Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Đề cương Nguyên lý hệ điều hành

K57C – CNTT
www.K57C.com
Câu 1: Hãy trình bày sự phân loại theo nguyên lý hoạt động của hệ điều hành. Hệ
điều hành được phát triển theo hướng nào, cho biết sự tiến hóa của các hệ điều
hành. Hệ điều hành MSDOS và Windows 98, 2000, XP được xếp vào loại hệ điều
hành nào.

Phân loại hệ điều hành theo nguyên lý hoạt động:

Hệ thống xử lý theo lô:
- Hệ thống xử lý theo lô đơn giản – Batch Systems.
- Hệ thống xử lý theo lô đa chương – Multiprogrammed Batch Systems
(Hệ thống đa chương – Multiprograming System)
Hệ thống chia sẻ thời gian – TimeSharing Systems hay còn gọi là
Multitasking – đa nhiệm.
Hệ thống song song – Parallel Systems
Hệ thống phân tán – Distributed Systems.
Hệ thống xử lý thời gian thực – Realtime Systems.

Hệ điều hành được phát triển theo hướng:

Mainframe OS (Hệ điều hành cho các máy tính lớn).
Server OS (Hệ điều hành cho các máy chủ).
Multiprocessor OS (Hệ điều hành cho máy nhiều CPU)
PC OS (Hệ điều hành cho máy tính cá nhân).
Real-time OS (Hệ điều hành thời gian thực dành cho các máy chuyên biệt)
Embedded OS (Hệ điều hành nhúng: Hệ điều hành dành cho máy, thiết bị
kỹ thuật số hỗ trợ cá nhân – PDA, thiết bị di động, thiết bị truy cập không
dây…)
Smart Card OS (Hệ điều hành cho các thẻ chip)

Sự tiến hóa của các hệ điều hành:

Các hệ điều hành được phát triển song song với sự phát triển của máy tính điện tử.
Ban đầu, các hệ điều hành làm việc theo phương pháp trọn gói, sau đó được bổ
sung thêm các tính năng có thể đáp ứng được nhu cầu công việc của người sử
dụng và sự phát triển của hệ thống máy tính.
Với thế hệ máy tính thứ nhất (1945 – 1955) thì không có hệ điều hành.
Các chương trình đều viết trong ngôn ngữ máy và đưa vào máy bằng cách nối dây
trên các bảng cắm nối (plugboard). Không có sự phân biệt giữa chương trình của
người sử dụng và chương trình điều khiển.
Thế hệ máy tính thứ 2 (1955 – 1965): Tốc độ, bộ nhớ của máy tính tăng
lên. Thông tin nhập vào máy qua bìa đục lỗ (punched card) hoặc băng. Từ thế hệ

wWw.K57C.cOm 1
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

này bắt đầu có hệ điều hành, lúc này chỉ là các HDH đơn chương trình, mỗi lúc chỉ
cho phép thực hiện một chương trình của người sử dụng. Đây là loại hệ điều hành
xử lý theo lô đơn giản.
(Trong chế độ sử lý theo lô, nhiệm vụ xử lý (JOB) là một hoặc nhiều công việc
liên hoàn. Các JOB của nhiều công việc được sắp xếp liên tiếp nhau. Hệ điều hành
xử lý theo lô đơn giản nhằm loại trừ thời gian chết của CPU khi chuyển tiếp giữa
các công đoạn trong một công việc là nét chủ đạo của hệ điều hành đối với các
máy tính thế hệ 2.)
Thế hệ máy tính thứ 3 (1965 – 1980): các máy tính xây dựng với công
nghệ mạch tích hợp. Chế độ bộ nhớ ảo được đưa vào bắt đầu từ thế hệ này.
Cải tiến quan trọng ở thế hệ này là chế độ đa chương trình (Multi-program). Chế
độ đa chương trình nhằm song song hóa các thiết bị ngoại vi để tận dụng thời gian
CPU, trong chế độ này nhiều chương trình cùng được nạp vào trong bộ nhớ. Hệ
điều hành đa chương trình sử dụng cơ chế đa chương và Spooling (Simultaneous
Peripheral Operation On Line – nghĩa là thao tác ngoại vi đồng thời theo kiểu
thường trực).
Hệ điều hành chia sẻ thời gian (Time Sharing) xuất hiện thay thế được
những bất tiện khi xử lý các chương trình có thứ tự ưu tiên trong cơ chế đa
chương. Vì tính năng cùng tiến triển giúp cho nhiều nhiệm vụ có thể thực hiện một
cách có ý nghĩa mà hệ điều hành có cơ chế phân chia thời gian còn gọi là hệ điều
hành đa nhiệm (Multi-task). Nói đúng hơn, phân chia thời gian là cách thức để
thực hiện chế độ đa nhiệm trên các máy tính chỉ có một bộ xử lý. Do nhu cầu phục
vụ nhiều người dùng nên xuất hiện cơ chế đa người dùng, một hệ thống đa người
dùng (Multi-users) đương nhiên phải là hệ thống đa nhiệm, tuy nhiên nếu chỉ có
một người dùng người ta cũng thực hiện chế độ đa nhiệm. Điểm khác nhau giữa
một hệ thống đa nhiệm và một hệ thống nhiều người sử dụng là vấn đề quản lý
giao tiếp với nhiều người sử dụng ở nhiều trạm cuối (terminal) có thể từ xa.
Thế hệ máy tính thừ 4 (1980 đến hiện tại): xuất hiện hệ điều hành cho
máy tính cá nhân (PC OS) và hệ điều hành của các máy tính lớn (mini và
mainframe OS). PC OS lúc này là DOS, WINDOWS, MAC/OS. Mini và
mainframe OS chủ yếu là UNIX.

Phân loại theo nguyên lý hoạt động thì hệ điều hành MSDOS được xếp vào loại
hệ điều hành xử lý theo lô đơn giản, đơn người sử dụng.
Windows 98, 2000, XP: là hệ điều hành chia sẻ thời gian, đa nhiệm, đa người sử
dụng.

Câu 2: Mô tả các thành phần hệ thống cơ bản của hệ điều hành. Nêu các chương
trình hệ thống của hệ điều hành windows có chức năng quản lí bộ nhớ trong, bộ
nhớ phụ.

Các thành phần của hệ điều hành (Gồm 8 thành phần cơ bản sau):
Quản lý tiến trình,
Quản lý bộ nhớ chính,

wWw.K57C.cOm 2
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Quản lý bộ nhớ phụ,

Quản lý hệ thống nhập xuất,
Quản lý hệ thống tập tin,
Hệ thống bảo vệ,
Hệ thống cơ chế dòng lệnh.
Trong đó:
Quản lý tiến trình
Một chương trình không thực hiện được gì cả nếu như nó không được CPU
thi hành. Một tiến trình là một chương trình đang được thi hành, nhưng ý nghĩa
của nó còn rộng hơn. Một công việc theo lô là một tiến trình. Một chương trình
người dùng chia xẻ thời gian là một tiến trình, một công việc của hệ thống như
soopling xuất ra máy in cũng l à một tiến trình.
Một tiến trình phải sử dụng tài nguyên như thời gian sử dụng CPU, bộ nhớ,
tập tin, các thiết bị nhập xuất để hoàn tất công việc của nó. Các tài nguyên này
được cung cấp khi tiến trình được tạo hay trong quá trình thi hành. Khi tiến trình
được tạo, nó sử dụng rất nhiều tài nguyên vật lý và luận lý.cũng như một số khởi
tạo dữ liệu nhập. Ví dụ, khảo sát tiến trình hiển thị trạng thái của tập tin lên màn
hình. Đầu vào của tiến trình là tên tập tin, và tiến trình sẽ thực hiện những chỉ thị
thích hợp, thực hiện lời gọi hệ thống để nhận được những thông tin mong muốn và
hiển thị nó lên màn hình. Khi tiến trình kết thúc, hệ điều hành sẽ tái tạo lại các tài
nguyên có thể được dùng lại..
Một tiến trình là hoạt động (active) hoàn toàn-ngược lại với một tập tin trên
đĩa là thụ động (passive)-với một bộ đếm chương trình cho biết lệnh kế tiếp được
thi hành.Việc thi hành được thực hiện theo cơ chế tuần tự , CPU sẽ thi hành từ
lệnh đầu đến lệnh cuối.
Một tiến trình được coi là một đơn vị làm việc của hệ thố ng. Một hệ thống
có thể có nhiều tiến trình cùng lúc , trong đó một số tiến trình là của hệ điều hành,
một số tiến trình là của người sử dụng. các tiến trình này có thể diễn ra đồng thời.

Vai trò của hệ điều hành trong việc quản lý tiến trình là :
Tạo và hủy các tiến trình của người sử dụng và của hệ thống.
Ngưng và thực hiện lại một tiến trình.
Cung cấp cơ chế đồng bộ tiến trình.
Cung cấp cách thông tin giữa các tiến trình.
Cung cấp cơ chế kiểm soát deadlock

Quản lý bộ nhớ chính:

Trong hệ thống máy tính hiện đại, bộ nhớ chính là trung tâm của các thao
tác, xử lý. Bộ nhớ chính có thể xem như một mảng kiểu byte hay kiểu word. Mỗi
phần tử đều có địa chỉ. Đó là nơi lưu dữ liệu được CPU truy xuất một cách nhanh
chóng so với các thiết bị nhập/xuất. CPU đọc những chỉ thị từ bộ nhớ chính. Các
thiết bị nhập/xuất cài đặt cơ chế DMA cũng đọc và ghi dữ liệu trong bộ nhớ chính.
Thông thường bộ nhớ chính chứa các thiết bị mà CPU có thể định vị trực tiếp. Ví

wWw.K57C.cOm 3
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

dụ CPU truy xuất dữ liệu từ đĩa, những dữ liệu này được chuyển vào bộ nhớ qua
lời gọi hệ thống nhập/xuất.
Một chương trình muốn thi hành trước hết phải được ánh xạ thành địa chỉ
tuyệt đối và nạp vào bộ nhớ chính.Khi chương trình thi hành, hệ thống truy xuất
các chỉ thị và dữ liệu của chương trình trong bộ nhớ chính. Ngay cả khi tiến trình
kết thúc, dữ liệu vẫn còn trong bộ nhớ cho đến khi một tiến trình khác được ghi
chồng lên.
Để tối ưu hóa quá trình hoạt động của CPU và tốc độ của máy tính, một số
tiến trình được lưu giữ trong bộ nhớ. Có rất nhiều kế hoạch quản trị bộ nhớ do có
nhiều ứng dụng bộ nhớ khác nhau và hiệu quả của các thuật toán phụ thuộc vào
tùy tình huống cụ thể. Lựa chọn một thuật toán cho một hệ thống được mô tả trước
phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đặc biệt là phần cứng của hệ thống.
Hệ điều hành có những vai trò như sau trong việc quản lý bộ nhớ chính:
Lưu giữ thông tin về các vị trí trong bộ nhớ đã được sử dụng và ai sử dụng.
Quyết định tiến trình nào được nạp vào bộ nhớ chính, khi bộ nhớ đã có thể
dùng được.
Cấp phát và thu hồi bộ nhớ khi cần thiết.

