· lµm. Nghi lÔ thö löa
lµ sù kiÓm chøng ®øc h¹nh ngêi ta.V× thÕ Xi-ta
chØ cßn çch bíc lªn ngän löa thiªu ®Ó thÓ hiÖn
lßng chung thuû cña m×nh. §©y còng lµ ®o¹n t¸c
gi¶ dån bót bót lùc nhÊt ®Ó miªu t¶ phÈm chÊt tèt
®Ñp cña Xi-ta.
+Qua ¸nh m¾t (Më trßn ®Ém lÖ cña Xi-ta)
+Qua lêi nãi cña Xi-ta ngêi ®äc nhËn ra t©m tr¹ng
ng¹c nhiªn => ®au khæ => bèi rèi => b×nh tÜnh
=> kh¼ng ®Þnh m×nh => phª ph¸n Ra-ma => lùa
chän çch gi¶i quyÕt => nhµy vµo giµn ho¶ thiªu.
Mét chi tiÕt huyÒn tho¹i cña sö thi.
+Th¸i ®é cña ngêi xung quanh: “Ai nÊy, giµ còng
nh trÎ ®au lßng ®øt ruét. phô n÷ bËt ra tiÕng khãc
th¶m th¬ng, vang trêi, th¸i ®ä vµ tiÕng kªu khãc Êy
- Xi-ta nh¶y vµo giµn ho¶ nh mét thø ¸nh s¸ng chiÕu räi vµo chç tèi t¨m trong
thiªu lµ mang tÝnh huyÒn lßng Ra-ma”.
tho¹i. H·y ph©n tÝch ? - H×nh ¶nh nh¶y vµo löa cña Xi-ta lµ chi tiÕt mang
tÝnh huyÒn tho¹i. Nµng ®em th©n m×nh thö löa
III.Cñng cè ®Ó chøng minh t×nh yªu vµ ®øc h¹nh thuû chung.
- Häc xong bµi nµy cÇn ghi
nhí nh÷ng g×? - Ghi nhí (SGK)
- MÆt kh¸c chó ý nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n
vËt.
- TÝnh çch cña Ra-ma : Trong danh dù hi sinh c¶
t×nh yªu.
- Xi-ta: Chøng minh , kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû
chung nªn ®· hi sinh c¶ t×nh yªu. C¶ hai ®Òu hi
sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù vµ nh©n phÈm./.
E Tham kh¶o :Lu §øc Trung
(T liÖu v¨n häc 10-NXB Gi¸o dôc, 2001)
TiÕt:
Chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu trong bµi v¨n tù sù
43
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
- BiÕt chän sù viÖc,chi tiÕt tiªu biÓu ®Ó viÕt bµi v¨n tù sù.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I.Kh¸i niÖm
a.ThÕ nµo lµ v¨n tù sù?
(HS ®äc SGK) - Tù sù lµ kÓ chuyÖn, ph¬ng thøc dïng ng«n ng÷ kÓ
chuyÖn tr×nh bµy mét chuçi sù viÖc,tõ sù viÖc nµy
®Õn sù viÖc kia,cuèi cïng dÉn ®Õn mét kÕt
thóc,thÓ hiÖn mét ý nghÜa (cã thÓ gäi sù kiÖn t×nh
tiÕt thay cho sù viÖc)
b.Sù viÖc
- ThÕ nµo lµ sù viÖc? -Çi x¶y ra ®îc nhËn thøc cã ranh giíi râ rµng, ph©n
biÖt víi nh÷ng çi x¶y ra kh¸c.
Trong v¨n b¶n tù sù,sù viÖc ®îc diÔn t¶ b»ng lêi nãi,
cö chØ, hµnh ®éng cña nh©n vËt trong quan hÖ víi
nh©n vËt kh¸c.Ngêi viÕt chän mét sè sù viÖc tiªu
biÓu ®Ó c©u chuyÖn hÊp dÉn.
-Sù viÖc tiªu biÓu lµ sù viÖc quan träng gãp phÇn
h×nh thµnh cèt truyÖn. Mçi sù viÖc cã thÓ cã nhiÒu
chi tiÕt.
- Chi tiÕt lµ tiÓu tiÕt cña t¸c phÈm mang søc chøa
lín vÒ c¶m xóc vµ t tëng.
+ Chi tiÕt cã thÓ lµ mét lêi nãi, mét cö chØ vµ hµnh
- LÊy vÝ dô mét çch tæng hîp ®éng cña nh©n vËt hoÆc mét sù vËt, mét h×nh ¶nh
®Ó chØ ra thÕ nµo lµ tù thiªn nhiªn ,mét nÐt ch©n dung…
sù,sù viÖc,chi tiÕt - TruyÖn TÊm Çm lµ mét v¨n b¶n tù sù.nh÷ng sù
viÖc liªn kÕt víi nhau trong ®ã cã çc sù viÖc chÝnh.
-Tõ ®ã em rót ra nhËn xÐt +TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn bÊt h¹nh(1)
g×? + ChuyÓn nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th¬ng thµnh cuéc
®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh
44
2.Çch chän sù viÖc vµ chi phóc(2)
tiÕt tiªu biÓu Trong mçi sù viÖc tiªu biÓu trªn ®©y l¹i cã nhiÒu
(HS ®äc theo yªu cÇu) chi tiÕy.VÝ dô sù viÖc (1):TÊm lµ hiÖn th©n cña sè
- T¸c gi¶ d©n gian kÓ chuyÖn phËn bÊt h¹nh
g×? *Må c«i c¶ cha lÉn mÑ
*§øa con riªng (ë víi g× ghÎ)
*Lµ phËn g¸i
*Ph¶i lµm nhiÒu viÖc vÊt v¶
Nh÷ng chi tiÕt nµy lµm cho nçi khæ cña TÊm ®Ì
nÆng lªn nµng nh mét tr¸i nói.
- Chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu lµ kh©u quan träng
trong qu¸ tr×nh viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn
- Theo anh(chÞ) cã thÓ coi
chi tiÕt chia tay víi MÞ Ch©u,
Träng Thuû than phiÒn “Ta
l¹i t×m nµng lÊy g× lµm TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u,Träng Thñy,t¸c
dÊu”vµ tr¶ lêi cña MÞ Ch©u gi¶ d©n gian ®· kÓ chuyÖn vÒ:
“ThiÕp cã ¸o…dÊu”®ã cã C«ng viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc cña cha «ng
ph¶i lµ chi tiÕt tiªu biÓu ta
kh«ng? *X©y thµnh,chÕ ná
+T×nh vî chång
*Gi÷a MÞ Ch©u vµ Träng thuû
+T×nh cha con
- Tõ vÝ dô trong SGK tëng t- *Gi÷a An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u
îng ngêi con trai l·o H¹c §ã lµ sù viÖc tiªu biÓu
(Nh©n vËt chÝnh trong - Hai chi tiÕt ®Òu lµ chi tiÕt tiªu biÓu. Hai chi tiÕt
truyÖn ng¾n L·o h¹c cña Nam ®Òu më ra bíc ngoÆt, sù viÖc míi, t×nh tiÕt míi.
Cao) trë vÒ lµng sau çch NÕu thiÕu nh÷ng chi tiÕt nµy c©u chuyÖn sÏ dõng
m¹ng th¸ng t¸m l¹i kÐm phÇn ý nghÜa.VÝ dô nÕu Träng thuû kh«ng
( H/S ®äc ®o¹n v¨n tëng t- than phiÒn th× t¸c gi¶ d©n gian khã mµ miªu t¶ chi
îng nµy) tÕt Träng thuû theo dÊu l«ng ngçng t×m thÊy x¸c vî.
- H·y chän mét sù viÖc råi kÓ C©u chuyÖn chØ cã thÓ dõng l¹i ë TriÖu §µ cÊt
l¹i víi mét sè chi tiÕt tiªu qu©n sang ®¸nh ¢u l¹c giµnh th¾ng lîi. NÕu thÕ th×
biÓu? c©u chuyÖn gi¶m sù hÊp dÉn,cßn ®©u lµ bi t×nh sö
- Chóng ta rót ra çch lùa MÞ Ch©u –Träng Thuû, cßn ®©u lµ th¸i ®é t¸c gi¶
chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu d©n gian víi 2 nh©n vËt nµy.
- Anh t×m gÆp «ng gi¸o vµ theo «ng ®i viÕng mé
cha
+ Con ®êng dÉn hai ngêi tíi nghÜa ®Þa, hä ®øng
tríc ng«i mé thÊp ,bÐ .
+Anh th¾p h¬ng,cói ®Çu tríc mé cha,®«i m¾t ®á
hoe,miÖng mÕu m¸o nh muèn khãc.
+Anh g× dÇm nh÷ng g× kh«ng râ.H×nh nh anh
45
muèn nãi víi cha anh nhiÒu l¾m. Ngêi cha hiÒn
lµnh, lóc nµo còng quan t©m tíi con, ngêi cha ®·
khæ së c¶ mét ®êi.
+Anh nh muèn cÊt lªn tiÕng gäi cha ¬i !cha!con ®·
vÒ ®©y th× cha ®·…
+NghÑn ngµo kh«ng nãi thµnh lêi.
II. LuyÖn tËp +Níc m¾t rng rng.
(H/S ®äc SGK) +Bªn c¹nh «ng gi¸o còng ngÊn lÖ
- KÓ l¹i chuyÖn nµy (Hßn ®¸ - Ngêi viÕt hoÆc kÓ chuyÖn ph¶i x©y dùng ®îc cèt
xÊu xÝ) cã ngêi ®Þnh bá chi truyÖn. Cèt truyÖn bao gåm hÖ thèng nh©n vËt sù
tiÕt hßn ®¸ xÊu xÝ ®îc ph¸t viÖc, t×nh tiÕt.Sù viÖc t×nh tiÕt Êy gãp phÇn c¬
hiÖn vµ trë ®i n¬i kh¸c.Lµm b¶n h×nh thµnh cèt truyÖn .VÝ dô truyÖn “Lµng
nh thÕ cã ®îc kh«ng v× sao? ”cña nhµ v¨n Kim L©n
+Nh©n vËt chÝnh lµ «ng Hai.
+Sù viÖc chÝnh rÊt yªu çi lµng cña m×nh.
- Rót ra bµi häc g× vÒ lùa *Tríc çch m¹ng
chän sù viÖc,chi tiÕt tiªu *Trong kh¸ng chiÕn
biÓu? +¤ng Hai theo lÖnh t¶n c xa lµng
*Lu«n nhí vÒ lµng
- §o¹n v¨n ¤-§i-Xª trë vÒ nhµ *Buån khi nghe tin lµng theo giÆc
v¨n H« Me kÓ chuyÖn g×? *Sung síng khi nghe tin chÝnh x¸c lµng «ng kh«ng
theo giÆc
- Cuèi ®o¹n trÝch t¸c gi¶ ®·

chän sù viÖc g× ?®îc kÓ -Kh«ng ®îc: Chi tiÕt hßn ®¸ xÊu xÝ ®îc ph¸t hiÖn
b»ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo cã vµ trë ®i n¬i kh¸c lµ chi tiÕt quan träng lµm t¨ng
thÓ coi ®©y lµ thµnh c«ng thªm ý nghÜa ë trªn ®êi nµy cã nh÷ng sù viÖc, sù vËt
cña H«-me- r¬ trong kÓ tëng chõng nh bá ®i nhng laÞ v« cïng quan träng.
chuyÖn sö thi kh«ng? MÆt kh¸c sù sai lÇm chÞu ®ùng nh ®¸ sèng ©m
thÇm mµ kh«ng sî hiÓu lÇm lµ tèt. H·y sèng nh thÕ.
- Lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu lµ nh÷ng sù

viÖc Êy, chi tiÕt Êy ph¶i lµm nªn cèt truyÖn
- §o¹n v¨n ¤-§i-Xª trë vÒ nhµ v¨n H« Me kÓ vÒ t©m

tr¹ng cña Pª Lª Nèp &¤-®i-xª ®ång thêi kÓ vÒ sù
®Êu trÝ gi÷a Pª Lª Nèp vµ ¤-®i-xª
-Cuèi ®o¹ - Cuèi ®o¹n trÝch ¤-®i-xª trë vÒ lµ liªn tëng trong kÓ
chuyÖn.T¸c gi¶ chän sù viÖc mÆt ®Êt dÞu hiÒn lµ
kh¸t khao cña nh÷ng ngêi ®i biÓn nhÊt lµ nh÷ng ngêi
bÞ ®¾m thuyÒn ®Ó tõ ®ã so s¸nh sù kh¸t khao mong
®îi sù gÆp mÆt cña vî chång ¤-®i-xª. ¤-®i-xª trë
46
thµnh mong mái khao kh¸t ch¸y báng cña nµng Pª Lª
Nèp
Çch so s¸nh trong kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng
thµnh c«ng cña H« Me./.
47
TiÕt:
TÊm Çm
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc ý nghÜa nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét vµ sù biÕn ho¸ cña TÊm
trong truyÖn.
2. N¾m ®îc gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña truyÖn.
- SGK, SGV.

(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn
SGK)
1. TiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy ba néi dung.
- SGK trong phÇn tiÓu dÉn + Ph©n lo¹i truyÖn cæ tÝch. TruyÖn cæ tÝch ®îc
®Ò cËp tíi néi dung g×? chia lµm 3 lo¹i. §ã lµ lo¹i truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t,
(H/S ®äc v¨n b¶n) cæ tÝch loµi vËt vµ cæ tÝch thÇn k×.
+ truyÖn cæ tÝch thÇn k× chiÕm sè lîng nhiÒu
nhÊt. §ã lµ lo¹i truyÖn cã sù thamgia cña nhiÒu yÕu
tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña truyÖn
(tiªn, bôt, sù biÕn ho¸ thÇn k×, vËt b¸u tr¶ ¬n…).
Néi dung truyÖn cæ tÝch thÇn k× lµ ®Ò cËp tíi sè
phËn bÊt h¹nh cña ngêi lao ®éng vÒ h¹nh phóc gia
®×nh, vÒ c«ng b»ng x· héi, vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng
lùc cña con ngêi.
+ TruyÖn TÊm Çm thuéc cæ tÝch thÇn k×.
TruyÖn TÊm Çm ®îc phæ biÕn ë nhiÒu d©n téc
kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Theo thèng kª cña n÷ sÜ ngêi
Anh trªn thÕ giíi cã 564 kiÓu truyÖn TÊm Çm. ë
ViÖt Nam cã 30 kiÓu truyÖn TÊm Çm. ý ¦ëi, ý
Noäng (ngêi Th¸i) lµ mét trong kiÓu truyÖn TÊm
48
2. Bè côc Çm.
SGK chia ®o¹n rÊt râ. - §o¹n 1: Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm.
Em h·y t×m ý cña mçi ®o¹n. Nhng TÊm lu«n ®îc bôt gióp ®ì.
- §o¹n 2: VËt b¸u trë ¬n, h¹nh phóc ®· ®Õn víi TÊm.
- §o¹n 3: Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng qua l¹i
nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm ®Ó giµnh l¹i h¹nh
3. Chñ ®Ò phóc.
- Em h·y x¸c ®Þnh chñ ®Ò - Miªu t¶ cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm.
cña truyÖn. §ång thêi thÓ hiÖn cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-
4. Gi¶i nghÜa tõ khã (SGK) îng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc trong x· héi phong kiÕn
II. §äc - hiÓu ngµy xa.
1. Th©n phËn cña TÊm - MÊy dßng më ®Çu cña truyÖn ta rót ra
(Häc sinh lÇn lît ®äc) +TÊm vµ Çm lµ hai chÞ em cïng cha kh¸c mÑ
- Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt + MÑ TÊm chÕt khi TÊm cßn nhá tuæi
h¹nh ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo? + Cha chÕt, TÊm ë víi d× ghÎ lµ mÑ ®Î ra Çm
- MÊy chi tiÕt Êy gîi cho em
suy nghÜ g×? - TÊm må c«i c¶ cha lÉn mÑ, lµ ®øa con riªng l¹i lµ
phËn g¸i, sèng trong x· héi phong kiÕn ngµy xa, nçi
khæ cña TÊm bÞ ®Ì nÆng nh mét tr¸i nói. TÊm ®¹i
diÖn cho çi thiÖn lµ c« g¸i ch¨m chØ hiÒn lµnh
- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶ ®«n hËu.
diÔn biÕn truyÖn nh thÕ nµo - T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶:
®Ó dÉn ®Õn xung ®ét gi÷a + TÊm lµm lông vÊt v¶ suèt c¶ ngµy, ®ªm l¹u xay
TÊm vµ mÑ con Çm? lóa gi· g¹o trong khi Çm ®îc mÑ nu«ng chiÒu, ¨n
tr¾ng mÆc tr¬n quanh quÈn ë nhµ kh«ng ph¶i lµm
viÖc nÆng.
+ Çm lõa TÊm trót hÕt giá tÐp ®Ó giµnh phÇn
thëng chiÕm yÕm ®á.
+ MÑ con Çm lõa giÕt ç bèng ¨n thÞt.
+ MÑ con Çm kh«ng muèn cho TÊm ®i xem héi
®æ thãc trén lÉn g¹o b¾t nhÆt.
+ Khi thÊy TÊm thö giÇy, mô d× ghÎ bÜu m«i tá
vÎ khinh miÖt.
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ nhng + GiÕt TÊm vµ giÕt c¶ nh÷ng kiÕp håi sinh cña
chi tiÕt miªu t¶ ®Ó lµm næi TÊm
bËt m©u thuÉn? - MÑ con Çm bãc lét TÊm vÒ vËt chÊt vµ c¶ tinh
thÇn
+ VËt chÊt: lao ®éng quÇn quËt suèt ngµy, trót
giá ç, b¾t bèng ¨n thÞt.
+ Tinh thÇn: giµnh chiÕc yÕm ®á, kh«ng cho
xem héi, khinh miÖt khi thö giµy.
Kh«ng chØ bãc lét vÒ vËt chÊt, tinh thÇm, chóng ®·
nhÉn t©m giÕt TÊm ®Ó cíp ®o¹t h¹nh phóc. Chóng
49
kh«ng chØ giÕt mét lÇn mµ tíi 4 lÇn nh÷ng kiÕp håi
sinh cña TÊm: TÊm chÕt -> vµng anh -> xoan ®µo
-> khung cöi -> c©y thÞ.
- M©u thuÉn trong truyÖn TÊm khæ së vµ bÊt h¹nh, mÑ con Çm ¸c ®Õn tËn
®¹i diÖn cho lùc lîng ®èi lËp cïng cña çi ¸c. M©u thuÉn vµ xung ®ét cµng trë nªn
nµo? Gia ®×nh hay x· héi? c¨ng th¼ng.
- B¶n th©n cña m©u thuÉn nµy lµ thÓ hiÖn sù xung
®ét trong gia ®×nh chÕ ®é phô quyÒn thêi cæ, khi
ngêi phô n÷ gi÷ vai trß quan träng. Song m©u thuÉn
gi÷a çi thiÖn vµ çi ¸c lµ chñ yÕu. TruyÖn TÊm
Çm mîn xung ®ét trong gia ®×nh ®Ó ph¶n ¸nh
m©u thuÉn x· héi. Çi thiÖn lµ TÊm (chÞu th¬ng
chÞu khã b¾t ®Çy giá tÐp, ch¨n tr©i ®ång xa,
nhÞn c¬m ®Ó dµnh nu«i bèng, thËt thµ c¶ tin nghe
lêi mô d× ghÎ). Çi ¸c hiÖn h×nh qua mÑ con Çm
- Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh (lõa g¹t lÊy giá tÐp tíc ®o¹t íc m¬ nhá bÐ lµ çi
phóc cña TÊm ®îc miªu t¶ nh yÕm ®á, lÐn lót giÕt chÕt bèng, tr¾ng trîn trén
thÕ nµo? thãc g¹o nh»m dËp t¾t niÒm vui ®îc giao c¶m víi
®êi cña TÊm).
- Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm chÝnh lµ
xu híng gi¶i quyÕt mÉu thuÉn. Muèn gi¶i quyÕt
m©u thuÉn Êy, t¸c gi¶ d©n gian ®· sö dông yÕu tè
k× ¶o trong truyÖn. Bôt xuÊt hiÖn mçi khi TÊm
- Em cã suy nghÜ g× vÒ con buån tñi, an ñi, gióp ®ì. TÊm mÊt yÕm ®µo, Bôt
®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña cho ç bèng. TÊm mÊt bèng, Bôt cho hi väng ®æi
TÊm? H¹nh phóc Êy cho em ®êi. TÊm bÞ chµ ®¹p, h¾t hñi, Bôt cho ®µn chim sÎ
c¶m nhËn g×? ®Õn gióp ®ì TÊm ®Ó TÊm ®i héi lµng gÆp nhµ
vua vµ trë thµnh hoµng hËu.
- Tõ c« g¸i må c«i, TÊm trë thµnh hoµng hËu. H¹nh
phóc Êy chØ cã ë con ngêi hiÒn lµnh l¬ng thiÖn,
ch¨m chØ. §iÒu ®ã ®· nªu triÕt lÝ “ë hiÒn th× gÆp
lµnh”. §©y còng lµ quan niÖm phæ biÕn trong
truyÖn cæ tÝch thÇn k× ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c trë
2. Cuéc ®Êu tranh kh«ng thµnh hoµng hËu lµ íc m¬, kh¸t väng lín lao cña ng-
khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i êi n«ng d©n bÞ ®Ì nÐn ¸p bøc. Song truyÖn TÊm
h¹nh phóc. Çm kh«ng chØ dõng l¹i ë kÕt thóc phæ biÕn ®ã mµ
(Häc sinh ®äc phÇn 3 cßn l¹i) më ra mét híng kh¸c. §ã lµ cuéc ®Êu tranh kh«ng
- TÊm ®· tr¶i qua mÊy kiÕp khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.
håi sinh? - TÊm tr¶i qua bèn kiÕp håi sinh: Chim vµng anh ->
xoan ®µo -> khung cöi -> qu¶ thÞ
- Ph©n tÝch tõng h×nh thøc -TÊm bÞ giÕt ho¸ thµnh chim Vµng Anh. Vµng Anh
biÕn ho¸ cña TÊm? Qu¸ tr×nh bÞ giÕt mäc lªn c©y xoan ®µo. Xoan ®µo bÞ chÆt
biÕn ho¸ Êy nãi lªn ý nghÜa lµm lµm thµnh khung cöi. Khung cöi bÞ ®èt mäc lªn
50
g×? c©y thÞ. Tõ qu¶ thÞ, TÊm chui ra lµm chuyÖn bÊt
ngê, trë l¹i lµm ngêi gÆp l¹i Hoµng tö.
- Mét c« TÊm hiÒn lµnh l¬ng thiÖn võa ng· xuèng,
mét c« TÊm m¹nh mÏ quyÕt liÖt sèng dËy trë vÒ víi
cuéc ®êi ®ßi l¹i h¹nh phóc. TÊm ho¸ Vµng Anh ®Ó
b¸o hiÖu sù cã mÆt cña m×nh. Vµng Anh bÞ giÕt,
TÊm ho¸ c©y xoan ®µo, khung cöi dÖt tuyªn chiÕn
víi kÎ thï “cãt ca, cãt kÐt, lÊy tranh chång chÞ, chÞ
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ khoÐt m¾t ra”. Khung cöi dÖt, qu¶ thÞ lµ nh÷ng
nh÷ng nh©n vËt ho¸ th©n cña vËt TÊm ho¸ th©n còng lµ nh÷ng g× b×nh dÞ, th©n
TÊm? th¬ng trong cuéc sèng d©n d·. §ã lµ nh÷ng h×nh
¶nh ®Ñp t¹o Ên tîng thÇm mÜ cho truyÖn.
- Nh÷ng vËt ho¸ th©n còng ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè k×
¶o. Song nã kh¸c h¼n yÕu tè k× ¶o nh «ng Bôt ë
phÇn ®Çu cña truyÖn. ë phÇn ®Çu Bôt hiÖn lªn
gióp TÊm mçi lÇn TÊm khãc. ë ®©y TÊm kh«ng hÒ
khãc, kh«ng thÊy cã sù xuÊt hiÖn cña Bôt. TÊm ph¶i
tù m×nh giµnh vµ gi÷ lÊy h¹nh phóc. Cho nªn chim
vµng anh, xoan ®µo, khung cöi, qu¶ thÞ chØ lµ n¬i
TÊm göi linh hån ®Ó trë vÒ ®Êu tranh quyÕt liÖt
víi çi ¸c giµnh l¹i h¹nh phóc.
- MÆt kh¸c nh÷ng vËt ho¸ th©n nµy cã thÓ bÞ ¶nh
hëng ë thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt. Song ®ã chØ
lµ mîn çi vá bÒ ngoµi cña thuyÕt lu©n håi ®Ó thÓ
hiÖn íc m¬, tinh thÇn l¹c quan cña nh©n d©n lao
®éng. Bëi theo thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt kiÕp
nµy chÞu ®au khæ v× téi lçi tõ kiÕp tríc, sau ®ã
t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn cùc l¹c. C« TÊm chÕt
®i sèng l¹i kh«ng ph¶i t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn
- NÕu ®«i giÇy lµ vËt trao mµ giµnh quyÕt vµ gi÷ h¹nh phóc ngay ë câi ®êi
duyªn th× çi g× lµ vËt nèi nµy. §©y lµ thÓ hiÖn lßng yªu ®êi vµ b¶n chÊt duy
duyªn? Em h·y ph©n tÝch? vËt cña ngêi lao ®éng khi s¸ng t¹o truyÖn cæ tÝch.
- NÕu ®«i giµy lµ vËt trao duyªn th× miÕng trÇu
tªm çnh phîng lµ vËt nèi duyªn. MiÕng trÇu çnh ph-
îng lµ thÓ hiÖn sù khÐo lÐo ®¶m ®ang cña ngêi
tªm trÇu. Nhê nã, Hoµng tö ®· nhËn ra ngêi vî cña
m×nh ®Ó ®a ra TÊm håi cung. MiÕng trÇu còng lµ
h×nh ¶nh quen thuéc trong ®êi sèng v¨n ho¸, g¾n víi
phong tôc h«n nh©n. NhËn trÇu vµ ¨n trÇu lµ nhËn
lêi giao íc, kÕt h«n.
+ MiÕng trÇu nªn d©u nhµ ngêi.
+ MiÕng trÇu ¨n ngät nh ®êng
§· ¨n lÊy cña ph¶i th¬ng lÊy ngêi.
51
- Ngoµi nghÖ thuËt lùa chän V× vËy miÕng trÇi mang ý nghÜa giao duyªn kh«ng
sù viÖc vµ chi tiÕt, anh (chÞ) thÓ kh«ng cã mÆt trong sù héi ngé gi÷a nhµ vua vµ
cßn ph¸t hiÖn ra yÕu tè nghÖ TÊm.
thuËt nµo? - NghÖ thuËt thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn cña nh©n
vËt TÊm lóc ®Çu TÊm hoµn toµn thô ®éng “¤m
mÆt khãc” (3 lÇn khãc). Thùc ra khi khãc, TÊm ®·
III. Cñng cè nhËn ra sè phËn cay ®¾ng, ®au khæ cña m×nh.
(Tham kh¶o phÇn ghi nhí Nhng sau khi bÞ giÕt ta thÊy TÊm ®øng th¼ng dËy
SGK) kiªn quyÕt kh«ng hÒ r¬i níc m¾t.
- Nªu Ên tîng sau khi ®äc
truyÖn. - TruyÖn lµm rung ®éng ngêi ®äc bëi nçi niÒm bÊt
- TruyÖn ph¶n ¸nh íc m¬ g× h¹nh ®¸ng th¬ng cña c« g¸i må c«i vµ chuyÓn thµnh
cña nh©n d©n lao ®éng. cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh h¹nh
phóc. TruyÖn ph¶n ¸nh m¬ íc ®æi ®êi, tinh thÇn l¹c
quan cña «ng bµ ta.
E. Tham kh¶o
- “Lêi cña TÊm” - ¸nh TuyÕt
52
TiÕt:
Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îcvai trß vµ t¸c dông cña çc yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m trong lêi
v¨n tù sù.
2. BiÕt kÕt hîp gi÷a miªu t¶, biÓu c¶m trong v¨n tù sù.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. ¤n tËp vÒ miªu t¶ vµ biÓu
c¶m trong v¨n tù sù.
1. ThÕ nµo lµ miªu t¶? - Dïng çc chi tiÕt, h×nh ¶nh gióp ngêi ®äc, ngêi
nghe h×nh dung ra ®îc ®Æc ®iÓm næi bËt cña mét
sù viÖc, sù vËt, con ngêi, phong c¶nh lµm cho ®èi t-
îng nãi ®Õn nh hiÖn ra tríc mÆt.
2. ThÕ nµo lµ biÓu c¶m? - Trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t tëng t×nh c¶m,
c¶m xóc, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ cña ngêi viÕt ®èi víi
®èi tîng ®îc nãi tíi.
3. Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong - Miªu t¶ trong tù sù gièng miªu t¶ trong v¨n b¶n miªu
v¨n tù sù cã g× gièng nhau vµ t¶ ë çch thøc tiÕn hµnh. Nhng kh¸c lµ nã kh«ng chi
kh¸c nhau víi v¨n b¶n miªu t¶ tiÕt, cô thÓ mµ chØ lµ miªu t¶ kh¸i qu¸t cña sù vËt,
vµ biÓu c¶m? sù viÖc, con ngêi ®Ó truyÖn cã søc hÊp dÉn.
- T¬ng tù nh vËy biÓu c¶m trong v¨n tù sù còng
gièng nh biÓu c¶m trong v¨n b¶n biÓu v¶m vÒ çch
thøc. Song ë tù sù chØ lµ nh÷ng c¶m xóc xen vµo tr-
53
íc nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vÒ t
tëng, t×nh c¶m víi ngêi ®äc, ngêi nghe.
4. C¨n cø vµo ®©u ®Ó ®¸nh - C¨n cø vµo sù hÊp hÉn qua h×nh ¶nh miªu t¶ ®Ó
gi¸ hiÖu qu¶ cña miªu t¶ vµ liªn tëng tíi yÕu tè bÊt ngê trong truyÖn.
biÓu c¶m trong v¨n tù sù? - C¨n cø vµo sù truyÒn c¶m m¹nh mÏ qua çch trùc
tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t tëng t×nh c¶m cña t¸c
gi¶. VÝ dô: ®©y lµ ¸nh tr¨g trong ®ªm rõng Trêng
S¬n trong truyÖn ng¾n “M¶nh tr¨ng cuèi rõng” cña
NguyÔn Minh Ch©u: “Xe t«i ch¹y trªn líp s¬ng bång
bÒnh. M¶nh tr¨ng khuyÕt ®øng yªn ë cuèi trêi s¸ng
trong nh mét m¶nh b¹c. Khung cöa xe n¬i c« g¸i ngåi
lång léng ®Çy bãng tr¨ng”.
Qua çch miªu t¶ nµy trong v¨n tù sù khiÕn ngêi ®äc
nhËn thÊy ¸nh tr¨ng t¬i t¾n trong trÎo nh mèi t×nh
rÊt ®Ñp cña ®«i nam n÷ thanh niªn trªn hµnh tr×nh
cøu níc. Mét chót liªn tëng NguyÖt còng lµ tr¨ng th×
tõ chç NguyÖt to¶ ra mét thø ¸nh tr¨ng trong trÎo
Êy.Çch miªu t¶ nµy võa quen thuéc mµ còng rÊt
riªng. Cã ¸nh tr¨ng dÉn ®êng ra trËn. ¸nh tr¨ng hoµ
trong ý nghÜ l·ng m¹n cña chµng trai vÒ c« g¸i. ¸nh
tr¨ng hoµ víi h×nh ¶nh gîi c¶m cña ngêi thiÕu n÷ t¹o
nªn vÎ ®Ñp huyÒn ¶o.
(H/S ®äc ®o¹n v¨n ë c©u hái
4 SGK).
Gi¶i thÝch v× sao cã thÓ coi - X¸c ®Þnh çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m cïng sù
®o¹n trÝch v¨n b¶n tù sù díi ®ãng gãp n©ng cao gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch.
®©y rÊt thµnh c«ng trong + Miªu t¶:
viÖc sö dông çc yÕu tè miªu *Suèi reo râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa
t¶ vµ biÓu c¶m? nhá vµ v¨ng v¼ng trong kh«ng gian nh÷ng tiÕng sét
so¹t, nh÷ng tiÕng rung khe khÏ tëng ®©u cµnh c©y
®ang v¬n dµi vµ cá non ®ang mäc.
* Mét lÇn tõ phÝa mÆt ®Çm lÊp l¸nh díi kia næi lªn
mét tiÕng kªu dµi, n·o ruét ng©n vang rÒn rÒn.
Còng võa lóc mét v× sao rùc rì ®æi ng«i lít trªn
®Çu chóng t«i vÒ cïng mét híng ®ã, dêng nh tiÕng
than v·n mµ chóng t«i võa nghe thÊy kia ®· mang
theo mét luång ¸nh s¸ng.
* Nµng vÉn ngíc m¾t lªn cao, tay ®ì lÊy ®Çu, vai
kho¸c tÊm da cõu non nµng nh chó môc ®ång cña
nhµ trêi.
+ BiÓu c¶m:
* T«i c¶m thÊy cã çi g× m¸t rîi vµ mÞn mang tùa
nhÌ nhÑ xuèng vai t«i.
54
* Cßn t«i, t«i nh×n nµng ngñ, ®¸y lßng h¬i xao
xuyÕn nhng vÉn gi÷ ®îc m×nh v× ®ªm sao s¸ng kia
bao giê còng ®em l¹i cho t«i nh÷ng ý nghÜ cao
®Ñp.
* T«i tëng ®©u mét trong nh÷ng ng«i sao kia, ng«i
sao tinh tó nhÊt, ngêi s¸ng nhÊt l¹c mÊt ®êng ®i ®·
®Ëu xuèng vai t«i mµ thiªm thiÕp ngñ.
- YÕu tè miªu t¶ mang l¹i kh«ng gian yªn tÜnh cña
mét ®ªm ®Çy sao trªn trêi, chØ cßn nghe thÊy tiÕng
suèi reo, cá mäc, tiÕng kªu cña loµi c«n trïng. Cã
hai ngêi c« chñ vµ chµng trai (Môc ®ång, ®ang
thøc tr¾ng dâi nh×n sao).
Râ rµng yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m t¨ng thªm vÎ
®Ñp hån nhiªn cña c¶nh vËt, cña lßng ngêi. Ta nh
chøng kiÕn c¶nh ®ªm sao th¬ méng trªn nói cao ë
Pr«-v¨ng-x¬ miÒn Nam níc Ph¸p cïng nh÷ng rung
®éng khÏ khµng, say sa mµ thanh khiÕt trong t©m
hån chµng ch¨n cõu bªn c« g¸i ng©y th¬ xinh ®Ñp.
NÕu thiÕu nh÷ng yÕu tè nµy, chóng ra kh«ng c¶m
thÊy hÕt nh÷ng g× tèt ®Ñp ®ã.
II. Quan s¸t liªn tëng tëng t-
îng ®èi víi miªu t¶ vµ biÓu
c¶m trong v¨n tù sù.
1. Chän ®iÒn tõ (quan s¸t, - a  ®iÒn tõ liªn tëng
liªn tëng, tëng tîng) vµo çc « - b  ®iÒn tõ quan s¸t
trèng. - c  ®iÒn tõ tëng tîng
Tõ çch ®iÒn nµy, ta sÏ cã çc c©u v¨n thÓ hiÖn mét
kh¸i niÖm:
+ Liªn tëng: Tõ sù viÖc hiÖn tîng nµo ®ã mµ nghÜ
®Õn sù viÖc hiÖn tîng cã liªn quan.
+ Quan s¸t: Xem xÐt ®Ó nh×n râ, biÕt râ sù vËt
hay hiÖn tîng.
+ Tëng tîng: T¹o ra trong t©m trÝ h×nh ¶nh çi
kh«ng hÒ cã tríc m¾t hoÆc cßn cha hÒ gÆp.
2. §Ó lµm tèt viÖc miªu t¶ - Kh«ng chØ quan s¸t trong miªu t¶ mµ ph¶i liªn t-
trong v¨n tù sù ngêi lµm chØ ëng, tëng tîng míi g©y ®îc c¶m xóc. Trë l¹i ®o¹n v¨n
cÇn quan s¸t ®èi tîng mét çch cña A§«-®ª, “nh÷ng v× sao” ta nhËn ra.
kÜ cµng mµ kh«ng cÇn liªn t- - Ph¶i quan s¸t ®Ó nhËn ra. Trong ®ªm tiÕng suèi
ëng, tëng tîng kh«ng? nghe râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa,
nh÷ng tiÕng sét so¹t v¨ng v¼ng trong kh«ng gian.
* Tëng tîng: c« g¸i nom nh mét chó môc ®ång cña
nhµ trêi n¬i cã nh÷ng ®¸m cíi sao.
* Liªn tëng: Cuéc hµnh tr×nh trÇm lÆng, ngoan
55
3. Ph¶i t×m sù biÓu c¶m tõ ngo·n cña ngµn sao gîi nghÜ ®Õn ®µn cøu lín.
®©u. a)  ®óng
b)  ®óng
c)  ®óng
d)  kh«ng chÝnh x¸c. V× chØ cã tiÕng nãi cña
tr¸i tim cha ®ñ nã mang tÝnh chñ quan. Nh÷ng suy
nghÜ ch©n thµnh, s©u s¾c chØ cã thÓ liªn tëng çc
sù viÖc, sù vËt xung quanh m×nh. NÕu chØ dùa
vµo nhËn biÕt cña t©m hån m×nh th× cha ®ñ.
- Ghi nhí (tham kh¶o SGK)
III. Cñng cè
56
TiÕt:
Tam ®aÞ con gµ
(TruyÖn cêi)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc m©u thuÉn tr¸i tù nhiªn trong çch øng phã cña anh häc trß dèt
n¸t mµ hay khoe khoang.
2. ThÊy ®îc çi hay cña nghÖ thuËt nh©n vËt tù béc lé.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

(gäi H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)
I. §äc - t×m hiÓu - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy ph©n lo¹i truyÖn c-
1. TiÓu dÉn êi.
- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi + TruyÖn kh«i hµi: nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, mua
dung g×? vui Ýt nhiÒu cã tÝnh gi¸o dôc.
+ TruyÖn trµo phóng: phª ph¸n nh÷ng kÎ thuéc
giai cÊp quan l¹i bãc lét (trµo phóng thï), phª ph¸n
thãi h tËt xÊu trong néi bé nh©n d©n (trµo phóng
2. V¨n b¶n ban).
(H/S ®äc v¨n b¶n)
a. Gi¶i thÝch tõ khã (SGK)
b. Chñ ®Ò:
57
- Nªu chñ ®Ò truyÖn? - Miªu t¶ liªn tiÕp nh÷ng t×nh huèng vµ çch xö trÝ
cña anh häc trß dèt nhng hay khoe khoang l¹i liÒu
II. §äc - hiÓu lÜnh ®Ó lµm bËt lªn tiÕng cêi phª ph¸n.
- §èi víi truyÖn cêi nªn ph©n - truyÖn cêi rÊt Ýt nh©n vËt. Nh©n vËt chÝnh trong
tÝch nh thÕ nµo? Ph©n tÝch truyÖn lµ ®èi tîng chñ yÕu cña tiÕng cêi. V¶ l¹i
nh©n vËt hay ph©n tÝch t×nh truyÖn cêi kh«ng kÓ vÒ sè phËn, cuéc ®êi nh©n vËt
huèng g©y cêi? nh truyÖn cæ tÝch. Mäi chi tiÕt trong truyÖn ®Òu
1. Çi cêi híng vÒ t×nh huèng g©y cêi. Nªn t¸c gi¶ chØ ®äc -
- Nh©n vËt truyÖn lµ ai? hiÓu theo çi cêi vµ b¶n chÊt çi cêi.
- Nh©n vËt truyÖn lµ anh häc trß dèt hay nãi ch÷,
hay khoe khoang vµ rÊt liÒu lÜnh.
CÇn ph¶i hiÓu r»ng b¶n th©n çi dèt cña häc trß
kh«ng cã g× ®¸ng cêi. Çi dèt cña ngêi thÊt häc
nh©n d©n c¶m th«ng. Çi dèt cña häc trß nh©n d©n
chØ chª tr¸ch chø kh«ng cêi. ë ®©y cêi kÎ dèt hay
khoe, hay nãi ch÷. C¶ gan h¬n d¸m nhËn ®i d¹y trÎ.
Çi xÊu cña anh ta kh«ng dõng ë lêi nãi mµ ®· thµnh
- Çi cêi ®îc thÓ hiÖn nh thÕ hµnh ®éng.
nµo? (Tr¶ lêi c©u hái 1 SGK). - Çi cêi ®îc thÓ hiÖn nhiÒu lÇn. LÇn thø nhÊt:
+ M©u thuÉn tr¸i víi tù + Ch÷ kª thÇy kh«ng nhËn ra mÆt ch÷. Häc trß
nhiªn cña nh©n vËt. hái gÊp, thÇy nãi liÒu: “Dñ dØ lµ con dï d×”. Dñ
dØ ®©u ph¶i lµ ch÷ H¸n, mµ trªn ®êi nµy lµm g×
cã con vËt nµo lµ dñ dØ, dï d×. Anh häc trß nµy ®i
®Õn tËn cïng cña sù dèt n¸t th¶m h¹i vµ liÒu lÜnh.
* ThÇy liªn tiÕp bÞ ®Æt vµo Çi dèt ®· ®îc ®Þnh lîng. Anh ta võa dèt kiÕn thøc
çc t×nh huèng. s¸ch vë, võa dèt kiÕn thøc thùc tÕ.
ThÇy ®· gi¶i quyÕt nh thÕ + LÇn thø hai ta cêi vÒ sù giÊu dèt vµ sÜ diÖn
nµo? h·o cña anh häc trß lµm thÇy d¹y häc “ThÇy còng
kh«n, sî nhì sai ngêi nµo biÕt th× xÊu hæ míi b¶o
trß ®äc khe khÏ”. Râ rµng anh häc trß lµm thÇy
liÒu lÜnh bao nhiªu th× l¹i thËn träng bÊy nhiªu
* Gi¶i quyÕt t×nh huèng thÇy trong viÖc giÊu dèt. Anh ta dïng çi l¸u ç vÆt ®Ó gì
®· béc lé çi dèt cña m×nh nh bÝ. §ã lµ çch giÊu dèt.
thÕ nµo? + LÇn thø ba ta cêi khi thÇy t×m ®Õn thæ c«ng.
Thæ c«ng còng ®îc “khoÌo” vµo víi anh chµng häc
trß l¸u ç nµy. Çi dèt ngöa ra c¶ ba ®µi ©m d¬ng.
ThÇy ®¾c ý “BÖ vÖ ngåi lªn giêng b¶o trÎ ®äc to”.
Bän trÎ gµo to “Dñ dØ lµ con dï d×”. Çi dèt ®·
khuÕch ®¹i vµ ®îc n©ng lªn.
+ LÇn thø t lµ sù ch¹m tr¸n víi chñ nhµ. Thãi giÊu
dèt bÞ lËt tÈy. Çi dèt cña Thæ c«ng ®îc chÝnh thÇy
nh¹o b¸ng “M×nh ®· dèt Thæ c«ng nhµ nã cßn dèt
h¬n”. ThÇy ®· lßi çi ®u«i dèt vÉn gîng g¹o giÊu
58
dèt. “Dñ d× lµ con dï d×, con dï d× lµ chÞ con
c«ng, con c«ng lµ «ng con gµ”. §óng lµ tam ®¹i con
gµ. Lµm g× cã con dï d×, v¶ l¹i con c«ng ®©u ph¶i
2. B¶n chÊt çi cêi lµ cïng nguån gèc víi con gµ. Çi dèt nä lång víi çi
- Anh (chÞ) h·y nªu ý nghÜa çi dèt kia.
cña truyÖn? - ë mçi t×nh huèng g©y cêi trªn ®©y, anh häc trß
lµm thÇy d¹y häc gi¶i quyÕt t×nh huèng anh ta tù
béc lé çi dèt cña m×nh.
TiÕng cêi mang ý nghÜa phª ph¸n, nã hãm hØnh,
s©u s¾c vµ mang ®Ëm chÊt d©n gian. TruyÖn cã
nãi vÒ ch÷ nghÜa nhng kh«ng lØnh kØnh ch÷
nghÜa. TruyÖn cã ý nghÜa ®¸nh gi¸ çc h¹ng thÇy
trong x· héi phong kiÕn suy tµn, trong ®ã cã thÇy
®å d¹y ch÷. MÆt kh¸c, truyÖn kh«ng chØ phª ph¸n
çc «ng ®å phong kiÕn n¨m xa mµ cßn nh¾c nhë
c¶nh tØnh nh÷ng kÎ h«m nay còng m¾c bÖnh Êy.
- Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.
E. Tham kh¶o
- Hoµng TiÕn Tùu - B×nh gi¶ng truyÖn d©n gian, Nxb Gi¸o dôc, 2001
59
TiÕt:
Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc çi cêi (nguyªn nh©n çi cêi) vµ thÊy ®îc th¸i ®é cña nh©n d©n
víi b¶n chÊt tham nhòng cña quan l¹i ®Þa ph¬ng. §ång thêi thÊy ®îc t×nh
c¶nh bi hµi cña ngêi lao ®éng l©m vµo kiÖn tông.
2. N¾m ®îc biÖn ph¸p g©y cêi cña truyÖn.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

