Tuaàn: 1 NS:

Tieát: 1 Chương I: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Bài 1: GEN, MÃ DI TRUYỀN VÀ QUÁ TRÌNH NHÂN ĐÔI CỦA ADN

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Trình baøy ñöôïc khái niệm, caáu truùc chung cuûa gen vaø neâu ñöôïc 2 loaïi gen
chính.
- Giaûi thích ñöôïc maõ di truyeàn laø maõ boä ba vaø neâu ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa
maõ di truyeàn
- Moâ taû quaù trình töï nhaân ñoâi cuûa ADN ôû E.coli
- So sánh điểm khác nhau về cơ chế nhân đôi ADN giữa sinh vật nhân thực và sinh vật nhân sơ.
2. Kyõ naêng:
Phaùt trieån naêng löïc quan saùt, phaân tích, so saùnh, khaùi quaùt hoùa.
3. Thaùi ñoä:
Yêu thích nghiên cứu về di truyền học
II. PHÖÔNG TIEÄN:
1. Chuaån bò cuûa giaùo vieân:
Tranh veõ: H 1.1, H1.2.
2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh:
Xem lại kiến thức phần di truyền ở lớp 10
III. PHÖÔNG PHAÙP: Hoûi ñaùp – dieãn giaûng – thaûo luaän
IV. TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
1. OÅn ñònh lôùp: kieåm tra sæ soá
2. Kieån tra baøi cuõ:
3 Baøi môùi:
Vaøo baøi: Taïi sao con laïi gioáng cha hoaëc meï ? Cha (meï ) truyeàn cho con caùi
nhöõng gì ?
Noäi dung – Thôøi gian Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa
HS
I./ Khái niệm và cấu trúc của gen: Quan sát hình 1.1 SGK
1. Khái niệm về gen:
Gen là một đoạn của phân tử ADN, mang
thông tin mã hoá cho một sản phẩm xác định. Gen là gì?
2. Cấu trúc của gen: Cấu trúc của gen gồm những phần
a. Cấu trúc chung của gen cấu trúc:
nào? Mỗi phần có vai trò như thế  Tham khảo SGK để trả
Mỗi gen mã hoá prôtêin gồm có 3 vùng trình
tự nuclêôtit như sau: nào? lời
+ Vùng điều hoà: nằm ở đầu 3’ của mạch - Giả sử có 1 đoạn gen:
mã gốc của gen, mang tín hiệu khởi động và 3’ AATXXXGGGGXX. . . . . 5’
kiểm soát quá trình phiên mã. 5’ TTAGGGXXXXGG. . . . . 3’
+ Vùng mã hoá: mang thông tin mã hoá các - Vậy, vùng điều hào mằm ở đâu ?  HS sẽ trả lời không được
axit amin. - GV giải thích . . . .
+ Vùng kết thúc: nằm ở đầu 5’ của mạch
gốc của gen, mang tín hiệu kết thúc quá trình
phiên mã.
b. Cấu trúc không phân mảnh và phân mảnh - Thế nào là gen phân mảnh, gen  Gen phân mảnh là . . .
của gen:
không phân mảnh ? Nhóm SV nào Gen không phân mảnh . .
- Ở sinh vật nhân sơ: các gen có vùng mã hoá
liên tục  gen không phân mảnh.
có gen phân mảnh, gen không phân
- Ở sinh vật nhân thực: các gen có vùng mã hoá mảnh ?
không liên tục, xen kẽ giữa những đoạn êxôn là - Thế nào là đoạn êxôn và đoạn Đoạn êxôn: đoạn mã hoá
những đoạn intron  gen phân mảnh. intron? Các đoạn in tron có vai trò axit amin
3. Các loại gen: như gen cấu trúc, gen điều gì ? ( Gv giải thích thêm . . . ) Đoạn intron: đoạn không mã
hoà,….. hoá axit amin
II./ Mã di truyền:
1. Khái niệm:
Mã di truyền là mã bộ ba mang thông tin di
truyền để mã hoá cho các axit amin.
2. Đặc điểm của mã di truyền:
- Mã di truyền là mã bộ ba, được đọc từ một điểm
xác định và liên tục từng bộ ba nuclêôtit.
- Mã di truyền có tính đặc hiệu ( mỗi bộ ba
chỉ mã hoá cho một loại axit amin).
Thảo luận nhóm để giải thích:
- Mã di truyền có tính thoái hoá (có nhiều bộ Tại sao mã di truyền là mã bộ ba?
ba khác nhau có thể cùng mã hoá cho một Thảo luận nhóm để trả lời
loại axit amin, trừ AUG, UGG).
- Mã di truyền có tính phổ biến ( tất cả các
loài đều có chung một bộ mã di truyền). Giới thiệu phần bảng mã di truyền ở
- Trong 64 bộ ba có phần em có biết
+ Mã kết thúc (UAA, UAG và UGA): 3 bộ  Xem phần bảng mã di
ba không mã hoá cho axit amin nào, là tín
truyền ở phần em có biết
hiệu kết thúc quá trình phiên mã. Thế nào là mã mở đầu, mã kết thúc,
+ Mã mở đầu (AUG): là điểm khởi đầu dịch mã và
mã thoái hoá?
qui định axit amin mêtiônin ở sinh vật nhân thực
(còn ở sinh vật nhân sơ là foocmin mêtiônin).  Tham khảo SGK để trả
III./ Quá trình nhân đôi của ADN: lời
1. Nguyên tắc:
- ADN có khả năng nhân đôi  tạo thành 2
phân tử ADN con giống nhau và giống phân
tử ADN mẹ.
- Quá trình nhân đôi ADN đều theo nguyên
tắc bổ sung và bán bảo tồn.
2. Quá trình nhân đôi ADN:
a. Nhân đôi ADN ở sinh vật nhân sơ: gồm
các giai đoạn sau:
+ Tháo xoắn phân tử ADN:
Nhờ các enzym tháo xoắn, hai mạch đơn của
phân tử ADN tách nhau dần tạo nên chạc
hình chữ Y, để lộ 2 mạch đơn (một mạch có
đầu 3’-OH, một mạch có đầu 5’-P).
+ Tổng hợp các mạch ADN mới:
Enzym ADN-polimeraza sử dụng một mạch
làm khuôn tổng hợp nên mạch mới, trong đó Treo sơ đồ hình 2.2
A luôn liên kết với T và G luôn liên kết với X
theo nguyên tắc bổ sung. Quan sát hình hãy cho biết:
Vì ADN-polimeraza chỉ tổng hợp mạch mới theo
chiều 5’3’ nên đối với mạch khuôn 3’5’ thì Các ezym và thành phần tham gia
mạch bổ sung được tổng hợp liên tục, còn đối với quá trình nhân đôi AND.
mạch khuôn 5’3’ thì mạch bổ sung được tổng Chức năng của mỗi enzym tham gia
hợp ngắt quãng tạo nên các đoạn ngắn (đoạn Quan sát hình
quá trình nhân đôi AND.
Okazaki), sau đó các đoạn này được nối lại với
nhau nhờ enzym nối ligaza.
Chiều tổng hợp của các đoạn Thảo luận nhóm và tham
+ Hai phân tử ADN được tạo thành: Okazaki và chiều của mạch mới khảo SGK để trả lời
Trong mỗi phân tử ADN được tạo thành thì một được tổng hợp liên tục.
mạch là mới được tổng hợp, còn mạch kia là của
ADN ban đầu (nguyên tắc bán bảo tồn).
b. Nhân đôi ADN ở sinh vật nhân thực:
- Giống cơ chế nhân đôi ADN ở sinh vật
nhân sơ.
- Điểm khác là: tế bào sinh vật nhân thực có
nhiều phân tử ADN kích thước lớn , sự nhân
đôi ADN xảy ra ở nhiều điểm trong mỗi phân
tử ADN, xảy ra ở kì trung gian.
4. Cuûng coá:
- Thế nào là nhân đôi AND theo nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn?
- Tại sao mã di truyền là mã bộ ba?
5. Daën doø:
Xem lại phần di truyền ở lớp 10
NS: Tuần:
ND: Tiết: 2 (NC) BÀI 2: PHIÊN MÃ VÀ GIẢI MÃ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Nắm được khái niệm phiên mã và giải mã
- Trình bày được cơ chế phiên mã, ý nghĩa của phiên mã.
- Trình bày được cơ chế dịch mã, ý nghi9ã của dịch mã
- Mối quan hệ ADN – mARN – Protein – tính trạng
2. Kỹ năng: Rèn thao tác tư duy so sánh, phân tích hình vẽ, liên hệ thực tế
3. Thái độ: Thấy được sự thống nhất của các quá trình: tự nhân đôi, phiên mã, và giải mã.
II. PHƯƠNG TIỆN:
1. Chuẩn bị của giáo viên: Hình vẽ 2.1, 2.2 SGK, bảng phụ
2. Chuẩn bị của học sinh: Xem lại các kiến thức có liên quan về sao mã, giải mã ở SH9
3. III. PHƯƠNG PHÁP: Giảng giải, hỏi đáp, minh hoạ
IV. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1. Ổn định: (1 phút) Kiểm diện
2. Kiểm tra: (4 phút)
- Gen là gì? Gen có cấu trúc như thế nào? Nêu các đặc điểm của mã di truyền
- Thế nào là nhân đôi theo nguyên tắc bổ sung và bán bảo tồn? Đoạn okazaki là gì?
- Nêu những điểm giống nhau và khác nhau giữa nhân đôi ADN của sinh vật nhân sơ và sinh vật nhân
thực.
3. Bài mới:
* Vào bài:
Nội dung Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh
I. Cơ chế phiên mã (10 phút)  Thông tin di truyền được  Học sinh trả lời cá nhân.
1. Khái niệm: thể hiện bằng trình tự các
- Sự truyền thông tin di truyền từ phân nucleotit trong phân tử ADN
tử ADN mạch kép sang phân tử ARN nằm trong nhân tế bào, quá
mạch đơn  phiên mã (sự tổng hợp trình tổng hợp Protein diễn ra ở
ARN). tế bào chất Làm thế nào để
- Nơi diễn ra: Trong nhân tế bào, ở kỳ thông truyền ra ngoài tế bào  Sự truyền thông tin di truyền từ
trung gian giữa 2 lần phân bào, lúc NST chất tham gia vào quá trình phân tử ADN mạch kép sang phân tử
ở dạng xoắn. tổng hợp protein? ARN mạch đơn  phiên mã (sự
 Phiên mã là gì? tổng hợp ARN).
 Phiên mã xảy ra ở đâu? Khi  Trong nhân tế bào, ở kỳ trung
nào? gian giữa 2 lần phân bào, lúc NST ở
2. Diễn biến của cơ chế phiên mã  Quan sát hình 2.1 sgk và dạng xoắn.
a. Nguyên liệu: ARN polimeraza, 1 thảo luận với các câu hỏi sau:  Quan sát hình vẽ và thảo luận
mạch ADN (mạch mã gốc) - Enzim nào tham gia quá trình theo nội dung câu hỏi, đại diện nhóm
b. Diễn biến: Hình 2.1 phiên mã? trình bày kết quả thảo luận.
c. Kết quả: Tạo ra các loại ARN: tARN, - Phiên mã bắt đầu ở vị trí nào
rARN, mARN. Sau khi tổng hợp xong trên đoạn ADN?
mARN từ nhân ra tế bào chất để tham - Chiều của mạch khuôn tổng
gia vào quá trình dịch mã. hợp mARN? Chiều tổng hợp
và nguyên tắc bổ sung khi tổng
hợp mARN?
- Hiện tượng xảy ra khi kết
thúc phiên mã?  Học sinh trả lời cá nhân
Thảo luận: 4 nhóm/lớp
Thời gian: 4 phút
 So sánh điểm giống nhau
giữa phiên mã và quá trình tự
nhân đôi ADN

II. Cơ chế dịch mã: (25 phút)
1. Khái niệm:
Mã di truyền chứa trong mARN được
chuyển thành trình tự các axit amintrong
chuỗi polipeptit của protein  dịch mã
(tổng hợp protein). Quá trình dịch mã là
giai đoạn kế tiếp sau phiên mã.
2. Diễn biến của cơ chế dịch mã
a. Hoạt hoá axít amin
Dưới tác dụng của 1 loại enzim, các axit
amin tự do trong tế bào liên kết với hợp
chất giàu năng lượng ATP  axit amin
hoạt hoá. Nhờ 1 loại enzim khác, axit
amin đã được hoạt hoá lại liên kết với
tARN tạo thành phức hợp aa – tARN.
b. Dịch mã và hình thành chuỗi
polipeptit
- Đầu tiên, tARN mang axit amin mở
đầu foocminmetionin (fMet – tARN)
tiến vào vị trí codon mở đầu, anticodon
tương ứng trên tARN của nó khớp theo
nguyên tắc bổ sung với codon mở đầu
trên mARN.
- tARN mang axit amin thứ nhất (aa1 –
tARN) tới vị trí bên cạnh, anticodon của
nó khớp bổ sung với codon của axit
amin thứ nhất ngay sau codon mở đầu
trên mARN. Liên kết peptit giữa aa mở
đầu và aa thứ nhất nhờ enzim xúc tác
(fMet – aa1). Ribôxôm dịch chuyển đi 1
bộ ba trên mARN, đồng thời tARN (đã
mất aa mở đầu) rời khỏi ribôxôm.
- aa2 – tARN tiến vào ribôxôm,
anticodon của nó khớp với codon của aa
thứ 2 trên mARN. Liên kết giữa aa thứ
nhất và aa 2 (aa1 – aa2) được tạo thành.
Sự dịch chuyển của ribôxôm lại tiếp tục
theo từng bộ ba trên mARN, quá trình
dịch mã kết thúc khi gặp codon kết thúc
trên mARN. Ribôxôm tách khỏi mARN
và chuỗi polipeptit được giải phóng, aa
mở đầu (fMet) tách khỏi chuỗi polipeptit
 Protein hoàn chỉnh
3. Poliribôxôm
Trên mỗi phân tử mARN thường có 1 số
ribôxôm cùng hoạt động  Poliribôxôm
 Mỗi phân tử mARN có thể tổng hợp
 Giáo viên hoàn chỉnh nội
dung.
 Quá trình phiên mã ở sinh
vật nhân thực và nhân sơ giống
và khác nhau như thế nào?
 Tiếp sau phiên mã, mARN
di chuyển đến đâu và tham gia
vào quá trình nào?
 Dịch mã là gì? Nơi xảy ra
dịch mã?
 aa được hoạt hoá như thế
nào? Phức hợp aa – tARN
được hình thành như thế nào?
 Quan sát hình 2.2 sgk, thảo
luận và cho biết:
- Thành phần tham gia vào quá
trình dịch mã?
- Codon mở đầu trên mARN
- Cođon trên mARN và
anticodon tương ứng của tARN
mang aa thứ nhất như thế nào?
- Liên kết peptit đầu tiên giữa 2
aa nào?
Thảo luận: 4 nhóm/lớp
Thời gian: 4 phút
 Để quá trình dịch mã được
bắt đầu thì ribôxôm phải gắn
vào vị trí nào trên phân tử
mARN? Ribôxôm có cấu trúc
như thế nào?
 Khi nào thì quá trình dịch
mã kết thúc?
 aa mở đầu của sinh vật nhân
sơ và sinh vật nhân thực giống
nhau hay khác nhau?
 Giáo viên giảng giải quá
trình dịch mã và hoàn chỉnh
nội dung.
 Trong quá trình dịch mã,  Trên mỗi phân tử mARN thường
mARN có thể gắn đồng thời có 1 số ribôxôm cùng hoạt động 
nhiều với 1 nhóm ribôxôm Poliribôxôm
 Phiên mã ở sinh vật nhân thực tạo
ra mARN sơ khai gồm các êxôn và
các intron. Các itron được loại bỏ để
tạo thành mARN trưởng thành chỉ
gồm các êxôn tham gia quấ trình
dịch mã. Có nhiều loại ARN
polimeraza tham gia quá trình phiên
mã. Mỗi quá trình phiên mã tạo ra
mARN, tARN và mARN đều có
ARN polimeraza riêng xúc tác.
 mARN từ nhân ra ngoài tế bào
chất và tham gia vào quá trình dịch
mã.
 Mã di truyền chứa trong mARN
được chuyển thành trình tự các axit
amintrong chuỗi polipeptit của
protein  dịch mã (tổng hợp
protein). Diễn ra ở rế bào chất
 Dưới tác dụng của 1 loại enzim,
các axit amin tự do trong tế bào liên
kết với hợp chất giàu năng lượng
ATP  axit amin hoạt hoá. Nhờ 1
loại enzim khác, axit amin đã được
hoạt hoá lại liên kết với tARN tạo
thành phức hợp aa – tARN.
 Quan sát hình vẽ, thảo luận theo
nội dung câu hỏi và cử đại diện
nhóm trình bày.
 Mỗi ribôxôm có 2 tiểu phần (hạt).
2 tiểu phần này bình thường tách
riêng nhau, khi có mặt mARN,
chúng cùng liên kết vào 1 đầu của
mARN tại vị trí codon mở đầu. Trên
ribôxôm có 2 vị trí: vị trí peptit
(P),và vị trí amin (A), mỗi vị trí
tương ứng với 1 bộ ba.
 Khi ribôxôm tiếp xúc với mã kết
thúc trên mARN (UAG) thì quá trình
dịch mã hoàn tất.
 aa mở đầu của sinh vật nhân sơ:
foocmin Metionin, của sinh vật nhân
thực: Metionin.
từ 1 đến nhiều chuỗi polipeptit cung loại được không?
rồi tự huỷ.  Poliribôxôm là gì? Nêu vai  giúp tăng hiệu suất tổng hợp
4. Mối liên hệ ADN – mARN – Protein trò của poliribôxôm trong qua protêin.
- tính trạng trình tổng hợp protein.  Học sinh trả lời cá nhân
- Thông tin di truyền trong ADN của  Trình bày mối liên hệ ADN
mỗi tế bào được truyền đạt cho thế hệ tế – mARN – prptein – tính trạng
bào qua cơ chế nhân đôi theo sơ đồ sgk/15.
- Thông tin di truyền trong ADN được  Giáo viên bổ sung và hoàn
biểu hiện thành tính trạng của cơ thể chỉnh nội dung.
thông qua cơ chế phiên mã và giải mã.
Cơ chế của hiện tượng di truyền ở cấp
độ phân tử có thể tóm tắt theo sơ đồ sau:
Nhân đôi phiên mã dịch mã
ADN  mARN  Protein
 tính trạng
4. Củng cố: (4 phút)
Một đoạn gen có trình tự các nucleotit như sau:
3’ XGA GAA TTT XGA 5’ (mạch mã gốc)
5’ GXT XTT AAA GXT 3’
a. Hãy xác định trình tự các aa trong chuỗi polipeptit được tổng hợp từ đoạn trên
b. Một đoạn phân tử protein có trình tự aa như sau: - lơxin – alanin – valin – lizin –
Hãy xác định trình tự các cặp nucleotit tronng đoạn gen mang thông tin quy định cấu trúc đoạn protein đó.
5. Dặn dò: (1 phút)
- Trả lời câu hỏi sgk
- Xem bài mới, xem lại các loại gen, vai trò các loại gen ở bài 1.
BÀI 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN (NC)

I.MỤC TIÊU
1.Kiến thức
- Nêu được các thành phần tham gia và ý nghĩa của điều hòa hoạt động gen
- Trình bày được cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ thông qua ví dụ về hoạt động của
operon Lac ở E.coli
- Mô tả các mức điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực
2. Kỹ năng:
- So sánh, phân tích
- Quan sát hình và mô tả hiện tượng
3.Thái độ: GD thế giới quan duy vật biện chứng
II. PHƯƠNG TIỆN-PHƯƠNG PHÁP: Vấn đáp, Trực quan
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC
1. Ổn định lớp
2. Kiểm: Kiểm tra bài cũ
3. Bài mới: trong mỗi tế bào sinh vật có hàng nghìn đến hàng vạn gen. Tất cả các gen trong các loại tế bào
khác nhau hoạt động có giống nhau, có liên tục và đồng thời không? Cơ chế điều hòa hoạt động như thế nào?

NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG THẦY HOẠT ĐỘNG TRÒ

I.KHÁI NIỆM Hoạt động 1: Khái Niệm TL: Thông qua hình
- Điều hòa hoạt động gen là điều hòa H: Hoạt động gen được biểu hiện như thành tính trạng
quá trình phiên mã và dịch mã thế nào? TL: Phiên mã và dịch mã
H: Gen quy định sự hình thành tính
trạng thông qua các quá trình nào? TL: Điều hòa cho quá
H: Như vậy, để điều hòa hoạt động trình phiên mã và dịch mã
gen, tế bào sẽ phải điều hòa hoạt động xảy ra hoặc không
nào?
H: Như thế nào là điều hòa hoạt động
phiên mã và dịch mã? TL: Có
- Trong tế bào các gen hoạt động khác H: Tế bào tụy và tế bào bạch cầu của
nhau theo giai đoạn phát triển của cá cùng cơ thể có chứa bộ gen giống
thể và theo nhu cầu hoạt động sống của nhau không?
tế bào H: Tại sao tế bào tụy tiết ra có thể tiết TL: Do đoạn gen quy
ra Insulin còn tế bào bạch cầu thì định tổng hợp Insulin ở tế
không? bào tụy hoạt động còn tế
- Điều hòa hoạt động gen thường liên Vậy cơ chế điều hòa hoạt động gen bào bạch cầu thì không
quan đến chất cảm ứng hay còn gọi là như thế nào ở sinh vật nhân sơ và
chất tín hiệu nhân thực Phần II và III
II. CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA HOẠT Hoạt động 2: Cơ chế điều hòa hoạt
ĐỘNG GEN Ở SINH VẬT NHÂN động gen ở sinh vật nhân sơ
SƠ
1. Cấu tạo của operon Lac theo GV yêu cầu hs quan sát kỹ hình 3,
Jacop và Monod trang 17 sgk, giải thích Hình I: Quan sát hình 3/17 sgk
Operon Lac bao gồm các thành phần: Chia thành các nhóm thảo luận lệnh 
- Nhóm gen cấu trúc liên quan nhau về trang 18 sgk Chia các nhóm và thảo
chức năng, nằm kề nhau - Biểu hiện của gen R và operon Lac ở luận lệnh trong sgk
- Vùng vận hành (O): nằm trước các trọng thái ức chế?
gen cấu trúc, là vị trí tương tác với - Biểu hiện của gen R và operon Lac ở
protein ức chế trạng thái hoạt động
- Vùng khởi động (P): nằm trước vùng
vận hành, đó là vị trí tương tác của
ARN polymerase để khởi đầu phiên mã
2. Cơ chế hoạt động của operon Lac
ở E.coli
 - Sự hoạt động của operon phụ thuộc
vào sự điều khiển của gen điều hòa R,
nằm trước operon, có nhiệm vụ tổng I R
O

hợp chất ức chế kiềm hãm không cho mARM

operon hoạt động
Trạng thái ức chế (I):
Môi trường không có chất cảm ứng
(đường lactose)R phiên mãmARN Chất ức chế
sao mãchất ức chếgắn vào Ogen II R
P

O
cấu trúc không phiên mãenzyme
không được tạo thành
HS trình bày

Trạng thái hoạt động (II): Hoàn thiện sơ đồ

Môi trường có lactoselactose gắn vào
chất ức chếchất ức chế bị bất
hoạtkhông gắn vào OO tự do điều
khiển operon phiên mãtổng hợp
enzyme
III. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN
Ở SINH VẬT NHÂN THỰC
- ADN có số lượng các cặp Nucleotit
rất lớn, chỉ một phần nhỏ ADN mã hóa
các thông tin di truyền, còn lại đóng vai
trò điều hòa hoặc không hoạt động
- Tùy nhu cầu của tế bào, tùy từng mô,
từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển
mà mỗi tế bào có nhu cầu tổng hợp các
loại protein khác nhau, tránh lãng phí
- Điều hòa qua nhiều giai đoạn: NST
tháo xoắn, phiên mã, biến đổi sau phiên
mã, dịch mã và biến đổi sau dịch mã
- Các protein được tổng hợp vẫn chịu
sự kiểm soát để lúc không cần thiết các
protein đó lập tức phân giải
- Các yếu tố điều hòa khác như gen gây
tăng cường và gen gây bất hoạt
Tư duy phân tích
Yêu cầu các nhóm trình bày dạng sơ
đồ
GV sửa các sơ đồ
H: Sau khi lactose bị phân giải hết thì Lắng nghe
gen R và operon ở trạng thái như thế
nào?
(Khi lactose bị phân giải hết, chất ức
chế được giải phóng  chuyển sang
trạng thái hoạt động  bám vào vùng
chỉ huy  operon chuyển sang trạng
thái ức chế)
Hoạt động 3: điều hòa hoạt động TL: số lượng gen nhiều
gen ở sinh vật nhân thực hơn
H: Vì sao điều hòa hoạt động gen ở
sinh vật nhân thực lại phức tạp hơn ở Con người: 35000 gen
sinh vật nhân sơ?
Cho vd số lượng gen của một số sinh Khi tế bào hay cơ thể có
vật nhân thực? nhu cầu
H: Khi nào gen hoạt động tổng hợp Tùy tưng giai đoạn phát
protein? triển, loại tế bào
Mức độ tổng hợp có giống nhau
không? Dựa vào sgk phần III
H: Ở sinh vật nhân thực có những mức
điều hòa nào? Dựa vào sgk phần III
GV giải thích thêm các hoạt động biến
đổi sau phiên mã và sau dịch mã
(trang 77 Công nghệ sinh học, tập 1, Dựa vào sgk phần III
Nguyễn Như Hiền) Tư duy logic
H: Ngoài vùng khởi động và kết thúc
phiên mã sinh vật nhân thực còn dùng
cơ chế điều hòa nào khác không?
H: Như thế nào là gen tăng cường, gen
bất hoạt?

4. Củng cố và mở rộng:
Vì sao trong tế bào có rất nhiều gen, tuy nhiên trong mỗi thời điểm chỉ có một số gan nhất định hoạt
động, con lại các gen khác điều bất hoạt?
Điều gì sẽ xảy ra nếu tất cả các gen cùng hoạt động hoặc bất hoạt?
Câu 1, 2, 3,4/19 SGK
5. Dặn dò:
Học bài, xem lại bài 1, quá trình nguyên phân và giảm phân đã hoc ở chương trình sinh học 10
 Tieát: CHÖÔNG I: cô cheá di truyeàn vaø bieán dò
Tuaàn:
NS: Baøi 4: Ñoät bieán gen
========= ==========
I- MUÏC TIEÂU:
1) Kieán thöùc: Qua baøi hoïc giuùp hoïc sinh hieåu ñöôïc:
 Khaùi nieäm, caùc daïng, nguyeân nhaân, cô cheá phaùt sinh, haäu quaû, vai troø
cuõng nhö söï bieåu hieän cuûa Ñoät bieán gen.
2) Kyõ naêng:
 Quan saùt, so saùnh, phaân tích toång hôïp ñeå thu nhaän kieán thöùc
3) Tö töôûng:
 Thaáy ñöôïc vai troø cuûa ñoät bieán gen laø nguyeân lieäu cuûa tieán hoùa
choïn gioáng cuõng nhö nhaän thöùc ñuùng haäu quaû cuûa caùc daïng ñoät bieán gen.
II- PHÖÔNG TIEÄN:
1) Chuaån bò cuûa thaày: Sô ñoà phoùng to hình 4.1; 4.2 trang 21, 21 SH 12. Tham
khaûo tö lieäu lieân quan chuyeân ñeà bieán dò
2) Chuaån bò cuûa troø: Ñoïc tröôùc baøi, nghieân cöùu caùc leänh sgk
IV- TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
1) Oån ñònh kieåm tra baøi cuõ:
* Caâu hoûi: Trình baøy sô ñoà, cô cheá ñieàu hoøa hoaït ñoäng cuûa gen ôû vi
khuaån E.coli theo Jacop vaø Mono?
2) Môû baøi: ÔÛ baøi 1 chuùng ta ñaõ coù dòp tìm hieåu veà gen, caáu truùc gen vaø
caùc loaïi gen. Vaäy do taùc ñoäng cuûa caùc taùc nhaân gaây ñoät bieán gen bò bieán
ñoåi taïo thaønh Ñoät bieán gen, ñeå hieåu bieát veà ñoät bieán gen chuùng ta nghieân
cöùu ôû baøi 4.
3) Phaùt trieån baøi:
NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY HOAÏT ÑOÄNG
TROØ
I- KHAÙI NIEÄM VAØ CAÙC  Hoaït ñoäng 1:
DAÏNG ÑOÄT BIEÁN GEN: Höôùng daãn hoïc
1) Khaùi nieäm: sinh tìm hieåu khaùi
* Ñoät bieán gen: laø nhöõng nieäm vaø caùc daïng
bieán ñoåi nhoû trong caáu truùc ñoät bieán gen  Hoïc sinh
gen. Nhöõng bieán ñoåi naøy nghieân cöùu
thöôøng lieân quan ñeán 1 caëp  Ñoät bieán gen laø sgk phaàn I ñeå
nucleotit (ñöôïc goïi laø ñoät bieán gì? traû lôøi
ñieåm) hoaëc 1 soá caëp nucleotit.
* Theà ñoät bieán: laø nhöõng  Hoïc sinh
caù theå mang ñoät bieán gen ñaõ quan saùt kó sô
bieåu hieän ôû kieåu hình.  Theá naøo laø theå ñoà ñoïc leänh
2) Caùc daïng ñoät bieán gen: ñoät bieán? sgk – hoaït
 Thay ñoåi caëp nucleotit ñoäng nhoùm
 Maát caëp nucleotit  Treo sô ñoà Hình 4.1 nhoû thaûo
 Theâm caëp nucleotit höôùng daãn hoïc sinh luaän tìm kieán
quan saùt ñeå thöïc thöùc ñeå xaây
hieän leänh 1. döïng baøi.
II- NGUYEÂN NHAÂN, CÔ CHEÁ  Hoaït ñoäng 2:
PHAÙT SINH ÑOÄT BIEÁN GEN: Höôùng daãn hoïc
1) Nguyeân nhaân: sinh tìm hieåu
 Keát caëp boå xung khoâng nguyeân nhaân vaø
ñuùng khi nhaân ñoâi cô cheá phaùt sinh  Nghieân
 Do taùc nhaân vaät lí, hoùa ñoät bieán gen cöùu kó sgk ôû
hoïc hoaëc do roái loaïn trao ñoåi  Haõy cho bieát phaàn 1 yeâu
chaát xaûy ra trong teá baøo. nguyeân nhaân phaùt caàu neâu ñöôïc
 2) Cô cheá phaùt sinh: sinh Ñoät bieán gen 2 nguyeân
 Ñoät bieán gen khoâng chæ  Giaùo vieân boå nhaân
phuï thuoäc vaøo loaïi taùc nhaân, xung theâm ôû phaàn  Nghieân
lieàu löôïng, cöôøng ñoä cuûa loaïi dieãn giaûng cöùu sgk phaàn
taùc nhaân gaây ñoät bieán maø  Haõy neâu cô cheá 2 ñeå traû lôøi
coøn phuï thuoäc ñaëc ñieåm caáu phaùt sinh Ñoät bieán
truùc cuûa gen. gen?
3) Haäu quaû vaø vai troø  Theo doõi söï
cuûa ñoät bieán gen: höôùng daãn
* Haäu quaû:  Treo sô ñoà Hình 4.2 cuûa giaùo
Protei höôùng daãn hoïc sinh vieân vaø ghi
Gen mARN n tìm hieåu taùc ñoäng nhaän
Bieán Bieán Bieán hoùa chaát 5BU  1 hs leân
ñoåi trình ñoåi trình ñoåi  Giaùo vieân söû baûng ñieàn
töï Nu töï RiNu trình töï duïng sô ñoà hoùa cho vaøo theo yeâu
Gaây nhieàu ñoät bieánaa coù hoïc sinh leân ñieàn caàu cuûa giaùo
haïi giaûm söùc soáng, moät soá vaøo sô ñoà vieân
coù lôïi, 1 soá trung tính.  Haõy neâu haäu
quaû cuûa Ñoät bieán  Yeâu caàu
* Vai troø: Ñoät bieán gen cung gen? neâu roõ vaø
caáp nguyeân lieäu cho choïn phaân tích Ñoät
 Giaùo vieân boå
gioáng vaø tieán hoùa. bieán gen laø
xung theâm 1 soá ví duï
veà haäu quaû ñoät nguyeân lieäu
bieán gen cuûa tieán hoùa,
 Vai troø Ñoät bieán choïn gioáng
gen?
III- SÖÏ BIEÀU HIEÄN CUÛA  Hoaït ñoäng 3:
ÑOÄT BIEÁN GEN: Höôùng daãn hoïc
* Ñoät bieán gen khi ñaõ sinh tìm hieåu söï
phaùt sinh seõ ñöôïc nhaân bieåu hieän cuûa
leân vaø truyeàn laïi cho theá Ñoät bieán gen  Hoïc sinh
heä sau: phaûi laøm roõ
 Ñoät bieán giao töû: phaùt  Ñoät bieán gen di thoâng qua cô
sinh trong giaûm phaân hình truyeàn cho theá heä cheá nhaân ñoâi
thaønh giao töû sau baèng caùch naøo? cuûa ADN
 Ñoät bieán gen troäi: bieåu  Nghieân
hieän ngay thaønh kieåu hình  Ñoät bieán gen coù cöùu kó sgk
 Ñoät bieán gen laën: toàn taïi theå bieåu hieän ôû phaàn III traû
ôû di hôïp töû khoâng bieåu hieän nhöõng daïng naøo? lôøi ñöôïc 3 yù:
ôû theá heä ñaàu tieân, chæ bieåu ñoät bieán giao
hieän kieåu hình ôû traïng thaùi töû, ñoät bieán
ñoàng hôïp töû laën. xoma, ñoät
 Ñoät bieán Xoma: xaûy ra bieán tieàn
trong nguyeân phaân cuûa teá  Nhöõng daïng ñoät phoâi
baøo sinh döôõng seõ ñöôïc nhaân bieán naøo coù theå di  Yeâu caàu
leân ôû 1 moâ. truyeàn qua sinh saûn traû lôøi ñöôïc 2
 Ñoät bieán gen troäi bieåu höõu tính. daïng: ñoät
hieän ôû 1 phaàn cô theå bieán giao töû,
 Ñoät bieán xoma coù theå ñoät bieán tieàn
ñöôïc nhaân leân qua sinh saûn phoâi.
sinh döôõng nhöng khoâng theå di
truyeàn qua sinh saûn höõu tính.
 Ñoät bieán tieàn phoâi: xaûy
ra ôû nhöõng laàn nguyeân phaân
ñaàu tieân cuûa hôïp töû trong giai
ñoaïn 2-8 phoâi baøo  coù theå
truyeàn laïi cho theá heä sau
baèng sinh saûn höõu tính.
4) Cuûng coá – toång keát – ñaùnh giaù:
 Theo heä thoáng caâu hoûi ôû cuoái baøi
5) Daën doø:
 Hoïc baøi theo caâu hoûi 1, 2, 3, 4, 5 SGK
 Hoaøn thaønh caùc baøi taäp (1-5) baøi taäp Chöông I
 Laøm traéc nghieäm caâu 20, 21 trang 14 BTSH
 Nghieân cöùu tröôùc baøi 5

MOÄT SOÁ CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM

0oooooo --0oooooo

 Caâu 1: Ñoät bieán gen laø:

a) Nhöõng bieán ñoåi laøm thay ñoài caáu truùc gen
b)Loaïi bieán di di truyeàn
c) Bieán ñoåi xaûy ra treân 1 hay 1 soá ñieåm naøo ñoù cuûa
phaân töû ADN
d)Taát caû ñeàu ñuùng
 Caâu 2: Daïng ñoät bieán döôùi nay khoâng phaûi laø
Ñoät bieán gen:
a) Maát 1 caêp nucleotit
b)Theâm 1 caëp nucleotit
c) Thay 2 caëp nucleotit
d)Trao ñoåi gen giöõa 2 NST cuøng caëp töông ñoàng
 Caâu 3: Theå ñoät bieán laø:
a) Taäp hôïp caùc kieåu gen trong teá baøo cuûa cô theå bò
ñoät bieán
b)Taäp hôïp caùc daïng ñoät bieán cuûa cô theå
c) Taäp hôïp caùc phaân töû ADN bò ñoät bieán
d)Caù theå mang ñoät bieán ñaõ bieåu hieän treân kieåu hình
cuûa cô theå
 Caâu 4: Yeáu toá naøo döôùi nay khoâng phaûi laø cô
cheá phaùt sinh ñoät bieán gen:
a) Söï trao ñoåi cheùo khoâng bình thöôøng cuûa caùc cromatit
b)Caùc taùc nhaân gay ñoät bieán laøm ñöùt phaân töû ADN
c) Roái loaïn trong töï nhaân ñoâi cuûa AND
 Caâu 5: Loaïi bieán dò ñöôïc xem laø nguoàn nguyeân
lieäu chuû yeáu cuûa tieán hoùa laø:
a) Ñoät bieán caáu truùc NST
b)Ñoät bieán gen
c) Ñoät bieán soá löôïng NST
d)Taát caû caùc loaïi ñoät bieán treân
 Bài 5: NHIỄM SẮC THỂ
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
• Cấu trúc siêu hiển vi của NST.
• Chức năng của NST.
• Đặc trưng của bộ NST.
2. Kĩ năng:
• Quan sát, phân tích hình ảnh.
• Hoạt động thảo luận nhóm, tự chốt lại nội dung kiến thức.
3. Thái độ:
• Học tập nghiêm túc, hoạt động tích cực.
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên:
• Tranh phóng to hình 5 trang 26 - SGK.
• Tranh bộ NST lưỡng bội vài loài.
• Tranh NST sinh vật nhân sơ và nhân thực.
2. Học sinh:
• Trả lời câu hỏi cuối bài tiết trước vào tập bài tập.
• Quan sát tìm hiểu nội dung hình 5 trang 26 – SGK.
III. Phương pháp:
• Vấn đáp.
• Thuyết trình.
• Thảo luận nhóm.
IV. Tiến trình tiết dạy:
1. Ổn định, kiểm diện (1’)
2. Kiểm tra bài cũ: (6’)
Sử dụng câu hỏi và nội dung bài trước.
3. Giới thiệu bài mới: (30’)
Nội dung – thời gian Hoạt động dạy Hoạt động học
Hoạt động 1: Tìm hiểu đại cương về NST.
I. Đại cương về NST. Cho học sinh quan sát tranh Quan sát và phân biệt theo
- SV nhân sơ: 1 AND vòng xoắn NST sinh vật nhân sơ và nhân hướng dẫn của giáo viên.
kép. thực.
- SV nhân thực: Cho học sinh quan sát bảng số Quan sát bảng và trả lời
+ Đặc trưng cho loài về hình thái, lượng NST. câu lệnh.
số lượng và cấu trúc. Hướng dẫn học sinh thực hiện
+ NST thường tồn tại từng cặp câu lệnh.
tương đồng còn NST giới tính thì
có thể có cặp tương đồng hoặc Hỏi: Nêu đặc trưng của NST. Vận dụng kiến thức đã học
không tương đồng hoặc chỉ có 1 để trả lời.
chiếc.
Mở rộng và lấy ví dụ minh họa
về NST giới tính. Chú ý theo dõi và ghi nhận.
Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu trúc NST của sinh vật nhân thực.
II. Cấu trúc NST của sinh Hỏi: NST được nhìn thấy rõ Vận dụng kiến thức cũ và
vật nhân thực. nhất ở kì nào? Cho biết hình quan sát hình để trả lời.
1. Cấu trúc hiển vi. dạng đặc trưng của NST – thực
2. Cấu trúc siêu hiển vi: hiện câu lệnh cuối trang 25. Quan sát hình và thảo luận
- 1 đoạn ADN gồm146 cặp Yêu cầu học sinh quan sát hình nhóm thực hiện theo yêu
nuclêôtit + 8 phân tử histon = 5 trang 26 – SGK, thảo luận cầu của giáo viên trong 5
1 nuclêôxôm. nhóm để mô tả cấu trúc siêu phút. Đại diện nhóm báo
- Chuỗi nuclêôxôm tạo thành sợi hiển vi của NST. cáo, các nhóm khác nhận
cơ bản, giữa 2 nuclêôxôm là 1 xét bổ sung.
 đoạn ADN và 1 phân tử histon. Chính xác hóa nội dung, đánh Ghi nhận nội dung.
- Sợi cơ bản quấn xoắn tạo giá phần làm việc của học sinh.
thành sợi nhiễm sắc.
- Sợi nhiễm sắc quấn xoắn 2 lần
tạo crômatit.
Hoạt động 3: Tìm hiểu chức năng của NST.
III. Chức năng của NST. Yêu cầu học sinh nêu 3 chức Dựa vào SGK nêu lên 3
- Lưu giữ, bảo quản và truyền năng chính của NST. chức năng.
đạt thông tin di truyền. Giải thích các chức năng của
- Điều hòa hoạt động của các NST. Ghi nhận nội dung
gen thông qua các mức cuộn Hướng dẫn học sinh tự ghi
xoắn của NST. nhận nội dung bài theo SGK.
- Giúp tế bào phân chia đều vật
chất di truyền cho tế bào con.
3. Cũng cố (6’):
• Hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi cuối bài.
• Cho học sinh tự trình bày cấu trúc siêu hiển vi của NST theo tranh.
• Yêu cầu học sinh trả lời 5 câu hỏi trắc nghiệm.
1. Mỗi loài sinh vật có bộ NST đặc trưng về:
A. Số lượng NST ổn định trong mỗi tế bào lưỡng bội, đơn bội.
B. Hình thái NST đặc trưng và quan sát rõ nhất vào kì giữa trong phân bào.
C. Cấu trúc NST đặc trưng về số lượng và locut các gen.
D. Số lượng, hình thái và cấu trúc các NST trong bộ NST.
2. Sợi cơ bản là:
A. Chuỗi nuclêôxôm.
B. Crômatit.
C. Sợi nhiễm sắc.
D. Tổ hợp ADN và protein histon.
3. Chức năng nào sau đây không phải của NST?
A. Lưu giữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền.
B. Điều hòa hoạt động của các gen thông qua các mức cuộn xoắn của NST.
C. Điều hòa mọi hoạt động của cơ thể sống.
D. Giúp tế bào phân chia đều vật chất di truyền vào các tế bào con.
4. NST được nhìn thấy rõ nhất ở kì nào của phân bào.
A. Kì đầu. B. Kì giữa. C. Kì sau. D. Kì cuối.
5. Sắp xếp trình tự đúng của cấu trúc NST từ nhỏ đến lớn về kích thước:
A. nuclêôxôm – sợi cơ bản – sợi nhiễm sắc – crômatit.
B. nuclêôxôm - sợi nhiễm sắc – sợi cơ bản – crômatit.
C. sợi nhiễm sắc – sợi cơ bản – crômatit – nuclêôxôm.
D. nuclêôxôm – sợi cơ bản - crômatit – sợi nhiễm sắc.
4. Dặn dò (2’):
• Trả lời câu hỏi cuối bài vào tập bài tập.
• Xem lại các dạng đột biến cấu trúc NST ở lớp 9.
 Bài 6: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
I. Mục tiêu:
4. Kiến thức:
• Khái niệm đột biến cấu trúc NST.
• Các dạng đột biến cấu trúc NST.
• Nguyên nhân, hậu quả và vai trò của đột biến cấu trúc NST.
5. Kĩ năng:
• Quan sát hình tìm hiểu nội dung kiến thức.
• Tổng hợp tinh lọc nội dung kiến thức từ SGK.
6. Thái độ:
• Nhận thấy được hậu quả và vai trò của đột biến cấu trúc NST trong đời sống.
• Hạn chế nguyên nhân dẫn đến đột biến cấu trúc NST trong tự nhiên từ việc bảo vệ môi
trường sống.
II. Chuẩn bị:
3. Giáo viên:
• Tranh phóng to hình 6 trang 30 SGK.
• Bảng phụ tổng hợp các loại đột biến cấu trúc NST.
4. Học sinh:
• Trả lời câu hỏi cuối bài tiết trước vào tập bài tập.
• Quan sát phân tích hình 6 trang 30 SGK.
III. Phương pháp:
• Vấn đáp.
• Thuyết trình.
• Thảo luận nhóm.
IV. Tiến trình tiết dạy:
5. Ổn định, kiểm diện (1’)
6. Kiểm tra bài cũ: (6’)
Sử dụng câu hỏi và nội dung bài trước.
3. Giới thiệu bài mới: (30’)
Nội dung – thời gian Hoạt động dạy Hoạt động học
Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm đột biến cấu trúc NST.
I. Khái niệm. Yêu cầu học sinh nhắc lại đặc Nhắc lại bài cũ.
điểm đặc trưng của NST.
Dẫn dắt học sinh nêu lên khái Dựa vào SGK nêu lên khái niệm
niệm đột biến cấu trúc NST. ĐB cấu trúc NST.

Hoạt động 2: Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc NST.
II. Các dạng đột biến cấu trúc Yêu cầu học sinh kể ra các dạng Thực hiện theo yêu cầu của giáo
NST. ĐB cấu trúc NST và thực hiện viên.
1. Mất đoạn: là đột biến làm mất câu lệnh trang 29. 1,2 học sinh lên bảng vẽ hình.
từng đoạn NST không chứa
tâm động.
2. Lặp đoạn: một đoạn NST được Tự ghi nhận nội dung bài theo
lặp lại 1 hay nhiều lần. Hướng dẫn học sinh ghi nhận nội hướng dẫn.
3. Đảo đoạn: một đoạn NST đứt dung bài theo SGK.
ra đảo ngược 1800 và gắn lại vị
Chú ý theo dõi.
trí cũ.
Giải thích hình 6.
4. Chuyển đoạn: trao đổi đoạn Phân biệt chuyển đoạn tương hổ
trong 1 NST hoặc giữa các và chuyển đoạn không tương hổ.
NST không tương đồng.
Hoạt động 3: Tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả và vai trò của đột biến cấu trúc NST.
III. Nguyên nhân, hậu quả và vai trò
của đột biến cấu trúc NST.
1. Nguyên nhân.
2. Hậu quả: Thay đổi tổ hợp gen
trong các giao tử dẫn đến thay
đổi kiểu gen và kiểu hình.
- Mất đoạn: gây chết hoặc giảm
sức sống. Có thể vận dụng mất
đoạn nhỏ để loại bỏ gen có hại.
VD: Ở người, NST 21 bị mất
đoạn gây ung thư máu.
- Lặp đoạn: Tăng, giảm cường
độ biểu hiện tính trạng. VD: Ở
đại mạch, lặp đoạn làm tăng
hoạt tính của enzim amilaza.
- Đảo đoạn: Ít ảnh hưởng đến
sức sống của cơ thể.
- Chuyển đoạn:
+ Chuyển đoạn lớn: gây chết hoặc
mất khả năng sinh sản.
+ Chuyển đoạn nhỏ: ít ảnh hưởng
đến sức sống.
Giải thích hậu quả chung của ĐB
cấu trúc NST
Yêu cầu học sinh tham khảo
SGK tóm tắt hậu quả của từng
dạng ĐB cấu trúc NST.
Nhận xét đánh giá phần làm việc
của học sinh.
Chính xác hóa nội dung.
Giải thích và mở rộng thêm về
hậu quả của từng dạng ĐB.
Nhắc lại nguyên nhân của đột
biến gen.
Chú ý theo dõi.
Thảo luận nhóm 5 phút tóm tắt
hậu quả từng dạng và nêu ví dụ
minh họa theo SGK.
Đại diện nhóm trình bày nội
dung.
Theo dõi và tự ghi nhận nội
dung.

3. Vai trò. Tự ghi nhận nội dung theo

- Mất đoạn: xác định vị trí của Hướng dẫn học sinh tự ghi nhận hướng dẫn.
gen trên NST. nội dung.
- Lặp đoạn: có ý nghĩa đối với Chú ý theo dõi.
tiến hóa của hệ gen. Giải thích thêm về vai trò của
- Đảo đoạn: góp phần tạo ra sự từng dạng.
đa dạng của các thứ, các nòi
trong cùng một loài.
- Chuyển đoạn: ứng dụng trong
tạo giống, chuyển gen giữa các
sinh vật.
7. Cũng cố (6’):
• Hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi cuối bài.
• Yêu cầu học sinh trả lời 5 câu hỏi trắc nghiệm.
1. Đột biến nào sau đây làm tăng hoạt tính của enzim amilaza ở đại mạch ?
A. Đảo đoạn NST.
B. Chuyển đoạn NST.
C. Lặp đoạn NST.
D. Mất đoạn NST.

2. Hiện tượng nào sau đây không phải là đột biến chuyển đoạn NST ?
A. Trao đổi gen tương ứng giữa crômatit trong cùng cặp NST tương đồng.
B. Chuyển đoạn gen từ vị trí này sang vị trí khác trong cùng 1 NST.
C. Một đoạn NST được chuyển sang gắn ở một NST khác.
D. Cả 3 hiện tượng trên.
3. Hiện tượng lặp đoạn NST sẽ dẫn đến:
A. Gây chết.
B. Không ảnh hưởng đến kiểu hình do không mất chất liệu di truyền.
C. Có thể làm tăng hay giảm độ biểu hiện của tính trạng.
D. Gia tăng kích thước của tế bào, làm cơ thể lớn hơn bình thường.
4. Bệnh ung thư máu ở người có thể do đột biến nào sau đây tạo ra ?
 A. Lặp đoạn trên NST thường.
B. Mất đoạn trên NST số 21.
C. Lặp đoạn trên NST giới tính X.
D. Mất đoạn trên NST giới tính Y.
5. Một NST có trình tự phân bố các gen như sau: ABCDEFGH . Nếu sau đột biến NST này
có trình tự gen là ABDCEFGH thì đã xảy ra dạng đột biến cấu trúc NST nào sau đây?

A. Mất đoạn.
B. Chuyển đoạn.
C. Lặp đoạn.
D. Đảo đoạn.
8. Dặn dò (2’):
Trả lời câu hỏi cuối bài vào tập bài tập.
Trả lời câu hỏi: phân biệt thể lưỡng bội, đa bội và lệch bội về số lượng NST.
 Tieát daïy : § 7. ÑOÄT BIEÁN SOÁ LÖÔÏNG NST
Tuaàn :
Ngaøy soaïn : ----------------------------

I/ Muïc tieâu baøi hoïc : Hoïc sinh naém ñöôïc

- Kieán Thöùc : + Caùc khaùi nieäm, caùc daïng, nguyeân nhaân, cô
cheá hình thaønh, haäu quaû vaø vai troø cuûa leäch boäi
+ phaân bieät ñöôïc töï ña boäi vaø dò boäi, cô cheá hình
thaønh ña boäi, haäu quaû vaø vai troø cuûa ña boäi theå
- Kó naêng : phaân tích, tö duy
- Thaùi ñoä : nhaän thöùc ñöôïc bieän phaùp phoøng traùnh, giaûm
thieåu ñoät bieán soá löôïng NST ôû ngöôøi
II/ Chuaån bò cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh :
1. Giaùo vieân : Tranh phoùng to hình 7.1 vaø 7.2 SGK + hình 23.2 sinh
lôùp 9
2. Hoïc sinh : chuaån bò baøi tröôùc khi ñeán lôùp

III/ Phöông phaùp :

- Hoaït ñoäng nhoùm
- Thuyeát trình . . . .

IV/ Caùc hoaït ñoäng daïy hoïc

1. Böôùc 1 : OÅn ñònh lôùp vaø KTBC :

2. Böôùc 2: Môû baøi : Neáu soá löôïng NST cuûa SV bò thay ñoåi coù
theå daãn ñeán haäu quaû gì ?
3. Böôùc 3 : phaùt trieån baøi ( noäi dung )

TG Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng

HS
ÑOÄT BIEÁN SOÁ LÖÔÏNG NST
************ - HS nghieân
Ñònh nghóa ñoät bieán soá ? Ñoät bieán soá löôïng cöùu SGK traû
löôïng NST: ( SGK ). NST laø gì? lôøi.
I. LEÄCH BOÄI:
1/ Ñònh nghóa: ( SGK ) Cho HS quan saùt hình HS quan saùt
Caùc daïng: 61 ( SGK cô baûn ) vaø vaø traû lôøi
- 2n – 2: Theå khoâng nhaän xeùt: ñoäc laäp
nhieãm. ? Ñaëc ñieåm khaùc töøng HS.
- 2n + 1: Theå tam nhieãm. nhau cuûa daïng ñoät
- 2n – 1: Theå moät bieán naøy vôùi bình
nhieãm. thöôøng?
- 2n + 2: Theå boán ? Ñaëc ñieåm chung
nhieãm. cuûa caùc daïng?
? Ñònh nghóa caùc
daïng?
TG Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng
HS
6’ 2/ Cô cheá phaùt sinh, ? Nguyeân nhaân? HS nghieân
nguyeân nhaân: cöùu SGK traû
- Nguyeân nhaân: trong vaø Hoaøn thaønh caùc lôøi.
ngoaøi moâi tröôøng laøm roái. caâu hoûi sau vaøo HS thaûo
- Cô cheá: Loaïn phaân li cuûa baûng phuï. luaän trong 4’
1 hoaëc 1 soá caëp NST. 1. Teá baøo dinh duïc goïi 3 nhoùm
+ Trong giaûm phaân: 1 2n giaûm phaân bình trình baøy yù
hoaëc 1 caëp NST khoâng thöôøng taïo giao töû kieán ( moãi
phaân li  giao töû thöøa NST gì? nhoùm coù
( n + 1 ) thieáu NST ( n – 1 ). 2. Khi giaûm phaân taïo 1’ ).
Qua thuï tinh “n” taïo thaønh: töø 1 hoaëc vaøi caëp
NST khoâng phaân li
taïo giao töû gì?
n +1 n–1 3. Neáu caùc giao töû
n 2n +1 2n – 1 naøykeát hôïp giao töû
( tam ( moät bình thöôøng ( n ) keát
nhieãm ) nhieãm ) quaû taïo thaønh laø
+ Trong nguyeân phaân: gì?
. Teá baøo dinh döôõng 2n
. Giai ñoaïn phaùt trieån
sôùm cuûa hôïp töû.
 Leäch boäi hoaëc theå HS thaûo
khaûm. luaän theo
+ Trong caëp NST giôùi Hoaøn thaønh caâu nhoùm nhoû
tính:giao töû chöùa 2 caëp NST traû lôøi caâu hoûi SGK ( 4 HS )
giôùi tính hoaëc khoâng chöùa trong 2’
NST giöôùi tính.
XX O
ÑB
BT
X XXX XO
Y XXY YO
3/ Haäu quaû vaø vai troø:
- Haäu quaû: Maát caân Ñoïc SGK vaø haõy cho Nghieân cöùu
baèng heä gen  coù theå bieát: vaø traû lôøi
khoâng soáng, giaûm söùc ? Vai troø vaø haäu caâu hoûi.
soáng, khaû naêng sinh saûn quaû cuûa theå leäch
Vd: Hoäi chöùng Ñao ( 3 NST boäi?
21 ): si ñaàn. . .
Hoäi chöùng Claifhectô:
XXY
- Vai troø:
+ Nguyeân lieäu cho tieán
hoaù.
+ Choïn gioáng: ñöa caùc
TG Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng
HS
NST mong muoán vaøo cô theå
khaùc. Xaùc ñònh vò trí gen
treân NST.
II. ÑA BOÄI:
1/ Khaùi nieäm: SGK ? Cho bieát khaùi Xem SGK traû
- Ña boäi leû: 3n, 5n, . . . nieäm ña boäi? lôøi.
- Ña boäi chaún: 4n, 6n, . . .
3’ 2/ Phaân loaïi: Hoaøn thaønh phieáu Hs hoaøn
Töï ña boäi Dò ña hoïc taäp trong 3’ thaønh trong
boäi 3’. Môøi 2
Nguoàn Taêng Keát hôïp nhoùm trình
NST moät soá 2 boä baøy ( moãi
nguyeân NST 2 nhoùm 1’ ).
boä ñôn loaøi
boäi cuøng khaùc
loaøi. nhau.
Quaù Xaûy ra Thöïc
trình trong hieän lai
hình giaûm xa 2
thaønh phaân taïo loaøi
giao töû khaùc
trong nhau.
nguyeân
phaân.
3’ 3/ Nguyeân nhaân, cô cheá:
- Nguyeân nhaân: ( SGK ) Taùc ? Vieát sô ñoà hình HS thaûo
nhaân trong & ngoaøi laøm thaønh theå töù boäi luaän trong
roái loaïn phaân li NST. 4n, 3n ? nhoùm nhoû
- Cô cheá: 3’ vaø hoaøn
+ Trong giaûm phaân: thaønh sô ñoà
Khoâng phaân li treân baûng
Teá baøo 2n phuï.
Giao töû 2n
Qua thuï tinh:
Giao töû 2n  2n 
Theå töù boäi 4n (ña boäi ? Ruùt ra cô cheá hình
chaún) thaønh theå 4n, 3n?
Giao töû 2n  n  Theå HS trình baøy
tam boäi 3n ( ña boäi leû ). vaø nhaän
+ Trong nguyeân phaân: xeùt.
Khoâng phaân li
ôû laàn
. Hôïp töû (2n)
theå 4n.
nguyeân phaân
TG Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng
HS
ñaàu tieân
. Teá baøo Xoâma  theå
khaûm.
4’ 4/ Haäu quaû, vai troø:
- Haäu quaû: Ñoïc thoâng tin SGK HS nghieân
+ Ña boäi leû:khoâng coù vaø cho bieát: cöùu vaø traû
khaû naêng giaûm phaân taïo ? Haäu quaû vai troø lôøi caâu hoûi.
giao töû bình thöôøng  cuûa theå ña boäi?
khoâng sinh saûn höõu tính.
+ Ña boäi chaún: coù haøm
löôïng ADN taêng gaáp ñoâi 
quaù trình toång hôïp chaát
höõu cô maïnh meõ  co quan
sinh lôùn, phaùt trieån khoeû,
choáng chòu toát.
- Vai troø: ? Tìm moät soá ví duï
+ Ña boäi leû: Taïo caùc loaïi veà theå ña boäi? Giaûi
traùi caây khoâng haït: oåi, thích taïi sao?
nho, döa haáu, . . .
+ Ña boäi chaún: taïo gioáng
môùi.
* Ña boäi thöôøng gaëp ôû
thöïc vaät, ít gaëp ôû ñoäng
vaät.
4. Böôùc 4: Toång keát, ñaùnh giaù
Hoaøn thaønh 5 caâu traéc nghieäm ôû phieáu hoïc taäp trong 5’.
Caâu 1: Phaùt bieåu naøo sau ñaây ñuùng veà theå leäch boäi?
a. Laø nhöõng bieán ñoåi veà soá löôïng NST cuûa loaøi.
b. Laø nhöõng bieán ñoåi veà soá löôïng NST ôû 1 hoaëc 1 caëp naøo
ñoù .
c. Laø nhöõng bieán ñoåi veà soá löôïng NST ôû toaøn boä caùc NST.
d. Laø nhöõng bieán ñoåi taát caû veà maët caáu truùc vaø soá löôïng
NST cuûa loaøi.
Caâu 2: Hoäi chöùng Ñao ôû ngöôøi thuoäc daïng ñoät bieán theå:
a. 2n + 1. b. 2n – 1. c. 2n – 2.
d. 2n + 2.
Caâu 3: ÔÛ ngoâ 2n = 20. Theå ba nhieãm coù soá NST laø :
a. 19 b. 20 c. 21
d. 22
Caâu 4: Caø ñoäc döôïc 2n = 24 coù theå coù bao nhieâu theå leäch
boäi khaùc nhau:
a. 24 b. 12 c. 25
d. 19
Caâu 5: Taïi sao ña soá caùc loaïi traùi caây khoâng haït thöôøng laø
 a. ñoät bieán leäch boäi 2n + 1 b. ñoät bieán leäch boäi
2n - 1
c. theå ña boäi leû d. theå ña boäi chaún
5. Böôùc 5: Daën doø baøi taäp veà nhaø
1/ Vieát sô ñoà hình thaønh theå leäch boäi ôû NST giôùi tính xaûy ra
ñoät bieán ôû nam giôùi?
2/ Hoaøn thaønh caâu hoûi baøi taäp SGK baøi 8 ( xem baûng coâng
thöùc vaø söï taïo thaønh giao töû )
 Tieát daïy : § 8. BAØI TAÄP CHÖÔNG I
Tuaàn :
Ngaøy soaïn : ----------------------------

I/ Muïc tieâu baøi hoïc :

- Kieán Thöùc : + Xaùc ñònh ñöôïc daïng ñoät bieán gen khi caáu truùc
gen thay ñoåi
+ Giaûi ñöôïc baøi taäp veà nguyeân phaân ñeå xaùc
ñònh daïng leäch boäi
+ Xaùc ñònh ñöôïc caùc daïng ñoät bieán caáu truùc NST
vaø tæ leä phaân li kieåu gen vaø kieåu hình cuûa ñoät bieán soá löôïng
NST
- Kó naêng : Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp SGK vaø baøi taäp
laøm theâm
- Thaùi ñoä : Yeâu thích moân hoïc, höùng thuù khi giaûi baøi taäp . . .
II/ Chuaån bò cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh :
1. Giaùo vieân : Baûng coâng thöùc, baûng phuï caùc baøi taäp SGK vaø
baøi taäp laøm theâm . . .
Heä thoáng kieán thöùc vaø coâng thöùc giaûi baøi taäp chöông I

- 1 A0 = 10- 4 µm = nm = mm

M 2.L
- N=
300
; N=
3,4. A0
 L = soá caëp nu x 3,4 A0
- Soá gen con ñöôïc taïo thaønh khi gen töï nhaân ñoâi k laàn laø : 2k
- NTD = Ngen.( 2k – 1 ) ; ATD =TTD = Agen . ( 2k - 1 )

- Soá gen coù 2 maïch ñôn hoaøn toaøn môùi laø : 2k – 2

- Soá gen coøn chöùa maïch cuõ = ?