Quản lý bộ nhớ phụ :

Mục tiêu chính của hệ thống máy tính là thi hành chương trình. Những
chương trình với dữ liệu truy xuất của chúng phải được đặt trong bộ nhớ chính
trong suốt quá trình thi hành. Nhưng bộ nhớ chính quá nhỏ để có thể lưu giữ mọi
dữ liệu và chương trình, ngoài ra dữ liệu sẽ mất khi không còn được cung cấp
năng lượng. Hệ thống máy tính ngày nay cung cấp hệ thống lưu trữ phụ. Đa số các
máy tính đều dùng đĩa để lưu trữ cả chương trình và dữ liệu. Hầu như tất cả
chương trình : chương trình dịch, hợp ngữ, thủ tục, trình soạn thảo, định dạng...
đều được lưu trữ trên đĩa cho tới khi nó được thực hiện, nạp vào trong bộ nhớ
chính và cũng sử dụng đĩa để chứa dữ liệu và kết quả xử lý. Vì vậy một bộ quản lý
hệ thống đĩa rất quan trọng cho hệ thống máy tính.

Vai trò của hệ điều hành trong việc quản lý đĩa:

Quản lý vùng trống trên đĩa.
Định vị lưu trữ.
Lập lịch cho đĩa.
Vì hệ thống đĩa được sử dụng thường xuyên, nên nó phải được dùng hiệu quả.Tốc
độ của toàn bộ hệ thống tuỳ thuộc rất nhiều vào tốc độ truy xuất đĩa.

Quản lý hệ thống nhập xuất:

Một trong những mục tiêu của hệ điều hành là che dấu những đặc thù của các thiết
bị phần cứng đối với người sử dụng thay vào đó là một lớp thân thiện hơn, người
sử dụng dể thao tác hơn. Một hệ thống nhập/xuất bao gồm:
Hệ thống buffer caching.
Giao tiếp điều khiển thiết bị (device drivers) tổng quát.

wWw.K57C.cOm 4
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Bộ điều khiển cho các thiết bị phần cứng.

Chỉ có device driver mới hiểu đến cấu trúc đặc thù của thiết bị mà nó mô tả.

Quản lý hệ thống tập tin:

Hệ thống quản lý tập tin là thành phần rõ ràng nhất trong hệ điều hành.
Máy tính có thể lưu trữ thông tin trong nhiều dạng thiết bị vật lý khác nhau: băng
từ, đĩa từ, đĩa quang, ... Mỗi dạng có những đặc thù riêng về mặt tổ chức vật lý.
Mỗi thiết bị có một bộ kiểm soát như bộ điều khiển đĩa (disk driver) và có những
tính chất riêng. Những tính chất này là tốc độ, khả năng lưu trữ, tốc độ truyền dữ
liệu và cách truy xuất.
Để cho việc sử dụng hệ thống máy tính thuận tiện, hệ điều hành cung cấp
một cái nhìn logic đồng nhất về hệ thống lưu trữ thông tin. Hệ điều hành định
nghĩa một đơn vị lưu trữ logic là tập tin. Hệ điều hành tạo một ánh xạ từ tập tin
đến vùng thông tin trên đĩa và truy xuất những tập tin này thông qua thiết bị lưu
trữ.
Một tập tin là một tập hợp những thông tin do người tạo ra nó xác định.
Thông thường một tập tin đại diện cho một chương trình và dữ liệu. Dữ liệu của
tập tin có thể là số, là ký tự, hay ký số. Tập tin thường có dạng tự do, như tập tin
văn bản, nhị phân ...(là tập tin chứa dãy các bit).

Vai trò của hệ điều hành trong việc quản lý tập tin:
Tạo và xoá một tập tin.
Tạo và xoá một thư mục.
Hỗ trợ các thao tác trên tập tin và thư mục.
Ánh xạ tập tin trên hệ thống lưu trữ phụ.
Backup tập tin trên các thiết bị lưu trữ.

Hệ thống bảo vệ:

Trong một hệ thống nhiều người sử dụng và cho phép nhiều tiến trình diễn
ra đồng thời, các tiến trình phải được bảo vệ đối với những hoạt động khác. Do đó,
hệ thống cung cấp cơ chế để đảm bảo rằng tập tin, bộ nhớ, CPU, và những tài
nguyên khác chỉ được truy xuất bởi những tiến trình có quyền. Ví dụ, bộ nhớ đảm
bảo rằng tiến trình chỉ được thi hành trong phạm vi địa chỉ của nó. Bộ thời gian
đảm bảo rằng không có tiến trình nào độc chiếm CPU. Cuối cùng các thiết bị
ngoại vi cũng được bảo vệ.
Hệ thống bảo vệ là một cơ chế kiểm soát quá trình truy xuất của chương
trình, tiến trình, hoặc người sử dụng với tài nguyên của hệ thống. Cơ chế này cũng
cung cấp cách thức để mô tả lại mức độ kiểm soát.
Hệ thống bảo vệ cũng làm tăng độ an toàn khi kiểm tra lỗi trong giao tiếp giữa
những hệ thống nhỏ bên trong.

Hệ thống cơ chế dòng lệnh:

Một trong những phần quan trọng của chương trình hệ thống trong một hệ
điều hành là cơ chế dòng lệnh, đó là giao tiếp giữa người sử dụng và hệ điều hành.

wWw.K57C.cOm 5
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Một số hệ điều hành đặt cơ chế dòng lệnh bên trong hạt nhân, số khác như
MS-DOS và UNIX thì xem hệ điều hành như là một chương trình đặc biệt, được
thi hành khi các công việc bắt đầu hoặc khi người sử dụng login lần đầu tiên.
Các lệnh đưa vào hệ điều hành thông qua bộ điều khiển lệnh. Trong các hệ thống
chia xẻ thời gian một chương trình có thể đọc và thông dịch các lệnh điều khiển
được thực hiện một cách tự động. Chương trình này thường được gọi là bộ thông
dịch điều khiển card, cơ chế dòng lệnh hoặc Shell. Chức năng của nó rất đơn giản
đó là lấy lệnh kế tiếp và thi hành.
Mỗi hệ điều hành sẽ có những giao tiếp khác nhau, dạng đơn giản theo cơ
chế dòng lệnh, dạng thân thiện với người sử dụng như giao diện của Macintosh có
các biểu tượng, cửa sổ thao tác dùng chuột.
Các lệnh có quan hệ với việc tạo và quản lý các tiến trình, kiểm soát nhập
xuất, quản lý bộ lưu trữ phụ, quản lý bộ nhớ chính, truy xuất hệ thống tập tin và cơ
chế bảo vệ.

Các chương trình hệ thống của hệ điều hành windows có chức năng quản lí
bộ nhớ trong, bộ nhớ phụ:
Quản lý bộ nhớ là một trong những nhiệm vụ quan trọng và phức tạp nhất
của hệ điều hành. Bộ phận quản lý bộ nhớ xem bộ nhớ chính như là một tài
nguyên của hệ thống dùng để cấp phát và chia sẻ cho nhiều tiến trình đang ở trong
trạng thái active. Các hệ điều hành đều mong muốn có nhiều hơ n các tiến trình
trên bộ nhớ chính. Công cụ cơ bản của quản lý bộ nhớ là sự phân trang (paging) và
sự phân đoạn (segmentation). Với sự phân trang mỗi tiến trình được chia thành
nhiều phần nhỏ có quan hệ với nhau, với kích thước của trang là cố định. Sự phâ n
đoạn cung cấp cho chương trình người sử dụng các khối nhớ có kích thước khác
nhau. Hệ điều hành cũng có thể kết hợp giữa phân trang và phân đoạn để có được
một chiến lược quản lý bộ nhớ linh hoạt hơn.

Câu 3: (Mô tả
sơ đồ, chức năng và quan hệ giữa các mođun.)
Quá trình khởi động máy tính. Hệ điều hành thực sự nắm quyền kiểm soát máy
tính ở giai đoạn nào? Trình bày cách thức tổ chức hoạt động giữa CPU và các
thiết bị I/O

a) Lược đồ cơ bản về tổ chức hoạt động của phần cứng máy tính
- Các thiết bị kết nối với nhau bằng các đường bus.
- Một hoặc nhiều CPU, thiết bị điều khiển kết nối thông qua đường truyền
chung cùng truy nhập đến bộ nhớ được chia sẻ.
- Sự thực hiện đồng thời của CPU và các thiết bị dẫn đến cạnh tranh sử
dụng bộ nhớ
- Màn hình sử dụng bộ nhớ thông qua card đồ hoạ
- Bàn phím, chuột, máy in thô ng qua các bản mạch điều khiển để sử dụng
bộ nhớ.
- CPU trực tiếp sử dụng bộ nhớ.

wWw.K57C.cOm 6
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

b) Quá trinh khởi động máy tính:

- Bootstrap program được nạp tại thời điểm bật máy (BIOS).Kiểm tra các
thành phần của máy tính. Quá trình này gọi là POST – Power Of Selt
Test. POST kiểm tra các thiết bị bộ nhớ, bo mạch chính, card màn hình,
ổ mềm, ổ cứng, bàn phím, chuột... xem chúng có sẵn sàng làm việc
không?
- Khởi động tất cả các bộ phận của hệ thống.
- Nạp hạt nhân của hệ điều hành và thực thi. (BIOS chuyển giao quyền
điều khiển cho hệ điều hành.)
- Các chức năng lưu trữ cơ bản được lưu trứ trong ROM hoặc EPROM
được gọi là phần sụn (firmware).

c) Hệ điều hành thực sự nắm quyền kiểm soát máy tính khi nạp hạt nhân của
hệ điều hành và thực thi .

d) Cách thức tổ chức hoạt động của CPU và các thiết bị I/O:
- Thiết bị I/O và CPU có thể thực hiện đồng thời.
- Mỗi bộ phận điều khiển thiết bị đảm nhận một thiết bị riêng biệt.
- Mỗi thiết bị điều khiển có một bộ đệm (buffer) cục bộ.
- CPU chuyển dữ liệu từ (đến) bộ nhớ chính đến (từ) bộ đệm cục bộ.
- I/O chuyển dữ liệu từ thiết bị đến bộ đệm cục bộ của bộ điều khiển .
- Bộ điều khiển thiết bị báo cho CPU biết để CPU dừng hoạt động và
phục vụ cho nó bằng một interrupt (ngắt).

Câu 4: Hãy mô tả hoạt động của ngắt (interrupt ), các phương pháp điều khiển
ngắt (sơ đồ mô tả điều khiển đồng bộ và không đồng bộ) và giải thích về sơ đồ và
ý nghĩa của bảng các trạng thái của thiết bị I/O.

wWw.K57C.cOm 7
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Định nghĩa: Ngắt (interrupt) là hiện tượng tạm ngừng thực hiện 1 tiến trình để
chuyển sang thực hiện 1 tiến trình khác khi có 1 sự kiện xảy ra trong hệ thống tính
toán.