(H/S ®äc v¨n b¶n)
a. Gi¶i nghÜa tõ khã + SGK
b. Chñ ®Ò
- T×m chñ ®Ò truyÖn? - TruyÖn miªu t¶ thãi tham nhòng cña lÝ tëng trong
viÖc xö kiÖn. §ång thêi thÊy ®îc t×nh c¶nh bi hµi
cña ngêi lao ®éng l©m vµo viÖc kiÖn tông.
II. §äc - hiÓu
- Nh©n vËt trong truyÖn lµ - Nh©n vËt trong truyÖn lµ lÝ trëng víi ngêi theo
ai? kiÖn lµ C¶i vµ Ng«.
60
- Tríc hÕt giíi thiÖu sù viÖc mét çch ng¾n gän.
- Cai cêi ®îc miªu t¶ nh thÕ Viªn lÝ trëng “næi tiÕng xö kiÖn giái”. C¶i vµ Ng«
nµo? (Tr¶ lêi c©u hái 1 vµ 2 ë ®¸nh nhau råi mang nhau ®i kiÖn. C¶i sî kÐm thÕ
SGK) lãt tríc thÇy lÝ n¨m ®ång. Ng« biÖn chÌ l¸ mêi
®ång. KÕt qu¶ xö kiÖn Ng« th¾ng C¶i thua.
- Çi cêi cßn ®îc miªu t¶ ®Çy kÞch tÝnh qua cö chØ
vµ hµnh ®éng g©y cêi.
- §ã lµ cö chØ: “C¶i véi xoÌ n¨m ngãn tay ngÈng
mÆt nh×n thÇy lÝ khÏ bÈm”.
- Cö chØ Êy cña C¶i nh muèn nh¾c thÇy lÝ sè tiÒn
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ cö anh t¸c gi¶ “lãt” tríc. Cö chØ Êy gièng nh©n vËt
chØ nµy? trong kÞch c©m. LÊy cö chØ hµnh ®éng thay cho
lêi nãi.
- Tríc cö chØ Êy cña C¶i, - “ThÇy lÝ còng xoÌ n¨m ngãn tay tr¸i óp lªn n¨m
thÇy lÝ xö nh thÕ nµo? Em cã ngãn tay mÆt”. Cö chØ Êy phï hîp víi ®iÒu thÇy lÝ
nhËn xÐt nh thÕ nµo? th«ng b¸o víi C¶i liÒn ®ã. Nã cßn Èn mét nghÜa
kh¸c. §ã lµ çi ph¶i ®· bÞ çi kh¸c óp lªn che lÊp mÊt
råi. §ã lµ tiÒn, nhiÒu tiÒn, nhiÒu lÔ vËt lo lãt. Sù
kÕt hîp gi÷a cö chØ vµ lêi nãi ®· lµm bËt tiÕng cêi.
- Dïng h×nh thøc ch¬i ch÷ ®Ó g©y cêi. §©y lµ lêi
thÇy lÝ: “Tao biÕt mµy ph¶i… nhng nã l¹i ph¶i…
B»ng hai mµy”. Ph¶i trong c©u nãi nµy mang
nhiÒu nÐt nghÜa. Mét lµ lÏ ph¶i, chØ cã ®óng ®èi
lËp víi çi sai, lÏ tr¸i. NghÜa thø hai lµ ®iÒu b¾t
buéc cÇn ph¶i cã. Lêi thÇy lÝ lËp lê c¶ hai nghÜa
Êy, céng víi hai bµn tay óp lªn nhau b»ng mêi ngãn
th× râ rµng Ng« ®· ph¶i gÊp hai C¶i vµ lÏ ph¶i ë
Ng« còng gÊp hai. Çch xö kiÖn cña lÝ trëng thËt
- Anh (chÞ) ®¸nh gi¸ nh thÕ tµi t×nh.
nµo vÒ nh©n vËt Ng« vµ - Thùc ra t¸c gi¶ d©n gian còng kh«ng cã ý ®Þnh
C¶i? nãi vÒ nh÷ng ngêi l©m vµo viÖc kiÖn tông nh Ng«
vµ C¶i. ý nµy nã ®Õn mét çch tù nhiªn. T¸c gi¶ d©n
gian dïng tiÕng cêi ®Ó quÊt ®ßn roi vµo viÖc xö
kiÖn cña lÝ trëng. Song C¶i vµ Ng« l©m vµo kiÖn
mµ mÊt tiÒn. Riªng C¶i cßn mÊt tiÒn cßn ph¶i ph¹t
mét chôc roi”. TiÕng cêi còng dµnh cho hä nhng
thËt chua ch¸t. Hä võa ®¸ng th¬ng, võa ®¸ng tr¸ch.
III. Cñng cè - TruyÖn Ýt nh©n vËt, bè côc chÆt, rÊt ng¾n gän.
- Qua 2 truyÖn, chóng t¸c gi¶ Çi cêi thêng t¹o ra tõ nh÷ng m©u thuÉn gi÷a çi
rót ®îc nhËn xÐt vÒ truyÖn cã / kh«ng, b×nh thêng / kh«ng b×nh thêng, ®¹o lÝ /
cêi d©n gian? nghÞch lÝ, ngoµi / trong hiÖn tîng / b¶n chÊt. B¶n
chÊt çi cêi lµ ý nghÜa phª ph¸n cña nã. Cßn cã
tiÕng cêi vui cöa vui nhµ, vui anh vui em, tiÕng cêi
61
®éng viªn nhau trong cuéc sèng.
E. Tham kh¶o
- Theo Tr¬ng ChÝnh – Phong Ch©u, tiÕng cêi d©n gian ViÖt Nam – Nxb Khoa
häc x· héi, 1986
TiÕt:
Bµi viÕt sè 2: V¨n tù sù
Ngêi so¹n:
I.§Ò bµi tham kh¶o
§Ò1. KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc mét truyÖn ng¾n mµ anh (chÞ) yªu
thÝch (vÝ dô:Sä dõa, BÕn quª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i …)
§Ò2. H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i chuyÖn bè cña Xi-M«ng .
§Ò3.Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh, xuèng thuû cung ,Träng Thuû ®·t×m
gÆp l¹i MÞ Ch©u .Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra? H·y kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã.
II .Yªu cÇu chung
1.Xem l¹i ý nghÜa, ®¹c ®iÓm chung cña ph¬ng thøc tù sù vµ çch lµm mét bµi
v¨n tù sù (®· häc ë THCS , trong s¸ch Ng÷ v¨n líp 6,tËp 1)
2. KÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë bµi tríc vÒ çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù
vµ chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu trong v¨n b¶n tù sù ®Ó viÕt bµi.
III.Gîi ý çch lµm çc ®Ò bµi cô thÓ
§Ò 1: KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc mét truyÖn ng¾n mµ anh (chÞ) yªu thÝch
(vÝ dô:Sä dõa, BÕn quª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i …)
Gîi ý: Bµi lµm ph¶i ®¶m b¶o võa ®óng võa ®ñ néi dung cèt truyÖn. KÓ l¹i c©u
chuyÖn b»ng lêi v¨n cña m×nh. Tuy nhiªn, trong khi kÓ vÉn cã thÓ dÉn y nguyªn c©u
v¨n hoÆc lêi ®èi tho¹i cña çc nh©n vËt trong t¸c phÈm. Cã thÓ tham kh¶o dµn ý díi
®©y (kÓ l¹i truyÖn sù tÝch Sä Dõa).
(A) Më bµi
- KÓ giíi thiÖu gia c¶nh bè mÑ Sä Dõa
- Sù ra ®êi thÇn k× vµ h×nh ¶nh dÞ d¹ng cña Sä Dõa.
(B) Th©n bµi
LÇn lît kÓ çc sù viÖc sau:
- Sä Dõa ®i ch¨n bß cho nhµ Phó «ng nh÷ng tëng sÏ rÊt khã kh¨n nhng cËu
ch¨n rÊt giái.
62
- Phó «ng c¾t cö ba c« con g¸i ®i ®a con cho Sä Dõa
+ Hai c« chÞ ¸c nghiÖt, kiªu k×, thêng h¾t hñi Sä Dõa.
+ C« ót hiÒn lµnh, tÝnh hay th¬ng ngêi, ®èi ®·i víi Sä Dõa rÊt tö tÕ.
- C« ót nhiÒu lÇn b¾t gÆp Sä Dõa biÕn thµnh chµng trai tuÊn tó kh«i ng«
®em lßng yªu th¬ng chµng.
- Sä Dõa ®ßi mÑ sang hái cho m×nh con g¸i Phó «ng.
- Hai c« chÞ xÊu tÝnh nªn tõ chèi. C« ót v× biÕt ®îc th©n h×nh cña Sä Dõa
nªn cói mÆt, e lÖ b»ng lßng,…
- Sä Dõa ®i thi. Tríc khi ®i cßn dÆn dß vµ trao cho vî nh÷ng vËt hé th©n,
- Hai c« chÞ bµy mu ¸c råi ®Èy c« em vµo bong ç.
- C« em kh«ng chÕt, gi¹t vµo ë ®¶o hoang råi may m¾n nhê vµo nh÷ng vËt hé
th©n mµ gÆp ®îc chång m×nh.
(C) KÕt bµi
- Hai c« chÞ thÊy c« em trë vÒ th× xÊu hæ bá ®i biÖt tÝch.
- Vî chång quan tr¹ng tõ ®Êy sèng h¹nh phóc bªn nhau.
* Lu ý: Víi kiÓu lo¹i ®Ò bµi nµy, ngêi viÕt ph¶i biÕt lùa chän nh÷ng chi tiÕt, nh÷ng
sù viÖc tiªu biÓu trong t¸c phÈm råi diÔn ®¹t l¹i b»ng v¨n phong cña m×nh, tr¸nh kÓ
dµi dßng, qu¸ tham chi tiÕt.
§Ò2. H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i chuyÖn bè cña Xi-M«ng.
Gîi ý: §©y lµ kiÓu lo¹i ®Ó kÓ chuyÖn tëng tîng nhËp vai. Muèn lµm tèt cÇn
ph¶i ®Æt m×nh vµo hoµn c¶nh cña Xi-M«ng, biÕn chuyÖn cña Xi-M«ng
thµnh lêi tù thuËt cña m×nh. Cã thÓ x©y dùng dµn ý kÓ chuyÖn nh sau:
(A) Më bµi
- Giíi thiÖu
+ T«i lµ Xi-M«ng, lµ con cña mÑ Bl¨ng-sèt vµ bè Phi-lip yªu th¬ng.
+ ThÕ nhng, çc b¹n biÕt kh«ng, tríc ®©y t«i ®· v« cïng ®au khæ v× bÞ coi lµ
®øa trÎ kh«ng cã bè.
(B) Th©n bµi
KÓ l¹i lÇn lît çc sù kiÖn trong ®o¹n trÝch “Bè cña Xi-M«ng”.
(1) H«m Êy lµ ngµy ®Çu tiªn t«i ®i häc:
- BÞ b¹n bÌ trªu chäc nh thÕ nµo?
- B¶n th©n ®au ®ín ra sao? (trong suy nghÜ, hµnh ®éng…)
- C¶m gi¸c sî h·i, muèn lÈn tr¸nh, xa l¸nh b¹n bÌ.
(2) T«i ®· bá lªn bê s«ng, trong ®Çu v¬ng vÊn ý ®Þnh tö tù ngay lóc Êy.
- KÓ l¹i t©m tr¹ng v« cïng tuyÖt väng lóc ë bê s«ng.
- C¶nh vËt lóc ®ã nh thÕ nµo? Nã khiÕn “t«i” c¶m gi¸c ra sao?
(3) §ang tuyÖt väng, bçng nhiªn cã mét bµn tay ch¾c nÞch ®Æt lªn vai t«i. §ã
lµ b¸c thî rÌn Phi-lÝp.
- KÓ l¹i viÑc b¸c thî rÌn nãi chuyÖn víi m×nh ra sao.
- B¸c ®a m×nh vÒ vµ nãi chuyÖn víi mÑ thÕ nµo?
(4) V« cïng sung síng khi b¸c Phi-lÝp ®ång ý nhËn lµm cha cña m×nh.
- Muèn khoe víi çc b¹n vµ tù hµo v× m×nh cã bè.
(C) KÕt bµi
63
- §©y lµ c©u chuyÖn cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi b¶n th©n t«i.
KÓ tõ ngµy Êy t«i lu«n h¹nh phóc vµ tù hµo v× ®îc sèng trong t×nh yªu th-
¬ng cña bè mÑ.
§Ò3:Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh , xuèng thuû cung , Träng thuû ®· t×m gÆp
l¹i MÞ Ch©u . Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra ? H·y kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã .
Gîi ý: §©y lµ lo¹i ®Ò yªu cÇu kÓ chuyÖn tëng tîng vµ s¸ng t¹o . ®Ó lµm tèt lo¹i
bµi nµy cÇn ph¸t huy kh¶ n¨ng tëng tîng liªn tëng (çc sù viÖc , çc chi tiÕt ®Î t¹o
thµnh cèt truyÖn ) . Yªu cÇu çc chi tiÕt, sù viÖc ph¶i ®¶m b¶o l«gic , ph¶i phï hîp
víi t©m lÝ, tÝnh çch cña çc nh©n vËt. Kh«ng nh÷ng thÕ çch gi¶i quyÕt ®îc ®a ra
còng ph¶i lµm hµi lßng ngêi ®äc.
Cã thÓ tham kh¶o mét dµn ý díi ®©y.
(A) Më bµi
- Sau khi an t¸ng cho vî, Träng Thuû ngµy ®ªm buån rÇu khæ n·o.
- Mét h«m ®ang t¾m, Träng Thuû nh×n thÊy bãng MÞ Ch©u ë díi níc bÌn
nh¶y xuèng giÕng «m nµng mµ chÕt.
(B) Th©n bµi
(1) Träng Thuû l¹c xuèng thñy cung.
- V× trong lßng lu«n «m nçi nhí MÞ Ch©u nªn sau khi chÕt, linh hån Träng
Thuû tù t×m ®Õn thñy cung.
- Miªu t¶ c¶nh ë díi thuû cung (cung ®iÖn nguy nga léng lÉy, ngêi hÇu ®i
l¹i rÊt ®«ng…).
(2) Träng Thuû gÆp l¹i MÞ Ch©u.
- §ang ng¬ ng¸c th× Träng Thuû bÞ qu©n lÝnh b¾t vµo ®¹i ®iÖn.
- Träng Thuû ®îc ®a ®Õn quú tríc mÆt mét ngêi mµ lÝnh hÇu gäi lµ c«ng
chóa.
- Sau mét håi lôc vÊn, Träng Thuû kÓ râ mäi sù t×nh. Lóc Êy MÞ Ch©u
còng rng rng níc m¾t.
(3) MÞ Ch©u kÓ l¹i chuyÖn m×nh vµ tr¸ch Träng Thuû.
- MÞ Ch©u chÕt, ®îc vua Thuû TÒ nhËn lµm con nu«i.
- MÞ Ch©u cøng r¾n, nÆng lêi phª ph¸n o¸n tr¸ch Träng Thuû.
+ Tr¸ch chµng lµ ngêi ph¶n béi.
+ Tr¸ch chµng gieo bao ®au ®ín cho hai cha con nµng vµ ®Êt níc.
- MÞ Ch©u nhÊt quyÕt cù tuyÖt Träng Thuû råi c¶ cung ®iÖn tù nhiªn
biÕn mÊt.
(4) Träng Thuû cßn l¹i mét m×nh: Buån rÇu, khæ n·o, Träng Thuû mong íc n-
íc biÓn ngµn n¨m sÏ xo¸ s¹ch lÇm lçi cña m×nh.
(C) KÕt bµi
Träng Thuû ho¸ thµnh mét bøc tîng ®¸ vÜnh viÔn n»m l¹i díi ®¸y ®¹i d¬ng.
* Lu ý: Ngêi viÕt cã thÓ vÉn dùa vµo dµn ý nªu trªn nhng cã thÓ chän néi dung
c©u chuyÖn kh¸c, vÝ dô:
- Träng Thuû vµ MÞ Ch©u gÆp gì nhau. Hai ngêi tá ra ©n hËn. Nhng råi hä
quyÕt ®Þnh tõ bá mäi chuyÖn ë d¬ng gian ®Ó sèng cuéc sèng vî chång h¹nh phóc
níi ®¸y níc.
64
- MÞ Ch©u gÆp Träng Thuû. Nµng ph©n râ lÝ t×nh vÒ nh÷ng chuyÖn lóc hai
ngêi cßn sèng. HiÓu lêi vî, Träng Thuû tá ra ©n hËn, nhËn tÊt c¶ lçi lÇm vÒ m×nh.
Hai ngêi høa hÑn sÏ lµm nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp ®Ó bï ®¾p nh÷ng lçi lÇm tríc ®©y.
§Ò 4: KÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia ®×nh, t×nh
b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt.
Gîi ý: KØ niÖm ®îc chän cÇn cã chän läc (ph¶i quan träng, ph¶i giµu Ên tîng vµ
giµu c¶m xóc). Khi kÓ cÇn chó ý ®¶m b¶o ®óng ng«i ngêi kÓ (ng«i thø nhÊt).
Cã thÓ tham kh¶o dµn ý nh sau:
(A) Më bµi
- Giíi thiÖu mèi quan hÖ cña b¶n th©n víi ngêi mµ m×nh ®· cã ®îc kØ niÖm giµu
Ên tîng vµ s©u s¾c («ng bµ, cha mÑ, b¹n bÌ, thÇy c«…).
- KÓ l¹i hoµn c¶nh n¶y sinh kØ niÖm Êy (trong mét lÇn vÒ th¨m quª, trong mét lÇn
cïng c¶ líp ®i ch¬i, ®i häc nhãm hoÆc trong mét lÇn ®îc ®iÓm tèt, hay mét lÇn
m¾c lçi ®îc thÇy c« réng lîng ph©n tÝch vµ tha thø…).
(B) Th©n bµi
(1) Giíi thiÖu chung vÒ t×nh c¶m cña b¶n th©n víi ngêi mµ ta s¾p xÕp (t×nh
c¶m g¾n bã l©u bÒn hay míi gÆp, míi quen, míi ®îc thÇy (c«) d¹y bé m«n hay chñ
nhiÖm…)
(2) KÓ vÒ kØ niÖm.
- C©u chuyÖn diÔn ra vµo khi nµo?
- KÓ l¹i néi dung sù viÖc.
+ Sù viÖc x¶y ra nh thÕ nµo?
+ Çch øng xö cña mäi ngêi ra sao?
VÝ dô: Vµo giê kiÓm tra, t«i kh«ng häc thuéc bµi nhng kh«ng nãi thËt. T«i t×m ®ñ
lÝ do ®Ó chèi quanh co (do mÑ t«i bÞ èm…). Nhng kh«ng ngê h«m tríc c« cã gäi
®iÖn cho mÑ trao ®æi vÒ t×nh h×nh häc tËp cña t«i. Nhng ngay lóc Êy c« kh«ng
tr¸ch ph¹t. §Ó gi÷ thÓ diÖn cho t«i, c« mêi t«i cuèi giê ë l¹i ®Ó “hái th¨m” søc khoÎ
cña mÑ t«i.
- KØ niÖm Êy ®· ®Ó l¹i trong b¶n th©n ®iÒu g×? (Mét bµi häc, thªm yªu quý
«ng bµ, cha mÑ, b¹n bÌ, thÇy c« h¬n…).
(C) KÕt bµi
- NhÊn m¹nh l¹i ý nghÜa cña kØ niÖm Êy.
- Tù hµo vµ h¹nh phóc v× cã ®îc ngêi «ng (bµ, cha mÑ, b¹n, thÇy c«…) nh thÕ.
65
TiÕt:
Ca dao than th©n, yªu th¬ng, t×nh nghÜa
Ngêi so¹n:
A.Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:
1.C¶m nhËn ®îc tiÕng h¸t than th©n vµ lêi ca yªu th¬ng, t×nh nghÜa cña
ngêi b×nh d©n trong x· héi phong kiÕn qua nghÖ thuËt ®Ëm mµu s¾c tr÷
t×nh d©n gian.
2. §ång c¶m víi t©m hån ngêi lao ®éng vµ s¸ng t¸c cña hä.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
I. §äc – t×m hiÓu TiÓu dÉn nªu:
1. TiÓu dÉn - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ ca dao. Ca dao lµ tiÕng nãi
(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn) t×nh c¶m: gia ®×nh, quª h¬ng ®Êt níc, t×nh yªu
- PhÇn tiÓu dÉn nªu néi dung løa ®«i vµ nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c.
g×? - Ca dao cæ truyÒn cßn lµ tiÕng h¸t than th©n,
nh÷ng lêi ca yªu th¬ng t×nh nghÜa cÊt lªn tõ cuéc
®êi cßn nhiÒu xãt xa cay ®¾ng nhng ®»m th¾m
©n nghÜa bªn gèc ®a, giÕng níc, s©n ®×nh. Bªn
c¹nh cßn lµ lêi ca hµi híc thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c
quan cña ngêi lao ®éng.
- NghÖ thuËt cña ca dao: Ca dao thêng ng¾n gän,
66
giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô, biÓu tîng truyÒn
thèng, h×nh thøc lÆp l¹i, ®èi ®¸p mang ®Ëm s¾c
th¸i d©n gian.
II. §äc – hiÓu - Chñ thÓ cña hai bµi ca nµy ®Òu lµ ngêi phô n÷
1. Bµi 1 vµ 2 sèng trong x· héi cò. hä ®· tù kh¼ng ®Þnh vÒ
a. Hai lêi than th©n ®Òu më m×nh. Çch so s¸nh tu tõ khiÕn ngêi ®äc cã sù liªn t-
®Çu b»ng th©n em nh…víi ëng ®Ó t×m ra thuéc tÝnh gi÷a tÊm lôa ®µo, cñ Êu
©m ®iÖu xãt xa, ngËm ngïi. gai víi ngêi phô n÷. ë mçi bµi t¸c gi¶ nhËn ra vÎ ®Ñp
Ngêi than th©n lµ ai vµ th©n riªng cña ngêi phô n÷. “TÊm lôa ®µo” gîi ra vÎ
phËn hä nh thÕ nµo? ®Ñp duyªn d¸ng, mÒm m¹i, tha thít mµ quý b¸u. ë
bµi hai “cñ Êu gai” l¹i mang ®Õn vÎ ®Ñp, phÈm
chÊt chñ yÕu bªn trong, nÊp díi h×nh thøc cã vÎ xÊu
xÝ “Ruét trong…®en”. C¶ hai bµi ®Òu khai th¸c
theo chiÒu híng bèi c¶nh sö dông. §ã lµ “chî” ë
lµng quª hoÆc chèn thµnh thÞ. Tõ nh÷ng bµi ca nµy
t¸c gi¶ lµm næi bËt sè phËn cña ngêi phô n÷. Më
®Çu b»ng hai tiÕng “th©n em”, c¶ hai bµi diÔn t¶
sù phô thuéc, ngêi phô n÷ kh«ng quyÕt ®Þnh ®îc sè
phËn cña cuéc ®êi m×nh. “Th©n em” lµ lêi chung
cña hä víi th©n phËn nhá bÐ, ®¾ng cay téi nghiÖp,
gîi cho ngêi nghe sù chia sÎ, ®ång c¶m s©u s¾c.
b. ThËn phËn cã nÐt chung - Th©n phËn cã nÐt chung nhng nçi ®au khæ cña
nhng nçi ®au cña tõng ngêi l¹i tõng ngêi l¹i mang nh÷ng nÐt riªng.
mang s¾c th¸i riªng ®îc diÔn + Bµi 1: “TÊm lôa ®µo” ®Ñp, quý b¸u ®ã l¹i
t¶ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh so mang ra chî “PhÊt ph¬ gi÷a chî”. Kh«ng n¬i bÊu
s¸nh Èn dô kh¸c nhau. Anh vÝu, bÞ phô thuéc hoµn toµn vµo ngêi mua, vµo çch
(chÞ) c¶m nhËn ®îc g× qua sö dông cña nhiÒu h¹ng ngêi kh¸c nhau trong x· héi,
mçi h×nh ¶nh. ngêi phô n÷ kh«ng quyÕt ®Þnh ®îc cuéc ®êi sè
Trong nçi ®au vÉn thÊy nÐt phËn cña m×nh.
®Ñp cña hä. §ã lµ nÐt ®Ñp + Bµi 2: “Cñ Êu gai”: Gîi ra sù ®èi lËp gi÷a
g×? phÈm chÊt bªn trong vµ bªn ngoµi ®en ®ñi. H×nh
- §äc thªm nh÷ng bµi ca cã d¸ng bªn ngoµi thiÕu chót thÈm mÜ nhng phÈm
chñ ®Ò nµy. chÊt bªn trong th× thËt tuyÖt vêi. Trong nçi ®au t¸c
gi¶ vÉn thÊy nÐt ®Ñp riªng. §ã lµ phÈm chÊt con
ngêi.
- Em nh c©y quÕ gi÷a rõng
Th¬m tho ai biÕt ng¸t lõng ai hay
-Th©n em nh miÕng cau kh«
Ngêi tinh tham máng ngêi th« tham dµy
2. Bµi ba - Chñ ®Ò bµi ca nµy kh¸c víi hai bµi trªn. Ta khã x¸c
a. Më ®Çu bµi ca dao nµy ®Þnh ®©y lµ lêi cña chµng trai hay c« g¸i. Cã
cã g× kh¸c víi hai bµi trªn? ®iÒu kh¼ng ®Þnh ®îc ngay. §ã lµ t©m sù, than thë
HiÓu thÕ nµo vÒ tõ “ai” cña ngêi lì duyªn.
67
trong c©u “ai lµm chua xãt - “Ai” lµ ®¹i tõ phiÕm chØ. Nã chØ chung tÊt c¶
lßng nµy khÕ ¬i” nh thÕ mäi ngêi. Trong bµi ca dao nµy tõ ai chØ ngêi trong
nµo? cuéc (chµng trai hoÆc c« g¸i) hoÆc cha mÑ Ðp
duyªn mµ chia c¾t mèi t×nh cña hä, hay nh÷ng ®èi
tîng kh¸c. Tõ “ai” gîi ra sù tr¸ch mãc, o¸n giËn, nghe
xãt xa ®Õn tËn ®¸y lßng.
- BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa vÉn bÒn v÷ng thuû
b. BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa chung. §iÒu ®ã ®îc kh¼ng ®Þnh.
vÉn bÒn v÷ng thuû chung. + MÆt tr¨ng so s¸nh víi mÆt trêi.
§iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn qua §©y lµ t×nh c¶nh hiÖn t¹i, ngêi bÞ lì duyªn so s¸nh
hÖ thèng so s¸nh Èn dô nh ngêi m×nh th¬ng yªu nh mÆt tr¨ng. Ngêi m×nh
thÕ nµo? V× sao t¸c gi¶ d©n kh«ng thuËn, kh«ng ng nh mÆt trêi. Nh©n vËt tr÷
gian l¹i lÊy h×nh ¶nh cña t×nh ca ngîi ngêi m×nh yªu th¬ng.
thiªn nhiªn vò trô ®Ó kh¼ng + Sao h«m, sao mai, sao vît chØ lµ mét ng«i sao ë
®Þnh t×nh nghÜa cña con nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trong kh«ng gian. §iÒu
ngêi? kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû ë hai tiÕng
“M×nh ¬i” tha thiÕt vµ gîi nhí, gîi th¬ng “cã nhí ta
ch¨ng” ®Õn kÕt thóc: “Ta nh sao vît chê tr¨ng gi÷a
trêi”. NhiÒu Èn dô nhng ý tëng cña bµi ca ®Çu,
cuèi ®Òu thèng nhÊt. NÕu trªn kia so s¸nh ngÇm ng-
êi m×nh yªu nh mÆt tr¨ng th× kÕt thóc lµ sù kh¼ng
®Þnh m¹nh mÏ. §©y lµ søc m¹nh cña t×nh yªu thuû
chung. Mét trong nh÷ng nÐt ®Ñp cña t©m hån ViÖt
Nam.
- T¸c gi¶ sù dông nhiÒu h×nh ¶nh vò trô, thiªn nhiªn
bëi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng lu«n g¾n bã, gÇn
gòi thiªn nhiªn. Hä s½n sµng chia sÎ ®êi sèng t©m
hån cña m×nh.
- §ã lµ vÎ ®Ñp cña lßng chung thuû cña søc m¹nh
c. C©u cuèi “Ta nh…Trêi” t×nh yªu, cña t×nh yªu th¬ng ®· ®îc ®Æt trong thö
thÓ hiÖn vÎ ®Ñp g×? H·y th¸ch. §ã lµ t×nh yªu ®Ých thùc, t×nh yªu m·nh
ph©n tÝch. liÖt.ChØ cã nh÷ng mèi t×nh dÆt trong thö th¸ch míi
cã søc m¹nh Êy.
3. Bµi 4
- Th¬ng nhí vèn lµ t×nh c¶m
khã h×nh dung nhÊt lµ th¬ng
nhí ngêi yªu. VËy mµ trong - Bµi ca dùa vµo nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt. §ã lµ
bµi ca dao nµy nã l¹i ®îc sù dông biÖn ph¸p nh©n ho¸ vµ ho¸n dô. Kh¨n, ®Ìn
diÔn t¶ thËt cô thÓ, tinh tÕ còng lµ h×nh ¶nh ho¸n dô ®Ó chØ ngêi cã kh¨n, cã
vµ gîi c¶m. §ã lµ nhê thñ ph¸p ®Ìn. ChiÕc kh¨n nhiÒu lÇn r¬i xuèng råi l¹i ®îc
®ã ®· t¹o ®îc hiÖu qu¶ nghÖ nhÆt lªn. Nçi nhí ngêi yªu cña c« g¸i ®· lµm c«
thuËt nh thÕ nµo? kh«ng yªu chót nµo. Mµ sao cã thÓ yªu ®îc. Ngän
68
®Ìn, ®«i m¾t còng nh lßng ngêi nhí th¬ng thao
thøc. Hái kh¨n, hái ®Ìn, hái m¾t còng lµ hái lßng
m×nh. C« g¸i th¬ng nhí ®Õn kh«ng ngñ ®îc. H×nh
thøc lÆp l¹i có ph¸p (cïng kiÓu c©u) ®· t« ®Ëm nçi
nhí th¬ng d»ng dÆc kh«ng ngu«i cña c« g¸i. Ta tëng
tîng c« g¸i lóc nµy ra ngÈn vµo ng¬, bån chån
phiÒn muén. C©u th¬ bèn tiÕng (thÓ v·n bèn) diÔn
t¶ t©m tr¹ng c« g¸i Êy qua ©m ®iÖu thËt râ.
- §Õn hai c©u cuèi “§ªm qua mét bÒ” “Mét nçi”,
“Mét bÒ” mµ ho¸ thµnh nhiÒu ®iÒu vÊn v¬ng thao
thøc. V× sao? C« g¸i lo chµng trai hay lo cho m×nh
hay lo cho chµng trai kh«ng cßn yªu th¬ng m×nh nh
m×nh ®· yªu th¬ng. §©y lµ t©m tr¹ng cña nh÷ng ng-
êi phô n÷ ®ang yªu.
- M« tÝp lµ g×? Lµ khu«n, d¹ng, kiÓu trong TiÕn
ViÖt nh¾m chØ nh÷ng thµnh tè, nh÷ng bé phËn lín
hoÆc nhá ®· ®îc h×nh thµnh æn ®Þnh bÒn v÷ng
vµ ®îc sö dông nhiÒu lÇn trong s¸ng t¸c v¨n häc
nghÖ thuËt, nhÊt lµ trong v¨n häc nghÖ thuËt d©n
gian.
- ChiÕc cÇu lµ mét trong m« tÝp cña ca dao tr÷
t×nh. Khi th× b¾c chiÕc cÇu qua s«ng b»ng cµnh
hång “C« kia ®øng ë bªn s«ng muèn sang anh ng¶
cµnh hång cho sang” khi th×:
íc g× s«ng réng mét gang
B¾c cÇu d¶i yÕm cho chµng sang ch¬i
Lµm g× cã con s«ng nµo réng mét gang còng nh
chiÕc cÇu d¶i yÕm th× thËt phi lÝ, rÊt ¶o. Nhng çi
hay cña bµi ca dao nµy l¹i ë mét t×nh huèng phi lÝ
kh«ng cã thùc Êy vµ t×nh ý mµ nã gîi lªn.
Hä muèn con s«ng chØ cã mét gang ®Ó gÇn gòi
5. Bµi 6 nhau. C« g¸i b¾c chiÕc cÇu ®ãn chµng trai b»ng
- V× sao nãi tíi t×nh nghÜa d¶i yÕm mÒm m¹i mang h¬i Êm, nhÞp ®Ëp cña tr¸i
cña con ngêi ca dao l¹i dïng tim mét phÇn c¬ thÓ thiªng liªng ®»m th¾m mang
h×nh ¶nh muèi – gõng? Ph©n nÐt riªng cña n÷ tÝnh. T×nh yªu thËt m·nh liÖt.
tÝch ý nghÜa biÓu tîng vµ gi¸ - Nãi tíi t×nh nghÜa con ngêi, ca dao mîn h×nh ¶nh
trÞ biÓu c¶m cña h×nh ¶nh muèi – gõng v× muèi mÆn, gõng cay. Thuéc tÝnh Êy
nµy trong bµi ca dao nµy vµ ®Ó diÔn t¶ t×nh nghi· con ngêi cã mÆn mµ, cã cay
t×m thªm mét sè bµi ca dao cã ®¾ng. T×nh ngêi tr¶i qua mÆn mµ, cay ®¾ng míi
h×nh ¶nh muèi – gõng ®Ó s©u ®Ëm, míi nÆng nghÜa, nÆng t×nh, míi thËt
minh ho¹. th¬ng nhau.
- Song ë ng÷ c¶nh nµy ph¶i ®îc hiÓu: muèi ba n¨m
vÉn cßn mÆn nhng thêi gian cã thÓ lµm cho muèi
69
nh¹t dÇn. Gõng chÝn th¸ng con cay nh÷ng thêi gian
sÏ lµm cho gõng kh«ng cßn cay n÷a. Nhng víi ®«i ta:
T×nh nÆng, nghÜa dµy
Cã xa nhau ®i n÷a còng ba v¹n s¸u ngµn ngµy míi
xa
Bµi ca cã lêi kÕt cÊu theo thêi gian. §é mÆn cña
muèi, ®é cay cña gõng cßn cã h¹n: T×nh ta lµ m·i
m·i. §«i t¸c gi¶ g¾n bã víi nhau m·i m·i. NÕu cã xa
th× còng ph¶i ba v¹n s¸u ngµn ngµy, nghÜa lµ mét
tr¨m n¨m, mét ®êi ngêi. T×nh nÆng, nghÜa dµy bëi
g¾n bã c¶ mét ®êi, mét kiÕp.
- Nh÷ng c©u ca dao t¬ng tù:
+ Tay bng chÐn muèi ®Üa gõng
III. Cñng cè Gõng cay muèi mÆn xin ®ng quªn nhau
- C©u hái 6 + Muèi cµng mÆn, gõng cµng cay
Qua chïm ca dao ®· häc anh §«i ta t×nh nÆng nghÜa dµy em ¬i!
(chÞ) thÊy nh÷ng biÖn ph¸p - Çch nãi b»ng h×nh ¶nh: So s¸nh c«ng khai, so
nghÖ thuËt nµo thêng ®îc s¸nh ngÇm (Èn dô)
dïng trong ca dao? Nh÷ng - Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt cã nÐt riªng: LÊy
biÖn ph¸p ®ã cã nÐt riªng g× nh÷ng sù vËt gÇn gòi cô thÓ víi ®êi sèng cña ngêi
kh¸c víi nghÖ thuËt th¬ cña lao ®éng ®Ó so s¸nh, ®Ó gäi tªn trß chuyÖn nh:
v¨n häc viÕt nhÖn, sao, mËn, ®µo, vên hång, çi ®ã, con s«ng,
chiÕc cÇu, chiÕc kh¨n, çi ®Ìn, ®«i m¾t.
Trong khi ®ã v¨n häc viÕt sö dông trang träng h¬n.
Mét bªn ®Ëm chÊt d©n gian. Mét bªn mang tÝnh
chÊt b¸c häc.
+Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.
70
TiÕt:
§Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1.NhËn râ ®Æc ®iÓm çc mÆt thuËn lîi, h¹n chÕ cña ng«n ng÷ nãi vµ ng«n
ng÷ viÕt ®Ó diÔn ®¹t tèt khi giao tiÕp.
2. N©ng tr×nh ®é lªn thµnh kÜ n¨ng tr×nh bµy miÖng hoÆc viÕt v¨n b¶n
phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. §äc – hiÓu - Thña loµi ngêi míi sinh ra trao ®æi víi nhau b»ng
- ng«n ng÷ nãi vµ viÕt h×nh ng«n ng÷ hµnh ®éng. DÉn ®Õn tiÕng nãi h×nh
thµnh nh thÕ nµo? thµnh hä trao ®æi tõ ng÷ tëng t×nh c¶m b»ng ng«n
71
(H/S ®äc mÊy dßng ®Çu) ng÷ nãi. Sau nµy t×m ra ch÷ viÕt, con ngêi dïng ch÷
bªn c¹nh lµ tiÕng nãi ®Ó th«ng tin cho nhau. Nãi vµ
viÕt lµ biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn trong lÞch sö v¨n
1. §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ minh nh©n lo¹i.
nãi
(H/S lÇn lît ®äc SGK)
+ PhÇn 1 ghi nhí SGK tr×nh - Ng«n ng÷ nãi cã ®Æc ®iÓm: §ã lµ ng«n ng÷ ©m
bµy néi dung g× vÒ ®Æc thanh, lµ lêi nãi trong giao tiÕp. Ngêi nãi vµ ngêi
®iÓm ng«n ng÷ nãi? nghe trùc tiÕp trao ®æi víi nhau:
+ Hä cã thÓ ®æi vai (nãi – nghe – nghe – nãi) cho
nªn trong giao tiÕp cã thÓ söa ®æi.
+ Ngêi nãi Ýt cã ®iÒu kiÖn gät giòa, ngêi nghe Ýt
cã ®iÒu kiÖn suy ngÉm, ph©n tÝch.
- PhÇn hai SGK - Ng«n ng÷ nãi:
Tr×nh bµy néi dung g× vÒ + RÊt ®a d¹ng vÒ ng÷ ®iÖu (vÝ dô) cã thÓ cao,
®Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi. thÊp, nhanh, chËm, m¹nh, yÕu, liªn tôc, hay ng¾t
qu·ng. Râ rµng ng÷ ®iÖu lµ yÕu tè quan träng gãp
phÇn béc lé bæ sung th«ng tin.
+ Phèi hîp gi÷a ©m thanh vµ cö chØ, d¸ng ®iÖu.
- Tõ ng÷ sö dông trong ng«n ng÷ nãi kh¸ ®a d¹ng.
+ Tõ ®Þa ph¬ng
+ KhÈu ng÷
+ TiÕng lãng
+ BiÖt ng÷
- C©u cã khi rêm rµ, trïng lÆp vÒ tõ ng÷ v× kh«ng
cã thêi gi©n gät giòa ®©y lµ giao tiÕp tøc thêi.
- CÇn ph©n biÖt gi÷a nãi vµ - Gièng nhau: cïng ph¸t ra ©m thanh. Song ®äc lÖ
®äc nh thÕ nµo? thuéc vµo v¨n b¶n ®Õn tõng dÊu ng¾t c©u. Trong
khi ®ã ngêi nãi ph¶i tËn dông ng÷ ®iÖu cö chØ,
®Ó diÔn c¶m.
2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ viÕt - Môc 1 SGK tr×nh bµy: Ng«n ng÷ viÕt ®îc thÓ
(H/S ®äc lÇn lît çc phÇn ë hiÖn b»ng ch÷ viÕt trong v¨n b¶n vµ ®îc tiÕp nhËn
SGK). b»ng thÞ gi¸c.
- Nªu ®Æc ®iÓm cña ng«n + Ngêi viÕt vµ ngêi ®äc ph¶i bãªt çc kÝ hiÖu ch÷
ng÷ viÕt ®îc tr×nh bµy môc 1 viÕt, çc quy t¾c chÝnh t¶, çc quy t¾c tæ chøc v¨n
SGK. b¶n (vÝ dô).
+ Khi viÕt ph¶i suy ngÉm, lùa chän, gät giòa nªn
ngêi ®äc ph¶i ®äc ®i ®äc l¹i, ph©n tÝch nghiÒm
ngÉm ®Ó lÜnh héi.
+ Ng«n ng÷ viÕt ®Õn víi d«ng ®¶o b¹n ®äc trong
kh«ng gian vµ thêi gian l©u dµi (vÝ dô…).
- Nªu ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ - Tõ ng÷ phong phó nªn khi viÕt tha hå ®îc lùa chän
viÕt tr×nh bµy ë môc 2 SGK. thay thÕ.
72
- Nªu ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ + Tuú thuéc vµo phong çch ng«n ng÷ mµ sö dông
viÕt ®îc tr×nh bµy ë môc 3 tõ ng÷.
SGK. + Kh«ng dïng çc tõ mang tÝnh khÈu ng÷, ®Þa ph-
- PhÇn chó ý cña SGK lu t©m ¬ng, thæ ng÷.
ta ®iÒu g× ®¸ng nhí? + §îc sö dông c©u dµi ng¾n kh¸c nhau tuú thuéc ý
®Þnh.
- Trong thùc tÕ cã hai trêng hîp sö dông ng«n ng÷:
+ Mét lµ ng«n ng÷ nãi ®îc lu b»ng ch÷ viÕt (®èi
tho¹i cña çc nh©n vËt trong tryuyÖn, ghi l¹i çc
cuéc pháng vÊn to¹ ®µm, ghi l¹i cuéc nãi chuyÖn…)
v¨n b¶n viÕt nh»m thÓ hiÖn ng«n ng÷ nãi trong
nh÷ng biÓu hiÖn sinh ®éng, cô thÓ, khai th¸c u thÕ
cña nã.
+ Hai lµ ng«n ng÷ viÕt trong v¨n b¶n ®îc tr×nh
bµy b»ng lêi nãi miÖng (thuyÕt tr×nh tríc tËp thÓ,
héi nghÞ b»ng v¨n b¶n, b¸o ço…).
Lêi nãi ®· tËn dông ®îc u thÕ cña v¨n b¶n viÕt (suy
ngÉm, lùa chän, s¾p xÕp…). §ång thêi vÉn phèi hîp
çc yÕu tè hç trî trong ng«n ng÷ nãi (cö chØ, nÐt
mÆt, ng÷ ®iÖu).
- Ngoµi hai trêng hîp nµy cÇn tr¸nh sù lÉn lén gi÷a
hai lo¹i ng«n ng÷. Tøc lµ tr¸nh dïng nh÷ng yÕu tè
®Æc thï cña ng«n ng÷ nãi trong ng«n ng÷ viÕt vµ
ngîc l¹i.
II. Cñng cè (Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK)
III. LuyÖn tËp
Bµi tËp 1
- Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm thÓ - Cè thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®· sö dông hÖ thèng
hiÖn cña ng«n ng÷ viÕt qua thuËt ng÷: Vèn ch÷ cña tiÕng ta, phÐp t¾c tiÕng ta
®o¹n trÝch. b¶n s¾c, tinh hoa, phong çch.
+ Thay thÕ çc tõ: Vèng ch÷ cña tiÕng ta thay cho
“tõ vùng”; phÐp t¾c cña tiÕng ta thay cho Ng÷
ph¸p.
+ Sö dông ®óng çc dÊu c©u: hai chÊm (:)
ngoÆc ®¬n (…), ngoÆc kÐp “…” vµ ba chÊm…
Bµi tËp 2 + T¸ch dßng vµ dïng sè tõ chØ thø tù. Cè thñ tíng
- Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®· sö dông ng«n ng÷ viÕt rÊt chuÈn mùc.
®iÓm cña ng«n ng÷ nãi (tõ - §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi trong v¨n b¶n viÕt.
ng÷ trong lêi nãi ç nh©n, sù + Dùng ®èi tho¹i gi÷a Trµng vµ c« g¸i.
miªu t¶ cö chØ, ®iÖu bé, sù + Tõ ng÷ miªu t¶ cö chØ, d¸ng ®iÖu (cong cín, lon
thay phiªn vai ngêi nãi, ngêi ton liÕc m¾t cêi tÝt).
nghe) ®îc ghi l¹i trong ®o¹n + Thay vai nãi, nghe gi÷a c« g¸i vµ Trµng. Lóc
trÝch. th× c« g¸i nãi, Trµng nghe. Lóc th× Trµng nãi, c«
73
Bµi tËp 3 g¸i nghe.
Ph©n tÝch lçi vµ söa çc c©u
díi ®©y cho phï hîp víi ng«n
ng÷ viÕt.
a. Trong th¬ ca ViÖt Nam - Dïng ng«n ng÷ nãi, sai c©u v× thiÕu C. Söa lµ
th× ®· cã nhiÒu bøc tranh trong th¬ ca ViÖt Nam ta thÊy cã nhiÒu bøc tranh
mïa thu ®Ñp hÕt ý. miªu t¶ mïa thu rÊt ®Ñp.
b. Cßn nh m¸y mãc, thiÕt bÞ - Thõa tõ: Cßn nh, th×:
do níc ngoµi ®a vµo gãp vèn - Dïng tõ ®Þa ph¬ng: Vèng
th× kh«ng ®îc kiÓm so¸t, hä Söa lµ: M¸y mãc, thiÕt bÞ níc ngoµi ®a vµo gãp vèn
s½n sµng khai vèng lªm ®Õn kh«ng ®îc kiÓm so¸t, hä s½n sµng khai t¨ng lªn ®Õn
møc v« téi v¹. møc v« téi v¹.
- Sö dông ng«n ng÷ nãi th× nh, th× c¶.
- Sö dông tõ kh«ng cã hÖ thèng ®Ó chØ chñng lo¹i
loµi vËt.
- Sö dông tõ kh«ng ®óng: ai
c. Ç, rïa, ba ba, Õch nh¸i, - Sö dông tõ ®Þa ph¬ng, thÓ ng÷: SÊt, söa lµ:
chim ë gÇn níc th× nh cß, v¹c, Ç, rïa, ba ba, t«m, cua, èc sèng ë díi níc ®Õn çc
vÞt, ngçng th× c¶ èc t«m cua loµi chim, v¹c, cß, gia cÇm nh vÞt, ngçng chóng
chóng ch¼ng chõa ai sÊt. ch¼ng chõa mét loµi nµo.
TiÕt:
Ca dao hµi híc
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: C¶m nhËn ®îc tiÕng cêi l¹c quan trong ca dao qua nghÖ thuËt
trµo ®éng cña ngêi b×nh d©n cho dï cuéc sèng cña hä cßn nhiÒu vÊt v¶ lo toan.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. §äc – hiÓu
1. Bµi 1
74
(H/S ®äc – gi¶i nghÜa çc tõ - Bµi ca ®îc ®Æt trong thÓ ®èi ®¸p cña chµng trai
khã) vµ c« g¸i. C¶ hai ®Òu nãi ®ïa, nãi vui. Nhng çch
- ViÖc dÉn cíi vµ th¸ch cíi ë nãi l¹i giµu ý nghÜa vÒ cuéc sèng con ngêi. Trong
®©y cã g× kh¸c thêng? Çch cuéc sèng trai g¸i lÊy nhua, hai gia ®×nh ng thuËn
nãi cña chµng trai, c« g¸i cã thêng cã chuyÖn th¸ch vµ dÉn cíi. Trong bµi ca nµy
g× ®Æc biÖt? Tõ ®ã anh c¶ dÉn vµ th¸ch cíi cã çi g× kh«ng b×nh thêng. §©y
(chÞ) nªu c¶m nhËn cña lµ dÉn cíi:
m×nh vÒ tiÕng cêi cña ngêi “Cíi nµng anh toan… Mêi nµng”
lao ®éng trong c¶nh nghÌo. Çch nãi gi¶ ®Þnh: “Toan dÉn voi”, “dÉn tr©u”,
“dÉn bß, anh ta dù tÝnh dÉn çc thø ®ã. Sang qu¸!
vµ to t¸t qu¸. Nhng chµng trai thËt hãm hØnh bëi ®a
ra lÝ do cô thÓ:
+ DÉn voi th× sî “quèc cÊm” nhµ níc cÊm dïng,
cÊm mua b¸n.
+ DÉn tr©u th× sî “m¸u hµn” ¨n vµo ®au bông.
+ DÉn bß th× sî ¨n vµo co g©n.
LÝ do Êy ch¾c h¼n bªn ®èi t¸c ch¼ng nãi vµo ®©u
®îc. ThÕ th× dÉn b»ng thø g×? TiÕng cêi bËt lªn ë
hai c©u.
“MiÔn lµ … lµng”
DÉn cíi b»ng con chuét th× xa nay cha hÒ cã bao
giê. TiÕng cêi lµm v¬i nhÑ nçi vÊt v¶ cña cuéc sèng
thêng nhËt.
- Nhµ g¸i xa vÉn thêng th¸ch cíi. Th¸ch lµ yªu cÇu
cña nhµ g¸i ®èi víi nhµ trai vÒ tiÒn cíi vµ lÔ vËt.
Thêng th× nhµ g¸i th¸ch qu¸ cao. Trong bµi ca nµy,
c« g¸i béc lé sù th¸ch cíi cña nhµ m×nh: “ngêi ta
th¸ch l¬n… nã ¨n”.
Th¸ch nh thÕ cã g× lµ cao sang ®©u. Th¸ch nh thÕ
thËt phi lÝ v× xa nay cha tõng thÊy bao giê. TiÕng
cêi còng bËt lªn nhng cã g× nh chia sÎ víi cuéc sèng
cßn khèn khã cña ngêi lao ®éng. §»ng sau tiÕng cêi
Êy lµ phª ph¸n sù th¸ch cíi n»ng nÒ ngµy xa.
- TiÕng cêi trµo léng kh¸c h¼n bµi ca dao trªn. NÕu
2. Bµi 2 – 3 – 4 ë bµi mét tiÕng cêi chñ yÕu lµm vui cöa vui nhµ th×
- TiÕng cêi trong ba bµi ca tiÕng cêi ë ba bµi ca dao nµy chñ yÕu lµ phª ph¸n.
nµy cã g× kh¸c víi bµi 1. - t¸c gi¶ d©n gian ®· cêi vµo tõng ®èi tîng cô thÓ.
- t¸c gi¶ d©n gian cêi nh÷ng §ã lµ nh÷ng kÎ lµm trai, nh÷ng ®øc «ng chång v«
con ngêi nµo trong x· héi, c«ng råi nghÒ vµ c¶ nh÷ng ngêi chång coi vî m×nh
nh»m môc ®Ých g× víi th¸i çi g× còng ®Ñp, còng ®¸ng yªu.
®é ra sao? Trong nÐt chung - Môc ®Ých lµ phª ph¸n víi th¸i ®é ch©m biÕm ®¶
®ã mçi bµi l¹i cã nÐt riªng kÝch thùc sù. Chóng ta lÇn lît t×m hiÓu tõng bµi.
thÓ hiÖn nghÖ thuËt trµo + ë bµi 2: §èi tîng ch©m biÕm lµ chµng trai,
75
léng s¾c s¶o cña ngêi b×nh nh÷ng kÎ tù cho m×nh lµ “lµm trai”, “søc trai”. Thñ
d©n. H·y ph©n tÝch lµm râ vÎ ph¸p nghÖ thuËt cña bµi ca nµy lµ kÕt hîp gi÷a ®èi
®Ñp riªng cña mçi bµi ca lËp vµ çch nãi ngoa dô. §èi lËp hay cßn gäi lµ t¬ng
dao? ph¶n “lµm trai”, “søc trai” ph¶i “xuèng §«ng,
§«ng tÜnh, lªn §oµi, §oµi tan” hoÆc “lµm trai
quyÕt chÝ tang bång, sao cho tá bÆt anh hïng míi
cam”. ë ®©y ®èi lËp l¹i víi “lµm trai” vµ “søc trai”
lµ “Khom lõng chèng gèi, g¸nh hai h¹t võng”. ThËt
th¶m h¹i.
Çch nãi ngoa dô thêng lµ phãng ®¹i, t« ®Ëm, cêng
®iÖu çc hiÖn tîng ch©m biÕm “khom lng chèng
gèi” Êy nh thÕ nµo mäi ngêi ®· râ.
- Bµi 3 vµ 4 ®èi tîng ch©m biÕm lµ ®øc «ng chång
v« tÝch sù vµ coi vî trªn tÊt c¶, çi g× ë vî còng rÊt
®Ñp, còng ®¸ng yªu mÆc dï ë vî anh ta çi g× còng
®¸ng phª ph¸n, ®¸ng cêi c¶. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt
cña hai bµi ca nµy lµ çch nãi t¬ng ph¶n vµ ngoa
dô.
* §i ngîc vÒ >< ngåi bÕp sê ®u«i con mÌo
(§¶m ®ang) (V« tÝch sù)
* Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng >< r©u rång trêi cho
* Ng¸y o, o >< cho vui nhµ
* Hay ¨n quµ >< vÒ nhµ ®ì c¬m
* §Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m >< Hoa th¬m r¾c ®Çu.
Çch t¬ng ph¶n vµ ngoa dô ®· lµm bËt lªn tiÕng cêi
vµo nh÷ng ®øc «ng chång v« tÝch sù ch¼ng lµm nªn
trß trèng g×, ®Õn nh÷ng anh chång coi vî lµ h¬n
tÊt c¶. Dï vî ch¼ng ra g× vÉn tèt, vÉn ®Ñp, vÉn
t×m çch nguþ biÖn bªnh vùc. Trªn ®êi nµy thiÕu
3. Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ g× nh÷ng ngêi nh vËy.
thuËt nµo ®îc sö dông trong - Çch nãi t¬ng ph¶n, ngoa dô, gi¶ ®Þnh, ch¬i ch÷,
bµi ca hµi híc. nãi ngîc tÊt c¶ lµ nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc
II. Cñng cè sö dông trong ca dao hµi híc.
76
TiÕt:
Lêi tiÔn dÆn
(TrÝch “TiÔn dÆn ngêi yªu”. TruyÖn th¬ d©n téc Th¸i)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc t×nh yªu tha thiÕt thuû chung vµ kh¸t väng tù do yªu ®¬ng cña çc
chµng trai, c« g¸i Th¸i.
2. ThÊy ®îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña truyÖn th¬.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
77
1. TiÓu dÉn
(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)
- PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi - PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu vÒ truyÖn th¬ çc
thiÖu néi dung g×? Em h·y d©n téc Ýt ngêi, tãm t¾t t¸c phÈm vµ giíi thiÖu ®o¹n
tr×nh bµy tõng néi dung cô trÝch.
thÓ? + TruyÖn th¬ lµ nh÷ng truyÖn kÓ dµi b»ng th¬,
+TruyÖn th¬ lµ g×? cã sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè tù sù vµ tr÷ t×nh,
ph¶n ¸nh sè phËn cña ngêi nghÌo khæ vµ kh¸t väng
vÒ t×nh yªu tù do, h¹nh phóc vµ c«ng lÝ.
+ Chñ ®Ò cña truyÖn th¬? + Hai chñ ®Ò thÓ hiÖn trong truyÖn th¬ lµ kh¸t
väng tù do yªu ®¬ng vµ h¹nh phóc løa ®«i.
+ Nh©n vËt chÝnh cña + Nh©n vËt chÝnh cña çc truyÖn th¬ lµ çc
truyÖn th¬? chµng trai, c« g¸i, n¹n nh©n ®au khæ cña chÕ ®é
h«n nh©n g¶ b¸n.
* ót lãt – Hå Liªu (Mêng)
* CÇm §«i – HiÒn Hom (Tµy)
* Chµng Ló – Nµng ña (Th¸i)
+ Cèt truyÖn ®îc thÓ hiÖn * Nµng Nhµng Dî – Chµng Chµ T¨ng (M«ng).
nh thÕ nµo? + Cèt truyÖn thêng theo ba chÆng:
1. §«i trÎ yªu nhau tha thiÕt
2. T×nh yªu tan vì ®au khæ
3. T×m çch tho¸t khái c¶nh ngé chÕt cïng nhau
+ KÕt thóc truyÖn th¬ ra hoÆc vît khã kh¨n ®Ó trë vÒ sèng h¹nh phóc.
sao? + KÕt thóc truyÖn th¬ thêng b»ng çi chÕt hoÆc
ph¶i xa nhau vÜnh viÔn cña ®«i b¹n t×nh. KÕt thóc
nµy lµ phæ biÕn. Nã ph¶n ¸nh cuéc sèng ngét ng¹t
kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®îc cña thanh niªn nam n÷
çc d©n téc, tè ço x· héi, béc lé kh¸t väng tù do yªu
®¬ng. Mét lo¹i kÕt thóc kh¸c lµ ®«i b¹n t×nh ®îc
chung sèng h¹nh phóc tr¶i qua bao nhiªu tr¾c trë.
“TiÔn dÆn ngêi yªu” thuéc lo¹i kÕt thóc nµy.
- Anh (chÞ) h·y tãm t¾t Dùa vµo 3 sù viÖc sau ®©y:
truyÖn th¬ “TiÔn dÆn ngêi 1. T×nh yªu tan vì
yªu” cña d©n téc Th¸i b»ng Chµng trai, c« g¸i cïng ra ®êi, cïng ch¬i chung tõ
çch ng¾n nhÊt nhng ®Çy ®ñ Êu th¬. Lín lªn hai ngêi cµng quÊn quýt vµ yªu nhau:
çc ý chÝnh. “§«i t¸c gi¶ d©n gian ngåi khuèng tËn khi gµ g¸y,
®eo méng vÒ nhµ lóc xÕ vÇng tr¨ng”. Nhng cha
mÑ c« g¸i, chª chµng trai nghÌo, g¶ c« cho mét ngêi
giµu cã khi c« ®ang cßn ë trªn n¬ng. C« g¸i ®au
khæ nhng bÊt lùc. Chµng trai tríc t×nh c¶nh Êy
78
quyÕt ra ®i t×m sù giµu sang, íc hÑn trë vÒ chuéc
l¹i ngêi yªu. C« g¸i ë nhµ ®îi hÕt c¶ thêi gian rÓ
trong, rÓ ngoµi, ®µnh ph¶i theo ngêi chång mµ cha
mÑ c« ®· Ðp buéc.
2. Lêi tiÔn dÉn
+ Chµng trai trë vÒ gi÷a lóc c« g¸i ph¶i vÒ nhµ
chång. Chµng trai ®µnh dÆn c« hÕt lêi hÕt lÏ.
TiÔn c« g¸i vÒ nhµ chång, anh ë l¹i mét thêi gian
chøng kiÕn c¶nh c« bÞ chång ®¸nh ®Ëp, hµnh h¹
khæ sî. Anh ch¨m sãc cho c« vµ mong íc ngµy sum
häp.
3. H¹nh phóc
+ §îc vµi n¨m c« bÞ nhµ chång ®uæi vÒ. Bè, mÑ c«
l¹i b¸n ®øt cho mét nhµ quan, c« ®au khæ cµng trë
nªn vông vÒ, ngang ng¹nh. Nhµ quan mang c« ra chî
b¸n nhng ngh×n lÇn kh«ng ®¾t. C« g¸i ngµy nµo
“ngãn tay thon l¸ hµnh, ®«i m¾t ®Ñp dµi nh l¸ trÇu
xanh” mµ nay tiÒu tuþ chØ ®¸ng mét bã dong. Ngêi
®æi c« lµ chµng trai xa, kh«ng nhËn ra c«, anh ®·
cã gia ®×nh nhµ cao cöa réng. Tñi phËn c« mang
®µn m«i – mét kØ vËt ngµy nµo ra thæi. NhËn ra c«
g¸i, anh liÒn tiÔn vî vÒ nhµ chu ®¸o (ngêi vî nµy
còng lÊy ®îc chång vµ sèng h¹nh phóc). Chµng trai
- Ai dÞch truyÖn th¬ nµy? vµ c« g¸i lÊy nhau sèng h¹nh phóc ®Õn trän ®êi.
T¸c phÈm gåm bao nhiªu c©u - M¹c Phi lµ ngêi dÞch. T¸c phÈm gåm 1846 c©u
th¬? VÞ trÝ cña ®o¹n trÝch? th¬ trong ®ã chØ cã gÇn 400 c©u th¬ lµ lêi tiÔn
dÆn. “Lêi tiÔn dÆn” lµ ®o¹n trÝch gåm 2 ®o¹n.
+ §o¹n mét lµ lêi tiÔn dÆn cña chµng trai khi anh
ch¹y theo c«, tiÔn c« vÒ nhµ chång “Qu©y g¸nh qua
®ång ruéng” ®Õn “khi go¸ bôa vÒ giµ”.
+ §o¹n hai cßn l¹i th¬ng c« bÞ ®¸nh ®Ëp, anh
2. Gi¶i thÝch çc tõ khã cµng kh¼n ®Þnh mèi t×nh tha thiÕt, bÒn chÆt cña
3. Chñ ®Ò m×nh.
- Nªu chñ ®Ó cña ®o¹n trÝch - (SGK)
- B»ng lêi tiÔn dÆn ®o¹n trÝch lµm næi bËt t©m
tr¹ng xãt th¬ng cña chµng trai nçi ®au khæ tuyÖt
II. §äc – hiÓu väng cña c« g¸i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh kh¸t väng
- Toµn bé ®o¹n trÝch lµ lêi h¹nh phóc, t×nh yªu chung thuû, cña chµng trai víi
cña ai? c« g¸i.
DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña
chµng trai. - Lêi cña chµng trai. C« g¸i chØ hiÓna qua lêi cña
- H·y ph©n tÝch diÔn biÕn chµng trai nghÜa lµ qua c¶m nhËn cña chµng trai
t©m tr¹ng cña chµng trai khi - Chµng trai c¶m nhËn nçi ®au khæ tuyÖt väng cña
79
anh ch¹y theo tiÔn c« g¸i vÒ c« g¸i.
nhµ chång + “Võa ®i võa ngo¶nh l¹i
Võa ®i võa ngo¸i tr«ng”
Chµng nh thÊy ®îc c« g¸i vÉn nuèi tiÕc, vÉn chê ®îi
nu«i hy väng víi t©m tr¹ng “ch©n bíc xa lßng cµng
®au cµng nhí”. C« buéc ph¶i lÊy ngêi m×nh kh«ng
yªu lµm sao tr¸nh khái nçi buån ®au.
C« “ngo¶nh l¹i”, “ngo¸i tr«ng”, “lßng cµng ®au
cµng nhí” v× nghÜ tíi mèi t×nh lì hÑn cña m×nh.
C« nh muèn thu tÊt c¶ nh÷ng kØ niÖm cña mèi t×nh
Êy, nh÷ng con ®êng lªn n¬ng, lèi mßn xuèng nói, ®-
- C« g¸i qua lêi cña chµng trai êng qua suèi… TÊt c¶ vÉn cßn ®©y mµ lßng ngêi
®i qua nh÷ng ®©u? H·y ph¶i çch xa. Mçi bíc c« lµ nçi ®au gh×m xÐ “ch©n
ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m bíc xa lßng cµng ®au cµng nhí”.
cña h×nh ¶nh Êy? + C« g¸i qua çc khu rõng:
“Em tíi rõng ít ng¾t l¸ ít ngåi chê,
Em tíi rõng cµ ng¾t l¸ cµ ngåi ®îi,
Tíi rõng l¸ ngãn ngãng tr«ng”.
Cö chØ chê, ®îi ngãng tr«ng diÔn t¶ t©m tr¹ng ®au
khæ nh cè b¸m vÝu lÊy mét çi g×. MÆt kh¸c ít cay,
cµ ®¾ng vµ ®éc ®Þa thay “l¸ ngãn” gîi ra t©m
tr¹ng ®Çy cay ®¾ng cña c« g¸i vµ sù chê ®îi, ngãng
- Chµng trai cßn thÓ hiÖn tr«ng., bÊu vÝu Êy chØ lµ v« väng mµ th«i. §©y
t©m tr¹ng g×? còng lµ t©m tr¹ng ®au khæ cña chµng trai khi tiÔn
c« g¸i vÒ nhµ chång. C¶nh ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m
cña con ngêi.
- Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung cña
m×nh. Chµng trai nãi víi c« g¸i
“Xin h·y cho anh kÒ vãc m¶nh,
QuÊn quanh vai ñ lÊy h¬ng ngêi
Cho mai sau löa x¸c ®îm h¬i
Mét l¸t bªn em thay lêi tiÔn dÆn!”
Ngêi Th¸i cã tôc ho¶ t¸ng. Khi thiªu x¸c, hä ®èt theo
çi ¸o, çi kh¨n hoÆc mÊy sîi tãc cña ngêi th©n
khiÕn hä kh«ng c« ®¬n, x¸c sÏ ch¸y ®îm, hån siªu
- Chµng trai cßn thÓ hiÖn tho¸t. Chµng trai mîn h¬ng ngêi yªu tõ lóc nµy v×
t©m tr¹ng g×? suèt ®êi anh kh«ng cßn ai yªu th¬ng h¬n ®Ó lóc
chÕt, x¸c nhê cã h¬ng cña ngêi yªu mµ ch¸y ®îm.
Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung cña
m×nh, t×nh yªu cña m×nh.
- Anh ®· ®éng viªn c« g¸i
“Con nhá h·y ®a anh ½m
BÐ xinh h·y ®a anh bång,
80
Cho anh bÕ con dßng ®õng ngîng
Nùng con r«ng, con phîng ®õng buån”.
- Chµng trai cßn thÓ hiÖn “Con nhá”, “bÐ xinh”, “con rång con phîng” lµ
t©m tr¹ng g×? chØ con cña c« g¸i víi ngêi kh¸c ®îc anh yªu quý nh
- Em h·y ph©n tÝch nh÷ng con ®Î cña m×nh. C©u th¬ cßn cã ý nghÜa ®Ò cao
c©u th¬ nµy ®Ó thÓ hiÖn dßng gièng cñ ®øa trÎ ®Ó võa lßng mÑ nã. §éng
t©m tr¹ng cña chµng trai. viªn, an ñi ®Êy mµ vÉn cã g× xãt xa ®Õn tËn gan
ruét cña chµng trai.
- Kh«ng chØ ®éng viªn, an ñi c« g¸i, chµng trai ®· íc
hÑn chê ®îi c« g¸i trong mäi thêi gian, mäi t×nh
huèng.
“§«i ta yªu nhau, ®îi ®Õn th¸ng N¨m lau në,
§îi mïa níc ®á ç vÒ,
§îi chim t¨ng lã hãt gäi hÌ,
Kh«ng lÊu ®îc nhau mïa h¹, ta sÏ lÊy nhau mïa
®«ng,
Kh«ng lÊy ®îc nhau thêi trÎ, ta sÏ kÊy nhau khi go¸
bôa vÒ giµ”
- Thêi gian lu©n chuyÓn “th¸ng n¨m lau në, níc ®á
ç vÒ” ®Õn c¶ ©m thanh quen thuéc “chim t¨ng lã
hãt gäi hÌ”. TÊt c¶ g¾n bã, gÇn gòi víi cuéc sèng
con ngêi. Bíc ®i cña thêi gian cßn kh¼ng ®Þnh sù
chê ®oÞ cña chµng trai tÝnh b»ng mïa, b»ng vô vµ
t¨ng lªn tÝnh c¶ b»ng ®êi ngêi. “Kh«ng lÊy nhau vÒ
giµ”. Râ rµng lêi tiÔn dÆn cña chµng trai xoay
quanh mét ch÷ ®îi.
- Chê ®îi lµ t×nh nghÜa thuû chung cña chµng trai
víi c« g¸i. T×nh yªu cña hä lµ bÊt tö song chê ®îi
2. Cö chØ, lêi lÏ hµnh ®éng còng cã nghÜa lµ chÊp nhËn cuéc sèng hiÖn t¹i chØ
cña chµng trai khi ë nhµ cong hy väng ë t¬ng lai, thÓ hiÖn sù bÊt lùc tríc tËp
chång c« g¸i. tôc, chÊp nhËn h«n nh©n do cha mÑ ®Þnh ®o¹t.
Chµng trai ®· ®a c« g¸i ®Õn tËn nhµ chång vµ
chøng kiÕn c¶nh c« g¸i bÞ gia ®×nh nhµ chång
hµnh h¹.
“Em ng· l¨n chiªng c¹nh miÖng cèi lîn dòi
Em ng· l¨n ®ïng liÒn bªn m¸ng lîn vÇy
Ng· kh«ng kÞp chèng kÞp gîng”.
- Theo phong tôc hån nhiªn vµ giµu nh©n v¨n cña
ngêi Th¸i nÕu hai ngêi yªu nhau mµ kh«ng lÊy ®îc
nhau hä sÏ thµnh anh, em bÌ b¹n, gÇn th× thØnh
tho¶ng th¨m nhau, xa x«i th× hµng n¨m cã phiªn chî
t×nh hä t×m vÒ chî gÆp gì chia sÎ vui buån cung
nhau. Chµng trai trong ®o¹n trÝch nµy chøng kiÕn
81
c¶nh c« g¸i bÞ gia ®×nh nhµ chång hµnh h¹.
Anh c¶m th«ng s¨n sãc c« b»ng lêi lÏ vµ hµnh ®éng
- Em h·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ chia sÎ hÕt mùc yªu th¬ng.
nµy? DËy ®i em, dËy ®i em ¬i!
DËy rò ¸o kÎo bä,
DËy phñi ¸o kÎo lÊm!
§Çu bï anh ch¶i cho,
Tãc rèi ®a anh bói hé.
Anh chÆt tre vÒ ®èt giãng ®Çu,
ChÆt tre dµy, anh hun giãng gi÷a,
Lam èng thuèc nµy em uèng khái ®au.
- §©y lµ lêi chµng trai cïng víi çi nh×n xãt xa th-
¬ng c¶m. Ngêi ®äc h×nh dung ra c« g¸i ¸o lÊm,
®Çu bï, tãc rèi ®au ®ín v× bÞ ®¸nh ®Ëp hµnh h¹.
§ã lµ t×nh c¶nh ®¸ng th¬ng, lµ tiÕng kªu cøu vÒ
quyÒn sèng cña ngêi phô n÷, gîi bao nhiªu nçi th¬ng
- lêi tiÔn dÆn cña chµng trai c¶m xãt xa. Nh÷ng tiÕng gäi tha thiÕt “dËy ®i dËy
ë ®o¹n cuèi nµy ®îc thÓ hiÖn ®i em ¬i!” cïng víi cö chØ ©n cÇn “®Çu bï anh
nh thÕ nµo? ch¶i cho, tãc rèi anh bói hé” cïng víi sù ch¨m sãc
“anh hun giãng gi÷a, lam èng thuèc nµy em uèng
khái ®au”. §©y lµ cö chØ, lêi nãi vµ hµnh ®éng
cña t×nh yªu th¬ng. Lêi nãi ®ã cßn Èn chøa nçi xãt
xa. ®au ®ín h¬n c¶ nçi ®au mµ c« g¸i ph¶i chÞu.
Lêi lÏ ®ã thÊm nhuÇn t×nh c¶m nh©n ®¹o víi sè
phËn ngêi con g¸i vµ nh÷ng phô n÷ Th¸i xa. T×nh
- Em cã c¶m nhËn g× vÒ c¶m Êy cña chµng trai cßn thÓ hiÖn qua lêi tiÔn
®o¹n th¬ nµy? dÆn.
- lêi tiÔn dÆn cña chµng trai thÓ hiÖn t×nh yªu
nång nµn m·nh liÖt cña anh:
VÒ víi ngêi ta th¬ng thña cò.
ChÕt ba n¨m h×nh cßn treo ®ã;
ChÕt thµnh s«ng, vôc níc uèng m¸t long,
ChÕt thµnh ®Êt, mäc d©y trÇu xanh th¾m,
ChÕt thµnh bÌo, ta tr«i næi ao chung,
- Lêi chµng trai cßn thÓ hiÖn ChÕt thµnh mu«i, ta móc xuèng cïng b¸t,
nh thÕ nµo? ChÕt thµnh hån chung mét m¸i song song.
- Chµng trai kh¼ng ®Þnh víi c« g¸i sèng chÕt cïng
nhau. Tõ chÕt ®îc lÆp l¹i s¸u lÇn còng lµ s¸u lÇn
anh kh¼ng ®Þnh sù g¾n bã, kh«ng thÓ sèng xa
nhau. H·y sèng cïng nhau ®Õn lóc chÕt. DÉu cã
- Em h·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ ph¶i chÕt, còng chÕt cïng nhau. L¹i mét lÇn n÷a ta
nµy? b¾t gÆp t×nh yªu thuû chung, son s¾t cña nh÷ng
chµng trai, c« g¸i Th¸i. §©u lµ x· héi v¹n ¸c víi nhiÒu
82
bÊt c«ng v« lÝ ®Ì nÆng lªn kiÕp sèng con ngêi.
§ång tiÒn vµ sù giµu sang ®· ph¸ ho¹i h¹nh phóc con
ngêi.
- Lêi chµng trai thÓ hiÖn kh¸t väng gi¶i phãng ®îc
sèng trong t×nh yªu.
- So s¸nh gi÷a hai lêi tiÔn Yªu nhau, yªu trän ®êi gç cøng,
dÆn cña chµng trai. Yªu nhua, yªu trän kiÕp ®Õn giµ,
Ta yªu nhau tµn ®êi giã kh«ng rung, kh«ng chuyÓn,
Ngêi xiÓm xui, kh«ng ngo¶nh, kh«ng nghe.
- Hai tiÕng yªu nhau, trän ®êi, yªu trän kiÕp lµ sù
kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m tríc sau nh mét kh«ng g×
cã thÓ thay ®æi. Giã kh«ng bao giê ngõng. Song
dÉu giã cã thÓ ngõng (tµn ®êi giã) th× t×nh yªu
cña chµng trai vµ c« g¸i còng kh«ng bao giê thay
®æi. §©y còng lµ kh¸t väng tù do, kh¸t väng ®îc
sèng trong t×nh yªu. Kh¸t väng Êy nh kh¾c vµo gç,
t¹c vµo ®¸, bÒn v÷ng ®Õn mu«n ®êi.
- Lêi tiÔn dÆn ®Çu thÓ hiÖn:
+ Chµng trai c¶m nhËn nçi ®au khæ tuyÖt väng
cña c« g¸i. §Êy còng lµ nçi ®au khæ cña chµng trai.
+ Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung
cña m×nh
+ Anh ®éng viªn, an ñi c« g¸i.
+ íc hÑn chê ®îi c« g¸i trong mäi thêi gian, mäi
t×nh huèng.
- lêi tiÔn dÆn nh sau:
- Sù c¶m th«ng thÓ hiÖn kh¸t väng gi¶i phãng, kh¸t
väng tù do ®îc sèng trong t×nh yªu.
Lêi tiÔn dÆn ®Çu tËp trung trong mét ch÷ “®îi”
th× lêi tiÔn dÆn sau tËp trung trong mét ch÷
“cïng”. C¶ hai lêi tiÔn dÆn thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn
III. Cñng cè t©m tr¹ng thñy chung, íc hÑn, chê ®îi cïng nhau v¬n
1. Tëng tîng h×nh ¶nh chµng lªn kh¸t väng tù do, kh¸t väng gi¶i phãng. Lêi tiÔn
trai c« g¸i Th¸i qua ®o¹n dÆn nghiªng vÒ lêi dÆn dß mang s¾c th¸i t×nh c¶m
trÝch. nhng ®ång thêi còng béc lé t tëng tiÕn bé. §ã lµ
ph¬i bµy thùc chÊt cña x· héi phong kiÕn miÒn nói
xa. Mét x· héi ng¨n cÊm to¶ chiÕt (To¶  kho¸,
chiÕt  ®Ëp vì) t×nh c¶m con ngêi. V× vËy “Lêi
tiÔn dÆn” lµ tiÕng nãi chøa chan t×nh c¶m nh©n
®¹o, kh¸t väng ®ßi quyÒtn sèng cho con ngêi. Tõ ®ã
hiÓu ®îc v× sao ®ång bµo Th¸i rÊt yªu quý say mª,
2. Chó ý çc yÕu tè nghÖ coi tiÔn dÆn ngêi yªu lµ niÒm tù hµo cña d©n téc.
thuËt Ngêi Th¸i cã c©u h¸t “H¸t tiÔn dÆn lªn, gµ Êp ph¶i
83
bá æ, c« g¸i quªn h¸i rau, anh ®i cµy quªn cµy”.
- C¶ hai hiÖn lªn qua t©m tr¹ng:

+ C« g¸i: §au khæ, nuèi tiÕc, mçi bíc ®i lµ nçi
®au gh×m xÐ. C« g¸i trong hoµn c¶nh vµ t©m tr¹ng
tuyÖt väng.
+ Chµng trai: DiÔn biÕn t©m tr¹ng tõ xãt xa
®Õn kh¼ng ®Þnh t×nh yªu vît qua mäi ng¸ng trë,
®éng viªn c« g¸i íc hÑn chê ®îi trong mäi thêi gian,
mäi t×nh huèng béc lé kh¸t väng tù do.
- Trïng ®iÖp vÒ tõ ng÷, h×nh ¶nh, kiÓu c©u.
- §Æc biÖt lµ h×nh ¶nh ®Ëm mµu s¾c thiªn nhiªn
nói rõng diÔn ®¹t t×nh c¶m “Th¸ng n¨m lau në, níc
®á ç vÒ”, “Sao khun ló trªn trêi cßn ®îi”. ChÕt
thµnh s«ng, chÕt thµnh ®Êt, chÕt thµnh bÌo.
Lèi diÔn ®¹t ®ã chØ cã trong th¬ v¨n çc d©n téc
thiÓu sè mang mµu s¾c thiªn nhiªn phong phó hïng
vÜ, võa méc m¹c võa giµu chÊt th¬.
E. Tham kh¶o
- N«ng Quèc ChÊn – Phan §¨ng NhËt, LÞch sö V¨n häc ViÖt Nam, tËp mét – NXB
V¨n ho¸, 1973.
TiÕt:
LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n tù sù
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: hiÓu ®îc kh¸i niÖm, néi dung vµ nhiÖm vô cña ®o¹n v¨n trong v¨n
b¶n tù sù tõ ®ã viÕt ®îc çc ®o¹n v¨n tù sù.

- SGK, SGV.
84
çc c©u hái.

I.§äc
1. §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù
sù (H/S ®äc phÇn 1, 2, 3 Ba phÇn 1, 2, 3 SGK tr×nh bµy vÒ ®Æc ®iÓm cña
SGK) ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù.
- Ba phÇn 1, 2, 3 SGK tr×nh - Trong v¨n b¶n tù sù, mçi ®o¹n v¨n thêng cã c©u
bµy néi dung g×? nªu ý kh¸i qu¸t thêng gäi lµ c©u chñ ®Ò. Çc c©u
kh¸c diÔn ®¹t nh÷ng ý cô thÓ.
- Mçi v¨n b¶n tù sù thêng gåm nhiÒu ®o¹n v¨n víi
- §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau.
cã ®Æc ®iÓm g×? + §o¹n phÇn më bµi  giíi thiÖu c©u chuyÖn.
+ §o¹n ë th©n bµi  kÓ diÔn biÕn sù viÖc chi
tiÕt
+ §o¹n kÕt bµi  T¹o Ên tîng m¹nh tíi suy nghÜ,
c¶m xóc ngêi ®äc.
- Néi dung mçi ®o¹n v¨n tuy kh¸c nhau (çch t¶ ngêi,
kÓ sù viÖc) nhng ®Òu cã chung nhiÖm vô lµ thÓ
hiÖn chñ ®Ò vµ ý nghÜa v¨n b¶n.
2. Çch viÕt ®o¹n v¨n trong
bµi v¨n tù sù (häc sinh ®äc
SGK) tr¶ lêi c©u hái
a. §o¹n v¨n trªn cã thÓ hiÖn
®óng dù kiÕn cña t¸c gi¶ - Më ®Çu vµ kÕt thøc truyÖn ng¾n “Rõng Xµ Nu”
kh«ng? Néi dung, giäng ®iÖu ®óng nh dù kiÕn cña nhµ v¨n NguyÔn Trung Thµnh
cña ®o¹n v¨n më ®Çu kÕt (Nguyªn Ngäc).
thóc cã g× gièng nhau kh¸c Më ®Çu t¶ rõng Xµ Nu hÕt søc t¹o h×nh
nhau. + Lµng ë trong tÇm ®¹i b¸c cña ®ån giÆc
* Chóng nã b¾n thµnh lÖ (…)
* TÊt c¶ ®¹i b¸c ®Òu r¬i xuèng ngän ®åi xµ nu
c¹nh con níc lín.
+ Trong rõng xµ nu cã hµng v¹n c©y kh«ng c©y
nµo lµ kh«ng bÞ th¬ng.
* Cã c©y bÞ chÆt ®øt ngang nöa th©n m×nh ®æ
µo µo nh trËn b·o.
* ë chç vÕt th¬ng nhùa øa ra.
+ Trong rõng kh«ng cã lo¹i c©y nµo sinh s«i n¶y
85
në khoÎ nh vËy.
* C¹nh c©y ng· gôc ®· cã bèn, n¨m c©y con mäc lªn.
* Ham ¸nh s¸ng mÆt trêi. Nã phãng lªn rÊt nhanh
®Ó tiÕp lÊy ¸nh n¾ng.
* Cã nh÷ng c©y vît lªn ®îc ®Çu ngêi, cµnh l¸ sum
suª nh nh÷ng con chim ®· ®ñ l«ng mao l«ng vò,
chuÝng vît lªn rÊt nhanh thay thÕ c©y ®· ng·.
* ¦ìn ngùc lín che chë cho lµng.
KÕt thóc miªu t¶ rõng xµ nu mê dÇn, xa dÇn.
+ T’nó l¹i ra ®i, cô MÕt vµ DÝt ®a anh ®Õn tËn
cöa rõng xµ nu.
* TrËn ®¹i b¸c ®ªm qua ®¸nh ng· bèn, n¨m c©y xµ
nu to.
* Quanh ®ã v« sè nh÷ng c©y con ®ang mäc lªn.
* Cã nh÷ng c©u míi nhó khái mÆt ®Êt nhän ho¾t
nh lìi lª.
+ Ba ngêi ®øng ë ®Êy nh×n ra xa.
* §Õn hót tÊm m¾t còng kh«ng thÊy g×?
* Ngoµi nh÷ng rõng xµ nu nèi tiÕp ch¹y ®Õn tËn
ch©n trêi.
- Më ®Çu vµ ®o¹n cuèi giäng ®iÖu gièng nhau.
Miªu t¶ c©y xµ nu; rõng xµ nu kh¸c nhau: ®Çu
truyÖn më ra cuéc sèng hiÖn t¹i. KÕt thóc truyÖn
gîi ra sù lín lao m¹nh mÏ h¬n ë nh÷ng ngµy th¸ng
phÝa tríc.
b. Anh (chÞ) rót ®îc kinh - X¸c ®Þnh ®îc néi dung cÇn viÕt, ®Þnh ra híng
nghiÖm g× ë çch viÕt ®o¹n viÕt. ë mçi sù viÖc cÇn ph¸c th¶o nh÷ng chi tiÕt.
v¨n cña Nguyªn Ngäc? Mçi chi tiÕt cÇn miªu t¶ nÐt chÝnh, ®Æc s¾c, g©y
Ên tîng. §Æc biÖt cã sù viÖc, chi tiÕt ph¶i ®îc thÓ
hiÖn râ chñ ®Ò (néi dung cÇn thÓ hiÖn). Cè g¾ng
thÓ hiÖn më ®Çu, kÕt thóc cã chung mét giäng
Häc sinh ®äc phÇn 2 SGK vµ ®iÖu, çch kÓ sù viÖc.
tr¶ lêi c©u hái.
a. Cã thÓ coi ®©y lµ ®o¹n
v¨n trong v¨n b¶n tù sù ®îc - §©y lµ ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù v× cã c©u nªu
kh«ng? V× sao? Theo anh sù viÖc kh¸i qu¸t (c©u chñ ®Ò) vµ çc c©u thuéc chi
(chÞ) ®o¹n v¨n ®ã thuéc tiÕt lµm râ sù viÖc.
phÇn nµo cña truyÖn ng¾n ChÞ ®îc cö vÒ §«ng X¸, vÒ çi lµng quª bÐ nhá,
mµ häc sinh ®Þnh viÕt nghÌo khæ cña chÞ.
* §Æt ch©n tíi con ®ª cao, con ®ª ch¾n ngang mÊy
nÕp nhµ lôp xôp. ChÞ DËu nh×n thÊy ë ch©n trêi
phÝa ®«ng mét võng h«ng öng lªn (cÇn bæ sung).
Mét ®oµn ngêi ¸o quÇn r¸ch ríi nhng nÐt mÆt ai
86
còng hå hëi tõ trong lµng ®i ra. Ngêi cÇm gËy, kÎ
cÇm dao, cÇm kiÕm, v¸c cê ®á µo µo v©y lÊy chÞ.
* ChÞ DËu øa níc m¾t (cÇn bæ sung).
* NÐn xóc ®éng, chÞ DËu dang réng çnh tay nh
muèn «m l¸y mäi ngêi nghÑn ngµo nãi: Çch m¹ng
thµnh c«ng råi c¶ d©n téc ®· ®øng dËy! Bµ con ¬i!
Chóng t¸c gi¶ d©n gian h·y lªn huyÖn b¾t bän quan
l¹i, ph¸ kho thãc chia cho d©n nghÌo.
§o¹n v¨n thuéc phÇn th©n bµi trong truyÖn ng¾n
“Trêi s¸ng” häc sinh dùa vµo “T¾t ®Ìn” cña Ng«
b. Häc sinh ®· thµnh c«ng khi TÊt Tè ®Ó viÕt.
viÕt ®o¹n v¨n nµy ë néi dung Häc sinh viÕt ®o¹n v¨n nµy ®· thµnh c«ng khi miªu
nµo? Néi dung nµo cßn bá t¶ sù viÖc chÞ DËu ®îc çn bé §¶ng gi¸c ngé, cö vÒ
trèng? Anh (chÞ) h·y viÕt §«ng X· vËn ®éng bµ con vïng lªn. Tuy nhiªn nh÷ng
tiÕp vµo phÇn ®Ó trèng (cÇn dù c¶m vÒ ngµy mai t¬i ®Ñp cÇn ph¶i ®îc bæ sung
bæ sung ®ã) ®Ó hoµn chØnh thªm. §Æc biÖt lµ t¶ t©m tr¹ng chÞ DËu khi vÒ
®o¹n v¨n cÇn viÕt. lµng.
- Bæ sung (gîi ý)  chÞ DËu nh×n thÊy trªn trêi
phÝa §«ng mét mµu hång öng lªn. ¸nh s¸ng rùc rì,
chãi chang räi vµo bãng tèi ph¸ ®i çi th¨m th¼m
cña mµn ®ªm bao phñ.
- ChÞ DËu øa níc m¾t. Tù nhiªn chÞ nh thÊy çi
ngµy n¾ng chang chang chÞ ®éi ®µn chã con, tay
d¾t con chã çi cïng ®øa con g¸i b¶y tuæi sang nhµ
NghÞ QuÕ th«n §oµi. Çi lÇn mang anh DËu èm
Anh (chÞ) nªu çch viÕt ®o¹n ngÊt ngëng ë ®×nh vÒ, çi lÇn vËt ng· tªn cai lÖ víi
v¨n trong bµi v¨n tù sù? tªn tri phñ T ¢n, x« quan cô ng·.
- Cã ý tëng h×nh dung sù viÖc ®Þnh viÕt. Nã sÏ x¶y
ra nh thÕ nµo? Dù kiÕn kÓ l¹i sù viÖc ®ã. Mçi sù
viÖc cÇn ph¶i miªu t¶ nh thÕ nµo ®Ó g©y Ên tîng
ii. LuyÖn tËp ®Æc biÖt ph¶i gi÷ ®îc sù liªn kÕt c©u trong ®o¹n
1. Häc sinh ®äc ®o¹n v¨n cho m¹ch l¹c chÆt chÏ.
trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái
A. §o¹n v¨n kÓ sù viÖc g×? ë
phÇn nµo cña v¨n b¶n tù sù
nµo? - §o¹n v¨n kÓ vÒ sù viÖc ph¸ bom næ chËm cña çc
B. §o¹n trÝch cè t×nh sai sãt c« g¸i thanh niªn xung phong. ë ph©n th©n ®Ò, cña
vÒ ng«i kÓ, kÓ râ chç sai v¨n b¶n “Nh÷ng ng«i sao xa x«i”.
®ã? Vµ söa l¹i cho hoµn - §¸ng lÏ ph¶i dïng ng«i thø nhÊt (tù kÓ). Ngêi chÐp
chØnh. cè t×nh chÐp sai n¨m chç:
1. Da thÞt c« g¸i
2. C« rïng m×nh
3. Ph¬ng §Þnh cÈn thËn
87
4. C« kho¶ ®Êt
5. Tim Ph¬ng §Þnh còng ®Ëp kh«ng râ
C. Tõ ph¸t hiÖn vµ chØnh  TÊt c¶ ®Òu söa b»ng tõ “t«i”
söa, anh (chÞ) cã thªm kinh Chó ý tíi ng«i kÓ vµ ®¶m b¶o thèng nhÊt ng«i kÓ.
nghiÖm g× khi viÕt ®o¹n v¨n
trong bµi tù sù?
2. ViÕt ®o¹n v¨n dùa vµo
chÝn c©u ®Çu tiªn “Lêi tiÔn - Gîi ý: T«i ®au khæ nh×n em yªu cña t«i ph¶i cÊt b-
dÆn” ®Ó thÓ hiÖn râ t©m íc theo chång. Em cói ®Çu lÆng lÏ, bíc tõng bíc mét.
tr¹ng c« g¸i? ThØnh tho¶ng em l¹i ngo¸i ®Çu nh×n l¹i b¶n lµng,
võa nh chê ®îi ngãng tr«ng ®iÒu g×? T«i hiÓu t©m
tr¹ng em. Mçi bíc ®i lßng em cµng th¬ng, cµng nhí.
Nhí con ®êng lªn n¬ng, nhí ®êng mßn xuèng nói,
qua suèi, qua khe… nhí c¶ n¬i chóng m×nh hß hÑn.
Em thÉn thê nh çi x¸c kh«ng hån. Em dõng l¹i n¬i
rõng ít nh muèn chê. Em tíi rõng vµ nh muèn ®îi. Em
ng¾t d¨m ba l¸ ít, l¸ cµ nh kÐo dµi thêi gian ®Ó chê,
®Ó ®îi. Em yªu dõng l¹i chê t«i tíi. Em bÎ l¸ cho t«i
ngåi nh mäi lÇn. Lßng t«i còng rng rng.
III. Cñng cè
TiÕt:
¤n tËp v¨n häc d©n gian ViÖt Nam
Ngêi so¹n:
A. Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
88
2. Cñng cè vµ hÖ thèng çc tri thøc vÒ v¨n häc d©n gian ®· häc, kiÕn thøc
chung, kiÕn thøc cô thÓ vÒ thÓ lo¹i vµ t¸c phÈm hoÆc ®o¹n trÝch.
3. BiÕt vËn dông ®Æc trng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ®Ó ph©n tÝch çc t¸c
phÈm cô thÓ.
B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
çc c©u hái.
I. §äc
1. §Þnh nghÜa vÒ v¨n häc - V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
d©n gian? Tr×nh bµy ®Æc ng«n tõ truyÒn miÖng, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh
trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n s¸ng t¸c tËp thÓ nh»m môc ®Ých phôc vô trùc tiÕp
gian (minh häa b»ng t¸c phÈm cho çc sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng
®o¹n trÝch ®· häc) ®ång.
- §Æc trng c¬ b¶n:
+ V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
ng«n tõ truyÒn miÖng
+ V¨n häc d©n gian lµ s¶n phÈm cña s¸ng t¸c tËp
thÓ.
+ V¨n häc d©n gian cã tÝnh thùc hµnh phôc vô trùc
tiÕp cho sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng
®ång.
( LÊy dÉn chøng trong çc t¸c phÈm ®· häc)
2. V¨n häc d©n gian cã nh÷ng - Gåm 3 thÓ lo¹i: +TruyÖn cæ d©n gian
thÓ lo¹i nµo? ChØ ra ®Æc tr- + Th¬ ca d©n gian
ng cña çc thÓ lo¹i: sñ thi, + S©n khÊu d©n gian
truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ Mçi thÓ lo¹i l¹i bao gåm nhiÒu tiÓu lo¹i.VÝ dô:
tÝch, truyÖn cêi, ca dao, - TruyÖn cæ( thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, sö thi,
truyÖn th¬. truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n).
- Th¬ ca d©n gian gåm: (Ca dao, d©n ca, tôc ng÷,
c©u ®è, vÌ).
- S©n khÊu d©n gian (chÌo, tuång ®å, c¶i l¬ng, móa
rèi c¹n, móa rèi níc).
- §Æc trng çc thÓ lo¹i.
+ Sö thi: Dßng tù sù d©n gian cã quy m« lín. X©y
- Sö thi cã ®Æc trng g×? dùng ®îc nh©n vËt mang cèt çch céng ®ång c
89
d©nthêi cæ ®¹i. Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp. Chia lµm
hai lo¹i sö thi anh hïng vµ sö thi thÇn tho¹i.
+ TruyÒn thuyÕt: Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù
- TruyÒn thuyÕt cã ®Æc trng kiÖn vµ nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö nhng l¹i
g×? kh«ng ph¶i lµ lÞch sö theo xu híng lÝ tëng ho¸. Qua
®ã nh©n d©n muèn göi g¾m t©m hån vµ lÝ tëng cña
m×nh. TruyÒn thuyÕt cã néi dung ph¶n ¸nh qu¸
tr×nh dùng níc, gi÷ níc, lao ®éng vµ s¸ng t¹o v¨n ho¸.
Nh©n vËt truyÒn thuyÕt thêng nöa thÇn, nöa ngêi
hoÆc con ngêi ®îc lÝ tëng ho¸.
+ Dßng tù sù d©n gian miªu t¶ cuéc ®êi sè phËn
bÊt h¹nh cña con ngêi l¬ng thiÖn ®ång thêi thÓ
- TruyÖn cæ tÝch cã ®Æc tr- hiÖn íc m¬ ®æi ®êi cña hä.( Cæ tÝch thÇn k×).
ng g×?  KÓ vÒ sinh ho¹t cña nh©n d©n (cæ tÝch sinh
ho¹t)
 KÓ vÒ çc loµi vËt biÕt nãi tiÕng ngêi (cæ
tÝch loµi vËt)
 Nh©n vËt truyÖn cæ tÝch thÇn k× thêng lµ
ngêi må c«i, em ót, ®øa con riªng trong
truyÖn thêng xuÊt hiÖn nh©n vËt phï trî nh
bôt, «ng l·o, bµ l·o, vËt b¸u tr¶ ¬n. Nh÷ng
nh©n vËt Êy cã c¶ ë ph¸i ¸c nh: Ch¨n tinh ®¹i
bµng, Hå tinh.
 Nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t lµ
con ngêi ë c¶ hai ®èi cùc hoÆc th«ng minh
hoÆc ®Çn ®én, cã tµi n¨ng vµ sù kÐm cái.
Søc khoÎ v« ®Þch.
 TruyÖn cæ tÝch loµi vËt kÓ vÒ loµi vËt nhng
vÉn híng vÒ con ngêi.
+TruyÖn cêi rÊt ng¾n gän. Nh©n vËt Ýt. TruyÖn

