XLNT Quy Mo Nho

PGS.
TS Trần Đức Hạ
C«ng nghÖ vμ c«ng tr×nh Xö lý n−íc th¶i quy m« nhá

TS.TrÇn §øc H¹
.1. §Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i quy m« nhá.
.1.1.HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i ph©n t¸n .

§èi víi n−íc th¶i ®« thÞ , d¹ng tho¸t n−íc cã thÓ lµ tËp trung hoÆc ph©n t¸n.
Khi tho¸t n−íc tËp trung , n−íc th¶i tõ çc tuyÕn cèng cÊp 2 ( tuyÕn cèng l−u vùc )
®−a vÒ tuyÕn cèng chÝnh ( tuyÕn cèng cÊp 1 ), sau ®ã b¬m vÒ tr¹m xö lý n−íc th¶i tËp
trung . Nh− vËy n−íc th¶i sÏ ®−îc dÉn ra khái khu vùc ®« thÞ , xö lý ®Õn møc ®é
yªu cÇu , sau ®ã x¶ ra nguån n−íc mÆt cã kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch lín. D¹ng tho¸t
n−íc tËp trung ®¶m b¶o cho m«i tr−êng cã ®é an toµn cao , Ýt bÞ « nhiÔm. Xö lý n−íc
th¶i (XLNT) tËp trung dÔ kiÓm so¸t vµ qu¶n lý. Tuy nhiªn viÖc ®Çu t− tho¸t n−íc
th¶i tËp trung rÊt tèn kÐm do viÖc x©y dùng tuyÕn cèng chÝnh lín, dµi vµ s©u, sè
l−îng tr¹m b¬m chuyÓn bËc nhiÒu ... MÆt kh¸c khi ®« thÞ ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé
theo kh«ng gian vµ thêi gian ,viÖc x©y dùng tr¹m XLNT tËp trung vµ tuyÕn cèng
chÝnh sÏ kh«ng phï hîp. §Çu t− kinh phÝ lín ngay tõ ban ®Çu cho çc c«ng tr×nh nµy
rÊt khã kh¨n.
Trong çc ®« thÞ lín do khã kh¨n vµ kh«ng kinh tÕ trong viÖc x©y dùng çc
tuyÕn cèng tho¸t n−íc qu¸ dµi khi ®Þa h×nh b»ng ph¼ng vµ mùc n−íc ngÇm cao,
ng−êi ta th−êng quy ho¹ch tho¸t n−íc th¶i thµnh hÖ thèng ph©n t¸n theo çc l−u vùc
s«ng, hå. Do ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh vµ sù h×nh thµnh çc kªnh hå trong çc ®« thÞ n−íc
ta, hÖ thèng tho¸t n−íc th−êng ph©n ra çc l−u vùc nhá vµ ®éc lËp . Tho¸t n−íc
ph©n t¸n sÏ lµ h×nh thøc phï hîp ®èi víi ®a sè ®« thÞ n−íc ta. Çc tr¹m XLNT
ph©n t¸n th−êng lµ lo¹i quy m« nhá , c«ng suÊt tõ vµi tr¨m ®Õn vµi ngh×n m3/ngµy
hoÆc quy m« võa c«ng suÊt tõ 2.000 ®Õn 10.000 m3/ngµy. X©y dùng çc tr¹m XLNT
cho çc ®« thÞ nhá vµ cho çc l−u vùc ®éc lËp cña çc ®« thÞ lín, hoÆc çc tr¹m
XLNT bÖnh viÖn, çc c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô... quy m« c«ng suÊt tõ 50 ®Õn
500 m3/ngµy sÏ tËn dông ®−îc çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh− kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch
cña s«ng, kªnh, hå ®Ó chuyÓn ho¸ chÊt bÈn. MÆt kh¸c viÖc x©y dùng nµy còng phï
hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t− vµ sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ. S¬ ®å nguyªn t¾c tho¸t n−íc vµ
XLNT ph©n t¸n ®−îc nªu trªn h×nh .1. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¹t tiªu chuÈn cho
phÐp ®−îc x¶ vµo çc cèng tho¸t n−íc chung hoÆc çc s«ng, m−¬ng, hå trong khu
vùc.
Trong nhiÒu tr−êng hîp møc ®é XLNT cña hÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n yªu
cÇu kh«ng cao do tËn dông ®−îc kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña çc s«ng hå . Tæng gi¸
thµnh ®Çu t− cho hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i ph©n t¸n gi¶m xuèng do kh«ng ph¶i x©y
dùng çc tuyÕn cèng tho¸t n−íc th¶i tËp trung. Çc c«ng tr×nh cña tr¹m XLNT ph©n
t¸n th−êng ®−îc bè trÝ hîp khèi, dÔ vËn hµnh vµ qu¶n lý .
Nh−îc ®iÓm chÝnh cña hÖ thèng n−íc th¶i ph©n t¸n lµ dÔ lµm mÊt c¶nh quan
do viÖc x©y dùng tr¹m xö lý n−íc th¶i bªn trong ®« thÞ. NÕu thiÕt kÕ thi c«ng vµ vËn
hµnh tr¹m xö lý kh«ng ®óng çc yªu cÇu kü thuËt, n−íc th¶i cã thÓ g©y mïi h«i thèi ,
¶nh ®Õn m«i tr−êng khu d©n c− vµ ®« thÞ xung quanh. MÆt kh¸c nÕu hµm l−îng çc
nguyªn tè dinh d−ìng nh− N vµ P trong n−íc th¶i sau xö lý cßn cao, trong ®iÒu kiÖn
quang hîp tèt, çc s«ng hå ®« thÞ tiÕp nhËn n−íc th¶i cã thÓ bÞ phó d−ìng
(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)
1
PGS.TS Trần Đức Hạ
(eutrophication) vµ dÉn ®Õn nhiÔm bÈn thø cÊp. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu /8/ cho
thÊy, trong çc s«ng hå tiÕp nhËn n−íc th¶i ®« thÞ hµm l−îng chÊt h÷u c¬ (tÝnh theo
BOD5) bæ sung do nhiÔm bÈn thø cÊp th−êng dao ®éng tõ 1,4 ®Õn 4,5 mg/l. Çc tr¹m
XLNT ph©n t¸n cã quy m« , møc ®é vµ c«ng nghÖ xö lý kh¸c nhau . ViÖc kiÓm
so¸t, qu¶n lý vËn hµnh chóng rÊt phøc t¹p. T×m kiÕm ®Êt ®ai cho viÖc x©y dùng tr¹m
XLNT trong néi thµnh th−êng rÊt khã kh¨n . Tæ chøc tho¸t n−íc ph©n t¸n th−êng
thÝch hîp cho çc ®« thÞ cã hÖ thèng tho¸t n−íc chung hoÆc hÖ thèng tho¸t n−íc nöa
riªng, n»m trong çc vïng ®Þa h×nh b»ng ph¼ng nhiÒu kªnh, hå. VÝ dô hÖ thèng tho¸t
n−íc th¶i Hµ néi ®−îc chia thµnh 7 vïng theo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch cña Tæ chøc hîp
t¸c Quèc tÕ NhËt b¶n (JICA) n¨m 1994 hoÆc thµnh phè §µ l¹t thµnh 4 khu vùc theo
Dù ¸n tho¸t n−íc vµ vÖ sinh n¨m 1999 (h×nh ..2) .
Nguån n−íc s¹ch bæ cËp ®Ó pha lo·ng

n−íc th¶i trong hÖ thèng kªnh hå
GiÕng t¸ch n−íc
L−u vùc 1 N−íc m−a Hå 1
N−íc th¶i
Tr¹m XLNT 1

Hå 2
L−u vùc 2 N−íc m−a
N−íc th¶i
Tr¹m XLNT 2
L−u vùc i N−íc m−a Hå i
N−íc th¶i
Tr¹m XLNT i
Hå ®Çu mèi
H×nh .1 S¬ ®å nguyªn t¾c tæ chøc tho¸t n−íc vµ XLNT ph©n t¸n .

2
.1.2. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé.

Trong tr−êng hîp çc ®èi t−îng tho¸t n−íc ( côm d©n c−, c«ng tr×nh c«ng
céng, dÞch vô, nhµ ë...) n»m ë vÞ trÝ riªng rÏ, ®éc lËp hoÆc çch xa hÖ thèng tho¸t
n−íc tËp trung, ng−êi ta th−êng tæ chøc hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé kÕt hîp xö
lý t¹i chç. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé cã thÓ cã ®−êng cèng hoÆc kh«ng cã
®−êng cèng. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr−êng, ®−îc
cho thÊm vµo ®Êt , th¶i trùc tiÕp vµo s«ng hå l©n cËn hoÆc sö dông ®Ó t−íi c©y, nu«i
ç... Trong mét sè tr−êng hîp ,tr−íc khi x¶ vµo çc ®−êng cèng tho¸t n−íc tËp trung,
çc lo¹i n−íc th¶i cã chøa vi khuÈn g©y bÖnh dÞch hoÆc chÊt bÈn ®Æc biÖt ( n−íc th¶i
bÖnh viÖn, n−íc th¶i c«ng nghiÖp...) ph¶i ®−îc khö trïng hoÆc khö ®éc trong çc
c«ng tr×nh xö lý côc bé, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn kh«ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña
hÖ thèng tho¸t n−íc ®« thÞ vµ søc kháe cña con ng−êi khi tiÕp xóc víi nã.
Nh− vËy, çc tr¹m XLNT côc bé th−êng ®−îc x©y dùng ®èi víi çc tr−êng
hîp sau:
1.Çc thÞ trÊn, thÞ tø cã quy m« d©n sè d−íi 50.000 ng−êi .
2.Çc côm d©n c−, khu nhµ ë, ng«i nhµ hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô
n»m riªng rÏ, çch xa hÖ thèng tho¸t n−íc tËp trung .
3.Çc c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô cã yªu cÇu xö lý ®Æc biÖt nh− bÖnh viÖn,
bÓ b¬i ...
Çc tr¹m XLNT côc bé th−êng cã c«ng suÊt tõ vµi chôc ®Õn vµi d¨m ngh×n
m3 trong mét ngµy. Tr−êng hîp thø nhÊt th−êng lµ çc tr¹m xö lý n−íc th¶i quy m«
võa ( c«ng suÊt tõ 1000 ®Õn 10.000 m3/ngµy ); çc tr−êng hîp thø hai vµ thø ba lµ
çc tr¹m quy m« nhá (c«ng suÊt d−íi 1.000 m3/ngµy). Tæ chøc tho¸t n−íc khu vùc
Linh ®µm - §Þnh c«ng- Ph¸p v©n phÝa Nam Hµ Néi lµ mét vÝ dô vÒ çc hÖ thèng
tho¸t n−íc th¶i côc bé cho çc tr−êng thø hai. Mét sè ®« thÞ ( vÝ dô thµnh phè §µ
l¹t, H¶i d−¬ng, VÜnh yªn ... ) cã thÓ tæ chøc tho¸t n−íc theo hÖ thèng hçn hîp phô
thuéc vµo ®Þa h×nh, chÕ ®é thuû v¨n s«ng hå, ®Æc ®iÓm sö dông n−íc.....
Xö lý n−íc th¶i t¹i chç víi c«ng tr×nh chñ yÕu lµ bÓ tù ho¹i hoÆc bÓ l¾ng hai
vá rÊt thÝch hîp v¬Ý çc ng«i nhµ, côm d©n c− hoÆc c«ng tr×nh c«ng céng ë riªng rÏ,
çch xa m¹ng l−íi tho¸t n−íc tËp trung. Çc c«ng tr×nh nµy võa l¾ng n−íc th¶i kÕt
hîp lªn men cÆn l¾ng nªn hiÖu qu¶ xö lý cao, qu¶n lý vËn hµnh ®¬n gi¶n. N−íc th¶i
vµ bïn cÆn sau qu¸ tr×nh nµy cã thÓ tiÕp tôc xö lý trong ®Êt, ao hå hoÆc t¸i sö dông
®Ó t−íi ruéng vµ lµm ph©n bãn. Tuy nhiªn do c«ng tr×nh bè trÝ gÇn nhµ ë vµ khu d©n
c− nªn ®iÒu kiÖn vÖ sinh cña nã cßn h¹n chÕ.

3
Khu vùc Th¸i phiªn

N−íc th¶i
BÓ tù ho¹i B·i läc ngÇm
t−íi hoa
ra suèi
Khu vùc Êp Chi l¨ng
N−íc th¶i BÓ tù ho¹i B·i läc ngÇm

hå Than thë
Khu vùc hå Xu©n h−¬ng Hå Xu©n h−¬ng
Khu vùc suèi Cam ly
1 2
Khu vùc trung t©m

suèi Phan §×nh Phïng
Th¸c Cam ly
H×nh ..2. S¬ ®å tæ chøc tho¸t n−íc thµnh phè §µ l¹t ®Õn n¨m 2010.
1.Tr¹m b¬m tho¸t n−íc tËp trung; 2.Tr¹m XLNT Q=11.000m3/ngµy

4
.2 Sè l−îng, thμnh phÇn vμ tÝnh chÊt n−íc th¶i cña çc ®èi t−îng
tho¸t n−íc quy m« nhá.
.2.1. Çc lo¹i n−íc th¶i cña çc ®èi t−îng tho¸t n−íc quy m« nhá.
Çc lo¹i n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh sinh ho¹t cña con
ng−êi. Mét sè çc ho¹t ®éng dÞch vô hoÆc c«ng céng nh− bÖnh viÖn, tr−êng häc, nhµ
¨n…còng t¹o ra çc lo¹i n−íc th¶i cã thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− n−íc th¶i
sinh ho¹t. §Ó tiÖn cho viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ tÝnh to¸n
thiÕt kÕ çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá, n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc ph©n
lo¹i theo çc dÊu hiÖu sau ®©y:
a.Theo nguån gèc h×nh thµnh, trong çc hé gia ®×nh cã thÓ cã çc lo¹i n−íc
th¶i sau ®©y (h×nh .3) :
Nguån n−íc th¶i tõ çc ng«i nhµ
N−íc th¶i ph©n N−íc tiÓu N−íc t¾m, giÆt, röa N−íc th¶i nhμ bÕp Çc lo¹i n−íc
th¶i kh¸c
H×nh .3. Sù h×nh thµnh çc lo¹i n−íc th¶i trong çc ng«i nhµ hoÆc c«ng tr×nh c«ng
céng.
Çc lo¹i n−íc th¶i ®−îc h×nh thµnh theo s¬ ®å h×nh .3 cã sè l−îng vµ thµnh
phÇn vµ tÝnh chÊt kh¸c nhau.Tuy nhiªn ®Ó thuËn tiÖn cho xö lý vµ t¸i sö dông, ng−êi
ta chia chóng thµnh ba lo¹i:
-N−íc th¶i kh«ng chøa ph©n, n−íc tiÓu vµ çc lo¹i thùc phÈm tõ çc thiÕt bÞ
vÖ sinh nh− bån t¾m, chËu giÆt, chËu röa mÆt.Lo¹i n−íc th¶i nµy chñ yÕu chøa chÊt
l¬ löng, çc chÊt tÈy giÆt vµ th−êng gäi lµ ‘’n−íc x¸m’’ . Nång ®é çc chÊt h÷u c¬
trong lo¹i n−íc th¶i nµy thÊp vµ th−êng khã ph©n huû sinh häc. Trong n−íc th¶i
nhiÒu t¹p chÊt v« c¬.
-N−íc th¶i chøa ph©n, n−íc tiÓu tõ çc khu vÖ sinh (toilet) cßn ®−îc gäi lµ
‘’
n−íc ®en’’. Trong n−íc th¶i tån t¹i çc lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh vµ dÓ g©y mïi h«i
thèi. Hµm l−îng çc chÊt h÷u c¬ (BOD) vµ çc chÊt dinh d−ìng nh− nit¬, phèt pho
cao. Çc lo¹i n−íc th¶i nµy th−êng g©y nguy h¹i ®Õn søc khoÎ vµ dÔ lµm nhiÔm bÈn
nguån n−íc mÆt. Tuy nhiªn chóng thÝch hîp víi viÖc sö dông lµm ph©n bãn hoÆc t¹o
khÝ sinh häc.
- N−íc th¶i nhµ bÕp chøa dÇu më vµ phÕ th¶i thùc phÈm tõ nhµ bÕp, m¸y röa
b¸t. Çc lo¹i cã hµm l−îng lín çc chÊt h÷u c¬ (BOD,COD) vµ çc nguyªn tè dinh
d−ìng kh¸c (ni t¬ vµ phèt ph¸t). Çc chÊt bÈn trong n−íc th¶i nµy dÔ t¹o khÝ sinh häc
vµ dÔ sö dông lµm ph©n bãn.
Mét sè n¬i ng−êi ta nhãm hai lo¹i n−íc th¶i thø hai vµ thø ba , gäi tªn chung
lµ "n−íc ®en".
5
b.Theo ®èi t−îng tho¸t n−íc, ng−êi ta ph©n ra 2 nhãm n−íc th¶i:
-Nhãm n−íc th¶i çc hé gia ®×nh, khu d©n c−.
-Nhãm n−íc th¶i çc c«ng tr×nh c«ng céng, dÞch vô nh− n−íc th¶i bÖnh viÖn,
n−íc th¶i kh¸ch s¹n, n−íc th¶i tr−êng häc, n−íc th¶i nhµ ¨n.
Mçi nhãm, mçi lo¹i n−íc th¶i cã l−u l−îng, chÕ ®é x¶ n−íc vµ thµnh phÇn
tÝnh chÊt ®Æc tr−ng riªng.
c. Theo ®Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc sÏ h×nh thµnh nªn hai lo¹i n−íc th¶i:
-N−íc th¶i hÖ thèng tho¸t n−íc riªng. N−íc th¶i tõ çc thiÕt bÞ vÖ sinh ®−îc
thu gom vµ vËn chuyÓn vÒ tr¹m xö lý theo tuyÕn cèng riªng.
-N−íc th¶i hÖ thèng tho¸t n−íc chung. Çc lo¹i n−íc th¶i sinh ho¹t (n−íc
x¸m vµ n−íc ®en) cïng víi n−íc m−a ®ît ®Çu trong khu vùc tho¸t n−íc ®−îc thu
gom vµ vËn chuyÓn theo ®−êng cèng chung vÒ tr¹m xö lý. Sè l−îng thµnh phÇn vµ
tÝnh chÊt n−íc m−a ®ît ®Çu trong çc khu d©n c− ®« thÞ ®−îc nªu trong phô lôc.
Trong mét sè tr−êng hîp n−íc ®en ®−îc xö lý s¬ bé t¹i chç qua çc c«ng tr×nh nh−
bÓ t¸ch dÇu mì, bÓ tù ho¹i , sau ®ã cïng n−íc x¸m x¶ vµo tuyÕn cèng tho¸t n−íc
chung cña thµnh phè.
ViÖc ph©n lo¹i n−íc th¶i theo hÖ thèng tho¸t n−íc phô thuéc vµo ®èi t−îng
tho¸t n−íc, ®Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc cña ®« thÞ hoÆc khu d©n c− vµ çc ®iÒu
kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi kh¸c cña ®« thÞ.
.2.2. L−u l−îng n−íc th¶i vµ chÕ ®é th¶i n−íc .
L−u l−îng n−íc th¶i trong mét khu vùc ®« thÞ, côm d©n c−, ng«i nhµ hoÆc
c«ng tr×nh c«ng céng ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tiªu chuÈn dïng n−íc. §èi víi khu
vùc d©n c−, tiªu chuÈn th¶i n−íc tõ 120 ®Õn 180 l/ng−êi.ngµy, x¸c ®Þnh theo Quy
chuÈn x©y dùng ViÖt nam n¨m 1996/1/. Tiªu chuÈn th¶i n−íc bÖnh viÖn th«ng
th−êng ®−îc x¸c ®Þnh theo ''Tiªu chuÈn thiÕt kÕ bÖnh viÖn ®a khoa'' (TCVN 4470-87 )
lµ 300 ®Õn 400 l/ng.ngµy. Tuy nhiªn theo kÕt qu¶ nhiÒu nghiªn cøu / 7,8 / cho thÊy ,
do sè l−îng çn bé c«ng nh©n viªn vµ ng−êi nhµ ®Õn ch¨m nom bÖnh lín, tiªu chuÈn
dïng n−íc thùc tÕ t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ nã còng phô thuéc vµo quy m« còng nh−
chøc n¨ng cña bÖnh viÖn , dao ®éng tõ 500 ®Õn 1000 l/gi−êng.ngµy. §Ó dÔ x¸c ®Þnh
l−u l−îng vµ nång ®é chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t cña çc c«ng tr×nh c«ng
céng hoÆc dÞch vô ng−êi ta th−êng tÝnh to¸n, chuyÓn ®æi c«ng suÊt (quy m«) c«ng
tr×nh sang chØ sè d©n t−¬ng ®−¬ng. §ã lµ sè ®¬n vÞ phôc vô cña c«ng tr×nh c«ng
céng, dÞch vô cã l−îng chÊt bÈn hoÆc n−íc th¶i x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc t−¬ng
®−¬ng víi cña mét ng−êi d©n ®« thÞ. Çc ®¹i l−îng t−¬ng ®−¬ng nµy cña mét sè
c«ng tr×nh c«ng céng vµ dÞch vô cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng .1 sau ®©y.