SÖÏ TAÏO THAØNH GIAO TÖÛ

Kieåu gen 4n Tæ leä giao töû Kieåu gen Tæ leä giao töû
( töù boäi) 2n + 1
Hoaëc dò boäi hoaëc
( 2n + 2 ) ( 3n )
AAAA AA AA A 1/2 AA : 1/2 A
AAA a 1/2 AA : 1/2 A a AA a 2/6 A : 1/6 a : 1/6 AA : 2/6
Aa
AA aa 1/6 AA : 4/6 Aa : 1/6 aa A aa 1/6 A : 2/6 a : 2/6 A a : 1/6
aa
A aaa 1/2 A a : 1/2 aa aaa 3/6 a : 3/6 aa ( 1/2 a : 1/2
aa )
aaaa aa

2. Hoïc sinh : Chuaån bò baûng phuï veà coâng thöùc, baøi taäp . . .

III/ Phöông phaùp :

- Hoaït ñoäng nhoùm
- Thuyeát trình . . . .

IV/ Caùc hoaït ñoäng daïy hoïc

3. Böôùc 1 : OÅn ñònh lôùp vaø KTBC :
4. Böôùc 2: Môû baøi
3. Böôùc 3 : phaùt trieån baøi ( noäi dung )

Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng HS

Gôïi yù höôùng daãn
Baøi 1: hoïc sinh HS tính nhanh keát
Tính chieàu daøi trung bình cuûa - Tính chieàu daøi trung quaû
phaân töû ADN tröôùc khi xoaén bình cuûa phaân töû
cuoän ADN tröôùc khi xoaén
= 2,83x108/8 x 3,4 A0 = 1,2 x108 cuoän
A0 - Chieàu daøi tröôùc
= 1,2 x104 µm xoaén / chieàu daøi cuûa
 Soá laàn ngaén ñi = 1,2x104/ 2 NST ôû kì giöõa
= 6000 laàn  soá laàn
Baøi 2: ? Quaù trình töï nhaân HS aùp duïng coâng
- Soá phaân töû ADN taïo ra ñoâi tuaân theo nhöõng thöùc do GV höôùng
sau 4 laàn töï nhaân ñoâi laø: nguyeân taéc naøo ? daãn ñeå tính nhanh
24 = 16 Coâng thöùc tính soá
- Soá phaân töû ADN coøn phaân töû AND coù
chöùa N15 ( chöùa 2 maïch chöùa maïch cuõ ?
cuõ ) laø 2
Baøi 3: Nhaéc laïi nguyeân taéc
a/ Xaùc ñònh trình töï nu cuûa phieân maõ vaø quaù HS laøm baøi
gen : trình dòch maõ ? - xaùc ñònh trình töï
P : Met – ala – liz – val – lôx – KT nu cuûa mARN
m: AUG- GXX-AAA-GUU-UUG-UAG ? Maát 3 caëp nu 7,8,9 - Trình töï nu treân
G: TAX – XGG-TTT-XAA-AAX- ATX thì aûnh höôûng ñeán maïch maõ goác vaø
ATG- GXX-AAA-GTT –TTG- TAG nhöõng codon naøo ? maïch boã sung
haäu quaû ?
? thay theá caëp nu HS vaän duïng kieán
thöù 10 thì haäu quaû thöùc ñaõ hoïc ñeå
NTN ? taïi sao ? traû lôøi
b/ Maát 3 caëp nu 7,8,9 ( 1
codon )  maát condon AAA  GV: giaûi thích theâm
maát aa Liz
c./ Neáu caëp nu thöù 10
chuyeån thaønh A-T
 thì aa Val seõ bò thay baèng
Pheâninalanin

Baøi 4 GV höôùng daãn HS

UGG: Trip, AUA: Izol, UXU: Xêr, UAU: giaûi töông töï baøi 3
Tir, AAG: Liz, XXX: Pro. Chuỗi pôlipetit: HS töï giaûi döïa
Xêr – Tir – Izol – Trip – Liz… vaø cô cheá phieân
a. Trật tự các rNu trên mARN và maõ vaø dòch maõ
các cặp Nu trên ADN là:
mARN: 5’ UXU UAU AUA UGG AAG
ADN: 3’ AGA ATA TAT AXXTTX…5’ GV: nhaän xeùt vaø giaûi
5’ TXT TAT ATA TGG AAG… 3’ thích theâm
b. Gen bị mất các cặp Nu 4, 11, 12
thì pôlipetit? => Trình tự các cặp Nu trên
 Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng HS
ADN và các rNu trên mARN là:
ADN: 5’ TXT ATA TAT AAG…3’
3’ AGA TAT ATA TTX…5’
mARN: 5’ UXU AUA UAU AAG…3’
Vậy: chuỗi pôlipeptit bị mất một axit
amin và có 2 axit amin mới so với thành
phần của chuỗi ban đầu là: izoloxin,
tiroxin về vị trí axit amin trong trình tự
chuỗi pôlipeptit

Baøi 5
a. Bộ NST lưỡng bội của loài? ? soá teá baøo con taïo
Thuộc dạng đột biến nào? thaønh sau 4 laàn
Số NST của một tế bào là: 144/16 = 9 nguyeân phaân laø bao
NST => số 2n có thể có của loài là: 2n = nhieâu? 24 = 16
8 => đây là dạng đột biến lệch bội thể 3 ? soá NST cuûa moãi teá
nhiễm 2n +1 hoaëc 2n = 10  ñoät baøo ?
bieán theå moät nhieãm ? boä NST 2n = ? = 144/ 16 = 9
b. Có thể có bao nhiêu loại giao tử
không bình thường về số lượng NST : Coù bao nhieâu loaïi giao
- Neáu 2n = 8  coù 4 daïng giao töû khoâng bình
töû thöøa moät NST thöôøng veà NST ?
- Neáu 2n = 10 coù 5 daïng giao  GV giaûi thích theâm
töû thieáu 1 NST

Baøi 6:
a. Teân cuûa caùc kieåu ñoät Quan saùt hình veõ SGK
bieán vaø traû lôøi caùc caâu HS traû lôøi caùc
1. ñaûo ñoaïn goàm coù taâm hoûi a,b,c caâu hoûi a,b,c
ñoäng : Ñoaïn DEF coù taâm
ñoäng ñöùt ra , quay 1800 roài
gaén vaøo vò trí cuõ cuûa NST
2. laëp ñoaïn : ñoaïn BC laëp laïi 2
laàn
3. maát ñoaïn : D GV nhaän xeùt vaø giaûi
4. chuyeån ñoaïn trong 1 NST : thích theâm
ñoaïn BC chuyeån sang caùnh
khaùc cuûa NST
5. chuyeån ñoaïn khoâng töông
hoã: Ñoaïn MNO gaén sang
ñaàu ABC cuûa NST khaùc
6. chuyeån ñoaïn töông hoã giöõa
2 NST : ñoaïn AB vaø MNO
7. ñaûo ñoaïn ngoaøi taâm ñoäng :
ñoaïn BCD quay 1800 roài gaén
laïi

b. Tröôøng hôïp ñaûo ñoaïn ngoaøi

taâm ñoäng khoâng laøm thay
ñoåi hình thaùi NST
c. Chuyeån ñoaïn khoâng töông
hoã 5 vaø töông hoã 6 laøm
thay ñoåi caùc nhoùm lieân
keát khaùc nhau
 Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng HS
Baøi 7:
Haõy döïa vaøo baûng
a. Kieåu gen cuûa con lai ñöôïc caùch taïo giao töû ñeå Nhoùm thaûo luaän
töï ña boäi hoaù: vieát sô ñoà lai vaø vieát sô ñoà lai
Sô ñoà lai:
P= A aBB x AAbb ? Kieåu gen cuûa F1 töï
Gp AB , aB Ab ña boäi hoaù seõ nhö
F1 : AABb ; A aBb theá naøo ? Hoïc sinh vieát kieåu
Töï ña boäi hoaù: gen cuûa F1 töï ña
F1 : AAAABBbb ; AaaaBBbb boäi hoaù
? Ñoät bieán coù theå
b. Kieåu gen cuûa con lai xaûy ra ôû cô theå - Xaûy ra ôû boá
naøo ? hoaëc meï
* TH1
P= A aBB x AAbb
Gp AaBB Ab ? Haõy vieát sô ñoà lai HS vieát sô ñoà lai
F1 : AAaBBb ñeå xaùc ñònh kieåu gen ñeå xaùc ñònh kieåu
* TH2 : cuûa F1 ? gen F1
P= A aBB x AAbb
Gp AB, aB AAbb GV: nhaän xeùt vaø giaûi
F1 : AAABbb ; AAaBbb thích theâm
c. Kieåu gen cuûa con lai :

* TH1
P= A aBB x AAbb ? Theå ba nhieãm ôû
Gp AaB Ab nhieãm saéc theå thöù 3
F1 : AAaBb do nguyeân nhaân - caëp NST soá 3
* TH2 : naøo ? khoâng phaân li
P= A aBB x AAbb trong giaûm phaân
Gp AB, aB AAb
F1 : AAABb ; AAaBb
Haõy vieát sô ñoà lai khi
* TH3 : khoâng phaân li ôû kì sau II caëp NST soá 3 khoâng HS vieát sô ñoà lai
phaân li

GV : nhaän xeùt vaø

giaûi thích theâm ôû
caùc tröôøng hôïp

Baøi 8: ? Phöông phaùp taïo

a. Phöông thöùc hình thaønh thaønh caây AAAA ?
AAAA ? töï ña boäi caây coù - töï ña boäi hoaù
-Nguyeân phaân : AA nhaân ñoâi kieåu gen NTN ? Caây coù kieåu gen
nhöng khoâng phaân li  AAAA AA
- Giaûm phaân vaø thuï tinh Haõy xem caùch taïo
P AA x AA giao töû ôû baûng coâng
Gp : AA AA thöùc ñeå vieát sô ñoà - Nhoùm thaûo
F : AAAA lai caâu b vaø caâu c luaän vaø vieát sô
b. Sô ñoà lai ñoà lai cho caâu b
P AAAA x aaaa vaø c
Gp AA aa GV : nhaän xeùt vaø
F1 AAaa ( ñoû ) ñaùnh giaù keát quaû
Giao töû F1 : 1/6 AA :4/6A a : 1/6 aa
c. Kieåu gen vaø kieåu hình F2
 Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng HS
Toå hôïp giao töû F1
F2 : 5 KG : 1AAAA: 8AAAa : 18AAaa :
8 A aaa : 1 aaaa
2 KH : 35 ñoû : 1 vaøng

4. Toång keát, ñaùnh giaù

5. Daën doø baøi taäp veà nhaø

- laøm caùc baøi taäp laøm theâm
- chuaån bò baøi thöïc haønh – baøi 9 SGK ( chuaån bò giaáy vieát thu
hoaïch phaàn IV )
 Tieát daïy :
Tuaàn: § 11. QUI LUAÄT MENÑEN – QUI LUAÄT
PHAÂN LI
Ngaøy soaïn : **************

I/ Muïc tieâu baøi hoïc : Hoïc sinh naém ñöôïc

- Kieán Thöùc :
+ Trình baøy ñöôïc thí nghieäm vaø giaûi thích keát quaû thí nghieäm
cuûa Menden
+ Giaûi thích ñöôïc cô sôû teá baøo hoïc cuûa quy luaät naøy.
- Kó naêng:
+ Reøn luyeän cho HS kæ naêng quan saùt vaø phaân tích ñeå thu
nhaän thoâng tin töø SGK
- Thaùi ñoä: HS coù nieàm tin vaøo khoa hoïc. Tích cöïc vaän duïng kieán
thöùc khoa hoïc ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng di truyeàn trong töï
nhieân.
II/ Chuaån bò cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh :
1. Giaùo vieân : Tranh veà pheùp lai moät caëp tính traïng vaø cô sôû teá
baøo hoïc cuûa qui luaät phaân li
.
2. Hoïc sinh: Nghieân cöùu tröôùc baøi 8 / SGK.
III/ Phöông phaùp :
- Hoaït ñoäng nhoùm, giaûi quyeát vaán ñeà.
- Thuyeát trình, tröïc quan, hoûi ñaùp, dieãn giaûng. . .
IV/ Caùc hoaït ñoäng daïy hoïc
Böôùc 1 : OÅn ñònh lôùp vaø KTBC :
Böôùc 2: Môû baøi Moät gia ñình noï: “ ngöôøi cha nhoùm maùu A,
ngöôøi meï nhoùm maùu B, ñöùa con ra ñôøi nhoùm maùu O”. Con cuûa ai?
Böôùc 3 : phaùt trieån baøi ( noäi dung )

Noäi dung Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng

I/ NOÄI DUNG:
1/ Thí nghieäm: ôû ñaäu
Haø Lan
Pt/c: hoa ñoû x hoa traéng
F1: 100% hoa ñoû
F1 töï thuï phaán
F2 3 hoa ñoû : 1 hoa traéng
2/ Nhaän xeùt:
-Khi lai boá, meï thuaàn
chuûng khaùc nhau veà 1
caëp tính traïng töông phaûn
thì:
+ F1 chæ coù 1 tính traïng
ñöôïc bieåu hieän goïi laø
HS
GV giôùi thieäu ñaây laø qui
luaät thöù 2 cuûa Menñen,
ñöôïc phaùt hieän khi Chuù yù laéng
nghieân cöùu caùc cô theå nghe
lai F2 vaø F3 trong caùc
pheùp lai maø ñôøi boá meï
t/c khaùc nhau bôûi 1 caëp
tính traïng töông phaûn.
Trình baøy thí nghieäm
maø Menñen ñaõ phaùt HS trình baøy
hieän ra qui luaät naøy? thí nghieäm.
Nhaän xeùt keát quaû ôû F1 HS quan saùt
vaø F2 ? thí nghieäm
traû lôøi.
 Noäi dung
tính traïng troäi (ví duï: hoa GV: Menñen nhaän thaáy
ñoû)
+ F2 coù söï phaân li theo
tæ leä xaáp xæ 3 troäi : 1
laën.
3/ Giaûi thích theo Menñen:
Menñen ñaõ giaûi thích
baèng thuyeát “giao töû
thuaàn khieát”: giao töû
cuûa cô theå lai F1 chæ
chöùa 1 nhaân toá di
truyeàn (gen) cuûa boá
hoaëc meï.
4/ Noäi dung qui luaät phaân GV nghóa laø nhaân toá di
li:
“ Moãi tính traïng ñöôïc qui vaøo nhau trong quaù trình
ñònh bôûi 1 caëp alen. Do
söï phaân li ñoàng ñeàu
cuûa caùc caëp alen trong
giaûm phaân neân moãi giao
töû chæ chöùa 1 alen cuûa
caëp”.
II/ CÔ SÔÛ TEÁ BAØO
HOÏC:
*Sô ñoà hình
11.2/trang 43 SGK.
-Trong giaûm phaân caùc
NST phaân li, trong thuï tinh *GV cuøng HS phaân tích cô
Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng
HS
tæ leä phaân li ôû F2 xaáp
xæ 3:1 nhöng oâng khoâng
bieát giaûi thích taïi sao. -HS traû lôøi
Ñeå tìm caâu traû lôøi, -HS thaûo
oâng cho töøng caây F2 töï luaän nhoùm
thuï phaán vaø phaân tích traû lôøi
söï phaân li ôû ñôøi con
cuûa töøng caây? Chuù yù laéng
Keát quaû ôû F3 oâng thu nghe
ñöôïc ntn?
Menñen ñaõ giaûi thích
keát quaû thí nghieäm cuûa
mình nhö theá naøo?
GV: Theo Menñen trong teá HS traû lôøi
baøo caùc nhaân toá di
truyeàn coù löôïng gaáp
ñoâi (1 caëp nhaân toá)
(ngaøy nay ngöôøi ta goïi
laø caëp alen, hay caëp
gen), khi phaùt sinh giao
töû caùc nhaân toá naøy
phaân li do ñoù moãi giao
töû chæ chöùa 1 nhaân toá
vì theá luoân thuaàn khieát.
Chuù yù laéng
truyeàn khoâng hoøa troän nghe
hình thaønh giao töû.
Noäi dung cuûa qui luaät
phaân li ñoäc laäp? *HS traû lôøi
döôùi söï gôïi
Chuyeån yù: giaûi thích yù cuûaGV
cuûa Menñen ñaõ khoâng -A: hoa ñoû
ñöôïc ngöôøi ñöông thôøi a: hoa traéng
coâng nhaän bôûi vì oâng chuù yù laéng
ñaõ ñi tröôùc quaù xa so nghe
vôùi thôøi ñaïi. Maõi ñeán
cuoái theá kæ XIX,
khi naém roõ cô cheá -GP: boä NST
nguyeân phaân, giaûm phaân li, TT:
phaân, thuï tinh ñaõ xaùc boä NST taùi
nhaän giaû thuyeát cuûa toå hôïp.
Meñen. -Gen cuõng
phaân li vaø
taùi toå hôïp
 Noäi dung
caùc NST taùi toå hôïp 
daãn ñeán caùc gen cuõng
phaân li vaø taùi toå hôïp
laïi.
-ÔÛ F1 (theå dò hôïp Aa):
+ Alen A laán aùt hoaøn
toaøn alen a  F1 toaøn hoa
ñoû.
+ Khi F1 giaûm phaân taïo
giao töû caëp alen Aa phaân
li ñoàng ñeàu veà caùc giao
töû  taïo 2 loaïi giao töû A
vaø a.
-ÔÛ F2: do söï keát hôïp
ngaãu nhieân giöõa caùc
loaïi giao töû ñöïc vaø caùi
ôû F1  F2 phaân tính theo
tæ leä 3 troäi : 1 laën.
* Sô ñoà lai:
Pt/c: hoa ñoû AA x hoa
traéng aa
GF1 A a
F1: Aa
1K G : Aa

1K H :100%hoañoû
F1 x F1 : hoa ñoû Aa x hoa
ñoû Aa
GF2 A,a
A,a
F2 : AA, Aa, Aa, aa
3K G :1AA,2Aa,1aa

2K H : 75%hoañoû:25%hoatraé
ng
Hoaït ñoäng GV Hoaït ñoäng
HS
sôû teá baøo hoïc: -HS traû lôøi
Hoa ñoû vaø hoa traéng
do nhöõng gen gì qui ñònh? -1 loaïi:
GV: gen naèm treân NST, AAA;aaa
NST toàn taïi thaønh töøng -Troäi laán aùt
caëpgen cuõng toàn taïi laën
thaønh töøng caëp. 2 loaïi: A vaø a
Hoaït ñoäng cuûa NST -2 X 2 = 4 KTH
trong giaûm phaân vaø thuï -HS traû lôøi
tinh?
Gen naèm treân NST
neân keát quaû taát yeáu
laø gì?
Yeâu caàu HS trình baøy
laïi cô sôû teá baøo hoïc
cuûa qui luaät phaân li?
PT/C GP cho maáy loaïi
giao töû?
GV: 1gtöû ñöïc x 1 gtöû
caùi =1 KTH.
Giaûi thích taïi sao F1 coù
KG: Aa laïi coù KH hoa ñoû?
Giao töû cuûa F1?
F2 coù bao nhieâu KTH?
Tæ leä KG, KH ôû F2?

Böôùc 4: Toång keát, ñaùnh giaù

Caâu 1(B) Menñen ñaõ giaûi thích ñònh luaät cuûa mình baèng:
A. Thuyeát nhieãm saéc theå
B. Thuyeát teá baøo.
C. Thuyeát giao töû thuaàn khieát
D. Thuyeát giao töû thuaàn khieát vaø thuyeát NST.
Caâu 2:(H) Hieän töôïng khoâng ñöôïc phaùt hieän trong quaù trình
nghieân cöùu cuûa Menñen laø:
A.gen troäi laán aùt gen laën
B.boá meï thuaàn chuûng thì con lai ñoàng tính.
C. boá meï khoâng thuaàn chuûng thì con lai phaân tính.
D. di truyeàn trung gian.
Caâu 3( VD) ÔÛ moät loaøi thöïc vaät, A-: hoa ñoû, aa: hoa traéng. Caây
hoa traéng lai vôùi caây hoa khaùc thu ñöôïc ôû cô theå lai coù caây hoa
ñoû xuaát hieän:
A. AA hoaëc aa. B. Aa hoaëc aa. C. AA hoaëc Aa. D. aa.
Caâu 4(VD) Pheùp lai taïo ra ôû con lai ñoàng tính hoa ñoû laø:
A. Aa x AA B. Aa x aa C. Aa x Aa D. aa x aa
Caâu 5:(VD) Cha nhoùm maùu A, meï nhoùm maùu B, caùc con ra ñôøi coù
theå thuoäc nhoùm maùu:
A. A, B, AB, O B. A C. B D. O

Böôùc 5: Daën doø baøi taäp veà nhaø

- Traû lôøi caâu hoûi vaø baøi taäp töø caâu 1 – baøi 6 SGK trang 45
- chuaån bò baøi 12 SGK
 Bài 12: QUY LUAÄT PHAÂN LY ÑOÄC LAÄP
I-MUÏC TIEÂU
1.Kieán thöùc
Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc sinh phaûi :
- Trình baøy ñöôïc thí nghieäm lai hai caëp tính traïng .
- Phaùt bieåu ñöôïc quy luaät phaân ly ñoäc laäp cuûa Men ñen .
- Giaûi thích ñöôïc cô sôû teá baøo hoïc cuûa ñònh luaät phaân ly ñoäc
laäp.
2.Kyõ naêng
Reøn luyeän ñöôïc caùch vieát sô ñoà lai, thoáng keâ kieåu gen, kieåu
hình.
3.Thaùi ñoä
Giaûi thích söï xuaát hieän caùc bieán dò toå hôïp trong pheùp lai theo
quan ñieåm duy vaät bieän chöùng .
II-PHÖÔNG PHAÙP
Thaûo luaän nhoùm, Vaán ñaùp, Dieãn giaûng
III-PHÖÔNG TIEÄN
1. Giaùo vieân
- Tranh veõ phoùng to hình 12 SGK
- Phieáu hoïc taäp
2.Hoïc sinh
- Saùch giaùo khoa
- Ñoïc baøi ôû nhaø, xem laïi kieán thöùc coù lieân quan ôû saùch Sinh
hoïc 9 THCS
IV-TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC LÔÙP HOÏC
1.OÅn ñònh lôùp
2.Kieåm tra baøi cuõ ( 5’)
Phaùt bieåu noäi dung quy luaät phaân ly cuûa Menñen.
Giaûi baøi taäp 3/45 SGK
3.Baøi môùi
a. Môû baøi
- Khi lai boá, meï thuaàn chuûng khaùc nhau veà moät caëp tính traïng
töông phaûn thì theá heä lai thöù hai xaáp xæ tæ leä 3 troäi : 1 laën .
Vaäy khi lai caëp boá meï thuaàn chuûng khaùc nhau veà hai ( hoaëc
nhieàu caëp tính traïng töông phaûn nhö theá naøo ? giôùi thieäu baøi
12
b. Phaùt trieån baøi

Hoaït ñoäng 1
TÌM HIEÅU NOÄI DUNG QUY LUAÄT PHAÂN LY ÑOÄC LAÄP
T NOÄI DUNG Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa HOÏC
G GIAÙO VIEÂN SINH
I.NOÄI DUNG - GV neâu vaán ñeà - HS ñoäc laäp traû lôøi
2’ 1. Thí nghieäm döôùi daïng caâu + Ptc vaøng x xanh
- Ñoái töôïng : Ñaäu hoûi : P tc cao x thaáp
Haø Lan + Neâu 2 ví duï veà
- Tính traïng theo lai 1 caëp tính traïng
 doõi: Neáu cuøng luùc
Maøu saéc haït : xeùt chung 2 caëp
vaøng, xanh. tính traïng treân vaøo
Hình daïng voû 1 caëp boá meï thì ta
haït : trôn, nhaên ñöôïc pheùp lai 2 hay + Lai hai hay nhieàu
a. Noäi dung thí nhieàu caëp tính caëp tính traïng laø
nghieäm : traïng. pheùp lai trong ñoù caëp
P (TC) vaøng, trôn x -GV hoûi : boá meï thuaàn chuûng
xanh nhaên + Haõy neâu khaùi ñem lai lkhaùc nhau veà
5’ F1 : 100% vaøng, nieämlai hay nhieàu 2 hay nhieàu caëp tính
trôn caëp tính traïng ? traïng töông phaûn
Caây F1 töï thuï + Ñoái töôïng : Ñaäu
phaán Haø Lan
F2: 9/16 VT +Menñen ñaõ tieán + Tính traïng theo
3/16 VN haønh thí nghieäm lai doõi:
Bieán dò thuaän nghòch treân Maøu saéc haït :
3/16 XT toå ñoái töôïng naøo ? vaøng, xanh.
hôïp theo doõi tính traïng Hình daïng voû
1/16 VN naøo ? haït : trôn, nhaên
5’ b. Nhaän xeùt - GV : Menñen
- Xeùt rieâng töøng khoâng chæ theo
caëp tính traïng ôû doõi caëp tính
F2 traïng maøu saéc
Vaøng/xanh = 3/1 vaø hình daïng voû
=> vaøng > xanh maø theo doõi raát
Trôn / nhaên = 3/1 nhieàu caëp tính - HS traû lôøi
=> trôn > nhaên traïng khaùc treân
- Xeùt chung 2 caëp nhieàu thí nghieäm - HS ghi nhaän noäi dung
tính traïng vaø ñeàu thu ñöôïc cô baûn
( 3 vaøng : 1 xanh ) keát quaû töông töï.
( 3 trôn : 1 nhaên ) - GV hoûi : Trình baøy - HS hoaït ñoäng nhoùm
= 9:3:3:1 noäi dung thínghieäm + Trao ñoåi nhoùm
c. Keát luaän : cuûa Menñen  thoáng nhaát yù kieán
- Khi lai caëp boá, - GV treo baûng phuï + Ñaïi dieän moät soá
meï thuaàn chuûng noäi dung thí nghieäm nhoùm trình baøy tröôùc
khaùc nhau veà hai . lôùp
( hoaëc nhieàu ) - GV yeâu caàu HS  nhoùm khaùc boå
tính traïng töông thaûo luaän nhoùm sung
phaûn , di truyeàn trong 3 phuùt ñeå
ñoäc laäp thì xaùc nhaän xeùt thí
suaát xuaát hieän nghieäm vaø ruùt ra
kieåu hình ôû F2 keát luaän . -HS traû lôøi
baèng tích xaùc - Löu yù : :F2 xuaát - HS ghi nhaän noäi dung
suaát cuûa caùc hieän 2 kieåu hình cô baûn
tính traïng hôïp khaùc boá meï goïi
thaønh noù. teân nhö theá naøo ?
- Bieán dò toå hôïp ( Bieán dò toå hôïp)
laø bieán dò döôïc
 hình thaønh do söï
toå hôïp laïi caùc - GV nhaän xeùt ,
gen coù saün ôû hoaøn chænh kieán
boá meï. thöùc.
- GV : töø noäi dung
2. Ñònh luaät thí nghieäm vaø nhaän
phaân ly ñoäc xeùt haõy neâu noäi
laäp dung quy luaät phaân
Caëp alen phaân ly ly ñoäc laäp cuûa
ñoäc laäp vôùi nhau Menñen ?
trong quaù trình
hình thaønh giao
töû.

Hoaït ñoäng 2
GIAÛI THÍCH QUY LUAÄT THEO CÔ SÔÛ TEÁ BAØO HOÏC
T NOÄI DUNG Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa
G GIAÙO VIEÂN HOÏC SINH
10 II– CÔ SÔÛ TEÁ BAØO
’ HOÏC -GV söû duïng tranh - HS vaän duïng
1.Cô sôû teá veõ phoùng to hình kieán thöùc lôùp 9
baøo hoïc 12 SGK vaø yeâu + Trao ñoåi
( hình 12 SGK) caàu hoïc sinh thaûo nhoùm
luaän nhoùm trong 7  thoáng nhaát yù
Veõ hình - Quy phuùt kieán
öôùc gen + Giaûi thích hình + Ñaïi dieän moät
12 SGK -vieát sô 12 SGK soá nhoùm trình
ñoà lai + Quy öôùc gen, baøy tröôùc lôùp
- thoáng vieát sô ñoà lai,  nhoùm khaùc boå
8’ keâ thoáng keâ kieåu sung
KG,KH gen, kieåu hình.
+ Cô sôû daãn
ñeán söï phaân ly
2.Giaûi thích ñoäc laäp vaø toå - HS ghi nhaän noäi
- Moãi caëp alen quy hôïp töï do cuûa caùc dung cô baûn
ñònh moät caëp tính caëp alen?
naèm treân moät caëp - GV nhaän xeùt vaø
NST töông ñoàng hoaøn chænh kieán
- Quy luaät phaân ly thöùc, nhaán maïnh :
ñoäc laäp coù cô sôû teá Moãi caëp alen quy
baøo hoïc laø söï phaân ñònh moät caëp tính
ly ñoäc laäp trong giaûm naèm treân moät
phaân vaø toå hôïp töï caëp NST töông
do trong thuï tinh cuûa ñoàng.
caùc caëp NST töông
ñoàng  söï phaân ly
ñoäc laäp vaø toå hôïp
töï do cuûa caùc alen.
 Hoaït ñoäng 3
HÌNH THAØNH COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT
T NOÄI DUNG Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa HOÏC
G GIAÙO VIEÂN SINH
5’ III- COÂNG - GV söû duïng baûng HS nghieân cöùu SGK,
THÖÙC TOÅNG CT SGK ( phoùng to thaûo luaän ñoâi , leân
QUAÙT yeâu caàu HS hoaøn baûng ñieàn vaøo baûng
thaønh baûng vaø phuï cuûa GV
( baûng SGK ) ruùt ra CTTQ - Ghi nhaän tröïc tieáp
- Khi giaûi thích coù vaøo SGK
theå söû duïng
baûng 9 SGK cô
baûn .

4. Cuûng coá (3’)

Coù theå thöïc hieän caùc yeâu caàu sau tuøy thôøi gian tieát
hoïc.
1. Yeâu caàu HS neâu ñieàu kieän nghieäm ñuùng vaø yù nghóa cuûa
quy luaät
2. Giaûi thích taïi sao treân traùi ñaát khoâng theå tìm ñöôïc 2 ngöôøi coù
kieåu gen gioáng heät nhau , ngoaïi tröø tröôøng hôïp sinh ñoâi cuøng
tröùng.

5. Höôùng daãn veà nhaø (2’)

- Hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi cuoái baøi, giaûi baøi taäp.
- Giaûi caâu 4 SGK baøi 13ñeà chuaån bò cho tieát keá tieáp.
 Tuần:
Tiết: Bài 16: DI TRUYỀN NGOÀI NHIỄM SẮC THỂ
NS: 0
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nêu được đặc điểm di truyền ngoài NST.
- Phân tích và giải thích được kết quả các thí nghiệm trong bài học.
- Nêu được bản chất sự di truyền của ti thể và lục lạp.
- Nêu được ý nghĩa thực tiễn của di truyền ngoài NST.
2. Kĩ năng
- Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.
- Phát triển kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm.
II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC
Sơ đồ thí nghiệm hình 16.1 SGK phóng to.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
(?1) Viết sơ đồ lai thuận nghịch và lai nghịch trong phép lai 1 cặp tính trạng của Menđen.
Viết sơ đồ lai giữa ruồi giấm cái mắt đỏ và ruồi giấm đực mắt trắng.(Bảng)
(?2) Trình bày đặc điểm di truyền của các tính trạng do gen nằm trên NST X và Y qui
định. Ứng dụng của di truyền liên kết với giới tính trong thực nghiệm.
2. Bài mới
Treo sơ đồ tóm tắt thí nghiệm Hình 16.1 và hỏi:
? Sự giống nhau và khác nhau trong 2 phép lai phần hs trả bài so với sơ đồ thí nghiệm?
Nguyên nhân?

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung

- Yêu cầu hs sinh thảo luận - Ngồi lại thành từng nhóm nhỏ (4- I. Di truyền theo dòng mẹ
nhóm trong 5 phút để giải 5hs) tiến hành thảo luận. 1. Thí nghiệm (SGK)
quyết câu lệnh trang 65. * Nhận xét
- Gọi đại diện của 1 nhóm phát - Phát biểu xây dựng bài. - Hai hợp tử do lai thuận và lai
biểu, các nhóm khác bổ nghịch tạo thành đều giống
sung. nhau về nhân nhưng khác
- Chốt lại các ý, bổ sung và ghi nhau về về tế bào chất.
bài. - Tế bào lai mang chủ yếu tế
bào chất của tế bào mẹ do đó
tế bào chất của tế bào mẹ có
vai trò trong việc hình thành
tính trạng ở tế bào lai.

- Hiện tượng bất thụ đực là gì?
Ứng dụng của hiện tượng này
vào thực tiến ntn?
- Giải thích hiện tượng bất thụ
đực và cho hs ghi khái niệm.
- Trình bày lại các bước của
việc lai tạo giống mới → Ứng
dụng hiện tượng bất thụ đực.
- Trong tế bào, ta có thể tìm
thấy ADN ở đâu ngoại trừ
nhân?
- Đặc điểm ADN trong ti thể và
lạp thể?
- Nghiện cứu SGK đưa ra khái 2. Hiện tượng bất thụ đực
niệm và ứng dụng.
- Nghe giảng kết hợp ghi bài.
- Ti thể và lạp thể
- Dựa vào SGK, hs tóm ý và trình
bày.
- Hiện tượng bất thụ đực là
dạng thực vật không tạo phấn
hoa hay có phấn hoa nhưng
không có khả năng thụ tinh.
- Ứng dụng: đỡ tốn công “khử
đực” ở cây cái trong chọn
giống cây trồng.
II. Sự di truyền các gen trong
ti thể và lạp thể
* Đặc điểm ADN trong ti thể
và lục lạp
- Số lượng: ít hơn nhiều so với
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung
- Bổ sung và cho hs ghi bài. - Nghe giảng và ghi bài trong nhân.
- Chuỗi xoắn kép, trần, mạch
vòng.
- Có khả năng bị đột biến.
? Kí hiệu và chức năng của bộ - Dựa vào SGK rút ra nội dung 1. Sự di truyền ti thể
gen ti thể? - Bộ gen của ti thể kí hiêu:
mtADN.
- Chức năng mtADN:
+ Mã hoá nhiều thành phần của
ti thể.
+ Mã hoá 1 số prôtêin tham gia
chuỗi truyền electron.
? Kí hiệu và chức năng của bộ - Dựa vào SGK rút ra nội dung 2. Dự di truyền lục lạp
gen lục lạp? - Bộ gen của lục lạp kí hiệu:
cpADN.
- Chức năng:
+ Chứa các gen mã hoá rARN
và nhiều tARN lục lạp.
+ Mã hoá 1 số prôtêin của
ribôxôm.
Cho hs thảo luận để hoàn thành Thảo luận III. Đặc điểm di truyền ngoài
bảng so sánh NST
- Gọi đại diện 1 nhóm lên trình - Trình bày kết quả thảo luận.
bày, các nhóm khác bổ sung.
- Bổ sung và hoàn chỉnh - Ghi bài
Di truyền trong nhân Di truyền ngoài nhân
Kết quả lai thuận-nghịch giống nhau Khác nhau
Tuân theo các QLDT Trong nhân Ngoài nhân
Khi thay đổi nhân tế bào Tính trạng thay đổi Tính trạng không thay đổi
→ Trong tế bào có 2 hệ thống di
truyền: di truyền NST và di
truyền và di truyền ngoài
nhân → Tế bào là đơn vị di
truyền, trong đó nhân có vai
trò chính.
3. Củng cố
Câu 1:
Câu 2:
4. Bài tập về nhà
HS trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK Sinh học 12.
Xem lại bài 25 trang 72 SGK Sinh học 9.
Bài 13: SÖÏ TAÙC ÑOÄNG CUÛA NHIEÀU GEN VAØ TÍNH ÑA HIEÄU
CUÛA GEN

I-MUÏC TIEÂU
1.Kieán thöùc
Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc sinh phaûi :
- Phaân tích vaø giaûi thích ñöôïc keát quaû caùc thí nghieäm trong
baøi hoïc .
- neâu ñöôïc baûn chaát cuûa caùc kieåu taùc ñoäng cuûa gen leân
söï hình thaønh tính traïng: töông taùc giöõa caùc gen khoâng alen, taùc
ñoäng coäng goäp vaø ña hieäu cuûa gen.
- Khaùi quaùt ñöôïc moái quan heä giöõa gen vaø tính traïng hay giöõa
kieåu gen vaø kieåu hình.
2.Kyõ naêng
Phaùt trieån kyõ naêng quan saùt phaân tích keânh hình, phaân tích
keát quaû thí nghieäm.
Reøn luyeän ñöôïc caùch vieát sô ñoà lai, thoáng keâ kieåu gen, kieåu
hình.
3.Thaùi ñoä
Giaûi thích keát quaû pheùp lai theo quan ñieåm duy vaät bieän
chöùng .
II-PHÖÔNG PHAÙP
Thaûo luaän nhoùm, Vaán ñaùp, Dieãn giaûng
III-PHÖÔNG TIEÄN
1. Giaùo vieân
- Tranh veõ phoùng to hình 13.1, 13.2 SGK 12 NC, hình 10.1, 10.2 SGK
12 CB
- Phieáu hoïc taäp
2.Hoïc sinh
- Saùch giaùo khoa
- Ñoïc baøi ôû nhaø.
IV-TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC LÔÙP HOÏC
1.OÅn ñònh lôùp
2.Kieåm tra baøi cuõ ( 5’)
Phaùt bieåu noäi dung quy luaät phaân ly ñoäc laäp cuûa Menñen.
Trong thí nghieäm lai 2 tính cuûa menñen vì sao cô theå F1 taïo 4 loaïi
giao töû vaø F2 cho 4 kieåu hình ?
3.Baøi môùi
a. Môû baøi
- Menñen: 1 gen  moät tính traïng
-Sau Menñen :nhieàu gen  1 tính traïng hayy 1 gen  nhieàu tính
traïng
b. Phaùt trieån baøi

Hoaït ñoäng 1
TÌM HIEÅU SÖÏ TAÙC ÑOÄNG CUÛA NHIEÀU GEN LEÂN MOÄT TÍNH
TRAÏNG
T NOÄI DUNG Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa
G GIAÙO VIEÂN HOÏC SINH
I.TAÙC ÑOÕNG CUÛA
2 NHIEÀU GEN LEÂN
0’ MOÄT TÍNH TRAÏNG - GV töï veõ hình vaø
1. Töông taùc boå giaûi thích khaùi
sung giöõa caùc gen nieäm caùc gen
khoâng alen khoâng len - HS quan saùt
- Ñoái töôïng : ñaäu thôm
- Tính traïng theo doõi - GV treo baûng
:maøu saéc hoa : ñoû phuï hình13.1 vaø
thaãm, traéng. 13.2 SGK .
a. Noäi dung thí
nghieäm : - Chia lôùp thaønh 4-6
P (TC) traéng x ñoû nhoùm, phaùt 2 loaïi
thaãm phieáu hoïc taäp , - HS hoaït ñoäng
F1 : 100% ñoû thaãm yeâu caàu HS thaûo nhoùm
F2: 9/16 ñoû thaãm luaän nhoùm trong 7  thoáng nhaát
7/16 traéng phuùt ñeå nhaän xeùt yù kieán
b. Nhaän xeùt thí nghieäm vaø ruùt
F2 goàm 16 kieåu toå ra keát luaän .
hôïp  ñaây laø pheùp + Phieáu hoïc taäp
lai maø F1 coù 2 caëp 1 : goàm
gen dò hôïp nhöng leänh trong
khoâng phaûi tæ leä SGK t50
9:3:3:1 maø laø 9:7. Keát  Quy öôùc Muïc 1. Töông taùc
quaû naøy ñöôïc giaûi gen, vieát sô ñoà lai, boå sung giöõa caùc
thích baèng taùc ñoäng thoáng keâ tæ leä gen khoâng alen
boå trôï cuûa 2 gen kieåu gen, kieåu hình . + Ñaïi dieän moät
khoâng alen. + Phieáu hoïc taäp nhoùm trình baøy
c. Giaûi thích : 2 : goàm tröôùc lôùp
- Hai caëp alen Aa vaø Bb  leänh trong  nhoùm khaùc boå
phaân ly ñoäc laäp vaø SGK t51 sung
taùc ñoäng qua laïi ñeå  Quy öôùc - HS ghi nhaän noäi
xaùc ñònh maøu hoa. gen, vieát sô ñoà lai, dung cô baûn
- Coù maët 2 gen troäi A thoáng keâ tæ leä
vaø B :tieàn chaát do kieåu gen, kieåu hình .
gen A taïo ra vaø enzim - HS ñoäc laäp traû
do gen B taïo ra xuùc lôøi
taùc phaûn öùng bieán A
thaønh saéc toá ñoû 
cho maøu ñoû thaãm. -Treo baûng phuï sô
- Coù maët moät gen ñoà lai.
troäi A hoaëc B hay - GV nhaän xeùt , -Vieát sô ñoà lai
toaøn gen laën (aabb): hoaøn chænh kieán
thieáu 1 hoaëc 2 yeáu thöùc.
toá  cho maøu traéng.
1 - Quy öôùc gen, vieát - GV : yeâu caàu HS
0’ sô ñoà lai, thoáng keâ neâu ñaëc ñieåm cuaû
tæ leä. kieåu taùc ñoäng.
d. Ñaëc ñieåm - Neâu theâm caùc VD
 Hoaït ñoäng 2
TÌM HIEÅU TAÙC ÑOÄNG CUÛA MOÄT GEN LEÂN NHIEÀU TÍNH TRAÏNG
T NOÄI DUNG Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa
G GIAÙO VIEÂN HOÏC SINH
5’ II– TAÙC ÑOÄNG
CUÛA MOÄT GEN -GV yeâu caàu HS - HS ñoäc laäp
LEÂN NHIEÀU TÍNH neâu caùc ví cuï nghieân cöùu SGK
TRAÏNG minh hoïa . vaø traû lôøi
( tính ña hieäu cuûa gen) - Ñaäu Haø lan-
Ví duï Menñen
- Ñaäu Haø lan- Menñen + Thöù hoa tím
+ Thöù hoa tím thì thì coù haït naâu,
coù haït naâu, trong - GV treo hình 10.2 trong naùch laù coù
naùch laù coù moät SGK 12CB , phaân moät chaám ñen.
chaám ñen. tích + Thöù hoa traéng
+ Thöù hoa traéng thì thì coù haït maøu nhaït,
coù haït maøu nhaït, trong trong naùch laù khoâng
naùch laù khoâng coù coù chaám ñen
chaám ñen - Ruoài giaám –
- Ruoài giaám – Moocgan Moocgan
Gen quy ñònh caùnh cuït - GV Khi gen ña hieäu Gen quy ñònh caùnh cuït
ñoàng thôøi quy ñònh: ñoát bò ñoät bieán thì ñoàng thôøi quy ñònh:
thaân ngaén, loâng cöùng haäu quaû nhö theá ñoát thaân ngaén, loâng
hôn, hình daïng cô quan sinh naøo ? cöùng hôn, hình daïng cô
duïc thay ñoåi, tröùng ñeû ít, quan sinh duïc thay ñoåi,
tuoåi thoï ngaén….. tröùng ñeû ít, tuoåi thoï
Khi gen ña hieäu bò ngaén…..
ñoät bieán thì keùo theo - HS ghi nhaän noäi
söï bieán dò ôø moät dung cô baûn
soá tính traïng maø noù
chi phoái.

4. Cuûng coá (3’)

Coù theå thöïc hieän caùc yeâu caàu sau tuøy thôøi gian tieát
hoïc.
1. Toùm taét neâu ôû khung cuoái baøi
2. ÖÙng duïng trong thöïc teá
5. Höôùng daãn veà nhaø (2’)
- Hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi cuoái baøi, giaûi baøi taäp.
- Giaûi caâu 5 SGK baøi 14 ñeà chuaån bò cho tieát keá tieáp.
 Tuần:
Tiết: Bài 15: DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH
NS: 0
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nêu được đặc điểm cấu tạo và chức năng cặp NST XY.
- Phân tích và giải thích được kết quả thí nghiệm.
- Nêu được bản chất của sự di truyền liên kết với giới tính: sự di truyền của gen trên NST
X, trên NST Y.
- Nêu được ý nghĩa của di truyền liên kết với giới tính.
2. Kĩ năng
- Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.
- Phát triển kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm.
II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC
Các tranh ảnh đề cặp đến sự di truyền giới tính và di truyền liên kết với giới tính..
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
(?1) - Sữa bài tập về nhà: Nêu những điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính
(HS tham khảo bài 12 trang 38 SGK9).
- Viết SĐL: + PTC: ♀ mắt đỏ x ♂ mắt trắng từ P → F2
+ PTC: ♂mắt đỏ x ♀mắt trắng từ P → F2
(Bảng)
(?2) - Giải thích cơ sở tế bào học của HVG. Vì sao tần số HVG không vượt quá 50%.
- Nêu ý nghĩa của di truyền liện kết
2. Bài mới
Sử dụng phần kiểm tra trên bảng của HS 1 để vào bài mới, vào mục 1.

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung

- Kẻ bảng và phát tên các động - HS nhận các tấm giấy có ghi tên I. Nhiễm sắc thể giới tính
vật và thực vật, yêu cầu hs và lên bảng đặt vào các vị trí 1. Các dạng cặp NST giới tính
đặt vào đúng vị trí tương ứng. - ♀ (XX) và ♂ (XY): người,
động vật có vú, ruồi giấm,
cây gai, me chua,…
- ♀ (XY) và ♂ (XX): chim, ếch
nhái, bò sát, bướm, dâu tây,
…
- ♀ (XY) và ♂ (XO): châu chấu
- Cho HS quan sát hình 12.2 - Quan sát hình, thảo luận nhóm 2. Đặc điểm cấu tạo của NST
trang 39 SGK 9 và hình15.1 XY
trang 60 SGK 12 NC. Yêu cầu - Chỉ gồm 1 cặp tồn tại chung
HS TLN và rút ra các đặc điểm với các cặp NST thường
của căp NST XY. khác.
- Mời đại diện 1 nhóm phát - Phát biểu xây dựng bài - Khác nhau ở hai giới ♀ và ♂
biểu, các nhóm khác bổ sung. - Có vùng tương đồng và vùng
- Bổ sung và ghi bài không tương đồng.
? Chức năng của NST giới tính - Dựa vào SGK phát biểu. 3. Chức năng
là gì? - Xác định giới tính
- Chứa các gen qui định tính
trạng
Gọi HS lên viết SĐL P → F2: 2 HS lên bảng, 1 HS viết phép lai II. Gen trên NST X
P: Mắt trắng x Mắt đỏ thuận, 1 HS viết phép lai nghịch. 1. Thí nghiệm (SGK)
W w
X X W
X Y 2. Kết quả thí nghiệm
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung
- Dựa vào SĐL, các em hãy - Trả lời 3. Cơ sở tế bào học
nêu ra điểm khác biệt giữa - Do sự phân li và tổ hợp của
phép lai thuận và phép lai cặp NST giới tính trong giảm
nghịch? phân và thụ tinh đưa đến sự
- Do đâu có sự khác nhau đó phân li và tổ hợp của các cặp
- Giải thích cho HS bằng cơ sở - Nghe giảng và ghi bài gen quy định màu mắt.
tế bào học. - Kết quả của phép lai thuận và
nghịch khác nhau là do: Đối
với cá thể mang NST XY thì
chỉ cần 1 alen lặn trên X là
đã biểu hiện ra KH lặn, trong
khi cá thể mang NST XX thì
cần đến 2 alen lặn thì mới
biểu hiện KH lặn (xác suất
thấp)
- Gọi 1 HS lên bảng viết SĐL - 1 HS lên bảng viết SĐL III. Gen trên NST Y
từ P → F1 của ví dụ tật dính 1. Xét ví dụ tật dính ngón 2-3
ngón 2-3: P: XX x XYa
P: XX x XYa G: X X, Ya
F1: XX XYa
Nhận xét gì về SĐL? - Các tính trạng đều chỉ biểu hiện 2. Nhận xét
trên cá thể mang NST XY. Tính trạng được truyền 100%
cho cá thể mang NST XY.
- Các em hãy rút ra kết luận về - Dựa vào SGK trả lời 3. Đặc điểm
đặc điểm của gen nằm trên - Tính trạng chỉ biểu hiện trên
NST Y? cá thể mang NST XY
- Bổ sung hoàn thiện kiến thức - ghi bài - Tính trạng do gen qui định
truyền trực tiếp 100% cho con
mang NST XY.
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu - Dựa vào SGK trả lời IV. Ý nghĩa của di truyền liên
di truyền liên kết giới tính? kết giới tính
- Gọi 1 HS đọc 2 ví dụ trong - Dựa vào tính trạng liện kết với
SGK giới tính để sớm phát hiện
đực cái nhằm điều chỉnh tỉ lệ
đực-cái theo mục tiêu sản
xuất
3. Củng cố
Câu hỏi trắc nghiệm:
4. Bài tập về nhà
HS trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK Sinh học 12.
 Tuần:
Tiết: Bài 16: DI TRUYỀN NGOÀI NHIỄM SẮC THỂ
NS: 0
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nêu được đặc điểm di truyền ngoài NST.
- Phân tích và giải thích được kết quả các thí nghiệm trong bài học.
- Nêu được bản chất sự di truyền của ti thể và lục lạp.
- Nêu được ý nghĩa thực tiễn của di truyền ngoài NST.
2. Kĩ năng
- Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.
- Phát triển kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm.
II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC
Sơ đồ thí nghiệm hình 16.1 SGK phóng to.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
(?1) Viết sơ đồ lai thuận nghịch và lai nghịch trong phép lai 1 cặp tính trạng của Menđen.
Viết sơ đồ lai giữa ruồi giấm cái mắt đỏ và ruồi giấm đực mắt trắng.(Bảng)
(?2) Trình bày đặc điểm di truyền của các tính trạng do gen nằm trên NST X và Y qui
định. Ứng dụng của di truyền liên kết với giới tính trong thực nghiệm.
2. Bài mới
Treo sơ đồ tóm tắt thí nghiệm Hình 16.1 và hỏi:
? Sự giống nhau và khác nhau trong 2 phép lai phần hs trả bài so với sơ đồ thí nghiệm?
Nguyên nhân?

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung

- Yêu cầu hs sinh thảo luận - Ngồi lại thành từng nhóm nhỏ (4- I. Di truyền theo dòng mẹ
nhóm trong 5 phút để giải 5hs) tiến hành thảo luận. 1. Thí nghiệm (SGK)
quyết câu lệnh trang 65. * Nhận xét
- Gọi đại diện của 1 nhóm phát - Phát biểu xây dựng bài. - Hai hợp tử do lai thuận và lai
biểu, các nhóm khác bổ nghịch tạo thành đều giống
sung. nhau về nhân nhưng khác
- Chốt lại các ý, bổ sung và ghi nhau về về tế bào chất.
bài. - Tế bào lai mang chủ yếu tế
bào chất của tế bào mẹ do đó
tế bào chất của tế bào mẹ có
vai trò trong việc hình thành
tính trạng ở tế bào lai.

- Hiện tượng bất thụ đực là gì?
Ứng dụng của hiện tượng này
vào thực tiến ntn?
- Giải thích hiện tượng bất thụ
đực và cho hs ghi khái niệm.
- Trình bày lại các bước của
việc lai tạo giống mới → Ứng
dụng hiện tượng bất thụ đực.
- Trong tế bào, ta có thể tìm
thấy ADN ở đâu ngoại trừ
nhân?
- Đặc điểm ADN trong ti thể và
lạp thể?
- Nghiện cứu SGK đưa ra khái 2. Hiện tượng bất thụ đực
niệm và ứng dụng.
- Nghe giảng kết hợp ghi bài.
- Ti thể và lạp thể
- Dựa vào SGK, hs tóm ý và trình
bày.
- Hiện tượng bất thụ đực là
dạng thực vật không tạo phấn
hoa hay có phấn hoa nhưng
không có khả năng thụ tinh.
- Ứng dụng: đỡ tốn công “khử
đực” ở cây cái trong chọn
giống cây trồng.
II. Sự di truyền các gen trong
ti thể và lạp thể
* Đặc điểm ADN trong ti thể
và lục lạp
- Số lượng: ít hơn nhiều so với
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung
- Bổ sung và cho hs ghi bài. - Nghe giảng và ghi bài trong nhân.
- Chuỗi xoắn kép, trần, mạch
vòng.
- Có khả năng bị đột biến.
? Kí hiệu và chức năng của bộ - Dựa vào SGK rút ra nội dung 1. Sự di truyền ti thể
gen ti thể? - Bộ gen của ti thể kí hiêu:
mtADN.
- Chức năng mtADN:
+ Mã hoá nhiều thành phần của
ti thể.
+ Mã hoá 1 số prôtêin tham gia
chuỗi truyền electron.
? Kí hiệu và chức năng của bộ - Dựa vào SGK rút ra nội dung 2. Dự di truyền lục lạp
gen lục lạp? - Bộ gen của lục lạp kí hiệu:
cpADN.
- Chức năng:
+ Chứa các gen mã hoá rARN
và nhiều tARN lục lạp.
+ Mã hoá 1 số prôtêin của
ribôxôm.
Cho hs thảo luận để hoàn thành Thảo luận III. Đặc điểm di truyền ngoài
bảng so sánh NST
- Gọi đại diện 1 nhóm lên trình - Trình bày kết quả thảo luận.
bày, các nhóm khác bổ sung.
- Bổ sung và hoàn chỉnh - Ghi bài
Di truyền trong nhân Di truyền ngoài nhân
Kết quả lai thuận-nghịch giống nhau Khác nhau
Tuân theo các QLDT Trong nhân Ngoài nhân
Khi thay đổi nhân tế bào Tính trạng thay đổi Tính trạng không thay đổi
→ Trong tế bào có 2 hệ thống di
truyền: di truyền NST và di
truyền và di truyền ngoài
nhân → Tế bào là đơn vị di
truyền, trong đó nhân có vai
trò chính.
3. Củng cố
Câu 1:
Câu 2:
4. Bài tập về nhà
HS trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK Sinh học 12.
Xem lại bài 25 trang 72 SGK Sinh học 9.
 BÀI 17: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN.

A Mục Tiêu:
1. Kiến Thức
- phân tích được mối quan hệ giữa KG, MT & KH.
- Nêu được khái niện & những tính chất của thường biến .
- Nêu được khái niện mức phản ứng , vai trò của KG & MT đối với năng suất của vật nuôi &
cây trồng.

2. Kĩ năng :
Quan sát, phân tích, tư duy, vận dụng .

3. Thái độ :
Hình thành quan điểm khoa học đúng đắn về ảnh hưởng của môi trường đến sự biểu hiện của
gen để có được khả năng vận dụng lí thuyết vào thực tiển sản xuất & đời sống .

B . Phương pháp :
- Nêu vấn đề , giải quyết vấn đề.
- Hỏi đáp, diễn giảng.