Hoạt động của ngắt:

- Lưu đặc trưng của ngắt (xác định chương trình con xử lý ngắt là chương
trình được gọi đến khi có dấu hiệu ngắt phát sinh).
- Lưu trạng thái của tiến trình bị ngắt.
- Ngắt chuyển điều khiển đến 1 chương trình con xử lý ngắt thông qua
vectơ ngắt (là vectơ chứa địa chỉ của các chương trình con xử lý ngắt).
- Thực hiện chương trình con xử lý ngắt .
- Phục hồi lại tiến trình bị ngắt và phục vụ tiếp.
 HĐH không trực tiếp xử lý ngắt

Phương pháp điều khiển ngắt:

)

Đồng bộ (synchronous): Sau khi I/O bắt đầu, điều khiển (quyền kiểm soát) được
chuyển tới chương trình của người sử dụng chỉ khi I/O đó hoàn thành.
- Yêu cầu I/O đc đưa ra, chương trình của người sử dụng chờ dấu hiệu
ngắt I/O hoàn thành. CPU sẽ trong trạng thái chờ cho đến khi có một
ngắt tiếp.
- Mỗi thời điểm chỉ có 1 yêu cầu I/O được giải quyết, ko xử lý đồng thời.
- Không có sự chồng chéo trong xử lý I/O.

wWw.K57C.cOm 8
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

 như vậy: tiến trình đang chạy, nếu gặp ngắt thì dừng lại, k xử lý nữa để nhận tín
hiệu từ I/O. I/O hoàn thành thì tiến trình lại chạy tiếp. Các tiến trình chờ được xử
lý xếp hàng thành dòng đợi.

Không đồng bộ (asynchronous): Sau khi I/O bắt đầu, điều khiển được chuyển tới
chương trình của người sử dụng mà không chờ I/O hoàn thành.
- System call là một yêu cầu của user chuyển tới hệ điều hành đòi hỏi đáp
ứng I/O.
- I/O không đồng bộ cho phép I/O đồng thời.
 như vậy: khi tiến trình đang chạy, HĐH vẫn có thể nhận I/O bên ngoài mà
không cần dừng vì có nhiều luồng (thread) để xử lý các ngắt khác nhau.

Bảng trạng thái (device-status table) chứa các entry của mỗi thiết bị I/O ghi
kiểu, địa chỉ và trạng thái. (bảng xem trong slide)
Hệ điều hành tra cứu vào bảng thiết bị I/O để xác định trạng thái thiết bị và sửa đổi
bảng nhập vào bao gồm thêm thông tin ngắt I/O mới.
Sơ đồ:

Câu 5: Giải thích lược đồ các thiết bị lưu trữ, phân tích nguyên lý hoạt động và
đặc tính của từng loại thiết bị lưu trữ?
Trình bày nguyên lý và hoạt động của kỹ thuật caching?

wWw.K57C.cOm 9
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Lược đồ các thiết bị lưu trữ

Giải thích lược đồ

Từ trên xuống dung lượng lưu trữ tăng dần còn tốc độ xử lý giảm dần.
⌂ Registers: thanh ghi.
⌂ Cache: bộ nhớ đệm.
⌂ Main memory: bộ nhớ chính.
⌂ Electronic disk: bộ nhớ thứ cấp
⌂ Magnetic disk: đĩa từ
⌂ Optical disk: đĩa quang
⌂ Magnetic tapes: băng từ

Nguyên lý hoạt động và đặc tính của từng loại:

⌂ Registers:
- Nguyên lý hoạt động -> dữ liệu được chuyển từ bộ nhớ chính vào các
thanh ghi, tính toán trên chúng, sau đó chuyển kết quả vào bộ nhớ
chính.
- Đặc tính: tốc độ truy xuât nhanh, bộ nhớ dung lượng nhỏ

wWw.K57C.cOm 10
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

⌂ Cache:
- Nguyên lý hoạt động -> khi 1 chương trình cần truy xuất dữ liệu từ ổ
đĩa: đầu tiên bộ nhớ cache được kiểm tra
Nếu có, dữ liệu được lấy trực tiếp từ cache.
Không có, dữ liệu đc sao tới cache và đc sử dụng.
- Đặc tính: tốc độ truy xuất nhanh, bộ nhớ dung lượng nhỏ
⌂ Main memory:
- Nguyên lý hoạt động: ->khi CPU thực thi 1 chỉ thị trước tiên nó đọc các
chỉ thị từ bộ nhớ và nạp vào bộ nhớ chính sau đó nó đọc và viết dữ liệu
từ bộ nhớ chính trong chu kỳ lấy dữ liệu.
- Đặc tính: tốc độ truy xuất nhanh CPU có thể truy xuất trực tiếp, bộ nhớ
dung lượng lớn.
⌂ Electronic disk:
- Nguyên lý hoạt đông ->theo cơ chế đọc ghi dữ liệu nhanh chóng bằng
một tập hợp các phần tử từ hóa trên các đĩa quay.
- Đặc tính: tốc độ truy xuất trung bình là thiết bị lưu trữ mở rộng cung
cấp khả năng lưu trữ lớn và lâu dài.
⌂ Magnetic disk:
- Nguyên lý hoạt động ->theo cơ chế di chuyển đầu đọc (ghi) đến trực
tiếp vị trí lưu trữ dữ liệu.
- Đặc tính: kim loại cứng hoặc khối phủ các vật liệu ghi từ tính tốc độ
truy xuất chậm, Khả năng lưu trữ lớn.
⌂ Optical disk:
- Nguyên lý hoạt động ->đọc ghi dữ liệu trên nguyên tắc quang học, dùng
tia sáng laser.
- Đặc tính: lưu trữ dữ liệu dạng số dùng phương tiện quang học để lưu
thông tin tốc độ truy xuất chậm, khả năng lưu trữ lớn.
⌂ Magnetic tapes:
- Nguyên lý hoạt động ->theo cơ chế đọc ghi tuần tự phải đợi để băng từ
quay đến phần cần đọc hoặc ghi dữ liêu.
- Đặc tính: dải nhựa tổng hợp hẹp đc phủ các vật liệu ghi từ tính, tốc độ
truy xuât chậm, lưu trữ lớn, đc sử dụng rộng rãi.

Caching: kỹ thuật làm tăng tốc độ xử lý của hệ thống bằng cách:

Thực hiện copy thông tin tới thiết bị nhớ nhanh hơn để tăng tốc độ xử lý
của hệ thống.
Giữ lại các dữ liệu mới được truy nhập trong thiết bị tốc độ cao đó.
Yêu cầu: dữ liệu phải được lưu trữ đồng bộ trong nhiều mực hệ thống
nhớ để nhất quán (consistent).
Vì dung lượng cach có hạn, yêu cầu có sự quản lý cach (cache
management) để tăng hiệu năng.

wWw.K57C.cOm 11
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Đọc để hiểu bản chất

// Cache là tên gọi của bộ nhớ đệm – nơi lưu trữ các dữ liệu nằm chờ các ứng
dụng hay phần cứng xử lý. Mục đích của nó là để tăng tốc độ xử lý (có sẵn xài liền
không cần tốn thời gian đi lùng sục tìm kéo về). việc truy xuất 1 byte dữ liệu trong
bộ nhớ RAM có thể nhanh hơn hàng ngàn lần nếu truy xuất từ một ổ đĩa cứng.
Nói một cách bài bản, cache là một cơ chế lưu trữ tốc độ cao đặc biệt. Nó có thể
là một vùng lưu trữ của bộ nhớ chính hay một thiết bị lưu trữ tốc độ cao độc
lập.Có hai dạng lưu trữ cache được dùng phổ biến trong máy tính cá nhân là
memory caching (bộ nhớ cache hay bộ nhớ truy xuất nhanh) và disk caching (bộ
nhớ đệm đĩa).//
Nguyên lý hoạt động:
+) khi 1 chương trình cần truy xuất dữ liệu từ ổ đĩa: đầu tiên bộ nhớ cache được
kiểm tra
*) nếu có, dữ liệu được lấy trực tiếp từ cache.
*) ko có, dữ liệu đc sao tới cache và đc sử dụng.

Câu 6: Trình bày cấu trúc phân lớp của hệ điều hành OS/2.
Sơ đồ:

wWw.K57C.cOm 12
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Trong sơ đồ trên ta thấy hệ điều hành được chia thành các lớp (bậc) mỗi lớp
được xây dựng trên 1 lớp bên dưới.Lớp dưới cùng(lớp 0) là phần cứng ,lớp cao
nhất là giao tiếp người sử dụng.Với Khả năng mô đun hóa ,các lớp được chon 1 số
thao tác và được phục vụ bởi chỉ lớp bậc dưới của nó.
Các ứng dụng của người sử dụng giao tiếp với hệ điều hành thông qua lớp
giao tiếp các chương trình ứng dụng đã được lập trình sẵn,ngoài ra hệ điều hành
còn cung cấp thư viện API (giao diện lập trình ứng dụng)được thiết kế theo kiểu
hướng đối tượng và là giao tiếp cho người lập trình.Kế đó là các hệ thống con.
Dưới các hệ thống con là phần nhân của hệ thống,phần này gồm quản li bộ
nhớ,gửi các tác vụ,quản lí thiết bị.Lớp dưới cùng là phần cứng nó cũng được chia
thành các mô đun độc lập.Do cấu trúc phân lớp nên khi các chương trình ứng dụng
được gửi xuống hệ điều hành nó trở thành các chương trình độc lập điều này làm
cho hệ điều hành có tính đa nhiệm.

Sự khác biệt cơ bản giữa OS/2 với Unix là:

OS/2 có cấu trúc phân lớp còn Unix có cấu trúc đơn giản chỉ gồm 2 phần là
các chương trình hệ thống và phần nhân.
Trong Unix người sử dụng dùng các chương trình ứng dụng dựa trên các
chương trình con có sẵn của hệ điều hành,người sử dụng gử các yêu cầu tới
shell, shell biên dịch chung sau đó gửi tới nhân.
Trong Unix các chương trình con nằm ngoài nhân do vậy người dung có
thể thêm bớt các chương trình con.
Unix hướng tới hệ thống lớn đa người dùng.

Câu7: Hãy trình bày cấu trúc phân lớp của hệ điều hành UNIX. Sự khác biệt cơ
bản về cấu trúc của 2 loại hệ điều hành OS2 là gi?
Trong cấu trúc phân lớp hãy chỉ ra thành phần làm cho hệ điều hành này trở
thành hệ điều hành đa người dùng.

UNIX giống như các hệ điều hành khác nó là lớp nằm giữa phần cứng và ứng
dụng. Nó có chức năng quản lý phần cứng và quản lý các ứng dụng thực thi.