6
B¶ng .1. ChØ sè d©n t−¬ng ®−¬ng vµ tiªu chuÈn n−íc th¶i cña çc c«ng tr×nh
c«ng céng, dÞch vô.
C«ng tr×nh §¬n vÞ tÝnh ChØ sè d©n Tiªu chuÈn th¶i n−íc,
t−¬ng ®−¬ng l/®¬n vÞ tÝnh.ngµy
-Kh¸ch s¹n, nhµ nghØ Gi−êng 1 200-300
-Nhµ ¨n Chç ngåi 3 50-80
-Qu¸n cµ phª, gi¶i kh¸t Chç 15 10-15
-C©u l¹c bé; nhµ v¨n ho¸ Chç 5÷10 8-25
-Tr−êng häc Häc sinh 10 15-25
-Nhµ trÎ TrÎ em 2÷3 50-100
-BÖnh viÖn Gi−êng bÖnh 0,4÷0,5 300-600
Mét yÕu tè c¬ b¶n kh¸c liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n thiÕt bÞ m¹ng l−íi tho¸t
n−íc vµ çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i lµ chÕ ®é th¶i n−íc. L−u l−îng n−íc th¶i ch¶y
®Õn çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá kh«ng æn ®Þnh trong mét ngµy ®ªm
(h×nh .4) còng nh− trong tõng mïa. Ban ®ªm do Ýt thiÕt bÞ vÖ sinh ho¹t ®éng, l−îng
n−íc th¶i rÊt nhá. Trong thêi gian cao ®iÓm, l−u l−îng n−íc th¶i cã thÓ lín gÊp 6-8
lÇn thêi ®iÓm trung b×nh. Tr−êng hîp nhiÒu thiÕt bÞ vÖ sinh cïng ho¹t ®éng ®ång thêi
th× n−íc th¶i ch¶y liªn tôc tíi tr¹m xö lý. ChÕ ®é th¶i n−íc ®Æc tr−ng b»ng hÖ sè th¶i
n−íc kh«ng ®iÒu hoµ chung Kch. §ã lµ tû sè gi÷a l−u l−îng n−íc th¶i trong giê dïng
n−íc lín nhÊt cña ngµy dïng n−íc lín nhÊt (qh,max) víi l−u l−îng n−íc th¶i trong giê
dïng n−íc trung b×nh cña ngµy dïng n−íc trung b×nh (qh,tb). Nh− vËy:
q h ,max
K ch = (.1).
q h ,tb
Gi¸ trÞ Kch phô thuéc vµo
16 sè ng−êi sö dông hÖ thèng tho¸t
14 A B C n−íc, tiªu chuÈn dïng n−íc,
12 ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ vÖ sinh
10 vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu. L−u l−îng
8
n−íc th¶i cµng lín hÖ sè Kch
6
4
cµng nhá. Dùa vµo hÖ sè Kch cã
2 thÓ x¸c ®Þnh ®−îc l−u l−îng
0 n−íc th¶i tÝnh to¸n cña hÖ thèng
0 4 8 12 16 20 24 tho¸t n−íc vµ çc c«ng tr×nh xö
lý n−íc th¶i. §èi víi hÖ thèng
H×nh . 4. BiÓu ®å th¶i n−íc khu d©n c− n−íc th¶i quy m« võa vµ lín, hÖ
A- ThÞ tø; B- Khu nhµ ë 200 ng−êi; sè Kch cã thÓ x¸c ®Þnh theo çc
C- Khu ®« thÞ 50.000 ng−êi c«ng thøc sau.
K ch = 1,5 + 2,5 Qtb ( ..2).

Trong ®ã: Qtb -L−u l−îng trung b×nh, l/s

7
Th«ng th−êng çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i quy m« nhá, l−u l−îng n−íc tÝnh
to¸n Qh,max b»ng kho¶ng 1/10 l−u l−îng ngµy ®ªm Qng.
ChÕ ®é th¶i n−íc cña bÖnh viÖn kh«ng æn ®Þnh theo thêi gian trong ngµy,
trong tuÇn vµ phô thuéc vµo cÊp vµ quy m« bÖnh viÖn. Th«ng th−êng, l−îng n−íc sö
dông lín nhÊt vµo ®Çu giê buæi s¸ng khi bÖnh nh©n dËy vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh kh¸m
bÖnh. HÖ Kch cña bÖnh viÖn th−êng lín h¬n cña khu d©n c− víi tiªu chuÈn cÊp n−íc
t−¬ng ®−¬ng tõ 2 ®Õn 3 lÇn.Theo çc tiªu chuÈn thiÕt kÕ cÊp tho¸t n−íc hiÖn hµnh, hÖ
sè Kch cña bÖnh viÖn lµ 2,5. Çc yÕu tè kÓ trªn ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn viÖc tÝnh to¸n,
x¸c ®Þnh c«ng suÊt çc c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i còng nh− thiÕt lËp
quy tr×nh qu¶n lý, vËn hµnh chóng.
.2.3. Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n−íc th¶i.
Çc chØ tiªu c¬ b¶n ®Æc tr−ng cho thµnh phÇn çc chÊt bÈn trong n−íc th¶i
sinh ho¹t lµ hµm l−îng cÆn l¬ löng (SS) , nhu cÇu « xy ho¸ sinh häc (BOD ), nång ®é
nit¬ am«n, sè coliform.... L−îng chÊt bÈn tÝnh theo chØ tiªu chÊt l¬ löng, BOD5 ... do
mét ng−êi trong mét ngµy x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc sinh ho¹t cña mét sè n−íc
®−îc nªu trong tiªu chuÈn x©y dùng ( 20TCN 51-84 ) . §èi víi çc ng«i nhµ hoÆc
côm ®©n c− ®éc lËp, hµm l−îng çc chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ x¸c
®Þnh theo b¶ng .2.
B¶ng ..2. T¶i l−îng vµ nång ®é chÊt bÈn trong n−íc th¶i sinh ho¹t tõ çc ng«i nhµ
hoÆc côm d©n c− ®éc lËp / 25,28 /.
Th«ng sè T¶i l−îng , Nång ®é* , mg/l

g/ng−êi.ngµy
Tæng chÊt r¾n 115-117 680-1.000
Çc chÊt r¾n dÔ bay h¬i 65-85 380-500
CÆn l¬ löng 35-50 200-290
CÆn l¬ löng dÔ bay h¬i 25-40 150-240
BOD5 35-50 200-290
COD 115-125 680-730
Tæng nit¬ 6-17 35-100
Nit¬ am«n 1-3 6-18
Tæng phèt pho 3-5 18-29
Phèt ph¸t (tÝnh theo phèt pho ) 1-4 6-24
Tæng coliform 10 -4x1012**
11
10 -1010***
8
Fecal coliform 107-109***

Ghi chó:* Nång ®é tÝnh khi tiªu chuÈn th¶i n−íc lµ 170 l/ng−êi.ngµy
** Sè coli
*** Sè coliform/100 ml
N−íc th¶i bÖnh viÖn cã thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt gÇn gièng n−íc th¶i sinh ho¹t
®« thÞ, tuy nhiªn nång ®é chÊt bÈn cã thÊp h¬n do tiªu chuÈn sö dông n−íc lín.
L−îng chÊt bÈn tÝnh theo ®¬n vÞ 1 gi−êng bÖnh th¶i vµo hÖ thèng tho¸t n−íc trong
mét ngµy lµ:
-ChÊt bÈn l¬ löng : 130g
8
-BOD5 : 70g
-Nit¬ am«n : 16g
-Clorua : 18g
Nång ®é çc chÊt bÈn trong n−íc th¶i çc bÖnh viÖn cã thÓ x¸c ®Þnh theo
b¶ng .3.
B¶ng .3. Çc chØ tiªu « nhiÔm trong n−íc th¶i çc bÖnh viÖn n−íc ta / 8 /.
ChØ tiªu Nång ®é

Min Trung b×nh Max
PH 6.2 7.4 8.1
ChÊt l¬ löng, mg/l 100 160 220
BOD5 , mg/l 110 150 250
COD , mg/l 140 200 300
Tæng sè coli form, MPN/100ml 106 107 109
Trong n−íc th¶i bÖnh viÖn cßn chøa çc chÊt th¶i tÈy röa, d− l−îng d−îc
phÈm vµ mét sè chÊt ®éc h¹i ®Æc tr−ng tõ qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n, xÐt nghiÖm bÖnh
nh©n... §Æc tr−ng cña n−íc th¶i bÖnh viÖn lµ sù xuÊt hiÖn cña çc lo¹i vi khuÈn g©y
bÖnh nh− Somonella, Leptospira,Vibrio Choleral, Mycobacterium Tuberculosis...
.3. Çc ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i .
.3.1. Møc ®é xö lý n−íc th¶i

Møc ®é xö lý n−íc th¶i ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn quy m« ®èi t−îng tho¸t n−íc
vµ çc yªu cÇu vÖ sinh cña nguån tiÕp nhËn. N−íc mÆt cã thÓ tiÕp nhËn n−íc th¶i
®−îc chia thµnh hai lo¹i: nguån n−íc mÆt lo¹i A víi môc ®Ých sö dông cho cÊp n−íc
sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ nguån n−íc mÆt lo¹i B víi viÖc sö dông n−íc
cho çc môc ®Ých kh¸c. Nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña çc chÊt « nhiÔm trong çc
lo¹i nguån n−íc nµy ®−îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn m«i tr−êng TCVN 5942-1995 .
§iÒu kiÖn cÇn khi x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt lµ ®Ó n−íc th¶i khi x¶ cã tÝnh
®Õn kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nguån kh«ng ®−îc lµm cho nång ®é chÊt bÈn t¹i ®iÓm
kiÓm tra sö dông n−íc v−ît nång ®é giíi h¹n cho phÐp. §iÒu kiÖn ®ñ, khèng chÕ ®èi
víi n−íc th¶i khi x¶ vµo nguån n−íc mÆt ®−îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn thiÕt kÕ
n−íc ®« thÞ 20TCN 51-84 hoÆc tiªu chuÈn m«i tr−êng TCVN 5945-1995, TCVN
6772:2000 (phô lôc 1).Theo çc quy ®Þnh nµy, n−íc th¶i mét sè chØ tiªu trong sinh
ho¹t khi x¶ vµo nguån n−íc ph¶i ®¸p øng yªu cÇu nªu trong b¶ng .4..
B¶ng .4. Nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña mét sè chÊt « nhiÓm trong n−íc th¶i sinh
ho¹tkhi x¶ vµo nguån n−íc (Theo TCVN6772:2000)
TT Th«ng sè Gi¸ trÞ giíi h¹n

Møc I Møc II Møc III Møc IV Møc V
1 pH 5-9 5-9 5-9 5-9 5-9
2 BOD5, mg/l 30 30 40 50 200
3 ChÊt r¾n l¬ löng, mg/l 50 50 60 100 100
9
4 ChÊt r¾n cã thÓ l¾ng, mg/l 0,5 0,5 0,5 0,5 KQ§
5 Tæng chÊt r¾n hoµ tan, mg/l 500 500 500 500 KQ§
6 Sun phua(theo H2S), mg/l 1,0 1,0 3,0 4,0 KQ§
7 Nit¬r¸t (NO3-), mg/l 30 30 40 50 KQ§
8 DÇu mì (thùc phÈm), mg/l 20 20 20 20 100
9 Phosphat (PO43-), mg/l 6 6 10 10 KQ§
10 Coliform, MPN/100ml 1.000 1.000 5.000 5.000 10.000
Ghi chó:KQ§- Kh«ng quy ®Þnh gi¸ trÞ;
Çc møc I,II,III,IV vµ V: theo lo¹i h×nh vµ quy m« c«ng tr×nh dÞch vô.
Nh− vËy viÖc x¸c ®Þnh møc ®é xö lý n−íc th¶i cÊn thiÕt cña ®èi t−îng th¶i
n−íc sinh ho¹t quy m« nhá vµ võa còng ph¶i dùa trªn hai ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ nªu
trªn. ViÖc kiÓm so¸t « nhiÔm ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt cho khu d©n c−
hoÆc ®« thÞ ®−îc thùc hiÖn theo s¬ ®å nªu trªn h×nh .5.
N−íc th¶i çc

xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp
N−íc th¶i khu d©n c− KiÓm so¸t theo

20TCN51-84 §èi t−îng
sö dông n−íc
KiÓm so¸t theo tiªu chuÈn

chÊt l−îng n−íc sö dông
Tr¹m XLNT
Tr¹m cÊp n−íc
KiÓm so¸t theo
TCVN6772:2000 hoÆc TCXD 188:196
§iÓm x¶ §iÓm lÊy n−íc
§iÓm kiÓm tra
KiÓm so¸t theo

TCVN 5942-1995
H×nh . 5. S¬ kiÓm so¸t « nhiÔm n−íc ( c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é XLNT cÇn thiÕt).
N−íc th¶i sinh ho¹t th−êng ®−îc sö lý theo 3 b−íc ( møc ®é ) nªu trªn h×nh .6
sau ®©y:
-B−íc thø nhÊt ( xö lý bËc mét hay xö lý s¬ bé ): Lµm trong n−íc th¶i
b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc ®Ó lo¹i cÆn vµ çc chÊt r¾n lín. §©y lµ møc ®é b¾t
buéc ®èi víi tÊt c¶ çc d©y chuyÒn c«ng nghÖ XLNT. Hµm l−îng cÆn l¬ löng
trong n−íc th¶i sau khi xö lý ë giai ®o¹n nµy ph¶i bÐ h¬n 150 mg/l nÕu n−íc

10
th¶i ®−îc xö lý sinh häc tiÕp tôc hoÆc bÐ h¬n çc quy ®Þnh nªu trong b¶ng .6.
nÕu x¶ n−íc th¶i trùc tiÕp vµo nguån n−íc mÆt.
N−íc th¶i sinh ho¹t N−íc th¶i bÖnh viÖn N−íc th¶i s¶n
xuÊt
Khö trïng diÖn vi khuÈn

g©y bÖnh dÞch (çc biÖn
ph¸p ho¸ häc hoÆc vËt lý)
Xö lý s¬ bé
T¸ch r¸c, çt vμ cÆn Khö çc chÊt ®éc h¹i vμ ®¶m
l¾ng trong n−íc th¶i b¶o ®iÒu kiÖn lμm viÖc b×nh
(çc biÖn ph¸p th−êng cña çc c«ng tr×nh xö lý
(Xö lý bËc mét) c¬ häc) sinh häc n−íc th¶i (Çc biÖn
ph¸p c¬ häc, ho¸ häc
hoÆc ho¸ lý)
T¸ch çc chÊt h÷u c¬ trong

Xö lý bËc hai n−íc th¶i (biÖn ph¸p sinh
häc)
Khö çc chÊt dinh d−ìng (N-P) vμ khö trïng

n−íc th¶i (Çc biÖn ph¸p sinh häc, ho¸ häc
Xö lý triÖt ®Ó hoÆc hoÆc ho¸ lý)
(Xö lý BËc ba)
Tù lμm s¹ch cña X¶ n−íc th¶i ra nguån vμ t¨ng

c−êng qu¸ tr×nh tù lμm s¹ch
nguån n−íc
cñanguån n−íc
H×nh .6. Çc b−íc xö lý n−íc th¶i ®« thÞ

11
-B−íc thø hai ( xö lý bËc hai hay xö lý sinh häc): XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p
sinh häc. Giai ®o¹n xö lý nµy ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së t×nh tr¹ng sö dông vµ qu¸
tr×nh tù lµm s¹ch cña nguån n−íc.
-B−íc thø ba (xö lý bËc ba hay xö lý triÖt ®Ó): lo¹i bá çc hîp chÊt nit¬ vµ
phèt pho khái n−íc th¶i. Giai ®o¹n nµy rÊt cã ý nghÜa ®èi víi çc n−íc khÝa hËu nhiÖt
®íi, n¬i mµ qu¸ tr×nh ph× d−ìng ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn chÊt l−îng n−íc mÆt.
Giai ®o¹n khö trïng sau qu¸ tr×nh lµm s¹ch n−íc th¶i lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi
víi mét sè lo¹i n−íc th¶i hoÆc mét sè d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý.
Møc ®é xö lý n−íc th¶i cña çc ®èi t−îng tho¸t n−íc c«ng suÊt nhá cã thÓ
x¸c ®Þnh theo çc nghiªn cøu /7,31/, nªu trong b¶ng .5.
B¶ng .5. Møc ®é XLNT cña çc ®èi t−îng tho¸t n−íc c«ng suÊt nhá
TT §èi t−îng tho¸t n−íc Nguån tiÕp nhËn Møc ®é XLNT

n−íc th¶i ChÊt l¬ löng, BOD5, mg/l Coliform
mg/l MPN/100ml
1 L−u vùc ®éc lËp S«ng hå ®« thÞ
Q=1000÷5000 <150 <40
m3/ng
2 ThÞ trÊn, thÞ x· Hå hoÆc s«ng
Q=1000÷5.000 m−¬ng ngo¹i <60
m3/ng thµnh
3 BÖnh viÖn Cèng, m−¬ng
Q=50÷500 m3/ng tho¸t n−íc <60 Khö trïng
chung
4 Hå hoÆc s«ng
‘’ m−¬ng ngo¹i <150 <60 Khö trïng
thµnh
5 Çc c«ng tr×nh dÞch vô Hå ®« thÞ
c«ng céng <150 <25
Q=50÷200m3/ng
.3.2. Lùa chän ph−¬ng ph¸p vµ c«ng tr×nh XLNT.