C. Phương tiện :
- Tranh ảnh SGK.
- Sưu tầm 1 số mẫu vật về biến đổi KH trước sự thay đổi của MT

D. Nội dung bài dạy & tiến trình lên lớp.

1. Ổn định:
2. Kiểm tra bài cũ.
- Bằng cách nào để phát hiện di truyền tế bào chất ?
Vì sao sự di truyền này thuộc dạng di truyền theo dòng mẹ ?
- Nêu sự khác nhau giữa ADN ti thể và lục lạp với AND trong nhân .
- Nêu chức năng của các bộ gen ti thể & lục lạp

3. BÀI MỚI:
- Hoạt động của GV
- Hoạt động 1:
GV cho học sinh nghiên
cứu mục 1, phân tích
hình 17 SGKtrả lời
câu hỏi lệnh .
+ Có nhận xét gì về cách
phản ứng với nhiệt độ MT
của 2 giống hoa đỏ & hoa
trắng ?
hoạt động của GV
+ Có thể rút ra những kết
luận gì về vai trò của KG &
ảnh hưởng của MT đối với
sự hình thành tính trạng ?
+ GV giải thích thêm:
Trong quá trình KG biểu
hiện thành KH còn chịu
ảnh hưởng của MT trong &
ngoài cơ thể .
Tuy nhiên , tác động của - HS đọc - gạch dưới vd
MT lại còn tuỳ thuộc vào trong SGK.
từng loại tính trạng .
+ GV cần lưu ý hs:
Tính trạng số lượng dễ
được chú ý hơn trong sản
xuất vì nó tuỳ thuộc nhiều - Ứng dụng trong sản xuất
vào MT. nông nghiệp.
- Hoạt động của HS - Nội dung bài mới
I. Mối quan hệ giữa kiểu
gen, môi trường & kiểu
hình.
1. vd: Cây hoa anh thảo :
- giống hoa đỏ (20oc)  hoa
trắng ( 35 oc) ( KG AA )
- giống hoa đỏ thuần chung - giống hoa trắng [20oc or 35oc
cho ra màu hoa đỏ hay hoa ]
trắng phụ thuộc vào nhiệt  hoa trắng ( KG aa)
độ MT.
- Hoa đỏ (20oc)  hoa
trắng (35oc)
- giống hoa trắng trồng ở
nhiệt độ 200c or 30oc đều
chỉ ra hoa màu trắng , nên
không phụ thuộc vào nhiệt
độ MT.
hoạt động của HS Nội dung bài mới
2. Kết Luận:
- Bố mẹ không truyền cho
con những tính trạng đã
hình thành sẵn mà truyền 1
KG.
- KG qui định khả năng - KG qui định khả năng
phản ứng của cơ thể trước phản ứng của cơ thể trước
MT, còn MT tham gia vào MT.
sự hình thành KH cụ thể . - KH là kết quả sự tương
Vì vậy , KH là kết quả tác giữa KG & MT.
tương tác giữa KG & MT. + trong quá trình KG biểu
hiện thành KH, còn chịu
ảnh hưởng của MT trong &
ngoài cơ thể.
+ MT tác động tuỳ từng
loại tính trạng.
* Tính trạng chất lượng
phụ thuộc chủ yếu vào KG.
* Tính trạng số lượng chịu
ảnh hưởng nhiều của MT .
 Hoạt của GV Hoạt động của HS Nội dung bài mới
Hoạt động 3 III : Mức phản ứng
Cho HS nghiên cứu mục III Cùng 1 KG nhưng ứng với 1. Khái niệm:
→ đưa ra khái niệm về mức những ĐKMT khác nhau Tập hợp các KH của một
phản ứng → KH khác nhau. Tập hợp KG tương ứng với các MT
các KH của một KG ứng khác nhau gọi là mức phản
với MT khác nhau gọi là ứng. Mức phản ứng do
mức phản ứng KG qui định được di
GV giải thích thêm : truyền.
Tùy loại tình trạng mà mỗi 2. Ví dụ :
gen sẽ có mức phản ứng - Tình trạng sản lượng sữa
riêng bò ảnh hưởng nhiều bởi
Tình trạng chất lượng có HS xem ví dụ SGK và cho ĐK chăm sóc và TĂ
mức phản ứng hẹp, tình thêm các ví dụ khác. → Mức phản ứng rộng
trạng số lượng có mức phản rộng
ứng rộng . - Tỉ lệ bơ trong sữa của 1
giống bò ít thay đổi theo
GV cho HS tiếp tục nghiên ĐK chăm sóc và TĂ
cứu SGK để tìm ra được HS trình bày
mối quan hệ giữa giống – → Mức phản ứng hẹp.
biện pháp kĩ thuật - năng 3. Mối quan hệ giữa
suất. giống – biện pháp kĩ
thuật – năng xuất
GV liên hệ thực tế, ứng - Giống (KG) : qui định
dụng vào việc làm tăng giới hạn năng xuất
năng suất của vật nuôi, cây - Biện pháp kĩ thuật : qui
trồng. định năng suất cụ thể của
giống trong mức phản ứng
do KG qui định
- Năng suất : Là kết quả
tác động của giống và biện
pháp kĩ thuật.

4. Củng cố :
- Nhấn mạnh lại vấn đề trọng tâm của bài : Nêu được các ý như phần tóm tắt trong khung
của sách giáo khoa
- Ý nghĩa của mối quan hệ giữa KG, KH và MT đối với thực tiễn sản xuất.

5. Dặn dò :
- Trả lời các câu hỏi và bài tập cuối bài
- Chuẩn bị bài tập ôn chương II

+ Câu trắc nghiệm:

Câu 1 : Đặc điểm nào sau đây không phải của thường biến.
a. Biến đổi đồng loạt theo hướng xác định.
b. Biến đổi KG → di truyền
 c. Tương ứng với ĐKMT
d. Không biến đổi KG → không di truyền.

Câu 2 : Hiện tượng nào sau đây là thường biến

a.Sâu ăn lá có màu xanh.
b. Cơ thể tiết mồ hôi khi trời nóng.
c. Da, lông, tóc trắng của người bệnh bạch tạng
d. Bọ lá có hình chiếc lá .

Câu 3 : Nguyên nhân tạo ra thường biến là :

a. Tác động trực tiếp môi trường
b. Sự thay đổi cấu trúc của gen
c. Sự thay đổi cấu trúc của NST
d. Sự thay đổi số lượng NST

Câu 4 : Câu có nội dung sai dưới đây là :

a. KG qui dịnh khả năng phản ứng của cơ thể trước MT
b. KH là kết quả tương tác giữa gen và MT
c. Thường biến phát sinh phải thông qua con đường sinh sản
d. Thường biến là phản ứng thích nghi của sinh vật trước MT

Câu 5 : Câu có nội dung đúng dưới đây là :

a. Thường biến không di truyền còn mức phản ứng di truyền
b. Thường biến và mức phản ứng không di truyền
c. Thường biến và mức phản ứng đều di truyền
d. Thường biến di truyến còn mức phản ứng không di truyền.
 Tuaàn:....
Ngaøy:.....
.........
I. Muïc tieâu:
- Nhaän daïng ñöôïc caùc daïng baøi taäp cô baûn veà caùc quy luaät di
truyeàn (toaùn thuaän, nghòch, quy luaät di truyeàn chi phoái caùc tính
traïng)
- Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp
II. Chuaån bò:
- Thaày:
+ Baûng phuï vieát ñeà baøi taäp hoaëc maùy chieáu proâjector
+ Sô ñoà moái quan heä giöõa caùc quy luaät di truyeàn chi phoái 1 caëp
tính traïng vaø nhieàu caëp tính traïng (trang 117 SGV SH 12 NC)
- Troø:
+ Xem laïi phöông phaùp giaûi baøi taäp quy luaät di truyeàn ôû lôùp 9
+ Vaän duïng pp giaûi ñeå giaûi tröôùc caùc baøi taäp chöông II (trang 73,
74 SGK SH 12 NC)
III. Noäi dung troïng taâm cuûa baøi:
Phöông phaùp giaûi caùc baøi taäp quy luaät di truyeàn
IV. Tieán trình leân lôùp:
A. OÅn ñònh lôùp:
B. Kieåm tra baøi cuõ:
C. Giaûng baøi môùi:
Môû baøi:
GV treo sô ñoà moái quan heä giöõa caùc quy luaät di truyeàn ñeå xaùc
ñònh moái quan heä giöõa caùc quy luaät di truyeàn.
Haõy quan saùt vaø phaân tích sô ñoà moái quan heä giöõa caùc quy luaät
di truyeàn cho bieát:
- Moät tính traïng naøo ñoù treân cô theå sinh vaät coù theå ñöôïc chi
phoái bôûi caùc quy luaät di truyeàn naøo?
- Caùc tính traïng khaùc nhau treân cuøng moät cô theå coù theå chi
phoái vôùi nhau bôûi caùc quy luaät di truyeàn naøo?
Phöông phaùp ñeå nhaän bieát daïng baøi taäp vaø pp giaûi moät baøi taäp
veà quy luaät di truyeàn ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo?
Hoaït ñoäng 1:
TG Noäi dung baøi Hoaït ñoäng cuûa Hoaït cuûa cuûa
Thaày Troø
A. Phöông phaùp
giaûi lai 1 tính:
I. Baøi taäp lai moät - Trong pheùp lai moät - Hs döïa vaøo sô ñoà
caëp tính traïng: caëp tính traïng moái quan heä giöõa
1. Quy luaät chi phoái thöôøng chi phoái bôûi caùc quy luaät di
1 TT: caùc quy luaät di truyeàn traû lôøi
Phaân li, troäi khoâng truyeàn naøo?
hoaøn toaøn, töông
taùc gen khoâng alen GV thoâng baùo: baøi
(boå trôï, aùt cheá, toaùn quy luaät di
coäng goäp), lieân truyeàn coù hai daïng - Cho bieát ôû ñôøi
keát giôùi tính. cô baûn laø baøi toaùn boá meï yeâu caàu
2. Caùch nhaän daïng thuaän vaø baøi toaùn xaùc ñònh keát quaû
vaø pp giaûi: nghòch KG, KH cuûa pheùp
a. Baøi toaùn thuaän: - Döïa vaøo ñaëc ñieåm lai.
Ñeà cho: naøo ñeå nhaän bieát
- Tính troäi laën hoaëc baøi toaùn ñoù laø
kieåu töông taùc giöõa daïng thuaän? - Moät Hs nhôù laïi
caùc gen khoâng alen kieán thöùc ôû lôùp 9
- KH cuûa P moâ taû caùch laøm
Xaùc ñònh: KG, KH
cuûa F1 (F2) - Phöông phaùp giaûi
Caùch giaûi moät baøi toaùn
- Quy öôùc gen thuaän ñöôïc tieán
- Tìm KG cuûa boá meï haønh qua caùc böôùc - Hs 1 leân baûng
- Vieát sô ñoà lai töø P naøo? giaûi caâu a
 F1(F2) ñeå xaùc - Hs 2 leân baûng
ñònh keát quaû KG, giaûi caâu b
KH
Ví duï: - GV höôùng daãn Hs
Baøi 1: (baøi 1/73 SGK caùch giaûi
SH 12 NC) ( GV gôïi yù: Choù
loâng ngaén laø tính
traïng troäi hay laën? - Hs theo doõi vaø
ñeà cho bieát choù traû lôøi caùc caâu
loâng ngaén ôû caâu hoûi gôïi yù cuûa GV
hoûi a vaø b coù + Tính traïng khoâng
thuaàn chuûng hay do töông taùc gen
Baøi 2: (baøi 3/73 SGK khoâng?) khoâng alen, khoâng
SH 12 NC) - Goïi 2 Hs leân baûng lieân keát vôùi giôùi
giaûi baøi 1 tính.

- GV höôùng daãn Hs + aa
caùch giaûi

+ Ñeà cho bieát maøu + AA

loâng gaø do moät gen
quy ñònh vaø naèm
treân NST thöôøng + Troäi khoâng hoaøn
ñieàu naøy coù yù toaøn, tính traïng
nghóa gì? loâng xanh da trôøi
+ Vôùi tính traïng loâng laø tính traïng trung
traéng laø laën. gian KG laø Aa
Vaäy gaø troáng traéng
thuaàn chuûng coù KG
nhö theá naøo?
+ Gaø maùi ñen thuaàn
chuûng töông phaûn
 mang tính traïng gì? - Moät Hs leân baûng
vaø KG cuûa noù theá giaûi baøi 2- Hs theo
Baøi 3: ÔÛ ngoâ, tính naøo? doõi vaø traû lôøi
traïng chieàu cao caây + P(t/c) gaø troáng caùc caâu hoûi gôïi yù
do 2 gen khoâng alen traéng x gaø maùi ñen cuûa GV
phaân li ñoäc laäp qui  F1 100% gaø loâng + Töông taùc 2 gen
ñònh, vôùi KG (A-B-): xanh da trôøi. khoâng alen
thaân cao, KG (A-bb, Döïa vaøo keát quaû
aaB-, aabb): thaân pheùp lai naøy cho
thaáp. bieát tính traïng maøu + P. Ngoâ thaân cao
Lai ngoâ thaân cao loâng gaø tuaân theo x thaân thaáp
thuaàn chuûng vôùi quy luaät di truyeàn AABB
caây ngoâ thuaàn naøo? trong ño,ù loâng aabb
chuûng coù KG töông xanh da trôøi coù KG + Moät Hs leân baûng
phaûn vôùi noù thu theá naøo? vieát sô ñoà lai roài
ñöôïc F1. Cho F1 x F1 - GV goïi 1 Hs leân thoáng keâ keát quaû
keát quaû phaân li tính baûng giaûi baøi 2 ôû F2 laø: 9 thaân cao:
traïng ôû F2 theá - GV höôùng daãn Hs 7 thaân thaáp.
naøo? caùch giaûi - Neáu baøi toaùn cho
b. Baøi toaùn nghòch: bieát keát quaû
Ñeà cho: Soá löôïng + Tính traïng chieàu pheùp lai, yeâu caàu
hay tæ leä caùc KH ôû cao thaân ngoâ chi xaùc ñònh KG, KH ôû
F1 hoaëc F2. phoái bôûi quy luaät di ñôøi P laø baøi toaùn
Xaùc ñònh: KG, KH ôû truyeàn naøo? daïng nghòch.
P + Em naøo haõy xaùc
Caùch giaûi ñònh KG cuûa 2 caây - Döïa vaøo tæ leä KH
- Döïa vaøo KH hay tæ ngoâ ôû ñôøi boá meï? ôû F1 hoaëc F2 suy ra
leä KH F1 hoaëc F2 suy + GV yeâu caàu Hs quy luaät di truyeàn
ra quy luaät di truyeàn vieát sô ñoà lai thoáng vaø KG, KH cuûa P,
chi phoái tính traïng, keâ keát quaû ôû F2. sau ñoù vieát sô ñoà
töø ñoù suy ra KG vaø ( GV höôùng daãn Hs lai kieåm chöùng.
KH cuûa P. thoáng keâ)
Cuï theå: - Döïa vaøo ñaëc ñieåm - Tuaân theo ñònh
+ F1 tæ leä KH 3:1P naøo ñeå nhaän bieát luaät phaân tính cuûa
ñeàu dò hôïp töû 1 baøi toaùn ñoù laø Menñen, P ñeàu dò
caëp gen. daïng nghòch? hôïp töû 1 caëp
gen(P. Aa x Aa)

+ F1 tæ leä KH 1:1 P - Hs traû lôøi

dò hôïp töû 1 caëp gen - Caùch giaûi baøi
x ñoàng hôïp laën. toaùn nghòch tieán - Hs theo doõi, nhaän
+ Neáu lai phaân haønh nhö theá naøo? bieát.
tích F1 tæ leä KH 3:1 - GV höôùng daãn cuï
hoaëc 1:2:1 T.taùc theå caùch phaùt hieän
gen khoâng alen. quy luaät di truyeàn - 4 loaïi G.töû tæ leä
+ F2 coù toång tæ leä vaø caùch tìm KG cuûa baèng nhau
KH baèng 16: P.
- Neáu töï thuï hoaëc
 . 9:3:3:1 giao phaán 2 cô theå
. 9:6:1 T.taùc cuøng kieåu hình F1 tæ - F1 dò hôïp 2 caëp
boå trôï leä KH 3:1 thì tính gen khoâng alen,
. 9:7 traïng ñoù chi phoái phaân li ñoäc laäp
. 12:3:1 bôûi quy luaät di quy ñònh.
T.taùc aùt truyeàn naøo? vaø KG - Töông taùc gen
cheá cuûa P? khoâng alen, vôùi tæ
. 13:3 - Ñaët caâu hoûi töông leä...............
. 1:4:6:4:1 töï
T.taùc coäng
goäp - GV höôùng daãn cho
. 15:1 Hs hieåu

- Lieân keát vôùi NST

- F2 coù toång tæ leä KH giôùi tính X, khoâng
+ Tính traïng coù = 16, suy ra moãi beân coù alen töông öùng
hieän töôïng “di F1 taïo ra bao nhieâu treân NST giôùi tính Y.
truyeàn cheùo”: Boá loaïi G.töû vaø tæ leä
truyeàn cho con caùi, caùc loaïi G.töû ñoù
meï truyeàn cho con nhö theá naøo vôùi - Lieân keát vôùi NST
ñöïc” nhau? giôùi tính Y, khoâng
 tính traïng lieân - Töø keát quaû treân coù alen töông öùng
keát vôùi NST giôùi cho bieát KG cuûa F1 treân NST giôùi tính
tính X. nhö theá naøo? X.
+ Tính traïng coù - Vôùi KH chæ coù
hieän töôïng “di moät tính traïng do 2
truyeàn thaúng”: caëp gen khoâng alen
Truyeàn cho 100% caù quy ñònh, vaäy tính - Hs 1 giaûi caâu a
theå coù Kg XY traïng treân laàn löôït - Hs 2 giaûi caâu b
 tính traïng lieân tuaân theo quy luaät di - Hs 3 giaûi caâu c
keát vôùi NST giôùi truyeàn naøo? ( Moãi Hs chæ xaùc
tính Y. ( GV gôïi yù töøng tæ ñònh quy luaät di
Ví duï: leä KH cho Hs xaùc truyeàn chi phoái vaø
Baøi 1: (baøi 2/73 SGK ñònh quy luaät di KG cuûa P, sô ñoà lai
SH 12 NC) truyeàn chi phoái) veà nhaø vieát)
- Neáu tính traïng coù - Di truyeàn khaùc
hieän töôïng “di nhau giöõa 2 giôùi
truyeàn cheùo”: Boá ñöïc vaø caùi.
truyeàn cho con caùi,
meï truyeàn cho con - Lieân keát vôùi NST
Baøi 2: (baøi 7/73 SGK ñöïc” thì tính traïng giôùi tính X, vaûy
SH 12 NC) tuaân theo qui luaät di traéng laø tính traïng
truyeàn naøo? laën.
- Neáu tính traïng coù
hieän töôïng “di
truyeàn thaúng”: - Xa Y
Truyeàn cho 100% caù
theå coù KG XY thì tính -F1 ñöïcXAXa
 traïng tuaân theo qui
luaät di truyeàn naøo?

- GV höôùng daãn Hs - Töø cô theå P coù

giaûi baèng heä thoáng caëp NST giôùi tính
caâu hoûi gôïi môû. XaY( caù caùi vaûy
traéng)

- XAXA ( caù ñöïc vaûy

ñoû t/c)
- Maøu saéc vaûy caù
di truyeàn nhö theá - P X A XA x XaY
naøo giöõa 2 giôùi tính ( 1 Hs vieát sô ñoà
ñöïc vaø caùi? lai )
- Vaäy tính traïng treân
tuaân theo quy luaät di
truyeàn naøo? vaø tính
traïng vaûy traéng laø
tính traïng troäi hay
laën?
- Kieåu gen cuûa caù
caùi vaûy traéng ôû F2
nhö theá naøo?
- Theo quy luaät di
truyeàn cheùo thì alen
Xa ôû caù caùi vaûy
traéng F2 nhaän töø F1
coù caëp NST giôùi tính
theá naøo?
- Alen Xa ôû caù ñöïc F1
XAXa nhaän töø P coù
caëp NST giôùi tính
theá naøo?
- vaäy caù ñöïc vaûy
ñoû thuaàn chuûng ôû
ñôøi P coù KG theá
naøo?
- Vaäy KG cuûa P theá
naøo? sô ñoà lai vieát
ra sao?
Hoaït ñoäng 2:
II. Phöông phaùp
giaûi baøi taäp lai
hai hay nhieàu caëp - GV hoûi ñaùp nhö - Hs nhôù kieán thöùc
tính traïng: phaàn lai 1 tính ôû lôùp 9 traû lôøi
1. Quy luaät chi phoái:
Phaân li ñoäc laäp,
lieân keát gen hoaøn
toaøn, lieân keát gen
khoâng hoaøn toaøn
(hoaùn vò gen).
2. Caùch nhaän daïng
vaø pp giaûi:
a. Baøi toaùn
thuaän:
Ñeà cho:
- Quy luaät di truyeàn
töøng tính traïng, quy
luaät di truyeàn chi
phoái giöõa hai tính
traïng vôùi nhau
- KH cuûa P
Xaùc ñònh: Keát quaû - Hs giaûi taïi lôùp
ôû F1 (F2) - GV höôùng daãn Hs - Maét ñoû, caùnh
Caùch giaûi bình thöôøng troäi;
giaûi - Tính traïng naøo laø maét hoàng, caùnh
- Quy öôùc gen troäi, laën? veânh laën
- Döïa vaøo döõ kieän - A: maét ñoû, a:
ñeà cho ñeå vieát KG - Qui öôùc gen theá maét hoàng
cuûa P naøo? B: caùnh bình
- Vieát sô ñoà lai ñeå thöôøng, b: caùnh
thoáng keâ keát quaû veânh
KG, KH ôû F1(F2) - Ñeà cho caùc gen quy - Hai caëp gen cuøng
Ví duï: ñònh hai tính traïng naèm treân 1 caëp
Baøi1:(baøi 11/74 SGK naøy caùch nhau 18 cM NST vaø hoaùn vò
SH 12 NC) nhaàm muïc ñích gì? gen vôùi taàn soá
f=18%. Suy ra moãi
loaïi G.töû coù gen
- Kieåu gen cuûa P hoaùn vò= 9%, moãi
vieát theá naøo? loaïi G.töû coù gen
- Em naøo haõy vieát lieân keát = 41%
sô ñoà lai vaø thoáng - P AB/AB x ab/ab
keâ keát quaû ôû F2? - Moät Hs leân baûng
vieát sô ñoà lai töø P
- GV yeâu caàu Hs veà ñeán F2
nhaø giaûi
- Hs veà nhaø giaûi
- GV ñaët heä thoáng baøi ví duï 2
caâu hoûi vaán ñaùp Hs
- Hs nhôù laïi kieán
Baøi 2:(baøi 8/74 SGK thöùc ôû lôùp 9 traû
SH 12 NC) lôøi

a. Baøi toaùn
nghòch:
Ñeà cho: Soá löôïng
caù theå hoaëc tæ leä
KH ôû F1(F2)
Xaùc ñònh: KG, KH ôû
ñôøi P
Caùch giaûi - Tröôøng hôïp naøo
- Tröôùc heát xaùc caùc caëp tính traïng
ñònh quy luaät di PLÑL? LKHT? LKKHT?
truyeàn cuûa töøng ( GV ñaët caâu hoûi gôïi - Hs traû lôøi theo
tính traïng, töø ñoù môû) caâu hoûi gôïi yù
suy ra KG ôû P hoaëc cuûa GV
F1 cuûa töøng tính - GV cung caáp theâm
traïng. cho Hs bieát caùch döïa
- Caên cöù vaøo tæ leä vaøo tæ leä KH ôû ñôøi
KH thu ñöôïc cuûa con ñeå xaùc ñònh KG
pheùp lai ñeå xaùc cuûa P laø dò hôïp ñeàu
ñònh quy luaät di hay cheùo.
truyeàn chi phoái
giöõa caùc tính traïng
vôùi nhau:
+ Neáu tæ leä KH - Hai tính traïng maøu - Khoâng, vì 2 caëp
cuûa pheùp lai = tích saéc caùnh vaø ñoä gen naøy cuøng naèm
soá tæ leä KH cuûa daøi caùnh ôû ruoài coù treânm moät caëp
caùc tính traïng thì chi phoái bôûi quy luaät NST töông ñoàng.
caùc tính traïng PLÑL PLÑL khoâng? vì sao? - Lieân keát gen
+ Neáu tæ leä KH - Döïa vaøo tæ leä KH hoaøn toaøn vaø
cuûa pheùp lai = 3:1 cuûa pheùp lai vaø vò hoaùn vò gen taàn
hoaëc 1:2:1 thì caùc trí cuûa caùc gen treân soá f=50%
caëp gen lieân keát NST ñeà ñaõ cho haõy
hoaøn toaøn. cho bieát 2 tính traïng
+ Neáu tæ leä KH treân tuaân theo quy
cuûa pheùp lai khoâng luaät di truyeàn naøo? - P Ab/ab x aB/ab
töông öùng hai - Neáu laø lieân keát
tröôøng hôïp treân thì gen thì KG , KH cuûa P
caùc caëp tính traïng theá naøo?
lieân keát khoâng ( Gv höôùng daãn Hs - Hs vieát KG, KH
hoaøn toaøn. döïa vaøo KH cuûa F1 cuûa P
Ví duï: suy ra KG cuûa P) laø pheùp lai phaân
Baøi1:(baøi 10/74 SGK - Neáu laø lieân keát tích cô theå dò hôïp 2
SH 12 NC) gen khoâng hoaøn caëp gen, taàn soá
toaøn thì KG , KH cuûa f=50%
P theá naøo?
( Gv höôùng daãn Hs
döïa vaøo tæ leä KH
cuûa F1 suy ra KG cuûa
P)
- GV höôùng daån Hs
loaïi tröôøng hôïp
hoaùn vò gen vì ñaëc
 ñieåm caùc gen treân
cuøng moät NST coù xu
höôùng lieân keát - Hs veà nhaø vieát sô
cuøng nhau taïo thaønh ñoà lai
nhoùm gen lieân keát - Hs veà nhaø giaûi
vaø chuùng phaân li
cuøng nhau trong quaù
trình giaûm phaân hình
thaønh G.töû
- GV yeâu caàu Hs veà
nhaø vieát sô ñoà lai
- GV yeâu caàu Hs veà
nhaø giaûi

Baøi 2: (giaûi caùc

baøi coøn laïi trong
baøi taäp chöông II
trang 74 SGK SH 12
NC)
D. Cuûng coá vaø daën doø: Nhaéc nhôõ Hs veà nhaø hoïc thuoäc pp giaûi
vaø giaûi caùc baøi taäp coøn laïi cuûa chöông II coù trong SGK SH 12 NC.
Tuần: NS:
Tiết: ND:

 
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Biết được:
- Nắm khái niệm và đặc trưng của quần thể về mặt di truyền.
- Nêu khái niệm và cách tính TSTĐ của các alen và kiểu gen.
- Trình bày những đặc điểm và sự di truyền trong quần thể tự phối
2. Kỹ năng:
Phát triển được năng lực tư duy và kỹ năng giải bài tập về cách tính TSTĐ của các alen và kiểu gen.,
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC:
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Các tranh ảnh và biểu bảng đề cập đến sự biến đổi cấu trúc di truyền của quần thể tự phối qua các thế hệ.
2. Chuẩn bị của học sinh: Xem caùch vieát giao töû vaø toå hôïp
3. Phương pháp: Giảng giải + hỏi đáp + thảo luận nhóm
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
B1. Ổn định lớp:
B2. Kiểm tra bài cũ: Không
B3. Bài mới:
TG Nội dung Hoạt động thầy Hoạt động trò
I. KHÁI NIỆM QUẦN THỂ: - Trong thieân nhieân - Soáng taäp trung
- Quaàn theå laø taäp hôïp caùc caù theå cuøng
moät nhoùm caù theå cuøng loaøi thöôøng soáng
loaøi, chung soáng trong moät rieâng leû hay taäp - Döïa vaøo kieán thöùc
khoaûng khoâng gian xaùc trung? lôùp 9 traû lôøi.
ñònh, toàn taïi qua thôøi gian - Döïa vaøo SH 9, haõy
xaùc ñònh, giao phoái vôùi cho bieát quaàn theå laø
nhau sinh ra theá heä sau gì? - 2 loaïi: quaàn theå giao
( quaàn theå giao phoái) GV uoán naén vaø ñi phoái vaø quaàn theå töï
- Döïa vaøo maët di truyeàn ñeán khaùi nieäm quaàn phoái.
hoïc, phaân bieät quaàn theå theå.
giao phoái vaø quaàn theå töï - Phaân loaïi quaàn theå?
phoái. - Gv phaân bieät quaàn - Voán gen, TSTÑ alen
theå vôùi nhöõng quaàn
tuï caù theå ngaãu
nhieân.
- Moãi quaàn theå coù
nhöõng ñaëc tröng
II. TAÀN SOÁ TÖÔNG ÑOÁI naøo?
CUÛA CAÙC ALEN VAØ - TSTÑ cuûa alen, voán
KIEÅU GEN: gen laø gì?
- Moãi QT ñöôïc ñaëc tröng Giôùi thieäu kyõ veà
bôûi voán gen, TSTÑ cuûa caùc caùc khaùi nieäm: : voán
alen, kieåu gen, kieåu hình. gen, TS gen thoâng qua
- TST Ñ cuûa caùc alen (taàn BT veà heä maùu MN HS leân baûng vieát
soá alen) baèng tæ leä giöõa trong SGK. coâng thöùc:
soá alen ñöôïc xeùt ñeán treân - Neâu caùc kí hieäu: h h
toång soá alen moät loâ cut + d laø TST Ñ : AA p= d+ ; q= r+
2 2
trong quaàn theå hay baèng + r laø TST Ñ : aa
tæ leä % soá giao töû mang + h laø TST Ñ : Aa.
alen ñoù trong quaàn theå. Haõy xaùc ñònh coâng
- TST Ñ cuûa caùc alen ñöôïc thöùc tính A (p), a(q)
xaùc ñònh baèng coâng thöùc: (Döïa vaøo caùch tính M,
h h N ôû BT veà heä maùu
p= d+ ; q= r+ MN
2 2
III. QUAÀN THEÅ TÖÏ PHOÁI: - GV löu yù: p + r =1 P: AA xAA →F1: AA
Qt töï phoái laø caùc quaàn P: aa x aa →F1: aa
theå thöïc vaät töï thuï phaán, P: Aa x Aa
ñoäng vaät löôõng tính töï thuï - Noùi roõ n/c cuûa W F1: 1/4AA: 1/2Aa: 1/4aa
 tinh.
- Caùc kieåu töï phoái: AA xAA
vaø aa x aa cho ra caùc theá
heä sau luoân coù kieåu gen
gioáng theá heä ban ñaàu.
- Theå dò hôïp töï phoái (Aa x
Aa) thì tæ leä dò hôïp giaûm
daàn
johansen. Cho HS vieát
caùc sô ñoà cuûa 2 kieåu
töï phoái AA xAA vaø aa
x aa qua 1 theá heä
Aa x Aa töï phoái qua 3
theá heä?
Töø 3 sô ñoà lai HS vieát,
GV giaûi trình H 20SGK.
Cho HS ruùt ra nhaän
xeùt caáu truùc DT cuûa
F2: 3/8AA: 1/4Aa: 3/8aa
F3: 7/16AA: 1/8Aa:
7/16aa
Nhaän xeùt:
P: AA xAA ; P: aa x aa
qua caùc theá heä
khoâng ñoåi.
P: 100% Aa caøng veà
sau Aa↓, AA vaø aa↑
1 
n

QT qua n theá heä töï Aa =  

phoái. 2
n
1
1− 
AA = aa = 2
- GV höôùng daãn HS
2
xaùc ñònh caáu truùc DT
cuûa QT qua n hte61
heä töï phoái.

B4. Củng cố: (5’)

1. Quaàn theå giao phoái laømoät taäp hôïp caù theå ….(K: khaùc loaøi, C: cuøng loaøi), traûi
qua nhieàu theá heä cuøng chung soáng trong moät khoaûng khoâng gian…..(X: xaùc ñònh; Y:
khoâng xaùc ñinh), trong ñoù caùc caù theå …. (G: giao phoái töï do), H: khoâng giao phoái) vôùi
nhau, ñöôïc caùch li ôû möùc ñoä nhaâ7t1 ñònh vôùi caùc nhoùm caù theå laân caän cuøng
loaøi.
A. C, Y, G. B. K, X, H C. K, Y, H. D. C, X, G.
2. Moät quaàn theå coù tæ leä gieåu gen: 0,36AA: 0,48Aa: 0,16aa. Taàn soá töông ñoái cuûa alen A/a
laø:
A. 0,36/0,16 B. 0,48/0,52 C. 0,4/0,6 D. 0,6/0,4
3. Soá caù theå dò hôïp ngaøy caøng giaûm, theå ñoàng hôïp ngaøy caøng taêng ñöôïc thaáy
trong quaù trình
A. Ngaãu phoái B. Töï phoái. C. Sinh saûn sinh döôõng. D. Sinh saûn höõu
tính.
4. Taàn soá töông ñoái cuûa 1 alen ñöôïc tính baèng
A. Tæ leä phaàn traêm caùc kieåu hình cuûa alen ñoù trong quaàn theå.
B. Tæ leä phaàn traêm caùc kieåu gen coù alen ñoù trong quaàn theå.
C. Tæ leä phaàn traêm soá giao töû mang alen ñoù trong quaàn theå.
D. Tæ leä phaàn traêm soá teá baøo löôõng boäi mang alen ñoù trong quaàn theå.
5. Quaàn theå ban ñaàu coù caáu truùc di truyeàn 36AA: 16aa, qua 6 theá heä töï phoái caáu
truùc di truyeàn cuûa quaàn theå seõ laû
A. 25%AA: 50% Aa: 25%aa B. 0,75AA: 0,115Aa: 0,095aa C. 36AA: 16aa
D. 16AA: 36aa

B5. Dặn dò: Hoïc baøi cuõ, laøm BT cuoái SGK, xem baøi môùi : Traïng thaùi caân baèng cuûa
quaàn theå giao phoái ngaãu nhieân.
 Baøi 21: TRAÏNG THAÙI CAÂN BAÈNG CUÛA QUAÀN THEÅ
GIAO PHOÁI NGAÃU NHIEÂN
I. Muïc tieâu:
1. Kieán thöùc:
- Naém ñöôïc ñaët ñieåm cuûa quaàn theå giao phoái ngaãu nhieân
- Phaùt bieåu ñöôïc noäi dung ñònh luaät Hacdi-Vanbec.
- Neâu ñöôïc ñieàu kieän nghieäm ñuùng vaø yù nghóa cuûa ñònh lí Hacdi-Vanbe.
2. Kó naêng:
Aùp duïng ñònh lí Hacdi-Vanbe xaùc ñònh traïng thaùi caân baèng cuûa quaàn theå
II. Phöông phaùp:
Vaán ñaùp. Thaûo luaän nhoùm
III. Phöông tieän:
1.Giaùo vieân:
2.Hoïc sinh:
IV. Tieán trình leân lôùp:
1. OÅn ñònh
2. Kieåm tra baøi cuõ:
- Quaàn theå laø gì? Neâu nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa quaàn theå?
- Neâu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quaàn theå töï phoái
3.Ñaët vaán ñeà:
- Trong quaù trình töï phoái caùc caù theå gioáng nhau veà di truyeàn vaø sau nhieàu
theá heä töï phoái laøm taêng SLKG ñoàng hôïp laën khoâng coù lôïi trong choïn gioáng
vaø tieán hoaù. ÔÛ ña soá caùc ñoäng thöïc vaät baäc cao caùc caù theå giao phoái töï
do, ngaãu nhieân neân theá heä con phaùt sinh ñaëc ñieåm môùi thích nghi hoaøn
caûnh soáng luoân thay ñoåi neân coù yù nghóa lôùn trong choïn gioáng vaø tieán hoaù.

Noäi dung baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng hoïc sinh
giaùo vieân
I. Quaàn theå giao - Nghieân cöùu SGK, Caùc caù theå giao
phoái ngaãu nhieân: thaûo luaän nhoùm 3’, phoái vôùi nhau töï
- Quaàn theå giao phoái cho bieát nhöõng ñaëc do vaø ngaãu nhieân
ñöôïc xem laø ñôn vò ñieåm cô baûn cuûa - Laø ñôn vò sinh
sinh saûn, ñôn vò toàn quaàn theå giao phoái saûn vaø toàn taïi
taïi cuûa loaøi trong töï ngaãu nhieân cuûa loaøi
nhieân - GV theo doõi hoïc - Caùc caù theå phuï
- Caùc caù theå coù sinh thaûo luaän thuoäc laãn nhau veà
moái quan heä phuï - Giaùo vieân goïi HS sinh saûn neân ñaûm
thuoäc laãn nhau veà trình baøy boå sung baûo quaù trình toàn
sinh saûn neân laø cô - giaùo vieân thoáng taïi trong khoâng
sôû ñaûm baûo cho nhaát ñaùp aùn. gian, theo thôøi gian
quaàn theå toàn taïi - Giaùo vieân nhaán - Noåi baät ôû ñaëc
trong khoâng gian vaø maïnh chính moái quan ñieåm ña hình.
theo thôøi gian. heä veà sinh saûn
- Quaàn theå giao phoái giöõa ñöïc caùi, boá
noåi baät ôû ñaëc ñieåm meï vaø con caùi giuùp
ña hình( kieåu gen vaø quaù trình toàn taïi
kieåu hình) trong khoâng gian vaø
Goïi r laø soá alen cuûa theo thôøi gian.
11 gen khaùc nhau
n
r ( r +1) 

 2 

- Caùc caù theå cuøng
loaøi khaùc nhau ôû
taàn soá töông ñoái
caùc alen, caùc kieåu
gen, caùc kieåu hình
II. Ñònh luaät Hacdi- Giaùo vieân giaûi thích
Vanbec noäi dung cuûa ñònh
- Noäi dung: Thaønh lí : Trong ñk nhaát - hoïc sinh döïa vaøo
phaàn kieåu gen vaø ñònh, taàn soá töôïng coâng thöùc tính ôû
taàn soá töông ñoái ñoái cuûa alen thaønh quaù trình töï phoái
caùc alen cuûa quaù phaàn kieåu gen cuûa xñ:
trình ngaãu phoái ñöôïc quaù trình di truyeàn 0,48
P(A)=0,36+ =
oån ñònh qua caùc theá duy trì oån ñònh qua 2
heä trong nhöõng ñieàu caùc theá heä Cm: 0,6
kieän nhaát ñònh 0,36AA+0,48Aa+0,16a 0,48
Q(A)= 0,16+
- Quaù trình ôû traïng a= 1. 2
thaùi caân baèng di Xaùc ñònh taàn soá =0,4
truyeàn theo ñònh lí töông ñoái caùc alen A P+q = 1
Hacdi-Vanbec coù caáu vaø a ôû theá heä
truùc di truyeàn theo xuaát phaùt vaø caáu
ñaúng thöùc : truùc di truyeàn ôû
p 2 AA+2pqAa+ q 2 aa =1 theá heä tieáp theo
qua ngaãu phoái. Töø
ñoù ruùt ra nhaän xeùt
III. Ñieàu kieän gì? - Quaù trình ngaãu
nghieäm ñuùng cuûa phoái
ñònh luaät Hacdi- 0,6A 0,4a
Vanbec GV döïa vaøo keát 0,6A 0,36 0,24
- Soá löôïng caù theå quaû tính toaùn cuûa AA Aa
lôùn ñeå caùc yeáu toá hoïc sinh ruùt ra coâng 0,4a 0,24 0,16
ngaãu nhieân khoâng thöùc toång quaùt: Aa aa
laøm aûnh höôûng tôùi 0,36AA+0,48Aa+0,16
taàn soá alen 0,6 2 AA+2(0,6+0,4)Aa aa=1
cuûa quaù trình + 0,4 2 aa Nhaän xeùt: caáu
- Dieãn ra söï ngaãu p 2 AA+2pqAa+ q 2 aa truùc di truyeàn
phoái =1 khoâng ñoåi
- Caùc loaïi giao töû ⇒ Quaù trình coù caáu
ñeàu coù söùc soáng truùc nhö ñaúng thöùc - Khoâng, vì tæ leä
nhö nhau. treân goïi laø quaù khoâng gian khoâng
- Khoâng coù ÑB vaø trình ôû traïng thaùi töông öùng coâng
choïn KC caân baèng di truyeàn thöùc:
- khoâng coù di nhaäp p 2 AA+2pqAa+ q 2 aa
gen VD: =1
- ÑB neáu coù xaûy ra 0,68AA+0,24Aa+0,08a
thì taàn soá ÑB thuaän a=1
= tsoá ÑB nghòch Quaù trình naøy coù ôû
- khoâng coù caùc caù traïng thaùi caân
theå sinh vaät cuøng baèng di truyeàn
loaøi di truyeàn khaùc khoâng?
vaøo hoaëc khoâng coù
theå naøo ra khoûi quaù Yeâu caàu hoïc sinh
trình tính taàn soá alen neân
IV. YÙ nghóa cuûa ngaãu phoái xaùc ñònh
ñònh lí Hacdi- Vanbec caáu truùc di truiyeàn
- Phaûn aùnh traïng ôû theá heä sau.
thaùi caân baèng DT
trong quaù trình
- GT söï duy trì oån ñònh
cuûa caùc quaù trình
trong thôøi gian daøi
- laø cô sôû nghieân
cuù di truyeàn hoïc quaù
trình.
- Coù yù nghóa trong yù
nghóa trong y hoïc vaø
choïn gioáng.
- YÙ nghóa thöïc tieãn:
BT: Quaù trình coù
soá ngöôøi bò baïch
taïng laø 1/10000.Giaû
söû quaù trình caân
baèng di truyeàn. Tính
taàn soá alen vaø
thaønh phaàn kieåu gen
cuûa quaù trình. Bieát
raèng beänh baïch taïng
aên6 naèm treân NST
thöôøng quy ñònh.

IV. Cuûng coá:

Caâu 1: Ñieåm noåi baät ôû quaàn theå giao phoái laø:
A. Ña hình B. Phoå bieán
C. laøm taêng tæ leä kieåu gen ñoång hôïp töû ôû theá heä sau.
D. Laøm giaûm tæ leä kieåu gen dò hôïp töû ôû theá heä sau.
Caâu 2: Quaàn theå giao phoái ñöôïc xem laø ñôn vò sinh saûn ñôn vò toàn taïi cuûa loaøi
trong thieân nhieân vì:
A. Khoâng coù söï leä thuoäc laãn nhau giöõa caùc caù theå veà maët sinh saûn.
B. Khoâng coù söï caùch li trong giao phoái giöõa caùc caù theå thuoäc caùc quaù trình khaùc
nhau trong cuøng 1 loaøi.
C. Coù söï giao phoái ngaãu nhieân vaø töï do giöõa caùc caù theå trong quaù trình.
D. Söï giao phoái trong noäi boä quaù trình dieãn ra khoâng thöôøng xuyeân.
Caâu 3: Choïn caâu khoâng ñuùng:
A. Quaàn theå ngaãu phoái laø ñôn vò sinh saûn cuûa loaøi/
B. Döïa vaøo ñònh lí Hacdi- Vanbec coù theå xaùc ñònh taàn soá töông ñoái cuûa caùc alen.
C. Ñònh lí Hacdi-Vanbec phaûn aùnh traïng thaùi caân baèng di truyeàn trong quaù trình.
D. Ñònh lí Hacdi-Vanbec ñuùng trong moïi ñieàu kieän
Caâu 4: Cho bieát quaù trình naøo ôû traïng thaùi caân baèng di truyeàn
A. 0,42 AA: 0,48Aa: 0,10aa B. 0,25 AA : 0,50Aa : 0,25aa
C. 0,34 AA : 0,42 Aa : 0,24aa D. 0,32AA : 0,44 Aa : 0,24 aa
 Bài 22 (NC) CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI VÀ CÂY TRỒNG
Trường THPH Mang thít
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Biết được nguồn vật liệu cho chọn giống từ tự nhiên và nhân tạo
- Nguyên nhân tạo ra biến dị tổ hợp, vai trò của biến dị tổ hợp trong chọn giống vật nuôi
cây trồng
2. Kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh trong việc chọn giống mới từ nguồn biến dị tổ hợp
3. Thái độ:
Giúp học sinh yêu thích môn học, hứng thú trong học tập
II. Kiến thức trọng tâm:
Nguyên nhân và vai trò của biến dị tổ hợp trong chọn giống vật nuôi và cây trồng
III. Phương pháp và phương tiện
1. Phương pháp:
- Diễn giảng, vấn đáp, thảo luận nhóm
2. Phương tiện:
GV: Sơ đồ hình 22 phóng to, sơ đồ quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh theo quy luật
phân ly độc lập của Menden, tranh ảnh liên quan.
HS: Sưu tầm các hình ảnh liên quan mà tiết trước GV đã dặn
IV. Các bước lên lớp:
1. Ổn định lớp: 1’
2. KTBC: không kiểm tra
3. Bài mới:

Nội dung bài mới Hoạt động của Thầy Hoạt động của trò
Hoạt động 1: Phân biệt được nguồn gen tự nhiên và nguồn gen nhân tạo, lợi ích của
mỗi nguồn: 10’
Quy trình chọn giống bao HS TL
gồm những bước nào?
I. Giới thiệu về nguồn gen
tự nhiên và nguồn gen
nhân tạo: Nguồn nguyên liệu có được HS dựa vào SGK để trả lời
từ đâu?
Phân biệt nguồn gen tự HS suy nghĩ trả lời
nhiên và nguồn gen nhân
tạo?
1. Nguồn gen tự nhiên:
- Các giống vật nuôi cây HS: không
trồng có sẵn trong tự nhiên Các giống vật nuôi có thích
→ thu thập nghi với các điều kiện môi
trường khác nhau hay HS suy nghĩ
không?
Tại sao các giống vật nuôi
- Các giống địa phương có lại thích nghi với điều kiện
tổ hợp nhiều gen sẽ thích môi trường nơi chúng sống?
nghi tốt với môi trường nơi GV: Do kết quả của CLTN
chúng sống qua hàng triệu năm
 HS: Chưa
2. Nguồn gen nhân tạo: Các vật liệu tự nhiên được
thu thập có thể trở thành
giống vật nuôi cây trồng
được chưa?
- Các giống vật nuôi cây GV diễn giảng
trồng được các cơ sở nghiên
cứu giống lai tạo → cất giữ,
bảo quản trong “ngân hàng
gen”- nguồn gen nhân tạo

Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên nhân tạo ra BDTH và vai trò của BDTH trong chọn
giống: 28’
II. Chọn giống từ nguồn
biến dị tổ hợp Thế nào là biến dị tổ hợp? HS dựa vào kiến thức lớp 9
Bằng cách nào để tạo ra biến HS: Dùng phương pháp lai
dị tổ hợp? tạo
- Lai tạo ra vô số kiểu gen Tại sao lai là phương pháp
khác nhau → Vô số kiểu cơ bản để tạo ra biến dị tổ HS dựa vào SGK trả lời
hình hợp?
- Những kiểu hình mới xuẩt GV lấy ví dụ thế hệ F2 trong
hiện chính là kiểu hình do sơ đồ lai của phân li độc lập
biến dị tổ hợp. Những phép lai tạo ra biến Tự thụ phấn, lai xa…
dị tổ hợp?
Giữa BDTH và ĐB nguồn HS thảo luận
nào có vai trò quan trọng
hơn trong chọn giống?Vì
sao?
1. Tạo giống thuần dựa GV diễn giảng
trên BDTH:
Bằng cách cho tự thụ phấn
- Dòng thuần chủng được Dòng thuẩn chủng được tạo hoặc giao phối cận huyết
tạo ra khi cho cá thể tự thụ ra bằng cách nào?
phấn hoặc giao phối gần.
HS nghe
2. Tạo giống lai có ưu thế GV treo hình 22 SGK phân
lai cao: tích
a. Hiện tượng ưu thế lai: Là hiện tượng con lai hơn
Là hiện tượng con lai có hẳn bố mẹ về năng suất,
năng suất, phẩm chất, sức Thế nào là hiện tượng ưu thế phẩm chất,…
chống chịu… tổt hơn hẳn bố lai?
mẹ.
b. Phương pháp tạo ưu thế Dị hợp về nhiều cặp gen
lai:
@ Giả thuyết siêu trội: Kiểu gen nào của cá thể sẽ
P: AABBCC x aabbcc biểu hiện ưu thế lai?
 F1 AaBbCc
- Ưu thế lai biểu hiện cao
nhất ở F1 sau đó giảm dần.
- Không dùng F1 làm giống Tạo dòng thuần
→ kinh tế
- Cơ sở quan trọng nhất cho Làm thế nào để tạo được ưu
việc tạo ưu thế lai → tạo thế lai? Lai thuận nghịch, lai khác
dòng thuần dòng..
@ Các phép lai tạo ưu thế Phép lai tạo ra ưu thế lai?
lai:
+ Lai thuận nghịch:
+ Lai khác dòng đơn: Trả lời câu hỏi lệnh SGK
+ Lai khác dòng kép:

V. Củng cố- dặn dò: 6’

Trả lời câu hỏi SGK
Câu hỏi trắc nghiệm
Đọc trước bài
 Bài 23 (NC) CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI VẦ CÂY TRỒNG (TT)
Trường THPT Mang Thít
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
Hiểu được cơ sở khoa học của việc gây đột biến để tạo nguồn vật liệu cho chọn giống
vật nuôi và cây trồng.
2. Kĩ năng:
Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích
3. Thái độ:
Hứng thú trong học tập, yêu thích môn học
II. Nội dung trọng tâm:
Gây đột biến bằng các tác nhân vật lý hoá học để có nguồn vật liệu khởi đầu cho chọn giống.
Những thể đột biến có lợi cho chọn lọc và trực tiếp nhân thành giống mới hoặc được dùng làm
bố, mẹ để lai giống có năng suất cao, phẩm chất tốt.
III. Phương pháp và phương tiện:
1. Phương pháp: vấn đáp, diễn giảng
2. Phương tiện:
GV: Sơ đồ phóng to quá trình đột biến gen
HS: Như phần dặn dò tiết trước
IV. Tiến trình tiết dạy:
1. Ổn định lớp:1’
2.KTBC:5’
Phân biệt nguồn gen tự nhiên và nhân tạo?
Nguyên nhân tạo ra biến dị tổ hợp?
3. Bài mới

Nội dung bài Hoạt động của thầy Hoạt động của trò
Hoạt động 1: Tìm hiểu về tạo giống bằng phương pháp gây đột biến: 23’
III. Tạo giống bằng
phương pháp gây đột biến:
1. Khái niệm về tạo giống
bằng phương pháp gây đột
biến: Năng suất của cây trồng phụ Giống và biện pháp kỹ thuật
- Để có năng suất cao hơn thuộc vào yếu tố nào?
mức trần hiện có của giống, Trong 2 yếu tố đó thì yếu tố Giống
các nhà chọn giống đã sử nào quan trọng nhất?
dụng phương pháp gây đột
biến để tạo nguồn vật liệu Vậy muốn giống có năng
cho chọn giống suất cao thì ta phải tác động
- Gây đột biến tạo giống mới vào yếu tố giống
là phương pháp sử dụng các Có mấy phương pháp giúp 2 phương pháp: lai tạo và
tác nhân vật lý và hoá học tăng năng suất của cây gây đb
nhằm làm thay đổi vật liệu trồng?
di truyền của sinh vật để
phục vụ cho lợi ích của con Gây đột biến để tạo giống HS tl trong SGK
người. mới dựa trên cơ sở nào?
- Quy trình tạo giống mới
bằng phương pháp gây đột Giải thích về “năng suất
biến gồm các bước: xử lý
mẫu vật bằng tác nhân gây
đột biến, chọn lọc cá thể đột
biến có kiểu hình mong
muốn, tạo dòng thuần
chủng.
a. Xử lý mẫu vật bằng tác
nhân gây đột biến:
Để gây đột biến có hiệu quả
cao, cần lựa chọn tác nhân
gây đột biến thích hợp, tìm
hiểu liều lượng và xác định
thời gian xử lý tối ưu.
b. Chọn lọc cá thể đột biến
có kiểu hình mong muốn:
Việc chọn lọc những cá thể
đột biến mong muốn là dựa
vào những đặc điểm có thể
nhận biết được để tách
chúng ra khỏi các cá thể
khác
VD: SGK
c. Tạo dòng thuần chủng:
Sau khi nhận biết được thể
đột biến mong muốn, ta cho
chúng sinh sản để nhân lên
thành dòng thuần chủng
theo đột biến tạo đựơc.
2. Một số thành tựu tạo
giống bằng gây đột biến ở
Việt Nam:
a. Gây đột biến bằng tác
nhân vật lý:
- Tia phóng xạ
- Tia tử ngoại
- Sốc nhiệt
b. Gây đột biến bằng tác
nhân hoá học:
- 5BU, EMS, Cônsixin..
Vd: SGK
* Gây đột biến bằng tác
nhân vật lý và hóa học để có
trần” Sử dụng các tác nhân vật lý
Thế nào là phương pháp gây và hoá học để làm thay đổi
đột biến tạo giống mới? vật liệu di truyền.
HS TL
Phương pháp gây đột biến
gồm mấy bước?
HS: tia phóng xạ,…EMS…
Hãy nêu các tác nhân vật lý,
hoá học dùng để gây đột
biến? Gây đb có hậu quả. Không
đúng sẽ chết hoặc giảm sức
Tại sao phải lựa chọn tác sống…
nhân và liều lượng và thời
gian xử lý của tác nhân gây
đột biến? Đột biến có hại, có lợi hoặc
trung tính
Tại sao khi gây đột biến lại HS Tl trong sách
phải chọn lọc?
Dựa vào đâu để chọn được
thể đột biến mong muốn?
Cho vd về việc chọn chủng Củng cố và nhân nhanh thể
vsv “khuyết dưỡng” đột biến có lợi
Tại sao phải tạo dòng thuần
chủng theo gen đột biến vừa
gây được?
Hoạt động 2: Tìm hiểu về
1 số thành tựu tạo giống HS tl trong sgk
bằng gây đột biến ở VN:
10’
Hãy cho biết cách tiến hành
để gây đb ở thực vật bằng VD trong SGK
tác nhân vật lý? Quan sát
Giải thích cơ chế gây đột
biến
Nêu những thành tựu.? Dựa vào bài 4 giải thích
Treo sơ đồ cơ chế của quá
trình gây đột biến gen? SGK
Cơ chế gây đột biến thay
cặp A-T bằng cặp G-X do Dựa vào SGK trả lời
hoá chất 5BU gây nên?
Nêu những thành tựu của
gây đột biến bằng tác nhân
hoá học?
Cơ chế gây đa bội thể ở TV
nguồn vật liệu khởi đầu cho của Cônsixin? Dựa vào SGK trả lời
chọn giống cần chọn những
thể đột biến có lợi được
chọn lọc và trực tiếp nhân
thành giống mới hoặc được
dùng làm bố, mẹ để lai Nêu những thành tựu?
giống.

V. Củng cố- dặn dò: 6’

Trả lời câu hỏi SGK
Câu hỏi trắc nghiệm
Xem trước bài
Tuần: Tiết:
Ngày:
Bài 25: TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ GEN

I.Mục tiêu:
1.Kiến thức:
_Hiểu được bản chất của các khái niệm công nghệ gen, kĩ thuật chuyển gen.
_Nắm được quy trình chuyển gen.
_Hình thành được niềm tin và sai mê khoa học từ những thành tựu của công nghệ gen trong
chọn tạo giống mới.
2.Kĩ năng: phát triển khả năng quan sát, phân tích kênh hình trong bài học.
3.Thái độ: có ý thức, niềm đam mê tìm hiểu và ứng dụng các thành tựu của công nghệ gen.
II.Phương tiện:
1.Chuẩn bị của thầy: hình vẽ 25.1, 25.2, 25.3 SGK.
2.Chuẩn bị của trò:
_Làm rõ các bước trong quy trình chuyển gen.
_Phân biệt được các khái niệm SGK.
III.Tiến trình bài giảng:
1.Ổn định –kiểm tra:
Hãy phân biệt các phương pháp chọn giống thực vật bằng kĩ thuật nuôi cấy tế bào.
2.Mở bài:
GV nêu khái quát về 1 số thành tựu của công nghệ gen trong sinh học, y học, nông
nghiệp, lâm nghiệp có sử dụng công nghệ gen.
 dẫn dắt học sinh vào bài học.
3.Phát triển bài:

Nội dung Hoạt động thầy Hoạt động trò

I.Khái niệm công nghệ gen:
_Công nghệ gen: là quy trình tạo ra _Dùng hình 25.3: chuột _HS nhận thức được:
những tế bào hoặc sinh vật có gen bị nhắt mang gen có thể lấy gen của loài
biến đổi hoặc có thêm gen mới, từ đó hoocmôn tăng trưởng này lắp vào hệ gen
tạo ra những cơ thể với đặc điểm của chuột cống GH: to của loài khác nhờ
mới. khoảng 2 lần chuột công nghệ gen và kĩ
_Kĩ thuật chuyển gen: là chuyển 1 bình thường. thuật chuyển gen.
đoạn ADN từ tế bào cho sang tế bào đi đến khái niệm
nhận bằng nhiều cách. công nghệ gen.
VD:  GV giới thiệu 1 số
phương pháp trong kĩ
Các khái niệm: thuật chuyển gen.
_Thể truyền – vectơ chuyển gen: là _Yêu cầu HS đọc nội
phân tử ADN đặc biệt có khả năng tự dung SGK, phát biểu
nhân đôi, tồn tại độc lập trong tế bào các khái niệm: thể
và mang được gen cần chuyển. Thể truyền, ADN tái tổ
truyền gồm: hợp, enzim cắt giới
+Plasmit ( nằm trong tế bào chất hạn.
của tế bào vi khuẩn ): ADN vòng,
mạch kép.
 +Thực khuẩn thể lamđa.
_ADN tái tổ hợp: là 1 phân tử ADN
nhỏ, được lắp ráp từ các đoạn ADN
lấy từ thể truyền và gen cần chuyển.
_Enzim cắt giới hạn: là những enzim
cắt 2 mạch đơn của phân tử ADN ở
những vị trí xác định.

_GV cho nhóm tự

trình bày, mô tả sơ đồ.
II.Quy trình chuyển gen: Hoạt động: Yêu cầu →Nhóm khác bổ sung
1.Tạo ADN tái tổ hợp: HS dựa vào thông tin ý kiến.
_Tách ADN từ vi khuẩn, tách gen SGK, thảo luận nhóm 5 →GV chính xác hóa
cần chuyển từ tế bào cho. phút: nội dung, nhấn mạnh
_Cắt ADN bằng enzim cắt giới hạn: 1 số kiến thức then
Dùng cùng 1 loại enzim cắt giới hạn chốt.
để cắt ADN của tế bào cho và ADN 1/ HS mô tả được 3
của plasmit  tạo các đầu dính có khâu của quy trình
trình tự giống nhau. 1/ Mô tả sơ đồ hình chuyển gen: tạo ADN
_Trộn 2 loại ADN với nhau, các đầu 25.1, 25.2 SGK. tái tổ hợp, chuyển
dính sẽ bắt cặp bổ sung. ADN tái tổ hợp vào tế
_Nối bằng enzim nối ( ligaza ) tạo bào nhận, tách dòng tế
liên kết photphođieste làm liền mạch bào chứa ADN tái tổ
ADN  tạo ADN tái tổ hợp. hợp.
2/ HS làm rõ cách
2/ Làm rõ phương pháp tách, cắt, trộn, nối để
tạo ADN tái tổ hợp. tạo ADN tái tổ hợp.
2.Chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào
nhận:
_Phương pháp biến nạp: dùng muối _Biến nạp: biến đổi
CaCl2 hoặc dùng xung điện để làm _Phân biệt phương màng để ADN tái tổ
dãn màng sinh chất của tế bào giúp pháp biến nạp với hợp chui qua màng.
phân tử ADN tái tổ hợp chui dễ dàng phương pháp tải nạp ? Tải nạp: dùng virút
qua màng. GV làm rõ các thuật xâm nhập trực tiếp
_Phương pháp tải nạp: virút mang ngữ: biến nạp, tải nạp. vào tế bào vi khuẩn.
gen cần chuyển xâm nhập vào tế bào
vi khuẩn.
Khi vào tế bào chủ, ADN tái tổ
hợp điều khiển tổng hợp prôtêin đặc _HS biết được gen
thù đã được mã hóa trong đó. _Cho biết phương pháp đánh dấu là gen như
3.Tách dòng tế bào chứa ADN tái tổ để tách dòng tế bào thế nào? Phân tích 1
hợp: chứa ADN tái tổ hợp ? VD cụ thể SGK.
Chọn thể truyền có dấu chuẩn hoặc _HS dựa vào nội dung
gen đánh dấu. SGK + kiến thức của
VD: bản thân  nêu thành
tựu. _Thấy được khả năng
kì diệu của công nghệ
 III.Thành tựu của công nghệ gen: _Em nhận thức được gì gen.
_Tái tổ hợp thông tin di truyền giữa qua hình 25.3 ?
các loài đứng xa nhau trong bậc
thang phân loại. _GV sưu tầm thêm 1
_Tạo ra các sinh vật chuyển gen - số tài liệu, thông tin
sinh vật biến đổi gen ( sinh vật được khoa học kĩ thuật để
bổ sung vào bộ gen của mình những làm phong phú thêm
gen tái tổ hợp hoặc những gen đã bài giảng.
được sửa chữa ) phục vụ cho đời
sống con người.