Cấu trúc cơ bản của hệ điều hành UNIX như sau:

Các chương trình hệ thống
Kernel
Bao gồm tất cả các thành phần bên dưới giao tiếp lời gọi hệ thống và trên lớp phần
cứng
Cung cấp hệ thống tệp tin, lập lịch CPU, quản trị bộ nhớ và các chức năng điều
hành hệ thống khác. Một số lượng lớn các chức năng được tập hợp trong một lớp
Ta có thể hiển thị hệ điều hành UNIX truyền thống khi nó được phân tầng như
sau:

wWw.K57C.cOm 13
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Sự khác biệt cơ bản giữa cấu

trúc HĐH UNIX và cấu trúc
HĐH OS2 là UNIX
Nó chứa 2 phần có thể tách
rời nhau: nhân và các
chương trình hệ thống
Bao gồm tất cả các thành phần bên dưới giao tiếp lời gọi hệ thống và trên lớp
phần cứng
Lời gọi hệ thống định nghĩa giao diện lập trình ứng dụng cho UNIX
Tập hợp các chương trình hệ thống thường dùng sẵn định nghĩa giao diện người
dùng
Người lập trình và giao diện người dùng định nghĩa ngữ cảnh mà nhân phải hỗ trợ
Những ấn bản mới của UNIX được thiết kế để dùng phần cứng tiên tiến hơn :
Các hệ điều hành có thể giữ lại việc điều khiển lớn hơn qua các máy tính và qua
các ứng dụng thực hiện việc sử dụng máy tính đó
Những người cài đặt thoải mái hơn trong việc thực hiệ n việc sử dụng máy tính
Việc chia toàn bộ các chức năng và đặc điểm thành các thành phần cho phép
người lập trình che giấu thông tin, họ tự do cài đặt các thủ tục cấp thấp…
OS/2
Cài đặt phân tầng nên có khuynh hướng ít hiệu quả hơn các loại khác
Tại mỗi tầng , các tham số có thể hiệu chỉnh, dữ liệu có thể được truyền
Mỗi tầng thêm chi phí cho lời gọi hệ thống, kết quả thực sự là lời gọi hệ thống mất
thời gian lâu hơn khi chúng thực hiện trên hệ thống không phân tầng
Bổ sung thêm tính năng đa tác vụ và điều hành hai chế độ cùng một số đặc điểm
mới.

Câu 8: Các kỹ thuật quản lý các khối còn trống, các khối bị hỏng trên bộ nhớ lưu
trữ ngoài.

Quản lý theo bit vecto( bit map).

Không gian nhớ được chia thành các khối và được đánh số từ 0..max. Mỗi
khối sử dụng một bit để đánh dấu trạng thái. Khối đĩa nào đã sử dụng có giá trị là
1, khối nào chưa sử dụng có giá trị 0. Đọc thông tin trên bitmap ta có thể xác định
được không gian nhớ tự do của bộ lưu trữ( đĩa từ).
Ưu điểm: quản lý dễ dàng, đơn giản dễ tìm kiếm.
Nhược điểm: tốn không gian lưu trữ dành cho bitmap.

wWw.K57C.cOm 14
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Quản lý theo phương pháp liệt kê:

Sử dụng một danh sách móc nối để liệt kê các khối đĩa tự do. Con trỏ đầu trong
danh sách chỉ tới khối đĩa tự do đầu tiên, mỗi khối có một con trỏ để trỏ tới khối
kế tiếp.

Quản lý theo phương pháp lập nhóm:

Hệ thống nhóm các khối đĩa tự do liên tiếp thành nhóm.
Khối đĩa tự do đầu tiên trong nhóm lưu giữ địa chỉ của các khối đĩa tự do trong
nhóm. Khối đĩa tự do cuối cùng trong nhóm lưu trữ địa chỉ của khối tự do đầu tiên
trong nhóm tiếp theo.

Quản lý theo phương pháp đếm:

Giống như phương pháp lập nhóm.
Hệ thống lập danh sách quản lý địa chỉ của các khối tự do đầu tiên và số lượng các
khối tự do liên tục kế tiếp các khối đĩa đó.

Câu 9: Các phương pháp quản lý tệp trên bộ lưu trữ ngoài:

Định vị liên tục: mỗi tệp chiếm một tập hợp liên tục các khối trên đĩa.
Để định vị tệp cần biết địa chỉ bắt đầu và số lượng các khối( block) trên file.
Sử dụng việc truy cập ngẫu nhiên.
Ưu điểm: không gian tự do còn lại lớn.
Nhược điểm: không lưu trữ được các tệp lớn.

Định vị liên kết.

Sử dụng hai con trỏ: con trỏ đến địa chỉ đầu tiên của khối đầu tiên và một con trỏ
đến địa chỉ của khối cuối cùng. Và sử dụng một con trỏ tới địa chỉ khối kế tiếp.
Ưu điểm: tận dụng được không gian trống.
Nhược điểm: không truy cập ngẫu nhiên và tốn không gian vì phải cung cấp
không gian cho việc lưu trữ các con trỏ.

Định vị theo mục lục:

Cung cấp một khối lưu chỉ số chứa địa chỉ của các khối đã cấp phát khi đó ta chỉ
cần cập nhật khối chỉ số của file.
Ưu điểm: có thể truy cập trực tiếp
Nhược điểm: lãng phí không gian nhớ.

Câu 10: Hệ điều hành UNIX và MSDOS sử dụng phương pháp nào để định vị tệp,
mô tả bằng sơ đồ.

I.MS-DOS
MS-DOS sử dụng bảng FAT (File Allocation Table), lưu giữ tất cả không
gian trên đĩa theo phương pháp danh sách liên kết có chỉ mục. Thông thường có từ
hai FAT trở lên để phòng hờ. Mỗi entry của FAT quản lý một khối (còn gọi là

wWw.K57C.cOm 15
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

cluster được đánh số bắt đầu từ 2) trên đĩa. Kích thước khối được lưu trong
bootsector thông thường từ 1 đến 8 sector. Có hai loại FAT là FAT 12 và FAT 16.
FAT 12 có thể quản lý được 4096 khối còn FAT 16 có thể quản lý 64 K khối trên
một partition.

Giá trị trong mỗi phần tử (entry) có ý nghĩa như sau :

0 Cluster còn trống

(0)002 - Cluster chứa dữ liệu của các tập

(F)FEF tin

(F)FF0 - Dành riêng, không dùng

(F)FF6

(F)FF7 Cluster hỏng

(F)FF8 - Cluster cuối cùng của chuỗi

(F)FFF

wWw.K57C.cOm 16
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Có một ánh xạ một một giữa entry và khối ngoại trừ hai entry đầu tiên, dùng cho
đĩa.
Khi hệ thống mở một tập tin, MS-DOS tìm trong bảng mô tả tập tin trong PSP, sau
đó kiểm tra tên tập tin xem có phải là con, lpt, ... tiếp theo kiểm tra các đường dẫn
để xác định vị trí trong bảng thư mục.
Tên tập tin (8bytes)

Phần mở rộng (3bytes)

Thuộc tính (1 byte)

A-D-V-S-H-R

Dành riêng (10bytes)

Giờ (2bytes)

Ngày (2bytes)

Khối đầu tiên (2bytes)

Kích thước tập tin

(4bytes)
Hình 10.2 Một entry thư mục trong MS-DOS
Bảng thư mục nằm ngay sau FAT, và mỗi entry là 32 byte. Mười một byte đầu
tiên mô tả tên và phần mở rộng(không lưu trữ dấu chấm phân cách). Sau đó là byte
thuộc tính, với giá trị :
1 : tập tin chỉ đọc
2 : tập tin ẩn
4 : tập tin hệ thống
8 : nhãn đĩa
16 : thư mục con
32 : tập tin chưa backup
Byte thuộc tính có thể được đọc ghi trong quá trình sử dụng. Tiếp theo là 10 byte
trống dàng riêng sử dụng sau này. Sau đó là 4 byte lưu trữ giờ, ngày với 6 bit cho
giây, 4 bit cho giờ, 5 bit cho ngày, 4 bit cho tháng và 7 bit cho năm (từ 1980). Hai
byte kế tiếp chứa số hiệu của khối đầu tiên (khối trong MS-DOS còn được gọi là
cluster) và bốn byte sau cùng lưu trữ kích thước của tập tin.

Hệ thống tập tin của Unix:

Có hai cách mô tả tên tập tin trong UNIX. Cách thứ nhất là dùng đường dẫn
tuyệt đối, tập tin được truy cập từ thư mục gốc. Thứ hai là dùng khái niệm thư
mục làm việc hay thư mục hiện hành trong đường dẫn tương đối.
UNIX cung cấp đặc tính LINK, cho phép nhiều người sử dụng cùng dùng chung
một tập tin, hay còn gọi là chia xẻ tập tin. Ví dụ như hình sau, fred và lisa cùng

wWw.K57C.cOm 17
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

làm việc trong cùng một đề án, họ cần truy cập tập tin lẫn nhau. Giả sử fred cần
truy cập tập tin x của lisa, anh ta sẽ tạo một entry mới trong thư mục của anh ta và
sau đó có thể dùng x với nghĩa là /usr/lisa/x.

Ngoài ra UNIX cho phép một đĩa có thể được mount thành một thành phần của hệ
thống cây thư mục của một đĩa khác.

Một đặc tính thú vị khác của hệ thống tập tin của UNIX là khóa (locking). Trong
một số ứng dụng, một số tiến trình có thể sử dụng cùng một tập tin cùng lúc. Có
hai loại khóa là chia xẻ hay loại trừ. Nếu tập tin đã chứa khóa chia xẻ thì có thể đặt
thêm một khóa chia xẻ nữa, nhưng không thể đặt một khoá loại trừ nhưng nế u đã
được đặt khóa loại trừ thì không thể đặt thêm khóa nữa. Vùng khóa có thể được
ghi chồng.
Hệ thống tập tin của UNIX thông thường được cài đặt trên đĩa như ở hình sau :

wWw.K57C.cOm 18
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Khối 0 thường chứa mã khởi động của hệ thống.

Khối 1 gọi là khối đặc biệt (super block), nó lưu giữ các thông tin quan trọng về
toàn bộ hệ thống tập tin, bao gồm:
Kích thước của toàn bộ hệ thống tập tin.
Địa chỉ của khối dữ liệu đầu tiên.
Số lượng và danh sách các khối còn trống.
Số lượng và danh sách các I-node còn trống.
Ngày super block được cập nhật cuối cùng.
Tên của hệ thống tập tin.
Nếu khối này bị hỏng, hệ thống tập tin sẽ không truy cập được. Có rất nhiều trình
ứng dụng sử dụng thông tin lưu trữ trong super block. Vì vậy một bản sao super
block của hệ thống tập tin gốc được đặt trong RAM để tăng tốc độ truy xuất đĩa.
Việc cập nhật super block sẽ được thực hiện ngay trong RAM và sau đó mới ghi
xuống đĩa.
Sau khối đặc biệt là các I-node, được đánh số từ một cho tới tối đa. Mỗi I-node có
độ dài là 64 byte và mô tả cho một tập tin duy nhất (chứa thuộc tính và địa chỉ
khối lưu trữ trên đĩa của tập tin).
Sau phần I-node là các khối dữ liệu. Tất cả tập tin và thư mục đều được lưu trữ ở
đây.
Một entry của directory có 16 byte, trong đó 14 byte là tên của tập tin và 2 byte là
địa chỉ của I-node. Để mở một tập tin trong thư mục làm việc, hệ thống chỉ đọc
thư mục, so sánh tên được tìm thấy trong mỗi entry cho đến khi tìm được, từ đó
xác định được chỉ số I-node và đưa vào bộ nhớ để truy xuất.
Tập tin được tạo hay tăng kích thước bằng cách sử dụng thêm các khối từ danh
sách các khối còn trống. Ngược lại, khối được giải phóng sẽ trả về danh sách khối
trống khi xóa tập tin. Super block sẽ chứa địa chỉ của 50 khối trống. Trong đó địa
chỉ cuối cùng chứa địa chỉ của một khối chứa địa chỉ của 50 khối trống kế tiếp và
cứ tiếp tục như thế. Unix sử dụng khối trống trong super block trước. Khi khối
trống cuối cùng trong super block được sử dụng, 50 khối trống kế tiếp sẽ được đọc
vào trong super block. Ngược lại, khi một khối được giải phóng, địa chỉ của nó sẽ
được thêm vào danh sách của super block. Khi đã đủ 50 địa chỉ trong super block,
khối trống kế tiếp sẽ được dùng để lưu trữ 50 địa chỉ khối trống đang đặt trong
super block thay cho super block.