Çc ph−¬ng ph¸p d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ çc c«ng tr×nh XLNT trong ®ã
ph¶i ®−îc lùa chän trªn çc c¬ së sau:
-Quy m« (c«ng suÊt ) vµ ®Æc ®iÓm ®èi t−îng tho¸t n−íc (l−u vùc ph©n t¸n cña
®« thÞ, khu d©n c−, bÖnh viÖn …) .
-§Æc ®iÓm nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i vµ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nã.
-Møc ®é vµ çc giai ®o¹n XLNT cÇn thiÕt.
-§iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc: ®Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Þa h×nh, ®Þa chÊt
thuû v¨n...
-§iÒu kiÖn cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Ó xö lý n−íc th¶i t¹i ®Þa ph−¬ng.
-Kh¶ n¨ng sö dông n−íc th¶i cho çc môc ®Ých kinh tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng ( nu«i
ç, t−íi ruéng gi÷ mùc n−íc t¹o c¶nh quan ®« thÞ….).
-DiÖn tÝch vµ vÞ trÝ ®Êt ®ai sö dông ®Ó x©y dùng tr¹m XLNT.
-Nguån tµi chÝnh vµ çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c.
12
Çc tr¹m xö lý n−íc thaØ c«ng suÊt nhá vµ võa ph¶i ®¶m b¶o mét lo¹t çc yªu
cÇu nh− x©y dùng ®¬n gi¶n, dÔ hîp khèi çc c«ng tr×nh, diÖn tÝch chiÕm ®Êt nhá, dÔ
qu¶n lý vµ vËn hµnh vµ kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng kh«ng lín. YÕu tè hîp khèi c«ng
tr×nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n khi x©y dùng çc tr¹m xö lý c«ng suÊt nhá vµ
võa ë ®iÒu kiÖn n−íc ta. Çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc hîp khèi sÏ h¹n chÕ
®−îc viÖc g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, diÖn tÝch x©y dùng nhá ®¶m b¶o mü
quan ®« thÞ …N−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ xö lý t¹i chç trong çc c«ng tr×nh lµm s¹ch
s¬ bé ( t¸ch dÇu mì, t¸ch vµ xö lý cÆn trong ‘’n−íc ®en’’…), trong c«ng tr×nh xö lý
côc bé ®èi víi hÖ thèng tho¸t n−íc ®éc lËp hoÆc trong c«ng tr×nh xö lý tËp trung t¹i
tr¹m xö lý khu vùc. XLNT t¹i chç sÏ lµm gi¶m chi phÝ ®Çu t− x©y dùng çc tuyÕn
cèng tho¸t n−íc.
Theo c¬ chÕ qu¸ tr×nh lµm s¹ch, çc ph−¬ng ph¸p XLNT sinh ho¹t quy m«
nhá vµ võa ®−îc ph©n ra nh− sau:
1.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc trong çc c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ nh− song
ch¾n r¸c, bÓ l¾ng çt, bÓ t¸ch dÇu mì…. §©y lµ çc thiÕt bÞ, c«ng tr×nh xö lý s¬ bé
t¹i chç t¸ch çc chÊt ph©n t¸n th« nh»m ®¶m b¶o cho hÖ thèng tho¸t n−íc hoÆc çc
c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i phÝa sau ho¹t ®éng æn ®Þnh.
2.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc kþ khÝ. Qu¸ tr×nh xö lý ®−îc dùa trªn c¬
së ph©n huû çc chÊt h÷u c¬ gi÷ l¹i trong c«ng tr×nh nhê sù lªn men kþ khÝ. §èi víi
çc hÖ thèng tho¸t n−íc quy m« nhá vµ võa ng−êi ta th−êng dïng çc c«ng tr×nh kÕt
hîp gi÷a viÖc t¸ch cÆn l¾ng (lµm trong n−íc ) víi ph©n huû hiÕm khÝ çc chÊt h÷u c¬
trong pha r¾n vµ pha láng. Çc c«ng tr×nh ®−îc øng dông réng r·i lµ çc lo¹i bÓ tù
ho¹i, giÕng thÊm, bÓ l¾ng hai vâ (bÓ l¾ng Imhoff), bÓ l¾ng trong kÕt hîp víi ng¨n lªn
men, bÓ läc ng−îc qua tÇng cÆn kþ khÝ ( UASB).
3.Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc hiÕu khÝ. Qu¸ tr×nh xö lý n−íc
th¶i ®−îc dùa trªn sù «xy ho¸ çc chÊt h÷u c¬ cã trong n−íc th¶i nhê «xy tù do hoµ
tan. NÕu «xy ®−îc cÊp b»ng thiÕt bÞ hoÆc nhê cÊu t¹o c«ng tr×nh, th× ®ã lµ qu¸ tr×nh
xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o. Ng−îc l¹i, nÕu «xy ®−îc vËn
chuyÓn vµ hoµ tan trong n−íc nhê çc yÕu tè tù nhiªn th× ®è lµ qu¸ tr×nh xö lý sinh
häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Çc c«ng tr×nh xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong
®iÒu kiÖn nh©n t¹o th−êng ®−îc dùa trªn nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bïn ho¹t tÝnh ( bÓ
acroten trén, kªnh «xy ho¸ tuÇn hoµn.) hoÆc mµng sinh vËt (bÓ läc sinh vËt, ®Üa sinh
vËt ). Xö lý sinh häc hiÕu khÝ trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn th−êng ®−îc tiÕn hµnh trong
hå ( hå sinh vËt «xy ho¸, hå sinh vËt æn ®Þnh) hoÆc trong ®Êt ngËp n−íc ( çc lo¹i b·i
läc, ®Çm lÇy nh©n t¹o).
4.XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc. §ã lµ çc qu¸ tr×nh khö trïng n−íc th¶i
b»ng ho¸ chÊt (çc chÊt clo, «z«n), khö nit¬ phèt pho b»ng çc hîp chÊt ho¸ chÊt ho¸
häc hoÆc keo tô tiÕp tôc n−íc th¶i tr−íc khi sö dông l¹i. XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p
ho¸ häc th−êng lµ kh©u cuèi cïng trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý tr−íc khi x¶
ra nguån yªu cÇu chÊt l−îng cao hoÆc khi cÇn thiÕt sö dông l¹i n−íc th¶i.
5.Xö lý bïn cÆn n−íc th¶i. Trong n−íc th¶i cã çc chÊt kh«ng hoµ tan nh−
r¸c, çt, cÆn l¾ng...Çc lo¹i çt ( chñ yÕu lµ thµnh phÇn v« c¬ vµ tû träng lín) ®−îc
ph¬i kh« vµ ®æ san nÒn, r¸c ®−îc nghiÒn nhá hoÆc vËn chuyÓn vÒ b·i ch«n lÊp r¸c.
CÆn l¾ng ®−îc gi÷ l¹i trong çc bÓ l¾ng ®ît mét ( th−êng ®−îc gäi lµ cÆn s¬ cÊp ) cã
hµm l−îng h÷u c¬ lín ®−îc kÕt hîp víi bïn thø cÊp ( chñ yÕu lµ sinh khèi vi sinh vËt
d− ), h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh xö lý sinh häc n−íc th¶i, xö lý theo çc b−íc t¸ch
13
n−íc s¬ bé, æn ®Þnh sinh häc trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ hoÆc hiÕu khÝ vµ lµm kh«. Bïn
cÆn sau xö lý cã thÓ sö dông ®−îc ®Ó lµm ph©n bãn .
§Ó chän ®−îc ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc hîp lý cÇn ph¶i biÕt hµm l−îng
chÊt h÷u c¬ ( BOD,COD) trong n−íc th¶i. Çc ph−¬ng ph¸p lªn men kþ khÝ th−êng
phï hîp khi n−íc th¶i cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cao. §èi víi n−íc th¶i hµm l−îng
chÊt h÷u c¬ thÊp vµ tån t¹i chñ yÕu d−íi d¹ng chÊt keo vµ hoµ tan, th× xö lý c¬ chÕ
cho chóng tiÕp xóc víi mµng sinh vËt lµ hîp lý. S¬ ®å chän lùa çc ph−¬ng ph¸p xö
lý sinh häc n−íc th¶i ®−îc nªu trong b¶ng .6.
B¶ng .6. Ph¹m vi øng dông çc ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc n−íc th¶i.
Hµm l−îng BOD cña ChÊt h÷u c¬ kh«ng ChÊt h÷u c¬ d¹ng ChÊt h÷u c¬ hoµ
n−íc th¶i hoµ tan keo tan hoµ tan
Cao
(BOD5>500 mg/l) Xö lý sinh häc kÞ khÝ
Trung b×nh
(BOD5=300-500 mg/l) Xö lý sinh häc b»ng bïn ho¹t tÝnh
ThÊp
(BOD5< 300 mg/l) Xö lý sinh häc b»ng bïn ho¹t tÝnh
Xö lý sinh häc b»ng mμng sinh vËt
Çc nguyªn tè dinh d−ìng nh− N,P cã trong n−íc th¶i còng cã thÓ xö lý b»ng
ph−¬ng ph¸p sinh häc. Çc muèi nitrat, nitrit t¹o thµnh trong qu¸ tr×nh ph©n hñy hiÕu
khÝ sÏ ®−îc khö trong ®iÒu kiÖn thiÕu khÝ (anoxic) trªn c¬ së çc ph¶n øng ph¶n
nitrat. Trªn c¬ së nghiªn cøu sù h×nh thµnh hÖ thèng tho¸t n−íc quy m« nhá nhá vµ
võa, ®Æc ®iÓm çc nguån n−íc th¶i ®« thÞ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x· héi n−íc ta
cã thÓ thiÕt lËp s¬ ®å tæ chøc XLNT cho çc khu d©n c−, thÞ trÊn thÞ x·, çc c«ng
tr×nh c«ng céng vµ dÞch vô ( h×nh .7 ).
Theo s¬ ®å h×nh .7, n−íc th¶i çc ®èi t−îng tho¸t n−íc ®Òu ph¶i xö lý qua
giai ®o¹n t¸ch çc chÊt r¾n lín nh− r¸c, çt, cÆn l¾ng. Çc lo¹i cÆn l¾ng ®−îc xö lý
chñ yÕu b»ng çch lªn men kþ khÝ. Çc giai ®o¹n xö lý tiÕp theo kh«ng b¾t buéc,
®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së c«ng suÊt, thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i, yªu cÇu møc ®é
xö lý vµ nguån tiÕp nhËn.

14
Nguån tiÕp nhËn

Xö lý b−íc 1 Xö lý b−íc 1 Xö lý b−íc 2 Xö lý b−íc 3 hoÆc sö dông n−íc th¶i
N−íc th¶i ng«i nhµ hoÆc khu Xö lý n−íc th¶i trong ®Êt
BÓ tù ho¹i
d©n c− ®éc lËp Q<50 m3/ngµy (Xö lý t¹i chç)
T−íi ruéng
nu«i ç
Xö lý sinh häc
N−íc th¶i sinh ho¹t thÞ x·, Xlý c¬ häc n−íc th¶i trong S«ng hå
thÞ trÊn Q=500-10000 m3/ngµy Xlý sinh häc ®.kiÖn tù nhiªn
kþ khÝ
Xö lý sinh häc Khö trïng S«ng hå

hiÕu khÝ
Xlý c¬ häc
Xlý sinh häc Khö trïng HTTN thµnh phè
kþ khÝ
N−íc th¶i bÖnh viÖn
Q=50-500 m3/ngµy
Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc Khö trïng S«ng hå
Xlý sinh häc hiÕu khÝ
kþ khÝ
Nguån tiÕp nhËn

§èi t−îng tho¸t n−íc Xö lý b−íc 1 Xö lý b−íc 2 Xö lý b−íc 3 hoÆc sö dông n−íc th¶i
Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc
Xlý sinh häc trong ®iÒu kiÖn S«ng hå
kþ khÝ tù nhiªn
N−íc th¶i kh¸ch s¹n

Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc
khu d©n c− ®éc lËp Khö trïng S«ng hå
Xlý sinh häc hiÕu khÝ
Q=100-500 m3/ngµy kþ khÝ
Xlý c¬ häc
Khö trïng S«ng hå
Xlý sinh häc
kþ khÝ
Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc Khö trïng

Xlý sinh häc hiÕu khÝ S«ng hå
Çc l−u vùc ®éc lËp cã møc ®é
kþ khÝ
cña ®« thÞ lín
Q=500-10000 m3/ngµy X.lý triÖt ®Ó
Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc khö N,P S«ng hå
Xlý sinh häc hiÕu khÝ Khö trïng C0
kþ khÝ møc ®é
H×nh .7. S¬ ®å tæ chøc xö lý n−íc th¶i çc ®èi t−îng tho¸t n−íc quy m« nhá
15
.4.Mét sè c«ng tr×nh ®Æc tr−ng xö lý n−íc th¶i quy m« nhá.
.4.1.BÓ tù ho¹i .
BÓ tù ho¹i lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i bËc mét ( xö lý s¬ bé ) ®ång thêi thùc
hiÖn hai chøc n¨ng: l¾ng n−íc th¶i vµ lªn men cÆn l¾ng. S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i nªu
trªn h×nh .8 . BÓ tù ho¹i cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt hoÆc h×nh trßn trªn mÆt b»ng, x©y
dùng b»ng g¹ch, bª t«ng cèt thÐp, hoÆc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu Composite. BÓ ®−îc
chia thµnh 2 hoÆc 3 ng¨n. Do phÇn lín cÆn l¾ng tËp trung trong ng¨n thø nhÊt nªn
dung tÝch ng¨n nµy chiÕm 50 ®Õn 75% dung tÝch toµn bÓ. Çc ng¨n thø hai hoÆc thø
ba cña bÓ cã dung tÝch b»ng 25% ®Õn 35% dung tÝch toµn bÓ. BÓ th−êng s©u 1,5 ®Õn
3,0m, chiÒu s©u líp n−íc trong bÓ tù ho¹i kh«ng bÐ h¬n 0,75m vµ kh«ng lín h¬n
1,8m, chiÒu réng cña bÓ tèi thiÓu lµ 0,9m vµ chiÒu dµi tèi thiÓu lµ 1,5m. ThÓ tÝch bÓ
tù ho¹i kh«ng nhá h¬n 2,8m3 trong ®ã thÓ tÝch phÇn l¾ng kh«ng nhá h¬n 2,0m3. CÊu
t¹o mét sè lo¹i bÓ tù ho¹i hai ng¨n hoÆc ba ng¨n ®−îc nªu trªn çc h×nh .8.
H×nh .8.S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i

a.BÓ tù ho¹i hai ng¨n; b.BÓ tù ho¹i ba ng¨n
Çc ng¨n bÓ tù ho¹i ®−îc chia lµm hai phÇn : phÇn l¾ng n−íc th¶i (phÝa trªn )
vµ phÇn lªn men cÆn l¾ng ( phÝa d−íi ). N−íc th¶i vµo víi thêi gian l−u l¹i trong bÓ tõ
1 ®Õn 3 ngµy. Do vËn tèc trong bÓ bÐ nªn phÇn lín cÆn l¬ löng ®−îc l¾ng l¹i. HiÖu
qu¶ l¾ng cÆn trong bÓ tù ho¹i tõ 40 ®Õn 60% phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ chÕ ®é qu¶n
lý, v¹n hµnh bÓ. Qua thêi gian 3 ®Õn 6 th¸ng, cÆn l¾ng len men yÕm khÝ. Qu¸ tr×nh
lªn men chñ yÕu diÔn ra trong giai ®o¹n ®Çu lµ lªn men axit . Çc chÊt khÝ t¹o nªn
trong qu¸ tr×nh ph©n gi¶i (CH4,CO2,H2S...) næi lªn kÐo theo çc h¹t cÆn kh¸c cã thÓ
lµm cho n−íc th¶i nhiÓm bÈn l¹i vµ t¹o nªn mét líp v¸ng næi trªn mÆt n−íc. ChiÒu
dµy líp v¸ng nµy cã thÓ tõ 0,3 ®Õn 0,5m.

16
§Ó dÉn n−íc th¶i vµo vµ ra khái bÓ ng−êi ta th−êng dïng çc phô kiÖn tª (T)
víi ®−êng kÝnh tèi thiÓu lµ 100 mm víi mét ®Çu èng ®Æt d−íi líp mµng næi, ®Çu kh¸c
®−îc nh« lªn phÝa trªn ®Ó tiÖn kiÓm tra vµ tÈy röa. CÆn trong bÓ tù ho¹i ®−îc lÊy ra
theo ®Þnh kú. Mçi lÇn lÊy ph¶i ®Ó l¹i kho¶ng 20% l−îng cÆn ®· lªn men l¹i trong bÓ
®Ó lµm gièng men cho bïn cÆn t−¬i míi l¾ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh
ph©n hñy cÆn.
Do bÓ tù ho¹i cã hai phÇn: phÇn l¾ng vµ phÇn chøa cÆn nªn kÝch th−íc bÓ ®−îc
tÝnh nh− sau.
a. ThÓ tÝch phÇn l¾ng cña bÓ tù ho¹i ( W1, m3).
a.N .T1 , m3
W1 = (.3).
1000
b. ThÓ tÝch phÇn chøa vµ lªn men cÆn (W2, m3)
b.N .T2
W2 = , m3 (.4).
1000
c. Tæng thÓ tÝch cña bÓ tù ho¹i ( W, m3 )
W=W1+W2 (.5).
Trong ®ã: a- tiªu chuÈn th¶i n−íc cña mét ng−êi trong mét ngµy, l/ng.ngµy; b- tiªu
chuÈn cÆn l¾ng l¹i trong bÓ tù ho¹i cña mét ng−êi trong mét ngµy; gi¸ trÞ cña b phô
thuéc vµo chu kú hót cÆn khái bÓ; nÕu thêi gian gi÷a hai lÇn hót cÆn d−íi 1 n¨m th× b
lÊy b»ng 0,1 l/ng.ngµy, nÕu trªn 1 n¨m th× b lÊy b»ng 0,08 l/ng.ngµy; T1- thêi gian
n−íc l−u l¹i trong bÓ tù ho¹i; T2- thêi gian gi÷a hai lÇn hót bïn cÆn lªn men th−êng
lÊy tõ 1 ®Õn 3 ngµy; N - sè ng−êi bÓ tù ho¹i phôc vô.
ThÓ tÝch cña bÓ tù ho¹i còng cã thÓ ®−îc chän theo quy ®Þnh cña Quy chuÈn
cÊp tho¸t n−íc cho nhµ vµ c«ng tr×nh / 4 / nh− sau ( B¶ng .7).
B¶ng .7. ThÓ tÝch bÓ tù ho¹i cña nhµ ë
Ng«i nhµ gia ®×nh ®éc lËp Ng«i nhµ cã nhiÒu gia ®×nh ThÓ tÝch tèi thiÓu cña bÓ tù
vµ c¨n hé ho¹i , m3
1 hoÆc 2 phßng ngñ 2,8
3 hoÆc 2 phßng ngñ 3,8
4 hoÆc 2 phßng ngñ 2 c¨n hé 4,5
5 hoÆc 6 phßng ngñ 3 c¨n hé 5,7
4 c¨n hé 7,6
5 c¨n hé 8,5
6 c¨n hé 9,5
7 c¨n hé 10,5
8 c¨n hé 11,4
9 c¨n hé 12,3
10 c¨n hé 13,3
. KÝch th−íc cña mét sè lo¹i bÓ tù ho¹i BTCT th−êng ®−îc øng dông ë ViÖt
nam ®−îc nªu trong b¶ng .8.