4.Củng cố(6 phút):

▀ Trắc ngiệm: Hãy chọn vào phương án đúng:
1.Loại thể truyền nào mang gen cần chuyển và xâm nhập vào tế bào vật chủ ?
A.Plasmit. B.Phagơ. C.Nấm men. D.Gen biến đổi.
2.ADN tái tổ hợp là
A.đoạn ADN của tế bào sinh vật nhân thực.
B.đoạn ADN kết hợp từ ADN của plasmit và virút.
C.đoạn ADN lắp ráp từ ADN của thể truyền và gen cần chuyển.
D.đoạn AND vòng, mạch kép có trong các tế bào của vi khuẩn và nấm.
3.Kĩ thuật chuyển gen gồm các khâu:
A.tạo ADN tái tổ hợp → chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận → tách dòng tế bào
chứa ADN tái tổ hợp.
B.tạo ADN tái tổ hợp → tách dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp → chuyển ADN tái tổ
hợp vào tế bào nhận → nuôi cấy tạo sản phẩm.
C.tạo ADN tái tổ hợp → tách dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp → nuôi cấy tạo sản
phẩm.
D.tách ADN → cắt ADN → trộn 2 loại ADN → thêm enzim nối tạo liên kết
photphođieste → chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận.
4.Chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận theo phương pháp biến nạp, người ta sử dụng yếu
tố nào để làm dãn màng sinh chất của tế bào ?
A.Chất phóng xạ. B.axit.
C.NaCl hoặc tia tử ngoại. D.CaCl2 hoặc
xung điện.
5.Căn cứ vào đâu để tách dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp ?
A.Thuốc kháng sinh. B.Gen đánh dấu.
 C.Phân tích hóa học. D.Quan sát tiêu bản trên kính hiển vi.
▀ Tự luận:
Mô tả các bước cơ bản trong qui trình tạo ADN tái tổ hợp.
5.Dặn dò(1 phút):
_Nêu thành tựu của công nghệ gen trong tạo giống VSV và động vật.
_Trả lời các câu hỏi lệnh SGK.
 BÀI 26: TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ GEN (TIẾP THEO)
I. MỤC TIÊU:
3. KIẾN THỨC:
- Học sinh trình bày được khái niện insulin, somatostatin.
- Học sinh nêu được ứng dụng CNG trong tạo giống VSV, giống TV và
giống Đv.
- Học sinh rút ra được ưu điểm khi ứng dụng CNG để tạo ra giống mới so
với pp truyền thống.
4. KỸ NĂNG: Quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp.
5. THÁI ĐỘ: Có thái độ đúng đắng trong việc học tập, ứng dụng sinh học.
II. PHƯƠNG TIỆN:
3. CHỦẨN BỊ CỦA THẦY: Hình 264 SGK.
4. CHUẨN BỊ CỦA TRÒ: Nếu các thành tựu của công nghệ gen trong tạo giống
VSV và động vật.
III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG:
3. ỔN ĐỊNH – KIỂM TRA BÀI CŨ:
Công nghệ gen là gì? ADN tái tổ hợp là gì? Trình bày qui trình tạo ra ADN tái
tổ hợp?
4. MỞ BÀI:
Tạo giống bằng công nghệ gen đã thành công trên những đối tượng nào và
triển vọng của nó ra sao?
5. PHÁT TRIỂN BÀI:
Nội dung Hoạt động của GV Hoạt động của HS
IV. TẠO GIỐNG VI - Nhăc lại thế - KN
SINH VẬT: nào là tạo giống bằng công
Chuyển một hay một nghệ gen, và ưu điểm của
nhóm gen từ tế bào của người phương pháp này?
hay một đối tượng khác vào tế GV giới thiệu về insulin và
bào vi khuẩn để tạo ra các chủng somatostatin:
vi khuẩn cho ra sản phẩm mong + Insulin là gì? Insulin có vai trò
muốn không có trong tự nhiên. như thế nào? Khi hoocmôn
VD: này thay đổi gây hậu quả gì?
+ Somatostatin là gì?
3. Tạo chủng vi Somatostatin có chức năng - Gắ
khuẩn E.coli sản xuất như thế nào? n gen mã hóa vào
insulin của người: - GV giới ADN của plasmit và
- Vai trò của thiệu vai trò của insulin và đưa vào vi khuẩn.
insulin: là hoocmôn tuyến tụy somatostatin.
giúp điều hòa glucôzơ trong => Yêu cầu HS nghiên cứu
máu. SGK, nêu phương pháp tạo
=>Thiếu: gây bệnh đái tháo chủng vi khuẩn E.coli, sản xuấ
đường. insulin, somatostatin
- Phương
pháp: Tách gen tổng hợp
insulin ở người và chuyển
vào vi khuẩn E.coli bằng
 vectơ là plasmit => sản xuất
insulin với số lượng lớn.
4. Tạo chủng vi
khuẩn E.coli sản xuất
somatostatin:
- Vai trò của
somatoststin là loại
hoocmôn đặc biệt giúp
điều hòa hoocmôn sinh
trưởng và insulin đi vào
trong máu.
- Phương
pháp: gen mã hóa
somatostatin được gắn
vào ADN của plasmit và
đưa vào vi khuẩn.
V. TẠO GIỐNG THỰC
VẬT:
- Tạo trên
1200 loại TV đã được
chuyển gen.
- Phương
pháp chuyển gen ở TV:
bằng plasmit, bằng virut,
trực tiếp qua ống phấn, và
kĩ thuật vi tiêm ở tế bào
trần, dùng súng bắn gen ...
1. Cà chua chuyển gen:
+ Có sản phẩm được bảo quản
tốt hơn.
+ Kháng được virut => giảm
sử dụng thuốc hóa học diệt
côn trùng và giảm ô nhiễm
môi trường.
VD:
4. Lúa chuyển
gen tổng hợp β -carôten:
Tạo giống lúa chứa β -carôten,
sau khi tiêu hóa β -carôten được
chuyển hóa thành vitamin a.
VI. TẠO GIỐNG ĐỘNG
VẬT: (Cho năng suất,
chất lượng cao, tạo
thuốc chữa bệnh)
- Vi tiêm:
Đoạn ADn được bơm thẳng
- Hãy cho biết thêm một số ứng
dụng công nghệ gen trong chọn Dựa vào SGK trả lời
giống VSV.
- GV mở rộng kiến thức: lí do
để các VSV như E.coli hay
nấm men bánh mì được chọn HS suy nghĩ, liên hệ
đầu tiên để ƯDCNG trong sản thực tế trả lời.
xuất kháng sinh ?
GV bổ sung kiến thức.
Dựa vào thành
Thông báo xenlulozo cứng chắc ở
- Gv giới TBTV => nghiên cứu
thiệu một số phương pháp nhiều cách khác để đưa
chuyển gen. gen vào bên trong tế bào
- ? Đặc điểm ...
gì ở TBTV để nghiên cứu
ứng dụng trong CNG? Tìm ra ưu điểm và trả
lời.
- Dựa vào
hình 26.1, 26.2, nêu ưu điểm
của cà chua chuyển gen.
A: hạt gạo có màu vàng
do chuyển gen tổng hợp
β -carôten
- Nêu điểm khác giữa hạt gạo ở
hình 26.3A voiứ 26B
=> Lợi ích của gạo chứa β -
carôten là gì?
- Cho HS
nghiên cứu SGK, phân biệt vi
tiêm với sử dụng tế bào gốc.
 vào hợp tử ở giai đoạn nhân
non (trứng và tinh trùng chưa
hòa hợp).
- Sử dụng tế
bào gốc: Lays những tế bào
có khả năng phân chia mạnh
(tb gốc) ra khỏi phôi và được
chuyển gen rồi cấy trở lại
phôi.
1. Tạo giống cừu sản xuất
prôtein ở người:
Chuyển gen tổng hợp protein
huyết thanh ở người vào tb cừu
=> tạo prôtein trong sữa của
chúng.
2. Tạo giống bò chuyển
gen:
Đưa gen mông muốn vào hợp tử
bằng cách vi tiêm hoặc cấy nhân
có gen đã cải biến.
- GV yêu cầu HS mô tả => nhóm khác
HS mô tả phương pháp tiến bổ sung.
hành. => Gv nhấn manh một
số điểm quan trọng.
*Hoạt động: yêu cầu HS thảo
luận nhóm 5 phút (V)/105
1> Mô tả qui trình tạo bò chuyển
gen theo pp vi tiêm và phương
pháp chuyển gen đã cải biến =>
điểm khác cơ bản của các pp này
là gi?
2> Hãy cho biết tạo giống động
vật bằng kỹ thuật gen có ưu
điểm gì so với tạo giống bằng
phương pháp thông thường.

4. CỦNG CỐ:
Trình bày các phương pháp chuyển gen ở TV và ĐV.

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM:

CÂU 1: Tạo chủng vi khuẩn E.coli sản xuất insulin ở lúa có lợi gì?
A. Sản xuất insulin giá thành hạ, chữa bệnh tiểu đường ở con người.
B. Prôtêin hình thành sẽ giảm tác hại của vi khuẩn với con người.
C. Lợi dụng đặc điểm sinh sản nhanh của vi khuẩn E.coli để tổng hợp lượng prôtêin lớn
đáp ứng nhu cầu con người.
D. Thuần hóa chủng E.coli để nuôi cấy vào hệ tiêu hóa của con người.
CÂU 2; Ưu điểm nổi bật của KTCG so với phương pháp truyền thống
A. dể thực hiện, thao tác nhanh, ít tốn thời gian.
B. tổng hợp được các phân tử ADN lai giữa loài này và loài khác.
C. sản xuất sản phẩm sinh học trên quy mô công nghiệp.
D. lai giữa các loài xa nhau trong hệ thống phân loại không giao phối được.
CÂU3: Các thành tựu nổi bật của TKCG.
A. tạo nhiều loài vật nuôi, cây trồng biến đổi gen.
B. sản xuất nhiều loại thực phẩm biến đổi gen ở qui mô công nghiệp.
C. tạo nhiều chủng vi khuẩn sinh sản có tốc độ nhanh.
D. Tạo nguồn nguyên liệu đa dạng cho chọn giống vật nuôi, cây trồng.
CÂU 4: Kỹ thuật chuyển gen đã ứng dụng ký thuật nào sau đây?
A. KT gây đột biến nhân tạo C. KT xử lí enzim.
B. KT tạo ADN tái tổ hợp D. KT xử lí màng tế bào
CÂU 5: Hãy chọn phương án trả lời đúng. Vi khuẩn E.coli sản xuất insulin của người là thnàh
quả của
A. lai tế bào xôma C. dùng kỹ thuật vi tiêm
B. gây đột biến nhân tạo D. dùng ký thuật chuyển gen nhờ vectơ là
plasmit

5. DẶN DÒ:
- Phân tích hình 27.1, 27.2, 27.3 và làm rõ các phương pháp nghiên cứu di
truyền ở người.
- Trả lời các câu hỏi SGK.
 Chương IV : DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI
BÀI 27 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN NGƯỜI
***
I.Mục tiêu
1.Kiến thức
-Những khó khăn, thuận lợi trong nghiên cứu di truyền ở người
-Mục đích, nội dung, kết quả phương pháp nghiên cứu phả hệ, trẻ đồng sinh, PP tế
bào.
2.Kỹ năng: quan sát, phân tích, so sánh, tổng hợp
3.Thái độ: cơ sở khoa học của các phương pháp nghiên cứu di truyền ở người

II.Phương pháp :vấn đáp, thảo luận nhóm

III.Phương tiện:
GV: Hình 27.1, 27.2, 27.3
HS: SGK
IV.Nội dung tiết dạy
1.Ổn định lớp- kiễm tra bài cũ (5/)
Câu hỏi 2,3 SGK
2.Vào bài : Kể tên các qui luật di truyền ở sinh vật đã học? –Bài mới (2/)
3.Bài mới

TG NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ

THẦY
5/ I.Những khó khăn, thuận lợi trong Vấn đáp HS dựa vào bài
nghiên cứu di truyền người Nêu khó khăn và soạn trả lời
-Khó khăn: 3 ý SGk thuận lợi khi
-Thuận lợi: SGK nghiên cứu di
truyền ở người?
28/ II.Phương pháp nghiên cứu di truyền ở Thảo luận nhóm
người (10/)
1.Phương pháp nghiên cứu phả hệ 1.Quan sát hình
a.Mục đích (SGK) 27.1 hãy cho biết:
b.Nội dung(SGK) +Gen gây bệnh
C.Kết quả(SGK) nằm trên NST là
2.Phương pháp nghiên cứu đồng sinh trội hay lặn?
a.Mục đích +Phân tích để HS thảo luận ,sau
b.Nội dung viết kết quả của cá đó ghi kết quả thảo
c.Kết quả thể 4 & 8 luận câu 3 lên bảng
3.Phương pháp nghiên cứu tế bào học 2.Phân biệt đồng phụ
a.Mục đích sinh cùng trứng và
b.Nội dung khác trứng?
c.Kết quả 3.Phân biệt PP
4.Các phương pháp nghiên cứu khác nghiên cứu phả hệ,
a.Phương pháp nghiên cứu di truyền quần đồng sinh, TB?
thể GV treo bảng
PP : SGK phụ kết quả ,hình HS về nhà ghi lại
 VD : SGK 27.1sau đó phân nội dung.
b.Phương pháp di truyền học phân tử tích, kết luận
PP : SGK GV hướng dẫn
VD dàn ý
Tóm lại: Vấn đáp ,giảng
-Những nghiên cứu về đột biến( AND & giải
ARN) hoặc về hoạt động của genở người Nêu phương
đều dựa trên sự biểu hiện của kiểu hình (thể pháp nghiên cứu di
đột biến) truyền QT?
-Từ những hiểu biết về sai sót trong cấu VD
trúc và hoạt động của bộ gen người, có thể Nêu pp nghiên
dự báo khả năng xuất hiện những dị hình ở cứu di truyền học
thế hệ con cháu.Trên cơ sở đó giúp cho y phân tử?VD
học lâm sàng có ngững phương pháp nhằm
chữa trị hoặc giãm nhẹ những hậu quả di
truyền xấu cho con người

4.Củng cố (3/)
Câu: 1,6 SGK
Con người cũng tuân theo các qui luật di truyền cũng như ở các sinh vật khác
5.Dặn dò (2/)
Trả lời các câu hỏi cuối bài
Soạn bài : +Các khái niệm : di truyền y học, bệnh và tật di truyền
+Câu hỏi 2,3,4,5 trang 115
6.Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1 : Phương pháp nào không được áp dụng khi nghiên cứu di truyền ở người?
A.PP nghiên cứu phả hệ B.PP nghiên cứu đồng sinh
C.PP nghiên cứu TB *D.PP gây đột biến
Câu 2 : Người ta thường nói bệnh mù màu và bệnh máu khó đông là bệnh của nam
giới vì:
A.bệnh do đột biến gen lặn trên NST Y
B.bệnh do đột biến gen trội trên NST X
*C.bệnh do đột biến gen lặn trên NST X
D.bệnh do đột biến gen trội trên NST Y
Câu 3 : Ở người gen A qui định tính trạng tóc quăn, gen a qui định tính trạng tóc
thẳng, đều nằm trên NST thường .Bố mẹ tóc quăn, sinh ra 1 con trai tóc quăn, 1 con trai tóc
thẳng. Kiểu gen của bố mẹ là:
A.AA x Aa *B.Aa x Aa C.XAY x XAXA
D.XAY x XAXa
Câu 4 : Ở người gen a qui định bệnh mù màu đỏ - lục nằm trên NST X . Bố mẹ bình
thường sinh 1 con trai mù màu đỏ - lục. Kiểu gen của bố, mẹ là:
A.AA x Aa B.Aa x Aa C.XAY x XAXA *
D.XAY x
XAXa
Câu 5 : Khi nghiên cứu tiêu bản một TB động vật có bộ NST rất giống bộ NST ở
người, người ta đếm được 48 NST, trong số đó có 2 NST không tìm được NST tương đồng với
nó. TB đó là
*A.tế bào sinh tinh ở tinh tinh B.tế bào đột biến dị
bội ở người
 C.tế bào giao tử đột biến ở người D.tế bào sinh trứng ở
tinh tinh

Bài 28 NC : DI TRUYỀN Y HỌC

I. Mục tiêu :
1. Kiến thức :
- Hiếu được các khái niệm : DT y học, bệnh DT, tật DT
- Hiểu được thế nào là bệnh di truyền, nguyên nhân của bệnh di truyền
- Hiểu được nguyên nhân phát sinh của 1 số bệnh, tật dtruyền
- Biết được 1 vài hướng nghiên cứu ứng dụng của di truyền y học
2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng phân tích, tư duy so sánh
3. Thái độ : Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng, tạo lòng tin vào khoa học
II. Chuẩn bị :
1. GV : - Chuẩn bị tốt các câu hỏi phát vấn
- Tìm 1 số ví dụ khác SGK
* Làm rõ : 1. Phân biệt được bệnh - tật di truyền
2. Nguyên nhân phát sinh các bệnh - tật di truyền
2. HS : Nghiên cứu : - Thế nào là di truyền y học
- Thế nào là bệnh di truyền, nguyên nhân của bệnh di truyền
III. Tiến trình bài giảng
1. Ổn định : ( 5' )
* Kiểm tra : - Sỉ số
- Bài cũ : 1. Nêu những khó khăn, thuận lợi trong nghiên cứu di truyền học
nguời ? Mục đích, nội dung và kết quả của phương pháp nghiên cứu phả hệ ?
2. Trình bày mục đích, nội dung, kết quả của phương pháp nghiên cứu
trẻ đồng sinh, nghiên cứu phả hệ và các phương pháp nghiên cứu khác ?
2. Mở bài : Chúng ta đã nghiên cứu xong các phương pháp nghiên cứu di truyền học người.
Vậy mục đích của nghiên cứu di truyền học người là gỉ ( Giải thích, chẩn đoán, phòng ngừa,
hạn chế . . . ). Vịâc vận dụng các nghiên cứu di truyền học người người ta gọi là di truyền y
học . . . . .
3. Phát triển bài :

Nội dung Hoạt động của GV Hoạt động của HS

I. Khái niệm về di truyền y * Vậy di truyền y học là gì ? - Trả lời theo SGK
học : * Di truyền y học phát triển nhờ - Tế bào học và sinh học
( SGK ) những ngành khoa học nào ? phân tử
II. Bệnh, tật di truyền ở người :
 1. KN bệnh, tật di truyền :
Bệnh, tật di truyền là bệnh của bộ
máy di truyền ở người phát sinh
do sai khác trong cấu trúc hoặc số
lượng NST, bộ gen hay sai sót
trong quá trình hoạt động của gen
* Bệnh DT bao gồm . . . SGK
* Tật DT là những bất thường
về hình thái lớn hoặc nhỏ
 Bệnh, tật DT là những bất
thường bẩm sinh
2. Bệnh, tật di truyền do đột
biến gen:
a. Ví dụ : ( HS tự cho ví dụ )
b. Nguyên nhân :
- Bệnh do 1 gen chi phối :
Do gen này bị thay thế, thêm, mất
1 hoặc 1 số
cặp nuclêôtit
- Bệnh do nhiều gen chi phối: Do
1 số gen bị đột biến
3. Bệnh, tật di truyền do biến
đổi số lượng, cấu trúc NST :
a. Nguyên nhân:Do thêm hoặc
bớt toàn bộ hoặc 1 phần NST
b. Một vài ví dụ :
- Biến đổi cấu trúc ở NST
thường ...
- Biến đổi số lượng ở NST
thường :
+ 3 NST số 13 (Hội chứng
Patau) : . . . . . . .
+ 3 NST số 18 (Hội chứng
Etuôt) : . . . . . . .
- Biến đổi số lượng ở NST giới
tính:
+ Hội chứng Claiphentơ
(XXY). . ..
+ Hội chứng 3X (XXX). .. .
+ Hội chứng Tơcnơ (XO). . . .
III. Một vài hướng nghiên cứu
ứng dụng ;
- Chẩn đoán và dự báo bệnh
sớm
- Sửa chữa các nguyên nhân sai
hỏng trong gen
* Thế nào là bệnh, tật DT ?
* Bệnh DT bao g ồm các bệnh
gì?
* Tật DT là gì ?
* Như vậy bệnh, tật DT có phải
do mầm bệnh ?
* Nêu 1 số ví dụ về bệnh di
truyền do đột biến gen ?
* Nguyên nhân gậy bệnh, tật di
truyền ?
- Nguyên nhân gây bệnh là gì ?
- . . . là những bệnh nào ?
- . .. .là những bệnh nào ?
- Những biến đổi số lượng ở
NST giới tính gây hậu quả như
thế nào ?
** Lập sơ đồ giải thích các
bệnh do đột biến về số lương
NST
* Nêu 1 số hướng nghiên cứu
ứng dụng di truyền y học trong
tương lai ?
- Là bệnh của bộ máy di
truyền ở người phát sinh
do sai khác trong cấu trúc
hoặc số lượng NST, bộ gen
hay sai sót trong quá trình
hoạt động của gen
- SGK
- SGK
- Do những bất thường
bẩm sinh
- HS tự cho ví dụ
- Do gen bị thay thế, mất
hoặc thệm 1 hoặc 1 số cặp
nucl
- HS trả lời theo SGK
- HS lập sơ đồ  Nhận xét
và bổ sung cho nhau
- Trả lời theo SGK
 - Kìm hãm các VSV gây bệnh ở
mức phân tử
- Tạo ra các chế phẩm dược
mới có tác động chính xác, ít tác
dụng phụ
4 Củng cố : (8’)
5. Dặn dò : : (2’)
- Thế nào lòa DT y học ?
- Phân biệt bệnh, tật DT ? - Trả lời theo từng câu hỏi
- KN và nguyên nhân của bệnh,
tật DT ?
- Cho I số ví dụ về bệnh, tật DT
?
- DT y học tư vấn là gì :?
Nhiệm vụ của DT y học tư
vấn ?

Câu hỏi trắc nghiệm :

Câu 1: Bệnh do gen lặn nằm trên NST thường ở người là :
A. bênh bạch tạng và bệnh máu khó dông B. bệnh mù màu và bệnh bạch tạng
C. bệnh đáy tháo đường và bạch tạng D. bệnh hồng cầu lưỡi liềm
Câu 2: Hội chứmg Claiphentơ ở người có thể được phát hiện bằng phương pháp nào ?
A. Nghịên cứu phả hệ B. Nghiên cứu tế bào
C. Nghiên cứu trẻ đồng sinh D. Nghiên cứu di truyền phân tử
Câu 3: Người mắc hội chứng Claiphentơ có kiểu gen là:
A. XXX B. XX C. XXY D. XO
Câu 4 : Trong các bệnh di truyền phân tử sau đây, bệnh nào do đột biến gen trội gây ra ?
A. Bệnh máu khó đông B. Bệnh bạch tạng
C. Bệnh mù màu D. bệnh hồng cầu hình liềm
Câu 5 : Hội chứng Patau xuất hiện do :
A. thể 3 nhiễm, cặp NST thứ 18 B. thể 1 nhiễm, cặp NST thứ 18
C. thể 3 nhiễm, cặp NST thứ 13 D. thể 3 nhiễm, cặp NST thứ 5
 Baøi 29 DI TRUYEÀN Y HOÏC (tieáp theo)
I Muïc tieâu baøi hoïc :
1 Kieán thöùc:
Neâu ñöôïc di truyeàn hoïc tö vaán vaø cô sôû di truyeàn y hoïc tö
vaán .
Neâu ñöôïc khaùi nieäm veà lieäu phaùp gen vaø öùng duïng
Neâu ñöôïc chæ soá ADN vaø öùng duïng
2 Kó naêng: tö duy lieân heä khaùi quaùt hoaù ñeå tieáp thu kieán thöùc
3 Thaùi ñoä:Vaän duïng kieán thöùc giaûi thích moät soá hieän töôïng
coù lieân quan
II Phöông phaùp: vaán ñaùp – dieãn giaûng
III Chuaån bò
Thaày: Sô ñoà moät soá phaû heä
Tö lieäu veà lieäu phaùp gen ôû ngöôiø
Troø: xem laiï kieán thöùc veà di truyeàn hoïc ôû ngöôøi (Sinh hoïc 9)
IV Tieán trình leân lôùp:
Noäi dung Hoaït ñoäng thaày Hoaït ñoäng troø
1 OÅn ñònh – kieåm tra
2 Vaøo baøi: Trong y hoïc sinh saûn
ngöôøi ta coù theå döï
ñoùan ôû ñôøi con
nhöõng tính traïng
hoaëc beänh taät coù
theå xaûy ra döïa vaøo
3 Phaùt trieån baøi theá heä toå tieân=>
Söï ra ñôøi cuûa di
I-DI TRUYEÀN Y HOÏC truyeàn y hoïc tö vaán
TÖ VAÁN Tö duy traû lôøi
1. Khaùi nieäm(SGK)

Laáy vd töø caâu leänh Traùnh hieän töôïng

sgk ? ñoàng huyeát

Cô sôû khoa hoïc cuûa

vaán ñeà ñoù?
Di truyeàn hoïc giuùp Döïa vaøo di
chaån ñoaùn -> lôøi truyeàn hoïc
khuyeân -> goiï laø di
2. Cô sôû khoa hoïc: truyeàn y hoïc tö vaán
Ñoïc thoâng tin sgk
Di truyeàn y hoïc tö Di truyeàn y hoïc tö
vaán => chaån ñoùan vaán laø gì?
khaû naêng maéc Muïc ñích nhieäm vuï
beänh di truyeàn ôû cuûa di truyeàn y hoïc
ñôøi con .Do ñoù vieäc tö vaán?
xaùc minh ñuùng beänh
di truyeàn thì tö vaán Cô sôû hoa hoïc cuûa di Thaûo luaän
môùi coù keát quaû truyeàn y hoïc tö vaán? Neâu keát quaû
 Taiï sao caàn phaû
3 Phöông phaùp tö vaán xaùc minh ñuùng
beänh di truyeàn ñeå tö
vaán coù keát quaû ? Qui öôùc gen vaø
Caùch naøo ñeå xaùc vieát sô ñoà lai ->
minh ñoù laø beänh di xaùc ñònh keát
V- LIEÄU PHAÙP GEN truyeàn ? quaû
1Khaùi nieäm
Döïa vaøo caâu leänh Xem thoâng tin sgk
2 Muïc ñích sgk
Höôùng daãn hoïc sinh
quy öôùc gen
3 Khoù khaên
Lieäu phaùp gen laø gì?
Coù maáy caùch thöïc
4 Öùng duïng hieän lieäu phaùp gen
Muïc ñích cuûa lieäu
phaùp gen laø gì?
Thöïc chaát cuûa lieäu
phaùp gen laø gì?
Caáy gheùp gen ôû ->Chuyeån nhaân
ngöôiø coù nhöõng toá laøm tieâu huûy
thuaän tieän vaø khoù khoái u vaøo teá
VI CHÆ SOÁ ADN khaên gì? baøo limphoâ coù
1 Khaùi nieäm khaû naêng xaâm
2 Ñaëc ñieåm Ngöôiø ta ñaõ tieán nhaäp vaø tieâu
haønh thöïc hieän lieäu dieät khoái u
3 Vai troø phaùp gen nhö theá
naøo vôiù beänh ung ->Neâu khaùi
thö? nieäm
4 Cuûng coá ->Coù tính
5 Daën doø chuyeân bieät
caù theå cao

Chæ soá ADN laø gì?

Ñaëc ñieåm cuûa chæ
soá ADN

Chæ soá ADN duøng

ñeå laøm gì?

Heä thoáng caâu hoûi

traéc nghieäm
Traû lôøi caâu hoûi sgk
Ñoïc noäi dung em coù
bieát
Tìm hieåu caùch tính
chæ soá IQ nhö theá
naøo
Tuần:
Tiết:
Ngày:
BÀI 31:ÔN TẬP CHƯƠNG PHẦN NĂM:
DI TRUYỀN HỌC
I.Mục tiêu
1.Kiến thức
HS hệ thống hóa được các kiến thức cơ bản về cơ chế di truyền,phân loại biến dị,cơ chế các
dạng đột biến,các quy luật di truyền,so sánh đột biến và thường biến:quần thể tự phối và ngẫu
phối và nguồn vật liệu và phương pháp chọn giống.
2.Kĩ năng
Rèn luyện kĩ năng:
- Vận dụng lý thuyết vào thực tiễn
- Rèn luyện thao tác tư duy,chủ yếu là hệ thống hoá so sánh và tổng hợp
II.Thiết bị dạy - học
- Một số tranh hình liên quan đến nội dung kiến thức của bài
- GV yêu cầu mỗi rổ chia thành 2 nhóm chuẩn bị như sau:
+ Tổ 1:Hoàn thành bảng 1,2
+ Tổ 2:Hoàn thành bảng 3,4
+ Tổ 3:Hoàn thành bảng 5,6
+ Tổ 4:Hoàn thành bảng 7,8
(Tất cả các nhóm chuẩn bị đáp án cho phần câu hỏi trắc nghiệm)
III.Hoạt động dạy học
1.Kiểm tra
- GV kiểm tra phần chuẩn bị của HS
- GV lưu ý:HS có thể viết bài bằng giấy khổ Ao hay giấy lịch…
2.Trọng tâm
HS thảo luận thống nhất kiến thức cơ bản
3.Bài mới
GV nêu yêu cầu của bài:
- Hoàn thành các nội dung của bài học
- Thảo luận thống nhất nội dung kiến thức thông qua sự trình bày của các nhóm
HOẠT ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG CỦA NỘI DUNG
THẦY TRÒ
- GV yêu cầu HS trao
đổi,trình bày các nội dung
đã chuẩn bị theo thứ tự
SGK/124,125,126. - Đại diện từng nhóm
+ GV điều khiển hoạt động trình bày phần chuẩn bị
của các nhóm có thể dưới các hinh
2thức khác nhau
như:Trên giấy
Ao,lịch…
+ Sau đó từng nhóm trình - Sau mỗi nội dung
bày,GV cần đánh giá hoặc trình bày của nhóm 
gợi ý để HS nhớ kiến thức lớp thảo luận thống
nhất ý kiến và đánh dấu
vào các ý đã chọn
1.Hãy điền nội dung phù hợp vào bảng 31.1
BẢNG 31.1.Những diễn biến cơ bản của các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử
Các cơ chế Những diễn biến cơ bản
Nhân đôi ADN
Phiên mã
Dịch mã
Điều hoà hoạt động của gen
2.Hãy điền những cụm từ thích hợp vào các ô vuông và chiều mũi tên vaò sơ đồ mối quan hệ
ADN(gen)- tính trạng dưới đây và giải thích:

3.Hãy giải thích sơ đồ phân loại biến dị dưới đây:

(Hình SGK/123)
4.Hãy điền nội dung phù hợp vào bảng 31.2
BẢNG 31.2:Cơ chế của các dạng đột biến
Các dạng đột biến Cơ chế
Đột biến gen
Đột biến cấu trúc NST
Đột biến số lượng NST
5.Hãy điền nội dung phù hợp vào bảng 31.3
BẢNG 31.3:Tóm tắt các quy luật di tryền
Tên quy luật Nội dung Cơ sở tế bào học
Phân li
Tương tác gen không alen
Tác động cộng gộp
Tác động đa hiệu
Phân li độc lập
Liên kết hoàn toàn
Hoán vị gen
Di truyền liên kết với giới
tính
6.Hãy điền dấu +(nếu cho là đúng) vào bảng 31.4
BẢNG 31.4:So sánh đột biến và thường biến
Các chỉ tiêu so sánh Đột biến Thường biến
- Không liên quan tới biến đổi
trong kiểu gen
- Di truyền được
- Mang tính cá biệt,xuất hiện
ngẫu nhiên
- Theo hướng xác định
- Mang tính chất thích nghi cho
cơ thể
- Là nguyên liệu cho chọn giống
và tiến hoá.
7.Hãy điền dấu +(nếu cho là đúng) vào bảng 31.
BẢNG 31.5:So sánh quần thể tự phối và ngẫu phối
 Các chỉ tiêu so sánh Tự phối Ngẫu phối
- Làm giảm tỉ lệ dị hợp tử và
tăng tỉ lệ đồng hợp tử qua các
thế hệ
- Tạo trạng thái cân bằng di
truyền của quần thể
- Tần số các alen không đổi qua
các thế hệ
- Có cấu trúc p2AA: 2pqAa:q2aa
- Thành phần các kiểu ge thay
đổi qua các thế hệ
- Tạo nguồn biến dị tổ hợp
phong phú
8.Hãy điền nội dung phù hợp vào bảng 31.6
BẢNG 31.6:Nguồn vật liệu và phương pháp chọn giống
Đối tượng Nguồn vật liệu Phương pháp
Vi sinh vật
Thực vật
Động vật

- GV cho lớp thảo luận tìm - Thảo luận chung 1.

lí do chọn lựa đáp án của 2.
nhóm - Các nhóm sữa chữa 3.
- GV thông báo đáp án 4.
đúng và tìm hiểu kết quả 5.
của từng nhóm 6.
7.
8.
GV có thể đưa thêm câu
hỏi trắc nghiệm nếu còn
thời gian
IV.Kiểm tra đánh giá
- GV đánh giá sự chuẩn vị và kết quả hoạt động nhóm
- GV cho điểm nhóm có kết quả tốt và hoạt động tích cực
- GV nhắc nhở nhóm làm chưa tốt để RKN cho bài ôn sau tập
V.Dặn dò
GV yêu cầu chuẩn bị phần Tiến Hoá
Tuần: Chương I: BẰNG CHỨNG TIẾN HOÁ
Tiết:
Ngày : BÀI 32:BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC
SO SÁNH VÀ PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
I.Mục tiêu
- Phân biệt cơ quan tương đồng,thoái hoá,cho ví dụ,nêu được ý nghĩa
- Chứng minh nguồn gốc chung của các loài thông qua sự phát triểnphôi của chúng ,phân tích
được mối quan hệ họ hàng gần xa giữa các loài thông qua sự phát triển phôi của chúng
- Định luật phát sinh sinh vật
II.Chuẩn bị
- Giáo Viên:SGK,hình 32.1;32.2,bảng phụ,câu hỏi trắc nghiệm
- Học Sinh:đọc trước nội dung bài ở nhà
III.Hoạt động dạy và học
1.Ổn định kiểm tra sỉ số
2.Kiểm tra bài cũ
3.Bài mới:Tổ tiên của loài người là ai?Vượn người hoá thạch.Vậy bằng chứng nào chứng
minh con người có nguồn gốc từ động vật chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu vấn đề ở phần VI,cụ thể
là Chương I:Bằng chứng tiến hoá.
Đẩu tiên chúng ta sẽ tìm hiểu “bằng chứng giải phẫu học so sánh và phôi sinh học so sánh

NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA

I.Bằng chứng giải phẫu học
so sánh
1.Cơ quan tương đồng
- Cơ quan tương đồng(cùng
nguồn) là những cơ quan nằm ở
những vị trí tương ứng trên cơ
thể,có cùng nguồn gốctrong
quá trình phát triển phôi cho
nên có kiểu cấu tạo giống nhau
- Kiếu cấu tạo giống nhaucảu
các cơ quan tương đồng phản
ánh nguồn gốc chung,phản ánh
sự tiến hoá phân li
2.Cơ quan thoái hoá
- Cơ quan thoái hoá là cơ quan
phát triển không đầy đủ ở cơ
thể trưởng thành.Do điều kiện
sống của loài thay đổi các cơ
quan này mất dần chức năng
ban đầu tiêu giảm dần và chỉ để
lại 1 vài vết tích xưa kia của
chúng
- TH cơ quan thóai hoá lại phát
triển mạnh và biểu hiện ở cá
TRÒ
- Các em hiểu thế nào là cơ - HS nhìn SGK phát biểu
quan tương đồng?
- Yêu cầu học sinh quan - HS quan sát tranh trả lời
H32.1,trả lời câu lệnh. câu lệnh
- Cho ví dụ
- Các cơ quan tương đồng - HS suy nghỉ trả lời
phản ánh điều gì?
- Thoái hoá là gì?
- Vậy cơ quan thoái hoá gì?
- Nêu ví dụ về cơ quan thoái - HS đọc SGK nêu VD
hoá.
- Ngoài ra còn TH nếu cơ
quan thoái hoá phát triển
mạnh và biểu hiện ở 1 cá thể
nào đó gọi là hiện tượng lại
tổ.
 thể nào đó gọi là hiện tượng lại
tổ.
3.Cơ quan tương tự
- Cơ quan tương tự(cơ quan
củng chức năng)là cơ quan có
nguồn gốc khác nhưng đảm
nhận những chưc 1năng giống
nhau nên có hình thái tương tự
nhau.
- Cơ quan tương tự phản ánh
sự tiến hoá đồng quy nên có
hình thái tương tự .
- HS thảo luận,đại diện
- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời
nhóm (3phút) trả lời câu lệnh
SGK/130:
+ Hãy cho biết thế nào là cơ
quan tương tự
+ Cơ quan tương tự phản
ánh điều gì?

II.Bằng chứng phôi sinh học

so sánh
1.Sự giống nhau trong phát
triển phôi Yêu cầu HS quan sát hình
VD:Phôi của người ,gà,giống 32.2 trả lời câu lệnh: Sự giống nhau trong
cá,thú phát triển phôi ở các loài
Sự giống nhau trong phát triển - Dựa vào nguyên tắc này có thuộc nhóm phân loại khác
phôi của các loài thuộc các thể tìm hiểu quan hệ họ hàng là 1 bằng chứng về nguồn
nhóm phân loại khác là một giữa các lài khá nhau. gốc chung của chúng
bằng chứng về nguồn gốc
chung của chúng.những điểm
giông nhau đó càng nhiều và
càng kéo dài trong những giai
đoạn phát triển muộn của phôi
chứng tỏ quan hệ họ hàng càng
gần
2.Định luật phát sinh sinh
vật.
- Định luật:sự phát triển cá thể - “sự phát triển cá thể phản
phản ánh 1 cách rút gọn sự phát Dựa trên nhận xét Đacuyn và ánh 1 cách rút gọn sự phát
triển của loài(Muller và một số công trình nghiên cứu triển của loài”
Haecket) khác,2 nhà khoa học Đức và
- Định luật phản ánh quan hệ Hêcken đã phát hiện ra định
giữa phát triển cá thể và phát luật phát sinh sinh vật.Định
triểnchủng loại,có thể vận dụng luật phát biểu như thế nào? - HS nêu VD
để xem xét mối quan hệ họ - Hãy cho ví dụ? - Phản ánh mối quan hệ
hàng giữa các loài. - Định luật phát sinh sinh giữa phát triển cá thể và
vật phản ánh điểu gì? phát triển chủng loại,có thể
được vận dụng để xem xét
mối quan hệ họ hàng giữa
các loài.
4.Củng cố
- Thế nào cơ quan tương đồng,tương tự,thoái hoá?Cho ví dụ.
- Đọc phần tóm tắt SGK.
5.Dặn dò
 - Học bài,trả lời câu hỏi 1,2,3,4,5,6,7SGk/132 vào vở bài tập - Soạn bài 33 trả lời các câu lệnh
vào SGK.

Câu hỏi trắc nghiệm:

Tuần:
Tiết:
Ngày soạn:
BÀI 33: BẰNG CHỨNG ĐỊA LÍ SO SÁNH
I.Mục tiêu
1.Kiến thức
- Trình bày được những đặc điểm hệ động,thực vật ở 1 số vùng lục địa và mối quan hệ của
chúng với các điều kiện địa lí,sinh thái,lịch sử địa chất của mộ số vùng đó
- Phân biệt được những hệ động,thực vật ở đảo đại dương và đảo lục địa,nêu được ý nghĩa tiến
hoá của những đặc điểm đó,phân tích được giá trị tiến hoá của những bằng chứng địa sinh vật
học
2.Kỹ năng
Quan sát,phân tích kênh hình để từ đó thu nhận thông tin
3.Thái độ
Phát triển tư duy,bồi dưỡng thế giới quan khoa học
II.Chuẩn bị
1.Giáo viên:SKG,SGV,hình 33.1;33.2/SGK133,134,bảng phụ
2.Học sinh:chuẩn bị trước bài ở nhà.
III.Phương pháp:
Trực quan,giảng giải,hỏi đáp,thảo luận nhóm
IV.Hoạt động dạy và học
1.Ổn định kiểm tra sỉ số
2.Kiểm tra bài cũ:GV đặt câu hỏi ở câu 1,4,5 bài 32/SGK132
3.Bài mới:Các hệ động, thực vật ở các vùng khác trên trái đất có sự khác không?Sự hình thành
của các hệ động,thực vật ở các vùng khác trên Trái Đất có liên quan lịch sử địa chất với nhau
như thế nào?
 Nội dung
I.Đặc điểm của hệ động ,thực
vật ở một số vùng lục địa
1.Hệ động,thực vật vùng Cổ Bắc
và vùng Tân Bắc
Vùng cổ Bắc và Tân Bắc có hệ
động vật về căn bản là giống
nhau.Sự tồn tại một số loài đặc
trưng ở mỗi vùng là do đến Kỉ Đệ
Tứ đại lục Châu Mĩ mới tách đại
lục Âu- Á tại eo biển Bêrinh,vì
vậy sự hình thành các loài đặc
hữu giữa 2 vùng là độc lập với
nhau và cách li địa lí.
2.Hệ động,thực vật ở vùng lục
địa Úc
Hệ động vật ở đây khác biệt rõ
rệt so với các vùng lân cận.Thú
bậc thấp:thú có túi,thú mỏ vịt…
Đặc điểm hệ động thực vật
từng vùng không những phụ
thuộc vào điều kiện địa lí sinh
thái của vùng đó mà còn phụ
thuộc vùng đó đã tách khỏi các
vùng địa lí khác vào thời kì nào
trong quá trình tiến hoá của sinh
giới.
II.Hệ động,thực vật trên các
đảo
- Hệ động ,thực vật ở đảo đại
dương nghèo hơn ở đảo lục
địa.Đặc điểm hệ động,thực vật ở
đảo là bằng chứng về quá trình
hình thành loài mới dưới tác dụng
của CLTN và cách li địa lí
Những tài liệu địa sinh vật học
chứng tỏ mỗi loài sinh vật đã phát - Thế nào là đảo lục địa?
sinh trong 1 thời kì lịch sử nhất
định,tại 1 vùng nhất định.Cách li
địa lí là nhân tố thúc đẩy sự phân - Thế nào là đảo đại
li của các loài.
Hoạt động của giáo Hoạt động của học sinh
viên
- GV yêu cầu HS đọc - Vùng Cổ Bắc và Tân Bắc có
SGK và trả lời câu lệnh hệ động vật về căn bản là giống
SGK/133 nhau vì cho đến kỉ Đệ Tam,2
vùng Cổ Bắc và Tân Bắc còn
nối liền nhau,do đó sự phân bố
động,thực vật của cả 2 vùng
đồng nhất.
- HS liên hệ thực tế
- Yêu cầu HS cho ví dụ.
-HS thảo luận đại diện nhóm trả
- GV yêu cầu HS đọc lời:
SGK,thảo luận nhóm và Thú có túi:chỉ có ở lục địáUc
thưc hiện câu lệnh(3 vì lục địa này đã tách rời lục địa
phút). Châu Á vào cuối đại Trung
Sinh và đến kỉ Đại Tam thì tách
khỏi lục địa Nam Mĩ.Vào thời
điểm đó chưa xuất hiện thú có
nhau…
- 2 loại:đảo lục địa,đảo đại
dương
- Ở đây người ta phân - Là 1 phần lục địa bị tách ra do
biệt làm mấy loại đảo? 1 nguyên nhân địa chất nào đó.
- Hình thành do 1 vùng đáy
biển bị nâng cao và chưa bao
giờ có liên hệ trực tiếp với lục
địa.
- Đảo đại dương ít hơn đảo lục
dương? địa
- So sánh:
+ Hệ động,thực vật ở 2
đảo?Điều đó chứng - HS suy nghỉ trả lời thông qua
minh đều gì? tìm hiểu SGK.
+ Nêu 1 số ví dụ ở Việt
4.Củng cố
- Giải thích vì sao hệ động,thực vật ở lục địa Châu Âu – Á và Bắc Mỹ só sự giống nhau và khác
nhau.
- Giải thích nguyên nhân hình thành đặc điểm hệ động,thực vật lục địa Úc.từ đó rút ra được kết
luận gì?
- Yêu cầu HS trả lời câu hỏi 6/SGK136(Đáp án D)
5.Dặn dò
Học bài,trả lời câu 3,4,5SGK/136,đọc mục “Em có biết”
Chuẩn bị soạn bài 34 SGK.

Câu hỏi trắc nghiệm:

Tuần: BÀI 34: BẰNG CHỨNG TẾ BÀO H ỌC VÀ SINH
Tiết: HỌC PHÂN T Ử

I. Mục tiêu
1. Kiến thức
Trình bày nội dung và ý nghĩa của học thuyết tế bào.
Giải thích được vì sao tế bào chỉ sinh ra từ tế bào sống trước nó.
Nêu được những bằng chứng sinh học phân tử về nguồn gốc thống nhất của sinh giới.
Giải thích được những mức độ giống và khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các
loài.
2. Kỹ năng
Quan sát và phân tích các biểu bảng và ví dụ.
3. Thái độ
Củng cố niềm tin vào khoa học hiện đại trong việc nhận thức bản chất của các hiện tượng sinh
học.
II. Phương pháp
Vấn đáp, thảo luận nhóm.
III. Phương tiện
Các tranh ảnh về các bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.
IV. Tiến trình dạy học
1. Ổn định
2. Kiểm tra bài cũ: Giải thích nguyên nhân hình thành đặc điểm hệ động vật, thực vật lục địa
Úc. Từ đó rút ra được kết luận gì.
3. Mở bài:

Nội dung
I. Bằng chứng tế bào học
1. Nội dung học thuyết
tế bào
- Tất cả các cơ thể sinh vật
đều được cấu tạo từ tế bào.
- Tế bào là đơn vị cấu tạo
của cơ thể.
- Các tế bào đều được sinh
ra từ các tế bào sống trước
nó.
2. Ý nghĩa: Nguồn gốc
thống nhất của sinh giới.
Hoạt động của thầy Hoạt động của trò
- Tế bào thực vật do ai phát
hiện ra, nhờ dụng cụ gì?
Hoạt động 1: GV yêu cầu HS
đọc phần I SKK và trả lời câu
hỏi:
? Nội dung của học thuyết tế
bào? + Tất cả các cơ thể sinh vật
đều được cấu tạo từ tế bào.
? Thuyết tế bào đã gợi ra ý
tưởng gì về nguồn gốc của sinh
giới?
? Cấu tạo tế bào nhân sơ, nhân + Khác nhau.
thực, tế bào thực vật và động
vật có khác nhau không?
? Vì sao có sự khác nhau giữa
các dạng tế bào? + Vì do trình độ tổ chức khác
- GV bổ sung và hoàn thiện: Vì nhau, chức năng khác nhau.
do trình độ tổ chức khác nhau,
thực hiện những chức năng
khác nhau → tiến hóa theo
những hướng khác nhau. - Nguồn gốc thống nhất của

II. Bằng chứng sinh
học phân tử.
1. Bằng chứng.
a) ADN.
- Các loài sinh vật đều có
vật chất di truyền là ADN.
- ADN của các loài đều
được cấu tạo từ 4 loại
nuclêôtit. ADN có vai trò
mang và truyền đạt thông
tin di truyền.
- ADN của các loài khác
nhau ở thành phần, số
lượng, trình tự sắp xếp của
các loại nuclêôtit.
b) Mã di truyền.
- Mã di truyền của các loài
sinh vật có đặc điểm giống
nhau.
- Thông tin di truyền ở tất
cả các loài đều được mã
hóa theo nguyên tắc chung.
c) Prôtêin.
- Prôtêin của các loài sinh
vật đều được cấu tạo từ 20
loại axit amin.
- Mỗi loại prôtêin của loài
được đặc trưng bởi số
lượng, thành phần và trình
tự sắp xếp của các loại axit
amin.
- GV phân tích rõ câu nói của sinh giới.
Virchov: “Mọi tế bào đều sinh
ra từ các dạng sống trước nó”.
? Ý nghĩa của học thuyết tế
bào?
Hoạt động 2: HS đọc phần II + ADN là cơ sở vật chất chủ
SKK, thảo luận nhóm và trả lời yếu của sự sống.
câu hỏi: + Chức năng của ADN mang
? Nêu những đặc điểm cơ bản và truyền đạt thông tin di
và chức năng của ADN ở các truyền.
loài? + Giống: Cấu tạo từ 4 loại Nu
? Mức độ giống và khác nhau + Khác: Do thành phần, số
trong cấu trúc của ADN ở các lượng, trình tự sắp xếp các
loài do yếu tố nào qui định? loại Nu.
+ Tinh tinh có quan hệ họ
- GV yêu cầu HS phân tích ví hàng gần với người nhất vì
dụ vể trình tự các nuclêôtit chỉ khác 1 bộ ba, Gôrila khác
trong mạch mang mã gốc của 2 bộ ba, đười ươi khác 4 bộ
một đoạn gen mã hóa cấu trúc ba.
của nhóm enzim đêhiđrôgenaza
ở người và các loài vượn
người. Giải đáp lệnh trang
138.
- Từ nhận xét, GV yêu cầu HS
vẽ cây phả hệ từ xa đến gần.
? Nhận xét gì về đặc điểm mã
di truyền ở các loài? + Thông tin di truyền ở tất cả
các loài đều được mã hóa
? Cho biết mức độ giống và theo nguyên tắc chung.
khác nhau trong cấu trúc + Giống: Prôtêin của các loài
prôtêin ở các loài do yếu tố nào sinh vật đều được cấu tạo từ
qui định? 20 loại axit amin.
- Đọc bảng 34 và trả lời lệnh + Khác: Mỗi loại prôtêin của
trang 139. loài được đặc trưng bởi số
? Nhận xét gì về mối quan hệ lượng, thành phần và trình tự
giữa các loài? sắp xếp của các loại axit
- GV bổ sung và kết luận. Mối amin.
quan hệ từ gần đến xa giữa
người và các loài theo trình tự. + Người – chó – kỳ nhông –
- Người – chó – kỳ nhông – cá cá chép – cá mập.
chép – cá mập.
? Vẽ sơ đồ cây phát sinh phản
ảnh nguồn gốc giữa các loài?
? Từ những bằng chứng sinh
học phân tử ta có thể kết luận
* Các loài có quan hệ họ điều gì về nguồn gốc của các + Sinh vật có chung nguồn
hàng càng gần nhau thì loài? gốc.
trình tự và tỉ lệ các axit
amin và nuclêôtit càng
giống nhau và ngược lại
2. Ý nghĩa.
Nguồn gốc thống nhất của
các loài

4. Củng cố:
- Nội dung của học thuyết tế bào.
- Mức độ giống và sai khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài được giải
thích như thế nào?

5. Dặn dò: - Trả lời các câu hỏi SGK trang 139.
- Xem bài Học thuyết tiến hóa cổ điển và sưu tầm những tư liệu.
Tiết
Tuần Bài 35. Học thuyết tiến hóa cổ điển
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Trình bày được những luận điểm cơ bản trong học thuyết của Lamac.
- Phân tích được quan niệm của ĐacUyn về:
• Biến dị và di truyền, mối quan hệ của chúng với chọn lọc.
• Vai trò của chọn lọc tự nhiên trong sự hình thành các đặc điểm thích nghi.
• Sự hình thành loài mới và nguồn gốc các loài.
2. Kỹ năng
Rèn kỹ năng quan sát và phân tích hình để thu nhận thông tin.
Phát triển tư duy lý luận (phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát)
3. Thái độ
Ghi nhận đóng góp và tồntại của Lamac và ĐacUyn trong việc giải thích tính đa dạng và
hợp lý của sinh giới.
II. Phương pháp
Vấn đáp, thảo luận nhóm.
III. Phương tiện
Các tranh ảnh đề cập tới học thuyết tiến hóa của Lamac và ĐacUyn, phiếu học tập.
IV. Tiến trình dạy học
1. Ổn định

2. Kiểm tra bài cũ:

Nguồn gốc thống nhất của sinh giới được thể hiện ở những bằng chứng sinh học phân tử
nào? Mức độ giống và sai khác nhau trong cấu trúc của ADN và prôtêin giữa các loài được giải
thích như thế nào?
3. Mở bài:
Giới sinh vật đang tồn tại nổi bật ở tính đa dạng và hợp lý. Người ta giải thích vấn đề nầy
như thế nào?

Nội dung Hoạt động của thầy Hoạt động của trò
I. Học thuyết của Lamac (1744-
1829) + GV giải thích về các quan
1. Nguyên nhân tiến hóa: Do tác niệm duy tâm siêu hình và
dụng của ngoại cảnh hoặc do tập quan niệm duy vật biện chứng
quán hoạt động của động vật. của Lamac về sự biến đổi của
2. Cơ chế tiến hóa: Những biến sinh vật.
đổi do tác dụng của ngoại cảnh Hoạt động 1: GV yêu cầu HS + HS nghiên cứu học
hoặc do tập quán hoạt động của nghiên cứu học thuyết Lamac, thuyết Lamac, thảo
động vật đều được di truyền và tích thảo luận nhóm và điền vào luận nhóm và trình bày.
lũy qua các thế hệ. phiếu học tập đă được chuẩn bị
3. Sự hình thành đặc điểm thích sẵn ở nhà.
nghi: Ngoại cảnh thay đổi chậm Chỉ tiêu Lamac
nên sinh vật có khả năng phản ứng Nguyên
kịp thời và không bị đào thải. nhân tiến
4. Sự hình thành loài mới: Loài hóa
mới được hình thành từ từ tương
ứng với sự thay đổi ngoại cảnh.
5. Chiếu hướng tiến hóa: Từ giản
đơn đến phức tạp.
6. Tồn tại:
• Chưa giải thích được tính hợp lý
của đặc điểm thích nghi.
• Chưa phân biệt được biến dị di
truyền và không di truyền.
• Chưa giải thích được chiều hướng
tiến hóa từ giản đơn đến phức tạp
II. Học thuyết của ĐacUyn (1809-
1882)
1. Biến dị và di truyền
a) Biến dị cá thể: Sự phát sinh
những đặc điểm sai khác giữa các
cá thể cùng loài trong quá trình
sinh sản xuất hiện ở từng cá thể
riêng lẻ và theo hướng không xác
định là nguyên liệu chủ yếu của
chọn giống và tiến hóa.
b) Tính di truyền: Cơ sở cho sự
tích lũy các biến dị nhỏ → biến đổi
lớn.
2. Chọn lọc nhân tạo
a) Nội dung: Vừa đào thải những
biến dị bất lợi, vừa tích lũy những
biến dị có lợi cho con người.
b) Động lực: Nhu cầu và thị hiếu
của con người.
c) Kết quả: Mỗi giống vật nuôi hay
cây trồng thích nghi cao độ với nhu
cầu xác định của con người.
d) Vai trò: Nhân tố chính qui định
chiều hướng và tốc độ biến đổi của
các giống vật nuôi, cây trồng.
3. Chọn lọc tự nhiên
a) Nội dung: Vừa đào thải những
biến dị bất lợi, vừa tích lũy những
biến dị có lợi cho sinh vật.
b) Động lực: Đấu tranh sinh tồn.
c) Kết quả: Phân hóa khả năng
Cơ chế tiến
hóa
Sự hình
thành đặc
điểm thích
nghi
Sự hình
thành loài
mới
Chiếu hướng + Chưa giải thích được
tiến hóa chiều hướng tiến hóa từ
+ Yêu cầu HS quan sát hình giản đơn đến phức tạp.
35a và trả lời lệnh trang 140.
+ Nêu những tồn tại trong học
thuyết của Lamac?
+ GV bổ sung
Hoạt động 2: GV yêu cầu HS + Biến dị cá thể phát
nghiên cứu mục II.1 và trả lời sinh trong quá trình
các câu hỏi: sinh sản xuất hiện ở
+ ĐacUyn quan niệm về biến từng cá thể riêng lẻ và
dị và di truyền như thế nào? theo hướng không xác
định là nguyên liệu chủ
yếu của chọn giống và
tiến hóa.
+ Giải đáp lệnh SGK trang Tính di truyền: Cơ sở
142. cho sự tích lũy các biến
dị nhỏ → biến đổi lớn.
+ Vai trò của biến dị và di
truyền đối với quá trình tiến + Biến dị di truyền:
hóa? Đột biến và biến dị tổ
hợp.
+ Hạn chế của ĐacUyn trong Biến đổi là thường
vấn đề biến dị và di truyền? biến.
+ Biến dị là nguyên
liệu tiến hóa.
Hoạt động 3: GV yêu cầu HS Di truyền tạo điều kiện
nghiên cứu mục II.2, thảo luận tích lũy biến dị.
nhóm và điền vào phiếu học + Chưa hiểu rõ nguyên
tập các vấn đề về chọn lọc nhân phát sinh biến dị
nhân tạo và chọn lọc tự nhiên. và cơ chế di truyền các
Chỉ tiêu Chọn lọc Chọn biến dị
nhân tạo lọc tự
nhiên + HS nghiên cứu chọn
Nội dung lọc tự nhiên và chọn
Động lực lọc nhân tạo, đại diện
sống sót và sinh sản của các cá thể Kết quả nhóm trình bày.
trong quần thể. Vai trò
d) Vai trò: Nhân tố chính qui định + Giải đáp lệnh trang 143.
sự hình thành các đặc điểm thích + GV tổng kết lệnh: Trong loài
nghi trên cơ thể sinh vật. hươu cố ngắn, xuất hiện biến dị
e) Sự hình thành loài mới: Loài cá thể (có con cổ dài, những
mới được hình thành qua nhiều con cổ ngắn không kiếm được
dạng trung gian dưới tác dụng của lá cây → chết, hươu cổ dài ăn
chọn lọc tự nhiên theo con đường được lá trên cao → sống sót
phân li tính trạng từ một gốc chung. sinh sản nhiều → loài hươu cao
Chứng minh toàn bộ sinh giới ngày cổ).
nay là kết quả quá trình tiến hóa từ + GV phân tích thêm học
một gốc chung. thuyết ĐacUyn đã giải thích
4. Tồn tại: Chưa hiểu rõ nguyên những điểm tồn tại trong học + HS giải thích
nhân phát sinh biến dị và cơ chế di thuyết của Lamac.
truyền các biến dị
4. Củng cố
• Quan niệm ĐacUyn về biến dị và di truyền như thế nào?
• Vì sao nói Lamac chưa thành công trong việc giải thích tính hợp lý của các đặc điểm thích
nghi trên cơ thể sinh vật.
5. Dặn dò
• Trả lời câu hỏi SGK, .Đọc mục Em có biết
• .Lập bảng so sánh học thuyết Lamac và ĐacUyn về các chỉ tiêu: nhân tố tiến hóa, sự hình
thành đặc điểm thích nghi, sự hình thành loài mới, chiều hướng tiến hóa.
Tuần: Bài 36: THUYẾT TIẾN HÓA HIỆN ĐẠI
Tiết:

I. Mục tiêu:
Qua bài này, học sinh phải:
- Nêu được những cơ sở cho sự ra đời của thuyết tiến hóa hiện đại.
- Phân biệt được tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn.
- Giải thích được vì sao quần thể là đơn vị tiến hóa cơ sở.
- Nêu được những luận điểm cơ bản trong thuyết tiến hóa bằng đột biến trung tính.
- Phát triển được năng lực tư duy lí thuyết ( phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát).
II. Phương tiện:
- Phiếu học tập: + Bảng so sánh tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ
+ Bảng nội dung thuyết tiến hóa trung tính
+ Bộ câu hỏi trắc nghiệm cuối bài
- Bảng phụ: + Trả lời bảng so sánh tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ
+ Trả lới nội dung thuyết tiến hóa trung tính
III. Tiến trình bài giảng:
1. Ổn định tổ chức lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Mở bài:
Lamac là người đầu tiên đề ra học thuyết tiến hoá. Tuy nhiên,quan điểm của ông về tiến hoá
là chưa chính xác.Đến Đacuyn, ông đã đưa ra được những quan điểm đúng đắn về CLTN, biến
dị di truyền, nguồn gốc chung của sinh giới….Nhưng ông vẫn chưa giải thích được nguyên
nhân phát sinh và cơ chế di truyền các biến dị. Tiếp tục khắc phục những hạn chế của Đacuyn,
đưa quan niệm tiến hoá đi đến chỗ đúng đắn và đầy đủ hơn, thuyết tiến hoá hiện đại đã ra đời.
4. Giảng bài mới:
Nội dung Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I. Thuyết tiến hóa tổng Cho học sinh đọc to SGK,
hợp: mục 1 của I. - Thuyết tiến hóa tổng hợp
1. Sự ra đời của thuyết (?) Thuyết tiến hóa tổng hợp dựa trên: phân loại học, cổ
tiến hóa tổng hợp: hình thành dựa trên những sinh vật học, sinh thái học,
Dựa trên thành tựu của thành tựu nào? di truyền học quần thể…
nhiều lĩnh vực sinh học. 3 (?) Những ai là đại diện đầu - Học sinh xem SGK, rút ra
người đại diện đầu tiên là: tiên cho thuyết tiến hóa tổng công lao của Dobsanxki,
- Dobsanxki: biến đổi di hợp? Trong đó, mỗi người đã Mayơ, Sim son.
truyền liên quan đến tiến đóng góp những gì?
hóa, chủ yếu là biến dị Thuyết tiến hóa tổng hợp đã
nhỏ tuân theo các qui luật tiếp tục được bổ sung nhờ sinh
Menđen học phân tử.
- Mayơ: đề cập các khái (?) Thuyết tiến hóa tổng hợp - Tiến hóa lớn và tiến hóa
niệm: sinh học về loài, sự hiện được chia thành mấy mức nhỏ.
hình thành loài khác khu. độ?
- Simson: tiến hóa là sự
tích lũy dần các gen đột Cho học sinh 3 phút hoàn - Học sinh hoàn thành nội
biến nhỏ trong quần thể. thành bảng so sánh tiến hóa lớn dung phiếu học tập theo
2. Tiến hóa nhỏ và tiến và tiến hóa nhỏ trong phiếu học nhóm nhỏ (2 học sinh)
hóa lớn: tập.
Nhờ di truyền học quần thể
 và sinh học phân tử, tiến hóa
nhỏ sáng tỏ rồi thành trung tâm
thuyết tiến hóa hiện đại.
1 thời gian, tiến hóa lớn được
xem là hệ quả của tiến hóa nhỏ.
Nhưng hiện nay, người ta đang
làm rõ những nét riêng của nó.