Câu 11: Ý nghĩa của các chế độ thực thi chương trình: User Mode và Kernel
Mode? Lời gọi hệ thống (System Call)?
Nêu khái niệm và các đặc điểm của Tiến trình (Process).
Vẽ và giải thích Sơ đồ trạng thái của tiến trình.

wWw.K57C.cOm 19
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Ý nghĩa của chế độ thực thi chương trình user mode và kernel mode:
Để bảo vệ hệ điều hành tránh sự truy cập và/hoặc thay đổi bất hợp lệ của các
chương trình ứng dụng của người sử dụng, hệ điều hành phân ra hai chế độ xử lý
truy cập: Kernel mode và User mode. Các chương trình ứng dụng của người sử
dụng chạy trong user mode, trong khi đó các dịch vụ hệ thống và các chương trình
điều khiển thiết bị của hệ điều hành chạy trong kernel mode. Kernel mode chỉ đến
một chế độ của việc thực hiện trong processor mà ở đó nó có toàn quyền truy cập
đến tất cả hệ thống bộ nhớ và tất cả các chỉ thị của CPU. Trong cấu trúc này phần
mềm hệ điều hành được cung cấp một mức đặc quyền cao hơn so với mức đặc
quyền của các chương trình ứng dụng của người sử dụng. Processor cung cấp các
cơ sở cần thiết để người thiết kế hệ điều hành đảm bảo rằng các ứng dụng không
thể phá vỡ trạng thái ổn định của hệ thống và làm hỏng nó.

Lời gọi hệ thống (system call)

– Cung cấp giao tiếp giữa tiến trình và HĐH. Có 2 dạng:
• Cấp thấp: các lệnh hợp ngữ
• Cấp cao: các hàm/thủ tục thiết kế bằng NNLT cấp cao.
– Trong các NLT cấp cao, user không quan tâm đến chi
tiết mà chỉ cần thông qua các hàm hay các lệnh để
gọi thực hiện
– Có 3 phương pháp chuyển tham số cho HĐH: thanh
ghi, ngăn xếp hoặc cấu trúc bảng
– Các loại lời gọi hệ thống: kiểm soát tiến trình, tao tác
tập tin, thao tác thiết bị, truyền thông điệp.

Tiến trình (process).

– Tiến trình là một loạt các công việc được thi hành (proram, batch
processing, spooling, connecting…)
– Tiến trình sử dụng tài nguyên máy tính (CPU, bộ nhớ, tập tin,
thiết bị…) để phục vụ công việc của nó
– Khi tiến trình khởi tạo, nó đòi hỏi nhiều tài nguyên hệ thống.
– Khi tiến trình kết thúc, HĐH phải thu hồi hoặc tái tạo tài nguyên
để có thể dùng lại cho các tiến trình khác
– Tiến trình được biên dịch thành các tập tin thụ động trên đĩa
– Khi tiến trình được kích hoạt, HĐH sẽ khởi tạo tài nguyên ban
đầu theo yêu cầu, nạp tập chỉ thị vào bộ nhớ và thi hành theo cơ
chế tuần tự. Tiến trình chuyển sang hoạt.

Sơ đồ trạng thái của tiến trình

wWw.K57C.cOm 20
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Giải thích:
New: tiến trình đang được tạo lập
Running: Các chỉ thị của tiến trình đang được xử lý
Bocked: tiến trình chờ được cấp phát một tài nguyên hay chờ một sự kiện xảy ra
Ready: tiến trình chờ được cấp phát CPU để xử lý.

Tại một thời điểm, chỉ có một tiến trình có thể nhận trạng thái running trên một bộ
xử lý bất kì. Trong khi đó, nhiều tiến trình có thể ở trạng thái Blocked hay Ready.
Các cung chuyển tiếp trong sơ đồ trạng thái biểu diễn sáu sự chuyển trạng thái cs
thế xảy ra trong các điều kiện sau:
Tiến trình mới tạo được đưa vào hệ thống
Bộ điều phối cấp phát cho tiến trình một khoảng thời gian sử dụng CPU
Tiến trình kết thúc
Tiến trình yêu cầu 1 tài nguyên nhưng chưa được đáp ứng vì tài nguyên chưa sẵn
sàng để cấp phát tại thời điểm đó, hoặc tiến trình phải chờ 1 sự kiện h ay 1 thao tác
nhập/ xuất.
Bộ điều phối chọn 1 tiến trình khác để cho xử lý
Tài nguyên mà tiến trình yêu cầu trở nên sẵn sàng để cấp phát, hay sự kiện hoặc
thao tác nhập/ xuất tiến trình đang đợi hoàn tất.

Câu 12: Hãy trình bày cấu trúc phân lớp của hệ điều hành Windows XP. Trong
cấu trúc phân lớp hãy chỉ ra các thành phần làm cho hệ điều hành này trở thành
hệ điều hành tương thích với các ứng dụng của một số hệ điều hành khác?.

Cấu trúc phân lớp của hệ điều hành của hệ điều hành Windows XP
Hệ thống phân lớp là:

wWw.K57C.cOm 21
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Hệ thống được xây dựng bởi nhiều lớp.

Mỗi lớp được xây dựng dựa vào các lớp bên trong.
Lớp trong cùng (lớp 0): phần cứng (hardware)
Lớp ngoài cùng (lớp n): giao diện với người dùng.
Mỗi lớp là một đối tượng trừu tượng (dữ liệu + thao tác xử lý dữ liệu).
Mỗi lớp có thể gọi các thủ tục của các lớp bên trong.
Windows XP là một hệ điều hành phân lớp với hoạt động được chia làm 2 chế độ
chính là:
Chế độ bảo vệ (Protected mode): HAL (hardware abstrction layer – lớp
phần cứng trừu tượng), kernel (thực hiện các thủ tục của HĐH – system
call), executive (các trình quản lý).
Chế độ người dùng (User mode): thực hiện các chương trình của người
dùng, là tập hợp của các tiểu hệ thống (subsystems). Trong đó:
- Các tiểu hệ thống môi trường (Environmental subsystems) giả lập các
hệ thống khác nhau.
- Các tiểu hệ thống bảo vệ (Protection subsystems) cung cấp các chức
năng bảo vệ.
Từ 2 chế độ này phân thành nhiều lớp (layer) con.

Các thành phần làm cho hệ điều hành Windows XP trở thành hệ điều hành
tương thích với các ứng dụng của một số hệ điều hành khác
Các tiến trình trong user-mode được phân lớp dựa trên các dịch vụ thực thi
của XP, cho phép XP chạy các chương trình được phát triển cho các hệ
điều hành khác.
XP dùng tiểu hệ thống Win32 (Win32 subsystem) làm môi trường điều
hành chính; Win32 được dùng để khởi động tất cả các tiến trình.
Môi trường MS-DOS được cung cấp bởi một ứng dụng Win32 được gọi là
máy ảo DOS (Virtual DOS Machine – VDM), một tiến trình trong user-
mode được phân trang và giải quyết giống như bất kỳ c ác luồng (thread)
của XP.
Môi trường Windows 16bit:
- Được cung cấp bởi một VDM mà VDM đó tổ chức thành Windows on
Windows.
- Cung cấp các thủ tục và thủ tục con của trong nhân của Windows 3.1
cho trình quản lý cửa sổ (window manager) và các chức năng GDI.
Tiểu hệ thống POSIX được thiết kế để chạy các ứng dụng POSIX theo tiêu
chuẩn POSIX.1 dựa trên nền tảng UNIX.
Tiểu hệ thống OS/2 dùng để chạy các ứng dụng OS/2
Tiểu hệ thống đăng nhập và bảo mật (Logon and sercurity) xác nhận người
dùng đăng nhập vào hệ thống.
- Yêu cầu người dùng phải có tên tài khoản và mật khẩu.
- Gói xác nhận sẽ xác nhận người dùng bất cứ khi nào họ cố gắng truy
cập vào một đối tượng trong hệ thống.

wWw.K57C.cOm 22
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Câu 13. Hãy trình bày các phương pháp bảo vệ CPU, I/O và bộ nhớ chủ từ
cấu trúc phần cứng của máy tính? Để bảo đảm quyền điều hành hệ thống của
Hệ điều hành người ta đã sử dụng kĩ thuật nào?

Trả lời
Phương pháp bảo vệ CPU:
Timer - đồng hồ ngắt giờ để đảm bảo quyền điều khiển của hệ điều hành
Đồng hồ ngắt sẽ giảm đều đặn theo một chu kì nhất định
Khi đồng hồ ngắt giờ giảm đến giá trị 0 thì một số ngắt xảy ra, ngắt này trả lại
quyền điều khiển cho OS
Timer thông thường được sử dụng cho những OS chia sẻ thời gian
Timer cũng còn được sử dụng cho các máy tính thời gian thực
Load-timer là một privikege d instruction
Phương pháp bảo vệ I/O:
Tất cả các chỉ thị I/O là chỉ thị đặc quyền
Phải chắc chắn một chương trình của user không bao giờ giành được điều khiển
của máy tính trong monitor mode ( chẳng hạn nó không bao giờ có thể thay đổi
địa chỉ trong vecto ngắt).
Bảo vệ bộ nhớ chủ:

wWw.K57C.cOm 23
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Bảo vệ vécto ngắt và chương trình con phục vụ ngắt

Thêm hai thanh ghi xác định vùng địa chỉ mà chương trình được phép truy nhập:
- Base register – lưu trữ địa chỉ vật lý nhỏ nhất được phép truy nhập
- Limit register - chứa kích thước của giới hạn
Phần bên ngoài bộ nhớ của vùng đuợc định nghĩa là đã được bảo vệ
Phần cứng bảo vệ:
khi thực hiện trong monitor mode, hệ điều hành sẽ không bị hạn chế truy nhập
tới vùng nhớ của cả monitor và user
chỉ thị truy nhập địa chỉ vượt quá giá trị của thanh ghi base và limit la chỉ thị đặc
quyền (privileged instruction)

sơ đồ phần cứng bảo vệ địa chỉ

Để bảo đảm quyền điều hành hệ thống của Hệ điều hành người ta đã sử dụng kĩ
thuật timer

Câu 14. Hãy trình bày khái niệ m về các hàng đợi của tiến trình trong quá trình
hoạt động? Trình bày mô hình lập lịch và các tiêu chuẩn dùng cho lập lịch tiến
trình?