17
B¶ng .8. KÝch th−íc c¬ b¶n cña bÓ tù ho¹i bª t«ng cèt thÐp.
Dung tÝch c«ng KÝch th−íc bÓ ,m

t¸c cña bÓ W, ChiÒu dµi ng¨n ChiÒu dµi ChiÒu réng ChiÒu s©u c«ng
m3 thø nhÊt ng¨n thø hai t¸c
2 2,4 - 0,9 1,0
3 2,6 1,0 1,0 1,0
4 2,2 1,1 1,1 1,1
5 2,4 1,2 1,2 1,2
10 3,0 1,5 1,5 1,5
BÓ tù ho¹i cã thÓ ®−a vµo sö dông ngay sau khi x©y dùng. Nã kh«ng cÇn mét
yªu cÇu ®Æc biÖt nµo tr−íc khi ®−a vµo vËn hµnh. Tuy nhiªn sù lªn men bïn cÆn ph¶i
b¾t ®Çu sau vµi ngµy. Bïn cÆn lªn men ph¶i ®−îc hót sau 1 ®Õn 3 n¨m bÓ ho¹t ®éng.
T¹i thêi ®iÓm hót, phÇn bïn cÆn ch−a lªn men n»m phÝa trªn v× thÕ èng hót cña m¸y
b¬m ph¶i ®Æt s©u xuèng ®¸y bÓ. Th«ng th−êng ng−êi ta gi÷ l¹i kho·ng 20% l−îng
bïn cÆn ®Ó '' g©y men '' cho bïn cÆn t−¬i ®ît sau. Khi hót bïn cÆn ra khái bÓ, hçn hîp
bïn cÆn n−íc th−êng cã BOD5 kho¶ng 6.000mg/l, tæng çc chÊt r¾n (TSS) kho¶ng
15.000 mg/l, tæng nit¬ kho¶ng 700 mg/l ( trong ®ã N-NH3 lµ 400 mg/l), tæng phèt
pho kho¶ng 250 mg/l vµ tæng dÇu mì kho¶ng 8.000 mg/l. Bïn cÆn ®· lªn men ®−îc
lµm kh« trªn s©n ph¬i bïn, trong hÇm ñ lµm ph©n compot hoÆc xö lý tiÕp tôc trong
çc b·i läc ngËp n−íc trång c©y phÝa trªn.
Khi ra khái bÓ COD cña n−íc th¶i gi¶m tõ 25% ®Õn 50%. Nång ®é çc chÊt
bÈn trong dßng n−íc th¶i ra khái bÓ tù ho¹i n»m ë trong giíi h¹n sau ®©y :
-BOD5 : 120-140 mg/l
-Tæng çc chÊt r¾n: 50-100 mg/l
-Nit¬ am«n (N-NH3 ):20-50 mg/l
-Nit¬ nit¬rat ( N-NO3) : <1 mg/l
-Tæng nit¬ : 25-80 mg/l
-Tæng phèt pho : 10-20 mg/l
-Tæng coliform : 103-106 MPN/100ml
-Virut : 105-107 PFU/ml
§èi víi çc ng¨n läc kÞ khÝ cña bÓ tù ho¹i cã ng¨n läc kÞ khÝ, ®Ó chèng t¾c n−íc
sau thêi gian tõ 18 ®Õn 24 th¸ng cÇn ph¶i dì líp vËt liÖu ra röa s¹ch vµ sau ®ã n¹p
l¹i. Sau thêi gian lªn men çc chÊt kh«ng hoµ tan næi lªn tõ líp bïn cÆn vµo n−íc.
Trong nhiÒu tr−êng hîp, hiÖu qu¶ xö lý hçn hîp n−íc th¶i vµ cÆn l¾ng trong bÓ tù
ho¹i cã ng¨n läc kÞ khÝ kh«ng æn ®Þnh. Líp mµng næi trªn bÒ mÆt bÓ tù ho¹i th−êng
lµm gi¶m dung tÝch c«ng t¸c vµ nhiÓm bÈn n−íc trë l¹i. V× vËy cÇn ph¶i ®Þnh kú ph¸
mµng næi vµ hót bïn cÆn tõ bÓ tù ho¹i.
BÓ tù ho¹i cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n dÔ vËn hµnh qu¶n lý vµ th−êng dïng ®Ó XLNT
t¹i chç cho çc ng«i nhµ khu tËp thÓ, côm d©n c− d−íi 500 ng−êi hoÆc l−u l−îng
n−íc th¶i d−íi 30 m3/ngµy. BÓ tù ho¹i th−êng ®−îc x©y dùng ®éc lËp hoÆc kÕt hîp
víi çc c«ng tr×nh XLNT kh¸c nh− ng¨n läc sinh häc kþ khÝ, giÕng thÊm, hµo läc,
b·i läc ngËp n−íc... , phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm, c«ng suÊt hÖ thèng tho¸t n−íc, ®iÒu
kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu thêi tiÕt khu vùc ...§iÒu kiÖn ho¹t ®éng kÕt hîp gi÷a bÓ tù ho¹i
víi çc c«ng tr×nh XLNT kh¸c ®−îc nªu trªn h×nh .9.
18
C«ng tr×nh XLNT HÖ thèng tho¸t n−íc XLNT tiÕp tôc hoÆc
tiÕp nhËn n−íc th¶i
VÞ trÝ x©y
dùng c«ng N−íc th¶i tù ch¶y, GiÕng, hµo, bÓ
tr×nh vµ ®iÒu BÓ tù ho¹i gi¸n ®o¹n hoÆc b·i thÊm ho¹t
kiÖn ®Êt ®ai ®éng gi¸n ®o¹n
thuËn lîi theo chu kú
BÓ tù ho¹i tiÕp Hµo hÊp phô, hµo

VÞ trÝ x©y theo lµ hÖ thèng N−íc th¶i ®−îc hoÆc b·i bay h¬i
dùng vµ ®iÒu xö lý sinh häc hiÕu b¬m vµ ph©n phèi, n−íc, b·i läc ngËp
kiÖn ®Êt ®ai khÝ hoÆc bÓ läc çt ®Þnh l−îng theo n−íc, khö trïng vµ
khã kh¨n ho¹t ®éng gi¸n chu kú x¶ n−íc th¶i ra
®o¹n nguån n−íc mÆt
H×nh .9. S¬ ®å øng dông bÓ tù ho¹i ®Ó XLNT t¹i chç.
Thµnh phÇn ®Êt, hÖ sè thÊm vµ vËn tèc thÊm çc lo¹i ®Êt, mùc n−íc ngÇm, ®é
dèc ®Þa h×nh, diÖn tÝch ®Êt sö dông ®Ó XLNT... lµ nh÷ng yÕu tè cÇn ph¶i tÝnh ®Õn khi
lùa chän çc c«ng tr×nh XLNT tiÕp sau bÓ tù ho¹i. S¬ ®å ho¹t ®éng cña bÓ tù ho¹i
kÕt hîp víi mét sè c«ng tr×nh XLNT kh¸c trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai thuËn lîi vµ ®Êt ®ai
khã kh¨n ®−îc nªu trªn çc h×nh .10a vµ .10b.
a.
b.
H×nh .10. S¬ ®å kÕt hîp ho¹t ®éng gi÷a bÓ tù ho¹i víi çc c«ng tr×nh XLNT kh¸c.
a.Trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai thuËn lîi; b.Trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai khã kh¨n.
19
HiÖn nay ng−êi ta th−êng x©y dùng bÓ tù ho¹i kÕt hîp víi çc ng¨n läc kþ
khÝ.Ng¨n läc kþ khÝ cña bÓ tù ho¹i ho¹t ®éng theo nguyªn lý läc ng−îc tõ d−íi lªn
víi chiÒu dµy líp vËt liÖu 0,5m ®Õn 0,6m ph©n bè tõ trªn xuèng d−íi nh− sau:
-Líp sái hoÆc ®¸ d¨m ®−êng kÝnh 3÷6mm dµy 0,1÷0,2m
-Líp cuéi , sái hoÆc ®¸ ®−êng kÝnh trung b×nh 12÷18mm dµy 0,4m.
Sè ng¨n läc kÞ khÝ cã thÓ mét hoÆc nhiÒu ng¨n. S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i cã çc
ng¨n läc kÞ khÝ ®−îc nªu trªn h×nh .11.
H×nh .11..S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i víi çc ng¨n läc kÞ khÝ.
.4..2. GiÕng thÊm vµ b·i läc ngÇm.

a.GiÕng thÊm. GiÕng thÊm lµ c«ng tr×nh trong ®ã n−íc th¶i ®−îc xö lý b»ng
ph−¬ng ph¸p läc qua líp çt , sái vµ « xy ho¸ kÞ khÝ çc chÊt h÷u c¬ ®−îc hÊp phô
trªn líp çt sái ®ã . N−íc th¶i sau khi xö lý ®−îc thÊm vµo ®Êt . Do thêi gian n−íc
l−u l¹i trong ®Êt l©u , çc lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh bÞ tiªu diÖt hÇu hÕt .
§Ó ®¶m b¶o cho giÕng ho¹t ®éng b×nh th−êng , n−íc th¶i ph¶i ®−îc xö lý
b»ng ph−¬ng ph¸p l¾ng trong bÓ tù ho¹i hoÆc bÓ l¾ng hai vá . GiÕng thÊm còng chØ
®−îc sö dông khi mùc n−íc ngÇm trong ®Êt s©u h¬n 1,5 m ®Ó ®¶m b¶o ®−îc hiÖu
qu¶ thÊm läc còng nh− kh«ng g©y « nhiÔm n−íc d−íi ®Êt . Çc lo¹i ®Êt ph¶i dÔ thÊm
n−íc , tõ 34 l/m2.ngµy ®Õn 208 l/m2.ngµy .
GiÕng thÊm, s¬ ®å cÊu t¹o nªu trªn h×nh .11 cã h×nh trßn trªn mÆt b»ng ,
®−êng kÝnh tèi thiÓu 1,2 m , ®−îc x©y dùng b»ng g¹ch hoÆc bª t«ng cèt thÐp . GiÕng
thÊm còng cã thÓ ®−îc l¾p ®Æt b»ng çc èng giÕng . Thµnh giÕng bª t«ng bÒ dµy tèi
thiÓu 100 mm, cã ®æ bª t«ng mãng v÷ng ch¾c .

20
>=300
A-A
A A
líp n−íc
0 = 150
200
sái
xØ
d¨m
H×nh .11. S¬ ®å cÊu t¹o giÕng thÊm.
DiÖn tÝch giÕng thÊm ®−îc x¸c ®Þnh gi÷a vµo lo¹i ®Êt vµ lo¹i ®èi t−îng tho¸t
n−íc . DiÖn tÝch thÊm cÇn thiÕt tÝnh cho mét ng−êi ®−îc nªu trong b¶ng .9.
B¶ng .9. DiÖn tÝch thÊm läc cÇn thiÕt tÝnh cho mét ng−êi mµ hÖ thèng tho¸t n−íc
phôc vô, m2/ng−êi .
L−îng n−íc hÊp Nhµ ë, Hé gia ®×nh Tr−êng häc

Lo¹i ®Êt thô lín nhÊt q=200 q=100 q=65
trong 24h, l/m2 l/ng.ngµy l/ng.ngµy l/ng.ngµy
Çt th« hoÆc sái 205 0,93 0,23 0,14
Çt mÞn 163 1,4 0,37 0,23
Çt pha sÐt 102 2,3 0,6 0,37
SÐt lÉn nhiÒu çt 45 3,7 0,93 0,6
hoÆc sái
SÐt lÉn Ýt çt hoÆc 33 7,1 1,85 1,25
sái
SÐt nÆng , ®Êt ®¸
cøng hoÆc çc lo¹i Kh«ng sö dông .
®Êt kh«ng thÊm
n−íc kh¸c
GiÕng thÊm ®−îc lãt sái , ®¸ d¨m .. cì nhá dÇn tõ d−íi lªn . Líp trªn cïng
®−îc ®æ b»ng çt mÞn vµ ®−îc chèng xãi n−íc b»ng tÊm ch¾n . §Ó t¨ng kh¶ n¨ng
thÊm n−íc cña giÕng, bªn ngoµi giÕng ®æ thªm sái.ViÖc th«ng tho¸ng ®−îc thùc hiÖn
qua èng tho¸t n−íc hoÆc dïng èng th«ng h¬i riªng .
b.B·i läc ngÇm. NÕu n−íc ngÇm ë gÇn mÆt ®Êt vµ kh«ng thÓ x©y dùng giÕng
thÊm th× cã thÓ x©y dùng hÖ thèng b·i läc ngÇm . N−íc th¶i tr−íc khi qua b·i läc
ngÇm ph¶i ®−îc l¾ng s¬ bé trong çc c«ng tr×nh xö lý c¬ häc . Khi ®i qua líp ®Êt b·i
läc ngÇm , çc chÊt bÈn trong n−íc th¶i sÏ ®−îc hÊp phô theo con ®−êng thÊm läc ,
21
sau ®ã ®−îc « xy ho¸ sinh ho¸. Th«ng th−êng trong líp ®Êt phÝa trªn diÔn ra qu¸
tr×nh « xy ho¸ hiÕu khÝ vµ trong líp ®Êt phÝa d−íi diÔn ra qu¸ tr×nh h« hÊp kÞ khÝ çc
chÊt h÷u c¬ . Do líp ®Êt kh«ng lín ( tõ 0,6 ®Õn 0,9 m ) nªn vµo thêi kú ph¸t triÓn
cña c©y trång , mét khèi l−îng lín n−íc th¶i ®−îc rÔ c©y hÊp thô vµ chØ mét phÇn
n−íc ch¶y vµo nguån . Sù ho¹t ®éng cña c©y trång còng gãp phÇn cung cÊp « xy cho
®Êt .
CÊu t¹o b·i läc ngÇm bao gåm phÇn : ng¨n ph©n phèi n−íc th¶i , hÖ thèng
ph©n phèi b·i läc vµ hÖ thèng thu n−íc. Trªn b·i läc ngÇm cã bè trÝ èng th«ng h¬i .
S¬ ®å cÊu t¹o cña b·i läc ngÇm ®−îc nªu trªn h×nh .12. Trong b·i läc ngÇm, hÖ
thèng ph©n phèi ®Æt çch mùc n−íc ngÇm kh«ng nhá h¬n 1 m vµ th−êng bè trÝ trong
hµo. Çc th«ng sè cÊu t¹o cña b·i läc ngÇm ®−îc nªu trong b¶ng .10.
A
A-A
600-900
0.20~0.25%
>=50
0 100
500 A
H×nh .12. S¬ ®å cÊu t¹o b·i läc ngÇm .
B¶ng .10. Çc th«ng sè cÊu t¹o cña b·i läc ngÇm
Th«ng sè cÊu t¹o Gi¸ trÞ

Tèi thiÓu Tèi ®a
Sè ®−êng èng ph©n phèi n−íc 1
ChiÒu dµi mçi ®−êng èng , m - 30
ChiÒu réng ®¸y hµo , m 0,46 0,9
Kho¶ng çch gi÷a çc tuyÕn èng , m 1,8 -
§é dµy líp ®Êt lÊp trªn èng , mm 300 -
§é dèc çc tuyÕn hµo ,mm/m Ngang b»ng 25
§é dµy líp vËt liÖu läc d−íi èng ph©n phèi n−íc, 300 -
mm
§é dµy líp vËt liÖu läc trªn èng ph©n phèi n−íc, 50 -
mm
Qu¸ tr×nh XLNT trong b·i läc ngÇm phô thuéc vµo mét lo¹t yÕu tè nh− t¶i
träng thuû lùc hÖ thèng ph©n phèi , nhiÖt ®é n−íc th¶i, chiÒu dµy vµ lo¹i ®Êt läc,
22
chiÒu dµy líp ®Êt phñ, ®é Èm cña ®Êt ... Theo çc nghiªn cøu cña ViÖn nghiªn cøu
®Þa chÊt thuû v¨n vµ cÊp tho¸t n−íc Liªn x« / 16 /, hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i cã thÓ
x¸c ®Þnh theo biÓu thøc thùc nghiÖm sau ®©y :
L1a,1 450 T 0,7 H 0,62 ad 0,2

= ( )
Lt q 0,825 hW 0,5
( .6)
Trong ®ã: La vµ Lt lµ BOD cña n−íc th¶i tr−íc vµ sau khi xö lý trong b·i läc ngÇm,
mg/l; T-nhiÖt ®é cña n−íc th¶i,0C; q-t¶i träng thuû lùc cña hÖ thèng ph©n phèi (t−íi)
n−íc th¶i, l/m.ngµy; H- chiÒu dµy líp vËt liÖu läc ngÇm tÝnh tõ mÐp m¸ng t−íi ®Õn
mÐp m¸ng thu n−íc hoÆc ®Õn mùc n−íc ngÇm, m; h-chiÒu dµy líp ®Êt phñ phÝa trªn
vËt liÖu läc, m; a-kho¶ng çch gi÷a çc èng t−íi,m; a-®−êng kÝnh trung b×nh cña h¹t
vËt liÖu läc,mm; W-®é Èm cña vËt liÖu läc,%.
DiÖn tÝch h÷u Ých cña b·i läc ngÇm phô thuéc vµo lo¹i ®Êt vµ ®−îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc ( .6) hoÆc theo b¶ng .9 gièng nh− ®èi víi giÕng thÊm .
.4.3. §Üa läc sinh häc
§Üa läc sinh häc ®−îc dïng ®Ó xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc
theo nguyªn lý dÝnh b¸m. §Üa läc lµ çc tÊm nhùa, gç... h×nh trßn ®−êng kÝnh 2- 4 m,
dµy d−íi 10mm ghÐp víi nhau thµnh khèi çch nhau 30-40mm. §Üa läc ®−îc bè trÝ
thµnh d·y nèi tiÕp quay ®Òu trong bÓ chøa n−íc th¶i. S¬ ®å bè trÝ hÖ thèng ®Üa läc
®−îc nªu trªn h×nh .13.
N−íc th¶i vµo

N−íc th¶i sau
BÓ l¾ng khi xö lý
BÓ l¾ng
®ît mét ®ît hai
HÖ thèng ®Üa läc sinh häc
H×nh 5.11. S¬ ®å hÖ thèng ®Üa läc sinh häc
H×nh .13. S¬ ®å ho¹t ®éng cña hÖ thèng ®Üa läc sinh häc.
Tèc ®é quay cña ®Üa tõ 1 ®Õn 2 vßng/phót vµ ®¶m b¶o dßng ch¶y rèi, kh«ng cho bïn
cÆn l¾ng l¹i trong bÓ n−íc th¶i. Trong qu¸ tr×nh quay, phÇn d−íi cña ®Üa ngËp trong
23
n−íc th¶i. Qu¸ tr×nh hÊp phô vµ dÝnh b¸m çc chÊt h÷u c¬ d¹ng hoµ tan, keo vµ vÉy
bïn lªn mµng sinh vËt h×nh thµnh tr−íc ®ã, ®−îc diÔn ra. Khi quay lªn phÝa trªn, vi
khuÈn sÏ lÊy « xy ®Ó « xy ho¸ chÊt h÷u c¬ vµ gi¶i phãng CO2. Mµng sinh vËt dµy 2-
4mm, phô thuéc vËn tèc quay cña ®Üa. Do sinh khèi t¨ng, mµng sinh vËt b¸m trªn
mÆt ®Üa dµy lªn dÇn sau ®ã tù t¸ch ra khái ®Üa. Bïn cÆn mµng sinh vËt ®−îc l¾ng l¹i
trong bÓ l¾ng ®ît hai.
§Üa läc sinh häc ®−îc sö dông réng r·i ®Ó xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t víi c«ng
suÊt kh«ng h¹n chÕ. Tuy nhiªn ng−êi ta th−êng sö dông hÖ thèng ®Üa läc sinh häc ®Ó
cho çc tr¹m XLNT c«ng suÊt d−íi 5.000 m3/ngµy. §Üa läc sinh häc ®−îc tÝnh to¸n
dùa vµo t¶i träng thñy lùc q, m3/m2 bÒ mÆt ®Üa. ngµy vµ ®−îc x¸c ®Þnh theo biÓu ®å
nªu trong h×nh . 14 theo nghiªn cøu cña Mc.Neil, 1978/ 33 /. Gi¸ trÞ q thay ®æi,
phô thuéc vµo BOD cña n−íc th¶i tr−íc vµ sau khi xö lý. §Æc tÝnh kü thuËt cña ®Üa
läc sinh häc ®−îc nªu trong b¶ng .11.
H×nh .14. BiÓu ®å x¸c ®Þnh t¶i träng thñy lùc q cña ®Üa läc sinh häc dïng ®Ó XLNT
sinh ho¹t.
Tæng diÖn tÝch bÒ mÆt ®Üa läc A ®−îc x¸c ®Þnh theo biÓu thøc sau:
Q , m2
A= (.7)
q
Trong ®ã: Q- l−u l−îng n−íc th¶i, m3/ngµy.

24
B¶ng .11.§Æc tÝnh kü thuËt cña ®Üa läc sinh häc
§Æc tÝnh Gi¸ trÞ

T¶i träng thñy lùc q, m3/m2 bÒ mÆt ®Üa.ngµy 0,03-0,16
VËn tèc quay cña ®Üa, m/s 0,3
Tû lÖ thÓ tÝch bÓ chøa/diÖn tÝch bÒ mÆt ®Üa, m3/m2 0,005
PhÇn diÖn tÝch ®Üa ngËp n−íc, % 40
Sè d·y ®Üa 4
Khe hë gi÷a çc ®Üa, cm 2-3
§−êng kÝnh ®Üa, m 1-4
.4.4.Aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n theo mÎ (hÖ SBR).

Aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n theo mÎ ( Sequencing Batch Reactor - SBR) lµ
mét d¹ng c«ng tr×nh xö lý sinh häc n−íc th¶i b»ng bïn ho¹t tÝnh, trong ®ã tuÇn tù
diÔn ra çc qu¸ tr×nh thæi khÝ, l¾ng bïn vµ g¹n n−íc th¶i. Do ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n
nªn sè ng¨n cña bÓ tèi thiÓu lµ 2. S¬ ®å ho¹t ®éng cña hÖ thèng bÓ nªu trªn h×nh .15.
Song ch¾n r¸c

BÓ l¾ng
N−íc th¶i BÓ ch¾n r¸c
®ît m ét
BÓ SBR1 BÓ SBR2
X¶ bïn ho¹t tÝnh d−
Khö trïng
X¶ n−íc th¶i ra s«ng, hå
H×nh .15. S¬ ®å ho¹t ®éng cña hÖ thèng aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n SBR.
Çc giai ®o¹n ho¹t ®éng diÔn ra trong mét ng¨n bÓ (h×nh .16) bao gåm: lµm
®Çy n−íc th¶i, thæi khÝ, ®Ó l¾ng tÜnh, x¶ n−íc th¶i vµ x¶ bïn d−.
Trong b−íc mét, khi cho n−íc th¶i vµo bÓ, n−íc th¶i ®−îc trén víi bïn ho¹t
tÝnh l−u l¹i tõ chu kú tr−íc. Sau ®Êy hçn hîp n−íc th¶i vµ bïn ®−îc sôc khÝ ë b−íc
hai víi thêi gian thæi khÝ ®óng nh− thêi gian yªu cÇu. Qu¸ tr×nh diÔn ra gÇn víi ®iÒu
kiÖn trén hoµn toµn vµ çc chÊt h÷u c¬ ®−îc « xy ho¸ trong giai ®o¹n nµy. B−íc thø
ba lµ qu¸ tr×nh l¾ng bïn trong ®iÒu kiÖn tÜnh. Sau ®ã n−íc trong n»m phÝa trªn líp
25
bïn ®−îc x¶ ra khái bÓ. B−íc cuèi cïng lµ x¶ l−îng bïn d− ®−îc h×nh thµnh trong
qu¸ tr×nh thæi khÝ ra khái ng¨n bÓ, çc ng¨n bÓ kh¸c ho¹t ®éng lÖch pha ®Ó ®¶m b¶o
cho viÖc cung cÊp n−íc th¶i lªn tr¹m xö lý n−íc th¶i liªn tôc.
N−íc th¶i vµo
1 Lµm ®Çy n−íc th¶i 4 X¶ n−íc th¶i
2 Thæi khÝ
5 X¶ bïn d−
3 L¾ng
H×nh .16. Çc giai ®o¹n cña bÓ aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n.
C«ng tr×nh ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n, cã chu kú. Çc qu¸ tr×nh trén n−íc th¶i víi
bïn, l¾ng bïn cÆn ... diÔn ra gÇn gièng ®iÒu kiÖn lý t−ëng nªn hiÖu qu¶ xö lý n−íc
th¶i cao. BOD cña n−íc th¶i sau xö lý th−êng thÊp h¬n 20 mg/l, hµm l−îng cÆn l¬
löng tõ 3 ®Õn 25 mg/l vµ N-NH3 kho¶ng tõ 0,3 ®Õn 12 mg/l. BÓ aeroten ho¹t ®éng
gi¸n ®o¹n theo mÎ lµm viÖc kh«ng cÇn bÓ l¾ng ®ît hai. Trong nhiÒu tr−êng hîp,
ng−êi ta còng bá qua bÓ ®iÒu hoµ vµ bÓ l¾ng ®ît mét.
HÖ thèng aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n SBR cã thÓ khö ®−îc nit¬ vµ phèt pho
sinh ho¸ do cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc çc qu¸ tr×nh hiÕu khÝ, thiÕu khÝ vµ kþ khÝ trong
bÓ b»ng viÖc thay ®æi chÕ ®é cung cÊp « xy. Çc ng¨n bÓ ®−îc sôc khÝ b»ng m¸y nÐn
khÝ, m¸y sôc khÝ d¹ng Jet hoÆc thiÕt bÞ khuÊy trén c¬ häc. Chu kú ho¹t ®éng cña
ng¨n bÓ ®−îc ®iÒu khiÓn b»ng r¬le thêi gian. Trong ng¨n bÓ cã thÓ bè trÝ hÖ thèng
vít v¸ng, thiÕt bÞ ®o møc bïn, ...
BÓ aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n ®−îc thiÕt kÕ theo çc chØ tiªu sau ®©y (b¶ng
.12 )

26
B¶ng .12. Çc chØ tiªu thiÕt kÕ hÖ aeroten ho¹t ®éng gi¸n ®o¹n (SBR)
ChØ tiªu thiÕt kÕ Gi¸ trÞ

Tæng thÓ tÝch 0,2-2,0 lÇn l−u l−îng trung b×nh 1 ngµy
Sè bÓ ≥2
ChiÒu s©u c«ng t¸c 3-6 m
Tû lÖ l−îng chÊt bÈn h÷u 0,04-0,2 kg BOD/kg bïn.ngµy
c¬/l−îng bïn
Thêi gian 1 chu kú 4-12 giê
§Æc ®iÓm cÊp khÝ CÊp khÝ cho b−íc lµm ®Çy vµ khuÊy trén bïn víi
n−íc th¶i
L−îng « xy CÊp ®ñ cho qu¸ tr×nh « xy ho¸ chÊt h÷u c¬ vµ
nitrat ho¸ nh− ®èi víi çc aeroten truyÒn thèng
BÓ aeroten hÖ SBR cã −u ®iÓm lµ cÊu t¹o ®¬n gi¶n, hiÖu qu¶ xö lý cao, khö
®−îc çc chÊt dinh d−ìng nit¬, dÔ vËn hµnh. Sù dao ®éng l−u l−îng n−íc th¶i Ýt ¶nh
h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ xö lý. Nh−îc ®iÓm chÝnh cña bÓ lµ c«ng suÊt xö lý n−íc th¶i
nhá. §Ó bÓ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ng−êi vËn hµnh ph¶i cã tr×nh ®é vµ theo dâi
th−êng xuyªn çc b−íc xö lý n−íc th¶i.
.5.Sö dông n−íc th¶i vμ bïn cÆn trong n−íc th¶i.
.5.1.Çc hÖ thèng tho¸t n−íc kÕt hîp t¸i sö dông n−íc th¶i vµ bïn cÆn
trong n−íc th¶i.
N−íc th¶i sinh ho¹t chøa l−îng lín çc chÊt h÷u c¬ vµ çc chÊt dinh d−ìng
cÇn thiÕt cho c©y trång, vËt nu«i ... Thµnh phÇn chÝnh cña n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc
nªu trong b¶ng .13 sau ®©y.
B¶ng .13.Thµnh phÇn chÝnh cña n−íc th¶i sinh ho¹t vµ nguyªn t¾c xö lý, sö dông l¹i.
Thµnh phÇn T¶i l−îng, Trong ®ã, %

kg/ng−êi.n¨ N−íc x¸m N−íc tiÓu N−íc ph©n
m
Nit¬ 4-5 3 87 10
Phèt pho 0,75 10 50 40
Kali 1,8 34 54 12
COD 30 41 12 47
Nguyªn t¾c Xö lý sau ®ã t¸i sö Xö lý vµ lµm Xö lý, s¶n
xö lý vµ t¸i dông hoÆc x¶ vµo ph©n bãn trùc xuÊt khÝ sinh
sö dông nguån n−íc tiÕp cho c©y häc vµ cung
cÊp chÊt
dinh d−ìng
bæ sung cho
®Êt
27
Tû lÖ çc nguyªn tè dinh d−ìng trong n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc nªu trong b¶ng
1.18. Trong n−íc th¶i tû lÖ N:P:K lµ 5:1:2, trong lóc ®ã tron ph©n chuång lµ 2:1:2,4 .
B¶ng .14. Tû lÖ nguyªn tè dinh d−ìng trong n−íc th¶i sinh ho¹t vµ trong ph©n bãn.
D¹ng ph©n bãn Hµm l−îng , g/l hoÆc g/kg.

N P2O5 K2O CaO
• N−íc th¶i khi tiªu chuÈn
tho¸t n−íc lµ 150 0,087 0,014 0,030 0,12
l/ng.ngµy
• Ph©n chuång 5 2,5 6,3 -
Trong n−íc th¶i ®« thÞ, hµm l−îng tæng nit¬ th«ng th−êng tõ 20 ®Õn trªn 100
mg/l , phô thuéc vµo tiªu chuÈn dïng n−íc , lo¹i n−íc th¶i , ®Æc ®iÓm c«ng tr×nh
c«ng céng ...Nit¬ ban ®Çu chñ yÕu tån t¹i d−íi d¹ng nit¬ h÷u c¬, nit¬ am«n vµ nit¬
nitrat. Tû lÖ hµm l−îng çc d¹ng nit¬ nµy quyÕt ®Þnh thø tù −u tiªn xö lý n−íc th¶i
trong ®Êt.
Hµm l−îng phèt pho tæng sè trong n−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i ®« thÞ
còng dao ®éng lín, tõ 5 ®Õn 50 mg/l. Trong qu¸ tr×nh xö lý s¬ bé n−íc th¶i vµ vËn
chuyÓn n−íc th¶i vµo ®Êt , phèt pho h÷u c¬ sÏ bÞ chuyÓn ho¸ sinh häc thµnh phèt
ph¸t. Trong m«i tr−êng ®Êt kiÒm tÝnh , phèt ph¸t sÏ kÕt hîp víi i«n canxi t¹o thµnh
canxi phèt ph¸t . Vµ ng−îc l¹i, trong m«i tr−êng axit, phèt ph¸t sÏ t¸c dông víi «
xit s¾t hoÆc «xit nh«m ®Ó t¹o thµnh çc hîp phÇn kh«ng hoµ tan.
PhÇn lín nit¬ vµ hÇu hÕt kali tån t¹i ë tr¹ng th¸i hoµ tan vµ c©y trång dÔ hÊp
thô. Phèt pho th−êng bÞ l¾ng ®äng trong bïn cÆn.
Nh− vËy, n−íc th¶i sinh ho¹t chøa hµm l−îng lín Nit¬, Phèt pho, Kali… lµ
nh÷ng chÊt cÇn thiÕt cho c©y trång. V× vËy xu thÕ sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi c©y vµ
bïn cÆn cña nã lµm ph©n bãn ngµy cµng t¨ng. HiÖn nay, ng−êi ta th−êng cã çc
quan ®iÓm ph©n chia hÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n quy m« nhá vµ võa ra çc lo¹i :
hÖ thèng tho¸t n−íc kh«ng t¸i sö dông n−íc th¶i , t¸i sö dông mét phÇn n−íc th¶i vµ
t¸i sö hoµn toµn n−íc th¶i. HÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n cã t¸i sö dông n−íc th¶i
(Decentralised Sanitation and Reuse - DESAR) ®−îc nªu trªn h×nh .17.
N−íc th¶i sau khi l¾ng s¬ bé cã thÓ sö dông t−íi cho c©y trång. C−êng ®é t−íi
phä thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Êt, c©y trång vµ nång ®é çc chÊt trong n−íc th¶i vµ dao
®éng tõ 0,1 ®Õn 0,2 m/n¨m (1000m3/ha ®Õn 20000m3/n¨m ). Ph−¬ng ph¸p t−íi lµ
t−íi ngËp hoÆc t−íi phun khi dïng n−íc th¶I ®Ó t−íi s¶n l−îng c©y trång sÏ t¨ng
thªm 20% ®Õn 30%.
Qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t sÏ t¹o nªn l−îng lín bïn cÆn ( b»ng kho¶ng
1% thÓ tÝch n−íc th¶i xö lý ). Gi¸ trÞ ph©n bãn cña tÇng lo¹i bïn cÆn n−íc th¶i ®−îc
nªu trong b¶ng .15 vµ hµm l−îng çc nguyªn tè vi l−îng ®−îc nªu trong b¶ng . 16.

28
Sö dông n−íc m−a

t¹i chç
N−íc cÊp Khu d©n c− N−íc th¶i sau xö lý
C«ng tr×nh XLNT t¹i chç Çc chÊt dinh d−ìng
Trång c©y t¹i chç Sö dông l¹i n−íc th¶i t¹i chç
Th©m canh n«ng nghiÖp
H×nh .17. S¬ ®å hÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n cã t¸i sö dông n−íc th¶i.
B¶ng .15. Thµnh phÇn çc chÊt dinh d−ìng trong çc lo¹i bïn cÆn nø¬c th¶i,
% träng l−îng kh«
Nguyªn tè dinh CÆn t−¬i Bïn cÆn ®· lªn Bïn ho¹t Ph©n
d−ìng men tÝnh chuång
Ni¬ 1,6-4,0 1,7-6,0 2,4-6,5 2,0-2,6
Phèt pho 0,6-5,2 0,9-6,6 2,3-8,0 1,6-1,3
Kali 0,2-0,6 0,2-0,5 0,3-0,4 1,8-1,9
Bïn cÆn , n−íc th¶i chøa phÇn lín çc chÊt h÷u c¬, Nit¬ vµ phèt pho. Hµm
l−îng kali t−¬ng ®èi thÊp nªn ng−êi ta th−êng bæ sung thªm kali ®Ó trén cïng
bïn cÆn lµm ph©n bãn. Ngoµi ra hµm l−îng CaO trong bïn cÆn cao nªn nã
thÝch hîp trong viÖc c¶i t¹o ®Êt chua phÌn.
Trong n−íc th¶i vµ bïn cÆn cña nã cã chøa çc lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, trøng
giun s¸n . N−íc th¶i sinh ho¹t lµ m«i tr−êng tån t¹i cña çc lo¹i vi sinh vËt trong ®ã
cã vi khuÈn g©y bÖnh. ¦íc tÝnh cã kho¶ng 7.000 vi khuÈn Salmoella, 6.000-7.000 vi
khuÈn Shigella vµ 1.000 vi khuÈn Vibrio cholera trong 1 lÝt n−íc th¶i. Çc lo¹i vi
khuÈn Shigella vµ Vibrio cholera nhanh chãng bÞ tiªu diÖt trong m«i tr−êng n−íc
th¶i nh−ng vi khuÈn Salmoella cã kh¶ n¨ng tån t¹i l©u dµi trong ®Êt. Çc lo¹i virut
còng xuÊt hiÖn nhiÒu trong n−íc th¶i. Ngoµi ra trong n−íc th¶i sinh ho¹t cßn cã
nhiÒu çc lo¹i trøng giun s¸n nh− Ancylostoma, Ascaris, Trichuris vµ Taenia... vµ
29
th−êng g©y ra çc hËu qu¶ nghiªm träng khi sö dông trùc tiÕp n−íc th¶i ®Ó t−íi rau,
nu«i ç ...Trong 1 gam bïn cÆn chøa tõ 5 ®Õn 67 trøng giun s¸n . Trøng giun s¸n cã
thÓ tån t¹i trong ®Êt ®Õn 1,5 n¨m. V× vËy nªn h¹n chÕ t−íi n−íc th¶i trong mïa thu
ho¹ch. §èi víi çc lo¹i rau ¨n sèng th× kh«ng ®−îc t−íi n−íc th¶i.
Víi mét møc ®é nµo ®ã, n−íc th¶i ®« thÞ cã thÓ lµm t¨ng hµm l−îng kim lo¹i
nÆng trong ®Êt khi dïng nã ®Ó t−íi c©y.. Hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong n−íc th¶i
çc thÞ trÊn vµ ®« thÞ cã s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín h¬n trong ph©n bß tõ 5 ®Õn 15 lÇn.
Hµm l−îng Cd, Zn, Cu, Pb…. trong ®Êt t−íi n−íc th¶i ®« thÞ th−êng cao h¬n trong
çc mÉu ®èi chøng t−íi n−íc s«ng hå tõ 3 ®Õn 20 lÇn .
B¶ng .16. Hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong çc lo¹i ph©n bãn
Nguyªn tè Bïn cÆn n−íc th¶i Ph©n ®¹m Ph©n chuång

As, mg/kg 2-26 2,2-120 3-25
Cd, mg/kg 2-1500 0,05-8,5 0,3-0,8
Cu, mg/kg 50-3300 <1,0 2-60
Hg, mg/kg 0,1-55 0,3-2,9 0,09-0,2
Pb,mg/kg 50-3000 2-37 6,6-15
Zn, mg/kg 700-49000 1-42 15-250
Khi t−íi n−íc th¶i vµo ®Êt còng ph¶i thÊy r»ng chóng sÏ lÊp kÝn çc khe hë,
c¶n trë x©m nhËp «xy, t¨ng ®é muèi, thªm chÊt ®éc... trong ®Êt. CÊu tróc cña ®Êt cã
thÓ bÞ thay ®æi hoÆc bÞ ph¸ vì khi d− thõa Natri. §é hÊp thô Natri cña ®Êt phô thuéc
vµo tû lÖ RAS cña chÊt th¶i:
Na
RAS = (.8 )
Ca + Mg
2
Trong ®ã nång ®é çc ion kim lo¹i biÓu diÔn b»ng mg-®glg/l.
ViÖc t−íi çc lo¹i n−íc th¶i cã tû lÖ RAS xÊp xØ b»ng 10 rÊt dÔ g©y nguy hiÓm
cho ®Êt trång trät. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã sù lùa chän n−íc th¶i phï hîp, ®· cã t¸ch
kim lo¹i nÆng vµ khö ®éc khi sö dông ®Ó t−íi cho c©y trång.
Mét trong nh÷ng h−íng xö lý kÕt hîp víi sö dông bïn cÆn n−íc th¶i sinh
ho¹t lµ lªn men chóng ®Ó t¹o khÝ biogas ( chñ yÕu lµ khÝ metan CH4 chiÕm 50-
70%). Bïn cÆn vµ sinh khèi thùc vËt thu håi tõ qu¸ tr×nh XLNT trªn çnh ®ång ngËp
n−íc, trong hå sinh vËt cã kh¶ n¨ng ph©n huû ®Ó t¹o thµnh biogas. VËt liÖu ®Ó t¹o
thµnh khÝ biogas th−êng yªu cÇu tû lÖ C:N=10:30 cho ®Õn 20:25. Trong khi ®ã bïn
cÆn n−íc th¶i sinh ho¹t hoÆc ph©n tiªu cã C:N = 6:10 , v× vËy viÖc bæ sung çc lo¹i
cá , bÌo ... trong thµnh phÇn nguyªn liÖu çc hÇm biogas lµ cÇn thiÕt. Nång ®é chÊt
r¾n trong nguyªn liÖu chiÕm 10%. Çc hÇm biogas th−êng ®−îc thiÕt kÕ víi t¶i träng
thÓ tÝch lµ 0,5 ®Õn 3 kg nguyªn liÖu kh« kh«ng tro /m3 thÓ tÝch c«ng t¸c. mét ngµy.
KhÝ sinh häc thu håi sau khi khö CO2 b»ng n−íc v«i cã thÓ sö dông trùc tiÕp lµm
nhiªn liÖu.
30
.5.2. Sö dông n−íc th¶i ®Ó nu«i trång thñy s¶n vµ nu«i ç.
N−íc th¶i sinh ho¹t chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ vµ nguyªn tè dinh d−ìng, lµ m«i
tr−êng cho t¶o vµ çc lo¹i sinh vËt kh¸c ph¸t triÓn. Theo chu tr×nh dinh d−ìng trong
vùc n−íc, nã lµ nguån thøc ¨n cho ç vµ çc lo¹i thñy s¶n kh¸c.
T¶o vµ çc thùc vËt n−íc ph¸t triÓn trong çc hå sinh vËt æn ®Þnh hoÆc çc ao
hå tiÕp nhËn n−íc th¶i kh«ng nh÷ng cung cÊp «xy cho çc lo¹i vi khuÈn ®Ó «xy ho¸
tiÕp tôc çc chÊt h÷u c¬ mµ cßn tæng hîp nªn pr«tªin trong sinh khèi. Trong hå, t¶o
vµ vi khuÈn quan hÖ víi nhau qua chu tr×nh O2 vµ CO2. Theo O.N.Rixuna / 18 /,
trong hå sinh vËt khi «xy ho¸ kho¶ng 180 ®Õn 280 mg/l chÊt h÷u c¬ hoµ tan, vi
khuÈn tiªu thô 289÷347 mg/l chÊt h÷u c¬ hoµ tan vµ gi¶i phãng 313÷473 mg/l CO2.
Trong lóc ®ã t¶o sÏ tiªu thô 360÷558 mg/l CO2, gi¶i phãng 322÷496 mg/l O2 vµ t¹o
nªn sinh khèi lµ 200÷310 mg/l sinh khèi giµu protein. Kho¶ng 50% tæng protin sinh
khèi cña çc ao hå cã nguån gèc tõ t¶o. T¶o sö dông n¨ng l−îng tõ ¸nh s¸ng mÆt
trêi, CO2 vµ çc nguyªn tè kho¸ng kh¸c nh− N,P,K… ®Ó tæng hîp sinh khèi. S¶n
l−îng nu«i cÊy t¶o cao h¬n s¶n l−îng trång hoa mµu kh¸c rÊt nhiÒu ( B¶ng .17). Çc
loµi t¶o lôc ®¬n bµo nh− Cholorella, Scenedesmus hoÆc t¶o lam ®a bµo nh−
Spirulina…. giµu protein ,mì, çc bon, hydrat vµ vitamin cïng çc chÊt ho¹t tÝnh
sinh häc kh¸c ®ang ®−îc nu«i trång réng r·i trong n−íc th¶i sinh ho¹t ë NhËt B¶n ,
çc n−íc Trung ¸ SNG, ¸o….
B¶ng .17. S¶n l−îng protein cña çc lo¹i hoa mµu kh¸c nhau
Lo¹i hoa mµu S¶n l−îng protªin,