- TruyÖn cêi cã ®Æc trng gåm hai yÕu tè çi cêi vµ b¶n chÊt çi cêi. Çi cêi t¹o
g×? bëi m©u thuÉn gi÷a b×nh thêng / kh«ng b×nh thêng.
Cã / kh«ng. ThËt / gi¶. Bªn ngoµi / bªn trong. HiÖn t-
îng / b¶n chÊt…Thêng dùa vµo thñ ph¸p cö chØ, lêi
nãi ®Ó g©y cêi. Çi cêi mang ý nghÜa phª ph¸n
hoÆc kh«i hµi.
+ Lµ lêi h¸t ®· tíc bá tiÕng ®Öm tiÕng l¸y, chØ cã
lêi. Ngêi ta cã thÓ bÌ vµo nhiÒu lµn ®iÖu d©n ca.
- Ca dao cã ®Æc trng g×? Ca dao lµ tiÕng nãi thÓ hiÖn t×nh c¶m ë nhiÒu
hoµn c¶nh, nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Ca dao cã cÊu
tróc b»ng nhiÒu m« tÝp, nh÷ng c«ng thøc, díi h×nh
90
thøc ®èi ®¸p, sö dông nhiÒu biÖn ph¸p so s¸nh, Èn
dô, ho¸n dô tu tõ. Chñ thÓ bµi ca thuéc nhiÒu h¹ng
ngêi trong x· héi.
+ TruyÖn th¬ cã cÊu tróc ®å sé. Lêi th¬ kÕt hîp
gi÷a ph¬ng thøc tù sù vµ tr÷ t×nh.
- TruyÖn th¬ cã ®Æc trng  Néi dung thêng ph¶n ¸nh mèi t×nh oan nghiÖt
g×? cña ®«i thanh niªn nam n÷. Nã cã kÕt cÊu ë ba
chÆng: gÆp gì vµ ®Ýnh íc, lu l¹c, ®oµn tô
hoÆc :yªu nhau, gÆp nhiÒu oan tr¸i, t×m çch
tho¸t khái c¶nh ngé chÕt cung nhau hoÆc vît
khã kh¨n ®Ó trë vÒ sèng h¹nh phóc.
 KÕt thóc phæ biÕt cña truyÖn th¬ thêng lµ çi
chÕt hoÆc ph¶i xa nhau vÜnh viÔn cña ®«i
b¹n t×nh. RÊt Ýt truyÖn th¬ kÕt thóc mµ ®«i
b¹n t×nh ®îc chung sèng h¹nh phóc, tr¶i qua
nhiÒu tr¾c trë.
TruyÖn C©u nãi Th¬ ca S©n khÊu
d©n gian d©n d©n gian d©n gian
gian(tôc
ng÷)
- ThÇn - Tôc ng÷ - Ca dao - Tuång
LËp b¶ng tæng hîp theo mÉu. tho¹i - D©n ca - ChÌo
- TruyÒn - VÌ - C¶i l¬ng
thuyÕt - C©u ®è - Móa rèi c¹n
- Sö thi - Móa rèi níc
- Cæ tÝch
- TruyÖn
cêi
-TruyÖn
ngô ng«n.
Môc H×nh Néi KiÓu §Æc
3.Tõ çc truyÖn d©n gian ThÓ ®Ých thøc l- dung nh©n ®iÓm
hoÆc çc ®o¹n trÝch ®· häc lo¹i s¸ng u ph¶n vËt nghÖ
lËp b¶ng tæng hîp,so s¸nh çc t¸c truyÒ ¸nh thuËt
thÓ lo¹i theo mÉu díi ®©y. n
(ThÇy trß cïng lµm viÖc Sö thi
®iÒn vµo çc «) anh
hïng
TruyÒ
n
thuyÕt
TruyÖ
91
n cæ
4.Ca dao than th©n thêng tÝch
lµ lêi cña ai?V× sao? TruyÖ
Th©n phËn con ngêi Êy hiÖn n cêi
lªn nh thÕ nµo?b»ng nh÷ng - Ca dao than th©n thêng lµ lêi cña ngêi phô n÷ nãi
so s¸nh,Èn dô g×? chung(bÞ Ðp duyªn kh«ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®îc
th©n phËn,lÊy ph¶i chång kh«ng ra g×, bÞ phô
b¹c…).V× trong chÕ ®é phong kiÕn bãc lét ,ngêi phô
n÷ ph¶i chÞu nhiÒu ®au khæ. Hä lµ n¹n nh©n cña
chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi. X· héi kh«ng dµnh cho hä
quyÒn tù do tèi thiÓu.Th©n phËn ngêi phô n÷ hiÖn
a.ca dao yªu th¬ng t×nh lªn rÊt cô thÓ qua lêi so s¸nh c«ng khai hoÆc Èn dô
nghÜa ®Ò cËp tíi t×nh c¶m tu tõ (§äc mét vµi vÝ dô ®· häc).
phÈm chÊt cña ngêi lao - §ã lµ t×nh yªu nam n÷, t×nh yªu quª h¬ng, ®Êt níc.
®éng.V× sao hä hay lÊy çi §Æc biÖt ca dao nãi nhiÒu vÒ t×nh c¶m gia ®×nh.
kh¨n,çi cÇu ®Ó béc lé t×nh §ã lµ t×nh c¶m cña «ng bµ víi con ch¸u, cha mÑ víi
yªu.Çc biÓu tîng c©y con çi vµ ngîc l¹i.T×nh c¶m vî chång…TÊm lßng
®a,bÕn níc,s©n ®×nh,gõng ch©n thËt, g¾n bã tha thiÕt lµ phÈm chÊt cña ngêi
cay,muèi mÆn ®Ó biÓu hiÖn lao ®éng. Çi kh¨n lµ vËt gÇn gòi cña ngêi phô n÷.
t×nh nghÜa cña m×nh. Hä thêng lÊy çi kh¨n ®Ó trß chuyÖn t©m t×nh ®Ó
béc lé t×nh c¶m cña chÝnh m×nh. §Æc trng cña cÇu
lµ n¬i tiÕp gi¸p gi÷a hai bê. Hä sö dông çc cÇu
trong ca dao ®Ó mêi mäc, tá t×nh trong bíc ®i ban
®Çu cña t×nh yªu nam n÷. Çc biÓu tîng c©y ®a,
bÕn níc, con ®ß, gõng cay, muèi mÆn thhêng lµ
biÓu tîng gÇn gòi víi ngêi lao ®éng.V¶ l¹i t×nh c¶m
thêng n¶y sinh tõ ngêi lao ®éng,tõ nh÷ng sù viÖc cô
thÓ. NhiÒu khi mîn nh÷ng biÓu tîng nµy ®Ó thæ lé
t©m tr¹ng vÒ ngêi xa, ngêi cò. §©y còng lµ h×nh ¶nh
cña quª h¬ng,®Êt níc vèn giµu t×nh giµu nghÜa cña
- TiÕng cêi tù trµo vµ phª ngêi b×nh d©n.
ph¸n trong ca dao hµi híc anh - Còng lµ tiÕng cêi,nhng ë phª ph¸n kh¸c víi tiÕng cêi
(chÞ) h·y so s¸nh? tù trµo. Phª ph¸n, ®¶ kÝch ch©m biÕm nh÷ng ®èi t-
îng xÊu xa ®éc ¸c, b¶n chÊt bãc lét.Cßn tù trµo lµ tù
cêi m×nh, lµ phª ph¸n,c¶nh tØnh trong néi bé mong
söa ch÷a kÞp thêi. Phª ph¸n çi xÊu, ca dao hµi híc
b.BiÖn ph¸p nghÖ thuËt sö mang ý nghÜa x· héi, cßn tù trµo mang ý nghÜa
dông trong ca dao. nh©n v¨n.
- BiÖn ph¸p so s¸nh,Èn dô,ho¸n dô
II.Bµi tËp vËn dông - Çch nãi ngîc,çch ch¬i ch÷, phãng ®¹i
1.Nh÷ng nÐt næi bËt trong - Ngoµi ra cßn ¸p dông thÓ phó, thÓ høng, thÓ tØ.
nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt
anh hïng trong sö thi §¨m S¨n - NÐt næi bËt nhÊt trong ®o¹n trÝch chiÕn th¾ng
92
lµ g×(DÉn chøng tõ 3 ®o¹n Mtao Mx©y lµ miªu t¶ hµnh ®éng cña ngêi anh hïng
v¨n :2 ®o¹n t¶ §¨m S¨n móa §¨m S¨n.§¨m S¨n lµ hiÖn th©n søc m¹nh cña c¶ céng
khiªn vµ t¶ h×nh ¶nh vµ søc ®ång.
khoÎ cña chµng trong ®o¹n - Hai lÇn móa khiªn ®Òu ®îc t¸c gi¶ d©n gian tËp
chiÕn th¾ng) trung miªu t¶ b»ng biÖn ph¸p so ¸nh vµ phãng ®¹i.
+LÇn mét “Mét lÇn xèc tíi chµng vît mét ®åi
tranh.Mét lÇn xèc tíi n÷a chµng vît mét ®åi lå «.
Chµng ch¹y vun vót qua phÝa ®«ng ,vun vót qua
phÝa t©y”.
+LÇn thø hai: “Chµng móa trªn giã nh b·o. Chµng
móa díi thÊp giã nh lèc. C©y cèi chÕt rôi. Khi chµng
móa díi thÊp vang lªn tiÕn khiªn ®ång. Khi chµng
móa trªn cao vang lªn ®Üa khiªn kªnh. Khi chµng móa
ch¹y níc kiÖu qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt. Ba ®åi tranh
bËt rÔ bay tung.”
+LÇn thø ba: “§¨m S¨n bõng tØnh chép ngay mét
chiÕc chÇy mßn nÐm chóng vµnh tai kÎ ®Þch h¾n
2.C¨n cø vµo bi kÞch MÞ quanh chuång lîn, §¨m S¨n ph¸ tan chuång lîn, H¾n
Ch©u-Träng Thuû h·y lËp quanh qua chuång tr©u, §¨m S¨n ph¸ tan chuång
b¶ng vµ ghi néi dung tr¶ lêi tr©u.”.
theo mÉu(Thµy trß cïng lµm Çi H Víi TÝnh KÕt Bµi Chó
viÖc diÒn vµo çc «) lâi sù cÊu chi chÊt qu¶ häc thÝch
thËt thµn tiÕt cña cña rót
lÞch h bi hoan bi bi ra
sö kÞch g ®- kÞch kÞch
g× êng
H·y ph©n tÝch truyÖn TÊm k×
Çm ®Ó lµm râ TÊm tõ yÕu ¶o
®uèi thô ®éng ®Õn kiªn nµo
quyÕt ®Êu tranh giµnh l¹i … … … … … … …
h¹nh phóc cho m×nh. - MÊt giá ç, mÊt ç bèng, ph¶i ngåi ë nhµ nhÆt thãc
lÉn g¹o, ba lÇn Êy TÊm ®Òu “«m mÆt khãc”. §©y
lµ biÓu hiÖn b¶n chÊt yÕu ®uèi,thô ®éng cña TÊm.
§µnh r»ng giät níc m¾t cña TÊm lµ giät níc m¾t cña
c¶nh ®êi, sè phËn ®¾ng cay, mÆn ch¸t.TÊm ®·
nhËn ra nçi khæ cña cuéc ®êi m×nh. §©y lµ c¬ së
®Ó sau nµy TÊm vïng dËy
4.LËp b¶ng ghi tr¶ lêi theo - Khi bÞ giÕt,TÊm ho¸ kiÕp nhiÒu lÇn. Mîn thuyÕt
mÉu sau: lu©n håi cña ®¹o PhËt ®Ó TÊm ®Êu tranh.Tuy mîn
(Thµy trß cïng lµm) PhËt gi¸o ®Ó ®Êu tranh nhng kh«ng hµnh ®éng
theo PhËt gi¸o.TÊm ®Êu tranh kiªn quyÕt, m¹nh mÏ
®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc cña m×nh.
93
TruyÖn §èi tîng Néi T×nh Cao
(cêi ai) dung cêi huèng trµo ®Ó
(cêi çi g©y cêi tiÕng c-
g×) (çi cêi) êi bËt ra
Tam ®¹i
con gµ
5.§iÒn çc tõ cho phï hîp vµo Nhng nã
2 khëi ®Çu th©n em vµ chiÒu ph¶i
chiÒu…®Ó cã bµi ca dao b»ng
hoµn chØnh (Ngoµi nh÷ng hai mµy
bµi ca dao ®· häc). - Th©n em nh miÕng cau kh«
Ngêi tinh tham máng ngêi th« tham dÇy
- Th©n em nh giÕng…
… ch©n
-Th©n em nh h¹t …
…ruéng cµy
- ChiÒu chiÒu ra ®øng bê s«ng
Muèn vÒ quª mÑ mµ kh«ng cã ®ß
T×m mét vµi bµi th¬ chøng tá - ChiÒu chiÒu s¸ch giá h¸i rau
çc nhµ th¬ häc ë ca dao vµ Nh×n lªn m¶ mÑ ruét ®au nh giÇn
sö dông chÊt liÖu v¨n häc - ChiÒu chiÒu ra ®øng ngâ sau
d©n gian Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu
+ViÖt B¾c (Tè H÷u)
7. T×m thªm mét sè c©u ca +§Êt níc (NguyÔn Khoa §iÒm)
dao nãi vÒ chiÕc kh¨n, chiÕc Ngêi vÒ ®Ó ¸o l¹i ®©y
¸o, nçi nhí cña ®«i løa ®ang §Ó ®ªm em ®¾p ®Ó ngµy em th¬ng
yªu. BiÓu tîng c©y ®a bÕn n- - ¸o x«ng h¬ng cña chµng v¾t m¾c
íc s©n ®×nh, gõng cay, muèi §ªm em n»m em ®¾p lÊy h¬i
mÆn. C©y ®a cò con ®ß xa
Bé hµnh cã nghÜa n¾ng ma vÉn chê
-Tay bng chÐn muèi ®Üa gõng
Gõng cay muèi mÆn xin ®õng quªn nhau
TiÕt:
Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ
XIX
94
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N¾m v÷ng çc thµnh phÇn chñ yÕu vµ çc giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n
häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX
2. N¾m v÷ng mét sè ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n häc
trung ®¹i ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
3. Yªu mÕn, tr©n träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n häc d©n téc.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

(H/S ®äc thø tù çc phÇn I, - V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX,
II, III, IV) mêi thÕ kØ v¨n häc nµy gäi lµ v¨n häc trung ®¹i.
I. Çc thµnh phÇn v¨n häc tõ
thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX
- Çc thµnh phÇn cña v¨n häc - Hai thµnh phÇn chñ yÕu cña v¨n häc trung ®¹i
trung ®¹i ViÖt Nam lµ g×? ViÖt Nam lµ thµnh phÇn ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. Giai
®o¹n cuèi v¨n häc ch÷ quèc ng÷ ph¸t triÓn nhng cha
cã thµnh tùu næi bËt.
1. V¨n häc ch÷ H¸n - Bao gåm çc s¸ng t¸c ch÷ H¸n cña ngêi ViÖt. XuÊt
- Thµnh phÇn v¨n häc ch÷ hiÖn rÊt sím tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh h×nh thµnh
H¸n ®îc biÓu hiÖn cô thÓ nh vµ ph¸t triÓn cña v¨n häc trung ®¹i bao gåm c¶ th¬
thÕ nµo? vµ v¨n xu«i.
2. V¨n häc ch÷ N«m - Cuèi thÕ kØ XIII v¨n häc s¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m
Thµnh phÇn v¨n häc ch÷ N«m míi xuÊt hiÖn. Nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Õn hÕt thêi
biÓu hiÖn cô thÓ nh thÕ k× v¨n häc trung ®¹i. Chñ yÕu lµ th¬ rÊt Ýt t¸c
nµo? phÈm v¨n xu«i.
- V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn theo 4 giai
II. Çc giai ®o¹n ph¸t triÓn ®o¹n.
1. Giai ®o¹n tõ thÕ kØ X ®Õn - V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ
hÕt thÕ kØ XIV XIV ph¸t triÓn trong hoµn c¶nh dËy giã tng bõng
- Nªu nÐt c¬ b¶n cña thêi k× nhÊt cña lÞch sö d©n téc.
95
v¨n häc nµy (Hoµn c¶nh, + Hai lÇn chiÕn ®Êu chiÕn th¾ng qu©n Tèng.
thµnh phÇn néi dung, nghÖ + Ba lÇn chiÕn ®Êu chiÕn th¾ng qu©n Nguyªn
thuËt). M«ng.
+ Hai m¬i n¨m chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng qu©n
Minh.
- Néi dung yªu níc chèng x©m lîc vµ tù hµo d©n téc.
- NghÖ thuËt: ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu nh v¨n
chÝnh luËn, v¨n xu«i viÕt vÒ ®Ò tµi lÞch sö, v¨n
ho¸. Th¬, phó ®Òu ph¸t triÓn.
- Çc t¸c phÈm vµ t¸c gi¶.
2. Tõ thÕ kØ XV ®Õn hÕt - Sau chiÕn th¾ng qu©n Minh, níc §¹i ViÖt ph¸t
thÕ kØ XVII triÓn tíi ®Ønh cao cña chÕ ®é phong kiÕn ViÖt
- DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× Nam. Bíc sang thÕ kØ VXI vµ ®Õn hÕt thÕ kØ XVII
nµy? (Hoµn c¶nh s¸ng t¸c, t¸cx· héi phong kiÕn ViÖt Nam trît dÇn.
gi¶, t¸c phÈm, néi dung vµ - Néi dung: Ca ngîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n
nghÖ thuËt). Minh. Th¬ NguyÔn BØnh Khiªm, TruyÒn k× m¹n
lôc cña NguyÔn D÷ ®· ®¸nh dÊu sù chuyÓn híng tõ
c¶m høng ngîi ca sang phª ph¸n.
- NghÖ thuËt: V¨n häc ch÷ H¸n ph¸t triÓn. Thµnh
tùu chñ yÕu lµ v¨n chÝnh luËn. NhiÒu tËp th¬ N«m
ra ®êi
- Hoµn c¶nh ®¸ng lu ý nhÊt ®Ó v¨n häc ph¸t triÓn
3. Tõ thÕ kØ XVIII ®Õn nöa la nh÷ng cuéc néi chiÕn vµ b·o t¸p cña çc cuéc khëi
®Çu thÕ kØ XIX nghÜa n«ng d©n.
- DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× - V¨n häc ph¸t triÓn vît bËc vÒ néi dung: ®· xuÊt
nµy nh thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, hiÖn trµo lu nh©n ®¹o chñ nghÜa. §ã lµ tiÕng nãi
t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung) ®ßi quyÒn sèng, quyÒn tù do cho con ngêi (trong
®ã cã con ngêi ç nh©n).
- T¸c phÈm:…
- VÒ nghÖ thuËt: V¨n häc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ph-
¬ng diÖn v¨n xu«i vµ v¨n vÇn.
4. Giai ®o¹n nöa cuèi thÕ kØ

XIX - Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam – kÎ thï míi ®· xuÊt hiÖn.
- DiÖn m¹o v¨n häc ®îc thÓ C¶ d©n téc ®øng lªn chèng ngo¹i x©m. X· héi ViÖt
hiÖn nh thÕ nµo? (Hoµn Nam chuyÓn tõ chÕ ®é phong kiÕn sang thùc d©n
c¶nh, néi dung nghÖ thuËt, nöa phong kiÕn.
t¸c gi¶ t¸c phÈm tiªu biÓu) - V¨n häc ph¸t triÓn phong phó mang ©m ®iÖu bi
tr¸ng.
- VÒ nghÖ thuËt: Th¬ vÉn s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i vµ
thi ph¸p truyÒn thèng ®· xuÊt hiÖn mét sè t¸c phÈm
96
v¨n xu«i viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.
- Do 3 yÕu tè t¸c ®éng:
III. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín + Tinh thÇn d©n téc (truyÒn thèng)
vÒ néi dung cña v¨n häc tõ + Tinh thÇn thêi ®¹i
thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ + ¶nh hëng tõ níc ngoµi.
XIX
- VÒ néi dung v¨n häc tõ thÕ - BiÓu hiÖn:

kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã + G¾n liÒn víi t tëng “trung qu©n ¸o quèc”
®Æc ®iÓm g×? + Tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng chèng
1. Chñ nghÜa yªu níc. ngo¹i x©m: ý thøc ®éc lËp tù do, tù cêng, tù hµo
- Chñ nghÜa yªu níc ®îc thÓ d©n téc.
hiÖn nh thÕ nµo? + Xãt xa, bi tr¸ng tríc t×nh c¶nh nhµ tan níc mÊt.
+ Th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm khi x©y dùng ®Êt níc
trong thêi b×nh.
+ BiÕt ¬n, ca ngîi nh÷ng con ngêi hi sinh v× ®Êt
níc.
+ T×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt níc (chøng minh b»ng
mét sè t¸c phÈm).
- B¾t nguån tõ truyÒn thèng d©n téc, tõ v¨n häc
2. Chñ nghÜa nh©n ®¹o d©n gian, ¶nh hëng ë t tëng nh©n v¨n tÝch cùc cña
- Chñ nghÜa nh©n ®¹o ®îc ®¹o PhËt, Nho gi¸o, §¹o gi¸o. Nã biÓu hiÖn cô thÓ:
thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong + Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n
v¨n häc? + Nguyªn t¾c ®¹o lÝ vµ th¸i ®é øng xö.
+ PhËt gi¸o lµ tõ bi, b¸c ¸i. Nho gi¸o lµ nh©n
nghÜa t tëng nh©n d©n, §¹o gi¸o lµ sèng thuËn theo
tù nhiªn, hoµ nhËp víi tù nhiªn.
+ Lªn ¸n tè ço nh÷ng thÕ lùc tµn b¹o chµ ®¹p
phÈm gi¸ con ngêi.
- ThÕ sù lµ cuéc sèng con ngêi lµ viÖc ®êi. C¶m
3. C¶m høng thÕ sù høng thÕ sù lµ bµy tá suy nghÜ, t×nh c¶m vÒ cuéc
- ThÕ nµo lµ thÕ sù? sèng con ngêi.
- T¸c phÈm híng tíi hiÖn thùc cuéc sèng ®Ó ghi l¹i
- Néi dung c¶m høng thÕ sù nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy.
®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo?
IV. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ
nghÖ thuËt cña v¨n häc thÕ
kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX
(häc sinh ®äc SGK) - TÝnh ph¹m quy lµ sù quy ®Þnh chÆt chÏ theo
1. TÝnh ph¹m quy vµ sù ph¸ vì khu©n mÉu. §ã lµ quan ®iÓm cña v¨n häc. V¨n ch-
tÝnh ph¹m quy ¬ng coi träng môc ®Ých gi¸o huÊn:
- TÝnh ph¹m quy ®îc thÓ - ë t duy nghÖ thuËt:
hiÖn nh thÕ nµo? - Trang nh· thÓ hiÖn ë ®Ò tµi, chñ ®Ò híng tíi çi
97
2. Khuynh híng trang nh· vµ cao c¶ trang träng h¬n lµ çi ®êi thêng b×nh dÞ.
xu híng b×nh dÞ? - H×nh tîng nghÖ thuËt híng tíi vÎ ®Ñp tao nh·, mÜ
- ThÕ nµo khuynh híng trang lÖ h¬n lµ vÎ ®Ñp ®¬n s¬, méc m¹c.
nh· vµ b×nh dÞ? - ë ng«n ng÷ nghÖ thuËt, çch diÔn ®¹t trau chuèt,
hoa mÜ h¬n lµ th«ng tôc, tù nhiªn ngµy cµng g¾n
bã h¬n víi hiÖn thùc tù nhiªn vµ b×nh dÞ.
3. TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ - TiÕp thu tinh hoa v¨n häc Trung Quèc:
tinh hoa v¨n häc níc ngoµi + Ng«n ng÷
- Qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ ¶nh h- + ThÓ lo¹i v¨n xu«i, v¨n vÇn
ëng v¨n häc níc ngoµi nh thÕ + Thi liÖu
nµo? - Qu¸ tr×nh d©n téc ho¸ thÓ hiÖn
* S¸ng t¹o ra ch÷ N«m
* ViÖt ho¸ th¬ §êng
* S¸ng t¸c nhiÒu thÓ th¬ d©n téc
1. Suèt mêi thÕ kØ, v¨n häc ph¸t triÓn g¾n bã víi
vËn mÖnh d©n téc
V. Cñng cè 2. Cïng víi v¨n häc d©n gian, v¨n häc trung ®¹i
gãp phÇn lµm nªn diÖn m¹o v¨n häc d©n téc,
t¹o tiÒn ®Ò cho v¨n häc giai ®o¹n sau ph¸t
triÓn
TiÕt:
98
Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: N¾m ®îc kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t, phong çch ng«n ng÷ sinh
ho¹t vµ çc d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. §äc – hiÓu
1. Kh¸i niÖm vÒ ng«n ng÷ - Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n, tiÕng nãi hµng ngµy
sinh ho¹t (H/S ®äc SGK) dïng ®Ó th«ng tin trao ®æi ý nghÜ, t×nh c¶m
- Tõ ®o¹n héi tho¹i cho biÕt nh÷ng nhu cÇu trong cuéc sèng.
thÕ nµo lµ ng«n ng÷ sinh (Quay trë l¹i ®o¹n héi tho¹i trong SGK ®Ó ph©n
ho¹t? tÝch)
+ Nh©n vËt tham gia héi tho¹i.
+ Néi dung héi tho¹i.
+ Th¸i ®é, çch nãi cña mçi ngêi.
2. Çc d¹ng biÓu hiÖn cña
ng«n ng÷ sinh ho¹t (H/S ®äc
SGK)
- Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn - Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nãi,
chñ yÕu ë d¹ng nµo? ®éc tho¹i, ®èi tho¹i. Mét sè trêng hîp thÓ hiÖn ë
d¹ng viÕt; nhËt kÝ, håi kÝ, th tõ.
- Chó ý trong t¸c phÈm v¨n häc cã d¹ng lêi nãi t¸i
hiÖn tøc lµ m« pháng lêi tho¹i tù nhiªn nh: kÞch,
tuång, chÌo, truyÖn, tiÓu thuyÕt, khi t¸i hiÖn, lêi nãi
tù nhiªn ®îc biÕn c¶i phÇn nµo theo thÓ lo¹i v¨n häc
vµ ý ®Þnh chñ quan cña ngêi s¸ng t¹o.
Song ë trêng hîp nµo nãi hay viÕt, t¸i hiÖn hay s¸ng
t¹o ng«n ng÷ sinh ho¹t vÉn lµ tiÕng nãi hµng ngµy
cha ®îc gät giòa.
II. LuyÖn tËp
a. Anh (chÞ) h·y ph¸t biÓu ý - C©u thø nhÊt “Lêi nãi… Nhau”. §©y lµ lêi khuyªn
99
kiÕn cña m×nh vÒ néi dung ch©n thµnh trong khi h«i tho¹i. Mäi ngêi h·y t«n
cña nh÷ng c©u sau: träng vµ gi÷ phÐp lÞch sù (ph¬ng ch©m lÞch sù).
- Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua H·y biÕt lùa chän “tõ ng÷ nµo” çch nãi nh thÕ nµo
Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng ®Ó ngêi nghe hiÓu mµ vÉn vui vÎ, ®ång t×nh.
nhau - C©u thø hai: “vµng…lêi”. Muèn biÕt vµng tèt hay
- Vµng th× thö löa thö than xÊu ph¶i thö qua löa. Chu«ng th× thö tiÕng ®Ó
Chu«ng kªu thö tiÕng ngêi thÊy ®é vang. Con ngêi qua lêi nãi biÕt ®îc ngêi Êy
ngoan thö lêi cã tÝnh nÕt nh thÕ nµo ngêi nãi dÔ nghe hay sç
sµng, côc c»n.
b. Trong ®o¹n trÝch (SGK) - §©y lµ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm “B¾t sÊu rõng
ng«n ng÷ sinh ho¹t ®îc biÓu U Minh H¹” cña S¬n Nam. Ng«n ng÷ sinh ho¹t ®îc
hiÖn ë d¹ng nµo? Anh (chÞ) biÓu hiÖn ë d¹ng t¸i hiÖn cã s¸ng t¹o. Nhng ngêi t¸c
cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc dïng gi¶ d©n gian vÉn nhËn ra ng«n ng÷ sinh ho¹t vÒ
tõ ng÷ ë ®o¹n nµy. çch dïng tõ ng÷ hµng ngµy.
+ §i ghe xuång
+ NgÆt t«i kh«ng mang thø phó quý ®ã.
+ Cùc lßng ch¼ng biÕt bao nhiªu khi nghe ë miÖt
R¹ch Gi¸.
100
TiÕt:
Tá lßng
(ThuËt hoµi)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña trang nam nhi lÉm liÖt víi lÝ tëng vµ nh©n çch
lín lao, vÎ ®Ñp cña thêi ®¹i víi søc m¹nh hµo hïng.
2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt cña bµi th¬: c« ®äng, ng¾n gän.
3. Båi dìng nh©n çch sèng cã lÝ tëng, cã ý chÝ quyÕt t©m thùc hiÖn lÝ tëng.
- SGK, SGV.
çc c©u hái.

I. §äc – hiÓu
1. TiÓu dÉn
PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ cuéc ®êi, sù nghiÖp Ph¹m
bµy néi dung g×? Ngò L·o.
+ Sinh 1255 mÊt 1320, ngêi lµng Phï ñng – huyÖn
§êng Hµo nau lµ ¢n Thi – Hng Yªn.
+ Lµ kh¸ch trong nhµ (gia kh¸ch) sau lµ con rÓ
cña TrÇn Quèc TuÊn.
+ ¤ng cã nhiÒu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn
chèng qu©n Nguyªn – M«ng lµm ®Õn chøc §iÖn
Suý ®îc phong tíc Quan Néi hÇu. Lµ vâ tíng nhng
«ng thÝch ®äc s¸ch, ng©m th¬ vµ ®îc ca ngîi lµ ng-
êi v¨n vâ toµn tµi.
+ Lóc «ng qua ®êi, vua TrÇn Minh T«ng ra lÖnh
nghØ triÒu n¨m ngµy (nghi lÔ quèc gia).
+ T¸c phÈm cßn hai bµi th¬: Tá lßng (ThuËt hoµi)
vµ ViÕng Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng
(V¨n Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng).
101
2. V¨n b¶n (H/S ®äc) - Nam tö, c«ng danh, v¬ng nî, vò hÇu, tam qu©n,
a. T×m hiÓu chó thÝch gi¶i nuèt tr«i tr©u.
nghÜa çc tõ. + Nam tö: ChØ trang nam nhi thêi phong kiÕn –
chØ m×nh (nh©n vËt tr÷ t×nh).
+ C«ng danh: C«ng lao vµ danh väng thÓ hiÖn lÝ
tëng cña kÎ lµm trai.
+ V¬ng nî: Cha tr¶ xong nî c«ng danh.
+ Vò HÇu: Gia Çt Lîng: Giái mu mÑo dïng binh,
dïng ngêi, «ng cßn lµ bÒ t«i rÊt mùc trung thµnh
cña nhµ H¸n, lµ ngêi hy sinh trän ®êi cho nhµ H¸n
®îc phong lµ Vò Lîng HÇu gäi t¾t lµ Vò HÇu.
+ Tam qu©n (TiÒn, trung, hËu qu©n).
+ Nuèt tr«i tr©u (SGK): Søc m¹nh nh hæ b¸o nuèt
tr«i c¶ tr©u.
b. Chñ ®Ò - Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch vµ hoµi b·o lín lao cña
- T×m hiÓu chñ ®Ò bµi th¬. mét vÞ tíng ®êi TrÇn trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng
II. §äc – t×m hiÓu qu©n Nguyªn.
1. Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch
cña mét con ngêi. - “Tá lßng” dÞch tõ ThuËt hoµi nghÜa lµ bµy tá
- Em hiÓu g× vÒ hai ch÷ tá kh¸t väng vµ hoµi b·o trong lßng cña mét vÞ tíng ®êi
lßng. TrÇn.
- Hai c©u më ®Çu nhµ th¬ - Hai c©u th¬ më ®Çu nhµ th¬ miªu t¶ søc m¹nh
®· miªu t¶ néi dung g×? chiÕn ®Êu cña qu©n d©n nhµ TrÇn trong ®ã cã
- Søc m¹nh Êy ®îc thÓ hiÖn b¶n th©n m×nh.
nh thÕ nµo? - Søc m¹nh Êy ®îc thÓ hiÖn ë h×nh ¶nh ngêi tr¸ng
sÜ.
+ CÇm ngang ngän gi¸o gi÷ g×n non s«ng ®· mÊy
thu
H×nh ¶nh Êy kh¼ng ®Þnh t thÕ cña ngêi tr¸ng sÜ
x«ng x¸o, tung hoµnh, ®¸nh ®«ng dÑp b¾c. §ã lµ
søc m¹nh chiÕn ®Êu chèng qu©n thï. Søc m¹nh Êy
cßn ®îc thÓ hiÖn:
+ “Tam qu©n t× hæ khÝ th«n ngu”
(Ba qu©n nh hæ b¸o søc m¹nh ¸t c¶ sao ngu)
Còng cã thÓ hiÓu lµ nuèt tr«i tr©u. HiÓu çch nµo
còng ®Òu biÓu hiÖn søc m¹nh cña qu©n d©n nhµ
TrÇn.
- Theo anh (chÞ) hiÓu çch - HiÓu nh SGK chó thÝch kh«ng sai. Ba qu©n søc
nµo cho hay h¬n, cã yÕu tè m¹nh nh hæ, b¸o nuèt tr«i tr©u. Song çch hiÓu nµy
thÈm mÜ h¬n? kh«ng t¹o ra ®îc yÕu tè thÈm mÜ cña th¬. Nªn
So s¸nh gi÷a c©u th¬ ®Çu hiÓu: Ba qu©n søc m¹nh nh hæ, b¸o, søc m¹nh xung
102
(Nguyªn t¸c)vµ b¶n dÞch thiªn lµm ¸t c¶ sao ngu. HiÓu nh vËy võa m¹nh mÏ,
kháe kho¾n võa thanh tó giÇu yÕu tè thÈm mÜ.
- So s¸nh c©u th¬ ®Çu gi÷a nguyªn t¸c vµ b¶n dÞch
ta thÊy:
+Hoµnh =>Ngang.Hoµnh sãc lµ c¾p ngang ngän
gi¸o tõ ng÷ thÕ con ngêi dòng m·nh ®ang x«ng
x¸o.NÕu dÞch lµ móa gi¸o míi chØ lµ chê giÆc tíi
®Ó ®ãn, ®¸nh®Þch,v¶ l¹i “®· mÊy thu”gîi ra
kh«ng gian thêi gian chiÕn ®Êu b¶o vÖ ®Êt níc.Ng-
êi chiÕn sÜ Êy ®· d¹n dÇy s¬ng giã,®· tõng ®èi
mÆt víi kÎ thï,bÊt chÊp mäi nguy hiÓm gian
nan.Song con ngêi lu«n v¬n tíi kh¸t väng,hoµi b·o lín
lao,®Ó thÊy ®îc ta t×m hiÓu hai c©u cßn l¹i.
2.Kh¸t väng hoµi b·o lín lao
cña ngêi tr¸ng sÜ(®äc 2 c©u -Hoµi b·o vµ kh¸t väng ®îc thÓ hiÖn ë chÝ lµm trai.
cuèi). +Theo tinh thÇn cña nho gi¸o lËp c«ng ®Ó l¹i sù
- Hoµi b·o ®îc thÓ hiªn nh nghiÖp, lËp danh ®Ó l¹i tiÕng th¬m (Ph¶i cã danh
thÕ nµo? g× víi nói s«ng – NguyÔn C«ng Trø)song ë ph¹m
Ngò L·o kh«ng h¼n lµ thÕ.Nã cßn thÓ hiÖn:
+Cha hoµn thµnh nghÜa vô víi d©n, víi níc.Hai ch÷
v¬ng nî, kh¾c s©u ®Òu da diÕt trong lßng ®· lµ
trang nam nhi ph¶i x¸c ®Þnh c«ng danh lµ mãn nä
lín víi ®êi ph¶i tr¶: Ph¹m Ngò L·o cho r»ng m×nh
cha tr¶ ®îc mãn nî Êy, cha lËp ®îc c«ng danh lµ
bao. Nhµ th¬ h¹ ch÷ “thÑn.”
-Em hiÓu g× vÒ ch÷ thÑn. - ThÑn-> cã nghÜa lµ hæ thÑn. So víi cha «ng
H·y ph©n tÝch? m×nh cha cã g× ®¸ng nãi. LÝ tëng hoµi b·o võa lín
lao, võa khiªm nhêng. Lín lao khiªm nhêng v× so s¸nh
víi Vò HÇu Lîng (Gia Çt lîng) mét mu thÇn giái
dïng binh, dïng ngêi, cßn lµ bÒ t«i nhÊt mùc trung
thµnh víi nhµ H¸n ý chÝ nam nhi thêi TrÇn thËt ®Ñp
biÕt bao.
III. Cñng cè - Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK
- Häc thuéc lßng bµi th¬ c¶ phiªn ©m ch÷ h¸n vµ
b¶n dÞch th¬.
E.Tham kh¶o
- NguyÔn Sü CÈn
(V¨n häc VN thÕ kû X->TK XVII, NXB GD 1989)
- §inh Gia Kh¸nh
(V¨n häc VN TK X-> Nöa ®Çu TK XVIII,NXB GD,1989)
103
TiÕt:
C¶nh ngµy hÌ
(B¶o kÝnh c¶nh giíi- 43)
NguyÔn Tr·i
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña bøc tranh ngµy hÌ vµ t©m hån yªu thiªn
nhiªn, yªu ®êi, yªu nh©n d©n, yªu ®Êt níc cña NguyÔn Tr·i.
2. ThÊy ®îc vÎ ®Ñp cña th¬ N«m NguyÔn Tr·i: B×nh dÞ, tù nhiªn ®an xen
c©u lôc ng«n vµo c©u th¬ thÊt ng«n.
- SGK, SGV.
GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc ph¬ng ph¸p ®äc s¸ng t¹o, gîi t×m;kÕt
……
I. §äc – T×m hiÓu
1.TiÓu dÉn
(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu - PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ “Quèc ©m
dÉn) thi tËp” cña NguyÔn Tr·i. TËp th¬ gåm 254 bµi. Gi¸
- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy trÞ cña nã hoµn thiÖn mét bíc vÒ th¬ quèc ©m,
néi dung g×? ®Æt nÒn mãng cho th¬ tiÕng ViÖt.
+ Néi dung: “Quèc ©m thi tËp” ph¶n ¸nh t tëng,
- Em h·y tr×nh bµy cô thÓ t×nh c¶m, vÎ ®Ñp toµn diÖn cña NguyÔn Tr·i. §ã lµ
nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t Êy? t tëng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, yªu níc th¬ng d©n, gi÷
g×n nh©n çch, hoµ c¶m víi thiªn nhiªn.
+ NghÖ thuËt: S¸ng t¹o trong thÓ th¬ N«m, §êng
luËt, xen c©u lôc ng«n víi c©u thÊt ng«n.
+ Bè côc cña tËp th¬: chia lµm 4 phÇn.
a. V« ®Ò: Nh÷ng bµi th¬ kh«ng cã ®Çu ®Ò nhng
®îc x¾p xÕp theo çc môc: Ng«n chÝ (nãi lªn chÝ h-
íng). M¹n thuËt (kÓ ra mét çch t¶n m¹n), Tù th¸n
(Tù than), tù thuËt (tù nãi vÒ m×nh), B¶o kÝnh c¶nh
giíi (g¬ng b¸u r¨n m×nh).
104
b. M«n th× lÖnh (thêi tiÕt)
c. M«n hoa méc (c©y cá)
d. M«n cÇm thó (thó vËt)
Bµi c¶nh giíi ngµy hÌ – B¶o kÝnh c¶nh giíi sè 43 trªn
tæng sè 62 bµi.
2. V¨n b¶n
(H/S ®äc SGK) - Thèng nhÊt nh SGK ®· chó thÝch.
+ Gi¶i nghÜa tõ khã – SGK
a. X¸c ®Þnh c¶m høng chñ - Bµi th¬ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp t©m hån yªu thiªn nhiªn,
®¹o. yªu ®êi yªu cuéc sèng cña NguyÔn Tr·i. §ång thêi
- C¶m høng chñ ®¹o cña bµi béc lé kh¸t väng vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc
th¬ lµ g×? cho nh©n d©n.
- Thiªn nhiªn hiÖn ra trong s¸u c©u th¬ ®Çu:

II. §äc – hiÓu + Mµu xanh cña l¸ hoÌ thµnh t¸n réng che rîp c¶
1. VÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn kh«ng gian.
Tr·i tríc thiªn nhiªn, cuéc sèng, + Mµu ®á cña hoa lùu bªn hiªn nhµ.
con ngêi (H/S ®äc 6 c©u) + Sen hång trong ao ®ang to¶ mïi h¬ng.
2. Thiªn nhiªn vµ cuéc sèng + TiÕng lao xao väng l¹i cña lµng lµm nghÒ chµi
con ngêi ®îc thÓ hiÖn nh thÕ líi.
nµo trong 6 c©u th¬ ®Çu - Nh©n vËt tr÷ t×nh cho m×nh nhµn rçi, ngåi hãng
(c©u hái 1,2) m¸t. Nhµ th¬ tËp trung nh÷ng gi¸c quan thÞ gi¸c,
3. (Chó ý kh«ng gian mµu thÝnh gi¸c, khøu gi¸c vµ c¶ c¶m gi¸c n÷a ®Ó quan
s¾c, ©m thanh vµ nh©n vËt s¸t c¶nh thiªn nhiªn. Thiªn nhiªn ngµy hÌ hiÖn lªn víi
tr÷ t×nh) nh÷ng ®Æc trng cô thÓ bëi nh÷ng c¶m nhËn tinh
tÕ. §ã lµ mµu xanh cña l¸ c©y, mµu ®á cña hoa lùu
vµ h¬ng th¬m cña loµi sen. Mïa hÌ cã tiÕng ve kªu.
Thiªn nhiªn cµng hiÖn lªn cô thÓ bao nhiªu, cµng
®Ñp bao nhiªu chøng tá t©m hån nhµ th¬ cµng
®Ñp bÊy nhiªu. Mét t©m hån ®Ñp ®Ï nhÊt ®Þnh
ph¶i xuÊt ph¸t tõ thÕ giíi quan lµnh m¹nh. Bao trïm
lªn lµ tÊm lßng yªu níc, yªu ®êi cña øc Trai.
- C¶nh vËt rÊt gÇn gòi víi ®êi thêng. Nã g¾n bã víi
con ngêi kh«ng xa l¹. Nã còng nh qu¶ nóc n¸c, luèng
- Em cã nhËn xÐt vÒ c¶nh mïng t¬i, bÌ rau muèng, c©y chuèi, c©y mÝa. TÊt c¶
vËt nµy? ®· ®i vµo th¬ NguyÔn Tr·i. Thi hiÖu Êy ®ñ diÔn
®¹t t©m hån b×nh dÞ sang träng, ®Ñp nh thiªn
nhiªn, nÆng t×nh víi ®Êt níc. H¬n n÷a nh÷ng ®éng
tõ hãng m¸t, ®ïn ®ïn,phun, tiÔn, diÔn t¶ c¶nh ngµy
hÌ thËt s«i ®éng nh tÊm lßng s«i næi cña nhµ th¬.
- Nhµ th¬ h¹ tõ “råi” còng nh rçi, nhµn. Song ®©y
chØ lµ çch nãi. Bëi ch¼ng cã lóc nµo NguyÔn Tr·i
105
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ tõ c¶m thÊy nhµn rçi c¶ ngay c¶ nh÷ng lóc vÒ sèng ë
“råi” ®Çu c©u th¬? C«n S¬n, «ng ®· béc b¹ch ®iÒu nµy. “N¬ng th©n
díi m¸i nhµ tranh tëng yªu lóc tuæi giµ. Nhng cø
nghÜ tíi ®¸m d©n xanh ®Çu lßng l¹i ph¶i lo tríc”.
Th× ra ng«n nhµn mµ t©m bÊt nhµ (miÖng nãi nhµ
mµ lßng th× kh«ng nhµn). §iÒu Êy NguyÔn Tr·i ®·
thÓ hiÖn ë hai c©u cuèi bµi.
2. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng

thanh b×nh h¹nh phóc cho - Hai c©u kÕt diÔn t¶ kh¸t väng, mong mái da diÕt
nh©n d©n cña NguyÔn Tr·i vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh
(H/S ®äc hai c©u kÕt) phóc cho nh©n d©n.
- Hai c©u kÕt diÔn t¶ néi + Nhµ th¬ mong mái: lÏ ra nªn cã khóc ®µn nam
dung g×? phong cña vua ThuÊn. Mçi khi khóc ®µn Êy gÈy lªn
- Em cã suy nghÜ g× vÒ lÝ t- th× ma thuËn giã hoµ, nh©n d©n lµm ¨n sung síng
ëng Êy? no ®ñ.
- LÊy chuyÖn xa ®Ó nãi hiÖn t¹i, tÊm lßng cña
NguyÔn Tr·i còng mong muèn nh thÕ. §ñ thÊy t tëng
t×nh c¶m cña NguyÔn Tr·i nh thÕ nµo ®èi víi ®Êt
níc, víi nh©n d©n. §ã lµ tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n
tha thiÕt ®Õn trän ®êi.
- ¢m ®iÖu cña c©u th¬
D©n giµu / ®ñ kh¾p / ®ßi ph¬ng
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ ©m C©u th¬ ®îc gieo vÇn víi nhÞp 2/2/2. Hai tiÕng mét
®iÖu cña c©u th¬ s¸u tiÕng ®Òu ®Æn nã xen vµo ©m hëng cña c©u th¬ b¶y
xen vµo c©u th¬ b¶y tiÕng? tiÕng lÏ cã ngu cÇm / ®µn mét tiÕng (3/4). Sù phèi
hîp gi÷a hai c©u th¬ t¹o ra ©m hëng ®Òu ®Æn,
m¹nh mÏ kh¼ng ®Þnh kh¸t väng mµ NguyÔn Tr·i v-
¬n tíi.
- Yªu thiªn nhiªn, yªu cuéc sèng con ngêi vµ v¬n tíi
- Qua bµi th¬ ta thÊy t©m kh¸t väng hoµ b×nh h¹nh phóc cho nh©n d©n lµ vÎ
hån NguyÔn Tr·i nh thÕ nµo? ®Ñp t©m hån vµ lÝ tëng cña NguyÔn Tr·i, nh©n
çch cña NguyÔn Tr·i. NguyÔn Tr·i béc léc suy nghÜ
tríc c¶nh ngµy hÌ. ¤ng coi ®ã lµ g¬ng b¸u r¨n
m×nh.
- NghÖ thuËt cña c©u th¬ nh - Sö dông h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ. C©u th¬
thÕ nµo? thÊt ng«n xen lôc ng«n c¶m nhËn chung cña bµi
th¬: NguyÔn Tr·i, nh©n çch cña NguyÔn Tr·i.
NguyÔn Tr·i béc lé suy nghÜ tríc c¶nh ngµy hÌ. ¤ng
coi ®ã lµ g¬ng b¸u r¨n m×nh.
- NghÖ thuËt cña th¬ nh thÕ - Sö dông h×nh ¶nh rÊt gÇn gòi, b×nh dÞ. C©u th¬
nµo? thÊt ng«n xen lôc ng«n: NguyÔn Tr·i mang ®Õn bøc
106
tranh thiªn nhiªn ®Çy søc sèng, kháe kho¾n, l¹c
quan nh t©m hån nhµ th¬ vËy.
III. Cñng cè. - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.
TiÕt:
Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. Tr×nh bµy ®îc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo nh©n vËt chÝnh.
2. BiÕt çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo nh©n vËt chÝnh.
- SGK, SGV.