Vấn đề Tiến hóa nhỏ Tiến hóa lớn

Là quá trình biến đổi thành phần Là quá trình hình thành các đơn
Nội dung kiểu gen của quần thể gốc đưa đến vị trên loài như chi, họ, bộ, lớp,
hình thành loài mới ngành.
Qui mô, thời Phạm vi phân bố tương đối hẹp, Qui mô rộng lớn, thời gian địa
gian thời gian lịch sử tương đối ngắn chất rất dài
Phương thức Có thể nghiên cứu bằng thực Thường nghiên cứu gián tiếp qua
nghiên cứu nghiệm các bằng chứng

Nội dung Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
3. Đơn vị tiến hóa cơ sở:
a. Quần thể: đơn vị tiến (?) Theo Rixopxki, đơn vị - Học sinh xem SGK, nêu 3
hóa cơ sở tiến hóa cơ sở phải thỏa 3 điều kiện của đơn vị tiến
- Đơn vị tiến hóa cơ sở phải điều kiện, đó là gì? hóa cơ sở
thỏa 3 điều kiện:
+ Có tính toàn vẹn trong
không gian, thới gian
+ Biến đổi cấu trúc di truyền
qua các thế hệ
+ Tồn tại thực trong tự nhiên
- Quần thể là đơn vị tiến hóa (?) Vì sao chỉ quần thể mới - Học sinh đọc nội dung
cơ sở vì: thỏa mãn 3 điều kiện đó? SGK, mục 3, phần I, thảo
luận trả lời
+ Là đơn vị tổ chức tự nhiên (?) Vì sao quần thể là đơn vị - Quần thể là đơn vị tổ chức
tổ chức tự nhiên? của loài.
+ Là đơn vị sinh sản nhỏ (?) Vì sao quần thể là đơn vị - Trong sinh sản hữu tính, 1
nhất sinh sản nhỏ nhất? cá thể không thể là đơn vị
sinh sản
(?) Chứng minh quần thể là - Tiến hóa nhỏ là quá trình
+ Là nơi diễn ra tiến hóa nhỏ nơi diễn ra tiến hóa nhỏ? biến đổi tần số alen và
thành phần gen của quần
thể
b. Quá trình tiến hóa: (?) Quá trình tiến hóa bắt đầu
- Bất đầu bằng những biến bằng hiện tượng gì? - Tiến hóa bắt đầu khi có
đổi di truyền trong quần thể biến đổi di truyền trong
(?) Dấu hiệu nào chứng tỏ bắt quần thể
- Dấu hiệu: sự thay đổi tần đầu có quá trình tiến hóa? - Dấu hiệu bắt đầu quá trình
số alen và kiểu gen của quần tiến hóa: sự thay đổi tần số
thể theo hướng xác định, alen và thành phần gen
qua nhiều thế hệ (?) Thuyết tiến hóa trung tính trong quần thể
II. Thuyết tiến hóa trung
tính:
- Do Kimura đề xuất dựa
trên các nghiên cứu về cấp
phân tử (prôtêin)
- Đột biến trung tính: đột
biến không có lợi cũng
không có hại (đa số ở cấp
phân tử)
- Nội dung thuyết tiến hóa
trung tính:
1.Nhân Quá trình đột
tố tiến biến làm phát
hóa sinh những đột
biến trung tính
2. Cơ Sự củng cố ngẫu
chế nhiên các đột
tiến biến trung tính,
hóa không chịu tác
dụng của CLTN
3.Cống Nêu lên sự tiến
hiến hóa cấp phân tử.
Giải thích sự đa
dạng của các
phân tử prôtêin,
sự đa dạng cân
bằng trong quần
thể
do ai đề xuất? Nói đến sự tiếh
hóa ở cấp độ nào? - Kimura đề xuất sự tiến
(?) Vậy đột biến trung tính là hóa bằng đột biến trung
gì? tính ở cấp phân tử
- Đột biến trung tính:không
Cho học sinh đọc SGK, hoàn có lợi cũng không có hại
thành nội dung thuyết tiến
hóa trung tính trong 3 phút - Học sinh hoàn thành
(?) Theo Kimura, nhân tố nào nhiệm vụ dựa trên phiếu
đã thúc đẩy sự tiến hóa ở cấp học tập và SGK (nhóm 2
phân tử? học sinh)
(?) Sự tiến hóa theo Kimura, - Quá trình đột biến làm
thực chất có cơ chế là gì? phát sinh các đột biến trung
tính
(?) Kimura đã đóng góp - Cơ chế TH: sự củng cố
những gì cho tiến hóa? ngẫu nhiên các đột biến
trung tính
Như vậy, theo kimura, khi - Học sinh xem đoạn cuối
đột biến là trung tính thì SGK, rút ra những cống
không có sự thay thế hoàn hiến của Kimura
toàn 1 alen mà duy trí thể dị
hợp hoặc 1 số cặp alen nào
đó
(?) Thuyết tiến hóa bằng các
đột biến trung tính có phủ
nhận thuyết tiến hóa bằng con
đường CLTN không? - Thuyết này đề cập đến
tiến hóa ở cấp phân tử, chỉ
bổ sung cho thuyết tiến hóa
bằng CLTN

5. Củng cố:
Câu 1: Để được gọi là 1 đơn vị tiến hóa, phải thỏa mãn điều kiện:
A. Có tính toàn vẹn trong không gian và thời gian
B. Biến đổi cấu trúc di truyền qua các thế hệ
C. Tồn tại thực trong tự nhiên
D. Cả A, B, C
Câu 2: Tiến hóa lớn là quá trình hình thành:
A. Các cá thể thích nghi hơn B. Các cá thể thích nghi nhất
C. Các nhóm phân loại trên loài D. Các loài mới
Câu 3: Thuyết Kimura đề cập tới các nguyên lí cơ bản của sự tiến hóa ở cấp độ:
A. Nguyên tử B. Phân tử C. Cơ thể D. Quần thể
Câu 4: Thực chất của quá trình tiến hóa là:
A. Quá trình hình thành loài
B. Quá trình biến đổi theo hướng phức tạp dần về tổ chức cơ thể, ngày càng hoàn thiện
dần
 C. Quá trình hình thành các đơn vị trên loài như chi, họ, bộ, lớp, ngành
D. Câu A, C
Câu 5: Đơn vị cơ sở của quá trình tiến hóa là:
A. Cá thể B. Quần thể C. Quần xã D. Loài
6. Dặn dò:
- Học sinh về, xem lại các thuyết tiến hoá từ cổ điển đến hiện đại. Phân biệt, đánh giá điểm
mới và tồn tại của từng thuyết.
- Xem trước nội dung SGK bài 37.
Tuaàn: BAØI 37: CAÙC NHAÂN TOÁ TIEÁN HOÙA
Tieát :
I. Mục tieâu.
1. kieán thöùc:
Hoïc sinh naém ñöôïc:
- Vai troø cuûa ñoät bieán, di – nhaäp gen, giao phoái khoâng ngaãu nhieân
trong tieán hoùa nhoû theo quan nieäm hieän ñaïi.
- TSÑB cuûa cuûa caùc gen thaáp nhöng coù vai troø raát quan troïng trong
tieán hoùa.
- phaân bieät caùc hình thöùc giao phoái (ngaãu nhieân vaø khoâng ngaãu
nhieân)
- Giaûi thích ñöôïc moãi quaàn theå giao phoái laø kho döï tröõ bieán dò di
truyeàn voâ cuøng phong phuù.
2. kó naêng:
- phaân tích – toång hôïp ruùt ra keát luaän vai troø cuûa moãi nhaân toá
trong tieán hoùa.
- Giaûi thích vì sao ñoät bieán laø nhaân toá cô baûn nhaát.
3. vaän duïng:
- caùc kieán thöùc ñoät bieán trong söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng ôû
saâu boï vaø vi khuaån
- öùng duïng trong tieâu dieät caùc loaøi saâu boï.
II. Phương phaùp:
Hoûi ñaùp - dieãn giaûng - thaûo luaän nhoùm
III. Chuẩn bị:
- GV: caùc tranh aûnh, bieåu baûng ñeà caëp ñeán ñoät bieán.
- HS: söu taàm moät soá tranh ÑB ôû moät soá sinh vaät
IV. Tiến trình leân lớp:
1. Ổn ñịnh (1')
2. Kiểm tra baøi cũ (5')
3. Baøi môùi (35'):

NỘI DUNG - THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG GIAÙO VIEÂN HOẠT ĐỘNG HỌC SINH

I. ÑOÄT BIEÁN Kieåm dieän Baùo caùo

1. Vai troø cuûa ÑB
- ÑB taïo ra nguoàn nguyeân
lieäu sô caáp cho tieán hoùa.
- Taïo ra caùc bieán dò di
truyeàn  gaây ra nhöõng sai
khaùc nhoû hoaëc nhöõng bieán
ñoåi lôùn treân cô theå sinh
vaät.
- Phaàn lôùn ÑB töï nhieân laø
coù haïi nhöng laø nguyeân
lieäu tieán hoùa vì:
+ theå ÑB coù theå thay ñoåi
giaù trò thích nghi khi moâi
tröôøng thay ñoåi.
+ Tuøy töøng toå hôïp gen.
- ÑBG laø nguoàn nguyeân lieäu
chuût yeáu vì:
GV hoûi ñaùp: HS traû lôøi:
Trong quaù trình tieán Ο Caùc nhaân toá ÑB,
hoaù nhoû, söï hình thaønh GP, CLTN vaø caùc cô
loaøi môùi chòu taùc ñoäng cheá caùch li.
cuûa nhöõng yeáu toá naøo?
(TB,K) ÑB coù maáy daïng? Ο ÑB goàm ÑBG vaø ÑB
Vai troø cuûa chuùng trong NST → nguyeân lieäu cho
quaù trình tieán hoaù. quaù trình tieán hoaù
Cho HS quan saùt hình 37
GV cho HS thaûo luaän
nhoùm döïa vaøo SGK. Ο Vì khi ñieàu kieän
(G) Vì sao noùi ÑB töï moâi tröôøng thay ñoåi ,
nhieân ña soá laø coù haïi ñoät bieán coù theå thay
nhöng laïi ñöôïc xem laø ñoåi giaù trò tích nghi
nguoàn nguyeân lieäu cho Ο Trong ÑK khoâng coù
choïn gioáng vaø tieán gioù, BD khoâng coù baát
hoaù? lôïi, nhöng khi coù gioù
Cho VD chöùng minh ôû lôùn thì BD khoâng coù
+ ÑBG phoå bieán hôn ÑBNST.
+ ÑBG ÍT aûnh höôûng ñeán
söùc soáng vaø söï sinh saûn
cuûa sinh vaät.
2. TSÑBG:
- TSÑBG: tæ leä % caùc loaïi giao
töû mang gen ÑB treân toång
soá giao töû ñöôïc sinh ra.
- TSÑB ôû moãi gen raát thaáp
(10-6 10-4) nhöng sinh vaät coù
soá löôïng gen raát lôùn neân
soá gen ÑB nhieàu.
- TSÑBG phuï thuoäc vaøo caùc
loaïi taùc nhaân ÑB vaø ñaëc
ñieåm caáu truùc cuûa gen.
II. DI NHAÄP GEN.
- Di - nhaäp gen (doøng gen)
laø söï lan truyeàn gen töø quaàn
theå naøy sang quaàn theå
khaùc.
- Di nhaäp gen laøm thay ñoåi
TSTÑ caùc gen vaø voán gen
cuûa quaàn theå.
III. GIAO PHOÁI KHOÂNG
NGAÃU NHIEÂN.
- Giao phoái taïo ra nguoàn
nguyeân lieäu thöù caáp cho
tieán hoùa.
- Giao phoái khoâng ngaãu
nhieân seõ laøm cho tæ leä caùc
kieåu gen kieåu gen trong quaàn
theå thay ñoåi qua caùc theá
heä.
- Töï phoái, töï thuï hoaëc giao
phoái gaàn laøm thay ñoåi caùu
truùc dio truyeàn cuûa quaàn
theå, tæ leä dò hôïp giaûm,
ñoàng hôïp taêng taïo ñieàu
kieän cho gen laën bieåu hieän.
4. Củng cố (3'):
5. Dặn dò (1'):
saâu boï coù caùnh vaø caùnh hoaëc caùnh
khoâng coù caùnh ôû quaàn ngaén trôû neân coù lôïi.
ñaøo Meñerô
Ο Ñoät bieán gen phoå
(K) Vì sao ñoät bieán gen bieán hôn NST. Ñoät
laø nguoàn nguyeân lieäu bieán gen ít aûnh höôûng
chuû yeáu hôn so vôùi ñoät ñeán söùc soáng vaø
bieán NST? sinh saûn cuûa cô theå.
GV ñaët caâu hoûi:
- TSÑBG laø gì?
- TSÑB seõ nhoû hay HS traû lôøi theo SGK
lôùn? Vaø phuï thuoäc
vaøo caùc yeáu toá
naøo?
- GV cho HS ví duï trong HS ñoïc ví duï SGK.
SGK töø ñoù ñöa ra
khaùi nieäm di – nhaâïp
gen.
- döïa vaøo SGK giaûi HS traû lôøi theo SGK.
thích vì sao di – nhaäp
gen vöøa laøm thay
ñoåi taøn soá vöøa laøm
phong phuù voán gen
cuûa quaàn theå?
Ο Taïo ra BDTH
Ο Ñoät bieán gen khi
GV hoûi ñaùp: phaùt sinh seõ tieàm aån
trong QT ôû traïng thaùi
(K,G) Vai troø cuûa giao
dò hôïp, qua GP gaëp TH
phoái khoâng ngaãu ñoàng hôïp thì môùi
nhieân trong choïn gioáng bieåu hieän ra kieåu hình
vaø tieán hoaù?
(G) Taïi sao noùi giao phoái
khoâng ngaãu nhieân Ο GP khoâng ngaãu
laø nguoàn nguyeân lieäu nhieân laø nguoàn
thöù caáp trong quaù trình nguyeân lieäu thöù caáp
tieán hoaù? cho TH.
(K) Ruùt ra ñöôïc keát
luaän gì veà vai troø cuûa
ñoät bieán vaø giao phoái
trong quaù trình tieán hoaù?
 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM
------
Caâu 1: Moãi quaàn theå giao phoái laø 1 kho bieán dò voâ cuøng
phong phuù vì
A. CLTN dieãn ra theo nhieàu höôùng khaùc nhau.
B. Soá caëp gen dò hôïp trong quaàn theå giao phoái laø raát lôùn.
C. Nguoàn nguyeân lieäu sô caáp trong quaàn theå raát lôùn.
D. Tính coù haïi cuûa ñoät bieán ñaõ ñöôïc trung hoaø, taïo ra nhöõng toå
hôïp gen thích nghi.
Caâu 2: vai troø cuûa quaù trình ngaãu phoái ñoái vôùi tieán hoaù
laø
A. laøm thay ñoåi voán gen cuûa quaàn theå B. laøm thay ñoåi giaù
trò thích nghi cuûa caùc kieåu gen
C. taïo nguoàn nguyeân lieäu thöù caáp D. taïo nguoàn nguyeân
lieäu sô caáp
Tuần: BÀI 38: CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA (TIẾP THEO)
Tiết:

I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài này học sinh cần phải:
1. Kiến thức:
- Biết được tác động chủ yếu của chọn lọc tự nhiên lên quá trình tiến hóa.
- Phân biệt được các hình thức chọn lọc tự nhiên (chọn lọc ổn định, chọn lọc vận động và chọc lọc định
hướng).
- Biết được biến động di truyền tác động lên tiến hóa như thế nào?
2. Kỹ năng:
Phân tích, tư duy nhận định vấn đề khoa học.
3. Thái độ:
Có tầm nhìn mở rộng về thế giới và chiều hướng tiến hóa.
II. PHƯƠNG PHÁP: Thảo luận nhóm, phân tích, diễn giảng.
III. CHUẨN BỊ:
- Giáo viên: giáo án, tranh ảnh có liên quan phóng to, hình 38 phóng to, câu hỏi thảo luận
- Học sinh: học bài, xem bài trước, sưu tầm một số tranh ảnh giáo viên giao cho.
IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn định – bài cũ: * Nêu vai trò của quá trình đột biến trong tiến hóa ?
* Vì sao mỗi quần thể giao phối là một kho biến dị di truyền vô cùng phong phú. Nêu lại
một số nhân tố tiến hóa.
2.Mở bài: Tất cả các nhân tố trên làm cho TSTĐ của các alen thay đổi, vậy cơ chế nào làm
TSTĐ của các alen thay đổi ? ( Cá thê mang alen thích nghi sẽ sống sót  làm tăng TS của alen đó và
ngược lại ). Vậy quá trình đào thải các alen kém thích nghi gọi là gì ?
3. Bài mới:

NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG THẦY HOẠT ĐỘNG TRÒ

IV. CHỌN LỌC TỰ NHIÊN:
1. Tác động của chọn lọc tự nhiên:
- Một kiểu gen thích nghi tốt
Tác động chủ yếu của chọn lọc tự nhiên là với điều kiện môi trường thì
sự phân hóa khả năng sinh sản của những phát triển thành kiểu hình
kiểu gen khác nhau trong quần thể, làm cho sống sót. Vậy nếu không
tần số tương đối của các alen trong mỗi gen thích nghi tốt thì kết quả như
biến đổi theo hướng xác định và các quần thế nào?
thể có vốn gen thích nghi hơn sẽ thay thế
những quần thể kém thích nghi - Việc loại bỏ các kiểu gen có
hại gọi là gì?
- Áp lực của chọn lọc tự nhiên lớn hơn áp
lực áp lực của đột biến và tác động lên cả - Chọn lọc tự nhiên tác động
quần thể. lên kiểu hình của cá thể thông
qua tác động lên thành phần
nào?
- Vì sao các alen trội bị tác
động của chọn lọc nhanh hơn
các alen lặn?
- Chọn lọc tự nhiên làm cho
tần số tương đối của cá alen
trong mỗi gen theo hướng xác
định.
- Nếu một kiểu gen
không thích nghi tốt
điều kiện môi trường
sẽ không sống sót và
không có khả năng
sinh sản.
- Những gen không
thích nghi sẽ bị đào
thải khỏi quần thể.
- Tác động lên kiểu
gen và alen của quần
thể.
- Vì: Alen trội biểu
hiện kiểu hình ngay
cả ở trạng thái dị hợp
tử nên loại bỏ nhanh
hơn. Alen lặn chỉ bị
loại bỏ ở trạng thái
đồng hợp. Chọn lọc
không bao giờ loại bỏ
 hết alen ra khỏi quần
thể vì alen lặn có thể
tồn tại với một tần số
thấp ở trong các cá
thể có kiểu gen dị hợp
tử.
Hãy so sánh áp lực của chọn - Áp lực chọn lọc tự
lọc tự nhiên với áp lực cảu nhiên lớn hơn so với
đột biến. áp lực đột biến.
- Chọn lọc tự nhiên
- Qua ví dụ SGK rút ra nhận không chỉ tác động
xét gì? (Ví dụ SGK trang đối với từng cá thể
153). riêng lẽ mà còn đối
với cả quần thể.
2. Các hình thức chọn lọc tự nhiên: có 3 - Khi điều kiện ngoại
hình thức. cảnh thay đổi thì quần
a. Chọn lọc ổn định: - Hãy phân tích mối quan hệ thể cũng thay đổi về
- là kiểu chọn lọc bảo tồn những cá thể giữa ngoại cảnh và chọn lọc kiểu hình sau đó thay
mang tính trạng trung bình, đào thải những tự nhiên. đổi kiểu gen thích
cá thể mang tính trạng lệch xa mức trung nghi với điều kiện
bình. mới.
- Diễn ra khi điều kiện sống không thay Thảo luận, báo cáo,
đổi. Thảo luận nhóm 4hs/4 phút. nhận xét nhóm bạn.
- Hướng chọn lọc ổn định, kết quả kiên - Có 3 hình thức chọn
định kiểu gen đã đạt được. - Có những hình thức chọn lọc.
b. Chọn lọc vận động: lọc nào? - Chọn lọc ổn định: là
- Tần số kiểu gen biến đổi theo hướng thích - Diễn ra trong trường hợp kiểu chọn lọc bảo tồn
nghi với tác động của nhân tố chọn lọc định nào? những cá thể mang
hướng. - Đặc trưng của mỗi hình thức tính trạng trung bình,
- Diễn ra khi điều kiện sống thay đổi theo chọn lọc. đào thải những cá thể
hướng xác định. Nhận xét, bổ sung. mang tính trạng lệch
- Kết quả: đặc điểm thích nghi cũ dần thay xa mức trung bình.
thế bởi đặc điểm thích nghi mới. Diễn ra khi điều kiện
c. Chọn lọc phân hóa: sống không thay đổi.
- Khi điều kiện sống thay đổi và trở nên Hướng chọn lọc ổn
không đồng nhất, số đông cá thể mang tính định, kết quả kiên
trạng trung bình rơi vào điều kiện bất lợi bị định kiểu gen đã đạt
đào thải. Chọn lọc diễn ra theo một số được.
hướng, trong mỗi hướng hình thành nhóm Chọn lọc vận động:
các thể thích nghi với hướng chọn lọc. Sau Tần số kiểu gen biến
đó mỗi nhóm chịu tác động của kiểu chọn đổi theo hướng thích
lọc ổn định. nghi với tác động của
- Kết quả: quần thể ban đầu bị phân hóa nhân tố chọn lọc định
thành nhiều kiểu hình. hướng.Diễn ra khi
* * Chọn lọc tự nhiên không chỉ là nhân tố điều kiện sống thay
quy định nhịp độ biến đổi thành phần kiểu đổi theo hướng xác
gen của quần thể mà còn định hướng quá định.Kết quả: đặc
trình tiến hóa thông qua các hình thức chọn điểm thích nghi cũ
lọc dần thay thế bởi đặc
điểm thích nghi mới.
Chọn lọc phân hóa:
- Khi điều kiện sống

- Tần số của quần thể gốc là
V. CÁC YẾU TỐ NGẪU NHIÊN: 0.5A:0.5a đột ngột biến đổi
- Tần số tương đối cảu các alen trong một thành 0.7A: 0.3a ở quần thể
quần thể có thể thay đổi đột ngột do một mới, thậm chí tần số của A=
yếu tố ngẫu nhiên nào đó. 0, của a = 1.Hiện tượng này
gọi là biến động di truyền hay nhỏ
phiêu bạt di truyền. Nguyên
- Hiện tượng này thường xảy ra trong nhân của hiện tượng này là
những quần thể nhỏ. gì? Xảy ra ở những quần thể
nào?
- Kích thước quần thể quyết
định hiện tượng biến động di quyết định hiện tượng
truyền.
- Hãy phân tích mối quan hệ
giữa biến động di truyền và
chọn lọc tự nhiên.
4. Củng cố: Vì sao nói chọn lọc là nhân tố Chọn lọc tự nhiên
chính của tiến hóa?
5. Dặn dò: Học bài, xem bài mới.
thay đổi và trở nên
không đồng nhất, số
đông cá thể mang tính
trạng trung bình rơi
vào điều kiện bất lợi
bị đào thải.Kết quả:
quần thể ban đầu bị
phân hóa thành nhiều
kiểu hình.
- Nguyên nhân do một
biến đổi của khí hậu,
sinh học và các yếu tố
khác
- Xảy ra ở quần thể
- Kích thước quần thể
biến động di truyền là
kích thước khi quần
thể thu hẹp lại bé
nhất.
- Biến động di truyền
không chỉ tác động
độc lập mà còn phối
hợp với chọn lọc tự
nhiên
không chỉ là nhân tố
quy định nhịp độ biến
đổi thành phần kiểu
gen của quần thể mà
còn định hướng quá
trình tiến hóa thông
qua các hình thức
chọn lọc
Lắng nghe, thực hiện
 Câu hỏi trắc nghiệm bài 38 nâng cao

Câu 1: Tác động chủ yếu của chọn lọc tự nhiên là:
A. sự phân hóa khả năng sống sót của các alen trong quần thể
B. sự phân tầng các cá thể trong quần thể.
C. sự phân hóa khả năng sinh sản của những kiểu gen khác nhau trong quần thể.
D. sự phân hóa kiểu gen cảu quần thể.
Câu 2: Các hình thức chọn lọc là:
A. Chọn lọc ổn định, vận động, không vận động
B. Chọn lọc vận động, không vận động, phân hóa
C. Chọn lọc ổn định, vận động, phân hóa.
D. Chọn lọc ổ định, phân hóa, không vận động.
Câu 3: Chọn lọc vận động là:
A. tần số kiểu gen biến đổi theo hướng thích nghi với tác động của nhân tố chọn lọc định hướng.
B. kiểu chọn lọc bảo tồn những cá thể mang tính trạng trung bình, đào thải những cá thể mang tính
trạng lệch xa mức trung bình.
C. khi điều kiện sống thay đổi và trở nên không đồng nhất, số đông cá thể mang tính trạng trung bình
rơi vào điều kiện bất lợi bị đào thải.
D. sự phân hóa khả năng sinh sản của những kiểu gen khác nhau trong quần thể, làm cho tần số tương
đối của các alen trong mỗi gen biến đổi theo hướng xác định.
Câu 4: Vì sao các alen trội bị tác động của chọn lọc nhanh hơn các alen lặn?
A. Tần số alen trội luôn lớn hơn alen lặn
B. khả năng thích nghi của gen lặn cao hơn gen trội.
C. khả năng thích nghi của gen trội lớn hơn gen lặn
D. Alen trội biểu hiện kiểu hình ở cả trạng thái dị hợp tử, số lượng lớn hơn alen lặn chỉ biểu hiện ở
trạng thái đồng hợp.
Câu 5: Vì sao nói chọn lọc là nhân tố chính của tiến hóa?
A. quy định nhịp độ và chiều hướng tiến hóa.
B. diễn ra trong thời gian ngắn.
C. tác động lên các cá thể trong quần thể.
D. quan hệ chặt chẽ với biến động di truyền.

Tuaàn : Tieát:
NS: ND
QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH ÑAËC
Baøi 39 ( NC)
ÑIEÅM THÍCH NGHI
I.Muïc tieâu:
Sau khi hoïc xong baøi hoïc sinh:
- Giaûi thích ñöôïc söï hoaù ñen cuûa loaøi böôùm saâu ño baïch
döông (Biton betularia) ôû vuøng coâng nghieäp nöôùc anh vaø söï
taêng cöôøng söùc ñeà khaùng cuûa saâu boï vaø vi khuaån.
- Neâu ñöôïc vai troø cuûa quaù trình ñoät bieán, giao phoái vaø choïn
loïc töï nhieân ñoái vôùi söï hình thaønh ñaëc ñieåm thích nghi.
- Neâu ñöôïc caùc ví duï minh hoaï cho caùc hình thöùc choïn loïc .
- Neâu vaø giaûi thích ñöôïc hieän töôïng ña hình caân baèng di
tryeàn.
 - Giaûi thích ñöôïc vì sao caùc ñaëc ñieåm thích nghi chæ hôïp lí töông
ñoái, tìm ví duï minh hoaï.
- Phaùt trieån ñöôïc naêng löïc tö duy lí thuyeát ( phaân tích toång
hôïp, so saùnh khaùi quaùt)
II.Chuaån bò cuûa thaày vaø troø.
GV: sô ñoà giaûi thích söï taêng cöôøng söùc ñeà khaùng ñoái vôùi DDT
cuûa quaàn theå raän.
Tranh phoùng to boï que, boï laù…………
HS: ñoïc SGK baøi 39
III.Caùc hoaït ñoäng daïy vaø hoïc:
NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG - THAÀY HOAÏT ÑOÄNG - TROØ
A.oån ñònh - KTBC Neâu caâu hoûi cho HS
(5) kieåu tra 5’ Coù 4 nhaân toá tieán
Keå teân caùc nhaân hoaù: ÑB, GP, CLTN,
toá tieán hoaùvaø cho Caùc cô cheá caùch li.
bieát vai troø cuûa Vai troø töøng
töøng nhaân toá trong nhaântoá tieán
B. Vaøo baøi (2) tieán hoaù? hoaù……

Trong töï nhieân, saâu Saâu aên laù coù

C. Baøi môùi: aên laù thöôøng coù maøu xanh.
I.Giaûi thích söï maøu gì? caøo caøo Caøo caøo ñaát coù
hình thaønh ñaëc ñaát coù maøu gì? maøu xaùm.
ñieåm thích nghi. Maøu saéc ñoù giuùp Giuùp noù thích nghi
1. Söï hoaù ñen cuûa ích gì cho noù? vôùi moâi tröôøng.
caùc loaøi böôùu ôû Ñaëc ñieåm thích nghi
vuøng coâng nghieäp. ñöôïc hình thaønh nhö 1maøu xanh cuûa saâu
a.Thöïc nghieäm theá naøo? aên laù.
quan saùt söï thích 3. maøu vaøng cuûa
nghi cuûa böôùm Cho hoïc sinh ñoïc ví böôùm.
Biston betunia: (SGK) duï veà söï bieán ñoåi
b. giaûi thích: maøu saéc cuûa Tham khaûo noäi dung
Hieän töôïng xuaát böôùmBiston betunia saùch giaùo khoa vaø
hieän maøu ñen ôû trong (SGK). traû lôøi caâu hoûi:
böôùm laø keát quaû Taïi sao ôû gaàn khu
cuûa quaù trình choïn coâng nghieäp thì Vì ôû gaàn khu coâng
loïc töï nhieân nhöõng böôùm naøy ña soá nghieäp coù nhieàu
bieán dò coù lôïi ñaõ coù maøu ñen, coøn buïi than neân thaân
phaùt sinh ngaåu ôû vuøng noâng thoân caây baïch döông =>
nhieân trong quaàn ña soá laïi coù maøu maøu ñen böôùm ñaäu
theå chöù khoâng traéng? treân thaân caây chim
phaûi laø söï bieán saâu khoù phaùt hieän
ñoåi cuûa cô theå Ban ñaàu quaàn theå hôn böôùm traéng.
böôùm ñeå thích nghi böôùm chæ coù moät Coøn ôû vuøng noâng
vôùi moâi tröôøng. loaïi kieåu hình laø thoân thìd ngöôïc laïi.
Toùm laïi: söï hình böôùm traéng veà sau Do söï xuaát hieän
thaønh ñaëc ñieåm xuaát hieän theâm moät caùch ngaåu
thích nghi laø keát loaïi böôùm ñen vaäy nhieân trong quaàn
quaû moät quaù trình maøu ñen do ñaâu theå vaø ngaåu
lòch söû chòu söï chi maø coù ? nhieân noù giuùp sinh
phoái cuûa 3 nhaân vaät thích nghi hôn
toá: quaù trình ñoä vôùi moâi tröôøng
bieán, giao phoái, Söï hình thaønh ñaëc neân noù ñöôïc giöõ
CLTN. ñieåm thích nghi chòu laïi ñöôïc di truyeàn
söï taùc ñoäng cuûa vaø ngaøy caøng phoå
caùc nhaân toá naøo? bieán.
2. Söï taêng cöôøng
söùc ñeàø Quaù trình choïn loïc
khaùng : (sô ñoà) töï nhieân chòu söï
a. Thöïc nghieäm taùc ñoäng cuûa 3
quan saùt söï taêng Vi khuaån gaây beänh nhaân toá: quaù trình
cöôøng söùc ñeà thöôøng coù hieän ñoät bieán, quù trình
khaùng cuûa raän töôïng khaùng thuoác. giao phoái vaø quaù
ñoái vôùi DDT (SGK). Taïi sao? trình choïn loïc töï
Giaû söû tính nhieân.
khaùng D DT do 4 gen Haõy cho bieát hieäu
laën a, b, c, d taùc quaû söû dung thuoác
ñoäng boå sung thì DDT trong nhöõng Do vi khuaån coù gen
kieåu gen aaBBCCDD naêm: 1994, 1948, khaùng thuoác = khaû
coù söùc ñeà khaùng 1954, 1957? naêng thích nghi.
keùm hôn kieåu gen Neâu caâu hoûi cho
aabbCCDD, hoïc sinh thaûo luaän.
aabbccDD söùc ñeà 1. giaûi thích söï taêng Tham khaûo saùch
khaùng toát nhaát cöôøng söùc ñeà giaùo khoa => lieät
thuoäc veà kieåu gen khaùng cuûa vi keâ keát quaû.
aabbccdd. khuaån baèng cô
Tính ña hình veà cheá di truyeàn?
kieåu gen trong 2. haõy cho bieát
quaàn theå giao phoái bieän phaùp khaùc Ngoài laïi theo nhoùm
giaûi thích vì sao khi phuïc ñoái hieän ñeå thaûo luaän
duøng moät loaïi töôïng khaùng Tham khaûo SGK ñeå
thuoác tröø sauu thuoác cuûa vi tìm noäi dung traû
môùi duø vôùi lieàu khuaån? lôøi.
cao cuõng khoâng hi Tìm theâm moät soá ví Giaû söû tính khaùng
voïng tieâu dieät duï minh hoaï. D DT do 4 gen laën a,
ñöôïc heát toaøn boä Thôøi gian thoaû b, c, d taùc ñoäng boå
saâu boï cuøng moät luaän: 5 phuùt. sung thì kieåu gen
luùc. => phaûi bieát aaBBCCDD coù söùc
söû duïng lieàu ñeà khaùng keùm hôn
thuoác thích hôïp. kieåu gen
II. Hieän töôïng ña aabbCCDD,
hình caân baèng di Ñoái töôïng cuûa choïn aabbccDD söùc ñeà
truyeàn : loïc töï nhieân laø gì? khaùng toát nhaát
Trong söï ña hình Neáu laø ñoät bieán thuoäc veà kieåu gen
caân baèng khoâng trung tính thì noù seõ aabbccdd.
coù söï thay theá toàn laïi nhö theá naøo -phaûi bieát söû duïng
 hoaøn toaøn moät trong quaàn theå? lieàu thuoác thích hôïp
alen naøy baèng Quaàn theå coù Ñoät bieán vaø caùc
moät alen khaùc laø nhieàu kieåu gen bieán dò toå hôïp
söï öu tieân di trì caùc cuøng song song toà xuaát hieän moät
theå dò hôïp veà taïi goïi laø quaàn theå caùch ngaåu nhieân
moät gen hoaëc moät coù söï caàn baèng trong quaàn theå.
nhoùm gen. veà maët di truyeàn.
III.Söï hôïp lí töông Toàn taïi song vôùi
ñoái: Ôû vòt ñaëc ñieåm caùc daïng bình
Moãi ñaëc ñieåm thích naøo giuùp noù thích thöôøng => taïo neân
nghi chæ coù tính hôïp nghi vôùi moâi tröôøng söï ña daïng veà kieåu
lí töông ñoái: nghóa nöôùc? gen trong quaàn theå.
laø 1 ñaëc ñieåm voán Nhöng khi leân moâi
coù lôïi trong hoaøn tröôøng caïn thì ñaëc Chaân vòt coù maøng
caûnh cuõ nhöng trôû ñieåm thích nghi ñoù Di chuyeån chaäm
thaønh baát lôïi trong laïi trôû neân baát lôïi
hoaøn caûnh môùi. gì cho noù? Ví duï caù soáng döôùi
Vaø daïnh cuõ ñöôïc Qua nhöõng ñieàu ñoù nöôùc khi bò maéc
thay theá baèng daïng ta ruùt ra keát luaän treân caïn seõ bò
môùi thích nghi hôn. gì? cheát.
Ngay trong hoaøn
caûnh phuø hôïp ñaëc Tuy nhieân trong
ñieåm thích nghi chæ hoaøn caûnh cuõ ñaëc Ve keâu leân vì taäp
hôïp lí töong ñoái. ñieåm thích quaù sinh duïc nhö laïi
deã bò baét.

D.Cuûng coá (6) Neâu caâu hoûi ñeå

cuûng coá kieán thöùc Döïa vaøo noäi dung
cho HS: vöøa hoïc ñeå traû lôøi
Döï vaøo caùc caâu caâu hoûi.
hoûi vaø baøi taäp Neâu caùc baøi taäp
cuoái baøi / 161. khoù caàn giaû ñaùp.

E.Daën doø:(2) Nhaéc nhôû HS hoïc Laéng nghe – thöïc

baøi vaø cho VD vaø hieän.
giaûi thích söï hình
thaønh ñaëc ñieåm
thích nghi.

BAØI TAÄP TRAÉC NGHIEÄM:

BAØI 39:(NC)
Caâu 1. Ña soá böôùm Biston betularia ôû vuøng coâng nghieäp
xuaát hieän maøu ñen laø do:
A. OÂ nhieãm moâi tröôøng
B. Thaân caây baïch döông bò buïi tan baùm vaøo.
 C. Xuaát hieän moät ñoät bieán troäi ña hieäu vöøa chi phoái maøu ñen ôû
thaân vaø caùnh böôùm vöøa taêng söùc soáng cuûa böôùm
D. Chim saâu khoù phaùt hieän
Caâu 2. Ña soá böôùm Biston betularia ôû vuøng noâng thoân
khoâng bò oâ nhieãm laïi coù:
A. Daïng traéng cao hôn daïng ñen B. Daïng ñen
nhieàu hôn dang traéng.
C. Daïng ñen vaø daïng traéng nhö nhau. D. Chæ coù
daïng traéng.
Caâu 3. Ngöôøi ta khoâng hi voïng tieâu dieät toaøn boä quaàn
theå saâu cuøng moät luùc laø vì:
A. Quaàn theå saâu coù tính ña hình veà kieåu gen.
B. Quaàn theå saâu coù ính ña daïng veà kieåu hình.
C. Quaàn theå saâu coù soá löôïng quaù nhieàu
D. Quaàn theå saâu coù khr naêng di chuyeån.
Caâu 4. Trong moâi tröôøng khoâng coù D DT thì quaàn theå
khaùng D DT coù söùc soáng:
A.Söùc soáng hôn haún. B. Sinh tröôûng, phaùt
trieån chaäm hôn bình thöôøng.
C. Coù söùc soáng nhö daïng bình thöôøng. D. thích nghi hôn daïng
bình thöôøng.
Caâu 5 söï thích nghi treân cô theå sinh vaät chòu söï chi phoá
caùc nhaân toá:
A. ñoät bieán, di truyeàn, choïn loïc töï nhieân, caùc cô cheá caùch li.
B. Di truyeàn, ñoät bieán, choïn loïc töï nhieân. Phaân li tính traïng.
C. Ñoät bieán, di truyeàn, choïn loïc töï nhieân, caùc cô cheá caùch li.
D. Choïn loïc töï nhieân, phaân li tính traïng, ñoàng qui tính traïng.

BAØI 40: NAÂNG CAO

LOAØI SINH HOÏC VAØ CAÙC CÔ CHEÁ CAÙCH LY

I.MUÏC TIEÂU: (SGV)
II.CHUAÅN BÒ:
-Giaùo vieân: AÛnh H40.1-40.2 vaø vaät thaät: rau deàn côm, rau
deàn gai; xöông roàng 5 caïnh vaø 3 caïnh.
-Hoïc sinh: soaïn baøi tröôùc ôû nhaø
III. TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG
1.Kieåm tra baøi cuõ
2.Baøi môùi:

NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ

I. LOAØI SINH HOÏC:
1. Khaùi nieäm LSH: Laø nhoùm caù theå
coù voán gen chung, coù nhöõng tính traïng
chung veà hình thaùi sinh lyù, coù khu phaân
boá xaùc ñònh, trong ñoù caùc caù theå giao
phoái vôùi nhau vaø ñöôïc caùch ly sinh saûn
Loaøi sinh hoïc laø gì?
-Ñeå xaùc ñònh 2 caù theå
cuøng loaøi hay thuoäc veà 2
loaøi thaân thuoäc khaùc nhau
ngöôøi ta duøng nhöõng tieâu
 NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ
vôùi nhöõng nhoùm quaàn theå thuoäc loaøi chuaån naøo?
khaùc
2. Caùc tieâu chuaån phaân bieät hai
loaøi thaân thuoäc: -Hoïc sinh xem maãu vaät rau
a. Tieâu chuaån hình thaùi: hai loaøi khaùc deàn côm, gai, xöông roàng, ...
nhau coù söï giaùn ñoaïn veà hình thaùi. Coù nhaän xeùt gì?
Ví duï: SGK Hoïc sinh neâu ví duï khaùc
b. Tieâu chuaån ñòa lí - sinh thaùi: SGK
-Hai loaøi thaân thuoäc chieám hai khu
phaân boá rieâng bieät.
Ví duï: Loaøi voi Chaâu Phi traùn doâ, tai -Voi Chaâu Phi vôùi voi AÁn
to, ... vôùi loaøi voi AÁn Ñoä traùn loõm tai Ñoä coù khu phaân boá nhö
nhoû... theá naøo?
-Hai loaøi thaân thuoäc coù khu phaân boá
truøng nhau moät phaàn hay truøng nhau -Loaøi mao löông soáng ôû
hoaøn toaøn. baõi coû aåm, vôùi loaøi mao
Ví duï: Loaøi mao löông soáng ôû baõi coû löông soáng ôû bôø ao coù khu
aåm coù choài naùch, ... vôùi loaøi mao löông phaân boá nhö theá naøo?
soáng ôû bôø ao laù hình baàu duïc ít raêng
cöa. -Proâteâin töông öùng ôû
c. Tieâu chuaån sinh lyù - hoaù sinh: proteâin nhuõng loaøi khaùc nhau ñöôïc
töông öùng ôû caùc loaøi khaùc nhau ñöôïc phaân bieät vôùi nhau ôû
phaân bieät ôû: nhöõng ñaëc tính naøo? Cho ví
-Ñaëc tính vaät lí (khaû naêng chòu nhieät). duï minh hoaï.
Ví duï: SGK
-Ñaëc tính hoaù sinh: soá löôïng, thaønh
phaàn vaø trình töï saép xeáp caùc axit amin
trong phaân töû Proâteâin. -Hai loaøi thaân thuoäc raát
Ví duï: SGK. gioáng nhau veà hình thaùi
d. Tieâu chuaån caùch li sinh saûn: giöõa ngöôøi ta duøng tieâu chuaån
caùc loaøi khaùc nhau coù söï caùch li sinh naøo ñeå phaân bieät?
saûn. -Trong caùc tieâu chuaån
* Chuù yù: treân tieâu chuaån naøo ñöôïc
-Ñoái vôùi nhöõng loaøi vi khuaån chuû yeáu duøng thoâng duïng ñeå
laø duøng tieâu chuaån sinh hoaù. phaân bieät hai loaøi?
-Ñoái vôùi ñoäng vaät thöïc vaät thöôøng
duøng tieâu chuaån hình thaùi. -Haõy neâu caùc caáp ñoä
3. Sô löôïc veà caáu truùc cuûa loaøi: caáu truùc cuûa loaøi?
-Quaàn theå laø gí? neâu
-Quaàn theå: laø ñôn vò toå chöùc cô sôû nhöõng ñaëc tröng cuûa
cuûa loaøi. quaàn theå veà di truyeàn vaø
sinh thaùi.
-Noøi laø gì?
-Noøi: laø caùc quaàn theå hay nhoùm quaàn -Phaân bieät caùc noøi ñòa lí,
theå phaân boá lieân tuïc hoaëc laø giaùn noøi sinh thaùi vaø noøi sinh
ñoaïn. hoïc, cho ví duï minh hoaï.
+Noøi ñòa lí: laø nhoùm quaàn theå phaân
boá trong moät khu vöïc ñaïi lí xaùc ñònh.
VD: (SGK)
+Noøi sinh thaùi: laø nhoùm quaàn theå
 NOÄI DUNG
thích nghi vôùi nhöõng ñieàu kieän sinh thaùi
xaùc ñònh. VD: (SGK)
+Noøi sinh hoïc: Laø nhoùm quaàn theå kí
sinh treân loaøi vaät chuû xaùc ñònh hoaëc
treân nhöõng phaàn khaùc nhau cuûa cô
theå vaät chuû. VD: (SGK)
II. CAÙC CÔ CHEÁ CAÙCH LI:
1. Caùc cô cheá caùch li:
a. Caùch li ñòa lí: caùc quaàn theå sinh vaät
treân caïn vaø döôùi nöôùc bò caùch li bôûi
caùc vaät chöôùng ngaïi ñòa lí: nuùi, soâng,
bieån vaø daõy ñaát lieàn.
b. Caùch li sinh saûn: (caùch li di truyeàn)
-Caùch li tröôùc hôïp töû: do cheânh leäch
veà muøa sinh saûn khaùc nhau veà taäp
tính sinh duïc ...
-Caùch li sau hôïp töû: do söï khoâng töông
ñoàng giöõa 2 boä NST cuûa hai loaøi boá
meï.
2. Vai troø: ngaân caûn söï giao phoái töï do
 cuûng coá vaø taêng cöôøng söï phaân
hoaù nhoùm gen trong quaân theå bò chia
caét.
3. Moái quan heä giöõa caùc cô cheá
caùch li:
-Caùch li ñòa lí laø ñieàu kieän caàn thieát
cho caùc nhoùm caù theå ñaõ phaân hoaù
tích luyõ caùc bieán dò di truyeàn theo -Caùch li ñòa lí keùo daøi daõn
nhöõng höôùng khaùc nhau, laøm cho thaønh ñeán hieän töôïng gì?
phaàn kieåu gen sai khaùc ngaøy caøng
nhieàu.
-Caùch li ñòa lí keùo daøi daãn ñeán caùch li
sinh saûn (caùch li di truyeàn) ñaùnh daáu
söï xuaát hieän loaøi môùi
HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ
-Caùc quaàn theå sinh vaät
treân caïn vaø döôùi nöôùc bò
caùch li vôùi nhau do caùc
vaät chöôùng ngaïi ñòa lí
naøo?
-Muøa sinh saûn khaùc nhau,
taäp tính hoaït ñoäng sinh duïc
khaùc nhau daãn ñeán hieän
töôïng gì?
-Moãi loaøi coù boä NST ñaëc
tröng. Söï khoâng töông ñoàng
giöõa hai boä NST cuûa hai
loaøi boá meï daãn ñeán hieän
tuôïng gì?
-Vai troø cuûa caùc cô cheá
caùch li
-Trong caùc cô cheá caùch li.
Caùch li naøo laø ñieàu kieän
caàn thieát cho caùc nhoùm
caù theå ñaõ phaân hoaù tích
luyõ caùc bieán dò di truyeàn
theo nhöõng höôùng khaùc
nhau laøm cho kieåu gen sai
khaùc ngaøy caøng nhieàu?

3. Cuûng coá: Hoïc sinh khaùc saâu phaàn toùm taét phaàn SGK
4. Daën doø: Hoïc sinh soaïn baøi 41 vaø traû lôøi caùc caâu hoûi
cuoái baøi

BAØI 41: NAÂNG CAO

QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH LOAØI
I. MUÏC TIEÂU: (SGV)
II. CHUAÅN BÒ:
-Giaùo vieân: tranh aûnh H41.1 -41.3
-Hoïc sinh : soaïn baøi tröôùc
III. TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG
 1. Kieåm tra baøi cuõ:
2. Giôùi thieäu baøi môùi: (tham khaûo SGV)
3. Baøi môùi:
NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ
ÑÒNH NGHÓA: (SGK) Vaán ñeà: loaøi môùi ñöôïc
hình thaønh nhö theá naøo?
-Phaân tích taùc ñoäng cuûa
caùc nhaân toá tieán hoaù
leân quaù trình hình thaønh
I. HÌNH THAØNH LOAØI BAÈNG CON loaøi môùi.
ÑÖÔØNG ÑÒA LÍ: (*)
1. Ví duï: loaøi chim seû ngoâ coù ba noøi -H41.1 loaøi chim seû ngoâ
chính: coù maáy noøi chính?
-Noøi Chaâu AÂu: löng xanh, buïng vaøng, ... -Noøi Chaâu AÂu coù ñaëc
-Noøi AÁn Ñoä: löng buïng ñeàu xaùm, ... ñieåm gì?
-Noøi Trung Quoác: löng vaøng, gaùy xanh, ... -Noøi Trung Quoác coù ñaëc
+Nôi tieáp giaùp giöõa caùc noøi Chaâu AÂu ñieåm gì?
– AÁn Ñoä vaø caùc noøi AÁn Ñoä – Trung -Noøi AÁn Ñoä coù ñaëc ñieåm
Quoác ñeàu coù daïng lai töï nhieân  ñaây gì?
laø caùc noøi cuøng loaøi -Chuùng phaân bieät nhau
+Taïi vuøng thöôïng löu soâng Amua caùc bôûi nhöõng yeáu toá naøo?
noøi Chaâu AÂu vaø Trung Quoác cuøng toàn -Giöõa caùc noøi nôi naøo coù
taïi maø khoâng coù daïng lai  ñaây laø giai daïng lai tö nhieân? Nôi naøo
ñoaïn chuyeån töø noøi ñòa lí sang loaøi moái khoâng?  Keát luaän ñöôïc
2. Ñaëc ñieåm: ñieàu gì?
Loaøi môû roäng khu phaân boá chieám
nhöõng vuøng khaùc nhau hoaëc khu phaân
boá cuûa loaøi bò chia caét, ... ñeàu kieän -Do ñaâu caùc quaàn theå
soáng khaùc nhau  CLTN tích luyõ caùc trong loaøi bò caùch li?
bieán dò di truyeàn theo nhöõng höôùng -Ñieàu kieän ñòa lí khaùc
khaùc nhau  noøi ñòa lí  loaøi môùi. nhau, CLTN dieãn ra nhö theá
naøo daãn ñeán hieän tuôïng
-Ñieàu kieän ñòa lí: qui ñònh caùc höôùng gì?
choïn loïc cuï theå . -Ñieàu kieän ñòa lí giöõ vai
-Caùch li ñòa lí: laø nhaân toá taïo ñieàu troø gi?
kieän thuùc ñaåy söï phaân hoaù trong loaøi. -Caùch li ñòa lí giöõ vai troø
-CLTN: tích luyõ caùc bieán dò di truyeàn gì?
theo nhöõng höôùng khaùc nhau
3. (*) coù caû ôû thöïc vaät laãn ñoäng vaät -CLTN giöõ vai troø gì?
II. HÌNH THAØNH LOAØI BAÈNG CON -Hình thaønh loaøi baèng con
ÑÖÔØNG SINH THAÙI: (**) ñöôøng ñòa lí coù ôû nhöõng
1. Ví duï: Caùc quaàn theå coû baêng, coû sinh vaät naøo?
saâu roùm, ... ôû baõi boài soâng Voânga ít
sai khaùc veà hình thaùi nhöng laïi khaùc
nhau veà ñaëc tính sinh thaùi so vôùi caùc -Caùc quaàn theå coû baêng,
quaàn theå töông öùng phía trong bôø soâng. coû saâu roùm, ... ôû baõi boài
 Do cheânh leäch veà thôøi kì sinh saûn soâng Voânga vaø phía trong
neân caùc quaàn theå naøy laø khoâng giao bôø soâng gioáng vaø khaùc
phoái ñöôïc vôùi nhau ñaàn daàn hình thaønh nhau ôû ñaëc ñieåm naøo?
loaøi môùi. -Do cheânh leäch veà thôøi kì
2. Ñaëc ñieåm cuøng moät khu phaân boá sinh saûn... neân coù hieän
 NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY TROØ
ñòa lí caùc quaàn theå cuûa loaøi ñöôïc choïn tuôïng gì xaûy ra?
loïc theo höôùng thích nghi vôùi nhöõng
ñieàu kieän sinh thaùi khaùc nhau  noøi -Ñieàu kieän sinh thaùi khaùc
sinh thaùi  loaøi môùi. nhaïu caùc quaàn theå cuûa
3. (**) Thöôøng gaäp ôû thöïc vaät vaø loaøi ñöôïc choïn loïc nhö theá
ñoäng vaät ít di ñoäng xa. naøo? daãn ñeán hieän tuôïng
III. HÌNH THAØNH LOAØI BAÈNG CON gì?
ÑÖOØNG ÑOÄT BIEÁN LÔÙN
1. Ña boäi hoaù khaùc nguoàn: (***) Hình thaønh loaøi baèng con
-Cô theå lai xa thöôøng baát thuï nhöng neáu ñöoøng sinh thaùi thöoøng
ñöôïc ña boäi hoaù töø con lai thaønh theå tö gaëp ôû nhöõng sinh vaät
boäi loaøi naøy sinh saûn ñöôïc (höõu thuï). naøo?
Ví duï: söï taïo thaønh luùa mì T.aestivum
(xem hình 41.3 SGK)
-(***) Phoå bieán ôû thöïc vaät ít gaëp ôû -Lai xa laø gì?
ñoäng vaät vì: cô cheá caùch li sinh saûn -Vì sao cô theå lai xa thöôøng
giöõa hai loaøi raát phöùc taïp, ña boäi hoaù baát thuï?
deã gaây ra nhöõng roái loaïn veà giôùi tính. -Vì sao söï ña boäi hoaù khaéc
2. Ña boäi hoaù cuøng nguoàn: (****) phuïc ñöôïc söï baát thuï cuûa
-Söï keát hôïp giöõa hai giao töû 2n (cuûa cô theå lai xa?
caây löôõng boäi) taïo thaønh theå töù boäi -Giaûi thích H41.3
4n.
Ví duï: -Hình thaønh loaøi baèng ña
P : Luùa maïch ñen x Luùa boäi hoaù khaùc nguoàn coù
maïch ñen ôû nhöõng sinh vaät naøo? Vì
2n =14 2n sao?
= 14
Gp: 2n = 14 Caây löôõng boäi 2n:
2n
= 14 +Neáu giaûm phaân bình
F1 : Luùa maïch ñen thöôøng taïo ra nhöõng loaïi
4n = 28 giao töû naøo?
+Neáu caùc caëp NST ñaõ töï
nhaân ñoâi nhöng khoâng
- (****) Phoå bieán ôû thöïc vaät. phaân li taïo ra nhöõng loaïi
3. Caáu truùc laïi boä NST: giao töû naøo? Söï keát hôïp
Hình thaønh loaøi coù lieân quan vôùi caùc caùc loaïi giao töû naøy 
ñoät bieán NST ñaëc bieät laø ñaûo ñoaïn hôïp töû coù boä NST nhö
vaø chuyeån ñoaïn  laøm thay ñoåi kích theá naøo?
thöôùc vaø hình daïng NST -Khi naøo chuùng môùi trôû
thaønh loaøi môùi?
Keát luaän: “Loaøi môùi ... CLTN” (SGK) -Hình thaønh loaøi baèng ña
boäi cuøng nguoàn coù ôû
nhöõng sinh vaät naøo?
-Ñoät bieán caáu truùc NST
goàm nhöõng daïng naøo?
Tröôøng hôïp ñoät bieán
chuyeån ñoaïn, ñaûo ñoaïn
kích thöôùc vaø hình daïng
NST nhö theá naøo?
4.Cuûng coá: Hoïc sinh khaéc saâu phaàn toùm taét SGK
5.Daën doø: soaïn baøi tieáp theo

Baøi 42: NGUOÀN GOÁC CHUNG VAØ CHIEÀU HÖÔÙNG TIEÁN HOAÙ CUÛA SINH GIÔÙI
I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC
1. Kieán thöùc:
- Trình baøy ñöôïc nguyeân nhaân, cô cheá vaø keát quaû cuûa PLTT, töø
ñoù keát luaän veà nguoàn goác caùc loaøi.
- Phaân bieät ñöôïc ñoàng quy tính traïng vôùi PLTT.
- Neâu ñöôïc caùc höôùng tieán hoaù chung cuûa sinh giôùi. Giaûi thích
ñöôïc hieän töoïng ngaøy nay vaãn toàn taïi caùc nhoùm coù toå chöùc
thaáp beân caïnh nhöõng nhoùm coù toå chöùc cao.
- Neâu ñöôïc höôùng tieán hoaù cuûa caùc nhoùm loaøi. Giaûi thích ñöôïc
hieän töôïng caùc nhoùm sinh vaät coù nhieäp ñieäu tieán hoaù khoâng
ñieàu.
2. Kyõ naêng: Phaùt trieån naêng löïc tö duy lí thuyeát: phaân tích ,toång
hôïp, so saùnh, khaùi quaùt,...
3. Thaùi ñoä:
II.CHUAÅN BÒ
III. TIEÁN TRÌNH BAØI DAÏY:
1.OÅ ñònh lôùp kieåm tra ssoá
2 Giôùi thieäu baøi môùi
3. Daïy noäi dung baøi môùi
HOAÏT ÑOÄNG HOAÏT ÑOÄNG NOÄI DUNG CAÀN ÑAÏT
CUÛA GV CUÛA HS
HÑ 1 I. PLTT VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH
NHOÙM PHAÂN LOAÏI TREÂN
GV höôùng daån HS ñoïc thoâng tin LOAØI
HS ñoïc thoâng tin SGK traõ loøi leänh 1. PLTT:
SGK thöïc hieän a. Nguyeân nhaân: do
leänh SGK CLTN tieán haønh theo
GV treo TV H42 vaø nhöõng höôùng khaùc
giaûi thich sô ñoà nhau treân cuøng nhoùm
PLTT sau ñoù yeâu HS thaûo luaän traõ ñoái töôïng.
caàu HS thaûo lôøi b. Cô cheá: tích luyõ vaø taêng
cöôøng nhöõng bieán dò coù lôïi
luaän traõ lôøi caùc vaø ñaøo thaûi nhöõng daïng
caâu hoûi: Caên cöù vaøo trung gian keùm thích nghi
1. Nguyeân nhaân, moái quan heä hoï c. Keát quaû: con chaùu
cô cheá, keát quaû haøng gaøn hay xa xuaát phaùt töø moät
cuûa hieän töôïng goác chung ngaøy caøng
PLTT khaùc xa nhau vaø khaùc
2. Caên cöù vaøo Sinh giôùi ngaøy xa toå tieân ban ñaàu
ñaâu ngöôøi ta nay coù chung * Nhö vaäy : toaøn boä caùc loaøi
xeáp caùc loaøi moät nguoàn goác sinh vaät ña daïng phong phuù
ngaøy nay coù chung moät
vaøo caùc nhoùm nguoàn goác.
phaân loaïi treân
loaøi( chi, hoï, boä,
lôùp,...) 2. ÑOÀNG QUI TT caùc
3. Töø sô ñoà PLTT HS quan saùt tranh nhoùm sv thuoäc caùc
coù nhaän xeùt gì vaø traõ lôøi caâu nhoùm phaân loaïi khaùc
veà nguoàn goác hoûi nhau, kieåu gen khaùc
cuûa sinh giôùi nhau nhöng coù kieåu
ngaøy nay? hình gaàn gioáng nhau
HÑ2 a. NN: do chuùng soáng
GV cho HS quan trong nhöõng ñieàu kieän
saùt H42 SGV, Gv moâi tröôøng gioáng nhau
giôùi thieäu vaø b.Cô cheá:CLTN dieån ra
yeâu caàu HS theo cuøng moät höôùng,
nhaän xeùt veà : tích luyõ nhöõng bieán dò
nguyeân nhaân, cô di truyeàn töông töï treân
cheá, keát quaû moät soá loaøi thuoäc
cuûa hieän töôïng nhöõng nhoùm phaân loaïi
ñoàng qui TT HS döïa vaøo khaùc nhau.
GV: söï TH lôùn tranh,ñoïc SGK c. Keát quaû: taïo ra moät
dieån ra chuû yeáu phaân tích laøm roõ soá nhoùm coù kieåu hình
baèng con ñöôøng töông töï.
phaân li töø moät II CHIEÀU HÖÔÙNG TIEÁN HOAÙ
CUÛA SINH GIÔÙI
nguoàn goác chung 1.Ngaøy caøng ña
beân caïnh ñoù coù daïng vaø phong phuù
söï ñoàng qui..... Thích nghi laø 2. Toå chöùc ngaøy
höôùng cô baûn caøng cao.
HÑ3 nhaát 3. Thích nghi ngaøy
GV höôùng daån caøng hôïp lí: Ñaây laø
HS döïa vaøo H42 Neáu thích nghi höôùng tieán hoaù cô
SGK ruùt ra caùc vôùi hoaøn caûnh baûn nhaát. Tuy nhieân
höôùng TH cuûa soáng thì toàn taïi trong töï nhieân vaãn
sinh giôùi vaø tieán hoaù song song toàn taïi nhoùm
Moãi höôùng TH coù toå chöùc thaáp beân
ñöôïc giaûi thích caïnh nhoùm coù toå
baèng taùc ñoäng chöùc cao laø vì: trong
cuûa CLTN nhö nhöõng ñieàu kieän nhaát
theá naøo? ñònh duy trì toå chöùc
Trong caùc höôùng nguyeân thuyû hoaëc ñôn
TH thì höôùng naøo giaûn hoaù toå chöùc
laø höôùng cô vaãn ñaûm baûo söï thích
baûn? nghi
Vì sao trong töï
nhieân coù söï
song song toàn taïi
nhoùm coù toå III. CHIEÀU HÖÔÙNG TH
chöùc thaáp beân CUÛA TÖØNG NHOÙM
caïnh nhoùm coù LOAØI
toå chöùc cao?
HÑ4
so Tieán boä Thoaùi boä Kieân ñònh
saùn sinh hoïc sinh hoïc sinh hoïc
h
 Thích nghi Keùm thích Duy trì söï
GV cuøng HS Xu môùi ngaøy nghivôùi thích nghi
phaân tích vaø so höôù caøng ñieàu kieän ôû möùc
saùnh daáu hieäu ng hoaøn moâi ñoä nhaát
cuûa ba chieàu thieän, tröôøng=>n ñònh
höôùng TH cuûa phaùt trieån gaøy caøng
caùc nhoùm loaøi ngaøy bò tieâu
(Coù theå söû caøng dieät
duïng phieáu hoïc maïnh
taäp vaø phaùt cho Soá löôïng Soá löôïng Soá löôïng
HS chuaån bò caù theå caù theå caù theå
taêng, tæ
tröôùc ôû nhaø) giaûm, tæ khoâng
leä soáng
soùt cao. leä soáng taêng cuõng
Daáu Khu phaân soùt thaáp. khoâng
hieä boá môû Khu phaân giaûm
u roäng lieân boá bò thu
tuïc heïp vaø
Phaân hoaù trôû neân
noäi boä giaùn ñoaïn
ngaøy Phaân hoaù
caøng ña noäi boä
daïng vaø ngaøy
phong caøng ít,
phuù.Ñaây moät soá
laø höôùng nhoùm daàn
quan troïng bò dieät
nhaát vong .