kg/ha.n¨m
§Ëu t−¬ng 650
Ng« 270
Lóa m× 150
Lóa 55
T¶o ( trong hå sinh vËt) 82.000
T¶o ®−îc nu«i trong çc bÓ ngoµi trêi ®−êng kÝnh ®Õn 20m s©u tõ 1,0m ®Õn
5,0m. BÓ nu«i t¶o ®−îc khuÊy trén th−êng xuyªn vµ cung cÊp thªm CO2. Vi trïng
g©y bÖnh trong n−íc th¶i cã nu«i trång t¶o cã thÓ bÞ diÖt ®Õn 99,9%. DÞch t¶o ®−îc
thu håi b»ng çc ph−¬ng ph¸p c¬ häc ®Ó lµm d−îc phÈm, lµm thøc ¨n cho gia sóc
hoÆc b¬m vµo çc ao hå nu«i ç.
S¬ ®å lµm s¹ch n−íc th¶i kÕt hîp víi nu«i cÊy, thu håi t¶o cña tr¹m xö lý
n−íc th¶i quy m« võa vµ lµm s¹ch n−íc th¶i kÕt hîp víi nu«i t¶o, nu«i ç, t−íi v−ên
(HÖ sinh th¸i VAC) ®−îc nªu trong çc h×nh .18 vµ .19.
§èi víi tr¹m xö lý n−íc th¶i quy m« võa, bÓ nu«i t¶o ph¶i ®−îc cÊp thªm CO2
lÊy tõ nguån ®èt nhiªn liÖu vµ khÝ sinh häc cña hÖ thèng nåi h¬i cÊp nhiÖt (h×nh .19).
ViÖc nu«i trång t¶o ë ®©y mang tÝnh chÊt c«ng nghiÖp v× sinh khèi c¶u nã mang tÝnh
s¶n phÈm cao .

31
¸nh s¸ng
N−íc th¶i
Hå nu«i N−íc nu«i
BÓ BÓ l¾ng
Sinh ho¹t BÓ l¾ng Aªroten ®ît 2 t¶o T¸ch ç hoÆc
®ît 1 t¶o t−íi ruéng
Bïn ho¹t tÝnh CO2

tuÇn hoµn Lµm
Bïn cÆn Xö lý khÝ th¶i kh«
CH4 BÓ Ph¸t nhiªn TriÖt

BÓ lªn men CO2 chøa ®iÖn liÖu trïng
kþ khÝ khÝ
S¶n
Bïn cÆn lªn men sö N¨ng l−îng phÈm
dông bãn ruéng t¶o
H×nh .18. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i kÕt hîp víi nu«i t¶o.
§èi víi tõng ng«i nhµ hoÆccôm ng«i nhµ, ao nu«i t¶o lµ mét trong çc nót cña
hÖ sinh th¸i v−ên-ao-chuång (VAC). T¶o kh«ng cÇn thu håi mµ ®−îc sö dông trùc
tiÕp ®Ó lµm thøc ¨n cho çc ®éng vËt nguyªn sinh, ç vÞt . PhÇn lín çc lo¹i vi khuÈn
g©y bÖnh, çc chÊt h÷u c¬ cã trong n−íc th¶i sinh ho¹t ®· ®−îc lµm s¹ch nªn n−íc
th¶i cã thÓ sö dông ®Ó t−¬Ý rau hoÆc röa chuång tr¹i.
Sö dông n−íc th¶i nu«i ç mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tuy nhiªn l−îng «xy
®ñ, nguån thøc ¨n dÔ thu nhËn vµ hÊp thô …lµ çc yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó ç ph¸t triÓn .
V× vËy, ç th−êng ®−îc nu«i ë giai ®o¹n cuèi cña hÖ thèng hå sinh vËt. Çc lo¹i ç
cã s¶n l−îng cao th−êng ®−îc nu«i trong m«i tr−êng n−íc th¶i lµ ç tr¾m, mÌ, r«
phi… S¶n l−îng ç nu«i ë çc vïng n−íc th¶i ë n−íc ta còng nh− mét sè n−íc kh¸c
nh− Ên §é, Th¸i Lan, Philipin…/ 23 / dao ®éng tõ 1,0 ®Õn 3 tÊn/ha.n¨m. S¬ ®å hÖ
thèng hå sinh vËt xö lý n−íc th¶i kÕt hîp nu«i ç nªu trong h×nh .19.
Yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi viÖc nu«i ç b»ng n−íc th¶i lµ ®¶m b¶o chÕ ®é «xy .
Ç chÐp ph¸t triÓn trong nguån n−íc cã hµm l−îng «xy hoµ tan lín h¬n 4 mg/l; cßn
ç håi ®ßi hái l−îng oxy trªn 6 mg/l. Tuy nhiªn hµm l−îng «xy hoµ tan phï thuéc
vµo t¶i l−îng BOD trong hå. Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi t¶i l−îng nµy kh«ng lín h¬n
1gBOD/m2.ngµy. Gi¸ trÞ pH cña n−íc th¶i nu«i ç n¼m tong kho·ng tõ 7 ®Õn 8.
Th«ng th−êng ao hå nu«i ç cã th¬×u gian l−u n−íc thñy lùc tõ 3 ®Õn 10 ngµy vµ ®é
s©u tõ 0,5m ®Õn 0,8m. Víi viÖc nu«i ç trong bËc cuèi cïng cña hÖ thèng hå sinh vËt
ba bËc nguy c¬ « nhiÓm vi khuÈn g©y bÖnh trong ç gi¶m h¼n Theo Marais, 1974 /
23/ , sè l−îng fecal coliform cã thÓ gi¶m xuèng d−íi 1000 coli/100ml trong hå sinh
vËt bËc ba ®¸p øng yªu cÇu cho phÐp víi nguån n−íc nu«i ç theo quy ®Þnh cña tæ
32
chøc y tÕ thÕ giíi. Khi sö dông hå tù nhiªn hoÆc hå ®« thÞ ®Ó nu«i ç cÇn ph¶i biÕt
®−îc ho¹t ®éng nh− mét c«ng tr×nh xö lý hay nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i.
Mªthane N−íc pha lo·ng

N−íc th¶i
sinh ho¹t vµ
n−íc th¶i BÓ tù ho¹i
chuång tr¹i Ao nu«i t¶o Ao nu«i ç vµ vÞt
N−íc röa
chuång tr¹i
T−íi rau
N−íc thÊm
H×nh .19. S¬ ®å hÖ thèng xö lý kÕt hîp sö dông n−íc th¶i quy m« nhá
( hÖ sinh th¸i VAC).
N−íc th¶i Hå nu«i ç

Hå kþ Hå tïy tiÖn
BÓ l¾ng (Lµm tho¸ng
khÝ
tù nhiªn)
H×nh .20. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh vËt kÕt hîp nu«i ç.
.6. Çc quy ®Þnh chung vÒ qu¶n lý,vËn hμnh çc c«ng tr×nh xö lý n−íc
th¶i quy m« nhá
.6.1. §−a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng

Yªu cÇu ®èi víi çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i lµ ph¶i ho¹t ®éng æn ®Þnh,
®óng quy tr×nh. §Ó ®−a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng, cÇn cã çc hå s¬ kü thuËt sau ®©y:
- Çc v¨n b¶n nghiÖm thu c«ng tr×nh;
- GiÊy tho¶ thuËn m«i tr−êng cho phÐp ®−a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng;
- Çc b¶n vÏ hoµn c«ng;
- Çc tµi liÖu h−íng dÉn l¾p ®Æt vµ sö dông çc thiÕt bÞ, c«ng tr×nh xö lý n−íc
th¶i.
Tr−íc khi ®−a c«ng tr×nh vµo sö dông ph¶i thu dän s¹ch sÏ çc ®å vËt, ®Êt
®¸... Sau ®ã tiÕn hµnh kiÓm tra sù ho¹t ®éng cña c«ng tr×nh b»ng n−íc s¹ch. §Çu tiªn
tiÕn hµnh thö ®é kÝn khÝt cña c«ng tr×nh, sau ®ã kiÓm tra çc th«ng sè thñy lùc, sù
lµm viÖc cña çc van, phai ch¾n n−íc còng nh− tõng bé phËn cña thiÕt bÞ. ChØ sau khi

33
kiÓm tra xong míi ®−îc dÉn n−íc th¶i vµo c«ng tr×nh. Kh«ng nªn x¶ kiÖt n−íc khái
c«ng tr×nh mµ nªn ®Ó l¹i mét Ýt n−íc s¹ch råi dÉn n−íc th¶i vµo
Tïy theo c¬ chÕ vµ quy m« c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i mµ quy ®Þnh thêi gian
®−a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng, thêi gian khëi ®éng... C«ng viÖc nµy cÇn çc chuyªn
gia cã kinh nghiÖm theo dâi vµ tiÕn hµnh hiÖu chØnh. Thêi gian khëi ®éng mét sè
lo¹i c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i cã thÓ tham kh¶o theo b¶ng .18.
B¶ng .18. Thêi gian ®−a çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i vµo ho¹t ®éng
Tªn c«ng tr×nh Thêi gian khëi ®éng Yªu cÇu qu¶n lý vËn hµnh trong thêi
gian khëi ®éng
BÓ tù ho¹i L¾ng cÆn: Sau 1 ÷ 3 ngµy §−a l−îng cÆn ®· lªn men b»ng
Lªn men cÆn l¾ng: Sau 3 kho¶ng 15 ÷ 20% dung tÝch phÇn
th¸ng chøa cÆn ®Ó g©y men
BÓ l¾ng hai vá L¾ng cÆn: Sau 3 ÷ 5 ngµy §−a l−îng cÆn ®· lªn men b»ng
Lªn men cÆn l¾ng: Sau 3 kho¶ng 15 ÷ 20% dung tÝch phÇn
th¸ng chøa cÆn ®Ó g©y men
BÓ läc kþ khÝ Tõ 2 ÷ 3 th¸ng L−u l−îng n−íc th¶i cÊp cho bÓ trong
thêi gian khëi ®éng t¨ng dÇn tõ 25%
®Õn 100% l−u l−îng thiÕt kÕ
BÓ läc sinh häc Tõ 2 ÷ 3 th¸ng cho ®Õn khi T¨ng dÇn l−u l−îng n−íc th¶i tõ 10
xuÊt hiÖn nit¬rat trong n−íc ®Õn 25% l−u l−îng thiÕt kÕ. Thêi
th¶i sau xö lý gian 1 chu kú t−íi tõ 5 ®Õn 6 phót
BÓ Aeroten Tõ 1 ®Õn 2 th¸ng cho ®Õn khi Cho bïn ho¹t tÝnh lÊy tõ n¬i kh¸c ®Ó
chØ sè bïn ®o trong b×nh sôc khÝ víi kho¶ng 30% l−u l−îng
Imhoff lµ 200 ÷ 300 ml/l n−íc th¶i trong thêi gian ®Çu. Sau ®ã
(nÕu cã bïn ho¹t tÝnh tõ n¬i t¨ng dÇn c«ng suÊt cÊp n−íc th¶i cho
kh¸c ®−a vÒ th× thêi gian nµy ®Õn khi chØ sè bïn lµ 200 ÷ 300 ml/l
gi¶m xuèng cßn tõ 2 tuÇn
®Õn 1 th¸ng)
Hå sinh häc Tõ 2 ®Õn 3 th¸ng sau khi Giai ®o¹n ®Çu cã thÓ b¬m n−íc s«ng
h×nh thµnh hÖ sinh vËt trong vµo ®Çy hå, sau ®ã x¶ n−íc th¶i dÇn
hå dÇn vµo hå
B·i läc ngËp n−íc Tõ 2 ®Õn 3 th¸ng sau khi c©y
ph¸t triÓn phÝa trªn bÒ mÆt
Trong thêi gian ®−a c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng, cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu, ph©n
tÝch n−íc th¶i ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc lµ c«ng tr×nh ®ã cã ®¶m b¶o lµm s¹ch theo yªu cÇu
hay kh«ng. Çc sè liÖu thu nhËn ®−îc trong giai ®o¹n nµy ®−îc bæ sung vµo quy
tr×nh vËn hµnh c«ng tr×nh XLNT. N−íc th¶i ®−a vÒ c«ng tr×nh trong giai ®o¹n nµy cã
l−u l−îng vµ nång ®é th¸p h¬n gi¸ trÞ thiÕt kÕ .
HiÖu qu¶ vµ thêi gian cña giai ®o¹n khëi ®éng chñ yÕu phô thuéc vµo tr×nh ®é
chuyªn m«n vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c«ng nh©n vËn hµnh. C«ng nh©n trùc tiÕp
qu¶n lý c«ng tr×nh XLNT ph¶i n¾m ®−îc çc qu¸ tr×nh c¬ b¶n diÔn ra c«ng tr×nh

34
®ã..§iÒu kiÖn qu¶n lý vËn hµnh çc c«ng tr×nh XLNT rÊt nghiªm ngÆt v× vËy ®ßi hái
ng−êi c«ng nh©n ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc cña m×nh.
.6.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý vËn hµnh mét sè c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i
Çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc vËn hµnh theo tiªu chuÈn ViÖt Nam
TCVN 5576-91 HÖ thèng cÊp tho¸t n−íc- Quy ph¹m qu¶n lý kü thuËt / 3 / vµ Quy
chuÈn HÖ thèng cÊp tho¸t n−íc trong nhµ vµ c«ng tr×nh / 4 /. Nguyªn t¾c vËn hµnh
çc c«ng tr×nh ph¶i phï hîp víi çc qu¸ tr×nh XLNT diÔn ra trong ®ã. Yªu cÇu vµ
tr×nh ®é vËn hµnh çc c«ng tr×nh XLNT phô thuéc vµo lo¹i c«ng tr×nh XLNT t¹i chç
hay lµ XLNT tËp trung.
a. Qu¶n lý vËn hµnh çc c«ng tr×nh XLNT t¹i chç. Çc c«ng tr×nh XLNT t¹i
chç nh− bÓ tù ho¹i, giÕng thÊm, b·i läc ngÇm, bÓ thu dÇu mì... ®−îc x©y dùng trong
khu«n viªn çc ng«i nhµ, çc c«ng tr×nh dÞch vô c«ng céng. Çc c«ng tr×nh XLNT
lo¹i nµy p¶i ®−îc qu¶n lý, vËn hµnh theo mét sè yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y.
Bïn cÆn trong bÓ tù ho¹i ph¶i ®−îc th−êng xuyªn lÊy ra khái bÓ tù ho¹i víi chu kú tõ
6 th¸ng ®Õn 1 n¨m. Khi lÊy bïn ph¶i ®Ó l¹i kho¶ng 20% bïn ®· lªn men ®Ó lµm måi
cho qu¸ tr×nh ph©n huû chu kú sau. Khi hót bïn, ®µu èng hót m¸y b¬m ph¶i cho
xuèng tËn ®¸y bÓ. V¸ng cÆn trong bÓ ph¶i ®−îc ph¸ vµ vít th−êng xuyªn ®Ó chèng
t¾c èng d·n n−íc th¶i. Trªn n¾p bÓ tù ho¹i kh«ng ®−îc trång c©y hoÆc x©y dùng çc
c«ng tr×nh kh¸c. NÕu mïi khã chÞu do qu¸ tr×nh lªn men axit trong bÓ bèc lªn th×
ph¶i cho thªm v«i cïng n−íc th¶i ch¶y vµo bÓ trong mét vµi ngµy.
N−íc th¶i tr−íc khi x¶ vµo giÕng thÊm ph¶i ®−îc t¸ch r¸c, çt vµ cÆn. GiÕng thÊm
®−îc b¶o d−ìng chu ®¸o b»ng çch më n¾p ra theo dâi th−êng xuyªn. NÕu kh¶ n¨ng
thÊm bÞ h¹n chÕ th× ph¶i xóc líp çt phÝa trªn röa s¹ch. Khi ®é thÊm n−íc kh«ng ®¶m
b¶o ®−îc n÷a th× ph¶i ®µo giÕng míi ë vÞ trÝ kh¸c.
DÇu, mì vµ çc lo¹i chÊt næi kh¸c ph¶i ®−îc vít th−êng xuyªn ra khái bÓ thu
dÇu mì. Sau mçi lÇn ®ãng bÓ 4 giê, cÇn röa bÓ b»ng n−íc s¹ch. L−îng n−íc röa bÓ
th«ng th−êng b»ng 15% dung tÝch h÷u Ých cña bÓ. Mì ph¶i ®−îc vít ra khái bÓ vµ
chØ ®Ó l¹i mét líp dµy kh«ng qu¸ 15 cm.
b. Çc c«ng tr×nh cña tr¹m XLNT tËp trung. Çc c«ng tr×nh cña tr¹m XLNT tËp
trung th−êng ®−îc x©y dùng hîp khèi chia thµnh hai nhãm: nhãm çc c«ng tr×nh
l¾ng kÕt hîp lªn men bïn cÆn vµ nhãm çc c«ng tr×nh xö lý sinh häc n−íc th¶i.
BÓ l¾ng hai vá (bÓ l¾ng Imhoff) bao gåm hai phÇn: m¸ng l¾ng vµ ng¨n bïn.
N−íc th¶i ch¶y vµo m¸ng l¾ng ph¶i ®−îc ph©n bè ®Òu kh¾p tiÕt diÖn ngang cña
m¸ng. PhÝa cuèi m¸ng l¾ng ph¶i cã tÊm ch¾n næi (®Æt s©u d−íi møc n−íc kho¶ng 10
- 15 cm). Çc chÊt næi, v¸ng bïn.... ph¶i ®−îc vít th−êng xuyªn. Khi líp cÆn trong
ng¨n bïn chØ çch khe hë m¸ng l¾ng 1,0m th× x¶ cÆn ®· lªn men ®ît ®Çu ra khái bÓ.
Cø sau 10 ngµy th× x¶ cÆn mét lÇn. L−îng bïn gi÷ l¹i sau mét lÇn x¶ tèi thiÓu lµ 30%
tæng l−îng bïn trong bÓ. CÆn chÝn cã ®é Èm lµ 90% vµ ®é tro cao. NÕu cã bïn næi
lªn trong vïng l¾ng hoÆc cã bät khÝ trong vïng mÆt tho¸ng cña bÓ th× ®iÒu ®ã chøng
tá qu¸ tr×nh lªn men kh«ng æn ®Þnh vµ ph¶i thùc hiÖn mét trong çc biÖn ph¸p sau
®©y:
- Thay cÆn lªn men kh«ng æn ®Þnh b»ng cÆn chÝn cña ng¨n bïn ho¹t ®éng tèt;
- Cho bÓ ngõng ho¹t ®éng mét thêi gian vµ bæ sung v«i s÷a vµo sau ®ã khuÊy
trén ®Òu.
§èi víi bÓ l¾ng hai vá kÐp ®Ó cÆn ph©n phèi ®Òu trong hai ng¨n bïn, ®Þnh kú
hai ngµy mét lÇn ph¶i thay ®æi chøc n¨ng cöa vµo vµ cöa ra cña m¸ng l¾ng.
35
§Ó bÓ läc sinh vËt lµm viÖc b×nh th−êng cÇn ph¶i:

- Th−êng xuyªn xem xÐt vµ tÈy röa thiÕt bÞ ph©n phèi n−íc;
- Th−êng xuyªn xem xÐt kho¶ng kh«ng ë ®¸y bÓ, çc kªnh dÉn vµ ph©n phèi
khÝ, çc m¸ng thu n−íc. Trong tr−êng hîp bÞ t¾c m¸ng thu th× ph¶i röa b»ng n−íc
cÊp tõ hÖ thèng cÊp n−íc vµo vµ th«ng r−¶ bÓ;
- Lo¹i trõ líp bïn thèi r÷a trªn bÒ mÆt líp vËt liÖu läc b»ng çch xóc ra vµ röa
s¹ch, sau ®ã xÕp l¹i; Th−êng xuyªn bæ sung vËt liÖu thiÕu hôt trong qu¸ tr×nh nµy;
- KiÓm tra l−îng kh«ng khÝ cÊp vµo bÓ, hiÖu suÊt th«ng giã... b»ng çch ph©n
tÝch mÉu n−íc (x¸c ®Þnh çc chØ tiªu ho¸ lý nh− pH, «xy hoµ tan...).
§èi víi bÓ aeroten, ®iÒu kiÖn ®Ó bÓ lµm viÖc æn ®Þnh lµ ph¶i ®ñ bïn ho¹t tÝnh.
Nång ®é thÓ tÝch bïn ho¹t tÝnh, x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®o trong èng Imhoff,
ph¶i trªn 200ml/l th× bÓ míi cã thÓ ho¹t ®éng ®−îc. Khi nång ®é thÓ tÝch bïn ho¹t
tÝnh tõ 300 ®Õn 600 ml/l th× bÓ ho¹t ®éng tèt. Hµm l−îng «xy hoµ tan trong bÓ
aeroten ph¶i th−êng xuyªn ®−îc ®¶m b¶o tõ 2 ®Õn 4mg/l. §Ó çc qu¸ tr×nh sinh ho¸
trong aeroten diÔn ra æn ®Þnh, çc m¸y b¬m bïn vµ m¸y sôc khÝ ph¶i lµm viÖc ®¹t
c«ng suÊt yªu cÇu vµ liªn tôc. N−íc th¶i vµ bïn ho¹t tÝnh ph¶i ®−îc trén ®Òu t¹i tÊt c¶
mäi vÞ trÝ trong bÓ. HiÖu qu¶ XLNT trong bÓ ®−îc x¸c ®Þnh qua çc chØ tiªu chÊt
l−îng n−íc, nång ®é «xy hoµ tan, liÒu l−îng bïn ho¹t tÝnh. Khi t¶i l−îng h÷u c¬
(BOD) trong bÓ t¨ng, bïn ho¹t tÝnh cã thÓ bÞ tr−¬ng, dÔ t¹o thµnh çc h¹t nhá, rêi r¹c
vµ khã l¾ng. Trong bïn xuÊt hiÖn nhiÒu vi sinh vËt h×nh sîi. Khi «xy kh«ng ®ñ hoÆc
cã chÊt ®éc h¹i trong n−íc th¶i, hiÖn t−îng nµy còng th−êng x¶y ra. Mét sè biÖn
ph¸p kh¾c phôc hiÖn t−îng bïn tr−¬ng nh− sau:
- T¨ng c−êng sôc khÝ;
-X¶ bïn d−;
- T¹m thêi gi¶m t¶i träng thuû lùc cña bÓ;
-Pha lo·ng n−íc th¶i b»ng n−íc s«ng, hå;
- Th¸o kiÖt, cä s¹ch vµ x¶ ®ît n−íc th¶i míi vµo bÓ.
Tr−êng hîp bïn ho¹t tÝnh trong bÓ aeroten bÞ næi cã thÓ do t¶i l−îng h÷u c¬ qu¸
thÊp dÉn ®Õn qu¸ tr×nh nit¬rat ho¸ x¶y ra. Trong bÓ l¾ng ®ît hai l¹i diÔn ra qu¸ tr×nh
khö nit¬rat, kÌm theo viÖc næi bät khÝ nit¬. MËt ®é bïn gi¶m xuèng ®Õn møc bïn cã
thÓ næi lªn mÆt n−íc vµ trµn ra khái bÓ l¾ng ®ît hai. §Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng bïn
næi, cÇn gi¶m thêi gian sôc khÝ vµ cä röa bïn ë ®¸y vµ thµnh bÓ l¾ng ®ît hai.
§èi víi çc lo¹i aeroten thæi khÝ kÐo dµi, yªu cÇu vËn hµnh vµ b¶o d−ìng rÊt
nghiªm ngÆt. V× vËy çc c«ng tr×nh nµy ®ßi hái ph¶i cã c«ng nh©n tr×nh ®é cao theo
dâi, qu¶n lý. Kªnh «xy ho¸ tuÇn hoµn, mét d¹ng aeroten thæi khÝ kÐo dµi, cã nång
®é thÓ tÝch bïn ho¹t tÝnh tuÇn hoµn d−íi 200ml/l. Bïn thõa ph¶i th−êng xuyªn ®−a ra
khái m−¬ng. ViÖc x¶ bïn vµ th¸o kiÖt m−¬ng nªn lµm trong mïa nãng ®Ó bïn ho¹t
tÝnh míi h×nh thµnh nhanh h¬n. Çc thiÕt bÞ c¬ khÝ nh− m¸y khuÊy, guång quay, m¸y
b¬m, van, kho¸... ph¶i th−êng xuyªn b¶o d−ìng, b«i dÇu mì...
Trong tr¹m XLNT ph¶i cã phßng thÝ nghiÖm ph©n tÝch n−íc ®Ó kiÓm tra hiÖu
qu¶ lµm viÖc cña çc c«ng tr×nh. §èi víi çc tr¹m XLNT c«ng suÊt d−íi 1400m3
/ngµy th× mÉu n−íc cã thÓ ®−îc kiÓm nghiÖm t¹i çc phßng ph©n tÝch n−íc cña c¬
quan qu¶n lý m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng. Çc chØ tiªu ph©n tÝch th−êng lµ l−u l−îng pH,
nång ®é «xy hoµ tan, hµm l−îng cÆn l¬ löng, BOD, ®é kiÒm, liÒu l−îng bïn ho¹t
tÝnh, nång ®é thÓ tÝch bïn ho¹t tÝnh, hµm l−îng nit¬rat, nit¬ am«n, photphat, fecal
coliform ... trong n−íc th¶i dßng vµo, dßng ra vµ ngay t¹i çc c«ng tr×nh XLNT.
36
C«ng nh©n vËn hµnh çc c«ng tr×nh XLNT ph¶i ®−îc h−íng dÉn vÒ quy tr×nh
vËn hµnh çc c«ng tr×nh, çc nguyªn t¾c vÒ an toµn lao ®éng vµ phßng ch¸y, ch÷a
ch¸y, çc biÖn ph¸p phßng ngõa vµ kh¾c phôc sù cè ... Çc çn bé kü thuËt cña tr¹m
cã nhiÖm vô:
- B¶o ®¶m chÕ ®é lµm viÖc b×nh th−êng cña tõng c«ng tr×nh vµ cña toµn tr¹m;
- B¶o ®¶m viÖc söa ch÷a th−êng kú vµ söa ch÷a lín çc c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ;
- Theo dâi viÖc ghi sæ trùc cña c«ng nh©n vËn hµnh c«ng tr×nh;
- LËp çc b¸o ço kü thuËt vÒ qu¶n lý c«ng tr×nh hµng th¸ng vµ hµng n¨m;
- B¶o qu¶n çc hå s¬ kü thuËt tÊt c¶ çc c«ng tr×nh vµ bæ sung çc tÝnh n¨ng kü
thuËt çc thiÕt bÞ, c«ng tr×nh vµo çc hå s¬ nµy trong qu¸ tr×nh qu¶n lý;
- Nghiªn cøu chÕ ®é ho¹t ®éng cña tõng c«ng tr×nh ®Ó hoµn thiÖn vµ c¶i tiÕn
quy tr×nh vËn hµnh, b¶o d−ìng ...
- Tæ chøc çc líp häc n©ng cao tr×nh ®é cho c«ng nh©n, giíi thiÖu çc nguyªn
t¾c vÒ an toµn lao ®éng, phßng ch¸y, ch÷a ch¸y ...
.6.3.X¸c ®Þnh chi phÝ qu¶n lý vµ vËn hµnh çc tr¹m XLNT quy m« võa vµ nhá.
Çc tr¹m XLNT quy m« võa vµ nhá phï hîp víi viÖc xö lý n−íc th¶i ph©n t¸n
hoÆc xö lý n−íc th¶i t¹i chç. C«ng t¸c vËn hµnh kü thuËt cña çc c«ng tr×nh XLNT
quy m« võa vµ nhá kh«ng phøc t¹p vµ kh«ng ®ßi hái tr×nh ®é cao nh− ®èi víi çc
tr¹m XLNT c«ng suÊt lín. Tuy nhiªn chi phÝ ®Çu t− x©y dùng vµ chi phÝ qu¶n lý
vËn hµnh çc tr¹m nhá xÐt trªn tæng thÓ ®« thÞ th× cã thÓ cao h¬n çc chi phÝ cña
tr¹m XLNT c«ng suÊt lín. MÆt kh¸c, ®èi víi hÖ thèng tho¸t n−íc ph©n t¸n, mçi tr¹m
XLNT cã mét c«ng nghÖ riªng nªn viÖc qu¶n lý vµ vËn hµnh kh«ng ®−îc thèng
nhÊt, kiÓm so¸t chÊt l−îng n−íc còng gÆp khã kh¨n. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn ViÖt
nam vµ çc n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ph©n t¸n vµ xö lý
n−íc th¶i t¹i chç phï hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t− theo tõng giai ®o¹n còng nh− ®iÒu
kiÖn tù nhiªn cña m×n.
Khi x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tr¹m XLNT cÇn ph¶i x¸c ®Þnh suÊt ®Çu t−
tÝnh cho mét m3 n−íc th¶i hoÆc tÝnh cho mét ng−¬× d©n mµ hÖ thèng tho¸t n−íc
phôc vô. Song còng rÊt khã dÉn ra ®−îc çc gi¸ trÞ tæng qu¸t do çc kho¶n chi phÝ
lu«n thay ®æi do gi¸ c¶ biÕn ®éng, møc thuÕ kh«ng æn ®Þnh vµ ®iÒu kiÖn mçi ®Þa
ph−¬ng, mçi khu vùc mét kh¸c. Chi phÝ ®Çu t− còng phô thuéc vµo c«ng suÊt hÖ
thèng tho¸t n−íc vµ c«ng nghÖ triÓn khai. Mèi quan hÖ gi÷a møc ®é XLNT yªu cÇu
vµ chi phÝ xö lý tÝnh cho mét m3 n−íc th¶i ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh .21 sau ®©y.
Chi phÝ C
4
Xö lý triÖt ®Ó Khö BOD,N vμ P
3
2
Xö lý bËc hai Xö lý bËc hai
1 b»ng bïn ho¹t tÝnh
Xö lý bËc 1
30 70 100
E ,% BOD ®−îc khö
H×nh .21. BiÓu ®å quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ hiÖu qu¶ XLNT.
37
Chi phÝ ®Çu t− ®−îc lËp theo nguyªn t¾c lËp hå s¬ dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n cã
tÝnh ®Õn tÊt c¶ çc yÕu tè nh− diÖn tÝch ®Êt x©y dùng, chuÈn bÞ mÆt b»ng, san nÒn vµ
h¹ mùc n−íc ngÇm,x©y l¾p c«ng tr×nh, çc thiÕt bÞ l¾p ®Æt, ho¸ chÊt vµ ®iÖn n¨ng ®Ó
vËn hµnh ch¹y thö , çc chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n kh¸c vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Chi
phÝ x©y dùng gi÷a çc çc c«ng tr×nh XLNT x©y dùng hîp khèi vµ kh«ng hîp khèi
còng kh¸c nhau rÊt nhiÒu. Khi x©y dùng hîp khèi çc c«ng tr×nh, diÖn tÝch ®Êt x©y
dùng gi¶m nh−ng chi phÝ cho kÕt cÊu c«ng tr×nh l¹i t¨ng lªn rÊt nhiÒu. KÕt hîp çc
ao hå, ®ång ruéng , b·i ®Êt cã s½n ®Ó XLNT th× gi¸ thµnh x©y dùng tr¹m sÏ gi¶m ®i
rÊt nhiÒu. Trong ®iÒu kiÖn cho phÐp , sau khi qua bÓ tù ho¹i, nÕu n−íc th¶i xö lý t¹i
chç trong ao hå sinh vËt, b·i läc ngÇm, giÕng thÊm ... th× chi phÝ ®Çu t− x©y dùng sÏ
gi¶m ®i rÊt nhiÒu.Gi¸ thµnh xö lý n−íc th¶i bao gåm chi phÝ khÊu hao vµ chi phÝ
qu¶n lý. Chi phÝ khÊu hao lµ cè ®Þnh . Ng−êi ta th−êng lÊy chi phÝ khÊu hao trung
b×nh lµ 2,5% cho çc c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i. §èi víi c«ng tr×nh
trªn mÆt ®Êt chi phÝ khÊu hao lÊy lµ 1,25% vµ c«ng tr×nh d−íi mÆt ®Êt lµ 5% chi phÝ
®Çu t−. §èi víi çc c«ng tr×nh XLNT hîp khèi gi¸ thµnh xö lý cã thÓ ph©n bè nh−
sau / 6 /:
-Chi phÝ khÊu hao : 20-30%
-Chi phÝ n¨ng l−îng ( ®iÖn , gas...): 25-40%;
-Chi phÝ ho¸ chÊt : 10-15%;
-Chi l−¬ng vµ çc phô phÝ kh¸c : 30-50%;
-Söa ch÷a th−êng kú vµ b¶o d−ìng thiÕt bÞ: 5-10%.
Quy m« c«ng tr×nh cµng nhá, sè ng−êi sö dông tr¹m XLNT cµng Ýt th× chi phÝ
x©y dùng vµ chi phÝ qu¶n lý tÝnh cho mét ng−êi d©n hoÆc cho mét mÐt khèi n−íc
th¶i xö lý cµng t¨ng. Chi phÝ vËn hµnh, qu¶n lý çc c«ng tr×nh XLNT lµ yÕu tè cÇn
ph¶i tÝnh ®Õn khi lùa chän d©y chuyÒn c«ng nghÖ XLNT. Çc biÓu thøc x¸c ®Þnh
gi¸ thµnh xö lý mét mÐt khèi n−íc th¶i ®« thÞ C , ®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së tæng hîp
çc sè liÖu vÒ chi phÝ vËn hµnh çc tr¹m XLNT cña çc dù ¸n trong vµ ngoµi n−íc
trong nhiÒu n¨m qua / 7, 8/, nh− sau.
-XLNT bËc 1 trong bÓ l¾ng vµ khö trïng n−íc th¶i:
C=10,2Q-0,36 ,cent/m3 ( .9)
-XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc vµ khö trïng n−íc th¶i víi hiÖu suÊt xö
lý < 90% khi BOD5 cña n−íc th¶i ban ®Çu d−íi 250 mg/l :
C=23,8.Q-0,36 , cent/m3 ( .10)
-XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc vµ khö trïng n−íc th¶ivíi hiÖu suÊt xö
lý < 90% khi BOD5 cña n−íc th¶i ban ®Çu tõ 250 ®Õn 500 mg/l :
C=34,8.Q-0,37 , cent/m3 ( .11)
-XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc vµ khö trïng n−íc th¶i víi hiÖu suÊt xö
lý >90% khi BOD5 cña n−íc th¶i ban ®Çu d−íi 250 mg/l :
C=34.Q-0,36 , cent/m3 ( .12)
-XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc vµ khö trïng n−íc th¶ivíi hiÖu suÊt xö
lý < 90% khi BOD5 cña n−íc th¶i ban ®Çu tõ 250 ®Õn 500 mg/l :
C=46,8.Q-0,37 , cent/m3 ( .13)
38
-XLNT trong hå sinh vËt :

C=1,76.Q-0,41 , cent/m3 ( .14)
Trong çc biÓu thøc trªn ®©y C lµ gi¸ thµnh xö lý 1m3 n−íc th¶i tÝnh theo cent vµ Q
lµ c«ng suÊt tr¹m XLNT tÝnh theo ngh×n m3/ngµy.
Chi phÝ nh©n c«ng N, ®« la Mü/n¨m , bao gåm l−¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp vËn
hµnh c«ng tr×nh, chi phÝ gi¸m s¸t, chi phÝ hµnh chÝnh, b¶o hiÓm x· héi, c«ng t¸c
phßng thÝ nghiÖm ..., theo Tæ chøc B¶o vÖ m«i tr−êng Mü EPA/ 28 / , x¸c ®Þnh nh−
sau:
N =8,31.Q0,717 ( .15)
Trong ®ã: Q- l−u l−îng n−íc th¶i trung b×nh trong ngµy, m3/ngµy.
Gi¸ thµnh x©y dùng vµ chi phÝ qu¶n lý vËn hµnh çc c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ
xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t theo nghiªn cøu cña Tæ chøc B¶o vÖ m«i tr−êng Mü ( EPA)
/ 28 / ®−îc nªu trong b¶ng .19 sau ®©y.
B¶ng .19. Gi¸ thµnh x©y dùng vµ chi phÝ qu¶n lý, vËn hµnh çc c«ng tr×nh
tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ theo nghiªn cøu cña EPA.
C«ng tr×nh Gi¸ thµnh x©y dùng C Chi phÝ vËn hµnh, Thêi h¹n
qu¶n lý M phôc vô T
Cèng tho¸t n−íc tù ch¶y 4.512Q0,568 97Q0,301 50
Tr¹m b¬m chuyÓn bËc 0,00004Q2+34Q+316.261 0,80Q+18.526 15
Xö lý s¬ bé b»ng bÓ l¾ng çt 674Q0,611 0,96Q+25.038 30
vµ thiÕt bÞ ch¾n r¸c
Xö lý s¬ bé b»ng bÓ l¾ng çt 531Q0,616 0,96Q+25.038 30
vµ kh«ng cã thiÕt bÞ ch¾n r¸c
L¾ng ®ît mét cã b¬m bïn -0,00002Q2+19,29Q 1,69Q+11.376 50
+220.389
BÓ aeroten truyÒn thèng 72Q+368.043 4,58Q+36.295 40
BÓ aeroten cã ng¨n khö nit¬ 90Q+612.777 93Q0,834 40
BÓ l¾ng ®ît hai sau aeroten 2941Q0,609 3,32Q+5.842 40
BÓ läc sinh häc cao t¶i -0,00007Q2+56,89Q 278Q0,505 50
+244,791
BÓ l¾ng ®ît hai sau bÓ läc -0,0000Q2+44,77Q -0,000003Q2+5,2Q 40
sinh häc cao t¶i (kÓ c¶ b¬m +323.702 +5733
tuÇn hoµn)
Ng¨n nitrat ho¸ vµ bÓ l¾ng -0,00006Q2+77Q+636.567 -0,000005Q2+3Q 40
+52.683
Ng¨n khö nitrat vµ bÓ l¾ng -0,00004Q2+45Q+398.838 14,5Q+61.827 40
HÖ thèng clorat¬ khö trïng 795Q0,958 -0,000001Q2 + 15
2,36Q+24.813
Tr¹m b¬m bïn -0,0000Q2+44,77Q -0,000003Q2 10
+323.702 +5,2Q+5733
39
BÓ nÐn bïn träng lùc 177Q0,68 -0,0000003Q2 50

+0,18Q+4136
BÓ æn ®Þnh hiÕu khÝ bïn -0,00002Q2+23,7Q 8,54Q0,916 40
+208.627
S©n ph¬i bïn 89Q0,854 -0,00002Q2 20
+2,57Q+8003
ThiÕt bÞ Ðp läc bïn cÆn 10.255Q0,481 3165Q0,348 15
2
Çc c«ng tr×nh phô trî kh¸c 1438Q0,567 -0,000003Q 50
+1,97Q+57.349
Ghi chó : Q- l−u l−îng n−íc th¶i trung b×nh trong ngµy, m3/ngµy; C- gi¸ thµnh x©y
dùng (x©y l¾p vµ thiÕt bÞ ) cña c«ng tr×nh, ®« la Mü; M- chi phÝ qu¶n lý vµ vËn hµnh c«ng
tr×nh, ®o la Mü/n¨m; T-thêi gian ho¹t ®éng cña c«ng tr×nh, n¨m.
Tμi liÖu tham kh¶o ch−¬ng .