I. Môc ®Ých, yªu cÇu tãm t¾t
v¨n b¶n tù sù
1. Môc ®Ých
- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh»m - Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh»m hiÓu ý nghÜa vµ ®¸nh
môc ®Ých g×? gi¸ v¨n b¶n.
- §Ó ghi chÐp tµi liÖu nh»m kÓ l¹i hoÆc minh ho¹ ý
kiÕn nµo ®ã.
2. Yªu cÇu - Tãm t¾t ®îc néi dung c¬ b¶n cña v¨n b¶n hoÆc
- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù cÇn nh©n vËt chÝnh
®¸p øng yªu cÇu nµo? - §¸p øng ®îc yªu cÇu c¬ b¶n cña v¨n b¶n tù sù.
II. Çch tãm t¾t t¸c phÈm tù
sù theo nh©n vËt chÝnh (häc
sinh ®äc SGK) - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa vµo cèt truyÖn. Dïng
- ë THCS chóng ta ®îc häc lêi v¨n cña m×nh giíi thiÖu mét çch ng¾n gän néi
tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa dung chÝnh bao gåm sù viÖc tiªu biÓu vµ nh©n vËt
vµo ®©u? nh thÕ nµo? quan träng cña mét t¸c phÈm nµo ®ã.
- Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù theo nh©n vËt chÝnh lµ
theo nh©n vËt chÝnh lµ g×? viÕt hoÆc kÓ l¹i mét çch ng¾n gän nh÷ng sù viÖc
107
c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt ®ã.
+ Nh©n vËt v¨n häc lµ h×nh tîng con ngêi. Còng
cã thÓ loµi vËt hay cá c©y.
+ Nh©n vËt cã tªn tuæi lai lÞch râ rµng, cã ngo¹i
h×nh, cã hµnh ®éng t×nh c¶m vµ cã mèi quan hÖ
víi nh©n vËt kh¸c vµ tÊt c¶ béc lé qua diÔn biÕn
cña cèt truyÖn.
+ Trong t¸c phÈm tù sù cã nhiÒu nh©n vËt. Ngêi ta
- Muèn tãm t¾t chuyÖn cña chia ra nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô.
nh©n vËt chÝnh ta ph¶i thùc + X¸c ®Þnh môc ®Ých tãm t¾t.
hiÖn nh÷ng viÖc lµm cô thÓ + §äc kÜ v¨n b¶n, x¸c ®Þnh ®îc nh©n vËt chÝnh,
nµo? mèi quan hÖ cña nh©n vËt chÝnh víi çc nh©n vËt
kh¸c vµ diÔn biÕn cña çc sù viÖc trong cèt truyÖn.
+ ViÕt v¨n b¶n b»ng lêi v¨n cña m×nh. §Ó kh¾c
ho¹ nh©n vËt cã thÓ trÝch dÉn nguyªn v¨n mét sè tõ
III. LuyÖn tËp ng÷, c©u v¨n trong t¸c phÈm.
1. Häc sinh ®äc hai v¨n b¶n
mét vµ hai ë SGK
a. X¸c ®Þnh phÇn tãm t¾t v¨n
b¶n chuyÖn “Ngêi con g¸i - Tãm t¾t phÇn mét cña cèt truyÖn tõ lóc chµng Tr-
Nam X¬ng” ¬ng ®i ®¸nh giÆc trë vÒ, víi mét vµi lêi kh¸i qu¸t.
+ Môc ®Ých tãm t¾t ë v¨n
b¶n mét vµ hai cã g× kh¸c - V¨n b¶n hai ghi chÐp tµi liÖu nh»m ®Ó minh ho¹
nhau. mét ý kiÕn. Môc ®Ých cña v¨n b¶n mét lµ lµm râ cèt
truyÖn.
ë v¨n b¶n mét lµ dùa theo çc sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra
víi nh©n vËt chÝnh vµ diÔn biÕn sù viÖc ®ã. ë v¨n
b¶n hai lµ tãm t¾t dùa theo diÔn biÕn cña cèt
truyÖn cã dÉn nguyªn v¨n c©u nãi cña ®øa bÐ.
2. Tãm t¾t truyÖn An D¬ng
V¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng
Thuû. - An D¬ng V¬ng x©y Loa Thµnh cø gÇn xong lµ l¹i
a. Tãm t¾t truyÖn dùa theo ®æ. M·i sau nhµ vua ®îc thÇn Rïa Vµng gióp trõ yªu
nh©n vËt An D¬ng V¬ng. qu¸i míi x©y xong thµnh. Rïa Vµng cßn cho An D-
¬ng V¬ng chiÕc vuèt ®Ó lµmiªu t¶ lÉy ná b¾n mét
ph¸t chÕt hµng v¹n tªn giÆc. TriÖu §µ thua. Kh«ng
bao l©u, §µ cÇu h«n ®Ó con trai lµ Träng Thuû lÊy
MÞ Ch©u, con g¸i An D¬ng V¬ng. Träng Thuû dç vî
cho xem ná thÇn råi tr¸o ná thÇn mang vÒ níc.
TriÖu §µ cÊt qu©n ®¸nh. An D¬ng V¬ng mang ná
thÇn ra b¾n kh«ng thÊy linh nghiÖm bÌn cïng MÞ
Ch©u ch¹y trèn ra phÝa biÓn. Nhµ vua cÇu cøu
thÇn Rïa Vµng. Rïa Vµng hiÖn lªn thÐt lín: “KÎ ngåi
108
sau lng nhµ vua chÝnh lµ giÆc ®ã”. Vua hiÓu ra
liÒn rót g¬m chÐm MÞ Ch©u. Sau ®ã, nhµ vua
cÇm sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng xuèng thñy phñ.
- MÞ Ch©u lµ con g¸i An D¬ng V¬ng. Vua cha nhê
b. Tãm t¾t truyÖn dùa theo thÇn Rïa Vµng x©y ®îc thµnh vµ chÕ ná thÇn. MÞ
nh©n vËt MÞ Ch©u Ch©u ®îc vua cha g¶ cho Träng Thuû lµ con trai
cña TriÖu §µ. Träng Thuû dç vî t×m çch ®¸nh tr¸o
ná thÇn mang vÒ níc. TriÖu §µ cÊt qu©n ®¸nh ¢u
L¹c. Ná thÇn kh«ng linh nghiÖm, qu©n ¢u L¹c thua.
MÞ Ch©u ®îc vua cha cho ngåi sau lng ngùa ch¹y
vÒ ph¬ng Nam. MÞ Ch©u r¾c l«ng ngçng däc ®-
êng lµm dÊu cho Träng Thuû. ThÇn Rïa Vµng hiÖn
lªn b¸o cho nhµ vua biÕt MÞ Ch©u lµ giÆc. Tríc khi
bÞ chÐm, MÞ Ch©u khÊn nÕu cã lßng ph¶n
nghÞch vua cha th× chÕt ®i biÕn thµnh h¹t bôi,
nÕu mét lßng trung hiÕu mµ bÞ ngêi ®êi lõa dèi
th× chÕt ®i sÏ biÕn thµnh Ch©u Ngäc. MÞ Ch©u
chÕt, m¸u ch¶y xuèng níc loµi trai biÓn ¨n ph¶i lËp
tøc biÕn thµnh h¹t ch©u.
109
TiÕt:
Bµi viÕt sè 3: V¨n b¶n tù sù
(Lµm ë nhµ)
Ngêi so¹n:
I. §Ò bµi tham kh¶o
§Ò 1: C©y lau chøng kiÕn viÖc nµng Vò N¬ng ngåi bªn bê H¬ng Giang than thë
mét m×nh råi tù vÉn. ViÕt v¨n b¶n kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã theo ng«i thø nhÊt hoÆc
ng«i thø ba (më réng truyÖn Ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷).
§Ò 2: H·y hãa th©n vµo nh÷ng que diªm ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn theo diÔn biÕn vµ
kÕt thóc truyÖn ng¾n C« bÐ b¸n diªm cña An-®Ðc-xen (hoÆc diÔn biÕn sù viÖc t-
¬ng tù nhng cã kÕt thóc kh¸c).
§Ò 3: “T«i tªn lµ Oanh LiÖt. Çi tªn nµy cËu chñ ®Æt cho t«i nhê nh÷ng trËn ®Êu
oanh liÖt cña t«i trªn çc síi chäi trong lµng. VËy mµ giê ®©y, cËu chñ bá r¬i t«i
®Ó ch¹y theo nh÷ng trß ch¬i míi…”
Dùa theo nh÷ng lêi t©m sù trªn, anh (chÞ) h·y viÕt mét truyÖn ng¾n theo ng«i
kÓ thø nhÊt vÒ sè phËn vµ nçi niÒm cña mét con gµ chäi bÞ bá r¬i.
§Ò 4: S¸ng t¸c mét truyÖn ng¾n (®Ò tµi tù chän mang ý nghÜa x· héi) cã t¸c dông
thiÕt thùc ®èi víi tuæi trÎ hiÖn nay.
II. Híng dÉn chung
1. Suy nghÜ kÜ vÒ ®Ò tµi mµ m×nh sÏ viÕt, sao cho thÓ hiÖn ®îc c©u chuyÖn
víi ý nghÜa s©u s¾c nhÊt. Dù kiÕn cèt truyÖn cho bµi v¨n.
2. LËp dµn ý cho bµi v¨n (tr×nh bµy çc sù viÖc, chi tiÕt theo bè côc ba phÇn),
cã thÓ viÕt nh¸p ®o¹n Më bµi, ®o¹n kÓ mét sù viÖc quan träng vµ ®o¹n KÕt
bµi.
3. Nªn tËp trung ®Ó viÕt liÒn m¹ch. ViÕt xong cÇn ®äc l¹i ®Ó bæ sung, söa
ch÷a ý, ®o¹n, c©u, dïng tõ, chÝnh t¶,…
III. Gîi ý çch lµm mét sè ®Ò bµi cô thÓ
1. §Ò 1
§©y lµ ®Ò më réng sù viÖc vµ ý nghÜa cña truyÖn “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam
X¬ng”. §Ò yªu cÇu kÓ chuyÖn díi çi nh×n cña mét c©y lau (ng«i thø 3) hoÆc
chÝnh “nh©n vËt” c©y lau ph¶i tëng tîng ra hoµn c¶nh gÆp gì víi nh©n vËt Vò N-
¬ng (thêi gian, khung c¶nh bê s«ng Hoµng Giang…) ®Ó kÕt cÊu thµnh phÇn néi
dung cña më bµi (giíi thiÖu gîi më c©u chuyÖn). PhÇn th©n bµi cã thÓ cã çc chi
tiÕt, sù viÖc sau:
110
- T©m tr¹ng cña Vò N¬ng khi ra ®Õn bê s«ng (nµng khãc, khu«n mÆt rÇu rÜ vµ
v« cïng tuyÖt väng…).
- Nµng than thë (V× bÞ nghi oan nh thÕ nµo? T×nh c¶m nµng dµnh cho chång
vµ con ra sao?).
- Nµng mong íc (nãi víi ®Êt trêi: NÕu lßng chung thuû son s¾t th× khi chÕt mong
cã ngµy ®îc gi¶i nçi oan).
- Vò N¬ng trÉm m×nh.
PhÇn kÕt cña c©u chuyÖn: C©y lau buån vµ th¬ng xãt khi nh×n Vò N¬ng trÉm
m×nh xuèng dßng s«ng.
2. §Ò 2: §©y lµ ®Ò kÓ chuyÖn s¸ng t¹o nhng dùa trªn mét cèt truyÖn ®· cã s½n
råi. §iÒu quan träng lµ ngêi viÕt ph¶i ®ãng vai que diªm thay t¸c gi¶ kÓ l¹i
truyÖn nµy. KiÓu nµy häc sinh ®· ®îc lµm quen nhiÒu lÇn v× vËy häc sinh cã
thÓ tù lµm. Cã thÓ thay kÕt thóc kh¸c nh sau: C« bÐ b¸n diªm ®îc thîng ®Õ
th¬ng t×nh cho trë vÒ h¹ giíi sèng trong h¹nh phóc vµ giµu cã.
3. §Ò 3
Víi ®Ò nµy, phÇn th©n bµi cÇn ®¸p øng ®îc çc ý sau:
- Cuéc sèng cña con gµ chäi (gµ chäi tù kÓ chuyÖn m×nh).
+ Lóc nhá sinh ra trong mét gia ®×nh nh thÕ nµo? (bè mÑ, çc anh em).
+ §îc cËu chñ mua vÒ ra sao?
+ CËu chñ ch¨m sãc thÕ nµo?
+ Hµng ngµy niÒm vui nçi buån g¾n víi nh÷ng cuéc chiÕn ra sao? (vui mõng
h·nh diÖn tríc mçi chiÕn th¾ng; ®au ®iÕng, buån rÇu khi thÊt trËn).
- Nçi niÒm t©m sù:
+ H¹nh phóc vµ h·nh diÖn khi cã mét cuéc ®êi dµy d¹n kinh nghiÖm chiÕn tr-
êng.
+ Buån v× cËu chñ m¶i ch¬i víi nh÷ng trß ch¬i míi. CËu ®· l·ng quªn m×nh
4. §Ò 4:
§©y lµ mét bµi tËp s¸ng t¹o nh»m ph¸t huy n¨ng lùc bÈm sinh cña mçi ngêi. H·y
thö viÕt Ýt nhÊt mét lÇn víi mét kØ niÖm hay mét c©u chuyÖn Ên tîng nµo ®ã gÇn
gòi vµ s©u s¾c nhÊt. H·y b¾t ®Çu b»ng viÖc dùng nªn cèt truyÖn, x¸c ®Þnh çc
nh©n vËt, t×nh tiÕt, sù viÖc… Sau ®ã triÓn khai viÕt tõng ®o¹n trong truyÖn ng¾n
cña m×nh.
111
TiÕt:
Nhµn
_NguyÔn BØnh Khiªm_
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cuéc sèng vµ nh©n çch cña NguyÔn BØnh Khiªm qua
bµi th¬
2. HiÓu ®óng quan niÖm sèng cña NguyÔn BØnh Khiªm
3. BiÕt çch ®äc bµi th¬ giµu triÕt lÝ.
- SGK, SGV.
I. §äc, t×m hiÓu
1. TiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy s¬ lîc vÒ cuéc ®êi
- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh vµ sù nghiÖp cña NguyÔn BØnh Khiªm.
bµy néi dung g×? +Nguån gèc: Sinh 1491 mÊt 1585. Quª ë lµng
+ VÒ nguån gèc Trung Am nay thuéc x· LÝ Häc huyÖn VÜnh B¶o,
+ VÒ qu¸ tr×nh trëng thµnh ngo¹i thµnh H¶i Phßng.
cña NguyÔn BØnh Khiªm. + Qu¸ tr×nh trëng thµnh: §ç Tr¹ng Nguyªn n¨m
1535 (44 tuæi) lµm quan díi triÒu M¹c. ¤ng sèng
th¼ng th¾n c¬ng trùc. ¤ng d©ng sí chÐm 18 tªn
léng thÇn kh«ng ®îc nhµ vua chÊp nhËn, «ng ço
112
quan vÒ quª, lËp Am B¹ch V©n d¹ch häc. Häc trß cã
nhiÒu ngêi næi tiÕng nh : NguyÔn Hµng, NguyÔn
D÷, Phïng Kh¾c Hoan. ¤ng ®îc ®êi suy t«n lµ
TuyÕt Giang Phu Tö (Ngêi thÇy s«ng tuyÕt): Vua
M¹c, chóa TrÞnh nhiÒu lÇn ®Õn hái «ng, «ng ®Òu
m¸ch b¶o, víi môc ®Ých h¹n chÕ chiÕn tranh chÕt
chãc. ¤ng nãi víi nhµ M¹c khi chiÕn tranh Lª – M¹c
x¶y ra: “Cao B»ng tuy ®Êt thiÕu nhng vÉn trô ®îc
vµi ®êi”. ¤ng ®îc nhµ M¹c phong tíc Tr×nh Quèc
C«ng. Trong d©n gian vÉn gäi «ng lµ Tr¹ng Tr×nh
v× «ng cã nãi nhiÒu viÖc ®êi thµnh sù thËt (ngêi ta
gäi lµ nh÷ng c©u sÊm ng÷).
+ Sù nghiÖp v¨n ch¬ng: ¤ng ®Ó l¹i 700 bµi th¬
ch÷ H¸n trong “B¹ch V©n am thi tËp” vµ 170 bµi
th¬ ch÷ N«m trong “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”.
+ Néi dung th¬ NguyÔn BØnh Khiªm mang ®Ëm
chÊt triÕt lÝ gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ cña kÎ sÜ, thó
thanh nhµn. §ång thêi phª ph¸n thãi ®êi ®en b¹c
trong x· héi.
2. V¨n b¶n
(H/S ®äc SGK) GV luyÖn
®äc. - VÞ trÝ bµi th¬ trong tËp “B¹ch V©n quèc ng÷
+ VÞ trÝ bµi th¬ thi”.
+ Gi¶i nghÜa tõ. - Gi¶i nghÜa theo (SGK)
- Theo anh (chÞ) bµi th¬ cã - Th¬ §êng thêng cã bè côc:
bè côc nh thÕ nµo? + 2/2/2/2 bèn cÆp c©u (®Ò, thùc, luËn, kÕt).
+ 4/4 (Bèn c©u trªn, bèn c©u díi).
+ 2/4/2.
Bµi th¬ cã bè côc 2/4/2.
- Bµi th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn
t¶n: Kh«ng vÊt v¶, kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ lo
an nhµn cña b¶n th©n. Hoµ hîp víi thiªn nhiªn, l¸nh
xa quyÒn quý ®Ó gi÷ cèt çch thanh cao.
II. §äc – hiÓu
1. Hai c©u th¬ ®Çu
- Néi dung hai c©u th¬ ®Çu - Hai c©u th¬ ®Çu:
thÓ hiÖn hoµn c¶nh, t©m “Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©u
tr¹ng t¸c gi¶ nh thÕ nµo? Çch Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”.
dïng sè tõ vµ nhÞp ®iÖu cã Mai, cuèc: dông cô ®µo xíi ®Êt. CÇn c©u dïng ®Ó
g× ®¸ng chó ý? b¾t ç.
Th¬ thÈn dÇu ai: dï ai cã çch vui thó nµo còng
mÆc, ta cø th¬ thÈn theo çch sèng cña ta. Hai c©u
th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n. §ã
113
lµ sèng kh«ng vÊt v¶, cùc nhäc. NhÞp ®iÖu 2/2/1/2
ë c©u th¬ ®Çu diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong
nh÷ng viÖc hµng ngµy (lao ®éng, vui ch¬i). Ba ch÷
“mét” trong c©u th¬ ®Ó thÊy nhu cÇu cuéc sèng
cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang thËt khiªm tèn,
- Hai tiÕng “thÈn th¬” cïng b×nh dÞ.
víi “DÇu ai vui thó nµo” gîi - Hai tiÕng th¬ thÈn gîi ra tr¹ng th¸i th¶nh th¬i cña
ra ý g×? con ngêi. §ã lµ mét con ngêi v« tÝch sù trong lßng
kh«ng bËn chót c¬ mu, tù dôc. MÊy tiÕng “dÇu ai
vui thó nµo” thÓ hiÖn kh«ng bËn t©m tíi lèi sèng
bon chen, ch¹y ®ua víi danh lîi, kh¼ng ®Þnh lèi
sèng cña m×nh ®· chän. §ã lµ lèi sèng kh«ng vÊt v¶,
2. Bèn c©u th¬ tiÕp kh«ng cùc nhäc.
(H/S ®äc) - Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn: kh«ng quan t©m tíi x· héi
- Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn néi chØ lo an nhµn cña b¶n th©n sèng hoµ hîp víi tù
dung g×? nhiªn.
- Em h·y ph©n tÝch 4 c©u th¬ - Hai tiÕng “ta d¹i”, “ngêi kh«n” kh¼ng ®Þnh ph-
nµy ®Ó lµm râ néi dung trªn ¬ng ch©m sèng cña t¸c gi¶, pha chót mØa mai víi
®©y ®· x¸c ®Þnh? (c©u hái ngêi kh¸c. Ta d¹i cã nghÜa lµ ta ngu d¹i. §©y lµ ngu
2) d¹i cña bËc ®¹i trÝ. Ngêi xa cã c©u “§¹i trÝ nh ngu”
nghÜa lµ ngêi cã trÝ tuÖ lín thêng kh«ng khoe
khoang, bÒ ngoµi xem rÊt vông vÒ, d¹i dèt. Cho nªn
khi nãi ta d¹i còng lµ thÓ hiÖn nhµ th¬ rÊt kiªu ng¹o
víi cuéc ®êi.
+ T×m n¬i “v¾ng vÎ” kh«ng ph¶i lµ xa l¸nh cuéc
®êi mµ t×m n¬i m×nh thÝch thó ®îc sèng tho¶i m¸i,
an toµn.
+ “Chèn lao xao” lµ chèn vô lîi, giµnh giËt h·m h¹i
lÉn nhau. Râ rµng NguyÔn BØnh Khiªm cho çch
sèng nhµn nh· lµ xa l¸nh kh«ng quan t©m tíi x· héi,
chØ quan t©m tíi b¶n th©n. §Æc biÖt sèng hoµ
nhËp víi thiªn nhiªn.
“Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸,
Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao”
NhÞp th¬ cña hai c©u th¬ 1/3/1/2. NhÞp mét nhÊn
m¹nh vµo çc mïa trong n¨m ¨n, t¾m ®Òu thÝch thó,
mïa nµo thøc Êy. Cuéc sèng nhµn lµ hoµ hîp víi tù
- Çc sinh vËt trong sinh ho¹t nhiªn.
cã g× ®¸ng chó ý. Hai c©u - M¨ng tróc, gi¸, hå sen, ao tÊt c¶ ®Òu rÊt gÇn gòi
th¬ cho thÊy cuéc sèng víi cuéc sèng lao ®éng ®êi thêng. §ã lµ cuéc sèng
NguyÔn BØnh Khiªm nh thÕ quª mïa chÊt ph¸c, sinh ho¹t rÊt ®¹m b¹c. Cho dï sinh
nµo? ho¹t Êy cßn khæ cùc, thiÕu thèn nhng ®ã lµ thó
nhµn, lµ cuéc sèng hoµ hîp víi tù nhiªn cña con ngêi.
114
Tõ trong cuéc sèng nhµn t¶n Êy ®· to¶ s¸ng nh©n
3. Hai c©u th¬ cuèi (H/S ®äc çch.
SGK)
- Néi dung cña hai c©u th¬ - Hai c©u th¬ cuèi mîn ®iÓn tÝch xa song tÝnh
cuèi? chÊt bi quan cña ®iÓn tÝch mê ®i mµ næi lªn ý
nghÜa coi thêng phó quý. L¹i mét lÇn n÷a, NguyÔn
III. Cñng cè BØnh Khiªm ®· t×m lèi sèng cho riªng m×nh.
Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.
E. Tham kh¶o
- Th¬ N«m – bµi 37
- Th¬ N«m – bµi 38
- Th¬ N«m – bµi 94
TiÕt:
§äc “TiÓu Thanh kÝ”
(§éc TiÓu Thanh kÝ)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. C¶m nhËn ®îc t©m sù xãt th¬ng, day døt cña NguyÔn Du ®èi víi nçi oan
cña nh÷ng ngêi tµi hoa. §©y còng lµ ®Ò tµi mµ NguyÔn Du ®Æc biÖt quan
t©m.
2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt cña bµi th¬ nhÊt lµ ng«n ng÷, h×nh ¶nh hµm sóc cïng
víi vËn dông s¸ng t¹o lèi kÕt cÊu th¬ §êng.
- SGK, SGV.
1. TiÓu dÉn
(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn) - Giíi thiÖu s¬ qua vÒ NguyÔn Du vµ nµng TiÓu
- PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi Thanh.
thiÖu víi ta néi dung g×? + NguyÔn Du (1765 – 1820) lµ ®¹i thi hµo cña
d©n téc ViÖt Nam, ngoµi nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng
115
ch÷ N«m, NguyÔn Du cã ba tËp th¬ ch÷ H¸n. “§äc
TiÓu Thanh kÝ” lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ ch÷
H¸n næi tiÕng cña «ng. NguyÔn Du rÊt quan t©m tíi
sè phËn bÊt h¹nh cña nh÷ng ngêi phô n÷ cã tµi hoa
nhan s¾c.
+ TiÓu Thanh ngêi Qu¶ng L¨ng, tØnh Giang T«,
Trung Quèc, nµng rÊt th«ng minh vµ nhiÒu tµi
nghÖ. N¨m mêi s¸u tuæi lµm vî lÏ mét ngêi Hµng
Ch©u, tØnh ChiÕt Giang nµng hä Phïng vµ lÊy
chång tªn lµ Phïng. Vî c¶ ghen b¾t ra ë riªng biÖt
trªn mét ngän nói thuéc ®Þa phËn Hµng Ch©u.
Ngän nói Êy lµ C« S¬n. TiÓu Thanh buån khæ lµm
nhiÒu th¬, tõ. Nµng l©m bÖnh nÆng mÊt lóc mêi
t¸m tuæi. TËp th¬, tõ nµng ®Ó l¹i bÞ ngêi vî c¶ ®em
®èt. Tríc khi chÕt, nµng lÊy hai tê giÊy gãi mÊy vËt
trang søc, göi tÆng mét c« g¸i. §ã lµ b¶n th¶o tËp
th¬, tõ cßn l¹i cña nµng. §©y còng lµ phÇn d.
2. V¨n b¶n NguyÔn Du ®· ®äc PhÇn d Êy ®Ó viÕt bµi th¬
- (H/S ®äc v¨n b¶n) nµy.
- ThÇy söa çch ®äc
- Gi¶i nghÜa çc tõ khã - Ba häc sinh ®äc.
a. Bè côc bµi th¬ nh thÕ nµo? - SGK
- Bè côc rÊt s¸ng t¹o 2/4/2.

(Lu ý th¬ §êng cã 3 bè côc)
b. Chñ ®Ò * 4 c©u trªn vµ 4 c©u díi 4/4
Nªu chñ ®Ò + §Ò, thùc, luËn, kÕt (2/2/2/2).
- Bµi th¬ miªu t¶ sè phËn bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh
II. §äc – hiÓu mét con ngêi tµi hoa vµ nhan s¾c. §ång thêi thÓ
1. Hai c©u ®Çu hiÖn suy nghÜ, th¸i ®é cña NguyÔn Du ®èi víi
- Hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn nµng.
néi dung g×?
- Em cã suy nghÜ g× vÒ hai
c©u th¬ nµy? - Miªu t¶ sè phËn bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh ngêi con
g¸i tµi hoa vµ nhan s¾c, thÓ hiÖn nçi lßng xãt th-
¬ng cña nhµ th¬. “Hå T©y…giÊy tµn”.
- Hai c©u th¬ më ®Çu mang ®Õn cho ngêi ®äc
nh÷ng g× kh«ng trßn trÜnh, toµn vÑn. Nã ®Òu
hÉng hôt, mÊt m¸t. T©y Hå vÉn cßn ®ã nhng vên
hoa th× kh«ng. C¶nh ®Ñp mÊt råi chØ cßn l¹i sù
hoang tµn. KÝ cña TiÓu Thanh cßn ®ã nhng ®©u
cã ph¶i vÑn nguyªn. Nã chØ cßn sãt l¹i vµi bµi gäi lµ
- V× sao NguyÔn Du ®ång PhÇn d. Cã ch¨ng chØ cßn l¹i hai t©m hån, mét
116
c¶m víi sè phËn cña TiÓu TiÓu Thanh chØ cßn ghi l¹i trªn trang giÊu dï chØ Ýt
Thanh (c©u hái 1). ái. NguyÔn Du khãc, viÕng nµng “Thæn thøc” bªn
cöa sæ.
- Bëi NguyÔn Du nhËn ra TiÓu Thanh lµ con ngêi
cã tµi, cã s¾c nhng bÞ vïi dËp, chÕt oan øc. Çi
chÕt cña nµng lµ b»ng chøng xãt xa cho kiÕp con
ngêi. “Hång nhan b¹c phËn”. NguyÔn Du ®· tõng
th¬ng xãt, chia sÎ nçi lßng m×nh víi biÕt bao ngêi
con g¸i nh vËy. Tõ §¹m Tiªn ®Õn nµng KiÒu, tõ ngêi
2. Bèn c©u th¬ tiÕp theo ®µn bµ gÈy ®µn ë Long Thµnh cho ®Õn TiÓu
- NguyÔn Du ®· c¶m nhËn Thanh ®Òu lµ kiÕp ngêi Êy. Th¬ng bao giê còng ®i
nh thÕ nµo vÒ con ngêi tµi liÒn víi c¶m xóc. NguyÔn Du ®· xóc c¶m nh thÕ
hoa. nµo tríc cuéc ®êi TiÓu Thanh!
- NguyÔn Du c¶m nhËn vÒ cuéc ®êi TiÓu Thanh:
“Son phÊn…
… cßn v¬ng”
Son phÊn lµ s¾c ®Ñp, v¨n ch¬ng lµ hån, NguyÔn
Du l¹i ch¹m vµo nçi ®au mu«n thña cña cuéc ®êi.
Nçi ®au Êy, oan øc ®êng Êy kh«ng thÓ hái vµ tr«ng
cËy vµo ®©u. Ngay ®Õn c¶ lùc lîng thÇn uy tèi cao
lµ «ng trêi còng kh«ng thÓ hái ®îc.
Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái
- Nçi o¸n hËn xa nay ®Õn trêi còng cã c©u tr¶ lêi.
V× thÕ trêi còng kh«ng thÓ hái chØ cßn biÕt cam
- Em hiÓu c©u th¬ nµy nh chÞu mµ th«i. NguyÔn Du bÊt lùc l¹i quay vÒ víi
thÕ nµo? TiÓu Thanh víi chÝnh m×nh:
Çi ¸n phong lu kh¸ch tù mang
- Phong lu, phong vËn, phong nh· ®Òu chØ ngêi tµi
hoa, nhan s¾c. NguyÔn Du nh muèn nãi cïng TiÓu
Thanh. Nµng cã tµi, cã t×nh nhan s¾c nh thÕ, l¹i bÞ
nçi oan k× l¹ Êy, thÕ th× nµng gièng ta råi. Nhng ai
lµ ngêi gi¶i ®¸p v× sao nh÷ng ngêi tµi hoa nhan
s¾c l¹i ph¶i chÞu nçi ®au oan øc k× l¹ ë trªn ®êi?
NguyÔn Du còng kh«ng t×m ®îc c©u tr¶ lêi. “§au
3. Hai c©u kÕt ®êi cã cøu ®îc ®êi ®©u” (Huy CËn). NguyÔn Du
- Hai c©u kÕt, nhµ th¬ thÓ t¹o ra m¹ch nèi trong suy tëng. §Ó thÊy ®îc, ta t×m
hiÖn néi dung g×? hiÓu hai c©u th¬ cuèi bµi.
- Em h·y ph©n tÝch c©u th¬ - Ch¼ng biÕt … ch¨ng
nµy? NguyÔn Du nh hái TiÓu Thanh. H«m nay ta khãc
nµng çch ta trªn ba tr¨m n¨m. Ba tr¨m n¨m sau ai lµ
ngêi khãc ta.
- NguyÔn Du hái TiÓu Thanh còng nh hái m×nh.
Hái m×nh mµ nh hái ngêi. Cã çi g× xãt xa ®Õn rng
117
rng.
-Xu©n DiÖu cho ®ã lµ “TiÕng chim c« lÎ gi÷a trêi
thu khuya”. Hai c©u cuèi ®· khÐp l¹i nhng tÊm lßng
®ång c¶m víi ngêi phô n÷ cã tµi v¨n ch¬ng mµ bÊt
h¹nh cø sèng m·i trong tr¸i tim b¹n ®äc. ë thÕ kØ XX
ta kh¼ng ®Þnh:
Ba tr¨m n¨m tÝnh cha ®Çy nöa
Thiªn h¹ ngµy nay hiÓu Tè Nh
N¨m 1965, ViÖt Nam long träng kØ niÖm hai tr¨m
III. Cñng cè n¨m ngµy sinh cña NguyÔn Du. Còng nh ngµy nµy,
Héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi ®· c«ng nhËn NguyÔn
Du lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi.
- Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.
E. Tham kh¶o
- Lª B¶o, Gi¶ng v¨n v¨n häc ViÖt Nam, s®d
TiÕt:
Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t
(TiÕp theo)
Ngêi so¹n:

II. Phong çch ng«n ng÷ sinh - Nh¾c l¹i ®Ó häc sinh nhí ®o¹n héi tho¹i trong SGK
ho¹t vµ çc ®Æc trng c¬ b¶n - §Æc biÖt qua thùc tiÔn giao tiÕp b»ng lêi nãi cña
(H/S ®äc SGK) phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t.
1. TÝnh cô thÓ
- TÝnh cô thÓ ®îc biÓu hiÖn - TÝnh cô thÓ ®îc biÓu hiÖn qua héi tho¹i:
nh thÕ nµo qua ®o¹n héi + Cã ®Þa ®iÓm vµ thêi gian (buæi tra khu tËp
tho¹i? thÓ)
+ Cã ngêi nãi (tÊt c¶).
+Cã ngêi nghe.
(Häc sinh ®äc SGK) +Cã ®Ých tíi cô thÓ.
+ Cã çch diÔn ®¹t cô thÓ
 Cô thÓ vÒ hoµn c¶nh, vÒ con ngêi, çch nãi
2. TÝnh c¶m xóc n¨ng, tõ ng÷, diÔn ®¹t…
- TÝnh c¶m xóc ®îc thÓ hiÖn
nh thÕ nµo? - TÝnh c¶m xóc ®îc thÓ hiÖn:
a. Lêi nãi ®Òu biÓu hiÖn th¸i ®é, t×nh c¶m qua
giäng ®iÖu.
118
(Th©n mËt, qu¸t n¹t hay yªu th¬ng tr×u mÕn, giôc
gi·).
b. KhÈu ng÷ t¨ng thªm c¶m xóc râ rÖt.
(g×, gím, l¹ch bµ l¹ch b¹ch, chÕt th«i).
c. Lo¹i c©u giµu s¾c th¸i biÓu c¶m (c¶m th¸n, cÇu
- TÝnh ç thÓ ®îc thÓ hiÖn khiÕn, gäi, ®¸p tr¸ch m¾ng).
nh thÕ nµo? - Mçi ngêi cã giäng nãi kh¸c nhua.
- Mçi ngêi cã thãi quen dïng tõ kh¸c nhau.
III. Cñng cè - Lêi nãi lµ vÎ mÆt thø hai cña con ngêi.
IV. LuyÖn tËp - ChÐp l¹i phÇn ghi nhí SGK
(Häc sinh ®äc ®o¹n. NhËt kÝ - Nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ
cña §Æng Thuú Tr©m – SGK) + Th¨m bÖnh nh©n  gi÷a ®ªm khuya trë vÒ
a. Nh÷ng tõ nµo, kiÓu c©u + VÒ phßng thao thøc kh«ng ngñ.
çch diÔn ®¹t trong ®o¹n + Kh«ng gian rõng im lÆng.
nhËt kÝ thÓ hiÖn ®Æc trng + §«i m¾t nh×n qua bãng ®ªm
chÝnh cô thÓ.  ThÊy viÔn c¶nh t¬i ®Ñp
 Sèng gi÷a t×nh th¬ng trªn ®Êt §øc Phæ.
 C¶nh chia li, c¶nh ®au buån.
Víi tõ ng÷ diÔn ®¹t cã hoµn c¶nh, c«ng viÖc, suy
nghÜ riªng cña §Æng Thuú Tr©m.
- Nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn çch ghi nhËt kÝ.
- KiÓu diÔn ®¹t: Nãi víi riªng m×nh.
b. Ghi nhËt kÝ cã lîi g× cho - Ghi nhËt kÝ cã lîi cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ ç
sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ ç nh©n:
nh©n? + T×m tßi tõ ng÷ thÓ hiÖn sù viÖc, t×nh c¶m cô
thÓ.
+ T×m tßi tõ ng÷ ®Ó diÔn ®¹t ®óng víi phong
çch ghi nhËt kÝ viÕt ng¾n gän mµ ®Çy ®ñ.
2. Häc sinh ®äc nh÷ng c©u - Xng h« m×nh, ta (thÓ hiÖn t×nh c¶m)
ca dao SGK - Béc lé cô thÓ: Nçi nhí (§Æc trng t×nh c¶m)
a. DÊu hiÖu cña phong çch - H×nh ¶nh con ngêi (®èi tîng nhí): Hµm r¨ng. C©u
ng«n ng÷ sinh ho¹t? ca dao thø hai:
- §èi tîng giao tiÕp: C« yÕm th¾m
- Ngêi nãi: Chµng trai n«ng d©n
- Néi dung nãi: CÇu khiÕn – l¹i ®©y
- C«ng viÖc: §Ëp ®Êt trång c©y
- Lêi tá t×nh: §Æc trng t×nh c¶m
- §©y lµ ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a ngêi nãi lµ §¨m S¨n.
3. Häc sinh ®äc SGK Ngêi nghe lµ t«i tí d©n lµng. Néi dung nãi rÊt cô
- §o¹n ®èi tho¹i gi÷a §¨m S¨n thÓ: §¨m S¨n kªu gäi hä vÒ víi m×nh. D©n lµng
vµ d©n lµng m« pháng phong nghe vµ ®ång t×nh. Song nã cã ®iÓm kh¸c kh«ng
çch ng«n ng÷ sinh ho¹t song
119
cã kh¸c, gi¶i thÝch v× sao? cã dÊu hiÖu cña khÈu ng÷. §©y lµ v¨n viÕt, ®· lµ
v¨n viÕt ph¶i cã sù lùa chän tõ ng÷, ph¸t huy søc
m¹nh cña h×nh ¶nh vµ dÊu c©u. ë ®©y lµ dÊu “!”
(dÊu c¶m). H×nh ¶nh “ngh×n chim sÎ, v¹n chim
ngãi, phÝa b¾c mäc cá gÊu, phÝa Nam ®· mäc cµ
hoang).
TiÕt:
VËn níc
(Quèc té)
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cñ bµi th¬, thÓ hiÖn quan niÖm sèng cña mét vÞ ®¹i s.
2. BiÕt çch ®äc bµi th¬ giµu triÕt lÝ.
B. Híng dÉn ®äc thªm