Trả lời
Khái niệm về các hàng đợi của tiến trình trong quá trình hoạt động
Có 3 loại hàng đợi cơ bản:
- Hàng đợi công việc: tập tất cả các tiến trình trong hệ thống.
- Hàng đợi sẵn sàng: tập tất cả các tiến trình đã nạp trong bộ nhớ, sẵn sàng và
chờ thực hiện.
Hàng đợi sẵn sàng bao gồm các hàng đợi khác nhau (hàng đợi đa cấp), phân
loại:
+ hàng đợi tương tác (interactive)

wWw.K57C.cOm 24
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

+ hàng dợi nền (batch)

Mỗi hàng đợi có 1 giải thuật lập lịch riêng:
+ hàng đợi tương tác – RR
+ hàng đợi nền – FCFS.
- Hàng đợi thiết bị: tập tất cả các tiến trình chờ thiết bị nhập xuất
Các tiến trình sẽ di chuyển giữa các hàng đợi khác nhau; sự “lão hóa” có thể thực
hiện bằng phương pháp này.
Mô hình lập lịch và các tiêu chuẩn dùng cho lập lịch tiến trình
a) Mô hình lập lịch tiến trình
Bộ lập lịch gồm:
+ Bộ lập lịch ngắn hạn (lập lịch CPU): lựa chọn 1 trong các tiến trình đã sẵn
sàng để chuyển giao đến CPU thực thi. Bộ lập lịch ngắn hạn được thực hiện
rất thường xuyên với chu kỳ mili giây và phải quyết định rất nhanh.
Bộ lập lịch CPU quyết định vị trí của tiến trình khi tiến trình đó:
1. Chuyển từ trạng thái chạy sang chờ
2. Chuyển từ trạng thái chạy sang sẵn sàng
3. Chuyển từ trạng thái chờ sang sẵn sàng
4. Kết thúc
Trường hợp 1 và 4 là không được lựa chọn.
Các trường hợp khác là được lựa chọn.
+ Bộ lập lịch dài hạn( lập lịch công việc): lựa chọn các chương trình từ thiết bị
nhớ để nạp và thực thi. Bộ lập lịch này cũng thực hiện thường xuyên nhưng
với tần số chậm hơn (giây, phút) và có thể chạy chậm hơn.
Bộ lập lịch dài hạn điều khiển ở mức độ đa chương.
b) Tiêu chuẩn dùng cho lập lịch tiến trình
- độ sử dụng CPU - giữ CPU luôn hoạt động.
- thông lượng – số lượng tiến trình hoàn thành sự thực hiện theo đơn vị thời
gian.
- thời gian xoay vòng – tổng số thời gian để thực hiện từng tiến trình.
- thời gian chờ - tổng số thời gian 1 tiến trình phải chờ trong hàng đợi sẵn
sàng.
- thời gian đáp ứng – tổng thời gian từ khi 1 yêu cầu được gửi đi đến khi sự
đáp ứng đầu tiên được thực hiện (khong dùng với hệ thống time-sharing).
Tối ưu hóa các tiêu chuẩn:
- cực đại hóa độ sử dụng CPU
- cực đại hóa thông lượng
- cực tiểu hóa thời gian xoay vòng
- cực tiểu hóa thời gian chờ
- cực tiểu hóa thời gian đáp ứng

CÂU 15: Khái niệm không gian địa chỉ logic và không gian địa chỉ vật lý?
Chức năng và mô hình của bộ quản lý bộ nhớ MMU?
Trả lời:

wWw.K57C.cOm 25
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Không gian địa chỉ logic (Logical Address Spaces): Một địa chỉ được tạo ra bởi
CPU được gọi là địa chỉ logic (logical address), nó chính là địa chỉ ảo ( virtual
address). Tập hợp tất cả địa chỉ logic là không gian địa chỉ logic.
Không gian điạ chỉ vật lý (Physical Address Spaces): Một địa chỉ được nạp vào
thanh ghi địa chỉ bộ nhớ được gọi là địa chỉ vật lý (physical address), nó là địa chỉ
thật trong bộ nhớ. Tập hợp tất cả địa chỉ vật lý tương ứng với mỗi địa chỉ logic là
không gian địa chỉ vật lý.

Chức năng của bộ quản lý bộ nhớ - MMU (Memory Management Unit):

- Bộ quản lý bộ nhớ MMU là thiết bị phần cứng làm nhiệm vụ ánh xạ địa chỉ
ảo tới địa chỉ vật lý.
- MU thay thế địa chỉ logic phát ra từ chương trình của người sử dụng bằng
địa chỉ thật trước khi nó được gử tới bộ nhớ. Để ánh xạ nó dùng thanh ghi
tái định vị (relocation register).
- Chương trình của người sử dung là địa chỉ logic, không bao giờ dung địa
chỉ vật lý thật.
- Mô hình:

wWw.K57C.cOm 26
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Câu 16. Hãy trình bày mô hình quản lý bộ nhớ theo kiểu phân trang?
Trình bày lược đồ chuyển đổi địa chỉ trong kĩ thuật phân trang?

Trả lời
Mô hình quản lý bộ nhớ theo kiểu phân trang
Trong mô hình này, bộ nhớ vật lý được phân thành các khối có kích thước cố
định bằng nhau, được đánh số địa chỉ bắt đầu từ 0 và được gọi là các khung trang
(Page Frame ).
Không gian địa chỉ của các tiến trình cũng được chia thành các phần có kích
thước bằng nhau và bằng kích thước của 1 khung trang, được gọi là các trang
(page) của tiến trình.
Khi một tiến trình được nạp vào bộ nhớ thì các trang của tiến trình được nạp
vào các khung trang còn trống bất kì (có thể không liên tiếp nhau) của bộ nhớ.
Trên bộ nhớ có thể tồn tại các trang của nhiều tiến trình khác nhau. Khi 1 tiến
trình bị swap – out thì các khung trang mà tiến trình các khung trang mà tiến trình
này chiếm giữ sẽ được giải phóng để hệ điều hành có thể nạp các trang tiến trình
khác vào.
Trong kỹ thuật này, HĐH phải đưa ra các cơ chế thích hợp để theo dõi trạng
thái của các khung trang (còn trống hay đã cấp phát) trên bộ nhớ và các khung
trang đang chứa các trang của 1 tiến trình của các tiến trình khác nhau trên bộ nhớ.
HĐH sử dụng 1 danh sách để ghi số hiệu của các khung trang còn trống tr ên bộ
nhớ, HĐH dựa vào danh sách này để tìm các khung trang trống trước khi quyết
định nạp một tiến trình vào bộ nhớ, danh sách này được cập nhật ngay sau khi
HĐH nạp 1 tiến trình vào bộ nhớ, được kết thúc hoặc bị swap – out ra bên ngoài.

wWw.K57C.cOm 27
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

HĐH sử dụng bảng trang (pages table) để theo dõi vị trí các trang tiến trình
trên bộ nhớ, mỗi tiến trình có 1 bảng trang riêng. Bảng trang bao gồm nhiều phần
tử, thường là bằng số lượng trang của 1 tiến trình mà bảng trang này theo dõi, các
phần tử được đánh số bắt đầu từ 0.
Lược đồ chuyển đổi địa chỉ trong kĩ thuật phân trang:
Trong kĩ thuật phân trang, khi cần truy xuất bộ nhớ địa chỉ CPU phát ra gồm:
- số hiệu (p) – chỉ số trong bảng trang chứa địa chỉ cơ sở của nó trong bộ
nhớ vật lý.
- Vị trí trang (d) – tổ hợp với địa c hỉ cơ sở để xác định địa chỉ vật lý và
được gửi tới bộ nhớ.
Kích thước của mỗi trang hay khung trang do phần cứng quy định và thường là
lũy thừa của 2, biến đổi từ 512 byte đến 8192 byte. Nếu kích thước của không gian
địa chỉ là 2m và kích thước của trang là 2n thì m-n bít cao của địa chỉ logic là số
hiệu trang (p) và n bít còn lại là địa chỉ tương đối trong trang (d).
Việc chuyển từ địa chỉ logic sang địa chỉ vật lý được thực hiện theo các bước :
- Trích ra m-n bit trái nhất (thấp nhất) của địa chỉ logic để xác định số
hiệu trang cần truy xuất.
- Sử dụng số hiệu trang ở trên để chỉ đến phần tử tương ứng trong bảng
trang của tiến trình, để xác định khung trang tương ứng, vd là k.
Địa chỉ vật lý bắt đầu của khung trang là k*2n, và địa chỉ vật lý của byte cần
truy xuất là số hiệu trang cộng với giá trị địa chỉ tương đối trong trang (d). Địa chỉ
vật lý không cần tính toán, nó có được bằng cách nối số hiệu khung trang với địa
chỉ tương đối của trang (d).
Câu 17. Hãy trình bày khái niệm chia sẻ bộ nhớ dùng chung trong mô hình
phân trang?
Trình bày lược đồ chuyển đổi địa chỉ trong kĩ thuật sử dụng bảng phân trang
dịch chuyển?
Trả lời:
Khái niệm chia sẻ bộ nhớ dùng chung trong mô hình phân trang:
Chia sẻ code:
một bản sao code chỉ đọc được chia sẻ giữa các tiến trình (chẳng hạn bộ soạn thảo
văn bản, bộ dịch, hệ thống cửa sổ…)
code được chia sẻ phải đặt ở cùng vị trí trong không gian địa chỉ logic của tất cả
các tiến trình
code và dữ liệu không chia sẻ
mỗi tiến trình lưu trữ một bản sao code và dữ liêu phân biệt
các trang code và dữ liệu dùng riêng có thể đặt ở bất cứ vị trí nào trong không gian
địa chỉ logic
Bảng phân trang dịch chuyển:
Một điểm truy cập cho mỗi trang thực của bộ nhớ
Điểm truy nhập chứa địa chỉ ảo của trang được lưu trữ tại vị trí địa chỉ thật trong
bảng trangvà tên tiến trình đang sở hữu bảng trang này
Bộ nhớ dành cho bảng trang tăng lên, nhưng thời gian tìm kiếm giảm đi
sử dụng bảng băm để giới hạn tìm kiếm một hoặc một vài điểm truy nhập

wWw.K57C.cOm 28
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Lược đồ chuyển đổi địa chỉ trong kĩ thuật sử dụng bảng phân trang dịch
chuyển:

(xem và trình bày theo sơ đồ)

Câu 18: Hãy trình bày mô hình quản lý bộ nhớ theo kiểu phân đoạn?
Trình bày lược đồ chuyển đổi địa chỉ trong mô hình phân đoạn?