1. Bé Khoa häc,C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng. Çc tiªu chuÈn Nhµ n−íc ViÖt nam vÒ m«i
tr−êng.TËp 1: ChÊt l−îng n−íc. NXB Khoa häc vµ Kü thuËt,1995.
2. Bé X©y dùng. 20TCN 51-84: Tho¸t n−íc, m¹ng l−íi bªn ngoµi vµ c«ng tr×nh-Tiªu
chuÈn thiÕt kÕ. NXB X©y dùng, Hµ néi, 1989.
3. TCVN5576-91.HÖ thèng cÊp tho¸t n−íc-Quy ph¹m qu¶n lý kü thuËt. Hµ néi, 1992.
4. Bé X©y dùng. Quy chuÈn hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc trong nhµ vµ c«ng tr×nh. NXB X©y
dùng, Hµ néi, 2000.
5. TCXD 188: 1996. N−íc th¶i -Tiªu chuÈn th¶i. NXB X©y dùng,1996.
6. Grul¬ I. C«ng tr×nh lµm s¹ch n−íc th¶i lo¹i nhá. NXB X©y dùng,Hµ néi, 1985.
7. TrÇn §øc H¹. B¸o ço ®Ò tµi NCKH B94-16-6D-37.M« h×nh çc tr¹m xö lý n−íc th¶i
c«ng suÊt nhá trong ®iÒu kiÖn ViÖt nam. Tr−êng §¹i häc X©y dùng,Hµ néi, 1995.
8. TrÇn §øc H¹. B¸o ço ®Ò tµi NCKH B96-34-06 Xö lý n−íc th¶i vµ phÕ th¶i r¾n bÖnh
viÖn. Tr−êng §¹i häc X©y dùng, Hµ néi, 1998.
9. Hoµng HuÖ. Xö lý n−íc th¶i.NXB X©y dùng, Hµ néi,1996.
10. TrÞnh Xu©n Lai.TÝnh to¸n thiÕt kÕ çc c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i.NXB X©y dùng,2000.
11. TrÇn HiÕu NhuÖ, L©m Minh TriÕt.Xö lý n−íc th¶i. Tr−êng §¹i häc X©y dùng,1978.
12. TrÇn HiÕu NhuÖ. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc. Tr−êng §¹i häc X©y
dùng, 1990.
13. Uû ban Nhµ n−íc Liªn x« vÒ x©y dùng. Tho¸t n−íc - HÖ thèng tho¸t n−íc bªn ngoµi vµ
c«ng tr×nh ( Quy ph¹m CΗIIΠ 2.04.03-85CΗIIΠ 2.04.03-85 ). Matsc¬va,1986 (tiÕng
Nga).
14. Karelin Ia.A. Jucèp D.D. Jucèp V.N.Repin B.N. Xö lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp trong
aeroten.NXB X©y dùng , Matsc¬va ,1973 ( tiÕng Nga).
15. Siph¬rin X.M. Tho¸t n−íc.NXB §¹i häc,Matsc¬va,1970 ( tiÕng Nga).
16. Sinhep O.P.T¨ng c−êng xö lý sinh häc n−íc th¶i.NXB Kü thuËt , KiÐp,1983( tiÕng Nga).
17. Jac«vlev X.V.Karelin J.A. vµ çc ng−êi kh¸c. Tho¸t n−íc.NXB X©y dùng
Matsc¬va,1975 (tiÕng Nga).
18. BS 629/:1983.British Standard Code of practice for Design and installation of small
sewage treatment works and cesspools. BSI,London,1983.

40
19. Barnes D.,Wilson F. The Design and Operation of Small Sewage Works . E and F.N.
Spon, London,1976.
20. Decentralised Wastewater Treatment in Developing Countries ( DEWATS). BORDA,
Bremen,1998.
21. Degremont. Water Treatment Handbook. Paris,1979.
22. Eckenfelder W.W.Activated Sludge Treatment of Industrial Wastewater . Eckenfelder
Inc., Tennessee, 1975.
23. Mara D.D. Sewage Treatment in Hot Climates. ELBS,1975.
24. Mark.J. Hammer .Water and Wastewater Technology .Prentice Hall
International,Inc.,1996.
25. Melcalf and Eddy Inc. Wastewater Engineering: Treatment, Disposal and Reuse, 3rd
edition, McGraw-Hill,Inc.,New York ,1991.
26. Robert A.Corbitt. Standard Handbook of Environmental Engineering. McGraw -Hill,
Inc., New York,1990.
27. Ronal L. Droste. Theory and Practice of Water and Wastewater Treatment. John
Wiley&Sons,Inc. New York,1997.
28. Syed R. Qasim. Wastewater treatment plants. Technomic Publishing Co.Inc..1999.
29. The Handbook on Water Treatment. Kemira Kemi AB,Helsingborg,1998.
30. US EPA. Design Manual : On-site wastewater treatment and disposal systems. EPA
625/1-80-012, Office of water program operation . Washinton D. C., 1980.
31. US EPA. Manual : Wastewater treatment / Disposal for Small Communities.Washinton
D. C., 1980.
32. US EPA. Operation of Wastewater Treatment Plant . EPA Office of water program
operation. Washinton D. C., 1980.
33. Veestra Ir.S.Wastewater Treatment. ZHE-DELF , 1995.
34. Techniques et economie de l'epuration deseaux rÐsiduaires. Cahiers techniques de la
prÐventation des pollutions, Paris, 1980.

41
Phô lôc 1.
TCVN 6772:2000-ChÊt l−îng n−íc -N−íc th¶i sinh ho¹t -Giíi h¹n «
nhiÔm cho phÐp
Water Quality - Domestic Wastewater Standards
1.Ph¹m vi ¸p dông: Tiªu chuÈn ¸p dông ®èi víi n−íc th¶i sinh ho¹t çc lo¹i c¬ së
dÞch vô, c¬ së c«ng céng vµ chung c− khi x¶ vµo çc vïng n−íc quy ®Þnh ë nh÷ng n¬i
ch−a cã HTTN vµ XLNT tËp trung.
2.Giíi h¹n « nhiÔm cho phÐp:
B¶ng 1. Th«ng sè « nhiÔm vµ giíi h¹n cho phÐp
TT Th«ng sè Gi¸ trÞ giíi h¹n

Møc I Møc II Møc III Møc IV Møc V
1 pH 5-9 5-9 5-9 5-9 5-9
2 BOD5, mg/l 30 30 40 50 200
3 ChÊt r¾n l¬ löng, mg/l 50 50 60 100 100
4 ChÊt r¾n cã thÓ l¾ng, mg/l 0,5 0,5 0,5 0,5 KQ§
5 Tæng chÊt r¾n hoµ tan, mg/l 500 500 500 500 KQ§
6 Sun phua(theo H2S), mg/l 1,0 1,0 3,0 4,0 KQ§
7 Nit¬r¸t (NO3-), mg/l 30 30 40 50 KQ§
8 DÇu mì (thùc phÈm), mg/l 20 20 20 20 100
9 Phosphat (PO43-), mg/l 6 6 10 10 KQ§
10 Coliform, MPN/100ml 1.000 1.000 5.000 5.000 10.000
Ghi chó:KQ§- Kh«ng quy ®Þnh gi¸ trÞ;
Çc møc I,II,III,IV vµ V: theo lo¹i h×nh vµ quy m« c«ng tr×nh dÞch vô nh− sau.
B¶ng 2. Çc møc ¸p dông ®èi víi çc c¬ së dÞch vô , c«ng céng vµ khu chung c−.
Lo¹i h×nh Quy m« Møc ¸p dông Ghi chó

theo b¶ng 1
1.Kh¸ch s¹n D−íi 60 phßng Møc III
Tõ 60 ®Õn 200 phßng Møc II
Trªn 200 phßng Møc I
2.Nhµ trä, nhµ kh¸ch Tõ 10 ®Õn 50 phßng Møc IV
Tõ 50 ®Õn 250 phßng Møc III
Trªn 250 phßng Møc II
3.BÖnh viÖn nhá, tr¹m x¸ Tõ 10 ®Õn 30 gi−êng Møc II Ph¶i khö trïng
Trªn 30 gi−êng Møc I n−íc th¶i
4.BÖnh viÖn ®a khoa Møc I
5.Trô së çc c¬ quan hµnh Tõ 5.000 ®Õn 10.000m2 Møc III DiÖn tÝch tÝnh lµ
chÝnh, v¨n phßng ®¹i diÖn... Tõ 10.000 ®Õn 50.000m2 Møc II khu vùc lµm viÖc
Trªn 50.000 m2 Møc I
6.Tr−êng häc, viÖn nghiªn Tõ 5.000 ®Õn 25.000m2 Møc II
cøu vµ çc c¬ së t−¬ng tù Trªn 25.000 m2 Møc I
7.Cöa hµng b¸ch ho¸, siªu Tõ 5.000 ®Õn 25.000 m2 Møc II
42
thÞ Trªn 25.000 m2 Møc I

8.Chî thùc phÈm t−¬i sèng Tõ 500 ®Õn 1.000 m2 Møc IV
Tõ 1.000 ®Õn 1.500 m2 Møc III
Tõ 1.500 ®Õn 25.000 m2 Møc II
2
Trªn 25.000 m Møc I
9.Nhµ hµng ¨n uèng, nhµ ¨n D−íi 100 m2 Møc V
c«ng céng, cöa hµng thùc Tõ 100 ®Õn 250 m2 Møc IV
phÈm Tõ 250 ®Õn 500 m2 Møc III
2
Tõ 500 ®Õn 2.500 m Møc II
Trªn 2.500 m2 Møc I
10.Khu chung c− D−íi 100 c¨n hé Møc III
Tõ 100 ®Õn 500 c¨n hé Møc II
Trªn 500 c¨n hé Møc I
Ghi chó: §èi víi çc th«ng sè kh«ng cã trong b¶ng 1 th× nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña nã
®−îc x¸c ®Þnh theo TCVN 5945-1995.

43
Phô lôc 2.
TCXD 188:1996- N−íc th¶i ®« thÞ - Tiªu chuÈn th¶i
Urban Wastewater - Discharge Standards
1.Ph¹m vi øng dông: Tiªu chuÈn nµy quy ®Þnh nång ®é giíi h¹n cho phÐp cña çc
chÊt « nhiÔm chñ yÕu cã trong n−íc th¶i ®« thÞ khi x¶ vµo nguån n−íc mÆt phôc vô lµm
nguån cung cÊp cho tr¹m xö lý n−íc n−íc ¨n uèng vµ sinh ho¹t ( nguån lo¹i A ) vµ vµo
HTTN chung cña thµnh phè ( nguån lo¹i B).
2. Gi¸ trÞ giíi h¹n çc th«ng sè « nhiÔm trong n−íc th¶i ®« thÞ.
TT Th«ng sè §¬n vÞ Gi¸ trÞ giíi h¹n

Lo¹i A Lo¹i B
o
1 NhiÖt ®é C 40 40
2 pH 6-9 5-9
3 §é mµu §é Pt/Co 20 50
4 §é ®ôc NTU 50 100
5 Tæng chÊt r¾n l¬ löng (SS) mg/l 50 100
6 Tæng chÊt r¾n hoµ tan mg/l 1.000 3.000
7 COD mg/l 50 100
8 BOD5 mg/l 20 50
9 Clorua (Cl-) mg/l 250 1.000
10 Sunph¸t ( SO42-) mg/l 200 1.000
11 Nit¬rit ( NO2-) mg/l 0,1 2,0
-
12 Nit¬rat (NO3 ) mg/l 50 -
13 DÇu mì kho¸ng mg/l 0,001 1,0
14 Clo d− mg/l 1,0 2,0
15 Coliform MPN/100ml 5.000 10.000
Ghi chó: Nång ®é giíi h¹n cña çc chØ tiªu « nhiÔm kh¸c kh«ng nªu trong b¶ng nµy cã thÓ
x¸c ®Þnh theo TCVN 5945-1995.

44
Phô lôc 3.
Nång ®é giíi h¹n mét sè chØ tiªu « nhiÔm
trong çc thuû vùc n−íc mÆt theo quy ®Þnh
cña Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vμ M«i tr−êng.
TT Th«ng sè TCVN 5942-1995 TCVN TCVN TCVN

Lo¹i A Lo¹i B 5943-1995 6774:2000 6773:2000
1 pH 6-8,5 5,5-9 6,5-8,5 6,5-8,5 5,5-8,5
2 BOD5, mg/l 4 25 20 10
3 COD, mg/l 10 35
4 ¤ xy hoµ tan, mg/l 6 2 4 5 2
5 ChÊt r¾n l¬ löng (SS), 20 80 25 100
mg/l
6 Amoni¾c ( tÝnh theo N), 0,05 1 0,1 1,49(pH=6,5)
mg/l 0,93(pH=8)
7 Nit¬rat( tÝnh theo N), 10 15
mg/l
8 Nit¬rit ( tÝnh theo N), 0,01 0,05
mg/l
9 DÇu mì, mg/l kh«ng 0,3 kh«ng kh«ng
10 ChÊt tÈy röa, mg/l 0,5 0,5
11 S¾t, mg/l 1 2 0,1
12 Xianua, mg/l 0,01 0,05 0,01 0,005
13 Asen, mg/l 0,05 0,1 0,05 0,02 0,05-0,1
14 Phenol tæng sè, mg/l 0,001 0,02 0,001
15 Tæng ho¸ chÊt b¶o vÖ 0,15 0,15 0,05
thùc vËt, mg/l
16 Tæng chÊt r¾n hoµ tan, 1.000 Theo chØ sè
mg/l SAR
17 Coliform, MPN/100 ml 5.000 10.000 1.000 200
cho vïng
trång rau
Ghi chó: TCVN 5942-1995-ChÊt l−îng n−íc-Tiªu chuÈn ch¸t l−îng n−íc mÆt ( lo¹i A-
nguån cung cÊp n−íc cho tr¹m xö lý n−íc cÊp, lo¹i B- nguån cung cÊp n−íc cho çc môc
®Ých kh¸c ); TCVN 5943-1995 - ChÊt l−îng n−íc - Tiªu chuÈn chÊt l−îng n−íc biÓn ven bê
( tr−êng hîp dïng lµm b·i t¾m); TCVN 6774:2000-ChÊt l−îng n−íc-ChÊt l−îng n−íc ngät
b¶o vÖ ®êi sèng thuû sinh; TCVN 6773:2000-ChÊt l−îng n−íc- ChÊt l−îng n−íc dïng cho
thuû lîi.

45

46

XLNT Quy Mo Nho

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

XLNT Quy Mo Nho

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PGS.

C«ng nghÖ vμ c«ng tr×nh Xö lý n−íc th¶i quy m« nhá

.1. §Æc ®iÓm hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i quy m« nhá.

.1.1.HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i ph©n t¸n .

Nguån n−íc s¹ch bæ cËp ®Ó pha lo·ng

GiÕng t¸ch n−íc

L−u vùc 1 N−íc m−a Hå 1

GiÕng t¸ch n−íc

GiÕng t¸ch n−íc

L−u vùc i N−íc m−a Hå i

H×nh .1 S¬ ®å nguyªn t¾c tæ chøc tho¸t n−íc vµ XLNT ph©n t¸n .

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

.1.2. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i côc bé.

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Khu vùc Th¸i phiªn

Khu vùc Êp Chi l¨ng

N−íc th¶i BÓ tù ho¹i B·i läc ngÇm

Khu vùc hå Xu©n h−¬ng Hå Xu©n h−¬ng

Khu vùc suèi Cam ly

Khu vùc trung t©m

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Nguån n−íc th¶i tõ c¸c ng«i nhµ

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

K ch = 1,5 + 2,5 Qtb ( ..2).

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Th«ng sè T¶i l−îng , Nång ®é* , mg/l

Fecal coliform 107-109***

ChØ tiªu Nång ®é

.3. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i .

.3.1. Møc ®é xö lý n−íc th¶i

TT Th«ng sè Gi¸ trÞ giíi h¹n

N−íc th¶i c¸c

N−íc th¶i khu d©n c− KiÓm so¸t theo

KiÓm so¸t theo tiªu chuÈn

§iÓm kiÓm tra

KiÓm so¸t theo

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Khö trïng diÖn vi khuÈn

T¸ch c¸c chÊt h÷u c¬ trong

Khö c¸c chÊt dinh d−ìng (N-P) vμ khö trïng

Tù lμm s¹ch cña X¶ n−íc th¶i ra nguån vμ t¨ng

H×nh .6. C¸c b−íc xö lý n−íc th¶i ®« thÞ

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

TT §èi t−îng tho¸t n−íc Nguån tiÕp nhËn Møc ®é XLNT

.3.2. Lùa chän ph−¬ng ph¸p vµ c«ng tr×nh XLNT.

Xö lý sinh häc b»ng mμng sinh vËt

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Nguån tiÕp nhËn

Xö lý sinh häc Khö trïng S«ng hå

Nguån tiÕp nhËn

N−íc th¶i kh¸ch s¹n

Xlý c¬ häc Xö lý sinh häc Khö trïng

.4.Mét sè c«ng tr×nh ®Æc tr−ng xö lý n−íc th¶i quy m« nhá.

H×nh .8.S¬ ®å cÊu t¹o bÓ tù ho¹i

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

B¶ng .7. ThÓ tÝch bÓ tù ho¹i cña nhµ ë

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

Dung tÝch c«ng KÝch th−íc bÓ ,m

BÓ tù ho¹i tiÕp Hµo hÊp phô, hµo

H×nh .9. S¬ ®å øng dông bÓ tù ho¹i ®Ó XLNT t¹i chç.

.4..2. GiÕng thÊm vµ b·i läc ngÇm.

(Copyright © Vietnam Water Forum - www.VinaWater.org)

H×nh .11. S¬ ®å cÊu t¹o giÕng thÊm.