4. Cuûng coá:1 Phaân bieät hieän töôïng PLTT vôùi ÑQTT

2 Vì sao trong töï nhieân coù söï song song toàn taïi nhoùm coù toå chöùc
thaáp beân caïnh nhoùm coù toå chöùc cao? Vì sao caùc nhoùm sinh vaät
coù nhieäp ñieäu TH khoâng ñeàu?
5. Daën doø- Traõ lôøi caâu hoûi: 1, 2, 3, 4, 5 trang176 - Ñoc baøi 43 vaø
soaïn traõ lôøi caùc caâu leänh
CHƯƠNG III. SỰ PHÁT SINH VÀ PHÁT TRIỂN SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT.
BÀI 43: SỰ PHÁT SINH SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT:

A. MỤC TIÊU:
- Học sinh nắm được quá trình hình thành sự sống bằng con đường tiến hóa hóa học, tiến
hóa tiền sinh học và tiến hóa sinh học.
- Nắm những sự kiện quan trọng trong các giai đoạn tiến hóa.
B. PHƯƠNG PHÁP:
- Hoạt động nhóm, vấn đáp.
C. PHƯƠNG TIỆN:
- Giáo viên chuẩn bị: SGK, tài liệu tham khảo, câu hỏi trắc nghiệm, sơ đồ hình 43 SGK
và sơ đồ biểu diễn 2 giai đoạn tiến hóa.
- Học sinh chuẩn bị: Xem lại sinh học 10 bài; Anit muleic, tế bào nhân sơ, tế bào nhân
thực, và xem sách giáo khoa trước ở nhà.
D. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG:
Nội dung thời gian HĐ GV HĐ HS
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Phát triển bài mới:
Mở bài: Có nhiều quan
niệm khác nhau về sự
phát sinh sự sống trên trái
đất, GV gọi một vài học
sinh ý kiến về qua niệm
phát sinh sự sống, để
đánh giá quan niệm nào
là cơ sở, vào chương IIII,
bài 43.
Cho biết quá trình phát
sinh sự sống qua mấy giai
đoạn? kể tên? - Qua 03 giai đoạn: tiến
hóa hóa học, tiến hóa tiền
sinh học và tiến hóa sinh
học
HĐ1: Tìm hiểu giai đoạn
tiến hóa hóa học: GV chia
học sinh làm 6 nhóm:
* Nhóm 1, 2: Mô tả tiến
trình hình thành các chất
hữu cơ đơn giản.
* Nhóm 3, 4: Mô tả quá
trình hình thành các đại
phân tử từ các lớp chất
hữu cơ đơn giản.
* Nhóm 5, 6: Mô tả tiến
trình hình thành các đại
phân tử tự nhân đôi. Dựa vào thông tin sách
 - GV gọi 3 nhóm trình GK và hình 43, thảo luận
bày, nhóm còn lại bổ theo nhóm, cử đại diện
sung ý kiến, nhận xét. trình bày:
- Nhóm khác nhận xét, bổ
- GV nhận xét, đánh giá, sung.
I. TIẾN HÓA HÓA bổ sung:
HỌC: Gồm 3 bước: Sự phát sinh sự sống theo
1. Sự hình thành các quan niệm hiện đại dựa
chất hữu cơ đơn giản. trên giả thuyết của
Oparin.
- Trong khí quyển nguyên - Dùng sơ đồ 43, chứng
thủy chứa: CO, NH3, hơi minh khả năng hình thành - Nghe, quan sát, ghi bài.
H2O, ít N2, không có O2. chất hữu cơ theo con
- Nguồn năng lượng tự đường hóa học. Sự hình
nhiên tác động các khí vô thành các chất phức tạp
cơ -> hợp chất hữu cơ dần trong điệu kiện
đơn giản (C, H)->C, H, O nguyên thủy của vỏ trái
(lipit, Sacarit,…). đất các hợp chất hữu cơ
2. Sự hình thành các đại hòa tan trong lòng đại
phân tử từ các hợp chất dương từ những trận mưa
hữu cơ đơn giản: đầu tiên ->hình thành hợp
- Hợp chất hữu cơ đơn chất mới.
giản hòa tan trong các đại
dương -> cô động trên
nền đáy sét -> protêin,
nuclêic.
3. Sự hình thành các đại - Yêu cầu trả lời lệnh
phân tử tự nhân đôi: SKG? Học sinh trả lời hợp chất
- Các đơn phân axit amin, hữu cơ được hình thành
nuclêôtit…trùng hợp -> Từ hợp chất hữu cơ bằng mấy con đường
ARD, AND có khả năng ->sinh viên phải cần một
tự nhân đôi thời gian dài để hoàn
thành các thuộc tính của
cơ thể sống dưới tác động
của CLTN.
HĐ2: Tìm hiểu giai đoạn
tiến hóa tiền sinh học:
- Nhắc lại đặc trưng cơ
bản của sự sống? - Dựa vào kiến thức củ ;
- Giai đoạn tiến hóa hóa trao đổi chất, ... cảm ứng,
học có dấu hiệu của sự sinh sản...
sống hay không?
- sự sống được thể hiện - Chưa có
khi nào? - Khi các đại phân tử liên
kết tương tác trong một
thể thống nhất gị là tế bào
-> có ngăn cách vaàtroa
đổi với môi trường ngoài.
II. TIẾN HÓA TIỀN - Giai đoạn này có sự
SINH HỌC: kiện gì nổi bật so với giai
- Xuất hiện cơ thể sống đoạn tiến hóa hóa học? - Giai đoạn này xuất hiện
đơn bào đầu tiên từ sự tập mầm mống sống đầu tiên
hợp các đại phân tử trong là cơ thể đơn bào nguyên
một hệ thống mở có thủy.
màng lipoprotêin bao bọc - CLTN tác động các đại
ngăn cách với môi trường phân tử tự nhân đôi trong
ngoài nhưng có sự tương mộttổ chức -> tiến hóa
tác với môi trường -> tế dần -> tế bào sơ khai.
bào. HĐ3: Tìm hiểu giai đoạn
tiến hóa sinh học :
- Xét về mặt cấu tạo, tế
bào chia làm mấy nhóm? 2 nhóm : tế bào nhân sơ
- Hiện nay có bao nhiêu và tế bào nhân thực
loài trong sinh giới? - Có nhiều loài đa dạng
- Đa số các loài có cấu
tạo cơ thể thuộc nhóm tế
bào nào?
- Từ tế bào nguyên thủy
dưới tác dụng của CLTN - Thuộc đa bào nhân thực
-> Toàn bộ sinh giới ngày
nay được diễn ra như thế
nào?
- Từ tế bào nguyên thuỷ
III. TIẾN HÓA SINH -> tế bào nhân sơ -> tế
HỌC: bào nhân thực
Từ tế bào nguyên thủy đơn bào
CLTN
tb nhân sơ -> cơ thể đa bào
đơn bào nhân thực -> cơ Yêu cầu trả lời lệnh SGK - Ngày nay cơ thể sống
thể đa bào nhân thực-> không có khả năng hình
sinh giới đa dạng hiện thành bằng con đường vô
nay. cơ mà bằng con đường
sinh học trong cơ thể
sống.
4. Củng cố:
* Sự sống được phát sinh
như thế nào?
* Vẽ sơ đồ biểu diễn giai
đoạn phát sinh sự sống
-> GV mô tả sơ đồ =
tranh”
+ Giai đoạn tiến hóa hoá
học có đặc điểm gì?
5. Dặn dò: Chuẩn bị bài
tìm hiểu về hoá thạch xác
ướp.
* Câu hỏi trắc nghiệm :
1. Trong khí quyển nguyên thủy trái đất chưa có :
A. CH4, NH4 B. O2
C. Hơi H2O D. C2H2
2. Chất hữu cơ được hình thành trong giai đoạn tiến hoá hoá học nhờ :
A. Tác dụng của hơi nước B.Tác dụng của các yếu tố sinh học
C. Do mưa kéo dài hàng ngàn năm D. Nhiều nguồn năng lượng tự nhiên
3. Mần mống sống đầu tiên được hình thành ở :
A. Trên mặt đất B. Trong không khí
C. Trong đại dương D. Trong lòng đất
4. Mần mống sống đầu tiên được hình thành trong giao đoạn:
A. Tiến hoá hoá học B. Tiến hoá tiền sinh học
C. Tiến hoá sinh học D. Tiến hoá cơ học
5. Giai đoạn tiến hoá sinh học được tính từ khi :
A. Hình thành các hợp chất hữu cơ đơn giàn-> phức tạp
B. Hình thành tế bào nguyên thủt -> sinh vật đầu tiên
C. Sinh vật đầu tiên -> toàn bộ sinh giới ngày nay
D. Sinh vật đa bào -> toàn bộ sinh giới ngày nay

BÀI 45 : SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI

 
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức: Học sinh nắm được các bằng chứng trực tiếp về
quá trình phát sinh loài người từ vượn người hoá thạch.
Nêu được những biến đổi qua các giai đoạn trong quá trình
phát sinh loài người.
- Giải thích sự chuyển biến từ vượn người hoá
thạch người. Làm vai trò của các nhân tố sinh học và xã
hội trong giai đoạn người tối cổ người hiện đại.
2. Kỹ năng: Quan sát, so sánh, tư duy suy luận
3. Thái độ: Bồi dưỡng quan điểm duy vật.
II. Phương pháp:
Vấn đáp và thảo luận.
III. Phương tiện:
1. Giáo viên chuẩn bị: tranh hình 45.1 sách giáo khoa.
2. Học sinh chuẩn bị: soạn bài mới trước.
IV. Hoạt động dạy học chủ yếu:
1. Kiểm diện học sinh: (1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
- Hoá thạch là gì? Nêu các sinh vật điển hình của các kỉ ?
3. Mở bài: (2 phút)
- Loài người phát sinh và phát triển như thế nào?
4. Phát triển bài:

NỘI DUNG TIẾT DẠY HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ

I. NHỮNG GIAI ĐOẠN CHÍNH - Hoạt động 1: tìm hiểu về

TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT SINH
LOÀI NGƯỜI :
1. Các dạng vượn người hoá
thạch:
Đriôpitec : phát hiện 1927 ở
Châu Phi.
2. Các dạng người vượn hoá
thạch:
Ôxtralôpitec: phát hiện 1924
ở Nam Phi.
- Chúng đã chuyển t ừ lối
sống trên cây xuống sống ở
mặt đất, đi bằng hai chân.
- Cao 120- 140 cm, nặng 20 –
40 kg, có hộp sọ 450 – 750
cm 3.
- Chúng đã biết sử dụng cành
cây, hòn đá, mảnh xương thú
để tự vệ và tấn công.
3. Ng ười cổ Homo:
a. Homo habilis: tìm thấy ở
Onđuvai năm 1961- 1964.
-Cao 1- 1,5 m, nặng 25 – 50
kg, có hộp sọ 600 – 800 cm 3.
- Sống thành đàn, đi thẳng
đứng, tay biết chế tác và sử
dụng công cụ bằng đ á.
b. Homo erectus:
- Peticantrop: tìm thấy ở
Inđônêxia năm 1891.
Cao 1,7m họp sọ 900- 950
cm3 . Biết chế tạo công cụ
bằng đá, dáng đi thẳng .
- Xinantrop: tìm thấy ở Bắc
Kinh ( Trung Quốc) năm
1927
Họp sọ 1000 cm3 , đi thẳng
đứng, biết chế tác và sử dụng
công cụ bằng đ á, x ương,
biết d ùng l ửa
c. Homo neanderthalensis:
tìm thấy ở Đức năm 1856
+ Cao : 1,55-1,66m
+ Họp sọ 1400cm3
+ Xương hàm gần giống
người, có lồi cằm.
+ Biết chế tạo và sử dụng
lửa thành thạo, sống săn bắt
và hái lượm, bước đầu có đời
các dạng vượn người hoá
thạch: (5 p)
Giáo viên giới thiệu hình 45.1
sách giáo khoa.
Câu hỏi thảo luận:
- Nêu những giai đoạn chính
trong quá trình phát sinh loài
người ?
- Hãy tìm những đặc điểm sai
khác giữa người vượn hoá
thạch với vượn người ?
- Hãy tìm những dẫn liệu
chứng minh loài người có
chung nguồn gốc với vượn
người ?
Hoạt động 2: tìm hiểu về
người cổ Homo : (10 phút)
- Homo habilis -Peticantrop –
Xinantrop phát hiện đầu tiên
ở đâu ? Năm nào ?
- Nêu các đặc điểm sai khác
giữa người cổ Homo habilis
với người cổ Homo erectus ?
- Hãy tìm những đặc điểm sai
khác giữa người đứng thẳng
Homo erectus với ng ười v
ượn hoá thạch?
Hoạt động 3: Tìm hiểu về
Homo neanderthalensis : (6
phút)
- Quan sát tranh và đọc thông
tin SGK
- Homo neanderthalensis phát
hiện đầu tiên ở đâu ? Năm
nào ?
- Học sinh quan sát hình, thảo
luận nhóm và đại diện các
nhóm trả lời:
- Các giai đoạn chính: vượn
người hoá thạch, người vượn
hoá thạch, người cổ và người
hiện đại.
- Tầm vóc cơ thể lớn dần, di
chuyển bằng chân.
- Họp sọ lớn dần mặt ngắn
lại.
- Chúng đã biết sử dụng cành
cây, hòn đá, mảnh xương thú
để tự vệ và tấn công.
- HS thảo luận nhóm trả lời
HS đọc thông tin SGK và
quan sát tranh trả lời :
+ Cao : 1,55-1,66m
+ Họp sọ 1400cm3
+ Xương hàm gần giống
người, có lồi cằm.
+ Biết chế tạo và sử dụng
lửa thành thạo, sống săn bắt
và hái lượm, bước đầu có đời
sống văn hoá.
+ Công cụ lao động bằng
đá tinh xảo hơn như: dao,
búa, rìu.
4. Người hiện đại ( Homo
sapiens): tìm thấy ở làng
Grômanhon( Pháp) năm
1868.
+ Cao: 1,8m, hộp sọ
1700cm3.
+ Có lồi cằm rõ.
+ Công cụ lao động: đá,
xương, sừng, đồng, sắt.
+ Họ sống thành bộ lạc có
nền văn hoá phức tạp, có
mầm móng mĩ thuật và tôn
giáo.
II. C ác nhân tố chi phối trò của nhân tố sinh học và xã
quá trình phát sinh loài hội.
người :
1. Ti ến hoá sinh học:
gồm biến dị di truyền và chọn
lọc tự nhiên: đóng vai trò chủ
đạo trong giai đoạn người
vượn hoá thạch và người cổ.
2. Tiến hoá xã hội: các
nhân tố văn hoá, xã hội ( cải
tiến công cụ lao động, phát
triển lực lượng sản xuất, quan
hệ xã hội…) đã trở thành
nhân tố quyết định của sự
phát triển của con người và
xã hội loài người.
- Nêu đặc điểm hình thái và
đặc điểm sinh hoạt của người
Neandectan ?
Hoạt động 4: tìm hiểu về
người hiện đại. (5 phút)
- Phát hiện đầu tiên ở đâu ?
Năm nào ?
- Người hiện đại cao?
- Thể tích hộp sọ?
- Đặc điểm mặt?
- Công cụ lao động?
- Sinh hoạt?
Hoạt động 3: Tìm hiểu vai
- Nêu các nhân tố sinh học
chi phối quá trình phát sinh
loài người
- Chúng có vai trò chủ đạo
trong giai đoạn nào của lịch
sử loài người?
- Nhân tố xã hội gồm các
nhân tố nào? Tại sao nói nhân
tố xã hội là quyết định sự
phát triển của loài người?
- Những nhân tố tự nhiên và
xã hội nào hiện nay đang tác
động xấu đến sức khoẻ và
đạo đức con người ?
sống văn hoá.
+ Công cụ lao động bằng
đá tinh xảo hơn như: dao,
búa, rìu.
- HS đọc thông tin SGK trả
lời.
+ Cao 1,55 – 1,66m
+ Họp sọ: 1400cm3
+ Trán hơi cao, có lồi cằm.
+ Công cụ lao động bằng đá
và xương tin xảo hơn….
- Biết chế tạo và sử dụng
thành thạo…
- Học sinh trả lời.
- Đột biến, biến dị tổ hợp,
chọn lọc tự nhiên.
- Giai đoạn người vượn hoá
thạch và người cổ.
- Các nhân tố văn hoá, xã hội
( cải tiến công cụ lao động,
phát triển lực lượng sản xuất,
quan hệ xã hội…) đã trở
thành nhân tố quyết định của
sự phát triển của con người và
xã hội loài người v ì …

5. C ủng c ố : Trắc nghiệm :

1. Hãy chọn phương án trả lời đúng . Loài người xuất hiện vào đại nào sau đây?
A. Đại Cổ sinh
B. Đại Tân sinh
C. Đại Trung sinh
D. Đại Nguyên sinh, Thái cổ.
2. Loài người phát sinh trải qua các giai đoạn chính theo trình tự nào sau đây :
A. vượn người hoá thạch, người vượn hoá thạch, người cổ và người hiện đại.
B. vượn người hoá thạch, người cổ, người vượn hoá thạch và người hiện đại.
C. người vượn hoá thạch, vượn người hoá thạch , người cổ và người hiện đại.
D. người vượn hoá thạch, người cổ, người vượn hoá thạch và người hiện đại.
3. Nhaân toá chính chi phoái quaù trình phaùt sinh loaøi ngöôøi ôû
giai ñoaïn ngöôøi vöôïn hoaù thaïch laø :
 A. Söï thay ñoåi ñieàu kieän ñòa chaát khí haäu ôû theá kæ Thöù 3.
B. Quaù trình bieán dò, giao phoái vaø choïn loïc töï nhieân.
C. Vieäc cheá taïo vaø söû duïng coâng cuï lao ñoäng coù muïc ñích.
D. C ải t ạo quan h ệ s ản xu ất, quan h ệ x ã h ội
4 . Piteâcantroâp ñöôïc phaùt hieän vaøo naêm 1891, ôû :
A. Nam Phi. B. Baéc Kinh. C. Inñoâneâxia. D. Coäng hoaø Lieân
Bang Ñöùc.
5. Neanñectan ñöôïc phaùt hieän vaøo naêm 1856, ôû :
A. Phaùp. B. Nam Phi. C. Coäng hoaø Lieân Bang Ñöùc. D. Ñoâng
Phi.
6. Hoaù thaïch Croâmanhoân laàn ñaàu tieân ñöôïc phaùt hieän
vaøo naêm 1868, ôû :
A. Chaâu AÙ. B. Phaùp. C. Chaâu AÂu. D. Chaâu Phi.

6. Dặn dò :
- HS làm bài tập 1, 2, 3, 4, 5 SGK trang 189 vào vở bài tập
- Chuẩn bị bài thực hành : đọc bài thực hành và trả lời các câu hỏi sau :
+ Lập bảng so sánh đặc điểm giống nhau giữa người và thú ?
+ Lập bảng so sánh đặc điểm giống nhau và khác nhau giữa người và v ượn người ngày nay ?
+ Nêu kết luận về nguồn g ốc của loài người ?
Baøi 47:

MOÂI TRÖÔØNG VAØ CAÙC NHAÂN TOÁ SINH
THAÙI

(Naâng cao)
I/MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC:
1. Kieán thöùc :Sau khi hoïc xong baøi naøy HS coù theå:
_ Neâu ñöôïc khaùi nieäm moâi tröôøng , nhaân toá sinh thaùi , khaùi nieäm
nôi ôû , oå sinh thaùi vaø caùc quy luaät sinh thaùi .
_ Phaân bieät caùc loaïi moâi tröôøng soáng , caùc nhoùm nhaân toá sinh
thaùi .
2. Kyõ naêng :
- Reøn kyõ naêng phaân bieät , so saùnh , phaân tích ....
3. Thaùi ñoäÄ : Vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn saûn xuaát
II/ : CHUAÅN BÒ :
Hoïc sinh :- ñoïc tröôùc saùch giaùo khoa vaø traû lôøi caâu hoûi leänh
- xem laïi baøi 41 trang 118 saùch giaùo khoa sinh hoïc 9.
Giaùo vieân : - tranh 41.1 trang 118 SGK sinh hoïc 9 hoaëc sô ñoà chöõ
caùc loaïi SV ( soáng ôû 4 loaïi moâi tröôøng )
- Hình 3 trang 22 SGV sinh hoïc 11 cuõ ( nhöng thay con thoû baèng caây
luùa ) . hình 47 .1 phoùng to trang 196 . phoùng to hình 47 .3 trang 197 .
 caâu hoûi traéc nghieäm cuûng coá :
III : PHÖÔNG PHAÙP: thaûo luaän nhoùm , vaán ñaùp , dieån giaûng .
IV: TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
I oån ñònh
2 Kieåm tra baøi cuõ : kieåm tra baøi thu hoaïch cuûa hoïc sinh .
3 baøi môùi :
Noäi dung kieán thöùc Hoaït ñoäng gíao vieân Hoaït ñoäng hoïc sinh
Hoaït ñoäng 1: Tìm hieåu khaùi nieäm moâi tröôøng vaø caùc loaïi
moâi tröôøng
I .Khaùi nieäm  tranh 41.1 trang
1/ Khaùi nieäm moâi 118 SGK
tröôøng :MT laø phaàn Sinh hoïc 9 Hoïc sinh quan saùt
khoâng gian bao quanh -Quan saùt vaø xaùc thaûo luaän(3p)
sinh vaät maø ôû ñoù ñònh caùc loaïi moâi Vaø ñaïi dieän nhoùm
caùc yeáu toá caáu taïo tröôøng soáng cuûa traû lôøi .
neân mt tröïc tieáp hay caùc sinh vaät trong
giaùn tieáp taùc ñoäng tranh ? - Nhoùm khaùc nhaän
leân söï sinh tröôûng& -Neâu khaùi nieäm moâi xeùt, boå xung
phaùt trieån cuûa sv tröôøng vaø caùc loaïi
2/ Caùc loaïi moâi moâi tröôøng?
tröôøng: GV nhaän xeùt , ñaùnh
-mtñ.mttc,mtn,mtsv giaù , keát luaän .
Hoaït ñoäng 2 : Tìm hieåu caùc nhaân toá sinh thaùi
II Caùc nhaân toá tranh 3 trang 22 SGV
sinh thaùi : 11 cuõ
-Laø nhöõng yeáu toá -Nhaân toá taùc -quan saùt tranh thaûo
moâi tröôøng khi taùc ñoängñeán söï sinh luaän(5p)ñaïi dieän
ñoäng vaø chi phoái tröôûng vaø phaùt nhoùm traû lôøi
ñeán ñôøi soáng sinh trieån cuûa caây luùa - Nhoùm khaùc nhaän
vaät xeùt boå xung
- Goàm caùc nhaân toá - phaân loaïi caùc nhaân
voâ sinh vaø caùc toá sinh thaùi ñoù vaø
nhaân toá höõu sinh traû lôøi caâu hoûi leänh
.
+ giaùo vieân nhaän
xeùt , ñaønh giaù ,keát
luaän .
Hoaït ñoäng III:Tìm hieåu nhöõng qui luaät taùc ñoäng cuûa caùc
nhaân toá sinh thaùi& giôùi haïn sinh thaùi
III/Nhöõng qui luaät
taùc ñoäng cuûa caùc
nhaân toá sinh thaùi
& giôùi haïn sinh tranh 3 trang 22 SGV
thaùi 11 cuõ ñaõ hoaøn
1/ caùc quy luaät taùc chænh - HS quan saùt, traû lôøi
ñoäng (SGK) - Caùc nhaân toá sinh - HS khaùc nhaän
thaùi taùc ñoäng nhö xeùt ,boå sung
theá naøo ñeán cô theå
sinh vaät ( ñoàng thôøi
cuøng luùc hay rieâng - HS traû lôøi.
reõ)? - HS khaùc nhaän xeùt
-Caùc loaøi khaùc nhau boå sung
phaûn öùng nhö theá
naøo vôùi taùc ñoäng - HS traû lôøi
nhö nhau cuûa cuøng 1 - HS khaùc nhaän xeùt
NTST? boå sung
- Ñoái vôùi luùa ôû caùc
giai ñoaïn khaùc nhau:
maï,tröôûng thaønh,
troå boâng phaûn öùng
nhö theá naøo vôùi taùc _ HS traû lôøi
ñoäng nhö nhau cuûa -HS khaùc nhaän
cuøng 1 nhaân toá sinh xeùt,boå xung
2/ Giôùi haïn sinh thaùi: thaùi?
* Khaùi nieäm giôùi haïn -GV dieãn giaûng qui
sinh thaùi luaät IV -HS quan saùt traû lôøi
-Ghst laø khoaûng giaù -Taùc ñoäng cuûa caùc -HS khaùc nhaän xeùt
tri xaùc ñònh cuûa 1 nhaân toá sinh thaùi boå xung
nhaân toá sinh thaùi,ôû leân cô theå SV phuï
ñoù SV coù theå toàn thuoäc vaøo nhöõng
taïi vaø phaùt trieån nhaân toá naøo?
oån ñònh theo thôøi  Hình 47.1
gian - Yeâu caàu HS quan
-Trong Ghst coù: Gh saùt vaø traû lôøi caâu
treân ( Max) vaø hoûi leänh
döôùi(Min), khoaûng - Ghst laø gì?Neáu vöôït
thuaän lôïi, khoaûng giôùi haïn naøy SV
choáng chòu. phaùt trieån ntn?

Hoaït ñoäng IV : Tìm hieåu nôi ôû vaø oå sinh thaùi

IV / Nôi ôû vaø oå sinh  47.3 trang 197 & -hoïc sinh quan saùt
thaùi: veõ theâm sinh vaät tranh ,thaûo luaän traû
1/ Khaùi nieäm nôi ôû khaùc loaøi cuøng oå lôøi (5p).
Laø ñòa ñieåm cö truù sinh thaùi .
cuûa caùc loaøi ? nôi ôû cuûa caùc loaøi Ñaïi dieän nhoùm traû
VD : saùch giaùo sinh vaät trong tranh. lôøi . Nhoùm khaùc
khoa ? oå sinh thaùi cuûa nhaän xeùt
2/ Khaùi nieäm oå sinh caùc loaøi sinh vaät
thaùi trong tranh.
-Laø 1 khoâng gian sinh ? phaân bieät nôi ôû
thaùi ñöôïc hính thaønh vaø oå sinh thaùi.
bôûi toå hôïp sinh thaùi -Giaùo vieân nhaän xeùt
maø ôû ñoù taát caû boå sung ñaùnh giaù .
caùc ntst qui ñònh söï
toàn taïi &phaùt trieån
laâu daøi cuûa loaøi
VD : saùch giaùo
khoa
4 . Cuõng coá
1/ caâu hoûi saùch giaùo khoa .
2/ caâu hoûi traéc nghieäm :
* Caùc loaïi moâi tröôøng soáng chuû yeáu cuûa sinh vaät laø :
a. moâi tröôøng ñaát , moâi tröôøng khoâng khí , moâi tröôøng sinh vaät .
b. moâi tröôøng caïn , moâi tröôøng sinh vaät , moâi tröôøng nöôùc , moâi
tröôøng ñaát .
c.moâi tröôøng caïn , moâi tröôøng khoâng khí , moâi tröôøng nöôùc & moâi
tröôøng sinh vaät .
d. moâi tröôøng ñaát , moâi tröôøng caïn , moâi tröôøng nöôùc , moâi
tröôøng sinh vaät .
** Nhöõng yeáu toá moâi tröôøng khi taùc ñoäng vaø chi phoái ñeán ñôøi
soáng sinh vaät ñöôïc goïi laø :
a. nhaân toá sinh hoïc b. nhaân toá sinh thaùi c. nhaân toá giôùi
haïn d. nhaân toá moâi tröôøng .
*** Nhöõng sinh vaät coù giôùi haïn sinh thaùi roäng ñoái vôùi nhieàu nhaân
toá sinh thaùi thì:
a. coù vuøng phaân boá ñoàng ñeàu b. coù vuøng
phaân boá roäng
c. coù vuøng phaân boá heïp d. coù vuøng
phaân boá giaùn ñoaïn .
**** 1 loaøi sinh vaät coù giôùi haïn sinh thaùi töø 80C 320C . Neáu nhö
nhieät ñoä vöôït qua giôùi haïn thì :
a. sinh vaät seõ phaùt trieãn thuaän lôïi . b. sinh vaät seõ phaùt
trieãn chaäm .
c. sinh vaät seõ phaùt trieãn bình thöôøng . d. sinh vaät seõ cheát.
***** Neáu 2 loaøi coù oå sinh thaùi khoâng giao nhau thì :
a.caïnh tranh vôùi nhau. ; b.khoâng caïn tranhvôùi nhau. ; c.caïnh tranh
khoác lieät ; d. phaân ly oå sinh thaùi
5/Höôùng daãn veà nhaø :
1/ Xem laïi baøi 42, 43 saùch sinh hoïc 9( trang 122 ).
2/ Tìm vaø quan saùt ñaëc ñieåm laù,thaân cuûa nhöõng loaïi caây
thöôøng moïc ô nôi nhieàu aùnh saùng vaø trong boùng raâm
3/ Cho bieát caùc loaøi ñoäng vaät hoaït ñoäng ban ngaøy , ban ñeâm ,quan
saùt maøu saéc , hình daïng cuûa chuùng

Bài 48: ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI LÊN ĐỜI SỐNG
SINH VẬT
I.Mục tiêu
1/Kiến thức:
-Nêu được ảnh hưởng của ánh sáng và nhiệt độ lên đờI sống của sinh vật
-Nêu được khái niệm nhịp sinh học
2/Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, tổng hợp
3/Thái độ: vận dụng kiến thức vào thực tiễn sản xuất, giảI thích nghi của sinh vật vớI môi
trường sống
II.Chuẩn bị:
1/Học sinh:
-Tìm các cây thường mọc ở hai nơi: nhiều ánh sáng và bóng râm và quan sát đặc điểm của lá,
thân
-Tìm các loài động vật hoạt động vào ban ngày, ban đêm và quan sát màu sắc của chúng.
-Xem bài 42 và phần I của bài 43 sách Sinh học lớp 9 trang 122
2/Giáo viên: Hình 48.2, 48.4 SGK sinh học 12 nâng cao, bảng 42.1 SGK sinh học lớp 9 trang
123
III.Phương pháp: thảo luận nhóm, hỏI đáp, diễn giảng
IV.Tiến trình bài giảng:
1/Ổn định: kiểm tra sĩ số
2/Kiểm tra bài cũ:
-Thế nào là môi trường? Có mấy loạI môi trường?
-Thế nào là giớI hạn sinh thái? Khoảng thuận lợI và các khoảng chống chịu của một nhân tố
sinh thái là gì?
-Khái niệm về nơi ở và ổ sinh thái?
3/bài mớI:

HOẠT ĐỘNG 1:TÌM HIỂU ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG LÊN ĐỜI SỐNG SINH
VẬT

NộI dung bài học
I.Ảnh hưởng của ánh sáng:
1/Sự thích nghi của thực vật:
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
Phiếu học tập: Hoàn thành
bảng sau trong 5 phút
-Bảng 42.1 SGK sinh học -Quan sát,kết hợp sách giáo
lớp 9 trang 123(bên dướI khoa
của bài soạn) -học sinh thảo luận trong 5
phút
-đạI diện nhóm trình bày kết
quả
-Các nhóm nhận xét, đánh
giá chéo
Giáo viên tổng kết, nhận
xét, đánh giá
-TạI sao cây ưa sáng thân -cách nhiệt
có vỏ dày?
-TạI sao cây ưa bóng râm -nhận ánh sáng nhiều nhất
có lá nằm ngang?
Hình 48.2
-Hãy cho biết thảm thực
vật trong hình 48.2 gồm -Tầng thảm xanh, tầng dướI
những tầng nào? tán rừng, tầng tán rừng, tầng
vượt tán
Giáo viên tổng kết, nhận
xét, đánh giá
-Sự phân chia tầng như
vậy có lợI ích như thế -Giúp giảm bớt sự cạnh
nào? tranh

2/Sự thích nghi của động vật:
-Động vật hoạt động vào ban
ngày: ong, thằn lằn, nhiều loài
chim và thú…, có thị giác phát
triển và thân có màu sắc sặc sỡ
để nhận biết đồng loạI, để nguỵ
trang hay để doạ nạt kẻ thù
-Động vật hoạt động vào ban
đêm hoặc sống trong hang
như:cú mèo, bướm đêm, cá
hang…thân màu sẫm, mắt có
thể rất tinh hoặc nhỏ lạI hoặc
tiêu biến, xúc giác và cơ quan
phát sáng phát triển
-Động vật hoạt động vào chiều
tốI như: muỗI dơi và sáng sớm
như: nhiều loài chim
3/Nhịp sinh học:
a/Khái niệm nhịp sinh học: là
sự thay đổI có tính chu kì của
các nhân tố sinh thái đã tác
động đến sinh vật một cách có
chu kì và tạo nên những phản
ứng nhịp nhàng có tính chu kì
Giáo viên tổng kết, nhận
xét, đánh giá
-Kể tên một số loài động -Các nhóm thảo luận trong 5
vật hoạt động vào ban phút
ngày và ban đêm --đạI diện nhóm trình bày
-Cho biết các đặc điểm về kết quả
màu sắc hình dạng, ý -Các nhóm nhận xét, đánh
nghĩa sinh học của nó? giá chéo
Giáo viên tổng kết, nhận
xét, đánh giá
Quan sát hình 48.5 SGK
trang 201
-Nhận xét hoạt động sinh
lí hình thái của các sinh
vật trong hình
GV nhận xét, đánh giá,
tổng k ết
nhịp sinh học là -Học sinh trả lời
gì?
1. Cây vùng nhiệt đớI rụng
-Cho một số ví dụ về nhịp lá vào mùa khô hạn
sinh học? 2. Hoa mườI giờ nở khoảng
9-10 giờ sáng
3. Gấu ngủ đông
4. Hoa trinh nữ xếp lá lúc
chiều xuống và lá xoè ra
vào buổI sáng
..
b/Phân loạI nhịp sinh học:
-nhịp sinh học theo chu kì ngày -Dựa vào ví dụ + SGK
đêm -Có những loạI nhịp sinh nhịp sinh học theo chu kì
-nhịp sinh học theo chu kì mùa học nào? mùa: ví dụ 2 và 4
- nhịp sinh học theo chu kì năm -nhịp sinh học theo chu kì
ngày đêm ví dụ 1 và 3

HOẠT ĐỘNG 2: TÌM HIỂU ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ

NộI dung bài học Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh

-GiớI hạn sinh thái là gì? -Học sinh trả lời

II. Ảnh hưởng của nhiệt độ:
-Nhiệt độ tác động mạnh đến
hình thái, cấu trúc cơ thể, tuổI
thọ, các hoạt động sinh lí- sinh
thái và tập tính của sinh vật
-Dựa vào hình 48.5 kết hợp
-Nhiệt độ ảnh hưởng như vớI SGK trả lờI
thế nào đến đờI sống sinh -Nhiệt độ tác động mạnh
vật? đến hình thái, cấu trúc cơ
thể, tuổI thọ, các hoạt động
sinh lí- sinh thái và tập tính
của sinh vật
-Sự khác nhau giữa sinh -Dựa vào SGK trang 202 trả
vật sống ở vùng giá rét, ôn lờI
đớI và nhiệt đớI?

-Sinh vật được chia thành hai
nhóm: nhóm biến nhiệt và
nhóm hằng nhiệt (đồng nhiệt)
-Ở sinh vật biến nhiệt nhiệt
được tích luỹ trong một giai
đoạn phát triển hay cả đờI sống
gần như một hằng số và tuân
theo công thức sau:
-Sinh vật được chia thành -Sinh vật được chia thành
mấy nhóm? đặc điểm của hai nhóm: nhóm biến nhiệt
mỗI nhóm? và nhóm hằng nhiệt (đồng
Nhóm nào có khả năng nhiệt)
phân bố rộng hơn vì sao? -Đẳng nhiệt vì có khả năng
giữ nhiệt độ cơ thể ổn định
-GV diễn giảng
-Học sinh chú ý lắng nghe

T= (x – k)n
Trong đó:
T: tổng nhiệt hữu hiệu (độ
ngày, độ giờ, độ năm)
x: nhiệt độ môi trường (oC )
k: nhiệt độ ngưỡng của sự phát
triển (oC )
n: số ngày cần thiết để hoàn
thành một giai đoạn phát triển
hay cả đờI sống của sinh vật
(ngày, năm, tháng…)
4/Củng cố:
Chọn câu trả lờI đúng nhất:
1/Nhóm động vật ưa sáng bao gồm các động vật hoạt động vào:
A. ban ngày B. ban đêm C. chiều tốI D. nửa đêm
2/ Ở cây bạch đàn lá xếp nghiên so vớI mặt đất có tác dụng :
A.tránh các tia nắng chiếu thẳng vào bề mặt lá, làm cho lá đỡ bị đốt nóng
B.hạn chế sự thoát hơi nước
C.giúp cây giữ nước duy trì hoạt động của tế bào
D.tăng cường sự thoát hơi nước
3/ Ở ruồI giấm, thờI gian phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành ở 25oC là 10 ngày
đêm, còn ở 18oC là 17 ngày đêm. Ngưỡng nhiệt phát triển của ruồI giấm là:
A. 56 B. 250 C. 170 D. 8
4/ Ở ruồI giấm, thờI gian phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành ở 25oC là 10 ngày
đêm, ngưỡng nhiệt phát triển là 8. Tổng nhiệt hữu hiệu của giai đoạn phát triển từ trứng
đến ruồI trưởng thành là:
A. 56 B. 250 C. 170 D. 8
5/ Ở ruồI giấm, thờI gian phát triển từ trứng đến ruồI trưởng thành ở 18oC là 17 ngày
đêm, ngưỡng nhiệt ph t triển là 8, tổng nhiệt hữu hiệu của giai đoạn phát triển từ trứng
đến ruồI trưởng thành là 170. Số thế hệ trung bình của ruồI giấm trong một năm là:
A. 36.5 ngày B. 21.47 ngày C. 170 ngày D. 8
ngày
-Một số câu hỏI ở SGK phần câu hỏI và bài tập
5/Dặn dò:
Tìm hiểu, quan sát sinh vật sinh sống ở nơi ẩm ướt và khô hạn
Cho ví dụ về sự tác động trở lạI của sinh vật lên môi trường
Đọc bài 49 SGK nâng cao 12 trang 204, phần II bài 43 trang 128 SGK sinh học lớp 9
Học bài trả lờI các câu hỏI và bài tập ở cuốI bài

PHIẾU HỌC TẬP:

Hoàn thành phiếu học tập sau bằng cách:
-Điền vào bảng các đặc điểm của cây về lá, thân, khả năng quang hợp, thoát hơi nước
-Cho biết lá, thân, khả năng quang hợp, thoát hơi nước thuộc đặc điểm nào của cây
-Từ đặc điểm trên của cây có thể xếp cây vào nhóm cây n ào?

Những đặc điểm của cây Cây sống nơi quang đãng Cây sống nơi bóng râm
-Lá
-Thân
Đặc
điểm……………..

-Quang hợp
-Thoát hơi nước
Đặc
điểm……………..

Nhóm cây
Phiếu trả lời

Những đặc điểm của cây Cây sống nơi quang đãng
-Lá -lá dày, màu xanh nhạt, xếp
nghiên
-Thân -thân cao thẳng đứng, cành
phát đều ra các hướng tập
trung ở phần ngọn, vỏ dày,
Đặc điểm: hình màu nhạt
thái
Cây sống nơi bóng râm
-lá mỏng, màu xanh sẫm, lá
nằm ngang
-thân cây thấp, vỏ mỏng,
màu thẫm

-Quang hợp -đạt mức độ cao nhất trong -đạt mức độ cao nhất trong
điều kiện môi trường có điều điều kiện môi trường có
kiện chiếu sáng cao điều kiện chiếu sáng thấp

-Thoát hơi nước -mạnh -yêú

Đặc điểm: sinh lí

Ưa sáng Ưa bóng râm

Nhóm cây
 §Bài 49. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI LÊN ĐỜI SỐNG
SINH VẬT (tiếp theo)
(Nâng cao)

I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
- Nêu được ảnh hưởng của độ ẩm, nhiệt - ẩm và các nhân tố khác (không
khí, lửa) đến đời sống sinh vật
- Nêu được sự tác động của sinh vật lên môi trường
2. Kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng, làm việc sách giáo khoa, phân tích, so sánh…
3. Thái độ:
Có ý thức bảo vệ môi trường sống
Giải thích sự thích nghi của sinh vật với môi trường sống
II. Chuẩn bị
1. Học sinh
-Xem lại phần II, bài 43, trang 128 SGK SH9
- Tìm ví dụ và nêu đặc điểm của các thực vật sống ở ven bờ nước, vùng khô
hạn
- Cho ví dụ và nêu đặc điểm các thực vật có đời sống thích nghi với sự phát
tán nhờ gió, mang mẫu vật vào lớp
- Cho ví dụ sự tác động trở lại của sinh vật lên môi trường
2. Giáo viên
- Hình 49.1 SGK
- Tham khảo sgk SH9
- Câu hỏi trắc nghiệm củng cố
III. Phương pháp
Vấn đáp, giảng giải
IV. Tiến trình bài giảng
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sỉ số
2. Kiểm tra bài cũ:
Tại sao trong rừng cây lại phân tầng?
Màu sắc trên thân động vật có những ý nghĩa sinh học gì?
3. Bài mới:
Nội dung Hoạt động của Hoạt động của HS
GV
Hoạt động 1: Tìm hiểu ảnh hưởng của độ ẩm đến đời sống sinh vật
I. Ảnh hưởng của độ ẩm đến ? Nêu ví dụ và ∆ Nêu ví dụ và trình
đời sống sinh vật đặc điểm của các bày 1 số đặc điểm nổi
- Dựa vào độ ẩm, sinh vật được thực vật sống ở bật của các thực vật
chia thành 3 nhóm: nhóm ưa ven bờ nước và sống ở ven bờ nước và
ẩm, nhóm ưa ẩm vừa và nhóm vùng khô hạn? vùng khô hạn
chịu hạn
- Trong điều kiện khô hạn, sinh ? Sinh vật có ∆ Nêu đặc điểm thích
vật có đặc điểm thích nghi nổi những đặc điểm nghi của thực vật và
bật: thích nghi như động vật đối với điều
* Thực vật: + Trữ nước trong thế nào với điều kiện sống nơi khô hạn
cơ thể kiện sống nơi khô
 + Giảm sự thoát hạn?
hơi nước (khí khổn ít, lá biến □ Nhận xét và
thành gai, rụng lá mùa khô…) tổng kết ∆ Có thể trao đổi đôi
+ Tăng khả năng trong 3 phút và trả lời
tìm nước (rễ phát triển, có rễ □ Cho HS làm 2 2 câu lệnh sgk mục III.
phụ..) câu lệnh mục III. HS khác bổ sung nếu
+ “Trốn hạn” có.
* Động vật: + Giảm tuyến mồ
hôi
+ Ít bài tiết nước
tiểu
+ Hoạt động ban
đêm hay trong hang
+ Thay đổi màu
sắc thân
Hoạt động 2: Tìm hiểu sự tác động tổ hợp của nhiệt - ẩm
II. Sự tác động tổ hợp của ? Nhiệt - ẩm ảnh ∆ Trả lời dựa vào sgk
nhiệt - ẩm hưởng như thế
Nhiệt - ẩm quy định sự phân bố nào đến sinh ∆ Thấy được sự tác
của các loài trên bề mặt hành vật? động tổ hợp của nhiệt
tinh, tạo ra vùng sống của sinh □ Giảng giải hình độ và độ ẩm tạo thành
vật gọi là thủy nhiệt đồ 49.1 các giới hạn nhiệt-ẩm
tác động đến sinh vật
Hoạt động 3: Tìm hiểu ảnh hưởng của gió và lửa đến đời sống sinh
vật
1. Sự thích nghi của sinh vật với
sự vận động của không khí ? Cho ví dụ và ∆ Cho ví dụ 1 số loài
a. Thực vật: nêu đặc điểm các thực vật, động vật có
- Hạt: Có túm lông, có cánh, có thực vật có đời đời sống thích nghi với
gai dài → dễ phát tán sống thích nghi nơi có nhiều gió; Nêu
- Thân: thường thấp hoặc thân với sự phát tán đặc điểm thích nghi
bò nhờ gió của chúng
- Rễ: Ăn sâu, có bạnh rễ, có rễ
phụ, rễ chống □ Tác động của ∆ Biết được 1 số tác
b. Động vật: con người làm động tiêu cực của con
Có màng da nối các chi để bay thay đổi sự vận người làm thay đổi sự
Côn trùng có cánh ngắn hoặc chuyển của vận chuyển của không
tiêu giảm không khí, làm khí, ảnh hưởng xấu
ảnh hưởng đến đến đời sống sinh vật,
đời sống sinh vật trong đó có con người
2. Sự thích nghi của thực vật ? Để thích nghi - Thân có vỏ dày chịu
với lửa với lửa cháy tự lửa tốt, cây thân thảo
Sống ở vùng khô hạn, nhiều gió, nhiên vùng khô thì có thân ngầm dưới
để thích nghi với lửa cháy tự hạn, thực vật có đất để tránh lửa
nhiên, 1 số thực vật có đặc đặc điểm thích
điểm: thân có vỏ dày chịu lửa, nghi như thế ∆ Liên hệ đến hậu quả
thân ngầm… nào? của cháy rừng do đốt
 □ Lửa cháy do ong, đốt nương làm
con người không rẫy…
có ý thức đã gây
ra hậu quả sinh
thái nặng nề
Hoạt động 4: Tìm hiểu sự tác động trở lại của sinh vật lên môi
trường
III. Sự tác động trở lại của ? Cho ví dụ sự ∆ Nêu ví dụ về ảnh
sinh vật lên môi trường tác động trở lại hưởng của hoạt động
Sinh vật không chỉ chịu ảnh của sinh vật lên giun đất đến môi
hưởng của môi trường mà còn môi trường trường đất; ảnh hưởng
tác động trở lại, làm cho môi của cây xanh lên môi
trường biến đổi. Sự biến đổi trường
càng mạnh khi sinh vật sống Có thể nêu ví dụ tác
trong tổ chức càng cao động của con người
làm môi trường biến
đổi theo hướng tích cực
và tiêu cực
4. Củng cố:
- Thực vật, động vật sống trong điều kiện khô hạn có những đặc điểm tích
nghi nào nổi bật
- Thực vật và động vật có những biến đổi gì về hình thái để thích nghi với
điều kiện lộng gió?
- Cây thích nghi với lửa có những đặc điểm gì nổi bật?
- Câu hỏi trắc nghiệm:
1. Dựa vào độ ẩm, sinh vật được chia thành các nhóm:
A. trên cạn và dưới nước
B. ưa ẩm và ưa hạn
C. ưa ẩm, ưa ẩm vừa và chịu hạn
D. ưa ẩm, chịu hạn và ưa hạn
2. Đặc điểm hình thái nào không đặc trưng cho những loài chịu khô hạn?
A. lá hẹp hoặc biến thành gai
B. trữ nước trong lá, thân, củ hay rễ
C. trên mặt lá có nhiều khí khổng
D. rễ rất phát triển
3. Câu nào sau đây không đúng?
A. độ ẩm ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài sinh vật
B. độ ẩm ảnh hưởng đến mức độ phong phú của các loài sinh vật
C. phân nhóm thực vật dựa vào độ ẩm chỉ áp dụng đối với thực vật ở cạn
D. các thực vật ưa ẩm là thực vật thủy sinh
4. Đặc điểm nào sau đây là đặc điểm thích nghi của thực vật với môi trường
khô hạn?
A. bề mặt lá bóng, có tác dụng phản chiếu ánh sáng mặt trời
B. có thân ngầm phát triển dưới đất
C. lỗ khí đóng lại khi gặp khí hậu nóng
D. lá xoay chuyển tránh ánh nắng mặt trời
5. So sánh giữa thực vật thụ phấn nhờ sâu bọ với thực vật thụ phấn nhờ gió,
thực vật thụ phấn nhờ gió có đặc điểm:
A. hoa có màu sáng và rực rỡ
B. hoa có nhiều tuyến mật
C. có ít giao tử đực
D. hạt phấn nhỏ, nhẹ, nhiều
5. Dặn dò
Xem trước bài thực hành ở sgk, kẻ sẳn mẫu bài thu hoạch
 CHƯƠNG II: QUẦN THỂ SINH VẬT
Bài 51: KHÁI NIỆM VỀ QUẦN THỂ VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC
CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ (NC)

I. MỤC TIÊU:
KT: Hiểu và giải thích được khái niệm về quần thể và giải thích được quần thể là đơn vị tồn tại của loài.
- Hiểu và trình bày được mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể.
II. CHUẨN BỊ:
- GV: SGK, SGV, và một số tranh ảnh có liên quan đến bài giảng, 01 số ví dụ thực tế ở địa phương.
- HS: Đọc bài trước ở nhà, tìm ví dụ về quần thể ở địa phương mình.
III. PHƯƠNG PHÁP: Hoạt động nhóm, diễn giảng.
IV. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:

NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS

1. Ổn định – KTBC: 1. Ổn Định – KTBC

- Kiểm Tra Sĩ Số Lớp - Lớp trưởng báo cáo sĩ số lớp.

- KTBC: Nhận Xét Bài Báo Cáo

Thực Hành Thí Nghiệm
2. Mở Bài:
2. Mở bài:
- GV Nêu 01 Số VD: Chim ở - Không phải là quần thể vì nó
Lũy Tre Làng, Bèo Trên Mặt tồn tại độc lập.
Ao, Các Cây Sen Trong Hồ Có
Phải Là Quần Thể Không? Tại
Sao?
Vậy: khi nào là quần thể
3. Phát biểu bài:
- Hoạt động 1:
3. Phát biểu bài:
- Quần thể là gì? VD

- HS độc sách SGK trả lời.