Híng dÉn ®äc thªm - VËn níc lµ bµi th¬ cã tªn t¸c gi¶ sím nhÊt cña v¨n
1. “VËn níc nh m©y quÊn” häc ViÖt Nam còng lµ bµi th¬ sím nhÊt vÒ kÕ s¸ch
So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶ dùng níc l©u dµi. §©y lµ lêi tuyªn ng«n cña mét vÞ
®iÒu g×? ®¹i s. Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c n¨m 981 – 982.
- So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶: HiÓu vÒ vËn níc rÊt
s©u s¾c chø kh«ng l¹c quan dÔ d·i: “VËn níc nh
m©y quÊn” lµ vËn níc phô thuéc vµo nhiÒu quan
hÖ rµng buéc. VËn níc kh«ng thÓ tån t¹i cña mét lùc
120
lîng cã tÝnh ®éc lËp. VËn níc kh«ng chØ dùa vµo
mét yÕu tè mµ thµnh. Nã lµ quan hÖ cña nhiÒu yÕu
tè ®Ó gi÷ ®îc vËn níc ph¸t triÓn dµi l©u, thÞnh v-
îng. Tuy ph¸p s kh«ng nãi ra nhng ta hiÓu.
- Cã ®êng lèi trÞ quèc tèt, phï hîp.
- Cã quan hÖ ngo¹i giao vµ çc níc l¸ng giÒng tèt.
- Cã tiÒm n¨ng vÒ qu©n sù
- Cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ.
- Cã sù nhÊt trÝ cao gi÷a ngêi cÇm ®Çu víi mu«n
d©n.
2. T©m tr¹ng t¸c gi¶ tríc hoµn - T¸c gi¶ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t tëng
c¶nh ®Êt níc ®îc thÓ hiÖn trÞ níc bµy tá víi nhµ vua (ngêi ®øng ®Çu) lµm thÕ
nh thÕ nµo? nµo ®Ó gi÷ cho ®Êt níc yªn tÜnh, vui vÎ, d©n ®îc
an c lËp nghiÖp.
3. HiÓu thÕ nµo lµ “v« vi”… - V« vi lµ v« vi ph¸p cña nhµ PhËt. NghÜa lµ tõ bi
b¸c ¸i. §iÖn çc ®Ó chØ triÒu ®×nh, chØ nhµ vua.
C¶ c©u th¬ nªn hiÓu muèn gi÷ yªn vËn níc vµ ®Ó
vËn níc ph¸t triÓn thÞnh vîng nhµ vua ph¶i v« vi,
ph¶i lµm nh÷ng g× thuËn víi tù nhiªn víi lßng ngêi.
Theo nghÜa cña nhµ PhËt lµm cho mäi chóng sinh
®îc yªn vui, xo¸ bá mäi khæ n¹n cho hä. §ã lµ lo cho
d©n.
- Chèn chèn t¾t ®ao binh: nghÜa lµ n¬i n¬i kh«ng
cßn c¶nh chÐm giÕt n÷a, kh«ng cßn chiÕn tranh,
®Êt níc thanh b×nh th× vËn níc, ng«i vua míi ®îc
4. Hai c©u cuèi ph¶n ¸nh bÒn v÷ng.
truyÒn thèng tèt ®Ñp g× cña - Hai c©u th¬ ph¶n ¸nh truyÒn thèng yªu níc kh¸t
d©n téc ViÖt Nam? khao nh©n ®¹o hoµ b×nh lµ nÐt ®Ñp truyÒn thèng
5. Cñng cè cña d©n téc ViÖt Nam.
- §©y lµ lêi nhµ s tr¶ lêi vua Lª §¹i Hµnh. Bµi th¬
béc lé t tëng trÞ níc, çch nh×n xa tr«ng réng cña
nhµ s.
121
TiÕt:
Cã bÖnh b¶o mäi ngêi
(Ço tËt thÞ chóng)
M·n gi¸c thiÒn s
Ngêi so¹n:

Híng dÉn ®äc – hiÓu - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) ta cÇn n¾m v÷ng hai néi
1. TiÓu dÉn dung:
+ M·n gi¸c thiÒn s (SGK)
+ KÖ: ThÓ v¨n PhËt gi¸o dïng ®Ó truyÒn b¸ gi¸o
lÝ ®¹o phËt. KÖ ®îc viÕt b»ng v¨n vÇn. NhiÒu bµi
C©u hái 1 kÖ cã gi¸ trÞ v¨n ch¬ng.
- Bèn c©u th¬ ®Çu nãi lªn - DiÔn t¶ quy luËt vËn ®éng biÕn ®æi.
quy luËt nµo cña tù nhiªn, cña + Quy luËt biÕn ®æi cña thiªn nhiªn.
®êi ngêi. + Quy luËt biÕn ®æi cña ®êi ngêi.
122
Anh (chÞ) h·y ph©n tÝch bèn
c©u th¬ ®Çu? C©u 1 vµ 2 diÔn t¶ quy luËt biÕn ®æi cña thiªn
nhiªn. C©y cèi biÕn ®æi theo thêi tiÕt. Th«ng thêng,
mïa xu©n ®Õn hoa në “xu©n tíi tr¨m hoa t¬i”. Nh-
ng bµi th¬ nãi vÒ hoa rông tríc, në sau. Ph¶i ch¨ng
nhµ th¬ muèn nãi vÒ sù lu©n håi cña thiªn nhiªn.
Hoa tµn råi hoa l¹i në. H×nh ¶nh xu©n vµ hoa mang
®Õn çi ®Ñp, sù Êm ¸p trµn ®Çy søc sèng cña thêi
tiÕt vµ c©y cèi.
- C©u 3 vµ 4 diÔn t¶ quy luËt biÕn ®æi cña ®êi ng-
êi. Thêi gian sù viÖc qua ®i, con ngêi tr¶i theo thêi
gian n¨m th¸ng còng giµ ®i. M¸i ®Çu b¹c lµ tîng tr-
ng cho tuæi giµ. §ã lµ biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt sù
biÕn ®æi cña con ngêi tríc thêi gian. Nhng con ngêi
kh«ng lu©n håi nh c©y cèi. Cuéc ®êi con ngêi sÏ ®i
- NÕu ®¶o vÞ trÝ c©u th¬ vÒ phÝa huû diÖt kh«ng hÒ cøu v·n. Con ngêi sÏ
thø hai lªn c©u th¬ thø 1 th× nuèi tiÕc, xãt xa.
ý c©u th¬ nh thÕ nµo? - ý th¬ sÏ kh¸c vµ hai quy luËt (sinh trëng, tuÇn
C©u hái 2: Hai c©u cuèi cã hoµn sÏ bÞ ¶nh hëng).
ph¶i lµ th¬ t¶ thiªn nhiªn
kh«ng? C©u ®Çu vµ c©u - Hai c©u cuèi kh«ng ph¶i t¶ thiªn nhiªn. V× xu©n
cuèi cã m©u thuÉn kh«ng? tµn hoa rông ®Ó chuyÓn sang mïa hÌ. Cµnh hoa
V× sao. C¶m nhËn cña anh mai xuÊt hiÖn. Hoa mai chØ në vµo cuèi ®«ng,
(chÞ) vÒ h×nh tîng cµnh mai ®Çu xu©n. Nªn kh«ng ph¶i lµ miªu t¶ thiªn nhiªn.
trong bµi th¬? C©u ®Çu vµ c©u cuèi m©u thuÉn. V×: “§õng tëng
xu©n tµn hoa rông hÕt. §ªm qua s©n tríc mét cµnh
mai”.
- Cµnh mai gióp ta cã nhiÒu c¶m nhËn.
+ Cµnh mai ®· phñ nhËn çi quy luËt vËn ®éng vµ
biÕn ®æi ë bèn c©u th¬ ®Çu. Dï cho xu©n s¾p
®Æc ®i qua, mu«n loµi hoa ®· l×a cµnh nhng vÉn
cßn cµnh mai hoa në tr¾ng trong ®ªm.
+ Cµnh mai cßn mang ý nghÜa tîng trng. Nã thÓ
hiÖn søc sèng m·nh liÖt cña v¹n vËt vµ con ngêi. Nã
vît lªn tÊt c¶ sù sèng, chÕt, thÞnh, suy, khai, l¹c bÒ
ngoµi. §ã lµ quy luËt vÒ sù bÊt biÕn. Cã ®iÒu ph¶i
hiÓu ®©y lµ sù bÊt biÕn vÒ t tëng, t×nh c¶m, ý chÝ
(bÊt biÕn bªn trong) chø kh«ng ph¶i lµ sù bÊt biÕn
vÒ h×nh thøc con ngêi. Cµnh mai lµ sù biÓu hiÖn
tÝnh bÊt biÕn trong tinh thÇn nhµ th¬.
+ Cµnh mai cßn lµ h×nh tîng nghÖ thuËt ®Ñp
kh«ng ph¶i çi ®Ñp cña bøc tranh tø quý: tïng, cóc,
tróc, mai ®Ó diÔn t¶ sù thanh cao, quý mµ ph¶i lµ
123
çi ®Ñp cña tinh thÇn l¹c quan, m¹nh mÏ vµ kiªn
®Þnh tríc nh÷ng biÔn ®æi cña trêi ®Êt vµ thêi
cuéc. §ã lµ tinh thÇn ý chÝ bÊt diÖt cña nhµ PhËt dï
tr¶i qua bÊt cø hoµn c¶nh nµo. §iÒu nµy gióp chóng
ta hiÓu con ngêi ®êi LÝ, thêi k× PhËt gi¸o thÞnh
®¹t. Dï xuÊt gi¸ tu hµnh nhng hä kh«ng quy lng víi
cuéc ®êi ®Çy b¶n lÜnh vµ ý chÝ tham gia tÝch cùc
vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc.
TiÕt:
Høng trë vÒ
(Quy høng)
NguyÔn Trung Ng¹n
Ngêi so¹n:

I. Híng dÉn ®äc thªm
1. T×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn - Giíi thiÖu vÒ NguyÔn Trung Ng¹n (SGK)
2. Häc sinh ®äc v¨n b¶n - Gi¶i nghÜa chó thÝch (SGK)
(SGK)
3. Tr¶ lêi c©u hái - Hai c©u th¬ ®Çu
a. Nçi nhí quª h¬ng ë hai c©u D©u giµ l¸ rông t»m võa chÝn
124
th¬ ®Çu cã g× ®Æc s¾c? Lóa sím b«ng th¬m cua bÐo ghª
Nçi nhí rÊt cô thÓ, d©n ®· lµm næi lªn gèc g¸c ®ång
quª, nghÒ trång d©u nu«i t»m, nghÒ trång lóa vµ
sinh ho¹t rÊt ®¹m b¹c “cua bÐo ghª”. §êi thêng hiÖn
lªn trong c¶m xóc nhµ th¬. Çi cèt lâi cña c¶m xóc
Êy lµ lßng yªu quª h¬ng xø së. Çch nãi Êy méc m¹c
dÔ lµm rung ®éng lßng ngêi.
- T×nh yªu quª h¬ng kh«ng ph¶i b»ng c¶m xóc h« ta
II. Ph©n tÝch nÐt riªng cña gäi giËt mµ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh gîi nhí. §ã lµ
lßng yªu níc vµ niÒm tù hµo d©u t»m, lµ h¬ng th¬m ®ång lóa, lµ cua ç trªn
d©n téc trong bµi th¬ qua ®ång, dÎo th¬m ngät ngµo trong b÷a c¬m quª.
h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o? - NÐt thøc hai lµ c¶m xóc b¾t nguån tõ nhËn thøc,
lÝ trÝ. DÉu r»ng nghÌo khã vÉn lµ quª h¬ng h¬n
danh väng ë ®êi phån hoa ®« héi. TiÕng gäi trë vÒ
tha thiÕt, kh¾c kho¶i trong lßng kÎ xa quª. Râ rµng
long yªu níc quª h¬ng ®Êt níc, niÒm tù hµo vÒ d©n
téc lµ c¶m xóc chñ ®¹o cña bµi th¬ quy høng.
- Bµi th¬ gióp ta rót ra nhËn xÐt: kh«ng çi g×
b»ng quª h¬ng xø së cña m×nh. Bµi th¬ gióp ta thªm
yªu, thªm quý n¬i m×nh sinh ra, lín lªn vµ trëng
thµnh. Quª h¬ng lóc nµy cßn ®ang nghÌo khã, bao
®iÒu ph¶i bµn.
TiÕt:
T¹i lÇu Hoµng H¹c TiÔn M¹nh H¹o Nhiªn ®i Qu¶ng L¨ng
(Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng)
LÝ B¹ch
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc t×nh c¶m ch©n thµnh cña LÝ B¹ch víi b¹n.
2. N¾m ®îc ®Æc trng phong çch th¬ LÝ B¹ch ng«n ng÷ gi¶n dÞ, h×nh ¶nh t¬i s¸ng
vµ gîi c¶m.
- SGK, SGV.
125

I. §äc – hiÓu
1. TiÓu dÉn
(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu vµi nÐt vÒ LÝ
SGK) B¹ch vµ s¬ bé vÒ néi dung th¬ «ng.
- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) nªu + LÝ B¹ch sinh 701 vµ mÊt 762 (thä 61 tuæi). Quª ë
néi dung g×? Lòng T©y nay thuéc tØnh Cam Tóc. ¤ng lµ nhµ th¬
l·ng m¹n vÜ ®¹i cña Trung Quèc. Th¬ LÝ B¹ch hµo
phãng. ¤ng cßn ®Ó l¹i h¬n 1000 bµi th¬. Ngêi ta
gäi «ng lµ tiªn th¬.
+ Néi dung th¬ LÝ B¹ch rÊt phong phó víi chñ ®Ò
- Néi dung cña th¬ LÝ B¹ch? chÝnh lµ:
 íc m¬ v¬n tíi lÝ tëng cao c¶
 Kh¸t väng gi¶i phãng ç nh©n
 BÊt b×nh víi hiÖn thùc tÇm thêng
 ThÓ hiÖn t×nh c¶m phong phó, m·nh liÖt
+ Phong çch th¬ LÝ B¹ch rÊt hµo phãng, bay bæng
- Phong çch nghÖ thuËt th¬ nhng rÊt tù nhiªn, tinh tÕ, gi¶n dÞ, th¬ LÝ B¹ch kÕt
LÝ B¹ch? hîp gi÷a çi cao c¶ vµ çi ®Ñp.
2. V¨n b¶n - Bµi th¬ miªu t¶ kh«ng gian, thêi gian vµ ®Þa
(Häc sinh ®äc SGK) ®iÓm ®a tiÔn b¹n ®ång thêi thÓ hiÖn t×nh c¶m
A. Chñ ®Ò cña nhµ th¬ víi b¹n cña m×nh.
- X¸c ®Þnh chñ ®Ò bµi th¬.
II. §äc – hiÓu
1. Kh«ng gian thêi gian, ®Þa
®iÓm ®a tiÔn b¹n - Gi÷a th¸ng ba (mïa xu©n) ë phÝa T©y lÇu Hoµng
- C¶nh ®a tiÔn b¹n diÔn ra ë H¹c ®Ó tiÔn b¹n. Theo quan niÖm cña ngêi ¸ §«ng
kh«ng gian vµ ®Þa ®iÓm nh phÝa T©y lµ câi PhËt, câi Tiªn. §Æc biÖt ë Trung
thÕ nµo? Quèc, phÝa T©y lµ vïng ®Êt hoang s¬, nhiÒu nói
- Em cã suy nghÜ g× vÒ cao, bÝ hiÓm. Ngµy xa chØ dµnh riªng cho nh÷ng
kh«ng gian, thêi gian ®Þa Èn sÜ ®Õn tu hµnh. N¬i Èn chøa nh÷ng t©m hån
®iÓm Êy víi ngêi ®i vµ ngêi thanh cao trong s¹ch. Theo huyÒn tho¹i, lÇu Hoµng
ë? H¹c lµ n¬i PhÝ V¨n Vi tu luyÖn thµnh tiªn råi cìi h¹c
126
vµng bay ®i:
H¹c vµng ai cìi ®i ®©u
Mµ ®©y Hoµng H¹c riªng lÇu cßn tr¬
H¹c vµng ®o mÊt tõ xa
Ngµn n¨m m©y tr¾ng b©y giê cßn bay.
§Õn mét n¬i tho¸t tôc ®Ó ®a tiÔn mét ngêi b¹n tri
©m trë vÒ cuéc ®êi trÇn tôc. Buæi tiÔn ®a mang ý
nghÜa v« cïng s©u s¾c.
- Hai tiÕng “Cè nh©n” ë ®Çu c©u dÞch lµ b¹n.
®óng mµ cha hÕt nghÜa. Bëi lÏ “Cè nh©n” lµ ngêi
- Hai tiÕng “Cè nh©n” gîi b¹n g¾n bã, th©n thiÕt tõ xa, cho dï lµ thêi gian cã
cho em suy nghÜ g×? thÓ ®iÓm t« trªn m¸i tãc. Buæi chia tay nhê cã hai
tiÕng “Cè nh©n” Êy mµ ®¾m ch×m trong sù thiÕt
tha quyÕn luyÕn. L¹i n÷a, LÝ B¹ch kh«ng sö dông
çch viÕt thêng t×nh. Phót biÖt li kh«ng cã nh÷ng li
rîu tiÔn nhau, kh«ng dßng níc m¾t, kh«ng lêi nãi t¹
tõ. ChØ cã lÇu H¹c, chØ cã dßng s«ng víi bÇu trêi,
c¶nh buån nhng nã ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m s©u s¾c
cña nhµ th¬ víi b¹n.
- Thêi gian:
“Gi÷a mµu khoa khãi Ch©u D¬ng xu«i dßng”
- Thêi gian gîi cho em suy (Yªn hoa tam nguyÖt h¸ D¬ng Ch©u)
nghÜ g×? Mét khung c¶nh thËt ®Ñp ®Çy l·ng m¹n. Mét chiÕc
thuyÒn con ®ang rÏ sãng, lít trªn nh÷ng lµn hoa
khãi. H×nh ¶nh Êy gîi lªn kh«ng khÝ m¬ hå l·ng
®·ng cña th¬ §êng. Tõ “hoa” cßn chØ thêi gian,
th¸ng ba cßn cã tiÕt xu©n. H¬n n÷a, M¹nh H¹o
Nhiªn xu«i dßng ®Õn D¬ng Ch©u n¬i phån hoa ®«
héi. Mét tõ mµ nãi ®îc nhiÒu ®Õn thÕ. Míi thÊy çi
hay cña th¬ §êng ë “ý t¹i ng«n ngo¹i”.
- NghÖ thuËt cña bµi th¬ lµ thÓ hiÖn sù ®ång nhÊt

2. Nçi lßng cña LÝ B¹ch (c©u gi÷a con ngêi vµ c¶nh vËt. C©u th¬ thø ba:
2 vµ 3) C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn
- Nçi lßng cña LÝ B¹ch ®îc (Çnh buåm c« ®¬n xa dÇn lÉn vµo bÇu trêi xanh)
thÓ hiÖn nh thÕ nµo qua Çnh buåm c« ®¬n diÔn t¶ nhiÒu nghÜa. Mét lµ
h×nh ¶nh çnh buåm. M¹nh H¹o Nhiªn ra ®i mét m×nh trong c« ®¬n. Hai
lµ diÔn t¶ chÝnh nçi lßng c« ®¬n cña m×nh. Th¬ §-
êng hay ë chç ®ã. Nãi b¹n c« ®¬n nhng chÝnh lµ
biÓu hiÖn m×nh trong c« ®¬n. HiÓu theo çch nµo
còng lµ gîi lªn mét kiÕp ngêi c« ®¬n gi÷a dßng
s«ng. Nã nhá bÐ vµ ®¬n chiÕc. B¹n ®o ®Ó l¹i nçi
nhí th¬ng v« h¹n.
127
- C©u th¬:
- Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ c©u Tr«ng xa chØ thÊy dßng s«ng bªn trêi
th¬ cuèi bµi? C©u th¬ chØ gîi mµ kh«ng t¶: Tríc mÆt nhµ th¬,
con s«ng nh cao dÇn lªn hoµ nhËp vµo víi trêi xanh.
¸nh m¾t nhµ th¬ ®µnh bÊt lùc tríc câi kh«ng v« tËn
®· che khuÊt ngêi b¹n c¶nh vËt hiÖn ra tríc m¾t nhµ
th¬ theo dßng t©m tr¹ng.
III. Cñng cè - ChÐp phÇn ghi nhí (SGK).

- Em häc ®îc g× sau khi häc - Häc tËp ë t×nh b¹n g¾n bã thËt c¶m ®éng.
bµi th¬ nµy?
E. Tham kh¶o
- NguyÔn Träng Hoµn, §äc – hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n 10, NXB Gi¸o dôc, 2006.
TiÕt:
Thùc hµnh phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N©ng cao hiÓu biÕt vÒ phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô
2. Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch gi¸ trÞ sö dông hai biÖn ph¸p tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô
128
- SGK, SGV.

I. Èn dô - ThuyÒn lµ Èn dô ®Ó chØ ngêi con trai trong x· héi
1. §äc nh÷ng c©u ca dao cò. Ngêi con trai trong x· héi cò cã quyÒn lÊy n¨m
a. Nh÷ng tõ thuyÒn bÕn, c©y thª b¶y thiÕp, còng nh chiÕc thuyÒn ®i hÕt bÕn
®a, con ®ß, kh«ng chØ lµ nµy, bÕn kh¸c.
thuyÒn, bÕn mµ cßn mang néi - BÕn lµ Èn dô. BÕn níc cè ®Þnh ®îc lÊy lµm Èn
dung ý nghÜa kh¸c. Néi dung dô ®Ó chØ tÊm lßng thuû chung son s¾t cña ngêi
ý nghÜa Êy lµ g×? con g¸i.
b. ThuyÒn vµ bÕn c©u 1 víi - C©y ®a, bÕn cò chØ nh÷ng ngêi cã quan hÖ g¾n
c©y ®a bÕn cò con ®ß ë c©u bã nhng ph¶i xa nhau.
2 cã g× kh¸c nhau. - ThuyÒn vµ con ®ß vÒ b¶n chÊt ®Òu lµ dông cô
®Ó chuyªn chë trªn s«ng.
- BÕn vµ bÕn cò ®Òu lµ ®Þa ®iÓm cè ®Þnh.
Song chóng kh¸c nhau. ThuyÒn vµ bÕn ë c©u 1 chØ
hai ®èi tîng. §ã lµ chµng trai vµ c« g¸i. Cßn bÕn vµ
®ß ë c©u 2 l¹i lµ con ngêi cã quan hÖ g¾n bã nhng
v× ®iÒu kiÖn nµo ®ã ph¶i xa nhau.
2. T×m vµ ph©n tÝch phÐp a. Löu lùu: chØ hoa ®á chãi nh löa.
Èn dô b. Lµm thµnh ngêi: con ngêi míi sèng trong ®éc lËp
tù do, biÕt lµm chñ thiªn nhiªn, lµm chØ x· héi, lµm
chñ cuéc ®êi m×nh.
c.Hãt: ca ngîi mïa xu©n ®Êt níc, ca ngîi çi ®Ñp
cña s¸ng xu©n còng lµ çi ®Ñp cña cuéc ®êi, çi
®Ñp cña cuéc sèng.
d. Th¸c: lµ Èn dô chØ nh÷ng gian khæ trong cuéc
sèng mµ con ngêi ph¶i ®èi mÆt. ThuyÒn ta còng lµ
Èn dô chØ cuéc sèng con ngêi ®ang vît qua nh÷ng
gian khæ, khã kh¨n thªnh thang mµ bíc tíi.
e. Phï du: lµ h×nh ¶nh ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó chØ
kiÕp sèng míi, cuéc sèng mµu mì ®Çy triÓn väng tèt
®Ñp cña con ngêi.
- §i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n
3. T×m thªm Èn dô trong ca - Ch¸y nhµ míi ra mÆt chuét
dao, tôc ng÷. - Löa thö vµng
129
- R©u t«m nÊu víi ruét bÇu
Chång chan vî hóp gËt ®Çu khen ngon
- C« kia ®øng ë bªn s«ng
Muèn sang anh ng¶ çnh hång cho sang
II. Ho¸n dô - Sö dông nh÷ng tõ ®Çu xanh, m¸ hång, NguyÔn Du

1. §äc nh÷ng c©u sau vµ tr¶ muèn ¸m chØ Thuý KiÒu (lÊy tªn cña ®èi tîng nµy
lêi c©u hái. ®Ó gäi mét ®èi tîng kh¸c dùa vµo sù tiÕp cËn: §Çu
A. Côm tõ ®Çu xanh, m¸ hång xanh, m¸ hång  chØ tuæi trÎ).
NguyÔn Du ¸m chØ ai? - ChØ ngêi n«ng d©n (¸o n©u) vµ ®éi ngò c«ng
B. ¸o n©u, ¸o xanh chØ ai? nh©n ViÖt Nam (¸o xanh) trong x· héi ta (dùa vµo sù
tiÕp cËn: Hä thêng hay mÆc mµu ¸o ®ã).
- Th«n §oµi, th«n §«ng lµ ho¸n dô ®Ó chØ hai ngêi
2. Ph©n biÖt hai phÐp tu tõ trong cuéc t×nh: “Cau th«n §oµi” vµ “giÇu kh«ng
th«n nµo” l¹i lµ Èn dô trong çch nãi lÊp löng cña
t×nh yªu løa ®«i. Em nhí ai.
- C¬n b·o sè mét ®· ®i qua. Sãng ®· yªn, biÓn ®·
3. ViÕt ®o¹n v¨n cã biÖn ph¸p lÆng. Nhng c¬n b·o trong cuéc sèng hµng ngµy th×
Èn dô vµ ho¸n dô vÉn cßn tiÕp diÔn. §©y lµ c¶nh ngêi mÑ mÊt con,
vî mÊt chång, gia ®×nh tan n¸t. Nh÷ng ®«i m¾t trÎ
th¬ ng¬ ng¸c nh×n quanh.
+ Sãng vµ biÓn: H×nh ¶nh ®îc lÊy lµm ho¸n dô
®Ó chØ cuéc sèng ®· trë l¹i b×nh yªn sau c¬n b·o.
+ C¬n b·o: Èn dô chØ sù tµn ph¸, mÊt m¸t, ®au
®ín hµng ngµy.
+ §«i m¾t trÎ th¬ ng¬ ng¸ca dao: ho¸n dô chØ
nh÷ng ®øa trÎ cha ®ñ nhËn thøc thÊy ®îc mÊt m¸t,
®au th¬ng.
TiÕt:
C¶m xóc mïa thu
(Thu høng)
_§ç Phñ_
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
130
1. HiÓu ®îc bøc tranh mïa thu hiu h¾t còng lµ t©m tr¹ng buån lo cña con ngêi
®Êt níc, nçi buån nhí quª h¬ng vµ nçi ngËm ngïi xãt xa cho th©n phËn §ç Phñ.
2. HiÓu thªm ®Æc ®iÓm cña th¬ §êng.
- SGK, SGV.

(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu
dÉn) - Giíi thiÖu vµi nÐt c¬ b¶n vÒ §ç Phñ
1. TiÓu dÉn + Nguån gèc
- Nh÷ng néi dung g× ë phÇn Sinh 712 – mÊt 770.
tiÓu dÉn cÇn chó ý? + S¸ng t¸c:
B¾t ®Çu lµm th¬ tõ lóc nhµ §êng phån thÞnh nhng
chñ yÕu tõ lo¹n Trung Quèc ch×m ®¾m trong néi
chiÕn, lo¹n li, nh©n d©n v« cïng ®iªu ®øng. Trong
mêi mét n¨m cuèi ®êi, §ç Phñ ®a gia ®×nh ®i l¸nh
n¹n kh¾p çc vïng thuéc tØnh phÝa Nam Trung
Quèc. (Cam Tóc, Tø Xuyªn, Hå B¾c, Hå Nam). Nhµ
th¬ ®· qua ®êi trong c¶nh ®ãi rÐt vµ bÖnh tËt trªn
mét chiÕc thuyÒn ®Ó l¹i cho hËu thÕ 1453 bµi th¬.
+ Néi dung th¬ §ç Phñ
Cã néi dung rÊt phong phó vµ s©u s¾c:
+ Th¬ §ç Phñ cã néi dung nh - Tríc lo¹n An Léc S¬n, §ç Phñ ®· s¸ng t¸c nh÷ng bµi
thÕ nµo? th¬ dµi nh “Binh xa hµnh”, “LÖ Nh©n Hµnh”.
Binh xa hµnh (bµi ca xe ra trËn) phª ph¸n chÝnh
s¸ch më réng biªn c¬ng cña vua §êng. “LÖ nh©n
hµnh” (bµi ca ngêi ®Ñp) ®¶ kÝch cuéc sèng xa hoa
d©m dËt cña chÞ em D¬ng Quý Phi.
- Trong thêi gian lo¹n An Léc S¬n, §ç Phñ s¸ng t¸c
nhiÒu vµ néi dung ®¹t tíi gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c.
- Chïm th¬ “Tam l¹i”: Tªn l¹i ë §«ng Quan, tªn l¹i ë
Th¹ch Hµo, nhµ th¬ ®· tè ço th¸i ®é v« tr¸ch
nhiÖm, chÝnh s¸ch b¾t phô, b¾t lÝnh bõa b·i cña
- Dùa vµo SGK em h·y nªu mét triÒu ®×nh.
vµi t¸c phÈm vµ néi dung cña - Chïm th¬: “T¹m biÖt” dùng lªn ba cuéc li biÖt:
131
nã?nh thÕ nµo? “T©n h«n biÖt” lµ cuéc chia tay cña ®«i vî chång
- VÒ nghÖ thuËt th¬ §ç Phñ míi cíi cha ®îc mét ngµy. “Thuú l·o biÖt” lµ cuéc
cã g× ®¸ng ghi nhËn? chia tay cña ®«i vî chång giµ ®· cã hai thÕ hÖ con
ch¸u chÕt trËn. “V« gia biÖt” lµ sù li biÖt cña
nh÷ng kÎ kh«ng nhµ. BiÖt li lµ ®Æc trng cña thêi
lo¹n. Th¬ §ç Phñ ®îc mÖnh danh lµ thi sö (sö b»ng
th¬). Qua lêi «ng ë çc thêi k× ta thÊy x· héi ®êi §-
êng hiÖn lªn.
- NghÖ thuËt th¬ §ç Phñ ®¹t tíi tr×nh ®é cao cña
nh÷ng bµi th¬ luËt. Nhµ th¬ t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh
biÓu diÔn t©m tr¹ng kh¸c nhau tríc hiÖn thùc nãng
báng. §¹i thi hµo NguyÔn Du t«n vinh §ç Phñ lµ
“Nhµ th¬ mu«n ®êi cña v¨n ch¬ng mu«n ®êi”. N¨m
1962, §ç Phñ ®îc héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi kØ
niÖm nh mét danh nh©n v¨n ho¸. §ç Phñ ®îc nh©n
d©n Trung Quèc mÖnh danh lµ “Thi th¸nh” (Th¸nh
th¬).
- Gi¶i nghÜa çc tõ khã (SGK).
- §äc víi nhÞp 4/3.
2. V¨n b¶n - Th¬ §êng luËt cã ba bè côc:
II. C«ng viÖc chuÈn bÞ + Theo bèn cÆp c©u (®Ò, thùc, luËn, kÕt)
III. Tr×nh bµy + Bèn c©u trªn, bèn c©u díi (4/4)
I. §äc – hiÓu + Hai, bèn, hai (2/4/2)
E. Tham kh¶o Víi bµi th¬ nµy cã bè côc bèn c©u trªn vµ bèn c©u
II. §äc – hiÓu díi.
2. V¨n b¶n - Bèn c©u trªn: Bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ hiu
(H/S ®äc c« gi¸o söa) h¾t, s«i ®éng mµ nh¹t nhoµ trong s¬ng khãi mïa
a. Bè côc thu, hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xãt xa.
§©y lµ bµi th¬ thÊt ng«n b¸t - Bèn c©u díi: Nçi buån th¬ng nhí quª h¬ng.
có theo anh (chÞ) bè côc bµi - Bµi th¬ miªu t¶ t¶ bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ
th¬ nh thÕ nµo? ý mçi phÇn hiu h¾t, s«i ®éng mµ nh¹t nhoµ trong s¬ng khãi mïa
thu, hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xãt xa. §ång
thêi diÔn t¶ nçi buån th¬ng nhí quª h¬ng.
- Bèn c©u ®Çu:
L¸c ®¸c rõng phong h¹t mãc sa
Ngµn non hiu h¾t khÝ thu loµ
Lng trêi sãng dîn lßng s«ng th¼m
b. Chñ ®Ò MÆt ®Êt m©y ®ïn cöa ¶i xa.
- T×m chñ ®Ò cña bµi th¬? - §©y lµ bøc tranh thiªn nhiªn rÊt hïng vÜ bëi cã nói,
cã níc cã mµu x¾c cña rõng phong l¸ ®á. Nói th×
II. §äc – hiÓu trïng trïng, ®iÖp ®iÖp vµ vçn dÜ hiÓm trë v× lµ
1. Bøc tranh mïa thu kÝ th¸c nói ë thîng nguån dßng s«ng. Bøc tranh thu hiu h¾t
mét t©m tr¹ng. l¹i nh¹t nhoµ bëi s¬ng khãi “khÝ thu loµ”. C¶nh rÊt
132
- Bøc tranh thiªn nhiªn ®îc ®éng: “Lng trêi sãng dîn” vµ “MÆt ®Êt m©y
miªu t¶ nh thÕ nµo trong bèn ®ïn”.
c©u ®Çu? - §øng ë rÊt xa. V× ë xa nh×n dßng s«ng xa ngót
tÇm m¾t míi thÊy sãng nh vç ngang trêi. Míi thÊy
mÆt ®Êt nh hoµ nhËp víi bÇu trêi “mÆt ®Êt m©y
®ïn cöa ¶i xa”.
- Bøc tranh thiªn nhiªn ®îc vÏ b»ng t©m c¶nh, nói
non trïng ®iÖp mµ hiu h¾t, c¶nh s«i ®éng mµ nh¹t
nhoµ diÔn t¶ nçi buån thu. §Êt níc ch×m ngËp trong
- Nhµ th¬ ®øng ë ®©u ®Ó lo¹n li. Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc nçi ®©u khæ cña mäi
quan s¸t ®îc c¶nh Êy? ngêi, mäi c¶nh ngé, trong ®ã cã c¶ nçi xãt xa cña
riªng m×nh. Mét nçi niÒm rng rng th¬ng nhí.
- Nçi niÒm th¬ng nhí Êy t¸c gi¶ göi vµo bèn c©u
- Bøc tranh thiªn nhiªn Êy th¬ sau:
diÔn t¶ néi dung g×? Khãm cóc tu«n thªm dßng lÖ cò
Con thuyÒn buéc chÆt mèi t×nh nhµ
L¹nh lïng giôc kÎ tay dao thíc
Thµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµ
- TÇm nh×n cña nhµ th¬ cã thay ®æi, tõ c¶nh tîng
- Nçi niÒm th¬ng nhí Êy t¸c chung cña thiªn nhiªn ®Õn sù vËt cô thÓ g¾n bã víi
gi¶ göi vµo ®©u? riªng m×nh. Mét khãm cóc ®· në hoa tíi hai lÇn
“Tïng cóc lìng khai tha nhËt lÖ” còng lµ hai n¨m xa
nhµ, xa quª h¬ng lµm sao kh«ng th¬ng nhí, kh«ng
r¬i lÖ. §ç Phñ ®· khãc kh«ng chØ hai n¨m nay mµ
rÊt l©u råi. Cô thÓ h¬n gia ®×nh §ç Phñ ®ang
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù l¸nh n¹n ®i trªn mét con thuyÒn, tr«i trªn dßng s«ng
thay ®æi tÇm nh×n cña nhµ biÕt d¹t vµo ®©u? C¶nh ngé Êy cµng lµm «ng nhí
th¬ tõ bèn c©u ®Çu ®Õn bèn tíi quª nhµ.
c©u cuèi. H·y ph©n tÝch? §©y lµ nçi lßng riªng cña §ç Phñ, còng lµ t©m tr¹ng
chung cña biÕt bao kÓ xa quª trong thêi lo¹n l¹c.
BÊy nhiªu th«i còng ®ñ råi nhng nµo chØ bÊy nhiªu!
C¶nh hiÖn t¹i:
L¹nh lïng giôc kÎ tay dao thíc
Thµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµ
Chç nµo còng thÊy ngêi giôc nhau, rén rµng dao th-
íc may ¸o rÐt. C¶nh chiÒu ë thµnh B¹ch §Õ cao,
tiÕng chµy ®Ëp ¸o nghe dån dËp. Chao «i! C¶nh Êy
cµng kh¬i dËy trong lßng ngêi nçi th¬ng nhí kh«n
ngu«i.
- Mèi quan hÖ gi÷a bèn c©u th¬ ®Çu vµ bèn c©u
th¬ cuèi còng lµ mèi quan hÖ gi÷a toµn bé bµi th¬
víi nhan ®Ò thu høng. §ã lµ mèi quan hÖ nhÊt qu¸n
trong c¶m xóc.
133
+ Nh×n tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, tõ viÔn c¶nh
®Õn cËn c¶nh ®Ó diÔn t¶ nçi buån thu. Mét nçi
buån riªng g¾n víi hoµn c¶nh cña ®Êt níc. Th¬ §ç
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi Phñ giµu chÊt hiÖn thùc lµ ë chç ®ã. MÆt kh¸c ta
quan hÖ gi÷a bèn c©u th¬ nhËn ra ®iÒu nçi buån riªng kh«ng t¸ch ra khái nçi
®Çu vµ cuèi, toµn bµi víi ®au chung. §ã lµ nçi buån vÒ c¶nh nhµ kh«ng t¸ch
nhan ®Ò thu høng? khái c¶nh lo¹n li cña ®Êt níc.
+ TÝnh chÊt nhÊt qu¸n trong mèi quan hÖ cßn thÓ
hiÖn mçi c©u th¬ cña §ç Phñ ®Òu cã c¶m xóc vµ
chÊt thu.
C©u mét: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë s¬ng
thu vµ rõng phong l¸ ®á.
C©u hai: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë h¬i thu
(giã thu) hiu h¾t.
C¶ hai c©u ba vµ bèn, ta nhËn ra ë vÞ trÝ cña Vu
S¬n Vu Gi¸p thuéc tØnh Tø Xuyªn, s«ng Trêng
Giang hÑp ch¶y xiÕt, hai bªn bê v¸ch dùng ®øng
mïa thu ©m u mï mÞt.
C©u n¨m: Khãm cóc në, ®Æc trng cña mïa thu.
C©u s¸u: Mïa thu Êy gia ®×nh §ç Phñ ph¶i ch¹y
lo¹n.
C©y b¶y: Mïa thu l¹nh giôc gi· mäi ngêi rñ nhau
may ¸o rÐt.
C©u t¸m: Thµnh B¹ch §Õ Cao thuéc tØnh Tø Xuyªn,
mïa thu thêng cã m©y bao phñ. Ta nhËn ra tiÕng
chµy nÖn vµo v¶i ®Ó may ¸o rÐt.
- ChÐp phÇn ghi nhí SGK
E. Tham kh¶o
- TrÇn Träng San dÞch Th¬ §êng, cuèn II, B¾c §Èu, 1970
TiÕt:
Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc çc yªu cÇu vµ çch thøc tr×nh bµy mét vÊn ®Ò.
134
2. ¸p dông hiÓu biÕt, kÜ n¨ng ®Ó tr×nh bµy mét vÊn ®Ò tríc tËp thÓ.
- SGK, SGV.

I. §äc – hiÓu
(H/S ®äc SGK cña phÇn I, II,
III)
- PhÇn I SGK tr×nh bµy néi - PhÇn I SGK tr×nh bµy tÇm quan träng cña viÖc
dung g×? Em h·y chØ ra mét tr×nh bµy mét vÊn ®Ò.
çch kh¸i qu¸t? + Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò nµo ®ã lµ nhu cÇu cña
cuéc sèng lao ®éng, häc tËp vµ c«ng t¸c.
+ §Ó ngêi kh¸c, tËp thÓ nhËn thøc, suy nghÜ,t×nh
c¶m cña m×nh còng nh thuyÕt phôc häc c¶m th«ng
vµ ®ång t×nh víi m×nh.
+ Nh÷ng c«ng viÖc ®ã kh«ng dÔ dµng. V× vËy
ph¶i n¾m ®îc mét sè thao t¸c vÒ tr×nh bµy mét vÊn
II. C«ng viÖc chuÈn bÞ ®Ò.
1. Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy
(H/S ®äc SGK) - Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy tuú thuéc vµo ®Ò tµi.
- Anh (chÞ) chän vÊn ®Ò Tøc lµ tr×nh bµy vÊn ®Ò g×? §Ó cã sù lùa chän Êy
tr×nh bµy nh thÕ nµo? §Ó cã cÇn x¸c ®Þnh.
c¬ së lùa chän ph¶i cã suy + HiÓu biÕt cña b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò ®ã.
nghÜ vµ x¸c ®Þnh nh thÕ + Ngêi nghe lµ nh÷ng ai (tuæi t¸c, tr×nh ®é, giíi
nµo? tÝnh vµ nghÒ nghiÖp. Hä ®ang quan t©m tíi vÊn
®Ò g×)
+ §Ò tµi tr×nh bµy cã bao nhiªu vÊn ®Ò
Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®îc nh vËy, ta b¾t ®Çu lËp
2. LËp dµn ý cho bµi tr×nh dµn ý cho vÊn ®Ò cÇn tr×nh bµy.
bµy (häc sinh ®äc)
- T¹i sao ph¶i lËp dµn ý cho
bµi tr×nh bµy. - §Ó viÖc tr×nh bµy râ rµng, rµnh m¹ch, ®Çy ®ñ
kh«ng cã khiÕm khuyÕt cÇn ph¶i cã dµn ý cho bµi
cÇn tr×nh bµy. Dµn ý cßn lµm cho ta chñ ®éng h¬n
trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy.
Dµn ý tr×nh bµy vÊn ®Ò còng nh bµi v¨n.
135
VÝ dô tr×nh bµy tríc häc sinh toµn trêng vÒ vÊn
®Ò an toµn giao th«ng lµ h¹nh phóc cña mçi ngêi.
Ta lËp dµn ý nh thÕ nµo?
Sau khi ®Æt vÊn ®Ò, çc ý cÇn ph¶i tr×nh bµy lµ:
a. Quan niÖm thÕ nµo lµ an toµn giao th«ng?
- Kh«ng lµm ¶nh hëng tíi ngêi kh¸c hoÆc gi¸n tiÕp
g©y ra tai n¹n trong qu¸ tr×nh tham gia giao th«ng.
- §i ®Õn n¬i, vÒ ®Õn chèn.
b. Mét sè bøc xóc trong qu¸ tr×nh tham gia giao
th«ng hiÖn nay.
- Sè lîng lît ngêi tham gia giao th«ng qu¸ ®«ng víi
mËt ®é dµy ®Æc.
- Kh«ng ph¶i ai còng cã hiÓu biÕt vÒ yªu cÇu tham
gia giao th«ng nh nhau (cßn phãng nhanh, vît Èu,
III. Tr×nh bµy kh«ng chÊp hµnh quy ®Þnh cña an toµn giao
(Häc sinh ®äc SGK) th«ng…)
a. Cã mÊy níc trong khi tr×nh
bµy?
- Th«ng thêng cã ba bíc
Thñ tôc cÇn thiÕt (§Æt vÊn ®Ò)
- Chµo cö to¹ vµ mäi ngêi b»ng lêi lÏ ng¾n gän ®Çy
®ñ nhÊt.
- Nªu lÝ do tr×nh bµy
Tr×nh bµy
- Néi dung chÝnh lµ g×?
- Néi dung Êy bao gåm bao nhiªu vÊn ®Ò
- Mçi vÊn ®Ò ®Òu ®îc cô thÓ ho¸ nh thÕ nµo?
- CÇn cã chuyÓn ý, chuyÓn ®o¹n. Mçi vÊn ®Ò cÇn
liªn hÖ dÉn chøng cô thÓ cho sinh ®éng.
Chó ý: Xem th¸i ®é cö chØ cña ngêi nghe cã g×
ph¶n øng kh«ng (nãi chuyÖn riªng) ®Ó kÞp thêi
®iÒu chØnh néi dung vµ çch tr×nh bµy.
KÕt thóc vÊn ®Ò
- Tãm t¾t, nhÊn m¹nh mét sè ý chÝnh
b. Cñng cè - §Æt ra yªu cÇu cô thÓ
- Çm ¬n ngêi nghe
Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.
TiÕt:
Tr¶ bµi viÕt sè 3
Ngêi so¹n:
136
I. ChÐp ®Ò vµ nªu yªu cÇu cña ®Ò (häc sinh cïng thÇy t×m ra çc yªu cÇu cô
thÓ).
II. NhËn xÐt bµi lµm cña häc sinh
1. Néi dung
2. Çc thao t¸c
- NhËn xÐt cô thÓ nh÷ng mÆt ®¹t vµ c¶ cha ®¹t.
3. Nh÷ng lçi cña häc sinh qua bµi lµm:
- ChÝnh t¶
- Dïng tõ
- §Æt c©u
- DiÔn ®¹t
4. §äc nh÷ng bµi kh¸.
III. Vµo ®iÓm
TiÕt:
137
LËp kÕ ho¹ch ç nh©n
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©n
2. Cã thãi quen vµ cã kÜ n¨ng lËp kÕ ho¹ch ç nh©n.
- SGK, SGV.