Trả lời

Tóm lược:
Kỹ thuật phân đoạn bộ nhớ là chia bộ nhớ thành những đoạn nhỏ, mỗi đoạn có
số hiệu đoạn, nhờ vào các thanh ghi đoạn limit và thanh ghi nền base để biết đoạn
nhớ nào trong bộ nhớ vật lý.
Để xác định ô nhớ trong đoạn nhớ nào thì phải nhờ vào địa chỉ tương đối của
mỗi đoạn đó là địa chỉ offset (độ lệch) là địa chỉ tươ ng đối cho mỗi đoạn.
Mỗi chương trình có thể có nhiều phân đọan, bây giờ được kết hợp thành bảng
phân đọan thay bảng trang. Bảng phân đọan đơn giản là tập hợp những cặp cơ sở
cho mỗi phân đọan.
Trong quá trình phân đoạn bộ nhớ ta phải giải quyết 2 vấn đề đ ó là chuyển đổi
địa chỉ và cài đặt bằng phân đoạn.
Bảo vệ các đoạn nhớ: ngăn chặn sự xâm nhập trái phép giữa 2 đoạn nhớ nhờ
vào 2 thanh ghi offset và base.

wWw.K57C.cOm 29
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Chia sẻ phân đoạn: kỹ thuật phân đoạn có ưu điểm là khả năng chia sẻ với từng
phần chương trình, các tiến trình có thể chia sẻ với nhau, với từng phần chương
trình không nhất thiết phải chia sẻ toàn bộ chương trình như kỹ thuật phân trang.
Phân đoạn có thể gây ra sự phân mảnh, khi tất cả khối bộ nhớ trống là quá nhỏ
để chứa một phân đoạn. Thông thường, nếu kích thước phân đoạn trung bình là
nhỏ, phân mảnh ngoài cũng sẽ nhỏ.
Kỹ thuật phân đoạn chỉ áp dụng ở hệ điều hành đa nhiệm.
Chi tiết:
Bộ nhớ là trung tâm để điều hành hệ thống máy tính hiện đại. Bộ nhớ chứa một
mảng lớn các từ (words) hay các bytes, mỗi phần tử với địa chỉ của chính nó. CPU
lấy các chỉ thị từ bộ nhớ dựa theo giá trị của thanh đếm chương trình. Các chỉ thị
này có thể gây việc nạp bổ sung các từ và lưu trữ tới các địa chỉ bộ nhớ xác định.
Phân đoạn là một cơ chế quản lý bộ nhớ hỗ trợ tầm nhìn bộ nhớ của người
dùng. Không gian địa chỉ logic là tập hợp các phân đoạn. Mỗi phân đoạn có tên và
chiều dài. Các địa chỉ xác định tên phân đoạn và độ dời trong phân đoạn. Do đó,
người dùng xác định mỗi địa chỉ bằng hai lượng: tên phân đoạn và độ dời. (tương
phản cơ chế này với cơ chế phân trang, trong đó người dùng chỉ xác định một địa
chỉ đơn, được chia bởi phần cứng thành số trang và độ dời, tất cả không thể nhìn
thấy đối với người lập trình).
Để đơn giản việc cài đặt, các phân đoạn được đánh số và được tham chiếu tới
bởi số phân đoạn, hơn là bởi tên phân đoạn. Do đó, địa chỉ logic chứa một bộ hai:
<số phân đoạn, độ dời>
Thông thường, chương trình người dùng được biên dịch, và trình biên dịch tự
động tạo ra các phân đoạn phản ánh chương trình nhập. Một trình biên dịch có thể
tạo một phân đoạn riêng cho mỗi khối chung. Các mảng có thể được gán các phân
đoạn riêng. Bộ nạp có thể mang tất cả phân đoạn này và gán chúng số phân đoạn.
Mặc dù người dùng có thể tham chiếu tới các đối tượng trong chương trình bởi
một địa chỉ hai chiều, bộ nhớ vật lý là chuỗi một chiều các byte. Do đó, chúng ta
phải xác định việc cài đặt để ánh xạ địa chỉ hai chiều được định nghĩa bởi người
dùng vào địa chỉ vật lý một chiều. Ánh xạ này được tác động bởi một bảng phân
đoạn. Mỗi mục từ của bảng phân đoạn có một nền phân đoạn (segment base) và
giới hạn phân đoạn (segment limit). Nền phân đoạn chứa địa chỉ vật lý bắt đầu, nơi
phân đoạn định vị trong bộ nhớ, ngược lại giới hạn phân đoạn xác định chiều dài
của phân đoạn.

wWw.K57C.cOm 30
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Lược đồ chuyển đổi địa chỉ

Sử dụng bảng phân đoạn được hiển thị như hình trên. Một địa chỉ logic có hai
phần: số phân đoạn s và độ dời phân đoạn d. Số phân đoạn được dùng như chỉ mục
trong bảng đoạn. Độ dời d của địa chỉ logic phải ở trong khoảng từ 0 tới giới hạn
đoạn. Nếu không chúng ta sẽ trap tới hệ điều hành (địa chỉ vật lý vượt qua điểm
cuối của phân đoạn). Nếu độ dời này là hợp lệ thì nó được cộng thêm giá trị nền
của phân đoạn để tạo ra địa chỉ trong bộ nhớ vật lý của byte mong muốn. Do đó,
bảng phân đoạn là một mảng của cặp thanh ghi nền và giới hạn.

wWw.K57C.cOm 31
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Xét trường hợp như hình trên. Chúng ta có năm phân đoạn được đánh số từ 0
đến 4. Các phân đoạn được lưu trong bộ nhớ vật lý như được hiển thị. Bảng phân
đoạn có một mục từ riêng cho mỗi phân đoạn, cho địa chỉ bắt đầu của phân đoạn
trong bộ nhớ vật lý (hay nền) và chiều dài của phân đoạn đó (hay giới hạn). Thí
dụ, phân đoạn 2 dài 400 bytes và bắt đầu tại vị trí 4300. Do đó, một tham chiếu
byte 53 của phân đoạn 2 được ánh xạ tới vị trí 4300 + 53 = 4353. Một tham chi ếu
tới phân đoạn 3, byte 852, được ánh xạ tới 3200 (giá trị nền của phân đoạn 3)
+852=4052. Một tham chiếu tới byte 1222 của phân đoạn 0 dẫn đến một trap tới
hệ điều hành, khi phân đoạn này chỉ dài 1000 byte.

Câu 19. Định nghĩa hệ điều hành. Lấy ví dụ thực tế để minh họa cho các đặc
điểm trong định nghĩa. Trình bày sơ đồ phân lớp của hệ thống máy tính?
Ý nghĩa của sự phân lớp?

Trả lời
Hệ điều hành:
- Là một tập hợp các phần mềm hệ thống điều khiển mọi hoạt động của máy
tính và tạo môi trường giao diện giữa người sử dụng và máy tính.
- Là tài nguyên quản lý các tài nguyên khác.
- Là trung gian điều khiển các chương trình ngăn ngừa lỗi và sự sử dụng không
thích hợp.

wWw.K57C.cOm 32
 Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

- Làm trung gian giữa những mâu thuẫn về hiệu năng của tài nguyên và việc sử
dụng một cách thuận tiện.
Ví dụ:
Trong một công ty các trưởng phòng là một hệ thống điều khiển mọi hoạt động
của công ty và là trung gian giữa nhân viên làm việc và giám đốc công ty.
- Các trưởng phòng quản lý các nhân viên trong công ty.
- Các hoạt động hay công tác của nhân viên đều do người trưởng phòng quản
lý và điều hành. Ngăn các lỗi hay các việc làm không đúng của nhân viên .
- Làm trung gian giải quyết các vấn đề mâu thuẫn giữa người làm việc và
công ty.
Phân lớp của hệ thống máy tính:
Gồm có 4 lớp:
Phần cứng.
Hệ điều hành.
Các chương trình ứng dụng.
Người sử dụng.

Người sử dụng Người sử dụng Người sử dụng

Các chương trình

ứng dụng.

Hệ điều hành

Phần cứng.

Ý nghĩa của việc phân lớp:

- Tạo ra môi trường làm việc thuận tiện cho người sử dụng, cho phép
người sử dụng đưa ra các lệnh điều khiển hoạt động của hệ thống.
- Tạo môi trường hoạt động cho các chương trình ứng dụng bằng các hệ
điều hành.
- Quản lý các tài nguyên hệ thống một cách hiệu quả và khai thác được
hết các khả năng của các thiết bị, cung cấp cho người dùng tài nguyên
của phần cứng khi có yêu cầu.

Câu 20:
dead .

wWw.K57C.cOm 33
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Trả lời:
:

:
- .

.
-
.

/O.

:
:
) = 12;

.
- Bây giờ chúng ta xem giao thức sau để ngăn chặn deadlock: mỗi quá trình có
thể yêu cầu tài nguyên chỉ trong thứ tự tăng của số lượng. Nghĩa là, một quá
trình ban đầu có thể yêu cầu bất cứ số lượng thể hiện của một loại tài nguyên
Ri. Sau đó, một quá trình có thể yêu cầu các thể hiện của loại tài nguyên Rj
nếu và chỉ nếu F(Rj) > F(Ri). Nếu một số thể hiện của cùng loại tài nguyên
được yêu cầu, thì một yêu cầu cho tất cả thể hiện phải được cấp phát. Thí dụ,
sử dụng hàm được định nghĩa trước đó, một quá trình muốn dùng ổ băng từ
và máy in tại cùng một lúc trước tiên phải yêu cầu ổ băng từ và sau đó yêu
cầu máy in.
- Nói một cách khác, chúng ta yêu cầu rằng, bất cứ khi nào một quá trình yêu
cầu một thể hiện của loại tài nguyên Rj, nó giải phóng bất cứ tài nguyên Ri
sao cho F(Ri) ≥F(Rj).

wWw.K57C.cOm 34
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

- Nếu có hai giao thức được dùng thì điều kiện tồn tại chu trình không thể xảy
ra.
- Chúng ta có thể giải thích điều này bằng cách cho rằng tồn tại chu trình trong
đồ thị cấp phát tài nguyên tồn tại. Gọi tập hợp các quá trình chứa tồn tại chu
trình trong đồ thị cấp phát tài nguyên là {P0, P1, … , Pn}, ở đây Pi đang chờ
một tài nguyên Ri, mà Ri được giữ bởi quá trình Pi+1. Vì sau đó quá trình
Pi+1 đang giữ tài nguyên Ri trong khi yêu cầu tài nguyên Ri+1, nên chúng ta
có F(Ri) < F(Ri+1) cho tất cả i. Nhưng điều kiện này có nghĩa là F(R0) <
F(R1) < …< F(Rn) < F(R0). Bằng qui tắc bắt cầu F(R0) < F(R0), điều này là
không thể. Do đó, không thể có chờ chu trình.
Chú ý rằng hàm F nên được định nghĩa dựa theo thứ tự tự nhiên của việc sử dụng
tài nguyên trong hệ thống. Thí dụ, vì ổ băng từ thường được yêu cầu trước máy
min nên có thể hợp lý để định nghĩa F( ổ băng từ) < F(máy in).

sử dụng thiết bị chậm và thông lượng hệ thống bị giảm

Một phương pháp khác để tránh deadlock là yêu cầu thông tin bổ sung về cách tài
nguyên được yêu cầu. Thí dụ, trong một hệ thống với một ổ băng từ và một máy
in, chúng ta có thể bảo rằng quá trình P sẽ yêu cầu ổ băng từ trước và sau đó máy
in trước khi giải phóng cả hai tài nguyên. Trái lại, quá trình Q sẽ yêu cầu máy in
trước và sau đó ổ băng từ. Với kiến thức về thứ tự hoàn thành của yêu cầu và giải
phóng cho mỗi quá trình, chúng ta có thể quyết định cho mỗi yêu cầu của quá trình
sẽ chờ hay không. Mỗi yêu cầu đòi hỏi hệ thống xem tài nguyên hiện có, tài
nguyên hiện được cấp tới mỗi quá trình, và các yêu cầu và giải phóng tương lai
của mỗi quá trình, để yêu cầu của quá trình hiện tại có thể được thoả mãn hay phải
chờ để tránh khả năng xảy ra deadlock.