I. Khái niệm về quần thể: Quần

thể là nhóm cá thể của một loài,
phân bố trong vùng phân bố của
loài một thời gian nhất định, có
khả năng sinh ra các thế hệ mới - GV cho học sinh thảo luận
hữu thụ, kể cả loài sinh sản vô nhóm.
tính hay trinh sản -> Trả lời lệnh SGK: Lựa chọn
- Các nhóm loài là những quần
các quần thể trong tổ hợp của 10
VD: SGK
II. Các mối quan hệ giữa các cá - GV mở rộng: Mối quan hệ hỗ
thể trong quần thể: trợ là sự tu họp sống bầy đàn,
1. Quan hệ hỗ trợ: sống thành xã hội.
- Quan hệ hỗ trợ là sự tu họp,
sống bầy đàn, sống thành xã hội
(trong nhiều trường hợp, quần tụ
chỉ là tạm thời ở những thời gian
nhất định như các con sống quây
quần bên cha, mẹ hoặc các cá thể
họp đàn để sinh sản săn mồi hay
chống kẻ thù)
- Trong cách sống đàn cá thể
nhận biết nhau bằng các mùi đặc
trưng, màu sắc đàn, vũ điệu
- Hiệu suất nhóm: Là đặc điểm
sinh lý và tập tính sinh thái có lợi;
giảm lượng tiêu hao oxi, tăng
cường dinh dưỡng…
nhóm cá thể. thể: Cá trắm cỏ trong ao, sen
trong đầm, Voi ở khu bảo tồn,
Ốc bưu vàng ở ruộng lúa, sim
trên đồi, các nhóm loài còn lại
không phải là quần thể.
- Hãy tìm các VD khác ngoài - HS thảo luận và tìm số VD
SGK? xung quanh địa phương
- GV gợi ý để HS dễ tìm VD.
- Tại sao nói quần thể là đơn vị - Vì nó là trường thông tin của
tồn tại của loài? các cá thể trong loài, trong đó có
các cá thể khác giới tham gia
sinh sản để duy trì sự tồn tại của
loài.
- GV chuyển ý sang II.
Hoạt động 2: Các mối quan hệ
giữa các cá thể trong quần thể.
- Thế nào là quan hệ hỗ trợ?
- HS đọc thông tin SGK trả lời.
- Các em hãy cho VD về cách
sống bầy đàn hay quần tụ của - HS hoạt động thảo luận nhóm
động vật mà em biết trong thiên trả lời.
nhiên?
- Các bụi tre, nứa sống chen
chúc nhau trong một không gian
hẹp như thế chúng có những lợi - HS hoạt động thảo luận nhóm
ích và bất lợi gì? tại sao chúng trả lời
lại lực chọn kiểu sống quần tụ.
- Trong cách sống bầy đàn, các
cá thể nhận biết nhau bằng
những tín hiệu đặc trưng nào?
- HS thảo luận nhóm trả lời:
- GV: Cao hơn cách sống bầy
Trong cách sống đàn, các cá thể
đàn là kiểu xã hội.
nhận biết nhau bằng những tín
+ Hãy nêu sự khác nhau giữa xã
hiệu, đặc trưng như: Màu sắc
hội loài người với xã hội của các
đàn, điệu bộ, phê rômon, ánh
loài côn trùng
sáng phát ra từ các cơ quan phát
- Khi nào quần thể dẫn đến quan quang….
2. Quan hệ cạnh tranh:
- Khi mật độ quần thể vượt quá
“sức chứa đựng” của môi trường
các cá thể cạnh tranh nhau làm
giảm mức tử vong, giảm mức
sinh sản… đó là hiện tượng tỉa
thừa.
- Ngoài ra còn có kiểu quan hệ:
Kí sinh cùng loài ăn thịt đồng loại
trong những điều kiện môi - Các cá thể cùng loài có kí sinh
trường xác định, giúp cho loài tồn vào nhau không? xuất hiện trong
tại và phát triển ổn định.
hệ cạnh tranh? Cho VD. + Xã hội của động vật là kiểu xã
- Về lý thuyết, cạnh tranh trong hội “Mẫu hệ”, sự phân công
cùng loài rất khốc liệt, vì sao? chức năng giữa các thành viên
tại sao trong thực tế, cạnh tranh trong xã hội rất chặt chẽ và
được xác lập một cách rập
cùng loài ít xảy ra?
khuôn ngay trong giai đoạn rất
-> GV giải thích, bổ sung sớm của sự phát triển cá thể.
- Bên cạnh quan hệ cạnh tranh + Còn sự phát triển xã hội loài
còn có quan hệ nào khác? người chuyển tử chế độ “mẫu
hệ” sang chế độ phụ hệ, được
dựa trên vốn kiến thức sống qua
điệu kiện nào? Ý nghĩa? học tập thông qua hoạt động của
hệ thần kinh cao cấp…
- GV giải thích kí sinh là loài ở
hình 51.3 - HS đọc thông tin SGK trả lơi

- Ở điều kiện nào xảy ra ăn thịt

đồng loại? Điều đó có lợi gì cho - HS thảo luận nhóm trả lời.
sự tồn tại của loài?
- GV hướng dẫn học sinh trả lời
câu hỏi SGK, tóm tắt bài trong
khung SGK.
- Về nhà học bài theo câu hỏi - HS nghiên cứu SGK trả lời.
SGK và chuẩn bị bài tiếp theo
(bài 52 các đặc trưng cơ bản của
quần thể, chuẩn bị trả lời các - HS thảo luận nhóm trả lời.
câu hỏi ở cuối bài để trả lời vào
buổi học sau)
Câu hỏi trắc nghiệm :
A. Quan hệ hổ trợ, quan hệ cạnh
tranh.
- HS đọc thông tin SGK thảo
1.Nhóm cá thể nào dưới đây là B. Quan hệ hổ trợ, kí sinh. luận nhóm trả lời.
một quần thễ ? C. Quan hệ hổ trợ, ăn thịt đồng
A, Cá chiết và cá vàng trong bể loại.
cá cảnh . D. Quan hệ hổ trợ, kí sinh, cạnh
B. Cá rô đồng và cá săn sắt trong tranh, ăn thịt đồng loại.
ao . 4. sống trong đàn, các cá thể
C. Cây trong vườn. nhận biết nhau bằng những
tín hiệu đặc trưng nào ?
D. Cỏ ven bờ hồ. B, Chuột trong vườn.
A. Mùi đặc trưng, màu sắc đàn,
2. Mối quan hệ nào sau đây thuộc C, Chim ở lủy tre làng.
vũ điệu.
mối quan hệ hổ trợ ? D. Cá trắm cỏ trong ao.
B. Màu sắc đàn, điệu bộ.
A. Sống quần tụ , kí sinh.
C. Mùi đặc trưng, điệu bộ
B. Sống bầy đàn ăn thịt đồng loại.
C. Sống quần tụ , sống thành XH. D. Mùi đặc trưng, ánh sáng phát Đáp Án
ra từ các cơ quan phát quang.
D, sống thành xã hội ,cạnh tranh. 1. A 2. B
3. Các loại cá thể trong quần thể 5. Nhóm cá thể nào dưới đây 3. C 4. A
quan hệ với nhau theo những mối là một quần thể ? 5. D
quan hệ nào? A. Cá rô phi đơn tính trong hồ.
 Bài 52 : CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ (NC)
I. Mục tiêu:
- KT : Nêu được các dạng phân bố của các cá thể trong không gian và những điều
kiện quy định cho sự hình thành các dạng phân bố đó.
Nêu được kahí niệm thế nào là cấu trúc giới tính và cấu trúc tuổi
- KN : Rèn HS kĩ năng phân tích, so sánh, khái quát
- TĐ : Giáo dục HS bảo vệ môi trường sống và dân số.
II. Phương tiện:
- GV: SGk, SGV, hình 52.1 -> 52.4 SGK, tài liệu tham khảo.
- HS: Học bài củ và xem bài trước, trả lời câu hỏi SGK.
III. Phương pháp:
IV. Tiến trình bài giảng:
NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
1. Ổn định – KTBC: - Kiểm diện sĩ số lớp - Lớp trưởng báo cáo sĩ số
- KTBC: Câu hỏi củng cố
2. Mở bài:
- GV yêu cầu hs nhắc lại
khái niện của qthể-> vào
3. Phát triển bài : bài.
I. Sự phân bố của các
quần thể trong không Hoạt động 1:
gian:
Các cá thể trong quần thể
phân bố theo 3 dạng: - GV treo tranh 52.1 SGK
- Phân bố đều : ít gặp trong cho hs quan sát và đặt câu
tự nhiên, chỉ xuất hiện hỏi : - HS quan sát tranh + hoạt
trong môi trường đồng Dựa vào tranh cho biết có động nhóm thảo luận
nhất, các cá thể có tính mấy dạng phân bố và các nhanh trả lời.
lãnh thổ cao. tiêu chuẩn qui định các
Vd: Chim cánh cụt, dã dạng phân bố và cá thể
tràng. trong không gian như thế
- Phân bố ngẫu nhiên: ít nào?
gặp, xuất hiện trong môi Cho ví dụ:
trường đồng nhất nhưng
các cá thể không có tính
lãnh thổ và củng không
sống tụ họp.
Ví dụ : SGK
- Phân bố theo nhóm: phổ
biến, gặp trong môi trường
không đồng nhất, sống tụ
họp với nhau.
Ví dụ : SGK
II. Cấu trúc của quần
thể: Hoạt động 2:
1. Cấu trúc giới tính: Là - Thế nào là cấu trúc giới - HS trả lời
những thích nghi của loài tính ?
nhằm nâng cao hiệu quả - GV đặt câu hỏi gợi mở để
thụ tinh và được hình hành hs trả lời:
trong quá tranh tiến hoá . + Trong thiên nhiên tỉ lệ + Ở các quần thể tự nhiên,
Ví dụ : SGK đực /cái tồn tại ntn? tỉ lệ đực /cái thường là 1:1
- Ở các quần thể tự nhiên, + Có phải các loài sinh vật + Không, tuỳ loài.
tỉ lệ đực/ cái thường là 1:1, tỉ lệ đực/ cái đều bằng Ví dụ : SGK
tỉ lệ này thay đổi tuỳ loài, nhau không?VD.
theo các giai đoạn phát - GV giải thích : tỉ lệ đực/
triển cá thể và điều kiện cái thay đổi theo đặc tính
sống của qthể. sinh sản của từng loài,
chẳng hạn những loài vừa
sinh sản đơn tính vừa sinh
2. Tuổi và cấu trúc tuổi: sản hữu tính thì tỉ lệ con
a. Tuổi thọ sinh lí: từ lúc đực trong qthể rất thấp
sinh ra -> chết vì già hoặc không có con đực,…
- Tuổi thọ sinh thái : từ lúc -> rút ra khái niệm cấu - HS nêu khái niệm
sinh ra -> chết vì nguyên trúc giới tính? - HS đọc thông tin SGK trả
nhân sinh thái. - Tuổi thọ được tính bằng lời.
thời gian.
Hãy khái niệm về 3 dạng
của tuổi thọ? - HS: Là tổ hợp các nhóm
- Tuổi thọ của qthể: là tuổi tuổi của quần thể,…
thọ trung bình của cá thể - Cấu trúc tuổi là gì? - Trong giới hạn sinh thái,
trong qthể. - Trong giới hạn sinh thái, cấu trúc tuổi của quần thể
b. Cấu trúc tuổi: Là tổ cấu trúc tuổi của qthể biến biến đổi một cách thích
hợp các nhóm tuổi của đổi như thế nào ? ứng với sự biến đổi của
qthể. điều kiện môi trường.
- Trong giới hạn sinh thái, + GV đặt câu hỏi :
cấu trúc tuổi của qthể biến * Khi rét đậm, trong qthể, * Khi rét đậm, mức tử vong
đổi một cách thích ứng với nhất laànhững loài động cao nhất thuộc về nhóm
sự biến đổi của điều kiện thực vật bậc thấp ở miền con non và già.
môi trường. Bắc nước ta, những nhóm
- Quần thể có 3 nhóm tuổi : tuổi nào chết nhiều nhất ?
trước sinh sản, đang sinh tỉ lệ như thế nào ?
sản và sau sinh sản. * Người ta nói trong mùa * Quần thể trẻ lại do số
- Khi xếp chồng các nhóm xuân hè qthể sinh vật nói lượng của con non tăng
tuổi từ non -> già ta có chung đều trẻ lại, tại sao ? cao vì mùa này là thời gian
tháp tuổi. Tháp tuổi chỉ ra -> GV đi đến kết luận : tập trung sinh sản của các
3 trạng thái phát triển số - Dựa vào sự phát triển cá loài.
lượng của qthể: quần thể thể, người ta chia qthể - 3 nhóm tuổi : nhóm tuổi
đang phát triển. qthể ổn thành mấy nhóm tuổi sinh trước sinh sản, nhóm tuổi
định và qthể suy thái. thái ? đang sinh sản và nhóm
- Khi xếp liên tiếp các tuổi sau sinh sản
nhóm tuổi từ non -> già ta
có thấp tuổi hay tháp dân - Quần thể A : qthể trẻ

3.Cấu trúc dân số của
quần thể : Dân số của
nhân loại phát triển theo 3
giai đoạn: ở giai đoạn
nguyên thủy, dân số tăng
chậm; ở giai đoạn của nền
văn minh nông nghiệp, dân
số bắt đầu tăng; vào thời
đại công nghiệp, nhất là
hậu công nghiệp, dân số
bước vào giai đoạn bùng
nổ.
4. Củng cố:
5. Dặn dò:
số.
+ GV yêu cầu hs quan sát
hình 52.3 SGK trả lời câu
lệnh SGK ?
-> Thế nào là tháp tuổi của
qthể ?
- Cho hs quan sát tranh
52.4 SGK giải thích :
- GV củng cố bằng các câu
hỏi và bài tập SGK.
- Về nhà học bài theo câu
hỏi SGK.
- Soạn tiếp bài 53(tt) phần
III : kích thước qthể : chuẩn
bị trước hỏi để tiết sau học
tốt hơn.
( đang phát triển) có thể tỉ
lệ nhóm trước sinh sản lớn
nhất.
Quần thể B: qthể trưởng
thành (hay ổn định) có tỉ lệ
nhóm trước và đang sinh
sản sắp sỉ như nhau.
C: quần thể già (suy thái)
có nhóm trước sinh sản ít
hơn nhóm đang sinh sản.
- HS trả lời
- HS lắng nghe.

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM

1. Quần thể bị diệt vong khi mất đi một số nhóm trong các nhóm tuổi:
A. Đang sinh sản và sau sinh sản. B. Đang sinh sản
C. Trước sinh sản và sau sinh sản. D. Trước sinh sản và đang sinh sản.
2. Chim cánh cụt hoàng đế ở Nam Cực thuộc dạng phân bố nào của các cá thể trong
không gian ?
A. Phân bố đều. C. Phân bố nhóm. B. Phân bố ngẫu nhiên. D. Phân bố cố định.
3. Khi trứng vích được ấp ở nhiệt độ thấp hơn 150C thì :
A. Số con đực và cái bằng nhau. B. Số con đực nở ra nhiều hơn con cái.
C. Số con cái nở ra nhiều hơn con đực. D. Chỉ nở ra con cái.
4. Loại nào sau đây không có nhóm tuổi sau sinh sản ?
A. Chuồn chuồn, phù du. B. Ve sầu, muỗi. C. Cá chình, muỗi. D. Cá chình, cá
hồi.
5. Hình thức phân bố cá thể đồng đều trong quần thể có ý nghĩa sinh thái gì ?
A. Các cá thể hổ trợ nhau chống chọi với đều kiện bắt lợi cảu môi trường.
B. Các cá thể tận dụng được nhiều nguồn sống từ môi trường .
C. Giảm sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể.
D. Các cá thể cạnh tranh nhau gay gắt giành nguồn sống.
 Bài 53: CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ (TT)
I. MỤC TIÊU:
KT: + Hiểu khái niệm và nêu được các ví dụ về kích thích quần thể, kích thước tối thiểu và kích thước
tối đa cũng như ý nghĩa của những giá trị đó.
+ Nêu được nhựng nguyên nhân làm thay đổi kích thước quần thể
+ HS hiểu và nhận biết được 2 dạng tăng trưởng số lượng của quần thể: trong môi trường không bị giới
hạn và môi trường bị giới hạn.
- KN: Rèn HS kĩ năng phân tích, nhận biết, so sánh, tổng hợp về các
đặc trưng của quần thể.
- TĐ: Giáo dục HS bảo vệ môi trường sống của sv.
II. PHƯƠNG TIỆN:
- GV: SGK, SGV, tranh phóng to hình 53,1,53.2,53.3 SGK
- HS : Học bài củ và chuẩn bị trước nội dung bài mới ở các câu hỏi cuối bài SGK.
III. PHƯƠNG PHÁP: Nêu vấn đề + Thảo luận nhóm
IV. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:

NỘI DUNG HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS

Ổn định: - KTBC: - Kiểm diện sĩ số lớp - HS báo cáo sĩ số lớp

2. Mở bài:
III. Kích thước quần thể:
1. Khái niệm :
a. Kích thước ?
Kích thước quần thể hay số lượng
cá thể của quần thể là tổng số cá thể
hoặc sản lượng hay tổng năng lượng
của các cá thể trong quần thể đó.
-Kích thước quần thể có 2 cực trị:
+ Kích thước tối thiểu là số lượng
cá thể ít nhất mà quần thể phải có,
đủ đảm bảo cho quần thể cá khả
năng duy trì nòi giống.
- KTBC: câu hỏi SGK bài 52
- Chúng ta đã tìm hiểu được mục I và II.
Hôm nay chúng ta tìm hiểu tiếp III. Kích
thước của quần thể.
Thế nào là kích thước quần thể?
- Vậy : Hãy phân biệt KT quần thể và
kích thước cơ thể?
-> GV thông báo : kích thước quần thể
có 2 cực trị: tối thiểu và tối đa.
- Khi nào quần thể đạt kích thước tối - HS đọc thông tin SGK trả
thiểu? lời.
- GV: nhấn mạnh : Kích thước tối thiểu - HS tham khảo nhóm trả lời.
quy định khoảng cách bắt buộc phải có
để các cá thể có thể gặp gỡ, thực hiện
quá trình sinh sản và các hoạt động chức
năng sống khác.
- GV đặt câu hỏi ngược lại để khẳng
định ý tưởng đó: chẳng hạn, trong vùng
phân bố rộng, mật độ quần thể của một
loài giun,dế,… quá thấp, các cá thể - HS đọc thông tin SGK trả
không có cơ hội gặp nhau, quần thể có lời.
thể tồn tại được không? - HS thảo luận nhóm trả lời:
+ Cơ hội gặp nhau của các cá
Chúng có thể chống chọi được với
thể đực và cá thể cái ít nên
những bất trắc xảy ra như môi trường bị
khả năng sinh sản suy giảm.
ô nhiễm không ?
+ Số lượng cá thể trong quần
Khi nào quần thể đạt kích thước tối đa ? thể quá ít, sự hổ trợ giữa các
+ Nếu trong đk mật độ qua 1đông nguồn cá thể bị giảm-> qthể không
+ Kích thước tối đa là số lượng cá
thể nhiều nhất mà quần thể có thể
đạt được, cân bằng với sức của môi
trường.
b. Mật độ:
Mật độ quần thể chính là kích thước
quần thể được tính trên đơn vị diện
tích hay thể tích.
Vd: SGK
2. Các nhân tố gây ra sự biến
động kích thứoc quần thể:
- Mức sinh sản : Là số ca 1thể mới
do qthể sinh ra trong một khoảng
thời gian nhất định.
- Mức tử vong : số cá thể của qthể
bị chết trong một khoảng thời gian
nhất định.
- Mức nhập cư: Số cá thế từ các
qthể khác chuyển đến.
- Mức di cư : Một bộ phận cá thể rời
khỏi qthể để đến một quần thể khác - Dựa vào hình 53.1 : mô tả đường cong
sống.
* Mức sống sót : là số cá thể còn
sống đến một thời điểm nhất định.
CT : Ss = 1 – D
Trong đó: 1 là một đơn vị; D: mức
tử vong(D<1).
- Mỗi nhóm sinh vật có dạng đường
cong sống khác nhau, các loài đều
có xu hướng nâng cao mức sống sót
bằng nhiềi cáh khác nhau.
3. Sự tăng trưởng kích thước
qthể:
Có 2 dạng:
-a. Tăng trưởng kích thước qthể
trong điều kiện môi trường lý tưởng
( không bị giới hạn)
thức ăn hạn hẹp, các cá thể có thể tìm đủ có khả năng chống chọi,..
thức ăn để sinh sống hay không ?
- GV yêu cầu HS trả lời lệnh SGK?
- Mật độ quần thể là gì?
- Kích thước quần thể thường biến động
- HS đọc thông tin SGK trả
theo sự biến đổi của các nhân tố môi
lời.
trường, trước hết là nguồn thức ăn,+ Không thể. Do đó các cá
thông qua mức sinh sản và tử vong cũng
thể phải cạnh tranh nahu,
như mức nhập cư và di cư của quần thể.
mức tử vong tăng, sinh sản
- KT quần thể được mô tả bằng công giảm,…-> phù hợp với môi
thức tổng quát sau: trường.
Nt = N0 + B – D + I – E + HS thảo luận nhóm trả lời:
- Nguyên nhân nào gây ra sự biến động voi, sơn dương, thỏ, chuột
kích thước của qthể? cống, nahí bén, bọ dừa.
- HS đọc SGK trả lời.
- GV treo hình 53.1 yêu cầu HS nêu khái
niệm và nêu ý nghĩa của 4 nguyên nhân
trên?
- GV : trong 4 nguyên nhân trên thì 2
nguy6en nhân đầu là bản chất vốn có
của qthể, quyết định thường xuyên đến
sự biến đồi số lượng cùa qthể.
- Ngoài ra còn có 1 chỉ số quan trọng
nữa là mức sống sót
- Vậy : mức sống sót là gì?
sống của 3 nhóm động vật? - HS dựa vào thông tin SGK
trả lời: mức sinh sản, mức tử
- GV giải thích : -> kết luận.
vong, mức nhập cư, mức di
cư.
- HS quan sát tranh + thông
tin SGk thảo luận nhóm trả
lời.
- Sự tăng trưởng kích thước của qthể
phụ thuộc vào 4 nhân tố nêu trên.
Nếu gọi b là tốc độ sinh sản riêng tức
thời; d: tốc độ tử vong; r: là hệ số.
CT: r= b-d
Nếu b > d : qthể tăng số lượng
b = d : qthể ổn định .
b < d : qthể giảm số lượng
- Môi trường như thế nào là môi trường - Mức sống sót : là số cá thể
lý tuởng? Tuân theo đường cong nào? còn sống đến một thời điểm
biểu thức ? nhất định.
- Đặc trưng của môi trường không bị
giới hạn?
- Môi trường lý tưởng thì mức sinh
snả của qthể là tối đa, còn mức tử
- HS thao khảo nhóm trả lời
vong là tối thiểu.
+ Số lượng tăng nhanh theo hàm mũ
với đường cong đặc trưng hình chữ
J
+ Biểu thức : - Học sinh thông tin SGK trả
- Đặc trưng của môi trường bị giới hạn? lời.
N = (b-d).N
t
N = r.N
t - Nhiều loại có kích thước cơ
b. Tăng trưởng kích thước qthể thể nhỏ, tuổi thọ thấp ( VSV,
trong điều kiện môi trường bị giới tảo, côn trùng, cây 1 năm)
hạn. tăng trưởng gấp với hàm mũ.
- Ở hầu hết các loài có kích thước - Kiểu tăng trưởng này tuân theo biểu
lớn sự tăng trưởng số lượng chỉ đạt thức và đường cong nào? - HS đọc thông tin SGK
đến giới hạn cân bằng với sức chụi - GV cho hs giải thích 53.4 SGK trả lời.
đựng của môi trường - GV giải thích. - HS đọc thông tin SGK
- Biểu thức : - GV củng cố nội dung trong khung trả lời.
N = r.N (K-N) hồng.
t K - Hướng dẫn hs trả lời câu hỏi và bài tập - HS giải thích
- Đường cong có dạng S SGK
4. Củng cố : - Về nhà học bài theo câu hỏi SGK.
- Xem tiếp bài 54: biến động số lượng cá
thể qthể. Trả lời các câu hỏi cuối bài để
chuẩn bị cho tiết sau học tốt hơn.

5. Dặn dò :

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM

1. Dựa theo kích thước quần thể, trong những loài dưới đây, loài noà có kiểu tăng trưởng số lượng gần với hàm
mũ ?
A. Rái cá trong hồ. B. Ếch, nhái ven hồ
C. Ba ba ven sông. D. Khuẩn lam trong hồ.
2. Những nhân tố nào thay đổi kích thước quần thể ?
A. Mức sinh sản. B. Mức tử vong, nhập cư.
C. Nhập cư, di cư D. Mức sinh sản, nhập cư, tử vong, di cư
3. Nhân tố nào sau đây là bản chất vốn có của quần thể, quyết định thường xuyên đến sự biến đổi số lượng của
quần thể?
A. Mức sinh sản, tử vong B. Mức sinh sản, nhập cư
C. Mức tử vong, di cư D. Mức nhập cư, di cư.
4. Trong các biểu thức sau đây, biểu thức nào chỉ sự tăng trưởng kích thước quần thể trong điều kiễn môi
trường không bị giới hạn:
A. N = r.N B. r = b- d
t
C. Ss = 1 – D D. N = r.N (K-N)
t K
5. Những loài nào sau đây có đường cong sống sót gần với đường cong lồi?
A. Thuỷ tức B. Hàu, sò
C. Thủy tức, hàu, sò. D. Tôm, cá, ếch nhái, bò sát.
 Đáp án
1. D 2. D 3. A 4.A 5.D
Baøi 54: BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ CUÛA QUAÀN THEÅ
(sinh 12 naâng cao)
I.Muc tieâu baøi hoïc:
1.Kieán thöùc:
-Trình baøi ñöôïc khaùi nieäm veà bieán ñoäng soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå
-Caùc daïng bieán ñoäng soá löôïng vaø nhöõng nguyeân nhaân gaây ra bieán ñoäng soá löôïng ñoù
-Nhöõng cô cheá ñieàu chænh soá löôïng cuûa quaàn theå
2.Kó naêng:
-Reøn luyeän kó naêng so saùnh phaân tích toång hôïp
-Vaän duïng nhöõng kieán thöùc cuûa baøi hoïc giaûi thích caùc vaán deà coù lieân quan trong saûn
xuaát noâng nghieäp vaø baûo veä moâi tröôøng
3.Thaùi ñoä:Coù yù thöùc baûo veä moâi tröôøng
II.Chuaån bò:
-Giaùo vieân:tranh veõ hình 54,söu taàm bieán ñoäng soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå ôû ñòa
phöông
-Hoïc sinh:tìm hieåu caùc daïng bieán doäng soá löôïng caù theå cuûa moät soá quaàn theå vaø nguye
nhaân gaây neân bieán ñoäng ñoù
III.Tieán trình baøi hoïc
1.Oån ñònh lôùp
2.Kieåm tra baøi cuõ:”Caùc nhaân toá gaây ra söï bieán ñoäng kích thöôùc quaàn theå
3.Baøi môùi:
Cho bieát soá löôïng muoãi,eách nhaùi thöôøng taêng hay giaûm vaøo nhöõng muøa naøo trong
naêm?Nguyeân nhaân naøo ñöa ñeán hieän töôïng ñoù?Chuùng ta tìm hieåu baøi 54
Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa thaày Hoaït ñoäng cuûa troø
I.Khaùi nieäm veà bieán ñoäng soá löôïng HÑ1 :Tìm hieåu khaùi nieäm
veà bieán ñoäng soá löôïng
Muoãi,eách nhaùi taêng hoaëc -Taêng soá löôïng vaøo muøa
giaûm vaøo muøa naøo trong heø
naêm ? -Giaûm soá löôïng vaøo muøa
Theá naøo laø bieán ñoäng ñoâng
soá
löôïng caù theå cuûa -Döïa vaøo ví duï vaø muïc I
quaàn theå? Sgk neâu khaùi nieäm
Bieán ñoäng soá löôïng laø söï taêng hay giaûm
soá löôïng
caù theå cuûa quaàn theå. HÑ 2:Tìm hieåu caùc daïng
II.Caùc daïng bieán ñoäng soá löôïng bieán ñoäng soá löôïng
Chaùy röøng traøm U Minh coù
nhöõng quaàn theå sinh vaät -Quaàn theå traøm
naøo bi huyû hoaïi? -Caùc quaàn theå ñoäng vaät
Bieán ñoäng soá löôïng caù khaùc
theå bò giaûm
trong chaùy röøng coù gì khaùc-Chaùy röøng do nguyeân
so vôùi bieán ñoäng soá löôïngnhaân ngaãu nhieân
eách nhaùi -Soá löôïng eách nhaùi taêng
Coù maáy daïng bieán ñoäng haysoá
giaûm mang tính chu kì
Coù hai daïng löôïng caù theå cuûa quaàn -Coù hai daïng:bieán ñoäng
1.Bieán ñoäng khoâng theo chu kì theå? khoâng theo chu kì vaø bieán
neâu teân? ñoäng theo chu kì
Luõ luït gaây thieät haïi gì ñoái
-Luõ luït caùc quaàn theå
caùc quaàn theå? khoâng
kòp chaïy,thieáu thöùc
aên,khoâng coù
a.Khaùi nieäm: choã ôû do ñoù cheát nhieàu
Bieán ñoäng khoâng theo chu kì laø bieán doäng
Theá naøo laø bieán ñoäng laøm
maø khoâng soá löôïng caù theå giaûm
soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå taêngtheo chu kì? ñoät
hoaëc giaûm ngoät
moät caùch ñoät ngoät -Döïa vaøo ví duï luõ luït neâu
b.Nguyeân nhaân: do nhöõng nguyeân nhaân Nguyeân nhaân naøo gaây ra khaùi nieäm
ngaãu bieán ñoäng khoâng theo chu
nhieân baõo luït,chaùy röøng,dòch beänh,oâkì?
nhieãm moâi Trong thöïc teá muoán cho Do nguyeân nhaân ngaãu
tröôøng… soá löôïng caù theå cuûa nhieân
quaàn theå khoâng nhö baõo luït chaùy röøng…
bò giaûm ñoät ngoät do nhöõng
nguyeân nhaân ngaãu nhieân
Phoøng choáng chaùy röøng
coù theå söû duïng nhöõng luõ
bieän phaùp gì? luït dòch beänh
Theá naøo laø bieán ñoäng theo
chu kì?
2.Bieán ñoäng theo chu kì
*Khaùi nieäm:bieán ñoäng theo chu kì laø nhöõng
bieán Nguyeân nhaân naøo gaây ra
ñoäng xaûy ra do nhöõng thay ñoåi coù tínhnhöõng
chu bieán ñoäng theo chu Laø nhöõng bieán ñoäng xaûy
kì cuûa kì? ra
ñieàu kieän moâi tröôøng Bieán ñoäng theo chu kì ngaøydo nhöõng bieán doåi coù
*Nguyeân nhaân ñeâm laø hieän töôïng tính phoå
Do caùc taùc nhaân hoaït ñoäng theo chu kì:bieán
chu chu kì cuûa dieàu kieän moâi
kì cuûa caùc loaïi sinh vaät naøo
tröôøng
ngaøy ñeâm,chu kì muøa… Do caùc taùc nhaân hoaït
a.Chu kì ngaøy ñeâm Cho ví duï ñoäng
theo chu kì nhö chu kì ngaøy
Cho ví duï ñeâm,chu kì muøa…
-Laø hieän töôïng phoå bieán cuûa caùc loaøi sinh -Caùc loaïi sinh vaät coù kích
vaät coù ÖÙng duïng caùc daïng bieán thöôùc nhoû vaø tuoåi thoï
kích thöôùc nhoû vaø tuoåi thoï thaáp ñoäng naøy? thaáp
-Ví duï:SGK ÔÛ nöôùc ta coù nhöõng loaøi
b.Chu kì tuaàn traêng vaø hoaït ñoäng cuûa naøo bieán ñoåi theo muøa?
thuyû trieàu Ví duï
-Chu kì tuaàn traêng.Ví duï:SGK
-Chu kì hoaït ñoäng cuûa thuyû trieàu.Ví duï:SGK Ví duï

c.Chu kì muøa Ñeå ñaùnh baét röôi,caù

Treo hình 54 SGK cho hoïc suoát
sinh quan saùt
Coù nhaän xeùt gi veà töông Muoãi phaùt trieån vaøo muøa
quan soá löôïng giöõa thoûheø
Muøa xuaân vaø muøa heø saâu haïi xuaát hieän
röøng vaø meøo röøng? EÁch nhaùi phaùt trieån vaøo
nhieàu muøa
Muøa ñoâng eách nhaùi,coân truøng giaûm möa
d.Chu kì nhieàu naêm: Muøa thu chim ngoùi,muøa
heø
Cho theâm moät soá ví duï khaùc
chim cu
HÑ 3: Tìm hieåu cô cheá ñieàu
chænh soá löôïng caù theå cuûa
quaàn theå
-Phoå bieán ôû nhieàu loaøi chim thuù soáng Khi
ôûsoá löôïng caù theå trong
phöông quaàn theå taêng hoaït giaûmSoá löôïng thoû taêng laøm
Baéc quaù möùc thì soá löông caù cho soá
-Ví duï:söï bieán ñoäng soá löôïng thoû röøng
theå
vaødöôïc ñieàu chænh theo löông meo röøng taêng do
meøo nhöõng cô cheá naøo ? meøo
Röøng ôû Baéc Mó theo chu kì 9-10 naêm Khi naøo trong QT xaûy ra söï röøng coù nhieàu thöùc aên
III.Cô cheá ñieàu chænh soá löôïng caù caïnh theå tranh ? Söï caïnh tranh
neân soá löôïng thoû giaûm
cuûa QT daãn ñeáùn keát quaû gì? Cho ví
Cô cheá ñieàu chænh soá löôïng caù theå cuûaduï?
quaàn theå
laø söï thay ñoåi möùc sinh saûn vaø möùc töû Neâu ví duï:SGK
vong cuûa
quaàn theå thoâng qua ba cô cheá

ÔÛ ñoäng vaät khi maät doäNeâu

cao teân ba cô cheá
coù nhöõng thay ñoåi gì?Nhöõng
 thay doåi ñoù coù theå gaây
1.Caïnh tranh laø nhaân toá ñieàu chænh soára nhöõng hieän töôïng gì?
löôïng caù Daãn ñeán keát quaû gì?
theå cuûa quaàn theå Khi maät ñoä quaàn theå
taêng
Khi maät ñoä QT taêng vöôït quaù möùc chòu quaù cao
döïng cuûa Soá löôïng caù theå giaûm
moâi tröôøng thì khoâng moät caù theå naøo coù Ví duï: SGK
theå kieám
ñuû thöùc aên do ñoù söï caïnh tranh giöõa caùc
caù theå
xuaùt hieän laøm cho möùc töû vong taêng Vaät
sinh kí sinh vaø vaät chuû coù
saûn giaûm do ñoù kích thöôùc quaàn theå quan heä vôùi nhau nhö theá
giaûm naøo? Keát quaû? Ñoïc muïc III-2 SGK ñeå traû
Ví duï:söï töï tæa thöa cuûa thöïc vaät Quan heä giöõa vaät aên thòtlôøi
2.Di cö laø nhaân toá dieàu chænh soá löôïng
vaøcaù
con moài? Keát quaû
theå cuûa
quaàn theå

-ÔÛ ñoäng vaät maät ñoä cao taïo ra nhöõng

thay ñoåi veà
caùc daëc ñieåm hình thaùi sinh lí,taäp tính sinh
thaùi
cuûa caùc caù theå
-Nhöõng bieán ñoåi ñoù coù theå gaây ra söï di
cö cuûa Ñoïc muïc III-3 SGK ñeå traû
ñaøn hoaëc moät boä phaän cuûa ñaøn laøm lôøi
kích thöôùc
quaàn theå giaûm
3.Vaät aên thòt,vaät kí sinh,dòch beänh laø
nhöõng nhaân
toá ñieàu chænh soá löôïng caù theå cuûa QT

Quan heä kí sinh- vaät chuû:Vaät kí sinh haàu

nhö
khoâng gieát cheát vaät chuû maø chæ laøm noù
suy yeáu
do ñoù deã bò vaät aên thòt taán coâng
Quan heä giöõa vaät aên thòt vaø con moài:
-Vaät aên thòt laø nhaân toá quan troïng khoáng
cheá kích
thöôùc quaàn theå cuûa con moài
-Con moài laø nhaân toá ñieàu chænh soá löôïng
caù theå
cuûa quaàn theå vaät aên thòt do ñoù taïo neân
traïng thaùi
caân baèng sinh hoïc trong töï nhieân
4.Cuûng coá:Toùm taéc baøi trong khung
-Caâu hoûi traéc nhieäm
Caâu 1:Laø bieán ñoäng theo chu kì muøa:
A.Caù côm ôû bieån Peru coù bieán ñoäng soá löôïng caù
theå theo chu kì laø 10-12 naêm
B.Muoãi taêng soá löôïng vaøo muøa heø
C.Soá löôïng caù theå cuûa loaøi thöïc vaät noåi taêng vaøo
ban ngaøy giaûm vaøo ban ñeâm
D.Chaùy röøng U Minh laøm cho soá löôïng caù theå cuûa
caùc QT sinh vaät giaûm ñoät ngoät
Caâu 2:Laø bieán ñoäng khoâng theo chu kì:
A.Chaùy röøng U Minh
B.Muoãi giaûm soá löôïng vaøo muøa ñoâng
C.Soá löôïng thoû giaûm khi soá meøo röøng taêng
D.Chim di cö vaøo muøa ñoâng
Caâu 3:Bieán ñoäng soá löôïng laø:
A.Söï taêng soâ löôïng caù theå cuûa quaàn theå
B.Söï giaûm soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå
C.Söï taêng vaø giaûm soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå
D.Söï taêng hay giaûm soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå
Caâu 4:Caùc daïng bieán ñoäng soá löôïng;
A.Bieán ñoäng khoâng theo chu kì
B.Bieán ñoäng theo chu kì
C.Bieán ñoäng do söï coá baát thöôøng
D.Bieán ñoäng theo chu kì vaø khoâng theo chu k
Caâu 5:Cô cheá ñieàu chænh soá löôïng caù theå cuûa
quaàn theå
A.Caïnh tranh
B.Di cö
C.Quan heä vaät aên thòt-con moài,vaät chuû-vaät kí sinh
D.Caû A+B+C ñuùng
*Traû lôøi caùc caâu hoûi 1,2,3 SGK.tr227
5.Daën doø :Hoïc baøi vaø tìm hieåu baøi 55:”Khaùi nieäm
quaàn xaõ” ,tìm ví duï,caáu truùc quaàn xaõ
 Tieát: K H A Ù I N IE Ä M V A Ø C A Ù C Ñ A Ë C T R Ö N G C
( Baøi: 55) :
BAÛN CUÛA QUAÀN XAÕ

I. Muïc tieâu :
1. Kieán thöùc :
- Hoïc sinh hieåu khaùi nieäm quaàn xaõ vaø quaàn xaõ laø nôi
toàn taïi vaø tieán hoùa cuûa loaøi
- Hoïc sinh naém ñöôïc caùc ñaëc tröng cô baûn cuûa quaàn xaõ,
vai troø vaø caùc hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa töøng caáu truùc
trong quaàn xaõ
Troïng taâm : Khaùi nieäm quaàn xaõ vaø caùc thaønh phaàn
caáu truùc cuûa quaàn xaõ
2. Kyû naêng :
HS phaân tích ñöôïc quaàn xaõ coù nhöõng thaønh phaàn caáu
truùc naøo vaø vai troø töông öùng cuûa noù
3. Thaùi ñoä :
HS nhaän thöùc khoa hoïc veà taàm quan troïng trong hoaït ñoäng
chöùc naêng cuûa caùc thaønh phaàn caáu truùc quaàn xaõ vôùi vaán
ñeà moâi tröôøng.
II. Phöông phaùp :
Vaán ñaùp neâu vaán ñeà vaø giaûng giaûi
III. Phöông tieän :
- Thaày : Tranh aûnh söu taàm ..
- Troø : Xem baøi tröôùc ôû nhaø vaø traû lôøi caâu hoûi SGK .
IV .Tieán trình tieát daïy :
1. OÅn ñònh lôùp : ( 1ph ) Kieám tra só soá , veä sinh , neà neáp
lôùp hoïc .
2. Kieåm tra baøi cuõ : ( khoâng kieåm tra vì baøi ñaàu chöông)
3. Môû baøi : Loaøi coù theå toàn taïi moät caùch ñoäc laäp ñöôïc
khoâng?
4. Phaùt trieån baøi : ( 35 ph )

Th
ôøi
Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Thaày - Troø
gia
n
GV höôùng daãn HS xem H.55A,
I.Khaùi nieäm: 55B SGK
Quaàn xaõ laø moät taäp hôïp Neâu ví duï cuï theå veà quaàn
caùc quaàn theå sinh vaät khaùc xaõ:
loaøi soáng trong moät khoâng  Quaàn xaõ laø gì?
gian xaùc ñònh ôû ñoù chuùng
coù quan heä chaët cheõ vôùi
nhau vaø vôùi moâi tröôøng ñeå
toàn taïi vaø phaùt trieån oån
ñònh theo thôøi gian.
Th
ôøi
Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Thaày – troø
gia
n
II.Caùc ñaëc tröng cô baûn
cuûa quaàn xaõ:  Möùc ña daïng cuûa quaàn xaõ
1. Tính ña daïng veà loaøi cuûa ñöôïc theå hieän nhö theá naøo?
quaàn xaõ:
- Söï phong phuù hay möùc ñoä ña
daïng veà laoøi cuûa quaàn xaõ laø  Möùc ñoä ña daïng cuûa quaàn
do caùc quaàn xaõ thöôøng khaùc xaõ phuï thuoäc vaøo nhöõng
nhau veà soá löôngï loaøi trong nhaân toá naøo?
sinh caûnh maø chuùng cö truù.
- Möùc ña daïng cuûa quaàn xaõ
phuï thuoäc vaøo caùc nhaân toá:
söï caïnh tranh giöõa caùc laoøi,
moái quan heä con moài – vaät  Haõy cho bieát theá naøo laø
aên thòt, vaø söï thay ñoåi cuûa loaøi öu theá, thöù yeáu, ngaãu
caùc nhaân toá moâi tröôøng voâ nhieân, loaøi chuû choát vaø loaøi
sinh.. ñaëc tröng?
2.Caáu truùc cuûa quaàn xaõ:
a.Soá löôïng caùc nhoùm loaøi:
- Quaàn xaõ goàm 3 nhoùm loaøi:
+ Loaøi öu theá:  Haõy cho bieát moái quan heä
+ Loaøi thöù yeáu: giöõa soá laoøi vaø soá löôïng
+ Loaøi ngaãu nhieân: caù theå cuûa moãi loaøi bieán
Ngoaøi ra coøn coù loaøi chuû ñoäng ra saokhi chuùng cuøng
choát vaø loaøi ñaëc tröng. soáng trong moät sinh caûnh?
- Vai troø soá löôïng cuûa caùc  Giaûi thích khaùi nieäm veà
nhoùm loaøi trong quaàn xaõ ñöôïc taàn suaát xuaát hieän, caùch
theå hieän baèng caùc chæ soá tính doä phong phuù:
raát quan trong:
 Taïi sao kho ñi töø mtj ñaát
+ Taàn suaát xuaát hieän: laø tæ
leân ñænh nuùi cao hay töø maët
soá % cuûa caùc loaøi gaëp trong
ñaát xuoáng vuøng saâu cuûa
caùc ñieåm khaûo saùt so vôùi
ñaïi döông thì soá löôïng loaøi
toång soá caùc ñieåm ñöôïc khaûo
giaûm?
saùt.
+ Ñoä phong phuù laø tæ soá % Haõy giaûi thích moái quan
veà soá caù theå cuûa 1 loaøi naøo heä sinh hoïc cuûa caùc laoøi
ñoù so vôùi toång soá caù theå soáng trong vuøng nhieät ñôùi
cuûa taát caû caùc loaøi trong lòa caêng thaúng hôn so vôùi
quaàn xaõ. nhöõng loaøi soáng ôû vuøng oân
n1 ñôùi? Ví duï?
D= .100  Höôùng daãn traû lôøi leänh
N
trong SGK:
 Theo chöùc naêng cuûa caùc
b.Hoaït ñoäng chöùc naêng nhoùm loaøi, quaàn xaõ goàm
cuûa caùc nhoùm loaøi: maáy loaøi? Haõy neâu roõ chöùc
Theo chöùc naêng, quaàn xaõ sinh naêng cuûa töøng loaøi?
vaät goàm:
+ Sinh vaät töï döôõng:
+ Sinh vaät dò döôõng:

Th
ôøi
Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Thaày – troø
gia
n
c.Söï phaân boá cuûa caùc  Söï phaân boá cuûa caùc loaøi
loaøi trong khoâng gian: trong khoâng gian nhö theá naøo?
Do nhu caàu soáng khaùc nhau,  Nhu caàu aùnh saùng cuûa
caùc loaøi thöôøng phaân boá caùc loaøi caây coù gioáng nhau
trong khoâng gian, taïo neân kieåu hay khoâng? Caây troàng trong
phaân taàng hoaëc nhöõng khu röøng phaân boá nhö theá naøo?
vöïc taäp trung theo chieàu
ngang.

5.Cuûng coá : ( 5ph ) 6.Daën doø : ( 2ph )

- Theá naøo laø quaàn xaõ sinh vaät? Ví duï? - Hoïc sinh
hoïc kyû baøi vaø traû lôøi caâu hoûi SGK
- Neâu caáu truùc vaø hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa töøng thaønh
phaàn caáu truùc ñoù. - Xem tröôùc baøi 56 ôû nhaø
- Heä thoáng caâu hoûi traéc nghieäm( 5 caâu)
BAØI : 56
CAÙC MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA CAÙC LOAØI TRONG QUAÀN
XAÕ

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
Sau khi hoïc xong baøi nayø, hoïc sinh caàn:
- Hieãu vaø neâu ñöôïc caùc moái quan heä hoã trôï vaø quan heä ñoái
khaùng.
- Dieãn giaûi vaø neâu ñöôïc caùc ví duï cho moãi moái quan heä maø
caùc em ñaõ hoïc.
2. Kyõû naêng:
-Kyõ naêng phaân tích keânh hình minh hoaï cho caùc moái quan heä.
- Söu taàm caùc tö lieäu ñeà caäp caùc moái quan heä giöõa caùc
loaøi vaø öùng duïng caùc moái quan heä trong thöïc tieãn.
3. Thaùi ñoä:
- Giaùo duïc hoïc sinh yù thöùc baûo veä caùc loaøi sinh vaät trong töï
nhieân.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Chuaån bò cuûa giaùo vieân:
- Tranh phoùng to caùc hình 56.1, 56.2, 56.3, 56.4, 56.5.
- Phieáu hoïc taäp.
2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh:
- Söu taàm tö lieäu.
- Duïng cuï hoïc taäp.
III. NOÄI DUNG VAØ CAÙC BÖÔÙC LEÂN LÔÙP:
1. OÅn ñònh:
2. Kieåm tra:
-Khaùi nieäm quaàn xaõ sinh vaät. Cho ví duï? Cho bieát söï phaân boá
cuûa caùc loaøi trong quaàn xaõ sinh vaät.?
- Caùc ñaëc tröng veà caáu truùc cuûa quaàn xaõ sinh vaät theo vai
troø soá löôïng vaø hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa caùc nhoùm loaøi?
3. Baøi môùi:
Vaøo baøi: Cuoäc soáng cuûa baát kyø loaøi sinh vaät naøo ñieàu
phaûi tuaân theo nguyeân taéc: “ coù an cö môùi laïc nghieäp” vaø xem
ñoù laø phöông chaâm ñeå toàn taïi. Ñöông nhieân theá giôùi sinh vaät raát
ña daïng vaø cuoäc soáng cuûa chuùng raát phong phuù, coù nhöõng loaøi
cuøng soáng chung trong moät ngoâi nhaø laø ñoâi baïn vaøng cuûa nhau,
cuõng coù nhöõng loaøi khoâng thích nhìn maët nhau. Ñoù khoâng phaûi
laø hieän töôïng ngaãu nhieân maø laø keát quaû cuûa quaù trình tieán
hoaù laâu daøi maø sinh vaät ñaõ gaët haùi ñöôïc. Chuùng ta cuøng tìm
hieåu moái quan heä naày qua noäi dung baøi 56.

Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa

Thaày Troø
Hoûi:Moái quan heä
cuûa caùc loaøi trong
 quaàn xaõ ñöôïc chia Goàm 2 nhoùm:
thaønh maáy nhoùm? -hoäi
Moãi nhoùm goàm sinh
nhöõng moái quan heä -Quan heä hoã trôï-
naøo? hôïp taùc
-coä
ng sinh
-Quan heä ñoùi khaùng
I) Caùc moái quan heä + ÖÙc cheá caûm
hoã trôï. nhieãm
+ Caïnh tranh
+Con moài-vaät
Noäi dung trong phieáu GV: Treo tranh 56.1, aên thòt- vaät chuû-
hoïc taäp 56.2 vaø 56.3 leân vaät kyù sinh.
baûng.
Chia hoïc sinh thaønh 6
nhoùm .Yeâu caàu
hoïc sinh ñoïc SGK keát Hoïc sinh thaûo luaän
hôïp tranh hoaøn nhoùm hoaøn thaønh
thaønh phieáu hoïc phieáu hoïc taäp.
taäp.( phaàn quan heä
hoã trôï).
GV: Yeâu caàu ñaïi
dieän caùc nhoùm leân Ñaïi dieän nhoùm trình
baûng söûa theo noäi baøy.
dung trong phieáu.  nhoùm khaùc boã
Löu yù: GV phaûi yeâu sung
caàu hoïc sinh dieãn
giaûi caùc ví duï neâu
ra minh hoaï cho töøng
moái quan heä vaø
phaân tích keânh hình.
GV: ñieàu chænh, boå
II) Caùc quan heä ñoái sung vaø dieãn giaûi
khaùng. caùc keânh hình.
GV nhaán maïnh: Trong
caùc moái quan heä
hoã trô ít nhaát cuõng
coù moät loaøi nhaän
ñöôïc lôïi, khoâng coù
loaøi naøo bò
haïiquan heä khaéng
khít hôn nöõaï thì caû
Noäi dung tieáp theo hai loaøi ñeàu coù lôïi
trong phieáu hoïc taäp vaø khoâng theå rôøi
nhau.
GV: Treo baûng phuï 1/Quan heä con moài –
ghi caùc ví duï.
1/ Hoå aên thòt thoû vaät aên thòt
2/ Boï xít tieát muøi 2/Quan heä öùc cheá –
hoâi. caûm nhieãm
3/ Luùa vaø coû daïi. 3/Quan heä caïnh tranh
4/ Daây tô hoàng soáng 4/Quan heä vaät chuû –
treân caùc taùn caây vaät kyù sinh
röøng. Moät loaøi soáng bình
Yeâu caàu hoïc sinh thöôøng nhöng gaây
nhaän ra chuùng thuoäc haïi cho nhieàu loaøi
caùc moái quan heä khaùc.
naøo?
-Hoïc sinh cho theâm ví
duï minh hoaï moái
GV: Yeâu caàu hoïc sinh quan heä naøy.
phaân tích ví duï 2.
Ñaëc ñieeûm cuûa quan
heä öùc cheá- caûm
nhieãm? Caùc loaøi tranh giaønh
nhau veà nguoàn soáng
nhö thöùc aên , choå
ôû…
Hoûi: Cho ví duï.
( GV cho hoïc sinh ghi
baøi trong noäi dung
tieáp theo phieáu hoïc
taäp.)
Hoûi: Phaân tích ví duï - Vì caïnh tranh söï
3. Ñaëc ñieåm cuûa phaân ly nhieàu ñaëc
quan heä caïnh tranh? ñieåm giöõa caùc
nhoùm caù theå  hình
thaønh nhieàu oå sinh
Hoûi: Cho ví duï thaùi cuûa töøng loaøi.
GV: Treo 56.4 vaø dieãn
giaûi veà söï caïnh
tranh giöõa loaøi
Paramecium aurelia vaø
Paramecium Caudafum.
Hoûi: Vì sao noùi caïnh
tranh laø nguyeân
nhaân hình thaønh oå
sinh
thaùi khaùc nhau trong
quaàn xaõ?
GV: Cuï theå hoaù caùc
ví duï
+ Caïnh tranh aûnh
höôûng ñeán nôi ôû: Vì caïnh tranh caùc
loaøi soáng treân cao, loaøi phaûi bieán ñoåi
loaøi soáng döôùi veà hình thaùi, ñaëc
thaáp, loaøi ôû taàng tính sinh lyù  do ñoù
maët, loaøi ôû taàng chæ coù nhöõng loaøi
ñaùy. coù öu theá veà caùc
GV: Treo hình 56.5. ñaëc ñieåm treân môùi
+ Caïnh tranh  Söï toàn taïi vaø phaùt
phaân hoaù veà maët trieån höng thònh.
hình thaùi cô theå: loaøi -Moät loaøi söû duïng
chim aên haït to coù loaøi khaùc laøm thöùc
moû to hôn moû chim aên.
aên haït nhoû.
+ Caïnh tranh veà dinh
döôõng  nhieàu loaïi
soáng chung vuøng Khaùc nhau: vaät kyù
nhöng aên nhöõng loaïi sinh nhoû, soá löôïng
thöùc aên khaùc nhau, ñoâng, aên dòch trong
caùch baét moài khaùc cô theå vaät chuû
nhau. hoaëc chaát dinh
Hoûi: Taïi sao noùi caïnh döôõng.
tranh laø moät trong
nhöõng ñoäng löïc chuû
yeáu cuûa tieán hoaù?

Hoûi: Ñaëc ñieåm quan

heä con moài – vaät
aên thòt?

Hoûi: Ñaëc ñieåm quan

heä giöõa vaät chuû –
vaät kyù sinh coù
gioáng quan heä con
moài – vaät aên thòt
khoâng? Khaùc nhau ôû
choå naøo?
Hoûi: Quan con moài –
vaät döõ coù vai troø
quan troïng trong söï
phaân hoaù vaø tieán
hoaù cuûa caùc loaøi.
Lieân heä thöïc teá:
vaän duïng quan heä
sinh vaät aên thòt
hoaëc kyù sinh vaøo
vieäc tieâu dieät
nhöõng loaøi gaây haïi
cho noâng nghieäp vaø
 laâm nghieäp…
GV nhaán maïnh:
_ Quan heä giöõa caùc
loaøi duø laø hoã trôï
hay ñoái khaùng ñeàu
theå hieän raát roû
neùt, coù khi quyeát
lieät
- Ngay trong quan heä
caïnh tranh caùc loaøi
ñeàu coù nhöõng khaû
naêng tieàm aån ñeå
trong nhöõng ñieàu
kieän xaùc ñònh coù
theå chung soáng ñöôïc
vôùi nhau moät caùch
hoaø bình nhö phaân
hoaù moät phaàn oå
sinh thaùi  duy trì söï
caân baèng.
4. Cuûng coá:
+ Ñaëc ñieåm töøng moái quan heä giöõa hai loaøi?
+ Taïi sao noùi caïnh tranh laø moät trong nhöõng ñoäng löïc chuû
yeáu cuûa quaù trình tieán hoaù?
Caâu hoûi traéc nghieäm:
1. Caùc moái quan heä giöõa caùc loaøi trong quaàn xaõ?
A. Quan heä coäng sinh, caùc moái quan heä ñoái khaùng.
B. Quan heä öù cheá – caûm nhieãm, quan heä caïnh tranh.
C. Caùc moái quan heä hoã trôï, caùc moái quan heä ñoái
khaùng.
D. Caùc moái quan heä hoã trôï, quan heä con moài – vaät aên
thòt.
2. Quan heä gaàn guõi giöõa hai loaøi, trong ñoù moät loaøi coù lôïi
coøn loaøi kia khoâng bò thieät haïi gì, cuõng khoâng coù lôïi, ñoù laø
quan heä naøo döôùi ñaây?
A. Kyù sinh. B. Hôïp taùc.
C. Hoäi sinh D. ÖÙc cheá – caûm nhieãm.
3. Ñaëc ñieåm naøo sau ñaây laø khoâng ñuùng?
A. Trong caùc moái quan heä ñoái khaùng, ít nhaát coù moät
loaøi bò haïi.
B. Quan heä hôïp taùc cuøng gioáng nhö quan heä coäng sinh,
hai loaøi cuøng soáng chung vôùi nhau vaø caû hai loaøi cuøng
coù lôïi.
C. Trong caùc moái quan heä hoã t6rôï, ít nhaát coù moät loaøi
höôûng lôïi.
D. Quan heä coäng sinh ñöôïc xem laø nguyeân nhaân hình
thaønh oå sinh thaùi khaùc nhau trong quaàn xaõ.
 4. Meøo  chuoät thuoäc moái quan heä :
A. ÖÙc cheá – caûm nhieãm. B. Caïnh tranh.
C. Hôïp taùc. D. Con moài – vaät aên thòt.
5. Loaøi haûi quyø nhö Stoichactis coù thaân hình ñoà soä nhöõng
xuùc tu ñaày gai ñoäc khoâng chæ laø choã aån naùu maø coøn laø
nôi cung caáp nguoàn thöùc aên chocaù khoang coå. Caù cuõng bieát
haøm ôn quaït nöôùc xua ñi ngoät ngaït cho haûi quyø vaø cuõng
khoâng queân mang phaàn veà cho chuû khi gaëp moâi ngon. Quan
heä giöõa haûi quyø vaø caù laø quan heä.
A. Vaät aên thòt – con moài. B. Kyù sinh.
C. Hoäi sinh. D. Hôïp taùc.
ÑAÙP AÙN : 1. C 2. C 3.D 4. D 5.D
5. Daën doø:
+ Hoïc baøi – traû lôøi caâu hoûi theo SGK.
+Tìm ví duï chöùng minh caùc moái quan heä.
+Xem caùc khaùi nieäm : chuoãi thöùc aên, löôùi thöùc aên vaø
hình thaùp sinh thaùi. Tìm ví duï chöùng minh khaùi nieäm.
ÑAÙP AÙN PHIEÁU HOÏC TAÄP.

Quan heä Ñaëc ñieåm Ví duï

Hoäi sinh Laø quan heä giöõa hai -Phong lan baùm
loaøi trong ñoù moät treân thaân caây
loaøi coù lôïi coøn loaøi goã; caù beù
kia khoâng coù lôïi soáng baùm treân
cuõng khoâng coù haïi caù lôùn.
Hôïp taùc Hôïp taùc laø quan heä - Saùo kieám aên
giöõa caùc loaøi ñeàu treân löng Traâu.
mang laïi lôïi ích cho
Hoã
nhau nhöng khoâng
trôï
baét buoäc
Coäng sinh Hôïp taùc chaët cheû - Coäng sinh giöõa
giöõa hai hay nhieàu vi khuaån lam vaø
loaøi vaø taát caû caùc beøo daâu, vi
loaøi tham gia coäng khuaåncoá ñònh
sinh ñeàu coù lôïi. ñaïm trong noát
saàn caây hoï
ñaäu.
. ÖÙc cheá – caûm Laø moái quan heä moät - Taûo giaùp nôõ
nhieãm loaøi soáng bình hoa gaây ñoäc cho
Ñoái thöôøng nhöng gaây haïi caù.
khaùn cho nhieàu loaøi khaùc. - Toûi tieát chaát
g gaây öù cheá hoaït
ñoäng cuûa vi sinh
vaät
Caïnh tranh Caùc loaøi tranh giaønh - Caây caïnh tranh
nhau nguoàn soáng : nhau ñeå tranh
Thöùc aên , choå ôû  giaønh khoaûng
 phaân ly oå sinh thaùi. khoâng coù nhieàu
aùnh saùng.
- Caïnh tranh giöõa
Cuù vaø Choàn
Con moài – vaät aên Moät loaøi söû duïng -Boø aên coû, Hoå
thòt loaøi khaùc laøm thöùc aên thòt Thoû.
aên. -Caây naép aám
baét ruoài.
Vaät chuû – vaät Moät loaøi soáng nhôø - Giun kyù sinh
kyù sinh. treân cô theå cuûa loaøi trong cô theå
khaùc laáy caùc chaát Ngöôøi.
nuoâi soáng cô theå töø - Daây tô hoàng
loaøi ñoù. taàm göõi soáng
treân caùc taùn
caây.
BAØI : 57
MOÁI QUAN HEÄ DINH DÖÔÕNG

I. MUÏC TIEÂU:
1.Kieán thöùc.
-Caùc khaùi nieäm veà chuoãi hay xích thöùc aên vaø baäc dinh
döôõng, löôùi thöùc aên vaø thaùp sinh thaùi, ñoàng thôøi neâu ñöôïc caùc
ví du ïdeå chöùng minh cho töøng loaïi khaùi nieäm.
-Moái quan heä dinh döôõng laø moät trong nhöõng ñoäng löïc phaân
hoaù vaø tieán hoaù cuûa caùc loaøi, ñoàng thôøi thieát laäp neân traïng
thaùi caân baèng sinh hoïc giöõa caùc loaøi trong quaàn xaõ.
2. Kyõ naêng:
-Quan saùt tranh hình phaùt hieän ra kieán thöùc
-Laøm vieäc theo nhoùm.
3. Thaùi ñoä:
-Caùc nhoùm tích cöïc ñöa ra caùc ví duï veà caùc chuoãi Thöùc aên,
löôùi thöùc aên, thaùp sinh thaùi ñeå cho baøi hoïc phong phuù hôn.
II. PHÖÔNG TIEÄN VAØ PHÖÔNG PHAÙP:
1.Phöông tieän:
-Caùc tranh veõ moái quan heä giöõa caùc loaøi.
-Söû duïng caùc tranh ñeå ñaët caâu hoûi gôïi yù cho baøi giaûng.
2. Phöông phaùp:
-Thaûo luaän nhoùm.
-Hoûi ñaùp.
-Dieãn giaûng.
III. TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
1. Kieåm tra baøi cuû:
+Haõy cho bieát caùc moái quan heä giöõa caùc loaøi trong quaàn xaõ
ñöôïc chia thaønh maáy nhoùm lôùn. Moãi nhoùm goàm nhöõng moái quan
heä naøo?
+Ñöa ra caùc ví duï: meøo – chuoät, daây tô hoàng treân caây, reâu
baùm treân caây, coû daïi – luùa. Cho hoïc sinh xaùc ñònh moái quan heä
giöõa caùc loaøi trong quaàn xaõ.
2. Môû baøi môùi:
+Sau khi hoïc xong baøi 56 chuùng ta ñaõ hieåu, moái quan heä dinh
döôõng cuûa caùc loaøi trong quaàn xaõ naèm trong moái quan heä sinh
hoïc giöõa caùc loaøi, ñaây laø moái quan heä quan troïng. Nhôø noù caùc
loaøi coù cô hoäi phaân hoaù vaø tieán hoaù, noù coøn giuùp cho caùc loaøi
trong quaàn xaõ coù theå thieát laäp ñöôïc traïng thaùi caân baèng. Ñeå
hieåu roõ veà moái quan heä cuûa caùc loaøi naøy hôn chuùng ta cuøng
nhau tìm hieåu baøi 57 : Moái quan heä dinh döôõng.
3. Phaùt trieån baøi môùi:
-Hoaït ñoäng 1:- Neâu ñöôïc khaùi nieäm veà chuoãi thöùc aên, baäc
dinh döôõng.
- Cho ñöôïc ví duï ñeå chöùng minh cho töøng loaïi.

Noäi dung Hoaït ñoäng Hoaït ñoäng Troø

 Thaày
I. Chuoãi thöùc aên vaø +GV ñöa ra caùc ví
baäc dinh döôõng. duï:
1.Chuoãi thöùc aên. 1. CoûSôn
-Chuoãi thöùc aên laø döôngSö töû Hoïc sinh nhìn vaøo
theå hieän moái quan heä 2. CoûChaâu caùc chuoãi thöùc aên .
dinh döôõng cuûa caùc chaáuThaèn -Moãi nhoùm quan saùt
loaøi trong quaàn xaõ, ví duï vaø thoâng tin
laènÑaïi baøng.
trong ñoù loaøi naøy söû SGK.khaùi nieäm
Ñaây laø caùc
duïng moät loaøi khaùc hay chuoãi thöùc aên. chuoãi thöùc aên.
saûn phaåm cuûa noù laøm Chia HS ra laøm 4
thöùc aên, veà phía mình nhoùm.Thaûo luaän
noù laïi laøm thöùc aên cho 2’ khi quan saùt
caùc loaøi keá tieáp. -Caùc nhoùm khaùc boå
vaøo ví duï Khaùi
Ví duï:Coû Saâu ngoeù sung.
nieäm theá naøo laø
soc chuoät ñoàng raén chuoãi thöùc aên.
hoå mang ñaïi baøng. Cho ñaïi dieän moãi
2. Baäc dinh döôõng: nhoùm trình baøy
-Caùc ñôn vò caáu khaùi nieäm, caùc
truùc neân chuoãi thöùc nhoùm khaùc laéng
aên laø caùc baäc dinh nghe boå sung.
döôõng. +GV nhaän xeùt,
-Trong quaàn xaõ, moãi boå sungÑöa ra Moãi nhoùm töï ñöa ra 1
baäc dinh döôõng goàm ví duï veà chuoãi thöùc
khaùi nieäm hoaøn
nhieàu loaøi cuøng ñöùng aên döïa vaøo kieán
chænh.
trong 1 möùc naêng löôïng Cho 1 hoïc sinh thöùc cuûa mình.
hay cuøng söû duïng moät nhaéc laïi khaùi
daïng thöùc aên.. nieäm.
Ví duï: Traâu, Boø, Cöøu. Cho moãi nhoùm
ñöa ra moät ví duï
veà chuoãi thöùc
aên khaùc chuoãi
thöùc aên ñaõ coù
Döïa vaøo lôøi giaûng
trong saùch giaùo
cuûa GV vaø thoâng tin
khoa.
SGKkhaùi nieäm baäc
+GV:Töø ví duï
dinh döôõng.
treân ñoù laø chuoãi
thöùc aên coù 6
Trong quaàn xaõ moãi
thaønh phaàn.Moãi
baäc dinh döôõng goàm
thaønh phaàn laø
nhieàu loaøi.
moät ñôn vò vaø töø
caùc ñôn vò naøy
hình thaønh neân
caùc baäc dinh
döôõng
Hoûi : Baäc dinh
ñöôõng laø gì?

-Trong thieân nhieân coù
hai loaïi chuoãi thöùc aên
cô baûn: chuoãi thöùc aên
khôûi ñaàu baèng sinh vaät
töï döôõng vaø chuoãi
thöùc aên khôûi ñaàu
baèng muøn baû sinh vaät.
+ Sinh vaät töï döôõng
ñoäng vaät aên sinh vaät
töï döôõng ñoäng vaät
aên thòt caùc caáp.
+ Muøn baû sinh vaät
ñoäng vaät aên muøn
baû sinh vaätñoäng vaät
aên thòt caác caáp.
-Chuoãi thöùc aên thöù hai
laø heä quaû cuûa chuoãi
thöùc aên thöù nhaát.
-Hai chuoãi thöùc aên hoaït
ñoäng ñoàng thôøi, song
tuyø nôi tuyø luùc maø
moät trong hai chuoãi trôû
neân öu theá.
Hoûi: Trong quaàn
xaõ, moãi baäc dinh
döôõng goàm
nhieàu loaøi hay Döïa vaøo thoâng tín
chæ moät loaøi? SGK trang 237 ñeå traû
lôøi.
I). Chieàu daøi
chuoãi thöùc aên
treân goàm 6
baäc.Sau coû, saâu -Chuoãi thöù hai laø heä
laø ñoäng vaät aên quaû cuûa chuoãi thöù
coû, taïo neân thöùc nhaát
aên ñoäng vaät
ñaàu tieân cung
caáp cho vaät aên Hoaït ñoäng ñoàng
thòt sô caáp, tieáp thôøi.
tuïc vaät aên thòt sô
caáp laøm thöùc
aên cho ñoäng vaät
thöù caáp .
Hoûi:Trong thieân
nhieân coù maáy
loaïi chuoãi thöùc
aên cô baûn? Ñoù
laø nhöõng chuoãi
naøo?
Hoûi: Trong hai
chuoãi naøy chuoãi Taïi vì do nhöõng chaát
naøo laø heä quaû baøi tieát cuûa ñoäng
cuûa chuoãi naøo? vaät vaø maûnh vuïn
xaùc thöïc vaät thöôøng
Hoûi:Hai chuoãi bò phaân giaûi taïo
thöùc aên naøy neân muøn baû sinh
hoaït ñoäng nhö vaät(pheá lieäu).
theá naøo vôùi
nhau?
Ví duï:Treân ñoàng
coû vaøo muøa
Xuaân Heø, coû doài
daøo, non tô laøm
thöùc aên cho Traâu
Boø vaø caùc loaøi
coân truøng aên
 coû. Vaøo muøa
Ñoâng khí laïnh, coû
caèn coãi, uù vaøng,
chuoãi thöùc aên
khôûi ñaàu baèng
muøn baû sinh vaät
trôû neân öu theá
hôn.

Hoûi:Taïi sao laïi coù

chuoãi thöùc aên
pheá lieäu?YÙ
nghóa cuûa noù nhö
theá naøo trong töï
nhieân?

II). Muøn baû sinh

vaät (pheá
lieäu).Chuoãi ñaàu
laø quan troïng
nhaát coøn chuoãi
thöù hai laø heä
quaû cuûa chuoãi
thöù nhaát vôùi vai
troø thu gom taát
caû naêng löôïng
sau khi ñöôïc sinh
vaät töï döôõng
saûn xuaát ra.

-Hoaït ñoäng 2:Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm löôùi thöùc aên vaø ñöa
ra ñöôïc ví duï minh hoaï.

Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa

Thaày Troø
II. Löôùi thöùc aên: Cho hoïc sinh quan saùt
Löôùi thöùc aên laø hình löôùi thöùc aên +
taäp caùc chuoãi thöùc thoâng tin SGK ñeå traû
aên trong ñoù coù moät lôøi caâu hoûi: Döa vaøo hình + SGK
soá loaøi söû duïng Neâu khaùi nieäm löôùi ñeû neâu khaùi nieäm
nhieàu daïng thöùc aên thöùc aên?Töø ñoù ñöa löôùi thöùc aên.
hoaëc cung caáp thöùc ra ñöôïc caùc ví duï
aên cho nhieàu loaøi theå hieän löôùi thöùc
trôû thaønh ñieåm noái aên trong quaàn xaõ.
caùc kieåu thöùc aên +GV Döïa vaøo hình chæ ra
vôùi nhau. Hoûi:Caùc em coù theå
chæ ra caùc chuoãi
 thöùc aên thöïc vaät Loaøi caøo caøo, raén,
vaø chuoãi thöùc aên chim aên thòt côû
pheá lieäu? nhoû…
Hoûi: Nhöõng loaøi naøo Vì chuùng söû duïng
laø nhöõng loaøi gaén nhieàu daïng thöùc aên
keát caùc chuoãi thöùc hoaëc cung caáp thöùc
aên laïi vôùi nhau?Taïi aên cho nhieàu loaøi.
sao chuùng coù theå Ñoù laø sinh vaät cuoái
laøm ñöôïc ñieàu ñoù? cuøng vaø theo con
Hoûi: Neáu trong ñaát ñöôøng tieâu hoaù.
coøn toàn ñoïng thuoác
tröø saâu laø DDT vaø
chaát naøy coù chöùa
trong saûn phaåm cuûa
thöùc vaät thì loaøi
ñoäng vaät naøo seõ bò
nhieãm DDT naëng
nhaát vaø theo con
ñöôøng naøo?

Hoaït ñoäng 3: Neâu ñöôïc khaùi nieäm thaùp sinh thaùi.

Trình baøy caùc daïng cuûa thaùp sinh thaùi.

Noäi dung Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng cuûa

Thaày Troø
III. Thaùp sinh thaùi. Cho hoïc sinh quan saùt
_Thaùp sinh thaùi ñöôïc hình 57.2 SGK vaø
taïo ra bôûi söï xeáp thoâng tin SGK ñeå traû
choàng lieân tieáp caùc lôøi. Döïa vaøo hình + SGK
baäc dinh döôõng töø Hoûi:Khaùi nieäm thaùp ñeå traû lôøi
thaáp ñeán cao. sinh thaùi?
-Coù 3 daïng thaùp sinh Thaùp sinh thaùi coù
thaùi:Thaùp soá löôïng, nhöõng daïng naøo? Döïa vaøo SGK ñeå traû
Thaùp sinh khoái vaø Thaùp naøo coù daïng lôøi
Thaùp naêng löôïng. chuaån, Thaùp naøo
Trong 3 daïng thaùp thì luoân bieán ñoäng?
thaùp naêng löôïng Thaùp naêng löôïng
luoân coù daïng chuaån luoân coù daïng chuaån
con 2 thaùp coøn laïi vì naêng löôïng vaät
luoân bieán ñoäng. laøm moài bao giôø
cuõng ñuû ñeán dö
thöøa ñeå nuoâi vaät
tieâu thuï mình. Hai
thaùp coøn laïi bieán
ñoäng vì :
+Thaùp soá löôïng do
vaät chuû ít; vaät kyù
sinh ñoâng neân ñaùy
 thaùp nhoû.
+Thaùp sinh khoái: sinh
khoái cuûa vi khuaån,
taûo raát thaáp, sinh
khoái cuûa vaät tieâu
thuï laïi lôùn neân thaùp
khoâng caân ñoái.

IV CUÛNG COÁ:
1. Cho hoïc sinh neâu laïi caùc khaùi nieäm veà chuoãi thöùc aên, löôùi
thöùc aên, baäc dinh döôõng, thaùp sinh thaùi vaø cho ví duï veà caùc loaïi
khaùi nieäm.
2. Cho hoïc sinh laàn löôït traû lôøi caùc caâu hoûi SGK.
V. DAËN DOØø:
-Hoïc baøi 57 vaø laøm baøi taäp.
-Soaïn baøi 58 .
+Neâu khaùi nieäm dieãn theá sinh thaùi.
+Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán dieãn theá cuûa quaàn xaõ
sinh vaät?
+Coù maáy daïng dieãn theá cuûa quaàn xaõ?Tìm hieåu ñaëc
tröng cuûa moãi daïng.

Caâu hoûi traéc nghieäm:

Caâu 1: Chuoãi vaø löôùi thöùc aên bieåu thò moái quan heä naøo sau
ñaây giöõa caùc loaïi sinh vaät trong heä sinh thaùi?
A. Quan heä dinh döôõng giöõa caùc sinh vaät.
B. Quan heä giöõa thöùc vaät vôùi ñoäng vaät aên thöïc vaät.
C. Quan heä giöõa ñoäng vaät aên thòt baäc 1 vôùi ñoäng vaät
aên thòt baäc 2.
D. Quan heä giöõa ñoäng vaät aên thòt vôùi con moài.
Caâu 2: Trong moät heä sinh thaùi chuoåi thöùc aên naøo trong caùc
chuoãi thöùc aên sau cung caáp sinh khoái coù löôïng naêng löôïng cao
nhaát cho con ngöôøi( sinh khoái cuûa thöïc vaät ôû caùc chuoãi laø baèng
nhau)?
A. Thöïc vaät Deâ Ngöôøi.
B. Thöïc vaät Ngöôøi.
C. Thöïc vaät Ñoäng vaät phuø du caù Ngöôøi.
D. Thöïc vaät caù chim Tröùng chim Ngöôøi.
Caâu 3: Trong moät heä sinh thaùi, sinh khoái cuûa moãi baäc dinh
döôõng ñöôïc kyù hieäu baèng caùc chöõ töø A ñeán E. Trong ñoù:
A= 500kg B=600kg C=5000kg D=50kg
E=5kg
Heä sinh thaùi naøo coù chuoåi thöùc aên sau laø coù theå xaûy ra?
A. A B C D B. E D A C
C. E D C B D. C A D E
 Caâu 4:Neáu caû 4 heä sinh thaùi döôùi ñaây ñeàu bò oâ nhieåm
thuyû ngaân vôùi möùc ñoä ngang nhau , con ngöôøi ôû heä sinh thaùi
naøo trong soá 4 heä sinh thaùi ñoù bò nhieãm ñoäc nhieàu nhaát?
A. Taûo ñôn baøo ñoäng vaät phuø du caù Ngöôøi.
B. Taûo ñôn baøo ñoäng vaät phuø du giaùp xaùc caù
chim Ngöôøi
C. Taûo ñôn baøo caù Ngöôøi
D. Taûo ñôn baøo thaân meàm caù Ngöôøi.
Caâu 5: Chuoåi thöùc aên cuûa heä sinh thaùi ôû nöôùc thöôøng daøi
hôn heä sinh thaùi treân caïn vì:
A. Heä sinh thaùi döôùi nöôùc coù ña daïng sinh hoïc cao hôn.
B. Moâi tröôøng nöôùc khoâng bò naêng löôïng saùng maët trôøi
ñoát noùng.
C. Moâi tröôøng nöôùc coù nhieät ñoä oån ñònh.
D. Moâi tröôøng nöôùc giaøu chaát dinh döôõng hôn moâi
tröôøng treân caïn.
 BÀI 58 :DIỄN THẾ SINH THÁI
I.MỤC TIÊU:
- Làm cho học sinh hieåu được khái biện diễn thế sinh thái , xác định
được nguyên nhân dẫn đến diễn thế sinh thái.
- Phân biệt được hai loại diễn thế sinh thái và lấy ví dụ thực tế minh
họa .
- Chứng minh được ý nghĩa to lớn của các quy luật của các diễn thế sinh
thái trong việc hoạch định chiến lược phát triển kinh tế nông – lâm –
ngư nghiệp và khai thác sử dụng hợp lí các nguồn taøi nguyên thiên
nhiên, bảo vệ môi trường.
- Rèn luyện kĩ năng quan sát so sánh.
II.PHƯƠNG PHÁP
Diễn giảng , hỏi đáp , thảo luận nhóm
III.CHUAÅN BÒ
Gv :Hình 41.1, 41.2, 41.3 (SGK)
Hs : xem baøi vaø traû lôøi caâu leänh sgk
IVCÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHÍNH
1.Ổn định
2.Kiểm tra
3.Nội dung bài mới
NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG THẦY TRÒ
I.DIỄN THẾ SINH THÁI - GV cho HS xem H41.1
1.Khái niệm : SGK cô baûn
Laø quaù trình phaùt trieån thay Cho biết đặc điểm , -Hs döïa
theá tuaàn töï cuûa quaàn xaõ thành phần loài của các vaøohình
töø daïng khôûi ñaàu qua caùc giai đoạn ? traû lôøi
daïng trung gian ñeå ñaït ñeán -Song song vôùi quá
quaàn xaõ cuoái cuøng töông trình biến đổi quần xã
ñoái oån ñònh goïi laø quaàn xaõ trong hệ sinh thái là
ñænh cöïc quá trình biến ñổi của -SGK
2. Ví duï : hoïc sinh töï cho ngoại cảnh như khí hậu
thổ nhuỡng độ ẩm -coù 2
-Thế nào là diễn thế nguyeân
II.NGUYEÂN NHAÂN CUÛA sinh thái ? nhaân….
DIEÃN THEÁ SINH THAÙI - Nguyeân nhaân xaõy
-Nguyeân nhaân beân ra dieãn theá sinh thaùi
ngoaøi : do taùc ñoâïng maïnh ?
meõ cuûa ngoaïi caûnh leân
quaàn xaõ . Söï thay ñoåi cuûa
moâi tröôøng vaät lí , khí haäu …
hoaëc caù hoaït ñoäng voâ yù -Coù 2 loaïi
thöùc cuûa con ngöôøi
-Nguyeân nhaân beân trong : -Hs döïa
söï caïnh tranh gai gaét cuûa vaøohình
cacù loaøi trong quaàn xaõ. - Có mấy loại DTST ? traû lôøi
 - Hình 41.1, 41.2 SGK
III. CAÙC LOAÏI DIEÃN THEÁ cô baûn
SINH THAÙI - Em diễn tả khái
1.Dieãn theá nguyeân sinh : quát quá trình
Laø dieãn theá khôûi ñaàu töø diễn thế nguyên
moâi tröôøng chöa coù sinh vaät sinh ?
Ví duï SGK - - Tương tự H41.2
- -Từ môi trường - HS thaûo
trống trơn ( ao mới luaän
2.Dieãn theá thöù sinh : laø đào ) → quần xã
dieãn theá xaûy ra ôû moâi tiên phong ( thöïc
tröôøng maø tröôùc ñaây töøng vaät ñoäng vaät
toàn taïi moät quaàn xaõ, nhöng noåi beøo rong) →
nay ñaõ bò huyû dieät hoaøn giai ñoaïn hoån
toaøn. hôïp ( thöïc vaät ,
Ví duï : SGK ñoâïng vaät baäc
cao , nhö sen , -HS traû lôøi
suùng…) → quaàn
IV NHÖÕNG XU HÖÔÙNG xaõ oån ñònh
BIEÁN ÑOÅI CHÍNH TRONG ( röøng caây cao
QUAÙ TRÌNH DIEÃN THEÁ ÑEÅ to
THIEÁT LAÄP TRAÏNG THAÙI - - Cho HS quan -HS traû lôøi
CAÂN BAÈNG saùt thaûo luaän
Nhöõng bieán ñoåi quan troïng nhoùm hình 58.1
laø : - + Moâ taû quaù
-Sinh khoái ( hay khoái löôïng trình dieãn theá
töùc thôøi ) vaø toång saûn löôïng thöù sinh ?
taêng leân , saûn löôïng sô caáp - + Haõy so saùnh
tinh giaûm. moâi tröôøng
- Hoâ haáp cuûa quaàn xaõ taêng ñaàu tieân vaø
, tæ leä giöõa saûn xuaát vaø keát quaû cuoái
phaân giaûi vaät chaát trong cuøng cuûa hai
quaàn xaõ tieán daàn ñeán quaù trình dieãn
moät . theá thöù sinh
- Tính ña daïng veà loaøi taêng , vôùi dieãn theá
nhöng soá löôïng caù theå cuûa nguyeân sinh ?
moãi loaøi giaûm vaø quan heä - - Cho moät ví duï
sinh hoïc giöõa caùc loaøi trôû khaùc minh hoaï
neân caêng thaúng. hai loaïi dieãn
-Löôùi thöùc aên trôû neân phöùc theá sinh thaùi ?
taïp , chuoãi thöùc aên muøn baõ - -Cho HS quan saùt
höõu cô ngaøy caøng trôû neân thaûo luaän
quan troïng . nhoùm hình 58.2
- Kích thöôùc vaø tuoåi thoï cuûa traû lôøi caâu
caùc loaøi ñeàu taêng leân . leänh SGK .
- Khaû naêng tích luyõ caùc chaát -
dinh döôõng trong quaàn xaõ - -Cho bieát nhöõng
ngaøy moät taêng vaø quaàn xaõ xu höôùng bieán
 söû duïng naêng löôïng ngaøy ñoåi chính trong
moät hoaøn haûo . quaù trình dieãn
theá ñeå thieát
laäp traïng thaùi
caân baèng
V. CUÛNG COÁ
Nhöõng caâu hoûi vaø baøi taäp SGK
VI. DAËN DOØ
Chuaån bò baøi thöïc haønh

BAØI 60 (NC)
HEÄ SINH THAÙI
I. MUÏC TIEÂU:
- Phaùt bieåu ñöôïc ñònh nghóa heä sinh thaùi treân cô sôû phaân
tích 1 soá vd thöc teá
- Xaùc ñònh ñuôc caáu truùc cuûa hst thoâng qua tìm hieåu moái
quan heä giöûa caùc yeáu toá caáu truùc ñeå xaùc ñònh ñöôïc
caùc yeáu toá chöùc naêng
- Phaân bieät ñöôc caùc kieåu hst laáy ñöôc vd minh hoaï
II. phöông phaùp :
-Thaûo luaän, hoûi ñaùp, dieãn giaûng
III. CHUAÅN BÒ:
-Gv: hình 60 sgk, söu taàm hình aûnh caùc hst
- Hs: ñoïc tröùôc baøi vaø traû lôøi caâu leänh sgk.
IV. TIEÁN TRÌNH:
1. OÅn ñònh lôùp
2. Kieåm tra: giôùi thieäu sô löôïc caùc baøi trong chöông 4
3. Noäi dung:
I. Khaùi nieäm: -Gv: cho vd veà 1 caùi ao ôû nhaø em
- Hst laø taäp hôïp Em haõy keå teân caùc quaàn theå
cuûa qx sv vôùi sinh vaät maø em bieát ?
moâi tröôøng voâ - Hs: thöïc vaät, ñoäng vaät, vsv, …..,
sinh cuûa noù, moâi tröôøng
trong ñoù, caùc sv - Gv: dieãn giaûng vaø yeâu caàu hs
töông taùc vôùi cho bieát hst laø gì?
nhau vaø vôùi moâi Taïi sao hst laø 1 heä ñoäng löïc môû?
tröôøng ñeå taïo
neân caùc chu trình
sinh ñòa hoaù vaø
sö bieán ñoåi naêng
löôïng
- Hst laø 1 heä ñoäng
löïc môû, töï ñieàu
chænh. Noù ñöôïc
xemlaø 1 ñôn vò
 caáu truùc hoaøn
chænh cuûa töï
nhieân

II. Caùc thaønh phaàn -GV: em haõy cho bieát trong vd

caáu truùc cuûa hst: treân, ñaâu laø sinh vaät saûn xuaát,
- Sv saûn xuaát: laø sv sinh vaät tieâu thuï, sv phaân giaûi?
coù khaû naêng quan Theá naøo laø sv sx? Sv tieâu thuï, sv
hôïp vaø hoaù toång hôïp phaân giaûi?
taïo neân caùc chaát => hs trình baøi vaø ghi vaøo
- sv tieâu thuï goàm caùc -GV: quan saùt hình 60sgk cho hs
loaøi ñv aên tv, aên thaûo luaän ñoâi 2p : moâ taû laïi
muøn baõ vaø ñv aên quaù trình naêng löôïng truyeàn qua
thòt caùc sv caáu truùc ôû treân?
- Sv phaân giaûi laø caùc -GV: keát luaän boå sung laïi
vsv phaân huyû caùc Hst hang ñoäng hoaëc döôùi bieå
chaát saâu coù phaûi laø hst hoaøn chænh
-Chaát voâ cô: nöôùc, ko?taïi sao?
CO2, O2, nitô, -HS: ko vì thieáu svsx
- Chaát höõu cô:
proâteâin, lipit, vitamin,
………. -GV: coù maáy kieåu hst?
- Caùc yeáu toá khí haäu: -Hs: 2 kieåu: hst töï nhieân vaø hst
aùnh saùng, nhieät ñoä, nhaân taïo
ñoä aåm……. - Gv:yeâu caàu cho hs thaûo luaän
III. CAÙC KIEÅU HST: nhoùm:
1. HST töï nhieân: ñöôïc +Haõy cho vd veà hst töï nhieân
hình thaønh baèng caùc vaø hst nhaân taïo
qui luaät töï nhieân raát +Phaân bieät hst töï nhieân vaø
ña daïng nhö: hst ao hoà, hst nhaân taïo
hoang maïc, röøng möa -Gv: boå sung. Nhaéc nhôû hs haõy
nhieät ñôùi baûo veä toát hst xung quanh chuùng
2. Hst nhaân taïo: do ta ñeå noù ngaøy caøng phaùt trieån,
chính con ngöôøi taïo ra haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng
vd: hst beå caù caûnh, laø toån haïi ñeán hst
hoà chöùa, ñoâ thò,
ñoàng ruoäng

4.Cuûng coá: baèng caâu hoûi trace nghieäm:

Caâu 1: hst ñöôïc coi laø heä thoáng môû bôûi vì :
a. soá löôïng sv trong hst luoân bieán ñoäng
b. goàm caùc quaàn xaõ coù khaû naêng töï cb ko chòu taùc
ñoäng cuûa yeáu toá beân ngoaøi
c. coù söï trao ñoåi vaät caáht vaø naêng löôïng trong noäi boä
quaàn xaõ vaø giöõa quaàn xaõ vôùi sinh caûnh
d. con ngöôøi taùc ñoäng laøm bieán ñoåi hst
Caâu 2: toå chöùc naøo sau ñaây laø hst
 a. caùc loaøi tv ôû ao hoà c. caùc loaøi caù
trong hoà
b. hoà nuoâi caù nöôùc ngoït d. caû a. b, c
Caâu 3: nhöõng sv naøo thuoäc nhoùn svsx ôû ao hoà?
a. tv thuyû sinh b. trung roi vaø truøng ñeá
giaày
c. caùc loaøi caù giaùp xaùc d. caùc loaøi löôõng cö
ven hoà
Caâu 4: ts traùi ñaát ñöôïc coi laø hst lôùn nhaát?
a. vì noù bao goàm taát caû caùc qxsv treân noù vaø laø nôi
soáng cuûa chuùng
b. vì thaønh phaàn caùc loaøi sv treân noù laø lôùn nhaát
c. vì cho ñeán hieän nay caùc haønh tinh khaùc chöa phaùt hieän
coù söï soáng
d. vì noù bao goàm taát caû caùc hst cuûa 5 chaâu coäng laïi
5. Daën doø :
- Hoïc baøi
- Chuaån bò reã caây hoï ñaäu
Baøi 61 – Sinh hoïc 12 –NC

CAÙC CHU TRÌNH SINH ÑÒA HOAÙ TRONG

HEÄ SINH THAÙI
I_ MUÏC TIEÂU
1/ Kieán thöùc
- Moâ taû ñöôïc khaùi nieäm veà chu trình sinh ñòa hoaù vaø nguyeân
nhaân laøm cho vaät chaát quay voøng
- Neâu ñöôïc vai troø cuûa caùc chuoãi vaø xích thöùc aên trong chu
trình sinh ñòa hoaù
- Neâu ñöôïc 4 chu trình vaät chaát chuû yeáu trong SGK
2/ Kó naêng
Phaùt trieån naêng löïc quan saùt, phaân tích, so saùnh, khaùi quaùt
hoaù
3/ Thaùi ñoä
- Yeâu thích nghieân cöùu veà sinh thaùi hoïc
- Naâng cao yù thöùc baûo veä moâi tröøông
II- PHÖÔNG PHAÙP
Vaán ñaùp – dieãn giaûng – thaûo luaän
III- PHÖÔNG TIEÄN
1/ Chuaån bò cuûa GV
Hình 61.1 ñeán 61.6
2/ Chuaån bò cuûa hs
Xem baøi tröôùc ôû nhaø
IV- TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG
1/ Oån ñònh lôùp
2/ Baøi cuõ:
- HST laø gì? cho ví duï.
- Cho bieát thaønh phaàn caáu truùc cuûa HST.
- Coù theå keøm caâu hoûi traéc nghieäm
3/ Baøi môùi

NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG GV HOAÏT ÑOÄNG HS

I- KHAÙI NIEÄM - HS quan saùt hình
61.1 vaø thaûo luaän
- Söï trao ñoåi lieân - Trình baøy doøng - Tham khaûo SGK traû
tuïc cuûa vaät chaát naêng löôïng trong lôøi
giöõa moâi tröôøng vaø HST?
QXSV taïo neân söï - Trình baøy chu trình - Tham khaûo SGK traû
vaän ñoäng cuûa vaät caùc chaát hoùa hoïc lôøi
chaát theo nhöõng trong HST?
voøng troøn haàu nhö - Coù maáy nhoùm chu - Chu trình caùc chaát
kheùp kín ñöôïc goïi laø trình sinh ñòa hoaù? khí vaø chu trình caùc
chu trình sinh ñòa hoaù. Neâu ññ cuûa moãi chaát laéng ñoïng ( hs
- Caùc chu trình vaät nhoùm. neâu tieáp ññ moãi
chaát: chu trình nöôùc, nhoùm )
chu trình cacbon, chu
trình nitô ñaïi dieän cho
chu trình caùc chaát khí
vaø chu trình photpho
ñaïi dieän cho chu trình - Quan saùt hình
caùc chaát laéng ñoïng. - Töø hình 61.2 haïy 61.2 thaûo luaän
II-CHU TRÌNH NÖÔÙC moâ taû chu trình
- Nöôùc möa rôi nöôùc trong töï nhieân.
xuoáng ñaát, moät
phaàn thaám xuoáng
caùc maïch nöôùc
ngaàm, moät phaàn
tích luõy trong soâng , - Con ngöôøi caàn söû
suoái, ao , hoà,… duïng nguoàn nöôùc - Qua nhöõng kieán
- Nöôùc möa trôû laïi nhö theá naøo ñeå baûo thöùc ñaõ hoïc HS coù
baàu khí quyeån döôùi veä nguoàn taøi theå traû lôøi
daïng nöôùc thoâng qua nguyeân naøy?
hoaït ñoäng thoaùt hôi - Daïng cacbon ñi vaøo - CO2
nöôùc cuûa laù caây chu trình laø gì?
vaø boác hôi nöôùc - Chaát höõu cô ñaàu - ôû TV
treân maët ñaát. tieân ñöôïc taïo ra ôû
ñaâu?

III- CHU TRÌNH

CACBON

- Cacbon ñi vaøo chu - Baèng söï hieåu bieát

trình döôùi daïng cabon Nguyeân nhaân gaây HS coù theå traû lôøi.
ñioâxit ( CO2) . neân hieäu öùng nhaø - Quan saùt hình 61.4
- TV laáy CO2 ñeå taïo kính? - NH4+ vaø NO3-
ra chaát höõu cô ñaàu - Baèng con ñöôøng
tieân thoâng qua QH. - TV haáp thuï CO2 vaät lí, hoùa hoïc vaø
- Khi söû duïng vaø döôùi daïng naøo? sinh hoïc trong ñoù con
phaân huûy caùc hôïp - nitraùt ñöôïc hình ñöôøng sinh hoïc ñoùng
chaát chöùa cacbon, SV thaønh baèng con vai troø quan troïng
traû laïi CO2 vaø nöôùc ñöôøng naøo? neâu con nhaát.
cho moâi tröôøng ñöôøng quan troïng - HS trình baøy
- Noàng ñoä khí CO2 nhaát.
trong baàu khí quyeån
ñang taêng gaây hieäu - Trình baøy chu
öùng nhaø kính vaø trình nitô?
nhieàu thieân tai treân - Ngöôøi ta thöôøng
traùi ñaát. duøng caùc caây hoï
IV- CHU TRÌNH NITÔ Ñaäu vì VK noát s62n
soáng coäng sinh vôùi
- Ñeå caûi taïo ñaát caây hoï Ñaäu coù khaû
ngheøo ñaïm, ngöôøi ta naêng coá ñònh nitô.
- Baèng con ñöôøng thöôøng duøng nhöõng - Quan saùt hình 61.6
vaät lí, hoùa hoïc vaø caây naøo ñaàu tieân ? - PO43-
sinh hoïc, nitô keát hôïp vì sao?
vôùi oâxi vaø hidroâ - Moâ taû chu trình.
taïo neân goác NH4+
vaø NO3- cung caáp cho - Photpho tham gia
ñaát, nöôùc. vaøo chu trình döôøi
- NH4+ vaø NO3- ñöôïc daïng naøo?
TV haáp thuï, ÑV aên - Moâ taû chu trình
TV. photpho?
- Söï phaân giaûi caùc
chaát chöùa nitô nhôø
vaøo caùc nhoùm VK
khaùc nhau.

V- CHU TRÌNH
PHOTPHO
Photpho tham gia vaøo
chu trình caùc chaát
laéng ñoïng döôùi
daïng khôûi ñaàu laø
photphat hoaø tan
3-
( PO4 )
- sau khi tham gia vaøo
chu trình , phaàn lôùn
photpho laéng ñoïng
xuoáng ñaùy bieån
saâu, taïm thôøi thoaùt
khoûi chu trình.

4/Cuûng coá
- Haõy cho bieát khaùi nieäm chu trình vaät chaát trong HST
- Haõy moâ taû chu trình cac bon.
- Caâu hoûi traéc nghieäm boå sung hoaëc caâu hoûi traéc nghieäm
cuoái baøi.,
5/Daën doø
Hoïc baøi vaø traû lôøi caâu hoûi trong SGK
Xem baøi tieáp theo
 Chöông IV: HEÄ SINH THAÙI, SINH QUYEÅN VAØ SINH THAÙI HOÏC
VÔÙI QUAÛN LÍ TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN

Baøi 62: DOØNG NAÊNG LÖÔÏNG TRONG HEÄ SINH THAÙI

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Moâ taû ñöôïc naêng löôïng ñi vaøo heä sinh thaùi.
- Neâu ñöôïc khaùi nieäm veà hieäu suaát sinh thaùi vaø
nhöõng nguyeân taéc xaây döïng thaùp naêng löôïng.
- Phaân bieät ñöôïc söï khaùc nhau giöõa caùc khaùi nieäm
veà saûn löôïng sinh vaät sô caáp vaø saûn löôïng sinh vaät
thöù caáp.
2. Kyõ naêng:
- phaùt trieån naêng löïc quan saùt, phaân tích, so saùnh,
khaùi quaùt hoaù.
3. Thaùi ñoä:
Vaän duïng kieán thöùc ñeå naâng cao yù thöùc baûo veä
moâi tröôøng.
II. PHÖÔNG TIEÄN:
1. Chuaån bò cuûa giaùo vieân:
Hình 62.1 vaø 62.2
2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh:
Xem laïi kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan vaø phaàn lieân
quan ñeán chuoãi thöùc aên.
III. PHÖÔNG PHAÙP:
Hoûi ñaùp – dieãn giaûng – thaûo luaän
IV. TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
1. OÅn ñònh lôùp: kieåm tra sæ soá
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
Vaøo baøi: Giôùi thieäu vôùi hoïc sinh veà naêng löôïng vaø cho hoïc
sinh bieát naêng löôïng laø nguoàn goác cho moïi söï soáng treân Traùi
Ñaát.
Noäi dung- thôøi gian Hoaït ñoäng cuûa Hoaït ñoäng
giaùo vieân cuûa HS
I. Söï bieán ñoåi cuûa naêng
löôïng trong heä sinh thaùi: Phoå aùnh saùng chieáu
Caùc heä sinh thaùi (HST) xuoáng haønh tinh goàm HS tham khaûo
toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc nhöõng daûi chuû yeáu SGK ñeå traû lôøi.
laø nhôø naêng löôïng töø Maët naøo?
Trôøi. Naêng löôïng cho QH Cho bieát tæ leä % cuûa
chieám khoaûng 50% toång böùc caùc chuøm tia hoàng
xaï, chuû yeáu taäp trung ôû daûi ngoaïi, töû ngoaïi vaø
aùnh saùng nhìn thaáy. aùnh saùng traéng trong
Naêng löôïng trong HST ñi theo phoå aùnh saùng tôùi
doøng qua chuoãi thöùc aên. Do maët ñaát?
vaäy, naêng löôïng chæ ñöôïc Caây xanh coù theå
 sinh vaät söû duïng 1 laàn.
Khi chuyeån töø baäc dinh
döôõng thaáp leân baäc dinh
döôõng cao lieàn keà trong
chuoãi thöùc aên, naêng löôïng
trung bình maát ñi tôùi 90%. Do
ñoù chuoãi thöùc aên khoâng
keùo daøi.
Hieäu suaát sinh thaùi laø tæ
leä phaàn traêm giöõa naêng
löôïng ñöôïc tích tuï ôû moät baäc
dinh döôõng naøo ñoù so vôùi
naêng löôïng ñöôïc tích tuï ôû
moät baäc dinh döôõng baát kì
ôû tröôùc noù.
II. Saûn löôïng sinh vaät sô caáp:
Saûn löôïng sinh vaät sô caáp
ñöôïc caùc sinh vaät saûn
xuaát( caây xanh vaø taûo) taïo
neân trong quang hôïp.
III. Saûn löôïng sinh vaät thöù
caáp:
Saûn löôïng sinh vaät thöù caáp
ñöôïc hình thaønh bôûi caùc sinh
vaät dò döôõng, chuû yeáu laø
ñoäng vaät.
ñoàng hoaù ñöôïc loaïi
aùnh saùng naøo vaø noù HS tham khaûo
chieám bao nhieâu % ? SGK traû lôøi vaø
lôùp boå sung
Döïa vaøo hình 62.1 SGK hoaøn thieän
caùc em coù theå chæ ra kieán thöùc.
naêng löôïng bieán ñoåi
nhö theá naøo trong HST?
Tæ leä thaát thoaùt
naêng löôïng xaûy ra nhö
theá naøo khi naêng
löôïng ñi qua moãi baäc
dinh döôõng trong HST?
Töø ñoù, em hieåu theá
naøo laø hieäu suaát sinh
thaùi?
Nguyeân nhaân naøo
daãn ñeán söï thaát
thoaùt naêng löôïng trong HS tham khaûo
HST? SGK phaàn II ñeå
traû lôøi.
Sinh vaät naøo taïo ra
saûn löôïng sinh vaät sô
caáp?
Ngöôøi ta chia khaùi
nieäm saûn löôïng sinh
vaät sô caáp thaønh HS tham khaûo
maáy loaïi? YÙ nghóa SGK ñeå traû lôøi.
cuûa moãi loaïi laø gì?
Theá naøo laø saûn
löôïng sinh vaät thöù
caáp? Sinh vaät naøo taïo
ra saûn löôïng sinh vaät
thöù caáp?

4. Cuûng coá:
-Traû lôøi nhöõng caâu hoûi cuoái baøi.
-Trong chaên nuoâi ngöôøi ta thöôøng nuoâi nhöõng nhoùm
sinh vaät thuoäc baäc dinh döôõng naøo laø coù lôïi veà maët
naêng löôïng? Cho ví duï vaø giaûi thích?
5. Daën doø:
Xem laïi kieán thöùc coù lieân quan ñeán sinh quyeån vaø
cho bieát:
Khaùi nieäm sinh quyeån?
Theá naøo laø khu sinh hoïc?
Ngaøy soaïn:
BAØI 63. SINH QUYEÅN
I.MUÏC TIEÂU:
1.Kieán thöùc:
-HS hieåu khaùi nieäm sinh quyeån .
-Hieåu vaø dieãn giaûi ñöôïc khaùi nieäm veà caùc khu sinh hoïc; naém caùc ñaëc tröng
cô baûn nhaát cuûa töøng khu sinh hoïc.
2.Kyõ naêng:
Reøn kó naêng phaân tích, quan saùt, moâ taû,…
3.Thaùi ñoä:
Giaùo duïc tình yeâu thieân nhieân, yù thöùc baûo veä söï ña daïng, phong phuù cuûa
thieân nhieân.
II.PHÖÔNG PHAÙP:
Thaûo luaän, hoûi ñaùp.
III.PHÖÔNG TIEÄN:
1.Giaùo vieân: Hình aûnh caùc khu sinh hoïc treân caïn vaø döôùi nöôùc, söu taàm
caùc tranh aûnh khaùc lieân quan.
2.Hoïc sinh: Xem vaø chuaån bò baøi ôû nhaø, xem laïi baøi heä sinh thaùi.
IV.TIEÁN TRÌNH BAØI GIAÛNG:
1.OÅn ñònh- Kieåm tra:
-Nhöõng nguyeân nhaân chính naøo gaây ra söï thaát thoaùt naêng löôïng trong heä
sinh thaùi?
-Cho bieát khaùi nieäm veà saûn löôïng SV sô caáp vaø thöù caáp.
2.Môû baøi:
Heä sinh thaùi laø gì?VD veà 1 soá HST treân caïn vaø döôùi nöôùc?-> Taäp hôïp caùc
heä sinh thaùi vaø caùc nhaân toá moâi tröôøng-> sinh quyeån
3.Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG
NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG THAÀY
TROØ
*Töø phaàn môû baøi, GV *HS naém khaùi
I.KHAÙI NIEÄM: keát hôïp hoûi ñaùp: nieäm HST
(SGK) -Toaøn boä SV vaø moâi -> Neâu
tröôøng voâ sinh treân ñöôïc :”Toaøn boä….”
Traùi Ñaát naøy coù theå Laø 1 HSTkhoång loà
ñöôïc xem laø 1 heä sinh ñöôïc taäp hôïp töø
thaùi ñöôïc khoâng? Noù caùc HST treân caïn
khaùc vôùi HST coû, HST vaø döôùi nöôùc-
II.CAÙC KHU SINH HOÏC CHÍNH röøng, HST ao hoà….nhö >HST treân caïn vaø
TREÂN TRAÙI ÑAÁT: theá naøo? döôùi nöôùc chæ laø
*Khu sinh hoïc(bioâm): laø caùc -> Knieäm sinh quyeån? nhöõng boä phaän ,
heä ST raát lôùn ñaëc tröng cho ñaát *GV hoûi ñaùp: ñôn vò caáu truùc
ñai vaø khí haäu cuûa vuøng ñoù. -Cho bieát moâi tröôøng cuûa sinh quyeån.
1.Caùc khu sinh hoïc treân caïn: vaät lí treân beà maët
a.Ñoàng reâu(Tundra): haønh tinh coù ñoàng ->HS: Caùc khu vöïc
-Phaân boá: ñai vieàn rìa baéc Chaâu nhaát khoâng? Söï khaùc khaùc nhau veà ñaëc
AÙ, Baéc Mó, baêng giaù quanh nhau nhö theá naøo? ñieåm ñòa chaát, khí
naêm, ñaát ngheøo,… -ÑK quan troïng naøo taùc haäu,…->taùc ñoäng
-TV: reâu, ñòa y, coû boâng. ñoäng ñeán söï phaân boá ñeán söï phaân boá
-ÑV: gaáu traéng Baéc Cöïc, tuaàn vaø phaùt trieån cuûa caùc vaø phaùt trieån cuûa
loäc,…. thaûmTV treân haønh tinh? thaûm TV.
b.Röøng laù kim phöông ->Khaùi nieäm khu sinh
baéc(Taiga): hoïc?
-Phaân boá: naèm keà phía nam ->KN khu sinh
ñoàng reâu (Xibeâri), muøa ñoâng hoïc(SGK).
daøi, heø ngaén.
-TV: caây laù kim *HÑ 1: Tìm hieåu caùc khu
-ÑV: thoû, linh miu, soùi, gaáu,.. sinh hoïc chính.
c.Röøng laù roäng ruïng theo -Yeâu caàu nhoùm HS *HS naém noäi dung
muøa vaø röøng hoãn taïp oân thaûo luaän ñeå hoaøn yeâu caàu, nghieân
ñôùi Baéc Baùn Caàu: thaønh noäi dung sau: cöùu thoâng tin SGK.
-Phaân boá: vuøng oân ñôùi +Keå teân caùc khu sinh -Taäp trung nhoùm
-TV: caây thöôøng xanh vaø nhieàu hoïc chính. TL, ghi cheùp….
caây laù roäng ruïng laù theo muøa. +Moãi khu sinh hoïc neâu
-ÑV: khaù ña daïng, khoâng coù loaøi caùc ñaëc ñieåm ñaëc
naøo chieám öu theá. tröng veà ñòa chaát, khí
d.Röøng aåm thöôøng xanh haäu, heä TV vaø ÑV. -Trình baøy vaø
nhieät ñôùi: -Thôøi gian: 8 phuùt. thuyeát minh, nhaän
-Phaân boá: ôû nhieät ñôùi xích ñaïo. -Trình baøy treân baûng xeùt, boå sung,…
-TV: thaûm TV phaân taàng; nhieàu phuï.
caây cao, taùn heïp, caây daây leo -GV cho caùc nhoùm TL,
thaân goã; caây hoï Luùa kích thöôùc giaùm saùt, cho trình baøy
lôùn; nhieàu caây coù quaû moïc saûn phaåm( coù theå yeâu
quanh thaân, nhieàu caây soáng bì caàu 1 nhoùm tbaøy ñaëc
sinh, kí sinh, khí sinh… tröng cuûa 1 khu sinh hoïc.
-ÑV: ÑV lôùn( voi, gaáu, hoå baùo,…),
coân truøng ña daïng
->Röøng möa nhieät ñôùi laø laù -HS ghi laïi toùm taét
phoåi xanh cuûa haønh tinh, caùc noäi dung cuûa
hieän nay bò suy giaûm maïnh do -GV choát yù töøng noäi baøi.
khai thaùc quaù möùc. dung keát hôïp giôùi thieäu -> ÑK thích hôïp cho
2.Caùc khu sinh hoïc döôùi tranh, hoûi ñaùp: heä TV, ÑV phaùt
nöôùc: +Taïi sao röøng möa nhieät trieån ña daïng, tình
a.Khu sinh hoïc nöôùc ngoït: ñôùi ñöôïc xem laø laù traïng khai thaùc
-Goàm soâng suoái, hoà, ñaàm,… phoåi xanh cuûa haønh quaù möùc hieän
-Ñ,TV khaù ña daïng: caù, giaùp xaùc tinh? Tình traïng hieän nay? nay,….
lôùn, thaân meàm,… -Ñaëc ñieåm cuûa theàm
b.Khu sinh hoïc nöôùc maën: luïc ñòa? -Neâu vai troø, vò trí
-Goàm ñaàm phaù, vònh noâng ven -Vai troø cuûa Bieån Ñoâng chieán löôïc cuûa
bôø, bieån vaø ñaïi döông, heä Ñ,TV nöôùc ta trong phaùt trieån Bieån Ñoâng nöôùc ta
ña daïng. kinh teá, xaõ hoäi? trong phaùt trieån
-Bieån vaø ñaïi döông ñöôïc chia ->Tieàm naêng vaø thöïc kinh teá, xaõ hoäi.
thaønh nhieàu vuøng vôùi nhöõng traïng?
ñieàu kieän moâi tröôøng vaø nguoàn ->GV lieân heä giaùo duïc
lôïi SV khaùc nhau. Theàm luïc ñòa vaø giôùi thieäu noäi dung
ñoùng vai troø quan troïng nhaát lieân quan ôû baøi tieáp
trong ñôøi soáng con ngöôøi hieän theo.
nay. ->Tieåu keát: noäi dung
->Bieån Ñoâng ñoùng vai troø chieán baøi.
löôïc trong söï phaùt trieån kinh teá,
xaõ hoäi cuûa nöôùc ta.
4.Cuûng coá:
-Sinh quyeån laø gì? Sinh quyeån khaùc vôùi HST nhö theá naøo?
-Theá naøo laø khu sinh hoïc? Keå teân caùc khu sinh hoïc chính treân caïn theo thöù töï
töø phía Baéc xuoáng phía Nam Traùi Ñaát?
5.Daën doø:
-HS hoïc baøi, traû lôøi caùc caâu hoûi cuoái baøi ôû SGK vaø vôû baøi taäp, söu taàm
tranh aûnh veà caùc khu sinh hoïc treân caïn vaø döôùi nöôùc.
-Chuaån bò baøi 64:
+Lieät keâ caùc daïng taøi nguyeân vónh cöõu, TN taùi sinh, TN khoâng taùi sinh?
+Tình hình khai thaùc, söû duïng TN hieän nay nhö theá naøo?
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM:
1.Sinh quyeån laø gì?
A.Taäp hôïp SV treân Traùi Ñaát hoaït ñoäng nhö 1 theå thoáng nhaát.
B.Taäp hôïp SV vaø caùc nhaân toá moâi tröôøng voâ sinh treân Traùi Ñaát
hoaït ñoäng nhö 1 heä sinh thaùi lôùn nhaát.
C.Taäp hôïp caùc SV khaùc loaøi soáng trong 1 khoâng gian xaùc ñònh.
D.Taäp hôïp cuûa quaàn xaõ SV vôùi moâi tröôøng voâ sinh cuûa noù.
2.Moãi khu sinh hoïc ñaëc tröng bôûi nhöõng yeáu toá naøo?
A.Heä ÑV vaø TV B.Thaûm thöïc vaät,
C.Ñieàu kieän ñaát ñai, khí haäu vaø heä TV, ÑV, D.ÑK ñòa lí, ñòa chaát,
thoå nhöôõng, khí haäu.
3.Taïi sao noùi röøng möa nhieät ñôùi laø laù phoåi xanh cuûa haønh tinh?
A.Vì ÑK khí haäu, ñaát ñai thuaän lôïi cho heä TV, ÑV phaùt trieån ña daïng,
B.Vì phaân boá nôi coù nhieät ñoä cao, löôïng möa nhieàu,
C.Vì ñaây laø nôi con ngöôøi coù theå khai thaùc toái ña,
D.Vì dieän tích röøng lôùn nhaát.
4.Saép xeáp caùc khu sinh hoïc chính treân caïn theo thöù töï töø phía Baéc
xuoáng phía Nam Traùi Ñaát?
A.Ñoàng reâu – Röøng laù kim phöông Baéc – Röøng laù roäng oân ñôùi.–
Röøng möa nhieät ñôùi
B. Röøng laù kim phöông Baéc– Ñoàng reâu – Röøng möa nhieät ñôùi – Röøng laù roäng
oân ñôùi.
C.Röøng möa nhieät ñôùi – Röøng laù roäng oân ñôùi - Ñoàng reâu – Röøng laù kim
phöông Baéc
D.Ñoàng reâu – Röøng laù kim phöông Baéc – Röøng möa nhieät ñôùi – Röøng laù roäng
oân ñôùi.
5.Sinh quyeån khaùc vôùi heä sinh thaùi nhö theá naøo?
A.Sinh quyeån goàm taäp hôïp SV vaø caùc nhaân toá moâi tröôøng voâ sinh treân Traùi
Ñaát.
B.Sinh quyeån coù taäp hôïp SV phong phuù vaø ña daïng hôn HST.
C.Sinh quyeån coù côõ lôùn nhaát vaø ña daïng nhaát, HST treân caïn vaø
döôùi nöôùc chæ laø nhöõng boä phaän, nhöõng ñôn vò caáu truùc cuûa sinh
quyeån.
D.Trong sinh quyeån luoân coù caùc chu trình sinh – ñòa- hoaù dieãn ra.
 BAØI 64 (NC) : SINH THAÙI HOÏC VAØ VIEÄC QUAÛN LYÙ TAØI
NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN
oooOooo
I.Muïc tieâu baøi hoïc:
-Neâu ñöôïc cô sôû sinh thaùi hoïc trong vieäc quaûn lí vaø khai thaùc taøi
nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng
-Neâu ñöôïc caùc daïng cuûa taøi nguyeân vaø phaân bieät ñöôïc söï khaùc
nhau cô baûn giöõa chuùng
-Neâu ñöôïc taùc ñoäng cuûa con ngöôøi leân söï suy giaûm taøi nguyeân
thieân nhieân vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng
-Neâu ñöôïc moät soá giaûi phaùp chính trong khai thaùc hôïp lí taøi
nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng cho phaùt trieån beàn vöõng
II.Chuaån bò:
Giaùo vieân:Hình aûnh, tranh veõ taâp trung vaøo caùc chuû ñeà: Haäu
quaû cuûa chaët phaù, ñoát röøng, luõ luït, raùc thaûi, khoùi coâng nghieäp..
Hoïc sinh:Chuaån bò baøi tröôùc
III.Tiến trình baøi giảng
A.OÅn ñònh lôùp_kieåm dieän
B.Kieåm tra baøi cuû
Noäi dung kieåm tra Toàn taïi
1.Sinh quyeån? ………………………………………
2.Haõy moâ taû caùc ñaëc tröng cuûa ………………………………………
moät trong caùc khu sinh hoïc treân caïn ………………………………………
ñaõ hoïc? ………………………………………
…………
C.Giaûng baøi môùi
Thôøi
gian
NOÄI DUNG LÖU BAÛNG HOÏAT ÑOÄNG DAÏY HOÏC
THAÀY TROØ
I.Caùc dang taøi nguyeân
thieân nhieân vaø söï khai +Taøi nguyeân -naêng löôïng
thaùc cuûa con ngöôøi vónh cöõu? maët trôøi,ñiaï
-Taøi nguyeân thieân nhieân nhieät , gioù…
ñöôïc chia thaønh 3 nhoùm +Taøi nguyeân -ñaát , nöôùc,
lôùn: taùi sinh ? sinh vaät..
+Taøi nguyeân vónh cöõu: -khoaùn saûn
naêng löôïng maët trôøi,ñiaï +Taøi nguyeân vaø phi khoùan
nhieät , gioù… khoâng taùi sinh? saûn
+Taøi nguyeân taùi sinh :ñaát ,
nöôùc, sinh vaät..
+Taøi nguyeân khoâng taùi
sinh: khoaùn saûn vaø phi
khoùan saûn
-Töø khi ra ñôøi con ngöôøi ñaõ
bieát khai thaùc caùc daïng taøi
nguyeân thieân nhieân, gaàn
ñaây toác ñoä khai thaùc vaø
söï can thieäp cuûa con ngöôøi
Tröõ löôïng Tröõ löôïng
vaøo thieân nhieân ngaøy moät
khoaùng saûn khoaùng saûn
gia taêng, laøm thieân nhieân
trong töông lai giaûm ñi nhanh
bieán ñoåi saâu saéc
döôùi taùc ñoäng choùng  moät
1.Söï suy thoaùi caùc daïng cuûa con ngöôøi? soá nguyeân
taøi nguyeân thieân nhieân lieäu coù tröõ
-Con ngöôøi khai thaùc quaù löôïng thaáp coù
nhieàu caùc daïng taøi nguyeân nguy cô caïn
khoâng taùi sinh( Saét, kieät
nhoâm , ñoàng , chì , than ñaù,
daàu moû…)cho phaùt trieån
kinh teá tröõ löôïng khoaùng
saûn giaûm ñi nhanh choùng  Nguyeân
Chaët phaù
moät soá nguyeân lieäu coù nhaânñaát
röøng, chaên
tröõ löôïng thaáp coù nguy cô troáng , ñoài troïc
thaû gia suùc
caïn kieät vaø naïn hoang
quaù möùc,
-Caùc daïng taøi nguyeân taùi maïc hoaø ngaøy
töôùi tieâu
sinh nhö ñaát , röøng ñang bò caøng môû
khoâng hôïp lí,
suy thoaùi nghieâm troïng roäng?
coâng ngieäp
-Chaët phaù röøng, chaên thaû hoaù vaø ñoâ
gia suùc quaù möùc, töôùi tieâu thò hoaù
khoâng hôïp lí, coâng ngieäp
hoaù vaø ñoâ thò hoaùÑaát
troáng , ñoài troïc vaø naïn
hoang maïc hoaø ngaøy caøng
môû roäng Nguyeân nhaân
Khai thaùc thuyû saûøn ñaõ cuaû hieän -Hoaït ñoäng
vöôït quaù möùc cho pheùp töôïng oâ nhieãm cuûa con ngöôøi
nhieàu loaøi bò tieâu dieät, bò khoâng khí , thaûi vaøo khí
suy giaûm( Ngoïc trai , haûi taêng hieäu öùng quyeån quaù
saâm , ñoài moài…) ña daïng nhaø kính, choïc nhieàu khí thaûi
sinh hoïc bò toån thaát ngaøy thuûng taàng coâng nghieäp,
moät lôùn oâzoân, gaây nhaát laø CO2
2. OÂ nhieãm moâi tröôøng möa axit, khoùi trong khi dieän
-Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi muø quang tích röøng vaø
thaûi vaøo khí quyeån quaù hoaù..? caùc raïn san
nhieàu khí thaûi coâng nghieäp, hoâ bò thu heïp
nhaát laø CO2 trong khi dieän
tích röøng vaø caùc raïn san
hoâ bò thu heïpoâ nhieãm
khoâng khí  taêng hieäu öùng
nhaø kính, choïc thuûng taàng Tìm caùc soá
Ví duï minh hoa leäu thoáng keâ
oâzoân, gaây möa axit, khoùi cho möùc soáng
muø quang hoaù.. aûnh huôûng minh hoaï cho
cheânh leäch baøi hoïc
lôùn ñeán khí haäu , thôøi tieát, giöõa caùc nöôùc
naêng suaá`t vaät nuoâi ,caây phaùt trieån vaø
troàng vaø söùc khoeû con caùc nöôùc chö a
ngöôøi phaùt trieån
Ñaát vaø nöôùc coøn nhö
thuøng raùc khoång loà chöùc
taát caû caùc chaát thaûi loûng
 vaø raén, nhieàu maàm beänh
vaø caùc chaát phoùng xaï töø
moïi nguoàn
3. Con ngöôøi laøm suy
giaûm chính cuoäc soáng
cuûa mình
-Chaát löôïng cuoäc soâng cuûa
con ngöôøi raát cheânh leäch caán phaûi bieát
giöõa caùc nöôùc khaùc nhau. Höôùng giaûi quaûn lí vaø
Hieän taïi daân soá thuoäïc quyeát vaán ñeà khai thaùc taøi
caùc nöôùc phaùt trieån soáng thöïc tieån nguyeân moät
khaù sung tuùc,trong khi ¾ muoán naâng caùch hôïp lí,
daân soá ôû caùc nöôùc ñang cao ñôøi soáng, baûo toàn ña
phaùt trieån coøn phaûi soáng con ngöôøi phaûi daïng sinh hoïc ,
quaù khoù khaên vôùi gaàn 1 khai thaùc taøi baûo veä söï
tæ ngöôøi khoâng ñuû aên, nguyeân, phaùt trong saïch cuûa
100 trieäu ngöôøi bò soát reùt, trieån kinh teá, moâi tröôøng
haøng traêm trieäu ngöôøi bò nhöng laïi gaây
nhieãm HIV_AIDS, 1,4 trieäu suy giaûm taøi
ngöôøi thieáu nöôùc sinh nguyeân, oâ
hoaït… nhieåm moâi
-Coâng nghieäp hoaù vaø tröôøng, taùc
noâng nghieäp hoaù ñaõ ñeå ñoäng tieâu cöïc
laïi cho moâi tröôøng nhieàu ñeán ñôøi soáng?
chaát thaûi ñoäc haïi nhö
caùc kim loaïi naëng, thuoác
tröø saâu, dieät coû, caùc chaát
phoùng xaï… gaây beänh nan y
cho loaøi ngöôøi
II.Vaán ñeà quaûn lí taøi
nguyeân cho phaùt trieån
beàn vöõng
-Thöïc teá muoán naâng cao
ñôøi soáng, con ngöôøi phaûi
khai thaùc taøi nguyeân, phaùt
trieån kinh teá, nhöng laïi gaây
suy giaûm taøi nguyeân, oâ
nhieåm moâi tröôøng, taùc
ñoäng tieâu cöïc ñeán ñôøi
soáng caán phaûi bieát
quaûn lí vaø khai thaùc taøi
nguyeân moät caùch hôïp lí,
baûo toàn ña daïng sinh hoïc ,
baûo veä söï trong saïch cuûa
moâi tröôøng
D.Cuûng coá baøi
1. Haõy phaân bieát caùc daïng taøi nguyeân taùi sinh vaø khoâng taùi sinh
2.Söï suy giaûm dieän tích röøng ñöa ñeán haäu quaû sinh thaùi to lôùn naøo?
3.OÂ nhieãm khoâng khí gaây nhöõng haäu quaû to lôùn naøo?
4. Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu naøo maø con ngöôøi caàn phaûi thöïc hieän cho
söï phaùt trieån beàn vöõng
E.Höôùùng daãn veà nhaø.
Hoaøn thaønh caùc phieáu hoïc taäp trang 267,268,269 270 SGK