I. Sù cÇn thiÕt lËp kÕ ho¹ch
ç nh©n (H/S ®äc SGK).
- KÕ ho¹ch ç nh©n lµ g×? - KÕ ho¹ch ç nh©n lµ b¶n dù kiÕn néi dung, çch
thøc hµnh ®éng vµ ph©n bè thêi gian ®Ó hoµn
thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cña mét ngêi nµo
- LËp kÕ ho¹ch ç nh©n cã lîi ®ã.
nh thÕ nµo? - LËp ®îc kÕ ho¹ch ç nh©n, ta sÏ h×nh dung tríc
c«ng viÖc cÇn lµm, ph©n phèi thêi gian hîp lÝ.
Tr¸nh bÞ ®éng, bá sãt, bá quªn c«ng viÖc. V× vËy,
lËp kÕ ho¹ch ç nh©n lµ thÓ hiÖn phong çch lµm
viÖc khoa häc, chñ ®éng, c«ng viÖc sÏ tiÕn hµnh
thuËn lîi vµ ®¹t kÕt qu¶. VËy çch lËp kÕ ho¹ch çc
II. Çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©n nh thÕ nµo?
nh©n (häc sinh ®äc SGK)
- §äc vÝ dô SGK anh (chÞ) - B¶n kÕ ho¹ch ç nh©n gåm hai phÇn ngoµi tªn gäi
cho biÕt b¶n kÕ ho¹ch ç cña kÕ ho¹ch. Cô thÓ lµ:
nh©n gåm mÊy phÇn? Nªu cô + PhÇn mét nªu hä tªn, n¬i lµm viÖc, häc tËp cña
thÓ. ngêi lËp kÕ ho¹ch.
+ PhÇn hai nªu néi dung c«ng viÖc cÇn lµm, thêi
gian ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh, dù kiÕn kÕt qu¶ ®¹t ®-
îc.
Chó ý: NÕu lµm kÕ ho¹ch cho riªng m×nh th×
kh«ng cÇn phÇn mét, lêi v¨n ng¾n gän. CÇn thiÕt
cã thÓ kÎ b¶ng.
138
III. Cñng cè - Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK
IV. LuyÖn tËp
Bµi 1 (SGK) ®äc vµ cho biÕt - §©y lµ thêi gian biÓu trong mét ngµy. Nã kh«ng
nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt cña ph¶i lµ b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n dù kiÕn lµm c«ng
b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n. viÖc nµo ®ã. §©y chØ cã sù s¾p xÕp thêi gian
biÓu cho mét ngµy. C«ng viÖc chØ nªu chung,
kh«ng cô thÓ, kh«ng cã phÇn dù kiÕn hoµn thµnh
Bµi 2: (§äc vÝ dô SGK) c«ng viÖc, kÕt qu¶ cÇn ®¹t.
- Néi dung cÇn ph¶i bæ sung
+ ViÕt dù th¶o b¸o ço, dù kiÕn néi dung.
 KiÓm ®iÓm qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô
cña chi ®oµn nh÷ng viÖc ®· lµm ®îc, kÕt
qu¶ cô thÓ.
 Nguyªn nh©n
 Nh÷ng mÆt yÕu, kÐm, nguyªn nh©n.
 Ph¬ng híng c«ng t¸c trong nhiÖm k× tíi, nªu
râ ph¬ng híng cô thÓ ®Ó thùc hiÖn tèt
nh÷ng g× ®· ®Ò ra.
+ Çch thøc tiÕn hµnh ®¹i héi.
 Thêi gian, ®Þa ®iÓm
 Ai ®¶m nhiÖm c«ng t¸c tæ chøc trang hoµng
cho ®¹i héi
 BÝ th b¸o ço
 §Ò cö, øng cö vµo BCH
 BÇu ban kiÓm phiÕu
TÊt c¶ ph¶i cã ý kiÕn tham gia cña c« chñ nhiÖn líp
vµ duyÖt BCH nhµ trêng.
139
TiÕt:
Th¬ Hai – K cña Ba-s«
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. HiÓu ®îc th¬ Hai-K vµ ®Æc ®iÓm cña nã.
2. HiÓu ®îc ý nghÜa vµ vÎ ®Ñp cña th¬ Hai-K
- SGK, SGV.

(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn
SGK) - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy hai vÊn ®Ò:
1. TiÓu dÉn + §Æc ®iÓm th¬ Hai-K
- Theo anh (chÞ) ®èi chiÕu + Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Mat-su-« Ba-s« trong ®ã chñ
víi yªu cÇu, phÇn tiÓu dÉn yÕu lµ ®Æc ®iÓm th¬ Hai-K.
nªn n¾m néi dung nµo lµ chñ - Th¬ Hai-K cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cÇn n¾m
yÕu? sau ®©y:
- Anh (chÞ) h·y nªu nh÷ng + Th¬ Hai-K rÊt ng¾n: Mét bµi th¬ chØ cã ba
®Æc ®iÓm chÝnh cña th¬ c©u toµn bµi cã mêi b¶y ©m tiÕt, cã tõ t¸m ®Õn m-
Hai-K? êi ch÷. Mét bµi th¬ kh«ng qu¸ mêi ch÷ (vÝ dô v¨n
b¶n SGK)
+ Th¬ Hai-K thêng ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m hån ng-
êi NhËt. §ã lµ t©m hån rÊt a thÝch vµ hoµ nhËp víi
thiªn nhiªn ®Ó t×m vÎ ®Ñp thuÇn khiÕt cña nã. V×
thÕ, th¬ Hai-K thêng miªu t¶ vµ gîi c¶m xóc vÒ thiªn
nhiªn, vÒ phong c¶nh bèn mïa víi h×nh ¶nh hoa, l¸,
chim mu«ng. C¶m nhËn mét bµi th¬ Hai-K nh ®øng
tríc mét bøc tranh thuû m¹c võa ®¬n s¬ gi¶n dÞ,
tinh tÕ võa t¹o sù liªn tëng s©u th¼m.
+ Trong th¬ Hai-K thêng ®Ëm chÊt thiÒn, ®a
140
t©m tëng cña çi t«i hoµ nhËp vµo çi tÜnh lÆng v«
biªn, trèng v¾ng v« h¹n, kh«ng bÞ øc chÕ ®Ó gi¶i
phãng t©m linh. Ngêi NhËt gäi chÊt thiÒn Êy lµ Sa-
bi. YÕu tè Sa-bi biÓu hiÖn ë sù c« liªu, tÜnh lÆng,
trÇm l¾ng. §ã lµ çch sö dông tõ ng÷ ®Ó miªu t¶
c¶nh vËt thiªn nhiªn, khiÕn ngêi vµ vËt hoµ lµm mét
– t©m b»ng vËt.
M¸t-su-« Ba-s« (1644 – 1694)
- Sinh trëng trong mét gia ®×nh vâ sÜ ®¹o Xa-mu-
rai b×nh thêng ë thµnh phè U-e-n« (nay lµ tØnh Mi-
ª). ChÝn tuæi ph¶i ®i hÇu h¹ cho gia ®×nh mét l·nh
- VÒ t¸c gi¶ M¸t-su-« Ba-s« cã chóa. ¤ng thÝch th¬ v¨n héi ho¹ tõ thña nhá, thÝch
g× chó ý? ®i du lÞch nhiÒu n¬i ®Ó ng¾m c¶nh ®Ñp thiªn
nhiªn th¨m viÕng b¹n bÌ. M¸t-su-« Ba-s« ®· cã c«ng
rÊt lín trong viÖc çch t©n vÒ h×nh thøc néi dung
th¬ Hai-K. Tríc thêi Ba-s«, th¬ Hai-K mang nÆng
tÝnh trµo léng hµi híc vµ rÊt dµi. Th¬ Hai-K thêi
Ba-s« ®Ëm chÊt l·ng m¹n tr÷ t×nh. Tõ ®ã Ba-s« lµ
bËc thÇy cña th¬ Hai-K.
- Chó ý çc tõ khã ®îc gi¶i nghÜa ë cuèi mçi trang

SGK.
2. V¨n b¶n.
- Häc sinh ®äc çc v¨n b¶n - Bµi mét lµ nçi c¶m vÒ £-®« (£-®« lµ T«-ki-« ngµy
(SGK) gi¶i nghÜa çc tõ khã nay). §· mêi mïa s¬ng xa quª, tøc lµ mêi n¨m ®»ng
®Ó hiÓu thªm bµi th¬) ®½ng nhµ th¬ sèng ë £-®«. Cã mét lÇn trë vÒ quª
a. T×nh c¶m th©n thiÕt cña cha ®Êt tæ «ng kh«ng thÓ nµo quªn ®îc £-®«. Mêi
nhµ th¬ víi thµnh phè £-®ª vµ mïa s¬ng gîi lßng l¹nh gi¸ cña kÎ xa quª. VËy mµ vÒ
nçi niÒm hoµ c¶m vÒ kinh ®« quª lßng l¹i nhí £-®«. T×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc ®·
Ki-«-t« ®Ñp ®Ï, ®Çy kØ hoµ lµm mét.
niÖm ®îc thÓ hiÖn nh thÕ - Ki-«-t« lµ n¬i Ba-s« sèng thêi trÎ (1666 – 1672).
nµo? Trong bµi mét vµ hai. Sau ®ã «ng chuyÓn ®Õn £-®«. Hai mêi n¨m sau trë
l¹i Ki-«-t« nghe tiÕng chim quyªn hãt «ng ®· lµm bµi
th¬ nµy. Bµi th¬ lµ sù hoµi c¶m qua tiÕng chim ®â
quyªn, loµi chim b¸o mïa hÌ, tiÕng kh¾c kho¶i gäi l¹i
kØ niÖm mét thêi tuæi trÎ. §ã lµ tiÕng lßng da diÕt
xen lÉn buån, vui m¬ hå vÒ mét thêi xa x¨m. Th¬
Ba-s« ®· g©y Ên tîng ®Çy l·ng m¹n. C©u th¬ còng
bång bÒnh trong kh¼ng ®Þnh thÇm lÆng cña nçi
nhí, sù hoµi c¶m.
- Mét mí tãc b¹c di vËt cßn l¹i cña mÑ, cÇm trªn tay
mµ Ba-s« th¬ng c¶m xãt xa khi mÑ kh«ng cßn.
H×nh ¶nh “lµn s¬ng thu” m¬ hå gîi ra nçi buån
141
b. T×nh c¶m ®èi víi mÑ vµ trèng tr¶i bëi c«ng sinh thµnh, dìng dôc cha ®îc b¸o
em bÐ bá r¬i thÓ hiÖn nh ®Òn. T×nh mÉu tö khiÕn ngêi ®äc còng rng rng.
thÕ nµo trong bµi ba vµ bèn. - Bµi bèn, ngêi ®äc b¾t gÆp nçi buån nh©n thÕ. Bè
mÑ ®Î ra con kh«ng nu«i ®îc v× nghÌo ®ãi mµ
mang bá trong rõng s©u. Sù thùc Êy ®i vµo th¬ gîi
lªn biÕt bao nçi buån ®Õn tª t¸i. TiÕng vîn hó kh«ng
ph¶i rïng rîn mµ “n·o nÒ” c¶ gan ruét, kh«ng cßn
nçi buån mµ kµ nçi ®au nh©n thÕ. TiÕng trÎ “than
khãc” v× bÞ bá r¬i kh«ng ph¶i v× cha mÑ nã ®éc
¸c mµ v× cùc ch¼ng ®·, kh«ng nu«i næi. Nçi buån
Êy göi vµo giã mïa thu t¸i tª. Nçi buån Êy ®· n©ng
bæng gi¸ trÞ th¬ Ba-s« tíi ®Ønh cao cña chñ nghÜa
nh©n ®¹o. §iÒu ®¸ng nãi trong çi buån Êy cã nçi
®au ®êi, cµng ®au h¬n v× “®au ®êi cã cøu ®îc
®êi ®©u”.
- VÎ ®Ñp vÒ kh¸t väng trong t©m hån nhµ th¬. Ma
gi¨ng (ít mÊt), mét chó khØ con thÇm íc (kh¸t väng)
c. Qua bµi v¨n h·y t×m ra vÎ cã mét chiÕc ¸o t¬i ®Ó che mua. Mîn ma ®Ó nãi
®Ñp t©m hån nhµ th¬. vÒ mét hiÖn thùc nµo ®ã trong cuéc ®êi (®ãi khæ,
rÐt mít ch¼ng h¹n). Chó khØ con Êy lµ mét sinh
m¹ng, mét con ngêi, mét kiÕp ngêi vµ lµ con ngêi
chung trong cuéc ®êi. Chó khØ mong hay nh©n vËt
tr÷ t×nh mong mái lµm thÕ nµo ®Ó khãi ®ãi, khái
rÐt, khái khæ. VÎ ®Ñp t©m hån Êy lÊp l¸nh gi¸ trÞ
nh©n ®¹o thiÕt thùc.
- ë bµi s¸u chóng ta b¾t gÆp çnh “hoa ®µo l¶ t¶”
vµ sãng níc hå Bi-wa. Hoa ®µo l¶ t¶ lµ hoa rông
d. Mèi t¬ng giao gi÷a çc sù b¸o hiÖu mïa xu©n ë NhËt B¶n ®· qua. §©y lµ thêi
vËt hiÖn tîng trong vò trô ®îc k× chuyÓn giao mïa. §Õn bµi b¶y ta b¾t gÆp tiÕng
thÓ hiÖn nh thÕ nµo ë bµi “ve ng©n”, ®Æc trng cña mïa hÌ. Sù liªn tëng vÒ
s¸u, b¶y. chuyÓn giao mïa ®îc hoµ c¶m trong çi nh×n, sù
c¶m giao vµ l¾ng nghe ©m thanh. Xóc c¶m Êy cña
nhµ th¬ thËt tinh tÕ. H×nh ¶nh th¬ rÊt ®Ñp: Hoa
®µo, hå Bi-wa vµ tiÕng ve ng©n kh«ng chØ lan to¶
trong kh«ng gian mµ cßn thÊm s©u vµo ®¸. C©u
th¬ ®»m trong c¶m nhËn s©u s¾c, th¾m trong çi
t×nh cña con ngêi víi thiªn nhiªn, víi t¹o vËt.
- B¶n chÊt Ba-s« rÊt thÝch ®i l·ng du (®i nhiÒu n¬i
trªn ®Êt níc) «ng n»m bÖnh. Con ngêi ®· ®Õn lóc
e. Kh¸t väng sèng ®i tiÕp nµy cßn cã kh¸t väng g× n÷a, gÇn ®Êt xa trêi råi,
nh÷ng cuéc du hµnh cña Ba- kh«ng! Ba-s« vÉn cã kh¸t väng sèng ®Ó ®i tiÕp
s« ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo cuéc du hµnh. Kh¸t väng sèng kh«ng ph¶i ®Ó hëng
trong bµi t¸m. thô mµ thùc hiÖn së thÝch cña m×nh, du hµnh trªn
142
®Êt níc. L¹c quan biÕt bao.
- Quý ng÷ (tõ chØ mïa xu©n)
+Hoa ®µo l¶ t¶ (cuèi xu©n)
h. T×m quý ng÷ tøc lµ tõ chØ + TiÕng ve ng©n (mïa hÌ)
mïa vµ c¶m thøc vÒ v¾ng - C¶m thøc thÈm mÜ vÒ sù v¾ng lÆng, ®¬n s¬, u
lÆng ®¬n s¬, u huyÒn tro hoµi.
çc bµi th¬ s¸u, b¶y, t¸m) + L¶ t¶
+ Gîn sãng
+ V¾ng lÆng
+ L·ng du, phiªu b¹t, hoang vu
- Nhí ®Æc ®iÓm th¬ Hai-K
II. Cñng cè - Çch c¶m nhËn mçi bµi th¬.
143
TiÕt:
LÇu Hoµng H¹c
(Hoµng H¹c l©u)
_Th«i HiÖu_
Ngêi so¹n:

1. TiÓu dÉn
(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn
(SGK)
- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) - Giíi thiÖu hai néi dung. Mét lµ vµi nÐt vÒ Th«i
giíi thiÖu víi ta néi dung g×? HiÖu, hai lµ kh¼ng ®Þnh bµi th¬ “LÇu Hoµng
H¹c”
+ T¸c gi¶ Th«i HiÖu
* Th«i HiÖu (704 – 754) lµ ngêi BiÖn Ch©u, tØnh
Hµ Nam, Trung Quèc. §ç TiÕn sÜ n¨m 21 tuæi
(725). Cßn ®Ó l¹i 40 bµi th¬. Trong ®ã “lÇu
Hoµng H¹c” lµ bµi næi tiÕng. T¬ng truyÒn LÝ B¹ch
®i ch¬i Vò X¬ng lªn ngìng mé lÇu Hoµng H¹c thÊy
bµi th¬ nµy cña Th«i HiÖu bÌn cÇm bót ®Ò: “Nh·n
tiÒn h÷u c¶nh ®¹o bÊt ®¾c – Th«i HiÖu ®Ò thi t¹i
thîng ®Çu”
2. V¨n b¶n (Tríc m¾t cã c¶nh ®Ñp mµ nãi kh«ng ®îc v× ®· cã
- Nhan ®Ò cña bµi th¬ lµ th¬ cña Th«i HiÖu ®Ò ë trªn råi).
“LÇu Hoµng H¹c” nhng
ngoµi x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña - Bèn c©u th¬ ®Çu ®i s¸t ®Ò: “TÝch nh©n …
lÇu Hoµng H¹c toµn bµi kh«ng du du”. Nã ®Ò cËp trùc tiÕp tíi lÇu Hoµng
kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. VËy H¹c, võa gi¶i thÝch tªn lÇu, võa ®Þnh vÞ lÇu trong
dông ý cña t¸c gi¶ lµ g×? thêi gian. Song toµn bµi l¹i kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶.
Ta chØ thÊy ®èi lËp gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc, qu¸
khø vµ hiÖn t¹i, çi mÊt vµ çi cßn. TÊt c¶ ®Òu g¾n
víi mét truyÒn thuyÕt PhÝ V¨n Vi hay Tö An thêi xa
xa cæ ®¹i. T¸c gi¶ cã dông ý biÓu hiÖn suy t s©u
l¾ng ®Çy triÕt lÝ cña m×nh. Thêi gian mét ®i
kh«ng trë l¹i, ngêi xa ®· qua kh«ng dÔ thÊy, ®êi ng-
êi lµ h÷u h¹n, vò trô lµ v« cïng, v« tËn. LÇu ch¬ v¬,
144
m©y tr¾ng bång bÒnh cã kh¸c chi th©n phËn næi
nªnh cô thÓ tha h¬ng.
- Dông ý hai cña Th«i HiÖu t¹o ra sù chuyÓn tiÕp tõ
qu¸ khø vÒ hiÖn t¹i (gi÷a bèn c©u trªn vµ bèn c©u
díi). §ã lµ sù nèi tiÕp mét çch kÝn ®¸o. M¾t ngíc
nh×n tÇng m©y l¬ löng hån th¶ theo ngh×n n¨m xa
x¨m, song t©m t cña nhµ th¬ rèt cuéc vÉn híng vÒ
nh÷ng g× cña hiÖn t¹i.
- Dông ý thø ba cña nhµ th¬ t¹o ra mèi t¬ng quan
gi÷a çi nh×n thÊy vµ çi kh«ng nh×n thÊy. §ã lµ
®Êt H¸n D¬ng, b·i Anh Vò hµng c©y bªn ®êng tÊt
c¶ ®Òu râ mån mét, t¬i m¬n mën. Çi kh«ng nh×n
thÊy lµ “h¬ng quan”, h¬ng quan lµ quª h¬ng ®ang
- TÊt c¶ c¶nh ®Òu ®Ñp sao hót hån ngêi trong ba dông ý nµy, mét thuéc vÒ triÕt
l¹i khiÕn ngêi buån? lÝ, hai vÊn ®Ò thuéc vÒ nh©n sinh.
- C¶nh rÊt ®Ñp. Bèn c©u ®Çu t¹o ra vÎ ®Ñp huyÒn
tho¹i cña lÇu Hoµng H¹c. Bèn c©u sau t¹o ra vÎ ®Ñp
hiÖn t¹i cña dßng s«ng, b·i cá, hµng c©y. Nhng
“khiÕn ngêi buån”. Bµi th¬ hay vµ cã ý vÞ s©u s¾c
lµ ë chç ®ã. Bëi mét lÏ th¬ cña Th«i HiÖu kh«ng
chØ lµ th¬ t¶ cã ý nghÜa thï t¹c, ng©m vÞnh. Víi
Th«i HiÖu, th¬ lµ diÔn t¶ sinh ®éng t×nh c¶m
ch©n thµnh, nh÷ng suy nghÜ s©u l¾ng. Ai ch¼ng
buån khi nh×n thÊy ®êi ngêi lµ h÷u h¹n. Vò trÞ lµ
v« biªn. H¬n n÷a nhµ th¬ ®ang sèng næi nªnh cña
mét kÎ tha h¬ng xa xø. DÉu c¶nh tríc mÆt cã ®Ñp
th× lßng th¬ng nhí quª h¬ng cø vêi vîi nhÊt lµ c¶nh
mµn ®ªm dÇn bu«ng xuèng.
- C¶ hai nhËn xÐt ®Òu cã ý ®óng. Song ý kiÕn cho
r»ng “N¨m m¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m¬i s¸u ch÷
®Òu lµ bíc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng
kÕt ®äng trong t©m” lµ ®óng vµ s©u s¾c h¬n. V×
çi hån cña bµi th¬ lµ nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh
s©u s¾c gîi c¶m gi¸c buån vÒ th©n phËn con ngêi,
®êi ngêi h÷u h¹n kiÕp ngêi ng¾n ngñi tríc vò trô
bao la vµ tån t¹i ®Õn v« cïng, v« tËn. Cßn cã nçi
sÇu, nçi buån nµo h¬n khi xa quª h¬ng. Ngêi ta
buån th¬ng nhí quª h¬ng lóc chiÒu tµ bu«ng xuèng.
Ta míi hiÓu v× sao chiÒu h«m nhí nhµ lµ t×nh
huèng xuÊt hiÖn rÊt phæ biÕn trong th¬ ca cæ
®iÓn nhiÒu níc ph¬ng §«ng.
145
TiÕt:
Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª
(Khuª o¸n)
_V¬ng X¬ng Linh_
Ngêi so¹n

1. TiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy vµi nÐt vÒ t¸c gi¶
(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn V¬ng X¬ng Linh vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng.
(SGK) + V¬ng X¬ng Linh (698 – 756) thä 55 tuæi. Tù lµ
- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) chiÕu B¸ ngêi Kinh TriÖu – Trêng An nay lµ thµnh
giíi thiÖu víi ta néi dung g×? phè T©n An tØnh ThiÓm T©y – Trung Quèc. N¨m
727 «ng ®ç TiÕn sÜ (29 tuæi) lÇn lît lµm mét sè
chøc quan nhá, nhiÒu lÇn bÞ çch chøc. Sù biÕn An
Léc S¬n bïng næ «ng vÒ quª. Mét thêi gian bÞ Thø
Sö – Hµo Ch©u lµ L KhÊu HiÓu giÕt. ¤ng ®Ó l¹i
cho ®êi 180 bµi th¬ vµ mét sè tËp v¨n.
+ Néi dung th¬ V¬ng X¬ng Linh rÊt phong phó,
®Ò cËp cuéc sèng cña tíng sÜ n¬i biªn c¬ng (Th¬
biªn t¸i). V¬ng X¬ng Linh lµ bËc thÇy vÒ thÓ th¬
ThÊt ng«n tuyÖt có. Nh÷ng o¸n hËn cña ngêi cung
n÷, nçi sÇu li biÖt hËn cña ngêi thiÕu phô, khóc ca
t×nh b¹n bÌ ch©n thµnh trong s¸ng. §Ò tµi nµo còng
cã nh÷ng thµnh c«ng, kiÖt t¸c. Phong çch th¬ V¬ng
X¬ng Linh trong trÎo, tinh tÕ ®îc ngêi ®êi rÊt h©m
mé.
2. V¨n b¶n.
- Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× - CÊu tø lµ h×nh ¶nh, sù kiªn, chi tiÕt tiªu biÓu cña
vÒ nghÖ thuËt c©u tõ cña bµi th¬ ®Ó cho c¶m xóc vËn ®éng xung quanh. CÊu tø
th¬ thÓ hiÖn qua qu¸ tr×nh cña bµi th¬ nµy rÊt ®Æc biÖt. Hai c©u ®Çu ngêi
chuyÓn biÕn t©m tr¹ng cña thiÕu phô hiÖn lªn “Kh«ng biÕt buån” mµ cßn say
146
ngêi khuª phô? sa ch×m ®¾m trong tr¹ng th¸i s¶ng kho¸i. Ngêi
thiÕu phô Êy trang ®iÓm léng lÉy, bíc lªn lÇu cao
®Ó thëng ngo¹n c¶nh xu©n.
- “TrÎ trung nµng biÕt chi sÇu,
Ngµy xu©n trang ®iÓm bªn lÇu ng¾m g¬ng”.
- “ThiÕu phô phßng khuª ch¼ng biÕt sÇu
Ngµy xu©n ch¶i chuèt bíc lªn lÇu”.
Tuæi xu©n, khu«n mÆt trang ®iÓm cña nµng vµ c¶
çi tÇng lÇu Êy gãp phÇn t« ®Ñp c¶nh ngµy xu©n.
-“TrÎ trung nµng biÕt chi sÇu,
ngµy xu©n trang ®iÓm bªn lÇu ng¾m g¬ng.”
“-ThiÕu phô phßng khuª ch¼ng biÕt sÇu
Ngµy xu©n ch¶i chuèt bªn lÇu.”
Tuæi xu©n , khu«n mÆt trang ®iÓm cña nµng vµ
c¶ çi tÇng lÇu ©ý gãp phÇn t« ®Ñp c¶nh ngµy
xu©n .Tr¹ng th¸i t©m lÝ nh©n vËt, kh«ng gian vµ
thêi gian hµi hoµ mét çch tuyÖt ®èi. Song h×nh
¶nh vµ chi tiÕt Êy ®· ®¶o ngîc so víi tiªu ®Ò bµi
th¬ (Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª). CÊu tø ®¹t tíi
tr×nh ®é nghÖ thuËt lµ ë chç nµy. T¸c gi¶ t¶ nh vËy
lµ t¹o thÕ cho viÖc biÓu hiÖn mét çch ®ét xuÊt, râ
nÐt vµ tù nhiªn qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn t©m lÝ cña
ngêi thiÕu phô. §ang vui, ®ang l©ng l©ng s¶ng
kho¸i trang ®iÓm ®Ñp ng¾m ngµy xu©n th×:
“Hèt kiÕm m¹ch ®Çu d¬ng liÔu s¾c”
(Nh¸c tr«ng vÎ liÔu bªn ®êng)
(§Çu ®êng chît thÊy mµu d¬ng liÔu)
MÇm liÔu, hoa mai trong th¬ cæ ®iÓnh thÕ nµo?
Trung Quèc lµ hai vËt tiªu biÓu nhÊt tîng trng cho
mïa xu©n, ®îc coi lµ nh÷gn sø gi¶ b¸o tin mïa xu©n.
LiÔu cßn tîng trng cho sù li biÖt. Sù xuÊt hiÖn b¹t
ngµn d¬ng liÔu lËp tøc lµm dÊy lªn bao c¶m xóc
liªn tëng, håi øc cña ngêi thiÕu phô. Ch¾c h¼n nµng
nhí l¹i giê phót chia tay n¨m nµo vµ nhí bao ngµy
th¸ng sèng trong c« ®¬n, nghÜ tíi tuæi xu©n dÇn
qua, nghÜ tíi nh÷ng ®iÒu rñi ro mµ chång m×nh cã
thÓ gÆp ph¶i. C©u th¬ thø ba ®ãng vai trß ý
chuyÓn trong m¹ch c¶m xóc. Nã lµ bïng næ m¹nh mÏ
®Ó tõ ®Êy lßng ngêi thiÕu phô Êy thèt lªn lêi tù o¸n
tr¸ch s©u l¾ng mµ quyÕt liÖt.
(“Phong hÇu” nghÜ d¹i xui chµng kiÕm chi).
(Hèi ®Ó chµng ®i kiÕm tíc hÇu).
VËy h×nh thøc lµ lêi o¸n tr¸ch song b¶n chÊt lµ sù
147
phñ ®Þnh c«ng danh thêi phong kiÕn. C©u tø cña
bµi th¬ rÊt phï hîp víi t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu phô.
- V× sao khi thÊy “mµu d¬ng - C©y liÔu xuÊt hiÖn trong th¬ b¸o hiÖu mïa xu©n.
liÔu” nµng ®· hèi hËn v× ®Ó LiÔu cßn chøng kiÕn sù li biÖt. Ngêi ph¬ng B¾c
chµng ®i kiÕm Ên phong Trung Quèc xa khi chia tay thêng tÆng nhau cµnh
hÇu? liÔu. V× thÕ nh×n “mµu d¬ng liÔu” nµng chît
nghÜ tíi tuæi xu©n ngµy mét qua ®i, çi giµ sÏ ®Õn
víi nµng. Nh÷ng n¨m th¸ng sèng trong c« ®¬n chê
®îi vµ biÕt ®©u ngêi chèng Êy l¹i kh«ng vÒ. ChÝnh
v× thÕ mµ nµng hèi hËn v× ®· khuyªn chµng ®i
kiÕm Ên phong hÇu.
- Bµi th¬ lµ sù diÔn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu
- V× sao toµn bµi chØ cã 28 phô. Nµng sung síng, l©ng l©ng ®Çy l·ng m¹n trong
ch÷ bµi “Khuª o¸n” l¹i ®îc coi trÎ trun, ngµy xu©n ph¬i phíi tõng bíc lªn lÇu, ng¾m
lµ bµi th¬ tiªu biÓu cho tinh g¬ng trang ®iÓm. Song çch vµo ®Ò Êy chØ lµ
thÇn ®èi chiÕn tranh phi ®Èy cao nhËn thøc vµ chuyÓn biÕn t©m lÝ cña ng-
nghÜa cña con ngêi thêi §êng. êi thiÕu phô cã chång n¬i trËn m¹c khi nµng chît
b¾t gÆp “mµu d¬ng liÔu”. Nµng nghÜ bao mïa
xu©n tr«i qua, ai g©y nªn c¶nh chia li nµy ®Ó nµng
ph¶i sèng trong c« ®¬n buån tÎ? Chång nµng n¬i
chiÕn trËn sÏ ra sap? LiÖu cã ngµy trë vÒ hay
kh«ng… Rót côc chiÕn tranh phi nghÜa lµ nguyªn
nh©n cña mäi ®iÒu ®au khæ. V× vËy “Khuª o¸n”
®©u chØ lµ lêi o¸n tr¸ch m×nh cña ngêi thiÕu phô.
O¸n tr¸ch m×nh chØ lµ h×nh thøc, lµ çi cí ®Ó V-
¬ng X¬ng Linh lªn ¸n chiÕn tranh phi nghÜa ®êi §-
êng. Mét lÏ kh¸c, chiÕn tranh ®Ó l¹i biÕt bao hËu
qu¶. N¹n nh©n cña nã lµ bµ mÑ vµ em bÐ. V× thÕ
®©y lµ lêi tè ço chiÕn tranh, nh÷ng vÇn th¬ ph¶n
chiÕn.
Cñng cè - Häc thuéc lßng phÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ hai b¶n
dÞch th¬.
148
TiÕt:
Khe chim kªu
(§iÓu minh gi¶n)
_V¬ng Duy_
Ngêi so¹n:

1. TiÓu dÉn
(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn
(SGK)
- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) - PhÇn tiÓu dÉn (SGK) tr×nh bµy vµi nÐt vÒ V¬ng
giíi thiÖu víi ta néi dung g×? Duy vµ ®Æc ®iÓm cña th¬ «ng.
+ V¬ng Duy (701-761) thä 60 tuæi. Tù lµ Ma CËt
ngêi ®Êt K× - Th¸i Nguyªn nµy thuéc tØnh S¬n T©y
– Trung Quèc. §ç tiÕn sÜ n¨m 21 tuæi lµ nhµ th¬,
ho¹ sÜ næi tiÕng ®êi §êng. V¬ng Duy suèt ®êi lµm
quan song trong mét thêi gian dµi l¹i sèng gÇn nh
mét Èn sÜ. “Mçi lÇn b·i triÒu vÒ lµ ®èt h¬ng ngåi
mét m×nh ®äc kinh niÖm PhËt”.
+ V¬ng Duy ®Ó l¹i h¬n bèn tr¨m bµi th¬ vµ nhiÒu
t¸c phÈm héi ho¹. §¹i bé phËn th¬ «ng lµ ®iÒn viªn,
s¬n thuû (miªu t¶ ruéng vên, nói s«ng). C¶nh s¾c
thiªn nhiªn ®a d¹ng song thÓ hiÖn sù thanh nhµn,
yªn tÜnh. Sù thanh nhµn biÓu hiÖn ë c¶nh vËt cã
khi lµ mµu s¾c thanh tÞch v« vi cña ®¹o PhËt.
2. V¨n b¶n
(Häc sinh ®äc SGK) - §äc ®óng ©m ®iÖu.
PhÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ - Tra phÇn gi¶i thÝch ®Ó cñng cè hiÓu biÕt.
149
hai b¶n dÞch th¬
- Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc hoa - C©y quÕ cµnh l¸ sum suª nhng hoa quÕ rÊt nhá.
quÕ r¬i chi tiÕt Êy nãi lªn vÒ Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc hoa quÕ r¬i. §iÒu Êy chøng
c¶nh vËt ®ªm xu©n vµ t©m tá ®ªm xu©n rÊt thanh tÜnh. C¶m nhËn cña nhµ
hån thi sÜ nh thÕ nµo? th¬ rÊt tinh tÕ. ¤ng sèng trong mét t©m tr¹ng thËt
thanh nhµn. Nhµ th¬ l¾ng nghe ®îc tiÕng r¬i rÊt
nhá Êy.
“Ngêi nhµn hoa quÕ nhÑ r¬i,
§ªm xu©n lÆng ng¾t tr¸i ®åi v¾ng tanh”.
(Ngêi nhµn hoa quÕ rông. §ªm xu©n nói v¾ng teo)
- Mèi quan hÖ gi÷a ®éng vµ T©m hån nhµ th¬ giao c¶m chan hoµ víi thiªn nhiªn.
tÜnh ®îc thÓ hiÖn nh thÕ - Mèi quan hÖ gi÷a ®éng vµ tÜnh ®îc thÓ hiÖn:
nµo trong bµi th¬? + Gi÷a ngêi vµ c¶nh (ngêi nhµn / hoa quÕ rông).
+ Gi÷a ®ªm tr¨ng thanh tÜnh vµ tiÕng chim kªu.
Mèi quan hÖ nµy biÓu hiÖn c¶m xóc võa tinh tÕ
võa s«i ®éng trong mèi quan hÖ hoµ c¶m gi÷a thiªn
nhiªn vµ con ngêi. Nhµ th¬ l¾ng nghe ®îc nh÷ng g×
nhá bÐ xao ®éng xung quanh m×nh. Tr¨ng s¸ng
gi÷a ®ªm xu©n. Nói rõng còng bõng lªn vÎ ®Ñp
- Thö dïng mét c©u ®Ó tãm tiÕng chim kªu lµm cho bøc tranh cã hån, sù sèng
t¾t bµi th¬. vÉy gäi.
Cñng cè - §ªm xu©n tr¨ng s¸ng, hoa quÕ rông, tiÕng chim
kªu, ngêi nhµn nh·.
- Häc thuéc lßng bµi th¬.
150
TiÕt:
Çc h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc çc h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh
2. X©y dùng ®îc kÕt cÊu cho v¨n b¶n phï hîp víi ®èi tîng thuyÕt minh.
- SGK, SGV.

(H/S ®äc SGK)
I. Kh¸i niÖm
1. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n thuyÕt - V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n nh¾m giíi
minh thiÖu, tr×nh bµy chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ cÊu t¹o,
tÝnh chÊt, quan hÖ, gi¸ trÞ cña mét sù vËt, hiÖn t-
îng mét vÊn ®Ò thuéc tù nhiªn, x· héi, con ngêi.
- Theo em cã mÊy kiÓu - Cã nhiÒu lo¹i v¨n b¶n thuyÕt minh. Cã lo¹i chñ
151
thuyÕt minh? yÕu tr×nh bµy, giíi thiÖu nh thuyÕt minh vÒ mét t¸c
gi¶, t¸c phÈm, mét danh lam th¾ng c¶nh, mét di tÝch
lÞch sö, mét ph¬ng ph¸p. Cã nhiÒu lo¹i thiªn vÒ
miªu t¶ sù vËt, hiÖn tîng víi nh÷ng h×nh ¶nh sinh
®éng giµu tÝnh h×nh tîng.
2. KÕt cÊu cña v¨n b¶n
thuyÕt minh
(H/S ®äc hai v¨n b¶n SGK) - V¨n b¶n mét: Giíi thiÖu Héi thæi c¬m thi ë §ång
- X¸c ®Þnh ®èi tîng vµ môc V¨n thuéc §ång Th¸p, huyÖn §an Phîng, Hµ T©y.
®Ých cña tõng v¨n b¶n? - V¨n b¶n hai: Giíi thiÖu Bëi Phóc Tr¹ch – Hµ TÜnh.
- T×m çc ý chÝnh ®Ó t¹o - V¨n b¶n mét cã çc ý chÝnh lµ:
thµnh néi dung thuyÕt minh + Giíi thiÖu s¬ qua lµng §ång V¨n, x· §ång Th¸p,
cña tõng v¨n b¶n? huyÖn §an Phîng, Hµ T©y.
+ Th«ng lÖ lµng më héi trong ®ã cã thæi c¬m thi
vµo ngµy r»m th¸ng giªng.
+ LuËt lÖ vµ h×nh thøc thi.
+ Néi dung héi thi (diÔn biÕn cuéc thi).
+ §¸nh gi¸ kÕt qu¶.
+ ý nghÜa héi thi thæi c¬m ë §ång V¨n.
- V¨n b¶n hai cã ý chÝnh lµ:
+ Trªn ®Êt níc ta cã nhiÒu lo¹i bëi næi tiÕng: §oan
Hïng (Phó Thä), Mª Linh (VÜnh Phóc), Long Thµnh
(§ång Nai), Phóc Tr¹ch (Hµ TÜnh).
+ Miªu t¶ qu¶ bëi Phóc Tr¹ch (h×nh thÓ, mµu s¾c
bªn ngoµi, mïi th¬m cña vá, vá máng).
+ Miªu t¶ hiÖn tr¹ng (mµu hång ®µo, mói th× mµu
hång quyÕn rò, tÐp bëi, vÞ kh«ng cay, kh«ng chua,
kh«ng ngät ®Ëm mµ ngät thanh).
+ ë Hµ TÜnh ngêi ta biÕu ngêi èm b»ng bëi.
+ Thêi k× chèng Ph¸p, chèng MÜ th¬ng binh míi ®-
îc u tiªn.
+ Bëi ®Õn çc tr¹m qu©n y.
+ Çc mÑ chiÕn sÜ tiÕp bé ®éi hµnh qu©n qua
lµng.
+ Tríc Çch m¹ng cã b¸n ë Hång K«ng, theo ViÖt
kiÒu sang Pari vµ níc Ph¸p.
+ N¨m 1938 bëi Phóc Tr¹ch ®îc tróng gi¶i thëng
trong mét cuéc thi. Ban gi¸m kh¶o xÕp vµo hµng
- Ph©n tÝch çch s¾p xÕp çc “Qu¶ ngon xø §«ng D¬ng”.
ý trong tõng v¨n b¶n? Gi¶i - V¨n b¶n mét: Çc ý ®· ®îc s¾p xÕp theo tr×nh tù
thÝch c¬ së cña çch s¾p xÕp thêi gian, giíi thiÖu héi thi vµ thi mét c«ng viÖc cô
Êy? thÓ nªn ngêi tr×nh bµy ph¶i theo thêi gian. Sù viÖc
Êy ®îc diÔn ra tõ lóc nµo. Ngêi giíi thiÖu ®· theo
152
qu¸ tr×nh vËn ®éng cña cuéc thi ma lÇn lît tr×nh
bµy.
- V¨n b¶n hai: lµ sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu yÕu tè kh¸c
nhau.
+ Lóc ®Çu giíi thiÖu qu¶ bëi Phóc Tr¹ch theo
tr×nh tù kh«ng gian (tõ bªn ngoµi vµ trong)  tõ
h×nh d¸ng bªn ngoµi ®Õn chÊt lîng bªn trong.
+ Sau ®ã giíi thiÖu gi¸ trÞ sö dông bëi Phóc Tr¹ch.
 Ngêi èm
 Th¬ng bÖnh binh
 Bé ®éi qua lµng
 Sang c¶ H«ng K«ng, Paris.
PhÇn nµy theo trËt tù l«gÝc.
- Tõ çch tr¶ lêi trªn ®©y, h·y - KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ sù tæ chøc,
nªu thÕ nµo lµ kÕt cÊu cña s¾p xÕp çc thµnh tè cña v¨n b¶n thµnh mét ®¬n vÞ
v¨n b¶n thuyÕt minh? thèng nhÊt hoµn chØnh vµ phï hîp víi mèi quan hÖ
bªn trong hoÆc bªn ngoµi víi nhËn thøc con ngêi.
II. LuyÖn tËp
NÕu ph¶i thuyÕt minh bµi - Chän h×nh thøc kÕt cÊu hçn hîp:
“Tá lßng” cña Ph¹m Ngò L·o + Giíi thiÖu Ph¹m Ngò L·o mét vÞ tíng vµ còng lµ
th× chän h×nh thøc kÕt cÊu m«n kh¸ch, lµ con rÓ TrÇn Quèc TuÊn.
nµo? + §· tõng ®¸nh ®«ng, dÑp b¾c
+ Ca ngîi søc m¹nh cña qu©n d©n ®êi TrÇn trong
®ã cã Ph¹m Ngò L·o.
+ Ph¹m Ngò L·o cßn b¨n kho¨n v× nî c«ng danh.
+ So s¸nh víi Gia Çt Lîng th× thÊy xÊu hæ v×
m×nh cha lµm ®îc lµ bao ®Ó ®¸p ®Òn nî níc.
- NÕu ph¶i thuyÕt minh mét Gîi ý häc sinh lµm bµi.
di tÝch mét th¾ng c¶nh cña
®Êt níc th× anh (chÞ) giíi
thiÖu néi dung nµo, s¾p xÕp - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí SGK.
ra sao?
III. Cñng cè
153
TiÕt:
LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh
Ngêi so¹n:
Gióp häc sinh: biÕt lËp dµn ý vÒ v¨n thuyÕt minh vµ ®Ò tµi gÇn gòi, quen
thuéc.
- SGK, SGV.