Câu 21. ?

Trả lời
Trạng thái an toàn của hệ thống tại một thời điểm nếu dãy tiến trình song hành
tại thời điểm đó có thể được sắp xếp thành một dãy an toàn. Một trạng thái an toàn
là một trạng thái không có bế tắc( deadlock).
Cách điều khiển phân phối tài nguyên cho một dãy an toàn:
Một dãy P1, P2, …, Pn là một dãy an toàn nếu với mọi tiến trình Pi, tài nguyên mà
Pi cần có thể được thỏa mãn bởi tài nguyên của hệ thống. Tài nguyên mà Pi đòi
hỏi có thể thỏa mãn bởi tài nguyên còn tự do và tài nguyên bị giữ bởi Pj với j>i.
- Nếu Pi không có tài nguyên ngay tức thì Pi có thể chờ cho đến khi các Pj kết
thúc.
- Khi Pj kết thúc thì Pi thu được tài nguyên mà nó cần, thực hiện và khi kết
thúc sẽ trả lại tài nguyên cho hệ thống.
- Khi Pi kết thúc thì tiến trình Pi+1 sẽ được thu được tài nguyên mà nó cần.
Ví dụ:

wWw.K57C.cOm 35
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Cho dãy hệ thống gồm có 12 ổ băng trong đó

Tiến trình yêu cầu hiện có
P0 10 5
P1 4 2
P2 9 2
Khi đó hệ thống còn là 3 ổ băng nó sẽ phân cho tiến trình P1 thêm 2 ổ băng. Sau
khi thực hiện xong tiến trình P1 thì có 5 ổ băng tự do. Khi đó tiến trình P0 sẽ được
thực hiện vì có đủ tài nguyên cần thiết.. Sau đó tiến trình P2 sẽ được thực hiện.

Câu 22.
?
Trả lời
Deadlock là quá trình yêu cầu tài nguyên không sẵn dùng tại thời điểm đó.quá
trình vào trạng thái chờ.Quá trình chờ có thể không chuyển trạng thái trở lại vì tài
nguyên chúng yêu cầu bị giữ bởi những quá trình đang chờ khác.Trường hợp này
gọi là deadlock
Phương phát điều khiển khoá chết :
- Ngăn ngừa
- Thoát khỏi
- Phát hiện
- Khôi phục
- Tổ hợp các biện pháp
Trạng thái an toàn: nếu hệ thống có thể cấp phát tài nguyên tới mỗi tiến trình trong
một thứ tự và vẫn tránh deadlock
Hệ thống ở trạng thái an toàn nếu nó tồn tại dãy an toàn của tất cả các tiến trình
Dãy <p1,p2…..,pn>là an toàn nếu mỗi pi các tài nguyên mà vẫn đòi hỏi có thể
thoả mãn bởi tài nguyên tự do và tài nguyên bị giữ bởi bởi tất cả các pj,với j<i : pi
chờ,nhận ,kết thúc(trả)
Trình bày giải thuật kiểm tra sự an toàn của hệ thống: Ta di tìm hiểu 3 giải thuật
dẫn đén sự an toàn hê thống
Giải thuật về phân phối tài nguyên
Giải thuật ông chủ nhà hàng
Giải thuật an toàn
1:Giải thuật đồ thị phân phối tài nguyên:
- pi→rj:cung mong muốn <pi yêu cầu rj trong tương lai>
- rj→pi:cung yêu cầu<pi yêu cầu tài nguyên rj >
- tài nguyên được báo trước trong yêu cầu hệ thống
2:giải thuật ông chủ ngân hàng :
- tiến trình báo trước nhu cầu tối đa về tài nguyên
- tiến trình yêu cầu có thể phải chờ
- tiến trình lấy được tài nguyên trả lại chúng ngay khi kết thúc
*AVAILABLE:vecto độ dài m
availlable[j]=k có đơn vị thuộc về kiểu tài nguyên còn được tự do.Vi dụ
availlable[j]=5

wWw.K57C.cOm 36
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

*MAX:ma trận n*m.nếu MAX[ i,j]=k:tiến trình yêu cầu k đơn vị thuộc kiểu
tài nguyên j
*ALLOCATION:ma trận n*m.nếu ALLOCATION[ i,j]=k tức là tiến trình
nhiều nhất là k đơn vị thuộc kiểu tài nguyên rj
NEED:ma trận n*m.Nếu NEED[ i,j]=k túc la tiến trình cần k đơn vị cua rj
NEED[ i,j]=MAX[ i,j]-ALLOCATION[ i,j]
3:Giải thuật an toàn:
B1:đặt Work và Finish là các vecto lần lượt có độ dài m,n.Khởi động
Work= AVAILABLE
Finish[i]=false với i=1,2,3,…,n
B2: tìm pi thỏa mãn cả hai điều kiện:
Finish[i]=false
Needi≤Work
Nếu không tìm thấy i chuyển tới B4
B3:Work=Work+ALLOCATION
Finish[i]=true
Chuyển sang B2
B4 :Nếu Finish[i]=true với mọi i,thì hệ thống trong trạng thái an toàn
Ví dụ:cho tiến trình từ p0 dên p4 co 3 kiểu tài nguyên A(10 đơn vị),
B(5 đơn vị),C(3 đơn vị)
Trạng thái tại thời điểm T0
ALLOCATION MAX AVAILABLE
A B C A B C A B C
P0 0 1 0 7 5 3 3 3 2
P1 2 0 0 3 2 2
P2 3 0 2 9 0 2
P3 2 2 1 2 2 2
P4 0 0 2 4 3 3

Ma trận NEED :NEED[ i,j]=MAX[ i,j]-ALLOCATION[ i,j]

NEED
A B C
P0 7 4 3
P1 1 2 2
P2 6 0 0
P3 0 1 1
P4 4 3 1
Hệ thống trong trạng thái an toàn nếu xuất hiện dãy <p1,p3,p4,p2,p0> thỏa mãn
tính chất an toàn vì Need p0>Work→chuyển sang tiến trình p1
Need p1<Work→ tiến trìnhp1 thực hiện rồi trả lại tài nguyên cho tiến
trình tiếp theo p2 (chuyển sang b3 )

wWw.K57C.cOm 37
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Need p2>Work=Work+ALLOCATION1 →chuyển sang tiến trình p3.p2

chưa thực hiện
Need p3<Work=Work+ALLOCATION1 tiến trình p3 hiện rồi trả lại tài
nguyên cho tiến trình tiếp theo p4 (chuyển sang b3 )

Need p4 < Work=Work+ALLOCATION3 tiến trình p4 hiện rồi trả lại

tài nguyên cho tiến trình tiếp theo p0 (chuyển sang b3 )
Need p0>Work=Work+ALLOCATION4 →chuyển sang tiến trình p2
Need p2<Work=Work+ALLOCATION4 tiến trình p2 hiện rồi trả lại tài
nguyên cho tiến trình tiếp theo p0 (chuyển sang b3 ).Cuối cùng p0 thực hiện

Câu 23: Trình bày giải thuật “ông chủ ngân hàng “ về phân phối tài nguyên
của hệ thống? Cho ví dụ minh họa.
Trả lời

Cài đặt giải thuật :

- N = số tiến trình ( nút p1->pn)
- M = số kiểu tài nguyên hệ thống ( r1->rm)
Ta xây dựng CTDL như sau:
- Available : mảng 1 chiều có m phần tử -> gọi là 1 vecto có độ dài m.
- Available [j] = k ,tức là kiểu tài nguyên Rj có k đơn vị còn tự do.
- Max: Ma trận n*m.
Nếu Max [i,j] = k , tức là tiến trình Pi cần tối đa k đơn vị của tài nguyên Rj.
Allocation: Ma trận n*m .
Nếu Allocation [i,j] = k, tức là tiến trình Pi đã được cấp k tài nguyên Rj .
Need: Ma trận n*m.
Nếu Need [i,j] = k, tức là tiến trình Pi còn cần thêm k đơn vị của Rj để hoàn thành
nhiệm vụ.
Need [i,j] = Max [i,j] - Allocation [i,j].
Ví dụ:
5 tiến trình từ P0->P4;
3 kiểu tài nguyên A(10 đơn vị), B(5 đơn vị), C(7đơn vị).
Trạng thái tại thời điểm T0:

Tiến trình Allocation Max Available Need

ABC ABC ABC ABC
P0 010 753 332 743
P1 200 322 122
P2 302 902 600
P3 221 222 011
P4 002 433 431

Giải thích

wWw.K57C.cOm 38
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

Tại tiến trình P0 ta có:

Available
ABC
332
Available :Tức là cái trong kho có RA=3; RB=3; RC=2;
Max
ABC
753
Max: yêu cầu tối đa .Có Max[0,A]=7, Max[0,B]=5, Max[0,C]=3;
Allocation
ABC
010

Allocation: cái được cấp phát .

Tại thời điểm P0 : A,C không được cấp phát ,B được cấp phát Allocation[0,B] =
1=> cái còn cần là:
Need [i,j] = Max [i,j] - Allocation [i,j].
Need
ABC
743

Làm tương tự đối với P1,P2,P3,P4 ta sẽ được kết quả như ở cột 5.
Minh họa:
Một ông chủ ngân hàng X ,ông ta có 10 tỉ đồng.
Tại 1 thời điểm nào đó có 1 đối tượng Y tới vay tiền, yêu cầu tối đa là Y được vay
5 tỉ, nhưng ngân hàng mới cấp cho ông ta được 3 tỉ. Vậy là số tiền ông ta còn cần
là : Need = 5 – 3 = 2 (tỉ).

Câu 24:Trình bày giải thuật phát hiện khóa chết? ví dụ minh họa.

Trả lời:
Giải thuật phát hiện khóa chết:
Ta có:
A là một vecto có độ dài m xác định số tài nguyên có thể sử dụng.
B là một ma trận nx m xác định số tài nguyên đã phân bố cho các tiến trình.
R là một ma trận nx m xác định các yêu cầu hiện tại của mỗi tiến trình.
 Bước 1: đặt w, f là các vecto có độ dài m, n lần
w= A.
for i=1, 2, 3, …, n.
if B ≠0 then f[i] = false
else f[i] = true.

wWw.K57C.cOm 39
Đề cương Nguyên lý Hệ điều hành K57C – CNTT

 Bước 2: tìm một chỉ số I thỏa mã 2 điều kiện sau:

f[ i] =false.
R≤ w.
Nếu không tìm thấy, chuyển đến bước 4.
 Bước 3: w:= w + B(i)
f( i):= true
chuyển đến bước 2.
 Bước 4: nếu f[ i] = false thì hệ thống bế tắc.
Ví dụ:
Cho 3 tiến trình và 2 kiểu tài nguyên ở trạng thái sau:

Process B R A
D E D E D E
P0 3 0 7 0 3 3
P1 2 1 9 2
P2 2 1 2 5

wWw.K57C.cOm 40