I. ¤n tËp vÒ dµn ý
1. Nh¾c l¹i bè côc cña mét bµi - Më bµi: Giíi thiÖu sù vËt, sù viÖc, ®êi sèng cô thÓ
lµm v¨n vµ nhiÖm vô cña mçi cña bµi viÕt
phÇn - Th©n bµi: Néi dung chÝnh cña bµi viÕt
2. Bè côc ba phÇn bµi v¨n cã - KÕt bµi: Nªn suy nghÜ, hµnh ®éng cña ngêi viÕt.
phï hîp víi v¨n b¶n thuyÕt - Phï hîp. Bëi lÏ v¨n b¶n thuyÕt minh lµ kÕt qu¶ cña
154
minh kh«ng v× sao? thao t¸c lµm v¨n. Còng cã lóc ngêi viÕt ph¶i miªu t¶,
nªu c¶m xóc, tr×nh bµy sù viÖc.
3. So s¸nh phÇn më bµi vµ kÕt - Nh×n chung lµ t¬ng ®ång gi÷a v¨n b¶n tù sù vµ
bµi cña v¨n tù sù th× v¨n b¶n thuyÕt minh ë hai phÇn më bµi vµ phÇn kÕt bµi.
thuyÕt minh cã nh÷ng ®iÓm Song cã ®iÓm kh¸c ë phÇn kÕt bµi. ë v¨n b¶n tù sù
t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt nµo? chØ cÇn nªu c¶m nghÜ cña ngêi viÕt. ë v¨n b¶n
thuyÕt minh ph¶i trë l¹i ®Ò tµi thuyÕt minh, lu l¹i
nh÷ng suy nghÜ c¶m xóc l©u bÒn trong lßng ®éc
gi¶. §iÒu nµy th× v¨n b¶n tù sù kh«ng cÇn thiÕt.
4. Çc tr×nh tù s¾p xÕp ý cho - Tr×nh tù thêi gian (tõ xa ®Õn nay)
phÇn th©n bµi kÓ díi ®©y cã - Tr×nh tù kh«ng gian (tõ gÇn ®Õn xa, tõ trong ra
phï hîp víi yªu cÇu cña bµi ngoµi, tõ trªn xuèng díi).
thuyÕt minh kh«ng? - §iÒu nµy tuú thuéc vµo tõng ®èi tîng. Song nªn ®i
ngîc l¹i. Tõ xa ®Õn gÇn, tõ ngoµi vµo trong, tõ díi
lªn trªn.
- Tr×nh tù chøng minh  chøng minh cô thÓ, ng¾n
gän, tiªu biÓu kh«ng cã sù ph¶n b¸c trong v¨n b¶n
thuyÕt minh.
II. LuyÖn tËp t¹i líp
- Muèn giíi thiÖu vÒ mét danh - Muèn giíi thiÖu mét danh nh©n, mét t¸c phÈm, t¸c
nh©n mét t¸c phÈm t¸c gi¶ tiªu gi¶ tiªu biÓu ph¶i.
biÓu ta ph¶i lÇn lît lµm + X¸c ®Þnh ®Ò tµi
nh÷ng c«ng viÖc g×?  Mét danh nh©n v¨n ho¸
- (H/S ®äc SGK vµ tr¶ lêi)  Mét ngêi t×m hiÓu kÜ vµ yªu thÝch
 NguyÔn Du, NguyÔn Tr·i.
+ X©y dùng dµn ý.
 Më bµi: Giíi thiÖu mét çch tù nhiªn danh
nh©n v¨n ho¸ Êy. Lêi giíi thiÖu ph¶i thùc sù
thu hót mäi ngêi vÒ tµi lùa chän.
 Th©n bµi: CÇn cung cÊp cho ngêi ®äc nh÷ng
tri thøc nµo? Nh÷ng tri thøc Êy cã chuÈn x¸c,
cã ®é tin cËy hay kh«ng
+ S¾p xÕp çc ý theo hÖ thèng nµo thêi gian,
kh«ng gian trËt tù l«gÝc.
 KÕt bµi:
+ Nh×n l¹i nh÷ng nÐt chÝnh ®· thuyÕt minh vÒ
danh nh©n
+ Lu gi÷ nh÷ng c¶m xóc l©u bÒn trong ®éc gi¶.
- Tham kh¶o phanµ Ghi nhí trong SGK
III. Cñng cè
155
TiÕt:……
Phó s«ng B¹ch §»ng
(B¹ch §»ng giang phó)
_Tr¬ng H¸n Siªu_
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….
A. Môc tiªu bµi häc:
Gióp häc sinh:
1. Qua hoµi niÖm vÒ qu¸ khø, thÊy ®îc niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng cña d©n
téc vµ t towngr nh©n v¨n cña t¸c gi¶ víi viÖc ®Ò cao vai trß, vÞ trÝ cña con
ngêi trong lÞch sö.
2. N¾m ®îc ®Æc trng c¬ b¶n cña thÓ phó vµ nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ
thuËt cña Phó s«ng B¹ch §»ng
B. Ph¬ng thøc thùc hiÖn
- SGK, SGV
- ThiÕt kÕ bµi häc
GV tæ chøc giê häc theo çch nªu vÊn ®Ò kÕt hîp çc h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn,
tr¶ lêi çc c©u hái.
156

I. T×m hiÓu chung a. PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ Tr¬ng H¸n
1. T¸c gi¶, t¸c phÈm Siªu
(H/s ®äc SGK) - Sinh n¨m nµo kh«ng râ, mÊt n¨m 1354, tù lµ Th¨ng
- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi Phñ, quª ë Phóc Am, Ninh Thµnh (nay thuéc thÞ x·
dung g×? Ninh B×nh)
- ¤ng lµ m«n kh¸ch cña TrÇn Quèc TuÊn cã c«ng
tham gia kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn,
Minh T«ng, HiÕn T«ng, Dô T«ng). ¤ng ®îc çc vua
TrÇn vµ nh©n d©n kÝnh träng. ¤ng tõng gi÷ chøc
Hµn l©m häc sÜ. Çc vua TrÇn thêng gäi «ng lµ
“thÇy”. TÝnh c¬ng trùc, häc vÊn uyªn th©m.
- T¸c phÈm: ¤ng cßn 4 bµi th¬ vµ 3 bµi v¨n. Trong
®ã cã bµi Phó s«ng B¹ch §»ng.
b. Vµi nÐt vÒ thÓ phó
- Phó lµ thÓ v¨n thêi cæ, cã nguån gèc bªn Trung
2. Bµi “Phó s«ng B¹ch §»ng” Quèc, thÞnh hµnh ë thêi nhµ H¸n. Phó cã 4 lo¹i
(Häc sinh ®äc SGK) chÝnh: Cæ phó, bµi phó, luËt phó, vµ v¨n phó.
-Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña bµiphó?
- Dùa vµo SGK nªu hoµn c¶nh - Cha x¸c ®Þnh ®îc bµi phó viÕt n¨m nµo
s¸ng t¸c.
- Bè côc bµi phó.
II.§äc – hiÓu
1. Nh©n vËt kh¸ch trong bµi phó
lµ ngêi nh thÕ nµo?
- Môc ®Ých d¹o ch¬i - Lµ nh©n vËt cña bµi phó theo lèi cã thÓ
- Cã t©m hån nh thÕ nµo? Kh¸ch cã kÎ:
Gi¬ng buåm giong giã ch¬i v¬i
Lít bÓ ch¬i tr¨ng m¶i miÕt.
§ã lµ con ngêi cã t©m hån phãng kho¸ng. Nh©n vËt
kh¸ch lµ mét trÝ gi¶. Hµng lo¹t nh÷ng ®Þa danh
mang tÝnh íc lÖ. TiÕng “chõ” dÞch tõ “hÒ” lµm
cho nhÞp ®iÖu cña c©u v¨n cã ý nghÜa trang träng.
- T¹i sao nh©n vËt kh¸ch l¹i muån + “Sím gâ thuyÒn chõ NguyÖt T¬ng
häc Tö Trêng t×m thó tiªu dao ChiÒu lÇn th¨m chõ Vò HuyÖt”
®Õn s«ng B¹ch §»ng? + §Æc biÖt nh©n vËt kh¸ch bµy tá nguyÖn väng
“Häc tö trêng chõ thó tiªu dao”. Nh©n vËt kh¸ch
muèn ®i kh¾p ®ã ®©y mét çch tù do vui thó cïng
157
- Tríc c¶nh s«ng níc B¹ch §»ng thiªn nhiªn, hoµ m×nh trong ngµy réng, th¸ng dµi. V×
kh¸ch chó ý nh÷ng g×, t©m tr¹ng thÕ nh©n vËt kh¸ch ®· b¬i chÌo ®Õn s«ng B¹ch
ra sao? §»ng.
- Toµn c¶nh s«ng níc B¹ch §»ng hiÖn ra, ®îc ghi l¹i
vµi nÐt tiªu biÓu.
“B¸t ng¸t sãng k×nh mu«n d¨m
Níc trêi: mét s¾c, phong c¶nh: ba thu”
®em ®Õn kh«ng gian mïa thu ë th¸ng cuèi. §ã lµ
mµu xanh cña da trêi s¾c níc. Mïa thu ®· ®i vµo th¬
ca mäi thêi ®¹i. Ngêi ta gäi ®ã lµ mïa gîi c¶m.
Nh÷ng con thuyÒn nhá, dµi cã ®u«i chim trÜ lít trªn
mÆt níc lµm cho dßng s«ng cöa bÓ s«i ®éng lªn ë
mét ngµy cuèi thu.
- C¶nh hiÖn ra mçi lóc mét cô thÓ dÇn mÆc dï chØ
lµ nh÷ng håi tëng cña kh¸ch:
“Bê lau san s¸t, bÕn l¸ch ®×u hiu
S«ng ch×m gi¸o g·y, gß ®Çy x¬ng kh«
Buån v× c¶nh th¶m, ®øng lÆng giê l©u
2. T¹o ra nh©n vËt çc b« l·o Th¬ng nçi anh hïng ®©u v¾ng t¸
nh»m môc ®Ých g×? TiÕc thay dÊu vÕt luèng cßn lu”
- §©y lµ sù håi tëng cña con ngêi ®· tõng x«ng pha
trËn m¹c, gãp søc m×nh trong cuéc chiÕn trªn dßng
s«ng nµy.
- Qua lêi thuËt cña çc b« l·o, - T¹o ra çc nh©n vËt b« l·o, h×nh ¶nh mang tÝnh
nh÷ng chiÕn c«ng vÜ ®¹i trªn tËp thÓ còng lµ sù ph©n th©n cña nh©n vËt tr÷
s«ng B¹ch §»ng ®îc gîi lªn nh thÕ t×nh. Môc ®Ých cña t¸c gi¶ lµ t¹o ra sù h« øng ®ång
nµo? thanh, mét lßng ngìng mé vÒ chiÕn tÝch B¹ch §»ng
cña cha «ng trong lÞch sö. MÆt kh¸c t¹o ra kh«ng
khÝ tù nhiªn trong lêi kÓ vµ ®èi ®¸p.
Lêi kÓ cña çc b« l·o rÊt quan träng.
- Sù kiÖn trïng ®iÖp, h×nh ¶nh m¹nh mÏ, bõng bõng
- Em cã suy nghÜ g× vÒ çch so thÕ trËn, t¸c gi¶ t¹o ra kh«ng khÝ nãng báng cña
s¸nh? KÓ c¶ çch sö dông ®iÓn chiÕn trêng, thÕ gi»ng co quyÕt liÖt mét sèng, mét
tÝch ®iÓn cè trong bµi phó? chÕt.
- Lêi v¨n ng¾n, nhÞp v¨n m¹nh ®· gãp phÇn t¸i hiÖn
trËn chiÕn.
+ So s¸nh víi trËn XÝch BÝch
3. Trong ®o¹n 3 t¸c gi¶ tù hµo vÒ + So s¸nh víi trËn Hîp Ph×
non s«ng hïng vÜ g¾n víi chiÕn - Thñ ph¸p so s¸nh ®Æt trËn thuû chiÕn B¹ch §»ng
c«ng lÞch sö nhng kh¼ng ®Þnh ngang tÇm víi nh÷ng trËn thuû chiÕn oanh liÖt nhÊt
nh©n tè nµo quyÕt ®Þnh sù trong lÞch sö Trung Quèc. So s¸nh Êy lµm næi bËt
th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®¸nh niÒm tù hµo cña mçi thµnh viªn ®Êt níc §¹i ViÖt,
giÆc gi÷ níc? phÇn nµo ®ã lµm cho kÎ thï nhËn ra mµ khiÕp vÝa.
158
(häc sinh ®äc phÇn 3 SGK) - Hai c©u kÕt thóc ®o¹n th¬ gîi nhiÒu c¶m xóc.
Lêi ca cña çc b« l·o vµ lêi ca nèi - ë phÇn 3, bµi phó ®· t¹o ra mét liªn ng©m (lêi ca
tiÕp cña kh¸ch nh»m kh¼ng cña kh¸ch vµ chñ).
®Þnh ®iÒu g×? - C¶ kh¸ch vµ chñ ®Òu ca ngîi chiÕn c«ng lÞch sö
4. Ph¸t biÓu vÒ gi¸ trÞ nghÖ cña dßng s«ng B¹ch §»ng. Dßng s«ng m·i m·i tån t¹i
thuËt cña bµi phó. víi chiÕn c«ng ë ®©y.
- Lêi cña çc b« l·o (chñ) cßn kh¼ng ®Þnh ch©n lÝ
III. Cñng cè lÞch sö bÊt nghÜa th× tiªu vong, anh hïng th× lu
danh thiªn cæ, kh¸ch l¹i thÓ hiÖn mét quan niÖm:
“GiÆc tan mu«n thña thanh b×nh
Ph¶i ®©u ®Êt hiÓm cèt m×nh ®øc cao”
- ë h×nh tîng dßng s«ng B¹ch §»ng lÞch sö, t¸c gi¶ ®·
t¹o ra ë hai phÝa: mét kh«ng gian hoµnh tr¸ng cña
qu¸ khø vµ kh«ng gian hiÖn t¹i.
- NÐt ®Æc s¾c cña bµi phó thÓ hiÖn ë c¶ hai ph-
¬ng diÖn néi dung vµ nghÖ thuËt.
Néi dung:
+ Hµo khÝ ®êi TrÇn, ©m hëng chiÕn th¾ng trªn
dßng s«ng B¹ch §»ng lÞch sö.
+ NiÒm tù hµo tha thiÕt vµ hoµi niÖm ®Õn b©ng
khu©ng.
NghÖ thuËt:
+ Chän nh©n vËt chñ kh¸ch ®Òu lµ çi t«i cña t¸c
gi¶ tù ph©n th©n.
+ Chän lÞc ®iÓn tÝch,sù kiÖn ®Ó so s¸nh.
+ KÕt hîp yÕu tè tr÷ t×nh víi tù sù ®Ó t¹o ra ©m h-
ëng hoµnh tr¸ng.
159
TiÕt:……
§¹i ço b×nh Ng«
(B×nh Ng« ®¹i ço)
_NguyÔn Tr·i_
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….

Gióp häc sinh:
1. Qua cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn Tr·i, ta thÊy «ng lµ mét nh©n çch lín
nhµ v¨n ho¸ vµ t tëng lín. ThÊy ®îc vÞ trÝ cña NguyÔn Tr·i trong lÞch sö v¨n häc
d©n téc.
2. HiÓu ®îc sù ®ãng gãp nhiÒu mÆt NguyÔn Tr·i cho v¨n häc d©n téc, ®Æc
biÖt lµ v¨n chÝnh luËn, th¬ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.
- SGK, SGV
160

I. T¸c gi¶ a. Nguån gèc:
1. Cuéc ®êi - Cha
(Häc sinh ®äc SGK) - MÑ
- Cuéc ®êi NguyÔn Tr·i cã - HiÖu øc Trai, NguyÔn Tr·i, 5 tuæi mÊt mÑ, 10 tuæi «ng
nh÷ng sù kiÖn quan träng nµo? ngo¹i qua ®êi.
Ph©n tÝch çc sù kiÖn thÓ hiÖn b. Qu¸ tr×ng trëng thµnh.
con ngêi vµ tÇm vãc vÜ ®¹i cña - Sèng trong mét thêi ®¹i ®Çy biÕn ®éng: giÆc Minh
«ng? x©m lîc, chóng b¾t cha con Hå Quý Ly cïng çc triÒu
thÇn vÒ Trung Quèc, trong ®ã cã cha con NguyÔn Tr·i.
- §Õn cöa ¶i Nam Quan, v©ng lêi cha NguyÔn Tr·i trë vÒ
t×m ®êng cøu níc, tr¶ thï nhµ. ¤ng bÞ giÆc b¾t giam
láng mêi n¨m ë thµnh §«ng Quan.
- N¨m 1417. NguyÔn Tr·i trèn khái thµnh §«ng Quan vµo
Lçi Giang – Thanh Ho¸ gÆp Lª Lîi, ®îc Lª Lîi tin dïng.
Suèt m¬i n¨m, NguyÔn Tr·i nÕm mËt n»m gai, cïng Lª Lîi.
- Hoµ b×nh, theo lêi bän giÌm pha, nÞnh hãt,NguyÔn Tr·i
bÞ tèng giam v× lÝ do ®¬n gi¶n sinh ra ë Th¨ng Long vµ
cã liªn quan víi dßng hä nhµ TrÇn. T×nh thÕ Êy buéc «ng
ph¶i xin vÒ ë Èn t¹i C«n S¬n.
- N¨m 1442 bän gia thÇn ®· buéc téi NguyÔn Tr·i cïng vî
bÐ lµ ThÞ Lé ®· mu h¹i vua. NguyÔn Tr·i bÞ chu di ba
hä.
2. Sù nghiÖp v¨n häc
a. T¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i VÒ t¸c phÈm cã:
(häc sinh ®äc SGK) + LÞch sö: “Lam S¬n thùc lôc”
- Nªu nh÷ng ®ãng gãp quan + §Þa lÝ: “D ®Þa chÝ”
träng cña NguyÔn Tr·i cho v¨n + Qu©n sù chÝnh trÞ: “Qu©n trung tõ mÖnh”
ho¸ d©n téc (B»ng çch thèng kª + V¨n häc: NguyÔn Tr·i ®Ó l¹i hai tËp th¬ lín:
t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i trªn  øc Trai thi tËp (TËp th¬ ch÷ H¸n)
çc lÜnh vùc).  Quèc ©m thi tËp (254 bµi th¬ ch÷ N«m)
b. NguyÔn Tr·i lµ nhµ v¨n chÝnh
luËn kiÖt xuÊt (hs ®äc SGK)
- V¨n chÝnh luËn cña NguyÔn - Çc t¸c phÈm chÝnh luËn cña NguyÔn Tr·i bao gåm:
Tr·i ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? + Qu©n trung tõ mÖnh
H·y tr×nh bµy mét vµi nÐt c¬ + ChiÕu, biÓu viÕt díi triÒu Lª
b¶n.
161
+ B×nh Ng« ®¹i ço
+ “Qu©n trung tõ mÖnh” gåm th tõ göi cho tíng giÆc vµ
giao thiÖp b»ng v¨n b¶n víi nhµ Minh. TÊt c¶ thÓ hiÖn
nghÖ thuËt viÕt v¨n luËn chiÕn bËc thÇy mµ t tëng
chÝnh cña nh÷ng ¸ng v¨n Êy lµ nh©n nghÜa vµ yªu níc.
T tëng nh©n nghÜa cña NguyÔn Tr·i suy cho cïng lµ tÊm
lßng yªu níc th¬ng d©n. Nh©n nghÜa lµ ph¶i ch¨m lo
cho d©n an c, lËp nghiÖp. Lµm vua ph¶i biÕt th¬ng
d©n, vµ ph¹t kÎ cã téi víi d©n.
MÆt kh¸c khi ®Êt níc cã giÆc ngo¹i x©m th× nh©n
nghÜa ph¶i biÕn thµnh hµnh ®éng chiÕn ®Êu.
c. NguyÔn Tr·i- nhµ th¬ tr÷
t×nh s©u s¾c
(häc sinh ®äc SGK) - Th¬ ch÷ H¸n vµ th¬ ch÷ N«m cña NguyÔn Tr·i biÓu
- Ph©n tÝch vÎ ®Ñp t©m hån hiÖn lÝ tëng lóc nµo còng tha thiÕt m·nh liÖt víi tÊm lßng
NguyÔn Tr·i qua mét sè c©u yªu níc th¬ng d©n. “TÊm lßng son ngêi ngêi löa luyÖn”
th¬. - NguyÔn Tr·i thêng mîn d¸ng ngay th¼ng cøng cái cña
c©y tróc, vÎ thanh cao trong tr¾ng cña c©y mai, søc sèng
khoÎ kho¾n sö dông vµo nhiÒu viÖc cña c©u tïng….tÊt
c¶ tîng trng cho ngêi qu©n tö ë NguyÔn Tr·i.
- TÝnh triÕt lÝ trong th¬ v¨n NguyÔn Tr·i biÓu hiÖn chÝ
khÝ thanh cao, kh¸t väng ®Ñp ®Ï.
- T©m hån NguyÔn Tr·i dµnh cho thiªn nhiªn. «ng coi
thiªn nhiªn gÇn gòi, g¾n bã nh b¹n bÌ, ngêi hµng xãm
th©n thiÕt.
- Cã nh÷ng bøc tranh thiªn nhiªn hoµnh tr¸ng
- Thiªn nhiªn b×nh dÞ ®i vµo th¬ NguyÔn Tr·i ®ã lµ bÌ
rau muèng, luèng mïng t¬i, qu¶ nóc n¸c
- Thiªn nhiªn th¬ méng, chØ cã t©m hån thi sÜ míi c¶m
nhËn hÕt ®îc.
- T©m hån NguyÔn Tr·i cßn dµnh nh÷ng c©u th¬ nãi vÒ
nghÜa vua t«i, t×nh cha con xiÕt bao c¶m ®éng.
* NguyÔn Tr·i lµ ngêi anh hïng d©n téc cã tÇm cì nh©n
lo¹i.
- VÒ néi dung
- VÒ nghÖ thuËt
- Nªu kh¸i qu¸t nh÷ng gi¸ trÞ c¬
b¶n vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt
th¬ v¨n NguyÔn Tr·i (hsinh ®äc
phÇn kÕt luËn SGK)
162
TiÕt:……
§¹i ço b×nh Ng«
(B×nh Ng« ®¹i ço)
_NguyÔn Tr·i_
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….
Gióp häc sinh:
1. HiÓu “§¹i ço b×nh Ng«” cã ý nghÜa träng ®¹i cña mét b¶n tuyªn ng«n ®éc
lËp, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng yªu níc vµ t tëng nh©n nghÜa, lµ kiÖt t¸c v¨n
häc kÕt hîp gi÷a yÕu tè chÝnh luËn vµ chÊt v¨n ch¬ng.
2. N¾m v÷ng nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña thÓ ço. §ång thêi thÊy ®îc nh÷ng
s¸ng t¹o cña NguyÔn Tr·i trong “§¹i ço b×nh Ng«”.
- SGK, SGV
2.Giíi thiÖu bµi míi

I. T×m hiÓu chung - Ngµy 12 th¸ng ch¹p n¨m §inh Mïi (1427) níc ta hoµn
1. Hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng toµn s¹ch bãng qu©n x©m lîc. Theo lÖnh cña Lª Lîi,
t¸c NguyÔn Tr·i thay lêi nhµ vua viÕt “B×nh Ng« ®¹i ço”
(häc sinh ®äc tiÓu dÉn SGK) + Ço lµ mét thÓ v¨n thêi cæ, cã nguån gèc tõ Trung
Quèc.
+ Ng«n tõ ®èi ngÉu
+ Cã vÇn ®iÖu b»ng tr¾c hµi hoµ
2. Chñ ®Ò + Sö dông tõ ng÷ bãng bÈy cã tÝnh khoa tr¬ng
- X¸c ®Þnh chñ ®Ò bµi ço - Nªu luËn ®Ò chÝnh nghÜa, nguyªn nh©n vµ qu¸ tr×nh
163
II. §äc – hiÓu chinh ph¹t th¾ng lîi. §ång thêi ra lêi tuyªn ço chung ®Ó
C©u hái 2 SGK toµn d©n ®îc biÕt.
Häc sinh ®äc ®o¹n 1 – SGK - Nh÷ng ch©n lÝ ®Ó lµm chç dùa, lµm c¨n cø x¸c ®¸ng
cho viÖc triÓn khai toµn bé néi dung bµi ço lµ: mét t t-
ëng nh©n nghÜa:
“ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n
Qu©n ®iÕu ph¹t tríc lo trõ b¹o”
T tëng nh©n nghÜa s¸ng ngêi ®· lµ lêi lÏ ®anh thÐp më
®Çu bµi ®¹i ço. T tëng Êy ®· to¶ s¸ng vµ thèng nhÊt
trong toµn bé t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i.
- Hai lµ quyÒn ®éc lËp, tù chñ cña mét d©n téc. §©y lµ
c¬ së, lµm chç dùa ®Ó NguyÔn Tr·i triÓn khai néi dung
bµi ço:
“Nh níc §¹i ViÖt ta tõ tríc
………………………………..
Song hµo kiÖt ®êi nµo còng cã”
Giäng v¨n s«i næi, phÊn chÊn, ®Çy tù hµo khi diÔn t¶
chñ quyÒn cña d©n téc.
NguyÔn Tr·i ®· më ®Çu bµi “§¹i ço b×nh Ng«” b»ng c¬
C©u hái 3 SGK së cã tÝnh ph¸p lÝ. Ngêi ta gäi ®ã lµ luËn ®Ò chÝnh
Häc sinh ®äc ®o¹n 2 – SGK nghÜa.
- §øng trªn lËp trêng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, “§¹i ço
b×nh Ng«” kÓ téi qu©n giÆc, lêi lÏ nghe thËt xãt xa:
“Níng d©n ®en………..khèn cïng”
- Ngßi bót cña NguyÔn Tr·i rÊt linh ho¹t. V¹ch râ ©m mu
cña kÎ thï, NguyÔn Tr·i ®øng trªn lËp trêng d©n téc. KÓ
vÒ téi ¸c kÎ thï, NguyÔn Tr·i xuÊt ph¸t tõ lËp trêng nh©n
b¶n.
+Khi ®Çy th¬ng c¶m ®Õn xãt xa
+ Khi uÊt øc c¨m giËn
- Giai ®o¹n ®Çu cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n ®îc t¸c
gi¶ t¸i hiÖn b»ng nh÷ng chi tiÕt cô thÓ.
+ §Þa bµn khëi nghÜa hÎo l¸nh
+ Cuéc khëi nghÜa næ ra khi qu©n thï ®ang m¹nh
+Lùc lîng nghÜa qu©n hÕt søc máng
+ L¬ng th¶o, qu©n sÜ thiÕu thèn.
Song søc m¹nh cña t tëng nh©n nghÜa, môc ®Ých cña
Cã nh÷ng trËn ®¸nh nµo? Mçi cuéc chiÕn ®Êu céng víi tµi trÝ, mu lîc cña Lª Lîi ®· ®a
trËn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo cuéc khëi nghÜa vît qua mäi khã kh¨n,
næi bËt? §o¹n 4a miªu t¶ chiÕn th¾ng bíc ®Çu cña nghÜa qu©n
Lam S¬n ë hai tØnh Thanh Ho¸ vµ NghÖ An. §o¹n 4b
miªu t¶ chiÕn th¾ng cña nghÜa qu©n Lam S¬n ë çc
tØnh phÝa B¾c.
164
- Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt Ta cµng ®¸nh cµng th¾ng lín, giÆc cµng ngoan cè b¶o
thÓ hiÖn chiÕn th¾ng cña ta vµ thñ thÊt b¹i cµng nÆng nÒ, nhôc nh·.
thÊt b¹i cña ®Þch - §Ó lµm râ th¾ng lîi cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n vµ
- C©u hái 5 SGK (häc sinh ®äc thÊt b¹i nhôc nh· cña ®Þch, NguyÔn Tr·i ®· sö dông
®o¹n kÕt) thµnh c«ng nhiÒu thñ ph¸p nghÖ thuËt ®Æc s¾c.
- T¸c gi¶ sö dông giäng v¨n võa trÞnh träng, võa vui mõng
truyÒn ®i lêi tuyªn bè nÒn ®éc lËp cña d©n téc. Çc tõ
ng÷ mang tÝnh kh¼ng ®Þnh.
- T¸c gi¶ còng rót ra nh÷ng bµi häc lÞch sö.
C©u hoi 6 SGK +§ã lµ bµi häc cã tÝnh truyÒn thèng
+ Lµm nªn chiÕn th¾ng lµ do con ngêi
- “§¹i ço b×nh Ng«” lµ mét tuyªn ng«n vÒ quyÒn sèng
con ngêi
- VÒ mÆt nghÖ thuËt:
+ X©y dùng ®îc nh÷ng biÓu tîng t¸c ®éng tíi ngêi ®äc.
+ Tr×nh bµy çc sù kiÖn theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh
+ Sö dông c©u ng¾n, c©u dµi t¹o ra nhÞp ®iÖu trong
môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
III. Cñng cè + KÕt hîp gi÷a chÝnh luËn (lÝ lÏ) víi v¨n ch¬ng (xem ë
IV. LuyÖn tËp phÇn luyÖn tËp)
- LËp s¬ ®å kÕt cÊu cña “§¹i - Tham kh¶o phÇn Ghi nhí (SGK)
ço b×nh Ng«”.
TiÕt:……
TÝnh chuÈn x¸c, hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….
Gióp häc sinh: hiÓu râ vµ bíc ®Çu viÕt ®îc v¨n b¶n thuyÕt minh chuÈn x¸c,
hÊp dÉn.
- SGK, SGV
165

I. T×m hiÓu chung - ChuÈn x¸c: lµ rÊt ®óng, rÊt tróng. Nã lµ chuÈn ®îc
1. TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n chän lµm mèc ®Ó nãi, lµm cho ®óng.
thuyÕt minh (häc sinh ®äc SGK) - TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh lµ tr×nh
- ThÕ nµo lµ tÝnh chuÈn x¸c bµy vÒ vÊn ®Ò g× ph¶i ®óng víi ch©n lÝ, víi chuÈn
- ThÕ nµo lµ tÝnh chuÈn x¸c mùc ®îc thõa nhËn th× v¨n b¶n thuyÕt minh míi cã gi¸
trong v¨n b¶n thuyÕt minh. trÞ. ChuÈn x¸c lµ yªu cÇu c¬ b¶n, ®Çu tiªn cña v¨n b¶n
- Lµm thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thuyÕt minh.
chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt - T×m hiÓu thÊu ®¸o, ph¶i quan s¸t tØ mØ, kÜ cµng,
minh. nÕu lµ mét cuèn s¸ch ph¶i ®äc ®i ®äc l¹i nhiÒu lÇn.
- Thu thËp tµi liÖu tham kh¶o. Chó ý tµi liÖu tham kh¶o
ph¶i cã tªn tuæi nghÜa lµ cña çc nhµ khoa häc ®Çu
ngµnh hoÆc çc c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh
vÒ vÊn ®Ò thuyÕt minh.
- Lu«n lu«n nhËn th«ng tin míi, nh÷ng thay ®æi thêng
xuyªn ®Ó vÊn ®Ò thuyÕt minh cã tÝnh thêi sù nh
2. LuyÖn tËp thuyÕt minh vÒ d©n sè, vÒ s¶n lîng hµng n¨m.
Bµi tËp a (SGK) - §èi chiÕu víi SGK Ng÷ v¨n líp 10, ta thÊy ngêi nµo ®ã
viÕt nh vËy lµ kh«ng chuÈn x¸c. V×:
+ Ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 10 kh«ng ph¶i chØ cã häc v¨n
häc d©n gian.
+ Ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 10 vÒ v¨n häc d©n gian kh«ng
ph¶i chØ cã ca dao, tôc ng÷ mµ cßn cã truyÒn thuyÕt,
truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi.
Bµi tËp bµi th¬ (SGK) + Ch¬ng tr×nh v¨n häc d©n gian líp 10 kh«ng cã c©u
®è.
- “Thiªn cæ hïng v¨n” lµ ¸ng v¨n cña ngh×n ®êi. V× vËy
nÕu mét ngêi nµo ®ã viÕt “ §¹i ço b×nh Ng« lµ ¸ng
thiªn cæ hïng v¨n v× ®ã lµ v¨n hïng tr¸ng ®· ®îc viÕt ra
Bµi tËp c (SGK) tõ ngh×n n¨m tríc” lµ kh«ng chuÈn x¸c. Ngh×n ®êi kh¸c
víi ngh×n n¨m.
- C¶ v¨n b¶n kh«ng hÒ thuyÕt minh, lµm râ NguyÔn
2. TÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n BØnh Khiªm lµ mét nhµ th¬, ta kh«ng thÓ dïng ®Ó
thuyÕt minh (Häc sinh ®äc SGK) thuyÕt minh vÒ NguyÔn BØnh Khiªm víi t çch mét nhµ
- Em hiÓu thÕ nµo lµ hÊp dÉn? th¬.
- ThÕ nµo lµ tÝnh hÊp dÉn trong - HÊp dÉn lµ sù l«i cuèn, thu hót.
v¨n b¶n thuyÕt minh - TÝnh hÊp dÉn trong v¨n b¶n thuyÕt minh.
166
Ngêi viÕt hoÆc ngêi tr×nh bµy ®· t¹o ra sù l«i cuèn hÊp
dÉn ngêi nghe ngêi ®äc vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã. TÝnh
hÊp dÉn trong v¨n b¶n thuyÕt minh v« cïng quan träng.
- BiÖn ph¸p g× lµm cho v¨n b¶n Bëi lÏ kh«ng hÊp dÉn th× ngêi ta kh«ng ®äc, kh«ng
thuyÕt minh hÊp dÉn? nghe. Khi ngêi ta kh«ng ®äc, kh«ng nghe th× v¨n b¶n
thuyÕt minh sÏ kh«ng cã t¸c dông g×.
- Mét sè biÖn ph¸p sau lµm cho v¨n b¶n thuyÕt minh
hÊp dÉn:
+ §a ra nh÷ng chi tiÕt cô thÓ,sinh ®éng,nh÷ng con sè
chÝnh x¸c ®Ó bµi v¨n kh«ng trõu tîng, m¬ hå.
+ So s¸nh ®Ó lµm næi bËt sù kh¸c biÖt ®Ó t¹o Ên tîng
cho ngêi ®äc, ngêi nghe.
+ KÕt hîp,sö dông nhiÒu kiÓu c©u lµm cho bµi v¨n
LuyÖn tËp thuyÕt minh kh«ng ®¬n ®iÖu.
- §äc ®o¹n trÝch vµ ph©n tÝch sù + Phèi hîp nhiÒu hiÓu biÕt vÒ tù nhiªn x· héi, çc
hÊp dÉn cña nã. ngµnh, nghÒ…®Ó bµi viÕt hoÆc nãi phong phó vÒ
nhiÒu mÆt.
§o¹n v¨n cña Vò B»ng lµ v¨n b¶n thuyÕt minh vÒ phë ë
ViÖt Nam. Çch viÕt cña nhµ v¨n rÊt hÉp dÉn. Bëi ngêi
viÕt sö dông linh ho¹t çc c©u. §ã lµ c©u ®¬n.
+ Ngêi b¸n hµng…vµo b¸t
§ã lµ c©u ghÐp:
+ Mét bã hµnh hoa…còng cã.
C©u nghi vÊn:
+Qua lÇn cöa kÝnh ta thÊy g×?
C©u c¶m th¸n:
+ Tr«ng mµ thÌm qu¸
Ngoµi ra ®o¹n v¨n cña Vò B»ng cßn sö dông tõ ng÷ giµu
h×nh tîng.
+Xanh nh l¸ m¹
“D¨m qu¶ ít ®á”
“ThÞt bß t¬i, ch¾m cá, tai cã, mì gÇu cã…”
§Æc biÖt huy ®éng nhiÒu gi¸c quan vµ liªn tëng khi
quan s¸t: M¾t nh×n, mòi ph¸t hiÖn mïi phë, vÞ gi¸c c¶m
nhan¹ sù ngon lµnh. T¸c gi¶ so s¸nh nh÷ng ngêi ¨n phë
trong qu¸n “nh nh÷ng «ng tiªn ®¸nh cê trong rõng mïa
thu”. §o¹n v¨n cña Vò B»ng rÊt hÊp dÉn.
167
TiÕt:……
Tùa “TrÝch DiÔm thi tËp”
(TrÝch)
_Hoµng §øc L¬ng_
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….
Gióp häc sinh:
1. ThÊy ®îc tÊm lßng tr©n träng tù hµo cña t¸c gi¶ vÒ di s¶n v¨n ho¸ do cha «ng
®Ó l¹i vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm trong viÖc b¶o tån v¨n häc d©n téc.
2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt lËp luËn kÕt hîp víi biÓu c¶m cña v¨n tùa.
- SGK, SGV

I. T×m hiÓu chung - T¸c gi¶ Hoµng §øc L¬ng
1. TiÓu dÉn + Quª gèc: Cöu Cao – V¨n Giang – Hng Yªn. Sau chuyÓn
(HS ®äc SGK) ®Õn lµng Ngä KiÒu – Gia L©m – Hµ Néi. Cha râ n¨m
- PhÇn tiÓu dÉn cÇn n¾m ®îc sinh n¨m mÊt. §ç tiÕn sÜ 1478 vµ hoµn thµnh “TrÝch
néi dung g×? diÔm thi tËp” n¨m 1497.
“TrÝch diÔm thi tËp” (trÝch: tuyÓn, diÔm thi: th¬ hay)
 tËp tuyÓn chän nh÷ng bµi th¬ hay, gåm 6 quyÓn cña
Hoµng §øc L¬ng su tÇm vµ tuyÓn chän tõ ®êi TrÇn ®Õn
®Çu ®êi Lª. Bµi tùa nµy tr×nh bµy lÝ do ra ®êi vµ qu¸
tr×nh h×nh thµnh cña “TrÝch diÔm thi tËp”.
2. Theo Hoµng §øc L¬ng cã - Hoµng §øc L¬ng ®a ra 4 lÝ do khiÕn th¬ v¨n kh«ng lu
nh÷ng nguyªn nh©n nµo khiÕn truyÒn hÕt ë ®êi. Thö ®Æt tªn cho mçi lÝ do.
s¸ng t¸c th¬ v¨n cña ngêi xa + Nhµ th¬ míi thÊy hÕt çi hay, çi ®Ñp cña th¬.
kh«ng ®îc lu truyÒn ®Çy ®ñ + BËn rén c«ng viÖc, ngêi cã ®iÒu kiÖn Ýt ®Ó ý tíi th¬.
cho ®êi sau? Cho biÕt nghÖ + Cã ngêi thÝch th¬ nhng kh«ng cã ®ñ tµi n¨ng tuyÓn
thuËt lËp luËn cña t¸c gi¶. chän.
+ KiÓm duyÖt cña nhµ vua kh¾t khe.
- LËp luËn râ rµng chÆt chÏ (LuËn ®iÓm)
168
V× sao th¬ v¨n kh«ng lu truyÒn hÕt ë ®êi
+ ChØ cã nhµ th¬ míi thÊy hÕt ®îc çi hay, çi ®Ñp cña
th¬
+ Mäi ngêi cã n¨ng lùc bËn rén c«ng viÖc
+ Cã ngêi thÝch nhng kh«ng ®ñ n¨ng lùc tuyÓn chän
+ KiÓm duyÖt cña nhµ vua qu¸ kh¾t khe
3. V× sao Hoµng §øc L¬ng ph¶i - V× mét ®Êt níc v¨n hiÕn (v¨n lµ tríc t¸c, bµi th¬ hiÕn lµ
su tÇm tuyÓn chän th¬ ca d©n ngêi hiÒn) ch¼ng lÏ kh«ng cã quyÓn s¸ch tiªu biÓu nµo.
téc. T¸c gi¶ ®· lµm g× ®Ó su - Ch¼ng lÏ ta cø ®i xa x«i ®Ó häc th¬ thêi §êng
tÇm th¬ v¨n cña tiÒn nh©n? Nh vËy t¸c gi¶ c¨n cø vµo thùc tr¹ng di s¶n th¬ ca ViÖt
§iÒu g× ®· th«i thóc Hoµng §øc Nam thêi m×nh sèng vµ nhu cÇu bøc thiÕt ph¶i biªn so¹n
L¬ng vît khã kh¨n ®Ó biªn so¹n cuèn s¸ch “trÝch diÔm thi tËp”
tuyÓn tËp th¬ nµy? - Qu¸ tr×nh biªn so¹n gÆp nhiÒu khã kh¨n: Çc th tÞch
kh«ng cßn, t¸c gi¶ ph¶i “nhÆt nh¹nh ë giÊy tµn, v¸ch n¸t”,
“Hái quanh kh¾p n¬i”, “Thu lîm thªm th¬ cña çc vÞ
hiÖn ®¬ng lµm quan trong triÒu”, cuèi cïng lµ ph©n lo¹i
chia quyÓn.
- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ rÊt khiªm nhêng trong çch xng h« vµ
nãi vÒ m×nh: “T«i kh«ng tù lîng…tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ
mµ tµi hÌn…m¹n phÐp phô thªm…tr¸nh ®îc lêi chª tr¸ch”.
- LÝ lÏ ®a ra ®Ó kh¼ng ®Þnh nh÷ng lÝ do lµm cho th¬
4. Ph©n tÝch nghÖ thuËt lËp v¨n kh«ng lu truyÒn hÕt ë trªn ®êi, t¸c gi¶ xen vµo nh÷ng
luËn kÕt hîp víi biÓu c¶m cña c¶m nghÜ cña m×nh: “Than «i! Mét níc v¨n hiÕn x©y
t¸c gi¶ trong bµi tùa. dùng ®· mÊy tr¨m n¨m, ch¼ng lÏ kh«ng cã quyÓn s¸ch
nµo cã thÓ lµm cho c¨n b¶n mµ ph¶i t×m xa x«i ®Ó häc
th¬ v¨n ®êi nhµ §êng. Nh thÕ ch¶ ®¸ng th¬ng xãt l¾m
sao!”
- Qu¸ tr×nh su tÇm, t¸c gi¶ thuyÕt minh nh÷ng khã kh¨n,
xen vµo ®ã lµ giäng v¨n ®Çy c¶m xóc. “Tr¸ch nhiÖm
nÆng nÒ mµ tµi hÌn, ®øc män…m¹n phÐp phô thªm…
may tr¸nh ®îc lêi chª tr¸ch cña ngêi ®êi sau”.
5. Anh (chÞ) cho biÕt tríc - §ã lµ t¸c phÈm “§¹i ço b×nh Ng«” cña NguyÔn Tr·i
“TrÝch diÔm thi tËp” ®· cã ý trong t¸c phÈm nµy, NguyÔn Tr·i ®· kh¼ng ®Þnh:
kiÕn nµo nãi vÒ v¨n hiÕn d©n “Nh níc §¹i ViÖt ta tõ tríc
téc. Vèn xng nÒn v¨n hiÕn ®· l©u”.
V¨n hiÕn  v¨n lµ tríc t¸c, lµ t¸c phÈm, v¨n b¶n. HiÕn lµ
hiÒn tµi, lµ t¸c gi¶, lµ ngêi s¸ng t¸c. Së dÜ NguyÔn Tr·i
còng nh Hoµng §øc L¬ng kh¼ng ®Þnh nÒn v¨n hiÕn cña
d©n téc ta v× c¶ hai ®Òu chøng kiÕn nh÷ng giê phót tng
bõng nhÊt cña lÞch sö d©n téc. Sau chiÕn th¾ng giÆc
Minh, t tëng ®éc lËp d©n téc ®ang ë cao trµo. NiÒm tù
hµo vÒ v¨n hiÕn cña nh©n d©n ®· ®îc kh¼ng ®Þnh.
Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK.
169
II. Cñng cè
TiÕt:…
HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia
(TrÝch Bµi kÝ ®Ò danh tiÕn sÜ khoa Nh©m TuÊt niªn hiÖu §¹i B¶o thø ba)
_Th©n Nh©n Trung_
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n:………………….
Híng dÉn ®äc thªm Yªu cÇu cÇn ®¹t

1. TiÓu dÉn - Th©n Nh©n Trung (1418 – 1499), tù lµ HËu Phñ, ®ç
(Häc sinh ®äc SGK) tiÕn sÜ 1469, lµ thµnh viªn Héi tao ®µn do Lª Th¸nh
- PhÇn tiÓu dÉn cÇn n¾m T«ng s¸ng lËp. Bµi viÕt cã tªn lµ “Bµi kÝ ®Ò danh tiÕn
v÷ng néi dung g×? sÜ khoa Nh©m TuÊt niªm hiÖu §¹i B¶o thø ba” (Niªn
hieuÑ vua Lª Th¸nh T«ng 1440 – 1442). §©y lµ bµi v¨n
kh¾c ë mét trong 82 bia ®¸ t¹i V¨n MiÕu – Th¨ng Long –
2. §¹i ý Hµ Néi.
X¸c ®Þnh ®¹i ý ®o¹n trÝch - Kh¼ng ®Þnh vai trß cña hiÒn tµi ®èi víi vËn mÖnh
®Êt níc. §ång thêi thÓ hiÖn sù ch¨m lo, båi dìng, ®Ò cao
3. HiÒn tµi quan hÖ nh thÕ cña nhµ vua víi hiÒn tµi.
nµo ®èi víi vËn mÖnh níc - HiÒn tµi lµ ngêi tµi cao, häc réng cã ®¹o ®øc. T¹o sao
nhµ? hiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia?
+ Nguyªn khÝ: ChÊt lµm nªn sù sèng cßn cña ®Êt níc x·
héi.
+ NguyÔn khÝ thÞnh th× níc m¹nh, lªn cao.
Nguyªn khÝ yÕu th× níc yÕu vµ xuèng thÊp.
+ KÎ sÜ (ngêi cã häc) lµm nªn nguyªn khÝ Êy
- Mçi quan hÖ gi÷a hiÒn tµi víi vËn mÖnh níc:
+ Ngêi cã tµi cao häc réng lµ chÊt lµm nªn sù sèng cßn
cña ®Êt níc x· héi.
170
+ NhiÒu ngêi ®· mang chÝnh sù ra t« ®iÓm cho c¶nh trÞ
b×nh suèt mÊy chôc n¨m, ®îc quèc gia tin dïng.
4. ý nghÜa,t¸c dông cña viÖc - Kh¾c bia cã ý nghÜa.
kh¾c bia ghi tªn tiÕn sÜ ®èi + §Ó lu vÎ s¸ng l©u dµi nªn dùng ®¸ ®Æt tríc cöa hiÒn
víi ®¬ng thêi vµ thÕ hÖ sau? quan (Quèc Tö Gi¸m) ®Ó kÝch thÝch, ®éng viªn: “kÎ sÜ
tr«ng vµo mµ phÊn chÊn h©m mé, rÌn luyÖn danh tiÕt,
g¾ng søc gióp vua”.
+Ng¨n chÆn ý xÊu, lµm r¨n kÎ ¸c
+ DÉn viÖc dÜ v·ng, chØ lèi t¬ng lai
+RÌn giòa sÜ phu cñng cè vËn mÖnh ®Êt níc.
5. Theo anh (chÞ) bµi häc lÞch Bµi häc lÞch sö rót ra:
sö rót ra tõ viÖc kh¾c bia ghi - ë bÊt cø thêi ®¹i nµo, hiÒn tµi còng lµ nguyªn khÝ cña
tªn tiÕn sÜ lµ g×? quèc gia, ph¶i biÕt quý träng nh©n tµi.
- HiÒn tµi cã mèi quan hÖ sèng cßn “lµ mÖnh m¹ng cña
quèc gia”. §èi víi sù thÞnh suy cña ®Êt níc. TriÒu ®¹i
nµo, thêi nµo biÕt ch¨m lo båi dìng cho hiÒn tµi lµ thêi
®¹i thÞnh vîng nhÊt. Thêi vua Th¸nh T«ng biÕ chó ý tíi
hiÒn tµi ®· trë thµnh triÒu ®¹i hoµng kim nhÊt trong
lÞch sö chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam.
- §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Æt ra: “gi¸o dôc lµ quèc s¸ch,
träng dông nh©n tµi”.
6. LËp s¬ ®å: KÕt cÊu bµi v¨n bia cñaTh©n Nh©n Trung:
HiÒn tµi cã vai

trß quan träng
Nguyªn khÝ quèc QuyÕt ®Þnh thÞnh suy

gia cña ®Êt níc
KhuyÕn khÝch hiÒn

tµi
TriÒu ®×nh ViÖc cÇn lµm:kh¾c bia tiÕn

sÜ
ý nghÜa
171
172

Giao An Van 10 Ca Nam

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao An Van 10 Ca Nam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TiÕt:

Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

+ V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ

-V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay ®îc gäi lµ nÒn

- Trong XH cã G/c ®èi kh¸ng Vh VN ®· lªn ¸n c¸c thÕ

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

III. Cñng cè: Qua 5 bµi tËp

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- TruyÖn cæ tÝch kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ngêi

- Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ

2.V¨n häc d©n gian cã trÞ

Ho¹t ®éng cña GV & HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

+ Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, trõ cá sö dông kh«ng

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV & HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Cuèi ®o¹n trÝch t¸c gi¶ ®·

- Lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu lµ nh÷ng sù

- §o¹n v¨n ¤-§i-Xª trë vÒ nhµ v¨n H« Me kÓ vÒ t©m

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- C¶ hai hiÖn lªn qua t©m tr¹ng:

B.Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

+TruyÖn cêi rÊt ng¾n gän. Nh©n vËt Ýt. TruyÖn

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

4. Giai ®o¹n nöa cuèi thÕ kØ

- VÒ néi dung v¨n häc tõ thÕ - BiÓu hiÖn:

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Thiªn nhiªn hiÖn ra trong s¸u c©u th¬ ®Çu:

2. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Bè côc rÊt s¸ng t¹o 2/4/2.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- NghÖ thuËt cña bµi th¬ lµ thÓ hiÖn sù ®ång nhÊt

III. Cñng cè - ChÐp phÇn ghi nhí (SGK).

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

II. Ho¸n dô - Sö dông nh÷ng tõ ®Çu xanh, m¸ hång, NguyÔn Du

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Chó ý c¸c tõ khã ®îc gi¶i nghÜa ë cuèi mçi trang

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

A. Môc tiªu bµi häc: