(FiboShare - Com) Phan Tich Va Thiet Ke Thiet Bi So

PH©n tÝch vµ thiÕt kÕ thiÕt
bÞ sè
3
Môc lôc
Trang
Môc lôc 03
Lêi nãi ®Çu 11
PhÇn I
C¬ së to¸n cña thiÕt bÞ sè
Ch-¬ng 1: HÖ ®Õm vµ mét sè ph-¬ng ph¸p 15

biÓu diÔn th«ng tin
1.1 Çc hÖ ®Õm
1.2 HÖ ®Õm vÞ trÝ 15
1.2.1 Kh¸i niÖm 15
1.2.2 §Æcc tr-ng cña çc hÖ ®Õm vÞ trÝ 16
1.2.3 HÖ ®Õm c¬ sè 10 16
1.2.4 HÖ ®Õm c¬ sè 2 16
1.2.5 HÖ c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16 17
1.3 ChuyÓn ®æi gi÷ çc hÖ ®Õm 17
1.3.1 Quy t¾c chuyÓn ®æi chung 17
1.3.2 Tr-êng hîp ®Æc biÖt 19
1.4 Mét sè çch biÓu diÔn th«ng tin trong çc hÖ xö lý tin 20
1.4.1 Çc ®¬n vÞ th«ng tin 20
1.4.2 BiÓu diÔn sè nguyªn kh«ng dÊu 20
1.4.3 BiÓu diÔn sè nguyªn cã dÊu 20
1.4.4 Cèt ng-îc vµ cèt bï cña mét sè nhÞ ph©n 20
1.4.5 Cãt 2-10 hay m· BCD 22
1.4.6 M· ASCII 24
1.4.7 Quan hÖ gi÷a sè BCD vµ sè ACII cña mét sè 24
Bµi tËp ch-¬ng 1 26
Ch-¬ng 2:Çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ tÝnh chÊt 27
2.1 Kh¸i niÖm vÒ ®¹i sè l«gÝc 27
2.1.1 Çc thuËt to¸n l«gÝc c¬ b¶n 27
2.1.2 §¹i sè Boole 28
2.1.3 BiÓu diÔn çc phÐp to¸n l«gÝc dïng gi¶n ®å Venne 29
2.1.4 BiÕn vµ hµm l«gÝc 29
2.2 Çc hµm l«gÝc c¬ b¶n 31
2.2.1 Hµm l«gÝc kh«ng biÕn 31
2.2.2 Hµm l«gÝc mét biÕn 31
2.2.3 Hµm l«gÝc hai biÕn 32
2.3 Çc hµm l«gÝc quan träng 34
2.3.1 Hµm y7 34
2.3.2 Hµm y1 35
2.3.3 Hµm y8 35
4
2.3.4 Hµm y14 36
2.3.5 Hµm y6 36
2.4 Çc tÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt sc¬ b¶n 37
2.4.1 TÝnh chÊt vµ ®Þnh lu¹t cña çc hµm HOAC, VA KH. 37
2.4.2 TÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt cña VA-KH, HOAC-KH 38
2.4.3 Çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt cña hµm céng m«-dun 2 39
2.5 Ph-¬ng ph¸p m« t¶ hµm l«gÝc 40
2.5.1 Ph-¬ng ph¸p b¶ng gi¸ trÞ thùc 40
2.5.2 Ph-¬ng ph¸p h×nh häc 41
2.5.3 M« t¶ hµm l«gÝc dïng biÓu thøc toÊn häc 43
2.6 HÖ hµm ®ñ 48
2.7 Ph©n tÝch vµ tæng hîp hµm l«gÝc 49
2.7.1 BiÓu diÔn çc hµm l«gÝc qua hÖ hµm ®ñ 49
2.7.2 Tæng hîp hµm l«gÝc 51
2.8 Mét sè hµm l«gÝc th-êng gÆp 52
2.8.1 Hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh 52
2.8.2 Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 0 53
2.8.3 Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 1 53
2.8.4 Hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu 54
2.8.5 Hµm l«gÝc ®èi ngÉu 55
2.9 M¹ch thùc hiÖn çc hµm l«gÝc c¬ b¶n 56
2.9.1 M¹ch VA, HOAC dïng ®ièt - ®iÖn trë 57
2.9.2 M¹ch VA – KH vµ m¹ch HOAC-KH 58
Ch-¬ng 3: Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc 67

3.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 67
3.1.1 Hµm ®¸nh gi¸ ®é phøc t¹p 67
3.1.2 Çc d¹ng tuyÓn chuÈn kh¸c 68
3.2 Ph-îng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc
3.3 §¬n gi¶n hµm l«gÝc b»ng ph-¬ng ph¸p h×nh häc 71
3.3.1 Ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc 71
3.3.2 §¬n gi¶n hµm dïng ph-¬ng ph¸p h×nh häc 74
3.4 Ph-¬ng ph¸p Mc Clusky 76
3.4.1 Néi dung ph-¬ng ph¸p Mc Clusky 76
3.4.2 ThÝ dô 76
3.5 Ph-¬ng ph¸p ROT 78
3.5.1 Kh¸i niÖm vµ c¬ së to¸n häc cña ph-¬ng ph¸p ROT 78
3.5.2 Alg«rit ®¬n gi¶n hµm 85
3.6 §¬n gi¶n hÖ hµm 86
3.6.1 Ph-¬-ng ph¸p ®¬n gi¶n riªng rÏ tõng hµm, 86
3.6.2 §¬n gi¶n kÕt hîp hÖ hµm 88
3.6.3 Ph-¬ng ph¸p "DÊu" ®¬n gi¶n hÖ hµm 91
5
phÇn II
Ph-¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch
thiÕt bÞ sè tæ hîp
Ch-¬ng 4: Tæng hîp cÊu tróc thiÕt bÞ sè tæ hîp 101
4.1 TÝn hiÖu vµ çc m¹ch l«gÝc 101
4.1.1 TÝn hiÖu nhÞ ph©n 101
4.1.2 Kh¸i niÖm vÒ m¹ch l«gÝc 102
4.1.3 Gi¸ cña m¹ch l«gÝc 104
4.2 Kh¸i niÖm vÒ m¹ch sè tæ hîp 105
4.2.1 §Æc ®iÓm m¹ch l«gÝc tæ hîp 105
4.2.2 Çc b-íc c¬ b¶n tæng hîp thiÕt bÞ sè tæ hîp 106
4.2.3 Vi m¹ch sè 106
4.3 Tæng hîp cÊu tróc m¹ch hai cÊp 112
4.3.1 Tr-êng hîp mét hµm 112
4.3.2 Tr-êng hîp hÖ hµm 119
4.4 Tæng hîp cÊu tróc m¹ch nhiÒu cÊp 122
4.4.1 Tæng hîp khi sè ®Çu vµo cña phÇn tö l«gÝc bÞ h¹n chÕ 123
4.4.2 Tæng hîp khi kh¶ n¨ng t¶i cña çc phÇn tö l«gÝc bÞ 125
h¹n chÕ
4.4.3 M¹ch VA-KH, HOAC-KH nhiÒu cÊp 128
4.5 Tæng hîp theo çch ph©n gi¶i hµm 130
4.5.1 Ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n 131
4.5.2 Ph©n gi¶i kh«ng t¸ch rêi ®¬n gi¶n 136
4.5.3 Alg«rit thùc hiÖn ph©n gi¶i hµm 138
4.6 Thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc 141
vµ b»ng çc bé nhí.
4.6.1 Thùc hiÖn b»ng PAL, PLA hay FPLA 142
4.6.2 Thùc hiÖn trªn RAM 147
4.6.3 Thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng ch-¬ng tr×nh 148
Ch-¬ng 5: Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè tæ hîp 157

5.1 Ph©n tÝch tÜnh thiÕt bÞ sè tæ hîp 157
5.1.1 NhiÖm vô bµi to¸n 157
5.1.2 Thñ tôc chung ph©n tÝch m¹ch tæ hîp 159
5.2 Ph©n tÝch ®éng m¹ch tæ hîp 160
5.2.1 Tr-êng hîp khi thay ®æi tõ mét tr¹ng tËp gi¸ trÞ biÕn 160
nµy sang mét tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c
5.2.2 Khi t¸c ®éng mét chuçi liªn tiÕp çc tËp gi¸ trÞ biÕn vÇo. 162
5.2.3 Çc tr-êng hîp kh¸c 164
5.3 B¶n chÊt cña tranh chÊp tr¹ng th¸i trong m¹ch tæ hîp, 164
ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn vµ khö bá.
6
5.3.1 B¶n chÊt cña tranh chÊp tr¹ng th¸i trong m¹ch tæ hîp. 164
5.3.2 Ph©n lo¹i tranh chÊp tr¹ng th¸i 166
5.3.3 Tranh chÊp tr¹ng th¸i ë çc m¹ch sè. 166
5.4 KiÓm tra vµ chÈn ®o¸n h- háng trong thiÕt bÞ sè 170
5.4.1 Çc lo¹i h- háng 170
5.4.2 Çc ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn çc h- háng l«gÝc ®¬n 172
5.4.3 Bµi to¸n chÈn ®o¸n kü thuËt 174
Ch-¬ng 6: Tæng hîp thiÕt bÞ sè tæ hîp th-êng dïng 183

6.1 Kh¸i qu¸t chung 183
6.2 Thùc hiÖn çc bé biÕn ®æi m· 184
6.2.1 Bé biÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang thËp ph©n vµ ng-îc l¹i 184
6.2.2 Bé trén vµ ph©n ®-êng 189
6.2.3 Bé so s¸nh 191
6.2..4 Çc bé céng 193
Ch-¬ng 7: Hµm l«gÝc truy to¸n vµ hµm l«gÝc 197
phô thuéc thêi gian
7.1 Hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian 197
7.1.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 197
7.1.2 TÝnh chÊt cña hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian 198
7.2 Hµm l«gÝc truy to¸n 201
7.2.1 Hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I 201
7.2.2 Hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I (HLTRS-I) 201
7.2.3 Hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II ( HLTR-II) 202
Bµi tËp ch-¬ng 7 ?
PhÇn III
Tæng hîp vµ ph©n tÝch m¹ch sè cã nhí
Ch-¬ng 8: Kh¸i niÖm vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí - 205
¤t«m¸t høu h¹n
8.1 Kh¸i niÖm chung vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí 205

8.2 M« h×nh to¸n cña «t«m¸t 206
8.2.1 M« h×nh cÊu tróc 207
8.2.2 M« h×nh to¸n cña «t«m¸t 207
8.3 Çc ph-¬ng ph¸p m« t¶ «t«m¸t 208
8.3.1 Kh¸i qqu¸t chung 208
8.3.2 Ph-¬ng ph¸p b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra 209
7
8.3.3 D¹ng ma trËn chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t 215
8.3.4 §å h×nh cña «t«m¸t 218
8.4 Quan hÖ gi÷a «t«m¸t Milly vµ ott«m¸t Moore 219
8.4.1 VÊn ®Ò t-¬ng ®-¬ng cña hai lo¹i «t«m¸t 220
8.4.2 Ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tõ «t«m¸t Moore sang 221
«t«m¸t Milly
8.4.3 ChuyÓn tõ d¹ng «t«m¸t Milly sang «t«m¸t Moore 224
8.5 ¤t«m¸t ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé 228
8.5.1 Tr-êng hîp tr¹ng th¸i vµo cã d¹ng thÕ 229
8.5.2 Tr-êng hîp tr¹ng th¸i vµo cã d¹ng xung 231
8.6 M« h×nh kü thuËt cña «t«m¸t h÷u h¹n 236
Ch-¬ng 9: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí 242

9.1 Thñ tôc thiÕt kÕ cÊu tróc thiÕt bÞ sè cã nhí 242
9.2 §¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t 245
9.2.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 245
9.2.2 Ph-¬ng phÊp nhËn biÕt hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng 246
9.2.3 Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng 252
®-¬ng vµ nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
9.2.4 Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t 260
kh«ng ®ång bé, x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ.
9.3 M· ho¸ tr¹ng th¸i cña «t«m¸t 267
9.3.1 HiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t 268
9.3.2 MÉ ch«ng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm cña «t«m¸t 270
9.3.3 Ph-¬ng ph¸p m· ho¸ ch«ng tranh chÊp tr¹ng th¸i 273
9.4 X¸c ®Þnh phÇn tö nhí 278
9.5 NhËn çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra. 281
9.5.1 X©y dùng cÊu tróc m¹ch sau khi ®· m· ho¸ 281
9.5.2 Ph-¬ng ph¸p rót ra çc hµm 283
Ch-¬ng 10: Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n 298

10.1 Kh¸i niÖm vÒ phÇn tö nhí c¬ b¶n 298
10.2 PhÇn tö nhí mét ®Çu vµo 299
10.2.1 M« h×nh chøc n¨ng PTN mét ®Çu vµo 299
10.2.2 XÐt hµm a1 . 301
10.2.3 XÐt hµm a7. 301
10.2.4 XÐt hµm a3 302
10.2.5 XÐt hµm a6 302
10.3 Çc phÇn tö nhí hai ®Çu vµo tÝn hiÖu. 303
10.3.1 PhÇn tö nhí c¬ b¶n x©y dùng trªn c¬ së hµm RS 304
10.3.2 Çc phÇn tö nhí CT vµ CD 304
8
10.3.3 PhÇn tö nhí trªn c¬ së hµm JK 306
10.4 PhÇn tö nhí cã ba ®Çu vµo trë lªn 306
10.4.1 PhÇn tö nhí RST 306
10.4.2 PhÇn tö nhí SR-CJK 307
10.5 Tæng hîp çc phÇn tö nhí c¬ b¶n 308
10.5.1 Tæng hîp tri-g¬ RS 308
10.5.2 ChuyÓn ®æi gi÷a çc phÇn tö nhí 310
Ch-¬ng 11: Thùc hiÖn hµm l«gÝc phô thuéc thêi 313
gian vµ hµm l«gÝc truy to¸n
11.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian 313
11.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy tãan 318
11.2.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n 318
suy biÕn lo¹i I
11.2.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I 322
11.3 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy tãan lo¹i II 326
11.4 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè x©y dùng trªn c¬ së hµm l«gÝc phô 328
thuéc thêi gian vµ hµm l«gÝc truy to¸n
Ch-¬ng 12: Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí 337

12.1 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí dïng ph©n tö nhí ®-îc nhÞp 337
12.1.1 §Æc ®iÓm 337
12.1.2 Çc b-íc ph©n tÝch 338
12.2 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí dïng ph©n tö nhí lµm viÖc 346
víi tÝn hiÖu thÕ, kh«ng ®-îc nhÞp
12.2.1 Ph©n tÝch tÜnh 346
12.2.2 Ph©n tÝch ®éng 348
12.3 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè dïng PTN lµm viÖc víi tÝn hiÖu xung 352
12.3.1 Ph©n tÝch tÜnh 352
12.3.2 Ph©n tÝch ®éng 355
12.4 Nh÷ng h- háng trong thiÕt bÞ sè 359
12.4.1 Chuçi dÉn vµ chuçi vµo thiÕt lËp 359
12.4.2 VÊn ®Ò ph¸t hiÖn çc h- háng trong æ«m¸t 362
12.4.3 Ph-¬ng h-íng t×m chuçi kiÓm tra h- háng 365
Ch-¬ng 13: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã tÝnh tíi 376

çc ®Æc ®iÓm cña çc phÇn tö nhí
13.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè dïng phÇn tö nhí ®-îc nhÞp 376
13.1.1 Thñ tôc chung 376
13.1.2 Mét sè thÝ dô 377
9
13.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè dïng phÇn tö nhí kh«ng ®-îc nhÞp, 383
®Çu vµo xung
13.3 Tæng hîp thiÕt bÞ sè dïng phÇn tö nhí kh«ng ®-îc nhÞp, 386
®Çu vµo thÕ
Ch-¬ng 14: Tæng hîp çc thiÕt bÞ sè th«ng dông 399
14.1 Tæng hîp m¹ch céng 399
14.2 Tæng hîp m¹ch sso s¸nh cã nhí 401
14.2.1 M¹ch so s¸nh hai sè nhÞ ph©n n bÝt , x¸c ®Þnh 401
A=B, AB
14.2.2 M¹ch sso s¸nh hai sè nhÞ ph©n, x¸c ®Þnh A=B 401
hay A  B
14.3 Tæng hîp çc m¹ch ®Õm 403
14.3.1 Ph©n lo¹i m¹ch ®Õm 404
14.3.2 ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm 406
14.4 Tæng hîp m¹ch ghi 415
14.4.1 Kh¸i niÖm chung 415
14.4.2 Ph©n lo¹i çc m¹ch ghi 415
14.4.3 Tæng hîp çc m¹ch ghi 416
Tµi liÖu tham kh¶o 421
------------------------
------------------------------
10
Lêi nãi ®Çu
Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lý thuyÕt «t«m¸t h÷u h¹n vµ nh÷ng
thµnh tùu rùc rì cña c«ng nghÖ chÕ t¹o çc vi m¹ch, kü thuËt sè trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, næi lªn nh- mét mòi nhän trong lÜnh vùc kü thuËt ®iÖn tö, ®Æc biÖt tõ
gi÷a nh÷ng n¨m 1970, khi xuÊt hiÖn hµng lo¹t vi m¹ch cì lín nh- çc bé nhí tÜnh
( SRAM), çc bé nhí ®éng (DRAM) cã dung l-îng hµng chôc ngµn kil«bÝt, çc
bé nèi ghÐp vµo - ra kh¶ lËp tr×nh vµ çc bé vi xö lý lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh,
®· th©m nhËp vµo hÇu hÕt çc lÜnh vùc khoa häc vµ kü thuËt. LÜnh vùc mµ kü
thuËt sè cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp sím nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, ®ã lµ lÜnh vùc
m¸y tÝnh sè, tiÕp ®Õn lµ çc lÜnh vùc th«ng tin sè, ®iÒu khiÓn sè, ®o l-êng vµ çc
thiÕt bÞ d©n dông kh¸c. Ngµy nay, kh«ng t×m thÊy mét lÜnh vùc khoa häc,kü thuËt
mµ kh«ng cã sù tham gia cña çc thiÕt bÞ lµm viÖc víi tÝn hiÖu sè. Kü thuËt sè ®·
trë thµnh m«n kü thuËt c¬ së kh«ng thÓ thiÕu cña nhiÒu ngµnh khoa häc, kü thuËt.
I. LÞch sö ph¸t triÓn cña kü thuËt sè (KTS)

Kü thuËt sè, dùa trªn c¬ së ®¹i sè l«gÝc lµ ®¹i sè Boole, cã mét lÞch sö ph¸t
triÓn kh«ng l©u. Vµo nh÷ng n¨m 1950, çc m¹ch sè c¬ b¶n ®-îc x©y dùng chñ
yÕu trªn çc ®Ìn ®iªn tö, ch-a ®-îc ph¸t triÓn c¶ vÒ chñng lo¹i lÉn chøc n¨ng vµ
rÊt h¹n chÕ trong øng dông v× kÝch th-íc lín, tiªu hao n¨ng l-îng nhiÒu vµ çc
m¹ch cã chøc n¨ng rÊt h¹n chÕ.
Vµo nh÷ng n¨m 1960, kü thuËt sè ®· ®-îc ph¸t triÓn thªm mét b-íc quan
träng v× ®-îc dùa trªn nÒn c«ng nghÖ b¸n dÉn. Çc vi m¹ch b¸n dÉn sè b¾t ®Çu
ph¸t triÓn m¹nh vÒ chøc n¨ng vµ chñng lo¹i ngµy cµng ®a d¹ng. Song, thêi gian
nµy chñ yÕu vÉn chØ cã çc vi m¹ch cã ®é tÝch hîp cì nhá ( Small Scale
Intergration - SSI ) vµ cì trung b×nh ( Middle Scale Intergration - MSI ). §Æc biÖt
tõ nh÷ng n¨m 1970 sù tiÕn bé v-ît bËc trong c«ng nghÖ chÕ t¹o çc vi m¹ch ®·
cho ra ®êi nh÷ng vi m¹ch cã ®é tÝch hîp cì lín ( Large Scale Intergration -LSI )
vµ sau ®ã lµ çc vi m¹ch cã ®é tÝch hîp cì cùc lín ( Very LSI - VLSI ) víi hµng
v¹n linh kiÖn vµ transistor trong mét vi m¹ch. Víi ®é tÝch hîp lín nh- vËy, mçi
vi m¹ch, mÆc dï cã kÝch th-íc rÊt nhá, b©y giê kh«ng cßn chØ thùc hiÖn mét chøc
n¨ng ®¬n gi¶n n÷a mµ ®· cã thÓ thùc hiÖn mét chøc n¨ng phøc t¹p vµ rÊt phøc
t¹p, thËm chÝ chøc n¨ng cña chóng cã thÓ thay ®æi theo tõng nhiÖm vô- chóng ta
cã thÓ lËp tr×nh cho ho¹t ®éng chøc n¨ng cña chóng. Ngµy nay, ng-êi ta ®· biÕt
tíi çc vi m¹ch nh- çc bé nhí ®éng cã dung l-îng nhí tíi hµng chôc ngµn bÝt;
çc vi m¹ch nèi ghÐp cã kh¶ n¨ng lµm viÖc theo nhiÒu ch-¬ng tr×nh, kh¸c nhau
vÒ tæ chøc kÕt cÊu vµ chøc n¨ng. chóng lµ çc thiÕt bÞ phøc t¹p vµ mÒm dÎo, cã
11
thÓ ®¸p øng ®-îc nhiÒu nhiÖm vô kh¸c nhau. §iÓn h×nh nhÊt cho çc lo¹i vi m¹ch
cì cùc lín nµy lµ çc bé vi xö lý cña çc h·ng INTEL, MOROLA, ZILOG,
HITACHI,...tõ 8 bÝt tíi 16, 32 vµ 64 bÝt d÷ liÖu vµ víi sè byte bé nhí cã thÓ ®¸nh
®Þa chØ trùc tiÕp lªn tíi 2 21 byte.
II. ¶nh h-ëng cña sù tiÕn bé cña c«ng nghÖ chÕ t¹o vi m¹ch tíi lÜnh
vùc kü thuËt sè
Nhê sù tiÕn bé trong c«ng nghÖ chÕ t¹o vi m¹ch mµ mét vi m¹ch cã kÝch
th-íc rÊt nhá bÐ vÉn cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng phøc t¹p. §ã lµ c¬ së ®Ó
cã thÓ lµm cho çc thiÕt bÞ ®iÖn tö trë nªn th«ng minh, cã søc m¹nh to lín vµ cho
phÐp øng dông vµo hÇu hÕt çc trang thiÕt bÞ ®iÖn tö trong mäi lÜnh vùc kü thuËt
vµ khoa häc, ®êi sèng. Vai trß vµ ¶nh h-ëng cña sù tiÕn bé trong c«ng nghÖ cã
thÓ lµ:
+ Lµm cho kh¶ n¨ng øng dông kü thuËt sè vµo hÇu hÕt çc lÜnh vùc khoa
häc vµ kü thuËt.
+ Lµm t¨ng kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña çc trang thiÕt bÞ, trong nhiÒu tr-êng
hîp, cã thÓ biÕn çc trang thiÕt bÞ nµy thµnh çc trang thiÕt bÞ th«ng minh.
+ Sù ra ®êi cña çc çc vi m¹ch cã tÝnh n¨ng cao, thÓ tÝch nhá nh- mét
linh kiÖn th«ng th-êng, ®-îc sö dông vµo hÇu hÕt çc trang thiÕt bÞ ®· ®Æt ra cho
ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc nh÷ng nhiÖm vô míi, lµm thay ®æi c¶ nh÷ng
nguyªn lý, nguyªn t¾c, çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp m¹ch vèn vÉn tån
t¹i tõ tr-íc vµ thÝch hîp víi çc m¹ch ®-îc x©y dùng trªn çc phÇn tö rêi r¹c hay
çc vi m¹ch cì nhá. Giê ®©y, víi çc vi m¹ch cì lín vµ trung b×nh, bµi to¸n ph©n
tÝch vµ tæng hîp ®· ®æi kh¸c: Sù ph©n tÝch m¹ch hÇu nh- kh«ng cßn ph¶i tiÕn
hµnh tíi tõng linh kiÖn ®iÖn trë, tô ®iÖn, tõng transistor n÷a, mµ chñ yÕu chØ cÇn
dõng l¹i tíi tõng vi m¹ch. §èi víi bµi to¸n tæng hîp còng vËy, nhiÖm vô tæng hîp
b©y giê lµ tæng hîp m¹ch trªn c¬ së çc m¹ch cì lín, ®· cã nh÷ng chøc n¨ng
®Þnh s½n; thËm chÝ lµ tæng hîp m¹ch cã kh¶ n¨ng lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh trªn
c¬ së çc vi m¹ch kh¶ lËp tr×nh. TÊt c¶ nhøng ®iÒu nµy ®· trùc tiÕp ®Æt ra cho çc
nhµ nghiªn cøu ph¶i s¸ng t¹o ra çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp míi; ph¶i
s¸ng t¹o ra çc ng«n ng÷ lËp tr×nh míi cho phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn vµ
thuËn lîi trong thiÕt kÕ, khai th¸c vµ sö dông.
Còng chÝnh v× ®ßi hái ®ã, trªn cë së çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng
hîp dùa trªn c¬ së to¸n l«gÝc vµ çc vi m¹ch cì nhá vµ trung b×nh, vµo cuèi
nh÷ng n¨m 70 vµ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû 20 ng-êi ta ®· nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt
ra hai ph-¬ng ph¸p dïng trong thiÕt kÕ vµ ph©n tÝch çc hÖ thèng lín, lµm viÖc
theo tr¹ng th¸i rêi r¹c. §ã lµ Ph-¬ng ph¸p ®å h×nh dïng m« t¶ ho¹t ®éng vµ thiÕt
kÕ çc hÖ thèng ®iÒu khiÓn phøc t¹p, gäi t¾t lµ GRAFCET ( Graphe fonctionnel
de Commande d’ e’tape - Transition - §å h×nh chøc n¨ng ®iÒu khiÓn sù chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i) vµ ph-¬ng ph¸p M¹ng Pª tri ( Petri Nets). §©y lµ hai ph-¬ng ph¸p
hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng øng dông ®Ó m« t¶, m« h×nh ho¸ vµ thiÕt kÕ çc hÖ thèng
lín. Trong ®ã, GRAFCET ®Þnh h-íng øng dông cho lÜnh vùc thiÕt kÕ çc hÖ
thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng; m¹ng Petri lµ c«ng cô rÊt m¹nh, tuy kh¸ phøc t¹p,
12
th-êng dïng cho viÖc m« h×nh ho¸, ®¸nh gi¸ vµ thiÕt kÕ çc hÖ thèng lín, c¶
trong kü thuËt, x· héi, kinh tÕ, qu©n sù.
III. Néi dung cña tµi liÖu

ë n-íc ta, çc c¬ quan, xÝ nghiÖp, çc tr-êng häc vµ viÖn nghiªn cøu ®·
vµ ®ang ®-îc trang bÞ ngµy cµng nhiÒu m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i mµ phÇn lín
ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c xö lý sè vµ xö lý sè tÝn hiÖu. Nhu cÇu vÒ khai th¸c, sö
dông, b¶o qu¶n, söa ch÷a cã hiÖu qu¶ çc trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nµy ngµy cµng tá
ra bøc b¸ch. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nÒn khoa häc vµ c«ng nghÖ cña
n-íc ta lµ tõng b-íc lµm chñ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, tiÕn tíi cã thÓ thùc hiÖn c¶i
tiÕn vµ thiÕt kÕ míi çc trang thiÕt bÞ phï hîp víi ®iÒu kiÖn, nhu cÇu vµ hoµn
c¶nh cña n-íc ta. §iÒu nµy còng ®ßi hái cã sù chuÈn bÞ nhiÒu mÆt khoa häc vµ kü
thuËt, trong ®ã cã kü thuËt sè.
Tµi liÖu “ Ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ thiÕt bÞ sè” ®· ®-îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu vµo
n¨m 1987 t¹i Häc viÖn Kü thuËt qu©n sù. C¨n cø vµo nhu cÇu hiÖn t¹i ®èi víi tµi
liÖu vµ tÝnh tíi nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt sau h¬n m-êi n¨m gi¶ng d¹y còng nh-
nh÷ng tiÕn bé míi trong çc lÜnh vùc kü thuËt cã liªn quan, trong lÇn t¸i b¶n nµy
tµi liÖu sÏ ®-îc chØnh lý vµ bæ xung nh÷ng néi dung cÇn thiÕt.
Tuy vËy, trong ph¹m vÞ h¹n chÕ cña mét tµi liÖu cã tÝnh võa lµ gi¸o tr×nh
võa lµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña tµi liÖu vÒ c¬ b¶n vÉn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng
yªu cÇu cung cÊp nh÷ng ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp çc thiÕt bÞ sè cã
tÝnh thùc tiÔn vµ ®-îc lùa chän nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt, thiÕt thùc trong thùc
tÕ nh-ng mang tÝnh ph-¬ng ph¸p chung, cã thÓ vËn dông trong mäi tr-êng hîp
cña çc bµi to¸n ph©n tÝch vµ tæng hîp m¹ch. §ång thêi trong tµi liÖu còng sÏ cè
g¾ng kh«ng ®Ó mÊt ®i tÝnh khoa häc c¬ b¶n vµ c¬ së gióp cho viÖc më réng kiÕn
thøc . MÆt kh¸c, dÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®äc gi¶ dÔ dµng sö dông çc c«ng cô hiÖn
®¹i nh- m¸y tÝnh trong viÖc thùc hiÖn tù ®éng ho¸ çc kh©u ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ
çc thiÕt bÞ sè, nhiÒu néi dung trong tµi liÖu sÏ ®-îc tr×nh bµy d-íi d¹ng al-g«-rÝt
hoÆc dÔ dµng ®-a vÒ d¹ng al-g«-rÝt .
Ph-¬ng ph¸p tr×nh bµy thiÕt bÞ sè trong tµi liÖu nµy ®-îc nhÊt qu¸n ho¸
d-íi çch nh×n thèng nhÊt : ThiÕt bÞ sè lµ mét «t«m¸t h÷u h¹n. Trªn c¬ së ®ã,
toµn bé ch-¬ng tr×nh ph©n tÝch vµ tæng hîp thiÕt bÞ sè ®-îc tr×nh bµy theo lý
thuyÕt «t«m¸t h÷u h¹n- mét lý thuyÕt cã ®é chÝnh x¸c cao vµ hÕt søc chÆt chÏ.
Còng chÝnh v× vËy, çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp thiÕt bÞ sè tr×nh bµy
trong tµi liÖu nµy mang tÝnh kh¸i qu¸t cao, gióp cho ®äc gi¶ cã ®iÒu kiÖn vËn
dông vµo thùc tiÔn t-¬ng ®èi dÔ dµng vµ trong ph¹m vi réng.
Tµi liÖu chia thµnh 3 phÇn, gåm 12 ch-¬ng.
PhÇn I: C¬ së to¸n cña thiÕt bÞ sè.

PhÇn nµy cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®¹i sè l«gÝc, çc biÕn vµ
hµm l«gÝc, çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ tÝnh chÊt cña chóng còng nh- çc ph-¬ng
13
ph¸p ®¬n gi¶n hµm vµ hÖ hµm. HiÓu kü çc hµm l«gÝc c¬ b¶n lµ c¬ së quan träng
®Ó tiÕp thu çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp çc thiÕt bÞ sè.
§Ó gióp cho ®äc gi¶ cã ®iÒu kiÖn më réng thªm kiÕn thøc trong lÜnh vùc
m¹ch sè cã nhí, trong phÇn nµy cßn dÒ cËp tíi kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt cña hµm
l«gÝc phô thuéc thêi gian vµ hµm l«gÝc truy to¸n.
Trong çc ch-¬ng cña phÇn I ®Òu ®-a ra nhiÒu thÝ dô gióp ng-êi ®äc dÔ
dµng n¾m ®-îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña tõng phÇn.
PhÇn II: Ph-¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch çc thiÕt bÞ sè tæ hîp
PhÇn nµy cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó tæng hîp vµ ph©n tÝch mét
thiÕt bÞ sè tæ hîp. Víi bµi to¸n tæng hîp, ph-¬ng ph¸p tæng hîp ®-îc tr×nh bµy cã
chó ý tíi nh÷ng h¹n chÕ cña thùc tiÔn. §ã lµ nh÷ng h¹n chÕ cña çc vi m¹ch nh-
x©y dùng m¹ch trªn c¬ së çc lo¹i phÇn tö l«gÝc kh¸c nhau, x©y dùng çc m¹ch
l«gÝc víi çc vi m¹ch thùc tÕ víi sè l-îng çc ®Çu vµo bÞ h¹n chÕ hay kh¶ n¨ng
chÞu t¶i cã h¹n. Nh÷ng h¹n chÕ nµy th-êng dÉn tíi çc m¹ch cã nhiÒu cÊp. Mét
thùc tÕ kh¸c cña bµi to¸n tæng hîp m¹ch lµ tæng hîp hÖ hµm. Tèi -u ho¸ trong
tæng hîp hÖ hµm vÒ ®é ®¬n gi¶n m¹ch vµ t¨ng tèc ®é lµm viÖc cña m¹ch lµ môc
tiªu cña bµi to¸n tæng hîp m¹ch nhiÒu cÊp.
Trong phÇn nµy tµi liÖu còng tr×nh bµy çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch m¹ch tæ
hîp d-íi hai khÝa c¹nh: Ph©n tÝch lµm râ chøc n¨ng cña m¹ch ( ph©n tÝch tÜnh) vµ
ph©n tÝch lµm râ ¶nh h-ëng cña viÖc gi÷ chËm tÝn hiÖu cña çc phÇn tö l«gÝc tíi
ho¹t ®éng cña m¹ch ( ph©n tÝch ®éng). Çc bµi to¸n ph©n tÝch, mét mÆt lµ c«ng
cô ®Ó khai th¸c sö dông vµ söa ch÷a çc thiÕt bÞ sè. MÆt kh¸c, bµi to¸n ph©n tÝch
l¹i lµ mét kh©u trong bµi to¸n tæng hîp víi t- çch lµ mét ph-¬ng ph¸p kiÓm tra
tÝnh ch©n x¸c cña chøc n¨ng m¹ch ®-îc thiÕt kÕ.
Ph©n III: Tæng hîp vµ ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí - ¤t«m¸t h÷u h¹n
Trong phÇn nµy tr×nh bµy nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí.
ChØ râ sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a thiÕt bÞ sè cã nhí nãi chung vµ «t«m¸t h÷u
h¹n. Trªn c¬ së ®ã, lý thuyÕt «t«m¸t h÷u h¹n ®· ®-îc sö dông ®Ó thùc hiÖn bµi
to¸n tæng hîp vµ ph©n tÝch çc thiÕt bÞ sè cã nhí. Nhê ®ã, çc ph-¬ng ph¸p ph©n
tÝch vµ tæng hîp tr×nh bµy ë ®©y mang tÝnh chÆt chÏ vµ chuÈn x¸c, dÔ dµng vËn
dông mét khi ®· n¾m v÷ng.
Ph-¬ng ph¸p tæng hîp ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së sö dông çc phÇn tö nhí
c¬ b¶n vµ cã tÝnh tíi çc ®Æc ®iÓm cña chóng. Cïng víi viÖc chØ ra çc b-íc c¬
b¶n cÇn thùc hiÖn khi tæng hîp «t«m¸t h÷u h¹n, trong tµi liÖu còng chØ ra çc
b-íc quan träng nhÊt cña bµi to¸n tæng hîp, cã ¶nh h-ëng nhiÒu nh÷ng ®Æc tr-ng
quan träng nhÊt cña m¹ch nh- ®é tin cËy vÒ chøc n¨ng, ®é ®¬n gi¶n vµ tèc ®é lµm
viÖc cña thiÕt bÞ sè.
Trong phÇn nµy cßn ®-a ra nhiÒu thÝ dô vÒ tæng hîp çc m¹ch sè th«ng
dông nh- nh÷ng thÝ dô vÒ tæng hîp «t«m¸t h÷u h¹n. §ång thêi qua ®ã còng lµm
râ thªm tÝnh v¹n n¨ng cña çc ph-¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch ®· tr×nh bµy.
14
T¸c gi¶ xin tr©n thµnh c¶m ¬n mäi ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn h¬n tµi liÖu
nµy.
***********
PhÇn I
C¬ së to¸n cña thiÕt bÞ sè
Ch-¬ng 1
HÖ ®Õm vµ mét sè ph-¬ng ph¸p biÓu diÔn
th«ng tin
1.1 Çc hÖ ®Õm

Sù ph¸t triÓn cña çc hÖ ®Õm g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ kü
thuËt. Bªn c¹nh hÖ ®Õm la m· kh«ng ph¶i lµ hÖ ®Õm vÞ trÝ, çc hÖ ®Õm th«ng
dông cßn l¹i ®Òu lµ çc hÖ ®Õm vÞ trÝ. Çc hÖ ®Õm th«ng dông lµ çc hÖ ®Õm c¬ sè
10, hÖ ®Õm c¬ sè 2, c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16.
HÖ ®Õm c¬ sè 10 lµ hÖ ®Õm th«ng dông vµ tiÖn lîi nhÊt ®èi víi ®êi sèng
con ng-êi. Mäi suy nghÜ cña chóng ta vÒ sè l-îng ®Òu râ rµng vµ dÔ dµng c¶m
nhËn khi chóng ®-îc thÓ hiÖn b»ng con sè d-íi d¹ng c¬ sè 10. Nh-ng hÖ ®Õm c¬
sè 10 l¹i kh«ng thuËn tiÖn khi thùc hiÖn b»ng kü thuËt. Ng-îc l¹i, mét sè nhÞ
ph©n ( c¬ sè 2 ) l¹i rÊt dÔ dµng thùc hiÖn b»ng kü thuËt. YÕu ®iÓm duy nhÊt cña
hÖ nhÞ ph©n lµ ®Ó biÓu diÔn mét con sè ta cÇn nhiÒu ch÷ sè h¬n so víi hÖ c¬ sè
10. §Ó çch biÓu diÔn con sè võa gän, dÔ dµng chuyÓn ®æi sang hÖ nhÞ ph©n ®Ó
thùc hiÖn kü thuËt ng-êi ta sö dông çc hÖ ®Õm cã c¬ sè lµ 8 vµ 16. Tuy vËy,
kh«ng ai thùc hiÖn çc phÐp tÝnh trªn c¬ së hÖ ®Õm c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16. Trong
ch-¬ng nµy, chóng ta sÏ xÐt çc hÖ ®Õm vÞ trÝ th«ng dông, quan hÖ chuyÓn ®æi
gi÷a chóng vµ mét vµi ph-¬ng ph¸p biÓu diÔn th«ng tin th-êng ®-îc sö dông
trong xö lý tin.
1.2 HÖ ®Õm vÞ trÝ

1.2.1 Kh¸i niÖm
HÖ ®Õm vÞ trÝ lµ hÖ ®Õm mµ mçi ch÷ sè cña mét sè ®· cho cã gi¸ trÞ cô thÓ
phô thuéc vµo vÞ trÝ cña nã trong sè ®ã. Gi¸ trÞ cô thÓ ®ã gäi lµ träng sè cña nã.
Mét sè ë hÖ ®Õm vÞ trÝ lu«n cã thÓ biÓu diÔn d-íi d¹ng mét ®a thøc cña c¬
sè ®Õm víi çc träng sè lµ çc hÖ sè t-¬ng øng cña çc ch÷ sè. ThÝ dô sè hÖ 10
sau ®©y cã thÓ viÕt nh- sau:
15
252,58 = 2.102 + 5.101 + 2.100 + 5.10-1 + 8.10-2
Mçi ch÷ sè, tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña nã mµ cã gi¸ trÞ kh¸c nhau. Tõ tr¸i
sang ph¶i, sè 2 ®Çu tiªn cã träng sè lµ 102 tøc 100. Sè 2 thø hai cã träng sè lµ 100
tøc 1. NghÜa lµ, do vÞ trÝ kh¸c nhau trong sè 252,58 mµ sè 2 thø nhÊt cã träng sè
lín gÊp 100 lÇn träng sè cña sè thø hai,... Nh- vËy, vÞ trÝ cña ch÷ sè quyÕt ®Þnh
träng sè cña nã trong sè ®· cho.
1.2.2 §Æc tr-ng cña çc hÖ ®Õm vÞ trÝ
Çc hÖ ®Õm vÞ trÝ cã çc ®Æc ®iÓm sau ®©y:
+ Sè l-îng çc ch÷ sè kh¸c nhau trong hÖ ®Õm ®óng b»ng c¬ sè ®Õm cña
hÖ ®Õm. HÖ ®Õm c¬ sè 2 chØ cã hai ch÷ sè lµ ch÷ sè 0 vµ 1; hÖ ®Õm c¬ sè 10 cã 10
ch÷ sè lµ: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
+ Ch÷ sè lín nhÊt kÐm c¬ sè 1 ®¬n vÞ.
+ D-íi d¹ng triÓn khai cña mét sè, mçi ch÷ sè ®-îc nh©n víi träng sè cña
nã. §ã chÝnh lµ c¬ sè cã sè mò do träng sè cña nã quyÕt ®Þnh.
+ Nguyªn t¾c thùc hiÖn çc phÐp tÝnh sè häc : Céng, trõ, nh©n, chia thùc
hiÖn theo nguyªn t¾c hoµn toµn nh- nhau, chØ kh¸c nhau vÒ c¬ sè.
1.2.3 HÖ ®Õm c¬ sè 10
Lµ hÖ ®Õm th«ng dông nhÊt, cã c¬ sè ®Õm lµ 10, sö dông 10 ch÷ sè kh¸c
nhau tõ 0 ®Õn 9. DÊu phÈy (,) dïng ®Ó ph©n biÖt phÇn nguyªn NI vµ ph©n thËp
ph©n NF cña mét sè. §èi víi mét sè ®-îc viÕt trong mét hÖ ®Õm vÞ trÝ, trong ®ã
cã hÖ ®Õm c¬ sè 10, cã thÓ viÕt d-íi d¹ng tæng cña phÇn nguyªn vµ phÇn thËp
ph©n nh- sau:
N = NI + NF
Çc phÐp tÝnh sè häc thùc hiÖn trong hÖ ®Õm c¬ sè 10 chóng ta ®· ®-îc
biÕt tõ bËc tiÓu häc.
1.2.4 HÖ ®Õm c¬ s« 2
Lµ hÖ ®Õm vÞ trÝ ®¬n gi¶n nhÊt. C¬ sè lµ 2 vµ sö dông hai ch÷ sè lµ 0 vµ 1.
Sè 1011,1101 ë hÖ 2 biÓu diÔn d-íi d¹ng ®a thøc:
1011,1101 = 1.23 + 0.22 + 1.21 + 1.20 + 1.2-1 + 1.2-2 + 0.2-3 + 1.2-3
M-êi ch÷ sè cña hÖ c¬ sè 10 viÕt trong hÖ 2 cho trong b¶ng 1.1
B¶ng 1.1
M-êi c÷ sè cña hÖ 10 viÕt ë hÖ 2
16
C¬ sè 10 C¬ sè 2 Çc phÐp tÝnh sè häc thùc hiÖn trong hÖ ®Õm c¬ sè 2
0 0 hoµn toµn t-¬ng tù nh- trong hÖ ®Õm c¬ sè 10.
1 1 ThÝ dô:
2 10 + PhÐp céng: 1101
3 11 + 1001
4 100 10110
5 101
+ PhÐp trõ: 1101
6 110
- 1001
7 111 0100
8 1000
+ PhÐp nh©n:
9 1001
1101
101
1101
0000
1101
1000001
+ PhÐp chia:
1000001 1101
0001101 101
0000
1.2.5 HÖ c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16
Lµ çc hÖ ®Õm vÞ trÝ cã c¬ sè ®Õm lµ 8 ( 16 ) dïng 8 ( 16 ) ch÷ sè lµ :
0,1,2,3,4,5,6,7 ( vµ A,B,C,D, E , F ).
VÒ nguyªn t¾c, çc phÐp tÝnh sè häc vÉn cã thÓ thùc hiÖn trong hÖ c¬ sè
8(16). Tuy vËy, do viÖc nhí çc b¶ng cöu ch-¬ng ë hÖ c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16 rÊt
khã, hÖ ®Õm c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16 th-êng chØ dïng ®Ó ghi nhËn th«ng tin mµ kh«ng
lµm çc phÐp tÝnh trong çc hÖ ®Õm nµy. ViÖc ghi nhËn th«ng tin dïng çc hÖ
®Õm c¬ sè 8 vµ 16 sÏ gän h¬n so víi ghi nhËn b»ng çc sè nhÞ ph©n. §ång thêi
viÖc chuyÓn ®æi gi÷a çc sè viÕt ë hÖ ®Õm c¬ sè 2 sang hÖ ®Õm c¬ sè 8 hoÆc 16 vµ
ng-îc l¹i rÊt thuËn tiÖn, dÔ dµng vµ nhanh chãng.
1.3 ChuyÓn ®æi gi÷a çc hÖ ®Õm

ViÖc chuyÓn ®æi gi÷a çc hÖ ®Õm lµ mét yªu cÇu th-êng nhËt. Lý thuyÕt
th«ng tin ®· chøng minh r»ng, hÖ ®Õm cã c¬ sè b»ng sè E lµ hÖ ®Õm tèi -u vÒ mÆt
tiÕt kiÖm trong biÓu diÔn thèng tin. Tuy vËy, viÖc thùc hiÖn mét hÖ ®Õm cã c¬ sè
lµ E hay 10 trong thùc tÕ kü thuËt lµ rÊt kh«ng thuËn tiÖn. V× vËy, çc thiÕt bÞ sè
®-îc x©y dùng ®Ó lµm viÖc víi çc sè cã c¬ sè lµ 2 hay cßn gäi lµ sè nhÞ ph©n.
MÆt kh¸c, chóng ta dÔ dµng c¶m nhËn ®é lín cña sù vËt hiÖn t-îng khi çc sè ®o
17
cña chóng ®-îc biÓu diÔn d-¬Ý d¹ng sè hÖ 10. Do ®ã, viÖc chuyÓn ®æi gi÷a chóng
vµ gi÷a chóng víi çc hÖ ®Õm c¬ sè 8 vµ c¬ sè 16 lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.
D-íi ®©y, chóng ta sÏ ®-a ra ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi chung gi÷a hai hÖ
®Õm bÊt kú cã c¬ sè ®Õm lµ  vµ . Çc c¬ sè  vµ  cã thÓ lµ 2, 10, 8, 16 hay bÊt
kú sè nguyªn d-¬ng nµo kh¸c.
1.3.1 Qui t¾c chuyÓn ®æi chung

a. ChuyÕn ®æi phÇn NI vµ phÇn NF riªng. Sè kÕt qu¶ ®· ®-îc chuyÓn
®æi lµ tæng cña hai sè NI vµ NF ®· ®-îc chuyÓn ®æi.
b. Quy t¾c ®æi phµn NI
Muèn ®æi phÇn NI cña mét sè viÕt ë hÖ cã c¬ sè  sang hÖ cã c¬ sè  ta
viÕt c¬ sè  ë hÖ c¬ sè  , ký hiÖu lµ () råi chia liªn tiÕp trong hÖ  sè NI cho
() cho tíi khi nµo th-¬ng b»ng 0 th× dõng. Sè kÕt qu¶ chuyÓn ®æi sÏ lµ sè gåm
çc ch÷ sè ( cÇn ®æi sang hÖ cã c¬ sè  ) lµ çc sè d- cña çc phÐp chia trªn ®©y
viÕt theo chiÒu ng-îc l¹i. NghÜa lµ, sè d- sau viÕt tr-íc vµ sè d- tr-íc viÕt sau.
ThÝ dô 1.1
§æi sè NI () viÕt ë hÖ cã c¬ sè  = 2 lµ NI (2) = 110012 sang hÖ c¬ sè 
=10. Thùc hiÖn chuyÓn ®æi theo quy t¾c trªn ®©y:
+ ViÕt c¬ sè  =10 sang hÖ c¬ sè 2 lµ: () = 10102
+Chia liªn tiÕp:
11001: 1010 ®-îc 1 d- 10 ( sè d- thø nhÊt lµ 102 tøc sè 210 ); h¹ nèt sè 1
ta cã 101 råi chia tiÕp cho 1010, ta cã:
101 : 1010 ®-îc 0 lÇn d- 1012 , tøc sè 510 .
§Õn ®©y th× dõng l¹i.
Sè kÕt qu¶ chuyÓn ®æi lµ :
N10 = 5210 hay (11001)2 = 5210
ThÝ dô 1.2
ChuyÓn sè sau ®©y viÕt ë hÖ c¬ sè 10 sang hÖ c¬ sè 2: NI (10) = 1110
Thùc hiÖn theo quy t¾c trªn ®©y:

+ §æi c¬ sè 2 sang hÖ c¬ sè 10, ta ®-îc : () = 2
+ Chia liªn tiÕp sè 1110 cho 210 :
11 : 2 ®-îc 5 , d- 1. D-íi d¹ng nhÞ ph©n ta cã sè d- nµy b»ng 12

5 : 2 ®-îc 2, d- 1. D-íi d¹ng nhÞ ph©n ta cã sè d- nµy b»ng 12
2 : 2 ®-îc 1. d- 0. D-íi d¹ng nhÞ ph©n, sè d- nµy b»ng 02
1 : 2 ®-îc 0, d- 1. D-íi d¹ng nhÞ ph©n sè d- nµy b»ng 12
VËy, sè kÕt qu¶ nµy lµ 10112 hay 1110 = 10112
ThÝ dô 1.3
§æi sè NI (10) = 68510 sang hÖ c¬ sè 16. Thùc hiÖn theo quy t¾c trªn ®©y:
+ §æi c¬ sè 16 sang hÖ c¬ sè 10, ta ®-îc 16
18
+ Chia liªn tiÕp:
- 685 : 16 ®-îc 42, d- 1310 , tøc sè D

- 42 : 16 d-îc 2 , d- 1010 , tøc sè A
- 2 : 16 ®-îc 0 , d- 210 , tøc sè 2
VËy, sè kÕt qu¶ chuyÓn ®æi lµ 2AD16 hay 68510 = 2AD16
c. Nguyªn t¾c chuyÓn ®æi phÇn thËp ph©n NF
Muèn ®æi phÇn thËp ph©n NF cña mét sè cho ë hÖ cã c¬ sè  sang hÖ cã c¬ sè
 ta viÕt c¬ sè  ë hÖ c¬ sè , ký hiÖu lµ () råi nh©n liªn tiÕp trong hÖ  sè NF
víi () cho tíi khi nµo phÇn thËp ph©n cña tÝch b»ng 0 hoÆc ®é chÝnh x¸c cho
phÐp ( Tr-êng hîp kh«ng bao giê phÇn thËp ph©n cña phÐp nh©n b»ng 0 ) th×
dõng. Sè kÕt qu¶ chuyÓn ®æi sÏ lµ sè gåm çc phÇn nguyªn cña çc phÐp nh©n
trªn ®©y ( ®· ®æi sang hÖ c¬ sè ) viÕt theo chiÒu thuËn. NghÜa lµ sè nguyªn tr-íc
viÕt tr-íc, sè nguyªn sau viÕt sau.
ThÝ dô 1.4
§æi sè NF = 0,812510 sang hÖ c¬ sè 2
Thùc hiÖn quy t¾c sau ®©y:
+ §æi c¬ sè cña hÖ nhÞ ph©n sang hÖ 10, ta ®-îc sè 2
+ Nh©n liªn tiÕp:
0,8125 x 2 = 1, 6250
0,6250 x 2 = 1, 2500
0,2500 x 2 = 0, 5000
0,5000 x 2 = 1, 0000. §Õn ®©y phÇn thËp ph©n cña tÝch b»ng 0, ta dõng.
Sè kÕt qu¶ biÕn ®æi lµ : 0,11012 hay 0,812510 = 0,11012
ThÝ dô 1.5
§æi sè Nf = 0, 1262510 sang hÖ c¬ sè 8
+ §æi c¬ sè 8 sang hÖ c¬ sè 10 ta ®-îc 8
+ Nh©n liªn tiÕp:
0,12625 x 8 = 1,01000
0,01000 x 8 = 0,08000
0,08000 x 8 = 0,64000
0,64000 x 8 = 5,12000
0,12000 x 8 = 0,96000
0,96000 x 8 = 7,68000
0,68000 x 8 = 5,44000
0,44000 x 8 = 3,52020
.......................................
VËy, (0,12625)10 = (0,10050753...)8
1.3.2 Tr-êng hîp ®Æc biÖt
19
NÕu  = n , trong ®ã n lµ sè nguyªn d-¬ng cña hÖ 10 , th× muèn ®æi mét sè N
viÕt ë hÖ  sang hÖ  ta chØ viÖc ph©n çc chø sè cña sè N, tÝnh tõ dÊu phÈy ph©n
chia phÇn NI vµ NF vÒ hai phÝa theo tõng côm n ch÷ sè, nÕu nhãm cuèi cïng
thiÕu th× thªm sè 0 vµo cho ®ñ vµ thay mçi côm b»ng mét ch÷ sè t-¬ng øng cña
hÖ . Ng-îc l¹i, muèn ®æi mét sè viÕt ë hÖ  sang hÖ  ta thay mçi ch÷ sè cña sè
®· cho b»ng mét tæ hîp n ch÷ sè t-¬ng øng cña hÖ , cßn dÊu phÈy gi÷ nguyªn.
ThÝ dô 1.6
§æi sè nhÞ ph©n sau ®©y sang hÖ c¬ sè 8 vµ c¬ s« 16 vµ ng-îc l¹i:
N2 = 101101,101012
V× c¬ sè 8 = 23 vµ c¬ sè 16 = 24 nªn xuÊt ph¸t tõ dÊu phÊy cña sè N2 ta ph©n çc

bÝt cña nã thµnh tõng côm 3 vµ 4 ch÷ sè t-¬ng øng víi viÖc ®æi sang hÖ c¬ sè 8
hay c¬ sè 16 vµ thay b»ng çc ch÷ sè t-¬ng øng cña hÖ 8 vµ hÖ 16. §Ó ®æi tõ çc
sè hÖ c¬ sè 8 hoÆc c¬ sè 16 sang sè hÖ c¬ sè 2 ta lµm ng-îc l¹i: Thay mçi sè cña
hÖ c¬ sè 8 hoÆc c¬ sè 16 b»ng mét sè nhÞ ph©n 3 hoÆc 4 bÝt t-¬ng øng nh- sau:
(1 0 1 1 0 1, 1 0 1 0 1 0)2 (0 01 0 1 1 0 1, 1 0 1 0 1 0 0 0)2
( 5 5 , 5 2)8 (2 D , A 8 )16
1.4 Mét sè çch biÓu diÔn th«ng tin th-êng dïng

trong çc hÖ xö lý tin
1.4.1 Çc ®¬n vÞ th«ng tin
Sè nhÞ ph©n biÓu diÔn trong çc hÖ xö lý sè liÖu th-êng ®-îc tÝnh theo çc ®¬n
vÞ: BÝt (bit), Bai (byte), Tõ (word).
Çc ®¬n vÞ trªn cßn cã çc béi sè cña chóng lµ: BÝt (b), kil«bÝt (Kb), Mª ga bÝt
( Mb); Bai (byte), Ki l« bai (Kbyte) , Mª ga byte (Mbyte), Tõ, Kil« tõ vµ Mª ga
tõ (Mword). Trong ®ã, mét bai cã t¸m bÝt, mét tõ cã 16 bÝt vµ 1K(b/byte/tõ) b»ng
210 tøc 1024 (b/byte/word) vµ 1 Mªga (b/byte/word) b»ng 210 tøc 1024
( Kb/Kbyte/Kword)
Trong çc byte hoÆc word, bÝt ®Çu mót bªn tr¸i cã träng sè cao nhÊt, viÕt t¾t lµ
MSB. BÝt ®Çu mót bªn ph¶i lµ bÝt cã träng sè nhá nhÊt, viÕt t¾t lµ LS
1.4.2 BiÓu diÔn sè nguyªn kh«ng dÊu
Víi sè kh«ng dÊu, mét byte t¸m bÝt cã thÓ biÓu diÔn 256 sè kh¸c nhau, tõ 00H
tíi FF H.
Mét tõ kh«ng dÊu cã thÓ biÓu diÔn 65536 sè kh¸c nhau, tõ 0000H tíi FFFF H.
Trong ®ã, sè nµo cã LSB = 0 lµ sè ch½n.
1.4.3 BiÓu diÔn sè nguyªn cã dÊu
Mét sè cã dÊu cã thÓ lµ sè ©m, sè d-¬ng hay b»ng kh«ng. Trong biÓu diÔn
th«ng tin d-íi d¹ng sè nhÞ ph©n, mét sè lµ sè ©m ®-îc thÓ hiÖn b»ng MSB = 1;
NÕu MSB =0 th× sè ®ã lµ sè d-¬ng hoÆc b»ng kh«ng.
20
1.4.4 Cèt ng-îc vµ cèt bï cña mét sè nhÞ ph©n
a. Sè ng-îc hay cßn gäi lµ sè bï 1 : Sè ng-îc cña mét sè nhÞ ph©n lµ mét sè
mµ mçi bÝt cña nã lµ ®¶o cña bÝt t-¬ng øng cña sè ®· cho.
ThÝ dô A = 10010100 th× Ang = 01101011
b. Sè bï 2 hay sè bï : Sè bï 2 cña mét sè nhÞ ph©n lµ mét sè b»ng sè ng-îc
cña nã céng thªm 1.
ThÝ dô B = 10011101 th× Bng = 01100010 vµ Bbu = 01100010+1 = 01100011
Trong m¸y tÝnh, mét sè ©m ®-îc l-u gi÷ d-íi d¹ng sè bï 2 cña nã.
ThÝ dô sè -97 ®-îc l-u gi÷ nh- sau:
- Sè 97 viÕt ë hÖ c¬ sè 16 lµ: 61 H = 0110 0001
- Sè bï cña sè 61H lµ: 1001 1110
- Sè bï 2 cña sè 61H lµ: 1001 1110 + 1 = 1001 1111, tøc 9FH
Còng sè nµy, nÕu l-u gi÷ ë d¹ng sè nhÞ ph©n 16 bÝt th× sÏ lµ sè FF9FH
c. øng dông cña cèt ng-îc vµ cèt bï
Trong xö lý th«ng tin, cã thÓ dïng cèt ng-îc hay cèt bï ®Ó thay thÕ phÐp trõ
b»ng phÐp céng. MÆt kh¸c, çc phÐp nh©n, chia l¹i cã thÓ thay thÕ b»ng phÐp
céng vµ trõ. Do ®ã, mäi phÐp tÝnh ®Òu cã thÓ ®-a vÒ d¹ng phÐp céng.
Hai tr-êng hîp cã thÓ sÈy ra khi thay hiÖu hai sè nhÞ ph©n A1 - A2 b»ng phÐp
céng.
+ Tr-êng hîp khi A1  A2
Trong tr-êng hîp nµy, hiÖu hai sè nhËn ®-îc b»ng çch thùc hiÖn A1+ A2 ng
hoÆc A1 + Abu , nh-ng nÕu xuÊt hiÖn sè nhí ë bÝt cao nhÊt ( MSB) th×:
- Bá qua sè nhí ®ã nÕu dïng cèt bï.
- Céng sè nhí ®ã vµo kÕt qu¶ nÕu dïng cèt ng-îc.
ThÝ dô A1 = 01011, A2 = 00101. V× A1 > A2 nªn hiÖu A1 - A2 thùc hiÖn qua
cèt ng-îc vµ cèt bï nh- sau:
A1 = 01011
+
A2bu = 11 011
A1 + A2bu = 100110 . VËy, A1 - A2 = 00110 hay + 6
Sè nhí bá qua
HoÆc:
A1 = 01011
+
A2ng = 11010
A1 + A2ng = 100101 . LÊy sè nhí céng vµo kÕt qu¶, ta cã:

Sè nhí + 1
21
00110 . VËy, A1 - A2 = 00110 hay + 6
KÕt qu¶ thùc hiÖn phÐp trõ trªn ®©y b»ng hai ph-¬ng ph¸p dïng cèt bï vµ cèt
ng-îc lµ nh- nhau.
+ Tr-êng hîp A1 - A2 < 0
Trong tr-êng hîp nµy, hiÖu thu ®-îc th«ng qua phÐp céng víi sè A2bu bï hoÆc
A2 ng sÏ cßn ë d¹ng cèt bï vµ cèt ng-îc mét çch t-¬ng øng. Do ®ã, muèn cã kÕt
qu¶ ë d¹ng nhÞ ph©n, cÇn ®æi kÕt qu¶ ®ã sang cèt nhÞ ph©n.
ThÝ dô
*Thùc hiÖn A1 - A2 víi A1 = 00111 vµ A2 = 01011 dïng sè bï:
A1 = 00111
+
A2bu = 10101
A1 + A2 bu = 11100bu
§æi l¹i, ta cã sè nhÞ ph©n t-¬ng øng: 101002 , tøc sè -4. Chý ý, ®Ó gi÷ nguyªn
dÊu, ta kh«ng ®æi dÊu cña kÕt qu¶.
*Thùc hiÖn phÐp trõ trªn ®©y dïng sè ng-îc:
A1 = 00111
+
A2ng = 10100
A1 + A2 ng = 11011ng
§æi l¹i, ta cã 10100 , tøc sè -4
1.4.5 Cèt 2-10 hay cßn gäi lµ m· BCD ( Binary Coded Decimals)
Trong thùc tÕ th-êng ph¶i dïng sè BCD, trong ®ã 10 con sè cña hÖ c¬ sè 10
®-îc biÓu diÔn ë d¹ng sè nhÞ ph©n 4 bÝt t-¬ng øng. B¶ng 1.2 cho mét sè lo¹i m·
th«ng dông cña 10 con sè cña hÖ ®Õm c¬ sè 10.
B¶ng 1.2
Mét sè lo¹i m· ( cèt)
Sè hÖ 10 Cèt BCD Cèt 2421 Cèt d- 3 Cèt Grey Cèt ASCII
0 0000 0000 0011 0000 00110000
1 0001 0001 0100 0001 00110001
2 0010 0010 0101 0011 00110010
3 0011 0011 0110 0010 00110011
4 0100 0100 0111 0110 00110100
5 0101 1011 1000 0111 00110101
22
6 0110 1100 1001 0101 00110110
7 0111 1101 1010 0100 00110111
8 1000 1110 1011 1100 00111000
9 1001 1111 1100 1000 00111001
Mét sè hÖ c¬ sè 10 gåm nhiÒu con sè, khi chuyÓn sang sè BCD, mçi con sè
®-îc thay b»ng mét sè nhÞ ph©n 4 bÝt t-¬ng øng.
ThÝ dô sè 5910 viÕt d-íi d¹ng sè BCD lµ: 0101 1001B C D
Víi 4 bÝt nhÞ ph©n, ta cã thÓ cã 16 tæ hîp kh¸c nhau. Nh- vËy sÏ thõa 6 tæ
hîp. Khi ta thùc hiÖn çc phÐp tÝnh céng hay trõ ®èi víi sè BCD sÏ sÈy ra tr-êng
hîp tæng hay hiÖu cña chóng v-ît qu¸ gi¸ trÞ 9, tøc ra ngoµi ph¹m vi sö dông cña
sè BCD. Trong tr-êng hîp nµy, muèn kÕt qu¶ vÉn ë d¹ng sè BCD, ta cÇn céng
thªm hoÆc trõ ®i sè hiÖu chØnh, gäi lµ sè hiÖu chØnh BCD. §ã lµ sè 6 tøc 0110.
ThÝ dô céng hai sè BCD sau ®©y:
510 = 0101 B C D
+
810 = 1000 B C D
13 = 1101 lµ sè 13 d-íi d¹ng sè nhÞ ph©n, kh«ng ph¶i lµ sè BCD.

Muèn kÕt qu¶ ë d¹ng sè BCD, cÇn céng thªm sè 0110 vµo kÕt qu¶ nh- sau:
1101 + 0110 = 0001 0011 , tøc sè 13 d-íi d¹ng sè BCD.
Khi thùc hiÖn phÐp trõ hai sè BCD sau ®©y: 3610 - 1910
3610 = 0011 0110

-
1910 = 0001 1001
17 = 0001 1101 , tøc kÕt qu¶ kh«ng ph¶i lµ mét sè BCD.
Muèn cã kÕt qu¶ lµ mét sè BCD ®óng, ta ph¶i trõ kÕt qu¶ ®i sè 6 t¹i tæ hîp 4 ch÷
sè cho kÕt qu¶ > 9. Cô thÓ:
0001 1101
-
0110
0001 0111
Khi thùc hiÖn céng hai sè BCD sau ®©y:

49,0810 = 0100 1001 , 0000 1000
+
89,1810 = 1000 1001 , 0001 1000
23
138, 2610 = 1101 0010 , 0010 0000
KÕt qu¶ còng kh«ng ph¶i lµ sè BCD cña sè 138,2610. Trong tr-êng hîp
nµy, ®Ó cã sè BCD ®óng, cÇn céng thªm sè hiÖu chØnh BCD vµo çc cét BCD cã
tæng >9 hay cã nhí sang sè BCD bªn tr¸i nã. Cô thÓ:
138 , 2610 = 1101 0010 , 0010 0000

+ 0110 0110 0110
1 0011 1000 , 0010 0110

1.4.6 M· ASCII
M· ASCII lµ m· trao ®æi th«ng tin chuÈn cña Mü ( Americain Standard
Codes for ×nformation Interchanges). Lo¹i m· nµy sö dông réng r·i trong hÇu hÕt
çc lo¹i m¸y tÝnh vµ çc thiÕt bÞ xö lý tin hiÖn ®¹i, trong ®ã gåm m· cña tÊt c¶
çc ch÷ viÕt th-êng vµ viÕt hoa, çc ký hiÖu th-êng sö dông trong th«ng tin. M·
ASCII th«ng dông cho trªn b¼ng 1.3 d-íi ®©y:
B¶ng 1.3
M· ASCII
0H 1H 2H 3H 4H 5H 6H 7H
0H <NUL> <DLE> <SP> 0 @ P p
1H <SOH> <DC1> ! 1 A Q a q
2H <SIX> <DC2> “ 2 B R b r
3H <ETX> <DC3> # 3 C S c s
4H <EOT> <DC4> $ 4 D T d t
5H <ENQ> <NAK> % 5 E U e u
6H <ACK> <SYN> & 6 F V f v
7H <BEL> <ETB> ‘ 7 G W g w
8H <BS> <CAN> ( 8 H X h x
9H <HT> ) 9 I Y i y
AH <LF> * : J Z j z
BH <VT> <ESC> + ; K [ k {
CH <FF> <FS> , < L \ l 
DH <CR> <GS> - = M ] m }
EH <SO> <RSI> . > N ^ n
FH <SI> <US> / ? O - o <DEL>
ThÝ dô M· ASCII cña sè 5 lµ 35H hay 0011 0101

M· ASCII cña sè 9 lµ 39H hay 0011 1001
1.4.7 Quan hÖ gi÷a sè BCD vµ sè ASCII cña mét sè

24
Trong khi lµm çc phÐp tÝnh víi sè BCD, çc sè hÖ 10 cã nhiÒu ch÷ sè
®-îc h×nh thµnh d-íi d¹ng BCD b»ng çch ghÐp çc sè BCD l¹i víi nhau. ThÝ dô,
sè 3610 ®-îc viÕt lµ: 00110110B C D . Çch biÓu diÔn nh- thÕ nµy gäi lµ d¹ng BCD
chuÈn hay d¹ng BCD gãi ( Packed BCD). Khi ®-a çc sè vµo tõ m¸y tÝnh, truyÒn
hay l-u tr÷ chóng, ta l¹i dïng d¹ng ASCII cña chóng. Nh- trong m· ASCII ®· thÓ
hiÖn râ, mçi ch÷ sè cña hÖ 10 ®-îc m· b»ng t¸m bÝt m· nhÞ ph©n, trong ®ã bèn
bÝt cao lµ m· BCD cña sè 310. Bèn bÝt tiÕp thÊp h¬n lµ sè BCD cña chÝnh sè ®ã. V×
vËy, nÕu ta cho bèn bÝt cao cña m· ASCII cña mét sè b»ng 0 th× ta ®-îc sè ®ã ë
d¹ng cèt BCD. Trong tr-êng hîp nµy ta cã d¹ng BCD kh«ng gãi cña sè ®· cho.
ThÝ dô: M· ASCII cña 4 lµ 0011 0100 = 34H
M· ASCII cña 7 lµ 0011 0111 = 37H
M· BCD kh«ng gãi cña 4 lµ 0000 0100 = 04H
M· BCD kh«ng gãi cña 7 lµ 0000 0111 = 07 H
Trong m¸y tÝnh, khi chuyÓn tõ mét sè ASCII sang sè BCD chuÈn nh- sau:
Ta cho bèn bÝt cao cña çc sè ASCII b»ng 0 cßn gi÷ l¹i bèn bÝt thÊp cña chóng,
råi ghÐp chóng l¹i theo thø tù träng sè cña chóng.
----------
Bµi tËp ch-¬ng 1
1. §æi çc sè sau ®©y:

a. 10110011,1012 sang hÖ ®Ðm c¬ sè 10
b. Çc sè 4710 , 0.3710 vµ 25,5110 sang hÖ ®Õm c¬ sè 2
2. Thùc hiÖn çc phÐp tÝnh sau ®©y trong hÖ ®Õm c¬ sè 2:
a. 10011101 + 01100110; 10010110 + 00111101
b. 1101 - 1001; 11011001 - 10110111
c. 1001,0111 + 101,0110
d. 10001110.1010 - 01101010.0011
3. §æi çc sè sau ®©y tõ hÖ c¬ sè 8 sang hÖ ®Õm c¬ sè 2 vµ sau ®ã sang hÖ ®Õm
c¬ sè 10:
a. 578 ; 258 ; 12,0688 ; 0, 1038
b. 12345,98578 ; 7864,03528
4. §æi çc sè sau ®©y sang hÖ ®Õm c¬ sè 2 vµ sau ®ã sang hÖ ®Õm c¬ sè 10:
a. 18A16 ; C8316 ; 2B,56 16 ; 5E3,D516
b. 156B9C,2A716
5. BiÓu diÔn çc sè kh«ng dÊu sau ®©y d-íi d¹ng cèt ng-îc vµ cèt bï:
a. 110010012 ; 001110112
b. 011001012 ; 111010112
6. BiÓu diÔn çc sè cã dÊu sau ®©y d-íi d¹ng cèt ng-îc vµ cèt bï:
a. - 2510
25
b. + 43210
c. - 732110
7. Thùc hiÖn çc phÐp tÝnh sau ®©y b»ng çch sö dông cèt ng-îc vµ cèt bï:
a. 946 - 503
b. 257 - 782
8. Thùc hiÖn çc phÐp tÝnh dïng cèt BCD:
a. 2449 + 2168 ; 3695 + 7763 ; 3582,036 + 3527,963
b. 358 - 264 ; 3378 - 6241; 1459,461 - 3528,447
**************
Ch-¬ng 2
Çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ tÝnh chÊt
2.1 Kh¸i niÖm vÒ ®¹i sè l«gÝc

2.1.1 Çc thuËt to¸n l«gÝc c¬ b¶n
Trong lÜnh vùc l«gÝc häc, mäi sù kiÖn, hiÖn t-îng hay kh¶ng ®Þnh ®Òu
®-îc ®¸nh gi¸ chØ b»ng mét trong hai gi¸ trÞ: Thùc vµ gi¶ hay ®óng vµ sai. Mét sù
kiÖn chØ cã thÓ lµ ®óng hay sai, kh«ng thÓ cã kh¸i niÖm trung gian nµo kh¸c. NÕu
ta nãi tam gi¸c ABC lµ tam gi¸c c©n th× kh¶ng ®Þnh ®ã nhËn gi¸ trÞ Thùc, nÕu tam
gi¸c ABC ®óng lµ tam gi¸c c©n, cßn nÕu nã kh«ng lµ tam gi¸c c©n mµ lµ mét
trong çc lo¹i tam gi¸c kh¸c th× c©u kh¶ng ®Þnh trªn ®©y nhËn gi¸ trÞ Gi¶.
Çc kh¶ng ®Þnh, trong l«gÝc häc, ®-îc chia thµnh çc kh¶ng ®Þnh ®¬n gi¶n
vµ çc kh¶ng ®Þnh phøc t¹p. Çc kh¶ng ®Þnh ®¬n gi¶n lµ çc kh¶ng ®Þnh chØ
kh¶ng ®Þnh mét ý, kh«ng phô thuéc vµo bÊt kú ý hay ®iÒu kiÖn nµo kh¸c. ThÝ dô,
h«m nay trêi m-a; diÖn tÝch S1 lín h¬n diÖn tÝch S 2 . ....
Mét kh¶ng ®Þnh ®¬n gi¶n cã thÓ ®-îc thÓ hiÖn b»ng mét ký hiÖu nµo ®ã,
nh- x hay y,...§èi víi çc kh¶ng ®Þnh ®¬n gi¶n trong l«gÝc häc tån t¹i mét thuËt
to¸n c¬ b¶n vµ quan träng sau ®©y:
§èi víi mäi kh¶ng ®Þnh ®¬n gi¶n ®Òu cã thÓ t×m thÊy mét kh¶ng ®Þnh
®¬n gi¶n kh¸c lµ phñ ®Þnh cña nã.
NÕu ta nãi “h«m nay trêi m-a” vµ ký hiÖu kh¶ng ®Þnh nµy lµ x th× kh¶ng
®Þnh :” H«m nay trêi kh«ng m-a” , ký hiÖu lµ y, sÏ lµ phñ ®Þnh cña kh¶ng ®Þnh x.
Kh¶ng ®Þnh “ H«m nay trêi n¾ng” hay “ H«m nay trêi d©m m¸t” kh«ng ch¾c ch¾n
lµ phñ ®Þnh cña kh¶ng ®Þnh ®· nªu trªn ®©y.
ThuËt to¸n phñ ®Þnh ®-îc biÓu diÔn nh- sau:
y = x
26
§©y lµ mét trong ba thuËt to¸n c¬ b¶n, quan träng nhÊt cña l«gÝc häc.
Kh¶ng ®Þnh phøc t¹p lµ mét kh¶ng ®Þnh trong ®ã thÓ hiÖn sù phô thuéc cña
mét kh¶ng ®Þnh nµy vµo çc kh¶ng ®Þnh kh¸c. Kh¶ng ®Þnh phøc t¹p cã hai d¹ng
c¬ b¶n lµ kh¶ng ®Þnh phøc t¹p lo¹i tuyÓn vµ lo¹i héi.
Mét kh¶ng ®Þnh phøc t¹p lo¹i tuyÓn lµ kh¶ng ®Þnh trong ®ã sù kiÖn chÝnh
phô thuéc vµo çc kh¶ng ®Þnh thµnh phÇn theo nguyªn t¾c sau ®©y: Kh¶ng ®Þnh
chÝnh sÏ lµ thùc khi Ýt nhÊt mét trong çc kh¶ng ®Þnh thµnh phÇn lµ thùc.
ThÝ dô 2.1: T«i sÏ ®i tham quan nÕu cã xe cña c¬ quan hoÆc mua ®-îc xe
m¸y. Kh¶ng ®Þnh ®i tham quan lµ kh¶ng ®Þnh chÝnh, ký hiÖu lµ y; kh¶ng ®Þnh cã
xe c¬ quan vµ kh¶ng ®Þnh mua ®-îc xe m¸y lµ çc kh¶ng ®Þnh thµnh phÇn, ký
hiÖu lµ x1 vµ x2 mét çch t-¬ng øng. Khi ®ã, sù phô thuéc theo phÐp tuyÓn ®-îc
biÓu diÔn nh- sau:
y = x1 V x 2
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña phÐp tuyÓn cho trªn b¶ng 2.1a
B¶ng 2.1
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña phÐp tuyÓn vµ phÐp héi: S -sai; § - ®óng
x1 x2 y x1 x2 y
S S S S S S
S § § S § S
§ S § § S S
§ § § § § §
a/ b/
PhÐp tuyÓn cßn ®-îc gäi lµ phÐp céng l«gÝc vµ ®Ó cho tiÖn, ng-êi ta dïng
ngay ký hiÖu cña phÐp céng sè häc ®Ó thay cho ký hiÖu phÐp tuyÓn V. Ta viÕt:
y = x1 + x 2
Mét kh¶ng ®Þnh phøc t¹p lo¹i héi lµ kh¶ng ®Þnh trong ®ã sù kiÖn chÝnh
phô thuéc vµo çc kh¶ng ®Þnh thµnh phÇn theo nguyªn t¾c sau ®©y: Kh¶ng ®Þnh
chÝnh sÏ lµ thùc khi vµ chØ khi tÊt c¶ çc sù kiÖn thµnh phÇn ®Òu lµ thùc.
ThÝ dô 2.2: T«i sÏ ®i du lÞch n-íc ngoµi nÕu cã hé chiÕu vµ cã tiÒn
Kh¶ng ®Þnh ®i du lÞch n-íc ngoµi lµ kh¶ng ®Þnh chÝnh, ký hiÖu lµ y. Çc
kh¶ng ®Þnh thµnh phÇn lµ cã hé chiÕu vµ cã tiÒn, ký hiÖu b»ng x1 vµ x 2 mét çch
t-¬ng øng. Khi ®ã, y phô thuéc vµo x 1 vµ x2 theo phÐp héi vµ ®-îc biÓu diÔn
d-íi d¹ng biÓu thøc to¸n nh- sau:
y = x1  x2
27
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña phÐp héi cho trªn b¶ng 2.1 b
PhÐp héi th-êng cßn gäi lµ phÐp nh©n l«gÝc, nªn tõ ®©y, ®Ó ký hiÖu phÐp
héi ta dïng dÊu nh©n sè häc “ . “ lµ mét dÊu chÊm hay kh«ng viÕt dÊu g× nh-
sau:
y = x1 . x 2 hay y = x1 x2
Trong l«gÝc häc, ba phÐp to¸n : Phñ ®Þnh, tuyÓn vµ héi lµ ba phÐp to¸n c¬
b¶n vµ t¹o thµnh mét hÖ hµm ®ñ. ChØ b»ng çc hµm l«gÝc c¬ b¶n nµy, ta cã thÓ
biÓu diÔn bÊt kú mét kh¶ng ®Þnh hay sù kiÖn phøc t¹p nµo.
2.1.2 §¹i sè Boole

§¹i sè Boole lµ ®¹i sè l«gÝc trong ®ã hai gi¸ trÞ Thùc vµ Gi¶ ®-îc m· ho¸
b»ng hai con sè “1” vµ “0”.
Khi ¸p dông ®¹i sè Boole trong kü thuËt th× hai gi¸ trÞ “1” vµ “0” ®-îc
dïng ®Ó thÓ hiÖn çc ®¹i l-îng vËt lý kh¸c nhau. ThÝ dô: Cã ®iÖn ¸p lµ gi¸ trÞ
“1”. Kh«ng cã ®iÖn ¸p lµ gi¸ trÞ “0”. TÇn sè cao lµ gi¸ trÞ “1” ; tÇn sè thÊp lµ gi¸
trÞ “0” , V...V...
Nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ cña çc gi¸ trÞ vËt lý t-¬ng øng víi gi¸ trÞ l«gÝc “1”
vµ “0” sÏ ®-îc ®Ò cËp tíi trong phÇn nãi vÒ tÝn hiÖu vµ m¹ch l«gÝc.
Víi çc m· cña çc gi¸ trÞ l«gÝc nh- trªn, çc phÐp to¸n c¬ b¶n cña ®¹i sè
Boole ®-îc m« t¶ nh- sau:
PhÐp phñ ®Þnh PhÐp céng l«gÝc PhÐp nh©n l«gÝc
0 = 1 0+0 = 0 0.0 =0
1 = 0 0+1 = 1 0.1 =0
0 = 0 1+0 = 1 1.0 =0
1 = 1 1+1 = 1 1. 1 =1
2.1.3 BiÓu diÔn çc phÐp to¸n l«gÝc c¬ b¶n dïng gi¶n ®å Venne
Nh- ta ®· biÕt, kh«ng gian gi¸ trÞ cña ®¹i sè l«gÝc lµ {0,1}. NÕu ta biÓu
diÔn kh«ng gian gi¸ trÞ cña çc ®¹i l-îng l«gÝc b»ng diÖn tÝch h×nh vu«ng cßn
çc kh¶ng ®Þnh A , B, C lµ diÖn tÝch çc h×nh trßn th×, theo gi¶n ®å Venne, çc
phÐp phñ ®Þnh, phÐp céng l«gÝc vµ phÐp nh©n l«gÝc cã thÓ biÓu diÔn b»ng çc
phÇn g¹ch chÐo nh- trªn h×nh 2.1 a,b,c t-¬ng øng d-íi ®©y.
28
A
Y=A Y= A+B Y=A.B
a/ b/ c/
H×nh 2.1: Gi¶n ®å Venne cña çc phÐp céng, nh©n l«gÝc vµ phñ ®Þnh
2.1.4 BiÕn vµ hµm l«gÝc

BiÕn l«gÝc lµ mét biÕn chØ nhËn mét trong hai gi¸ trÞ 0 vµ 1. BiÕn l«gÝc cã
thÓ ký hiÖu b»ng mét ký tù hay mét ký hiÖu nµo ®ã. ThÝ dô: xi , i = 1,n .
Hµm l«gÝc lµ mét hµm phô thuéc vµo çc biÕn l«gÝc vµ b¶n th©n hµm l«gÝc
còng chØ cã thÓ nhËn mét trong hai gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc1. Hµm l«gÝc cã thÓ ký hiÖu lµ
y. Khi ®ã hµm y phô thuéc n biÕn l«gÝc cã thÓ viÕt nh- sau:
y = f ( xi ) , i = 1,n
§èi víi hµm l«gÝc, çc biÕn l«gÝc cã thÓ ®-îc s¾p xÕp theo thø tù t¨ng dÇn
hoÆc gi¶m dÇn cña çc chØ sè. ThÝ dô: x 1 x2 x3 .....xn hay xn xn-1 x n-2 ... x 1. Mét
khi thø tù çc biÕn ®· ®-îc x¸c ®Þnh th× trong qu¸ tr×nh lµm viÖc víi hµm ®· cho
thø tù ®ã kh«ng ®-îc thay ®æi.
§èi víi mét thø tù nhÊt ®Þnh çc biÕn, g¸n cho mçi biÕn mét gi¸ trÞ cô thÓ
ta sÏ cã mét tËp gi¸ trÞ biÕn. NÕu cã tÊt c¶ n biÕn th× sè tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c nhau
cña n biÕn lµ N mµ:
N = 2n
Víi n = 3 ta cã N = 23 = 8 tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c nhau nh- b¶ng 2.2
B¶ng 2.2
T¸m tËp gi¸ trÞ biÕn cña ba biÕn x1 x2 x3
x 1 x2 x 3
0 0 0
0 0 1
0 1 0
0 1 1
1 0 0
29
1 0 1
1 1 0
1 1 1
Mét c©u hái ®Æt ra lµ cã bao nhiªu hµm l«gÝc n biÕn kh¸c nhau? V× víi n
biÕn ta cã N tËp gi¸ trÞ biÕn vµ ®èi víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn hµm chØ cã thÓ nhËn
mét trong hai gi¸ trÞ lµ 0 vµ 1. NÕu ký hiÖu sè l-îng çc hµm l«gÝc kh¸c nhau cña
n biÕn lµ M, ta cã:
2n
M =2 =2 N
Quan hÖ gi÷a M vµ n lµ quan hÖ phô thuéc theo hµm sè mò. Do ®ã M t¨ng

rÊt nhanh khi sè biÕn n t¨ng. ThÝ dô:
n = 1 th× N = 21 = 2 vµ M = 22 = 4
n = 2 th× N = 22 = 4 vµ M = 24 = 16
n = 3 th× N = 23 = 8 vµ M = 28 = 256
n = 4 th× N = 24 = 16 vµ M = 216 = 65536
..................................................................
Kh¸c víi lÝnh vùc to¸n sè häc hay ®¹i sè th-êng gÆp, trong ®¹i sè l«gÝc
viÖc so s¸nh hai hµm sè cã çc ®Æc ®iÓm sau ®©y:
- ChØ so s¸nh hai hµm cã cïng sè biÕn.
- Kh«ng cã kh¸i niÖm hµm nµy lín h¬n hay nhá h¬n hµm kia, chØ cã kh¸i
niÖm hai hµm l«gÝc gièng nhau hay kh¸c nhau mµ th«i.
Hai hµm l«gÝc f1 vµ f2 gäi lµ gièng nhau hay nh- nhau khi chóng nhËn
nh÷ng gi¸ trÞ nh- nhau ®èi víi mäi tËp gi¸ trÞ biÕn cña chóng. Ng-îc l¹i, chóng lµ
kh¸c nhau khi chØ cÇn chóng nhËn çc gi¸ trÞ kh¸c nhau ®èi víi mét tËp gi¸ trÞ
biÕn. Trong tr-êng nµy, ta cã thÓ nãi chóng gièng nhau tõng phÇn.
Mét kh¸i niÖm quan träng kh¸c lµ kh¸i niÖm hµm x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ hay
kh«ng ®Çy ®ñ. Mét hµm l«gÝc gäi lµ x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ nÕu nã nhËn çc gi¸ trÞ x¸c
®Þnh ( 0 hay 1 ) ®èi víi mäi tËp gi¸ trÞ biÕn. Hµm l«gÝc gäi lµ x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy
®ñ nÕu dï chØ ®èi víi mét tËp gi¸ trÞ biÕn nã kh«ng cã gi¸ trÞ x¸c ®Þnh. Trong
tr-êng hîp hµm x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ ta nãi hµm lµ bÊt ®Þnh ®èi víi tËp hay
nh÷ng tËp gi¸ trÞ biÕn mµ gi¸ trÞ cña nã lµ kh«ng x¸c ®Þnh.
Mét hµm l«gÝc f( x 1 , x2, .... , x n ) gäi lµ kh«ng phô thuéc vµo biÕn x i nÕu
tho¶ m·n ®iÒu kiÖn:
f( x1 , x2, ..., xi - 1 , 0 ,x i+1 , .... , x n ) = f(x1 , x2, ..., x i - 1 , 1 , xi+1 , .... , xn)
Çc hµm l«gÝc lu«n lu«n nhËn gi¸ trÞ “0” hay “1” gäi lµ çc h»ng sè l«gÝc.
Çc hµm l«gÝc phøc t¹p, nhiÓu biÕn lu«n lu«n cã thÓ biÓu diÔn qua çc
hµm l«gÝc mét vµ hai biÕn vµ çc h»ng sè l«gÝc. Nãi çch kh¸c, çc hµm l«gÝc
tu©n theo ®Þnh lý xÕp chèng.
2.2 Çc hµm l«gÝc c¬ b¶n
30
Hµm l«gÝc c¬ b¶n lµ çc hµm cã 1 hoÆc 2 biÕn. Gäi çc hµm nµy lµ çc
hµm c¬ b¶n v× tÊt c¶ çc hµm l«gÝc kh¸c, dï phøc t¹p ®Õn ®©u, còng cã thÓ biÓu
diÔn qua çc hµm nµy. HiÓu chøc n¨ng, tÝnh chÊt cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n sÏ
gióp ta dÔ dµng thiÕt lËp vµ biÕn ®æi çc hµm phøc t¹p kh¸c. D-íi ®©y, chóng ta
sÏ xÐt çc hµm víi n = 0; n=1 vµ n=2.
2.2.1 Hµm l«gÝc kh«ng biÕn ( n=0)
Víi n = 0, ta cã N = 20 = 1 vµ M = 21 = 2 . Hai hµm l«gÝc kh«ng biÕn nµy
lµ hai h»ng sè l«gÝc: y = 0 vµ y = 1.
2.2.2 Hµm l«gÝc mét biÕn ( n =1 )
Víi n = 1, N = 2 vµ M = 4. Çc hµm l«gÝc mét biÕn nµy cho trong b¶ng
2.3.
B¶ng 2.3
Çc hµm l«gÝc mét biÕn
Hµm y0 y1 y2 y3
BiÕn
0 0 0 1 1
1 0 1 0 1
NhËn xÐt: - Hµm y0 vµ hµm y3 lµ çc h»ng sè l«gÝc. Hµm y1 lu«n lÆp l¹i
gi¸ trÞ cña x, tøc y1 = x. Hµm y2 lu«n cã gi¸ trÞ lµ ®¶o cña gi¸ trÞ cña biÕn x gäi lµ
hµm ®¶o hay hµm phñ ®Þnh. Nã thùc hiÖn thuËt to¸n phñ ®Þnh. D-íi d¹ng ph-¬ng
tr×nh to¸n häc ta cã:
y2 = x
Hµm ®¶o lµ mét trong çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ rÊt quan träng. V× vËy,
trong thùc tÕ hµm nµy ®-îc s¶n xuÊt d-íi d¹ng çc vi m¹ch tÝch hîp ( IC -
Intergrated Circuits). Ký hiÖu cña phÇn tö m¹ch ®¶o nh- h×nh 2.2 :
x y H×nh 2.2:
Ký hiÖu m¹ch ®¶o
2.2.3 Hµm l«gÝc 2 biÕn ( n = 2 )

Víi n = 2, N = 4 ta cã M= 16 hµm l«gÝc kh¸c nhau - b¶ng 2.4
B¶ng 2.4
16 hµm hai biÕn
31
y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7 y8 y9 y1 y1 y1 y1 y1 y
Hµm 0 1 2 3 4 15
x1 x2
00 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1
01 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 1
10 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1
11 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1
Çc hµm hai biÕn nµy cã tªn, ký hiÖu vµ biÓu thøc to¸n häc t-¬ng øng nh-
b¶ng 2.5
B¶ng 2.5
Tªn, ký hiÖu vµ biÓu thøc to¸n cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n
Hµm Tªn gäi Ký hiÖu BiÓu thøc

y0 H»ng sè “ 0 “ y0 = 0
y1 Nh©n l«gÝc x1 y1 y1 = x1 . x2
x2
y2 CÊm theo x2 y1
y2 = x1 . x2
x1
x2
y3 Hµm x1 y3 = x1
y4 Hµm cÊm theo x1 y1
y4 = x1 . x2
x2
x1
y5 Hµm x2 y5 = x2
y6 Hµm céng m«dun 2

x1 y6
x2 y6 = x1  x2
y7 Hµm céng l«gÝc
y7 = x1 + x2
x1 y7
x2
y8 Hµm HoÆc-KH
y8 = x1 + x2
x1 y8
x2
y9 Hµm ®¼ng trÞ x1 y9

x2 y9 = x1  x2
y10 Hµm ®¶o cña x2 y10
y10 = x2
x2
y11 x2 kÐo theo x 1

y11 = x1 + x 2
x1 y11
x2
32
y12 Hµm d¶o cña x1 y12
y12 = x1
x1
y13 X1 kÐo theo x2

y13 = x1 + x 2
x2 y13
x1
y14 Hµm VA - KH y1
y14 = x1 . x 2
x1
x2
y15 H»ng l«gÝc “ 1 “

y15 = 1
DÔ dµng nhËn thÊy r»ng, t¸m hµm ®Çu lµ phñ ®Þnh cña t¸m hµm sau vµ
ng-îc l¹i theo tõng ®«i mét. Trong dã:
+ Hµm y0 vµ y15 lµ çc h»ng sè l«gÝc “ 0 “ vµ “ 1 ” .
+ Hµm y1 lµ nh©n l«gÝc vµ y14 lµ hµm phñ ®Þnh cña nh©n l«gÝc , cßn hay
gäi lµ hµm VA-KH.
+ Hµm y2 gäi lµ hµm CÊm - ë ®©y lµ cÊm theo x2 vµ y13 lµ hµm kÐo theo,
x1 kÐo theo x2, cã chøc n¨ng lµ phñ ®Þnh cña hµm y2.
+ Çc hµm y3 vµ y12 kh«ng phô thuéc vµo x 2 . Hµm y3 b»ng x1 vµ hµm y12
lµ phñ ®Þnh cña x1.
+ Hµm y4 lµ hµm cÊm theo x1 . Hµm y11 lµ hµm kÐo theo, x2 kÐo theo x1,
vµ lµ ®¶o cña hµm y4. Chóng t-¬ng tù nh- cÆp hµm y3 vµ y12 .
+ Hai hµm y5 vµ y10 lµ hµm x2 vµ ®¶o cña x2 .
+ Hµm y6 lµ hµm céng m« ®un hai hay cßn gäi lµ hµm bÊt ®¼ng trÞ. §¶o
cña hµm bÊt ®¼ng trÞ lµ hµm ®¼ng trÞ y9.
+ Hµm y7 lµ hµm céng l«gÝc. Hµm ®¶o cña hµm céng l«gÝc lµ hµm y8. Hµm
y8 cßn cã tªn gäi lµ hµm HOAC - KH.
Trong sè çc hµm trªn ®©y 5 hµm quan träng nhÊt, cã nhiÒu ý nghÜa vµ
øng dông thùc tiÔn nhiÒu nhÊt lµ çc hµm: y1 , y 14 , y7 , y8 vµ y6 . Chóng ta sÏ xÐt
çc hµm nµy mét çch chi tiÕt h¬n.
2.3 Çc hµm l«gÝc quan träng

2.3.1 Hµm y7
Hµm y7 lµ hµm céng l«gÝc. B¶ng gi¸ trÞ thùc cña y7 cho trªn b¶ng 2.6 a.
Chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: Hµm céng l«gÝc lµ hµm chØ nhËn gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶
çc biÕn cña nã ®ång thêi b»ng 0 hay hµm céng l«gÝc sÏ nhËn gi¸ trÞ 1 khi Ýt nhÊt
mét biÕn cña nã cã gi¸ trÞ 1.
BiÓu thøc to¸n häc cña phÐp céng l«gÝc lµ:
y7 = x 1 + x 2
M¹ch thùc hiÖn hµm y7 gäi lµ m¹ch céng l«gÝc hay m¹ch HOAC (OR)
33
M¹ch céng l«gÝc lµ mét m¹ch sè l«gÝc c¬ b¶n. V× vËy, lo¹i m¹ch nµy ®-îc
s¶n xuÊt hµng lo¹t d-íi d¹ng çc IC víi sè l-îng çc ®Çu vµo kh¸c nhau, th«ng
th-êng tõ 2 ®Õn 5 ®Çu vµo.
M¹ch céng l«gÝc cã ký hiÖu kh¸c nhau tuú theo h·ng s¶n xuÊt. Ngoµi ký
hiÖu cho trong b¶ng 2.5, çc ký hiÖu m¹ch HOAC nh- h×nh 2.3 a
B¶ng 2.6
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm céng l«gÝc, nh©n l«gÝc, VA-KH
HOAC - KH vµ Céng m«dun 2
x1 x2 y7 x1 x2 y1 x 1 x2 y8 x1 x2 y1 x x y6
4 1 2
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
0 1 1 0 1 0 0 1 0 0 1 1 0 1 1
1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1
1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0
a/ b/ c/ d/ e/
x1 x1
y7 >1 y7 x1 x1
x2 x2 y1 & y1
x2 x2
a/ Çc ký hiÖu m¹ch HOAC b/ Çc ký hiÖu m¹ch VA
x1 x1 x1 x1
x2 y8 >1 y8 y1 & y1
x2 x2 x2
c/Çc ký hiÖu m¹ch HOAC-KH d/ Çc ký hiÖu m¹ch VA-KH
H×nh 2.3: Çc ký hiÖu m¹ch l«gÝc
2.3.2 Hµm y1
Hµm y1 lµ hµm nh©n l«gÝc. B¶ng gi¸ trÞ thùc cña y1 cho trªn b¶ng 2.6 b.
Chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: Hµm nh©n l«gÝc lµ hµm chØ nhËn gi¸ trÞ 1 khi tÊt c¶
çc biÕn cña nã ®ång thêi b»ng 1 hay hµm nh©n l«gÝc sÏ nhËn gi¸ trÞ 0 khi Ýt nhÊt
mét biÕn cña nã cã gi¸ trÞ 0.
34
y7 = x1 . x 2
M¹ch thùc hiÖn hµm y1 gäi lµ m¹ch nh©n l«gÝc hay m¹ch VA ( AND)
M¹ch nh©n l«gÝc lµ mét m¹ch sè l«gÝc c¬ b¶n . V× vËy, lo¹i m¹ch nµy ®-îc
th-êng tõ 2 ®Õn 5 ®Çu vµo. M¹ch cã sè l-îng ®Çu vµo lín rÊt hiÕm.
M¹ch céng l«gÝc cã ký hiÖu kh¸c nhau tuú theo h·ng s¶n xuÊt. Ngoµi ký
hiÖu cho trªn b¶ng 2.5 cßn dïng çc ký hiÖu nh- h×nh 2.3 b
2.3.3 Hµm y8
Hµm y8 lµ hµm phñ ®Þnh cña céng l«gÝc hay cßn gäi lµ hµm HOAC - KH .
( NOR) B¶ng gi¸ trÞ thùc cña y8 cho trªn b¶ng 2.6 c. Chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa:
Hµm HOAC-KH lµ hµm chØ nhËn gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc biÕn cña nã ®ång thêi
b»ng 0 hay hµm HOAC-KH sÏ nhËn gi¸ trÞ 1 khi Ýt nhÊt mét biÕn cña nã cã gi¸
trÞ 1. Hµm HOAC-KH cã ký hiÖu to¸n häc lµ mét mòi tªn th¼ng ®øng ““.
y7 = x 1 + x 2 hay y14 = x1  x2
M¹ch thùc hiÖn hµm y14 gäi lµ m¹ch HOAC - KH ( M¹ch NOR)
M¹ch HOAC-KH lµ mét m¹ch sè l«gÝc c¬ b¶n . V× vËy, lo¹i m¹ch nµy
®-îc s¶n xuÊt hµng lo¹t d-íi d¹ng çc IC víi sè l-îng çc ®Çu vµo kh¸c nhau,
th«ng th-êng tõ 2 ®Õn 5 ®Çu vµo. M¹ch cã sè l-îng ®Çu vµo lín rÊt hiÕm.
M¹ch HOAC-KH cã ký hiÖu kh¸c nhau tuú theo h·ng s¶n xuÊt. Ngoµi ký
hiÖu cho trªn b¶ng 2.5 cßn dïng çc ký hiÖu nh- h×nh 2.3 c.
2.3.4 Hµm y1 4
Hµm y14 lµ hµm phñ ®Þnh cña nh©n l«gÝc hay cßn gäi lµ hµm VA - KH . (
NAND). B¶ng gi¸ trÞ thùc cña y14 cho trªn b¶ng 2.6 d. Chóng ta cã thÓ ®Þnh
nghÜa: Hµm VA-KH lµ hµm chØ nhËn gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc biÕn cña nã ®ång
thêi b»ng 1 hay hµm VA - KH sÏ nhËn gi¸ trÞ 1 khi Ýt nhÊt mét biÕn cña nã cã gi¸
trÞ 0. Hµm VA-KH cã ký hiÖu to¸n häc lµ mét ®-êng g¹ch th¼ng ®øng “  “.
y7 = x 1 . x 2 hay y14 = x1  x2
M¹ch thùc hiÖn hµm y14 gäi lµ m¹ch VA - KH ( M¹ch NAND)

M¹ch VA-KH lµ mét m¹ch sè l«gÝc c¬ b¶n. V× vËy, lo¹i m¹ch nµy ®-îc
th-êng tõ 2 ®Õn 5 ®Çu vµo. M¹ch cã sè l-îng ®Çu vµo lín rÊt hiÕm.
M¹ch VA-KH cã ký hiÖu kh¸c nhau tuú theo h·ng s¶n xuÊt. Ngoµi ký hiÖu
cho trªn b¶ng 2.5 cßn dïng çc ký hiÖu nh- h×nh 2.3 d.
2.3.5 Hµm y6
Hµm y6 gäi lµ hµm céng m«dun 2 hay hµm bÊt ®¼ng trÞ. B¶ng gi¸ trÞ thùc
cña y6 cho trªn b¶ng 2.6 e. Chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: Hµm céng m«dun 2 lµ
hµm chØ nhËn gi¸ trÞ 1 khi hai biÕn cña nã cã gi¸ trÞ kh¸c nhau.
35
y7 = x1 x2 + x1 x 2 hay y6 = x1  x2
M¹ch thùc hiÖn hµm y6 gäi lµ m¹ch céng m«®un 2.

M¹ch céng m«dun 2 lµ mét m¹ch sè l«gÝc c¬ b¶n, ®Æc biÖt hay dïng trong
xö lý tin. V× vËy, lo¹i m¹ch nµy ®-îc s¶n xuÊt hµng lo¹t d-íi d¹ng çc IC.
M¹ch céng m«dun 2 cã ký hiÖu kh¸c nhau. Ký hiÖu cho trªn b¶ng 2.5 lµ
ký hiÖu riªng cho m¹ch céng m«dun 2. Ngoµi ra, ®Ó chØ m¹ch céng m«dun 2 cßn
dïng çc ký hiÖu cña m¹ch céng l«gÝc cã thªm dÊu céng m«dun 2 nh- h×nh 2.4
x1
x2 y6 x1 y6 x1 y6
x2 x2
Ký hiÖu riªng Çc ký hiÖu dïng ký hiÖu cña

m¹ch céng l«gÝc
H×nh 2.4: Çc ký hiÖu m¹ch cña hµm y6
2.4 Çc tÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt c¬ b¶n

N¾m ®-îc çc tÝnh chÊt vµ çc ®Þnh luËt c¬ b¶n cña çc hµm l«gÝc gióp
cho viÖc tæng hîp vµ ph©n tÝch çc hÖ thèng l«gÝc ®-îc thuËn lîi, nhanh chãng vµ
®¹t ®-îc nh÷ng tÝnh chÊt tèi -u. Trong môc nµy, chóng ta sÏ xem xÐt çc tÝnh
chÊt hay quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt c¬ b¶n cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ quan träng
®· nªu ë trªn. Çc quan hÖ quan träng vµ çc ®Þnh luËt nµy ®-îc thÓ hiÖn trong
tõng nhãm çc hµm l«gÝc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ. §ã lµ çc nhãm hµm : VA,
HOAC, KH; VA-KH, HOAC - KH; Céng m«dun 2.
2.4.1 TÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt cña çc hµm HOAC, VA, KH
1/ Çc quan hÖ l«gÝc quan träng ®èi víi çc phÐp VA vµ HOAC ®-îc cho
trong b¶ng 2.7:
B¶ng 2.7
Çc tÝnh chÊt vµ çc ®Þnh luËt quan träng
STT Çc tÝnh chÊt quan träng §èi víi phÐp VA §èi víi phÐp HOAC
1 x.0 = 0 x+0 =x
2 x.1 = x x+1 = 1
36
3 x. x = 0 x+ x = 1
4 x. x = x x+x=x
STT Çc ®Þnh luËt §èi víi phÐp VA §èi víi phÐp HOAC
1 §Þnh luËt giao ho¸n x 1 . x 2 = x2 . x1 x1 + x 2 = x2 + x1
2 §Þnh luËt kÕt hîp x 1 (x2.x3 ) = (x1 x2)x3 x1 +(x 2+x3 )=(x1 +x 2)+x3
3 §Þnh luËt ph©n bè x 1 (x2+x 3 ) = x1 x3 x1+x2x 3 =(x1 +x2)(x1+x3 )
+x2x3
4. §Þnh luËt dÝnh x 1x 2 + x 1x 2 = x 1 (x 1 +x 2 )(x1 +x2 ) = x1

5 §Þnh luËt nuèt x1 + x1 x2 = x1 x1 ( x1+x2) = x 1
6 §Þnh luËt gi¶n -íc x 1+x1 x 2 = x1 +x2 x1(x1 + x2 ) = x 1 x2

7 §Þnh luËt De
Morgan x 1 x2 = x1 + x 2 x1 + x 2 = x 1 . x 2
8 §Þnh luËt khö biÕn x i f( x1,x 2,....xi,....xn) xi +f( x1,x2,....xi,....xn) =
= xi +f(x 1,x2,....,0,....x n)
x i f(x 1,x2,....,1,....xn)
9 §Þnh luËt khö biÕn f(x 1,x2,....xi,....x n) = f(x 1x2,....xi,....x n) =
xi f( x1,x2,...,1,....x n)+ (x i +f( x1,x2,...,0,....x n) ).
x i f(x 1,x2,....,0 ,....x n) (x i +f(x 1,x2,....,1,....x n))
Ph-¬ng ph¸p chung ®Ó chøng minh çc ®Þnh luËt trªn lµ lËp b¶ng ch©n lý
cña hai vÕ çc ®¼ng thøc trªn vµ chøng tá chóng b»ng nhau.
Qua b¶ng 2.7 ta thÊy r»ng gi÷a phÐp nh©n vµ phÐp céng l«gÝc cã tÝnh ®æi
lÉn: Cét çc tÝnh chÊt cña phÐp nh©n cã thÓ nhËn ®-îc tõ cét çc tÝnh chÊt cña
phÐp céng vµ ng-íc l¹i b»ng çch thay çc phÐp céng b»ng phÐp nh©n vµ çc
phÐp nh©n b»ng phÐp céng vµ çc biÕn xi b»ng çc biÕn xi vµ ng-îc l¹i, çc biÕn
xi b»ng çc biÕn xi.
CÇn l-u ý r»ng mét sè tÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt cã thÓ më réng cho n biÕn
nh-:
x.x......x = x vµ x+ x + x +........+x = x
x1 x2 .......x n = x1  x 2  ...... xn
x1  x 2  ...... x n = x 1 x2 .......xn
2.4.2 Çc tÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt quan träng cña çc hµm
VA-KH vµ HOAC-KH
37
Çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt c¬ b¶n cña çc hµm VA-KH vµ HOAC - KH
cho trªn b¶ng 2.8
B¶ng 2.8
Çc tÝnh chÊt vµ ®Þnh luËt cña VA-KH vµ HOAC-KH
STT TÝnh chÊt §èi víi phÐp VA-KH §èi víi phÐp HOAC-
&§Þnh luËt KH
1 x0=1 x 0 = x
2 x1=x x 1 = 0
3 xx=1 x x = 0
4 xx=x x x = x
5 x1  x2 = x 1 x2 = x1 + x2 x1 x 2 = x 1+x2= x 1 . x2
6 §Þnh luËt G.H. x1  x2 = x2  x1 x1  x2 = x2  x1
7 Kh«ng cã §L x1  x2 x3  ( x1 x2)x3 x1  x2 x3  ( x1 x 2) 
kÕt hîp x3
8 §L De Moãc
g¨ng x1  x2 ...x n = x1  x2 .... x3 =
x1  x2 ....  x3 x1 x2..... x3
9 §L dÊu ngoÆc (x1  x 2 )  (x 1  x3) = (x1  x2 )(x1  x3) =
x1  (x2 x 3) = x1  (x 2 x3) =
10 §L dÊu ngoÆc (x1 x 2 )  (x 1  x3) = (x1  x2 )(x1  x3) =
x1  (x2 x 3) = x1  (x 2 x3) =
x1  (x2  x3) x1  (x2 x 3)
(x1 x 2 )  (x 3  x4) = (x1  x2 )(x3  x4) =
x 1  x 2 x 3  x 4 x1  x 2 x3 x 4
38
Nh÷ng quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt trªn ®©y th-êng ®-îc sö dông ®Ó ®¬n
gi¶n hµm l«gÝc trong hÖ hµm ®ñ VA-KH vµ HOAC-KH. Tuy nhiªn biÕn ®æi hµm
trong hÖ hµm ®ñ VA_KH hoÆc HOAC -KH rÊt kh«ng thuËn tiÖn. Trong thùc tiÔn,
cho phÐp thùc hiÖn çc biÕn ®æi hµm l«gÝc trong hÖ hµm ®ñ VA, HOAC, KH . Tõ
kÕt qu¶ cña çc biÕn ®æi ®ã ta chuyÓn sang d¹ng VA-KH , HOAC-KH hoÆc mét
d¹ng hçn hîp.
2.4.3 Çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt cña hµm céng m«dun 2
Çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt nµy cho trªn b¶ng 2.9
B¶ng 2.9
Çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt cña hµm céng m«dun 2
STT Quan hÖ & §Þnh luËt Néi dung

1 x0= x
x 1=x
x x =1
x x =0
2 §Þnh luËt giao ho¸n x 1  x2 = x2  x 1
3 §Þnh luËt kÕt hîp x 1  ( x2  x3) = (x1  x2 )  x 3
4 §Þnh luËt ph©n bè x 1 ( x2  x 3 ) = x 1 x2  x1 x3
5 Quan hÖ ®Æc biÖt x 1  x2  x1 x 2 = x 1 + x2
2.5 Ph-¬ng ph¸p m« t¶ hµm l«gÝc

Nh- chóng ta ®· biÕt, mét hµm l«gÝc n biÕn cã N = 2n tËp gi¸ trÞ biÕn vµ
øng víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn hµm sÏ nhËn mét trong hai gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc 1. Nh-
vËy, mét hµm l«gÝc sÏ ®-îc hoµn toµn x¸c ®Þnh nÕu ®èi víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn
cña nã ta biÕt râ hµm ®ã nhËn gi¸ trÞ nµo.
M« t¶ mét hµm l«gÝc lµ lµm thÕ nµo ®Ó ai còng cã thÓ nhËn biÕt ®-îc hµm
®· cho mét çch chÝnh x¸c vµ nh- nhau. Çc ph-¬ng ph¸p ghi nhËn mét hµm
l«gÝc ®Ó phôc vô cho môc ®Ých nµy gäi lµ çc ph-¬ng ph¸p m« t¶ hµm l«gÝc. Nh-
vËy, ®Ó m« t¶ mét hµm l«gÝc, ta cÇn cã çch m« t¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña nã vµ
g¸n víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn gi¸ trÞ t-¬ng øng cña hµm. V× ®èi víi hµm l«gÝc x¸c
®Þnh ®Çy ®ñ, çc gi¸ trÞ cña hµm chØ cã thÓ lµ 0 hay 1 nªn ®èi víi çc hµm nµy,
viÖc x¸c ®Þnh ®-îc ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn nµo hµm nhËn gi¸ trÞ 1 t-¬ng ®-¬ng víi
viÖc hµm ®· ®-îc x¸c ®Þnh. §èi víi çc hµm l«gÝc x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ, gi¸ trÞ
cña hµm cã thÓ lµ mét trong 3 gi¸ trÞ : 0 , 1 , - ( bÊt ®Þnh ). V× vËy, muèn mét hµm
kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ ®-îc m« t¶ ®óng th× ph¶i chØ râ hai trong ba nhãm tËp gi¸
39
trÞ biÕn: HoÆc nhãm mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 vµ nhãm mµ hµm nhËn gi¸ trÞ bÊt ®Þnh
hoÆc nhãm mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 vµ nhãm mµ hµm nhËn gi¸ trÞ bÊt ®Þnh.
Ba ph-¬ng ph¸p th-êng dïng m« t¶ çc hµm l«gÝc lµ:
- Ph-¬ng ph¸p b¶ng gi¸ trÞ thùc
- Ph-¬ng ph¸p h×nh häc
- Ph-¬ng ph¸p dïng biÓu thøc to¸n häc
2.5.1 Ph-¬ng ph¸p b¶ng gi¸ trÞ thùc

§Ó m« t¶ hµm l«gÝc dïng ph-¬ng ph¸p b¶ng gi¸ trÞ thùc ta liÖt kª tÊt c¶ N
= 2n tËp gi¸ trÞ biÕn cña hµm thµnh mét b¶ng vµ bªn c¹nh mçi tËp gi¸ trÞ biÕn ta
ghi gi¸ trÞ t-¬ng øng cña hµm.
§©y lµ ph-¬ng ph¸p rÊt phæ biÕn, thuËn tiÖn cho viÖc m« t¶ chøc n¨ng cña
çc m¹ch l«gÝc tæ hîp nh- çc bé biÕn ®æi m·, çc bé ph©n kªnh, çc bé chän vµ
çc bé céng kh«ng nhí,... Nã còng lµ mét ph-¬ng ph¸p quan träng ®Çu tiªn, lµ
tiÒn ®Ò cña çc ph-¬ng ph¸p kh¸c.
ThÝ dô 2.3: Mét trong çc hµm ba biÕn cã thÓ ®-îc m« t¶ b»ng b¶ng gi¸ trÞ
thùc nh- thùc sau:
x1 x 2 x3 y
0 0 0 0 Còng hµm trªn ®©y, ng-êi ta cã thÓ viÕt d-íi d¹ng
0 0 1 1 gän h¬n nh- sau:
0 1 0 1 Çch thø nhÊt: y(x1,x2,x3) = f ( 001,010,101.111)
0 1 1 0 Çch thø hai: y(x1,x2,x3) = f ( 1,2,5,7) víi n=3 vµ b
1 0 0 0 = 10 - Tøc lµ 3 biÕn , çc tËp gi¸ trÞ biÕn viÕt ë hÖ c¬
1 0 1 1 sè 10.
1 1 0 0 Çch thø ba: ViÕt d-íi d¹ng t-êng minh cña çc
1 1 1 1 biÕn
y(x1,x 2,x3) = f (x1 x 2x3 ,x 1 x2 x3 , x 1 x2 x 3, x1 x 2 x3 )
CÇn chó ý r»ng, ®èi víi mét hµm l«gÝc, viÖc s¾p xÕp thø tù çc biÕn lµ tuú
ý, nh-ng mét khi ®· x¸c ®Þnh thø tù th× kh«ng ®-îc thay ®æi n÷a.
§èi víi çc hµm l«gÝc x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ, gi¸ trÞ kh«ng x¸c ®Þnh cña
hµm ®-îc biÓu diÔn b»ng mét dÊu g¹ch ngang vµ hµm ®-îc cho bëi çc tËp gi¸ trÞ
biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 vµ gi¸ trÞ bÊt ®Þnh hoÆc gi¸ trÞ 0 vµ gi¸ trÞ bÊt ®Þnh.
ThÝ dô 2.4:
x 1 x2 x 3 y D-íi d¹ng ng¾n gän, hµm kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ trªn
0 0 0 0 ®©y ®-îc m« t¶ nh- sau:
0 0 1 1
0 1 0 - Çch thø nhÊt: y(x1,x2,x3) = f1 ( 001,101.111)
0 1 1 0 f-( 010,110 )
1 0 0 0
1 0 1 1 Çch thø hai: y(x 1,x2,x 3) = f1 ( 1,5,7) víi n=3 vµ b = 10
40
1 1 0 - f-( 2,6)
1 1 1 1 Tøc lµ 3 biÕn , çc tËp gi¸ trÞ biÕn viÕt ë hÖ c¬ sè 10.
Çch thø ba:
y(x1,x2,x 3) = f1 ( x 1 x 2 x 3 , x 1 x 2 x 3 , x 1 x 2 x 3 )
f- ( x 1 x 2 x 3 , x 1 x 2 x 3 )
2.5.2 Ph-¬ng ph¸p h×nh häc

§Ó m« t¶ mét hµm l«gÝc cã thÓ dïng gi¶n ®å thêi gian, kh«ng gian hai
hoÆc ba chiÒu.Kh«ng gian ba chiÒu ( hay nãi chung lµ nhiÒu chiÒu) thùc tÕ Ýt
®-îc dïng. Trong tµi liÖu nµy chóng ta chØ xÐt hai tr-êng hîp ®Çu.
Ph-¬ng ph¸p h×nh hoc cã -u ®iÓm lµ trùc quan, song ph¹m vi m« t¶ cã
phÇn bÞ h¹n chÕ .
a. M« t¶ dïng gi¶n ®å thêi gian

Gi¶n ®å thêi gian lµ mét «ng cô tiÖn lîi trong m« t¶ çc ®¹i l-îng l«gÝc
thay ®æi theo thêi gian nh- çc tham sè, çc biÕn vµ çc hµm trong çc thiÕt bÞ
®iÒu khiÓn.
§Ó m« t¶ mét hµm cã n biÕn, ta cÇn ( n+ 1) gi¶n ®å thêi gian ®Ó m« t¶ gi¸
trÞ cña çc biÕn vµ cña hµm. Trong ®ã, cÇn t¹o ra tÊt c¶ N = 2n tËp gi¸ trÞ biÕn víi
çc gi¸ trÞ t-¬ng øng cña hµm ®ã.
ThÝ dô, gi¶n ®å thêi gian cña hµm bÊt ®¼ng trÞ hai biÕn x 1 , x 2 cho trªn
h×nh 2.5. Trong ®ã, kÕt hîp hai gi¶n ®å thêi gian cña x1 vµ x2 ta cã 4 tËp gi¸ trÞ
biÕn cña hai biÐn lµ : 00, 01, 10 vµ 11.
Trong çc kho¶ng thêi gian tiÕp theo, øng víi mäi sù lÆp l¹i cña mét trong
çc tËp gi¸ trÞ biÕn, gi¸ trÞ cña hµm sÏ lµ gi¸ trÞ víi tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng ®·
chØ ra trong h×nh 2.5.
x1
0 0 1 1
t
x2
0 1 0 1
t
y
0 1 1 0 t
H×nh 2.5: Gi¶n ®å thêi gian hµm bÊt ®¼ng trÞ
41
b. M« t¶ hµm l«gÝc dïng kh«ng gian hai chiÒu
Ph-¬ng ph¸p dïng kh«ng gian hai chiÒu cßn gäi lµ ph-¬ng ph¸p m« t¶
hµm l«gÝc dïng mÆt ph¼ng hay dïng b¶ng kÕ cËn.
Nguyªn t¾c x©y dùng b¶ng kÕ cËn nh- sau: §Ó m« t¶ hµm l«gÝc cã n biÕn,
cÇn kÎ mét b¶ng cã N = 2n « trªn mÆt ph¼ng vµ bè trÝ gi¸ trÞ çc biÕn sao cho
mçi « øng víi mét tËp gi¸ trÞ biÕn. Mét trong çc çch bè trÝ çc biÕn tu©n theo
nguyªn t¾c sau ®©y: Gi¶ sö hµm cÇn m« t¶ cã n biÕn th× bè trÝ sao cho:
+ Trong mét nöa sè « x1 cã gi¸ trÞ 1, trong nöa cßn l¹i x1 cã gi¸ trÞ 0
+ §èi víi x2 còng sÏ bè trÝ sao cho trong mét nöa sè « x2 cã gi¸ trÞ 1, cßn
trong nöa cßn l¹i x2 cã gi¸ trÞ 0. Nh-ng sao cho çc « cã gi¸ trÞ 1 vµ gi¸ trÞ 0 cña
hai biÕn x1 vµ x 2 ph¶i giao nhau 50%.
+ §èi víi çc biÕn cßn l¹i còng bè trÝ t-¬ng tù.
ThÝ dô , çc b¶ng ®Ó m« t¶ çc hµm l«gÝc 1 biÕn, 2, 3 vµ 4 biÕn cho trªn
h×nh 2.6
x1 x2
x y f(x) y = f(x1,x2 ,x3))
x3
a/
c/
x1 y = f(x1,x2) x1 x2 y=f(x1,x2,x3,x4)
x3
x2
x4
b/
d/
H×nh 2.6: a/ B¶ng cho hµm 1 biÕn b/ B¶ng cho hµm 2 biÕn
c/ B¶ng cho hµm 3 biÕn d/ B¶ng cho hµm 4 biÕn
Sau khi ®· cã b¶ng t-¬ng øng, ®Ó m« t¶ hµm ta chØ viÖc ghi gi¸ trÞ cña hµm
øng víi tõng tËp gi¸ trÞ biÕn vµo çc « t-¬ng øng cña b¶ng.
ThÝ dô, hµm ba biÕn cho trªn h×nh 2.7a cã thÓ m« t¶ nh- h×nh 2.7b:
x1 x 2 x3 y
0 0 0 0 x2 y
0 0 1 1
x1
0 1 0 1 x3 0 1 0 1
0 1 1 0
1 0 0 1 1 0 1 0
1 0 1 0 b/
1 1 0 0
1 1 1 1 a/
42
H×nh 2.7: B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ba biÕn vµ biÓu diÔn
lªn b¶ng kÕ cËn cña nã.
§Æc ®iÓm cña b¶ng kÕ cËn x©y dùng theo nguyªn t¾c nµy lµ:
+ Hai « n»m kÒ nhau, kÓ c¶ khi cuèn trßn theo chiÒu ®øng vµ chiÒu ngang,
lu«n lu«n ®¹i diÖn cho çc tËp gi¸ trÞ biÕn chØ kh¸c nhau ë mét bÝt. Çc tËp gi¸ trÞ
biÕn mµ chØ kh¸c nhau ë mét bÝt gäi lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn. B¶ng x©y dùng
cã tÝnh chÊt nh- vËy gäi lµ b¶ng kÕ cËn.
+ B¶ng kÕ cËn rÊt thuËn tiÖn cho viÖc m« t¶ çc hµm l«gÝc víi sè biÕn n 
4. Khi ®ã, chØ cã çc « n»m s¸t nhau míi lµ kÕ cËn nhau. Çc « ë çch xa nhau
kh«ng lµ kÕ cËn. Nh-ng khi sè biÕn n > 4 th× tÝnh chÊt nµy kh«ng cßn n÷a. Çc «
kÕ cËn, khi ®ã, kh«ng cßn chØ lµ çc « n»m s¸t nhau mµ nhiÒu « kh«ng n»m s¸t
nhau còng vÉn lµ çc « kÕ cËn.
+ TÝnh kÕ cËn ®-îc sö dông ®Ó ®¬n gi¶n hµm trong ph-¬ng ph¸p Çc -
N©u.
Chóng ta sÏ trë l¹i vÊn ®Ò nµy khi nghiªn cøu ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm
b»ng b¶ng kÕ cËn hay cßn gäi lµ b¶ng Çc - n©u.
2.5.3 M« t¶ hµm l«gÝc dïng biÓu thøc to¸n häc
Ph-¬ng ph¸p nµy rÊt quan träng v× trªn c¬ së m« t¶ hµm l«gÝc b»ng biÓu
thøc to¸n häc, chóng ta cã thÓ biÕn ®æi, ®¬n gi¶n biÓu thøc hay rót ra nh÷ng quy
luËt biÕn ®æi cña hµm mét çch dÔ dµng.
M« t¶ chøc n¨ng cña mét thiÕt bÞ dïng biÓu thøc to¸n häc cã thÓ thùc hiÖn
trùc tiÕp tõ nhiÖm vô bµi to¸n nh-ng còng th-êng xuÊt ph¸t tõ d¹ng m« t¶ dïng
b¶ng gi¸ trÞ thùc. Trong tr-êng hîp nµy, ta cã mét sè kh¸i niÖm sau:
a. Hµm ®¬n 1
Hµm ®¬n 1 lµ hµm l«gÝc n biÕn nh-ng chØ nhËn gi¸ trÞ 1 ë mét tËp gi¸ trÞ
biÕn duy nhÊt. Hµm ®¬n 1 ký hiÖu lµ mi , trong ®ã i lµ tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm
nhËn gi¸ trÞ 1.
ThÝ dô, víi n = 3 biÕn, hµm ®¬n 1:
m2 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 ë tËp gi¸ trÞ biÕn 010. Tøc lµ m2 = f ( 010).
m3 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 011, hay m3 = f( 011);
m6 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 110, hay m6 =
f(110);
m7 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 111, hay m7 = f( 111 )
b. Hµm ®¬n 0
Hµm ®¬n 0 lµ hµm l«gÝc n biÕn nh-ng chØ nhËn gi¸ trÞ 0 ë mét tËp gi¸ trÞ
biÕn duy nhÊt. Hµm ®¬n 0 ký hiÖu lµ Mi , trong ®ã i lµ tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm
nhËn gi¸ trÞ 0.
VÝ dô: Víi hµm n = 3 biÕn, hµm ®¬n 0 :
M0 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 000, hay M0 = f0 ( 000)
M1 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 001, hay M0 = f0 (001)
M4 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 100, hay M0 = f0 (100)
M5 lµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 chØ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 101, hay M0 = f 0 (101)
43
c. TÝnh chÊt cña çc hµm mi vµ Mi
C¨n cø vµo ®Þnh nghÜa cña mi vµ Mi ta thÊy:
+ Mi + Mj = Mi , nÕu i = j
1 , nÕu i  j
+ mimj = mi , nÕu i = j
0 , nÕu i  j
+ Tæng l«gÝc cña tÊt c¶ çc mi b»ng 1; tÝch l«gÝc cña tÊt c¶ çc Mi b»ng 0:
2n - 1 2n - 1
 mi = 1  Mi = 0
i= 1 i= 1
+ Mäi mi ( Mi ) cã Mi ( mi ) lµ phñ ®Þnh cña nã, tøc lµ:
mi = Mi , Mi = mi
d.D¹ng gi¶i tÝch cña mi vµ Mi

Trong hÖ hµm VA, HOAC, KH biÓu thøc gi¶i tÝch cña mi vµ Mi ®-îc rót ra
tõ b¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm nµy.
+ D¹ng gi¶i tÝch cña mi:
- ViÕt tÝch tÊt c¶ çc biÕn cña hµm mi .
- C¨n cø vµo tËp gi¸ trÞ biÕn i, biÕn nµo cã gi¸ trÞ 0 th× viÕt thªm dÊu phñ
®Þnh.
ThÝ dô 2.5:
x 1x 2x 3 m1 m6
0 0 0 0 0
0 0 1 1 0 m1 = x1 x 2 x3 = x1 x2 x 3 = x 1 x2 x3
0 1 0 0 0
0 1 1 0 0
1 0 0 0 0
1 0 1 0 0
1 1 0 0 1 m6 = x1 x2 x3 = x 1 x2 x3 = x1 x 2 x 3
1 1 1 0 0
44
+ D¹ng gi¶i tÝch cña hµm Mi
- ViÕt tæng cña tÊt c¶ çc biÕn cña Mi
- C¨n cø vµo tËp i, biÕn nµo cã gi¸ trÞ 1 th× lÊy phñ ®Þnh.
ThÝ dô 2.6
x 1x 2x 3 M2 M5
0 0 0 1 1
0 0 1 1 1
0 1 0 0 1 M2 = x 1 + x 2 + x 3 = x 1 x 2 x 3 = x 1 x 2 x 3
0 1 1 1 1
1 0 0 1 1
1 0 1 1 0 M5 = x 1 + x 2 + x3 = x1 x 2 x3 = x1 x2 x 3
1 1 0 1 1
1 1 1 1 1
Trong hÖ hµm VA-KH vµ HOAC-KH, çc mi vµ M i ®-îc rót ra nh- sau:

+ ViÕt mi trong hÖ HOAC-KH vµ VA-KH:
ViÕt ” ” cña tÊt c¶ çc biÕn. Trong tËp gi¸ trÞ biÕn i, biÕn nµo cã gi¸ trÞ 1
th× lÊy phñ ®Þnh. BiÓu thøc d-íi d¹ng VA-KH cã thÓ nhËn ®-îc b»ng çch ¸p
dông ®Þnh luËt De Moãc g¨ng - Xem thÝ dô 2.5.
+ ViÕt Mi trong hÖ VA-KH vµ HOAC-KH :
ViÕt “ ” cña tÊt c¶ çc biÕn. Trong tËp gi¸ trÞ biÕn i, biÕn nµo cã gi¸ trÞ 0
th× lÊy phñ ®Þnh. BiÓu thøc d-íi d¹ng HOAC-KH cã thÓ nhËn ®-îc b»ng çch ¸p
dông ®Þnh luËt De Moãc g¨ng - Xem thÝ dô 2.6.
e/ Ph©n tÝch mét hµm l«gÝc n biÕn thµnh çc hµm m i hoÆc çc hµm Mi
BÊt kú mét hµm l«gÝc nµo ®Òu cã thÓ ph©n tÝch thµnh çc hµm ®¬n 1 hoÆc
thµnh çc hµm ®¬n 0 cña nã.
ThÝ dô 2.7
Ph©n tÝch hµm l«gÝc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ y = f(2,3,6,7) thµnh çc hµm ®¬n 1
vµ çc hµm ®¬n 0 cña nã. Hµm nµy nhËn gi¸ trÞ 1 ë çc tËp gi¸ trÞ biÕn: 2,3,6 vµ 7
vµ nhËn gi¸ trÞ 0 ë çc tËp gi¸ trÞ biÕn: 0,1 4 vµ 5. VËy, chóng ta cã thÓ ph©n tÝch
hµm nµy hoÆc theo çc mi hoÆc theo çc Mi cña nã nh- b¶ng 2.10 sau ®©y.
B¶ng 2.10
Ph©n tÝch hµm thµnh çc hµm ®¬n 1 vµ ®¬n 0
x 1x 2x 3 y m2 m3 m6 m7 M0 M1 M4 M5
000 0 0 0 0 0 0 1 1 1
001 0 0 0 0 0 1 0 1 1
010 1 1 0 0 0 1 1 1 1
011 1 0 1 0 0 1 1 1 1
100 0 0 0 0 0 1 1 0 1
45
101 0 0 0 0 0 1 1 1 0
110 1 0 0 1 0 1 1 1 1
111 1 0 0 0 1 1 1 1 1
§Þnh lý1: BÊt kú hµm l«gÝc n biÕn nµo ®Òu cã thÓ ph©n tÝch thµnh tæng
l«gÝc cña çc hµm ®¬n 1 cña nã.
y(x1,x2,..., xn) =  mi (x1,x 2,..., xn) ( 2.1)
i
Chøng minh: LÊy bÊt kú tæ hîp biÕn nµo trong N = 2n tæ hîp biÕn cña hµm:
a. NÕu y(x1,x2,..., xn) = 1 th× ë vÕ ph¶i cña ( 2.1 ) sÏ cã mét mi t-¬ng øng
= 1 vµ do ®ã vÒ ph¶i cña (2.1) b»ng 1.
b. NÕu y(x 1,x2,..., xn) = 0 th× ë vÕ ph¶i cña (2.1) kh«ng cã mi nµo b»ng 1
c¶. Nãi çch kh¸c vÕ ph¶i cña (2.1) b»ng 0.
VËy hai vÕ cña (2.1) lu«n lu«n b»ng nhau. §Þnh lý ®-îc chøng minh.
D¹ng (2.1) gäi lµ d¹ng tuyÓn chuÈn chÝnh t¾c ( DTCCT) cña hµm. DTCCT
cña mét hµm n biÕn cã thÓ viÕt nh- sau:
y(x1,x2,..., xn) =  x 1 x 2 ......x n ( 2.1)

i
Trong ®ã, x11 x 2 2 ......x3 n lµ tÝch cña tÊt c¶ çc biÕn øng víi tËp gi¸ trÞ
biÕn mµ y(x 1,x2,..., xn) = 1.
Tæ hîp 1 2 ......n t-¬ng øng víi tæ hîp gi¸ trÞ biÕn i. Trong ®ã:
xi = xi , nÕu i = 1
xi , nÕu i = 0
Thñ tôc ®Ó viÕt DTCCT cña mét hµm:

- X¸c ®Þnh tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm cã gi¸ trÞ 1
- ViÕt tÊt c¶ çc mi cña hµm’
- Nèi çc mi b»ng çc dÊu céng l«gÝc.
ThÝ dô 2.8
ViÕt DTCCT cña hµm sau: y( x 1, x2 , x3 ) = f (1,4,6 )
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ®· cho nh- sau:
x 1 x2 x3 y ViÕt çc mi cña hµm:

0 0 0 0
0 0 1 1 + m1 = x1 x 2 x3
0 1 0 0
0 1 1 0 + m4 = x1 x 2 x3
1 0 0 1
1 0 1 0 + m6 = x1 x2 x3
1 1 0 1 Hµm y:
1 1 1 0 y = x 1 x2 x3 + x1 x 2 x3 + x1 x2 x3
46
§Þnh lý 2
Mäi hµm l«gÝc ®Òu cã thÓ biÓu diÔn d-íi d¹ng tÝch l«gÝc cña tÊt c¶ çc
hµm ®¬n 0 cña nã.
y(x1,x2,..., xn) =  Mi (x1,x2,..., x n) ( 2.3)
i
trong ®ã i lµ tËp hîp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0.
Chøng minh: LÊy bÊt kú tæ hîp biÕn nµo trong N = 2n tæ hîp biÕn cña
hµm:
a. NÕu y(x1,x2,..., x n) = 0 th× ë vÕ ph¶i cña ( 2.3 ) sÏ cã mét Mi t-¬ng øng
= 0 vµ do ®ã vÒ ph¶i cña (2.3) b»ng 0.
b. NÕu y(x 1,x2,..., xn) = 1 th× ë vÕ ph¶i cña (2.3) kh«ng cã Mi nµo b»ng 0
c¶. Nãi çch kh¸c, vÕ ph¶i cña (2.3) b»ng 1.
VËy hai vÕ cña (2.3) lu«n lu«n b»ng nhau. §Þnh lý ®-îc chøng minh.
D¹ng (2.3) gäi lµ d¹ng héi chuÈn chÝnh t¾c ( DHCCT) cña hµm. DHCCT
cña mét hµm n biÕn cã thÓ viÕt nh- sau:
y(x1,x2,..., xn) =  ( x1 + x  2 + ......+ x n ) ( 2.4)

i
Trong ®ã, x11 + x2 2 + ......+ x 3 n lµ tæng l«gÝc cña tÊt c¶ çc biÕn øng
víi tËp gi¸ trÞ biÕn mµ y(x1,x 2,..., xn) = 0.
Tæ hîp 1 2 ......n t-¬ng øng víi tæ hîp gi¸ trÞ biÕn i. Trong ®ã:
xi = xi , nÕu i = 1
xi , nÕu i = 0
Thñ tôc ®Ó viÕt DHCCT cña mét hµm:

- X¸c ®Þnh tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm cã gi¸ trÞ 0
- ViÕt tÊt c¶ çc M i cña hµm’
- Nèi çc Mi b»ng çc dÊu nh©n l«gÝc.
ThÝ dô 2.9
ViÕt DHCCT cña hµm sau: y( x1, x 2 , x3 ) = f (1, 2, 4,6,7 )
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ®· cho nh- sau:
x 1 x2 x3 y ViÕt çc mi cña hµm:

0 0 0 0
0 0 1 1 + M0 = x1 + x2 + x3
0 1 0 1
0 1 1 0 + M3 = x1 + x2 + x 3
1 0 0 1
47
1 0 1 0 + M5 = x 1 + x 2 + x 3
1 1 0 1 Hµm y:
1 1 1 1 y = (x1 + x2 + x3 )( x1 +x2 +x 3 )( x1 +x 2 +x3)
ë d¹ng chÝnh t¾c, trong mçi mi hay Mi ®Òu cã mÆt tÊt c¶ çc biÕn cña
hµm d-íi d¹ng cã phñ ®Þnh hay kh«ng phñ ®Þnh. B»ng çc biÕn ®æi trªn c¬ së çc
®Þnh luËt vµ çc quan hÖ l«gÝc ta cã thÓ ®-a vÒ d¹ng ®¬n gi¶n h¬n, trong ®ã, mçi
thµnh phÇn cña hµm ( mi hay Mi ) kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã ®ñ mÆt tÊt c¶ çc
biÕn cña hµm. D¹ng ®ã gäi chung lµ d¹ng tuyÓn chuÈn ( DTC ) hay d¹ng héi
chuÈn ( DHC).
Bªn c¹nh çc DTC vµ DHC, trong thùc tÕ, chóng ta cßn gÆp d¹ng tuyÓn
chuÈn hay d¹ng d¹ng héi chuÈn cã nhiÒu cÊp lång vµo nhau, gäi chung lµ d¹ng
tuyÓn chuÈn hay héi chuÈn nhiÒu cÊp ( DTCNC / DHCNC).
ThÝ dô 2.11 ViÕt d¹ng tuyÓn chuÈn vµ d¹ng héi chuÈn cña hµm l«gÝc:
+ DTC: y( x1 , x2, x3, x4 ) = x1 x2 + x3 x 4 + x 1 x3 x 4
+ DHC : y( x 1 , x2, x3, x 4 ) = (x1 + x2 )( x 3 + x4 ) ( x1 + x 3 + x4)
+ DTCNC : y( x 1 , x 2, x3, x 4 ) = x 1 x2 + x 4 ( x3 + x1 x 3 )
+ DHCNC: y( x1 , x2, x 3, x4 ) = ( x2x3 + x2 x 4 ) (( x2 + x1 )x3 +x1 x 4)
2.6 HÖ hµm ®ñ
HÖ çc hµm l«gÝc c¬ b¶n {f1 , f2 , ... , fm } gäi lµ hÖ hµm ®ñ, nÕu mäi hµm
l«gÝc , dï phøc t¹p ®Õn ®©u, còng cã thÓ biÓu diÔn qua çc hµm l«gÝc nµy.
HÖ hµm ®ñ hiÓn nhiªn lµ hÖ gåm tÊt c¶ çc hµm l«gÝc 0,1 vµ 2 biÕn. Nh-ng
mét hÖ hµm ®ñ nh- vËy kh«ng mang l¹i ý nghÜa thùc tiÔn quan träng nµo.§Ó ®¬n
gi¶n hÖ thèng vµ çc quy tr×nh s¶n xuÊt çc vi m¹ch mµ vÉn cã ®ñ çc lo¹i phÇn
tö l«gÝc cÇn thiÕt, chóng ta cÇn x¸c ®Þnh çc hÖ hµm ®ñ gåm mét sè Ýt chÊp nhËn
®-îc çc hµm l«gÝc c¬ b¶n vµ ®Æc biÖt cÇn x¸c ®Þnh çc hÖ hµm ®ñ nh-ng lµ hÖ
hµm tèi thiÓu.
HÖ hµm ®ñ vµ tèi thiÓu lµ hÖ hµm mµ nÕu bá ®i bÊt kú hµm nµo th× còng
trë nªn kh«ng ®ñ n÷a.
HÖ hµm ®ñ quan träng nhÊt gåm ba hµm : HOAC, VA, KH. Mäi hµm l«gÝc
kh¸c ®Òu cã thÓ biÓu diÔn qua ba hµm nµy. ThËt vËy, theo ®Þnh lý 1 vµ ®Þnh lý 2,
trong ®ã, mäi hµm l«gÝc ®Òu cã thÓ biÓu diÔn qua çc c«ng thøc (2.1 ) vµ (2.3) lµ
çc c«ng thøc chØ gåm toµn çc phÐp nh©n l«gÝc, céng l«gÝc vµ phñ ®Þnh. Tuy
vËy, hÖ ba hµm nµy ch-a ph¶i lµ tèi thiÓu, v× phÐp VA cã thÓ biÓu diÔn qua phÐp
HOAC vµ KH, phÐp HOAC l¹i cã thÓ biÓu diÔn qua phÐp VA va KH nh- sau:
x1 x 2 = x1 + x 2 ; x 1 + x 2 = x 1 x2
48
Tõ ®©y ta cã hÖ hµm ®ñ vµ tèi thiÓu lµ çc hÖ hµm chØ gåm hai hµm VA vµ
KH vµ hÖ hµm gåm HOAC vµ KH.
Hai hÖ hµm tèi thiÓu th«ng dông kh¸c chØ gåm mçi hÖ mét hµm. §ã lµ çc
hÖ hµm {VA-KH} vµ {HOAC-KH }.
§Ó chøng tá çc hµm VA-KH vµ HOAC-KH lµ çc hÖ hµm ®ñ vµ tÊt nhiªn
lµ tèi thiÓu v× mçi hÖ chØ cã mét hµm, ta cã thÓ biÓu diÔn çc hµm VA, HOAC vµ
KH qua çc hµm VA-KH vµ HOAC-KH nh- sau:
x1 x 2 = x 1  x2 = x 1  x 2
x1 + x2 = x1  x2 = x1  x2
x1 = x  x = x  x
Ngoµi ra, cã thÓ viÕt : x1x2 = (x1  x2 ) (x1  x2 )
x1 + x2 = (x 1  x2 )  (x1  x 2 )
Mét sè hÖ hµm ®ñ kh¸c Ýt th«ng dông nh- : {VA,HOAC, 1} , {HOAC,

KH, §¡NG TRI}, {Hµm kÐo theo, KH}.
2.7 Ph©n tÝch vµ tæng hîp hµm l«gÝc

2.7.1 BiÓu diÔn çc hµm l«gÝc qua hÖ hµm ®ñ
BiÓu diÔn mét hµm l«gÝc qua çc hµm l«gÝc c¬ b¶n lµ bµi to¸n ph©n tÝch
hµm l«gÝc. BÊt kú hµm l«gÝc nµo còng cã thÓ biÕu diÔn qua çc hÖ hµm ®ñ. BiÓu
diÔn mét hµm l«gÝc qua mét hÖ hµm ®ñ nµo ®ã cã thÓ thùc hiÖn b»ng çch ph©n
tÝch b¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ®· cho thµnh çc hµm l«gÝc c¬ b¶n hoÆc dïng
ph-¬ng ph¸p gi¶i tÝch.
ThÝ dô 2.12: Gi¶ thiÕt cho hµm l«gÝc y6 cã b¶ng gi¸ trÞ thùc nh- sau:
x1 x2 y6
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 0
§Ó biÓu diÔn hµm nµy qua hÖ hµm ®ñ {VA, HOAC,KH} ta ph©n tÝch hµm
nµy theo s¬ ®å h×nh 2.8:
49
x1 x2 y6 y'6 y''6 Tõ ®©y ta cã:
0 0 0 0 0 y'6 = x1.x2
Ph©n tÝch theo 0 1 1 0 1
y''6 = x1 .x2
gi¸ trÞ 1 cña
hµm
1 0 1 1 0 y6 = y'6 + y''6
1 1 0 0 0
x1 x2 y6
0 0 0
0 1 1 Hai ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch
1 0 1
1 1 0
x1 x2 y6 y'6 y''6 Tõ ®©y ta cã:
Ph©n
y'6 = x1 + x2
tÝch theo gi¸ 0 0 0 0 1
trÞ 0 cña hµm 0 1 1 1 1
1 0 1 1 1 y''6 = x1 + x2
1 1 0 1 0 y6 = y'6 . y''6
H×nh 2.8: BiÓu diÔn hµm sè qua hÖ hµm ®ñ
Nh- vËy, hµm y6 cã thÓ ph©n tÝch thµnh hai d¹ng sau:
1. x 1  x2 = x 1 x2 + x1 x 2
2. x 1  x2 = (x1 + x2 ).( x1 + x 2 )
ThÝ dô 2.13
H·y ph©n tÝch hµm ba biÕn cho trªn h×nh 3.9a thµnh çc hµm l«gÝc ®¬n
gi¶n h¬n.
Tõ b¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ®· cho ta cã thÓ ph©n tÝch nh- h×nh 2.9b. KÕt
qu¶ ph©n tÝch cho phÐp biÓu diÔn hµm ®· cho thµnh hai d¹ng sau:
1. F = x 1 . Fa + x1 Fb
2. F = ( x 1 + Fa ) . ( x1 + Fb )
Trong ®ã, Fa = x2 x3 + x2 x3 hoÆc Fa = (x2 + x 3 ).(x2 + x3 )
Fb = (x2 + x 3 ).(x2 + x3 ) hoÆc Fb = x2 x 3 + x2 x3
50
x2 x3 Fa Fa = x2 x3 + x2 x3 hoÆc
x1 x2 x3 F
0 0 0
x1 =0 0 1 1 Fa = ( x2 + x3 ).(x2 + x3 )
0 0 0 0
1 0 1
0 0 1 1
1 1 0
0 1 0 1
x1 F F =x1.Fa +x1Fb
0 1 1 0
1 0 0 1 F =(x1+Fa) (x1+Fb )
0 Fa
1 0 1 0
x1 = 1 x2 x3 Fb 1 Fb
1 1 0 0
1 1 1 1
0 0 1
0 1 0 Fb = x2 x3 + x2 x3 hoÆc
a/ 1 0 0
1 1 1 Fa = ( x2 + x3 ).(x2 + x3 )
b/
H×nh 2.9: Hµm vµ ph©n tÝch hµm
Qua hai thÝ dô trªn ®©y ta thÊy r»ng ®Ó biÓu diÔn mét hµm cho tr-íc qua
mét hÖ hµm ta cã thÓ ph©n tÝch hµm ®· cho theo nhiÒu çch kh¸c nhau. Tõ ®ã, kÕt
qu¶ cô thÓ sÏ cã d¹ng kh¸c nhau, nh-ng chøc n¨ng gièng nhau.
Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch tiÕn hµnh trªn h×nh 2.9 chÝnh lµ ph-¬ng ph¸p ph©n
gi¶i mét hµm cã nhiÒu biÕn qua nh÷ng hµm Ýt biÕn h¬n. D¹ng gi¶i tÝch tæng qu¸t
cho d¹ng ph©n gi¶i nµy lµ:
I. f( x1 ,x2, ..., xn ) = xi .f( x1 ,..., 0, ....,xn )+ xi.f( x 1 ,..., 1, ....,x n)

II. f( x1 ,x2, ..., xn ) = (xi +f( x1 ,...,1, ....,xn ))( xi + f( x1 ,..., 0, ....,xn))
Nh- vËy, bÊt kú hµm l«gÝc nµo còng cã thÓ biÓu diÔn qua hÖ hµm ®ñ {VA,
HOAC,KH}. MÆt kh¸c, v× çc hµm VA,HOAC,KH cã thÓ biÓu diÔn qua hµm
VA-KH hoÆc HOAC-KH nªn mét hµm bÊt kú ®Òu cã thÓ biÓu diÔn qua hÖ hµm
®ñ tèi thiÓu {VA=KH } vµ {HOAC-KH}.
Còng tõ nh÷ng kÕt qu¶ cña hai thÝ dô trªn ®©y cho thÊy, cã thÓ biÓu diÔn
mét hµm bÊt kú qua mét sè hµm l«gÝc c¬ b¶n nhÊt ®Þnh.
2.7.2 Tæng hîp hµm l«gÝc

Tõ bµi to¸n ph©n tÝch ta thÊy mét hµm l«gÝc ®-îc x¸c ®Þnh bëi sè l-îng
çc biÕn vµ thø tù s¾p xÕp çc biÕn ®ã. §èi víi mét tËp hîp thø tù çc biÕn th×
quy luËt xuÊt hiÖn çc gi¸ trÞ cô thÓ cña çc biÕn nµycòng ¶nh h-ëng tíi quy luËt
thay ®æi çc gi¸ trÞ cña hµm. Nãi çch kh¸c, ®Ó t¹o nªn mét hµm l«gÝc míi cã thÓ
thùc hiÖn b»ng hai çch:
a/ §¸nh sè l¹i çc biÕn l«gÝc

b/ Thay çc biÕn l«gÝc b»ng çc hµm cña chóng.
51
Hai thuËt to¸n trªn ®©y cã thÓ tiÕn hµnh riªng rÏ hay kÕt hîp ®ång thêi; cã
thÓ thùc hiÖn mét lÇn hay nhiÒu lÇn. Ph-¬ng ph¸p tæng hîp nh- vËy gäi lµ
ph-¬ng ph¸p xÕp chång.
ThÝ dô, hµm l«gÝc fa d-íi ®©y cã thÓ nhËn ®-îc b»ng ph-¬ng ph¸p xÕp
chång çc hµm l«gÝc c¬ b¶n f1, f6 vµ f7 trong b¶ng 2.2:
f0 = f1( f6 ( x 1,x2 ) , f7 ( x1,x 3 )) = ( x1  x 2 ) ( x1  x3 )

NÕu x 1, x 2, x3 l¹i lµ kÕt qu¶ cña hµm f , f  vµ f nµo ®ã cña çc biÕn
y1,y2,y3 th× cã thÓ viÕt:
f0 = f1 ( f6 (f ( y1,y2 ) , f  ( x1,x2 ) , f7 (f (y1,y2 ), f (y3)))
Gi¶ sö f ( y1,y2) = y1. y2 ; f  ( x1,x2) = y1. y2 ; f (y3) = y3 th×:
f0 = ( y1y2  y1. y2 )( y1y2 + y3 ).
KÕt qu¶ ta cã mét hµm míi mµ biÕn cña nã lµ y1,y2 vµ y3 . B¶ng gi¸ thùc
cña hµm nµy dÔ dµng nhËn ®-îc tõ b¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n
thµnh phÇn.
2.8 Mét sè líp hµm l«gÝc th-êng gÆp
Trong çc líp hµm l«gÝc, n¨m líp sau ®©y cã nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc biÖt mµ
ta sÏ nghiªn cøu kü h¬n:
+ Hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh
+ Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 0
+ Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 1
+ Hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu
+ Hµm l«gÝc tù ngÉu.
Nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc biÖt ®ã lµ: BÊt kú hµm l«gÝc nµo nhËn ®-îc nhê phÐp
xÕp chång vµ thay ®æi biÕn tõ çc hµm cïng lo¹i còng sÏ lµ hµm l«gÝc cïng lo¹i
®ã.
2.8.1 Hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh
Hµm l«gÝc gäi lµ tuyÕn tÝnh nÕu nã cã thÓ ®-îc viÕt d-íi d¹ng mét ®a thøc
bËc 1:
y(x 1,x2,x3,...,x n) = a0 + a1x 1 + a2x2 + .... + anxn
Trong ®ã, ai , i = 1,n , cã thÓ cã gi¸ trÞ 0 hoÆc 1.

V× mçi tËp hîp gi¸ trÞ cña çc hÖ sè ( a0 a1 ... an ) lµ mét sè nhÞ ph©n cã
(n+1) bÝt. Do ®ã, sè l-îng çc hµm tuyÕn tÝnh n biÕn lµ 2n +1.
§Þnh lý 1: Khi xÕp chång vµ khi thay ®æi thø tù çc biÕn trong hµm tuyÕn
tÝnh sÏ chØ ®-îc çc hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh.
Chøng minh
a/ Tr-êng hîp xÕp chång
Gi¶ thiÕt cã çc hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh sau ®©y:
52
G1 = G1 (x1,x 2,x3,...,xn) = a0 + a1x1 + .... + anxn
y1 = y1(x1,x2,,...,xm1 ) = a0 + a1x1 + .... + am1 x m1
y2 = y2 (x1,x2,,...,xm2 ) = a0 + a1x1 + .... + am2 x m2
..............................................................................
yn = yn (x 1,x2,,...,xm2 ) = a0 + a1x1 + .... + am n xm n
Thùc hiÖn nguyªn lý xÕp chång, ta thay çc xi b»ng çc hµm yk , k = 1,n
sÏ ®-îc hµm G2 ,trong ®ã, çc hÖ sè ai , i = 1,n ®-îc nh©n víi çc hµm yk. NÕu
gép çc sè h¹ng giãng nhau l¹i, ta sÏ ®-îc hµm G2 d-íi d¹ng mét ®a thøc tuyÕn
tÝnh.
b/ Tr-êng hîp thay ®æi çc biÕn
Tõ biÓu thøc cña G1 ta thÊy dï thay ®æi çc biÕn xi , i = 1,n nh- thÕ nµo,
ta vÉn nhËn ®-îc hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh.
2.8.2 Hµm l«gic b¶o tån gi¸ trÞ 0
Hµm lågÝc ®-îc gäi lµ hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 0 , nÕu khi mäi biÕn xi ,
i=1,n ®Òu nhËn gi¸ trÞ 0 th× hµm còng nhËn gi¸ trÞ 0, tøc lµ:
y(0,0,...,0 ) = 0
§Þnh lý 2: Khi xÕp chång vµ khi thay ®æi çc biÕn trong çc hµm l«gÝc b¶o
tån gi¸ trÞ 0 còng chØ nhËn ®-îc hµm b¶o tån gi¸ trÞ 0.
Gi¶ thiÕt cã çc hµm b¶o tån gi¸ trÞ 0 sau ®©y:
G1 = G1 ( x1,....,xn)
1 = 1 (y1,....,ym 1 )
2 = 2 (y 1,...., y m 2)
..............................
n = n (y1,...., y m n)
NÕu thay çc biÕn xi, i=1,n b»ng çc hµm k , k=1,n ta sÏ ®-îc hµm G2 , mµ
G2 (y1,...., y m k) = G1 (1 , ..... n )
trong ®ã ymk lµ biÕn cã mk lín nhÊt trong çc mi , i= 1,n . NÕu ta cho  yi =0 , j
= 1,mk ,ta sÏ cã:
G2 ( 0,....,0 ) = G1 ( 0,....,0 ) = 0
Do ®ã G2 vÉn lµ hµm b¶o tån gi¸ trÞ 0.
V× hµm l«gÝc chØ cã thÓ nhËn mét trong hai gi¸ trÞ 0 hoÆc 1 t¹i tËp gi¸ trÞ
biÕn ( 0,...,0) nªn sè l-îng hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 0 cã n biÕn lµ 2 2n -1.
b/ Tr-êng hîp thay ®æi biÕn
T-¬ng tù nh- hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh, khi thay ®æi çc biÕn ta vÉn ®-îc hµm
l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 0 lµ hiÓn nhiªn.
2.8.3 Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 1
Hµm l«gÝc b¶o tån gi¸ trÞ 1 lµ hµm mµ khi tÊt c¶ çc biÕn xi = 1; i = 1,n
th× nã còng nhËn gi¸ trÞ1.
y( 1,1,...,1 ) = 1
53
§Þnh lý 3: Khi xÕp chång vµ khi thay ®æi çc biÕn cña hµm b¶o tån gi¸ trÞ
1 sÏ chØ nhËn ®-îc hµm b¶o tån gÝa trÞ 1.
ViÖc chøng minh ®Þnh lý nµy ®-îc tiÕn hµnh t-¬ng tù nh- ®èi víi hµm b¶o
tån gi¸ trÞ 0.
Sè l-îng hµm b¶o tån gi¸ trÞ 1 còng b»ng 22n - 1.
2.8.4 Hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu
Hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu lµ hµm mµ ®èi víi hai tËp gi¸ trÞ biÕn X1 vµ X2 , trong
®ã X1  X2 ta sÏ cã y( X1 )  y(X2 ). TËp gi¸ trÞ biÕn X1  X2 , nÕu gi¸ trÞ cña
mçi biÕn trong X1 ®Òu lín h¬n hay b»ng gi¸ trÞ cña biÕn t-¬ng øng trong X2 .
ThÝ dô , nÕu X1 = 1011 vµ X2 = 1010 th× X1 > X2
Ng-êi ta ®· chøng minh r»ng sè l-îng çc hµm l«gÝc ®¬n diÖu (n) n»m
trong kho¶ng :
( n/2 )
Cn ( n / 2)
 (n)  2 A Cn
Trong ®ã : + (n) lµ sè l-îng çc hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu n biÕn.

+ A lµ mét h»ng sè.
§Þnh lý 4: Khi xÕp chång vµ khi thay ®æi vÞ trÝ çc biÕn cña hµm l«gÝc ®¬n
®iÖu sÏ chØ nhËn ®-îc çc hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu.
Chøng minh:
Gi¶ thiÕt cã çc hµm l«gÝc ®¬n ®iÖu sau ®©y:
G1 = G1 ( x1,....,xn)
1 = 1 (y1,....,ym 1 )
2 = 2 (y 1,...., y m 2)
..............................
n = n (y1,...., y m n)
G2 (y1,...., y m k) = G1 (1 , ..... n )
V× ®èi víi hai tËp gi¸ trÞ biÕn < y1*, y2* ,...,ymk* >  < y1, y2 ,...,ymk >, gi¸ trÞ cña
çc i , i = 1,n kh«ng gi¶m ®i, tøc lµ:
i* (< y1*, y2* ,...,ymk* >)  i ( < y1, y2 ,...,ymk > )
Do dã G1 (I*)  G1 (I ) nªn G2 (< y1*, y2* ,...,ymk* >)  G2 ( < y1, y2 ,...,ymk > )
§Þnh lý ®· ®-îc chøng minh.
b/ Tr-êng hîp thay ®æi vÞ trÝ çc biÕn
Gi¶ sö cã hµm ®¬n ®iÖu G1( x1,x2,,..,xn) . NÕu ta thay ®æi vÞ trÝ çc biÕn thÝ
dô nh- sau:
G1( x1,x2,,..,xn)  G1( x 5,xn ,...,x 6)
54
Khi ®ã, nÕu tæ hîp biÕn < x*1 , x*2 , ......, x*n >  < x1 , x2 , ......, xn > th× tËp gi¸
trÞ biÕn < x*5 , x*n , ......, x*8 > còng  < x5 , xn , ......, x8 > . §iÒu nµy chøng tá
G2 còng lµ hµm ®¬n ®iÖu.
2.8.5 Hµm l«gÝc ®èi ngÉu
Hµm G* ( x1,x2,...,xn) gäi lµ ®èi ngÉu ®èi víi hµm G(x 1,x2,...,xn) , nÕu :
G* ( x1,x2,...,xn) = G( x 1, x2,..., x n)
Hµm G(x 1,x2,...,xn) gäi lµ tù ®èi ng·u, nÕu
G(x 1,x2,...,xn) = G( x1, x 2,..., x n)
Sè l-îng çc hµm tù ®èi ngÉu b»ng 2 2n -1 , trong ®ã n lµ sè biÕn cña hµm.
§Þnh lý 5: Khi xÕp chång vµ khi thay ®æi vÞ trÝ cña çc biÕn cña hµm tù
®èi ngÉu sÏ chØ ®-îc hµm tù ®èi ngÉu.
Gi¶ thiÕt cã çc hµm tù ®èi ngÉu sau:
G1 = G1 ( x1,....,xn)
1 = 1 (y1,....,ym 1 )
2 = 2 (y 1,...., y m 2)
..............................
n = n (y1,...., y m n)
G2 (y1,...., y m k) = G1 (1 , ..... n )
V× çc i, i = 1,n , lµ tù ®èi ngÉu, nªn: G2 (y1,...., y m k) = G1 (1 , ..... n ).
V× G1 lµ tù ®èi ngÉu nªn:
G1 (1,....,  m k) = G1 (1 , ..... n )
Do ®ã: G2 (y1,...., y m k) = G2 (y1,...., y m k)
b/ Tr-êng hîp thay ®æi vÞ trÝ çc biÕn
Gi¶ thiÕt cã hµm tù ®èi ngÉu :
G1 (x1,x2,...,xn) = G1( x1, x 2,..., xn)
V× viÖc thay ®æi vÞ trÝ cña çc biÕn ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi ë c¶ hai vÕ
cña ®¼ng thøc, nªn víi bÊt kú sù thay ®æi vÞ trÝ nµo cña çc biÕn, hai tËp gi¸ trÞ
biÕn t-¬ng øng ë hai vÕ vÉn lµ ng-îc nhau. V× vËy, hµm míi nhËn ®-îc nhê thay
®æi vÞ trÝ cña çc biÕn vÉn lµ hµm tù ®èi ngÉu.
Ngoµi çc líp hµm ®· kÓ trªn, cßn mét líp hµm, tuy kh«ng cã tÝnh chÊt gi÷
nguyªn líp hµm khi xÕp chång vµ thay ®æi vÞ trÝ çc biÕn, nh-ng nã biÓu hiÖn sù
t-¬ng ®-¬ng cña mét cÆp hoÆc mét nhãm çc biÕn. §ã lµ hµm ®èi xøng.
Hµm G1 (x1,x 2,...,x n) ®-îc gäi lµ ®èi xøng toµn phÇn nÕu nã kh«ng thay
®æi khi ta ®¸nh sè l¹i mét çch tuú ý çc biÕn cña nã. Tøc lµ ta cã:
G1 (x1,x2,...,xn) = G1 (y1,...., y n )
Trong ®ã (y1,...., y n) lµ mét tæ hîp biÕn ®· ®¸nh sè l¹i mét çch tuú ý cña çc
biÕn x 1,x2,...,xn.
55
NÕu tÝnh chÊt trªn chØ tho¶ m·n ®èi víi mét cÆp biÕn hoÆc mét sè biÕn th×
ta nãi hµm lµ hµm ®èi xøng ®èi víi cÆp biÕn hoÆc nhãm biÕn ®ã.
ThÝ dô hµm y( x 1,x2,x 3) = x1x2x 3 + x1x2x3 lµ hµm ®èi xøng ®èi víi cÆp
biÕn x1 vµ x2 , v× nÕu ho¸n vÞ hai biÕn x 1 vµ x 2 ta ®-îc y( x1,x2,x3) = x2x1x3 +
x2x1x 3 = x 1x2x3 + x1x2x 3 . Do ®ã :
y( x 1,x2,x3) = y(x2,x1,x3)
2.9 M¹ch thùc hiÖn çc hµm l«gÝc c¬ b¶n

§ã lµ çc m¹ch thùc hiÖn çc hµm l«gÝc KH, VA vµ HOAC; VA-KH vµ
HOAC-KH. Ngµy nay, çc m¹ch l«gÝc c¬ b¶n ®· ®-îc s¶n xuÊt hµng lo¹t d-íi
d¹ng çc m¹ch tÝch hîp IC ( Intergrated Circuits). Çc vi m¹ch nµy gåm nhiÒu
chñng lo¹i, thuéc nhiÒu h·ng s¶n xuÊt, ®a d¹ng vÒ sè l-îng ®Çu vµo-sè biÕn cña
çc hµm l«gÝc; vÒ sè l-îng çc phÇn tö l«gÝc trong mét vi m¹ch; vÒ tèc ®é, c«ng
suÊt tiªu thô vµ kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña chóng.
ThÝ dô, m¹ch IC SN54 / 74 16 J/W lµ vi m¹ch cã 6 m¹ch ®¶o KH trong
mét vá IC; Vi m¹ch SN 54 / 74 32 lµ lo¹i m¹ch HOAC cã 4 m¹ch HOAC trong
mét vá IC, mçi m¹ch cã hai ®Çu vµo; IC SN 54 / 74 S 32 l¹i cã 4 m¹ch HOAC,
mçi m¹ch cã hai ®Çu vµo, nh-ng nhê cã hiÖu øng Shotky mµ tèc ®é lµm viÖc cña
m¹ch nhanh h¬n. Lo¹i vi m¹ch 54 / 74 L32 còng lµ lo¹i vi m¹ch cã 4 m¹ch
HOAC hai ®Çu vµo, nh-ng sö dông Ýt n¨ng l-îng h¬n. Çc vi m¹ch SN 54 / 74
21, SN 54/74 S 21, SN 54 / 74 L 21 hay SN 54/74 LS 21 lµ çc vi m¹ch cã hai
m¹ch VA 4 ®Çu vµo nh-ng kh¸c nhau vÒ tèc ®é lµm viÖc, vÒ c«ng suÊt tiªu thô.
Tuy çc vi m¹ch rÊt ®a d¹ng do ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu kü thuËt kh¸c
nhau vµ do çc h·ng kh¸c nhau s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ kh¸c nhau, nh-ng vÒ
nguyªn t¾c vÉn thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n. Do ®ã, nÕu
n¾m v÷ng ho¹t ®éng vµ cÊu t¹o cña çc m¹ch logÝc ®iÓn h×nh, cã thÓ hiÓu vµ sö
dông chóng ®óng, ®ång thêi vËn dông ®èi víi çc vi m¹ch kh¸c.
Trong thiÕt kÕ vµ sö dông çc m¹ch l«gÝc, cÇn l-u ý r»ng, cïng mét m¹ch,
nh-ng tuú thuéc vµo viÖc vËn dông l«gÝc d-¬ng hay l«gÝc ©m mµ chøc n¨ng hµm
sÏ kh¸c nhau. Mét çch cô thÓ h¬n, gi÷a hai miÒn l«gÝc d-¬ng vµ l«gÝc ©m m¹ch
cã tÝnh ®æi lÉn gi÷a çc chøc n¨ng hµm nh- sau:
L«gÝc d-¬ng L«gÝc ©m
M¹ch VA M¹ch HOAC

M¹ch HOAC M¹ch VA
M¹ch VA-KH M¹ch HOAC-KH
M¹ch HOAC - KH M¹ch VA-KH
M¹ch §AO M¹ch §AO
56
Ch¼ng h¹n, mét m¹ch, nÕu dïng l«gÝc d-¬ng, tøc g¸n møc cã ®iÖn ¸p cho
gi¸ trÞ 1, møc kh«ng cã ®iÖn ¸p cho gi¸ trÞ 0 lµ m¹ch VA th× nÕu dïng l«gÝc ©m,
tøc g¸n møc cã ®iÖn ¸p cho gi¸ trÞ 0, møc kh«ng cã ®iÖn ¸p cho gi¸ trÞ 1 th× l¹i
lµ m¹ch HOAC vµ ng-îc l¹i.
Çc m¹ch l«gÝc c¬ b¶n rÊt ®a d¹ng, nhiÒu chñng lo¹i. Chøc n¨ng, çc tham
sè ®iÖn vµ s¬ ®å m¹ch ®iÖn còng nh- c«ng nghÖ chÕ t¹o vµ çch sö dông ®· ®-îc
tr×nh bµy trong çc sæ tay vÒ vi m¹ch nªn trong phÇn nµy chØ xÐt mét sè m¹ch c¬
b¶n, ®iÓn h×nh nh- m¹ch VA, HOAC, KH, VA-KH vµ HOAC-KH. M¹ch KH
th-êng lµ m¹ch khuÕch ®¹i ®¶o pha, lµm viÖc ë chÕ ®é tÝn hiÖu lín ( chÕ ®é b·o
hoµ s©u).
2.9.1 M¹ch VA, HOAC dïng ®ièt-®iÖn trë
Çc m¹ch VA vµ HOAC cã thÓ dÔ dµng thùc hiÖn b»ng ®ièt. Tuy nhiªn, v×
®ièt kh«ng cã kh¶ n¨ng khuÕch ®¹i tÝn hiÖu vµ ®Æc biÖt kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc
hiÖn l«gÝc KH¤NG ( KH ) , nªn kh«ng thÓ chØ dïng ®ièt ®Ó thùc hiÖn hÖ hµm ®ñ
VA, HOAC, KH.
M¹ch VA, HOAC dïng ®ièt còng ®a d¹ng vÒ sè l-îng ®Çu vµo vµ gi÷a
m¹ch VA vµ m¹ch HOAC lu«n cã tÝnh ®æi lÉn trong hai miÒn l«gÝc d-¬ng vµ ©m.
ThÝ dô 2.14
Trªn h×nh 2.10 lµ m¹ch VA dïng ®ièt ®èi víi l«gÝc d-¬ng, nh-ng sÏ lµ
m¹ch HOAC ®èi víi l«gÝc ©m.
ThËt v©y, víi l«gÝc d-¬ng, møc tÝn hiÖu cao ë ®Çu vµo hay ®Çu ra lµ møc 1,
ng-îc l¹i, møc thÊp lµ møc 0. Khi ®ã, nÕu tÊt c¶ çc ®Çu vµo xi , i = 1,n , cã møc
l«gÝc 1 th× tÊt c¶ ®ièt ®Òu bÞ ng¾t ( Kh«ng cho dßng ®iÖn ®i qua). Do ®ã ®Çu ra y
còng cã møc ®iÖn ¸p cao, tøc møc l«gÝc 1.
Ta cã x1 x 2 ...........xn = 1.1.......1 = y = 1
+E +E
d1 R d1 R
y y
x1 1 x1 0
d2 0 d2
x2 1
x2
1 0
0
1
dn dn
xn xn b/
a/
H×nh 2.10: M¹ch VA ( l«gÝc +), M¹ch HOAC ( l«gÝc - )
57
Nh- vËy, m¹ch trªn ®©y lµ m¹ch VA ®èi víi l«gÝc d-¬ng.
Ng-îc l¹i, ®èi víi l«gÝc ©m - h×nh 2.10 b/ ta sÏ cã m¹ch HOAC. ThËt vËy,
chØ cÇn mét trong çc ®Çu vµo lµ l«gÝc 1 ( kh«ng cã ®iÖn ¸p cao). Khi ®ã, ®ièt
t-¬ng øng sÏ th«ng. Dßng tõ nguån +E sÏ ®i qua ®ièt nµy vµ ®iÖn ¸p trªn ®Çu ra
y sÊp xØ b»ng kh«ng, tøc l«gÝc 1. Ta cã m¹ch céng l«gÝc ( HOAC):
y = x1 + .............+ xn = 0+ ...... + 1 + ...... + 0 = 1
ChØ khi nµo tÊt c¶ ®Çu vµo ®Òu cã møc loggÝc 0 - tøc cã ®iÖn ¸p cao. Khi
®ã, tÊt c¶ ®ièt ®Òu ng¾t ( kh«ng dÉn). HÇu hÕt ®iÖn ¸p nguån sôt trªn çc ®ièt. Do
®ã, ®Çu ra y = 1. Tøc lµ:
y = x1 + .............+ xn = 0+ ...... + 0 + ...... + 0 = 0
VËy, m¹ch trªn ®èi víi l«gÝc ©m lµ m¹ch HOAC.
2.9.2 M¹ch VA-KH vµ m¹ch HOAC-KH

a/ M¹ch dïng transistor - ®ièt
M¹ch cho trªn h×nh 2.11 lµ m¹ch VA-KH ®èivíi l«gÝc d-¬ng vµ lµ m¹ch
HOAC-KH ®èi víi l«gÝc ©m.
ThËt vËy, ®èi víi l«gÝc d-¬ng, nÕu ®ång thêi t¸c ®éng lªn tÊt c¶ ®Çu vµo x1
, x2, .... xn møc E2 ( møc l«gÝc 1) th× tÊt c¶ ®ièt ®Òu ng¾t ( kh«ng cho dßng
qua). Khi ®ã thiªn ¸p trªn cùc gèc cña transistor sÏ ©m khiÕn transistor th«ng ë
møc b·o hoµ. §Çu ra y cã møc ®iÖn ¸p sÊp xØ b»ng 0 v«n ( møc E1 ) , t-¬ng øng
víi møc l«gÝc 0. Tøc lµ:
y = x 1.x2 . ........ xn = 1 . 1 . 1. ..... . 1 = 0
-E -Ec
E1
E2 d1 y
x1
E1
x2 d2
E2
.
xn dn.
+Eb
H×nh 2.11: M¹ch VA ( l«gÝc +) , M¹ch HOAC (l«gic - )
58
ChØ cÇn Ýt nhÊt mét trong çc dÇu vµo xi cã møc E1 , øng víi møc l«gÝc 0,
ta sÏ cã:
y = x1.x 2 ... .xi ....... xn = 1 . 1 . ...0. ..... . 1 = 1
§ã chÝnh lµ chøc n¨ng m¹ch VA-KH.

Ng-îc l¹i, trong miÒn l«gÝc ©m, m¹ch trªn sÏ lµ m¹ch HOAC-KH.
ThËt vËy, nÕu çc ®Çu vµo xi ®Òu cã møc ®iÖn ¸p E2 - t-¬ng øng víi møc l«gÝc 0.
Khi ®ã, tÊt c¶ çc ®ièt ®Òu kh«ng th«ng, ®Çu ra y, do transistor b·o hoµ, sÏ cã
møc ®iÖn ¸p E1 , øng víi møc l«gÝc 1. ta cã:
y = x1+x 2 +... +.xi +.......+ x n = 0 + 0+ . ...+ 0 + .....+ 0 = 1
Ngù¬c l¹i, chØ cÇn mét trong çc ®Çu vµo cã møc ®iÖn ¸p E1 , øng víi møc
l«gÝc 1 th× ®ièt t-¬ng øng sÏ th«ng, khiÕn cho transistor bÞ ng¾t. §iÖn ¸p ra y khi
®ã cã møc E2 lµ møc l«gÝc 0. Ta cã:
y = x1 + x2 +... +x i +......+ xn = 1 +1+ . ..+0+ ..... .+ 1 = 0
§ã chÝnh lµ chøc n¨ng m¹ch HOAC-KH.

Trong thùc tÕ, sè l-îng çc ®Çu vµo cña mét m¹ch vµ kh¶ n¨ng m¾c çc t¶i
vµo ®Çu ra kh«ng ph¶i lµ v« h¹n. Sè l-îng tèi ®a çc ®Çu vµo cã thÓ cã gäi lµ hÖ
sè hîp m¹ch. T-¬ng tù, hÖ sè ph©n m¹ch ®Çu ra lµ sè l-îng tèi ®a cho phÐp çc
m¹ch cïng lo¹i m¾c vµo ®Çu ra cña m¹ch. Çc hÖ sè hîp m¹ch vµ ph©n ( rÏ) m¹ch
cña çc m¹ch l«gÝc dïng transistor th-êng tõ 2 ®Õn 5.
Lo¹i m¹ch dïng transistor cã møc nhiÔu thuéc lo¹i trung b×nh vµ cã tÝnh
chèng nhiÔu cao.
b/ M¹ch dïng transistor m¾c trùc tiÕp
Lµ lo¹i m¹ch rÊt th«ng dông trong vi m¹ch. HÖ sè hîp m¹ch th-êng nhá
h¬n t¸m. HÖ sè ph©n m¹ch tõ 4 ®Õn 6.
Çc transistor trong çc m¹ch nµy cã thÓ m¾c nèi tiÕp - H×nh 2.12a; hoÆc
m¾c song song - h×nh 2.12b .
§èi víi m¹ch h×nh 2.12 a , nÕu g¸n gi¸ trÞ l«gÝc 0 cho møc E1 vµ y1 ; møc
l«gÝc 1 cho møc E2 vµ y2 , tøc dïng l«gÝc d-¬ng, sÏ cã m¹ch VA-KH. V× chØ cÊn
Ýt nhÊt mét ®Çu vµo cã møc E1 ( møc l«gÝc 0) th× transistor t-¬ng øng sÏ ng¾t,
kh«ng cã dßng ®i qua çc transistor T1 vµ T2 . Khi ®ã, ®iÖn ¸p ra trªn y sÏ cã møc
y2 ( møc l«gÝc 1 ) . ChØ khi c¶ hai ®Çu vµo x 1 , x2 ®Òu cã møc ®iÖn ¸p E2 ( møc
l«gÝc 1) th× c¶ hai T1 vµ T2 ®Òu th«ng b·o hoµ vµ ®Çu ra míi cã møc ®iÖn ¸p y1 (
møc l«gÝc 0 ). Tøc lµ:
y = x1 . x 2 = 1 . 0 = 0 . 1 = 1
y = x1 . x 2 = 1 . 1 = 0
§ã chÝnh lµ chøc n¨ng cña m¹ch VA-KH.

59
-Ec
+Ec y1
y1
E1 y2 y2
E2 y
y
x1 T1
E1 x1
x2 x3
E2
T1 T2 T3
x2
T2
+Eb
b/
a/
H×nh 2.12: M¹ch VA-KH hoÆc m¹ch HOAC-KH m¾c nèi tiÕp
hoÆc song song çc transistor
Ng-îc l¹i, nÕu g¸n gi¸ trÞ l«gÝc 0 cho E2 vµ y2 ; gi¸ trÞ l«gÝc 1 cho E1 vµ y1
, tøc dïng l«gÝc ©m th× khi ®ã, chØ khi nµo c¶ hai ®Çu vµo x1 , x 2 ®Òu ë møc ®iÖn
¸p E2 ( møc l«gÝc 0) th× y míi b»ng y1 , tøc cã møc l«gÝc 1. Trong tÊt c¶ çc
tr-êng hîp kh¸c ®Çu ra y sÏ cã møc ®iÖn ¸p y2 , tøc møc l«gÝc 0. §ã chÝnh lµ
chøc n¨ng cña m¹ch HOAC-KH.
Víi h×nh 2.12 b nÕu g¸n møc l«gÝc 1 cho E1 vµ y1 , møc l«gÝc 0 cho E2 vµ
y2 , ta sÏ cã m¹ch VA-KH v× khi ®ã chØ cÇn Ýt nhÊt mét trong ba ®Çu vµo cã møc
E2 ( møc l«gÝc 0 ) th× transistor t-¬ng øng sÏ th«ng vµ b·o hoµ, møc ®iÖn ¸p ë ®Çu
ra y sÏ lµ y1 , tøc møc l«gÝc 1. Tøc lµ
y = x1 x2. x3 = 0.1.1=1.0.1=1.0.1 = 1
ChØ khi nµo tÊt c¶ ba ®Çu vµo x1 , x 2 , x 3 ®Òu ë møc E1 , tøc møc l«gÝc 1 th×
c¶ ba transistor ®Òu ng¾t, ®Çu ra y sÏ cã ®iÖn ¸p møc y2 , tøc møc l«gÝc 0. Ta cã:
y = x1.x2.x3 = 1.1.1 = 0
Nh- vËy, víi l«gÝc ©m, ta cã m¹ch VA-KH.

B»ng çch chøng minh t-¬ng tù, víi l«gÝc ©m, m¹ch h×nh 2.12b lµ m¹ch
HOAC-KH.
c/ M¹ch dïng transistor nhiÒu Emitter

H×nh 2.13 lµ m¹ch VA-KH hai ®Çu vµo víi l«gÝc d-¬ng. Hai dÇu vµo x1,
x2 lµ hai Emitter cña transistor T1 . Møc l«gÝc quy ®Þnh nh- trªn h×nh vÏ.
60
+Ec
x R1
E1 (1)
E2 (0) T3
x1 T2
x2 T1 y
y1 (1)
T4 y2 ( 0 )
H×nh 2.13: M¹ch VA-KH dïng Transistor nhiÒu Emitter
NÕu E1 vµ E2 cã møc l«gÝc 1 th× dßng qua R1 ®Õn cùc gèc cña T2 qua mÆt
ghÐp gèc - c«lect¬ cña T1 . Khi ®ã cã dßng ph©n cùc thuËn. Dßng nµy lµm T2
th«ng. §iÖn ¸p trªn cùc gãp T2 gi¶m ®i, lµm thay ®æi ®iÖn ¸p tõ gèc T3 ®Õn gèc T4
. Transistor T3 ng¾t cßn T4 b·o hoµ. Khi ®ã, y = y2 , tøc møc l«gÝc 0.
NÕu x1 hoÆc x 2 hoÆc c¶ hai ®Òu ë møc E2, tøc l«gÝc 0 , th× dßng qua R1 sÏ
qua Emitter cña T1 xuèng ®Êt. Do ®ã T2 ng¾t, T3 th«ng cßn T4 ng¾t. Khi ®ã ®Çu
ra y = y1 , tøc møc l«gÝc 1. Ho¹t ®éng nh- vËy chÝnh lµ chøc n¨ng cña m¹ch VA-
KH.
d/ M¹ch l«gÝc ghÐp Emitter ( ECL)
Trong çc m¹ch l«gÝc, nÕu çc transistor lµm viÖc ë chÕ ®é b·o hoµ s©u sÏ
lµm gi¶m tèc ®é lµm viÖc cña m¹ch. M¹ch l«gÝc lo¹i ECL lo¹i trõ hiÖn t-îng b·o
hoµ s©u cña transistor. H×nh 2.14 lµ m¹ch HOAC víi l«gÝc d-¬ng thùc hiÖn theo
kiÓu ECL. M¹ch gåm mét bé khuÕch ®¹i thuËt to¸n, m¹ch cung cÊp thiªn ¸p vµ
bé khuÕch ®¹i lÆp l¹i ë ®Çu ra.
M¹ch thiªn ¸p lµm viÖc sao cho T3 th«ng nÕu c¶ hai ®Çu vµo x1 vµ x2 ë
møc l«gÝc 0 ( T1 , T2 ng¾t). Lóc ®ã T4 ng¾t vµ ®Çu ra y cã møc l«gÝc 0.
NÕu x1 hoÆc x2 hoÆc c¶ hai ë møc l«gÝc 1 th× T1 hoÆc T2 hoÆc c¶ hai th«ng,
lµm cho dßng ®i qua T3 gi¶m; ®iÖn ¸p c«lect¬ cña T3 t¨ng lªn, T4 th«ng vµ ë ®Çu
ra y cã gi¸ trÞ l«gÝc 1. §ã chÝnh lµ chøc n¨ng cña m¹ch HOAC. NÕu cã bé
khuÕch ®¹i lÆp l¹i mµ cùc gèc nèi víi c«lect¬ cña T2 th× ®Çu ra cña bé khuÕch ®¹i
lÆp l¹i nµy sÏ thùc hiÖn chøc n¨ng HOAC-KH. Çc lo¹i m¹ch HOAC vµ HOAC-
KH lµ çc lo¹i m¹ch th-êng dïng kiÓu m¾c ECL.
Trong çc m¹ch ECL, hä m¹ch 1000 / 10.000 cã hÖ sè hîp m¹ch ®Çu vµo
vµ hÖ sè rÏ m¹ch ®Çu ra lµ 5 vµ 50. Chóng thùc hiÖn mét líp kh¸ réng çc hµm
l«gÝc vµ chóng cã tèc ®é lµm viÖc cao h¬n lo¹i TTL b×nh th-êng vµ cã kh¶ n¨ng
lµm viÖc kÕt hîp víi lo¹i TTL.
61
+Ek
T4
T1 T2 T3
x1 x2 y
y1 (1)
y2(0)
H×nh 2.14: M¹ch dïng transistor nhiÒu Emitter
e/ M¹ch dïng transistor tr-êng

Mach l«gÝc dïng transistor tr-êng tiªu thô Ýt n¨ng l-îng, cã ®é chèng
nhiÔu cao. M¹ch VA-KH dïng transistor tr-êng cho trªn h×nh 2.15.
+Ec
T2
y = x1 . x2
T3
x1
x2 T4
H×nh 2.15: M¹ch VA-KH dïng transistor tr-êng
Khi x1 = x2 = “1” , T1 vµ T2 sÏ ng¾t, T 3 vµ T4 th«ng. Trªn ®Çu ra cña m¹ch

y sÏ cã l«gÝc 0, tøc lµ y = x1.x2 = 1.1 = 0 . ChØ cÇn mét trong hai ®Çu vµo hoÆc c¶
hai ®ång thêi cã møc l«gÝc 0 th× T1 hoÆc T2 hoÆc c¶ hai sÏ th«ng, trong khi T3 , T4
sÏ ng¾t . Do ®ã, y cã l«gÝc 1. Tøc lµ:
y = x1.x 2 = 0.1 = 1.0 = 0.0 = 1
62
Nh- vËy, m¹ch thùc hiÖn hµm VA-KH ®èi víi l«gÝc d-¬ng.
NÕu ®æi transitor lo¹i n thµnh lo¹i p vµ ng-îc l¹i th× m¹ch h×nh 2.15 sÏ trë
thµnh m¹ch HOAC-KH.
Lo¹i m¹ch ®iÓn h×nh dïng transistor tr-êng lµ çc lo¹i m¹ch VA-KH vµ
HOAC-KH . Chóng cã hÖ sè t¶i lín, c«ng suÊt tiªu thô rÊt nhá. D-íi d¹ng çc vi
m¹ch, çc hä dïng transistor tr-êng lµ: CD 4000, MM 54 C / 74 C.
******************
Bµi tËp ch-¬ng 2
1. H·y viÕt çc tæ hîp biÕn cã thÓ cã d-íi d¹ng sè nhÞ ph©n cña çc hµm 3 , 4 vµ
5 biÕn. TÝnh tæng sè çc hµm l«gÝc kh¸c nhau cã thÓ cã cña 3,4 vµ 5 biÕn.
2. Cã bao nhiªu tæ hîp n biÕn ë hÖ ®Õm c¬ sè 2 vµ cã bao nhiªu hµm l«gÝc kh¸c
nhau cã thÓ cã cña chóng?
3. Chøng minh çc ®¼ng thøc sau ®©y:
a/ x1 + x 1x 2 = x 1; x2( x 2 + x3 ) = x2 ; x 1 + x1 x2 = x 1 + x2 ;x1 ( x1 + x 2)
= x 1x 2 ;
b/ ( x1+x 2) ( x 2+ x3) = x2 x1 + x 2 x3 ; x2x 3 + x3x1 + x 2x1 = x2x 3 + x3x1+
x2x1 ; x 3x1 + x2x1 + x2x3 = x2x 3 + x 2x1 ; x 2x1 + x1 x3 + x2x3 = ( x1+x3) (
x1+x 2)(x 2+x3)
c/ x2x3 + x2x3 + x2x3 = x2 + x3 ; x1 x 2 + x2x 3 + x 1x 3 = x 1 + x2x 3 ;
( x1+x 2x3 ) ( x 1x2 + x3 ) ( x 2 + x3 ) = x1 x2 ; x1x 2 + x1x 2 + x2x 3 = x2 x 3 ;
4. Dïng tÝnh chÊt cña çc hµm VA-KH , HOAC -KH vµ KG ®Ó chøng minh çc
®¼ng thøc sau ®©y:
a/ x1  ( x1  ( x 2  x 2 )) = x 1  x2
b/ (x 1  x3 )  ( x1  ( x 3 x3 ) )  (( x1 x1 ) x2 )  (( x 1 x1 )  ( x2 x2
)) = ( x1 x1 )  x 1
c/ x1  (( x 1 x1 )( x 2x2 )) = x1x1
5. Chøng minh ®Þnh luËt De Morgan cho n biÕn:
a/ ( x1x2x 3.....x n) = x 1 + x2 + .... + xn
b/ x 1 + x 2 + .... + x n = x1 .x2 .x3......x n)
6. Chøng minh r»ng:
f ( x1 , x 2 , .... , xn) = a1 x1  a2x 2  ........  an xn = 1 khi cã mét sè lÎ
çc sè h¹ng cña ®a thøc b»ng 1.
7. Cho çc hµm sau ®©y:
a/ y1 = f1 ( 1001, 1101, 1110, 1010, 1000 )
b/ y2 = f1 ( 111, 101, 010, 100 )

63
c/ y3 = f1 ( 3,5,7,8,12 ); n = 4 , b = 10
d/ y4 = f1 ( 2,4,5,12 ) ; n = 5, b = 10
f -- ( 15,22,26 32 )
e/ y5 = f1 ( 0,3,5,9,17,25,36,37,42,43,44,55,56 ) ; n = 6 , b = 10
H·y biÓu diÔn chóng trªn mÆt ph¼ng vµ b»ng b¶ng gi¸ trÞ thùc.
8. Cho çc hµm sau:
a/ y1 = f1 ( 001,010,101,111)
f-- ( 000, 011 ) ;
b/ y2 = f1 ( 1,3,4,8,12 )
f 0 ( 2,5 ) ; n = 4 , b = 10
H·y biÓu diÔn chóng trªn mÆt ph¼ng vµ b»ng b¶ng gi¸ trÞ thùc.
9. ViÕt d¹ng gi¶i tÝch cña m0, m2 , m5 , m7 , m12 , M1 , M3 , M 4 , M16 trong çc hÖ
hµm ®ñ sau:
+  VA , HOAC , KH 
+  VA - KH 
+  HOAC - KH 
10. T×m çc DTC, DHC , VA-KH vµ HOAC-KH cña çc hµm sau ®©y:
a/ y1 = x1 ( x 2 x3 + x2 x3 ) + ( x 2 x3 + x 2 x3 ) x 4
b/ y2 = x1 ( x 2 x3 + x 4) + ( x 2 + x3 ) ( x3 + x4 )
c/ y3 = x1 x 2 x4 + x1 ( x2 x3 )
d/ y4 = ( x3 + x 4 ) x2 x 1 + ( x 1 x2 ) x 4 + x 1 x3
e/ y5 = (x2 x4 ) x1 + x5 ( x2 x3 x4 )
f/ y6 = (( x1 x2 ) ( x1 x2 ) x3 ) x4
g/ y7 = ( x1 ( x3 x4 )) ( x3  ( x3  x 4 ))
h/ y8 = ((( x 1 + x2 ) x3 )  x 4 ) + x 1 x2 ( x 3 + x4 )
I/ y9 =  mi ; i = 0,2,3,5,9,12 ; n = 4
k/ y10 =  Mi ; i = 4,6,8,10,14 ; n = 4
11. BiÓu diÔn çc hµm cña bµi tËp 10 trªn mÆt ph¼ng.
12. VÏ m¹ch thùc hiÖn çc hµm l«gÝc cña bµi tËp 10.
13. Cho çc hµm sau ®©y víi n=4 vµ c¬ sè ®Õm b=10:
y1 = f1( 0,3,5,6,10 ) ; y2 = f1( 0,5,8,12 ) ; y3 = {f 1( 0,4,5,6,11 ) ; f--( 2,7,)}

y4 = {f1 ( 0,2,4,10) ; f-- ( 7)} ; y5 = {f1 ( 1,2,5,7,8 ); f0 ( 0,9,10,11,12,13 )}
y6 ={ f1 ( 0,9,10,11,12,13 ) ; f0 ( 1,2,5,7,8 ) }
H·y viÕt çc hµm:

a/ Z1 = y1+y2 ; Z2 = y3 + y4 ; Z3 = y5 + y6
b/ Z4 = y1 . y2 ; Z5 = y3 . y4 ; Z6 = y5 . y6
c/ ( y1 + y2 ) ( y1 + y2 )
64
14. H·y kiÓm tra xem çc cÆp hµm sau ®©y cã b»ng nhau hay kh«ng, biÕt n = 4
vµ b = 10?
a/ y1 = {f1 ( 1,4,8,12,13 ) ; f-- ( 6,9,10,11,14,15 )}

y2 = {f1 ( 0,2,3,5,7 ) ; f0( 1,4,8,12,13 )}
b/ y3 = {f0( 1,2,5,7,8 ) ; f0 ( 0,9,10,11,12,13 )}
y4 = { f1( 0,9,10,11,12,13 ); f0 ( 1,2,5,7,8 )}.
15. Cho çc m¹ch sau ®©y, h·y viÕt d¹ng gi¶i tÝch cña çc hµm y1 vµ y2 - H×nh 2
16
x1
x1 x2
x2
x3 y1
x4 x3 y2
x5
x4
a/ b/
H×nh 2.16
16. Cho çc cèt nh- b¶ng d-íi ®©y:
STT Cèt 8421 cèt d- 3 cèt 2421 cèt Gray

0 0000 0011 0000 0000
1 0001 0100 0001 0001
2 0010 0101 0010 0011
3 0011 0110 0011 0010
4 0100 0111 0100 0110
5 0101 1000 1011 0111
6 0110 1001 1100 0101
7 0111 1010 1101 0100
8 1000 1011 1110 1100
9 1001 1100 1111 1101
H·y viÕt çc hµm l«gÝc biÕn ®æi tõ cèt nµy sang cèt kh¸c trong hÖ hµm ®ñ VA-
KH vµ HOAC - KH.
65
17. Hµm l«gÝc f( x1,x2, x3,x4 ) ®-îc biÓu diÔn d-íi d¹ng sau:
f( x1,x2, x3,x4 ) = x3 f1 ( x1,x2,x4) + x 3 f2( x1,x2,x4 ) = ( x3 + f3( x 1,x2, x 4 ))(
x3 + f4 ( x1 , x 2 x4 )).
H·y t×m hµm l«gÝc f1,f2,f3,f4 , nÕu:
a/ f(x 1,x2, x3,x4 ) = ( x 1 + x3 ) ( x2 + x 4 ) + x 3 x4
b/ f(x 1,x2, x 3,x4 ) = ( x1 + x2 + x3 ) ( x1 + x2 + x4 )
c/ f(x 1,x2, x3,x4 ) = x1 x2 + x 3 x4 + x1 x2 x3
d/ f(x 1,x2, x 3,x4 ) = x1x 3x4 + x 1x3 + ( x 1 + x 2 ) x3 .
18. T×m çc hµm l«gÝc tuyÕn tÝnh, ®¬n ®iÖu, ®èi ngÉu trong sè çc hµm l«gÝc c¬
b¶n hai biÕn .
*************************
66
Ch-¬ng 3
Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc
3.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n

3.1.1 Hµm ®¸nh gi¸ ®é phøc t¹p
ThiÕt kÕ çc m¹ch l«gÝc sao cho ®¬n gi¶n, tin cËy võa lµ chØ tiªu kinh tÕ,
võa lµ chØ tiªu kü thuËt cÇn ph¶i ®-îc quan t©m. Bít ®i ®-îc mét sè m¹ch logÝc
kh«ng nh÷ng gi¶m chi phÝ mµ cßn gi¶m bít tiªu thô nguån, trong khi ®èi víi çc
m¹ch hÖ thèng lín viÖc gi¶m tiªu thô nguån lµ hÕt søc quan träng. Trong thùc tÕ,
t×m mét d¹ng hµm ®¬n gi¶n cña çc thiÕt bÞ phøc t¹p cho phÐp gi¶m ®i rÊt nhiÒu
linh kiÖn, cã khi gi¶m ®i hµng vµi lÇn. Do vËy, ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc kh«ng
nh÷ng lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ cßn lµm t¨ng ®é tin cËy cña thiÕt bÞ.
Nh-ng còng chó ý r»ng, kh«ng ph¶i bao giê m¹ch ®¬n gi¶n còng tin cËy h¬n.
§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é phøc t¹p cña mét m¹ch thùc hiÖn mét hµm ®· cho, ta
dïng hµm ®¸nh gi¸ Fd ®èi víi mét hµm ë d¹ng hµm tuyÓn chuÈn. Râ rµng, sù
phøc t¹p cña mét hµm phô thuéc vµo sè l-îng çc biÕn cã phñ ®Þnh, sè l-îng çc
sè h¹ng cña d¹ng ®· cho vµ sè l-îng çc biÕn trong mçi sè h¹ng. Do ®ã, hµm
®¸nh gi¸ ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
Fd ( y(x1 ,.. , xn ) ) = (0) +  +  ri
Trong ®ã : - (0) lµ sè l-îng çc biÕn cã dÊu phñ ®Þnh.

- lµ sè l-îng çc sè h¹ng cña d¹ng tuyÓn chuÈn cña hµm
®· cho.
- ri lµ sè l-îng biÕn trong sè h¹ng thø i cña d¹ng tuyÓn
chuÈn.
ThÝ dô 3.1: X¸c ®Þnh hµm ®¸nh gi¸ cña hµm sau ®©y:
y = x1 x2 + x1 x 2 x3 + x2 x3
Fd (y) = 2 + 3 + ( 2 + 3 + 2 ) = 12
Gi¸ trÞ cña hµm ®¸nh gi¸ cµng cao th× ®é phøc t¹p cña m¹ch cµng lín. Hai
hµm l«gÝc, hµm nµo cã hµm ®¸nh gi¸ thÊp h¬n th× hµm ®ã ®¬n gi¶n h¬n.
Tõ hµm ®¸nh gi¸, chóng ta thÊy r»ng, çc ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm ph¶i
lµm sao gi¶m ®-îc sè l-îng çc sè h¹ng, gi¶m ®-îc sè l-îng çc biÕn trong mçi
sè h¹ng vµ gi¶m sè l-îng çc biÕn cã phñ ®Þnh. Tuy vËy, cho tíi nay, çc ph-¬ng
ph¸p ®¬n gi¶n hµm ®Òu nh»m lµm gi¶m sè l-îng çc sè h¹ng vµ sè l-îng çc
biÕn trong mçi sè h¹ng, nh-ng ch-a cã ph-¬ng ph¸p nµo lÊy gi¶m sè l-îng çc
biÕn cã phñ ®Þnh lµm môc ®Ých. Lý do còng ®¬n gi¶n: Mét lµ, nhiÒu khi gi÷a biÕn
cã phñ ®Þnh vµ kh«ng cã phñ ®Þnh còng kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ ®é phøc t¹p, v×
67
cã thÓ cïng lÊy ®ång thêi. MÆt kh¸c b¶n th©n thuËt to¸n ®Ó gi¶m sè l-îng çc
biÕn cã phñ ®Þnh còng ch-a ®-îc x¸c ®Þnh.
3.1.2 Çc DTC kh¸c nhau
Trong khi thùc hiÖn ®¬n gi¶n hµm, chóng ta th-êng gÆp mét sè kh¸i niÖm
sau:
1/ D¹ng tuyÓn chuÈn (DTC)- Lµ d¹ng tæng çc tÝch cña çc biÕn nãi
chung. Nã cã thÓ lµ DTCCT hay kh«ng chÝnh t¾c.
2/ D¹ng tuyÓn chuÈn ng¾n nhÊt (DTCNN) - Lµ d¹ng tuyÓn chuÈn mµ mçi
sè h¹ng cña nã kh«ng bÞ bÊt kú sè h¹ng nµo kh¸c phñ vÒ mÆt chøc n¨ng. NÕu cã
hai sè h¹ng A= x1 x 2 vµ B = x1 x2 x3 , ta nãi sè h¹ng A phñ sè h¹ng B hay B bÞ A
phñ, v× nÕu biÕn ®æi A nh- sau: A = x1x 2 ( x3 + x3 ) = x1x2x 3 + x1x2x 3 Râ rµng
B chØ thùc hiÖn mét phÇn cña A. Chøc n¨ng cña A ph¶i thùc hiÖn lín h¬n cña B.
Do ®ã, A phñ B.
Mçi sè h¹ng cña DTCNN gäi lµ mét Implic¨ng ®¬n gi¶n.
3/ D¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu ( DTCTT)
DTCNN ch-a ch¾c ch¾n ®· lµ d¹ng ®¬n gi¶n nhÊt, v× tuy mçi sè h¹ng
kh«ng bÞ sè h¹ng kh¸c phñ, nh-ng cã thÓ bÞ mét nhãm çc sè h¹ng kh¸c phñ.
Trong tr-êng hîp nµy, nhãm sè h¹ng nµy cã thÓ thay thÕ cho nã. Tõ ®ã ta cã kh¸i
niÖm vÒ DTCTT.
DTCTT lµ d¹ng tuyÓn chuÈn ( Ng¾n nhÊt ) mµ mçi sè h¹ng kh«ng bÞ çc
sè h¹ng kh¸c phñ.
Mçi sè h¹ng cña DTCTT lµ mét Implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ( thùc sù ).
Nh- vËy, mäi ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm ®Òu ph¶i dÉn ®Õn DTCTT.
Tuy DTCTT lµ d¹ng hµm ®¬n gi¶n nhÊt, nh-ng ®èi víi mét hµm cho tr-íc,
cã thÓ cã mét sè DTCTT, tuy kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn kÕt cÊu logÝc nh-ng t-¬ng
®-¬ng nhau vÒ ®é phøc t¹p vµ cïng thùc hiÖn mét chøc n¨ng l«gÝc. Ngoµi ra, cÇn
chó ý r»ng çc ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm cã hiÖu qu¶ vµ ®-îc sö dông réng r·i
hiÖn nay ®Òu ®-îc thùc hiÖn trong hÖ hµm ®ñ VA, HOAC, KH. Tíi thêi ®iÓm
hiÖn t¹i ch-a xuÊt hiÖn ph-¬ng ph¸p nµo cã hiÖu qu¶ mµ thùc hiÖn trong çc hÖ
hµm ®ñ kh¸c. MÆt kh¸c,trªn thùc tÕ, khi chuyÓn tõ DTCTT trong hÖ hµm ®ñ
VA,HOAC,KH sang d¹ng VA-KH hay HOAC-KH kh«ng lµm phøc t¹p thªm
m¹ch ( tuy kh«ng ®-îc chøng minh mét çch chÆt chÏ). Do vËy, ng-êi ta chÊp
nhËn, ®¬n gi¶n hµm th× thùc hiÖn trong hÖ hµm ®ñ VA,HOAC,KH , muèn thùc
hiÖn b»ng çc m¹ch VA-KH hay HOAC-KH ta dïng phÐp biÕn ®æi to¸n häc.
Trong tµi liÖu nµy sÏ ®Ò cËp mét sè ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm vµ hÖ hµm
th«ng dông vµ cã hiÖu qu¶, phôc vô c«ng t¸c häc tËp vµ nghiªn cøu hµng ngµy,
®ång thêi còng lµ c¬ së cho viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn tiÕp theo trong lÜnh vùc
nµy.
Ba ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm th«ng dông lµ: Ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n
häc; ph-¬ng ph¸p h×nh häc, cßn gäi lµ ph-¬ng ph¸p Çc N©u hay ph-¬ng ph-¬ng
ph¸p B¶ng ®èi xøng; ph-¬ng ph¸p Mc Clusky.
3.2 Ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc
Ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc sö dông çc quan hÖ l«gÝc vµ çc ®Þnh luËt
giao ho¸n, kÕt hîp, ph©n bè, ®Þnh luËt De Morgan vµ çc ®Þnh luËt kh¸c ®Ó biÕn
68
®æi, nh»m rót gän çc biÓu thøc l«gÝc. Trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ta cã thÓ céng
thªm vµo mét biÓu thøc mét ®¹i l-îng cã gi¸ trÞ b»ng 0 hay nh©n nã víi mét ®¹i
l-îng hay biÓu thøc t-¬ng ®-¬ng gi¸ trÞ 1. Tãm l¹i, trong ®¬n gi¶n hµm cÇn chó ý
mét sè b-íc sau:
a/ T¸ch vµ bá ®i çc phÇn thõa
b/ Dïng çc quan hÖ vµ çc ®Þnh luËt cña çc hµm l«gÝc c¬ b¶n ®Ó ®¬n
gi¶n hµm.
ThÝ dô 3.2
1) §¬n gi¶n hµm y = x1x2x3x 4 + x 1x 2x3x4
Sö dông ®Þnh luËt ph©n bè, ®Æt thõa sè chung ta cã:
y = x2x3x 4 ( x1+x 1) = x2x 3x 4
2) §¬n gi¶n hµm:
y(x1,x2,x3,x 4) = x1x 2x3 + x 1x 2x 3 + x 1x 2x 3 + x 1x 2x 4 + x 1x 2x 4 +

x 1x 2x 3x 4
= x1x2x3(x 4+x4) + x1x 2x3(x4+x 4) + x1x2x3(x 4+x4) + x 1x2x4 + x1x2x 4+
x1x2x 3x4 = x 4 ( x1x2x3 + x1x2x 3 + x1x 2x3 + x 1x2 + x1x 2 + x1x 2x3) + x 1x2x3(x4+ x4)
+ x1x2x 3(x4+ x4) + x 1x2x3(x4+ x 4) = x4 ( x1x2 + x 1x2 + x1x2 + x 1x2 ) + x1x2x 3 +
x 1x 2x 3+ x 1x 2x 3 = x 4 + x 1x 2x 3 + x 1x 2 .
VËy, cuèi cïng ta cã DTCTT cña hµm ®· cho:
y(x1,x2,x3,x 4) = x4 + x1x 2x3 + x 1x2
CÇn chó ý r»ng ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc, trong mét sè tr-êng hîp, kh«ng
thÓ ®¬n gi¶n hÕt çc sè h¹ng mµ thùc tÕ lµ thõa.
ThÝ dô, hµm y = x1x2 + x1 x3 + x2x3 cã sè h¹ng thõa lµ x 2x3 , nh-ng
kh«ng cã çch biÕn ®æi nµo cã thÓ khö bá ®-îc. Tõ ®©y, cã thÓ rót ra quy t¾c sau:
Trong mét biÓu thøc cã d¹ng : xi . A + xi .B, trong ®ã A vµ B lµ çc ®a
thøc, ta cã thÓ viÕt:
xi . A + x i .B = xi . A + x i .B + A.B
Nhê ®ã, trong mét sè tr-êng hîp, cã thÓ tiÕp tôc ®¬n gi¶n .
ThÝ dô 3.3 §¬n gi¶n hµm sau:
y = x 1x 2 + x 1 x 3 + x 2x 3
ta biÕn ®æi nh- sau:
y = x 1x2 + x 1 x3 + x2x3 = x1x 2 + x1 x 3 + x 2x 3 + x 2x3 =
y = x 1x2 + x 1 x3 + x2 ( x3 + x 3 ) = y = x 1x2 + x1 x 3 + x2= x 2( x1 + 1) + x1x3
 y = x 2 + x1 x3
Ngoµi ra, nh×n chung, ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi to¸n häc chØ ®¹t tíi DTCNN.
§èi víi mét hµm l«gÝc ®· cho cã thÓ cã mét sè DTCNN.
69
ThÝ dô 3.4
T×m DTCNN cña hµm sau ®©y:

y(x1,x2,x3) = x1x2x 3 + x1x 2x3 + x 1x2x3 + x1x2x 3 + x1x 2x3 + x 1x2x3
NÕu biÕn ®æi ta cã çc DTCNN sau:

DTCNN1 = x1x 2 + x1x 3 + x2x 3
DTCNN1 = x1x 2 + x1x 3 + x2x 3
§Ó cã DTCTT cÇn ¸p dông ph-¬ng ph¸p KVAINA.
Ph-¬ng ph¸p KVAINA lµ ph-¬ng ph¸p lËp b¶ng vµ th«ng qua xö lý th«ng
tin ®Ó chän lÊy nh÷ng implic¨ng ®¬n gi¶ thùc thô cña hµm.
Néi dung cña ph-¬ng ph¸p KVAINA nh- sau:
+LËp mét b¶ng cã:
- Sè cét b»ng sè l-îng çc sè h¹ng cña DTC ban ®Çu. Mçi cét øng víi mét
sè h¹ng.
- Sè hµng b»ng sè l-îng çc Implic¨ng ®¬n gi¶n cña DTCNN cña hµm.
Mçi hµng øng víi mét implic¨ng ®¬n gi¶n.
+ §iÒn vµo b¶ng:
ViÖc ®iÒn vµo çc « lµ giao cña hµng vµ cét ®-îc thùc hiÖn nhau sau: NÕu
implic¨ng ë ®Çu hµng phñ sè h¹ng ë ®Çu cét th× ®¸nh dÊu “x” vµo « t-¬ng øng.
+ Thùc hiÖn alg«rit t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô nh- sau:
a) Xem cã cét nµo chØ cã mét dÊu “X “ kh«ng? NÕu cã th× chän implic¨ng
®¬n gi¶n ë ®Çu hµng t-¬ng øng lµm implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô. Sau ®ã g¹ch bá
çc cét cã chøa dÊu “x” cña hµng ®· chän, råi chuyÓn sang thùc hiÖn b-íc b).
NÕu kh«ng th× thùc hiÖn b-íc c)
b) Xem çc cét ®· bÞ g¹ch bá hÕt ch-a?
+ NÕu ch-a th× thùc hiÖn a).
+ NÕu ®· hÕt, thùc hiÖn b-íc d ).
c) Xem hµng nµo cã nhiÒu dÊu “x” nhÊt th× chän implic¨ng ë ®Çu hµng ®ã
lµm implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô; nÕu cã mét sè hµng cã nhiÒu dÊu “x” nhÊt nh-
nhau th× chän implic¨ng ë ®Çu cña mét trong çc hµng ®ã. G¹ch bá tÊt c¶ çc cét
cã chøa dÉu “x” cña hµng ®· chän. Quay l¹i b).
d) KÕt thóc. D¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu lµ tæng l«gÝc cña nh÷ng implic¨ng
®¬n gi¶n thùc thô ®· ®-îc chän.
ThÝ dô 3.5
Cho hµm l«gÝc d-íi d¹ng tuyÓn vµ kÕt qu¶ ®¬n gi¶n b»ng biÕn ®æi to¸n
häc nh- sau:
y(x1,x2,x3,x4 ) = x1x2x 3x4 + x1x2x 3x4 + x 1x2x3x4 + x1x 2x3x4 +
x 1x 2x 3x 4 + x 1x 2x 3x 4
DTCNN = x 1x3x4 + x2x3x 4 + x1x 2x3 + x1x2x4 + x1x 2x 4
70
B¶ng 3.1 lµ b¶ng KVAINA ®· ®iÒn çc dÊu “x” ®Ó t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n
thùc thô cho hµm ®· cho.
B¶ng 3.1
B¶ng Kvai-na
x 1x 2x 3x 4 x1x2x 3x4 x 1x 2x3x4 x 1x 2x 3x 4 x 1x 2x 3x 4 x 1x 2x 3x 4
x 1x 3x 4 X X
x 2x 3x 4 X X
x 1x 2x 3 X X
x 1x 2x 4 X X
x 1x 2x 4 X X
¸p dông algorit trªn ®©y, ta ®-îc DTCTT cña hµm nh- sau:
y(x1,x2,x3,x 4 ) = x 1x3x4 + x1x2x 3 + x1x 2x4
3.3 §¬n gi¶n hµm b»ng ph-¬ng ph¸p h×nh häc
3.3.1. Ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng kÕ cËn

Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm dùa trªn biÓu diÔn hµm trªn mÆt ph¼ng hay
trªn b¶ng kÕ cËn gäi lµ ph-¬ng ph¸p Çc-N©u. Ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp t×m
DTCTT cña hµm cho d-íi DTCCT. Trong tr-êng hîp hµm cho d-íi d¹ng tuyÓn
chuÈn kh«ng chÝnh t¾c th× ®Ó biÓu diÔn lªn b¶ng kÕ cËn ta l¹i ph¶i quay l¹i
DTCCT. §ã lµ mét nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p Çc-N©u. Tuy vËy, ph-¬ng
ph¸p Çc-N©u lµ ph-¬ng ph¸p rÊt trùc quan, ®Æc biÖt ®èi víi çc hµm cã sè biÕn
n  4. Víi n  5, ph-¬ng ph¸p Çc -N©u dùa trªn tÝnh chÊt kÕ cËn cña çc « n»m
s¸t nhau, sÏ mÊt ®i tÝnh trùc quan, nªn khi ®ã, thay v× dïng tÝnh kÕ cËn, n¨m 1978
trong [ ] ®· ®Ò xuÊt ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm dùa trªn tÝnh ®èi xøng cña b¶ng.
Khi dùa trªn tÝnh ®èi xøng cña b¶ng th× ph-¬ng ph¸p vµ alg«rit ®¬n gi¶n hµm
lu«n ®óng cho çc hµm l«gÝc víi mäi sè biÕn.
D-íi ®©y, chóng ta sÏ xÐt ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm dïng b¶ng kÕ cËn.
§Ó ®¬n gi¶n hµm dïng b¶ng kÕ cËn, cÇn thùc hiÖn çc b-íc sau:
A) BiÓu diÔn hµm lªn b¶ng kÕ cËn:

§Ó biÓu diÔn hµm cã n biÕn, ta cÇn mét b¶ng kÕ cËn cã N = 2n « kÕ cËn,
mçi « ®¹i diÖn cho mét tËp gi¸ trÞ biÕn cña hµm. H×nh 3.1 lµ çc b¶ng kÕ cËn
dïng biÓu diÔn çc hµm 1,2,3 vµ 4 biÕn.
Nh- trong phÇn m« t¶ hµm l«gÝc ®· tr×nh bµy, trong b¶ng kÕ cËn, hai « bÊt
kú n»m c¹nh nhau sÏ ®¹i diÖn cho hai tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn, tøc gi¸ trÞ cña chóng
chØ kh¸c nhau ë mét bÝt. Çc bÝt cßn l¹i hoµn toµn gièng nhau.
71
V× mét hµm n biÕn cã N = 2n tËp gi¸ trÞ biÕn vµ øng víi mçi tËp gi¸ trÞ
biÕn hµm sÏ cã gi¸ trÞ 0 hoÆc 1 hoÆc lµ gi¸ trÞ bÊt ®Þnh “-”. Gi¸ trÞ cña hµm ®-îc
ghi trong « cã tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng. Trªn h×nh 3.2 lµ b¶ng kÕ cËn biÓu diÔn
hµm l«gÝc 4 biÕn sau ®©y:
x y
x1 x2 y
x1 x2 y
n=1 x3
x3
x1 y
x4
x2 n=3
n=4
n=2
H×nh 3.1: B¶ng kÕ cËn cho hµm 1,2,3 vµ 4 biÕn
y( x 1,x2,x3,x4 ) = f1( 0110,1011,0100,1001,0111,1111)

f-(1010, 0000,1101)
Do tÝnh chÊt cña çc hµm kh«ng x¸c

®Þnh, khi ®¬n gi¶n hµm, nÕu cã lîi cho viÖc
x1 x2 y
®¬n gi¶n th× cã quyÒn coi gi¸ trÞ bÊt ®Þnh lµ x3 1

gi¸ trÞ 1. NÕu kh«ng cã lîi th× coi lµ gi¸ trÞ 0. 1 1 1
Thùc chÊt cña viÖc ®¬n gi¶n hµm theo x 4
ph-¬ng ph¸p Çc - N©u lµ ®èi víi çc « mµ 1
hµm cã gi¸ trÞ 1vµ çc « mµ hµm cã gi¸ trÞ bÊt 1
®Þnh ( nÕu cã), ta khoanh (tøc thùc hiÖn thuËt
to¸n céng l«gÝc ) çc « ®ã l¹i ®Ó t×m çc
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô theo nguyªn t¾c H×nh 3.2: BiÓu diÔn hµm lªn
nh- sau: b¶ng kÕ cËn.
1/ NÕu ta khoanh 1 «, th× kh«ng khö ®-îc biÕn nµo. Implic¨ng ®¬n gi¶n
thùc thô rót ra chÝnh lµ tËp gi¸ trÞ biÕn cña « ®ã.
2/ Khoanh hai « kÕ cËn liªn tiÕp sÏ rót ra ®-îc implic¨ng, trong ®ã khö
®-îc mét biÕn. BiÕn bÞ khö lµ biÕn cã gi¸ trÞ thay ®æi trong khoanh ®· chän. Çc
biÕn cßn l¹i, nÕu cã gi¸ trÞ 0 th× viÕt lµ x, nÕu cã gi¸ trÞ lµ 1 th× viÕt lµ x kh«ng cã
dÊu phñ ®Þnh.
72
3/ Mét çch tæng qu¸t, nÕu ta khoanh K = 2k « kÕ cËn liªn tiÕp, tho¶ m·n
®iÒu kiÖn K « nµy xÕp thµnh h×nh ch÷ nhËt, sè « cña mçi c¹nh còng tho¶ m·n
®iÒu khiÖn b»ng 2I vµ 2j . Tøc lµ:
K = 2k = 2I . 2j ,, k , i , j = 0,1,2,....n
n - lµ sè biÕn cña hµm.
Implic¨ng rót ra trong tr-êng hîp nµy sÏ ®¬n gi¶n ®-îc k biÕn. Çc biÕn
bÞ khö lµ çc biÕn cã gi¸ trÞ thay ®æi trong khoanh gép. Çc biÕn cßn l¹i sÏ tham
gia vµo implic¨ng ®¬n gi¶n, trong ®ã, biÕn cã gi¸ trÞ 0 th× viÕt cã dÊu phñ ®Þnh;
biÕn cã gi¸ trÞ 1 th× viÕt kh«ng cã dÊu phñ ®Þnh
B) Thùc hiÖn alg«rit ®¬n gi¶n hµm sau:
1/ Xem çc « cã gi¸ trÞ 1 ®· ®-îc khoanh hÕt ch-a? NÕu ®· hÕt th× thøc
hiÖn môc 4 / . NÕu ch-a hÕt th× thùc hiÖn môc 2/.
2/ Khoanh mét l-îng K « 1 vµ bÊt ®Þnh, nÕu cã, lín nhÊt cã thÓ ®-îc,
tho¶ m·n ®iÒu kiÖn K = 2k = 2I . 2j , k,i,j = 0,1,2,...,n vµ rót ra Þmlic¨ng ®¬n gi¶n
t-¬ng øng.
3/ KiÕm tra xem cã khoanh gép nµo mµ toµn bé çc « cña nã n»m gän
trong çc khoanh gép kh¸c? NÕu cã th× bá implic¨ng ®¬n gi¶n t-¬ng øng ®· rót
ra ( V× ®ã lµ implic¨ng ®¬n gi¶n nh-ng kh«ng ph¶i lµ thùc thô ) råi quay l¹i 1/ .
NÕu kh«ng, quay l¹i ®iÓm 1/ .
Chó ý r»ng, tõ lÇn khoanh thø hai trë ®i ph¶i khoanh c¶ çc « ®· ®-îc
khoanh tr-íc ®ã nÕu tho¶ m·n vµ cã lîi cho viÖc ®¬n gi¶n, nh-ng Ýt nhÊt ph¶i
chøa mét « ch-a ®-îc khoanh lÇn nµo.
4/KÕt thóc. DTCTT cña hµm lµ tæng l«gÝc cña tÊt c¶ implic¨ng ®¬n gi¶n ®·
®-îc rót ra.
ThÝ dô 3.7: T×m DTCTT cña hµm cho trªn h×nh 3.2
LÇn l-ît thùc hiÖn alg«rit trªn
®©y,mçi lÇn ta ®-îc mét implic¨ng
®¬n gi¶n theo thø tù nh- sau-H×nh
x1 x2 y
x3 1 A 3.3:
(x1x2x3)
1 1 1 x2x3x4 1. x1x4
2. x2x3x 4
x4
1
3. x1x2x 3
1 4. x1x2x 4
x1x4 x1x2x4 Thùc hiÖn b-íc 3/ cña alg«rit ta cã

thÓ bá mét trong çc implic¨ng d¬n
gi¶n sau ®©y: x2x3x4 vµ x1x2x 3
H×nh 3.3: Hµm biÓu diÔn trªn
NÕu bá x1x2x 3 ta ®-îc DTCTT:
b¶ng kÕ cËn
DTCTT = x1x4 + x2x3x 4 + x1x 2x4
Chó ý r»ng, nÕu trong qu¸ tr×nh lµm mµ ta khoanh mét khoanh hai «, ký
hiÖu lµ A, th× khi thùc hiÖn phÐp kiÓm tra t¹i ®iÓm 3/ cña alg«rit, implic¨ng t-¬ng
73
øng ®· rót ra lµ x 1x2x3 sÏ tho¶ m·n ®iÒu kiÖn bá implic¨ng nµy hoÆc bá
implic¨ng x2x 3x4 . Nh- vËy, DTCTT cña hµm cßn cã thÓ viÕt:
DTCTT = x1x 4 + x 1x2x3 + x1x2x 4
3.3.2. Ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng ®èi xøng

Ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng ®èi xøng do chÝnh t¸c gi¶ tµi liÖu nµy ®Ò xuÊt
n¨m 1978 lµ sù ph¸t triÓn cña ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng kÕ cËn b»ng çch thay tÝnh
kÕ cËn b»ng tÝnh ®æi xøng cña b¶ng trong viÖc ®¬n gi¶n hµm. TÝnh ®èi xøng hoµn
toµn bao trïm lªn tÝnh kÕ cËn, bÊt kú b¶ng kÕ cËn nµo còng ®Òu cã tÝnh ®èi xøng.
Ng-îc l¹i, tÝnh kÕ cËn kh«ng hoµn toµn thay ®-îc tÝnh ®èi xøng, v× khi sè biÕn n
> 4 th× kh«ng nh÷ng çc « n»m s¸t nhau lµ kÕ cËn mµ c¶ çc « n»m çch xa nhau
còng vÉn cã thÓ lµ kÕ cËn. TÝnh ®èi xøng lu«n lu«n ®ång nhÊt vÒ tÝnh chÊt víi
mäi b¶ng cho çc gi¸ trÞ n kh¸c nhau.
Çch lËp b¶ng ®èi xøng: §Ó ®¬n gi¶n mét hµm cã n biÕn, cÇn:
1. LËp b¶ng cã : n n
+2 2
hµng vµ 2 2 cét , ®èi víi n lµ ch½n
n-1 n +1
+2 hµng vµ 2 2 cét , ®èi víi n lµ lÎ

2
2. Gi¸ trÞ cña çc biÕn t¹i çc hµng vµ çc cét ghi sao cho çc tËp gi¸ trÞ
biÕn cña çc hµng lµ kÕ cËn nhau vµ cña çc cét còng lµ kÕ cËn nhau, kÓ c¶ khi ta
cuèn trßn b¶ng theo chiÒu däc hay chiÒu ngang. Çc trôc ®èi xøng cña çc biÕn xi
, ký hiÖu lµ çc Si , i =1,n .lµ çc trôc chia çc miÒn gi¸ trÞ cña chóng thµnh miÒn
gi¸ trÞ 0 vµ miÒn gi¸ trÞ 1. Mét b¶ng nh- vËy cho hµm n = 5 biÕn cho trªn h×nh
3.6
x1x2
0 1 3 2 6 7 5 4 00
s2
8 9 11 10 14 15 13 12 01
S1
24 25 27 26 30 31 29 28 11
S2
16 17 19 18 22 23 21 20 10
x3 0 0 0 0 1 1 1 1
x4 0 0 1 1 1 1 0 0
x5 0 1 1 0 0 1 1 0
S5 S4 S5 S5 S4 S5
S3
H×nh 3.6: B¶ng ®èi xøng dïnh ®¬n gi¸n hµm 5 biÕn
74
Çc « øng víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn viÕt d-íi d¹ng sè hÖ 10 cho trong çc «
cña b¶ng. Trªn thùc tÕ, gi¸ trÞ nµy cã thÓ ®äc b»ng çch ®äc çc gi¸ trÞ cña çc
biÕn ë hµng vµ cét cña b¶ng vµ khi ®ã, trong « dïng ®Ó ghi gi¸ trÞ t-¬ng øng cña
hµm ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng cña « ®ã. B¶ng nh- trªn cã thÓ dïng ®Ó
®¬n gi¶n bÊt kú hµm 5 biÕn nµo.
3. Alg«rit ®¬n gi¶n mét hµm l«gÝc n biÕn dïng b¶ng ®èi xøng:
Hoµn toµn t-¬ng tù nh- ®èi víi b¶ng kÕ cËn. Sau khi ®· biÓu diÔn hµm lªn
b¶ng ®èi xøng, ¸p dông alg«rit ®¬n gi¶n hµm b»ng ph-¬ng ph¸p Çc N©u, chØ
thay ®iÖu kiÖn KÕ cËn liªn tiÕp b»ng ®iÒu kiÖn ®èi xøng liªn tiÕp qua çc trôc Si
. Nãi çc kh¸c, ta khoanh mét l-îng çc « mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 ( hoÆc c¶ gi¸ trÞ
bÊt ®Þnh) ®èi xøng liªn tiÕp qua çc trôc Si vµ tho¶ m·n ®iÒu kiÖn sè l-îng «
trong khoanh b»ng N, mµ:
N = 2k = 2I . 2j
Sau ®ã rót ra çc implic¨ng ®¬n gi¶n t-¬ng øng. Trong Implic¨ng, k biÕn kh«ng
tham gia lµ çc biÕn cã gi¸ trÞ thay ®æi trong khoanh ®ã. Çc biÕn cßn l¹i, nÕu cã
gi¸ trÞ lµ 1 th× viÕt lµ x i kh«ng cã dÊu phñ ®Þnh; nÕu cã gi¸ trÞ 0 th× xi t-¬ng øng
cã dÊu phñ ®Þnh.
ThÝ dô 3.8: §¬n i¶n hµm 6 biÕn sau ®©y:
y(x1,x2,x3,x 4,x5 ) = f( 001101, 001111, 001011, 001001, 011101, 011111,

011011, 011001, 010010, 110000, 110001, 111011, 101011, 110111, 100111,
110101, 110100 ).
BiÕu diÔn hµm trªn ®©y lªn b¶ng ®èi xøng nh- h×nh 3.7. §Ó t×m ®-îc çc
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ta ¸p dông alg«rit nªu trªn, ta cã 5 khoanh tho¶ m·n
çc ®iÒu kiÖn cña alg«rit. Çc khoanh ®¸nh sè tõ 1 ®Õn 5 vµ rót ra çc implic¨ng
®¬n gi¶n thùc thô nh- sau:
75
x1x2x3
1 000 s
3
1 1 1 1 001 S
2
1 1 1 1 011
S3
5 1 3 010
S1
1 1 1 1 1 110
S3
2 1 111
S2
4 1 101
S3
1 100
x4 0 0 0 0 1 1 1 1
x5 0 0 1 1 1 1 0 0
x6 0 1 1 0 0 1 1 0
S6 S5 S6 S6 S5 S6
S4
H×nh 3.7: BiÓu diÔn hµm 6 biÕn trªn b¶ng ®èi xøng
vµ çch khoanh çc « ®èi xøng.
Khoanh 1: x1x3x 6
Khoanh 2 : x1x2x3x 5
Khoanh 3: x1 x3x 4x5x6
Khoanh 4 : x1x3x4x 5x6
Khoanh 5 : x1x2x3x 4x5x6
VËy DTCTT lµ tæng l«gÝc cña çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô trªn ®©y.
y = : x 1x 3x 6 + x 1x 2x 3x 5 + x 1 x 3x 4x 5x 6 + x 1x 3x 4x 5x 6 + x 1x 2x 3x 4x 5x 6
Víi ph-¬ng ph¸p b¶ng ®èi xøng, viÖc ®¬n gi¶n hµm nhiÒu biÕn thùc hiÖn
kh¸ dÔ dµng, nhanh chãng vµ trùc quan.
3.4 Ph-¬ng ph¸p Mc - Clusky
§ã lµ ph-¬ng ph¸p do Mc Clusky ®Ò xuÊt n¨m 1956 vµ tuy kÐm trùc quan
vµ nÕu thùc hiÖn b»ng tay th× kh¸ phøc t¹p, nh-ng l¹i kh¾c phôc ®-îc hiÖn t-îng
ph¶i quay vÒ DTCCT vµ cho phÐp dÔ dµng thùc hiÖn tù ®éng ho¸ h¬n.
3.4.1 Néi dung ph-¬ng ph¸p Mc Clusky:
1/ ViÕt çc sè h¹ng cña DTC ban ®Çu d-íi d¹ng “Khèi”, nghÜa lµ: trong
sè h¹ng A nµo ®ã, nÕu çc biÕn tham gia lµ biÕn kh«ng cã phñ ®Þnh th× chuyÓn
thµnh gi¸ trÞ 1, biÕn nµo cã phñ ®Þnh th× chuyÓn thµnh gi¸ trÞ 0; BiÕn nµo kh«ng
cã mÆt trong sè h¹ng th× chuyÓn vÞ trÝ t-¬ng øng cña nã thµnh dÊu bÊt ®Þnh "-".
ThÝ dô, nÕu sè h¹ng A cña hµm ba biÕn cã d¹ng : A = x1x3 th× khi chuyÓn
thµnh d¹ng “Khèi” , cã d¹ng: A = 1 - 0
76
2/ ph©n lo¹i çc "Khèi" nµy thµnh líp, tuú theo sè l-îng sè 0 trong
"Khèi". NghÜa lµ cã líp 0, kh«ng chøa sè 1 nµo; Líp 1 chøa 1 sè 1; Líp 2 chøa 2
sè 1,.... líp n chøa c¶ n sè 1. Râ rµng cã thÓ mét sè líp kh«ng xuÊt hiÖn ®èi víi
mét sè hµm.
3/ So s¸nh çc líp liÒn kÒ nhau ®Ó rót ra çc "Khèi" ®¬n gi¶n h¬n. Râ
rµng, chØ cã thÓ rót ra "Khèi" ®¬n gi¶n h¬n khi ta so s¸nh hai "Khèi" kÕ cËn nhau
hay nãi çch kh¸c chóng chØ kh¸c nhau mét bÝt.
Trong tr-êng hîp rót ra ®-îc "Kh«i" ®¬n gi¶n h¬n, ta ®¸nh dÊu çc "Khèi"
thµnh phÇn ®· tham gia ®Ó t¹o ®-îc "Kh«i" míi b»ng mét dÉu “ x ” ë bªn c¹nh .
4/ XÕp l¹i çc líp sau khi ®· so s¸nh hÕt çc líp kÒ nhau vµ l¹i tiªp tôc so
s¸nh nh- trªn. Chó ý r»ng, khi ®· xuÊt hiÖn çc dÊu g¹ch bÊt ®Þnh “ -” th× chØ cã
thÓ so s¸nh hai "Kh«i" cã cïng sè l-îng vµ vÞ trÝ cña çc dÊu bÊt ®Þnh.
ViÖc so s¸nh vµ xÕp l¹i líp cø tiÕp tôc cho tíi khi nµo kh«ng cßn so s¸nh
®-îc n÷a th× th«i. Khi ®ã, tæng cña tÊt c¶ çc "Khèi" kh«ng bÞ ®¸nh dÊu chÝnh lµ
DTCNN cña hµm.
5/ §Ó cã DTCTT cÇn ¸p dông ph-¬ng ph¸p KVAINA.
3.4.2 ThÝ dô
ThÝ dô 3.9: §¬n gi¶n hµm sau ®©y dïng ph-¬ng ph¸p Mc Clusky
y ( x 1x2x3x 4 ) = f1 ( 0,1,2,3,4,6,7,8,9,11,15 )
KÕt hîp ®iÓm 1 vµ 2 cña alg«rit ta ®ù¬c çc nhãm sau:

Nhãm 0 gåm: 0000x
Nhãm 1 : 0001x ,0010x ,0100x ,1000x
Nhãm 2 : 0011x , 0110x , 1001x
Nhãm 3 : 0111x , 1011x
Nhãm 4 : 1111x
- Thùc hiÖn b-íc 3/ so s¸nh çc nhãm 0 vµ 1, 1 vµ 2; 2 vµ 3; 3 vµ 4 ®Ó t×m
çc "Khèi" ®¬n gi¶n h¬n vµ sau khi xÕp l¹i çc nhãm, ta ®-îc:
Nhãm 0: 000-x ; 00-0x ; 0-00x ; -000x .
Nhãm 1: 00-1x ; -001x , 001-x ; 0-10x ; 10-0x ; 100-x .
Nhãm 2: 0-11x ; -011x; 011-x ; 10-1x.
Nhãm 4: -111x ; 1-11x.
- Thùc hiÖn thñ tôc so s¸nh lÇn thø ba vµ sau khi xÕp l¹i nhãm, ta ®-îc:
Nhãm 0: 00 - - ; - 00 - ; 0 - - 0
Nhãm : - 0 -1 ; 0 -1- ;
Nhãm : - - 11
§Õn ®©y, ta kh«ng thÓ tiÕp tôc so s¸nh n÷a. Qu¸ tr×nh so s¸nh kÕt thóc.
Çc implic¨ng ®¬n gi¶n ( Hay çc "Khèi" ®¬n gi¶n ) kh«ng bÞ ®¸nh dÊu chÝnh lµ
çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô. Nãi çch kh¸c, DTCNN cña hµm nµy nh- sau:
y = F( 00--, -00-, 0--0, -0-1, 0-1-; --11)
¸p dông b-íc 5/ ta cã b¶ng kvaina - B¶ng 3.2
B¶ng 3.2
77
B¶ng Kvai-na t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô
0000 0001 0010 0011 0100 0110 0111 1000 1001 1011 1111
00-- x x x x
0--0 x x x x
-00- x x x x
-0-1 x x x x
0-1- x x x x
--11 x x x x
¸p dông alg«rit chän, lÇn l-ît ta ®-îc çc implic¨ng :

1/ -00- 2 / 0--0 3/ --11.
Sau khi ®· chän ba implic¨ng ®¬n gi¶n nµy th× ®ñ ®Ó phñ tÊt c¶ çc cét cña
b¶ng. VËy, DTCTT cña hµm nh- sau:
y = x 2x 3 + x 1x 4 + x 3x 4
Ta nhËn thÊy r»ng, ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm cña Mc Clusky kh«ng
nh÷ng gi¶m bít rÊt nhiÒu çc b-íc t×m kiÕm so s¸nh gi-· çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn
mµ cßn cho phÐp hµm cho tr-íc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i quay trë l¹i DTCCT.
Ph-¬ng ph¸p nµy dÔ dµng thùc hiÖn b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö.
3.5 Ph-¬ng ph¸p R¤T

3.5.1 Kh¸i niÖm vµ c¬ së to¸n häc cña ph-¬ng ph¸p
Ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp to¸n ho¸ çc b-íc t×m çc implic¨ng vµ do ®ã
cã triÓn väng tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n hµm dïng m¸y tÝnh.
§Ó ¸p dông ph-¬ng ph¸p Rèt çc tæ hîp biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 ®-îc
biÓu diÔn d-íi d¹ng phøc hîp khèi. NghÜa lµ, nÕu trong tæ hîp biÕn thay biÕn xi
b»ng gi¸ trÞ “1”, cßn x i b»ng gi¸ trÞ “0”, kh«ng cã mÆt thay b»ng d¸u “x” .
ThÝ dô, víi n = 4:
NÕu lµ x 1x2x3 th× phøc hîp khèi lµ: 110x;
NÕu lµ x 1x3x4 th× phøc hîp khèi lµ: 0x11
Khi ®ã, cho mét hµm lµ cho tËp hîp çc phøc hîp khèi mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1.
ThÝ dô cho mét hµm nh- sau:
110x
y= 0x11
10xx
TËp hîp çc phøc hîp khèi kh«ng chøa dÊu “x” gäi lµ khèi 0, ký hiÖu lµ
K0 ; TËp hîp çc implic¨ng ®¬n gi¶n thuéc K0 ký hiÖu lµ Z0 .
Mét çch t-¬ng tù, K1 lµ tËp hîp çc phøc hîp khèi chøa mét dÊu “x” vµ
Z1 lµ tËp hîp çc implic¨ng ®¬n gi¶n thuéc K1.
78
Mét çch tæng qu¸t, ta gäi Ki vµ Zi lµ tËp hîp phøc hîp khèi vµ tËp hîp
çc implic¨ng ®¬n gi¶n thuéc Ki .
Toµn bé çc phøc hîp khèi mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 b»ng K:
K = K0 + K1 + .....+ Kn
vµ kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña mét hµm lµ Z :
Z = Z0 + Z1 + ....+ Zn .
Khi ®ã bµi to¸n ®¬n gi¶n hµm ®Æt ra mét çch tæng qu¸t nh- sau:
Cho mét hµm x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ, nhËn gi¸ trÞ 1 ®èi víi tËp hîp çc tæ hîp
gi¸ trÞ biÕn L, cÇn t×m kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n Z cña L, sau ®ã t×m
mét phñ tèi thiÓu E cña L mµ E thuéc Z. Tøc lµ cÇn cã:
L  Emin  Z
ThÝ dô 3.10
Ta cã L = {0001, 0010,0000, 0011, 0100, 0110, 0111, 1000, 1001,1011,1111}
Z = {00xx, 0xx0, x00x, x0x1, 0x1x, xx11}
E = { 0xx0, x00x, xx11}
Nh- vËy, ®Ó t×m hµm ®¬n gi¶n nhÊt cÇn:
1. T×m kh«ng gian çc impli c¨ng ®¬n gi¶n cña L:
Z = Z0 + Z1 + ....+ Zn
2.T×m kh«ng gian çc ®Çu mót E ( Tøc t×m kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n
gi¶n thùc sù ) .
Tr-íc khi thùc hiÖn çc b-íc trªn ®©y, ta t×m hiÓu mét sè thuËt to¸n sau
®©y:
a) PhÐp nh©n hai khèi, ký hiÖu lµ “*”:
Néi dung phÐp nh©n nµy lµ thùc hiÖn nh©n theo bÝt cña hai phøc hîp khèi
®ã theo quy luËt cho trªn b¶ng 3.3
B¶ng 3.3
Quy luËt nh©n hai phøc hîp khèi theo bÝt
NÕu khèi Cr vµ Cs cã d¹ng:

Cr = ( a1 a2 ...an )
* 0 1 x
Cs = ( b1 b2 ...bn )
0 1 y 0
th× kÕt qu¶ phÐp nh©n “ * “ sÏ lµ:
Cr * Cs = , nÕu ai * bi = y vµ cã 2 gi¸
trÞ y trë lªn.
1 y 1 1
x 0 1 x m(a1*b1) m(a2*b2)...m(an*bn)
Víi
m(0) = 0
m(ai*bi) = m(1) = 1
m(y) = m(x) = x
79
ThÝ dô 3.11: 000 * 101 = y0y = , v× cã hai gi¸ trÞ y
000 * 001 = 00y = 00x, v× chØ cã mét gi¸ trÞ y
0xx * 1x0 = ü0 = xx0
TÝnh chÊt cña phÐp nh©n hai phøc hîp khèi: Cã tÝnh giao ho¸n nh-ng
kh«ng cã tÝnh kÕt hîp vµ nÕu Cr  Cs th× Cr * Cs = Cr . V×, nÕu gi¶ sö Cr = ( x10
) vµ Cs = ( xx0 ) th× Cr * Cs = x10 * xx0 = x10 = Cr .
PhÐp tÝnh “*” cho phÐp ta x¸c ®Þnh xem çc khèi trong tËp hîp çc phøc
hîp khèi cã khèi nµo lµ implic¨ng ®¬n gi¶n kh«ng. Nãi çch kh¸c, x¸c ®Þnh xem
khèi ®ã cã thÓ kÕt hîp mét khèi nµo ®ã trong phøc hîp khèi ®Ó khö ®i mét biÕn
nµo ®ã hay kh«ng. NÕu kh«ng kÕt hîp ®-îc th× nã lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n.
Thùc vËy, nÕu nh©n phøc hîp khèi Cr víi mét tËp hîp çc phøc hîp khèi
L , gi¶ thiÕt Cr chøa mét d¸u “x” th× nÕu Cr * L sinh ra Ýt nhÊt mét khèi ct nµo
®ã cã chøa hai d¸u “x” th× cã nghÜa r»ng Cr vµ tËp hîp L cã thÓ kÕt hîp ®-îc víi
nhau ®Ó khö biÕn.
ThÝ dô 3.13
Tr-êng hîp 1: Cho Cr = ( 1x0 ) ; L = {1x0, x00, 01x, x10, 0x0}
th× Cr * L = {1x0, 100, 110, x10, xx0}
Nh- vËy, tÝch 1x0 * 0x0 sinh ra khèi 2, tøc lµ xx0. Nãi çch kh¸c, hai khèi
®· cho cã thÓ kÕt hîp víi nhau ®Ó khö biÕn. Chóng lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn
nhau.
Tr-êng hîp 2: Cho Cr = ( 01x)
Cr * L = { x10, 0x0, 01x, 010, , 010}
KÕt qu¶ kh«ng sinh ra bÊt kú khèi 2 nµo. Do ®ã, khèi Cr = 01x lµ
implic¨ng ®¬n gi¶n cña L.
§Ó t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n, ta cã bæ ®Ò sau:
Bæ ®Ò
Kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n khèi i ( Kh«ng gian çc implic¨ng
®¬n gi¶n chøa i dÊu “x” ) lµ tËp hîp çc khèi i, tøc Ci  Li , sao cho Ci * Li
kh«ng chøa mét khèi (i+1) nµo. Tøc lµ:
Zi = { Ci  Ci * Li  mét khèi ( i +1) bÊt kú nµo}
Trong ®ã: Zi - Kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n bËc i ( Cã tèi ®a i dÊu x trong
mét khèi)
Ci - Phøc hîp khèi bËc i.
Li - Kh«ng gian çc implic¨ng ( hoÆc tËp hîp çc phøc hîp khèi nãi
chung) cã bËc tõ i trë lªn.
Alg«rit ®Ó t×m kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña phøc hîp khèi L cho
tr-íc:
1. X¸c ®Þnh bËc thÊp nhÊt cña çc phøc hîp khèi thuéc L. Gi¶ sö bËc thÊp
nhÊt ®ã lµ i , i = 0,1,2,...., n -1. trong ®ã n lµ sè biÕn l«gÝc cña hµm.
80
2. X¸c ®Þnh kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n khèi i theo c«ng thøc:
Zi = Zi = { Ci  Ci * Li  mét khèi ( i +1) bÊt kú nµo}
3. LËp kh«ng gian çc tËp hîp khèi míi Li+1 kh«ng chøa phøc hîp khèi bËc i
:
Li+1 = L i  Li * Li
Li + 1 = L i+1 \ Li i+1 \ L*i+1
Trong ®ã:
Li I+1 - lµ kh«ng gian çc phøc hîp khèi bËc i thuéc Li+1
L*i+1 - lµ çc phøc hîp khèi thuéc Li+1 , nh-ng bÞ çc phøc hîp khèi
kh¸c phñ
4. XÐt xem Li+1 =  hay kh«ng? NÕu Li+1 =  th× chuyÓn sang b-íc 5. NÕu
Li+1   th× quay l¹i b-íc 2.
5. Kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña tËp hîp çc phøc hîp khèi L lµ Z :
Z =  Zi
i
b/ PhÐp giao to¹ ®é, ký hiÖu lµ ““

PhÐp giao to¹ ®é ““ thùc hiÖn gi÷a hai phøc hîp khèi theo bÝt. LuËt giao to¹
®é cho trªn b¶ng 3.4
B¶ng 3.4
LuËt b¶ng giao to¹ ®é cña hai phøc hîp khèi
Giao to¹ ®é cña hai phøc hîp khèi:

Cr = ( a1a2...an)
Cs = ( b1b2....bn)
®-îc thÓ hiÖn nh- sau:
0 1 x
Cr  Cs =  , nÕu ai bi =  víi mét i

0 0 0 0
bÊt kú.
(a1  b1 ......an  bn ), trong
1 0 1 1
mäi tr-êng hîp kh¸c.
x 0 1 x PhÐp giao to¹ ®é cã tÝnh giao ho¸n vµ
tÝnh kÕt hîp. KÕt qu¶ trèng  cña phÐp
giao to¹ ®é chøng tá Cr vµ Cs kh«ng ph¶i
lµ phñ cña nhau.
81
Trong çc tr-êng hîp kh¸c chøng tá chóng lµ phñ cña nhau: HoÆc Cr lµ phñ
cña Cs hoÆc ng-îc l¹i. Trong tr-êng hîp nµy, kÕt qu¶ sÏ lµ:
+ Cr , nÕu Cs  Cr ;
+ Cs , nÕu Cs  Cr.
+ Ct , nÕu Cr vµ Cs phñ tõng phÇn cña nhau, kh«ng khèi nµo phñ hoµn
toµn khèi nµo.
Néi dung vµ tÝnh chÊt cña phÐp giao to¹ ®é cho phÐp t×m kh«ng gian çc
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô E cña tËp hîp çc phøc hîp khèi L tõ kh«ng gian
cña çc implic¨ng ®¬n gi¶n Z cña L. Tøc lµ:
L Z E
E chÝnh lµ tËp hîp çc khèi cña DTCTT cña hµm ®· cho trªn L.
§Þnh lý 1. Implic¨ng ®¬n gi¶n e  Z lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cña L
nÕu nã tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn sau ®©y:
1. K( e L )  
2. K(e L )  K(e  U’(e,Z)  L )
Trong ®ã: + U’(e,Z) = U(e,Z) \ e
+U(e,Z) = {C  C  Z vµ c  e  }
§iªï kiÖn thø nhÊt chøng tá e lµ implic¨ng ®¬n gi¶n cña L ( Lµ phñ Ýt nhÊt
cña mét phøc hîp khèi thuéc L . KÕt qu¶ K ( eL) lµ tËp hîp çc phøc hîp khèi
thuéc L mµ e phñ.
§iÒu kiÖn thø hai thÓ hiÖn r»ng cã nh÷ng phøc hîp khèi e phñ, nh-ng çc
implic¨ng ®¬n gi¶n kh¸c kh«ng phñ. Do ®ã, trong tr-êng hîp nµy e ph¶i lµ
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
ThÝ dô 3.13: Cho L = {0010,0011,0100,0110} vµ Z = {0xx0, x0x1, 0x1x}
LÊy e = 0xx0. Khi ®ã:
K( e L) = {0010,0100,0110}
Ta t×m U(e,Z) = {0xx0, 0x1x}
U’(e,Z) = U(e,Z) \ e = {0xx0, 0x1x}\ 0xx0 = 0x1x
K( e  U’(e,Z)  L ) = {0010,0110}  K( e  L)
Râ rµng, phøc hîp khèi 0100 thuéc L chØ do e phñ. Khèi e lµ khèi 0xx0. Nã
lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
c) PhÐp trõ to¹ ®é , ký hiÖu lµ “ # ”
NÕu tËp hîp çc phøc hîp khèi Lr-1 trõ ®i tËp hîp çc phøc hîp khèi Er-1 sÏ
cho ta çc tËp hîp khèi thuéc L r-1 mµ Er-1 kh«ng phñ. PhÐp trõ to¹ ®é nµy ®-îc ký
hiÖu nh- sau:
Lr = Lr-1 # Er-1
NÕu Lr =  cã nghÜa lµ Er-1 phñ toµn bé çc tËp hîp khèi cña Lr-1 .
ThuËt to¸n trõ to¹ ®é “ # “ thùc hiÖn theo b¶ng 3.5.
B¶ng 3.5
PhÐp tõ to¹ ®é cña hai phøc hîp khèi
82
PhÐp trõ to¹ ®é “ # “ lµ phÐp tÝnh kh«ng cã tÝnh
# 0 1 x giao ho¸n vµ tÝnh kÕt hîp, song cã tÝnh ph©n bè.
Néi dung cña phÐp # cã thÓ m« t¶ nh- sau:
Gi¶ sö cã hai khèi Cr vµ Cs mµ:
0 z y z
Cr = ( a1a2..... an) vµ Cs = ( b1b2 ... bn )
th×:
Cr , nÕu ai # bi =y, chØ cÇn víi mét y
1 y z z
nµo ®ã.
Cr # Cs =  ,nÕu ai # bi = z , víi mäi i.
x 1 0 z
Ui ( a1a2 ... ai ....an ), nÕu ai # bi = i

mµ i = {0, 1, z }
ThÝ dô 3.14
x10 # xx1 = z0y = x10
x0x # 1xx = 0zz = 00x
xxx # 11x = 00z = 0xx + x0x, v× 1 = 2 = 0
11x # xxx = zzz = .
§Ó n¾m v÷ng h¬n ph-¬ng ph¸p Rèt, ta thùc hiÖn thÝ dô ®¬n gi¶n hµm sau.
ThÝ dô 3.15: §¬n gi¶n hµm sau ®©y:

y = f ( 0011,0100, 0101, 1001, 1011 )
Ta cã tËp hîp phøc hîp khèi ban ®Çu L0 nh- sau:
L0 = 0011 .
0100
0101
0111
1001
1011
§Ó t×m Z0 ta tÝnh: 0011 0011
0100 0100
L0 * L0 = 0101 * 0101 =
0111 0111
1001 1001
1011 1011
= ( 0011, ,, 0x11, ,x011, 0100, 010x, 010x, 0101, 01x1,
0x11, 01x1, 0111, 1001, 10x1, x011, 10x1, 1011).
83
Kh«ng cã khèi nµo trong 6 khèi cña L sinh ra khèi 1. Do dã Z0 = .
B©y giê x¸c ®Þnh L 1 :
0x11
x011
L1 = 010x  
01x1
10x1
Do ®ã cÇn tÝm Z1 . Muèn vËy, tr-íc hÕt tÝnh:
L1 * L 1 = ( 0x11, 0011, 01x1, 0111; 0011, x011, 0x11, 1011;
01x1,010x,0101;0111, 0x11, 0101, 01x1; x011, 1011, 10x1).
V× tÊt c¶ çc khèi cña L1 trong phÐp nh©n L1 *L1 kh«ng sinh ra bÊt kú khèi
2 nµo. Do ®ã Z1 = L1 vµ :
0x11 a
x011 b
Z=Z = 1
010x c
01x1 d
10x1 e
Tõ hai tËp hîp çc phøc hîp khèi L0 vµ Z, ta t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n
thùc thô E:
1. KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn cña ®Þnh lý 1 víi khèi a cña Z:
K(a  L0 ) = 0x11  = 0x11  0011
0100
0101 = ( 0111, 0011 )  
0111
1001
1011
U’(a,z) = ( b,d ) = ( x011, 01x1).
K( a  L0  U’(a,z) ) = ( 0111, 0011 ) = K ( a  L0 )
Do ®ã, a kh«ng ph¶i lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
2. KiÕm tra khèi b cña Z.
K( b  L0 ) = x011  L0 = ( 0011, 1011 )  
U’( b,z ) = ( a,c ) = ( 0x11, 10x1 )
K( b  L0  U’( b,z ) ) = ( 0011, 1011 ) = K ( bL0 )
Do ®ã, b kh«ng ph¶i lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
3. KiÓm tra khèi c cña Z:
K( c  L0) = 010x  L0 = ( 0100, 0101 )  
U’ ( c, z) = ( d ) = ( 01x1)
K( c  L0  U’(c,z) ) = 0101, 0111 )  K( c L0 ) .
Do ®ã, c lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
4. KiÓm tra khèi d cña Z.
K( d  L0 ) = ( 0101, 0111)  
U’ (d,z ) = ( a,c ) = ( 0x11, 010x )
K( d  L0  U’ ( d,z ) ) = ( 0101, 0111 ) = K ( d  L0 )
84
Do ®ã , d kh«ng ph¶i lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
5. KiÓm tra khèi e cña Z.
K( e  L0 ) = 10x1  L0 = ( 1001, 0111 )  
U’(e , z ) = ( x011 )
K( e  L0  U’(e , z ) ) = ( 1011 )  K ( e  L0 )
Do ®ã, e lµ mét implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.

Cuèi cïng ta cã: E0 = c + e
T×m L1 :
L 1 = L 0 # E0 = 0011 a
0100 b 010x
0101 c # 10x1 = ( 0011, 0111 )  
0111 d
1001 e
1011 f
Do ®ã, cÇn t×m Z2 .
Z2 = Z1 \ E0 = ( 0x11, x011, 01x1 )
Nh-ng v× :
( x011  L1 ) = ( 0011)  ( 0x11 L1 ) = ( 0011, 0111 )  (01x1 L1 )=( 0111 )
nªn: Z2 = a = 0x11 vµ lµ khèi duy nhÊt phñ L2 .
Tõ ®ã, ta cã :
E1 = a; E = E0 + E1 = a + c + e.
Nh- vËy, phñ tèi thiÓu cña hµm ®· cho d-íi d¹ng L0 lµ E, gåm ba phøc
hîp khèi a, c vµ e.
Chóng ta cã thÓ kiÓm tra kÕt qu¶ trªn ®©y b»ng çch ¸p dông ph-¬ng ph¸p
Çc - N©u ®Ó ®¬n gi¶n hµm ®· cho nh- trªn H×nh 3.8
KÕt qu¶ ®¬n gi¶n ta ®-îc:

x1 x2
x3
DTCTT = x 1 x3 x 4 + x1 x 2 x3 + x1 x2 x4
1 1 1
x4 KÕt qu¶ nµy trïng khíp víi tËp E cña hµm mµ
1 1 ta ®· thu ®-îc b»ng çch ¸p dông çc thuËt
to¸n ®· chØ ra trong ph-¬ng ph¸p Rèt.
1
H×nh 3.8: M« t¶ hµm trªn

b¶ng Çc n©u
85
3.5.2 Alg«rit ®¬n gi¶n hµm
Alg«rit tæng qu¸t t×m phñ tèi thiÓu Cmin tõ tËp hîp kh«ng gian çc
implic¨ng ®¬n gi¶n Zr cña phøc hîp khèi Lr nh- sau:
1/ KiÓm tra mäi phøc hîp khèi zi  Zr víi mäi i theo ®Þnh lý 1 vÒ t×m
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô. Vµ lÊy:
Er =  zi
iT
Trong ®ã, T lµ tËp hîp çc khèi tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña ®Þnh lý 1 vÒ mét
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
2/ Dïng phÐp # ®Ó tÝnh Lr+1 nh- sau:
Lr+1 = Lr # Er
NÕu Lr+1 =  th× cã nghÜa lµ Er phñ hÕt Lr . Khi ®ã ta cã phñ tèithiÓu cña
hµm ®· cho Cmin :
Cmin =  Ei
iT
Sau ®ã chuyÓn sang b-íc 4/. NÕu Lr+1   th× thùc hiÖn b-íc 3/
3/ TÝnh Zr+1 : B»ng çch lo¹i bá çc khèi trong Zr ®· n»m trong Er ®Ó cã:
Zr+1 = Zr \ Er
Sau ®ã rót gän Zr+1 b»ng çch lo¹i ®i nh÷ng khèi c tho¶ m·n ®iÒu kiÖn sau:
c < z  Zr+1
Trong ®ã, c lµ mét khèi nµo ®ã thuéc Zr+1 .
Kh¸i niÖm c < z ®-îc hiÓu nh- sau:
NÕu bËc cña c kh«ng thÊp h¬n bËc cña z ( Sè biÕn tham gia trong c kh«ng
Ýt h¬n sè biÕn tham gia trong z ) vµ:
c  Lr  z  Lr
th× c < z. Khi ®ã:
Zr+1 = Zr+1 \ c
Sau ®ã, quay l¹i b-íc 1/.
4/ KÕt thóc
Trªn ®©y, chóng ta ®· xÐt mét sè ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm l«gÝc. Çc
ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc s¾p xÕp trong tr×nh bµy theo møc ®é khã dÇn, nh-ng còng
lµ hoµn thiÖn dÇn trªn quan ®iÓm sö dông m¸y tÝnh ®Ó tù ®éng ho¸ kh©u ®¬n gi¶n
hµm, ®Æc biÖt ®èi víi çc hµm cã sè l-îng biÕn lín vµ rÊt lín.
3.6 §¬n gi¶n hÖ hµm
§¬n gi¶n hÖ çc hµm l«gÝc cã ý nghÜa thùc tiÔn lín v× hÇu hÕt çc thiÕt bÞ
®iÖn tö ®Òu lµ lo¹i cã nhiÒu hµm. NÕu mçi ®Çu ra ( mét hµm ) thùc hiÖn ®éc lËp
víi çc hµm kh¸c th× ch¾c ch¾n sè linh kiÖn sÏ t¨ng lªn. Trªn thùc tÕ, mét sè chøc
n¨ng cã thÓ ®-îc thùc hiÖn chung b»ng mét hoÆc mét sè phÇn tö l«gÝc cho c¶ hÖ
hoÆc cho mét sè hµm trong hÖ. Nhê vËy, m¹ch sÏ ®¬n gi¶n ®i rÊt nhiÒu. Do ®ã,
bµi to¸n ®¬n gi¶n hÖ hµm lµ lµm sao kÕt hîp nh÷ng phÇn cã thÓ thùc hiÖn chung
86
®Ó tiÕt kiÖm linh kiÖn, lµm thiÕt bÞ gän nhÑ, t¨ng ®é tin cËy vµ dïng Ýt n¨ng l-îng
h¬n. Tõ ®ã, nhiÒu kh©u kü thuËt kh¸c còng ®-îc gi¶m nhÑ vµ thiÕt bÞ dÔ dµng cÊy
vµo çc m¸y mãc kh¸c h¬n.
Cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hÖ hµm. Song, cho tíi nay, gi¶i ph¸p cho
viÖc tèi -u ho¸ viÖc ®¬n gi¶n hÖ hµm còng cßn nhiÒu khã kh¨n vµ cßn cÇn tiÕp
tôc nghiªn cøu. Trong phÇn nµy sÏ tr×nh bµy mét vµi ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kÕt
hîp hÖ gåm m hµm víi n biÕn.
3.6.1. Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n riªng rÏ tõng hµm, thùc hiÖn chung çc
thµnh phÇn chung.
Gi¶ sö cÇn thùc hiÖn hÖ çc hµm ( f1, f2 , ..., fm ) , ta dïng çc ph-¬ng ph¸p
®¬n gi¶n mét hµm l«gÝc ®· tr×nh bµy tr-íc ®©y ®Ó ®¬n gi¶n tøng hµm. Trªn c¬ së
kÕt qu¶ thu ®-îc, lùa chän nh÷ng thµnh phÇn chung cho tÊt c¶ çc hµm trong hÖ
hoÆc chung cho mét sè hµm. Çc phÇn chung nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng mét phÇn
tö hay mét côm çc phÇn tö l«gÝc.
ThÝ dô 3.11
§¬n gi¶n hÖ hai hµm sau:
y1 = x1x2x 3 + x1x 2x3 + x 1x2x3
y2 = x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 + x 1 x 2 x 3
NÕu ®¬n gi¶n b»ng mét trong çc ph-¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy, ta ®-îc:
y1 = x1x2 + x1 x3 ; y2 = x1x2 + x2 x3
Nh- vËy, trong tÊt c¶ çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cña hai hµm, cã
thµnh phÇn x1x2 lµ chung .
Cã thÓ kh¶ng ®Þnh nh- sau:
Çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña tÝch çc hµm y1,y2,...,ym , m  2 sÏ lµ
Implic¨ng ®¬n gi¶n chung cho m hµm ®ã.
Kh¶ng ®Þnh nµy cho phÐp t×m çc implic¨ng chung cho c¶ hÖ hµm hay
chung cho mét sè hµm trong hÖ b»ng çch t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô
cña tÝch cña chóng.
ThÝ dô 3.12: T×m çc implic¨ng chung cho hai hµm sau ®©y:
y1 = x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 3
y2 = x1x2 + x2 x3
T×m tÝch cña hai hµm:

y1.y2 = (x1x 2x3 + x 1x2x3 + x1x2x 3)( x1x2 + x2 x 3) = x1x2x 3 + x 1x2x3
Do ®ã, çc implic¨ng chung cho hai hµm t×m d-îc tõ çc sè h¹ng chung
cña chóng:
x1x 2x3 + x 1x2x3 = x1x2.
Râ rµng, nÕu ta ®¬n gi¶n riªng tõng hµm råi t¸ch çc implic¨ng ®¬n gi¶n
chung cña chóng ta còng ®-îc x 1x2 nh- thÝ dô 3.15 ®· thùc hiÖn.
Khi thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö l«gÝc, phÇn tö thùc hiÖn tÝch x1x2 lµ chung
cho c¶ hai hµm - h×nh 3.7
87
x1 x1
x3 x3
x1 y1 y1
x2 x1
x2
x1
x2
y2
x2 x2 y2
x3 x3
Thùc hiÖn riªng rÏ
tõng hµm Thùc hiÖn kÕt hîp hai hµm
H×nh 3.7: Çc ph-¬ng ¸n thùc hiÖn hµm
CÇn l-u ý r»ng, khi t×m implic¨ng ®¬n gi¶n cña tÝch çc hµm, cã thÓ cã çc
implic¨ng ®¬n gi¶n kh«ng ph¶i lµ implic¨ng ®¬n gi¶n cña tõng hµm ®¬n lÎ th×
kh«ng cã lîi g× khi dïng çc implic¨ng ®¬n gi¶n chung ®ã.
ThÝ dô 3.13: T×m implic¨ng ®¬n gi¶n cña hai hµm:
y1 = x 1 x 2 + x 1 x 2 x 3
y2 = x 1 x 3 + x 2 x 3
LÊy tÝch cña hai hµm nµy ta ®-îc:
y1.y2 = (x1x2 + x1x2x 3)( x1x3 + x2x3 )= x1x2x 3
Implic¨ng ®¬n gi¶n nµy cña tÝch hai hµm kh«ng ph¶i lµ implic¨ng ®¬n gi¶n cña
mçi hµm, v× khi ®¬n gi¶n tõng hµm ta ®-îc:
y1 = x 1 x 2 + x 1 x 3
y2 = x 1 x 3 + x 2 x 3
V× vËy, khi thùc hiÖn kh«ng ®-îc dïng x 1x 2x3
CÇn l-u ý r»ng, víi ph-¬ng ph¸p nµy, m¹ch thùc hiÖn trong mét sè tr-êng
hîp cßn ch-a ®¹t ®-îc ë d¹ng tèi thiÓu.
3.6.2. §¬n gi¶n kÕt hîp hÖ hµm
Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kÕt hîp hÖ hµm hoµn toµn cã thÓ ¸p dông ph-¬ng
ph¸p ®¬n gi¶n mét hµm nh- ph-¬ng ph¸p Mc Clusky.
§Ó hiÓu ph-¬ngph¸p nµy, chóng ta xÐt thÝ dô sau ®©y:
ThÝ dô 3.14: §¬n gi¶n hÖ ba hµm sau ®©y:

y1 = f11 ( 0,2,7,10 ); f-1 ( 5,12 )
y2 = f12 ( 2,11,15 ) ; f-2 ( 1,7,8,10 )
y3 = f13 ( 2,7,8,11,15 ); f-3 ( 0,9,13 )
Çch lµm nh- sau:
88
- LiÖt kª tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña çc hµm vµ bªn ph¶i mçi tËp gi¸ trÞ
biÕn ta ghi thªm ba cét, trong mçi cét ghi gi¸ trÞ l«gÝc øng víi ba hµm: NÕu tËp
gi¸ trÞ biÕn ®ang xÐt thuéc hµm fi ; i = 1,3 th× ghi sè 1; nÕu kh«ng thuéc hµm ®ã
th× ghi sè 0, nh- h×nh 3.8a
x 1x 2x3x4 y1y2y3 x 1x 2x 3x 4 y1y2y3 x 1x 2x 3x 4 y1y2y3

0000 101 0000v 101 00-0 101
0 01 0 111 0 01 0 111 -000 001
0011 010 1000 011 001- 010
0101 100 0011v 010 -010 110
0111 111 0101v 100 100- 001
1000 011 1001v 001 10-0 010
1001 001 1010v 110 1-00 000
1010 110 1100v 100 0-11 010
1011 011 0111v 111 01-1 100
1100 100 1011v 011 -011 010
1101 001 1101v 001 10-1 001
1111 011 1111v 011 101- 010
-101 000
1-01 001
a/ b/ Ph©n 110- 000
nhãm -111 011
1-11 011
11-1 001
c/ So s¸nh b-íc 1
x 1x 2x3x4 y1y2y3 x 1x 2x 3x 4 y1y2y3 x 1x 2x 3x 4 y1y2y3

-000 001 -0-0 000v 0010 111
-010 110 -01- 010 1000 011
-011 010 --11 010 1100 100
-111 011 --11 010 0111 111
0-11 010 1--1 001 -000 001
1-01 001 -0-0 000v -0 1 0 110
1-11 011 10-- 000v -111 011
00-0 101 -1-1 000v 1-11 011
10-0 010 1--1 0 01 00-0 101
01-1 100 -01- 010 10-0 010
10-1 001 10-- 000v 01-1 100
11-1 001 100- 001
001- 010 -01- 010
89
100- 001 d/ s¾p xÕp --11 010
101- 010 vµ so sanh 1--1 001
b-íc 2
e/ TËp
hîp çc
implic¨ng
®¬n gi¶n
cña hÖ
H×nh 3.8: Qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n hÖ 3 hµm
ThÝ dô tËp gi¸ trÞ biÕn 1000 cã çc gi¸ trÞ t-¬ng øng ë ba cét y1y2y3 lµ
011, v× ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn nµy hµm y2 vµ y3 cã gi¸ trÞ 1, cßn y1 cã gi¸ trÞ 0.
Trong tr-êng hîp hµm nhËn gi¸ trÞ bÊt ®Þnh ®èi víi mét tËp gi¸ trÞ biÕn nµo ®ã ta
còng ghi gi¸ trÞ t-¬ng øng lµ 1.
- Dïng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n Mc Clusky , ta ph©n nhãm çc tËp gi¸ trÞ
biÕn theo çc líp - H×nh 3.8b. Sau ®ã so s¸nh çc nhãm kÒ nhau . Mçi lÇn so
s¸nh mét cÆp tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn, ta sÏ ®¬n gi¶n ®-îc mét biÕn. Implic¨ng
thu ®-îc nµy sÏ thuéc çc hµm yi , i = 1,3 mµ cã hai tËp gi¸ trÞ biÕn võa ®-îc so
s¸nh. Nãi çch kh¸c, ba cét bªn ph¶i cña implic¨ng ®¬n gi¶n thu ®-îc sÏ lµ tÝch
l«gÝc cña ba cét bªn ph¶i cña hai tËp gi¸ trÞ biÕn so s¸nh.
ThÝ dô, tËp -011 cã ba cét bªn ph¶i lµ 010, cßn -111 cã ba cét bªn ph¶i lµ
011. Khi so s¸nh hai tËp gi¸ trÞ biÕn nµy : - 011 víi - 111, ta ®-îc implic¨ng ®¬n
gi¶n - - 11 vµ tÝch l«gÝc cña hai tËp 010 vµ 011 cho ta 010. Tøc lµ implic¨ng - -
11 thuéc hµm y2.
- Trong hai tËp gi¸ trÞ biÕn ®em so s¸nh, ta sÏ ®¸nh dÊu b»ng dÊu “ v ”
c¹nh tËp gi¸ trÞ biÕn nµo mµ cïng thuéc mét sè hµm võa lµ çc hµm cña
implic¨ng ®¬n gi¶n thu ®-îc.
ThÝ dô, khi so s¸nh 1-01 / 001 víi 1-11 / 011 ta ®-îc 1--1 / 001 th× sÏ
®¸nh dÊu tËp gi¸ trÞ biÕn 1-01 v× 1-01 vµ 1--1 cïng thuéc mét hµm lµ y3. Hµm y2
kh«ng nhËn 1--1 lµm implic¨ng ®¬n gi¶n cña m×nh nªn tËp gi¸ trÞ biÕn 1-11
kh«ng ®-îc ®¸nh dÊu.
KÕt qu¶ so s¸nh b-íc hai cho trªn h×nh 3.8 c vµ d. Trªn h×nh 3.8 c lµ tËp
hîp çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña hÖ.
- B-íc tiÕp theo lµ lËp b¶ng kvaina ®Ó t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc
thô. B¶ng ®-îc x©y dùng víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña c¶ ba hµm x¸c ®Þnh kh«ng
®µy ®ñ. Mçi hµm thµnh mét nhãm cét riªng - H×nh 3.9
y1 y2 y3
x1x2x3 00 00 011 10 00 10 11 00 01 10 10 11
x4 00 10 1 10 10 11 11 10 11 00 11 11
90
0010 x x x
1000 x
1100
0111 x x
-000 x
-010 x x x
-111 x x x
1-11 x x x x
00-0 x x x
10-0
01-1 x
100- x
-01- x x
--11 x x
1--1 x x
H×nh 3.9: B¶ng Kvaina ®¬n gi¶n hÖ 3 hµm ®· cho
V× nh÷ng implic¨ng mµ c¶ ba cét bªn ®Ìu lµ 0 th× kh«ng thuéc bÊt kú hµm
nµo trong ba hµm nãi trªn, nªn kh«ng ®¸nh dÊu x víi çc implic¨ng ®ã. §ã lµ
tr-êng hîp tËp gi¸ trÞ biÕn 1100 trong h×nh 3.9. T-¬ng tù, ®èi víi tËp 1000 ta
kh«ng ®¸nh dÊu x trong çc cét cña y1 vµ y2 v× ®èi víi hai hµm nµy, 1000 lµ tËp
gi¸ trÞ biÕn mµ hµm bÊt ®Þnh.
- Dïng alg«rit t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ta thÊy hai implic¨ng
®¬n gi¶n thùc thô nhÊt thiÕt ph¶i chän lµ - 010 vµ 00-0. PhÇn cßn l¹i cho trªn
h×nh 3.10:
y1 y2 y3
x1 x2 x 3 x4 0111 1011 1111 0111 1000 1011 1111
0010
1000 x
0111 x x
-000 x
-111 x x x
1-11 x x x x
01-1 x
100- x
-01- x
--11 x x x
91
1--1 x x
H×nh 3.10: B¶ngKvaina sau khi ®· rót hai implic¨ng ®¬n gi¶n
KÕt qu¶ thùc hiÖn alg«rit t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cho ta phñ
tèi thiÓu cña hÖ gåm:
x 1x 2x 4 , x 2x 3x 4 , x 1x 2x 3x 4 , x 2x 3x 4 , x 1x 3x 4
Trong ®ã:
y1 = {x1x 2x4 , x 2x3x4,, x1x 2x3x4 },
y2 = { x 1x3x4 , x2x3x 4},
y3 = { x 1x2x3x4 , x1x 3x 4 , x 2x3x4, x 1x2x4}
3.6.3 Ph-¬ng ph¸p dÊu ®¬n gi¶n hÖ hµm
Mét trong nh÷ng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hÖ hµm cho alg«rit chÝnh x¸c ®Ó
lËp tr×nh lµ ph-¬ng ph¸p “DÊu”. Nguyªn t¾c cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ biÕn hÖ m
hµm cã n biÕn thµnh mét hµm cã (m+n) biÕn.
Alg«rit thùc hiÖn ph-¬ng ph¸p “DÊu” ®¬n gi¶n hÖ hµm nh- sau:
+ §¬n gi¶n tõng hµm riªng rÏ. B-íc nµy cã thÓ dïng b¸t cø ph-¬ng ph¸p
®¬n gi¶n hµm nµo.
+ KÕt qu¶ mçi hµm cho ta mét phñ tèi thiÓu d-íi d¹ng çc phøc hîp khèi
Li , i = 1,m : L1 , L2 , ...., Lm
+ LÊy giao cña chóng:
L1  L2 ; L1  ; ..... L1  Lm
L1  L2  L3 ; .......; L1  L2  L3  ......  Lm
+ §èi víi mçi khèi thuéc Li ; i = 1,m vµ thuéc giao cña chóng ta lËp çc
dÊu nh- sau:
- Çc khèi thuéc L1 dÊu cã d¹ng: x11....1
- Çc khèi thuéc L2 dÊu cã d¹ng: 1x1....1
- ...............................................................
- Çc khèi thuéc L1  L2 dÊu cã d¹ng: xx1.....1
- .......................................................................
- Çc khèi thuéc L1  L2  L3  ......  Lm dÊu cã d¹ng: xx.......x
Çc dÊu nµy ®-îc viÕt kÒ bªn tr¸i cña çc phøc hîp khèi.
+ TÊt c¶ çc khèi cïng víi dÊu cña nã ®-îc coi nh- tËp hîp çc khèi cña
mét hµm l«gÝc cã ( m+n) biÕn. Ký hiÖu toµn bé tËp hîp khèi nµy lµ C.
+ T×m kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n Z cña C theo ph-¬ng ph¸p Rèt,
sö dông phÐp nh©n to¹ ®é “ * ”. KÕt qu¶ ta ®-îc kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n
gi¶n Z cña C .
+ T×m phñ tèi thiÓu cña ( Zi , Li ) , tøc lµ t×m çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc
thô, sö dông phÐp giao to¹ ®é “  “ vµ phÐp trõ to¹ ®é “ # “ . KÕt qu¶ ta sÏ ®-îc
mét phñ tèi thiÓu d-íi d¹ng Cmin mµ phÇn dÊu cña mçi implic¨ng ®¬n gi¶n vÉn
gi÷ nguyªn ý nghÜa nh- ban ®Çu.
92
§Ó minh ho¹ ph-¬ng ph¸p dÊu, ta sÏ xÐt mét thÝ dô sau ®©y:
ThÝ dô 3.15
Dïng ph-¬ngph¸p “dÊu”, ®¬n gi¶n hÖ hµm sau ®©y
1100x01 011100x
y1 = 1101xx1 = L1 y3 = 0100xxx = L3
0101x0x
011101x 1011xxx
y2 = 0101x1x = L2 y4 = 01111xx = L4
1100x1x 1101xxx
1111xxx
Thùc hiÖn çc b-íc theo alg«rit sau ®©y, ta cã:

1. LÊy giao cña L1, L2, L 3 vµ L4 : KÕt qu¶ hÇu hÕt nhËn gi¸ trÞ trèng (),
riªng:
L2  L4 = 0101x1x
L3  L4 = 0101x0x
Do ®ã, phñ C cã d¹ng nh- h×nh 3.11a. trong ®ã, ®· bá ®i khèi 1x11010x1x
vµ 11x10101x0x v× chóng kh«ng bÞ phñ bëi hai khèi t-¬ng øng lµ : 1x1x010x1x
vµ 11xx0101x0x.
2. T×m kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña C.

a) V× C kh«ng chøa mét khèi 0 nµo, nªn Z0 = .
T-¬ng tù Z1 = Z0 = .
b) §Ó t×m Z2 , ta ph¶i tÝnh C* C nh- h×nh 3.11 b. Çc tËp khèi C vµ C* -
H×nh 3.11 c vµ d , trong ®ã:
x1111100x01 x111110xx01 1x1101x101x 111x01x111x

x1111101xx1 11111100xx1 1111x100x1x 111x01x110x
1x11011101x 1111x100x01 1111110xx10 111xx101xx0
1x111100xxx 1111110xx11 11110111x0x 111x0101x1x
11x1011100x 1111x101xx1 111101x100x 111x0101x0x
11x10100xxx 111111x1xx1 1111x11100x 111x11x1xx0
C= 111x1011xxx C 1111x101x11 11x101x100x 111xx101x10
111x01111xx * 1111x101x11 11x101x100x 111xx101x00
111x0101xxx C 1111x101x01 1111010xxxx 111x0101xxx
111x1101xx0 = 1111x101x01 1111010xx1x
111x1111xxx 111101110xx 11x1010xx0x b/
1x1x0101x1x 11110111x1x 11x1010xx0x
11xx0101x0x 111101x101x 111x1x11xxx
93
a/ 1111x11101x 111x01x11xx
1x1101x101x 111xx1111xx
x1111100x01 11x101x100x x1111100x01

x1111101xx1 11x101x100x 1x110111xx1
1x11011101x 11x1010xx0x 11x1011100x
1x111100x1x 11x1010xx0x 111x01111xx
11x1011100x 111x1x111xx 111x0101xxx
11x10100xxx 111x01x11xx C* = 1x1101x101x
C = 111x1011xxx 111xx1111xx 11x101x100x
111x01111xx 111x01x110x 11x1010xx0x
111x0101xxx 111xx101xx0 111x01x110x
111x1101xx0 111x0101x1x 111x0101x1x
111x1111xxx 111x0101x0x 111x0101x0x
1x1x0101x1x 111x11x1xx0 111xx101x10
11xx0101x0x 111xx101x10 111xx101x00
x111110xx01 111xx101x00
1x1101x101x 111x0101xxx d/
1x1101x101x
c/
H×nh 3.11: §¬n gi¶n hÖ hµm theo ph-¬ng ph¸p dÊu
C = C  ( C*C )
Cßn C* lµ tËp hîp çc khèi bÞ phñ bëi çc khèi kh¸c .
TËp hîp çc khèi C2 = C2 \ C* \ {Z0,Z1} cho trªn h×nh 3.12.
x111110xx01 111x1x111xx
01111101xx1 111x01x11xx
1x1101x101x 111xx1111xx
1x111100x1x 111xx101x00
C2 = 11x10100xxx 11xx11x1x00
11x101x100x 111x0101xxx
11x1010xx0x 11xx0101x0x
111x1011xxx 1x1x0101x1x
111x1101xx0
111x1111xxx
H×nh 3.12: TËp hîp çc khèi C2
94
V× trong C2 kh«ng cã khèi nµo chøa hai dÊu x nªn Z2 = 
c) §Ó t×m Z3 ta l¹i t×m C2 * C2 vµ trªn c¬ së ®ã t×m C3 nh- sau:
C3 = C3 \ C3 \ {Z0 , Z1, Z2 }
KÕt qu¶ ta cã Z3 nh- h×nh 3.13a
11x10100xxx
x111110xx01 111x0101xxx
x1111101xx1 111x11x1xx0
1x1101x101x 111xx101xx0
Z3 = 1x111100x1x Z4 = 111xx1111xx
11x110x100x 111x01x11xx
11x1010xx0x 111xx1x11x0
11xx0101x0x
a/ 1x1x0101x1x
b/
H×nh 3.13: Çc Khèi Z3 vµ Z4
d) TiÕn hµnh mét çch t-¬ng tù, ta cã Z4 - H×nh 3.13 b.

e) TiÕp tôc t×m Z5. V×
C5 = C4  ( C4* C4 ) \ C4* \ {Z0 , Z=1, Z2 , Z3 ,Z4}
chØ cßn l¹i mét khèi duy nhÊt lµ 111x1x11xxx, nªn
Z5 = 111x1x11xxx
Nh- vËy, kh«ng gian çc implic¨ng ®¬n gi¶n cña C lµ Z - H×nh 3.14:
x111110xx01 111xx101xx0
x1111101xx1 111xx1111xx
1x1101x101x 111x01x11xx
Z = ( Z0 Z1 Z2 Z3 Z4 Z5 )= 1x111100x1x 111xx1x11x0
11x101x100x 11xx0101x0x
11x1010xx0x 1x1x0101x1x
11x10100xxx 111x1x11xxx
111x0101xxx
111x11x1xx0
H×nh 3.14: Çc Khèi thuéc Z
95
3) T×m phñ tèi thiÓu ( Zi , Li ) , I = 1,2,3,4
ë ®©y, ta cã:
Zm 1 = 110xx01 a L1 = 1100x01
1101xx1 b 1101xx1
Ta t×m U (a, Zm1 ). §ã lµ nh÷ng khèi cña Zm1 mµ giao cña chóng víi khèi a lµ
kh«ng trèng. Ta cã:
110xx01  110xx01 = 110xx01  
1101xx1  110xx01 = 1101x01  
Do ®ã:
U’ (a,Zm1 ) = U (a, Zm1 ) \ a = 1101xx1
KiÓm tra ®iÒu kiÖn:
K( a  L1 ) = 110xx01  ( 1101x01, 1101xx1) = 1100x01  1101x01
K(aL1 (a,Zm1) ) = K( ( 1101x01 , 1101x01 )  1101xx1 ) = 1101x01
 K(a,L1 ).
Do ®ã suy ra a = 110xx01 lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô thuéc phñ cña
L1 .
KiÓm tra t-¬ng tù ®èivíi khèi b cña Zm 1 , dÔ dµng thÊy r»ng:
K ( b  L1 ) = K (b  L1  U’(b,Zm1) )
Do ®ã b kh«ng ph¶i lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cña L1.
Nh- vËy E1 = a = 110xx01.
V× kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc khèi thuéc L1 ®-îc phñ bëi E1, nªn cÇn t×m E2.
§Ó nh»m môc ®Ých ®ã, ta t×m L 2. §ã lµ tËp hîp çc khèi thuéc L1 mµ
kh«ng bÞ phñ bëi E1.
L2 = L1 # E1 = L1 # a = ( 1100x01, 1101xx1 ) # 110xx01 = 1101x11
Zm1 = Zm1 \ E1 = 1101xx1
V× Zm2 chØ cã mét khèi duy nhÊt vµ khèi nµy phñ L2, nªn: E2 = 1101xx1.
Nh- vËy, ®èi víi Zm1 , L1 ta cã:
E = E1  E2 = 110xx01 110xxx1
- Còng theo çch nh- trªn ta x¸c ®Þnh çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cho
y2 , nh-ng b©y giê ta cã:
011101x 01x101x a
L1 = 0101x1x Z m
2 = 1100x1x b
1100x1x 0101x1x c
U’ ( a,Zm2 ) = ( 011101x, 0101x1x) \ 010101x = 0101x1x

KiÓm tra ®iÒu kiÖn:
K( a  L1 ) = ( 011101x , 010101x)
K( a  L1  U’ ( a,Zm2 )) = 010101x  K( a  L1 )
96
Do ®ã a lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cña y2.
X¸c ®Þnh theo çch t-¬ng tù, ta cã b vµ c còng lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc
thô cña y2. Tøc lµ:
E1 = 01x101x . V× L2 = L1 # E1 =  nªn E2 = 
1100x1x
0101x1x
§èi víi hµm y3, ta cã:
011100x 01x100x a
L1 = 0101x1x Zm2 = 010xx0x b
0101x0x 0100xxx c
0101x0x d
V× a  b = 010100x; a  c =  ; a  d = 010100x;
U’ ( a, Zm3 ) = ( 010xx0x, 0101x0x )
K ( a  L1 ) = 010100x  011100x = 01x100x
K ( a  L1  U’ ( a, Zm3 )) = 010100x  K ( a  L1 )
Do ®ã a lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô cña y3 .
Còng b»ng çch t-¬ng tù, cã thÓ nhËn ®-îc kÕt qu¶ nh- sau:
- b vµ c lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
- d kh«ng lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô.
Nh- vËy ta cã:
01x100x
E1 = 010xx0x
0100xxx
TÝnh L2 = L1 # E1 = . Do ®ã E2 = 
§èi víi hµm y4 , ta cã:
1011xxx 0101xxx a
01111xx 11x1xx0 b
L1 = 0101xxx Z 4 x101xx0
m
c
1101xx0 x1111xx d
1111xxx x1x11x0 ®
x1x11x0 e
0101x0x g
0101x1x h
1x11xxx i
KiÓm tra ®iÒu kiÖn lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ®èi víi çc khèi
cña Zm4, ta cã:
97
x101xx0 K( a  L1) = 0101xxx, cßn
01x11xx K( a  L1  U’( a, Zm4)) =
U’( a, Zm4 )= x1x11x0 0101xx0  01011xx 01011x0 
0101x0x 0101x0x  0101x1x
0101x1x
Do ®ã, a lµ implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ®èi víi L1 , tøc ®èi víi y4. Mét çch
t-¬ng tù, ta cã çc khèi b, e vµ i còng lµ çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô ®èi víi
y4. VËy:
0101xxx
x101xx0
E1 = 01x11xx
1x11xxx
V× L2 = L1 # E1 = , nªn E2 = .
KÕt qu¶ cuèi cïng ta cã Cmin cña hÖ hµm nh- sau:
x111110xx0x
x1111101xx1
1x1101x101x
1x111100x1x
1x1x0101x1x
11x101x100x
Cmin = 11x1010xx0x
11x10100xxx
111x0101xxx
111xx101xx0
111x01x11xx
111x1x11xxx
**************
Bµi tËp ch-¬ng III
1. T×m hµm ®¸nh gi¸ ®é phøc t¹p Fd cña çc hµm sau ®©y:
a. y1 = x 1x2 + x3x4 + x1x2x 3
b. y2 = x 1x4 + x 2x3x4 + x3x4
c. y3 = x 1x2 + ( x1+x2) x 3 + x 1x2 + x 3
2. Dïng çc ®Þnh luËt vµ çc tÝnh chÊt c¬ b¶n cña ®¹i sè l«gÝc ®Ó ®¬n gi¶n çc
hµm sau ®©y:
2.1 y1 = x1x2x 3 + x1x 2x4 + x 1x3
y2 = x1x2 + x1x2x 3 + x1x 3x4 + x 1x3x4
98
y3 = x2x3 + x2x4 + x1x2
y4 = x1x2x 3x4 + x 1x2x3 + x1x2x 3x4 + x 1x2x3
2.2 y1 = (x1+x2+x 3 ) (x1+x 2+x3 )( x 1+x2+x3 )( x1+x2+x 3 )
y2 = (x1+x2+x3+x5+x 6 ) (x1+x 2+x4+x 5 +x6 )( x1+x3+x 5+x6 )
(x1+x2+x3+x4+x 6 ) (x1+x 2+x3+x 5+x6 ) (x1+x2+x3 +x4+x5 +x6 )(x2+x 3+x4+x 5+x6 )
2.3 y1 = f ( 3,4,7,8,9,10,11,12); n=4, b =10
y2 = f( 3,4,6,8,10,13,15) ; n =4 , b =10
y3 = f( 0000,0001,0010,0011,1000, 1010,0111,1101) ; n=4,b=2
y4 = f( 0010,0100,0101,0111,1000,1001,1110,1111); n=4, b=2
2.4 y1 = (x1x2 + x1x2 ) x 4 + (x1x 2 + x1x 2 ) x3
y2 = x2 ( x 1x3 + x 4 ) + ( x 1+x3 ) ( x 2+x4 )
y3 = (( x1+x3)( x 1+x2) x4 )( x1+x2+x 3+x4)
y4 = (x1+x2x 3) x4x5 + ( x2+ x4x5 ) ( x1+x3)
3. Dïng b¶ng Çc-N©u ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc sau ®©y:
3.1 §¬n gi¶n çc hµm cho trong môc 2.1; 2.2; 2.3
3.2 y1 = f( 0,1,4,5,7,,9,10,11) ; n=4, b = 10
y2 = f( 0,2,3,4,6) ; n=3, b =10
y3 = f( 3,4,5,6) ; n=3, b = 10
y4 = f( 1,4,5,8,9,12,13) ; n =4 , b =10
3.3 y1 =f1( 0,2,5,7,8,11) ; f-( 1,3,6,9) ; n = 4 , b=10
y2 = f1( 1,2,3,4,8,9,10,12) ; f-( 0,6,7,15); n = 4, b =10
y3 = f1( 4,5,9) ; f-( 1,3,6) ; n = 4, b = 10
y4 = f1 ( 0,4,5,7,110) ; f-( 1,3,6) ; n = 4 , b = 10
y5 = f1 ( 0,1,7,8,11,12) ; f- ( 3,4,6 ) ; n = 4, b = 10
3.4 y1 =f0( 2,3,6,7,8,11) ; f - ( 12,15) ; n = 4 , b=10
y2 = f 0 ( 5,6,7,11,15 ) ; f- ( 2,3,4,14 ) ; n = 4, b = 10
y3 = f0 ( 0,1,2,3,7,9,12,13,15 ) ; f-( 5,6,8,11) ; n = 4 , b =10
4. Dïng ph-¬ng ph¸p b¶ng ®èi xøng ®¬n gi¶n çc hµm sau ®©y
4.1 y1 = f ( 0,1,3,5,7,8,10,12,17,20,25,26,27); n = 5, b= 10
y2 = f( 0,3,4,12,14,15,17,20  30 ) ; n=5, b=10
y3 = f(1 6, 11,13,14,15,17  22, 2832), n=5, b=10
4.2 y1 = f(0,1,2,1015,2026,3040, 6062) , n=6, b=10

y2 = f( 310, 1215,2125,3841,6062), n=6,b=10
y3 = f( 012,1723, 3138,4055), n=6, b=10
4.3 y1 = f1 ( 03,79,1621,2529); f-(46,2224); n=6,b=10

y2 = f1 ( 1020, 2932); f-( 09,2125); n=5,b=10
y3 = f1( 012, 17,19,2432,4149, 5256);
f-(14,15,3639),n=6,b=10
y4 = f1 ( 2032,4146,5255,6062); n=6,b=10
f- ( 09, 3640)
99
5. Dïng ph-¬ng ph¸p Mc Clusky ®¬n gi¶n çc hµm sau:
5.1 y1 = f( 0,2,3,5,7 ) , n=3 , b=10
y2 = f( 0,1,4,5,6 ), n = 3 , b = 10
y3 = f( 2,3,5,7 ) , n =3, b=10
5.2 y1 = f( 0,1,2,4,8,10,11,15 ) , n = 4, b=10
y2 = f( 2,3,5,9,10,12), n=4, b = 10
y3 = f( 8,9,11,12,15 ) , n = 4 , b = 10
y4 = f( 0000, 0001,0011,0100,0101,0111,1011,1100) , n=4, b= 2
5.3 y1 = x 1 x 2 x 3 + x 2 x 4 + x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 3
y2 = x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 3
y3 = x 1 x 3 x 4 + x 2 x 3 x 4 + x 1 x 2 x 4 + x 2 x 3 x 4 + x 1 x 2 x 3 x 4 + x 1 x 2 x 3 x 4
+x 1x2x3x4
5.4 y1 = ( x1x2 + x1x2 )x 4 + (x1x 2 + x1x 3 )x4
y2 = ((x 2x4) x3 + (x2x4) x 3
y3 = ((x 1+x2) ( x 1+x3 ) x 4 )( x2+x 3+x4)
6. Thùc hiÖn çc phÐp to¸n sau ®©y
6.1 0101 * 0x01 1xx0 * x00x
0110 * 0111 10x1 * x0x1
1101 * 0101 1xx1 * 0xxx
1010 * 1x11 x1x1 * x0x0
6.2 L = ( 0x1x, 00x0, 1x0x, xx01, x01x )
C = ( 01x1, x0x1, x1x0, x100)
TÝnh L * C.
6.3 0010  10x0 01x1  0x1x
x001  1x01 10xx  10x1
xx00  x000 x0xx  10x0
1x0x  0x1x x1x1  0x0x
6.4 L = ( 0x1x, x0xx, 1xx0, x1x1 )
C = ( 01x1, x0x1, x1x0, x100)
TÝnh L  C
6.5 x10 # xx1 0x1x # 10xx
x0x # 1xx 1xx0 # 1xxx

xxx # 11x x0x1 # 00xx
x00 # 10x x1x1 # xx0x
6.6 Cho: E = ( 00x,10x, x00, 1xx, 00x )
C = ( 0xx, 1xx, xx0 )
TÝnh E # C.
7. Dïng ph-¬ng ph¸p Rèt ®¬n gi¶n çc hµm sau:
7.1 y1 = f ( 000,1x0,11x,01x,1x0)
y2 = f ( 001,x10,x11,1x0,xx1)
100
7.2 y1 = ( 000,00x1,xx00,xx10,xx11,0xxx,0xx1)
y2 = (xx00, x010, 0x10, 00x1, 00x0 ,x11x)
8.Dïng b¶ng Çc N©u ®¬n gi¶n çc hÖ hµm sau:
8.1 a) y1 = x1x2 x3 + x 3x4 + x 1x2x4
y2 = x1 ( x3+x3 ) ( x 3 + x4 )
b) y1 = x 1x 2 + x 1x2x3x4
y2 = x1x3x 4 + x1x 2x3 + x 1x2x4
y3 = x 1 x 2 x 4 + x 3 x 4 + x 1 x 2 x 4
c) y1 = ( x3 + x 4 ) ( x1 + x2 + x3 + x 4 )
y2 = ( x2+x4 ) ( x1+x 3+x4) (x1 + x2 + x 3 + x 4 )
y3 = ( x1+ x 2+x4) ( x1+ x3+x4) ( x3+ x2+x 4) ( x1+ x 2+x4)
8.2 y1 = f1( 0,3,6,10,13,14 ) , f-( 4,8,9,15 ) ; n = 4, b = 10

y2 = f1( 1,3,4,13,15 ) ; f-( 0,5,7,8,9,14 ) ; n = 4, b =10
9. Dïng ph-¬hg ph¸p dÊu ®¬n gi¶n hÖ hµm sau ®©y:

9.1 a) y1 = f( 1,2,5,6 )
y2 = f( 0,1,5,6,7); n=3, b=q0
b) y1 = f1( 0,2,5,6) ; f-( 1,3 )
y2 = f1( 0,4,7 ) ; f-( 3,6); n =3, b = 10
c) y1 = f ( 0,1,2,5,6,9,12 )
y2 = f( 0,1,3,5,8,9,14,15 ) ; n = 4, b = 10
9.2 §¬n gi¶n kÕt hîp hÖ hµm cho trong bµi 8.1
******************************
Ch-¬ng 4
Tæng hîp cÊu tróc thiÕt bÞ sè tæ hîp
4.1 TÝn hiÖu vµ çc m¹ch l«gÝc
101
4.1.1 TÝn hiÖu nhÞ ph©n
Tin tøc ®-îc biÓu hiÖn qua çc ®¹i l-îng vËt lý ®Æc tr-ng nh- dßng ®iÖn,
®iÖn ¸p, tÇn sè,... Nh÷ng ®¹i l-îng hay qu¸ tr×nh vËt lý mang tin tøc gäi lµ çc tÝn
hiÖu. Th«ng th-êng, çc tÝn hiÖu thay ®æi liªn tôc theo thêi gian, nh-ng còng cã
lo¹i tÝn hiÖu chØ nhËn gi¸ trÞ ë nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. TÝn hiÖu chØ nhËn hai
gi¸ trÞ gäi lµ tÝn hiÖu nhÞ ph©n hay tÝn hiÖu l«gÝc v× hai gi¸ trÞ cña nã cã thÓ g¾n
víi hai ®¹i l-îng l«gÝc lµ thùc hoÆc gi¶ ( hay 1 hoÆc 0 ).
TÝn hiÖu nhÞ ph©n hay tÝn hiÖu l«gÝc lý t-ëng lµ tÝn hiÖu mµ thêi gian
chuyÓn tõ møc øng víi gi¸ trÞ 1 sang møc øng víi gi¸ trÞ 0 hay ng-îc l¹i b»ng
kh«ng. Mét d¹ng tÝn hiÖu nh- vËy cã s-ên th¼ng ®øng nh- h×nh 4.1 a.
s(t)
n
a/
m 0 1 0 t
s(t)
n
b/
m 0 1 0
t
t1 t2
H×nh 4.1: TÝn hiÖu l«gÝc lý t-ëng vµ thùc tÕ
Trong tr-êng hîp nh- vËy, chóng ta cã thÓ g¸n mét møc nµo ®ã, thÝ dô
møc m víi gi¸ trÞ l«gÝc 0 ( hoÆc víi gi¸ trÞ 1 ), cßn n víi gi¸ trÞ l«gÝc 1 ( hoÆc víi
gi¸ trÞ 0 ). NÕu møc cao n ®-îc g¸n víi gi¸ trÞ l«gÝc 1, cßn møc thÊp- víi gi¸ trÞ
l«gÝc 0, ta cã l«gÝc d-¬ng. NÕu g¸n ng-îc l¹i, ta cã l«gÝc ©m. Trªn h×nh 4.1a lµ
l«gÝc d-¬ng.
Trªn thùc tÕ, çc tÝn hiÖu th-êng kh«ng cã d¹ng lý t-ëng. Chóng th-êng
biÕn ®æi liªn tôc theo thêi gian vµ çc ®ét biÕn tõ møc nµy sang møc kh¸c cã
d¹ng hµm mò, víi biªn ®é kh«ng ph¶i lµ hai møc râ rÖt - H×nh 4.1 b. Trong
tr-êng hîp nµy, tÝn hiÖu vÉn cã thÓ coi lµ tÝn hiÖu l«gÝc, nÕu ta coi biªn ®é tÝn
hiÖu s(t)  n lµ gi¸ trÞ l«gÝc 1, cßn s(t)  m lµ gi¸ trÞ l«gÝc 0. Khi ®ã, ta vÉn cã tÝn
hiÖu l«gÝc. Tuy vËy, tÝn hiÖu l«gÝc nµy cã thêi gian chuyÓn ®æi tõ møc 0 sang møc
1 vµ ng-îc l¹i kh«ng b»ng 0. Thêi gian mµ tÝn hiÖu cã gi¸ trÞ m < s(t) < n sÏ lµ
thêi gian kh«ng ph¶i lµ møc 1 còng kh«ng ph¶i lµ møc 0. Nãi çch kh¸c, lóc nµy
tÝn hiÖu kh«ng x¸c ®Þnh lµ 1 hay 0. T¹i thêi gian ®ã, mét m¹ch l«gÝc cã thÓ hiÓu
®ã lµ 1, còng cã thÓ hiÓu ®ã lµ 0. Ta nãi m¹ch bÊt ®Þnh ®èi víi tÝn hiÖu ®ã.
Râ rµng, ®Ó m¹ch lµm viÖc tin cËy, kh«ng l©m vµo t×nh tr¹ng bÊt ®Þnh, thêi
gian nµy ph¶i cµng ng¾n cµng tèt. Còng chÝnh v× thÕ mµ, trong thùc tÕ, ta th-êng
ph¶i lµm cho çc s-ên cña tÝn hiÖu l«gÝc th¼ng ®øng.
Çc møc m vµ n trong çc hÖ m¹ch l«gÝc th«ng th-êng lµ:
102
+ Møc m ( møc 0 ) cã gi¸ trÞ ®iÖn ¸p tõ 0 ®Õn 0,8 v«n. Møc 0,8 v«n lµ møc
®iÖn ¸p d- trªn transistor khi nã ë chÕ ®é b·o hoµ.
+ Møc n ( møc 1 ) cã gi¸ trÞ tõ 2,8 v«n ®Õn 5 v«n, lµ møc ®iÖn ¸p trªn
transistor khi nã ë chÕ ®é ng¾t. §ã lµ møc nguån cung cÊp cho transistor. Trong
çc øng dông chuyªn dông kh¸c, møc l«gÝc 1 cã thÓ lªn tíi 18 v«n.
4.1.2 Kh¸i niÖm vÒ m¹ch l«gÝc

M¹ch l«gÝc lµ tËp hîp çc phÇn tö l«gÝc, ®-îc nèi víi nhau theo mét quy
luËt nhÊt ®Þnh, nh»m thùc hiÖn mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh.
Tuú thuéc vµo kÕt cÊu vµ tÝnh chÊt cña çc m¹ch mµ ng-êi ta chia m¹ch
l«gÝc thµnh hai lo¹i chÝnh: M¹ch l«gÝc tæ hîp vµ m¹ch l«gÝc lo¹i d·y hay cã nhí.
M¹ch l«gÝc tæ hîp lµ m¹ch mµ tÝn hiÖu ra t¹i mét thêi ®iÓm chØ phô thuéc vµo tÝn
hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã. §èi víi m¹ch sè cã nhí, tÝn hiÖu ra t¹i mét thêi ®iÓm
phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã mµ cßn phô thuéc vµo
tÝn hiÖu vµo t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã.
Trong mét m¹ch l«gÝc chØ cã thÓ nèi ®Çu ra cña mét phÇn tö nµy víi çc
®Çu vµo cña çc phÇn tö kh¸c, kh«ng nèi trùc tiÕp çc ®Çu ra cña chóng víi nhau.
NÕu phÇn tö l«gÝc A cã ®Çu ra nèi víi ®Çu vµo cña phÇn tö B, ta nãi B lµ
t¶i cña A. Nãi chung, ®Çu vµo cña B ph¶i phèi hîp víi ®Çu ra cña A vÒ møc l«gÝc
m vµ n vµ vÒ trë kh¸ng.
Mçi phÇn tö l«gÝc kh«ng thÓ cã qu¸ nhiÒu t¶i. Sè t¶i lín nhÊt cã thÓ m¾c
vµo ®Çu ra cña phÇn tö A gäi lµ hÖ sè ph©n t¶i cña phÇn tö l«gÝc ®ã. Víi çc hä
IC s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn nay, hÖ sè ph©n t¶i th-êng tõ 4 ®Õn 6, tøc cã thÓ nèi
vµo ®Çu ra cña mét phÇn tö l«gÝc tèi ®a tõ 4 ®Õn 6 phÇn tö l«gÝc kh¸c. Trong
tr-êng hîp hÖ sè ph©n t¶i cña A nhá h¬n sè t¶i cÇn thiÕt, ph¶i dïng ph-¬ng ph¸p
m¾c song song hai hoÆc nhiÒu phÇn tö A ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chÞu t¶i, võa ®¶m
b¶o quan hÖ thêi gian cña çc ®-êng truyÒn tÝn hiÖu - H×nh 4.2
Trong çc m¹ch l«gÝc, çc tÝn hiÖu vµo ®-îc biÕn ®æi lÇn l-ît, khi ®i qua
çc phÇn tö l«gÝc, thµnh çc tÝn hiÖu trung gian, råi trung gian thµnh tÝn hiÖu ra.
§-êng ®i cña tÝn hiÖu tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra cña m¹ch gäi lµ ®-êng truyÒn tÝn
hiÖu. Mçi ®-êng truyÒn tÝn hiÖu ®Òu ®i qua mét sè nhÊt ®Þnh çc phÇn tö l«gÝc.
§-êng truyÒn tÝn hiÖu ®i qua nhiÒu phÇn tö l«gÝc nhÊt gäi lµ ®-êng truyÒn cña
m¹ch.
103
Sè l-îng çc phÇn tö trªn ®-êng truyÒn cña
m¹ch lµ cÊp cña m¹ch. x1 Çc t¶i
VÒ ph-¬ng diÖn cÊp cña m¹ch, çc A B
m¹ch ®-îc chia ra thµnh m¹ch hai cÊp vµ x2
m¹ch nhiÒu cÊp. Trong ®ã, m¹ch nhiÒu cÊp
cã tõ 3 cÊp trë lªn. Çc t¶i
Sè cÊp cña mét m¹ch cµng lín th× tèc B
®é lµm viÖc cña m¹ch cµng thÊp, v× mçi lÇn
A
®i qua mét phÇn tö l«gÝc, tÝn hiÖu bÞ gi÷
chËm mét thêi gian b»ng  . Trong ®ã,  lµ
thêi gian gi÷ chËm trung b×nh cña mét phÇn H×nh 4.2: M¾c song song ®Ó
tö l«gÝc. ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ t¶i
NÕu cÊp cña m¹ch lµ D th× thêi gian tÝn hiÖu bÞ gi÷ chËm nhiÒu nhÊt lµ D
tÝnh tõ thêi ®iÓm tÝn hiÖu t¸c ®éng vµo ®Çu vµo. NÕu kÓ tíi thêi gian h÷u h¹n cña
çc s-ên xung tÝn hiÖu vµo th× thêi gian cÇn thiÕt ®Ó x¸c lËp mét çch æn ®Þnh gi¸
trÞ l«gÝc trªn ®©ï ra cña m¹ch lµ D + t1,2. §ã chÝnh lµ thêi gian quyÕt ®Þnh tèc ®é
lµm viÖc cña m¹ch.
Trªn h×nh 4.3 lµ m¹ch l«gÝc vµ çc tÝn hiÖu vµo, ra, ®-êng truyÒn vµ cÊp
cña ®-êng truyÒn. CÊp cña m¹ch b»ng 3.
§Çu §Çu Çc phÇn CÊp 1

vµo ra tö ®i qua x1 3
5
x1 y 1,3,5 3
4,5 2 y
x2 y 2,4,5 3 x2
3,5 2 4
2
H×nh 4.3: M¹ch l«gÝc vµ çc tham sè vµo, ra vµ cÊp cña m¹ch
CÊp cña çc ®-êng truyÒn tÝn hiÖu tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra kh¸c nhau lµ mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i cña çc
m¹ch l«gÝc. Do thêi gian gi÷ chËm kh¸c nhau, çc tÝn hiÖu kh¸c nhau xuÊt hiÖn ë
®Çu ra vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Do ®ã, tÝn hiÖu ra sÏ kh«ng cßn nh- thiÕt
kÕ n÷a.
Trong m¹ch l«gÝc, çc phÇn tö l«gÝc ®øng çch ®Òu ®Çu vµo t¹o thµnh mét
líp hay cÊp. Çc tÝn hiÖu ®Çu vµo ®-îc coi lµ cÊp 0. Çc líp phÇn tö cña m¹ch
h×nh 4.3 nh- sau:
104
Líp 0: x1 , x2
Líp 1: 1, 2
Líp 2: 3, 4
Líp 3: 5
Trªn ®Çu ra cña çc phÇn tö cïng líp, tÝn hiÖu xuÊt hiÖn cïng mét lóc.
Trong çc m¹ch l«gÝc chøa çc ®-êng ph¶n håi t¹o thµnh chu tr×nh kÝn, do
®ã kh«ng thÓ x¸c ®Þnh râ ®-êng truyÒn cña tÝn hiÖu. M¹ch l«gÝc chøa çc ®-êng
ph¶n håi nãi chung thuéc lo¹i m¹ch cã nhí hay cßn gäi lµ m¹ch d·y.
M« t¶ mét m¹ch l«gÝc cã thÓ m« t¶ t«p« l«gÝc hay m« t¶ chøc n¨ng.
+ M« t¶ t«p« l«gÝc lµ m« t¶ hµnh phÇn vµ sù nèi ghÐp gi÷a chóng. §Ó m«
t¶ t«p« l«gÝc cã thÓ dïng ma trËn quan hÖ. H×nh 4.4 lµ ma trËn quan hÖ m« t¶
t«p« l«gÝc cña m¹ch h×nh 4.3, trong ®ã çc cét ®-îc ®¸nh sè theo sè thø tù cña
çc phÇn tö l«gÝc vµ çc ®Çu ra cña m¹ch. Cét cuèi cïng lµ sè t¶i cña çc phÇn tö.
Çc hµng ®-îc ®¸nh sè theo sè thø tù cña çc phÇn tö l«gÝc vµ çc ®Çu vµo xi
. Hµng cuèi cïng ghi sè l-îng çc ®Çu vµo cña çc phÇn tö ë cét t-¬ng øng. T¹i
giao cña hµng i vµ cét j ta ghi gi¸ trÞ 1 nÕu ®Çu ra cña phÇn tö øng víi hµng i
®-îc nèi víi ®Çu vµo cña phÇn tö øng víi cét j.
+ ViÖc m« t¶ chøc n¨ng cña m¹ch 1 2 3 4 5 y sè t¶i
®-îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc m« t¶
to¸n häc mèi liªn kÕt gi÷a çc chøc 1 1 1
n¨ng i cña phÇn tö l«gÝc i. ThÝ dô chøc 2 1 1
n¨ng cña m¹ch h×nh 4.3 cã thÓ viÕt nh-
sau: 3 1 1
4 1 1
y = 5 (3(1(x1),x2), 4((x 2),x1 )) 5 1 1
ViÖc m« t¶ t«p« l«gÝc vµ m« t¶ chøc x1 1 1 2
n¨ng nh- trªn cho phÐp kiÓm tra chøc
n¨ng vµ chÈn ®o¸n h- háng cña m¹ch
x2 1 1 2
sè
theo ph-¬ng ph¸p lËp tr×nh trªn m¸y ®.vµo
1 1 2 2 2 1
tÝnh.
H×nh 4.4: M« t¶ t«p« cña m¹ch
4.1.3 Gi¸ cña m¹ch l«gÝc

Khi thiÕt kÕ, x©y dùng mét m¹ch l«gÝc, ®Æc biÖt trong tr-êng hîp çc
m¹ch lín, phøc t¹p, kh«ng thÓ kh«ng tÝnh tíi gi¸ ph¶i tr¶ cho m¹ch cÇn thiÕt kÕ.
Gi¸ cña m¹ch l«gÝc ®-îc tÝnh theo gi¸ cña çc phÇn tö l«gÝc dïng trong m¹ch:
n
C =  k i Ci
i=1
105
Trong ®ã, ki - Sè l-îng phÇn tö lo¹i i.
Ci - Gi¸ cña mét phÇn tö lo¹i i.
n - Tæng sè çc lo¹i phÇn tö l«gÝc dïng trong m¹ch.
Trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o vi ®iÖn tö, sè l-îng çc ch©n cña IC cã ý nghÜa
quan träng trong gi¸ Ci cña mçi phÇn tö m¹ch. Sè l-îng ch©n IC võa thÓ hiÖn sù
phøc t¹p cña cÊu tróc bªn trong võa thÓ hiÖn sù phøc t¹p vµ tèn kÐm trong c«ng
nghÖ chÕ t¹o.
4.2 Kh¸i niÖm vÒ thiÕt bÞ sè tæ hîp

4.2.1 §Æc ®iÓm m¹ch l«gÝc tæ hîp
M¹ch m« t¶ cÊu tróc l«gÝc cña mét thiÕt bÞ sè bao gåm çc ký hiÖu quy
-íc cña çc phÇn tö l«gÝc cña m¹ch vµ çc ®-êng nèi liªn hÖ gi÷a chóng.
VÒ mÆt chøc n¨ng, m¹ch l«gÝc tæ hîp lµ m¹ch mµ tÝn hiÖu ra t¹i thêi ®iÓm t
chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm t ®ã. Nãi çch kh¸c, ®èi víi m¹ch tæ
hîp h×nh 4.5 cã thÓ viÕt:
x1 M¹ch y1
y(t) = f ( x i (t) ) , x2 tæ y2
hîp
i = 1,n xn ym
H×nh 4.5: M« h×nh m¹ch tæ hîp
§Ó x©y dùng ®-îc cÊu tróc l«gÝc cña mét thiÕt bÞ, tr-íc hÕt cÇn m« t¶ chøc
n¨ng hµm cña nã mét çch ®Çy ®ñ vµ ®¬n trÞ. Trªn c¬ së ®ã, cÇn rót ra ®-îc mét
hµm l«gÝc, m« t¶ mèi phô thuéc cña çc ®Çu ra yj vµo çc ®Çu vµo xi . Sau ®ã,
hµm ®-îc ®¬n gi¶n vµ rót ra d-íi DTCTT hay DHCTT; ®-îc biÕn ®æi thµnh d¹ng
toµn thuËt to¸n VA-KH hai hay nhiÒu cÊp hoÆc d-íi d¹ng HOAC-KH hai hay
nhiÒu cÊp hoÆc mét d¹ng hçn hîp nµo ®ã. Trong mäi tr-êng hîp, hµm nhËn ®-îc
ph¶i lµ hµm ®· ®-îc ®¬n gi¶n ho¸ vµ cã thÓ ®· ph¶i tÝnh tíi ®é tin cËy chøc n¨ng
cña m¹ch. Hµm m« t¶ chøc n¨ng ®-îc ®¬n gi¶n sÏ lµm cho m¹ch trë nªn ®¬n
gi¶n, ®ì tèn linh kiÖn, Ýt tèn n¨ng l-îng, lµm viÖc tin cËy h¬n, mang l¹i c¶ lîi Ých
c¶ vÒ kinh tÕ lÉn kü thuËt.
Nh- vËy, ®¬n gi¶n hµm l«gÝc lµ mét kh©u quan träng trong tæng hîp thiÕt
bÞ sè tæ hîp. Bªn c¹nh ®ã, ®Æc tr-ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña cña çc phÇn tö
l«gÝc cã ¶nh h-ëng kh«ng Ýt tíi kÕt cÊu vµ tÝnh n¨ng cña m¹ch ®-îc thiÕt kÕ.
Ch¼ng h¹n, nÕu çc phÇn tö l«gÝc cã sè ®Çu vµo nhá, kh«ng ®ñ ®iÒ kiÖn ®Ó thùc
hiÖn b»ng m¹ch hai cÊp th× b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn b»ng m¹ch nhiÒu cÊp. Khi ®ã,
tèc ®é chËm h¬n vµ ®é tin cËy chøc n¨ng kÐm h¬n, dÔ cã tranh chÊp tr¹ng th¸i
h¬n.
106
Ngoµi ra, mét thiÕt bÞ sè th-êng ®-îc m« t¶ kh«ng ph¶i b»ng mét hµm mµ
lµ mét hÖ çc hµm. Trong tr-êng hîp nµy, viÖc ®¬n gi¶n kÕt hîp mét hÖ hµm sÏ
mang l¹i nhiÒu lîi Ých. Trong phÇn sau cña ch-¬ng nµy chóng ta còng sÏ ®Ì cËp
tíi vÊn ®Ò nµy mét çch cô thÓ h¬n.
Trong mét sè tr-êng hîp, khi mµ sè biÕn cña thiÕt bÞ qu¸ lín, cã thÓ ¸p
dông ph-¬ng ph¸p ph©n ho¹ch hµm ®Ó cã çc d¹ng mµ çc phÐp tÝnh ®-îc thùc
hiÖn víi sè biÕn phï hîp vµ do ®ã cã thÓ thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö nhí cã sè
®Çu vµo h¹n chÕ.
4.2.2 Çc b-íc c¬ b¶n tæng hîp thiÕt bÞ sè tæ hîp
Çc b-íc c¬ b¶n trong tæng hîp mét thiÕt bÞ sè tæ hîp cã thÓ lµ:
1) Ph¸t biÓu chøc n¨ng cña thiÕt bÞ mét çc ®Çy ®ñ vµ ®¬n trÞ
2) BiÓu diÔn chøc n¨ng cña thiÕt bÞ d-íi d¹ng chuÈn nh- b¶ng gi¸ trÞ thùc
hay d-íi d¹ng mét biÓu thøc ®¹i sè nµo ®ã.
3) §¬n gi¶n hµm hoÆc hÖ hµm l«gÝc cña thiÕt bÞ ®Ó cã ®-îc DTCTT hay
DHCTT.
4) C¨n cø vµo tÝnh n¨ng vµ ®Æc ®iÓm cña çc phÇn tö l«gÝc sÏ ®-îc sö
dông ®Ó x©y dùng thiÕt bÞ, biÕn ®æi hµm vÒ d¹ng thÝch hîp.
5) Thùc hiÖn hµm hoÆc hÖ hµm theo çch nèi ghÐp çc phÇn tö l«gÝc theo
tõng cÊp, cã tÝnh tíi kh¶ n¨ng ph©n t¶i, sè ®Çu vµo cña çc phÇn tö l«gÝc còng
nh- sù phèi hîp trë kh¸ng gi÷a çc phÇn tö m¹ch.
Tæng hîp cÊu tróc thiÕt bÞ sè lµ mét b-íc quan träng trong thiÕt kÕ mét
thiÕt bÞ. §Ó kiÓm tra l¹i tÝnh chuÈn x¸c trong tæng hîp, ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt vÒ
kÕt cÊu l«gÝc ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch m¹ch ë chÕ ®é tÜnh. §Ó lµm viÖc nµy cã
thÓ kÕt hîp thö nghiÖm víi ph©n tÝch lý luËn; còng cã thÓ tiÕn hµnh m« h×nh ho¸
thiÕt bÞ. NÕu thiÕt bÞ cã ®é phøc t¹p cao th× cÇn dïng m¸y tÝnh víi ch-¬ng tr×nh
kiÓm tra. Nh-ng ph©n tÝch tÜnh chØ cho phÐp ph¸t hiÖn çc sai sãt vÒ mÆt kÕt cÊu
l«gÝc. Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng cña m¹ch cßn phô thuéc vµo d¹ng tÝn hiÖu vµo vµ
thêi gian truyÒn çc tÝn hiÖu tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra. V× vËy, tiÕp theo viÖc ph©n tÝch
tÜnh, chóng ta cÇn ph©n tÝch thiÕt bÞ ë chÕ ®é ®éng. Trong ®ã cã kÓ tíi tham sè
thêi gian cña çc tÝn hiÖu vµ çc phÇn tö l«gÝc. Ch-¬ng 5 dµnh cho viÖc ph©n tÝch
m¹ch tæ hîp.
4.2.3 Vi m¹ch sè
1) Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
a. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
Vi m¹ch, ký hiÖu lµ IC ( Intergrated Circuits), lµ nh÷ng phÇn tö m¹ch, thùc
hiÖn mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh, ®-îc thùc hiÖn b»ng c«ng nghÖ tÝch hîp, cã ®é tin
cËy cao vµ tÝnh l¾p lÉn réng r·i.
Vi m¹ch cã thÓ ph©n lo¹i theo nhiÒu çch:
+ Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt tÝn hiÖu vµo vµ tÝn hiÖu ra.
+ Ph©n lo¹i theo møc ®é tÝch hîp.
+ Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o.
Tr-êng hîp thø nhÊt: Ph©n lo¹i theo tÝn hiÖu.
107
TÝn hiÖu ®-îc chia thµnh tÝn hiÖu t-¬ng tù vµ tÝn hiÖu sè. TÝn hiÖu t-¬ng tù
lµ lo¹i cã biªn ®é thay ®æi mét çch liªn tôc theo thêi gian. TÝn hiÖu sè lµ tÝn hiÖu
mµ gi¸ trÞ biªn ®é cña nã chØ cã thÓ quy vÒ mét trong hai gi¸ trÞ lµ 0 vµ 1, t-¬ng
øng víi hai møc l«gÝc thÊp L ( Low) vµ cao H ( High ).
Nh- vËy, nÕu ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt cña tÝn hiÖu vµo vµ ra th× ta cã çc
lo¹i vi m¹ch sau:
+ TÝn hiÖu vµo vµ ra ®Òu lµ lo¹i t-¬ng tù th× IC lµ IC t-¬ng tù.
+ TÝn hiÖu vµo lµ t-¬ng tù, tÝn hiÖu ra lµ sè th× IC lµ lo¹i biÕn ®æi t-¬ng tù-
sè ( ADC).
+ TÝn hiÖu vµo lµ sè, cßn tÝn hiÖu ra lµ t-¬ng tù th× IC lµ bé biÕn ®æi sè -
t-¬ng tù ( DAC).
+ TÝn hiÖu vµo, ra ®Òu lµ lo¹i sè th× IC lµ IC sè ( çc m¹ch l«gÝc).
Vi m¹ch sè th«ng dông nhÊt lµ çc cæng l«gÝc ®¬n gi¶n nh- m¹ch VA,
HOAC, VA-KH, HOAC-KH,...vµ çc vi m¹ch phøc t¹p vÒ chøc n¨ng nh- çc
m¹ch nèi ghÐp, çc bé biÕn ®æi vµ çc m¹ch nhí ROM, RAM; çc bé vi xö lý,....
Tr-êng hîp thø ha : Ph©n lo¹i theo ®é tÝch hîp
§é tÝch hîp thÓ hiÖn mËt ®é çc linh kiÖn mµ cô thÓ lµ mËt ®é çc
transistor trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch cña ®¬n tinh thÓ Si cña IC. Theo ®é tÝch hîp,
ta cã çc lo¹i IC sau:
+ Vi m¹ch cì nhá ( SSI - Small Scale Intergration): Lo¹i cã hµng chôc
transistor trong mét vi m¹ch.
+ Vi m¹ch cì trung b×nh ( MSI - Middle scale intergration): Lµ lo¹i cã
hµng tr¨n transistor trong mét vi m¹ch.
+ Vi m¹ch cì lín ( LSI - Large Scale Intergration): Lµ lo¹i IC cã hµng
ngµn transistor trong mét vi m¹ch.
+ Vi m¹ch cì cùc lín ( VLSI- Very LSI ): Lµ lo¹i IC cã hµng v¹n
transistor trong mét vi m¹ch.
Tr-êng hîp thø ba: Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o
Cã nhiÒu lo¹i IC: IC khèi r¾n, IC mµng máng, mµng dÇy, IC lai,.... Phæ
biÕn nhÊt lµ IC khèi r¾n víi hai lo¹i: IC sè vµ IC t-¬ng tù.
IC sè l¹i chia thµnh IC l-ìng cùc vµ IC ®¬n cùc.
L-ìng cùc cã çc lo¹i:
- RDL ( Resistor - Diode Logic) : Trong IC chØ dïng ®iÖn trë vµ ®ièt.
- RTL ( Resistor - Transistor - Logic ) : Trong vi m¹ch chØ dïng ®iÖn trë
vµ transistor .
- DTL ( Diode - Transistor - Logic ): Trong vi m¹ch chØ dïng ®ièt vµ
transistor.
- TTL ( Transistor - Transistor logic ): Trong vi m¹ch chØ dïng transistor ).
- ECL ( Emitter coupled logic ): M¹ch l«gÝc cã ¸p dông ph¶n håi emitter
cã tèc ®é lµm viÖc nhanh.
§¬n cùc cã çc lo¹i:
Transistor dïng hiÖu øng tr-êng (MOSFET- Metal-oxide semiconductor
field effect transistor) kªnh dÉn lo¹i p vµ kªnh dÉn lo¹i n. Lo¹i dïng kªnh dÉn
lo¹i p th-êng cÇn nhiÒu lo¹i nguån nu«i. Lo¹i dïng kªnh dÉn lo¹i n th-êng dïng
108
mét nguån nu«i duy nhÊt. vµ lo¹i CMOS ( Complementary MOS) trong ®ã cã
dïng c¶ hai lo¹i transistor lo¹i p vµ lo¹i n. Çc lo¹i vi m¹ch cì lín nh- çc bé
nhí dung l-îng cao, çc bé nèi ghÐp hay çc vi xö lý 8, 16 hay 32 bÝt,.. th-êng
®-îc chÕ t¹o theo c«ng nghÖ nµy.
2) Çc tham sè c¬ b¶n cña vi m¹ch sè
Trong çc lo¹i sæ tay IC, ®èi víi mçi IC th-êng cho çc tham sè c¬ b¶n
sau ®©y:
+ §iÖn ¸p nguån: Th-êng cho ®iÖn ¸p danh ®Þnh víi sai sè cho phÐp.
+ Thêi gian trÔ: Lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó m¹ch cho ra tÝn hiÖu æn ®Þnh t¹i
®Çu ra tÝnh tõ khi cã t¸c ®éng ®Çu vµo. Th«ng th-êng, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó ®iÖn
¸p ®Çu ra thay ®æi tõ møc cao xuèng møc thÊp vµ tõ møc thÊp lªn møc cao lµ
kh¸c nhau. Sæ tay IC th-êng cho gi¸ trÞ lín nhÊt.
+ Dßng vµo cÇn thiÕt vµ dßng ra IC cã thÓ cung cÊp. Hai tham sè nµy cã
liªn quan trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña çc IC. NÕu dßng vµo yªu cÇu cµng
lín th× lµm gi¶m kh¶ n¨ng t¶i cña phÇn tö cung cÊp tÝn hiÖu vµo cho nã. Ng-îc
l¹i, nÕu dßng ra cña mét IC cµng lín th× nã cã thÓ cung cÊp ®ång thêi cho nhiÒu
IC kh¸c lµ t¶i cña nã h¬n. Kh¶ n¨ng t¶i cña nã cao h¬n. NÕu dßng t¶i cung cÊp
nhá h¬n dßng vµo yªu cÇu th× m¹ch lµm viÖc kh«ng æn ®Þnh. VÝ dô, çc tham sè
cña IC VA hai ®Çu vµo 7402 nh- sau:
Typical progation delay Vcc Supply Current

7402 10ns Vcc= 5V  5% 11mA
74S02 3,5ns t=0oC - 70oC 22 mA
B¶ng t¶i dÇu ra vµ vµo ( Input and output and Fan-out table
Pins Disciption Hä 74 Hä 74S Hä 74LS

A,B Input 1ul 1Sul 1LSul
y output 10ul 10Sul 10LSul
Mét ®¬n vÞ t¶i cña hä 74 (ul) ®-îc hiÓu lµ 40 Iih vµ -1,6 mA Iil . §èi
víi 74S, ®¬n vÞ Sul lµ 50 Iih vµ - 2,0 mA Iil . §èi víi hä 74LS, ®¬n vÞ LSul lµ
20 Iih vµ -0,4 mA Iil.
3) S¬ ®å ch©n, s¬ ®å l«gÝc vµ b¶ng ch©n lý
Trong çc sæ tay IC, ngoµi çc tham sè c¬ b¶n, cßn cho s¬ ®å ch©n, s¬ ®å
l«gÝc vµ b¶ng ch©n lý cña IC.
+ S¬ ®å ch©n: §-îc dïng khi l¾p r¸p m¹ch. Çc ch©n cña IC ®-îc ®¸nh sè
tõ 1 trë ®i. Çch ®Õm ch©n: §Æt óp IC, nh×n tõ mÆt cã ký hiÖu IC, b¾t ®Çu tõ ký
hiÖu ®Æc biÖt ( Mét khuyªn trßn nhá hay mét r·nh nhá ë ®Çu IC theo chiÒu ng-îc
kim ®ång hå lµ ch©n 1,2,...
Çc ch©n th-êng chia thµnh çc nhãm chøc n¨ng kh¸c nhau:
109
- Ch©n nguån: Ký hiÖu chung Vcc vµ V ss. Lµ çc ch©n cÊp nguån ®iÖn ¸p
cho IC. Ch©n nèi ®Êt cã ký hiÖu lµ GND. Bè trÝ çc ch©n nµy trong IC tuú thuéc
tõng lo¹i IC cô thÓ.
- Çc ch©n ®Çu vµo tÝn hiÖu ( Inputs) dïng ®-a th«ng tin vµo.
- Çc ch©n th«ng tin ®Çu ra ( outputs) dïng lÊy th«ng tin ra.
- Çc ch©n ®iÒu khiÓn ( controls) dïng x¸c lËp çc chÕ ®é nh- chÕ ®é x¸c
lËp tr¹ng th¸i ban ®Çu hay çc chÕ ®é lµm viÖc kh¸c nhau cña IC.
- Çc ch©n chän chÝp ( CS ) vµ çc ch©n ®ång bé ( CLK) hay xo¸ ( CLR )
vµ thiÕt lËp tr¹ng th¸i ban ®Çu ( PR , SET).
+ S¬ ®å l«gÝc: BiÓu thÞ chøc n¨ng l«gÝc cña IC. S¬ ®å l«gÝc ®-îc vÏ ng¾n
gän phÇn kÕt cÊu l«gÝc cña m¹ch.
VÝ dô, IC 7451 cã s¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å l«gÝc nh- trªn h×nh 4.6
1A 1 14 Vcc 9
2A 2 13 1B 10
& 1Y
2B 3 12 13
}NC &
2C 1
4 11 2
5 1D &
2D 10 3 2Y
2Y 6 1C 4
9 &
5
GND 7 8 1Y
a. S¬ ®å ch©n b. S¬ ®å nguyªn lý
H×nh 4.6: S¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å nguyªn lý cña IC
Trong s¬ ®å nguyªn lý chØ râ cÊu tróc l«gÝc cña m¹ch gåm hai phÇn, mçi
phÇn gåm hai m¹ch VA hai ®©ï vµo vµ mét m¹ch HOAC-KH liªn kÕt víi nhau.
+ B¶ng ch©n lý ( True table ) cña IC: B¶ng nµy cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a
çc ®¹i l-îng ®Çu ra víi çc ®¹i l-îng ®Çu vµo cña IC th«ng qua t¸c ®éng cña çc
tËp gi¸ trÞ biÕn ®Çu vµo vµ çc tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn. H×nh 4.7 lµ thÝ dô vÒ s¬ ®å
l«gÝc vµ b¶ng ch©n lý cña IC gi¶i m· 74138.
110
1 A0 O0 15
2 A1 O1 14
3 A2 O2 13
O3 12
4 E1 O4 11
5 E2 O5 10
6 E3 O6 9
O7 7
a)
§Çu vµo §/K §Çu vµo DL Çc ®Çu ra
E1 E2 E3 A 2 A1 A0 O0 O1 O2 O3 O4 O5 O6 O7
1 x x x x x 1 1 1 1 1 1 1 1
x 1 x x x x 1 1 1 1 1 1 1 1
x x 0 x x 1 1 1 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1
0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1
0 0 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1
0 0 1 1 0 0 1 1 1 1 0 1 1 1
0 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 0 1 1
0 0 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 0 1
0 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0
b)
H×nh 4.7: S¬ ®å ch©n a) vµ b¶ng ch©n lý b) cña IC 74138
M¹ch cã ba ®Çu vµo sè liÖu vµ ba ®Çu vµo ®iÒu khiÓn. Trong ba ®Çu vµo
®iÒu khiÓn, hai ®Çu vµo ( E1 ,E2 ) lµ tÝch cùc ë møc thÊp (L); mét ®Çu vµo ( E3 )
tÝch cùc ë møc cao(H). IC 74138 chØ lµm viÖc khi nµo toµn bé çc ®Çu vµo ®iÒu
khiÓn ®Òu tÝch cùc.
4) Çc lo¹i c«ng nghÖ vi m¹ch sè th«ng dông
Çc lo¹i c«ng nghÖ vi m¹ch sè th«ng dông lµ TTL, NMOS vµ CMOS
a. Lo¹i TTL
Lµ çc vi m¹ch dïng transistor l-ìng cùc. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lo¹i vi
m¹ch nµy lµ:
+ Transistor lµm viÖc trong chÕ ®é b·o hoµ vµ c¾t s©u nªn tèc ®é lµm viÖc
chËm.
111
+ §é tÝch hîp kh«ng lín, th-êng çc vi m¹ch SSI vµ MSI chÕ t¹o theo
c«ng nghÖ nµy.
+ Møc l«gÝc 0 th-êng tõ 0 ®Õn 0,8 v«n; møc l«gÝc 1 th-êng lµ 2,8 ®Õn 5
v«n.
Çc hä IC nh- 54 vµ 74 cã hay kh«ng cã hiÖu øng shottky vµ sö dông Ýt
hay nhiÒu n¨ng l-îng nguèn ®Òu dïng lo¹i c«ng nghÖ TTL. Trong hai hä IC trªn
th× hä IC 54 cã c«ng nghÖ chÕ t¹o hoµn thiÖn h¬n, d¶i nhiÖt ®é lµm viÖc tõ 0oC
®Õn 125oC, ®é tin cËy cao. Trong khi hä 74 cã nhiÖt ®é lµm viÖc chØ tõ 0oC ®Õn
75oC, nh-ng gi¸ thµnh rÎ h¬n, th-êng dïng trong çc thiÕt bÞ d©n dông th«ng
th-êng.
Mét sè lo¹i IC dïng c«ng nghÖ TTL nh-:
-SN 54/74 00; SN 54/74 S 00; SN 54/74 LS00 lµ çc IC m¹ch VA-KH hai
®Çu vµo, kh«ng sö dông vµ cã sö dông hiÖu øng Shottky (S) ®Ó lµm t¨ng tèc ®é
lµm viÖc hoÆc võa dïng c¶ hiÖu øng Shottky võa ®¶m b¶o tiªu Ýt n¨ng l-îng (LS).
-SN 54/74 02; SN 54/74S02; SN 54/74LS02: Vi m¹ch cã 4 cæng HOAC-
KH hai ®Çu vµo, kh«ng sö dông vµ cã sö dông hiÖu øng Shottky (S) ®Ó lµm t¨ng
tèc ®é lµm viÖc hoÆc võa dïng c¶ hiÖu øng Shottky võa ®¶m b¶o tiªu Ýt n¨ng
l-îng (LS).
-SN 54/7408; SN54/74S08; SN 54/74LS 08: Çc vi m¹ch cã 4 cæng VA
hai ®Çu vµo, kh«ng sö dông vµ cã sö dông hiÖu øng Shottky (S) ®Ó lµm t¨ng tèc
®é lµm viÖc hoÆc võa dïng c¶ hiÖu øng Shottky võa ®¶m b¶o tiªu Ýt n¨ng l-îng
(LS).
-SN 54/7432; SN 54/74 S 32,; SN 54/74 LS32: Çc vi m¹ch cã 4 cæng
HOAC hai ®Çu vµo, kh«ng sö dông vµ cã sö dông hiÖu øng Shottky (S) ®Ó lµm
t¨ng tèc ®é lµm viÖc hoÆc võa dïng c¶ hiÖu øng Shottky vøa ®¶m b¶o tiªu Ýt n¨ng
l-îng (LS).
- SN 54/7404; SN 54/74S 04; SN 54/74LS 04: Çc IC cã 6 m¹ch ®¶o,
kh«ng sö dông vµ cã sö dông hiÖu øng Shottky (S) ®Ó lµm t¨ng tèc ®é lµm viÖc
hoÆc võa dïng c¶ hiÖu øng Shottky võa ®¶m b¶o tiªu Ýt n¨ng l-îng (LS).
b. Lo¹i c«ng nghÖ CMOS

C«ng nghÖ CMOS ( Complementary Metal oxide Semiconductor) cã cÊu
tróc dïng kÕt hîp transistor lo¹i P víi transistor lo¹i N, nªn ®-îc gäi lµ bï (
Complementary). §iÖn thÕ ®iÓm chung A ( cùc G) cña transistor gi÷a 0v vµ -
Udd. Khi A lµ ©m th× transistor P dÉn ®iÖn, N kh«ng dÉn ®iÖn vµ ng-îc l¹i, khi A
lµ 0v th× transistor lo¹i N dÉn, lo¹i P kh«ng dÉn ®iÖn. V× vËy, lu«n lu«n cã mét
transistor kh«ng dÉn. Do ®ã hÇu nh- kh«ng tiªu tèn n¨ng l-îng trong chÕ ®é tÜnh.
Çc IC sè lo¹i CMOS th-êng cã çc hä lµ SN 40xxx; SN 45xxx, cã nguån
cÊp tõ 3V ®Õn 18 V, trong ®ã hai hay ba sè trong phÇn “xxx” chØ chñng lo¹i IC.
Ngoµi ra, chóng lo¹i IC TTL nh- 74C xxx vµ 74HC xxx cã møc l«gÝc vµ
nguån t-¬ng thÝch víi hä TTL.
Çc IC c«ng nghÖ CMOS th-êng tiªu thô rÊt Ýt n¨ng l-îng. Çc hä 45 vµ
40 cã thêi gian trÔ lín, nh-ng ®é æn ®Þnh cao.
112
ThÝ dô: IC 4501 lµ IC cã bèn cæng HOAC-KH; 4511 lµ IC 4 ccáng VA-
KH; IC 4549 lµ lo¹i cã 6 m¹ch ®¶o; Lo¹i 4550 lµ 6 m¹ch ®Öm; 45 70 lµIC bèn
cæng c«ng modul2,...
c. Lo¹i c«ng nghÖ NMOS

C«ng nghÖ NMOS coa cÊu tróc gåm mét nÒn P vµ hai vïng N, lµ çc cùc
nguån ( S: Source) vµ cùc m¸ng ( D: Drain) cuatranssistor. Mæt trªn cïng cã íp
SiO2 t¹o ra cùc cöa ( G: Gate).
NÕu nèi nÒn víi ®Êt vµ ®-a ®iÖn ¸p d-¬ng vµo G sÏ cã mét ®iÖn tr-êng
th¼ng gãc qua phµn SiO2 lµm xuÊt hiÖn ®iÖn tÝch ©m trong miÒn kªnh. NÕu nèi D
víi nguån d-¬ng, S víi nguån ©m sÏ cã dßng ®iÖn ch¹y mµ ®é lín phô thuéc vµo
®iÖn ¸p trªn G.
Hä NMOS th-êng ®-îc sö dông ®Ó chÕ t¹o çc IC cã ®é tÝch hîp cao nh-
çc bé nèi ghÐp vµ çc bé vi xö lý cña çc h·ng INTEL, MOTOROLA,
ZILOG,...
IC dïng c«ng nghÖ NMOS vµ PMOS cã møc l«gÝc vµ nguån t-¬ng thÝch
víi hä TTL, cã thÓ nèi trùc tiÕp gi÷a chóng.
4.3 Tæng hîp cÊu tróc m¹ch hai cÊp

M¹ch l«gÝc hai cÊp lµ lo¹i m¹ch mµ tÝn hiÖu x i vµ xi ®i tõ ®Çu vµo tíi ®Çu
ra tèi ®a chØ qua hai phÇn tö l«gÝc. M¹ch hai cÊp cã tèc ®é lµm viÖc nhanh vµ Ýt
s¶y ra tranh chÊp tr¹ng th¸i h¬n so víi m¹ch nhiÒu cÊp.
Tuy vËy, kh«ng ph¶i løc nµo còng cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng m¹ch hai
cÊp, v× ®Ó ®¶m b¶o lóc nµo còng cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng m¹ch hai cÊp th× çc
IC ph¶i cã sè ®Çu vµo kh«ng bÞ h¹n chÕ. §ã lµ mét yªu cÇu kh«ng ®¸p øng ®-îc
trªn thùc tÕ, v× do yÕu tè kinh tÕ vµ c«ng nghÖ, çc IC chØ ®-îc s¶n xuÊt víi sè
l-îng ®Çu vµo h¹n chÕ, th«ng th-êng tõ 2 ®Õn 5 ®Çu vµo. Çc IC cã sè ®Çu vµo
lín h¬n 5 tuy cã nh-ng kh«ng nhiÒu.
Chóng ta sÏ xÐt ph-¬ng ph¸p tæng hîp cÊu tróc m¹ch hai cÊp ®èi víi
tr-êng hîp mét hµm vµ nhiÒu hµm.
4.3.1 Tr-êng hîp mét hµm
Tr-êng hîp thiÕt bÞ cÇn thiÕt kÕ chØ thùc hiÖn chøc n¨ng cña mét hµm
l«gÝc, ph-¬ng ph¸p tæng hîp chung nhÊt sÏ lµ:
+ Ph¸t biÓu chøc n¨ng cña m¹ch vµ ghi l¹i d-íi mét d¹ng chuÈn nµo ®ã
nh- b¶ng gi¸ trÞ thùc, gi¶n ®å thêi gian hay d-íi d¹ng mét biÓu thøc ®¹i sè.
+ Rót ra hµm l«gÝc vµ ®¬n gi¶n ®Ó cã DTCTT hoÆc DHCTT.
+ C¨n cø vµo hÖ phÇn tö l«gÝc sö dông ®Ó x©y dùng m¹ch, biÕn ®æi kÕt qu¶
trªn ®©y vÒ d¹ng cÇn thiÕt:
- NÕu thùc hiÖn b»ng çc m¹ch hä {VA,HOAC,KH}(AND,OR,NOT) th×
kh«ng cÇn biÕn ®æi g× thªm, thùc hiÖn m¹ch trùc tiÕp tõ DTCTT ho¨ch DHCTT.
113
- NÕu thùc hiÖn chØ b»ng çc phÇn tö lo¹i VA-KH (NAND) hoÆc lo¹i
HOAC-KH ( NOR) hay hçn hîp cña mét sè lo¹i phÇn tö th× cÇn biÕn ®æi sang
d¹ng thÝch hîp theo çch sÏ chØ ra ë môc tiÕp theo.
- Thùc hiÖn kü thuËt, ®¶m b¶o sù phèi hîp trë kh¸ng, sù phèi hîp vÒ møc
tÝn hiÖu ,... nÕu cÇn.
a/Thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö l«gÝc hä {VA,HOAC,KH}(AND,OR,NOT)

ThÝ dô 4.1: CÇn thùc hiÖn hµm chøc n¨ng ®-îc cho d-íi d¹ng sau:
y = f( 0,1,3,4,6,8,14,15) , n=4; b = 10
x1 x2 y x1
x2
x3 1 1 x3
x1
1 1 x2
x4
x4 y
1
x1
1 1 1 x2
x4
x2
a/ x3
x4
b/
H×nh 4.8: B¶ng Çc N©u dïng ®¬n gi¶n hµm a) vµ m¹ch thùc hiÖn b)
+ §¬n gi¶n hµm dïng ph-¬ng ph¸p Çc - n©u nh- h×nh 4.8a.
Sau khi ®-a hµm ®· cho lªn b¶ng Çc - N©u, ¸p dông alg«rit ®¬n gi¶n
hµm, ta ®-îc DTCTT nh- sau:
y = x 1x 2x 3 + x 1x 2x 4 + x 1x 2x 4 + x 2x 3 x 4
M¹ch hai cÇp thùc hiÖn DTCTT nµy dïng çc phÇn tö m¹ch lo¹i
VA,HOAC,KH cho trªn h×nh 4.8b. §Ó thùc hiÖn hµm nµy, chóng ta cÇn cã 4
m¹ch VA ba ®Çu vµo, mét m¹ch HOAC bèn ®Çu vµo. §Ó thùc hiÖn mét hµm cô
thÓ nµo ®ã ë d¹ng hai cÊp, sè l-îng çc m¹ch vµ sè ®Çu vµo cÇn cã cña chóng cã
thÓ rÊt kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ thùc
hiÖn b»ng m¹ch hai cÊp ®-îc.
ThÝ dô 4.2: Thùc hiÖn hµm cho sau ®©y b»ng m¹ch hai cÊp dïng çc phÇn
tö l«gÝc hä VA, HOAC, KH d-íi DHCTT.
y = f1 ( 0,2,5,10,11, 12) ; n =4; b = 10
f- ( 1,7, 9,15)
Tr-íc hÕt biÓu diÔn hµm nµy lªn b¶ng Çc -N©u - 4.9a
114
x2 x2
x1
y
x4
x3 1 1 1 1
1 - - x1
0
x4 x4
0 0 0 - y
x1
0 1 0 1 x2
x3
x1
a/ x2
x3
b/
¸p dông alg«rit ®¬n gi¶n hµm dïng b¶ng Çc N©u, ta cã DHCTT nh- sau:
y = ( x2 + x 4 )( x1+x 4)(x 1+x2+x 3)(x1+x2+x 3)
Thùc hiÖn hµm nµy chóng ta cÇn bèn m¹ch HOAC , trong ®ã hai cÇn cã
hai ®Çu vµo, hai m¹ch cßn l¹i - ba ®Çu vµo vµ mét m¹ch VA bèn ®Çu vµo. M¹ch
thùc hiÖn cho trªn h×nh 4.9b.
ThÝ dô 4.3: §¬n gi¶n vµ thùc hiÖn hµm l«gÝc 5 biÕn sau ®©y b»ng m¹ch
hai cÊp dïng hä AND,OR,NOT.
y= f1(00000,00001,00010,00100,01011,01111,10000,10001,10010,10101,10100)
f - ( 00101, 11011)
§-a lªn b¶ng ®èi xøng vµ thùc hiÖn ®¬n gi¶n hµm, ta ®-îc ba implic¨ng
®¬n gi¶n thùc thô (1), (2) vµ (3) - h×nh 4.10
1 2
x1x2
1 1 1 - 1 00
s2
1 1 01
s1
- 3 11
s2
1 1 1 1 1 10
x3 0 0 0 0 1 1 1 1
x4 0 0 1 1 1 1 0 0
x5 0 1 1 0 0 1 1 0
s5 s4 s5 s5 s4 s5
s3
H×nh 4.10: §¬n gi¶n hµm dïng b¶ng ®èi xøng

115
Do ®ã, d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu cña hµm:
y = x 2x 4 + x 2x 3x 5 + x 1x 2x 4x 5 x2
x4
M¹ch thùc hiÖn ch tren h×nh 4.11 x2 y

x3
x5
x1
x2
x4
x5
H×nh 4.11: M¹ch thùc hiÖn hµm
b. Thùc hiÖn dïng hä VA-KH vµ HOAC-KH ( NAND vµ NOR)

Trong tr-êng hîp nµy ta cÇn nhËn ®-îc d¹ng toµn thuËt to¸n VA-KH hoÆc
HOAC-KH. §· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu nh»m thùc hiÖn ®¬n gi¶n hµm
trong hä hµm ®ñ vµ tèi thiÓu {VA-KH} vµ {HOAC-KH} nh-ng kh«ng cã kÕt
qu¶. Nãi ®óng h¬n, çc ph-¬ng ph¸p ®ã ®Òu phøc t¹p vµ kÐm hiÖu qu¶. ChÝnh v×
vËy, trªn thùc tÕ, ng-êi ta chÊp nhËn, muèn cã d¹ng hai cÊp dïng m¹ch VA-KH
hoÆc HOAC-KH, ng-êi ta ®¬n gi¶n hµm trong hÖ hµm {VA, HOAC,KH}, sau ®ã
biÕn ®æi kÕt qu¶ tõ d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu hoÆc d¹ng héi chuÈn tèi thiÓu
thµnh d¹ng toµn thuËt to¸n VA-KH hoÆc toµn thuËt to¸n HOAC-KH.
+ NhËn d¹ng VA-KH hai cÊp( NAND - NAND):
- §¬n gi¶n hµm ®Ó nhËn DTCTT
- BiÕn ®æi DTCTT thµnh d¹ng VA-KH hai cÊp theo hai çch:
* Dïng quy luËt y = y;
* Thùc hiÖn alg«rit chuyÓn ®æi sau ®©y:
“ XuÊt ph¸t tõ DTCTT, thay tÊt c¶ phÐp tÝnh céng vµ nh©n l«gÝc b»ng phÐp
NAND ““. Sè h¹ng nµo chØ cã mét biÕn th× lÊy phñ ®Þnh “.
ThÝ dô 4.4: Thùc hiÖn m¹ch cã chøc n¨ng biÓu diÔn b»ng hµm l«gÝc sau
®©y:
y = f( 0,4,5,6,7,10,11,12,13,14,15) ; n=4, b=10
+ §¬n gi¶n hµm b»ng ph-¬ng ph¸p Çc -N©u-H×nh 4.12, ta cã:
116
x1 x2 x1
y
x3 1 1 1 x3
1 1 1
x4 x2 y
1 1
x1
1 1 1 x3
x4
b/
a/
y = x 1x 3 + x 2 + x 1x 3x 4
* BiÕn ®æi vÒ d¹ng NAND dïng hai lÇn phñ ®Þnh, ta cã:
y = x1x3 + x2 + x 1x3x4 = (x1x3). x2. (x1x 3x4) = ( x 1 x 3) x2  ( x 1 x3 x4)
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 4.12b

* BiÕn ®æi b»ng çch ¸p dông trùc tiÕp alg«rit trªn ta còng cã ngay kÕt qu¶
nh- trªn, v× trong tr-êng hîp nµy chØ cã mét sè h¹ng x 2 chØ gåm mét biÕn nªn khi
chuyÓn sang d¹ng NAND x2 ph¶i lÊy phñ ®Þnh. §èi víi çc sè h¹ng kh¸c kh«ng
cã g× thay ®æi so víi DTCCT.
+ NhËn d¹ng HOAC -KH hai cÊp ( NOR-NOR)

- §¬n gi¶n hµm vµ nhËn DHCTT.
- NhËn D¹ng NOR - NOR tèi thiÓu b»ng çch biÕn ®æi theo mét trong hai
çch sau ®©y:
* LÊy hai lÇn phñ ®Þnh cña DHCTT.
* Thùc hiÖn alg«rit sau ®©y: XuÊt ph¸t tõ DHCTT, thay tÊt c¶ çc
phÐp nh©n vµ céng l«gÝc b»ng phÐp NOR “ “. Thõa sè nµo chØ cã mét biÕn th×
lÊy phñ ®Þnh.
ThÝ dô 4.5: Thùc hiÖn m¹ch cã chøc n¨ng ®-îc m« t¶ b»ng hµm l«gÝc
sau ®©y:
y = f1( 1,2,3,89) ; n = 4, b=10
§Ó ®¬n gi¶n hµm nµy vµ nhËn DHCTT, ta cÇn c¨n cø vµo çc gi¸ trÞ 0 cña
hµm, tõ ®ã nhËn DHCTT. Sau khi ®-a hµm lªn b¶ng Çc N©u vµ thùc hiÖn ®¬n
gi¶n ®Ó nhËn DHCTT - h×nh 4.13a, ta ®-îc:
117
y = ( x1+ x 3) ( x2) ( x 1+x3+ x 4)
Sau ®ã ¸p dông lÊy hai lÇn phñ ®Þnh, ta ®-îc:
y = ( x1+ x 3) ( x2) ( x 1+x3+ x 4) = ( x 1+ x3)+ ( x 2)+ ( x1+x 3+ x4)
= (x1  x3)  x2 ( x1x 3x4)
x1 x2 x1
y
x3
x3 0 0 0
0 0 0 x2 y
x4
0 0 x1
0 0 0 x3
x4
b/
a/
NÕu hµm cho d-íi d¹ng tuyÓn chuÈn hoÆc d¹ng bÊt kú, ®Ó cã d¹ng héi
chuÈn tèi thiÓu, ta lµm nh- sau:
- BiÕn ®æi hµm vÒ d¹ng tuyÓn chuÈn
- §-a hµm lªn b¶ng Çc - N©u vµ t×m d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÕu cña hµm
y.
- T×m d¹ng héi chuÈn b»ng çch lÊy phñ ®Þnh cña hµm y.
- ¸p dông ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi tõ d¹ng héi chuÈn thµnh d¹ng NOR -
NOR theo mét trong hai çch ®· nÕu trªn ®©y.
ThÝ dô 4.6:
Cho hµm y = x4 ( x1 + x1x 2 ( x2+ x 3 + x4)) + x1x2x 3

+ Bá dÊu ngoÆc, ta ®-îc:
y = x 1x 4 + x 1x 2x 3x 4 + x 1x 2x 3
+ §-a lªn b¶ng Çc - N©u vµ ®¬n gi¶n - H×nh 4.14a
118
x1 x2 x1 x2
y y
x3 x3 1 1 1 1
1 1 1 1
x4 1 1
x4 1 1
1 1 1 1
a/ b/
H×nh 4.14: BiÓu diÔn hµm a) vµ hµm ®¶o cña hµm ®· cho b)
+ D¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu cña hµm y lµ:
y = x 1x 3 + x 1x 2 + x 3x 4 + x 2x 4
+ D¹ng héi chuÈn tèi thiÓu cña hµm y nhËn ®-îc b»ng çch lÊy phñ ®Þnh
cña hµm y .
y = x1x3 + x1x2 + x3x4 + x2x4 = ( x1+x3)(x1+x2)(x 3+x4)(x3 +x 4)
+ ChuyÓn thµnh d¹ng NOR-NOR theo alg«rit ®· nÕu trªn ®©y:

x1
x3
y=(x 1x3) (x1 x2)(

x1
x2 y
x3x 4)(x 2x4) x3
M¹ch NOR-NOR hai cÊp thùc
x4
hiÖn hµm trªn ®©y cho trren h×nh 4.15 x2
x4
H×nh 4.15: Thùc hiÖn m¹ch

b»ng NOR
c. X©y dùng m¹ch dïng hçn hîp çc m¹ch l«gÝc lo¹i:
+ HOAC - KH vµ m¹ch HOAC.
Çch lµm nh- sau:
- §¬n gi¶n hµm ®Ó nhËn d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu cña hµm ®· cho.
- Çc phÐp nh©n l«gÝc “ . “ thay b»ng ph¸ep HOAC-KH ““. Trong ®ã, tÊt
c¶ çc biÕn lµ thõa sè cña çc phÐp VA ph¶i lÊy phñ ®Þnh.
ThÝ dô 4.7:
Gi¶ sö kÕt qu¶ cña b-íc ®¬n gi¶n hµm cho ta hai hµm sau ®©y:
y1 = x 1 + x 2 x 4 x 5
119
y2 = x1x2 + x3x4x 5
¸p dông b-íc thø hai ta ®-îc d¹ng HOAC-KH - HOAC nh- sau:
y1 = x1 + ( x3 x 4 x 5 )
y2 = (x1 x 2 ) + (x 3 x4 x5)
M¹ch hai cÊp thùc hiÖn hai hµm nµy cho trªn h×nh 4.16a vµ 4.16b
x2 x3
x4 x4
x5 y1 x5 y2
x1
x1
a/ x2 b/
H×nh 4.16:Thùc hiÖn m¹ch dïng hçn hîp çc lo¹i IC
+ VA-KH vµ m¹ch VA
D¹ng nµy nhËn ®-îch b»ng çch:
- §¬n gi¶n hµm ®Ó nhËn DHCTT.
- Thay tÊt c¶ çc phÐp céng b»ng phÐp VA-KH, trong ®è çc sè h¹ng cña
tæng ph¶i lÊy phñ ®Þnh.
ThÝ dô 4.8:
Gi¶ sö sau b-íc ®¬n gi¶n hµm ta ®-îc DHCTT nh- sau:
y1 = ( x1+x2 ) ( x3+x 4)
y2 = (x1+x2)(x3+x4)x5
Dïng quy luËt biÕn ®æi trªn ®©y, ta cã d¹ng VA-KH -- VA nh- sau:
y1 = ( x1x 2 ) ( x3 x 4)
y2 = (x1  x2)(x 3x4)x5
M¹ch hai cÊp thùc hiÖn hai hµm nµy cho trªn h×nh 4.17
x1
x1 x2
x2 y2
y1
x3
x3 x4
x4
x5
H×nh 4.17: Thùc hiÖn m¹ch dïng hçn hîp çc lo¹i IC VA-KH vµ VA
120
Kh¸i qu¸t l¹i, b»ng çch biÕn ®æi vµ thùc hiÖn ë çc cÊp biÕn ®æi trung
gian, chóng ta cã thÓ thùc hiÖn mét hµm l«gÝc ®· cho d-íi nh÷ng d¹ng rÊt kh¸c
nhau, gåm çc lo¹i phÇn tö l«gÝc cã chøc n¨ng kh¸c nhau. Sù linh ho¹t nµy tuú
thuéc vµo kh¶ n¨ng vËn dông mét çch nhuÇn nhuyÔn çc quy luËt biÕn ®æi cña
ng-êi thiÕt kÕ.
4.3.2 Tr-êng hîp mét hÖ hµm

Trong thùc tÕ, nhiÒu m¹ch sè tæ hîp thùc hiÖn kh«ng ph¶i mét hµm mµ
nhiÒu hµm. §ã lµ çc thiÕt bÞ cã nhiÒu ®Çu ra, mçi ®Çu ra lµ mét hµm vµ cã sè
biÕn vµo nh- nhau. VÊn ®Ò ®Æt ra khi thiÕt kÕ çc m¹ch nµy còng lµ tiÕt kiÖm linh
kiÖn vµ tõ ®ã kÐo theo çc ®Æc tÝnh kü thuËt kh¸c nh- ®é tin cËy vµ tèc ®é cao
h¬n,...
VÊn ®Ò ®Æt ra ®-îc gi¶i quyÕt chñ yÕu trong kh©u ®¬n gi¶n hµm, tøc lµ ¸p
dông çc ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm kÕt hîp ®Ó cã DTCTT vµ DHCTT chung ®èi
víi c¶ hÖ hµm vµ ®èi víi tøng nhãm con çc hµm cña hÖ. Nãi çch kh¸c, trong
®¬n gi¶n hµm kÕt hîp, ta coi çc hµm trong hÖ lµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ. Trong
®ã cÇn cè g»ng biÓu diÔn hµm nµy qua hµm kh¸c. B»ng çch ®ã sÏ lµm cho m¹ch
®-îc thiÕt kÕ cã ®é ®¬n gi¶n cao h¬n. Çc ph-¬ng ph¸p nµy ®· ®-îc xÐt tíi trong
ch-¬ng ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc.
ThÝ dô, cã hai hµm y1 vµ y2 , trong ®ã chóng ®Òu nhËn gi¸ trÞ 1 ®èi víi çc
tËp gi¸ trÞ biÕn vµo Xi , i = 1,K. Ngoµi ra, y1 cßn nhËn gÝa trÞ 1 trªn çc tËp gi¸ trÞ
biÕn kh¸c sau ®©y: xk+ m , m =1,L. Trong ®ã k+L  N = 2n ; n - lµ sè biÕn cña çc
hµm. Khi ®ã cã thÓ viÕt:
y1 = y2 + Xk+1 + .........+Xk+L
Trong tr-êng hîp biÓu diÔn nh- thÕ nµy, çc phÇn tö l«gÝc dïng ®Ó thùc
hiÖn hµm y2 ®ång thêi còng ®-îc dïng ®Ó thùc hiÖn hµm y1. Râ rµng tiÕt kiÖm
linh kiÖn h¬n trong tr-êng hîp thùc hiÖn tõng hµm riªng rÏ.
Sau ®©y lµ çch thøc thùc hiÖn çc ý ®å ®· tr×nh bµy trªn ®©y:
1) T×m DTCTT cña mçi hµm trong hÖ mét çc ®éc lËp theo mét trong çc
ph-ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm l«gÝc ®· tr×nh bµy tr-íc ®©y. Khi l¾p r¸p m¹ch, nh÷ng
phÇn gièng nhau cña tÊt c¶ çc hµm hoÆc cña mét sè hµm ®-îc thùc hiÖn b»ng
çc phÇn tö m¹ch chung cho chóng.
Çch lµm nµy ®¬n gi¶n vµ dÔ thùc hiÖn, cã thÓ ¸p dông ®èi víi hÖ hµm
kh«ng lín víi sè biÕn vµo còng kh«ng lín. Nã cã nh-îc ®iÓm lµ dÔ bá sãt çc
phÇn cã thÓ lµ chung cho mét sè hµm do çch ®¬n gi¶n hoµn toµn ®éc lËp.
ThÝ dô 4.9:
ThiÕt kÕ thiÕt bÞ sè thùc hiÖn hÖ hµm sau ®©y:
y1 = f( 0,2,3,4,5,10,11,13,14,15)
y2 = f( 0,2,3,7,11,13,15)
y3 = f ( 0,2,3,9,11,13,15).
- Thùc hiÖn ®¬n gi¶n hµm mét çch ®éc lËp, ta dïng ba b¶ng Çc-N©u nh-
h×nh 4.19
121
x1 x2 x1 x2 y2 x2
y1 y3
x3 1 1 1 x3 1 x3 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
x4 x4 x4
1 1 1 1 1
1 1 1 1
H×nh 4.19: B¶ng Çc N©u ®¬n gi¶n hÖ 3 hµm
Sau khi ®¬n gi¶n ta ®-îc çc DTCTT nh- sau:
y1 = x1x3 + x2x3 + x2x3x 4 + x1x 2x4

y2 = x 3 x 4 + x 1 x 3 x 4 + x 1 x 3 x 4
y3 = x 1 x 4 + x 2 x 3 x 4 + x 1 x 3 x 4
M¹ch cÊu tróc hai cÊp dïng çc phÇn tö VA, HOAC vµ KH, trong ®ã
phÇn tö x1x 3x4 cña hai hµm y2 vµ y3 ®-îc thùc hiÖn bëi cïng mét m¹ch VA, cho
trªn h×nh 4.20.
x1 x2 x4 x2 x3 x2 x3 x4 x1 x3 x3 x4 x1x3x4 x1x3x4 x1 x4 x2x3x4
y1 y2 y3
H×nh 4.20: Thùc hÖÑn kÕt hîp 3 hµm ®· ®¬n gi¶n

2) Dïng ph-¬ng ph¸p ph©n ho¹ch
Néi dung cña ph-¬ng ph¸p ph©n ho¹ch lµ t¸ch phÇn chung cho c¶ hÖ gåm
m hµm (y1,y2,...,ym) cã n biÕn mµ chóng ®Òu nhËn gi¸ trÞ 1, gäi lµ phÇn . PhÇn
cßn l¹i cña çc hµm, ký hiÖu lµ y*j , j=1,m , mµ y*j = yj \ . Khi ®¬n gi¶n hÖ
hµm, phÇn  ®-îc coi lµ mét hµm riªng biÖt cã n biÕn vµ ®-îc ®¬n gi¶n theo mét
trong çc ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm ®· tr×nh bµy trªn ®©y. Çc phÇn y*j ®-îc
®¬n gi¶n nh- hµm n biÕn, nh-ng ®èi víi chóng phÇn  ®-îc coi nh- phÇn mµ
hµm ®ã bÊt ®Þnh. KÕt qu¶ ®· ®¬n gi¶n cña mçi hµm yj lµ tæng l«gÝc cña phÇn  vµ
phÇn y*j ®· ®-îc ®¬n gi¶n, tøc lµ:
yj =  + y*j
122
S¬ ®å thùc hiÖn cho trªn h×nh 4.21
yj y*j yj Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp nhÊt ®èi víi

+ hÖ çc hµm mµ cã nhiÒu tËp gi¸ trÞ biÕn
çc hµm ®Òu nhËn gÝa trÞ 1.
§Ó minh ho¹ cho ph-¬ng ph¸p nµy,
ta xÐt thÝ dô sau ®©y
H×nh 4.21: M« h×nh t¸ch hµm 
ThÝ dô 4.10:
ThiÕt kÕ m¹ch thùc hiÖn chøc n¨ng cho bëi ba hµm logÝc sau ®©y:
y1 = f( 0,2,3, 4,5,10,11,13,14,15) ; n = 4, b =10
y2 = f( 0,2,3,9,11,13,15)
y3 = f( 0,2,3,7,11,13,15)
Ba hµm ®· cho cã phÇn chung lµ , cho c¶ ba hµm nh- sau:
 = f( 0,2,3,11,13,15)
PhÇn cßn l¹i cña çc hµm:
y*1 = f1 ( 4,5,10,14) ; f- (0,2,3,11,13,15)= 
y*2 = f1 ( 9) ; f- (0,2,3,11,13,15) = 
y*3 = f1 ( 7) ; f- (0,2,3,11,13,15) = 
Thùc hiÖn ®¬n gi¶n ba hµm nµy vµ hµm , dïng mét trong çc ph¸p ®¬n
gi¶n hµm ®· tr×nh bµy trong ch-¬ng III, ta ®-îc:
 = x 1x 2x 4+ x 2x 3x 4+ x 1x 2x 4
y*1 = x1x 3 + x1x 2x3
y*2 = x1x 4
y*3 = x3x 4
M¹ch thùc hiÖn cho hÖ hµm nµy cho trªn h×nh 4.22
x2 x3 x4 x1x3x4 x1x3x4 x1 x3 x1x2x3 x1 x4 x2 x4
y*1 y*3 y*2
y1 y3 y2
123
H×nh 4.22: Thùc hiÖn hµm theo kiÓu ®¬n gi¶n ph©n ho¹ch
3) Dïng ph-¬ng ph¸p ®ång thêi ®¬n gi¶n c¶ hÖ hµm . Ph-¬ng ph¸p nµy
cho phÐp gi¶m viÖc chän theo kinh nghiÖm, gi¶m nh÷ng sai sãt do s¬ xuÊt vµ cã
thÓ ¸p dông çc c«ng cô nghiªn cøu hiÖn ®¹- nh- çc ch-¬ng tr×nh chuyªn dông
cña m¸y tÝnh ®Ó tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n hÖ hµm.
ThÝ dô 4.11:
ThiÕt kÕ thiÕt bÞ sè cã chøc n¨ng cho bëi hÖ ba hµm l«gÝc sau ®©y:
y1 = f1 ( 0,2,7,10); f -( 5,12)
y2 = f1( 2,11,15) ; f - ( 3,7,8,10)
y3 = f1( 2,7,8,11,15) ; f -( 0,9,13) , n= 4 , b =10
Dïng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kÕt hîp hÖ hµm, ta ®-îc phñ tèi thiÓu nh-
sau:
x2 x3 x4 x1x2x4 x2x3x4 x1x3x4 x1x2x3x4

x 1x 2x 3x 4 y1y2y3
00-0 101
-010 110
0111 101
-000 001
1- 00 011
M¹ch thùc hiÖn hÖ ba hµm
trªn cho trªn h×nh 4.23
y1 y2 y3
H×nh 4.23: Thùc hiÖn hÖ hµm sau ki ®·

®¬n gi¶n kÕt hîp.
4.4 Tæng hîp cÊu tróc m¹ch nhiÒu cÊp

Nh- ®· nãi trªn ®©y, ®Ó lu«n lu«n cã thÓ thùc hiÖn m¹ch b»ng m¹ch hai
cÊp, ®ßi hái sè ®Çu vµo cña çc lo¹i IC ph¶i kh«ng bÞ h¹n chÕ. §ã lµ mét ®ßi hái
trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®¸p øng ®-îc, nhÊt lµ khi sè biÕn nhiÒu, dÉn
®Õn DTCTT ( DHCTT) cã nhiÒu sè h¹ng ( thõa sè ) vµ mçi sè h¹ng ( thõa sè ) l¹i
cã nhiÒu biÕn. Thùc tÕ, ngµnh c«ng nghiÖp vi ®iÖn tö chØ s¶n xuÊt çc phÇn tö
l«gÝc cã sè ®Çu vµo h¹n chÕ , th«ng th-êng , tõ 1 dÕn 5 ®Çu vµo. Çc lo¹i vi m¹ch
cã sè
®Çu vµo lín th-êng s¶n xuÊt rÊt h¹n chÕ do kh«ng cã tÝnh kinh tÕ trong s¶n xuÊt
vµ trong sö dông.
Khi sè ®Çu vµo cña IC kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn m¹ch d-íi d¹ng
hai cÊp, ta ph¶i chuyÓn sang thùc hiÖn ë d¹ng nhiÒu cÊp.
124
Ngoµi lý do sè ®Çu vµo h¹n chÕ, khi kh¾c phôc kh¶ n¨ng chÞu t¶i h¹n chÕ
cña vi m¹ch còng th-êng ph¶i chuyÓn thµnh m¹ch nhiÒu cÊp. D-íi ®©y, chóng ta
sÏ xÐt hai tr-êng hîp nay.
4.4.1 Tæng hîp khi sè ®Çu vµo cña çc phÇn tö l«gÝc bÞ h¹n chÕ
Tr-êng hîp mét hµm
Khi sè l-îng ®Çu vµo cña çc IC kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn m¹ch theo m¹ch
hai cÊp, ta cÇn ®Æt thõa sè chung ®Ó tõng b-íc lµm gi¶m sè ®Çu vµo cÇn thiÕt cña
çc IC. VÊn ®Ì ®Æt ra lµ nhãm çc sè h¹ng nh- thÕ nµo cho cã lîi nhÊt, víi nghÜa
lµ ®Ó cã m¹ch cã Ýt cÊp nhÊt vµ cÇn Ýt phÇn tö l«gÝc nhÊt cã thÓ ®-îc. §Ó ®¹t ®-îc
môc ®Ých trªn ®©y, víi sè ®Çu vµo cña mçi phÇn tö l«gÝc lµ “k” , ta lµm nh- sau:
+ Chia sè sè h¹ng cña DTC ( TT) thµnh k côm, sao cho cã kh¶ n¨ng ®Æt
thõa sè chung ®èi víi tõng côm vµ sao cho sè l-îng sè h¹ng trong mçi côm cµng
nh- nhau cµng tèt.
+ §Æt thõa sè chung cña çc sè h¹ng trong mçi côm ®Ó gi¶m bít yªu cÇu
vÒ sè ®Çu vµo cña phÇn tö l«gÝc. Trong tr-êng hîp kh«ng ®Æt ®-îc thõa sè chung
th× ph©n nhãm tiÕp ®Ó xö lý.
Hai b-íc trªn ®©y cã thÓ ph¶i lµm nhiÒu cÊp cho tíi khi nµo sè ®Çu vµo
cña çc phÇn tö l«gÝc ®ñ ®Ó thùc hiÖn hµm ®· cho.
ThÝ dô 4.12:
Thùc hÖn hµm y1 sau ®©y dïng çc phÇn tö l«gÝc hai ®Çu vµo
y1 = x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4
NÕu thùc hiÖn b»ng m¹ch hai cÊp, chóng ta cÇn bèn m¹ch VA ba ®Çu vµo
vµ mét m¹ch HOAC bèn ®Çu vµo. §Ó thùc hiÖn b»ng m¹ch chØ cã hai ®Çu vµo, ta
ph©n nhãm çc sè h¹ng cña DTC thµnh hai nhãm víi môc ®Ých ®Æt thõa sè chung
nh- sau:
y1 = x 3 ( x 1 x 2 + x 1 x 2 ) + x 4 ( x 1 x 2 + x 1 x 2 )
Thùc hiÖn hµm nµy ta cÇn 6 m¹ch VA hai ®Çu vµo, 3 m¹ch céng hai ®Çu
vµo vµ sè cÊp cña m¹ch kh«ng ph¶i lµ 2 mµ lµ 4. Trong ®ã kh«ng cã phÇn tö l«gÝc
nµo cÇn sè ®Çu vµo lín h¬n hai. M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 4. 24.
D¹ng gi¶i tÝch cña hµm sau khi ®Æt thõa sè chung gäi lµ d¹ng dÊu ngoÆc.
D¹ng dÊu ngoÆc lµ d¹ng øng víi thiÕt bÞ sè nhiÒu cÊp.
Sè l-îng çc d¹ng dÊu ngoÆc kh¸c nhau cña hµm cã n biÕn rÊt lín. V× vËy,
viÖc t×m d¹ng dÊu ngoÆc ®¬n gi¶n nhÊt cña mét hµm phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi
viÖc t×n DTCTT, tíi nay ch-a cã ph-¬ng ph¸p nµo gi¶i quyÕt nhiÖm vô nµy mét
çch cã hiÖu qu¶.
125
ThÝ dô 4.13: x1
Cho hµm d-íi d¹ng tuyÓn chuÈn sau x2
®©y: x1
y = x 1x 2 x 3 + x 3x 4 + x 1x 2x 4 + x 1x 2x 3 x2
x3
NÕu ta nhãm çc sè h¹ng thµnh nhãm
y1
x1
kh«ng ®Òu nhau vµ ®Æt thõa sè chung x2
nh- sau:
x1
x2
x4
H×nh 4.24: Thùc hiÖn hµm y1

dïng phÇn tö VA,HOAC,KH hai ®Çu
vµo
y = ( x1x2 + x4 + x1x2 )x 3 + ( x1x 2).x4 = ((x1x2+ x1x2)+x 4)x 3 + (x1x 2)x4
Tr-êng hîp nµy sè phÇn tö VA lµ 4, HOAC lµ 3, tæng céng lµ 8. CÊp cña

m¹ch lµ 5.
NÕu ta nhãm çc sè h¹ng sao cho sè l-îng thµnh phÇn ngang nhau vµ ®Æt
thõa sè chung, thÝ dô, nh- sau:
y = x3( x1x 2 +x1x 2) + x4 ( x 3+x1x2)
th× sè m¹ch VA hai ®Çu vµo lµ 5, sè m¹ch HOAC hai ®Çu vµo lµ 3, tæng céng lµ
8, nh-ng sè cÊp lµ 4, nhá h¬n tr-êng hîp trªn mét ®¬n vÞ.
ThÝ dô 4.14:
Thùc hiÖn b»ng m¹ch NAND hai ®Çu vµo hµm sau ®©y:
y1 = x1x2x 4 + x2x 3x4 + x 1x2x4 + x1x3x 4
Hai çch nhãm sè h¹ng, ®-a ra ngoµi dÊu ngoÆc vµ sau ®ã chuyÓn ®æi sang d¹ng
NAND theo çch lÊy hai lÇn phñ ®Þnh sÏ cho hai kÕt qu¶ nh- nhau vÒ mÆt ®¬n
gi¶n hµm:
y1 =( x4 ( (x1 x 2 ) (x1 x3 ))) (x4 ( ( x 2 x 3 ) ( x1 x2 ))) vµ
y1 =( x2 (( x1 x 4) ( x3 x4 )) ( ( (x3 x 4 ) (x2 x4 )) x1)
C¶ hai ph-¬ng ¸n ®Òu cã 4 cÊp vµ sè phÇn tö l«gÝc b»ng 9.

ThÝ dô 4.15:
Hµm trong thÝ dô 14 cho d-íi d¹ng héi chuÈn sau ®©y, h·y thùc hiÖn hµm
nµy dïng m¹ch l«gÝc hai ®Çu vµo.
y = (x1+x2)(x1+ x3+ x4)(x2+x 3+x4)
Ta cã thÓ ®-a vÒ d¹ng dÊu ngoÆc ®Ó thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö l«gÝc hai
®Çu vµo nh- sau:
y = (( x1 + x 2)((x 1+x3 ) + x4 ))((x2+x 3 )+x4 ))
126
Víi çch biÕn ®æi nh- trªn, sè çp b»ng 4, nh-ng sè l-îng çc phÇn tö chØ
b»ng 7. Nh- vËy, trong tr-êng hîp nµy, d¹ng d¸u ngoÆc nhËn tõ d¹ng héi chuÈn
l¹i Ýt tèn kÐm linh kiÖn h¬n.
Tr-êng hîp mét hÖ hµm
- Ph©n nhãm vµ ®Æt thõa sè chung ®èi víi hµm  vµ çc hµm y*j nh- ®èi
víi çc hµm riªng lÎ . Trong ®ã, nÕu chän hµm  mét çch thÝch hîp th× cã thÓ
gi¶m sè ®Çu vµo cña çc phÇn tö cÇn dïng.
ThÝ dô 4.15:
Thùc hiÖn hÖ hµm sau ®©y, dïng çc phÇn tö l«gÝc hai vµ ba ®Çu vµo.
y1 = x2x3x 4 + x1x 3x4 + x 1x3x4 + x2x4
y2 = x2x3x 4 + x1x 3x4 + x 1x3x4 + x1 x 4
NÕu thùc hiÖn chóng b»ng m¹ch hai cÊp ph¶i cã hai m¹ch HOAC 4 ®Çu
vµo - H×nh 4.25a. NÕu chän phÇn chung
 = x 2x 3x 4 + x 1x 3x 4 + x 1x 3x 4
th× cã thÓ tho¶ m·n yªu cÇu ®Æt ra - H×nh 4.25b
x2 x2
x4 x4
x1 y1 x1 y1
x4 x4
x2 x2
x3 x3
x4 y2 x4 y2
x1 x1
x3 x3
x4 x4
x1 x1
x3 x3
x4 x4
a/ b/
H×nh 4.25; Thùc hiÖn hÖ hµm dµng VA, HOAC, KH hai ®Çu vµo
4.4.2 Tæng hîp khi kh¶ n¨ng t¶i cña çc phÇn tö l«gÝc bÞ h¹n chÕ
Kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña çc phÇn tö l«gÝc phô thuéc vµo c«ng nghÖ chÕ t¹o
chóng. Çc hä IC chÕ t¹o theo c«ng nghÖ TTL th-êng cã kh¶ n¨ng chÞu t¶i cao
h¬n so víi çc hä kh¸c. Tuy vËy, kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña IC nãi chung lµ bÞ h¹n
chÕ. Trong nhiÒu tr-êng hîp, khi tæng hîp m¹ch, ®«i khi ®Çu ra cña mét phÇn tö
l«gÝc ph¶i cÊp tÝn hiÖu cho nhiÒu m¹ch l«gÝc kh¸c. Khi ®ã, nÕu sè l-îng m¹ch
l«gÝc cÇn cung cÊp tÝn hiÖu v-ît qu¸ kh¶ n¨ng t¶i cña IC th× m¹ch lµm viÖc trong
chÕ ®é qu¸ t¶i vµ m¹ch lµm viÖc kh«ng æn ®Þnh. Trong tr-êng hîp nµy, cÇn cã
127
biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó ®¶m b¶o m¹ch lµm viÖc æn ®Þnh. BiÖn ph¸p th-êng lµ lµm
thay ®æi cÊu tróc cña m¹ch. Cã hai çch biÕn ®æi cÊu tróc cña m¹ch:
- BiÕn ®æi cÊu tróc l«gÝc.
- BiÕn ®æi cÊu tróc m¹ch mµ kh«ng thay ®æi cÊu tróc l«gÝc
a/ BiÕn ®æi cÊu tróc l«gÝc
§ã lµ lo¹i biÕn ®æi d¹ng cña hµm thùc hiÖn chøc n¨ng cña m¹ch nh»m lµm
cho çc phÇn tö l«gÝc kh«ng bÞ qu¸ t¶i. §Ó thay ®æi ®-îc cÊu tróc cña m¹ch, ta
dùa vµo tÝnh ®a trÞ trong çch m« t¶ hµm l«gÝc. Mét hµm l«gÝc cã thÓ cã nhiÒu
d¹ng tèi thiÓu vµ cµng cã nhiÒu h¬n d¹ng tuyÓn chuÈn ®Çy ®ñ. Chän mét d¹ng
tuyÓn chuÈn tèi thiÓu hay ®Çy ®ñ phï hîp cã thÓ tr¸nh hiÖn t-îng qu¸ t¶i cho çc
phÇn tö l«gÝc.
ThÝ dô 4.16:
Thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cã chøc n¨ng ®-îc m« t¶ b»ng hÖ hµm sau ®©y, dïng
çc vi m¹ch cã hÖ sè t¶i b»ng 2:
y1 = f1(1,4,5,9,12,13) ; f -( 0)
y2 = f1( 0,1,9,13) ; f - ( 4,5,8,15)
y3 = f1( 1,5,9,13,15 ) ; f -( 4) ; n = 4, b =10
x1 x2 y1 x1 x2 y2 x1 x2 y1
x3 x3 x3
- 1
x4 x4 x4
1 1 1 1 1 1 - 1 1 1 1 1
1 1 - - - 1 -
H×nh 4.26: §¬n gi¶n ba hµm l«gÝc ®· cho
§¬n gi¶n hÖ hµm nµy b»ng çc ®-a lªn b¶ng Çc -N©u -h ×nh 4.26, ta ®-îc
DTCTT cña çc hµm nh- sau:
y1 = x 2 x 3 + x 3 x 4 ; y2 = x2x3 + x3x 4 ; y3 = x1x 2x4 + x 3x4
Trong tr-êng hîp nµy, m¹ch thùc hiÖn thµnh phÇn x3x4 cã t¶i b»ng 3-
h×nh 4.27a. §Ó gi¶m t¶i cho çc phÇn tö l«gÝc, ta dïng biÖn ph¸p thay ®æi cÊu
tróc l«gÝc cña hµm l«gÝc y2, b»ng çch sö dông tÝnh ®a trÞ cña DTCTT cña hµm
nµy. Cô thÓ, thay v× dïng thµnh phÇn x3x4 , ta dïng thµnh phÇn x1x 2x4 . Nh- vËy,
trong hÖ ba hµm nµy, çc thµnh phÇn x3x4 vµ x 1x2x4 , mçi thµnh phÇn chung cho
hai hµm- h×nh 4.27b.
128
x2
x3
y1
x3
x4
y2
x2
x3
y3
x1
x2
x4
a/ b/
H×nh 4.27: Thay ®æi cÊu tróc l«gÝc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chÞu t¶i cña IC
b/ Thùc hiÖn biÕn ®æi kÕt cÊu mµ kh«ng biÕn ®æi l«gÝc cña m¹ch
Cã hai çch lµm:
- Dïng ®óp song song hai hay nhiÒu phÇn tö qu¸ t¶i.
- Dïng hai phÇn tö l«gÝc KH ( NOT) lµm ®Öm.
Dïng ®óp song song hai phÇn tö l«gÝc qu¸ t¶i kh«ng lµm t¨ng cÊp cña
m¹ch, song b»ng çch ®ã còng cã thÓ g©y qu¸ t¶i cho phÇn tö tr-íc nã. BiÖn ph¸p
dïng hai m¹ch NOT lµm ®Öm ®-îc sö dông trong tr-êng hîp khi viÖc t¨ng cÊp
cña m¹ch kh«ng g©y ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn ho¹t ®éng cña m¹ch. Trªn h×nh
4.28a chØ râ çch m¾c song song hai phÇn tö qu¸ t¶i vµ trªn h×nh 4.28b - dïng
®óp hai m¹ch ®¶o KH ®Ó kh¾c phôc hiÖn t-îng qu¸ t¶i cña phÇn tö x3x4.
x2 x2
x3 x3
x3
x4 y1 y1
x3
x3 x4
x4 y2 y2
x2 x2
x3 x3
y3 y3
x1 x1
x2 x2
x4 x4
a/ b/
H×nh 4.28: §¸p øng yªu cÇu chÞu t¶i cña IC b»ng m¾c song song a) hay
m¾c nèi tiÕp hai m¹ch ®¶o b)
129
4.4.3 M¹ch VA-KH, HOAC-KH nhiÒu cÊp
Çc lo¹i IC VA-KH ( NAND) vµ HOAC-KH ( NOR) rÊt th«ng dông.
Trong phÇn tr-íc chóng ta ®· nãi tíi vÊn ®Ò nhËn d¹ng NAND vµ NOR hai cÊp.
Trong phÇn nµy chóng ta sÏ xÐt vÊn ®Ò nhËn d¹ng NAND vµ NOR nhiÒu cÊp.
1)D¹ng NAND nhiÒu cÊp nhËn ®-îc tõ d¹ng tuyÓn chuÈn nhiÒu cÊp, tøc
d¹ng dÊu ngoÆc. Do ®ã, ®Ó nhËn d¹ng NAND nhiÒu cÊp cã thÓ lµm theo hai çch
sau:
+ LÊy hai lÇn phñ ®Þnh d¹ng NAND ( d¹ng dÊu ngoÆc ) nhiÒu cÊp.
+ Dïng alg«rit:
- XuÊt ph¸t tõ d¹ng NAND nhiÒu cÊp.
- Thay tÊt c¶ çc phÐp céng “+” vµ nh©n “.” l«gÝc b»ng phÐp
NAND ““ . Sè h¹ng nµo, dï ë cÊp nµo, chØ cã mét biÕn th× lÊy phñ ®Þnh.
ThÝ dô 4.17:
BiÕn ®æi vÒ d¹ng NAND nhiÒu cÊp hµm sau ®©y b»ng çch lÊy hai lÇn phñ
®Þnh:
y = ( x1x2 + x1x2)x 3 + ( x1x 2 + x 1x 2 ) x4
LÊy hai lÇn phñ ®Þnh:
y = ( x1x2 + x1x2)x 3 + ( x1x 2 + x 1x 2 ) x4 =
(((x 1x2)+(x1x 2))x 3).(((x 1x2)+(x1x 2))x4
(((x 1.x2)+(x1x 2))x3)((( x1x2)+(x 1x2))x4

VËy:
y = (((x1x2)(x1x 2))x3)(((x1x2)(x1x 2))x 4)
Nh- vËy, cuèi cïng chóng ta ®· cã d¹ng NAND nhiÒu cÊp.

Ph-¬ng ph¸p dïng hai lÇn phñ ®Þnh hµm ®· cho kh¸ phøc t¹p, nhÊt lµ ®èi
víi çc hµm cã nhiÌu biÕn. §Ó thuËn tiÖn cho nh÷ng biÕn ®æi t-¬ng tù, ng-êi ta
kh¸i qu¸t viÖc biÕn ®æi b»ng mét alg«rit biÕn ®æi nh- trªn ®· tr×nh bµy. ¸p dông
alg«rit trªn ®èi víi thÝ dô 4.17, ta dÔ dµng thu ®-îc kÕt qu¶ nh- ®· nhËn trªn ®©y.
ThÝ dô 4.18:
¸p dông alg«rit chuyÓn ®æi tõ DTC nhiÒu cÊp sang d¹ng NAND nhiÒu
cÊp, thùc hiÖn hµm sau ®©y b»ng çc m¹ch NAND hai vµ ba ®Çu vµo.
y = x 1x 3 + x 2x 3 + x 1x 4x 6 + x 5x 6 + x 7
Nhãm çc sè h¹ng:
y= (x 1+x2)x3 + ( x 1x 4 + x 5) x6 +x 7
130
Thay tÊt c¶ çc phÐp nh©n vµ céng l«gÝc b»ng phÐp NAND, çc sè h¹ng
x1, x 2 vµ x5 cã mét biÕn nªn ph¶i lÊy phñ ®Þnh. Ta cã:
y = (( x1  x2 ) x 3 )  ( ((x 1x4) x5 ) x6)  x 7
M¹ch thùc hiÖn hµm ®· cho dïng çc m¹ch AND, OR, NOT cho trªn h×nh
4.29a vµ m¹ch NAND nhiÒu cÊp cña nã cho trªn h×nh 4.29b
2) D¹ng NOR nhiÒu cÊp nhËn ®-îc tõ d¹ng héi chuÈn nhiÒu cÊp b»ng hai
çch:
+ LÊy hai lÇn phñ ®Þnh hµm y ë d¹ng héi chuÈn nhiÒu cÊp;
+ Thùc hiÖn alg«rit biÕn ®æi tõ d¹ng héi chuÈn nhiÒu cÊp sang d¹ng NOR
nhiÒu cÊp: Thay tÊt c¶ çc phÐp céng vµ nh©n l«gÝc b»ng phÐp NOR, thõa sè nµo,
dï ë cÊp nµo, chØ cã mét biÕn th× ph¶i lÊy phñ ®Þnh.
x1 x1
x7 x4
x2
x3 x5
y
x6 y
x6 x7
x5 x3
x1
x2 x1
x2
a/ b/
H×nh 4.29: M¹ch nhiÒu cÊp dïng VA,HOAC,KH a) vµ dïng m¹ch VA-KH
§Ó minh ho¹ cho çc çc lµm nµy, chóng ta xÐt çc thÝ dô sau ®©y:
ThÝ dô 4.19:
Cho hµm d-íi d¹ng héi chu¶n nhiÒu cÊp. H·y thùc hiÖn b»ng çc m¹ch
NOR hai ®Çu vµo, dïng hai çch biÕn ®æi trªn ®©y.
y = (x1(x2+x 3) + x4) ( x 2x3 + x 5)
a) LÊy hai lÇn phñ ®Þnh:
y = (x1(x2+x 3) + x4) ( x 2x3 + x 5) = (x 1(x2+x3) + x4) + ( x 2x3 + x 5) =
= (x 1(x2+x3)  x4)  ( x 2x3  x 5) = (x1(x2+x3)  x4)  ( x2x3  x5)=
= (x 1+ (x2+x3)  x4)  (( x2+ x3 ) x5)=
= (x1  (x2 x3)  x4)  (( x2 x3 ) x 5)

BiÓu thøc cuèi cïng chøa toµn phÐp NOR.
b) Dïng alg«rit : Thay tÊt c¶ çc phÐp céng vµ nh©n l«gÝc trong biÓu thøc
cña y b»ng phÐp NOR. Çc thõa sè x1 ®Çu tiªn vµ x2 vµ x 3 lµ hai thõa sè tham gia
131
vµo tÝch x2x3 , mçi thõa sè chØ cã mét biÕn nªn chóng ph¶i lÊy phñ ®Þnh. KÕt qu¶
ta còng ®-îc d¹ng toµn NOR:
y = (x1  (x2 x 3)  x4)  (( x 2 x3 ) x5)
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 4.30a
ThÝ dô 4. 20:
T×m d¹ng HOAC - KH nhiÒu cÊp cña hµm sau ®©y:
y = x 1x 2 + x 3x 4
+ BiÕn ®æi thµnh d¹ng héi chuÈn nhiÒu cÊp:
y = ( x1x2 + x3 )( x 1x2 + x 4 )
+ ¸p dông alg«rit chuyÓn ®æi thµnh d¹ng HOAC-KH nhiÒu cÊp:
y = ((x 1  x2)  x3 )  ((x 1  x2 ) x 4 )
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 4.30b.
x2 x1
x3 x2
x4 x3 y
x1
y x4
x5
x2 x1
x3 x2
a/ b/
H×nh 4.30: M¹ch dïng toµn m¹ch VA-KH hai ®Çu vµo ®èi víi
çc hµm y trong thÝ dô 4.19 vµ 4.20
B»ng çch biÕn ®æi kh¸c ®i mét chót, chóng ta cã thÓ kh«ng cÇn sö dông
thÓ phñ ®Þnh cña biÕn, nh- sau:
- NhËn DTC nhiÒu cÊp :
y = ( x 1 + x 3x 4 ) ( x 2+ x 3x 4)
- ChuyÓn thµnh d¹ng HOAC - KH nhiÒu cÊp:
y = ((x 1  x2)  x3 )  ((x 1  x2 ) x 4 )
Trong tr-êng hîp nµy, kh«ng cÇn dïng d¹ng phñ ®Þnh cña çc biÕn mµ
vÇn thùc hiÖn ®-îc hµm ®· cho. Nh- vËy, viÖc lùa chän mét DTC nhiÒu cÊp thÝch
hîp lµ cÇn thiÕt. §¸ng tiÕc lµ, cho tíi nay, ch-a cã mét tµi liÖu nµo nãi vÒ kh¶
n¨ng lùa chän tèi -u nµy.
4.5 Tæng hîp theo çch ph©n gi¶i hµm
Chóng ta ®· biÕt, mét hµm l«gÝc bÊt kú ®Òu cã thÓ biÓu diÔn qua çc hµm
l«gÝc c¬ b¶n. Nãi çch kh¸c, mét hµm l«gÝc cã thÓ coi lµ mét hµm cña çc hµm
l«gÝc ®¬n gi¶n h¬n. Tæng hîp theo ph-¬ng ph¸p biÓu diÔn hµm ®· cho qua çc
hµm l«gÝc ®¬n gi¶n h¬n, gäi lµ thæng hîp theo ph-¬ng ph¸p ph©n gi¶i hµm.
132
Chóng ta ®· biÕt, mäi hµm l«gÝc ®Òu cã thÓ viÕt d-íi d¹ng:
f( x1x2,...,x i,....,xn) = xi.f1 ( x1,x2,...,0,...,x n) + xi.f2 ( x1,x 2,...,1,...,xn)
HoÆc f( x1x2,...,x i,....,xn) = (x i +f1 ( x1,x2,...,0,...,x n)) ( xi +f2 ( x1,x 2,...,1,...,xn)
Trong ®ã, çc hµm f1 vµ f2 lµ çc hµm l«gÝc cã (n-1) biÕn n.

MÆt kh¸c, ta cã thÓ viÕt:
f (x1x2,...,x i,....,xn) = F( f1,f2,xi)
(1)
Mét çc tæng qu¸t cã thÓ viÕt:
f(x1,x2,...,x n) = Fa( Fb( y1,y2,...,ym), Z1,Z2, ...., Zp)) (2)
Trong ®ã, y1,y2,...,ym lµ çc biÕn xi mµ hµm Fb phô thuéc; çc Z1,Z2, ...., Zp
lµ çc biÐn xi cßn l¹i cña hµm Fa; i+j = n. Çc biÕn y1,y2,...,ym gäi lµ çc biÕn
liªn kÕt. Çc biÕn Z1,Z2, ...., Zp gäi lµ çc biÕn tù do.
Chóng ta th-êng gÆp hai tr-êng hîp sau ®©y:
a) Kh«ng tån t¹i xk võa lµ biÕn liªn kÕt, võa lµ biÕn tù do.
Tr-êng hîp nµy gäi lµ ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n ( PTD). M« h×nh cÊ tróc
cña nã biÓu diÕn trªn h×nh 4.31a.
b) Tån t¹i çc biÕn xk võa lµ biÕn liªn kÕt võa lµ biÕn tù do.
Tr-êng hîp nµy gäi lµ ph©n gi¶i kh«ng t¸ch rêi ®¬n gi¶n ( PKTD). M«
h×nh cÊu tróc cho trªn h×nh 4.31b.
x1 x1
x2 Fb x2 Fb
xk
xk xk+1 xk+m
Fa F . Fa F
xk+2 .
.
xn .
a/ b/
H×nh 4.31: Tr-êng hîp ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n a)
vµ Kh«ng t¸ch rêi ®¬n gi¶n b)
4.5.1 Ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n ( PTD)

§Ó biÕt ®-îc khi nµo mét hµm tån t¹i PTD, ta h·y xÐt thÝ dô sau ®©y:
ThÝ dô 4.21:
T×m d¹ng ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n cña hµm sau:
y = x 1x 2x 4 + x 1x 3 + x 2x 3
Ta gi¶ thiÕt biÕn liªn kÕt lµ x1 vµ x2 vµ ph©n gi¶i hµm nµy theo hai biÕn tù do x3
vµ x4.
F( x1,x2,x3,x 4 ) = Fa (Fb ( x1,x2), x3,x4) (3)
Ta sÏ biÓu diÕn hµm ®· cho lªn b¶ng Çc -N©u - H×nh 4.32a
133
x2 x1 x1
x1 y
x2 0 0 x2 0 0
x3 0 1 1 1
0 0 1 0
1 1 1 1 x3x4 x3x4
x4 x1 x1
1 0 0 0
x2 1 1 x2 1 1
0 0 0 0
0 1 x3x4 1 1 x3x4
a/ b/
H×nh 4.32: Hµm y a) vµ ph©n tÝch thµnh çc hµm con theo
hai biÕn tù do x3 vµ x4
Ta h·y ph©n tÝch b¶ng nµy thµnh bèn b¶ng con, øng víi bèn tæ hîp biÕn
cña hai biÕn tù do lµ x3 vµ x 4 - H×nh 4.32 b. Tõ ®©y ta cã:
y = 0.x3x 4 + (x1x 2)x3x4 + ( x2+ x 1 )x3x4 + 1. x3x4
= x1x2x3x 4 + x 1x2x3x4 + x3x4( x 1x 2 + x 1x2 ) =
= (x 1x2) x 4 + ( x 1x2 ).x3 (A) hay

(4)
= ( x1+x2 ).x4 + ( x 1 + x 2 ). x3 (B)
Tõ hai biÓu thøc (A) vµ (B), theo (2), ta cã:
Fb = x 1 x 2 hoÆc Fb = x 1 + x 2
Nh- vËy, (A) vµ (B) lµ hai kh¶ n¨ng PTD cña hµm ®· cho. M¹ch thùc hiÖn
cho trªn h×nh 4.33a vµ b t-¬ng øng.
Tõ thÝ dô nµy ta rót ra çch t×m PTD nh- sau:
+ Gi¶ thiÕt hµm cã çc biÕn tù do xi , i=1,k , çc biÕn cßn l¹i lµ çc biÕn
liªn kÕt - çc biÕn cña Fb.
+ Sau khi ®-a hµm lªn b¶ng Çc - N©u, ta ph©n tÝch b¶ng nµy thµnh thµnh
2k b¶ng con t-¬ng øng víi 2k tËp gi¸ trÞ biÕn cña k biÕn tù do xi.
+ Rót ra çc hµm d-íi d¹ng (4) . NÕu ®óng lµ hµm tån t¹i PTD, trong ®ã
çc biÕn x i lµ çc biÕn tù do th× kÕt qu¶ sÏ cho d¹ng PTD.
NÕu kh«ng tho¶ m·n, ta l¹i ph¶i t×m çc tæ hîp biÕn tù do kh¸c. §iÒu kiÖn
®Ó tån t¹i PTD d¹ng (1) lµ bÊt kú b¶ng con nµo trong 2k b¶ng con ®-îc t¸ch ra
ph¶i cã kÕt qu¶ hµm ë mét trong ba d¹ng d-íi ®©y.
134
x4 x4
x1 x1
x2 F x2 F
Fb Fb
x3 x3
a/ b/
H×nh 4.33: Hai ph-¬ng ¸n ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n
- Çc « cña b¶ng ®Òu bµng “0” ( B¶ng con thø nhÊt trªn ®©y).
- Çc « cña b¶ng ®Òu b»ng “1” ( B¶ng con thø t- trªn ®©y).
- øng víi d¹ng Fb vµ Fb : ( B¶ng con thø hai vµ thø ba trªn ®©y).
Tr-êng hîp hµm cho tr-íc lµ mét hµm x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ.
Trong tr-êng hîp nµy, çc « øng víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm bÊt ®Þnh
cã thÓ ®-îc ®iÒn b»ng gi¸ trÞ “0” hoÆc “1” mét çch tuú ý, sao cho cã lîi cho viÖc
ph©n ho¹ch theo tiªu chuÈn cã PTD. V× vËy, ®Ó biÕt hµm cã tån t¹i PTD hay
kh«ng, cÇn kiÓm tra mäi kh¶ n¨ng cña hµm, cã tÝnh tíi çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn mµ
hµm bÊt ®Þnh.
ThÝ dô 4.22:
Cho hµm trªn b¶ng Çc -N©u h×nh 4.34a
x3 x1
x1 x2
x2 1 - - 1
x3 0 1 0 1
0 0 1 -
0 - 0 -
x4 b) x x4 x1
1 - - 0 3
- 1 - 1 x2 0 0 - -
a) 1 - 0 1
x4
H×nh 4.34:Hµm vµ hai b¶ng con kiÓm tra kh¶ n¨ng tån t¹i PT§
H·y kiÓm tra xem hµm cã hay kh«ng cã PTD?

§Ó tr¶ lêi, cÇn kiÓm tra ®èi víi mäi biÕn cña hµm.
- KiÓm tra ®èi víi biÕn x 1, tøc t×m d¹ng:
F = Fa ( Fb ( x 2,x3,x 4 ), x1 )
135
Ta cã hai b¶ng con nh- h×nh 4.34 b.
NÕu ta ®iÒn çc gi¸ trÞ bÊt ®Þnh nh- h×nh 4.34c:
x3 x4 x1 x3 x4 x1
x2 1 - - 1 x2 0 0 - -
0 0 1 - 1 - 0 1
H×nh 4.34c: Ph-¬ng ¸n ®iÒn çc gi¸ trÞ bÊt ®Þnh cña hµm
ta sÏ ®-îc hai hµm lµ ®¶o cña nhau. Nh- vËy, hµm ®· cho cã PTD sau:
F = x 1 ( x3 + x2x4 ) + x1 ( x 3 + x 2x 4 )
- KiÓm tra ®èi víi x2, tøc kiÓm tra d¹ng:
F = Fa ( Fb (x 1,x3,x4 ), x2 )
Ph©n t¸ch b¶ng theo x2 ta cã nh- h×nh 4.34d
x1 x3 x2 x1 x3 x2
x4 0 - 0 - x4 1 - - 0
0 1 0 1 - 1 - 1
H×nh 4.34d: Ph©n t¸ch hµm theo x2
§èi víi hai b¶ng nµy, kh«ng cã çch ®iÒn çc gi¸ trÞ bÊt ®Þnh nµo ®Ó
chóng trë thµnh ®¶o cña nhau hay gièng nhau. Ngoµi ra, trong b¶ng kh«ng chøa
toµn gi¸ trÞ “0” hay toµn gi¸ trÞ “1”. Do ®ã, hµm ®· cho kh«ng cã ph©n gi¶i t¸ch
rêi ®¬n gi¶n theo x2.
- KiÓm tra ®èi víi x3, tøc d¹ng:
F = Fa(Fb( x1,x 2,x4 ), x3)
Ta ph©n t¸ch b¶ng cña hµm ®· cho theo x3 vµ ®iÒn çc gi¸ trÞ bÊt ®Þnh theo
çch nh- h×nh 4.34e sau:
Khi ®ã, hµm sÏ cã d¹ng PTD nh- sau:
F = x 3 ( x 1x 2 + x 1x 4 + x 1x 2x 4 ) + x 3 ( x 1x 2 + x 1x 4 + x 1x 2x 4 )
136
x2 x4 x3 x2 x4 x3
x1 1 - - 1 x1 0 0 1 -
0 0 - - 1 - 0 1
x2 x4 x3 x2 x4 x3
x1 1 1 0 1 x1 0 0 1 0
0 0 1 0 1 1 0 1
H×nh 4.34e: Ph©n tÝch hµm theo x3
- KiÓm tra PTD d¹ng:

F = Fa(Fb ( x1, x2, x3), x 4)
Ta cã hai b¶ng con h×nh 4.34f sau:
x1 x2 x1 x2
x4 x4
x3 0 - 0 - x3 0 1 0 1
1 - - 0 - 1 - 1
H×nh 4.34f : KiÓm tra kh¶ n¨ng ph©n ho¹ch theo x4
Râ rµng kh«ng tån t¹i PTD v× kh«ng mét ph-¬ng ¸n sö dông çc gi¸ trÞ bÊt
®Þnh nµo cña hµm cã thÓ lµm cho hai b¶ng nµy trë thµnh ®¶o cña nhau hoÆc nh-
nhau.
Tõ ®©y, ta suy ra çch t×m PTD ®èi víi hµm x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ nh-
sau:
a/ BiÓu diÔn hµm lªn b¶ng Çc - N©u hay ®æi xøng.
b/ Chän çc biÕn tù do ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng cã PTD. §èi víi mçi tËp gi¸
trÞ biÕn cña mçi biÕn tù do, trÝch b¶ng con.
c/ Chän ph-¬ng ¸n ®iÒn çc gi¸ trÞ cô thÓ vµo çc gi¸ trÞ bÊt ®Þnh cña hµm
trong çc b¶ng con cña tõng biÕn tù do sao cho tho¶ m·n Ýt nhÊt mét trong bèn
®iÒu kiÖn cña PTD. NÕu tÊt c¶ çc b¶ng con ®Òu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña PTD th×
chuyÓn sang b-íc d/ . NÕu kh«ng, trë l¹i b-íc b/ cho tíi khi t×m ®-îc d¹ng PTD
hoÆc khi hÕt ph-¬ng ¸n chän çc biÕn tù do th× kÕt thóc.
137
d/ ViÕt hµm d-íi d¹ng PTD vµ tiÕp tôc thùc hiÖn ®¬n gi¶n phÇn cßn l¹i cña
hµm.
4.5.2 Ph©n gi¶i kh«ng t¸ch rêi ®¬n gi¶n (PKTD)
T×m d¹ng PKTD cña mét hµm cho tr-íc lµ mét viÖc lµm rÊt phøc t¹p. §Ó
hiÓu çch thùc hiÖn, ta th«ng qua thÝ dô t×m PKTD cña hµm cho trªn h×nh 4.35
x1x2
0 0 0 0 0 0 0 0 00
s2
1 0 0 1 1 0 1 1 01
s1
0 1 1 1 1 1 1 1 11
s2
1 1 1 1 1 1 1 1 10
x3 0 0 0 0 1 1 1 1
x4 0 0 1 1 1 1 0 0
x5 0 1 1 0 0 1 1 0
s5 s4 s5 s3 s5 s4 s5
H×nh 4.35; Hµm dïng ph©n gi¶i t¸ch rêi kh«ng ®¬n gi¶n
- Chän çc biÕn tù do: x 1, x3

- LËp çc b¶ng con øng víi çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn cña x1x 3 - h×nh 4.36
x2 x4 x1x3 x2 x4 x1x3
x5 0 0 0 0 x5 1 0 0 0
1 1 0 0 1 1 0 0
x4 x1x3 x4 x1x3
x2 x2
x5 0 1 1 1 x5 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
H×nh 4.36: Çc b¶ng ph©n tÝch theo x1x3
Nh- vËy, kh«ng tån t¹i PTD theo x1x3. Nõu ta tiÕp thôc ph©n tÝch çc b¶ng
con nµy theo x 5, sÏ cã nh- h×nh 4.37 sau ®©y.
138
x2 x4 x1x3 x2 x4 x1x3
x5 : 0 0 0 0 x5 : 1 0 0 0
x2 x4 x1x3 x2 x4 x1x3
x5 : 0 1 1 1 x5 : 1 1 1 1
x2 x4 x2 x4
x1x3 x1x3
x5 : 1 1 0 0 x5 : 1 1 0 0
x2 x4 x2 x4
x1x3 x1x3
x5 : 1 1 1 1 x5 : 1 1 1 1
H×nh 4.37: TiÕp tôc ph©n tÝch theo x5
Víi x5 tÊt c¶ b¶ng con ®Òu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn PTD. VËy ta cã:
F*=x5(x1x3+x 1x3(x2x 4)+x1x3(x2x 4)).

V× x 1x 3 (x2x4 +(x2x4) = x1x3 .
Thay vµo biÓu thøc trªn vµ ®Æt thõa sè chung, ta cã:
F* = x5 (( x2x4 )x 3 + ( x2x 4 ) x1 )
Lµm mét çch t-¬ng tù víi x5 , c¶ bèn b¶ng con ®Òu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ph©n gi¶i
t¸ch rêi ®¬n gi¶n, ta cã:
F** = x5 ( x2 ( x1x3 + x1x3 )+ x1x3.1 + x 1x3. 1
Hay F** = x5 ( x1x 2 + x1 ) = x5 ( x1 + x 2 )
VËy hµm PKTD cña hµm ®· cho cã d¹ng:
F = F* + F** = x5 ( x 3 ( x2x 4 ) + x1 ( x2x4 )) + x5 ( x 1 + x2 )
Qua viÖc nghiªn cøu hai lo¹i ph©n gi¶i ta thÊy r»ng, t×m d¹ng ph©n gi¶i
cña mét hµm l«gÝc rÊt quan träng trong tæng hîp thiÕt bÞ sè phøc t¹p. Khi hµm cã
sè biÕn lín, ph©n gi¶i hµm t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc ®¬n gi¶n hµm vµ tæ chøc kÕt
cÊu phÇn cøng ®¬n gi¶n h¬n, phï hîp víi çc vi m¹ch cã s½n.
Tuy quan träng nh- vËy, nh-ng tíi nay çc ph-¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ trong
viÖc t×m çc d¹ng ph©n gi¶i hµm vÉn ch-a cã. Mét mÆt, kh«ng ph¶i lóc nµo viÖc
t×m d¹ng ph©n gi¶i hµm còng cã nghiÖm. MÆt kh¸c, nhiÒu hµm l¹i cã d¹ng ph©n
139
gi¶i ë nhiÒu cÊp. Çc cÊp sau cã thÓ lµ ®èi víi çc biÕn liªn kÕt cña cÊp tr-íc
hoÆc ®èi víi çc biÕn tù do. Nã cã thÓ thuéc lo¹i PTD hoÆc PKTD.
4.5.3 Alg«rit thùc hiÖn ph©n gi¶i hµm

Sau khi ®· thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸ mét hµm ®· cho b»ng mét ph-¬ng ph¸p
nµo ®ã, ta cã mét phñ tèi thiÓu Cmin gåm çc khèi lµ çc implic¨ng ®¬n gi¶n thùc
thô cña hµm. Khi hµm cã nhiÒu biÕn, kh«ng ph¶i bao giê còng cã thÓ thùc hiÖn
d-íi d¹ng m¹ch hai cÊp. Khi ®ã cÇn tiÕn hµnh ph©n gi¶i hµm. Mét trong çc
alg«rit dïng ®Ó ph©n gi¶i hµm tr×nh bµy sau ®©y cho phÐp ®-a hµm cho d-íi
d¹ng phñ Cmin vÒ d¹ng cã dÊu ngoÆc, thÝch hîp víi viÖc thùc hiÖn b»ng çc vi
m¹ch sè cã sè ®Çu vµo bÞ h¹n chÕ vµ sù phøc t¹p cña m¹ch còng gi¶m ®i.
Tr-íc khi tr×nh bµy alg«rit, ta ®-a ra thuËt to¸n “ TÝch cña çc khèi theo
to¹ ®é“ nh- b¶ng h×nh 4.38.
Trong ®ã, gi¶ sö tÝch m gi÷a hai khèi:
Cr = ( c1,c2,..., cn)
Cs = ( d1,d2,...., dn)
th× Cr m Cs = ( c1 m d1 , .... , cn m dn )
Ta gäi nh÷ng to¹ ®é, trong ®ã M chiÕm chç lµ phÇn -M cña khèi Cm , cßn çc to¹
®é cßn l¹i lµ phÇn -  cña khèi Cm.
Gi¶ sö hµm cho d-íi d¹ng phñ Cmin th× alg«rit ph©n gi¶i hµm nh- sau:
a) TÝnh Cmin m Cmin, tøc lµ
ph¶i thùc hiÖn thuËt to¸n Cr m Cs ®èi m 0 1 x M
víi tÊt c¶ çc khèi cña Cmin víi r  s.
Trong kÕt qu¶ , ta chän lÊy khèi mµ 0 0 M M M
cã sè l-îng to¹ ®é phÇn -  lín nhÊt 1 M 1 M M
vµ ký hiÖu lµ Cm1 .
Gi¶ sö : x M M M M
M M M M M
H×nh 4 38: ThuËt to¸n tÝch çc

khèi theo to¹ ®é
+ M1 lµ tËp hîp çc khèi cña Cmin mµ c m c = cm1.
i j
+ M1 lµ tËp hîp çc khèi cña M1 mµ ë nh÷ng khèi ®ã ®· bá ®i phÇn -.

+ C1 = Cmin \ M1
+ C1 = C1  Cm1
b) ViÕt Cmin d-íi d¹ng ph©n gi¶i lÇn thø nhÊt nh- sau:
C1
Cmin1 = Cm1
M1
140
Trong ®ã, çc to¹ ®é cña çc khèi cña M1 ®-îc ghi trùc tiÕp d-íi phÇn M cña
khèi Cm1 .
c) TÝnh C1 m C1 vµ l¹i chän lÊy khèi cã sè to¹ ®é ë phÇn -  lín nhÊt cña
kÕt qu¶ phÐp tÝnh. Ký hiÖu khèi nµy lµ Cm2 .
d) LÆp l¹i qu¸ tr×nh trªn ®©y cho tíi khi nµo ë tÊt c¶ çc khèi chän ra phÇn
- cßn ch-a trèng. Nãi çch kh¸c toµn bé lµ phÇn - M.
D¹ng cña Cmin cuèi cïng lµ d¹ng ph©n gi¶i cÇn thiÕt.
VÝ dô 4.23:
T×m d¹ng ph©n gi¶i cña hµm cho d-íi d¹ng Cmin sau ®©y:
x 6x 5x 4x 3x 2x 1x 0 ¸p dông alg«rit t×m d¹ng ph©n gi¶i

hµm trªn ®©y, ta cã:
110 0 0 0 x a a) T×m Cmin m Cmin
110 0 1 x 0 b
Cmin = 110 0 x 0 1 c a m b = 1100MMM
000 0 1 1 1 d a m c = 1100MMM
101 1 1 1 x e a m d = MM00M1M
a m e = 1MMMM1M
b m c = 1100MMM c m d = MM00MM1
b m d = MM001MM c m e = 1MMMMMM
b m e = 1MMM1MM d m e = M0MM11M
V× trong kÕt qu¶ cña Cmin khèi 1100MMM cã phÇn -  lín nhÊt ( bèn to¹
®é ). Do vËy, ta lÊy:
Cm1 = 1100MMM
Ta cã: + M1 = ( a,b,c ), v× tÝch to¹ ®é cña chóng cho ta khèi 1100MMM.
+ M1 = ( 01x, 1x0, x01).
+ C = Cmin \ M1 = ( a,b,c,d,e ) \ ( a,b,c ) = ( d,e ) = ( 0000111,101111x)
+ C1 = ( d,e )  Cm1 = ( 0000111, 101111x, 1100MMM).
b) Ph©n gi¶i lÇn thø nhÊt cña Cmin.
0000111 C1
101111x
Cmin1 = 1100MMM Cm1
01x
1x0 M1
x01
141
c) Thùc hiÖn môc a) vµ b) ®èi víi C1 = ( 0000111, 101111x, 1100MMM)
+ TÝnh C1 m C1
d m e = 0000111 m 101111x = M0MM11M
d m Cm1 = 0000111 m 1100MMM = MM00MMM
e m Cm1 = 101111x m 1100MMM = 1MMMMMM
Trong kÕt qu¶, khèi cã phÇn -  lín nhÊt lµ M0MM11M, nªn
Cm2 = M0MM11M
M2 = ( d,e ) = ( 0000111, 101111x )
M2 = ( 0-00--1, 1-11--x)
C2 = ( Cmin1 \ M2 = ( Cm1 , M1 ) = ( 1100MMM, 01x, 1x0, x01)
C2 = C 2  Cm2 = ( 1100MMM, 01x, 1x0, x01, M0MM11M)
ViÕt d-íi d¹ng cña Cmin 2 :
1100MMM Cm1
C2 01x
Cmin 2 = Cm2 = 1x0 M1
M2 x01
M0MM11M Cm2
0-00--1 M2
1-11--x
d) Thùc hiÖn tiÕp tôc víi C2

T×m C2 m C2 = MMMMMMM víi mäi khèi, nªn kÕt thóc thËt to¸n ph©n
gi¶i ë Cmin 2.
x1 x3 x4
x2
x2
x0
x0
x1
x5 x6 y
x6
x4 x5
x3
x0
x6
x4
x3 x1 x2
H×nh 4.38: M¹ch thùc hiÖn thÝ dô 4.23

142
g) Hµm y( x6x 5x4x3x2x 1x0) cho d-íi d¹ng Cmin cã thÓ viÕt d-íi d¹ng gi¶i
tÝch nh- sau:
y( x 6x5x4x3x 2x1x0) = M1. Cm1 + M2.Cm2 =
= ( 01x+ 1x0 + x01 ) . 1100MMM + ( 0-00--1 + 1-11--x). M0MM11M =
= (x2x 1+ x2x 0+ x1x0).x 6x5x4x 3 + ( x 6x4x3x0 + x6x 4x 3 ). x 5x 2x1
M¹ch thùc hiÖn hµm nµy cho trªn h×nh 4.38
4.6 Thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng çc m¶ng l«gÝc
lËp tr×nh ®-îc vµ b»ng çc bé nhí
M¹ch sè tæ hîp cã thÓ ®-îc thùc hiÖn theo nhiÒu çch kh¸c nhau. Nã cã
thÓ vµ th«ng th-êng ®-îc thùc hiÖn b»ng çc m¹ch l«gÝc tæ hîp ®¬n lÎ nh- dïng
hä çc m¹ch VA,HOAC, KH; m¹ch VA-KH hay m¹ch HOAC-KH hoÆc hçn hîp
gi÷a chóng, nh- ®· tr×nh bµy trong çc tiÕt tr-íc cña ch-¬ng nµy. Nh-ng ngµy
nay, khi mµ c«ng nghÖ ®iÖn tö ®· rÊt ph¸t triÓn, nÒn t¶ng ®Ó thùc hiÖn çc hµm
l«gÝc tæ hîp kh«ng ph¶i chØ cã çc phÇn tö l«gÝc ®¬n lÎ. Chóng cã thÓ ®-îc thùc
hiÖn trªn c¬ së çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc, cã ®é tÝch hîp rÊt lín, nh-
PAL,PLA, FPLA; çc bé nhí cè ®Þnh nh- ROM, PROM, EPROM hay çc bé
nhí thuËt to¸n RAM. Chóng còng cã thÓ ®-îc thùc hiÖn b»ng phÇn mÒm trªn c¬
së sö dông kü thuËt vi xö lý.
Trong nh÷ng tr-êng hîp hµm l«gÝc ®-îc thùc hiÖn nhê çc phÇn tö cã nhí
th× gi¸ trÞ cña hµm ra ®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo cña nã ®-îc ghi l¹i thµnh néi
dung t-¬ng øng cña çc « nhí. Çc tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng víi çc néi dung ®ã
®ãng vai trß ®Þa chØ cña çc « nhí nµy.
S¬ ®å kh¸i qu¸t çc khuynh h-íng vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn mét hµm l«gÝc,
khi cho d-íi d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc, cho trªn h×nh 4.39
143
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm
Khi b¶ng cã Ýt sè "1"

Khi b¶ng cã nhiÒu sè "1"
Thùc hiÖn dïng phÇn tö cã ChuyÓn thµnh hµm

nhí (ROM,RAM,...) l«gÝc tæ hîp
NÕu hµm cã Ýt biÕn NÕu hµm cã nhiÒu biÕn

Thùc hiÖn dïng phÇn tö Thùc hiÖn dïng çc m¶ng
l«gÝc th«ng th-êng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc (PLA,..)
H×nh 4.39: Khuynh h-íng vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc hµm l«gÝc
Çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc lo¹i PLA ( Programmable logic array),
FPLA (Functional PLA), PAL( Programmable array logic) vµ çc bé nhí chØ ®äc
ROM ( Read only memory), PROM ( Programmable ROM), çc bé nhí th©m
nhËp tù do RAM( Random access memory), cho phÐp ta thùc hiÖn çc hµm l«gÝc
biÓu diÔn d-íi d¹ng tuyÓn chuÈn mét çch dÔ dµng.
M¹ch l«gÝc Ký hiÖu trong

PAL,PLA,..
M¶ng HOAC a y
b
M¶ng VA Cè ®Þnh LËp tr. ®-îc
c
PROM dcba
Cè ®Þnh ROM
RAM
PLA f y
LËp tr×nh y
PAL FPLA g
®-îc
k
khgf
a/ b/
H×nh 4.40: Ph©n lo¹i çc m¶ng l«gÝc kh¶ lËp tr×nh vµ
ký hiÖu thùc hiÖn çc hµm l«gÝc trªn chóng.
144
VÒ mÆt chøc n¨ng, çc m¹ch nµy ®-îc ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng lËp tr×nh
®-îc ®Ó cã çc m¹ch VA, HOAC trong m¶ng, nh»m thùc hiÖn çc hµm l«gÝc, nh-
sau- H×nh 4.40a. Çc m¹ch l«gÝc khi thùc hiÖn trong çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh
®-îc th-êng ký hiÖu nh- h×nh 4.40b. Trong ®ã, çc dÊu g¹ch chÐo thÓ hiÖn lµ nèi
t¾t t¹i nót ®ã. Kh«ng cã dÊu g¹ch chÐo lµ kh«ng nèi gi÷a hµng vµ cét.
Çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc d¹ng cã nhí vµ kh«ng cã nhí nµy cã thÓ
dïng lµm m«i tr-êng thùc hiÖn çc hµm l«gÝc tæ hîp. D-íi ®©y ta sÏ xÐt mét vµi
tr-êng hîp thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng çc m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc nµy.
4.6.1 Thùc hiÖn b»ng PAL, PLA hay FPLA
Gi÷a PAL víi PLA vµ FPLA chØ kh¸c nhau ë chç, ®èi víi PAL, phÇn
m¶ng l«gÝc VA vµ HOAC lµ hai phÇn t¸ch biÖt vµ ®-îc liªn kÕt cøng víi nhau.
Trong phÇn m¶ng l«gÝc VA chØ cã thÓ lËp tr×nh ®Ó thùc hiÖn çc phÐp nh©n l«gÝc.
Ng-îc l¹i, trong phÇn l«gÝc HOAC l¹i chØ cã thÓ lËp tr×nh ®Ó thùc hiÖn çc phÐp
céng l«gÝc. Trong khi ®ã, çc m¶ng lËp tr×nh ®-îc lo¹i PLA hay FPLA ta cã thÓ
lËp tr×nh ®Ó cã m¹ch thùc hiÖn phÐp nh©n l«gÝc, phÐp céng l«gÝc hay nèi t¾t ë bÊt
cø nót nµo trong m¶ng. V× vËy, ë ®©y, chóng ta chØ tr×nh bµy viÖc thùc hiÖn mét
hµm l«gÝc trªn PAL, lµ lo¹i hiÖn ®-îc dïng phæ biÕn nhÊt, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc
®iÖn tö c«ng nghiÖp. Ngoµi ra, sÏ ®iÓm qua ph-¬ng ph¸p thùc hiÖn hµm l«gÝc
dïng bé nhí vµ ph-¬ng h-íng dïng phÇn mÒm vi xö lý.
1) Thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng PAL
Trong tr-êng hîp nµy, hµm cã thÓ viÕt d-íi d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu
hay DTCCT còng ®-îc. VÊn ®Ò ®¬n gi¶n hµm khi thùc hiÖn b»ng çc m¹ch PAL
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn. Chóng ta sÏ xem çch thùc hiÖn mét hÖ hµm
th«ng qua thÝ dô sau ®©y.
ThÝ dô 4.24:
Cho hÖ bèn hµm:
y0 = ab + ac + bc
y1 = ad + b + a c
y2 = a b + cd
y3 = abc + b d
145
a b c d
y3 y2 y1 y0
H×nh 4.41 : LËp tr×nh trªn PAL

§Ó thùc hiÖn çc hµm nµy dïng mét PAL cã bèn ®Çu vµo a,b,c d vµ bèn
dÇu ra cho bèn hµm y0, y1, y2 vµ y3. Çch lËp tr×nh chøc n¨ng cña çc nót cña
PAL cho trªn h×nh 4.41
NÕu bèn hµm ®· cho ®-îc triÓn khai d-íi DTCCT, chóng ta vÉn cã thÓ
thùc hiÖn chóng b»ng çch dïng mét PAL bèn ®Çu vµo vµ bèn ®Çu ra nh- trªn.
Nh-ng viÖc lËp tr×nh sÏ kh¸c ®i - H×nh 4.42
Trong tr-êng hîp nµy, phÇn m¹ch VA bªn tr¸i cña PAL t¹o thµnh 16 ®Þa
chØ, t-¬ng øng víi 16 tËp gi¸ trÞ biÕn cña hµm. Gi¸ trÞ cña mçi hµm x¸c ®Þnh b»ng
çch céng l«gÝc tÊt c¶ gi¸ trÞ 1 cña nã ®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng.
146
a b c d
y3 y2 y1 y0
H×nh 4.42: Thùc hiÖn trªn PAL 4 ®Çu vµo
Trong mét sè tr-êng hîp, khi sè biÕn vµo hay sè l-îng sè h¹ng cña DTC
cña hµm lín hay rÊt lín, sè ®Çu vµo cña mét PAL hay FPLA, PLA hay ROM,
RAM kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn mét hµm th× cã thÓ nèi ghÐp mét sè m¹ch nµy l¹i
víi nhau theo çch thùc hiÖn çc tÝn hiÖu chän chÝp. Ph-¬ng thøc nèi ghÐp cã
nhiÒu çch, h×nh 4.43a vµ 4.43b lµ çc nèi ghÐp ®Ó t¨ng thªm sè l-îng ®Çu
vµo. H×nh 4.43 c, dïng cho tr-êng hîp sè l-îng çc sè h¹ng cña DTC lín vµ
h×nh 4.43d dïng cho tr-êng hîp cÇn t¨ng thªm sè l-îng ®Çu ra cña hÖ thèng.
E R1 Ei Ez
CS
Gi¶i E
m·
e0 R2 FPLA
Y
®Þa
CS
chØ
E F1(Ei) F2(Ez )
e1 R3
CS
R
CS R4
E
Y
a)
b)
147
E E
R1 R2 R1 R2
Y1 Y2
Y1 Y2
Y = Y1 + Y2
c) d)
H×nh 4.43: Çc ph-¬ng thøc më r«ng chøc n¨ng cña PAL, PLA
2) Thùc hiÖn hµm l«gÝc b»ng PLA, FPLA

PLA - Programmable logic array lµ lo¹i m¹ch ®iÖn tö phøc t¹p, mçi “ « “
cña nã lµ mét phÇn tö ®a n¨ng, cã thÓ ®iÒu khiÓn ®Ó cã chøc n¨ng cô thÓ nh-
m¹ch VA, m¹ch HOAC hay ng¾n m¹ch.
Trªn mét m¹ch ®iÖn tö ®a n¨ng lËp tr×nh ®-îc nh- vËy, cã thÓ thùc hiÖn
çc hµm l«gÝc. ThÝ dô, víi 10 hµm 15 biÕn sau ®©y cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng
PLA b»ng çch lËp tr×nh t-¬ng øng.
§Ó thùc hiÖn 10 hµm 15 biÕn:
Xt = ft ( a,b,c,d,e,f, g,h,i,j,k,l,n,m,p )
t = 1,10
tr-íc hÕt ta thùc hiÖn mét hµm, thÝ dô hµm X4 . BiÓu thøc cña hµm X4 nµy cã thÓ
nh- sau:
X4 = a b c d e f g h i j k l n m p Gåm 16 sè h¹ng
abcdefghijklnmp
.
.
.
.
abcdefghijklnmp
148
§Ó thùc hiÖn, ta dïng mét PLA cã 16 ®Çu vµo vµ hai ®Çu ra lµ Q1 vµ Q2 -
H×nh 4.44. Hai ®Çu ra nµy lµ çc hµm l«gÝc 16 ®Çu vµo, d-íi d¹ng tuyÓn chuÈn
gåm mçi hµm t¸m sè h¹ng nh- sau:
Q1 = P11 + P12 + P13 +......+ P18
Q2 = P21 + P22 + P23 +......+ P28
V× hµm X4 cã 16 sè h¹ng, nã sÏ ®-îc thùc hiÖn trªn c¶ hai cæng ra Q1 vµ
Q2 . KÕt qu¶ ta cã :
X4 = Q1 + Q2 = Q1 + Q2
nh- h×nh 4.45
1
19
2
18
3
17
4
16
Q1
5
15
Q2
6 14
7 12
8 12
9 11
H×nh 4.44: Thùc hiÖn hµm x4 dïng PAL cã 16 ®Çu vµo

vµ 2 ®Çu ra Q1 vµ Q2
A0
a
A1
b
A2 PA L
c
' 16 ® Çu Q1
' vµo X4
' vµ h ai Q2
®Çu
'
n A 13
p A 14
A 15
ra
1
H×nh 4.5: Tæng hîp kÕt qu¶ ®Ó cã x4

149
4.6.2 Thùc hiÖn trªn RAM
Gi¶ sö ta cã hÖ 10 hµm l«gÝc 15 biÕn:
Xmt = ft ( a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m,n,p ); t = 1,10
§Ó thùc hiÖn hÖ 10 hµm nµy, ta cÇn mét bé nhí cã dung l-îng sao cho:
- Nhí ®-îc çc tõ cã 10 bÝt sau ®©y: X1, X2 , ........., X10.
-Cã 15 bÝt ®Þa chØ øng víi 15 biÕn cña çc hµm trªn lµ:
a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m,n,p
§Ó tæ chøc mét bé nhí nh- vËy, ph¶i sö dông, thÝ dô, 80 IC RAM lo¹i
4096 H×nh 4.46 , tæ chøc thµnh 10 cét ®Ó cã çc tõ 10 bÝt vµ t¸m hµng. Nh- vËy,
sè l-îng tõ 10 bÝt sÏ lµ : 4096 x 8 = 32.768 tõ. Nãi çch kh¸c, sè bÝt nhí cña bé
nhí tæng thÓ khi ®ã lµ 32.768 x 10 = 327.680 bÝt. Tøc cã 32 Kil« tõ lo¹i 10 bÝt.
Tæ chøc bé nhí nh- vËy cho trªn h×nh 4.46:
(a,b,c,...k,l )
(A 0 ,A 1,...,A 11 ) WE
Dv
RAM RAM RAM
CS 00 CS 09
Dr
01
m
CS RAM RAM RAM
n Chän CS 10 11 19
p . . .
. . .
Dv
RAM RAM
CS
RAM
71 CS 79
Dr
70
R R R
X1 X2 X 10
H×nh 4.46: M¶ng çc RAM dïng thùc hiÖn hÖ hµm

Nh- vËy, mçi cét t-¬ng øng víi mét hµm. Çc cét tõ 0 ®Õn 9 øng víi çc
hµm X1 ®Õn X10.
Tõ biÓu thøc ®¹i sè cña hµm, c¨n cø vµo gi¸ trÞ cña hµm ®èi víi mçi tËp
gi¸ trÞ biÕn cña 15 biÕn ( a, b, c, d, ....., m, n, p ) ta ghi tr-íc gi¸ trÞ cña hµm vµo
çc « t-¬ng øng : §Þa chØ cña « lµ tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm cã gi¸ trÞ 1 hoÆc 0.
Çc tËp gi¸ trÞ biÕn xuÊt hiÖn khi quan s¸t sÏ t¹o thµnh çc ®Þa chØ thùc vµ
do ®ã, t¹i ®Çu ra, gi¸ trÞ cña hµm sÏ ®-îc x¸c ®Þnh.
4.6.3 Thùc hiÖn hµm l«gÝc dïng ch-¬ng tr×nh
Mét hµm l«gÝc cã thÓ ®-îc thùc hiÖn b»ng çch dïng phÇn mÒm cña mét
«t«m¸t lËp tr×nh ®-îc.
1) ¤t«m¸t lËp tr×nh ®-îc.
150
Çc «t«m¸t hay çc bé ®iÒu khiÓn lËp tr×nh ®-îc nãi chung ®-îc thùc hiÖn
b»ng çc m¹ch tõ çc linh kiÖn rêi r¹c hoÆc b»ng kü thuËt vi xö lý.
Trong tr-êng hîp nµy, thñ tôc xö lý dùa trªn viÖc dß xÐt theo chu tr×nh bé
nhí ch-¬ng tr×nh. CÊu tróc chung cña mét «t«m¸t lËp tr×nh ®-îc cho trªn h×nh
4.47
Bé ®Õm ch. tr×nh
Bé nhí
ch-¬ng
tr×nh Bé vi xö lý
M· thuËt to¸n
§Þa chØ §-êng hîp
thøc ghi
§Çu vµo BiÕn §Çu ra

trong
H×nh 4.47: CÊu tróc chung cña «t«m¸t kh¶ lËp tr×nh
Bé ®Õm ch-¬ng tr×nh ( CO ) ®iÒu khiÓn bé nhí ch-¬ng tr×nh ®Ó tõ ®ã cÊp

cho ta çc lÖnh. Mçi lÖnh cã hai phÇn: Mét phÇn lµ m· thuËt to¸n cña lÖnh ®ã.
PhÇn thø hai lµ ®Þa chØ cña çc ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc cña biÕn trong tuú theo lÖnh.
ViÖc thùc hiÖn mét ch-¬ng tr×nh ®¬n thuÇn lµ b»ng çch t¨ng dÇn néi dung
cña bé ®Õm ch-¬ng tr×nh. Song, khi gÆp ch-¬ng tr×nh nh¶y, phÇn ®Þa chØ cña lÖnh
sÏ cung cÊp gi¸ trÞ cÇn nh¶y ®Ó t×m ®Õn lÖnh cÇn thùc hiÖn tiÕp theo. ë ®©y, phÐp
nh¶y ®Òu lµ nh¶y vÒ phÝa tr-íc. Tøc lµ nh¶y tíi mét ®Þa chØ cã gi¸ trÞ cao h¬n.
Trong chu tr×nh lµm viÖc víi bé nhí, thø tù thùc hiÖn çc thuËt to¸n nhËn
sè liÖu ( E ), g¸n kÕt qu¶ cho ®Çu ra ( S ) vµ çc phÐp xö lý trung gian kh¸c (T) cã
thÓ cã ba d¹ng nh- nh×nh 4.48
E T S
a/
151
E T S T --- T S
b/
E T S E T S ---- S
c/
H×nh 4.48: Çc ph-¬ng ¸n lµm viÖc víi bé nhí
Çc kh¶ n¨ng kh¸c sÏ dÉn tíi hoÆc chu tr×nh hoÆc çc chu tr×nh con.
Tr-êng hîp thø nhÊt lµ øng víi chÕ ®é ®ång bé chÆt chÏ gi÷a ®Çu vµo vµ
®Çu ra. Sù thay ®æi duy nhÊt trong tr-êng hîp nµy cã thÓ cã lµ thay ®æi thêi gian
cña chu kú. Trong mét sè m¸y, lÖnh nh¶y sÏ lµ mÊt Ýt thêi gian sö dông bé nhí
h¬n. Tr-êng hîp thø nhÊt nµy cho phÐp tr¸nh ®-îc ®a phÇn ®iÒu ngÉu nhiªn t¹i
®Çu ra.
Víi tr-êng hîp b/ ta duy tr× viÖc dß xÐt çc ®Çu vµo ë ®Çu cña chu tr×nh
nh-ng l¹i dïng ®Çu ra theo sù x¸c ®Þnh nã trong ch-¬ng tr×nh. Tøc lµ cã thÓ nhiÒu
lÇn dïng ®Çu ra víi mét ®Çu vµo. Còng chÝnh v× vËy, thø tù sö dông çc ®Çu ra (
Thø tù xuÊt hiÖn cña nã ) cã ¶nh h-ëng lín trªn ph-¬ng diÖn çc ngÉu nhiªn t¹i
®Çu ra ( Sù chång chÐo lªn nhau cña çc ®Çu ra hay sù kh«ng liªn tôc cña çc t¸c
®éng ).
Trong tr-êng hîp c/, ng-êi ta kiÓm tra çc ®Çu vµo mçi khi nã xuÊt hiÖn.
Nh- vËy, trong mét sè tr-êng hîp, ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp ®èi víi mét sè xö
lý khÈn cÊp dïng nhiÒu lÇn cïng mét lÖnh hay cïng mét ch-¬ng tr×nh trong mét
chu tr×nh. Thñ tôc nµy lµ nguy hiÓm vµ b¾t buéc ph¶i gi÷ gÝa trÞ cña mét ®Çu vµo
t¹i mét biÕn trong khi gi¸ trÞ nµy cã liªn quan ®Õn nhiÒu miÒn cña mét ph-¬ng
tr×nh hay nhiÒu ph-¬ng tr×nh.
TËp çc lÖnh cña mét «t«m¸t kh¶ lËp tr×nh cã thÓ ph©n chia thµnh ba lo¹i:
- Çc lÖnh dïng ®Ó lËp tr×nh nh- b×nh th-êng ( KiÓu kinh ®iÓn ).
- Çc lÖnh ®-îc ®Þnh h-íng chuyªn dông cho viÖc xö lý cña çc hÖ tù
®éng c«ng nghiÖp.
- Çc lÖnh dïng ®Ó ®-a vÒ 0 hay 1 çc ®Çu ra hay biÕn trong, çc lÖnh
nh¶y, çc lÖnh thùc hiÖn tõng b-íc, çc lÖnh thùc hiÖn phÐp ®Õm hay gi÷ chËm.
Cuèi cïng lµ sù më réng vÒ sè cña çc tÝnh to¸n trªn mét tõ.
2. S¬ l-îc vÒ thùc hiÖn mét hµm Boole b»ng ch-¬ng tr×nh
§Ó xÐt vÊn ®Ò nµy, gi¶ sö cã mét sè lÖnh nh- sau:
152
CH §Þa chØ : N¹p gi¸ trÞ cña ®Çu vµo cã ®Þa chØ ®· chØ ra trong
lÖnh vµo thanh chøa
CHC §Þa chØ : N¹p gi¸ trÞ ®¶o cña ®Çu vµo cã ®Þa chØ ®· chØ ra
trong lÖnh vµo thanh chøa.
ET §Þa chØ : PhÇn tö VA ( PhÐp nh©n l«gÝc ) . §Çu ra cña nã sÏ
®-îc ®-a ®Ðn ®Þa chØ ®· chØ ra trong lÖnh.
OU §Þa chØ : PhÇn tö HOAC. §Çu ra cña nã sÏ ®-îc ®-a ®Õn ®Þa
chØ ®· chØ ra trong lÖnh.
¸p dông çc lÖnh nµy ®Ó gi¶i ph-¬ng tr×nh:
F = a( b + c ) + bc
cho trªn h×nh 4.49

b CH b
VT3 CH c
c OU VT1
F CH b
b VT1 VT2 CH c
c
ET VT3
a
CH VT1
CH a
H×nh 4.49: S¬ ®å gi¶i ph-¬ng tr×nh ET VT2
CH VT2
CH VT3
OU F
§Ó dÔ lËp tr×nh, ta cã thÓ biÓu diÔn hµm cho tr-íc d-íi d¹ng l-u ®å thuËt
to¸n. ThÝ dô, bµi to¸n trªn ®©y cã thÓ biÓu diÔn d-íi d¹ng l-u ®å thuËt to¸n nh-
h×nh 4.50
153
Ban ®Çu
gäi a
gäi b
b
Gäi c
c
Gäi b
Gäi c
S¾p xÕp gi¸ tri F
KÕt thóc
H×nh 4.50: L-u ®å thuËt to¸n
NÕu chóng ta cã mét bé Vi xö lý cã çc lÖnh sau ®©y:
CH §Þa chØ : N¹p néi dung cña biÕn cã ®Þa chØ ®· chØ ra trong lÖnh vµo
bé ghi trong.
CHC §Þa chØ : N¹p gi¸ trÞ ®¶o cña néi dung cña biÕn cã ®Þa chØ ®· chØ
ra trong lÖnh vµo bé ghi trong.
RA §Þa chØ: §-a kÕt qu¶ vµo ®Þa chØ ®· chØ ra trong lÖnh.
SI “ 0 “ ALLER A + n : NÕu lµ 0 th× thùc hiÖn lÖnh t¹i A+n.
Trong ®ã n lµ gi¸ trÞ mµ néi dung cña bé ®Õm ch-¬ng tr×nh cÇn t¨ng lªn.
SI “ 1 “ ALLER A + n: ( T-¬ng tù nh- lÖnh trªn)
Khi ®ã hµm ®-îc biÓu diÔn d-íi d¹ng l-u ®å h×nh 4.50 ®-îc thùc hiÖn
b»ng ch-¬ng tr×nh sau ®©y víi ®Þa chØ ban ®Çu tõ 0.
§Þa chØ LÖnh

0 CH a
1 SI “ 0 “ ALLER A + 5
2 CH b
3 SI “ 1 “ ALLER A + 5
4 CH c
5 SI “ 1 “ ALLER A + 3
6 CH b
154
7 CH c
8 RA F
********************
Bµi tËp ch-¬ng 4

1. Thùc hiÖn hµm cho trªn h×nh 4.51. X¸c ®Þnh çc ®-êng truyÕn tÝn hiÖu vµ
®-êng truyÒn vµ cÊp cña cña m¹ch.
155
x4
x3 x1
x1 x2 y F1 x2
x2
x3 1 1 1 x4 F
F2 x3
x3
x4 1 1 1 1 x2 x4
1 1 1 1 F3
x4 x3
1 x2
x1
x4
a/ b/
H×nh 4.51 H×nh 4.52
2. §¸nh sè çc phÇn tö m¹ch cña h×nh 4.51 vµ x¸c ®Þnh líp çc phÇn tö m¹ch.
3. LËp ma trËn quan hÖ cho çc m¹ch h×nh 4.52 a vµ b.
4. T×m d¹ng tèi thiÓu hai cÊp lo¹i DTCTT vµ DHCTT vµ thùc hiÖn m¹ch cña çc
hµm sau:
4.1 y1 = f ( 0,4,7,8,9,10,11,12) ; n=4, b= 10
y2 = f ( 1001,1110,1000,0111, 1010, 0101 ) ; n= 4, b = 10
y3 = f ( 0,2,4,6,8,10, 17,18,19,20,25,26,27,28,29,30 ) ; n=5, b=10
4.2 y1 = ( x1x2 + x1x2 )x 4 + ( x 1x2 + x 1x2 ) x 3
y2 = ( x 1x2 + x 3 ) + x 4 + ( x1 + x 2) (x3 + x 4 )
y3 = ( x1+x 2 )( x1+x 3+x4 ) ( x 1+x3 )
4.3 §¬n gi¶n vµ thùc hiÖn hÖ hµm sau ®©y b»ng m¹ch hai cÊp dïng hä
hµm ( VA, HOAC, KH)
x 1x 2x 3x 4 y1y2y3y4y5y6 x1x 2x 3x 4 y1y2y3y4y5y6
0000 110010 1000 110101

0001 101000 1001 110011
0010 001011 1010 000001
0011 011101 1011 000111
0100 010111 1100 101110
0101 001110 1101 011001
0110 111011 1110 110010
0111 000110 1111 001010
4.4 T×m m¹ch hai cÊp tèi thiÓu dïng çc m¹ch hä (VA, HOAC, KH) cña
çc hµm x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ sau ®©y:
y1 = f 1 ( 0,2,5,7,8,11) ; f - ( 1,3,4,12,13 ) . n=4, b=10
y2 = f1 ( 1,2,4,11,12,13 ) ; f - ( 3,10,14, ) , n = 4 ; b = 10
156
y3 = f1 ( 0,1,7,8,11 ) ; f - ( 3 4 6 ) , n = 4; b =10
y4 = f ( 5,6,7,11,15 ) ; f ( 2,3,4,14 ) ,
1 -
n = 4; b = 10
4.5 T×m m¹ch tèi thiÓu d¹ng VA-KH - VA-KH ( NAND - NAND ) hai cÊp
®èi víi çc hµm cho trong nhiÖm vô 4.4
4.6 X©y dùng m¹ch tèi thiÓu d¹ng VA-KH -- VA-KH (NAND - NAND)
cña çc hµm sau ®©y cã n=5, b=10:
y1 = f1( 0,4,12,14,15,17,20,®Õn 28,30 ) ; f - ( 13,18,19)
y2 = f1 ( 0,1,3 ®Õn 5, 12 ®Õn 15, 17, 20 ®Õn 25 ); f - ( 5,8,9,19 )
y3 = f ( 0,1,3 ®Õn 5, 15,17,18, 25,28 )
y4 = f ( 0 ®Õn 7, 10,12, 16 ®Õn 20, 26 ®Õn 29 )
4.7 T×m m¹ch tèi thiÓu d¹ng HOAC-KH --- HOAC -KH ( NOR - NOR )
hai cÊp cña çc cho trong nhiÖm vô 4.5 vµ 4.6
5 §¬n gi¶n vµ thùc hiÖn hÖ hµm ë d¹ng hai cÊp
5.1 T×m d¹ng tèi thiÓu hai cÊp dïng çc phÇn tö l«gÝc hä (VA, HOAC,
KH) cña hÖ hµm cho trong nhiÖm vô 4.3
5.2 T×m d¹ng hai cÊp tèi thiÓu dïng çc phÇn tö hä(VA, HOAC, KH) cña
çc hÖ hµm sau ®©y:
a) n=3, b = 10: y1 = f ( 0,3,5,6,7 )
y2 = f ( 2,5,6 )
y3 = f ( 0,1,4,6 )
b) n=4, b=10
y1 = f ( 0,1,2,6,8,9 )
y2 = f ( 0,1,4,5,12,14,15 )
c) n=4, b=10
y1 = f ( 1,2,5,7,8,11,13,14 )
y2 = f ( 1,2,9,10,11,15 )
y3 = f ( 0,1,4,6,12,14,15 )
d) n=4, b= 10
y1 = f( 1,4,5,8,9,12,13)
y2 = f( 0,1,3,4,5,7,11,12,15)
y3 = f( 1,4,5,6,12,14,15)
y4 = f( 0,1,2,3,7,9,12,13,15 )
5.3 Víi hÖ hµm x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ
a) n=4 , b=10
y1 = f 1 ( 0,2,5,7,8,11) ; f - ( 1,3,4,12, ) .
y2 = f1 ( 1,2,4,11,12,13 ) ; f - ( 3,10,14, )
b) n = 3, b=10
157
y1 = f1 ( 0,2,4,6 ) ; f - ( 1 ) ,
y2 = f1 ( 0,4,5 ) ; f - (7 )
y3 = f1 ( 1,3,5 ) ; f - ( 0,2 )
c) n = 4, b=10
y1 = f1 ( 1,2,5 ) ; f - ( 4,6,7 )
y2 = f1 ( 4,6,7,14,15 ) ; f - ( 0,1,2 )
y3 = f1 ( 0,2,10,14,15) ; f - ( 1,3 )
5.4 T×m d¹ng m¹ch hai cÊp tèi thiÓu lo¹i VA-KH --- VA-KH ( NAND -
NAND) cña çc hÖ hµm cho trong nhiÖm vô 5.2 vµ 5.3
5.5 T×m d¹ng m¹ch hai cÊp tèi thiÓu lo¹i HOAC-KH --- HOAC-KH (
NOR - NOR ) cña çc hÖ hµm cho trong nhiÖm vô 5.2 vµ 5.3
6. Tæng hîp m¹ch nhiÒu cÊp
6.1 Tæng hîp m¹ch nhiÌu cÊp çc hµm sau ®©y:
y1 = x1x2x 3 + x2x 4 + x 1x 3x4 + x1x2
y2 = x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4 + x 1 x 2 x 3
y3 = x1x2 ( x3+x4) + ( x2+x 3) x1x4
6.2 Tæng hîp m¹ch nhiÒu cÊp ®èi víi hÖ hµm sau:
a) y1 = x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4
y2 = x1 ( x2+x3) ( x4+x 3 )
b) y1 = x 2 x 3 x 4 + x 1 x 2 x 3 + x 1 x 2 x 4
y2 = x1x2 + x1x2x 3x4
y3 = x1x2x 4 + x3x 4 + x1x 2x4
c) y1 = ( x3+x4)(x 1+x2+x3+x4)
y2 = ( x2+x4)(x 1+x3+x4)( x 1+x2+x 3 +x4)
y3 = (x1+ x2+x4)(x1+x3+x4)( x2+x 3 +x4)(x1+x 3 +x4)
d) Víi n=4, b=10
y1 = f1 ( 0,3,6,9,11,13) ; f - ( 1,2 )
y2 = f1 ( 1,3,4,7,11,13,15 ) ; f - ( 0,2 )
6.3 Thùc hiÖn çc hµm cña nhiÖm vô 6.1 sao cho ®¬n gi¶n nhÊt vµ b»ng
çc phÇn tö m¹ch VA vµ HOAC hai ®Çu vµo.
6.4 Thùc hiÖn m¹ch çc hÖ hµm cho trong nhiÖm vô 6.3 víi çc phÇn tö
m¹ch kh«ng qu¸ ba ®Çu vµo.
6.5 Thùc hiÖn m¹ch çc hÖ hµm cho trong nhiÖm vô 6.2 sao cho sè t¶i cña
mçi phÇn tö l«gÝc kh«ng qu¸ hai.
a) Dïng ph-¬ng ph¸p thay ®æi m¹ch, kh«ng thay ®Èu cÊu tróc l«gÝc.
b) Dïng ph-¬ng ph¸p thay ®æi çu tróc l«gÝc cña m¹ch.
7. T×m d¹ng ph©n gi¶i hµm:
158
7.1 T×m d¹ng ph©n gi¶i t¸ch rêi ®¬n gi¶n cña çc hµm sau: n = 4, b = 10
y1 = f ( 0,3,6,10,14,15 )
y2 = f( 2,3,4,5,9,10,11,12,15 )
y3 = f( 1,2,3,7,14,15 ) ; f - ( 6,10 )
y4 = f ( 0,2,4,6,10,11 ) ; f - ( 5,7 )
7.2 T×m d¹ng ph©n gi¶i kh«ng t¸ch rêi ®¬n gi¶n çc hµm sau, n= 4 , b = 10
y1 = f ( 4,7,8,10,12,14 )
y2 = f( 1,2,5,7,13,15 )
y3 = f ( 1,3,6 ®Õn 10, 18 ®Õn 21, 29,30 ) ; n = 5 , b =10
8. D¹ng m¹ch VA-KH -- VA-KH; HOAC-KH --- HOAC-KH
8.1 T×m d¹ng m¹ch ®¬n gi¶n nhÊt thùc hiÖn çc hµm cho trong nhiªm vô
6.2 b»ng çc phÇn tö l«gÝc VA-KH hoÆc HOAC- KH cã hai ®Çu vµo.
8.2 T×m çc m¹ch ®¬n gi¶n nhÊt thùc hiÖn biÕn ®æi çc m· 8421 sang m·
d- 3 vµ m· Grey vµ ng-îc l¹i, dïng çc phÇn tö l«gÝc lo¹i VA-KH vµ HOAC-KH
cã hai ®Çu vµo.
9. Cho hµm d-íi d¹ng phñ tèi thiÓu d-íi ®©y, h·y ¸p dông alg«rit ph©n
gi¶i hµm ®Ó thùc hiÖn chóng.
9.1 a) Hµm y1 cã phñ tãi thiÓu Cmin = ( 110001x, 1100x01, 0011011,
10111x, x101xx0 ).
b) Hµm y2 cã phñ tèi thiÓu Cmin=(x11x111xx,x110xx11x,
x11x10x0x,x11x011xx,1x10x0x0x,1x1xx111x,1x11xx11x,11x0x0x0x,11xx111xx) .
9.2 ¸p dông alg«rit ph©n gi¶i hµm ®èi víi çc hµm sau ®©y sau khi ®· ®¬n
gi¶n chóng b»ng ph-¬ng ph¸p b¶ng ®èi xøng:
a) y1 = f1 ( 1,4,6,7,11,13,15,20,23 ®Õn 25, 31);
-
( 18,28,30 ) ; n=5, b=10.
b) y2 = f ( 1,2,5,7,15 ®Õn 21, 26,27 ) , f - ( 10,11,12 ) , n=5 , b=10
1
c) y3 = f1 ( 0 ®Õn 5, 9 dÕn 11, 18 ®Õn 22, 27,29, 42 ®Õn 47, 50 ®Õn 55 )

f - ( 25,26, 30 ®Õn 37, 61,62 ); n = 6, b=10
- ************ -
Ch-¬ng 5
Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè tæ hîp
159
ThiÕt bÞ sè chia thµnh hai lo¹i : ThiÕt bÞ sè tæ hîp vµ thiÕt bÞ sè cã nhí,
cßn gäi lµ m¹ch d·y hay m¹ch tuÇn tù.
ThiÕt bÞ sè tæ hîp hay m¹ch tæ hîp lµ lo¹i m¹ch mµ tÝn hiÖu ra t¹i mét thêi
®iÓm cho tr-íc t chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm t ®ã mµ th«i. NÕu
çc tÝn hiÖu vµo lµ çc xi , i=1,n vµ tÝn hiÖu ra lµ y th× ®èi víi m¹ch tæ hîp ta cã
ph-¬ng tr×nh:
y (t) = f ( xi (t) )
M¹ch cã nhí lµ lo¹i m¹ch mµ tÝn hiÖu ra t¹i mét thêi ®iÓm phô thuéc
kh«ng n÷ng vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã mµ cßn phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo
t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã. Chóng ta sÏ quay l¹i m¹ch cã nhí trong çc ch-¬ng
sau.
Môc ®Ých cña bµi to¸n ph©n tÝch m¹ch tæ hîp lµ t×m hiÓu, x¸c ®Þnh vµ ®¸nh
gi¸ kÕt cÊu l«gÝc vµ çc ®Æc tr-ng cña m¹ch trong mèi quan hÖ gi÷a tÝn hiÖu vµo
vµ tÝn hiÖu ra. Trong tæng hîp m¹ch, bµi to¸n ph©n tÝch lµ mét phÇn cña bµi to¸n
tæng hîp, nh»m kiÓm tra l¹i çc ®Æc tr-ng vµ tÝnh n¨ng cña m¹ch ®-îc thiÕt kÕ ®Ó
trong tr-êng hîp kh«ng ®¸p øng yªu cÇu th× söa ®æi l¹i thiÕt kÕ hoÆc cã çc biÖn
ph¸p kh¾c phôc.
Trong khai th¸c sö dông, ph©n tÝch m¹ch nh»m x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña
m¹ch hoÆc x¸c ®Þnh çc ®Æc tr-ng thùc tÕ cña m¹ch khi cã tÝnh tíi sù gi÷ chËm
tÝn hiÖu khi ®i qua çc phÇn tö l«gÝc, mµ yÕu tè nµy trong tæng hîp l«gÝc ch-a thÓ
tÝnh tíi ®-îc. Ph©n tÝch cho ta biÕt kÕt qu¶ ph¶n øng cña m¹ch lªn nh÷ng tËp gi¸
trÞ biÕn kh¸c nhau, rót ra nh÷ng ph-¬ng tr×nh to¸n häc, m« t¶ chøc n¨ng l«gÝc cña
thiÕt bÞ. Trªn c¬ së ®ã, cho phÐp ta söa ch÷a, thay thÕ, thay ®æi kÕt cÊu cña m¹ch
mµ vÉn kh«ng lµm thay ®æi chøc n¨ng cña thiÕt bÞ.
Bµi to¸n ph©n tÝch, tuú theo néi dung vµ môc ®Ých cã thÓ lµ bµi to¸n ph©n
tÝch tÜnh, ph©n tÝch ®éng hay kiÓm tra vµ chÈn ®o¸n kü thuËt. Trong ch-¬ng nµy
chóng ta sÏ ®Ò cËp tíi nh÷ng bµi to¸n ph©n tÝch thuéc çc nhiÖm vô nãi trªn.
5.1 Ph©n tÝch tÜnh thiÕt bÞ sè tæ hîp

5.1.1 NhiÖm vô bµi to¸n:
NhiÖm vô cña bµi to¸n ph©n tÝch tÜnh m¹ch tæ hîp lµ x¸c ®Þnh chøc n¨ng
cña m¹ch. Nãi çch kh¸c lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc mèi quan hÖ gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu
vµo cña thiÕt bÞ vµ biÓu diÔn d-íi mét d¹ng nµo ®ã, thÝ dô d¹ng biÓu thøc ®¹i sè
cña quan hÖ vµo ra hay d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm ra cña thiÕt bÞ.
§Ó ®¹t d-îc môc ®ich ®ã, trong ph©n tÝch tÜnh cho phÐp coi tÊt c¶ tÝn hiÖu
trong m¹ch lµ tÝn hiÖu l«gÝc lý t-ëng vµ çc phÇn tö l«gÝc dïng trong m¹ch lµ
kh«ng gi÷ chËm tÝn hiÖu. Còng chÝnh v× thÕ, ph©n tÝch tÜnh chØ cho phÐp x¸c ®Þnh
xem m¹ch cã thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng ®· thiÕt kÕ hay kh«ng vµ cho biÕt chøc
n¨ng thiÕt kÕ cña m¹ch lµ g×, th«ng qua thÝ dô b¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm mµ nã
thùc hiÖn. Ph©n tÝch tÜnh kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt do yÐu tæ
thêi gian truyÒn tÝn hiÖu g©y ra.
160
§Ó tiÕn hµnh ph©n tÜnh tÜnh, ta cho t¸c ®éng vµo m¹ch tõng tËp gi¸ trÞ biÕn
råi lÇn l-ît x¸c ®Þnh tÝn hiÖu ph¶n øng ë mäi ®iÓm trung gian - çc ®Çu ra cña tÊt
c¶ phÇn tö l«gÝc, tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra cña m¹ch. §Ó lµm viÖc nµy, ta ph©n çc
phÇn tö m¹ch thµnh çc líp vµ t×m ph¶n øng ra lÇn l-ît cña çc líp.
ThÝ dô 5.1: T×m tÝn hiÖu ra cña m¹ch h×nh 5.1 d-íi t¸c ®éng cña tËp biÕn
vµo (x 1x2x3x4 ) = 1010
x1 1 5
y1
x2 Ph©n líp çc phÇn tö, ta cã:
- Líp 1 gåm çc phµn tö: (1), (2),
3
2
(4)
x3 6
y2 - Líp 2 gåm: (3) , (5)
4 - Líp 3 gåm: (6)
TÝn hiÖu t¸c ®éng vµ tÝn hiÖu ra ë çc
x4
líp phÇn tö nh- b¶ng 5.1
H×nh 5.1: M¹ch dïng ®Ó ph©n

tÝch tÜnh
B¶ng 5.1
B¶ng m« t¶ çc líp, tÝn hiÖu vµo, ra cña çc phÇn tö vµ cña m¹ch
Líp PhÇn tö TÝn hiÖu vµo TÝn hiÖu ra y1 y2

1 (1) 10 1
(2) 01 1
(4) 0 1
2 (3) 11 0
(5) 10 1 1
3 (6) 01 0
0
Çch t×m ph¶n øng cña m¹ch ®èi víi tËp biÕn vµo nh- vËy chp phÐp x¸c
®Þnh c¶ çc gi¸ trÞ trung gian, ®ång thêi so s¸nh ®-îc ®é dµi ®-êng truyÒn tÝn
hiÖu tíi çc ®Çu ra. NÕu tiÕn hµnh x¸c ®Þnh ph¶n øng ra cña m¹ch ®èi víi tÊt c¶ 2n
tËp gi¸ trÞ cña n biÕn th× kÐt qu¶ thu ®-îc sÏ ph¶n ¸nh chøc n¨ng cña m¹ch ë
d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc. Tõ ®ã, dÔ dµng rót ra hµm chøc n¨ng cña m¹ch. H×nh 5.2a
lµ b¶ng gi¸ trÞ thùc thu ®-îc do kÕt qu¶ ph©n tÝch m¹ch h×nh 5.1. H×nh 5.2b lµ m«
t¶ çc hµm ra y1 vµ y2 trªn b¶ng Çc-N©u.
161
x 1 x 2x 3x 4 y1y2 x 1x 2x 3x y1y2 y1 x
0000 10 10
x2 x2 y2
x1
4
1
0001 10 1000 10 x3 1 1 1 1 x3 0 0 0 0
0010 10 1001 10 1 0 1 1 0 1 0 0
0011 10 1010 10 x4
0100 10 1011 10
1 0 1 1 0 0 0 0
0101 10 1100 00
1 1 1 1 0 0 0 0
0110 10 1101 10
0111 10 1110 01
b/
a/ 1111
H×nh 5.2: Hµm - kÕt qu¶ ph©n tÝch m¹ch a); biÓu diÔn chóng lªn b¶ng kÕ cËn b)
D¹ng gi¶i tÝch cña hai hµm y1 vµ y2 :

y1 = x 1 + x 2 + x 4 ( 5.1)
y2 = x 1 x 2 x 3 x 4
HÖ hµm (5.1) rót ra ®-îc trong tr-êng hîp nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶n ¸nh
®óng sè l-îng vµ chñng lo¹i çc phµn tö l«gÝc trong m¹ch, nh-ng bao giê còng
ph¶n ¸nh ®óng chøc n¨ng mµ m¹ch thùc hiÖn.
5.1.2 Thñ tôc chung ph©n tÝch tÜnh m¹ch tæ hîp
Trong tr-êng hîp cÇn biÕt biÓu thøc to¸n häc ph¶n ¸nh cÊu tróc l«gÝc gåm
lo¹i çc phÇn tö, çch liªn kÕt gi÷a chóng vµ chøc n¨ng cña m¹ch, ta tiÕn hµnh
theo çc b-íc sau ®©y:
a. Ký hiÖu tÊt c¶ çc ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña tÊt c¶ çc phÇn tö l«gÝc trong
m¹ch.
b. XuÊt ph¸t tõ ®Çu ra tíi ®Çu vµo, mçi lÇn gÆp mét ký hiÖu lµ ®Çu ra cña
phÇn tö l«gÝc, ta thay ký hiÖu ®ã b»ng biÓu thøc m« t¶ chøc n¨ng cña phÇn tö
nµy.
Cuèi cïng, ta sÏ ®-îc mét biÓu thøc ®¹i sè, thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a tÝn hiÖu
dÇu ra víi çc tÝn hiÖu ®Çu vµo, thÓ hiÖn chøc n¨ng cña m¹ch.
ThÝ dô 5.2
T×m hµm y cña m¹ch cho trªn h×nh 5.3
B-íc 1: Ký hiÖu tÊt c¶ çc ®iÓm vµo, ra cña çc phÇn tö m¹ch: x1,x2,x3,x4
,a,b,c,d,e,f vµ y.
B-íc 2: Ta cã y = a+b
Thay a vµ b b»ng hµm t-¬ng øng cña çc phÇn tö l«gÝc, ta cã:
y = x4.c + x 3.d
Thay c vµ d lÇn l-ît , ta cã:
y = x 4.d + x3. (e f) = x4 (e f) + x3 . (e f)
162
x1 e
x2 x4 a
d
x1 c y
x2 f
b
x3
H×nh 5.3:M¹ch dïng thùc hiÖn ph©n tÝch tÜnh
Thay e vµ f, ta cã:
y = x 4 ((x1  x2 ))  (x 1  x2 )) + x3 ((x1 x2 )  (x 1 x2 )) ( 5.2)
BiÓu thøc (2) lµ hµm chøc n¨ng cña m¹ch h×nh 5.3. Nã ph¶n ¸nh ®óng sè
l-îng, lo¹i vµ sù nèi ghÐp gi÷a çc phÇn tö m¹ch. Tõ d¹ng (5.2), khi cÇn, dÔ dµng
®-a vÒ d¹ng m« t¶ chuÈn nµo ®ã, nh- b¶ng gi¸ trÞ thùc.
Nh- vËy, ph©n tÝch cho phÐp t×m hµm chøc n¨ng cña m¹ch vµ trªn c¬ së
®ã, trong söa ch÷a cã thÓ biÕn ®æi, thay thÕ çc phÇn tö m¹ch sao cho phï hîp
víi ®iÌu kiÖn cô thÓ mµ vÉn kh«ng lµm thay ®æi chøc n¨ng cña m¹ch.
5.2 Ph©n tÝch ®éng thiÕt bÞ sè tæ hîp

Ph©n tÝch ®éng nh»m kiÓm tra ho¹t déng cña m¹ch vÒ quan hÖ thêi gian,
kiÓm tra sù ho¹t ®éng trªn thùc tÕ cña m¹ch ®Ó ®èi chiÕu víi môc ®Ých ®· ®Ò ra
trong thiÕt kÕ l«gÝc. V× vËy, phÇn tÝch ®éng th-êng ®-îc tiÕn hµnh sau khi thiÕt
kÕ . Mét thiÕt bÞ sau khi thiÕt kÕ, ®em thö nghiÖm, nÕu çc tham sè cña tÝn hiÖu ra
kh«ng ®óng nh- thiÕt kÕ th× b¾t buéc ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch ®éng.
Trong ph©n tÝch ®éng cã thÓ coi d¹ng cña çc lo¹i tÝn hiÖu lµ lý t-ëng. Khi
®ã, ph©n tÝch sÏ cho ta sù ¶nh h-ëng cña viÖc gi÷a chËm tÝn hiÖu khi ®i qua çc
phÇn tö l«gÝc. Thùc tÕ cho thÊy, thêi gian gi÷ ch©m cña çc phÇn tö l«gÝc th-êng
kh¸c nhau, ngay c¶ víi çc lo¹i phÇn tö cïng mét lo¹i, cïng mét lo¹t s¶n xuÊt.
Tuy vËy, ®Ó bµi to¸n kh«ng qu¸ phøc t¹p, chóng ta gi¶ thiÕt thêi gian gi÷ chËm
trung b×nh cña çc phÇn tö l«gÝc lµ nh- nhau vµ ký hiÖu lµ . Khi ®ã, nhiÖm vô c¬
b¶n cña ph©n tÝch ®éng lµ chØ ra thêi gian qu¸ tr×nh qu¸ ®é cña m¹ch, nh÷ng thay
®æi g× so víi thiÕt kÕ sÈy ra ®èi víi çc tÝn hiÖu ra trong çc tr-êng hîp sau ®©y:
1. Thay ®æi tõ tËp gi¸ trÞ biÕn nµy sang tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c cña çc biÕn
vµo.
2. Khi cã t¸c ®éng liªn tiÕp mét chuçi çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña çc biÕn vµo.
3. Khi thay ®æi tõ mét tËp gi¸ trÞ biÕn nµy sang mét tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c
bÊt kú trong 2n -1 tËp gi¸ trÞ biÕn cßn l¹i, hay thay ®æi thø tù vµ / hoÆc thay ®æi
néi dung cña chuçi t¸c ®éng.
H·y xÐt lÇn l-ît ba tr-êng hîp trªn ®©y.
163
5.2.1 Tr-êng hîp khi thay ®æi tõ mét tËp gi¸ trÞ biÕn nµy sang mét tËp
gi¸ trÞ biÕn kh¸c
§Ó kh¶o s¸t ta gi¶ thiÕt ë ®Çu vµo cña thiÕt bÞ, cã sù thay ®æi tõ tËp Xi sang
tËp Xk, cña çc biÕn vµo.
§Ó thÊy râ ¶nh h-ëng cña sù gi÷ chËm tÝn hiÖu cña çc phÇn tö l«gÝc lªn
kÕt qu¶ ra, trong tr-êng hîp nµy, ta tiÕn hµnh ph©n tÝch theo çc b-íc sau:
1. X¸c ®Þnh cÊp cña m¹ch W. CÊp cña m¹ch lµ sè l-îng lín nhÊt çc phÇn
tö l«gÝc mµ tÝn hiÖu ph¶i ®i qua tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra cña m¹ch. §¸nh sè thø tù tÊt
c¶ çc phÇn tö l«gÝc trong m¹ch.
2. LËp mét b¶ng cã W+1 cét vµ (n+m) hµng. Trong ®ã n lµ sè biÕn vµo
cña thiÕt bÞ vµ m lµ sè phÇn tö l«gÝc trong m¹ch. §¸nh sè thø tù çc cét tö 0 ®Õn
W-1. n hµng ®Çu t-¬ng øng víi n biÕn; m hµng cuèi t-¬ng øng víi m ®Çu ra cña
m m¹ch l«gÝc. Hµng cuèi cïng chÝnh lµ ®Çu ra cña m¹ch.
3. §iÒn vµo b¶ng theo çch sau:
+ TËp gi¸ trÞ biÕn thø hai, tøc tËp Xk, ®-îc ®iÒn vµo tÊt c¶ çc cét trong
phÇn cña çc biÕn.
+ Trong cét 0 ta ®iÒn gi¸ trÞ l«gÝc ë çc ®Çu ra ë chÕ ®é tÜnh cña çc phÇn
tö l«gÝc khi t¸c ®éng ®Çu vµo lµ tËp gi¸ trÞ biÕn thø nhÊt Xi.
4. TiÕn hµnh ®iÒn vµo çc cét cßn l¹i cña b¶ng çc gi¸ trÞ ®Çu ra cña çc
phÇn tö l«gÝc b¾t ®Çu tõ cét 1 ®Õn cét W+1, xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i ban ®Çu ë trªn
çc ®Çu ra cña çc phÇn tö nµy, d-íi t¸c ®éng cña tËp gi¸ trÞ biÕn thø hai Xk. Khi
®iÒn vµo cét thø j ta lÊy th«ng tin ë cét thø (j-1).
V× chiÒu ngang cña b¶ng chÝnh lµ trôc thêi gian, mµ mçi cét cã thêi gian lµ
1 , nªn diÔn biÕn vÒ gi¸ trÞ ë ®Çu ra cña phÇn tö cuèi cïng cña m¹ch sÏ chÝnh lµ
gi¶n ®å thêi gian thùc tÕ, cã tÝnh tíi sù gi÷ chËm tÝn hiÖu khi ®i qua çc phÇn tö
l«gÝc cña m¹ch. So s¸nh kÕt qu¶ sù ph©n tÝch ®éng nµy víi kÕt qu¶ ph©n tÝch tÜnh
®èi víi tõng tËp gi¸ trÞ biÕn, chóng ta cã th«ng tin vÒ sù ®óng ®¾n, ch©n thùc cña
tÝn hiÖu ra.
ThÝ dô 5.3
Cho m¹ch h×nh 5.4 . H·y ph©n tÝch ph¶n øng cña m¹ch khi thay ®æi tr¹ng
th¸i vµo tõ tËp gi¸ trÞ biÕn Xi = 000 sang Xk = 011.
Ta nhËn xÐt r»ng, v× hai tËp gi¸ trÞ biÕn nµy cã thÓ coi lµ hai tËp thÕ, nªn
®©y lµ tr-êng hîp thay ®æi tõ mét tËp thÕ nµy sang mét tËp thÕ kh¸c.
B-íc1: CÊp cña m¹ch trong
tr-êng hîp nµy b»ng 3. §¸nh sè çc x1 2
phÇn tö m¹ch nh- trªn h×nh 5.4; ta x2

cã n=3, m=4. 4
y
B-íc 2: VËy b¶ng cã W+1=4
1
cét. Sè hµng b»ng 3+4 = 7 .

3
x3
B-íc 3: Bè trÝ çc cét vµ hµng
nh- trªn h×nh 5.5. Trong ®ã, tËp biÕn
H×nh 5.4: M¹ch dïng ph©n tÝch
164
Xk = 011 ®-îc ®iÒn trong tÊt c¶ çc cét, øng víi phÇn cña çc biÕn. V× víi tËp
x1x2x 3 = 000, tÝn hiÖu ë çc ®Çu ra cña çc phÇn tö l«gÝc nh- sau:
(1) : 1
(2) : 0
(3) : 0
(4) : 0
Do ®ã, cét thø nhÊt cña b¶ng chøa çc gi¸ trÞ ban ®Çu lµ 1000, t-¬ng øng víi çc
phÇn tö (1), (2), (3), (4).
B-íc 4: V× khi tÝn hiÖu truyÒn qua çc líp

0 1 2 3 phÇn tö l«gÝc, gi¸ trÞ cña tËp biÕn vµo thø
x1 0 0 0 0 hai 011 kh«ng ®æi, nh-ng gi¸ trÞ l«gÝc ë
®Çu ra cña çc phÇn tö (1), (2), (3), (4) th×
x2 1 1 1 1 thay ®æi tuú theo tÝn hiÖu x1,x2,x3 ®· truyÒn
x3 1 1 1 1 tíi phÇn tö l«gÝc nµo. KÕt qu¶ ta cã b¶ng
h×nh 5.5. KÕt qu¶ xÐt thªm çc cét tiÕp theo
(1) 1 0 0 0 W+1+, W+2, .....nÕu cã sÏ hoµn toµn gièng
(2) 0 0 0 0 cét sè 3, thÓ hiÖn tr¹ng th¸i æn ®Þnh t¹i ®Çu
ra cña m¹ch.
Ph©n tÝch kÕt qu¶ nµy ta thÊy r»ng cã
(3) 0 1 0 0
(4) 0 0 1 0 mét giai ®o¹n, t¹i cét 2 ph¶n øng cña m¹ch
lµ kh«ng gièng nh- thiÕt kÕ tÜnh. Theo thiÕt
H×nh 5.5: B¶ng ph©n tÝch
kÕ tÝnh, víi tËp 011 th× ®Çu ra ph¶i b»ng 0,
nh-ng ë ®©y, ®Çu ra l¹i b»ng 1. Thêi gian
tån t¹i cña tÝn hiÖu 1 kh«ng ®óng nµy lµ 1.
TÝn hiÖu nµy gäi lµ tÝn hiÖu tranh chÊp tr¹ng th¸i vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó
tÝn hiÖu ra æn ®Þnh lµ t = W. .
§Ó m¹ch trªn ®©y lµm viÖc ®óng, cÇn cã biÖn ph¸p khö bá tÝn hiÖu tranh
chÊp tr¹ng th¸i ë ®Çu ra cña m¹ch.
5.2.2 Khi t¸c ®éng liªn tiÕp mét chuçi çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo
Trong tr-êng hîp nµy, viÖc ph©n tÝch còng tiÕn hµnh t-¬ng tù nh- trong
tr-êng hîp thø nhÊt, nh-ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:
1. khung cña b¶ng:
Mét khi ®· ®Ò cËp tíi chuçi tËp gi¸ trÞ biÕn vµo t¸c ®éng liªn tôc th× tÊt yÕu
ph¶i nãi tíi thêi gian tån t¹i cña mçi tËp gi¸ trÞ biÕn. §Ó tiÖn, ta sÏ lÊy ®¬n vÞ thêi
gian lµ thêi gian gi÷ chËm trung b×nh cña mét phÇn tö l«gÝc vµ b»ng . Nh- vËy,
mçi tËp gi¸ trÞ biÕn cã thÓ tån t¹i tõ 1 ®Õn nhiÒu . §Ó tËp cuèi øng víi tr-êng
hîp ®Çu ra tÝn hiÖu ®ñ thêi gian thiÕt lËp gi¸ trÞ æn ®Þnh, tËp cuèi cïng gi¶ thiÕt
tån t¹i mét thêi gian cã sè  lín h¬n hay b»ng sè cÊp cña m¹ch. Çch x©y dùng
b¶ng còng kh¸c :
+ Sè cét cña b¶ng b»ng tæng sè  cña chuçi vµo t¸c ®éng, ®-îc ®¸nh sè
thø tù tõ 0 trë ®i.
165
+ Sè hµng vÉn b»ng (n + m) ; n lµ sè biÕn vµo, m lµ sè phÇn tö l«gÝc trong
m¹ch.
2. Çch ®iÒn vµo b¶ng
+ Trong phÇn çc biÕn, t¹i çc cét, theo thø tù xuÊt hiÖn çc tËp gi¸ trÞ
biÕn, ta ®iÒn vµo çc cét çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña chuçi vµo, tËp biÕn nµo tån t¹i
bao nhiªu  th× ®iÒn vµo bÊy nhiªu cét.
+ Trong phÇn ®Çu ra çc phÇn tö l«gÝc cña b¶ng, cét ®Çu tiªn ta ghi tÊt c¶
gi¸ trÞ ra lµ bÊt ®Þnh (x) v× ch-a hÕt mét  th× ch-a mét tÝn hiÖu nµo ®i qua ®-îc
bÊt kú phÇn tö l«gÝc nµo.
3. §Ó ®iÒn vµo phÇn cßn l¹i cña b¶ng, vÉn ¸p dông nguyªn t¾c ®iÒn vµo
cét j th× dïng th«ng tin ë cét (j-1).
ThÝ dô 5.4
Cho m¹ch h×nh 5.4 trªn ®©y, h·y x¸c ®Þnh ph¶n øng ra cña m¹ch khi cho
chuçi t¸c ®éng vµo lµ:
x1x2x 3 = ( 011(4), 111(3), 101(2), 000(1), 100(3)
Thùc hiÖn viÖc lËp b¶ng vµ ®iÒn vµo b¶ng theo nguyªn t¾c ®· chØ ra trªn
®©y, ta cã kÕt qu¶ nh- b¶ng h×nh 5.6a
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
x1 0 0 0 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 x
x2 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 x
x3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 x
(1) x 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1
(2) x 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0
(3) x x 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
(4) x x x 0 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0
a/
b/
c/
H×nh 5.6: B¶ng ph©n tÝch khi cã mét chuçi t¸c ®éng vµo liªn tiÕp a); Gi¶n
®å thêi gian cña tÝn hiÖu ra ë tr¹ng th¸i ®«ng b) vµ ë tr¹ng th¸i tÜnh c)
TÝn hiÖu trªn ®Çu ra (4) chÝnh lµ tÝn hiÖu ra cña m¹ch. Gi¶n ®å thêi gian
cña tÝn hiÖu ra trong chÕ ®é ®éng cho trªn h×nh 5.6 b. §Ó biÕt xem, ph¶n øng ra ë
chÕ ®é ®éng cã gièng nh- trong chÕ ®é tÜnh - lµ chÕ ®é lµm viÖc theo thiÕt kÕ, hay
166
kh«ng, chóng ta sÏ tiÕn hµnh ph©n tÝch tÜnh ®èi víi m¹ch ®· cho ®Ó t×m ph¶n øng
cña m¹ch ®èi víi tõng tËp gi¸ trÞ biÕn cña chuçi.
Ta cã:
y = x 1x 2 + x 2x 3
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm nh- sau:
x 1x 2x 3 y x 1x 2x 3 y
000 0 100 0
001 1 101 1
010 0 110 1
011 0 111 1
Tõ ®©y, dÔ dµng vÏ ®-îc gi¶n ®å thêi gian cña tÝn hiÖu ra y trong chÕ ®é
tÜnh nh- h×nh 5.6c
So s¸nh hai kÕt qu¶ ta thÊy:
+ So víi chÕ ®é tÜnh, trong chÕ ®é ®éng, ë ba cét ®Çu tiªn tÝn hiÖu kh«ng
thÓ x¸c ®Þnh râ lµ 0 hay 1. M¹ch ë chÕ ®é bÊt ®Þnh.
+ TÝn hiÖu ”1" ®èi víi çc tËp 111 vµ 101 bÞ co l¹i mÊt hai cét.
+ TÝn hiÖu ra t¹i cét 10 lÏ ra ph¶i b»ng 0, nh-ng thùc tÕ l¹i cã mét xung,
víi ®é réng lµ 1. §ã chÝnh lµ do hËu qu¶ cña viÖc tranh chÊp tr¹ng th¸i cña tÝn
hiÖu t¹i ®Çu ra cña m¹ch. Lý do cña sù tranh chÊp nµy lµ sù gi÷ chËm tÝn hiÖu
kh¸c nhau cña çc tÝn hiÖu vµo khi ®i theo nh÷ng ®-êng kh¸c nhau ®Ó tíi ®Çu ra.
TÝn hiÖu tranh chÊp tr¹ng th¸i nµy cÇn ph¶i khö bá v× trong nhiÒu tr-êng hîp nã
cã thÓ g©y nªn nh÷ng sù sai l¹c vÒ ho¹t ®éng chøc n¨ng cña m¹ch.
5.2.3 Çc tr-êng hîp kh¸c
§ã lµ çc tr-êng hîp khi thay ®æi tõ mét tËp gi¸ trÞ biÕn nµy sang mét tËp
bÊt kú trong 2n- 1 tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c hay khi thay ®æi vÒ néi dung vµ thø tù cña
chuçi t¸c ®éng vµo
Çc tr-êng hîp nµy vÒ b¶n chÊt kh«ng kh¸c hai tr-êng hîp trªn ®©y, cã
®iÒu chóng ta ph¶i lËp cho mçi tr-êng hîp mét b¶ng t-¬ng tù nh- cña hai tr-êng
hîp trªn ®©y. Khi ®· biÕt ph-¬ng ph¸p phÇn tÝch cña hai tr-êng hîp nãi trªn,
dïng c«ng cô m¸y tÝnh, chóng ta cã thÓ lËp tr×nh cho çc tr-¬ng hîp kh¸c b»ng
çch thay ®æi tham sè cña ch-¬ng tr×nh.
5.3 B¶n chÊt cña tranh chÊp tr¹ng th¸i trong

M¹ch tæ hîp, ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn vµ khö bá
5.3.1 B¶n chÊt cña tranh chÊp tr¹ng th¸i trong m¹ch tæ hîp
§Ó hiÓu b¶n chÊt cña hiÖn t-¬ng tranh chÊp tr¹ng th¸i vµ cã biÖn ph¸p
kh¾c phôc ta h·y xÐt nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña çc m¹ch l«gÝc c¬ b¶n VA vµ
HOAC hai ®Çu vµo.
167
Ta thÊy r»ng, ®èi víi m¹ch VA hai ®Çu vµo, khi hai ®Çu cã gi¸ trÞ t-¬ng
øng lµ 0 vµ 1 th× ®Çu ra b»ng 0 vµ khi c¶ hai ®Çu cïng thay ®æi ng-îc chiÕu
nhau,
nghÜa lµ ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 10 th× ®Çu ra còng nhËn gi¸ trÞ 0. Nh-ng ®Ó ®Çu ra
lu«n lu«n lµ 0 th× ®iÒu quan träng lµ gi¸ trÞ ë hai ®Çu vµo ph¶i thay ®æi ®ång thêi.
§©y lµ mét ®iÒu kiÖn khã thùc hiÖn hoÆc kh«ng ph¶i lóc nµo còng sÈy ra ®óng v×
thùc tÕ, çc tÝn hiÖu ®Çu vµo ®-îc h×nh thµnh mét çch ®éc lËp t-¬ng ®èi. Khi ®·
kh«ng ®¶m b¶o ch¾c ch¾n thay ®æi ®ång thêi th× gi¶ sö ®Çu lóc ®Çu cã gi¸ trÞ 0
thay ®æi tr-íc, khi ®ã, ë mét kho¶nh kh¾c, gi¸ trÞ cña tËp biÕn vµo sÏ lµ 11. Khi
®ã ®Çu ra sÏ cã gi¸ trÞ t-¬ng øng lµ 1 chø kh«ng ph¶i lµ 0 n÷a. H×nh ¶nh cña ®Çu
ra sÏ lµ tõ gi¸ trÞ 0 l-ít qua gi¸ trÞ 1 råi l¹i vÒ 0, tøc ta cã : 0-1-0.
Lý luËn mét çch t-¬ng tù ®èi víi m¹ch HOAC, ta sÏ cã diÔn biÕn cña ®Çu
ra lµ 1-0-1.
Mét kÕt luËn t-¬ng tù hoµn toµn ®óng cho çc m¹ch lo¹i VA-KH, HOAC-
KH. Nghiªn cøu ®èi víi mét sè m¹ch kh¸c nh- m¹ch céng m«dun 2, m¹ch kÐo
theo, m¹ch ®¼ng trÞ vµ m¹ch cÊm ta cã thÓ rót ra kÕt luËn ®èi víi tõng lo¹i m¹ch-
H×nh 5.7
x1 x2 VA HOAC VA-KH HOA (+) §.trÞ KÐo CÊm

C-KH theo
0 0 0 0 1 1 0 1 0 0
0 0-1 0 0-1 1 1-0 0-1 1-0 1 0
0 1-0 0 1-0 1 0-1 1-0 0-1 1 0
0 1 0 1 1 0 1 0 1 0
0- 0 0 0-1 1 1-0 0-1 1-0 1-0 0-1
1
0- 0-1 0-1 0-1 1-0 1-0 0-1-0 1-0-1 1-0-1 0-1-0
1
0- 1-0 0-1-0 1-0-1 1-0-1 0-1-0 1-0-1 0-1-0 1-0 0-1
1
0- 1 0-1 1 1-0 0 1-0 0-1 1 0
1
1- 0 0 1-0 1 0-1 1-0 0-1 0-1 1-0
0
1- 0-1 0-1-0 1-0-1 1-0-1 0-1-0 1-0-1 0-1-0 0-1 1-0
0
1- 1-0 1-0 1-0 0-1 0-1 0-1-0 1-0-1 1-0-1 0-1-0
0
1- 1 1-0 1 0-1 0 0-1 0-0 1 0
0
1 00 1 1 0 1 0 0 1 0
1 0-1 0-1 1 1-0 0 1-0 0-1 0-1 1-0
1 1-0 1-0 1 0-1 0 0-1 1-0 1-0 0-1
1 1 1 1 0 0 0 1 1 0
168
H×nh 5.7: B¶ng vÒ hiÖn t-îng tranh ch¸p cña çc m¹ch l«gÝc c¬ b¶n
Tõ kÕt qu¶ ta rót ra çc kÕt luËn sau ®©y:

a) §èi víi çc VA,HOAC, VA-KH vµ HOAC-KH sÏ cã tranh chÊp tÜnh
,nÕu hai biÕn vµo thay ®æi ng-îc chiÒu nhau.
b) §èi víi çc m¹ch kÐo theo vµ m¹ch CÊm sÏ cã tranh chÊp tÜnh nÕu hai
biÕn vµo thay ®æi gi¸ trÞ cïng chiÒu.
c) §èi víi çc m¹ch céng m«dun2 vµ ®¼ng trÞ: Khi çc biÕn ®Çu vµo thay
®æi cïng chiÒu hoÆc ng-îc chiÒu ®Òu cã tranh chÊp.
Chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t vÒ hiÖn t-îng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i ®èi víi
m¹ch VA, HOAC, VA-KH vµ HOAC-KH nhiÒu ®Çu vµo nh- sau.
SÏ xuÊt hiÖn tranh chÊp nÕu:
- Ýt nhÊt trªn hai ®Çu vµo çc biÕn thay ®æi gi¸ trÞ cña m×nh theo chiÒu
ng-îc nhau.
- Nh÷ng biÕn kh«ng thay ®æi gi¸ trÞ th× kh«ng cã vai trß quyÕt ®Þnh gi÷
cho biÕn ra kh«ng thay ®æi.
5.3.2 Ph©n lo¹i tranh chÊp tr¹ng th¸i
ViÖc ph©n lo¹i tranh ch¸p ®-îc c¨n cø vµo ph¶n øng ®óng ë ®Çu ra cña
m¹ch. §ã lµ çc gi¸ trÞ trong chÕ ®é tÜnh ®èi víi hai tËp biÕn ®ang xÐt t¹i ®Çu ra
cña chóng.
Tranh chÊp chia ra thµnh tranh chÊp tÜnh vµ tranh chÊp ®éng.
Tranh chÊp tÜnh lµ tranh chÊp sÈy ra khi ph¶n øng ®óng cña m¹ch ®èi víi
hai tËp gi¸ trÞ biÕn ®ang xÐt ®Òu b»ng 0 hay ®Òu b»ng 1.
Tranh chÊp tÜnh l¹i chia ra thµnh tranh chÊp tÜnh lo¹i 0 vµ tranh ch¸p tÜnh
lo¹i 1.
Tranh chÊp tÜnh lo¹i 0 lµ tranh chÊp sÈy ra khi ph¶n øng ®óng ®èi víi hai
tËp gi¸ trÞ biÕn ®Òu b»ng 0.
Tranh chÊp tÜnh lo¹i 1 lµ tranh chÊp sÈy ra khi ph¶n øng ®óng cña m¹ch
®èi víi hai tËp gi¸ trÞ biÕn ®ang xÐt ®Òu b»ng 1.
NÕu tranh chÊp sÈy khi ph¶n øng cña m¹ch ®èi víi hai tËp gi¸ trÞ biÕn
kh«ng gièng nhau th× gäi lµ tranh chÊp ®éng.
Tranh chÊp ®éng l¹i chia ra tranh chÊp ®éng lo¹i 0-1 vµ tranh chÊp ®éng
lo¹i 1-0.
Tranh chÊp ®éng lo¹i 0-1 lµ lo¹i tranh chÊp sÈy ra khi ph¶n øng ®óng cña
m¹ch ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn thø nhÊt b»ng 0, cßn ®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn thø hai
b»ng 1. §èi víi tranh chÊp ®éng lo¹i 1-0 th× ng-îc l¹i.
ThÝ dô 5.5
Cho m¹ch h×nh 5.8. H·y ph©n tÝch ho¹t ®éng cña m¹ch trong chÕ ®é ®éng
khi ®Çu vµo thay ®æi tõ tËp gi¸ trÞ biÕn Xi = 000 sang Xj =111.
Sö dông thñ tôc ph©n tÝch ®éng trªn ®©y, ta cã b¶ng ph©n tÝch nh- h×nh 5.9
Ph©n tÝch kÕt qu¶ ph©n tÝch tÜnh ®Ó x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña m¹ch, ta thÊy,
®èi víi tËp gi¸ trÞ biÕn 000, gi¸ trÞ ®óng cña ®Çu ra lµ 0, cßn ®èi víi tËp gi¸ trÞ
biÕn 111, gi¸ trÞ ®óng cña nã lµ 1.
169
Trong chÕ ®éng, khi thay ®æi çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo tõ tr¹ng th¸i vµo 000
sang 111 th× trong m¹ch sÈy ra tranh chÊp sè 4. T¹i ®ã, lÏ ra gi¸ trÞ ®Çu ra ph¶i lµ
1 th× l¹i xuÊt hiÖn gi¸ trÞ 0. §ã lµ tranh chÊp ®éng vµ lµ tranh chÊp ®éng lo¹i 0-1.
5.3.3 Tranh chÊp tr¹ng th¸i ë çc m¹ch sè
Tranh chÊp tr¹ng th¸i ë çc m¹ch, çc thiÕt bÞ sè lµ do cã sù tranh chÊp
tr¹ng cña çc phÇn tö l«gÝc tham gia trong m¹ch trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. Do ®ã,
viÖc ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn tranh chÊp ®èi víi çc phÇn tö l«gÝc tæ hîp dÉn
tíi viÖc kiÓm tra tuÇn tù tõ ®Çu ra tíi ®Çu vµo cña m¹ch kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn hai
®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn tranh chÊp tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö l«gÝc.
§èi víi m¹ch hai cÊp thùc hiÖn theo DTC, çc tranh chÊp tÜnh chØ cã thÓ
sÈy ra gi÷a hai tËp gi¸ trÞ biÕn vµo cã tÝnh chÊt sau ®©y:
0 1 2 3 4 5
x1 1 1 1 1 1 1 1 2 5
x2 1 1 1 1 1 1
x1 y
x3 1 1 1 1 1 1 x2 3
(1) 1 0 0 0 0 0
4
(2) 0 1 0 0 0 0
x3
(3) 1 1 0 1 1 1
(4) 0 1 1 0 1 1
(5) 0 0 1 1 0 1
H×nh 5.9: B¶ng ph©n tÝch H×nh 5.8: M¹ch dïng cho thÝ dô 5.5
- Chóng lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1.
- Chóng lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn.
- Trong khi thùc hiÖn b»ng m¹ch, chóng kh«ng ®-îc thùc hiÖn bëi mét
phÇn tö l«gÝc VA. Nãi çch kh¸c, chóng kh«ng ®-îc phñ bëi cïng mét implic¨ng
®¬n gi¶n thùc thô. Trong tr-êng hîp nµy, khi tr¹ng th¸i vµo thay ®æi tõ tËp gi¸ trÞ
biÕn nµy sang tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c. ë ®Çu ra cña mét phÇn tö l«gÝc VA sÏ cã thay
®æi tõ 0 lªn 1 vµ ë ®Çu ra cña phÇn tö l«gÝc VA kh¸c sÏ cã thay ®æi tõ 1 xuèng 0.
Hai ®Çu ra nµy l¹i chÝnh lµ hai ®Çu vµo cña phÇn tö l«gÝc HOAC. Do ®ã sÏ sÈy ra
tranh chÊp mµ lµ tranh chÊp tÜnh lo¹i 1, v× ®èi víi c¶ hai tËp gi¸ trÞ biÕn nµy gi¸
trÞ ®óng cña ®Çu ra cña m¹ch vµ còng lµ cña m¹ch HOAC lµ 1.
ThÝ dô 5.6
170
Cho m¹ch h×nh 5.10a. T×m hai tËp gi¸ trÞ biÕn g©y tranh chÊp tr¹ng th¸i
cña m¹ch ?
Ta dÔ dµng nhËn ®-îc hµm chøc n¨ng cña m¹ch nh- sau;
y = x 1x 2 + x 2x 3 + x 4
§-a hµm nµy lªn b¶ng Çc - N©u h×nh 5.10b. Ta thÊy r»ng hai tËp biÕn
x1x2x 3x4 vµ x1x 2x3x4 lµ hai tËp biÕn mµ nÕu chóng t¸c ®éng liªn tiÕp sÏ g©y nªn
tranh chÊp tr¹ng th¸i ë ®Çu ra cña m¹ch v× chóng kh«ng ®-îc phñ b»ng mét
implic¨ng ®¬n gi¶n thùc thô chung, mµ ë hai implic¨ng ®¬n gi¶n kh¸c nhau, ®-îc
x1 x2
x1
x3 1 1 1
x2
y 1 1 1 1
x2 x4
x3 1 1 1 1
x4 1
a/ b/
H×nh 5.10: M¹ch vµ hµm cña thÝ dô 5.6
thùc hiÖn b»ng hai phÇn tö l«gÝc kh¸c nhau. Do ®ã, khi chuyÓn tö mét tËp nµy
sang mét tËp kh¸c th× sù thay ®æi gi¸ trÞ trªn hai phÇn tö l«gÝc nµy lµ ng-îc chiÒu
nhau. KÕt qu¶ lµ ë ®Çu ra cña m¹ch HOAC sÏ cã tranh chÊp.
Qua ph©n tÝch ta thÊy, ®iÒu kiÖn ®Ó m¹ch hai cÊp thùc hiÖn theo DTC
kh«ng cã tranh chÊp tÜnh lo¹i 1 lµ tÊt c¶ çc gi¸ trÞ 1 cña hµm trong çc « lµ kÕ
cËn nhau th× b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn b»ng mét phÇn tö l«gÝc VA. Nãi çch kh¸c ,
®Ó m¹ch hai cÊp DTC kh«ng cã tranh chÊp tÜnh lo¹i 1, mét dÊu, nã cÇn ph¶i ®-îc
®-îc thùc hiÖn kh«ng ph¶i b»ng DTCTT mµ b»ng DTC tèi thiÓu ®Çu ®ñ. D¹ng
tuyÓn chuÈn ®Çy ®ñ lµ DTC mµ theo b¶ng Çc N©u, tÊt c¶ çc gi¸ trÞ 1 cña hµm
trong çc « lµ kÕ cËn nhau ph¶i ®-îc thùc hiÖn b»ng mét implic¨ng ®¬n gi¶n.
M¹ch h×nh 5.10a sÏ kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i tÜnh lo¹i 1 mét dÊu,
nÕu ®-îc thùc hiÖn b»ng DTC ®Çy ®ñ sau ®©y- m¹ch h×nh 5.11.
y = x 1x 2 + x 2x 3 + x 1x 3 + x 4
171
Trong ®ã, hai tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 1 lµ x1x 2x 3x4 vµ
x1x2x 3x4 lµ kÕ cËn vµ ®-îc thùc hiÖn b»ng mét implic¨ng ®¬n gi¶n lµ x1x 3. Cã thÓ
chøng mainh r»ng m¹ch hai cÊp thùc hiÖn theo DTC ®· kh«ng cã tranh chÊp tÝnh
lo¹i 1, mét dÊu, th× còng kh«ng cã tranh chÊp tÝnh lo¹i 0 hoÆc tranh chÊp ®éng
mét dÊu. Song kh«ng cã nghÜa lµ sÏ kh«ng cã tranh chÊp lo¹i 2,3 .. kh¸c.
Mét çch t-¬ng tù, cã thÓ kÕt luËn cho m¹ch hai cÊp thùc hiÖn theo DHC.
M¹ch hai cÊp DHC chØ cã thÓ cã tranhh chÊp lo¹i 0, mét dÊu, gi÷a hai tËp gi¸ trÞ
biÕn nÕu chóng cã tÝnh chÊt sau:
+ Chóng lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0
+ Chóng lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ cËn.
+ Chóng kh«ng ®-îc thùc hiÖn bëi cïng mét hµm Mi.
x1
x2
x2
x3 y
x1
x3
x4
H×nh 5.11: M¹ch thùc hiÖn b»ng DTCTT ®Çy ®ñ
§Ó m¹ch hai cÊp DHC kh«ng cã tranh chÊp tÜnh lo¹i 0, mét dÊu, ®iÒu kiÖn
cÇn vµ ®ñ lµ hai tËp gi¸ trÞ biÕn mµ hµm nhËn gi¸ trÞ 0 mµ kÕ cËn víi nhau th× ph¶i
®-îc thùc hiÖn b»ng mét m¹ch HOAC, tøc chóng ph¶i ®-îc phñ chung bëi mét
thµnh phÇn Mi . Nãi çch kh¸c, m¹ch ph¶i ®-îc thùc hiÖn b»ng DHCTT ®Çy ®ñ.
Nãi tãm l¹i, DTC tèi thiÓu ®©ú ®ñ hay DHC tèi thiÓu ®Çy ®ñ lµ nh÷ng d¹ng
h¹n chÕ rÊt nhiÒu hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i cña m¹ch. Tuy vËy, çi gi¸
ph¶i tr¶ lµ ph¶i tèn kÐm nhiÒu linh kiÖn h¬n.
MÆt kh¸c, cÇn thÊy r»ng, viÖc tr¸nh ¶nh h-ëng cña hiÖn t-îng tranh chÊp
tr¹ng th¸i cã thÓ dïng biÖn ph¸p ®ång bé ngoµi. Dïng ®ång bé lµ ®ång nghÜa víi
viÖc chØ lÊy tÝn hiÖu ra vµo mét thêi ®iÓm - thêi ®iÓm cã xung ®ång bé, lµ thêi
®iÓm mµ tÝn hiÖu ra cña m¹ch ®· ®-îc æn ®Þnh.
Trªn h×nh 5.12 lµ mét sè ph-¬ng ¸n sö dông tÝn hiÖu ®ång bé ®èi víi hai
d¹ng m¹ch: §Çu ra lµ m¹ch VA vµ lo¹i ®Çu ra lµ m¹ch HOAC.
172
y y
F F
c
a/ c
c/
y y
F F
c
c
d /
b/
H×nh 5.12: Çc ph-¬ng ¸n m¾c tÝn hiÖu ®ång bé

TÝn hiÖu ra y ®-îc lÊy ra vµo thêi ®iÓm tÝn hiÖu ®ång bé c = 1. Khi c = 0
th× kh«ng lÊy tÝn hiÖu ra. TÝn hiÖu ®ång bé c lµ tÝn hiÖu xung rÊt hÑp.
Víi ph-¬ng ¸n h×nh 5.12a vµ d ta cã:
F = y. c. Do ®ã, víi c= 1 th× F = y; víi c = 0 th× F=0
Nh- vËy, b×nh th-êng F = 0, bÊt kÓ y b»ng 0 hay 1. Khi c=1 th× F = y. Tøc
lµ y chØ ®-îc lÊy ra trong thêi gian rÊt ng¾n vµ ®-îc l-u gi÷ l¹i, nªn kh«ng bÞ ¶nh
h-ëng cña hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
Víi ph-¬ng ¸n h×nh 5.12b vµ c, ta cã:
F = y+ c . Do ®ã, víi c = 1 th× F = y; c=0 th× F=1.
Nh- vËy, b×nh th-êng F = 1; khi c=1 th× F=y.
Ph-¬ng ¸n a vµ c ph¶i thªm m¹ch logÝc, cßn ph-¬ng ¸n b vµ d ph¶i cÇn
thªm ch©n cña m¹ch l«gÝc cuèi cïng.
Ngoµi ph-¬ng ¸n dïng ®ång bé ngoµi, cã thÓ dïng tô cã ®iÖn dung thÝch
hîp m¾c song song víi ®Çu ra ®Ó khö çc xung kim lµ çc xung sinh ra do hiÖn
t-¬ng tranh chÊp.
V× hiÖn t-îng tranh chÊp sinh ra do viÖc truyÒn tÝn hiÖu tõ ®Çu vµo tíi ®Çu
ra cña m¹ch theo nh÷ng con ®-êng dµi ng¾n kh¸c nhau, khi tæng hîp m¹ch, ®«i
khi ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ph-¬ng ¸n ch-a tèi -u vÒ mÆt ®¬n gi¶n ®Ó ®¶m b¶o
kh«ng cã hiÖn t-¬ng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
5.4 KiÓm tra vµ chÈn ®o¸n h- háng trong

thiÕt bÞ sè tæ hîp
KiÓm tra vµ chÈn ®o¸n çc h- háng sÈy ra trong thiÕt bÞ sè tæ hîp lµ mét
bµi to¸n phôc vô trùc tiÕp cho c«ng t¸c khai th¸c söa ch÷a. §ã lµ mét bµi to¸n
phøc t¹p vµ quan träng. Ngµy nay, lý thuyÕt vÒ dù b¸o vµ chÈn ®o¸n kü thuËt ®·
ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ trë thµnh mét bé m«n khoa häc riªng. ë ®©y chØ ®Ò cËp tíi
mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt nhÊt.
5.4.1 Çc lo¹i h- háng
173
ViÖc ph©n tÝch thiÕt bÞ sè, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh vµ kiÓm tra chøc n¨ng ra,
nhiÖm vô ph¸t hiÓn cã h- háng hay kh«ng vµ nÕu cã th× h- háng ë ®©u, h- háng
kiÓu g×, chËp xuèng ®Êt hay chËp lªn nguån, ®øt m¹ch hay mét d¹ng nµo kh¸c lµ
rÊt th-êng gÆp vµ quan träng.
Nh÷ng h- háng trong thiÕt bÞ sè tæ hîp cã nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c nhau vµ
do nhiÒu nguyªn nh©n, cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh lµ: H- háng cè ®Þnh vµ h-
háng kh«ng cè ®Þnh,; h- háng l«gÝc hay h- háng kh«ng l«gÝc.
Nh÷ng h- háng lµm thay ®æi chøc n¨ng l«gÝc cña m¹ch gäi lµ çc h- háng
l«gÝc. Ngoµi ra, cã thÓ cã nh÷ng h- háng chØ dÇn tíi lµm mÐo tÝn hiÖu, lµ çc h-
háng kh«ng l«gÝc....
Trªn thùc tÕ hay gÆp vµ quan träng h¬n c¶ vÉn lµ lo¹i h- háng l«gÝc. V×
vËy, ta sÏ chØ ®i s©u t×m hiÓu ph-¬ng ph¸p kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn çc h- háng
l«gÝc.
§Ó rót ra thñ tôc kiÓm tra h- háng l«gÝc, ta ®-a ra çch lµm vµ mét sè kh¸i
niÖm sau ®©y:
1. Çch lµm : §¸nh sè thø tù 1,2,3,... tÊt c¶ ®Çu vµo ®Çu ra cña çc phÇn tö
l«gÝc, tõ ®Çu vµo tíi ®Çu ra cña cña m¹ch. NÕu h- háng lµm cè ®Þnh gi¸ trÞ l«gÝc
t¹i ®iÓm i ë møc 1( viÕt t¾t lµ (1/ i) ) hay ë møc 0 ( ViÕt t¾t lµ (0/i)), ta sã çc h-
háng l«gÝc lo¹i h»ng 1 vµ h»ng 0 t-¬ng øng.
NÕu trong m¹ch. t¹i mét ®iÓm i nµo ®ã, cã h- háng lo¹i t ( t = 0 hay 1), ta
nãi m¹ch sÏ thùc hiÖn hµm f(t/ i). Trong ®ã, f lµ hµm chøc n¨ng khi ch-a cã háng
l«gÝc.
ThÝ dô 5.6
Cho m¹ch thùc hiÖn hµm f = x 1x2 + x 3 nh- h×nh 5. 13. T×m hµm háng
f(t/ i) cña tÊt c¶ çc ®iÓm cÇn thiÕt trªn m¹ch.
Çc ®iÓm ®-îc ®¸nh dÊu tõ 1 ®Õn 6.

- NÕu t = 1 ë mäi ®iÓm trong m¹ch, x1 1 4
ta cã: x2
f(1/1) = x 2 + x 3 ; f(1/2) = x 1+x3 ;
6
2
f
f(1/3+ = x1x2 ; f(1/4) = 1; x3 5
f(1/5) = 1 ; f(1/6) = 1 3
H×nh 5.13: M¹ch dïng x¸c ®Þnh hµm háng
- NÕu t = 0 ë mäi ®iÓm, lÇn l-ît ta cã çc hµm sau:
f(0/1) = 1 ; f(0/2) = 1; f(0/3) = 1;

f(0/4) = x3 ; f(0/5) = x1x 2 ; f(0/6) = 0
174
Trong thÝ dô 5.6 ta chØ xÐt çc h- háng ®¬n, nghÜa lµ trong m¹ch lu«n chØ
cã mét chç háng. NÕu trong m¹ch cã tõ hai chç háng trë lªn cïng sÈy ra th× ta cã
h- háng kÐp.
Sè l-îng h- háng ®¬n lo¹i f(t/ i) lµ 2K. Trong ®ã K lµ sè l-îng çc ®iÓm
cña m¹ch cÇn ®-îc ®¸nh sè. Sè l-îng çc h- háng kÐp rÊt lín vµ b»ng (3K - 2K -
1). Hµm h- háng kÐp ®-îc ký hiÖu nh- sau:
f( t1 /i1 , t2 / i2 ) - lµ lo¹i hai ®iÓm h- háng ®ång thêi.

f(t1 /i1 , t2 / i2 ,t3/ i3) - lµ lo¹i ba ®iÓm h- háng ®ång thêi.
...............................................................................................
Mét vµi lo¹i h- háng kÐp cña m¹ch h×nh 5.3 nh- sau:
f(1/1, 0/3) = 1 ; f(1/1 , 0/5 ) = x 2

f(0/2 , 1/3) = 1 ; f(1/1 , 0/2, 0/5) = 1
f(1/3, 0/4, 0/6) = 0 ; ......................................
H- háng ®¬n lµ lo¹i h- háng l«gÝc th-êng gÆp. Ph-¬ng ph¸p t×m kiÕm çc
h- háng ®¬n t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n. V× vËy, trong phÇn nµy, ta chØ xem xÐt thñ tôc
ph¸t hiÖn vµ khoanh vïng çc h- háng l«gÝc ®¬n.
5.4.2 Ph-¬ng ph¸p ph¸t hiÖn çc h- háng l«gÝc ®¬n

§Ó rót ra nhiÖm vô vµ thñ tôc ph¸t hiÖn çc h- háng ®¬n trong m¹ch l«gÝc
tæ hîp, ta h·y b¾t ®Çu tõ thÝ dô 5.6 . Trong h×nh 5.14 d-íi ®©y lµ çc hµm h-
háng l«gÝc ®¬n cña m¹ch h×nh 5.13.
x1 x 2 x3 f1/1 f1/2 f1/3 f1/4 f1/5 f1/6 f0/1 f0/2 f0/3 f0/4 f0/5 f0/6 fd
000 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1
001 0 0 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
010 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1
011 1 0 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
100 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1
101 0 1 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
110 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1
111 1 1 1 1 1 1 0 0 1 0 1 0 1
H×nh 5.14: Çc hµm h- háng ®¬n cña m¹ch h×nh 5.13
Trong ®ã, cét ®Çu tiªn ghi çc tËp gi¸ trÞ biÕn cã thÓ cã cña x1x 2x3 . Cét
cuèi cïng ghi ph¶n øng ®óng cña m¹ch ®èi víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn. Trong çc cét
cßn l¹i ghi gi¸ trÞ cña hµm háng ®èi víi çc lo¹i h- háng l«gÝc ®¬n trong m¹ch.
Tõ b¶ng nµy ta thÊy r»ng, ®èi víi m¹ch h×nh 5.13, ph¶n øng ®èi víi tÊt c¶
çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña m¹ch khi cã háng ®Òu kh¸c víi ph¶n øng ®óng cña m¹ch.
175
Do ®ã, thñ tôc ®¬n gi¶n nhÊt vµ còng lµ kÐm hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t hiÖn xem
trong m¹ch cã h- háng hay kh«ng lµ :
- Cho t¸c dông lÇn l-ît tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµ ghi l¹i ph¶n øng ra
t-¬ng øng cña m¹ch.
- So s¸nh kÕt qu¶ víi kÕt qu¶ ®óng ®· biÕt tr-íc.
B»ng çch ®ã, cã thÓ biÕt ®-îc cã hay kh«ng cã háng vµ háng liªn quan
tíi tËp gi¸ trÞ biÕn nµo.
Thñ tôc ®Ó ph¸t hiÖn xem trong m¹ch cã hay kh«ng cã h- háng gäi lµ thñ
tôc kiÕm tra. Çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo ®-îc sö dông trong thñ tôc kiÓm tra gäi lµ
çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra.
Thñ tôc kiÓm tra chØ cho phÐp ph¸t hiÖn cã h- háng l«gÝc hay kh«ng. §Ó
biÕt ®-îc h- háng çc lo¹i, cÇn lËp b¶ng kiÓm tra. Muèn cã b¶ng kiÓm tra cÇn lËp
b¶ng ph¶n øng cña m¹ch gièng nh- h×nh 5.14. Khi ®ã, b¶ng kiÓm tra cã thÓ nhËn
tõ b¶ng h×nh 5.12 b»ng çch céng m«®un2 gi÷a cét fd víi tõng cét cßn l¹i. Çc
gi¸ trÞ 1 ë giao cña cét i vµ hµng j sÏ cho biÕt r»ng cã h- háng lo¹i f( 1/ i). B¶ng
kiÓm tra rót ra tõ b¶ng h×nh 5.14 cho trªn h×nh 5.15.
x1 x 2 x3 f1/1 f1/2 f1/3 f1/4 f1/5 f1/6 f0/1 f0/2 f0/3 f0/4 f0/5 f0/6 fd
000 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
001 0 0 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
010 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
011 1 0 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
100 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
101 0 1 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0
110 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
111 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1 0
H×nh 5.15: B¶ng kiÓm tra
VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ sö dông mét sè l-îng tèi thiÓu çc
tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra mµ vÉn cã thÓ ph¸t hiÖn ®-îc mäi h- háng l«gÝc cã thÓ
cã trong m¹ch ?
§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ta cã nhËn xÐt sau ®©y: B¶ng h×nh 5.15 cho kÕt
qu¶ céng m«®un 2 cña hµm ®óng víi chÝnh nã lu«n lu«n b»ng 0. §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ, nÕu m¹ch lµm viÖc ®óng th× kÕt qu¶ cña b¶ng kiÓm tra ë çc cét ®Òu
ph¶i b»ng kh«ng . Nh÷ng cét chØ chøa mét sè 1 th× cã nghÜa r»ng tËp gi¸ trÞ biÕn
ë ®Çu hµng t-¬ng øng lµ tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra duy nhÊt cã thÓ ph¸t hiÖn h-
háng f(t / i) , trong ®ã i lµ sè thø tù cét t-¬ng øng. NÕu cét i nµo ®ã cã chøa tõ N
con 1, 0  N2n , n lµ sè biÕn vµo cña m¹ch, th× sÏ cã N tËp gi¸ trÞ biÕn cã kh¶
n¨ng ph¸t hiÖn h- háng f(t/i) t-¬ng øng.
Nh- vËy sÏ cã nh÷ng tËp gi¸ trÞ biÕn cho phÐp ph¸t hiÖn ®ång thêi mét sè
lo¹i h- háng kh¸c nhau. §ã lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn ë ®Çu hµng mµ trong hµng ®ã
176
cã nhiÒu con 1. Mçi con 1 cña hµng nµy cho phÐp tËp gi¸ trÞ biÕn ®ã ph¸t hiÖn h-
háng t¹i cét t-¬ng øng.
Nh- vËy, chóng ta cã thÓ dïng ph-¬ng ph¸p t×m phñ cña KVAI-NA ®Ó t×m
tËp hîp tèi thiÓu çc tËp gi¸ trÞ biÕn, cho phÐp ph¸t hiÖn tÊt c¶ h- háng cã thÓ cã
cña m¹ch.
TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra cho phÐp ph¸t hiÖn tÊt c¶ h- háng
®¬n cña m¹ch gäi lµ hÖ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra ®Çy ®ñ. NÕu hÖ nµy chØ chøa
mét sè tèi thiÓu çc tËp gi¸ trÞ biÕn th× gäi lµ hÖ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra tèi
thiÓu.
ThÝ dô, ®èi víi b¶ng kiÓm tra h×nh 5.15, hÖ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra tèi
thiÓu gåm çc tËp sau: 0, 3, 5 vµ 7.
Çc b-íc ®Ó t×m hÖ tËp çc gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra tèi thiÓu:
a) X¸c ®Þnh b¶ng gi¸ trÞ cña hµm ra cña m¹ch øng víi çc tr-êng hîp
m¹ch lµm viÖc ®óng vµ çc tr-êng hîp h- háng lo¹i f(t / i).
b) LËp b¶ng kiÓm tra cña m¹ch.
c) Dïng ph-¬ng ph¸p Kvaina t×m phñ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh hÖ çc tËp gi¸
trÞ biÕn kiÓm tra tèi thiÓu.
¸p dông thñ tôc nµy ®èi víi m¹ch h×nh 5.13 ta ®-îc tËp tèi thiÓu çc tËp
gi¸ tÑi biÕn kiÓm tra nh- sau: 000. 011.101,111.
TiÕc r»ng, thñ tôc kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn h- háng trªn ®©y chØ cã thÓ thùc
hiÖn tèt dèi víi çc m¹ch, ®-îc x©y dùng trªn c¬ së çc hµm ®· ®-îc tèi thiÓu
ho¸. §èi víi çc m¹ch ®-îc x©y dùng theo ph-¬ng ph¸p dïng çc phÇn tö l«gÝc
“thõa” ®Ó chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i hay khi ph¶i biÕn ®æi biÓu thøc ®¹i sè logÝc
®Ó ®¶m b¶o cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng çc phÇn tö l«gÝc cã sè ®Çu vµo h¹n chÕ
th× ph-¬ng ph¸p trªn ®©y kh«ng vÐt hÕt ®-îc çc h- háng.
ThÝ dô ®èi víi m¹ch x©y dùng cã dïng thªm phÇn tö l«gÝc ®Ó chèng hiÖn
t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i - h×nh 5.16 th× kh«ng thÓ ph¸t hiÖn h- háng lo¹i
f(0/8).
Muèn ph¸t hiÖn h- háng f(0/8) ph¶i tiÕn hµnh ®o ®¹c ngay t¹i m¹ch VA
nµy.
Ngoµi ra, cÇn chó ý r»ng thñ tôc kiÓm tra chñ yÕu cho phÐp x¸c ®Þnh cã
çc h- háng ®¬n hay kh«ng. Nã kh«ng cho phÐp ph©n biÖt çc h- háng, do ®ã
x1 1
2 7 x1 x2 y
x2
x1 3 8 10 x3 1 1
4
x3 y 1 1
x2 5
6 9
x3
177
H×nh 5.16: M¹ch kh«ng thÓ ph¸t hiÖn h- háng lo¹i f(0/8)
kh«ng khoanh vïng ®-îc çc h- háng mét çch chi tiÕt vµ ch-a ®¸p øng ®-îc
yªu cÇu trong söa ch÷a mét çch cô thÓ.
NhiÖm vô khoanh vïng h- háng, tøc xem h- háng s¶y ra ë ®iÓm nµo trong
m¹ch, lµ nhiÖm vô cña bµi to¸n ChÈn ®o¸n kü thuËt. Nã lµ bµi to¸n tiÕp theo
cña bµi to¸n kiÓm tra h- háng.
5.4.3 Bµi to¸n chÈn ®o¸n kü thuËt

Khi x©y dùng b¶ng kiÓm tra, ta thÊy r»ng ®èi víi mét tËp gi¸ trÞ biÕn nµo
®ã cã thÓ cã mét sè hµm háng. Nh- vËy, cã thÓ dïng mét chuçi tËp gi¸ trÞ biÕn
nµo ®ã ®Ó ph©n biÖt tõng h- háng. Thñ tôc nhËn chuçi tËp gi¸ trÞ biÕn ®ã vµ çch
tiÕn hµnh ®Ó ph©n biÖt tõng h- háng trong m¹ch gäi lµ thñ tôc chÈn ®o¸n kü
thuËt. Thñ tôc chÈn ®o¸n kh¸i qu¸t nhÊt sau khi ®· cã hÖ çc tËp gi¸ trÞ biÕn
chÈn ®o¸n gåm hai b-íc sau:
a) Cho t¸c ®éng vµo m¹ch tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña chuçi vµ ghi l¹i
kÕt qu¶.
b) Ph©n tÝch kÕt qu¶ ®Ó ph©n biÖt tõng h- háng, nghÜa lµ khoanh vïng
®-îc h- háng.
Çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo dïng trong tr-êng hîp nµy gäi lµ çc tËp gi¸ trÞ
biÕn chÈn ®o¸n.
§Ó ph©n tÝch chÈn ®o¸n xem h- háng s¶y ra ë ®©u cã thÓ thùc hiÖn ph©n
tÝch b¶ng kiÓm tra. Qua ®ã rót ra b¶ng chÈn ®o¸n vµ dÊu hiÖu ph©n biÖt çc h-
háng.
§èi víi thÝ dô trªn ®©y, b¶ng kiÓm tra h×nh 5.15 cã thÓ ph©n tÝch nh- sau:
- §èi víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn vµo th× kÕt qu¶ ra chia lµm hai lo¹i: Çc cét
chøa gi¸ trÞ 0 vµ çc cét chøa gi¸ trÞ 1. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ®èi víi mçi tËp gi¸
trÞ biÕn kiÓm tra ( chÈn ®o¸n) sÏ chia çc h- háng cña m¹ch thµnh hai lo¹i, lo¹i
cã ph¶n øng ra lµ 0 vµ lo¹i cã ph¶n øng ra lµ 1.
- NÕu ta t¸c ®éng vµo ®©u vµo mét tËp kiÓm tra tiÕp theo th× sÏ l¹i cã sù
ph©n chia thø hai; kÕt qu¶ cña hai lÇn t¸c ®éng sÏ cho ta bèn nhãm gi¸ trÞ, øng
víi bèn nhãm h- háng kh¸c nhau lo¹i: 0-0 ; 0-1 ; 1-0 ; 1-1.
- NÕu ta t¸c ®éng liªn tiÕp kh«ng ph¶i chØ hai mµ lµ 3, 4 vµ h¬n n÷a çc
tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra th× tíi mét lóc nµo ®ã, trong mçi nhãm chØ cßn l¹i mét
hµm háng duy nhÊt. NghÜa lµ khi ®ã ®· ph©n biÖt ®-îc tõng hµm háng. Nãi çch
kh¸c, ta ®· cã thñ tôc ®Ó khoanh vïng h- háng ®¬n.
ThÝ dô, ®èi víi b¶ng h×nh 5.15, cÆp gi¸ trÞ biÕn 3 vµ 7 chia çc cét ( çc
hµm háng) thµnh bèn nhãm sau ®©y:
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-0, cã çc cét: f(0/1) ; f(0/2); f(0/4); f(0/6)
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-1, cã çc cét: f(1/2); f(1/3) f(1/5) vµ fd.
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 1-0, kh«ng cã cét nµo.
178
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 1-1, cã çc cét: f(1/1); f(1/4); f(1/5); f(1/6)
vµ f(0/3).
NÕu dïng ba tËp liªn tiÕp 3,7,0 ta sÏ cã t¸m nhãm, sè hµm háng trong mçi
nhãm sÏ Ýt ®i:
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-0-0, cã cét f(0/6).
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-0-1, cã çc cét: f(0/1); f(0/2) f(0/4).
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-1-0, cã çc cét: f(1/3); f(0/5).
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 0-1-1, cã çc cét: f(1/2) vµ fd.
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 1-0-0, kh«ng cã cét nµo.
- øng víi çc gi¸ trÞ ghi ®-îc 1-1-1, cã çc cét: f(1/1); f(1/4); f(1/5); f(1/6)
vµ f(0/3).
Nh- vËy, víi tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn 3,7,0 cã thÓ ph©n biÖt ®-îc h-
háng ®¬n f(0/6) víi çc h- háng kh¸c, v× chØ cã f(0/6) míi cho ph¶n øng ra 0-0-0.
TÊt nhiªn, trong mét m¹ch cã thÓ cã nh÷ng h- háng kh«ng ph©n biÖt ®-îc
víi nhau. §ã lµ nh÷ng h- háng mµ çc ph¶n øng ra cña chóng hoµn toµn nh-
nhau ®èi víi mäi tËp gi¸ trÞ biÕn. §èi víi chóng, çc cét t-¬ng øng trªn b¶ng
kiÓm tra hoµn toµn gièng nhau. ThÝ dô trong çc b¶ng h×nh 5.14 vµ 5.15 çc hµm
háng sau ®©y lµ kh«ng thÓ ph©n biÖt ®-îc:
f(1/4) vµ f(1/5); f(1/6) vµ f(0/3) ; f(0/1, f(0/2 vµ f(0/4) ; f(1/3) vµ f( 0/5).
- NÕu ta gép çc cét kh«ng ph©n biÖt ®-îc l¹i víi nhau, sÏ cã b¶ng kiÓm
tra ph©n biÖt ®-îc - h×nh 5.17. Qua b¶ng nµy thÊy r»ng, h- háng cña nhãm f(1/4)
sÏ ®-îc ph¸t hiÖn vµ ph©n biÖt víi çc nhãm cßn l¹i nhê tËp gi¸ trÞ çc biÕn vµo
001, v× chØ cã nhãm háng f(1/4) khi ®ã míi cã ph¶n øng ra lµ 1.
TËp biÕn f(1/1) f(1/2) f(1/3) f(1/4) f(0/1) f(o/6) fd

0 1 1 0 1 1 0 1
1 0 0 0 1 0 0 0
2 1 1 0 1 1 0 1
3 1 0 0 1 0 0 0
4 1 1 0 1 1 0 1
5 0 1 0 1 0 0 0
6 1 1 1 1 1 0 1
7 1 1 1 1 1 0 1
H×nh 5.17: B¶ng kiÓm tra ph©n biÖt ®-îc
TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ trÞ biÕn vµo cho phÐp ph¸t hiÖn vµ khoanh vïng h-
háng lo¹i f(t/i) gäi lµ tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n ®èi víi h- háng f(t/i).
179
ViÖc t×m tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n ®èi víi h- háng lo¹i f(t/i)
còng thùc hiÖn nh- çch t×m tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn kiÓm tra. Tøc lµ, tõ b¶ng
chÈn ®o¸n ®èi víi çc h- háng ph©n biÖt ®-îc, céng m«®un 2 cét f(t/i) víi çc
cét cßn l¹i vµ bá cét f(t/i) ®i. TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n tèi thiÓu cña
h- háng f(t/i) sÏ bao gåm çc tËp gi¸ trÞ biÕn lµ phñ cña b¶ng võa t×m ®-îc. Víi
b¶ng h×nh 5.17 ta cã b¶ng chÈn ®o¸n h- háng f(1/1) nh- h×nh 5.18.
TËp f(1/2) f(1/3) f(1/4) f(0/1) f(0/6) fd

biÕn
0 0 1 0 0 1 0
1 0 0 1 0 0 0
2 0 1 0 0 1 0
3 1 1 0 1 1 1
4 0 1 0 0 1 0
5 1 0 1 0 0 0
6 0 0 0 0 1 0
7 0 0 0 1 1 0
H×nh 5.18: B¶ng chÈn ®o¸n h- háng F(1/1)
Tõ ®©y ta thÊy, tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n ®èi víi h- háng lo¹i
f(1/1) lµ 1,3 hoÆc 3,5,. V× çc tËp nµy cho kÕt qu¶ phñ kÝn b¶ng.
TËp hîp tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n cho phÐp ph¸t hiÖn vµ khoanh
vïng mäi h- háng vµ çc nhãm h- háng ®¬n kh«ng ph©n biÖt gäi lµ tËp hîp çc
tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ.
NÕu tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn ch¶n ®o¸n ®Çu ®ñ chØ bao gåm mét sè tèi
thiÓu çc tËp gi¸ trÞ biÕn th× gäi lµ tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÊn ®o¸n tèi
thiÓu.
§Ó t×m tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn ®Çy ®ñ vµ tèi thiÓu cÇn:
1. X©y dùng tÊt c¶ çc b¶ng chÈn ®o¸n cho mäi h- háng f(t/i).
2. T×m phñ ®ång thêi cña tÊt c¶ çc b¶ng.
§Ó gi¶m bít nh÷ng viÖc ph¶i lµm trong viÖc t×m kiÕm nµy, cã thÓ dùa vµo
hai ®iÓm sau ®©y:
a) Cã nh÷ng tËp gi¸ trÞ biÕn vµo hoµn toµn t-¬ng ®-¬ng vÒ mÆt ph©n biÖt
h- háng. §ã lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn mµ trong b¶ng chÈn ®o¸n cã çc hµng t-¬ng
øng hoµn toµn gièng nhau. Do ®ã, trong khi lËp b¶ng chÈn ®o¸n, çc hµng t-¬ng
®-¬ng nµy ®-îc thay thÕ b»ng mét hµng ®¹i diÖn chung cho chóng.
Trªn b¶ng chÈn ®o¸n h×nh 5.18 çc tËp gi¸ trÞ biÕn 0, 2 vµ 4 lµ çc tËp
t-¬ng ®-¬ng.
b) Khi lËp b¶ng chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ, thay cho viÖc x©y dùng tÊt c¶ çc b¶ng
chÈn ®o¸n h- háng f(t/i),ta chØ cÇn lµm nh- sau:
180
B-íc 1: Tõ b¶ng ®èi víi çc h- háng ®¬n ph©n biÖt ®-îc, ®· thùc hiÖn
b-íc a) trªn ®©y - H×nh 5.19, ta x©y dùng b¶ng chÈn ®o¸n cho cét h- háng cùc
tr¸i f(1/1).
TËp biÕn f(1/1) f(1/2) f(1/3) f(1/4) f(0/1) f(o/6) fd

0 1 1 0 1 1 0 1
1 0 0 0 1 0 0 0
3 1 0 0 1 0 0 0
5 0 1 0 1 0 0 0
6 1 1 1 1 1 0 1
7 1 1 1 1 1 0 1
H×nh 5.19: B¶ng h- háng ®¬n ph©n biÖt ®-îc
B-íc 2: KiÕm tra xem trong b¶ng chÈn ®o¸n võa x©y dùng sè cét cã lín
h¬n 1 hay kh«ng? NÕu sè cét lín h¬n 1 th× lµm l¹i b-íc 1. NÕu kh«ng, b¶ng chÈn
®o¸n ®Çy ®ñ ®· ®-îc x©y dùng xong.
¸p dïng thñ tôc trªn ®©y, tõ b¶ng h×nh 5.19 ta x©y dùng ®-îc b¶ng chÈn
®o¸n ®Çy ®ñ nh- h×nh 5.20
TËp f(1/1) f(1/2) f(1/3) f(1/4) f(0/1) f(0/

6)
biÕn 1/2 1/3 1/4 0/1 0/6 1/3 1/4 0/1 0/6 fd 1/4 0/1 0/6 fd 0/1 0/6 fd 0/6 fd fd
fd
0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 1 0 1
1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 1 1 0 0 0
3 1 1 0 1 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 1 1 0 0 0
5 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 0 0
6 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 1
7 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1 0 1 1 0 0 1 1
H×nh 5.20: B¶ng chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ
Trong b¶ng nµy, theo alg«rit t×m phñ tèi thiÓu nh- ®· tr×nh bµy trong phÇn
®¬n gi¶n hµm, dÔ dµng thu ®-îc phñ tèi thiÓu lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn: 0,3,5 vµ 7.
Sau khi ®· t×m ®-îc phñ tèi thiÓu cña b¶ng chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ, ta h·y t¸ch
riªng tõng b¶ng phÇn øng ®æi víi çc h- háng ph©n biÖt ®-îc- h×nh 5.17- phÇn
øng víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n 0,3,5 7. Ta ®-îc b¶ng h×nh 5.21.
TËp f(1/1) f(1/2) f(1/3) f(1/4) f(0/1) f(0/6) fd

biÕn
181
0 1 1 0 1 1 0 1
3 1 0 0 1 0 0 0
5 0 1 0 1 0 0 0
7 1 1 1 1 0 0 1
H×nh 5.21: PhÇn b¶ng øng víi çc h- háng ph©n biÖt ®-îc
B¶ng h×nh 5.21 cã thÓ coi lµ tõ ®iÓn çc m· h- háng ph©n biÖt ®-îc cña
m¹ch ®· cho. V× khi t¸c ®éng vµo m¹ch chuçi çc tËp gi¸ trÞ biÕn 0,3,5,7 th× ph¶n
øng cña m¹ch ghi ®-îc ë ®Çu ra cña m¹ch t¹i çc cét, øng víi çc h- háng kh¸c
nhau lµ kh¸c nhau. VÝ dô ®èi víi h- háng lo¹i f(1/2) ta cã chuçi 1011, víi h-
háng lo¹i 0/6 ta cã 0000,...
KÕt qu¶ ghi trong b¶ng 5.21 võa cho phÐp ph¸t hiÖn tõng lo¹i h- háng
ph©n biÖt ®-îc, võa khoanh vïng ®-îc çc h- háng, tøc chØ râ h- háng lµ lo¹i g×
vµ t¹i chç nµo.
Tãm l¹i, çc b-íc t×m tËp hîp çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ tèi
thiÓu cho m¹ch nh- sau:
1. X©y dùng b¶ng gi¸ trÞ ph¶n øng ra víi tÊt c¶ hµm h- háng vµ hµm
kh«ng háng.
2. LËp b¶ng ph¶n øng ra ®èi víi çc h- háng ph©n biÖt ®-îc vµ hµm kh«ng
háng b»ng çch gép çc cét gièng nhau thµnh mét cét.
3. Tõ b¶ng ph¶n øng ra cña çc h- háng ph©n biÖt ®-îc, gép çc hµng
giæng nhauvµ thay chóng b»ng mét hµng ®¹i diÖn.
4. X©y dùng b¶ng chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ theo alg«rit ®· nÕu ë trªn.
5. T×m phñ tèi thiÓu cña b¶ng chÈn ®o¸n ®µy ®ñ.
6. X©y dùng tõ ®iÓn çc m· h- háng cña m¹ch.
Víi alg«rit nµy, sau khi ®· x©y dùng ®-îc tõ ®iÓn chÈn ®o¸n cho mét
m¹ch nµo ®ã, viÖc t×m kiÕm çc h- háng ®¬n gi¶n dÉn tíi viÖc cho t¸c ®éng vµo
m¹ch çc tËp gi¸ trÞ biÕn chÈn ®o¸n tèi thiÓu ®· t×m ®-îc vµ ghi l¹i kÕt qu¶ ph¶n
øng ra. Sau ®ã so s¸nh kÕt qu¶ nµy víi tõ ®iÓn çc h- háng ®Ó biÓt lµ cã h- háng
hay kh«ng. NÕu cã th× lµ h- háng lo¹i g× vµ ë chç nµo mét çch nhanh chãng vµ
chÝnh x¸c.
Bµi tËp ch-¬ng 5
1. Ph©n tÝch tÜnh
182
1.1 H·y ph©n tÝch tÜnh ®Ó x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña m¹ch cho trªn h×nh 5.22
d-íi d¹ng:
a) NhËn biÓu thøc ®¹i sè ph¶n ¸nh chøc n¨ng vµ cÊu tróc cña m¹ch
b)B¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm y1,y2,y3, y4
c) NhËn DTCTT cña çc hµm trªn.
x3 x1
y1 x2
x1
x2 y2
x4 x3
x4 x1
a/ b/
x4
x1
x4 x1 x1
x2
x2 x3
x4 y4
y3 x1
x1 x2
c/ x2 x3 d/
H×nh 5.22
1.2 H·y kiÓm tra xem ba m¹ch h×nh 5.23 a,b,c cã thùc hiÖn cïng mét chøc
n¨ng hay kh«ng?
x1 x2
x3 y1 x3
x4 x3
x4 y3
x3 y2
x4
x3
x1
x4
x2
x2
x1
x2 x2
x4
a/ b/ c/
H×nh 5.23
183
2. Ph©n tÝch ®éng
2.1 H·y ph©n tÝch ®éng m¹ch h×nh 5.22 a,b,c vµ d khi ®Çu vµo th©y ®æi tõ
tËp gi¸ trÞ biÕn nµy sang tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c nh- sau. Trong ®ã, ®èi víi h×nh 5.22
d chØ ¸p dông ®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn kh«ng lín h¬n 7 trong hÖ c¬ sè 10:
a) Tõ 0 sang 5 b) Tõ 1 sang 7 c) Tõ 8 sang 9
d) Tõ 0 sang 11 e) Tõ 5 sang 6 f) Tõ 0 sang 1
g) Tõ 10 sang 9 h) Tõ 13 sang 8 I) õ 15 sang 9
2.2 H·y ph©n tÝch ®éng çc m¹ch h×nh 5.22 a,b,cvµ d khi cã chuçi t¸c
®éng vµo liªn tôc nh- sau:
a) 0(2), 4(1) , 3(3)
b) 0(2), 1(2), 5(3), 12(4) - §èi víi m¹ch H×nh 5.20a,b,c.
c) 0(1), 3(2), 6(1), 11(4) - §èi víi çc m¹ch h×nh 5.20a,b,c.
3. Ph¸t hiÖn hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i

3.1 H·y ph©n tÝch çc m¹ch cho trªn h×nh 5.23 a,b,c. H·y chØ râ , çc
m¹ch nµy cã ®iÒu kiÖn ®Ó lµm xuÊt hiÖn :
a) Tranh chÊp tr¹ng th¸i lo¹i 1 mét dÊu kh«ng?
b) Tranh chÊp lo¹i 0 mét dÊu kh«ng?
c) Cã tranh chÊp ®éng kh«ng?
3.2 Ph¸t hiÖn çc cÆp tËp gi¸ trÞ biÕn cã tranh chÊp lo¹i 0 vµ lo¹i 1 mét dÊu
®èi víi çc m¹ch h×nh 5.24 a vµ b.
x2 x2
x3 x4
x1 y1 x1 y2
x3
x4 x2
x3
x1
x4
x2
x4 x1
x2 b/
a/ x4
H×nh 5.24
3.3 Tæng hîp çc m¹ch thùc hiÖn çc hµm bèn biÕn d-íi ®©y kh«ng cã
tranh chÊp 1 mét dÊu.
a) y1 = f1( 2,3,4,9,10,12,14,15)
b) y2 = f2( 0,1,4,6,7,9,12,14)
184
c) y3 = f1 3 ( 0,3,5,7,8,10,12,15); f3-( 11,13,14)
4. Ph¸t hiÖn çc h- háng trong m¹ch

4.1 X©y dùng b¶ng kiÓm tra h- háng ®¬n cho çc m¹ch h×nh 5.25 a,b.
4.2 T×m chuçi kiÓm tra tèi thiÓu cho çc m¹ch h×nh 5.25a ,b
x1
x1 x2
x2 y1 y2
x3
x1
x2 x3
a/
b/
H×nh 5.25
4.3 X©y dùng b¶ng chÈn ®o¸n cho çc h- háng sau ®©y ®èi víi m¹ch h×nh
5.26 a:
a) f(1/6) vµ f(0/5) b) f(1/3 vµ f(0/4
4.4 T×m b¶ng chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ cho çc m¹ch h×nh 5.26a vµ b.
1
x1 5
4
x2 x1 7
1
2 x2
y1 2 9
x4 5 y2
7
3
x1 x4 3 6
8
x2 6
4
a/ b/
H×nh 5.26
185
***********************
Ch-¬ng 6
Tæng hîp thiÕt bÞ sè tæ hîp th-êng dïng
6.1 Kh¸i qu¸t chung

ThiÕt bÞ sè tæ hîp lµ lo¹i thiÕt bÞ sè kh«ng cã nhí, tÝn hiÖu ë ®Çu ra t¹i thêi
®iÓm t chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã, kh«ng phô thuéc vµo tÝn
hiÖu vµo t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã. NÕu ký hiÖu çc tÝnh hiÖu ra lµ yj(t), j = 1,m ,
çc tÝn hiÖu vµo cña thiÕt bÞ lµ xi , i = 1,n th× quan hÖ gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo
®-îc biÓu diÔn b»ng hÖ çc ph-¬ng tr×nh sau:
yj(t) = fj( xi(t))
CÇn chó ý r»ng, nãi m¹ch tæ hîp kh«ng cã nhí lµ ý nãi nã kh«ng nhí,
kh«ng bÞ ¶nh h-ëng bëi çc tËp gi¸ trÞ biÕn tr-íc ®ã ®· t¸c ®éng vµo thiÕt bÞ. §ã
lµ ®iÒu kh¸c víi thiÕt bÞ sè cã nhí. Song, kh«ng ph¶i v× thÕ mµ thiÕt bÞ sè tæ hîp
186
kh«ng nhí mét çi g× ®ã trong nã. §iÒu nµy cã liªn quan tíi çch thùc hiÖn m¹ch
sè tæ hîp.
M¹ch sè tæ hîp cã thÓ ®-îc thùc hiÖn theo nhiÒu çch kh¸c nhau. Nh-
trong ch-¬ng 4 ®· nãi râ, nã cã thÓ vµ th«ng th-êng ®-îc thùc hiÖn b»ng çc
m¹ch l«gÝc tæ hîp ®¬n lÎ nh- dïng hä çc m¹ch VA,HOAC, KH; m¹ch VA-KH
hay m¹ch HOAC-KH hoÆc hçn hîp gi÷a chóng. Nh-ng ngµy nay, khi mµ c«ng
nghÖ ®iÖn tö ®· rÊt ph¸t triÓn, nÒn t¶ng ®Ó thùc hiÖn çc hµm l«gÝc tæ hîp kh«ng
ph¶i chØ cã çc phÇn tö l«gÝc ®¬n lÎ. Chóng cã thÓ ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së çc
m¶ng l«gÝc lËp tr×nh ®-îc nh- PAL,PLA, FPLA; çc bé nhí d¹ng nhí cè ®Þnh
nh- ROM, PROM, EPROM hay çc bé nhí thuËt to¸n SRAM vµ DRAM. Chóng
còng cã thÓ ®-îc thùc hiÖn b»ng phÇn mÒm trªn c¬ së sö dông kü thuËt vi xö lý.
Trong nh÷ng tr-êng hîp hµm l«gÝc ®-îc thùc hiÖn nhê çc phÇn tö cã nhí th× gi¸
trÞ cña hµm ra ®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn cña nã ®-îc ghi l¹i thµnh néi dung
t-¬ng øng cña çc « nhí. Çc tËp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng víi çc néi dung ®ã ®ãng
vai trß ®Þa chØ cña çc « nhí nµy.
Nh- vËy, mét hµm l«gÝc cã thÓ ®-îc thùc hiÖn b»ng çc phÇn tö l«gÝc (
kh«ng cã nhí) hay b»ng çc phÇn tö cã nhí. Trong thùc tÕ, nÕu trong b¶ng gi¸ trÞ
thùc, hµm kh«ng cã nhiÒu gi¸ trÞ 1 hay thiÕt bÞ kh«ng cã nhiÒu biÕn vµo th× nªn
thùc hiÖn thiÕt bÞ b»ng çc phÇn tö l«gÝc kh«ng cã nhí, v× trong tr-êng hîp nµy
kh«ng cÇn nhiÒu ®-êng nèi ghÐp. §Ó kh¾c phôc vÒ sè l-îng çc ®-êng nèi, ng-êi
ta th-êng tæ chøc thµnh mét m¶ng l«gÝc cã kh¶ n¨ng ch-¬ng tr×nh ho¸ nh- PLA,
PAL hay FPLA. NÕu sè l-îng çc gi¸ trÞ 1 cña hµm nhiÒu hay thiÕt bÞ cã nhiÒu
biÕn vµo th× nªn thùc hiÖn thiÕt bÞ trªn c¬ së çc phÇn tö nhí hoÆc çc m¶ng l«gÝc
lËp tr×nh ®-îc nhh- PAL, PLA hay FPLA.
D-íi ®©y chóng ta sÏ xem çch x©y dùng mét sè thiÕt bÞ sè tæ hîp dïng
phÇn tö l«gÝc th«ng th-êng kh«ng cã nhí hay ®-îc dïng trong thùc tÕ.
6.2 Tæng hîp çc bé biÕn ®æi m·
Bé biÕn ®æi m· lµ thiÕt bÞ chuyÓn ®æi tõ mét m· nµy sang mét m· kh¸c.
Trong thùc tÕ kü thuËt vµ ®êi sèng, chóng ta lu«n lu«n ph¶i dïng tíi çc bé biÕn
®æi m·. ThÝ dô, ®Ó nhËn biÕt ®é lín cña mét con sè chóng ta lu«n quen víi mµ
thËp ph©n. Ng-íc l¹i, m¸y tÝnh l¹i chØ lµm viÖc víi m· nhÞ ph©n. Do ®ã, trong qu¸
tr×nh lµm viÖc víi m¸y tÝnh, chóng ta lu«n ph¶i thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi tõ m·
thËp ph©n sang m· nhÞ ph©n vµ ng-îc l¹i.
Çc bé biÕn ®æi m· lµ thÝ dô ®iÓn h×nh vÒ çc thiÕt bÞ sè tæ hîp nhiÒu ®Çu
ra. Chøc n¨ng cña b¸t kú bé biÕn ®æi m· nµo còng cã thÓ m« t¶ b»ng mét hÖ çc
hµm l«gÝc. Sau ®©y chóng ta sÏ xem çch x©y dùng mét sè thiÕt bÞ chuyÓn ®æi m·
th«ng dông nhÊt.
6.2.1 Bé biÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang m· M· thËp ph©n (1 trong N) vµ

ng-îc l¹i.
1) BiÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang m· 1 trong N.
§ã lµ thiÕt bÞ biÕn ®æi cã n ®Çu vµo vµ N = 2n ®Çu ra. Mçi ®Çu ra øng víi
mét tËp gi¸ trÞ biÕn. Khi mét tËp gi¸ trÞ biÕn xuÊt hiÖn t¹i ®Çu vµo cña thiÕt bÞ th×
t¹i ®Çu ra t-¬ng øng sÏ cã tÝn hiÖu tÝch cùc.
187
§Ó x©y dùng çc thiÕt bÞ biÕn ®æi m· kiÓu nµy, chóng ta x©y dùng b¶ng
gi¸ trÞ thùc cña çc hµm ®Çu ra, phô thuéc vµo çc biÕn vµo. Sau ®ã rót ra çc
hµm, ®¬n gi¶n chóng vµ biÕn ®æi chóng vÒ d¹ng cÇn thiÕt nÕu cÇn.
§Ó minh ho¹ chóng ta xÐt thÝ dô sau.
ThÝ dô 6.1: X©y dùng bé biÕn ®æi m· nhi ph©n hai bÝt sang m· thËp ph©n
t-¬ng øng.
Nh- vËy, ta cã hai biÕn vµo, ký hiÖu lµ x1 vµ x2. V× cã 4 tËp gi¸ trÞ biÕn v×
N=2n = 4. Do ®ã, cã bèn hµm ra, mçi hµm t-¬ng øng víi mét tËp gi¸ trÞ biÕn.
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hÖ bèn hµm hai biÕn vµ çc hµm rót ra tõ b¶ng nµy nh- sau:
x 1x 2 y0 y1 y2 y3
y0 = x 1x 2
00 1 0 0 0 y1 = x 1x 2
01 0 1 0 0 y2 = x 1x 2
10 0 0 1 0 y3 = x 1x 2
11 0 0 0 1
M¹ch thùc hiÖn thiÕt bÞ chuyÓn ®æi m· nµy dïng çc phÇn tö l«gÝc lo¹i
VA, HOAC, KH cho trªn h×nh 6.1a , dïng phÇn tö l«gÝc hÖ VA-KH cho trªn
h×nh 6.1b
Çch x©y dùng bé biÕn ®æi m· kiÓu h×nh 6.1 gäi lµ kiÓu mét cÊp hay kiÓu
ma trËn. Khi sè biÕn vµo cña thiÕt bÞ sè lín, kiÓu ma trËn cÇn nhiÒu phÇn tö l«gÝc,
y0 y0
y1 y1
y2 x1 y2
x1
y3 x2 y3
x2
a/ b/
H×nh 6.1: M¹ch chuyÓn ®æi m· nhÞ ph©n sang 1 trong N
kh«ng tiÕt kiÖm. V× vËy, kiÓu ma trËn chØ dïng trong tr-êng hîp khi sè biÕn n
nhá h¬n hay b»ng 3. Víi n >3, bé chuyÓn ®æi m· th-êng ®-îc x©y dùng theo
kiÓu h×nh th¸p hoÆc theo kiÓu nhiÒu cÊp.
188
+KiÓu h×nh th¸p ®-îc x©y dùng dùa trªn c«ng thøc d¹ng dÊu ngoÆc. Khi
thùc hiÖn, ng-êi ta thùc hiÖn tõ dÊu ngoÆc bªn trong cïng tíi dÊu ngoÆc ngoµi
cïng.
ThÝ dô, víi n = 4 , bé biÕn ®æi m· tõ m· nhÞ ph©n sang m· 1 trong N = 24
= 16 , thùc hiÖn theo kiÓu nhiÒu cÊp nh- sau:
  
YJ = ((x1x 2)x3)x4
y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7 y8 y9 y10 y11 y12 y13 y14 y15
x4
x4
x3
x3
x2
x2
x1
x1
H×nh 6.2: Mach gi¶i m· theo h×nh th¸p

Trong ®ã xi cã thÓ lµ xi hoÆc xi , tuú thuéc tõng hµm cô thÓ. Tr-íc tiªn ta thùc
hiÖn bé biÕn ®æi ®èi víi hai biÕn x1 vµ x2. Ta ®-îc bé biÕn ®æi cã 4 ®Çu ra. Tõ 4
dÇu ra nµy kÕt hîp víi biÕn x3 ta ®-îc 8 ®Çu ra. Tõ 8 dÇu ra nµy ta thùc hiÖn çc
phÐp nh©n víi x4 vµ x 4 th× ®-îc 16 ®Çu ra cña bé biÕn ®æi m· - h×nh 6.2
Sè m¹ch VA hai ®Çu vµo cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn bé biÕn ®æi m· nµy lµ M =
8( 2n-1 -1) = 28. NÕu dïng kiÓu mét cÊp ph¶i mÊt 16 m¹ch VA bèn ®Çu vµo hay
16 x 3 = 48 m¹ch VA hai ®Çu vµo.
+ KiÓu nhiÒu cÊp ®-îc x©y dùng dùa trªn nguyªn t¾c ph©n nhãm sè biÕn n
theo s¬ ®å h×nh 6.3
189
n 2 2
...... ......
n 4 3 n+1 3
2 n ...... 2 2 ...... 2
n n
4 3 3
n ...... ......
2 2
n 4 n-1
n 3 3
2 ...... 2 ......
4 2 2
3 b/ 3
a/
H×nh 6.3: Ph-¬ng thøc phan cÊp çc biÕn
ViÖc ph©n nhãm tiÕn hµnh cho tíi khi nµo mçi nhãm chØ cßn hai hay ba
biÕn th× dõng l¹i.
Khi thùc hiÖn, tiÕn hµnh tõ m¹ch cÊp hai hay ba tr-íc theo kiÓu mét cÊp.
KÕt qu¶ sÏ ®-îc kÕt hîp víi nhau ®Ó t¹o thµnh çc cÊp cao h¬n cho tíi hÕt míi
dõng. S¬ ®å tæ chøc kh¸i qu¸t cho trªn h×nh 6.4 víi n = 10.
y0 y1 y
............. 1024
210 = 1024
32®-êng 32®-êng
8
4 ®-êng 8 ®-êng 4 ®-êng ®-êng
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8 x9 x10
H×nh 6.4: S¬ ®å tæ chøc kh¸i qu¸t m¹ch gi¶i m· h×nh th¸p
190
y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7 y8 y9 y10 y11 y12 y13 y14 y15
x2 x4
x2 x4
x1 x3
x1 x3
H×nh 6.5 : M¹ch gi¶i m· h×nh th¸p cho 4 biÕn
NÕu thùc hiÖn theo kiÓu nhiÒu cÊp sè phÇn tö l«gÝc VA cÇn thiÕt khi sè
biÕn n lµ sè ch½n vµ lÎ ®-îc tÝnh nh- sau:
Víi n lµ ch½n: Sè l-îng phÇn tö VA lµ M:
M = n. 2 n / 2 + 2.2n
Víi n lµ lÎ: Sè l-îng phÇn tö VA lµ:
n+1 n+1 n -1 n -1
M= .2 2 + .2 2 + 2.2n
2 2
Víi n = 4, ta cã çch ph©n nhãm nh- sau:
y = ((x 1 x2 )( x 3 x4 ))
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 6.5

2) Bé chuyÓn ®æi m· 1 trong N sang m· nhÞ ph©n
§ã lµ bé biÕn ®æi ng-îc cña bé biÕn ®æi tõ m· nhÞ ph©n sang m· 1 trong N
trªn ®©y. Víi b¶ng gi¸ trÞ thùc trªn ®©y, nÕu ta coi çc tÝn hiÖu ®Çu vµo lµ ®Çu ra
vµ ®Çu ra l¹i lµ ®Çu vµo th× ta cã b¶ng gi¸ trÞ thùc cña bé biÕn ®æi m· 1 trong N
sang m· nhÞ ph©n. Tõ ®ã, dÔ dµng rót ra çc hµm ra phô thuéc vµo çc biÕn vµo
®Ó thùc hiÖn m¹ch m«ng muèn. Tuy vËy, trong thùc tÕ, bé biÕn ®æi tõ m· 1 trong
N sang m· nhÞ ph©n th-êng ®-îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c gi¶i m· -u tiªn.
NghÜa lµ tÝn hiÖu trªn ®Çu ra sÏ lµ mét con sè nhÞ ph©n t-¬ng øng víi tÝn hiÖu ®Çu
vµo träng sè cao nhÊt cã gi¸ trÞ 1, trong khi gi¸ trÞ cña çc ®Çu vµo cã träng sè
thÊp h¬n b»ng 0 hay 1 ®Òu kh«ng ¶nh h-ëng tíi kÕt qu¶. B¶ng chuyÓn ®æi cña
nh÷ng lo¹i biÕn ®æi m· lo¹i nµy víi n = 7 cho trªn h×nh 6.6 .
x 7x 6x 5x 4x 3x 2x 1 y2y1y0
191
0000000 000
0000001 001
000001x 010
00001xx 011
0001xxx 100
001xxxx 101
01xxxxx 110
1xxxxxx 111
H×nh 6.6: B¶ng gi¸ trÞ thùc cña bé gi¶i m· 1 trong N sang nhÞ ph©n
theo nguyªn t¾c -u tiªn
Mét sè m¹ch chuyÓn ®æi m· lo¹i nµy th-êng dïng lµ: SN 74147 (TTL) lµ
lo¹i biÕn ®æi m· tõ 1 trong 10 sang m· nhÞ ph©n; SN 74148 hay MC 10165 lµ çc
bé biÕn ®æi tõ m· 1 trong 8 thµnh m· nhÞ ph©n.
3) Bé chuyÓn ®æi m· tõ m· nhÞ ph©n sang m· Grey ( m· kÕ cËn)
§Ó thiÕt kÕ bé chuyÓn ®«ie m· nµy, chóng ta cã thÓ x©y dùng b¶ng chuyÓn
®æi m· hay lµ b¶ng gi¸ trÞ thùc- h×nh 6.7 ®Ó råi tõ ®ã rót ra çc hµm l«gÝc ®Çu ra
t-¬ng øng, phô thuéc vµo çc biÕn ®Çu vµo nh- ®· lµm trong thÝ dô trªn ®©y hay
®èi víi bÊt kú bé biÕn ®æi m· nµo kh¸c. Riªng trong tr-êng hîp nµy, quan hÖ
gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña bé biÕn ®æi m· tõ m· nhÞ ph©n sang m· Grey hay
ng-íc l¹i lµ quan hÖ t-¬ng ®èi ®Æc biÖt mµ ta cã thÓ nhËn xÐt vµ rót ra çc hµm ra
th«ng qua çc thuËt to¸n céng m« ®un 2 nh- sau:
M· nhÞ ph©n M· Grey M· nhÞ ph©n m· Grey

0000 0000 1000 1100
0001 0001 1001 1101
0010 0011 1010 1111
0011 0010 1011 1110
0100 0110 1100 1010
0101 0111 1101 1011
0110 0101 1110 1001
0111 0100 1111 1000
H×nh 6.7: Mét sè lo¹i m· th«ng dông
y 0 = x 1  x0
y 1 = x 1 x 2
y2 = x 2  x 3
y 3 = x 3  x4
....................
yi = xi  xi+1
Nh-ng ®èi víi bÝt cao nhÊt, th×:
y N = xN  0
192
Ng-îc l¹i, khi cÇn biÕn ®æi tõ m· Grey sang m· nhÞ ph©n th× ta coi çc xi ,
i= 1,4 cña b¶ng h×nh 6.7 lµ çc ®©u ra, çc biÕn yj , j=1,4 lµ çc ®Çu vµo. Khi
®ã th×:
x N = yN
x i = yN + yN-1  yN - 2  .... y1
Víi i < N
Çc m¹ch t-¬ng øng cho trªn h×nh 6..8 a vµ h×nh 6.8b.
x0 y0 y3 x3
x1 y1 y2 x2
x2 y2 y1 x1
x3 y3 y0 x0
a/ b/
H×nh 6.8: M¹ch chuyÓn ®æi m· nhÞ ph©n - Grey
6.2.2 Bé trén vµ bé ph©n ®-êng ( Multiplexer vµ Demultiplexer )

Trong thu thËp vµ ph©n phèi th«ng tin ta th-êng ph¶i lÊy th«ng tin tõ
nhiÒu nguån ®Ó sau khi xö lý xong l¹i ph©n phèi tõ trung t©m th«ng tin tíi çc
®¬n vÞ c¬ së. §Ó ®iÒu khiÓn phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a trung t©m th«ng tin vµ çc
®¬n vÞ c¬ së, trong nh÷ng tr-êng hîp trªn ®©y, cÇn cã çc thiÕt bÞ nèi ghÐp gi÷a
thiÕt bÞ trung t©m vµ çc thiÕt bÞ ®Çu cuèi. §ã chÝnh lµ çc bé trén vµ bé ph©n
®-êng.
1) Bé trén: Cßn gäi lµ bé thu thËp th«ng tin, lµ mét thiÕt bÞ cã mét ®Çu ra
y nh-ng cã nhiÒu ®Çu vµo xi, i = 1,n. TÝn hiÒu tõ ®Çu vµo nµo ®-îc ®-a ra ®Çu ra
lµ tuú thuéc vµo tõng tËp gi¸ trÞ cña çc biÕn ®iÒu khiÓn sj , j=1,m. H×nh 6.9 lµ bé
trén 4 ®Çu vµo x3, x2, x 1, x0 vµ mét ®Çu ra
y. §Çu ra y ®-îc nèi víi ®Çu vµo nµo
x0 trong bèn ®Çu vµo trªn ®©y lµ tuú thuéc
x1 Bé vµo gi¸ trÞ cña hai biÕn ®iÒu khiÓn s1 vµ
x2 trén y
s0. Sè biÕn ®iÒu khiÓn tèi thiÓu cÇn thiÕt
x3 ®Ó ®iÒu khiÓn quan hÖ cña ®Çu ra y vµ n
®Çu vµo lµ ] log2 n [ . DÊu ] ....[ chØ sè
nguyªn nhá nhÊt lín h¬n hay b»ng log2
n.
s1 s0
H×nh 6.9: Bé trén 4 ®Çu vµo
B¶ng gi¸ trÞ thùc m« t¶ hµm y phô thuéc vµo çc biÕn vµo x i cã d¹ng:
193
s1s0 y Tõ b¶ng gi¸ trÞ thùc ta dÔ dµng rót ra hµm say
®©y:
00 x0
01 x1 y = s1s0 x0 + s1s0 x1 + s1s0 x 2 + s1s0 x3
10 x2
11 x3 M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 6.10a
Trªn nguyªn t¾c chung trªn ®©y, çc h·ng s¶n xuÊt vi m¹ch ®· cho ra çc
lo¹i m¹ch trén víi sè ®Çu vµo kh¸c nhau. ThÝ dô SN 74150 (TTL) cã 16 ®Çu vµo ,
mét ®Çu ra; SN74151, MC 10164, MC 14512 lµ çc vi m¹ch trén cã 8 ®Çu vµo.
Çc m¹ch nµy ®-îc sö dông réng r·i trong çc thiÕt bÞ sè nh- m¸y tÝnh, çc thiÕt
bÞ thu thËp vµ xö lý tin,...
x0
x y0
x1
y1
x2 y
y2
x3
y3
a/
b/
s1 s0 s1 s0
H×nh 6.10: M¹ch trén a) vµ m¹ch ph©n ®-êng b)
2) Bé ph©n ®-êng
Bé ph©n ®-êng lµ thiÕt bÞ cã mét ®Çu vµo x nh-ng l¹i cã nhiÒu ®Çu ra yi,
i=1,n. TÝn hiÖu tõ ®Çu vµo ®-îc ®-a ra ®Çu ra nµo lµ tuú thuéc vµo çc tÝn hiÖu
®iÒu khiÓn sj , j = 1,m .
H×nh 6.11 lµ bé ph©n ®-êng víi mét ®Çu vµo x, bèn ®Çu ra y3,y2,y1y0 vµ
hai ®Çu ®iÒu khiÓn s1,s0.
Sè l-îng ®Çu ®iÒu khiÓn cÇn thiÕt ®Ó m¹ch cã m ®Çu ra lµ ] log2m[, trong
®ã dÊu ]....[ lµ sè nguyªn nhá nhÊt lín h¬n hay b»ng log2m,
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña m¹ch ph©n ®-êng h×nh 6. 11 cã thÓ nh- sau:
194
Bé
y3
Ph©n
y2 s1 s0 y3 y2 y1 y0
x
®-êng y1
y0 0 0 0 0 0 x
0 1 0 0 x 0
1 0 0 x 0 0
1 1 x 0 0 0
s1 s0
H×nh 6.11: M¹ch ph©n ®-êng
Trªn c¬ së b¶ng gi¸ trÞ thùc nµy ta dÔ dµng rót ra hÖ hµm ®µu ra nh- sau:
y0 = s1s0 x
y1 = s1s0 x
y2 = s1s0 x
y3 = s1s0 x
Çc lo¹i vi m¹ch ph©n ®-êng th-êng dïng nh- SN74151, MC 74514 lµ
lo¹i 16 ®Çu ra; Lo¹i SN 7442 cã 10 vµ SN74138 vµ MC 101162 cã 8 ®Çu ra.
6.2.3 Bé so s¸nh
Çc bé so s¸nh lµ çc m¹ch thùc hiÖn so s¸nh hai tõ nhÞ ph©n A vµ B ®Ó
ph¸t hiÖn xem A=B, AB.
Hai sè nhÞ ph©n A vµ B gäi lµ b»ng nhau nÕu chóng b»ng nhau ë tõng bÝt
t-¬ng øng. Trong thùc tÕ th-êng tån t¹i hai lo¹i so s¸nh:
+ S o s¸nh ph¸t hiÖn A=B hay A  B
+ So s¸nh ph¸t hiÖn A=B, AB.
1) Bé so s¸nh A=B hay A  B
Trong tr-êng hîp nµy, thiÕt bÞ cÇn sã s¸nh tõng bÝt t-¬ng øng cña A vµ B.
NÕu tÊt c¶ çc bÝt t-¬ng øng cña chóng ®Òu b»ng nhau th× A=B. Ng-îc l¹i, chØ
cÇn ph¸t hiÖn Ýt nhÊt mét cÆp bÝt kh«ng b»ng nhau th× A  B.
§Ó ph¸t hiÖn hai bÝt cã b»ng nhau hay kh«ng, ta dïng thuËt to¸n céng
m«®un 2. Céng m«®un2 cña hai bÝt b»ng kh«ng nÕu chóng b»ng nhau. NÕu chóng
kh¸c nhau th× kÕt qu¶ phÐp céng lµ 1. §Ó biÕt c¶ tõ A vµ B cã gièng nhau hay
kh«ng, ta dïng phÐp HOAC-KH ( NOR) kÕt qu¶ cña so s¸nh çc bÝt cña chóng.
NÕu hai tõ A vµ B b»ng nhau th× kÕt qu¶ nµy ph¶i b»ng 1. Ng-îc l¹i, kÕt qu¶ nµy
b»ng 0. Tøc lµ ®èi víi hai tõ :
A = ( anan-1 ..... a1 ) vµ B = ( bnbn-1 .....b1) th×:
A B = (an  bn) (an  bn ) .....  (an  bn) =y
Nh- vËy, y=1 nÕu A=B vµ y=0, nÕu A  B . S¬ ®å thùc hiÖn m¹ch nµy cho
trªn h×nh 6.12a.
195
H·ng National s¶n xuÊt vi m¹ch so s¸nh kiÓu nµy nh-: DM8131 víi 2x6
®Çu vµo hoÆc AM25LS21 víi 2x8 ®Çu vµo cña h·ng AMD.
2) Bé so sanh A=B, A<B, A>B

Trong nhiÒu tr-êng hîp, vÖc so s¸nh kh«ng ph¶i chØ ®Ó biÕt xem hai tõ cã
gièng nhau kh«ng mµ cßn ph¶i ph©n biÖt tõ nµo lín h¬n trong tr-êng hîp chóng
kh«ng b»ng nhau ( Bé magnitude Compara tor).
Trong tr-êng hîp nµy, ta dïng ba biÕn ya = b , ya b ®Ó chØ ba
tr-êng hîp: A = B, A B mét çch t-¬ng øng. Khi ®ã, b¶ng gi¸ trÞ
thùc so s¸nh hai sè nhÞ ph©n, mçi sè mét bÝt, ®-îc x©y dùng nh- sau:
a b ya = b ya b
0 0 1 0 0
0 1 0 1 0
1 0 0 0 1
1 1 1 0 0
Tõ ®©y ta rót ra: ya = b = a  b

y a b = a. b
a0
b0 a0 ya=b
a1 b0
b1 y ya>b
..
an .. ya<b
bn
a/ b/
H×nh 6.12: Hai lo¹i m¹ch so s¸nh
Khi A vµ B lµ nh÷ng tõ nhiÒu bÝt, ta thùc hiÖn sã s¸nh theo çch sau: §Çu
tiªn so s¸nh hai bÝt cã träng sè cao nhÊt cña hai tõ. NÕu chóng kh¸c nhau th× kÕt
qu¶ ®ã chÝnh lµ kÕt qu¶ cña so s¸nh hai tõ. NÕu chóng b»ng nhau th× tiÕp tôc so
s¸nh hai bÝt tiÕp theo. Cø nh- vËy cho ®Õn bÝt thÊp nhÊt th× kÕt thóc. M¹ch so
s¸nh cña mçi bÝt cã thÓ dïng m¹ch h×nh 6.12b.
Trªn nguyªn t¾c ®ã, çc h·ng ®· s¶n xuÊt çc lo¹i IC so s¸nh bèn bÝt nh-
SN485 ( TTL), MC 10166 ( ECL), MC 14585 ( KMOS). Nh÷ng IC nµy hoµn
toµn cã thÓ nèi ghÐp ®Ó më réng ph¹m vi so s¸nh cho çc sè nhiÒu bÝt h¬n. Çch
196
nèi ghÐp cã thÓ lµ theo kiÓu nèi tiÕp - h×nh 6.13a hoÆc theo kiÓu song song - h×nh
6.13b . Khi sè bÝt cña A vµ B lín th× nªn m¾c theo kiÓu song song. Trong kiÓu
nèi ghÐp nèi tiÕp khi ba bÝt cao cña A vµ B ®Òu b»ng nhau th× kÕt qu¶ sã s¸nh sÏ
do 4 bÝt thÊp ë bé so s¸nh I quyÕt ®Þnh vµ kÕt qu¶ so s¸nh cña çc bÝt thÊp nµy
®-îc ®-a vµo bÝt thÊp cña bé so s¸nh II.
b15 b14 b13 b12 b11 b10 b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b0

b0 b1 b2 b3 b4 b5 b6 a15 a14 a13 a12 a11 a10 a9 a8 a7 a6 a5 a4 a3 a2 a1 a0
a0 a1 a2 a3 a4 a5 a6
a3b3 ................a0b0 a3b3 ................a0b0 a3b3 ................a0b0 a3b3 ................a0b0
a3b3 ................a0b0 a3b3 ................a0 b0 IV III II I
I AB AB AB AB
II
AB AB
a3 b3 ..........a0 b0
a/ V
AB b/
H×nh 6.13: GhÐp nèi çc IC ®Ó so s¸nh hai tõ nhiÒu bÝt: a) GhÐp nèi tiÕp;
b) GhÐp song song
6.2.4 Çc bé céng

Çc bé céng lµ m¹ch thùc hiÖn phÐp céng hai sè nhÞ ph©n A vµ B ®-îc
biÓu diÔn d-íi d¹ng mét lo¹i m· nµo ®ã nh- m· nhÞ ph©n, m· BCD, m· Grey,....
Víi mçi lo¹i m· ta cã m¹ch céng kh¸c nhau. D-íi ®©y, ta x©y dùng bé céng hai
sè nhÞ ph©n.
1) Tr-êng hîp ®¬n gi¶n nhÊt: Céng hai sè, mçi sè cã mét bÝt.
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña phÐp céng trong tr-êng hîp céng hai bÝt nhÞ ph©n a0
vµ b0 nh- sau:
a0 b0 s0 c1 Trong ®ã, s0 lµ gi¸ trÞ tæng, cßn c1 lµ sè nhí

0 0 0 0 cña tæng ®ã sang bÝt tiÕp theo. Tõ ®ã, ta cã:
0 1 1 0
1 0 1 0 s0 = a0 b0 + a0 b0 = a0  b0
1 1 0 1 c1 = a0 b0
M¹ch thùc hiÖn bé céng hai bÝt a0 vµ b0 cho trªn h×nh 6.14a
197
ci
si
a0 s0
b0
a0
c1 b0 s*i r
ci+1
c*i
a/ b/
H×nh 6.14: M¹ch b¸n tæng a) vµ m¹ch tæng ®Çy ®ñ b)
M¹ch 6.14a th-êng gäi lµ m¹ch b¸n tæng, v× nã ch-a tÝnh ®Õn sè nhí cña
bÝt phÝa tr-íc nã. Khi trong phÐp céng, kÓ tíi sè nhí cña bÝt tr-íc nã ta sÏ cã bé
tæng ®Çy ®ñ.
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña mét bé tæng ®Çy ®ñ, thùc hiÖn céng hai sè ai vµ bi
cïng sè nhí cña phÐp céng bÝt tr-íc nã ci cho d-íi ®©y. Trong ®ã si vµ ci +1 lµ gi¸
trÞ tæng vµ sè nhí cña phÐp céng. Chóng ta cã thÓ thùc hiÖn bé tæng b»ng çch rót
ra çc hµm si vµ ci +1 vµ thùc hiÖn chóng. Song còng cã thÓ biÓu diÔn qua çc ®¹i
l-îng trung gian ®Ó cã thÓ thùc hiÖn bé céng ®Çy ®ñ b»ng hai m¹ch b¸n tæng -
h×nh 6.14b. Çch biÓu diÔn qua çc ®¹i l-îng trung gian nh- sau:
Vµo Gi¸ trÞ trung gian Ra

ai bi ci si c*i ri si ci+1
0 00 0 0 0 0 0
0 10 1 0 0 1 0
1 00 1 0 0 1 0
1 10 0 1 0 0 1
0 01 0 0 0 1 0
0 11 1 0 1 0 1
1 01 1 0 1 0 1
1 11 0 1 0 1 1
Trong ®ã, ai bµ bi ®-îc céng víi nhau vµ cho kÕt qu¶ tæng s*i vµ sè nhí c*i
. Sau ®ã s*i l¹i ®-îc céng víi sè nhí ci ®Ó cho ra tæng si vµ sè nhí r. Cuèi cïng
hai sè nhí ®-îc céng víi nhau ®Ó ®-îc sè nhí ci+1.
§Ó thùc hiÖn céng nhiÒu bÝt, ta cÇn ghÐp nèi çc bé tæng ®Çy ®ñ l¹i. H×nh
6.15 lµ çch nèi ghÐp çc m«dun céng ®Çy ®ñ ®Ó thùc hiÖn céng hai sè A vµ B
bèn bÝt.
198
s0 s1 s2 s3
Bé tæng Bé tæng Bé tæng Bé tæng

c0 c1 c2 c3 c4
a0 b0 a1 b1 a2 b2 a3 b3
H×nh 6.15: Nèi ghÐp çc bé tæng ®Ó céng hai tõ nhiÒu bÝt
Trªn nguyªn t¾c h×nh 6.15, çc h·ng s¶n xuÊt IC ®· cho ra ®êi çc bé tæng
kh¸c nhau, thÝ dô IC 74LS83 lµ lo¹i céng 4 bÝt.
Trªn c¬ së çc bé tæng ®· tr×nh bµy trªn ®©y, dÔ dµng nèi ghÐp ®Ó thùc
hiÖn çc phÐp céng hai sè cho d-íi d¹ng BCD, thùc hiÖn lÊy bï cña mét sè cho
tr-íc ë d¹ng nhÞ ph©n, thùc hiÖn çc phÐp trõ, phÐp nh©n, phÐp chia hay phÐp
dÞch,... Çc IC cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc chøc n¨ng nh- trªn nh- 82S82, 82S93 (
lo¹i TTL) cña h·ng Signetics hoÆc 7480 PC, 7482 PC, 7483PC,... §ã lµ çc bé
tæng 4 bÝt cho d-íi d¹ng sè BCD.
------------------------------
199
Bµi tËp ch-¬ng 6
1. Tæng hîp çc bé biÕn ®æi tõ m· nhÞ ph©n sang m· 1 trong N víi ba biÕn nhÞ
ph©n x1x2x 3 :
a. Theo kiÓu th«ng th-êng.
b. Theo kiÓu h×nh th¸p.
2. Tæng hîp çc bé biÕn ®æi gi÷a çc m· cho trong b¶ng sau ®©y:
8421 D- 3 2421 Grey 1 trong N

0000 0011 0000 0000 1 000 000 000
0001 0100 0001 0001 0 100 000 000
0010 0101 0010 0011 0 010 000 000
0011 0110 0011 0010 0 001 000 000
0100 0111 0100 0110 0 000 100 000
0101 1000 1011 0111 0 000 010 000
0110 1001 1100 0101 0 000 001 000
0111 1010 1101 0100 0 000 000 100
1000 1011 1110 1100 0 000 000 010
1001 1100 1111 1001 0 000 000 001
3. Tæng hîp bé trén ( multiplexer) cho 4,6,8,10 vµ 16 ®µu vµo, mét ®Çu ra.
a. Dïng hÖ hµm ( VA, HOAC, KH)
b. Dïng m¹ch ( VA-KH)
c. Dïng m¹ch (HOAC-KH)
4. Tæng hîp çc bé ph©n ®-êng mét ®Çu vµo vµ cã 4,6,8,10 vµ 16 ®Çu ra.
a. Dïng hÖ hµm ( VA, HOAC, KH)
b. Dïng m¹ch ( VA-KH)
c. Dïng m¹ch (HOAC-KH)
5. Tæng hîp bé céng 1 bÝt cã nhí
a. Dïng m¹ch ( VA-KH)
b. Dïng m¹ch (HOAC-KH)
6. Tæ chøc bé céng hai tõ 8 bÝt, dïng kÕt qu¶ bµi 5.
***************
200
Ch-¬ng 7
Çc hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian vµ
hµm l«gÝc truy to¸n
Çc hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian (HLT) vµ hµm l«gÝc truy to¸n (HLTR)
còng lµ mét trong çc c«ng cô m« t¶ chøc n¨ng cña çc thiÕt bÞ sè cã nhí song
song víi çc m« t¶ chøc n¨ng thiÕt bÞ sè dïng ph¸p b¶ng gi¸ trÞ thùc, ph-¬ng
ph¸p b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, b¶ng ra vµ ph-¬ng ph¸p ®å h×nh tr¹ng
th¸i,...Trong ch-¬ng nµy, chóng ta sÏ ®Ò cËp mét çch chi tiÕt h¬n çc hµm phô
thuéc thêi gian, çc hµm l«gÝc truy to¸n vµ quan hÖ cña chóng víi d¹ng th«ng
th-êng cña çc hµm l«gÝc.
7.1 Hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian

7.1.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
Ta h·y xÐt mét hµm phô thuéc vµo çc biÕn l«gÝc x1 x2....xn vµ biÕn thêi
gian t. Trong ®ã, nh- chóng ta ®· biÕt, çc biÕn x i , i=1,n cã thÓ nhËn gi¸ trÞ 0
hoÆc 1; biÕn thêi gian t cã thÓ nhËn s gi¸ trÞ, tõ 0 ®Õn (s-1).
Nh- vËy, øng víi mçi gi¸ trÞ cña mçi biÕn xi vµ t, ký hiÖu lµ (x*i,t*), ta cã
mét tËp gi¸ trÞ biÕn b*  B* = {x*i , t*}, trong ®ã B* lµ tËp hîp tÊt c¶ çc tËp gi¸
trÞ biÕn cã thÓ cã cña tËp biÕn xi vµ t. Khi ®ã, øng víi mçi tËp gi¸ trÞ biÕn b* 
B* ta cã gi¸ trÞ t-¬ng øng cña hµm l«gÝc y. Gi¸ trÞ nµy còng chØ cã thÓ lµ 0 hay 1.
V× hµm y, trong tr-êng hîp nµy võa phô thuéc vµo çc biÕn l«gÝc, võa phô thuéc
vµo biÕn thêi gian, nªn gäi lµ hµm l«gÝc phô thuéc têi gian ( HLT).
y = f( x1,x2,...., xn,t)
Sè l-îng tËp hîp gi¸ trÞ biÕn cña hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian n biÕn lµ N
= s.2 . Sè l-îng hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian n biÕn lµ M = 2N .
n
ThÝ dô, víi n = 3 , s = 3, sè tËp gi¸ trÞ biÕn N = 3.22 = 3.4 =12 vµ sè hµm
kh¸c nhau sÏ lµ M = 212 = 4096 hµm.
Râ rµng, nÕu hµm l«gÝc kh«ng phô thuéc vµo biÕn thêi gian t mét çch
chÝnh thøc th× ta cã hµm l«gÝc th«ng th-êng.
B¶ng 7.1 lµ b¶ng gi¸ trÞ thùc cña mét trong 4096 hµm nãi trªn.
201
B¶ng 7.1
B¶ng gi¸ trÞ thùc cña hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian
x1 x 2 t y=f(x 1 ,x 2 ,t) x1 x 2 t y=f(x1 ,x2 ,t)
000 1 101 0
010 0 111 1
100 0 002 0
110 1 012 0
001 1 102 1
011 0 112 0
7.1.2 TÝnh chÊt cña hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian
1) TÝnh chÊt t-¬ng ®-¬ng
BÊt kú HLT nµo còng t-¬ng ®-¬ng víi mét hµm l«gÝc trong chuçi çc hµm
l«gÝc th«ng th-êng vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
ThËt vËy, nÕu cã hµm y = f( x 1 , x2 , .... , xn , t ) , víi t = 0, ( s-1). NÕu t =
k  0,(s-1), th×:
yk = fk ( x1 , x2 , ... , x n) , k = 0,(s-1) ( 7. 1 )
Víi hµm cho ë b¶ng 7.1, ta cã :
y0 = x1 x2 + x1 x 2 , víi t = 0
y1 = x1 x 2 + x1 x 2 , víi t = 1
y2 = x 1 x 2 , víi t = 2
Nh- vËy, ta cã thÓ liªn kÕt tÊt c¶ çc hµm yk thµnh mét hµm b»ng çch ®-a
thªm hµm ®Æc biÖt  nh- sau:
0, nÕu t  
 =
1, nÕu t = 
Khi ®ã cã thÓ viÕt d¹ng kh¸i qu¸t cña hµm y nh- sau:
y = y0 . 0 + y1 1 + y2. 2 + ..... + y(s-1) .  (s-1) ( 7. 2 )
2) D¹ng tuyÓn chuÈn chÝnh t¾c cña hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian
Mäi hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian ®Òu cã thÓ biÓu diÔn d-íi d¹ng tuyÓn
chuÈn chÝnh t¾c (7.2) vµ cã thÓ dïng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm l«gÝc th«ng
th-êng ®Ó ®¬n gi¶n mäi hµm yi , i=0,(s-1)
202
ThÝ dô 7.1: Hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian cho trong b¶ng 7.2 d-íi ®©y
B¶ng 7.2
Hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian cña thÝ dô 7.1
x1 x 2 t y=f(x 1 ,x 2 ,t) x1 x 2 t y=f(x1 ,x2 ,t)
000 0 001 0
010 1 011 1
100 1 101 0
110 1 111 0
cã d¹ng: y = ( x1 x 2 + x1 x2 + x 1 x2 ).0 + x 1 x2 . 1 (7.2)
§èi víi hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian nµy, ta cã thÓ thùc hiÖn ®¬n gi¶n
cho tõng hµm y0 = ( x 1 x2 + x1 x2 + x1 x 2 ) vµ y1 = x1x2. Tuy nhiªn hoµn toµn cã
thÓ coi çc 0 vµ 1 nh- çc biÕn l«gÝc ®éc lËp. Khi ®ã, ta coi y nh- mét hµm
kh«ng ph¶i hai biÕn mµ lµ bèn biÕn. Tõ ®ã, ¸p dông ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hµm
bèn biÕn. Tr-êng hîp hµm y trªn ®©y cã thÓ ®¬n gi¶n b»ng çch dïng b¶ng Çc
N©u cho bèn biÕn nh- h×nh 7.1
x1 t0 y §¬n gi¶n hµm, ta cã:
x2 1 1 y = x 2 t0 + x 1 t0 + x 1 x 2 t1
1 1 1 y = (x 2+x1) t0 + x1x2t1
t2
Trong tr-êng hîp sè biÕn qu¸ lín th× viÖc
1
1 gi¶m bít sè biÕn trong khi ®¬n gi¶n hµm lµ

cÇn thiÕt vµ do ®ã, viÖc ®¬n gi¶n hµm ®èi
víi tõng thµnh phÇn lµ cÇn thiÕt.
H×nh 7.1: B¶ng çc N©u ®¬n
Trong mét sè tr-êng hîp kh¸c l¹i cã thÓ sö
gi¶n hµm (7.2)
dông çc tr-êng hîp bÊt ®Þnh cña hµm khi
mäi I , i=0,(s-1) ®Òu b»ng kh«ng ®Ó ®¬n gi¶n hµm. Tuy vËy, trong tr-êng hîp
cña ta, viÖc sö dông çc tr-êng hîp bÊt ®Þnh kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ tèt h¬n.
T-¬ng tù nh- çc tr-êng hîp hµm l«gÝc th«ng th-êng, ta cã thÓ biÓu diÔn
hµm trªn ®©y d-íi d¹ng héi chuÈn tèi thiÓu nh- sau:
203
y = (x1+x2)( x 1+x2)( x1 +x2 ) t1 (x0+x 1) t0
3) TÝnh chÊt cã chu kú cña hµm l«gÝc phô thuäc thêi gian
a. NÕu HLT tho¶ m·n ®iÒu kiÖn sau ®©y: yt+q = yt
ta nãi nã cã chu kú, víi chu kú lµ q.
b. Hµm l«gÝc cã chu kú cã thÓ cho d-íi d¹ng b¶ng cã q hµng khi gi¸ trÞ
cña t kh«ng bÞ h¹n chÕ trªn. §ã lµ mét tÝnh chÊt rÊt quan träng ®èi víi viÖc tæng
hîp vµ ph©n tÝch çc thiÕt bÞ sè mµ ho¹t ®éng cña nã ®-îc m« t¶ bëi hµm l«gÝc
phô thuéc thêi gian.
ThÝ dô 7.2 : Cho HLT y( x1,x2,t ) ; 0  t   nh- sau:
x1 x 2 t y x1 x 2 t y
00 0 0 00 2 0
01 0 0 01 2 0
10 0 1 10 2 1
11 0 1 11 2 1
00 1 1 00 3 1
01 1 0 01 3 0
10 1 1 10 3 1
11 1 0 11 3 0
Tõ ®©y, ta cã:
y2k( x 1,x2) = x 1x2 + x 1x2 = x 1 ; k = 0,1,2,3,....
y2k+1 (x1,x2) = x 1x 2 + x 1x2 = x 2 ; k = 0, 1, 2,...
c. BÊt kú HLT nµo còng cã thÓ lµm cho trë thµnh cã chu kú víi q > s-1.
ThÝ dô cho hµm sau:
y = x1x2t0 + t1 + x 2 t3 + ( x 1+x2)t4
Ta cã thÓ lµm cho hµm nµy trë thµnh cã chu kú q =5 b»ng çch x¸c ®Þnh çch kÐo
dµi hµm nh- sau:
y5k ( x1,x2) = x1x2 ; k = 0,1,2,...
y5k+1 (x1,x2) = 1 ; k = 0,1,2,...
y5k+2 (x1,x2) = 0 ; k = 0,1,2,...
y5k+3 ( x 1,x2) = x 2 ; k = 0,1,2,...
204
y5k+4 (x1,x2) = x 1+ x2 ; k = 0,1,2,...
7.2 Çc hµm l«gÝc truy to¸n

7.2.1 Hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i 1 (HLTR-1)
Gi¶ sö cã hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian t . Gi¸ trÞ cña hµm nµy t¹i thêi
®iÓm t lµ yt . Trong ®ã yt = 0 hay 1. Gi¶ sö çc biÕn x i , i=1,n còng phô thuéc vµo
thêi gian t vµ lµ lo¹i biÕn l«gÝc, chØ nhËn gi¸ trÞ 0 hay 1. Khi ®ã:
+ Hµm ¸nh x¹ ®¬n trÞ cña tËp hîp çc vect¬
Q = { x1t ,x2t,....,x nt , yt-1, tt-2, ..., yt-k} (0,1) (7.3)
lªn tËp hîp y = (0,1 ) gäi lµ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i mét ( HLTR-1). Tøc lµ:
yt =  (x1t ,x 2t,....,xnt , yt-1, tt-2, ..., yt-k) (7.4)
Trong ®ã, k cã thÓ cã gi¸ trÞ tõ 1 tíi t. NÕu k = t th× y0 lµ biÕn cña hµm  vµ trïng
víi gi¸ trÞ ban ®Çu cña hµm yt.
Gi¶ thiÕt gi¸ trÞ ban ®Çu lµ cho tr-íc, ta cã;
y0 = q; q= {0,1} , t  0
yt =  (x1t ,x 2t,....,xnt , yt-1, tt-2, ..., yt-k) t  0 (7.5)
7.2.2 Hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i 1 (HLTRS-1)
+ NÕu HLTR-1 l¹i kh«ng phô thuéc vµo çc biÕn x it , i= 1,n th× gäi lµ
hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i mét ( HLTRS-1). BiÓu thøc cña hµm l«gÝc truy
to¸n suy biÕn lo¹i mét :
y0 = q ; q= {0,1} , t  0 (7.6)
yt =  ( yt-1, yt-2, ..., yt-k) , t  0
H×nh 7.2a lµ m« h×nh m¹ch thùc hiÖn HLTR-1 vµ h×nh 7.2b lµ m« h×nh
m¹ch thùc hiÖn HLTRS-1.
x1t
x2t yt yt
xnt
yt-1 yt-1
yt-2 yt-2
yt - k yt - k
a/ b/
205
H×nh 7.2: M« h×nh m¹ch thùc hiÖn HLTR-1 a) vµ HLTRS-1 b)
ThÝ dô vÒ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i mét.
ThÝ dô 7.3 : Cho HLTR-1 sau:
y0 = 0
yt = yt-1 + 1
T×m gi¸ trÞ cña hµm ?
Hµm l«gÝc truy to¸n nµy thùc chÊt cã thÓ viÕt d-íi d¹ng sau ®©y:
y0 = 0; yt = 1 víi mäi t = 1,2,....
ThÝ dô 7.4: T×m mét sè gi¸ trÞ cña HLTR-1 sau:
y0 = 0
yt = x1t . x 2t + yt-1
B»ng çch cho t çc gi¸ trÞ 1,2,3 ta cã:
y1 = x11.x21 + y0 = x11.x 21
y2 = x12.x22 + y1 = x12.x22 + x11.x21
y3 = x13.x23 + y2 = x13.x23+ x12.x22 + x11.x21
Mét çch tæng qu¸t cã thÓ viÕt:
t
yt =  x1k . x 2k
k =1
7.2.3 Hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i 2 (HLTR-2)
+ NÕu hµm l«gÝc truy to¸n thùc hiÖn ¸nh x¹ ®¬n trÞ tËp hîp:
Q = {x 1t,x 2t,....,xnt , x1(t-1), x2(t-1), ...., xn(t-1)¸...., x1(t-r),....,xn(t-r)}
lªn tËp hîp y = {0,1} th× gäi lµ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i hai ( HLTR-2). Nãi çch
kh¸c, HLTR - 2 chØ phô thuéc vµo çc biÕn vµo xi t t¹i thêi ®iÓm t vµ çc thêi
®iÓm tr-íc ®ã.
ThÝ dô 7.5: X¸c ®Þnh mét vµi gi¸ trÞ cña HLTR-2 sau ®©y:
y0 = 0
yt = x1 (t-1) + x2t
Gi¶ sö gi¸ trÞ cña chuçi tÝn hiÖu vµo x1t vµ x2t vµo çc thêi ®iÓm t =
1,2,3,..,8 nh- sau:
x1t = 0,1,0,1,1,1,0,0
x2t = 0,0,1,1,1,0,1,0
Khi ®ã ta cã:
206
y0 = 0 y4 = 0+1 = 1
y1 = 0 + 0 = 0 y5 = 1 + 1 = 1
y2 = 0 + 0 = 0 y6 = 1 + 0 = 1
y3 = 1 + 1 = 1 y7 = 1 + 1 = 1
y4 = 0 + 1 = 1 y8 = 0 + 0 = 0
+ Tr-êng hîp tæng qu¸t nhÊt, khi hµm l«gÝc thùc hiÖn ¸nh x¹ mét çch
®¬n trÞ tËp hîp çc vect¬:
Q ={x 1t,x2t,....,xnt , x1(t-r),....,xn(t-r) , yt-1 , ...., yt-k}
lªn tËp hîp y = y = {0,1} th× gäi chung lµ hµm l«gÝc truy to¸n ( HLTR).
ThÝ dô 7.6 : Cho HLTR sau:
y10 = 0
y20 = 1
y30 = 1
y1t = x1t + y2(t-1)
y2t = x1t + y2(t-1) + y2(t-2)
y3t = y1(t-1) + y2 9t-1)
H·y x¸c ®Þnh mét sè gi¸ trÞ cña y1t, y2t, y3t t¹i çc thêi ®iÓm t = 1,2,3
Gi¶ sö chuçi çc gi¸ trÞ cña biÕn vµo x1t t¹i çc thêi ®iÓm ®· cho lµ:
x1t = {0,1,0,0,..}. Khi ®ã:
Víi t = 1, ta cã:
y11 = x11 + y20 = 0 +1 =1
y21 = x11+ y20 + y2 (-1) = 1 + 1 + 1= 1
y31 = y10 + y20 = 0 +1 = 1
Víi t =2:
y12 = x12 + y21 = 1 + 1 =1
y22 = x12 + y21 + y20 = 0 + 1 + 1 = 1
y32 = y11 + y21 = 1+1= 1
Víi t=3:
y13 = x13 + y22 = 0+1 =1
y23 = x13 + y22 + y21 = 1+1+1 = 1
y33 = y12 + y22 = 1 + 1 = 1
-----------------------------------
207
Bµi tËp ch-¬ng 7
1. §¬n gi¶n çc hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian sau ®©y:
a. y1 = ( x1x 2 + x1x 2 + x 1x2 + x 1x2 ) 1 + (x1x 2 + x1x 2 ) 2
b. y2 = (x 1x2x3+ x 1x2x3+ x 1x2x3+x 1x2x3+ x 1x2x3) 0 + (x1x2x3+x1x2x 3+x1x2x 3)
1
2. H·y lÊy thÝ dô vÒ HLT cã chu kú.
3. H·y x¸c ®Þnh ®Ó hµm sau ®©y cã chu kú
a. y1 = x 1x20 ( x1+x2)1 + x 1 2 + x1x 2 4
b. y2 = (x 1+x2) 0 + x 1x23 + x25
4. T×m mét sè gi¸ trÞ ®Çu tiªn cña çc HLTRS-1 sau ®©y:
a. y0 = 0
yt = yt-1 + yt -3 +1
b. y0 = 0
yt = x1t + x 2t + yt-1
c. y0 = 1
yt = x1tyt-1 + ( x 1t+ x 2t) yt-2
5. T×m mét sè gi¸ trÞ cña hµm sau ®©y:

a. yt = x1t + x 1tx2(t-1) ®èi víi chuçi tÝn hiÖu vµo:
x1t = 0,1,1,0,1,0,0,1,0
x2t = 0,0,1,0,0,0,1,1,0
b. Hµm:
y0 = 1
yt = x1t + x 1(t-1) . yt-1 ®èi víi chuçi tÝn hiÖu vµo sau:
x1t = 0,0,1,0,1,1,0,1,1
c HÖ hµm:
y10 = 1 ; y1t = x 1t.y2(t-1)
y20 = 0 ; y2t = x 1t + x 1t.y1(t-1)
y30 = 0 ; y3t = y2(t-1) . y3( t-1) + y1 (t-1)
208
Víi chuçi vµo {t1t} =( 0,0,1,0,0,1,1,1)
********************
PhÇn II
Tæng hîp vµ ph©n tÝch M¹ch sè cã nhí
Ch-¬ng 8
Kh¸i niÖn vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí -
¤t«m¸t h÷u h¹n
8.1 Kh¸i niÖn chung vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí

ThiÕt bÞ sè cã nhí, nãi chung, lµ mét thiÕt bÞ mµ tÝn hiÖu ra y(t) t¹i mét
thêi ®iÓm t nµo ®ã phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo tÝn hiÖu ®Çu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã
xi(t) mµ cßn phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã xi(t-1), xi(t-
2),...,xi(t-k). Tøc lµ:
y(t) = f( xi(t),x i(t-1), .... , xi(t-k) ) (8.1)
Nãi mét çch kh¸i qu¸t, bÊt kú mét thiÕt bÞ sè nµo ®Òu cã thÓ ®-a vÒ d¹ng
thiÕt bÞ sè cã nhí, gåm hai phÇn:
+ PhÇn m¹ch cã nhí vµ phÇn m¹ch kh«ng cã nhí ( PhÇn m¹ch tæ hîp) -
h×nh 8.1.
PhÇn m¹ch nhí gåm p phÇn tö nhí víi
h ®Çu vµo kÝch thÝch dïng ®Ó thay ®æi
tr¹ng th¸i nhí cña phÇn tö nhí. Mçi
phÇn tö nhí chØ cã thÓ nhí ®-îc mét
trong hai tr¹ng th¸i lµ tr¹ng th¸i 0 vµ
tr¹ng th¸i 1. TËp hîp çc tr¹ng th¸i cã
thÓ cã cña çc ph©n tö l«gÝc t¹o thµnh
çc tr¹ng th¸i trong cña thiÕt bÞ sè.
PhÇn tæ hîp cã thÓ cã n ®Çu vµo tÝn
209
yj hiÖu x i , i =1,n vµ p ®Çu vµo néi bé tõ
PhÇn m¹ch çc phÇn tö nhí , gäi lµ çc biÕn trong
tæ hîp
xi j =1,m
i=1,n vµ cã m ®Çu ra yj , j = 1,m, gäi lµ çc
as s =1,p biÕn ra.
PhÇn m¹ch nhí
q kr
k=1,s ; r = 1,h
H×nh 8.1: M« h×nh thiÕt bÞ sè

cã nhí
§èi víi çc m¹ch tæ hîp ( kh«ng cã nhí ) th× phÇn nhí kh«ng tån t¹i. §èi
víi çc thiÕt bÞ sè cã nhí th× cã thÓ tån t¹i c¶ phÇn m¹ch tæ hîp lÉn phÇn nhí
hoÆc chØ gåm phÇn nhí, nh-ng kh«ng bao giê thiÕu phÇn nhí.
Chóng ta nhËn thÊy r»ng, m¹ch sè cã nhí cã mét sè ®Æc ®iÓm sau ®©y:
- Çc m¹ch sè cã nhí th-êng lµ çc m¹ch cã ®-êng ph¶n håi. §-êng ph¶n
håi cã thÓ tõ ®Êu ra trë vÒ ®Çu vµo hoÆc tõ mét ®iÓm nµo ®ã trë l¹i mét ®iÓm phÝa
tr-íc nã.
- TÝn hiÖu ra t¹i mét thêi ®iÓm phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo çc tÝn hiÖu
vµo t¹i thêi ®iÓm ®ang xÐt mµ cßn phô thuéc vµo çc tÝn hiÖu vµo t¹i çc thêi
®iÓm tr-íc ®ã. Nãi çch kh¸c, mét m¹ch cã nhí lu«n l-u l¹i trong nã nh÷ng tr¹ng
th¸i nµo ®ã, gäi lµ çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch.
- Sù phô thuéc cña çc biÕn ra, hay cßn gäi lµ çc tr¹ng th¸i ra vµo çc
biÕn vµo hay çc tr¹ng th¸i vµo rÊt phøc t¹p:
+ Cã nh÷ng tr¹ng th¸i vµo lµm thay ®æi tr¹ng th¸i trong vµ tr¹ng th¸i ra.
Nh-ng còng cã nh÷ng tr¹ng th¸i vµo kh«ng lµm thay ®æi tr¹ng th¸i trong vµ tr¹ng
th¸i ra hoÆc chØ thay ®æi mét trong hai lo¹i tr¹ng th¸i ®ã.
+ Cã nh÷ng tr¹ng th¸i vµo l¹i ®-a tr¹ng th¸i trong vµ tr¹ng th¸i ra cña
m¹ch hoÆc mét trong hai tr¹ng th¸i ®ã vÒ t×nh tr¹ng bÊt ®Þnh ( nh- tr¹ng th¸i
treo).
+ Néi dung mét chuçi t¸c ®éng vµo ®Çu vµo , thø tù s¾p xÕp cña çc thµnh
phÇn cña chuçi, ®é dµi cña chuçi còng nh- thêi gian tån t¹i cña tõng tr¹ng th¸i
trong chuçi t¸c ®éng vµo ®Òu ¶nh h-íng trùc tiÕp tíi kÕt qu¶ lµm viÖc cña m¹ch
cã nhí.
Tõ mét sè nhËn xÐt s¬ bé trªn ®©y, chóng ta thÊy viÖc nghiªn cøu nh-
ph©n tÝch vµ tæng hîp m¹ch cã nhí hay m¹ch d·y khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi
210
nghiªn cøu m¹ch sè tæ hîp. Cho tíi nay, nghiªn cøu m¹ch sè nãi chung vµ m¹ch
sè cã nhí nãi riªng dùa trªn lý thuyÕt «t«m¸t h÷u h¹n lµ ph-¬ng ph¸p chÆt chÏ,
chÝnh x¸c vµ khoa häc, cho phÐp tæng hîp vµ ph©n tÝch mäi m¹ch sè, trong ®ã cã
c¶ çc m¹ch sè cã nhí.
- Cã nh÷ng m¹ch lµm viÖc víi bÊt kú giíi h¹n trªn nµo cña thêi gian tån
t¹i cña çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo ( çc tr¹ng th¸i vµo). Nh÷ng m¹ch nµy gäi lµ çc
m¹ch lo¹i thÕ. Chóng lµm viÖc víi çc tÝn hiÖu d¹ng thÕ.
- Cã nh÷ng m¹ch chØ lµm viÖc víi çc tr¹ng th¸i vµo cã thêi gian tån t¹i
h¹n chÕ ë mét møc nµo ®ã. Çc m¹ch nµy gäi lµ çc m¹ch lo¹i xung. Chóng chØ
lµm viÖc ®óng víi çc tÝn hiÖu xung.
Chóng ta còng cÇn lµm râ thªm kh¸i niÖm vÒ m¹ch sè cã nhí nãi chung vµ
«t«m¸t h÷u h¹n.
- M¹ch sè cã nhí nãi chung, mµ m« h×nh to¸n häc cña nã lµ biÓu thøc
(8.1), lµ m¹ch sè mµ tÝn hiÖu ®Çu ra, t¹i mét thêi ®iÓm t, phô thuéc kh«ng nh÷ng
vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã mµ cßn phô thuéc vµo çc tÝn hiÖu vµo taÞ çc
thêi ®iÓm tr-íc ®ã n÷a.
- ¤t« m¸t h÷u h¹n lµ mét thiÕt bÞ sè cã nhí, nh-ng tÝn hiÖu ra cña nã t¹i
mét thêi ®iÓm t chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo t¹i thêi ®iÓm ®ã vµ mét thêi ®iÓm
tr-íc ®ã. M« h×nh to¸n häc cña «t«m¸t h÷u h¹n cã thÓ viÕt nh- sau:
y(t) = f( xi(t), xi(t-1)) (8.2)
Ng-êi ta còng chøng minh r»ng mäi thiÕt bÞ sè cã nhí ®Òu cã thÓ ®-a vÒ
d¹ng «t«m¸t h÷u h¹n (8.2). V× vËy, chóng ta sÏ nghiªn cøu çc ph-¬ng ph¸p ph©n
tÝch vµ tæng hîp dùa trªn lý thuyÕt cña «t«m¸t h÷u h¹n.
8.2 M« h×nh cña «t«m¸t h÷u h¹n
8.2.1 M« h×nh cÊu tróc
Mäi thiÕt bÞ sè cã nhí hay «t«m¸t h÷u h¹n ®Òu cã thÓ ®-a vÒ d¹ng cÊu tróc
- h×nh 8.1 gåm hai phÇn phÇn: PhÇn m¹ch tæ hîp vµ phÇn m¹ch nhí. Trong ®ã:
- TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ cña çc biÕn vµo x i , i=1,n, ký hiÖu lµ { Xi }, mµ
{ Xi } = ( X0, X1, ....., XN-1) ; N = 2n
gäi lµ tËp hîp çc tr¹ng th¸i vµo cña thiÕt bÞ.
- TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ çc biÕn ra yj , j=1,m, ký hiÖu lµ { Yj}, mµ
{ Yj } = ( Y0, Y1, ....., YM-1) ; M = 2m
- TËp hîp çc tËp gi¸ trÞ çc biÕn trong as , s=1,p, ký hiÖu lµ { As}, mµ
{ As } = ( A0, A1, ....., AP-1) ; P = 2p
8.2.2 M« h×nh to¸n cña «t«m¸t h÷u h¹n
211
Tõ m« h×nh cÊu tróc, ta nhËn thÊy r»ng, ho¹t ®éng cña mét thiÕt bÞ sè cã
nhí - «t«m¸t h÷u h¹n lµ sù thay ®æi tr¹ng th¸i trong As vµ tr¹ng th¸i ra Yj d-íi t¸c
®éng cña çc tr¹ng th¸i vµo Xi . Sù thay ®æi cña tr¹ng th¸i trong khi «t«m¸t ®ang
ë tr¹ng th¸i Ac sang mét tr¹ng th¸i Am nµo ®ã trong sè tËp hîp çc tr¹ng th¸i
trong cã thÓ cã cña «t«m¸t, d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xi, ®-îc quyÕt ®Þnh
bëi mét hµm gäi lµ hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ký hiÖu lµ . Sù phô thuéc nµy
®-îc viÕt nh- sau:
Am =  ( Ac, Xi ) (8.3)
§ång thêi víi viÖc tr¹ng th¸i trong chuyÓn tõ tr¹ng th¸i trong Ac sang
tr¹ng th¸i trong Am d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xi , ë ®Çu ra cña «t«m¸t sÏ
xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i ra míi, ký hiÖu lµ Ym. Nh-ng quy luËt xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i ra
míi nµy do mét hµm kh¸c gäi lµ hµm ra, ký hiÖu lµ , quyÕt ®Þnh. Ta cã thÓ viÕt
nh- sau:
Ym =  ( Ac , Xi ) (8.4)
Nh- vËy, nÕu ta biÕt çc tr¹ng t¸i vµo Xi , i=1,n ; çc tr¹ng th¸i trong As,
s=1,p; çc tr¹ng th¸i ra Yj , j =1,m vµ hai hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i  vµ hµm ra
 th× ta hoµn toµn x¸c ®Þnh ®-îc cÊu t¹o vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng cña «t«m¸t ®ã.
VËy, ta cã thÓ nãi: Mét «t«m¸t ®-îc x¸c ®Þnh b»ng bé n¨m:
O = {Xi, As, Yj , , } (8.5)
Nãi çch kh¸c, mét «t«m¸t ®-îc x¸c ®Þnh b»ng hai c«ng thøc to¸n häc sau ®©y:
Am =  ( Ac, Xi ) (8.6)
Ym =  ( Ac , Xi )
Hai ph-¬ng tr×nh (8.6) gäi lµ m« h×nh to¸n häc cña «t«m¸t h÷u h¹n.
¤t«m¸t h÷u h¹n ®-îc m« t¶ b»ng c«ng thøc to¸n (8.6) gäi lµ m« h×nh «t«m¸t
Milly. B»ng çch biÕn ®æi kh«ng phøc t¹p, mäi m« h×nh to¸n cña «t«m¸t h÷u h¹n
®Ò cã thÓ ®-a vÒ d¹ng:
Am =  ( Ac, Xi ) (8.7)
Ym =  ( Ac )
212
NghÜa lµ, tr¹ng th¸i ra míi chØ phô thuéc vµo çc tr¹ng th¸i trong mµ kh«ng phô
thuéc vµo tr¹ng th¸i vµo. ¤t«m¸t h÷u h¹n ®-îc m« t¶ dïng hÖ ph-¬ng tr×nh (8.7)
gäi lµ «t«m¸t More.
¤t«m¸t Milly vµ «t«m¸t More chØ lµ hai çch m« t¶ cña «t«m¸t.Gi÷a
«t«m¸t Milly vµ «t«m¸t More ®Òu cã thÓ chuyÓn ®æi tõ lo¹i nµy sang lo¹i kia
b»ng mét biÕn ®æi kh«ng lÊy g× lµm phøc t¹p. Trong tiÕt sau chóng ta sÏ xÐt vÊn
®Ò nµy mét çch chi tiÕt h¬n.
8.3 Çc ph-¬ng ph¸p m« t¶ «t«m¸t
8.3.1 Kh¸i qu¸t chung
Tíi ®©y, chóng ta ®· ®Ò cËp tíi c¬ së to¸n häc cña çc lo¹i m¹ch sè. Trong
®ã, mét m¹ch sè cã thÎ ®-îc m« t¶ b»ng mét hµm l«gÝc th«ng th-êng, mét hµm
l«gÝc phô thuéc thêi gian, mét hµm l«gÝc truy to¸n hay d-íi d¹ng biÓu thøc to¸n
häc cña «t«m¸t h÷u h¹n.
VÊn ®Ò ®Æt ra lµ çc m« h×nh to¸n häc trªn ®©y ®-îc m« t¶ d-íi d¹ng triÓn
khai hay d-íi d¹ng t-êng minh nh- thÕ nµo ®Ó cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña mét
m¹ch sè ®-îc x¸c ®Þnh mét çch ®¬n trÞ, mµ mçi ®äc gi¶ ®Òu ®äc ®-îc vµ hiÓu
mét çch chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt. Nh÷ng ph-¬ng ph¸p ghi nhËn cÊu tróc vµ chøc
n¨ng hµm cña mét thiÕt bÞ sè cã nhí gäi lµ çc ph-¬ng ph¸p m« t¶ «t«m¸t h÷u
h¹n.
Nh- chóng ta ®· biÕt, mét «t«m¸t h÷u h¹n ®-îc ®Æc tr-ng bëi bé n¨m:
{Xi, As, Yj, , }
vµ d-íi d¹ng to¸n häc, nã ®-îc m« t¶ b»ng hÖ çc ph-¬ng tr×nh (8.6) vµ (8.7).
Nh- vËy, mét «t«m¸t h÷u h¹n sÏ hoµn toµn x¸c ®Þnh nÕu chóng ta biÕt tËp hîp
çc tr¹ng th¸i vµo {Xi}; tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong {As}; tËp hîp çc tr¹ng th¸i
ra {Yj} vµ hai hµm  vµ . Khi ®· biÕt cÊu h×nh cña «t«m¸t th× viÖc m« t¶ thùc
chÊt tËp trung vµo viÖc m« t¶ hai hµm  vµ .
Cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p ®Ó m« t¶ «t«m¸t, m« t¶ hai hµm trªn ®©y nh-
ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra; ph-¬ng ph¸p dïng ma
trËn tr¹ng th¸i; ph-¬ng ph¸p dïng ®å h×nh tr¹ng th¸i; L-u ®å tr¹ng th¸i, ph-¬ng
ph¸p Grafcet hay ph-¬ng ph¸p m¹ng Pª tri vµ nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c. Trong tµi
liÖu nµy, chóng ta sÏ xÐt hai ph-¬ng ph¸p quan träng nhÊt vµ còng lµ c¬ së ®Ó
tiÕp thu tèt çc ph-¬ng ph¸p kh¸c. §ã lµ ph-¬ng ph¸p b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra vµ ph-¬ng ph¸p ®å h×nh tr¹ng th¸i.
8.3.2 Ph-¬ng ph¸p b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
1) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
213
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña « t«m¸t dïng ®Ó m« t¶ mét çch chi tiÕt
hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i  cña nã. §Ó m« t¶ hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
mét «t«m¸t nµo ®ã, ta ph¶i biÕt mäi kh¶ n¨ng chuyÓn tr¹ng th¸i cña nã xuÊt ph¸t
tõ bÊt kú tr¹ng th¸i ban ®Çu nµo d-¬Ý t¸c ®éng cña b¸t kú tr¹ng th¸i vµo nµo. §Ó
m« t¶ ®iÒu nµy, cã thÓ dïng mét b¶ng gäi lµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
B¶ng chyÓn ®æi tr¹ng th¸i cã:
+ Sè cét b»ng sè l-îng tr¹ng th¸i vµo N cña «t«m¸t.
+ Sè hµng b»ng sè l-îng tr¹ng th¸i trong P cña «t«m¸t
Giao cña cét i vµ hµng s ta ghi tr¹ng th¸i trong míi mµ «t«m¸t chuyÓn tíi
xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i ban ®Çu Ac nµo ®ã, ghi t¹i ®Çu hµng s, d-íi t¸c ®éng cña
tr¹ng th¸i vµo Xi ghi t¹i ®Çu cét i. Tøc lµ ta thùc hiÖn b-íc chuyÓn:
Xi
Ac Am
thuéc tËp hîp çc b-íc chuyÓn cã thÓ cã do hµm  quyÕt ®Þnh.
Nh- vËy, nÕu ta ®iÒn vµo tÊt c¶ çc « cña b¶ng th× tøc lµ ta ®· l-êng hÕt
mäi kh¶ n¨ng cña hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i .
Trong tr-êng hîp khi tr¹ng th¸i Am lµ bÊt ®Þnh, thay v× ghi tr¹ng th¸i Am ta
ghi dÊu bÊt ®Þnh “-”. V× hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Milly vµ cña
«t«m¸t More ®Òu gièng nhau, phô thuéc vµo tr¹ng th¸i xuÊt ph¸t Ac vµ tr¹ng th¸i
t¸c ®éng vµo x i nªn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña chóng hoµn toµn gièng nhau -
H×nh 8.2a
X X
A X0 X1 Xi XN-1 A X0 X1 Xi XN-1
A0 A0
A1 Am A1 Ym
:
: ...... ...... ...... ......
As As
: :
: :
AP-1
AP-1
a) b)
H×nh 8.2: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t Milly
214
Trªn h×nh 8.2a ®· chØ ra hai tr-¬ng hîp: Khi tr¹ng th¸i míi cña «t«m¸t
®-îc h×nh thµnh tõ tr¹ng th¸i trong ban ®Çu A1 d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo
X1 vµ tr-êng hîp khi tr¹ng th¸i míi lµ mét tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh khi xuÊt ph¸t tõ
tr¹ng th¸i trong ban ®Çu Ac nµo ®ã, d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xi, tøc hai
b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i sau ®©y:
X1
A1 Am
vµ
Xi
Ac “ - ” ( BÊt ®Þnh)
2) B¶ng ra
B¶ng ra lµ b¶ng dïng ®Ó m« t¶ hµm ra  cña «ttom¸t, tøc lµ b¶ng m« t¶
sù h×nh thµnh tr¹ng th¸i ra míi khi hµm thùc hiÖn b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i tõ tr¹ng
th¸i ban ®Çu Ac nµo ®ã sang tr¹ng th¸i trong míi Am d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i
vµo Xi . V× vËy, khu«n d¹ng cña b¶ng ra cña «t«m¸t Milly hoµn toµn gièng b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i. §iÒu kh¸c duy nhÊt lµ trong « lµ giao cña cét i, i=0,(N-1)
vµ hµng s , s = 0,(P-1) ta kh«ng ghi tr¹ng th¸i trong míi Am mµ ghi tr¹ng th¸i ra
míi Ym, tøc lµ thùc hiÖn b-íc chuyÓn:
Xi / Y m
As Am
Tr-êng hîp tr¹ng th¸i ra míi lµ bÊt ®Þnh, ta còng ghi vµo « t-¬ng øng nh-
tr-êng hîp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, b¶ng ra cña «t«m¸t Milly cho trªn h×nh
8.2b
V× hµm ra cña «t«m¸t More kh«ng phô thuéc vµo tr¹ng th¸i vµo nªn b¶ng
ra cña nã chØ cßn l¹i mét cét Y mµ mçi hµng cña nã t-¬ng øng víi mét tr¹ng th¸i
trong cña «t«m¸t. Ngoµi ra, nÕu ta kÕt hîp hai b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng
ra thµnh mét b¶ng b»ng çch chång khÝt chóng lªn nhau ( ®èi víi «t«m¸t Milly)
hoÆc ®Ó chóng bªn c¹nh nhau ( §èi víi «t«m¸t More) th× ta cã b¶ng chuyÕn ®æi
215
X X
A X0 X1 Xi XN-1 Y A X0 X1 Xi XN-1
A0 A0
A1 Am /Ym A1 Am
: ...... .... : ...... ......

As /Y m Ym As
: :
: :
AP-1 AP-1
a/ b/
H×nh 8.3: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t bÊt ®Þnh
tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp. H×nh 8.3a lµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
kÕt hîp ®èi víi «t«m¸t Milly. H×nh 8.3b lµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
kÕt hîp ®èi víi «t«m¸t More.
Trªn h×nh 8.4a lµ mét «t«m¸t lo¹i Moore vµ h×nh 8.4b lµ mét «t«m¸t lo¹i
Milly ®Çy ®ñ.
X X
Y A X0 X1 X2 A X0 X1 X2 X3
Y1 A0 A0 A1 A2 A0 A1/ Y0 A0 /Y1 A1 /Y2 A0 /Y0
Y1 A1 A1 A2 A3 A1 A2 / Y2 A2 /Y1 A0 /Y1 A1 /Y0

Y2 A2 A1 A1 A0 A2 A1 / Y1 A0 / Y2 A2 /Y0 A0 /Y2
Y2 A3 A1 A2 A2
b/
a/
H×nh 8.4: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t Moore
3) Tr¹ng th¸i bÒn cña «t«m¸t

Khi «t«m¸t ®ang ë mét tr¹ng th¸i Ai nµo ®ã vµ cã mét t¸c ®éng vµo Xk .
NÕu «t«m¸t kh«ng chuyÓn sang bÊt kú mét tr¹ng th¸i míi nµo kh¸c mµ vÉn ë l¹i
tr¹ng th¸i ban ®Çu Ai th× ta nãi Ai lµ bÒn ®èi víi Xk.
Tr¹ng th¸i bÒn cã mét ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi «t«m¸t kh«ng ®ång
bé, tøc lµ çc «t«m¸t mµ çc phÇn tö nhí cña chóng kh«ng lµm viÖc víi tÝn hiÖu
216
nhÞp hay «t«m¸t kh«ng lµm viÖc víi çc tÝn hiÖu vµo lµ çc tÝn hiÖu xung. Khi ®ã,
t¹i çc tr¹ng th¸i kh«ng ph¶i lµ çc tr¹ng th¸i bÒn, «t«m¸t kh«ng thÓ cho ra mét
tÝn hiªu ra nµo v× chóng chØ l-ít qua çc tr¹ng th¸i nµy mét çch hÕt søc nhanh
chãng vµ kh«ng kÞp g©y t¸c ®éng ®èi víi çc thiÕt bÞ ngo¹i vi bªn ngoµi, th-êng
lµ çc thiÕt bÞ cã qu¸n tÝnh lín.
Tr¹ng th¸i bÒn thÓ hiÖn trong b-íc chuyÓn lo¹i:
Xi
Ak Ak
Trong ®ã, tr¹ng th¸i míi ghi trong « lµ giao cña cét Xi vµ hµng Ak còng
chÝnh lµ tr¹ng th¸i Ak. §Ó dÔ nhËn biÕt, çc tr¹ng th¸i bÒn th-êng ®-îc khoanh
trßn b»ng mét vßng trßn nhá nh- trªn h×nh 8.5a. Trong ®ã, c¶ bèn tr¹ng th¸i ®Òu
bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X0. H×nh 8.5b lµ thÝ dô vÒ mét «t«m¸t cã bèn tr¹ng th¸i
vµo: X0 , X1 , X2, X3 ; bèn tr¹ng th¸i trong : A0, A1 , A2 vµ A3 ; hai tr¹ng th¸i ra
Y0 vµ Y1. Trong ®ã, çc tr¹ng th¸i trong l¹i bÒn ®èi víi çc tr¹ng th¸i vµo kh¸c
nhau vµ çc tr¹ng th¸i trong A1, A2 vµ A3 sÏ trë thµnh tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh
d-íi t¸c ®éng cña çc tËp biÕn vµo X2 , X1 vµ x 3. Trong ba tr-êng hîp nµy, çc
tr¹ng th¸i ra ®i kÌm còng trë thµnh bÊt ®Þnh. Ngoµi ra, khi «t«m¸t ®ang ë tr¹ng
th¸i trong A3 mµ cã t¸c ®éng tr¹ng th¸i vµo X0 th× tr¹ng th¸i ra sÏ trë nªn bÊt
®Þnh.
X X
A X0 X1 X2 X3 A X0 X1 X2 X3
A0 A0 , Y0 A2 ,Y0 A3 , Y1 A0 ,Y0
A0 A0 A1 A2 A3
A1 A0 , Y0 A2 ,Y0 , A1 ,Y0
A1 A1 A2 A3 A0
A2 A2 A3 A0 A1 A2 A1 , Y0 , A2 , Y1 A0 ,Y0
A3 A3 A0 A1 A2 A3 A3 , A0 ,Y1 A0 ,Y0 ,
a/ b/
H×nh 8.5: a) §¶nh dÊu tr¹ng th¸i bÒn b»ng khoanh trßn. b) ThÝ dô vÒ «t«m¸t
Milly cã çc tr¹ng th¸i bÒn
217
4. B¶ng tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸
Çc «t«m¸t cho d-íi d¹ng h×nh 8.4 hay 8.5 lµ cho d-íi d¹ng h×nh thøc. Ta
nãi ®ã lµ çc «t«m¸t h×nh thøc. §Ó cã thÓ chuyÓn tõ mét b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i vµ b¶ng ra thµnh mét kÕt cÊu m¹ch cô thÓ, ph¶i thùc hiÖn m· ho¸ çc tr¹ng
th¸i vµo, ra vµ çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t.
M· ho¸ mét tr¹ng th¸i lµ g¸n cho nã mét sè nhÞ ph©n cô thÓ nµo ®ã. NÕu
mçi tr¹ng th¸i vµo, tr¹ng th¸i ra vµ tr¹ng th¸i trong ®Òu ®-îc g¸n mét sè nhÞ ph©n
nµo ®ã th× ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸.
M· ho¸ lµ mét kh©u rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mét thiÕt bÞ sè
lo¹i cã nhí, nã liªn qua tíi ®é ®¬n gi¶n, tíi ®é tin cËy chøc n¨ng vµ tíi tèc ®é
lµm viÖc cña thiÕt bÞ. Tøc lµ nã liªn quan tíi nh÷ng ®Æc tr-ng quan träng nhÊt cña
thiÕt bÞ. Chóng ta sÏ nãi kü h¬n vÊn ®Ò nµy trong phÇn m· ho¸ tr¹ng th¸i trong
cña «t«m¸t.
ThÝ dô, cã thÓ g¸n çc tr¹ng th¸i cña «tèm¸t h×nh 8.4 a vµ h×nh 8.5b víi
çc m· nh- h×nh 8.6
Thay çc gi¸ trÞ cô thÓ nµy vµo çc b¶ng h×nh 8.4a vµ 8.5b ta ®-îc b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña çc «t«m¸t Moore - h×nh 8.7a vµ «t«m¸t
Milly- h×nh 8.7b ®· m· ho¸.
Çc biÕn trong Çc biÕn vµo Çc biÕn ra

A X Y
a1 a0 x1 x0 y1 y0
A0 0 0 X0 0 0 Y0 0 0
A1 0 1 X1 0 1
Y1 0 1
A2 1 0 X2 1 0
A3 1 1 X3 1 1 Y2 1 0
H×nh 8.6: M· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong a); çc tr¹ng th¸i vµo b)
vµ çc tr¹ng th¸i ra c)
218
x1x0 x1 x0
y1y0 00 01 10 a 1a0 00 01 10 11
a1a0
00 ,00 10 , 00 11 , 01 00 , 00
00
01 00 00 01 10
01 0 0 ,0 0 1 0, 0 0 , 0 1 ,0 0
01 01 01 10 11
10 10 10 01 00 01 , 00 , 10 , 01 0 0 ,0 0
10
10 11 01 10 10 ,
11 11 0 0,0 1 0 0 ,0 0 ,
a/
b/
H×nh 8.7: ¤t«m¸t Moáe vµ Milly ®· ®-îc m· ho¸
Khi m· ho¸ «t«m¸t, cã thÓ sö dông hÕt hoÆc kh«ng sö dông hÕt çc tËp gi¸
trÞ biÕn cña çc biÕn m·. ThÝ dô, ®Ó m· ho¸ «t«m¸t Moore trªn ®©y, khi m·
ho¸ ba tr¹ng th¸i vµo, ta ®· kh«ng dïng tËp m· 11 cña hai biÕn m· x1x0. T-¬ng tù
nh- vËy, ®èi víi hai tËp m· cña 00 vµ 11 cña y1y0 còng kh«ng ®-îc sö dông.
Ng-îc l¹i, khi m· ho¸ «t«m¸t Milly, tÊt c¶ çc tËp gi¸ trÞ cña biÕn cña çc biÕn
m· ®Òu ®· ®-îc sö dông.
Trong tr-êng hîp cã çc tËp m· thõa th× viÖc chän tËp m· nµo ®Ó m· ho¸
vµ bá tËp m· nµo lµ tuú ý. TÊt nhiªn, khi ®i s©u vµo viÖc m· ho¸ vµ tÝnh chÊt cña
çc thiÕt bÞ ®-îc m· ho¸ th× viÖc lùa chän tËp m· nµo ®Ó m· ho¸ lµ rÊt cã ý nghÜa.
Chóng ta ch-a cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®Ò cËp cô thÓ tíi vÊn ®Ò nµy trong tiÕt nµy.
Khi cã çc tËp m· thõa kh«ng ®-îc dïng ®Ó m· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo,
çc tr¹ng th¸i trong vµ çc tr¹ng th¸i ra cña «t«m¸t th× çc «t«m¸t nµy ®-îc gäi
lµ çc «t«m¸t kh«ng x¸c ®Þnh toµn phÇn theo çc tËp biÕn vµo, çc tËp biÕn trong
hay çc tËp biÕn ra, tuú theo lo¹i tËp biÕn nµo thõa kh«ng ®-îc sö dông.
Nh- vËy, tÝnh kh«ng toµn phÇn cña «t«m¸t cã liªn quan tíi viÖc m· ho¸
çc tr¹ng th¸i cña nã. M· ho¸ lµ mét kh©u quan träng trong thiÕt kÕ «t«m¸t, ta sÏ
xÐt kü h¬n trong phÇn tæng hîp «t«m¸t.
8.3.3. D¹ng ma trËn chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t
Ma trËn m« t¶ «t«m¸t lµ mét ma trËn vu«ng. Çc hµng vµ çc cét cña ma
trËn nµy t-¬ng øng víi çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t. NghÜa lµ sè hµng vµ sè
219
cét cña ma trËn b»ng sè tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t. Trong « lµ giao cña cét Aj vµ
hµng Ai ta ghi tr¹ng th¸i vµo ( tËp gi¸ trÞ biÕn vµo ) t-¬ng øng mµ d-íi t¸c dông
cña nã «t«m¸t chuyÓn tõ tr¹ng th¸i Ai sang tr¹ng th¸i Aj , ®ång thêi cã ghi c¶
tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng - H×nh 8.8a.
A1 ....... Aj ..... AP A0 A1 A2
A1 A0 X1 / Y1 X0 / Y0
A2 X3 / Y0 X2 / Y1
:
: X0 / Y2
A1 X2 / Y1 X1 / X3 /
Ai Xr/Yk
:
: A2 X3 / Y0 X1 / Y0 X0 / Y1 X2 / Y0
AP
a/ b/
H×nh 8.8: D¹ng cña ma trËn chuyÓn ®æi vµ d¹ng ma trËn

cña «t«m¸t Milly trªn h×nh 8.4b
¤t«m¸t Milly cho trªn h×nh 8.4b cã thÓ viÕt d-íi d¹ng ma trËn chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i nh- h×nh 8.8b. Ma trËn h×nh 8.8b cã thÓ viÕt d-íi d¹ng rót gän nh-
h×nh 8.9. Trong ®ã, ma trËn cã bèn cét v× cã thªm tr¹ng th¸i b¸t ®Þnh “ “. Sè
hµng vÉn chØ lµ 3 v× çc b-íc chuyÓn kh«ng bao giê xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i bÊt
®Þnh. NÕu tõ tr¹ng th¸i Ai øng víi mét hµng nµo ®ã mµ kh«ng tån t¹i b-íc
chuyÓn tíi mét tr¹ng th¸i t-¬ng øng víi cét th× trong « t-¬ng øng ta ghi gi¸ trÞ
bÊt ®Þnh “ “.
D¹ng ma trËn chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i h×nh 8.8 vµ 8.9 cã thÓ ph©n tÝch thµnh
çc ma trËn con cña çc chuyÓn ®æi, t-¬ng øng mçi tr¹ng th¸i vµo X0, X1, X2 vµ
X3
X1 / Y1 V X3 / Y0 X0 / Y 0 V X2 / Y 1
MR = X2 / Y1 X0 / Y 2 V X1 / X3 /
X3 / Y 0 X1 / Y 0 X0 / Y1 X2 / Y 0
220
H×nh 8.9: D¹ng ma trËn cña «t«mat dïng ®Ó ph©n tÝch thµnh çc ma trËn con
H×nh 8.10 lµ çc ma trËn con, t-¬ng øng víi bèn tr¹ng th¸i vµo X0, X1, X2
vµ X3 cña «t«m¸t Milly h×nh 8.8
0 1 - - 1 0 - -
MR X0 = 0 - 1 0 MR X1 = 0 - 1 0
0 01 0 0 1 0 0
0 1 - - 1 0 - -
MR X2 = 1 - 0 0 MR X3 = 0 - 1 0
0 0 0 1 1 0 0 0
H×nh 8.10: Çc ma trËn con t-¬ng øng

Trong ®ã thµnh phÇn “1” cña cña ma trËn cho biÕt d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng
th¸i vµo t-¬ng øng sÏ sÈy ra sù chuyÓn tr¹ng th¸i tõ Ai ,øng víi ®Çu hµng sang
tr¹ng th¸i Aj , øng víi ®Çu cét. Gi¸ trÞ “0” cña ma trËn chØ r»ng kh«ng cã b-íc
chuyÓn sÈy ra. Ký hiÖu bÊt ®Þnh “ - “ lµ nh÷ng chuyÓn biÕn kh«ng thÓ cã ®èi víi
«t«m¸t ®· cho.
D¹ng ma trËn cña «t«m¸t , ngoµi ma trËn chuyÓn tr¹ng th¸i vµ ma trËn ra,
cßn cã ma trËn çc biÕn vµo.
Ma trËn çc biÕn vµo cã sè hµng b»ng sè l-îng çc b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i
cã thÓ cã cña «t«m¸t vµ cã sè cét b»ng sè l-îng çc biÕn vµo cña «t«m¸t ®ã.
Trong « lµ giao cña hµng, øng víi b-íc chuyÓn Ai sang Aj vµ cét, øng víi tr¹ng
th¸i vµo Xk ta ghi gi¸ trÞ cô thÓ nh- sau:
- NÕu gi¸ trÞ cña Xk ®èi víi b-íc chuyÓn ®ã lµ x¸c ®Þnh th× ghi râ lµ gi¸ trÞ
0 hay 1.
- NÕu gi¸ trÞ cña xk lµ tuú ý lµ 0 hay 1 th× ghi gi¸ trÞ b¸t ®Þnh “ * “.
- NÕu lµ øng víi tËp biÕn vµo bÊt ®Þnh th× ghi gi¸ trÞ bÊt ®Þnh “ “.
D¹ng cña ma trËn çc biÕn vµo cho trªn h×nh 8.11a.
Ma trËn çc biÕn vµo cña «t«m¸t h×nh 8.4b ®· m· ho¸ theo bé m· h×nh 8. 6
cho trªn h×nh 8.11b
221
B.chuyÓn Çc biÕn vµo ChuyÓn Çc biÕn vµo
A1--- A1 X1 Xk XN tr¹ng th¸i X1 X0
A1 ---A2
00 -- 00 * 1
00 -- 01 * 0
A1 ---AP
00 -- 10 --- ---
00 -- --- --- ---
Ai ---Aj G 01 -- 00 1 0
01 -- 01 --- ---
01 -- 10 0 *
01 -- --- 1 1
AP ---A1 10 -- 00 1 1
10 -- 01 0 1
AP ---AP 10 -- 10 0 0
a/ 10 -- --- 1 0
b/
H×nh 8.11: D¹ng ma trËn chuyÓn ®æi ®· m· ho¸

DÊu G: Ghi gi¸ trÞ lµ 0/1/- tuú theo Xk kh«ng g©y ra, g©y ra b-íc chuyÓn Ai sang
Aj hoÆc trong b-íc chuyÓn ®ã hay gi¸ trÞ cña Xk lµ bÊt ®Þnh.
8.3.4 §å h×nh cña «t«m¸t
§å h×nh cña «t«m¸t ®-îc x©y dùng trªn c¬ së ®å h×nh ®Þnh h-íng. D¹ng
®å h×nh cña «t«m¸t lµ d¹ng trùc quan, dÔ nhËn biÕt çc b-íc chuyÓn vµ nh÷ng
®Æc ®iÓm lµm viÖc cña «t«m¸t nªn th-êng ®-îc sö dông trong bµi to¸n ph©n tÝch.
Gi÷a b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra víi ®å h×nh tr¹ng th¸i cã mét
quan hÖ chuyÓn ®æi ®¬n trÞ. Trong ®ã:
- Mçi tr¹ng th¸i trong Ai cña «t«m¸t ®-îc m« t¶ b»ng mét ®Ønh cña ®å
h×nh. VËy, nÕu muèn m« t¶ mét «t«m¸t cã P tr¹ng th¸i trong ta cÇn dïng mét ®å
h×nh cã P ®Ønh.
- Mçi b-íc chuyÓn tõ tr¹ng th¸i Ai sang tr¹ng th¸i Aj cña «t«m¸t d-íi t¸c
®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xr vµ cho ra tr¹ng th¸i ra Ym ( §èi víi «t«m¸t Milly) ta
dïng mét cung cã h-íng ®i tõ tr¹ng th¸i Ai sang tr¹ng th¸i Aj. Trªn cung ta ghi
Xr / Ym.
- Tr-êng hîp ®èi víi «t«m¸t Moore, v× tr¹ng th¸i ra chØ phô thuéc vµo
tr¹ng th¸i trong, mçi tr¹ng th¸i trong cã mét tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng mµ kh«ng
222
phô thuéc vµo tr¹ng th¸i vµo, do ®ã, trong ®å h×nh cña «tom¸t Moore ta ghi tr¹ng
th¸i ra ngay t¹i ®Ønh t-¬ng øng víi tr¹ng th¸i trong mµ tr¹ng th¸i ra ®ã phô thuéc.
- NÕu nhiÒu tr¹ng th¸i vµo cïng g©y nªn mét b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i trong
nh- nhau, trªn ®å h×nh ta ghi chung mét cung víi céng l«gÝc cña çc tr¹ng th¸i
vµo vµ tr¹ng th¸i ra ®i kÌm.
H×nh 8.12a lµ ®å h×nh cña mét «t«m¸t Moore cã 3 tr¹ng th¸i trong, ba
X3
X2 VX3 X1 / Y1
A1 /Y1 A1 A2
X2
X1/ Y2 X1 /Y3
X2 X3 A3 /Y2 X2 / Y1
X2 / Y3
A2 / y3 X1
A4 A3
X2 / Y2
a/
X1 VX2 b/
H×nh 8.12: D¹ng ®å h×nh cña «t«m¸t Moáe a) vµ Milly b)
tr¹ng th¸i ra vµ ba tr¹ng th¸i vµo. H×nh 8.12b lµ ®å h×nh cña «t«m¸t Milly cã bèn
tr¹ng th¸i trong, hai tr¹ng th¸i vµo vµ ba tr¹ng th¸i ra.
¤t«m¸t Moore h×nh 8.7 a vµ «t«m¸t Milly h×nh 8.7b chuyÓn sang d¹ng ®å
h×nh tr¹ng th¸i cho trªn h×nh 8.13 a vµ b.
00 (00+01)/00
00/01 00/01 01/01+

00/00
00 01 11/00 10/00
10 10 10/01
01/00
01/01 10 00 11/10 01/01 11/10 11/-
11/00
01 00/00
10 01/-
01 01/00
10/10 10/10 00/-
00 10/01
a/ b/ 01/-
H×nh 8.13: D¹ng ®å h×nh cña «t«m¸t h×nh 8.7a,b
223
Ba ph-¬ng ph¸p m« t¶ «t«m¸t ®· xÐt trªn ®©y lµ hoµn toµn t-¬ng ®-¬ng.
Ta cã thÓ dÔ dµng chuyÓn tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c. ViÖc sö dông d¹ng m« t¶
nµo lµ tuú thuéc vµo hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, sao cho thuËn tiÖn. D¹ng ®å
h×nh ®¬n gi¶n vµ trùc quan, dÔ dµng cho viÖc nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vÒ sù chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, nh-ng Ýt thuËn tiÖn h¬n trong viÖc biÕn ®æi, ®¬n gi¶n tr¹ng
th¸i trong cña «t«m¸t. Nã phï hîp víi tr-êng hîp «t«m¸t cã Ýt tr¹ng th¸i. D¹ng
b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra vµ d¹ng ma trËn Ýt trùc quan h¬n trong
nhËn xÐt ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña «t«m¸t nh-ng l¹i thuËn tiÖn h¬n trong biÕn ®æi,
®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña nã.
Do ®iÒu kiÖn h¹n chÕ cña tµi liÖu nµy, ph-¬ng ph¸p m« t¶ ho¹t ®éng cña
«t«m¸t b»ng s¬ ®å l«gÝc çc alg«rit; b»ng l-u ®å ho¹t ®éng còng nh- b»ng
Grafcet vµ b»ng m¹ng Pª tri ch-a ®-îc ®Ò cËp tíi. Ph-¬ng ph¸p Grafcet vµ lý
thuyÕt m¹ng Pª tri ®-îc viÕt trong çc tµi liÖu chuyªn kh¶o kh¸c cña t¸c gi¶.
8.4 Quan hÖ gi÷a «t«m¸t Milly vµ «t«m¸t Moore

8.4.1 VÊn ®Ò t-¬ng ®-¬ng cña hai lo¹i «t«m¸t
Nh- ta ®· biÕt, mét «t«m¸t bÊt kú ®Òu cã thÓ ®-îc m« t¶ d-íi d¹ng «tom¸t
Milly hoÆc d-íi d¹ng «t«m¸t Moore. Nãi çch kh¸c, m« h×nh «t«m¸t Milly vµ m«
h×nh «t«m¸t Moore chØ lµ d¹ng m« t¶ to¸n häc kh¸c nhau cña mét
«t«m¸t. Nh- vËy, víi mçi «t«m¸t Milly cã mét «t«m¸t Moore t-¬ng øng vµ
ng-îc l¹i, víi mçi «t«m¸t Moore cã mét «t«m¸t Milly t-¬ng øng.
ViÖc chuyÓn ®æi tõ m« h×nh «t«m¸t Milly sang m« h×nh «t«m¸t Moore dùa
trªn kh¸i niÖm hai «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng.
Hai «t«m¸t S1 vµ S2 lµ t-¬ng ®-¬ng, nÕu chóng cïng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng
tr¹ng th¸i ban ®Çu nh- nhau, d-íi t¸c ®éng cña chuçi çc tr¹ng th¸i vµo nh- nhau
th× chuçi çc tr¹ng th¸i ra cña chóng ph¶i nh- nhau.
Qua kh¸i niÖm trªn ®©y ta thÊy, hai «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng S1 vµ S2 còng ph¶i
cã çc tr¹ng th¸i vµo vµ ra nh- nhau. Nh-ng sè l-îng tr¹ng th¸i trong cña chóng
cã thÓ kh¸c nhau.
ThÝ dô, cho hai «t«m¸t Milly S1 vµ Moore S 2 nh- h×nh 8.14 a vµ b sau
®©y. Ta sÏ xÐt kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña hai «t«m¸t nµy khi c¶ hai ®Òu xuÊt ph¸t tõ
tr¹ng th¸i A1 , d-íi t¸c ®éng cña chuçi çc tr¹ng th¸i vµo lµ: {Xi}=X1, X1, X2, X1,
X2, X2 .
224
X2/ Y1
X2 A4 Y1
A1
X1/Y1 Y1 A3 X1 X1
X2
X1/ Y1 X1/Y2 X1 X2 A5 Y2
A2 X2
X2/Y2 X1
A3 X2/Y1 A2
Y2 A1
X2
Y1
a/ b/
H×nh 8.14: ¤t«m¸t Moore a) vµ «t«m¸t Milly b)
C¨n cø vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Milly h×nh 8.14a, ta cã chuçi çc
tr¹ng th¸i trong {A} vµ chuçi çc tr¹ng th¸i ra {Y} t-¬ng øng khi cã t¸c ®éng
cña chuçi çc tr¹ng th¸i vµo ®· cho {X} nh- sau:
{X} = X1 X1 X2 X1 X2 X2
{A} = A1 A3 A1 A1 A3 A2 A3
{Y} = Y1 Y2 Y1 Y1 Y1 Y2
Qua ®©y ta thÊy, ph¶n øng ®èi víi chuçi gåm s¸u tr¹ng th¸i vµo, «t«m¸t S1
cho ta chuçi gåm 7 tr¹ng th¸i trong vµ chuçi gåm 6 tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng.
§èi víi «t«m¸t Moore h×nh 8.14b, tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i ta cã çc chuçi
tr¹ng th¸i vµo, trong vµ ra nh- sau:
{X} = X1 X1 X2 X1 X2 X2
{A} = A1 A4 A2 A1 A4 A3 A5
{Y} = Y1 Y1 Y2 Y1 Y1 Y1 Y2
Tõ thÝ dô trªn ®©y, ta thÊy r»ng hai «t«m¸t S1 vµ S2 ®Òu cã çc tr¹ng th¸i
vµo vµ ra nh- nhau lµ X1 , X2 vµ Y1 , Y2 mÆc dï sè l-îng tr¹ng th¸i trong cña
chóng lµ kh¸c nhau: S1 cã 3 tr¹ng th¸i trong, S 2 cã 5 tr¹ng th¸i trong. Khi ho¹t
®éng, khi cïng xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i A1 d-íi t¸c ®éng vµo cïng mét chuçi
tr¹ng th¸i vµo {X} = X1 X1 X2 X1 X2 X2 nh- nhau, víi ®é chÝnh
x¸c tíi mét nhÞp c«ng t¸c, chuçi ra cña chóng hoµn toµn nh- nhau . Chuçi tr¹ng
th¸i ra {Y} cña S2 trong khung hoµn toµn gièng chuçi ra cña S1 . VËy hai «t«m¸t
S1 vµ S2 lµ t-¬ng ®-¬ng nhau. Nãi çch kh¸c, chóng thùc hiÖn cïng mét chøc
n¨ng.
225
Tuy vËy, còng cÇn chó ý r»ng, trªn thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo hai lo¹i
«t«m¸t cø t-¬ng ®-¬ng nhau lµ thay thÕ cho nhau ®-îc. §ã lµ v× ®èi víi «t«m¸t
Moore, tÝn hiÖu ra chØ cã quan hÖ víi tr¹ng th¸i trong cña nã mµ kh«ng trùc tiÕp
phô thuéc vµo çc tr¹ng th¸i vµo . Ng-îc l¹i, tÝn hiÖu ra ë «t«m¸t Milly l¹i chØ
xuÊt hiÖn khi cã t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo. Nã chØ tån t¹i liªn tôc víi cïng mét
gi¸ trÞ khi tÊt c¶ çc tr¹ng th¸i cña chuçi tr¹ng th¸i vµo ®Òu bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i
trong mµ nã chuyÓn ®Õn. Ngoµi ra, nh- chóng ta sÏ chØ râ d-íi ®©y, sè l-îng
tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t Moore th-êng lín h¬n hay b»ng sè l-îng tr¹ng th¸i
trong cña «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng. MÆt kh¸c, trªn thùc tÕ còng rÊt hay ph¶i
chuyÓn ®æi tõ lo¹i «t«m¸t nµy sang lo¹i «t«m¸t kh¸c
8.4.2 Ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tõ «t«m¸t Moore sang «t«m¸t Milly
XuÊt ph¸t tõ ®å h×nh vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña hai lo¹i «t«m¸t, ta cã
thÓ chuyÓn tõ ®å h×nh cña «t«m¸t Moore :
SM u = { Xu , Au , Yu , u , u vµ Au 0}
Trong ®ã: Xu - TËp hîp çc tr¹ng th¸i vµo
Au - TËp hîp çc tr¹ng th¸i trong
Yu - TËp hîp çc tr¹ng th¸i ra
u - Hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t
u - Hµm ra cña «t«m¸t
Au 0- Tr¹ng th¸i ban ®Çu
sang ®å h×nh cña «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng :
SS I = { Xi , Ai , Yi , i , i vµ Ai 0}
Trong ®ã: Xi = Xu : TËp hîp çc tr¹ng th¸i vµo
Ai = Au: TËp hîp çc tr¹ng th¸i trong
Yi = Yu : TËp hîp çc tr¹ng th¸i ra
i = u : Hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t
Ai0 = Au0 : Tr¹ng th¸i ban ®Çu
§Ó chuyÓn tõ ®å h×nh cña «t«m¸t Moore sang ®å h×nh cña «t«m¸t Milly,
ta x¸c ®Þnh hµm ra cña «t«m¸t Milly. ViÖc x¸c ®Þnh hµm ra cña «t«m¸t Milly thùc
hiÖn nh- sau:
NÕu trong «t«m¸t Moore cã b-íc chuyÓn ®æi u ( Ac, x f ) As vµ u (
As) =Yk , trong «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng ta ghi u ( Ac , Xf ,) =Yk . Trªn ®å h×nh
tr¹ng th¸i, viÖc chuyÓn ®æi nµy cho trªn h×nh 8.15. Nãi çch kh¸c, nÕu t¹i ®iØnh
As cña «t«m¸t Moore cã g¸n gi¸ trÞ Yk th× khi chuyÓn sang «t«m¸t Milly tr¹ng
th¸i ra Yk ®-îc g¸n cho bÊt kú cung nµo cña ®å h×nh ®i tíi ®Ønh As. B»ng çch ®ã,
«t«m¸t Moore h×nh 8.16a cã «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng h×nh 8.16b.
226
Yk
Xf /Yk
Xf
Ac As Ac As
a) Cña «t«m¸t Moore b) Sang «t«m¸t Milly
H×nh 8.15 : B-íc chuyÓn d¹ng Moore sang b-íc chuyÓn d¹ng Milly
Khi çc «t«m¸t cho d-íi d¹ng b¶ng, b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
«t«m¸t Milly hoµn toµn gièng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Moore;
b¶ng ra cña «t«m¸t Milly dÔ dµng nhËn ®-îc tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
«t«m¸t Moore b»ng çch thay tr¹ng th¸i trong As trong « lµ giao ®iÓm cña hµng
Ac víi cét Xf cña b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i u ( Ac , Xf ) As b»ng gi¸ trÞ Yk
t-¬ng øng víi tr¹ng th¸i trong As cña «t«m¸t Moore.
ThÝ dô, b»ng çch chuyÓn ®æi nh- ®· chØ dÉn, tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp cña «t«m¸t Moore cho trªn h×nh 8.17a, ta nhËn ®-îc b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp cña «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng nh- h×nh
8.17b.
X2 X2 / Y1
A1 Y A1
1
1
X2 X1 /Y X1/Y1
X2
1
X1 /Y
X1 X1 X1/Y2
A5 Y2 A5
Y2 A2 A2
X2 X Y1
1 /Y X 2
X1 X1 X 2
1 /Y
1
X2 /Y 2
A3 A4 Y1 A3 X2 A4
Y1 X2 X2 /Y2
a / ¤t«m¸t Moore b / ¤t«m¸t Milly
H×nh 8.16: ChuyÓn ®æi tõ «t«m¸t Moore sang «t«m¸t Milly
227
Xu Xi
Yu Au X1 X2 Ai X1 X2
Y1 A1 A4 A1 A1 A4/Y1 A1/Y1
Y2 A2 A4 A1 A2 A4/Y1 A1/Y1
Y1 A3 A1 A5 A3 A1/Y1 A5/Y2
Y1 A4 A2 A3 A4 A2/Y2 A3/Y1
Y2 A5 A2 A3 A5 A2/Y2 A3/Y1
a/ B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b/ B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ
vµ b¶ng ra cña «t«m¸t Moore b¶ng ra cña «t«m¸t Milly t-¬ng
®-¬ng
H×nh 8.17: ChuyÓn tõ «t«m¸t Moore sang «t«m¸t Milly d-íi d¹ng b¶ng
Tõ chÝnh ph-¬ng ph¸p chuyÓn t-¬ng ®-¬ng ta thÊy r»ng, Si hoµn toµn t-¬ng
®-¬ng víi S u . ThËt vËy, nÕu cã tËp biÕn vµo Xf  {X} t¸c ®éng lªn Su ®ang ë
tr¹ng th¸i Ac th× sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i As :  u ( Ac , Xf ) As vµ cho ra
tÝn hiÖu ra Yk :  (As) = Yk. §èi víi «t«m¸t Milly S i , khi ®ã ta còng cã:
 u ( A c , Xf ) As
vµ còng cho ra Yk =  ( Ac , Xf ) .
V× Ac vµ As lµ çc tr¹ng th¸i trong bÊt kú cña «t«m¸t Au vµ Xf lµ mét tr¹ng
th¸i vµo bÊt kú thuéc tËp hîp çc tr¹ng th¸i vµo {Xu} = {Xi} , nªn ho¹t ®éng cña
hai «t«m¸t S u vµ Si lµ nh- nhau.
Qua ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi t-¬ng ®-¬ng, ta thÊy r»ng bÊt kú mét «t«m¸t lo¹i
Moore nµo ®Òu cã thÓ chuyÓn thµnh mét «t«m¸t lo¹i Milly cã cïng sè l-îng
tr¹ng th¸i trong.
8.4.3 ChuyÓn tõ d¹ng «t«m¸t Milly sang «t«m¸t Moore
Tr-íc khi xÐt ph-¬ng ph¸p chuyÓn tõ d¹ng «t«m¸t Milly sang «t«m¸t Moore
ta gi¶ thiÕt r»ng «t«m¸t Milly kh«ng cã çc tr¹ng th¸i ®Æc biÖt. Tr¹ng th¸i ®Æc
biÖt lµ tr¹ng th¸i mµ ë d¹ng ®å h×nh tr¹ng th¸i kh«ng cã cung ®i vµo, nh-ng cã Ýt
nhÊt mét cung ®i ra tõ tr¹ng th¸i ®ã.
B©y giê gi¶ thiÕt r»ng cÇn chuyÓn «t«m¸t Milly Si s©u ®©y:
228
Si = {Xi, Ai , Yi , i ,  i , Ai0 }
sang «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng, ®-îc x¸c ®Þnh bëi çc ®¹i l-îng t-¬ng øng sau:
Su = { Xu , Au , Yu , u , u vµ Au 0}
Trong ®ã: Xu = Xi : TËp hîp çc tr¹ng th¸i vµo
Au : TËp hîp çc tr¹ng th¸i trong
Yu = Yi : TËp hîp çc tr¹ng th¸i ra
Trong tr-êng hîp nµy, chóng ta cÇn x¸c ®Þnh tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong Au ,
çc hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i u vµ hµm ra u cña «tt«m¸t Moore Su t-¬ng
®-¬ng.
a. X¸c ®Þnh tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong Au
§èi víi mçi tr¹ng th¸i As thuéc tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t Milly
sÏ cã mét tËp hîp çc tr¹ng th¸i As thuéc tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t
Moore t-¬ng øng. Trong ®ã, mçi tr¹ng th¸i cña tËp hîp nµy øng víi mét gi¸ trÞ
Yk cña çc cung ®i vµo ®Ønh As. Tøc lµ
As = { ( As , Yk) i ( Ac, Xf ) As vµ  ( Ac , Xf ) = Yk }
Sè l-îng phÇn tö cña tËp hîp As ®óng b»ng sè çc tËp tÝn hiÖu ra Yk kh¸c
nhau trªn çc cung ®i vµo ®Ønh As cña «t«m¸t Si.
Nh- vËy, sè l-îng tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Moore Au sÏ ph¶i lµ:
n
Au = U A s
s=1
Trong ®ã n lµ sè l-îng tr¹ng th¸i trong cña Si .
b. X¸c ®Þnh hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ hµm ra
Hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i u vµ hµm ra u ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
Mçi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Moore S u øng víi mét cÆp nhÊt ®Þnh ( As , Yk ) cña
«t«m¸t Milly Si ta g¸n víi mét tr¹ng th¸i ra Yk vµ nÕu trong Si cã b-íc chuyÓn
 i ( A c, X f ) As , trong ®ã sinh ra tr¹ng th¸i ra  ( Ac , Xf ) = Yk th× trong
®å h×nh tr¹ng th¸i cña S u t-¬ng ®-¬ng , tõ tÊt c¶ çc ®Ønh trong tËp hîp ®Ønh {Ac}
do Ac cña Si sinh ra ph¶i cã cung tíi tr¹ng th¸i cña Su , øng víi cÆp ( As,Yk ) d-íi
t¸c ®éng cña Xf.
Tr¹ng th¸i ban ®Çu A0 u cã thÓ lµ bÊt kú tr¹ng th¸i nµo trong tËp hîp çc tr¹ng
th¸i ban ®Çu {A u 0} cña S u , do Ai 0 cña Si sinh ra.
ThÝ dô, «t«m¸t milly h×nh 8.18a ®-îc biÕn ®æi thµnh «tèmt Moore h×nh 8.18b.
229
X2/Y1 X2
B1 Y
2
A1 X2 X1
X1/Y1 X1 X1
X1/Y1 Y2 B2 B5 Y2
X1/Y2 X2
A2 X X1 X1
2 /Y
1
A3 B3
X2 B4 Y1
X2 / Y1
Y1 X2
a / ¤t«m¸t Milly b / ¤t«m¸t Moore
H×nh 8. 18: ChuyÓn ®æi tõ «t«m¸t Milly sang «t«m¸t Moore
§èi víi «t«m¸t Milly nµy ta cã:

Xi = { X1 , X2 }
Ai = {A1 , A2 , A3}
Yi = {Y1 , Y2}
Ai 0 = A1
Çc hµm chuyÓn tr¹ng th¸i i vµ hµm ra i ®-îc thÓ hiÖn b»ng çc cung cã
h-íng cña ®å h×nh 8.18a vµ çc gi¸ trÞ Xi vµ Yi t-¬ng øng ghi trªn çc cung.
Trong «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng, b¾t buéc ph¶i cã:

Xu = Xi = { X1 , X2 } vµ
Yu =Yi = {Y1 , Y2}
ViÖc x¸c ®Þnh tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong Au cña «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng
Su ®-îc tiÕn hµnh nh- sau:
Víi ba ®Ønh A1, A2 , vµ A3 cña «t«m¸t Milly ta cã:
A1 = {( A1,Y1), ( A1 , Y2)} = ( B1 , B2 )
A2 = { ( A2 , Y1 )} = ( B3 )
A3 = { ( A3 , Y1 ), (A3 , Y2 )} = ( B4 , B5 )
VËy, tËp hîp çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng cã n¨m tr¹ng
th¸i, tøc n¨m phÇn tö cña tËp hîp lµ {B1 , B2 , B3 , B4 vµ B5}:
Au = A1 U A2 U A3 = {B1 , B2 , B3 , B4 vµ B5}
230
Hµm ra cña «t«m¸t Moore ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së çc tr¹ng th¸i trong Bm ; m
= 1,5 cña nã víi çc gi¸ trÞ cña çc tËp biÕn ra kÌm theo nh- sau:
u (B1 ) = Y1 ; u (B2) = Y2 ; u (B3 ) = Y1 ; u (B4) = Y1 ; u (B5) = Y2
Hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i u cña «t«m¸t Moore ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
V× trong «t«m¸t S i cã b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i I (A1 X1) A3 vµ cho ra Y1
nªn trong «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng S u , tõ çc tr¹ng th¸i thuéc A1 = {B1 , B2},
do A1 sinh ra, ph¶i cã b-íc chuyÓn tíi B3, lµ tr¹ng th¸i do A3 sinh ra, d-íi t¸c
®éng cña tr¹ng th¸i vµo X1. Tøc lµ ph¶i cã:
u (B1 , X1 ) B3 vµ u (B2 , X1 ) B3
Còng lý luËn t-¬ng tù, ta thÊy tõ tËp hîp çc tr¹ng th¸i A1 = {B1 , B2}, ph¶i cã
çc b-íc chuyÓn vµo tr¹ng th¸i B1 = ( A1 , Y1 ) d-íi t¸c ®éng cña X2, vµ V..V....
Còng lý luËn t-¬ng tù ®èi víi çc tr¹ng th¸i vµ b-íc chuyÓn kh¸c cña Si ta cã
®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng nh- trªn h×nh 8.18b.
Tr¹ng th¸i ban ®Çu trong «t«m¸t Moore Su cã thÓ lµ bÊt kú tr¹ng th¸i nµo trong
tËp hî çc tr¹ng th¸i A1 = { B1, B2 }.
Trªn ®©y, ta gi¶ thiÕt lµ «t«m¸t Milly S i kh«ng cã tr¹ng th¸i ®Æc biÖt chØ
cã çc cung ®i ra mµ kh«ng cã cung ®i vµo tr¹ng th¸i ®ã. §ã th-êng lµ tr¹ng th¸i
xuÊt ph¸t ban ®Çu. NÕu trong ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Milly cã tr¹ng th¸i
®Æc biÖt th× khi chuyÓn sang ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Moore Su t-¬ng
®-¬ng, tr¹ng th¸i ®Æc biÖt A0 cña S i sÏ trë thµnh tr¹ng th¸i B0 cña Su mµ :
B0 = ( A 0 , - )
DÊu bÊt ®Þnh “-” lµ biÓu hiÖn r»ng tÝn hiÖu ra kh«ng ®-îc x¸c ®Þnh.. Tr¹ng th¸i B0
còng lµ tr¹ng th¸i ban ®Çu cña «t«m¸t Moore Su. §Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi,
çch lµm còng t-¬ng tù tr-êng hîp trªn ®©y. TÝnh t-¬ng ®-¬ng cña hai «t«m¸t Si
vµ Su ®-îc x¸c ®Þnh tõ b¶n th©n çch lµm.
Trªn h×nh 8.19 a lµ «t«m¸t Milly ba tr¹ng th¸i trong víi tr¹ng th¸i A1 lµ tr¹ng
th¸i ®Æc biÖt. Trªn h×nh 8. 19b lµ «t«m¸t Moore t-¬ng ®-¬ng cña nã, víi n¨m
tr¹ng th¸i trong Bj , j = 1,5.
231
X1/Y2 Y1
B2
A2 X1 X1 X1
X2
X1/Y1
X2/Y1V B1 X2 X2 B3 Y2
X 2/Y 2
X1/Y2 X2
A1 X2
X1
X2 /
Y1 A3 B4 Y1
B5 X2
Y2
a / ¤t«m¸t Milly b / ¤t«m¸t Moore
H×nh 8.19: ¤t«m¸t Su t-¬ng ®-¬ng khi S cã tr¹ng th¸i ®Æc biÖt
Trong tr-êng hîp nµy ta cã:

A1 = {A1 , -} = { B1 }
A2 = {(A2,Y1), (A2 , Y2 )} = {B2 , B3}
A3 = {(A3, Y1 ) , ( A3 , Y2 )} = {B4 , B5}
Khi x¸c ®Þnh çc b-íc chuyÓn cña Su cÇn chó ý r»ng tõ B1 chØ cã hai b-íc
chuyÓn sang B2 d-íi t¸c dông cña tr¹ng th¸i vµo X1 vµ sang B4, d-íi t¸c ®éng cña
tr¹ng th¸i vµo X2. MÆc dï B3 vµ B5 còng do A2 vµ A3 sinh ra, nh-ng v× gi¸ trÞ
tr¹ng th¸i ra trong Si lµ Y2  Y1 , nªn kh«ng tån t¹i b-íc chuyÓn tõ B1 tíi B3 vµ
B5 .
Tõ B4 vµ B5 ®Òu cã hai b-íc chuyÓn sang B2 vµ B3 víi t¸c ®éng cña X1 vµ X2
vµ çc hµm ra Y1 vµ Y2 t-¬g øng nh-.trªn ®å h×nh cña Su , v× trªn ®å h×nh cña Si
cã çc b-íc chuyÓn t-¬ng øng: Tõ A3 , d-íi t¸c ®éng cña X2, «t«m¸t chuyÓn sang
A2 vµ cho ra Y1. Nh-ng nÕu d-íi t¸c ®éng cña X1 còng sÏ sang A2 , nh-ng cho ra
Y2 .
Ta nhËn xÐt r»ng, tõ m« h×nh «t«m¸t Milly chuyÓn sang m« h×nh «t«m¸t
moore, sè l-îng tr¹ng th¸i trong cã thÓ t¨ng lªn. ë vÝ dô trªn ®©y, sè tr¹ng th¸i
trong cña S i lµ ba, cßn sè tr¹ng th¸i trong cña S u t-¬ng ®-¬ng lµ n¨m. MÆt kh¸c,
tõ thÝ dô biÕn ®æi tõ «t«m¸t moore sang «t«m¸t Milly t-¬ng ®-¬ng, sè l-îng
tr¹ng th¸i trong cña hai «t«m¸t lµ nh- nhau. Nh- vËy, nÕu «t«m¸t Moore h×nh
8.19b l¹i ®-îc biÕn ®æi ng-îc trë l¹i thµnh «t«m¸t milly t-¬ng ®-¬ng th× «t«m¸t
milly míi nµy sÏ cã n¨m tr¹ng th¸i. Nh-ng dó cã n¨m tr¹ng th¸i, «t«m¸t Milly
n¨m tr¹ng th¸i nµy vÉn thùc hiÖn cïng mét chøc n¨ng nh- «t«m¸t Milly ba tr¹ng
th¸i ®· cho ban ®Çu. §-¬ng nhiªn, chóng ta thÊy sÏ xuÊt hiÖn bµi to¸n t×m d¹ng
232
«t«m¸t t-¬ng ®-¬ng cã sè l-îng tr¹ng th¸i tèi thiÓu. NhiÖm vô nµy ®-îc xem xÐt
trong ch-¬ng tiÕp theo: Tæng hîp «t«m¸t h÷u h¹n.
8.5 ¤t«m¸t ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé
VÒ mÆt çch thøc thùc hiÖn chøc n¨ng, çc «t«m¸t h÷u h¹n chia thµnh hai lo¹i:
+ ¤t«m¸t lµm viÖc theo chÕ ®é kh«ng ®ång bé
+ «t«m¸t lµm viÖc theo chÕ ®é ®ång bé.
Trong chÕ ®é ®ång bé l¹i chia ra thµnh ®ång bé ngoµi vµ ®ång bé trong.
¤t«m¸t lµm viÖc theo chÕ ®é ®ång bé ngoµi lµ lo¹i mµ ho¹t ®éng cña nã lu«n
lu«n ®-îc nhÞp bëi chuçi xung nhÞp cã ®é réng xung rÊt hÑp vµ cã ®é æn ®Þnh tÇn
sè lÆp l¹i cña xung rÊt cao. Trong tr-êng hîp nµy, d-íi t¸c ®éng cña çc xung
®ång bé, çc phÇn tö nhí ®-îc nhÞp ®ång thêi bëi cïng mét nguån xung ®ång bé
vµ do ®ã khi «t«m¸t thay ®æi tr¹ng th¸i cña m×nh, kh«ng sÈy ra tranh chÊp tr¹ng
th¸i. §iÒu nµy cho phÐp ta, khi dïng ®ång bé ngoµi, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m· ho¸
tr¹ng th¸i trong b»ng çc lo¹i m· chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i nh- m· ho¸ chèng
tranh chÊp tr¹ng th¸i nh- m· ho¸ kÕ cËn ch¼ng h¹n. H¬n thÕ n÷a, cã thÓ ¸p dông
çc biÖn ph¸p m· ho¸ lµm cho m¹ch ®¬n gi¶n nhÊt. TÊt nhiªn, v× «t«m¸t lµm viÖc
theo nhÞp, nªn tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t ®ång bé ngoµi bÞ h¹n chÕ bëi tÇn sè
xung nhÞp vµ chËm h¬n tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t kh«ng ®ång bé. Ngoµi ra, cßn
cÇn ph¶i cã nguån tÝn hiÖu ®ång bé cã ®é chÝnh x¸c cao, nªn thiÕt bÞ trë nªn phøc
t¹p thªm.
Çc «t«m¸t lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng ®ång bé thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh
vµo bÊt cø lóc nµo cã th«ng tin h÷u Ých ®Çu vµo, kh«ng cÇn chê xung nhÞp. Do
®ã, tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t kh«ng ®ång bé cao h¬n so víi tèc ®é lµm viÖc cña
«t«m¸t ®ång bé. Song, do çc phÇn tö nhí kh«ng ®-îc nhÞp nªn sù thay ®æi tr¹ng
th¸i cña chóng khã cã thÓ sÈy ra ®ång thêi. §ã chÝnh lµ nguyªn nh©n g©y ra hiÖn
t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm, dÉn tíi m¹ch lµm viÖc kh«ng ®óng chøc
n¨ng nh- ®· thiÕt kÕ.
§Ó ®i s©u t×m hiÓu kü h¬n ho¹t ®éng cña «t«m¸t ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé,
chóng ta cÇn lµm râ kh¸i niÖm “ tr¹ng th¸i bÒn “ vµ “tr¹ng th¸i kh«ng bÒn” cña
«t«m¸t.
Tr¹ng th¸i As cña «t«m¸t gäi lµ bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo Xi , nÕu tho¶ m·n
®iÒu kiÖn:
 ( As ,Xi ) = As
NghÜa lµ, xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i trong As , d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xi,
«t«m¸t vÉn ë tr¹ng th¸i As , kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i cña m×nh.
233
ThÝ dô, «t«m¸t cho trªn h×nh 8.20 cã çc tr¹ng th¸i bÒn sau ®©y:
- Tr¹ng th¸i A0 lµ tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X1.
- Tr¹ng th¸i A1 lµ tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X2 vµ X3.
- Tr¹ng th¸i A2 lµ tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X2
§Ó hiÓu râ ho¹t ®éng cña «t«m¸t nµy

khi tÝn hiÖu vµo cã d¹ng thÕ vµ khi tÝn
X1
A1/Y1 hiÖu vµo cã d¹ng xung, ta xÐt ho¹t

X2 VX3 X3 ®éng cña nã ®èi víi hai tr-êng hîp
sau ®©y:
X 1VX 3
X2
A2 /Y1 8.5.1 Tr-êng hîp Tr¹ng th¸i vµo
cã d¹ng thÕ
A3/Y0
Gi¶ sö tr¹ng th¸i ban ®Çu cña «t«m¸t
X1
X2 lµ A0 . Khi xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i vµo X2

, theo ®å h×nh tr¹ng th¸i h×nh 8.20, tõ
tr¹ng th¸i A0, d-íi t¸c ®éng cña X2,
H×nh 8.20: ¤t«m¸t Milly
«t«m¸t chuyÓn sang tr¹ng th¸i A2 . Ta
cã:
X2
A0 A2
V× tr¹ng th¸i A2 cña «t«m¸t lµ bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X2, nªn chõng nµo
cßn tån t¹i X2 th× «t«m¸t vÉn ë A2.
NÕu b©y giê xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i vµo X3 th× theo ®å h×nh, «t«m¸t sÏ chuyÓn tõ
tr¹ng th¸i A2 sang A0 . Nh-ng v× A0 kh«ng ph¶i lµ tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi tr¹ng
th¸i vµo X3 nªn, khi ®· sang A0 råi mµ vÉn tån t¹i tr¹ng th¸i vµo X3 th×, theo ®å
h×nh, «t«m¸t l¹i tiÕp tôc chuyÓn sang tr¹ng th¸i A1 vµ sÏ ë l¹i A1 chõng nµo cßn
tån t¹i A3, v× A1 lµ tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo X3. Ta cã çc b-íc
chuyÓn tr¹ng th¸i sau ®©y:
X2 X3 X3
A0 A2 A0 A1
Y1 Y0 (Y1) Y1
234
Ta nãi, d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo X3, «t«m¸t chØ l-ít qua tr¹ng th¸i A0 .
Trªn thùc tÕ, tr¹ng th¸i Y1 t¹i A0 kh«ng g©y ®-îc t¸c ®éng, v× thêi gian tån t¹i
cña nã qu¸ nhá.
Tõ thÝ dô trªn cho thÊy r»ng, trong tr-êng hîp nµy, thêi gian tån t¹i cña tr¹ng
th¸i vµo cã ¶nh h-ëng quan träng tíi ho¹t ®éng chøc n¨ng cña «t«m¸t vµ thùc tÕ,
thêi gian tån t¹i nµy kh«ng bÞ h¹n chÕ. Nh-ng vÊn ®Ò lµ ë chç, víi thêi gian tån
t¹i kh¸c nhau cña çc tr¹ng th¸i vµo th× «t«m¸t l¹i ho¹t ®éng kh¸c nhau vµ g©y
nªn nh÷ng t¸c ®éng ra kh¸c nhau.
Mét c©u hái ®Æt ra lµ thêi gian tån t¹i cña tr¹ng th¸i vµo ph¶i nh- thÕ nµo ®Ó
«t«m¸t lµm viÖc ®óng chøc n¨ng ®· ®Þnh mµ kh«ng lµm mÊt th«ng tin?
Gi¶ sö thêi gian tèi thiÓu ®Ó «t«m¸t ®ñ thùc hiÖn mét b-íc chuyÓn ®¬n lµ t0. Ta
h·y nghiªn cøu ho¹t ®éng cña «t«m¸t khi cã çc chuçi vµo t¸c ®éng, trong ®ã,
tr¹ng th¸i X3 cã thêi gian tån t¹i kh¸c nhau, cßn X2 tån t¹i l©u dµi nh- sau:
+ X3 ( t0 ) , X2 ;
+ X3 (2t0) , X2 ;
+ X3(3t0) , X2;
Gi¶ sö ®èi víi c¶ ba chuçi t¸c ®éng vµo, «t«m¸t ®Òu xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i A2.
KÕt qu¶ sÈy ra víi mçi chuçi nh- sau:
+ Víi chuçi X3 ( t0 ) , X2 ta cã çc b-íc chuyÓn sau ®©y:
X3(t0) X2
A2 A0 A2
Y0 ( Y1 ) Y0
¤t«m¸t l-ít qua tr¹ng th¸i A0 vµ Y1 kh«ng g©y ®-îc t¸c ®éng g×.
+ Víi chuçi vµo X3 (2t0) , X2, ta cã çc b-íc chuyÓn sau:
X3(t0) X3(t0) X2
A2 A0 A1 A1
Y0 ( Y1 ) Y1 Y1
¤t«m¸t ®ñ thêi gian ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi nã vµ tiÕp theo nã lµ tr¹ng
th¸i X2 còng bÕn ®èi víi tr¹ng th¸i A1 , cho nªn kÕt qu¶ cña X3 vµ cña X2 tiÕp
theo ®Òu ®-îc ghi nhËn.
+ Víi chuçi vµo X3(3t0) , X2 ta cã çc b-íc chuyÓn sau ®©y:
235
X3(t0) X3(t0) X3(t0) X2
A2 A0 A1 A1 A1
Y0 ( Y1 ) Y1 Y1 Y1
Trong tr-êng hîp nµy, thêi gian tån t¹i cña tr¹ng th¸i vµo X3 ®ñ ®Ó «t«m¸t
®¹t tíi vµ æn ®Þnh ë tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi X3. ¤t«m¸t vÉn l-ít qua A0 nªn Y1 t¹i
A0 kh«ng g©y nªn t¸c ®éng g×. Tuy vËy, çc Y1 t¹i tr¹ng th¸i A1 lµ kÕt qu¶ t¸c
®éng cña X3 vµ X2 tiÕp theo.
KÕt luËn: Yªu cÇu c¬ b¶n khi «t«m¸t lµm viÖc víi tÝn hiÖu thÕ lµ thêi gian tån
t¹i cña çc tr¹ng th¸i vµo ph¶i ®ñ lín ®Ó Ýt nhÊt «t«m¸t ®¹t tíi tr¹ng th¸i trong bÒn
®èi víi tr¹ng th¸i vµo ®ã. ChØ cã nh- vËy, t¸c dông cña tr¹ng th¸i vµo míi ®-îc
ghi nhËn vµ kh«ng bÞ mÊt th«ng tin. ChÕ ®é lµm viÖc nµy gäi lµ chÕ ®é kh«ng
®ång bé.
8.5.2 Tr-êng hîp tr¹ng th¸i vµo cã d¹ng xung
Trong tr-êng hîp nµy, ta gi¶ thiÕt r»ng thêi gian tån t¹i cña tr¹ng th¸i vµo t0
chØ ®ñ ®Ó «t«m¸t thùc hiÖn xong mét chuyÓn biÕn ®¬n. Nh- vËy, ®èi víi mét
tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc, «t«m¸t chØ cã thÓ thùc hiÖn mét b-íc chuyÓn biÕn ®¬n mµ
th«i. NÕu nhiÒu tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc t¸c ®éng liªn tiÕp th× tÊt c¶ çc tr¹ng th¸i
mµ «t«m¸t ®i qua chØ ®-îc l-ít qua rÊt nhanh vµ cã thÓ kh«ng bao giê g©y nªn
çc t¸c ®éng ra. Th«ng tin vµo, trong tr-êng hîp nµy sÏ mÊt t¸c dông.
Nh- vËy, ®èi víi «t«m¸t lµm viÖc víi tr¹ng th¸i vµo lµ xung, b¾t buéc ph¶i cã
mét tr¹ng th¸i d¹ng thÕ mµ tÊt c¶ tr¹mg th¸i cña «t«m¸t ®Òu bÒn ®èi víi nã. Ta ký
hiÖu tr¹ng th¸i nµy lµ tr¹ng th¸i X0. Th«ng th-êng tr¹ng th¸i X0 lµ tr¹ng th¸i mµ
tÊt c¶ çc biÕn vµo ®Òu b»ng kh«ng hoÆc ®Òu b»ng mét. Khi ®ã, quy t¾c tån t¹i
xen kÏ cña tr¹ng th¸i thô ®éng X0 vµ çc tr¹ng th¸i tÝch cùc kh¸c lµ b¾t buéc.
TÝnh tíi sù cÇn thiÕt ph¶i cã tr¹ng th¸i thô ®éng, ®èi víi «t«m¸t h×nh 8.20 ph¶i
cã thªm tr¹ng th¸i X0 , lo¹i thÕ vµ mäi tr¹ng th¸i ®Òu ph¶i bÒn ®èi víi nã. Tõ ®ã,
ta cã «t«m¸t nh- h×nh 8.21
236
X1VX0 tx = t0
X0
A1/Y1
X2VX3VX0 X 3
X1
X 1VX 3
X2
A2 /Y1
X1 A3/Y0 X2
X5 X0 X7
X2VX0
H×nh 8.21: ¤t«m¸t lµm viÖc víi H×nh 8.22: Chuçi tr¹ng th¸i vµo
tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc d¹ng xung X5 , X0 , X7
Trªn h×nh 8.22 m« t¶ mét chuçi tr¹ng th¸i vµo hîp thøc ®èi víi «t«m¸t lµm
viÖc víi tr¹ng th¸i vµo d¹ng xung. Hai tr¹ng th¸i tÝch cùc lµ tr¹ng th¸i 5 vµ tr¹ng
th¸i 7 t-¬ng øng víi gi¸ trÞ çc biÕn vµo x 0 x1 x2 lµ 101 vµ 111 vµ tr¹ng th¸i X0
t-¬ng øng víi gi¸ trÞ çc biÕn vµo lµ 000, xen kÏ gi÷a çc tr¹ng th¸i 5 vµ 7.
§èi víi «t«m¸t h×nh 8.21, øng víi chuçi tr¹ng th¸i vµo:
X1 X0 X1 X0 X3 X0 X1
vµ tr¹ng th¸i trong xuÊt ph¸t lµ tr¹ng th¸i A2 , ta sÏ cã çc b-íc chuyÓn sau ®©y:
X1 X0 X1 X0 X3 X1
A2 A0 A0 A0 A0 A1 A2
Y0 Y1 Y1 Y1 Y1 Y1 Y0
Trong tr-êng hîp nµy, mäi tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc ®Òu g©y nªn çc t¸c ®éng
t-¬ng øng. Çc tr¹ng th¸i thô ®éng X0 xen gi÷a çc tr¹ng th¸i tÝch cùc chØ duy tr×
thªm gi¸ trÞ ®· ®¹t ®-îc cña çc tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc. Trong tr-¬ng hîp lµ
«t«m¸t lo¹i Milly, t¸c ®éng ra hoµn toµn phô thuéc vµo tõng tr¹ng th¸i vµo.
KÕt luËn chung: Qua hai tr-êng hîp trªn ®©y, ta thÊy, khi tr¹ng th¸i vµo lµ
lo¹i thÕ, «t«m¸t cã thÓ thùc hiÖn çc b-íc chuyÓn ®¬n hoÆc thùc hiÖn nhiÒu b-íc
chuyÓn ®èi víi cïng mét tr¹ng th¸i vµo. Thêi gian khi «t«m¸t thùc hiÖn nhiÒu
b-íc chuyÓn ®èi víi cïng mét tr¹ng th¸i vµo lµ kh¸c nhau ®èi víi çc tr¹ng th¸i
vµo cã thêi gian tån t¹i kh¸c nhau. ¤t«m¸t lµm viÖc theo çch nµy gäi lµ «t«m¸t
kh«ng ®ång bé.
237
NÕu tr¹ng th¸i vµo lµ lo¹i xung, «t«m¸t chØ thùc hiÖn çc b-íc chuyÓn ®¬n ®èi
víi mçi tr¹ng th¸i vµo. Trong tr-êng hîp nµy, thêi gian ®èi víi mçi b-íc chuyÓn
lµ nh- nhau. Nh÷ng «t«m¸t nµy gäi lµ çc «t«m¸t ®ång bé. Nãi mét çch chÝnh
x¸c h¬n, ®ã lµ çc «t«m¸t ®ång bé trong. Nã kh¸c víi çc «t«m¸t ®ång bé ngoµi
chØ ë chç, ®èi víi «t«m¸t ®ång bé ngoµi, viÖc “ xung ho¸ “ çc tr¹ng th¸i vµo lµ
do xung nhÞp t¹o ra. V× thÕ, mäi «t«m¸t lµm viÖc víi chÕ ®é ®ång bé ngoµi, b¾t
buéc ph¶i cã ch©n ®ång bé “ Clock ” . Trong chÕ ®é ®ång bé ngoµi, m¹ch sÏ lµm
viÖc theo chÕ ®é ®ång bé, nh-ng çc tr¹ng th¸i vµo kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ë d¹ng
xung. Tèc ®é lµm viÖc cña hÖ thèng vµ sù phèi hîp vÒ tèc ®é gi÷a tèc ®é xuÊt
hiÖn çc tr¹ng th¸i vµo vµ xung nhÞp lµ tuú thuéc vµo tõng hÖ thèng. Ngoµi ra, khi
tr¹ng th¸i vµo lµ lo¹i xung th× dÔ sÈy ra mÊt th«ng tin, nÕu tÝn hiÖu vµo kh«ng
®ång bé víi xung nhÞp.
Ta sÏ xÐt kü h¬n ho¹t ®éng cña hai lo¹i «t«m¸t nµy
a) §èi víi «t«m¸t kh«ng ®ång bé: VÒ mÆt çc biÕn vµo, yªu cµu c¬ b¶n ®èi víi
chóng lµ kh«ng mét biÕn nµo ®-îc thay ®æi gi¸ trÞ cña m×nh chõng nµo «t«m¸t
ch-a thiÕt lËp xong tr¹ng th¸i bÒn cña m×nh ®èi víi tr¹ng th¸i vµo hiÖn hµnh. Nh-
vËy, ®èi víi mçi tr¹ng th¸i vµo, «t«m¸t kh«ng ®ång bé ph¶i cã Ýt nhÊt mét tr¹ng
th¸i bÒn ®èi víi nã. Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ mét tr¹ng th¸i bÒn nµy sang mét tr¹ng
th¸i bªn kh¸c cã thÓ ph¶i l-ít qua mét sè tr¹ng th¸i kh«ng bÒn. §iÒu nµy sÏ g©y
nªn çc ph¶n øng t¸c ®éng phô ë ®Çu ra cña «t«m¸t mµ nhiÖm vô cña ng-êi thiÕt
kÕ lµ ph¶i t×m biÖn ph¸p khö bá çc ph¶n øng phô nµy.
ThËt vËy, gi¶ sö tr¹ng th¸i Ai bÒn v÷ng ®èi víi tr¹ng th¸i vµo Xi, cßn Ak bÒn
®èi víi tr¹ng th¸i vµo Xj th× trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, t¹i « lµ giao cña cét
Xi vµ hµng Ai ta ghi tr¹ng th¸i míi lµ Aj , cßn t¹i « lµ giao cña cét Xj víi hµng
Ak ta ghi tr¹ng th¸i míi Ak nh- trªn h×nh 8.23a. Çc tr¹ng th¸i bÒn ta ®¸nh dÊu
b»ng mét khoanh trßn.
Ho¹t ®éng cña «t«m¸t khi ®ã ®-îc thÓ hiÖn trªn h×nh 8.23 b. Sù chuyÓn tr¹ng
th¸i cña «t«m¸t sÈy ra theo thø tù sau:
Xi Xj Xj
Ai Aj Ak Ak
Trong tr-êng hîp nµy, «t«m¸t ®ang ë tr¹ng th¸i bÒn Ai, d-íi t¸c ®éng cña
tr¹ng th¸i vµo Aj , nã chuyÓn sang tr¹ng th¸i bÒn Ak b»ng çch l-ít qua tr¹ng th¸i
kh«ng bÒn Aj . Sè l-îng çc tr¹ng th¸i kh«ng bÒn cÇn l-ít qua trªn thùc tÕ cã thÓ
238
Xi Xj Xi
Ai Ai Aj Ai
Xj
Aj Ak Aj
Ak
Xj
Ak Ak
Xj
a/ b/
H×nh 8.23: Ho¹t ®éng khi Ai vµ Aj kh«ng bÒn ®èi víi Xj .

Nh-ng Ak bÒn ®èi víi X j .
nhiÒu h¬n vµ sè l-îng kh¸c nhau ®èi víi çc chuyÓn tr¹ng th¸i kh¸c nhau. Mçi
lÇn l-ít qua mét tr¹ng th¸i kh«ng bÒn, «t«m¸t l¹i sinh ra mét ph¶n øng phô t¹i
®Çu ra. Gi¶ sö «t«m¸t dang xÐt lµ «t«m¸t lo¹i Moore hoÆc lµ «t«m¸t lo¹i Milly,
khi ®ã chuçi ra gåm çc ph¶n øng chÝnh vµ çc ph¶n øng phô cho trªn h×nh
8.24a hoÆc h×nh 8.24b t-¬ng øng. Chuçi çc ph¶n øng ra sÏ lµ:
Çc tr¹ng th¸i vµo

T2 T2 ra T2 Xi Xj
Ai Yi Ai Y1 Y2
Aj Yj Aj Y3
Ak Yk Ak Y4
a/ b/
H×nh 8.24: Chuçi ra cña «t«m¸t Moore vµ «t«m¸t Milly
239
Yi Yj Yk : §èi víi «t«m¸t Moore
Y1 Y2 Y3 Y4: §èi víi «t«m¸t Milly
Trong tr-êng hîp lµ «t«m¸t Moore, ®óng ra chØ cÇn çc tr¹ng th¸i: Yi vµ Yk.
Tr¹ng th¸i ra Yj lµ ph¶n øng phô, cÇn khö bá.
Trong tr-êng hîp lµ «t«m¸t Milly, çc tr¹ng th¸i ra chÝnh lµ Y1 vµ Y4. Çc
tr¹ng th¸i Y2 vµ Y3 lµ çc ph¶n øng ra phô, cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p khö bá hoÆc
lµm cho nã kh«ng g©y ¶nh h-ëng trªn thùc tÕ.
b/ §èi víi «t«m¸t ®ång bé
Khi lµm viÖc, mçi lÇn cã tr¹ng th¸i vµo t¸c ®éng, «t«m¸t ®ång bé chØ thùc hiÖn
mét b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i ®¬n. Cã hai ph-¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é c«ng t¸c
nµy:
+ Dùa trªn ®Æc tr-ng cña tr¹ng th¸i vµo: Trong tr-êng hîp nµy, trong sè çc
biÕn vµo x i cña «t«m¸t, Ýt nhÊt ph¶i cã mét biÕn tån t¹i d-íi d¹ng xung, tøc lµ
thêi gian tån t¹i cña çc xung chØ ®ñ ®Ó thùc hiÖn mét chuyÓn biÕn ®¬n. Nh- v©y,
mäi tr¹ng th¸i tÝch cùc ®Òu ph¶i lµ xung. Trong tr-êng hîp nµy, ®Ó t¸c ®éng ra cã
thÓ ®-îc thÓ hiÖn, nhÊt thiÕt ph¶i cã mét tr¹ng th¸i vµo mµ mäi tr¹ng th¸i trong
®Òu bÒn ®èi víi nã. Tr¹ng th¸i mang tÝnh chÊt mét tr¹ng th¸i d¹ng thÕ, kü hiÖu lµ
X0. §ã lµ tr¹ng th¸i vµo d¹ng thÕ duy nhÊt vµ nã ®-îc xen gi÷a bÊt kú hai tr¹ng
th¸i vµo xung tÝch cùc nµo. ChÕ ®é ®ång bé nµy gäi lµ chÕ ®é ®ång bé trong.
Trong tr-êng hîp tÊt c¶ çc biÕn vµo ®Òu cã d¹ng thÕ, tøc lµ kh«ng tån t¹i çc
Ra T2 Çc tr¹ng th¸ivµo T2 Çc tr¹ng th¸ivµo

X0 Xi X0 Xi
Yn A i Ai Aj Ai Ai,Y0 Aj,Yj
Yk A j Aj Ak Aj Aj,Y0 Ak,Yk
a/ ¤t«m¸t Moore b/ ¤t«m¸t Milly
H×nh 8.25: B¶ng ra cña «t«m¸t Moore vµ Milly ë chÕ ®é ®ång bé

240
tr¹ng th¸i vµo d¹ng xung, cã thÓ ®-a «t«m¸t vÒ chÕ ®é lµm viÖc xung b»ng çch
®-a vµo xung ®ång bé. VÒ ph-¬ng diÖn tÝn hiÖu, xung ®ång bé hoµn toµn cã thÓ
coi lµ mét tÝn hiÖu h÷u Ých nh- çc tÝn hiÖu vµo kh¸c. ChÕ ®é nµy gäi lµ chÕ ®é
®ång bé ngoµi.§Æc ®iÓm cña «t«m¸t lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé lµ :
- Kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ tr¹ng th¸i bÒn vµ kh«ng bÒn.
- Mäi chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i chØ lµ chuyÓn biÕn ®¬n.
- Kh«ng tån t¹i çc tr¹ng th¸i ra phô.
Trªn h×nh 8.25 a vµ b lµ çc thÝ dô vÒ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
cña «t«m¸t Moore vµ «t«m¸t Milly lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé.
Víi «t«m¸t Milly, tr¹ng th¸i ra phô thuéc “mét çch xung” vµo çc tr¹ng th¸i
vµo vµ çc tr¹ng th¸i trong. §èi víi «t«m¸t Moore, tr¹ng th¸i ra phô thuéc “ mét
çch thÕ “ vµo çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t. Hai lo¹i «t«m¸t nµy chØ kh¸c nhau
vÒ d¹ng tån t¹i cña tr¹ng th¸i ra.
8.6 M« h×nh kü thuËt cña «t«m¸t h÷u h¹n
Trong tiÕt 8.1 chóng ta ®· ®Ò cËp tíi m« h×nh to¸n häc cña «t«m¸t h÷u h¹n. §Ó
tiÕp cËn tíi kü thuËt, ®èi víi mçi «t«m¸t cô thÓ kh«ng nh÷ng ph¶i m« t¶ cÊu tróc
phÇn cøng, tøc lµ sè l-îng biÕn vµo n, sè l-îng biÕn ra m, vµ sè l-îng biÕn trong
p mµ cßn ph¶i m« t¶ mét çch chi tiÕt hai hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i  vµ hµm ra
. ViÖc x¸c ®Þnh çc ®Çu vµo, ®Çu ra vµ çc biÕn trong kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò phøc
t¹p. Tr¸i l¹i, kh©u quan träng nhÊt, khã kh¨n vµ phøc t¹p nhÊt l¹i lµ viÖc m« t¶
hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ hµm ra. Tõ çc m« t¶ hai hµm nµy chóng ta dÔ dµng
h×nh thµnh m« h×nh cÊu tróc cña «t«m¸t.
Ng-êi ta chøng minh ®-îc r»ng, bÊt kú «t«m¸t h÷u h¹n nµo, cã cÊu tróc tæng
qu¸t theo m« h×nh to¸n häc nh- h×nh 8.26, ®Òu cã thÓ biÓu diÔn d-íi d¹ng m«
h×nh kü thuËt gåm hai phÇn - h×nh 8.27 :
+ PhÇn m¹ch tæ hîp, gåm toµn bé phÇn m¹ch kh«ng cã nhí cña «t«m¸t.
+ PhÇn nhí, gåm toµn bé çc phÇn tö nhí cña «t«m¸t. Sè l-îng çc phÇn tö
nhí lu«n lu«n b»ng sè l-îng çc biÕn trong.
PhÇn tæ hîp cã (n+p) ®Çu vµo, gåm çc ®Çu vµo th«ng tin cña «t«m¸t vµ çc
®Çu vµo lµ çc biÕn trong cña nã vµ cã sè ®Çu ra b»ng tæng çc ®Çu ra cña «t«m¸t
vµ çc ®Çu ra lµ çc tÝn hiÖu kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí cña phÇn nhí.
PhÇn nhí gåm p phÇn tö nhí c¬ b¶n, mçi phÇn tö nhí c¬ b¶n thùc hiÖn mét
biÕn trong as. Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n lµ mét m¹ch cã ph¶n håi ( mét «t«m¸t h÷u
h¹n lo¹i Moore) cã mét ®Çu ra a cã thÓ nhí ®-îc mét bÝt, cã thÓ cã mét hay hai
®Çu vµo tÝn hiÖu vµ çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn kh¸c. Ta ký hiÖu sè l-îng ®Çu vµo cña
mçi phÇn tö nhí c¬ b¶n lµ q. §Çu ra as cña phÇn tö nhí c¬ b¶n cã kh¶ n¨ng thay
241
xi yj
PhÇn
m¹ch
x1 - xn y1 - ym
i=1,n
«t«m¸t
j=1,m
as tæ
a1 hîp
ap s =1,p
qkr
: PhÇn nhí
: k=1,p
r=1,q
H×nh 8.27: a/ M« h×nh tæng qu¸t cña «t«m¸t

b/ M« h×nh kü thuËt
®æi gi¸ trÞ cña m×nh theo çc ph-¬ng ¸n sau:

0 sang 0; 0 sang 1; 1 sang 0; 1 sang 1
tuú theo gi¸ trÞ ban ®Çu cña a b»ng 0 hay 1 vµ tr¹ng th¸i t¸c ®éng vµo cña çc
biÕn vµ qkr cña nã. Chóng ta sÏ dµnh riªng mét ch-¬ng ®Ó nghiªn cøu kü vÒ çc
phÇn tö nhí c¬ b¶n nµy.
Tõ m« h×nh çu tróc cña «t«m¸t, chóng ta dÔ dµng thÊy mèi liªn hÖ gi÷a çc
hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ hµm ra cña «t«m¸t víi hµm thay ®æi tr¹ng th¸i cña
çc phÇn tö nhí c¬ b¶n nh- sau:
as m =  ( x i , as ) (8.1)
yj =  ( x i , a s )
MÆt kh¸c, ®Çu ra as cña çc phÇn tö nhí c¬ b¶n l¹i lµ hµm cña çc ®Çu vµo kÝch
thÝch cña chóng lµ çc qk r theo hµm  nµo ®ã.Ta cã:
as =  ( qk r ) (8.2)
Nh-ng qk r l¹i lµ ®Çu ra cña phÇn m¹ch tæ hîp vµ d« ®ã lµ hµm cña xi vµ as.
Tøc lµ:
qk r = fkr ( xi , as ) (8.3)
Çc c«ng thøc to¸n häc (8.1), (8.2) vµ (8.3) lµ ph¶n ¸nh m« h×nh kü thuËt cña
«t«m¸t.
Khi x©y dùng phÇn tæ hîp, ph¶i x©y dùng mét hÖ hµm gåm çc hµm ra yj vµ
çc hµm kÝch thÝch qkr , mçi hµm cã (n+p) biÕn.
242
xung
nhÞp
t
x1
t
x2 t
x3 t
x4 t
H×nh 8.28: TÝn hiÖu vµo ®ång bé (a,b) vµ kh«ng ®ång bé ( c,d)
Nh- phÇn sau sÏ tr×nh bµy râ, phÇn tö nhí c¬ b¶n cã nhiÒu lo¹i: Lµm viÖc víi
tÝn hiÖu vµo d¹ng thÕ hay d¹ng xung. Çc phÇn tö nhí cã ®Çu vµo xung nhÞp hay
kh«ng cã ®Çu vµo xung nhÞp. B¶n th©n tÝn hiÖu ®Çu vµo cña «t«m¸t cã ®ång bé
víi xung nhÞp cña nã hay kh«ng,... Trong h×nh 8.28 cho ta thÝ dô vÒ tÝn hiÖu vµo
x1 vµ x2 ®-îc ®ång bé ®èi víi tÝn hiÖu nhÞp, cßn tÝn hiÖu vµo x 3 vµ x4 kh«ng xuÊt
hiÖn ®ång bé víi xung nhÞp.
Trong phÇn tæng hîp vµ ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí tiÕp theo, chóng ta sÏ ®i
s©u nghiªn cøu çc lo¹i thiÕt bÞ sè ®iÓn h×nh sau ®©y:
+ Lµm viÖc víi tÝn hiÖu ®ång bé; tÝn hiÖu vµo cã d¹ng thÕ hoÆc xung.
+ Lµm viÖc kh«ng cã tÝn hiÖu ®ång bé; TÝn hiÖu vµo cã d¹ng thÕ hoÆc
xung.
Çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp çc lo¹i thiÕt bÞ sè nµy lµ çc ph-¬ng
ph¸p tæng qu¸t, nh-ng rÊt cô thÓ, cã thÓ ¸p dông cho tÊt c¶ çc lo¹i thiÕt bÞ sè
th-êng gÆp.
------------------
243
Bµi tËp ch-¬ng 8
1. Ph©n tÝch ph¶n øng ra cña çc m¹ch h×nh 8.29 a,b,c . Cho kÕt luËn vÒ ho¹t
®éng cña çc m¹ch l«gÝc cã ph¶n håi.
y3 x y2 x y1
c/ b/ a/ x
H×nh 8 29
2. Cho b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t Milly vµ Moore nh-
h×nh 8.30 a vµ b. H·y:
a) X©y dùng ®å h×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña çc «t«m¸t nµy.
b) LËp ma trËn chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ma trËn ra cña chóng.
A X0 X1 Y A X0 X1 X2 X3
A0 A0/Y2 A1/Y2 Y2 A0 A0 A1 A2 A1
A1 A1/Y1 A3/Y2 Y1 A1 A1 A2 A1 A0
A2 A3/Y2 A2/Y1 Y2 A2 A2 A0 A1 A0
A3 A3 /Y2 A0 /Y1 Y3 A3 A3 A0 A1 A3
a/ b/
H×nh 8.30: ¤t«m¸t Milly vµ Moore
244
3. Cho ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t Milly vµ Moore trªn h×nh 8.31a vµ b. H·y:
a) LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña chóng,
b) LËp ma trËn chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ma trËn ra cña chóng.
4. H·y chuyÓn «t«m¸t Milly h×nh 8.31a sang «t«m¸t d¹ng Moore vµ «t«m¸t
Moore h×nh 8.31 b sang «t«m¸t d¹ng Milly.
5. M· ho¸ vµ sau ®ã chuyÓn çc «t«m¸t h×nh 8.31 a vµ b sang d¹ng:
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸.
b) §å h×ng tr¹ng th¸i ®· m· ho¸.
X0 / Y2
X1 X0
X0
Y1 A1/Y1
X0 / Y1 X 1/ A1 A0/Y1
X 1/Y 1
A0 X X1 X1
2 /Y
X2/Y2 X0
3
X
1 /Y
1 A2 A3/Y3 A2/Y2
X0
a/ X0/Y2 V X2tY3 b/ X1
H×nh 8.31: §å h×nh cña «t«m¸t Milly vµ Moore
6. H·y lËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra , ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm
cã c¬ sè ®Õm thay ®æi phô thuéc vµo tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn S: NÕu S = 0 th× hÖ sè
®Õm lµ 2 ( ¤t«m¸t sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i theo chu tr×nh 0,1,2,0..) . NÕu S = 1 th×
hÖ sè ®ªm lµ 3 ( Chu tr×nh tr¹ng th¸i lóc ®ã lµ 0,1,2,3,0...).
7. LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t cã 5 tr¹ng th¸i trong vµ ba tr¹ng
th¸i vµo X0 , X1 , X2 . N¨m tr¹ng th¸i lµ A0 , A1 , A2 , A3 vµ A4 , víi ®iÒu kiÖn:
- Khi X0 t¸c ®éng th× kh«ng lµm thay ®æi tr¹ng th¸i cña bÊt kú tr¹ng th¸i
nµo trong n¨m tr¹ng th¸i trong cña «ttom¸t ®· cho.
- Khi X1 t¸c ®éng th× ë bÊt kú tr¹ng th¸i nµo «t«m¸t còng chuyÓn vÒ A0.
- Khi X2 t¸c ®éng th× thùc hiÖn ®Õm víi c¬ sè lµ 5.
8. LËp ®å h×nh tr¹ng th¸i cho nhiÖm vô 7.
9. M· ho¸ çc biÕn vµo, çc biÕn trong vµ lËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ®å
h×nh ®· m· ho¸ cho nhiÖm vô 7.
245
10. Cho hai «t«m¸t d-íi ®©y - h×nh 8.32 a vµ b. H·y cho biÕt «t«m¸t nµo lµ
«t«m¸t ®ång bé vµ «t«m¸t nµo lµ «tom¸t kh«ng ®ång bé? T¹i sao?
Y A X0 X1
A X0 X1 X2 X3
Y1 A0 A0 A1
A0 - A 1 / Y1 A0 / - A0 /Y0
Y2 A1 A1 A2 A1 A1 / Y1 A2 /Y2 - A0 /Y0
Y1 A2 A2 A3 A2 A2 / Y1 A2 / Y0 A1 / Y1 A0 / Y0
Y1 A3 A3 A0
a/ b/
H×nh 8.32
*******************
246
Ch-¬ng 9
Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí
9.1 Thñ tôc tæng hîp çu tróc thiÕt bÞ sè cã nhí

Nh- chóng ta ®· biÕt, thiÕt bÞ sè cã nhí nãi chung vµ çc thiÕt bÞ sè cã nhí
- çc «t«m¸t h÷u h¹n nãi riªng ®· th©m nhËp vµo hÇu hÕt çc lÜnh vùc ®iÖn tö
trong th«ng tin liªn l¹c, trong kü thuËt tÝnh to¸n vµ ®iÒu khiÓn, ®o l-êng vµ trong
hÇu hÕt çc thiÕt bÞ chuyªn dïng kh¸c.
Bµi to¸n tæng qu¸t cho viÖc thiÕt kÕ mét «t«m¸t h÷u h¹n th-êng ®-îc ®Æt
ra nh- sau: Chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®-îc ph¸t biÓu b»ng lêi, yªu cÇu thiÕt kÕ mét
thiÕt bÞ ho¹t ®éng theo chøc n¨ng ®· ph¸t biÓu vµ ®¸p øng mét sè yªu cÇu kü
thuËt nhÊt ®Þnh.
Th«ng th-êng, viÖc ph¸t biÓu chøc n¨ng cña thiÕt bÞ b»ng lêi khã cã thÓ
chÆt chÏ vµ khã tr¸nh khái cã nh÷ng sai sãt, m©u thuÉn. Nh÷ng ph¸t biÓu s¬ bé
ban ®Çu nh- vËy th-êng chØ ®-a ra nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cÇn thùc hiÖn. §Ó chÝnh
x¸c ho¸ viÖc m« t¶ chøc n¨ng, ng-êi thiÕt kÕ ph¶i ph¸t biÓu chøc n¨ng cña thiÕt
bÞ vµ ghi nã d-íi d¹ng chuÈn nh- b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra hay ®å
h×nh tr¹ng th¸i v...v... MÆt kh¸c, ngµy nay, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa
häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ chÕ t¹o çc vi m¹ch mµ cïng mét chøc n¨ng, thiÕt bÞ
cã thÓ ®-îc x©y dùng theo nhiÒu ph-¬ng ¸n kh¸c nhau, kh«ng nh÷ng vÒ kÕt cÊu
cô thÓ mµ cßn kh¸c nhau vÒ çc tÝnh n¨ng quan träng nh- ®é tin cËy, tèc ®é lµm
viÖc,....
Tr-íc ®©y, khi c«ng nghÖ vi m¹ch cßn h¹n chÕ, ng-êi thiÕt kÕ b¾t buéc
ph¶i thiÕt kÕ thiÕt bÞ trªn c¬ së çc linh kiÖn ®iÖn tö riªng lÎ. §ã lµ c«ng viÖc hÕt
søc phøc t¹p, nÆng nÒ. Sù thiÕt kÕ kh«ng chØ dõng ë chøc n¨ng l«gÝc mµ cßn ph¶i
gi¶i quyÕt c¶ vÊn ®Ò chÕ ®é c«ng t¸c cña çc linh kiÖn vµ phèi hîp trë kh¸ng,
phèi hîp tÝn hiÖu,...
Sù ra ®êi cña çc vi m¹ch ®iÖn tö, chuÈn ho¸ çc chøc n¨ng c¬ b¶n vÒ mäi
chØ tiªu kü thuËt, ®· lµm cho viÖc thiÕt kÕ ®-îc dÔ dµng h¬n. Tuy vËy, ë giai ®o¹n
®Çuvµo nh÷ng n¨m 60, ng-êi ta vÉn ph¶i thiÕt kÕ çc thiÕt bÞ, kÓ c¶ çc thiÕt bÞ
phøc t¹p, trªn c¬ së çc vi m¹ch tÝch hîp cì nhá, víi sè l-îng ®Çu vµo th«ng
th-êng tõ 1 ®Õn 8. Do ®ã, viÖc thiÕt kÕ, tuy ®· chuÈn ho¸, nh-ng vÉn phøc t¹p,
®Æc biÖt ®èi víi çc hÖ thèng lín. Sù ra ®êi cña çc vi m¹ch cã ®é tÝch hîp trung
247
b×nh nh- çc bé ®Õm, çc bé ghi, chèt, so s¸nh vµ çc m¶ng l«gÝc kh¶ lËp tr×nh
kh«ng nh÷ng cã chøc n¨ng lín h¬n mµ cßn cã thÓ thùc hiÖn ®-îc çc chøc n¨ng
kh¸c nhau trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh nhê cã çc ®Çu ®iÒu khiÓn. ViÖc thiÕt kÕ
çc thiÕt bÞ sè trªn c¬ së çc vi m¹ch cì nhá kÕt hîp víi çc vi m¹ch cì trung
b×nh ®· thuËn lîi h¬n nhiÒu. VÒ ph-¬ng ph¸p, thñ tôc thiÕt kÕ, c«ng cô phôc vô
cho thiÕt kÕ còng ®-îc nghiªn cøu ph¸t triÓn nhiÒu. Song, chøc n¨ng cña çc thiÕt
bÞ ®-îc thiÕt kÕ ra ch-a cã tÝnh mÒm dÎo, khã thay ®æi ®-îc
Vµo nhøng n¨m 70 vµ 80 cña thÕ kû 20, c«ng nghÖ chÕ t¹o vi m¹ch ®· cã
nh÷ng tiÕn bé v-ît bËc. Çc vi m¹ch cì lín vµ cùc lín ra ®êi víi chøc n¨ng cña
mçi vi m¹ch rÊt phøc t¹p, ®a n¨ng vµ cã thÓ lËp tr×nh ®Ó thùc hiÖn tõng lo¹i chøc
n¨ng ®-îc. MÆt kh¸c, çc hÖ thèng trang thiÕt bÞ ngµy cµng phøc t¹p, tÝnh n¨ng
cã thÓ ®ßi hái ph¶i thay ®æi trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. Çc vi m¹ch cì lín vµ rÊt
lín, çc m« ®un chøc n¨ng ®Þnh s½n lµ c¬ së thuËn tiÖn cho viÖc thiÕt kÕ çc hÖ
thèng lín lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh. Çc ph-¬ng ph¸p thiÕt kÕ vµ tæng hîp míi
còng ®-îc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. §ã lµ çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp
çc hÖ thèng sè phøc t¹p, lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh trªn c¬ së çc phÇn tö vi
m¹ch còng lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh. Çc hÖ thèng th-êng bao gåm trung t©m
xö lý th«ng tin, cã çc bé xö lý, l-u tr÷ th«ng tin vµ çc bé nèi ghÐp hÖ xö lý víi
çc thiÕt bÞ ngo¹i vi kh¸c nhau. Giai ®o¹n nµy lµm xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò lý
thuyÕt lín vÒ ph©n tÝch vµ tæng hîp hÖ thèng ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn vµ ®ßi
hái cña thùc tiÔn kü thuËt. Sù xuÊt hiÖn cña çc m«i tr-êng tÝnh to¸n ®ßng nhÊt,
lý thuyÕt vÒ m¹ng th«ng tin míi.,.. cßn ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi vÒ ng«n ng÷
thiÕt kÕ, ®iÒu khiÓn vµ çc ph-¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch cô thÓ.
Tuy lý thuyÕt tæng hîp thiÕt bÞ sè ph¸t triÓn rÊt nhanh, nh-ng nh÷ng b-íc
c¬ b¶n vÉn lµ:
1. Trªn c¬ së nhiÖm vô thiÕt kÕ ®-îc ph¸t biÓu b»ng lêi, cÇn m« t¶ chøc
n¨ng cña nã b»ng mét alg«rit nµo ®ã, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh l«gÝc, lo¹i trõ mäi kh¶
n¨ng kh«ng ®óng, kh«ng ®¬n trÞ hay kh«ng dÉn tíi kÕt qu¶,..
2. M« t¶ alg«rit võa nhËn ®-îc b»ng mét ph-¬ng ph¸p m« t¶ chuÈn nµo
®ã, thÝ dô, b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra hay ®å h×nh tr¹ng th¸i,.. mét lÇn
n÷a nh»m tr¸nh sÈy ra m©u thuÉn, bá sãt hay bÊt ®Þnh,...®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn
sö dông çc c«ng cô to¸n häc ®Ó xö lý vÒ sau.
3. §èi víi çc thiÕt bÞ phøc t¹p, nÕu cÇn thiÕt, cÇn thùc hiÖn ph©n ho¹ch,
ph©n chia thiÕt bÞ thµnh tõng khèi chøc n¨ng, thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n, thiÕt
kÕ vµ thi c«ng l¾p r¸p trong çc c«ng ®o¹n sau.
248
Çc phÇn trªn ®©y thuéc phÇn thiÕt kÕ hÖ thèng. Sau khi ®· m« t¶ thiÕt bÞ
b»ng mét ng«n ng÷ chuÈn nµo ®ã, ta thùc hiÖn thiÕt kÕ l«gÝc. PhÇn thiÕt kÕ l«gÝc
gåm çc b-íc tiÕp theo sau ®©y:
4. §¬n gi¶n çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t. MÆc dï ë phÇn thiÕt kÕ hÖ
thèng ®· cè g¾ng lo¹i trõ çc tr¹ng th¸i thõa. Song, trªn thùc tÕ th-êng vÉn nhËn
®-îc çc «t«m¸t cã sè tr¹ng th¸i trong ch-a ph¶i lµ tèi thiÓu.
5. M· ho¸ çc tr¹ng th¸i: Vµo, ra vµ trong cña «t«m¸t theo yªu cÇu vÒ ®é
tin cËy chøc n¨ng, vÒ ®é ®¬n gi¶n cña thiÕt bÞ hay vÒ tèc ®é lµm viÖc cña nã.
6. X¸c ®Þnh m« h×nh cÊu tróc cô thÓ cña «t«m¸t, trong ®ã, cÇn x¸c ®Þnh
lo¹i phÇn tö nhí c¬ b¶n cÇn dïng.
7. Rót ra çc hµm ra yj , çc hµm kÝch thÝch qkr cña «t«m¸t .
8. Tæng hîp phÇn tæ hîp vµ phÇn nhí. KÕt qu¶ cña phÇn tæng hîp l«gÝc lµ
chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®-îc m« t¶ tíi chøc n¨ng cña çc vi m¹ch.
N¨m b-íc tõ 4 ®Õn 8 hoµn toµn mang tÝnh tæng qu¸t. §èi víi mçi lo¹i
«tom¸t nh-: ¤t«m¸t ®ång bé hay kh«ng ®ång bé, lµm viÖc theo ch-¬ng tr×nh hay
kh«ng, dïng phÇn tö nhí lo¹i xung hay thÕ sÏ cã nh÷ng ®iÓm riªng trong thiÕt kÕ
cÊu tróc l«gÝc.
TiÕp theo phÇn thiÕt kÕ cÊu tróc lµ phÇn thiÕt kÕ kü thuËt vµ thiÕt kÕ c«ng
nghÖ, gåm çc b-íc sau:
9. TiÕn hµnh x¸c ®Þnh çc lo¹i vi m¹ch tæ hîp sÏ sö dông ®Ó thùc hiÖn
phÇn tæ hîp, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu vÒ tèc ®é, yªu cÇu vÒ c«ng suÊt tÝn hiÖu vµ kh¶
n¨ng hiÖn cã vÒ çc chñng lo¹i vi m¹ch,...Thùc hiÖn phÇn nèi ghÐp phèi hîp vÒ
trë kh¸ng vµ vÒ møc tÝn hiÖu nÕu cÇn. TiÕn hµnh thiÕt kÕ c«ng nghÖ nh- thiÕt kÕ
m¹ch in, l¾p r¸p .
10. LËp çc hå s¬ kü thuËt vÒ thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ h-íng dÉn sö dông.
TÊt c¶ çc kh©u trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ trªn ®©y ®Òu cã ¶nh h-ëng tíi chÊt
l-îng cña thiÕt bÞ vµ lµ çc c«ng ®o¹n kh¸ phøc t¹p. Ngµy nay, trong mäi kh©u,
ng-êi ta ®Òu cã thÓ sö dông çc c«ng cô chuyªn dông hay m¸y tÝnh ®a n¨ng ®Ó
thùc hiÖn tù ®éng ho¸ thiÕt kÕ. ViÖc dïng m¸y tÝnh ®Ó tÝnh to¸n thiÕt kÕ cho phÐp
xö lý mét khèi l-îng th«ng tin kh¸ lín, thuËn tiÖn cho viÖc lùa chän ph-¬ng ¸n
vµ ®¶m b¶o rót ng¾n thêi gian thiÕt kÕ, mau chãng cã kÕt qu¶ vµ ®¶m b¶o chÊt
l-îng vµ kh¶ n¨ng tèi -u ®èi víi çc chØ tiªu kü thuËt cña m¸y.
Trong çc phÇn tiÕp theo,do h¹n chÕ cña tµi liÖu, chóng ta chØ xÐt vÒ mÆt
nguyªn t¾c nh÷ng kh©u c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cÊu tróc l«gÝc cña «t«m¸t,
dùa trªn kÕt qu¶ cña phÇn thiÕt kÕ hÖ thèng. Tøc lµ ta coi chøc n¨ng cña «t«m¸t
®· ®-îc m« t¶ b»ng mét ng«n ng÷ chuÈn th«ng dông nµo ®ã.
249
9.2 §¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t.
9.2.1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
Trong phÇn tr-íc, chóng ta ®· nghiªn cøu mét sè ng«n ng÷ m« t¶ «t«m¸t
chuÈn, th-êng ®-îc dïng trong thùc tÕ. B-íc tiÕp theo sau m« t¶ chøc n¨ng cña
«t«m¸t lµ ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña nã.
Tr-íc hÕt, chóng ta chØ tiÕn hµnh ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t v×
tr¹ng th¸i vµo vµ tr¹ng th¸i ra lµ nh÷ng yªu cÇu tÊt yÕu ph¶i cã cña nã.
§¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t lµ mét kh©u hÕt søc quan träng trong
tæng hîp cÊu tróc l«gÝc cña «t«m¸t h÷u h¹n. Nã liªn quan tíi ®é ®¬n gi¶n cña
thiÕt bÞ vµ trùc tiÕp lµm gi¶m ®é phøc t¹p cña thiÕt bÞ, gi¶m c«ng suÊt tiªu thô
n¨ng l-îng vµ gi¸n tiÕp ¶nh h-ëng tíi ®é tin cËy cña thiÕt bÞ.
VÒ nguyªn t¾c, viÖc ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ph¶i ®¶m b¶o
kh«ng lµm thay ®æi chøc n¨ng cña thiÕt bÞ khi ta gi¶m bít sè l-îng tr¹ng th¸i
trong cña nã. Nãi çch kh¸c, ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong ph¶i dùa trªn kh¸i niÖm
t-¬ng ®-¬ng cña çc «t«m¸t.
§Þnh nghÜa 1. Hai «t«m¸t S 1 vµ S2 gäi lµ t-¬ng ®-¬ng víi nhau, nÕu víi
®iÒu kiÖn ban ®Çu nh- nhau, víi t¸c ®éng cña chuçi çc tr¹ng th¸i vµo nh- nhau,
ph¶n øng ®Çu ra cña chóng ph¶i nh- nhau, cßn sè tr¹ng th¸i trong cña hai «t«m¸t
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i nh- nhau.
Nh- vËy, ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t thùc chÊt lµ t×m mét «t«m¸t
t-¬ng ®-¬ng víi «t«m¸t ®· cho, nh-ng cã sè tr¹ng th¸i trong Ýt nhÊt cã thÓ ®-îc.
Nãi çch kh¸c, viÖc ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t lµ t×m nh÷ng líp
tr¹ng th¸i trong sao cho cã thÓ thay chóng b»ng mét tr¹ng th¸i ®¹i diÖn.
Tõ nh÷ng ý t-ëng trªn ®©y, chóng ta ®i ®Õn kh¸i niÖm vÒ hai tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t.
§Þnh nghÜa2. Hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
Hai tr¹ng th¸i Al vµ Ak cña «t«m¸t gäi lµ t-¬ng ®-¬ng, nÕu «t«m¸t xuÊt
ph¸t tõ chóng, d-íi t¸c ®éng cña chuçi çc tr¹ng th¸i vµo nh- nhau, chuçi ra ph¶i
nh- nhau.
Nh÷ng kh¸i niÖm nµy lµ hoµn toµn chÝnh x¸c ®èi víi çc «t«m¸t x¸c ®Þnh
hoµn toµn. §èi víi çc «t«m¸t x¸c ®Þnh kh«ng hoµn toµn th×, v× cã nh÷ng tr¹ng
th¸i kh«ng x¸c ®Þnh ®èi víi «t«m¸t, nªn ta cã thÓ lîi dông chóng ®Ó lµm cho viÖc
®¬n gi¶n ®-îc triÖt ®Ó h¬n. Tuy vËy, trong tr-êng hîp nµy, kh¸i niÖm t-¬ng
®-¬ng cÇn thay thÕ b»ng mét kh¸i niÖm réng h¬n, linh ®éng h¬n, nh-ng vÉn ®¶m
b¶o yªu cÇu vÒ viÖc thùc hiÖn çc chøc n¨ng ®· ®Ò ra. §ã lµ kh¸i niÖm vÒ tr¹ng
th¸i nµy thùc hiÖn tr¹ng th¸i kia vµ «t«m¸t nµy thùc hiÖn «t«m¸t kia.
250
§Ó ®i ®Õn kh¸i niÖm vÒ «t«m¸t nµy thùc hiÖn «t«m¸t kia, ta ®-a ra mét sè
®Þnh nghÜa sau ®©y:
§Þnh nghÜa 3: Chuçi çc tr¹ng th¸i cho phÐp ®èi víi mét tr¹ng th¸i cña
«t«m¸t
Ta nãi chuçi tr¹ng th¸i vµo {Xi} ®-îc gäi lµ cho phÐp ®èi víi tr¹ng th¸i A
nµo ®ã cña «t«m¸t S, nÕu xuÊt ph¸t tõ A, d-íi t¸c ®éng cña chuçi vµo nµy th×
chuçi tr¹ng th¸i trong mµ «t«m¸t ®i qua ph¶i kh«ng chøa bÊt kú tr¹ng th¸i bÊt
®Þnh nµo.
§Þnh nghÜa 4: Tr¹ng th¸i nµy thùc hiÖn tr¹ng th¸i kia
Tr¹ng th¸i Aj cña «t«m¸t S2 ®-îc gäi lµ thùc hiÖn tr¹ng th¸i Ai cña «t«m¸t
S1 nÕu bÊt kú chuçi vµo {Xi} nµo lµ cho phÐp ®èi víi Ai cña S1 th× còng cho
phÐp ®èi víi Aj cña S 2 vµ chuâi çc tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng nhËn tõ S1 vµ S2 xuÊt
ph¸t tõ çc tr¹ng th¸i Si vµ Sj ph¶i lµ nh- nhau hoÆc cã thÓ lµm cho nh- nhau
b»ng çch ®iÒn vµo çc ®¹i l-îng bÊt ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ thÝch hîp.
Chóng ta dÔ dµng thÊy quan hÖ t-¬ng ®-¬ng lµ quan hÖ hai chiÒu vµ b¾c
cÇu, nh-ng quan hÖ tr¹ng th¸i nµy thùc hiÖn tr¹ng th¸i kia lµ quan hÖ tù nã thùc
hiÖn nã vµ lµ quan hÖ b¾c cÇu, tøc nÕu Aj thùc hiÖn Ai vµ Ai thùc hiÖn Ak th× Aj
còng thùc hiÖn Ak. Nh-ng quan hÖ nµy kh«ng ph¶i lµ quan hÖ ®èi xøng . NghÜa
lµ, Aj thùc hiÖn Ai th× kh«ng thÓ suy ra mét çch ®-¬ng nhiªn lµ Ai còng thùc
hiÖn Aj , v× tr¹ng th¸i Aj trong trõng hîp nµy cã thÓ cã nhiÒu chuçi vµo cho phÐp
h¬n so víi Ai.
§Þnh nghÜa 5: ¤tt«m¸t S2 thùc hiÖn «t«m¸t S1
¤t«m¸t S 2 gäi lµ thùc hiÖn «t«m¸t S1 nÕu ®èi víi mçi tr¹ng th¸i Ai cña S1 Ýt
nhÊt ph¶i cã mét tr¹ng th¸i Aj cña S2 thùc hiÖn nã. KÕt qu¶ hµnh vi cña S2 ph¶i
trïng víi kÕt qu¶ hµnh vi cña S1 trong mäi lÜnh vùc mµ S1 ®-îc x¸c ®Þnh.
Nh÷ng kh¸i niÖm trªn ®©y th-êng g¾n trùc tiÕp ®èi víi çc «t«m¸t kh«ng
®ång bé. Tuy vËy, mäi kh¸i niÖm mµ chóng ta ®· ®-a ra trªn ®©y ®Òu cã thÓ ¸p
dông cho lo¹i «t«m¸t ®ång bé, nÕu chóng ta coi ®Çu vµo tÝn hiÖu ®ång bé nh-
mäi ®Çu vµo tÝn hiÖu th«ng tin kh¸c.
9.2.2 Ph-¬ng ph¸p nhËn biÕt hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng hay thùc
hiÖn nhau trªn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
NhËn biÕt ®-îc çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng hay tr¹ng th¸i nµo thùc hiÖn
tr¹ng th¸i nµo trªn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t lµ mét vÊn
®Ò quan träng trong ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t.
251
Chóng ta biÕt r»ng, chøc n¨ng cña mét «t«m¸t cã thÓ ®-îc m« t¶ b»ng
b¶ng chuyÓn ®èi tr¹ng th¸i, ®å h×nh tr¹ng th¸i hay ma trËn tr¹ng th¸i,... Mäi çch
m« t¶ ®Òu cã çch ®Ó ®¬n gi¶n çc tr¹ng th¸i trong cña chóng, phï hîp víi ng«n
ng÷ m« t¶. Chóng ta sÏ xem xÐt tr-êng hîp th«ng dông nhÊt. §ã lµ tr-êng hîp
«t«m¸t ®-îc m« t¶ b»ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra.
§Ó tæng qu¸t, ta sÏ xÐt viÖc nhËn biÕt çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng hay thùc
hiÖn nhau còng nh- hai «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng hay thùc hiÖn nhau ®èi víi lo¹i
«t«m¸t kh«ng x¸c ®Þnh hoµn toµn. V× «t«m¸t x¸c ®Þnh hoµn toµn chØ lµ mét
tr-êng hîp cô thÓ cña «t«m¸t kh«ng x¸c ®Þnh hoµn toµn.
Tõ kh¸i niÖm vÒ «t«m¸t S2 thùc hiÖn «t«m¸t S1, gi¶ sö «t«m¸t S1 lµ «t«m¸t
cho ban ®Çu, xuÊt ph¸t tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña nã, chóng ta
cã thÓ t×m tËp hîp çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng víi nhau ®Ó råi thay chóng b»ng
mét tr¹ng th¸i ®¹i diÖn, thùc hiÖn chóng th× ta sÏ cã mét «t«m¸t S 2 cã sè tr¹ng
th¸i trong Ýt h¬n, nh-ng vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña «t«m¸t S1
®· cho. Tõ ®©y, ta l¹i cã kh¸i niÖm “ Nhãm ( hay líp ) çc tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng.
§Þnh nghÜa 6: Nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t
TËp hîp çc tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, trong ®ã, chóng t-¬ng ®-¬ng víi nhau
tøng ®«i mét, gäi lµ nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng.
TÊt nhiªn, ®Ó cã «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng S2 cã sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu, chóng ta
ph¶i t×m nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cã chøa mét sè tr¹ng th¸i tèi ®a cã thÓ
®-îc. Ta cã ®Þnh nghÜa sau.
§Þnh nghÜa 7: Nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-îng gäi lµ tèi ®a, nÕu ta thªm
bÊt kú tr¹ng th¸i nµo vµo th× kh«ng cßn lµ nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng n÷a.
Nh- ®· nãi trªn ®©y, trong nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng hay nhãm çc
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a, çc tr¹ng th¸i ph¶i t-¬ng ®-¬ng víi nhau tøng ®«i
mét. Kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng ®· cho t¹i ®Þnh nghÜa 2.
§Ó cã thÓ nhËn biÕt hai tr¹ng th¸i nµo lµ t-¬ng ®-¬ng ( thùc hiÖn nhau) trªn b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, ta cã thÓ chØ ra ®iÒu kiÖn hai tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng nh- sau.
§iÒu kiÖn nµy gåm hai phÇn: §èi víi tr¹ng th¸i ra vµ ®èi víi tr¹ng th¸i
trong.
Hai tr¹ng th¸i Al vµ Ak cña «t«m¸t ®· cho lµ t-¬ng ®-¬ng nÕu:
a) §èi víi tr¹ng th¸i ra
Tr¹ng th¸i ra trong mçi cét cña b¶ng ra thuéc hai hµng Al vµ Ak ph¶i thuéc
mét trong hai ®iÒu kiÖn sau ®©y:
252
+ Nh- nhau ( Gièng hÖt nhau)
+ Cã thÓ lµm cho nh- nhau ( Tr-êng hîp cã mét dÊu bÊt ®Þnh trong
mét hµng).
b) §èi víi tr¹ng th¸i trong
Çc tr¹ng th¸i trong trong mçi cét thuéc hai hµng Al vµ Ak ph¶i thuéc mét
trong ba ®iÒu kiÖn sau ®©y:
+ Nh- nhau ( Gièng hÖt nhau )
+ Cã thÓ lµm cho nh- nhau ( Tr-êng hîp cã mét dÊu bÊt ®Þnh
trong mét hµng).
+ Chóng lµ hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng.
NÕu ®¶m b¶o c¶ hai ®iÒu kiÖn trªn ®©y th× ®Þnh nghÜa 2 vÒ hai tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng sÏ ®-îc tho¶ m·n. Cã nghÜa lµ, xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i trong Al hoÆc
Ak , d-íi t¸c ®éng cña cïng mét chuçi tr¹ng th¸i vµo, chuçi tr¹ng th¸i ra sÏ nh-
nhau.
Tr¹ng th¸i thay thÕ hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng nµy lµ mét tr¹ng th¸i ®¹i
diÖn mµ:
+ Tr¹ng th¸i ra cña nã trong cét Xi lµ héi cña tr¹ng th¸i ra cña hµng Al
vµ hµng Ak t¹i cét ®ã. Trong ®ã, gi¸ trÞ bÊt ®Þnh t¹i mét hµng nµo ®ã cã thÓ nhËn
gi¸ trÞ 0 hoÆc 1.
Trong tr-êng hîp ta thay mét nhãm tèi ®a çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng b»ng
mét tr¹ng th¸i ®¹i diÖn th× tr¹ng th¸i ra cña tr¹ng th¸i ®¹i diÖn t¹i cét Xi nµo ®ã
còng ®-îc tÝnh mét çch t-¬ng tù, tøc lµ b»ng héi cña çc tr¹ng th¸i ra cña tÊt c¶
çc hµng thuéc cét Xi mµ tr¹ng th¸i trong ë ®Çu hµng thuéc nhãm çc tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng nµy.
+ Tr¹ng th¸i trong t¹i « lµ giao cña nã víi cét Xi lµ mét tr¹ng th¸i ®-îc
x¸c ®Þnh nh- sau:
- NÕu çc tr¹ng th¸i trong t¹i cét Xi cña çc hµng cã tr¹ng th¸i trong ë ®Çu
hµng n»m trong nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng nµo th× tr¹ng th¸i míi thay thÕ
sÏ lµ tr¹ng th¸i thay thÕ cña nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng t«Ý ®a cña nhãm ®ã.
- NÕu çc tr¹ng th¸i trong t¹i cét Xi cña çc hµng nµy l¹i thuéc çc nhãm
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a kh¸c nhau th× tr¹ng th¸i míi thay thÕ t¹i « ®ang xÐt
cã thÓ lµ mét trong çc tr¹ng th¸i thay thÕ cho çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a nµy.
ThÝ dô 9.1: Hµy t×m mét sè cÆp çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t
h×nh 9.1.
¤t«m¸t nµy cã 9 tr¹ng th¸i trong, ®¸nh sè tõ 1 ®Õn 9; cã 4 tr¹ng th¸i vµo
lµ 00, 01, 10, 11vµ cã hai tr¹ng th¸i ra lµ 0 vµ 1.
253
Gi¶ sö muèn xÐt xem hai tr¹ng th¸i 1 vµ 3 cã lµ çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
hay kh«ng, ta xÐt hai tiªu chuÈn vÒ tr¹ng th¸i ra vµ tr¹ng th¸i trong nh- sau:
X x1x2
Y
A 00 01 10 11
1 (1) 9 - 2 0
2 3 - - (2) 0
3 (3) 4 - 8 0
4 5 (4) - - 0
5 (5) 6 - 7 0
6 1 (6) - - 1
7 3 - - (7) 0
8 3 - - (8) 0
9 1 (9) - - 0
H×nh 9.1: ¤t«m¸t Moore
+ §èi víi tr¹ng th¸i ra:

Tr¹ng th¸i ra t¹i hµng 1 vµ hµng 3 ®Òu b»ng 0. Tøc çc tr¹ng th¸i nµy lµ
hoµn toµn nh- nhau. §iÒu kiÖn a) trªn ®©y tho¶ m·n.
+ §èi víi tr¹ng th¸i trong:
T¹i cét Xi = 00, çc tr¹ng th¸i trong t-¬ng øng t¹i hai hµng 1 vµ 3 lµ (1) vµ
(3). Hai tr¹ng th¸i nµy chÝnh lµ hai tr¹ng th¸i ë ®Çu hµng vµ ®ang xÐt tÝnh t-¬ng
®-¬ng cña chóng nªn kh«ng cÇn xÐt g× thªm. Chóng ®-îc coi lµ tù tho¶ m·n.
254
T¹i cét Xi = 01 vµ Xi = 11, tr¹ng th¸i trong t-¬ng øng t¹i hai hµng 1 vµ 3
lµ çc cÆp (9, 4) vµ (2,8). VËy, ®Ó hai tr¹ng th¸i 1 vµ 3 t-¬ng ®-¬ng th× nhÊt ®Þnh
(4,9) vµ (2,8) ph¶i lµ çc cÆp trang th¸i t-¬ng ®-¬ng.
H·y xÐt cÆp (4,9) tr-íc.
C¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t, hai tr¹ng
th¸i 4 vµ 9 øng víi hai hµng cã çc tr¹ng th¸i ra nh- nhau - ®Òu b»ng 0 vµ çc
tr¹ng th¸i trong ®Òu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn t-¬ng ®-¬ng, trõ cÆp 1 vµ 5 ph¶i xÐt. Khi
xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña cÆp (1,5) ta l¹i ph¶i xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña çc cÆp
tr¹ng th¸i trong (6,9) vµ (2,7). Tõ b¶ng ra cña «t«m¸t ta thÊy ngay r»ng ®èi víi
cÆp (6,9) hai tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng lµ 1 vµ 0. VËy hai tr¹ng th¸i (6,9) kh«ng
t-¬ng ®-¬ng mét çch hiÓn nhiªn. Suy ra, hai tr¹ng th¸i 1 vµ 3 kh«ng t-¬ng
®-¬ng. Chóng ta kh«ng cÇn thiÕt ph¶i xÐt çc cÆp tr¹ng th¸i kh¸c n÷a.
ThÝ dô 9.2: Cho «tom¸t Milly víi b¶ng chuyÓn tr¹ng th¸i  vµ  cho trªn
h×nh 9.2. Hay t×m líp çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a vµ thay thÕ chóng b»ng
tr¹ng th¸i thùc hiÖn t-¬ng øng.
X X
A X0 X1 X2 A X0 X1 X2
1 1 2 - 1 1 0 -
2 3 2 5 2 1 0 0
3 3 4 3 3 1 0 1
4 4 4 - 4 1 0 -
5 - 6 5 5 - 0 1
6 1 3 6 6 1 0 1
a/ B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b/ B¶ng ra
H×nh 9.2: ¤t«m¸t Milly
Tr-íc hÕt ta xÐt hai tr¹ng th¸i 1 vµ 3 xem cã t-¬ng ®-¬ng hay kh«ng?
a) §iÒu kiÖn tr¹ng th¸i ra: C¨n cø vµo b¶ng ra cña hµm , ta thÊy, øng víi
hai tr¹ng th¸i trong 1 vµ 3, çc tr¹ng th¸i ra cña chóng lµ 1,0 - vµ 1,0,1. VËy, nÕu
çc ®iÒu kiÖn tiÕp theo mµ ®ñ th× chóng cã thÓ thay thÕ b»ng tr¹ng th¸i ra 1,0,1.
§iªï kiÖn a) ®-îc tho¶ m·n.
255
b) §iÒu kiÖn tr¹ng th¸i trong: T¹i hai hµng 1 vµ 3 cña b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i, ®Ó hai tr¹ng th¸i trong 1 vµ 3 lµ t-¬ng ®-¬ng th× hai tr¹ng th¸i 2 vµ 4
còng ph¶i lµ hai tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng.
§èi víi cÆp tr¹ng th¸i (2,4), trong b¶ng ra ta cã çc tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng
lµ 1,0,0 vµ 1,0,- nªn ®iÒu kiÖn a) ®-îc tho¶ m·n. Nh-ng trong b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i, ®Ó cÆp tr¹ng th¸i (2,4) lµ t-¬ng ®-¬ng, cÆp tr¹ng th¸i (3,4) trong cét X0
còng ph¶i lµ t-¬ng ®-¬ng. V× víi cÆp tr¹ng th¸i (3,4), trong b¶ng ra ta cã çc
tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng lµ: 1,0,1 vµ 1,0,- nªn ®iÒu kiÖn a) ®-îc tho¶ m·n. Trong
b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, çc cÆp tr¹ng th¸i trong t¹i tÊt c¶ çc cét ®Òu tho¶
m·n ®iÒu kiÖn t-¬ng ®-¬ng ®èi víi tr¹ng th¸i trong. Nãi çch kh¸c, ®iÒu kiÖn b)
®-îc tho¶ m·n. Do ®ã, ta cã thÓ kÕt luËn chung lµ cÆp tr¹ng th¸i (1,3) lµ t-¬ng
®-¬ng.
B»ng çch xem xÐt mét çch t-¬ng tù, ta cã çc cÆp tr¹ng th¸i sau ®©y lµ
çc cÆp t-¬ng ®-¬ng: (3,4); (1,4); (4,6); ( 3,6). Riªng tr¹ng th¸i 5 kh«ng t-¬ng
®-¬ng víi bÊt kú tr¹ng th¸i nµo. Mét m×nh nã t¹o thµnh mét “ nhãm t-¬ng ®-¬ng
tèi ®a”.
Tõ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng, ta cã thÓ lËp thµnh çc nhãm t-¬ng tèi
®a nh- sau:
(1,3), (3,4), (1,4) cã nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a (1,3,4)
(3,4), (4,6), (3,6) cã nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a (3,4,6)
(2,4) Cã nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a (2,4)
(5) Cã nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a (5)
NÕu b©y giê ta g¸n cho mçi nhãm mét tr¹ng th¸i thay thÕ, thùc hiÖn chóng
nh sau:
Nhãm (1,3), (3,4), (1,4) thay b»ng tr¹ng th¸i 1
Nhãm (3,4), (4,6), (3,6) thay b»ng tr¹ng th¸i 2
Nhãm (2,4) thay b»ng tr¹ng th¸i 3.
Nhãm (5) thay b»ng tr¹ng th¸i 4.
Trªn c¬ së ®ã, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra míi nh- h×nh
9.3.
256
A X0 X1 X2 A X0 X1 X2
1 1 2 1/ 3 1 1 0 1
2 1/ 3 2 4 2 1 0 0
3 1 3 1/ 3 3 1 0 0
4 - 3 4 4 - 0 0
a) B¶ng chuyÓn ®ái tr¹ng th¸i b) B¶ng ra
H×nh 9.3: ¤t«m¸t ®· ®-îc rót gän
Trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ta viÕt 1 / 3 ®Ó chØ tr¹ng th¸i thay thÕ 1
hoÆc 3.
Nh- vËy, tõ mét «t«m¸t cã s¸u tr¹ng th¸i trong, b»ng çch thay thÕ çc
nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a b»ng çc tr¹ng th¸i ®¹i diÖn thùc hiÖn chóng,
ta cã ®-îc mét «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng víi «t«m¸t ®· cho, nh-ng sè tr¹ng th¸i trong
chØ lµ 4. Sè tr¹ng th¸i ®-îc ®· gi¶m ®i lµ 2.
Tõ m« h×nh kü thuËt cña «t«m¸t, chóng ta thÊy r»ng, khi sè l-îng tr¹ng
th¸i trong Ýt ®i, cã thÓ dÉn ®Õn sè l-îng biÕn trong còng Ýt ®i vµ do ®ã phÇn nhí
vµ phÇn tæ hîp cña «t«m¸t ®Òu ®-îc ®¬n gi¶n h¬n. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ toµn bé
hÖ thèng ®-îc ®¬n gi¶n ®i vµ tÊt nhiªn ®em l¹i hiÖu qu¶ vÒ chÊt l-îng vµ kinh tÕ
®èi víi thiÕt bÞ.
Qua thÝ dô trªn ®©y, chóng ta thÊy r»ng, tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña mét nhãm
çc tr¹ng th¸i th-êng ph¶i x¸c ®Þnh th«ng qua tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña nh÷ng cÆp
tr¹ng th¸i kh¸c nhau. Khi sè tr¹ng th¸i trong lín th× ®ã lµ mét viÖc lµm phøc t¹p.
V× vËy, t×m mét ph-¬ng ph¸p ®Ó dÔ dµng x¸c ®Þnh ®-îc nhãm çc tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng tèi ®a cña mét «t«m¸t lµ mét viÖc lµm rÊt cã ý nghÜa. Sau ®©y,
chóng ta sÏ nghiªn cøu mét trong çc ph-¬ng ph¸p ®ã.
9.2.3 Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng vµ nhãm
çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a.
Gi¶ sö «t«m¸t ®-îc cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
nh- h×nh 9.4. Ph-¬ng ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng vµ çc nhãm
çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a gäi lµ ph-¬ng ph¸p b¶ng tam gi¸c.
257
A X1 X2 X3 X4
1 (1),0 7 2 6
2 1 7 (2),0 3
3 1 4 5 (3),1
4 1 (4),0 2 3
5 1 4 (5),0 3
6 1 4 5 (6),0
7 1 (7),0 5 8
8 1 4 5 (8),0
H×nh 9.4: ¤t«m¸t dïng ®Ó ¸p dông ph-¬ng ph¸p b¶ng tam gi¸c.
Tr-íc hÕt, ®Ó t×m mét çch nhanh chãng tÊt c¶ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng cña «t«m¸t, ta lËp mét b¶ng h×nh tam gi¸c, cho phÐp xÐt tÊt c¶ çc cÆp
tr¹ng th¸i cã thÓ cã. Trong b¶ng, theo hai trôc, ta bè trÝ çc tr¹ng th¸i trong nh-
h×nh 9.5.
2 3,6xx
4,7 xx 4,7
3 2,5;3,6 2,5
4,7 xx
4 4,7 2,5
3,6
4,7, xx
5 2,5;3,6 4,7 V 2,5
4,7 4,7 xx 2,5 xx 3,6 xx
6 2,5 2,5;3,6 x x 3,6
7 2,5 xx 2,5 4,7 2,5 4,7 4,7xx
6,8 3,8 3,8 3,8 3,8 6,8
4,7 xx 4,7 x x 2,5
8 2,5;6,8 2,5;3,8 V 3,8 xx 4,7
3,8
1 2 3 4 5 6 7
(1,6) (2,3) (3,4) (4,5) (5,7) - (7.8)
(2,4) (3,5) (4,7) (5,8)
(2,5) (3,7) (4,8) (5,7,8)
(2,7) (3,8) (4,5,7,8)
(2,8) (3,4,5,7,8)
(2,3,4,5,7,8)
258
H×nh 9.5: B¶ng tam gi¸c t×m cÆp çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
vµ çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a
Çch ®iÒn vµo b¶ng:

- Trong « lµ giao cña hµng Ai vµ cét Aj ta ®iÒn dÊu “ x”, nÕu cÆp tr¹ng th¸i
(Ai ,Aj) lµ kh«ng t-¬ng ®-¬ng mét çch hiÓn nhiªn, tøc lµ khi xÐt tÝnh t-¬ng
®-¬ng cña hai tr¹ng th¸i Ai vµ Aj th× Ýt nhÊt mét trong çc ®iÒu kiÖn t-¬ng ®-¬ng
cña hai tr¹ng th¸i kh«ng tho¶ m·n. ThÝ dô, ®èi víi b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
h×nh 9.4 , khi xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña hai tr¹ng th¸i 3 vµ 6. hai tr¹ng th¸i ra øng
víi X4 lµ 0 vµ 1. Nh- vËy, ®iÒu kiÖn vÒ tr¹ng th¸i kh«ng th¸o m·n. Do ®ã, trong
b¶ng tam gi¸c, trong « lµ giao cña hµng 6 vµ cét 3 ta ghi dÊu “x”. Còng t-¬ng tù
nh- vËy, trong « lµ giao cña hµng 8 vµ cét 6 ta còng ghi dÊu “x” v× khi xÐt tÝnh
t-¬ng ®-¬ng cña hai tr¹ng th¸i 6 vµ 8, hai tr¹ng th¸i ra ®èi víi cét X4 cña hai
hµng 6 vµ 8 trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i h×nh 9.4 lµ kh«ng gièng nhau: 0 vµ
1, nªn hai tr¹ng th¸i 6 vµ 8 lµ kh«ng t-¬ng ®-¬ng mét çch hiÓn nhiªn.
- Trong « lµ giao cña hµng Ai vµ cét Aj ta ghi dÊu “V” , nÕu hai tr¹ng th¸i
Ai vµ Aj lµ t-¬ng ®-¬ng hiÓn nhiªn. NghÜa lµ, khi xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña hai
tr¹ng th¸i Ai vµ Aj nµo ®ã cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp th×
tÊt c¶ çc ®iÒu kiÖn t-¬ng ®-¬ng vÒ tr¹ng th¸i ra vµ tr¹ng th¸i trong ®Òu ®-îc tho¶
m·n ngay mµ kh«ng ph¶i xÐt thªm ®iÒu kiÖn g× n÷a.
Trong «t«m¸t h×nh 9.4, çc cÆp tr¹ng th¸i trong (3,5) vµ (3,8) ®Òu lµ çc
cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng mét çch hiÓn nhiªn, nªn trong çc « lµ giao cña cét 3
vµ çc hµng 5 vµ 8 ta ghi dÊu “V”. ThËt vËy, khi xÐt sù t-¬ng ®-¬ng cña hai cÆp
tr¹ng th¸i trong (3,5) vµ (3,8), ta cã çc hµng chøa tr¹ng th¸i trong vµ tr¹ng th¸i
ra nh- sau:
3: 1 4 5 3,1
5: 1 4 5,0 3 vµ
3: 1 4 5 3,1
8: 1 4 5 8,1
Râ rµng çc ®iÒu kiÖn ®èi víi çc tr¹ng th¸i ra vµ çc tr¹ng th¸i trong vÒ
tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña hai cÆp tr¹ng th¸i nµy ®-îc tho¶ m·n ngay mµ kh«ng cÇn
xÐt thªm ®iÒu kiÖn g× n÷a.
- Trong « lµ giao cña tr¹ng th¸i Ai vµ Aj mµ khi xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña
chóng ta cÇn ph¶i xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña çc cÆp tr¹ng th¸i kh¸c th× ghi çc
259
cÆp tr¹ng th¸i cÇn ph¶i xÐt nµy. ThÝ dô, khi xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña cÆp tr¹ng
th¸i (1,2) , ta cÇn ph¶i xÐt tÝnh t-¬ng ®-¬ng cña hai tr¹ng th¸i 3vµ 6. Nãi çch
kh¸c, cÆp (1,2) chØ lµ cÆp t-¬ng ®-¬ng khi cÆp (3,6) lµ t-¬ng ®-¬ng. Trong « lµ
giao cña cét 1 vµ hµng 2 ta ghi cÆp tr¹ng th¸i cÇn xÐt (3,6).v..v.
Xö lý b¶ng:
Sau khi ®· ghi ®Çy ®ñ vµo b¶ng tam gi¸c, c¨n cø bµo b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· cho, ta xö lý b¶ng ®Ó biÕt çc cÆp tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng
®-¬ng vµ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng. Çch xö lý nh- sau:
+ Dïng cÆp tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng hiÓn nhiªn ®· ®-îc ®¸nh dÊu
b»ng dÊu “x” trong b¶ng ®Ó ®¸nh dÊu tÊt c¶ çc cÆp tr¹ng th¸i kh¸c còng lµ çc
tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng b»ng çch rµ so¸t trong tÊt c¶ çc « cña b¶ng, nÕu «
nµo cã chøa cÆp tr¹ng th¸i cÇn xÐt lµ cÆp kh«ng t-¬ng ®-¬ng hiÓn nhiªn nµy th×
®¸nh d©u “x” vµo « ®ã. Bëi v×, khi xÐt ®iÒu kiÖn vÒ tr¹ng th¸i trong cña hai tr¹ng
th¸i Ai vµ Aj nµy ta sÏ gÆp ph¶i cÆp tr¹ng th¸i cÇn xÐt ®ã lµ cÆp kh«ng t-¬ng
®-¬ng vµ do ®ã, cÆp tr¹ng th¸i ®ang xÐt Ai vµ Aj râ rµng sÏ lµ kh«ng t-¬ng ®-ng.
§Ó biÕt cÆp kh«ng t-¬ng ®-¬ng nµo ®· ®-îc dïng ®Ó ®¸nh dÊu çc cÆp
tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng kh¸c ta ghi thªm mét dÊu “x” vµo « ®ã. Nh- vËy,
cÆp tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng nµo ®· ®-îc dïng ®Ó ®¸nh dÊu çc cÆp kh¸c th×
sÏ cã hai dÊu “x” trong « t-¬ng øng. Chó ý r»ng sau lÇn ®¸nh dÊu thø nhÊt, cã thÓ
sÏ l¹i xuÊt hiÖn çc tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng míi. Çc cÆp nµy l¹i ®-îc dïng
®Ó ®¸nh dÊu çc cÆp tr¹ng th¸i cßn l¹i. Cø nh- vËy cho tíi khi nµo trong b¶ng,
çc « øng víi cÆp tr¹ng th¸i kh«ng t-¬ng ®-¬ng ®Òu chøa hai dÊu “x” th× kÕt
thóc. Toµn bé çc « kh«ng cã dÊu “x” ®Òu øng víi çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
cña «t«m¸t. Nh- vËy, sau khi ®¸nh dÊu, ta cã tÊt c¶ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng.
- B-íc tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a:
§Ó x¸c ®Þnh çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a cña «t«m¸t, ta lµm nh- sau:
+ Theo tõng cét, ta ghi l¹i d-íi çc cét tÊt c¶ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng, øng víi çc « kh«ng cã dÊu “x” - H×nh 9.5.
+ TiÕptheo, lÇn l-ît tõ ph¶i sang tr¸i ®èi víi çc cét, ta ghÐp çc cÆp t-¬ng
®-¬ng ®Ó h×nh thµnh çc nhãm t-¬ng ®-¬ng lín h¬n cho tíi khi nµo kh«ng thÓ
ghÐp ®-îc n÷a th× th«i. Trong khi ghÐp cÇn nhí r»ng, çc tr¹ng th¸i chØ t¹o thµnh
nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng khi chóng t-¬ng ®-¬ng víi nhau tõng ®«i mét.
§èi víi «t«m¸t h×nh 9.4 vµ b¶ng ®· xö lý h×nh 9.5 ta lÇn l-ît cã çc nhãm t-¬ng
®-¬ng ®-îc më réng dÇn ®Ó cuèi cïng cã ®-îc hai nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a nh-
sau:
260
* §Çu tiªn, ta ghÐp ba cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng (7,8),(5,7) vµ (5,8) ®Ó cã
nhãm t-¬ng t-¬ng gåm ba tr¹ng th¸i lµ (5,7,8).
* TiÕp theo ta l¹i ghÐp nhãm tr¹ng th¸i nµy víi nhãm çc cÆp tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng t¹i cét 4 lµ ( 4,5), (4,7),(4,8) ®Ó cã nhãm t-¬ng ®-¬ng lín h¬n gåm
4 tr¹ng th¸i trong t-¬ng ®-¬ng víi nhau tõng ®«i mét. §ã lµ nhãm ( 4,5,7,8).
*ghÐp tiÕp nhãm nµy víi çc cÆp tr¹ng th¸i trong cét 3 lµ :
(3,4),(3,5),(3,7,),(3,8) ®Ó cã nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng gåm 5 tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng víi nhau tõng ®«i mét. §ã lµ nhãm (3,4,5,7,8).
* TiÕp theo ta ghÐp nhãm nµy víi çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cña cét
2, gåm çc cÆp: (2,3), (2,4), (2,5), (2,7), (2,8) ®Ó cã nhãm t-¬ng ®-¬ng gåm 6
tr¹ng th¸i trong t-¬ng ®-¬ng víi nhau tõng ®«i mét. §ã lµ nhãm (2,3,4,5,7,8).
* B©y giê, nÕu ta muèn ghÐp nhãm võa nhËn ®-îc víi cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng t¹i cét 1 lµ (1,6) th× còng kh«ng thÓ t¹o thµnh nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a lín
h¬n ®-îc. Do ®ã, b¶n th©n cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng (1,6) t¹o thµnh mét nhãm
t-¬ng ®-¬ng tèi ®a chØ gåm hai tr¹ng th¸i 1 vµ 6 mµ th«i.
Cuèi cïng, ta cã hai nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a lµ (1,6) vµ (2,3,4,5,7,8).
Ta nhËn xÐt r»ng, mét nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng, d-íi d¹ng ®å
h×nh sÏ t¹o thµnh mét ®å h×nh ®Çy ®ñ. ThÝ dô, ba nhãm t-¬ng ®-¬ng (5,7,8),
(4,5,7,8) vµ ( 3,4,5,7,8) biÓu diÔn d-íi d¹ng ®å h×nh cã d¹ng nh- h×nh 9.6
4 3
5
5
5
4
7 8 7 8
7 8
(5,7,8) (4,5,7,8) (3,4,5,7,8)
H×nh 9.6: Graphe cña çc nhãm t-¬ng ®-¬ng
Ta thÊy, tÊt c¶ tr¹ng th¸i cña «t«m¸t ®· cho ®Òu tham gia vµo mét trong
çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a. Ta nãi çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a nµy lµ mét tËp
261
hîp ®Çy ®ñ. TÝnh ®Çy ®ñ cña çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a ®¶m b¶o kh«ng cã
tr¹ng th¸i nµo cña «t«m¸t mµ kh«ng ®-îc tÝnh tíi.
- H×nh thµnh b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra míi, Ýt tr¹ng th¸i
trong h¬n
§Ó h×nh thµnh b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra míi, Ýt tr¹ng th¸i
trong h¬n, ta g¸n cho mçi nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a mét tr¹ng th¸i thùc
hiÖn nhãm ®ã theo nguyªn t¾c ®· tr×nh bµy trªn ®©y. Trong tr-êng hîp cô
thÓ cña «t«m¸t h×nh 9.4, ta thay nhãm (1,6) b»ng tr¹ng th¸i “a” vµ nhãm
(2,3,4,5,7,8 ) b»ng tr¹ng th¸i thùc hiÖn chóng lµ tr¹ng th¸i “b”:
(1,6) a
(2,3,4,5,7,8) b
VËy, «t«m¸t míi chØ gåm cã hai tr¹ng th¸i trong lµ a vµ b.
§Ó ®iÒn vµo çc « cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra míi, ta lµm
nh sau:
- Ta nãi, xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i a, tøc tõ mét trong çc tr¹ng th¸i 1 vµ 6,
d-íi t¸c ®éng cña mét Xk nµo ®ã, nÕu trong b¶ng h×nh 9.4 cña «t«m¸t ®· cho,
tr¹ng th¸i trong míi thuéc nhãm nµo trong hai nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a (1,6) vµ
(2,3,4,5,7,8) th× ta ghi tr¹ng th¸i míi t-¬ng øng lµ a hoÆc b. NÕu thuéc (1,6) th×
ghi lµ a; nÕu thuéc (2,3,4,5,7,8) th× ghi lµ b. Tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng cña b¶ng ra
míi lµ héi cña çc tr¹ng th¸i ra thuéc cét Xk cña çc hµng thuéc nhãm (1,6) hoÆc
(2,3,4,5,7,8) tuú thuéc tr¹ng th¸i trong míi thuéc nhãm tr¹ng th¸i nµo.
Víi çch lµm nh- vËy, cuèi cïng ta ®-îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ
b¶ng ra kÕt hîp cña «t«m¸t ®· cho nh-ng ®· ®-îc ®¬n gi¶n sè tr¹ng th¸i trong
xuèng tèi thiÓu nh- h×nh 9.6
Ta gäi «t«m¸t cho bëi b¶ng chuyÓn

X X1 X2 X3 X4 ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra h×nh 9.6 lµ
A
«t«m¸t S2 vµ «t«m¸t cho bíi b¶ng
a (a),0 b b (a),0 chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
(1,6)
b h×nh 9.4 lµ «t«m¸t S1. Hai «t«m¸t S1
(2,3,4,5,7,8) a (b),0 (b),0 (b),1 vµ S2 lµ t-¬ng ®-¬ng nhau. Chóng
cã cïng sè tr¹ng th¸i vµo, cïng sè
tr¹ng th¸i ra nh-ng kh¸c nhau vÒ sè
H×nh 9.6: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tr¹ng th¸i trong: S1 cã 8, cßn S 2 cã
b¶ng ra sau khi ®· ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i 2. Víi t¸m tr¹ng th¸i trong, ®Ó thùc
hiÖn «t«m¸t S cÇn Ýt nhÊt 3 phÇn
262
trong cña «t«m¸t h×nh 9.4 hiÖn «t«m¸t S 1 cÇn Ýt nhÊt 3 phÇn
tö nhí. Trong khi ®ã,
víi hai tr¹ng th¸i ®Ó thùc hiÖn «t«m¸t S2 ta chØ cÇn mét phÇn tö nhí c¬ b¶n.
Trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t S2 , thùc hiÖn «t«m¸t S 1 , cã
thÓ cã nhiÒu tr¹ng th¸i bÒn trong mét hµng.
Khi ¸p dông ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong ®èi víi «t«m¸t x¸c
®Þnh kh«ng hoµn toµn cã thÓ cã hiÖn t-îng cïng mét tr¹ng th¸i cña ot«m¸t ®· cho
sÏ tham gia vµo mét vµi nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a. Nãi çch kh¸c, çc
nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a cã thÓ cã hiÖn t-îng giao nhau. §iªï ®ã cã thÓ gi¶i
thÝch, trong khi t×m kiÕm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng, tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh cã thÓ ®-îc
g¸n cho çc tr¹ng th¸i kh¸c nhau. V× vËy, ®èi víi çc «t«m¸t kh«ng x¸c ®Þnh
hoµn toµn, sè l-îng çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a t×m ®-îc b»ng çch
¸p dông ph-¬ng ph¸p b¶ng tam gi¸c, cã thÓ kh«ng kh«ng ph¶i lµ sè l-îng tèi
thiÓu çc nhãm. Nãi çch kh¸c, ®èi víi «t«m¸t x¸c ®Þnh kh«ng hoµn toµn, sau khi
x¸c ®Þnh ®-îc çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a, nÕu cã hiÖn t-îng giao nhau cña çc
nhãm, cÇn tiÕn hµnh b-íc tiÕp theo ®Ó x¸c ®Þnh mét phñ tèi thiÓu ®èi víi çc
nhãm ®ã, ®¶m b¶o tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh ®ãng kÝn ®èi víi çc tr¹ng th¸i trong cña
«t«m¸t. Sau ®ã, mçi nhãm trong phñ tèi thiÓu ®-îc g¸n víi mét tr¹ng th¸i thay
thÕ cña «t«m¸t S2 thùc hiÖn «t«m¸t S1.
Ta cã nhËn xÐt r»ng, trong çc nhãm cùc ®¹i cña phñ tèi thiÓu t×m ®-îc,
cã thÓ lo¹i trõ ®i nh÷ng tr¹ng th¸i mµ kh«ng lµm thay ®æi tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh
®ãng kÝn cña tËp hîp çc nhãm thuéc phñ ®ã. Trong tr-êng hîp nµy, ta cã thÓ sö
dông c¶ çc nhãm kh«ng ph¶i lµ tèi ®a vµ chóng kh«ng giao nhau. Tuy vËy, trong
nhiÒu tr-êng hîp, nÕu chØ dïng çc nhãm kh«ng giao nhau sÏ kh«ng cho ta
«t«m¸t thay thÕ cã sè l-îng tr¹ng th¸i trong tèi thiÓu.
§Óu nghiªn cøu vÊn ®Ò võa ®Æt ra, chóng ta xÐt thÝ dô sau ®©y.
ThÝ dô 9.3: H·y ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cho trªn h×nh 9.8
263
§Ó t×m çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng
X1 X2 X3 ®-¬ng tèi ®a, ta lËp b¶ng tam gi¸c nh-
1 (1),- 4 6 h×nh 9.9. Çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng
2 (2),0 5 - ®-¬ng vµ kh«ng t-¬ng ®-¬ng ®-îc chØ
(3),1 - 7 ra trªn h×nh 9.9.
3
KÕt qu¶ xö lý b¶ng tam gi¸c ta
3 (4),0 6
®-îc çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a
4
5 1 (5),0 - nh- sau:

6 2 - (6),1
7 1 - (7),1 a = ( 1,2,5,6,7)
b = ( 1,3,4,5,7)
H×nh 9.8: ¤t«m¸t milly

§©y lµ hai nhãm giao nhau v× çc
tr¹ng th¸i 1,5,7 tham gia trong c¶ hai
nhãm.
G¸n mçi nhãm víi mét tr¹ng th¸i cña «t«m¸t S2 thùc hiÖn «t«m¸t S 1 ®·
cho, ta ®-îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña S 2 gåm hai tr¹ng th¸i
trong a vµ b nh- h×nh 9.10 a.
NÕu lµm cho nhãm a vµ nhãm b kh«ng giao nhau th× kh«ng tr¸nh khái lµm
t¨ng sè l-îng tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t S 2 thùc hiÖn S1. ThËt vËy, nÕu gi¶ sö
264
2 4,5
3 6,7 x
2,3 x
4 1,3 4,5 6,7
5 4,5 1,2 1,5 1,3
2,3 x
6 1,2 V 6,7
2,3 x 1,2
6,7 1,2 1,3 1,3 1,2
7 6,7
V
1 2 3 4 5 6
(1,2) (2,5) (3,4) (4,5) (5,6) (6,7)

(1,3) (2,6) (3,5) (4,7) (5,7)
(1,4) (2,7) (3,7) (5,6,7)
(1,5) (4,5,7)
(1,6)
(1,7)
H×nh 9.10: B¶ng tam gi¸c xÐt çc cÆp tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t h×nh 9.9
X1 X2 X3
X1 X2 X3 1 (1), - 4 2
a (a), 0 (b), 0 (a),1 2 (2), 0 5 (2), 1
3 (3), 1 - 5
b (b), 1 (a), 1 (a),1
4 3 (4), 0 2
a/ 5 1 (5), 0 (5), 1
b/
Hinh 9.10: a/ ¤t«m¸t S2 dïng çc nhãm t-¬ng ®-¬ng giao nhau
b/ ¤t«m¸t S2 dïng çc nhãm t-¬ng ®-¬ng kh«ng giao nhau
265
kh«ng dïng tr¹ng th¸i 1 trong nhãm a th× lóc ®ã kh«ng thÓ ®-a tr¹ng th¸i trong 6
vµ tr¹ng th¸i 7 vµo cïng mét nhãm t-¬ng ®-¬ng, v× tr¹ng th¸i 6 vµ 7 chØ t-¬ng
®-¬ng víi ®iÒu kiÖn hai tr¹ng th¸i 1 vµ 2 t-¬ng ®-¬ng - h×nh 9.9.
§Õn l-ît m×nh, nÕu ®-a tr¹ng th¸i 7 ra khái nhãm b sÏ dÉn tíi tr¹ng th¸i 1
vµ 3 kh«ng thÓ cïng ®-a vµo cïng mét nhãm v× chóng chØ lµ çc tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng khi hai tr¹ng th¸i 6 vµ 7 lµ t-¬ng ®-¬ng, tøc ph¶i trong cïng mét nhãm.
Nh- vËy, dï a hay b kh«ng chøa tr¹ng th¸i 1 th× sè cÆp t-¬ng ®-¬ng chØ
cßn l¹i hai: (2,6) vµ (5,7) . V× vËy, trong tr-êng hîp nµy, «t«m¸t S2 sÏ cã n¨m
tr¹ng th¸i trong nh- h×nh 9.10b ®· chØ râ.
9.2.4 Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t kh«ng ®ång
bé x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ.
Khi cÇn ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ, ®Ó
cã ®-îc tÊt c¶ çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a vµ kh«ng tèi ®a ®¶m b¶o tÝnh ®ãng
kÝn vµ tÝnh ®Çy ®ñ vµ cã phñ tèi thiÓu ( Ýt nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng nhÊt),
th-êng ph¶i tiÕn hµnh chän nhiÒu lÇn vµ cã nhiÒu ph-¬ng ¸n. Trong ®ã, ®Ó t×m
phñ tèi thiÓu cña çc nhãm t-¬ng ®-¬ng cã tÝnh ®Çy ®ñ vµ ®ãng kÝn cã thÓ dïng
ph-¬ng ph¸p nh- sau:
a) C¨n cø vµo «t«m¸t ®· cho, lËp b¶ng tam gi¸c ®Ó x¸c ®Þnh çc nhãm
t-¬ng ®-ng tèi ®a.
b) LËp b¶ng phñ: Mçi hµng thø i øng víi mét nhãm tèi ®a çc tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng. Mçi cét thø j øng víi mét tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ®· cho. Giao
cña cét j vµ hµng i, trong ®ã j lµ çc tr¹ng th¸i cã trong nhãm tèi ®a cùc ®¹i i,
®-îc ®¸nh dÊu b»ng dÊu “x”.
Sau ®ã sÏ xÐt, nÕu cét nµo chØ cã mét dÊu “x” th× dÊu “x” ®ã ®-îc ®¸nh
dÊu b»ng çch ®-a vµo ngoÆc - (x). Nh÷ng nhãm cùc ®¹i nµo thuéc hµng dï chØ
cã mét dÊu “x” ®· ®-îc ®¸nh dÊu ( tøc (x) ) sÏ lµ nh÷ng thµnh phÇn c¬ b¶n cña
phñ tr¹ng th¸i. Ta lµm tiÕp tôc ®èi víi çc cét cßn l¹i t-¬ng tù nh- khi thùc hiÖn
ph-¬ng ph¸p Kvai-na trong ®¬n gi¶n çc hµm l«gÝc. KÕt qu¶, çc nhãm ®-îc
chän sÏ t¹o thµnh mét phñ tèi thiÓu çc nhãm tèi ®a çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng,
cã tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh ®èng kÝn.
c) G¸n cho mçi nhãm cùc ®¹i trong tËp hîp çc nhãm t×m ®-îc mét tr¹ng
th¸i cña S2 thùc hiÖn «t«m¸t S1. Nãi çch kh¸c, thay mçi nhãm nµy b»ng mét
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng. Sau ®ã, lËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i nh- th-êng lÖ.
¤t«m¸t nhËn ®-îc sÏ t-¬ng ®-¬ng víi «t«m¸t ®· cho vµ cã sè l-îng tr¹ng th¸i tèi
thiÓu.
266
Nh-ng ph-¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®-îc ®èi víi mét líp çc «t«m¸t x¸c
®Þnh kh«ng hoµn toµn, tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn sau ®©y:
- Çc tr¹ng th¸i cña «t«m¸t kh«ng chøa çc tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh cña tr¹ng
th¸i ra.
- Trong mçi hµng kh«ng cã qu¸ mét tr¹ng th¸i bÒn. NÕu çc tr¹ng th¸i bÒn
trong cïng mét cét th× çc tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh cña chóng ph¶i ë nh÷ng vÞ trÝ ( cét)
nh- nhau.
ThÝ dô 9.4: H·y ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cho trªn h×nh 9.11.
Ta nhËn thÈy r»ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t nµy tho¶ m·n
çc ®iÒu kiÖn ®· nªu trªn ®©y. Do ®ã, cã thÓ ¸p dông ph-¬ng ph¸p nãi trªn ®Ó t×m
phñ tèi thiÓu çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a.
Trong tr-êng hîp nµy, nÕu lËp b¶ng tam gi¸c ®Ó x¸c ®Þnh çc nhãm tr¹ng
th¸i t-¬ng ®-¬ng cùc ®¹i, ta sÏ ®-îc çc nhãm cùc ®¹i sau ®©y: (1,10), (2,10),
(3,11), (4,11), (5,12), (6,12), ( 7,10), (8,12), (9,11).
B¶ng phñ tèi thiÓu tõ çc nhãm cùc ®¹i t×m ®-îc cho trªn h×nh 9.12.
X1 X2 X3 X4
1 (1),000 2 7 -
2 3 (2),100 - 10
3 (3),000 4 9 -
4 5 (4),010 - 11
5 (5),000 6 8 -
6 1 (6),001 - -
7 5 - (7),001 10
8 3 - (8),010 12
9 1 - (9),100 11
10 - 2 7 (10),000
11 - 4 9 (11),000
12 - 6 8 (12),000
H×nh 9.11: ¤t«m¸t x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ, mçi hµng
chØ cã mét tr¹ng th¸i bÒn vµ kh«ng cã tr¹ng th¸i ra bÊt ®Þnh.
Ta nhËn thÊy r»ng, tÊt c¶ chÝn hµng, øng víi chÝn nhãm çc tr¹ng th¸i
t-¬ng ®-¬ng ®Òu chøa dÊu “x”, nªn c¶ chÝn nhãm ®ã ®Òu n»m trong phñ tèi thiÓu.
Ngoµi ra, kh«ng cã tr¹ng th¸i nµo kh¸c cña «tom¸t ®· cho n»m ngoµi chÝn nhãm
267
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
(1,10) x x
(2,10) x x
(3,11) x x
(4,11) x x
(5,12) x x
(6,12) x x
(7,10) x x
(8,12) x x
(9,11) x x
H×nh 9.12: B¶ng t×m phñ tèi thiÓu
tèi ®a ®ã, nªn phñ tèi thiÓu ë ®©y gåm chÝn nhãm tèi ®a. B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp cña «t«m¸t S2 ,thùc hiÖn «t«m¸t ®· cho, cho trªn h×nh
9.13a.
X1 X2 X3 X4 X1 X2 X3 X4
1
1 (1),000 2 7 (10),000 (1,10) (1),000 2 7 (1),000
2 3 (2),100 7 (10),000 2=(2) 3 (2),100 7 1
3 (3),000 4 9 (11),000
3
(3,11) (3),000 4 9 -
4 5 (4),010 9 (11),000 4=(4) 5 (4),010 - (3),000

5
5 (5),000 6 8 (12),000
(5,12)
(5),000 6 8 -
6 1 (6),001 8 (12),000 6=(6) 1 (6),001 - (5),000
7 5 2 (7),001 (10),000 7=(7) 5 - (7),001 1
8 3 6 (8),010 (12),000 8=(8) 3 6 (8),010 (12),000
9 1 4 (9),100 (11),000 9=(9) 1 - (9),100 3
a/ b/
Dïng çc nhãm giao nhau Dïng çc nhãm kh«ng giao nhau
H×nh 9.13: ¤t«m¸t S2 thùc hiÖn «t«m¸t S1

268
NÕu ta sö dông çc nhãm kh«ng giao nhau1=(1,10); 2= (2); 3= (3,11); 4=
(4); 5 = ( 5,12); 6 = (6); 7 = (7); 8 =(8); 9 = (9) sÏ cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra kÕt hîp cho trªn h×nh 9.13b. Trong ®ã sÏ cã mét sè tr¹ng th¸i kh«ng
x¸c ®Þnh. Nhê nh÷ng tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh nµy, cÊu tróc cña «t«m¸t cã thÓ ®¬n
gi¶n h¬n. V× vËy, xu h-íng chung lµ nªn sö dông çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a
kh«ng giao nhau, nÕu ®iÒu ®ã kh«ng lµm t¨ng sè tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t thùc
hiÖn «t«m¸t ®· cho.
CÇn chó ý r»ng ph-¬ng ph¸p trªn ®©y khi ¸p dông cho tr-êng hîp tæng
qu¸t cã thÓ dÉn tíi hiÖn t-îng lµm mÊt tÝnh ®ãng kÝn cña çc nhãm t×m ®-îc.
HiÖn t¹i ®· cã çc ph-¬ng ph¸p t×m phñ tèi thiÓu, bao gåm çc nhãm t-¬ng
®-¬ng tèi ®a, giao nhau hoÆc kh«ng giao nhau, víi sè l-îng tèi thiÓu, ®¶m b¶o
tÝnh ®ãng kÝn vµ tÝnh ®Çy ®ñ. Trong khu«n khæ cña tµi liÖu nµy, ta chØ tr×nh bµy
mét trong çc ph-¬ng ph¸p ®ã. Ph-¬ng ph¸p nµy dùa trªn kh¸i niÖm gäi lµ tËp
hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã cña çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng.
Mét tËp hîp cã thø tù cña çc nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng ®-îc gäi
lµ tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã, nÕu çc tr¹ng th¸i trong cña nhãm thø Ni cña tËp
hîp nµy chØ t-¬ng ®-¬ng khi çc tr¹ng th¸i trong thuéc nhãm Ni+1 còng lµ t-¬ng
®-¬ng.
TËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã cña çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng ®-îc
gäi lµ chuÈn, nÕu nã kh«ng chøa çc nhãm lÆp l¹i hoÆc çc nhãm n»m trong çc
nhãm kh¸c cña tËp hîp nµy.
Ng-êi ta ®· chøng minh ®-îc r»ng ®Ó «t«m¸t S2 thùc hiÖn ®-îc «t«m¸t S1
®· cho th× ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ lµ g¸n cho mçi tr¹ng th¸i trong cña S 2 mét nhãm
çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t S 1 ®· cho.
+ Mçi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t S1 ph¶i tham gia Ýt nhÊt trong mét nhãm çc
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng ( tèi ®a hoÆc kh«ng tèi ®a) ®-îc g¸n cho tr¹ng th¸i cña S2.
+ NÕu ta ®· g¸n nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng N cho mét tr¹ng th¸i
cña S 2 th× nh÷ng tr¹ng th¸i kh¸c cña nã ph¶i ®-îc g¸n víi tÊt c¶ çc nhãm cña tËp
hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã mµ xuÊt ph¸t tõ N hoÆc víi nh÷ng nhãm kh¸c bao trïm
nh÷ng nhãm nµy. Chó ý r»ng, mçi nhãm ®Òu ®-îc g¸n víi mét tr¹ng th¸i cña
«t«m¸t S2.
Nh- vËy, thñ tôc tæng qu¸t ®Ó ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t kh«ng
®ång bé, kh«ng x¸c ®Þnh hoµn toµn lµ:
a) T×m çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a cña «t«m¸t S1 ®· cho b»ng
çch dïng b¶ng tam gi¸c.
269
b) §èi víi mçi nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a t×m tËp hîp t-¬ng
®-¬ng g¾n bã cña çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng. NÕu trong nh÷ng tËp hîp
nµy gÆp nh÷ng nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng kh«ng tèi ®a th× ®èi víi chóng
còng lËp çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã t-¬ng øng.
c) Tõ çc nhãm cña tÊt c¶ çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã nµy ta lËp thµnh
mét tËp hîp chung ®Çy ®ñ vµ cã tÝnh ®ãng kÝn. Tõ tËp hîp chung nµy cÇn t×m mét
tËp hîp con gåm çc nhãm tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tho¶ m·n çc ®iªï kiÖn ®Çy ®ñ
vµ ®ãng kÝn.
d) §Ó t×m tËp hîp con nãi trªn ta lËp b¶ng phñ mµ mçi cét øng víi mét
tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t S 1 cho tr-íc. Mçi hµng øng víi mét nhãm çc tr¹ng
th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a ®· t×m ®-îc qua b¶ng tam gi¸c vµ çc nhãm t-¬ng ®-¬ng
kh«ng tèi ®a ®· x©y dùng çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã.
g) X¸c ®Þnh çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã nßng cèt. §ã lµ nhãng tËp
hîp do nh÷ng nhãm t-¬ng ®-¬ng cùc ®¹i sinh ra mµ çc hµng cña çc nhãm nµy
trong b¶ng phñ chøa dÊu “x” duy nhÊt cña mét hoÆc mét sè cét nµo ®ã. Ký hiÖu
tÝch l«gÝc cña çc nhãm t-¬ng ®-¬ng thuéc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã nßng cèt
thø j lµ { j }, mµ j = 1,2,3,...
f) Trõ nh÷ng cét chØ chøa mét dÊu “x” , ®èi víi çc cét cßn l¹i, ta lËp hµm
F. Hµm F ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
N M
F =  (  (  k ))
i=1 k=1
Trong ®ã, N lµ sè cét cã tõ hai dÊu “x” trë lªn.
M lµ sè hµng chøa dÊu “x” trong cét thø i.
 k lµ tÝch l«gÝc cña çc nhãm t-¬ng ®-¬ng trong tËp hîp çc
nhãm t-¬ng ®-¬ng g¾n bã øng víi tËp hîp ®Çy ®ñ hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ thuéc hµng
thø k sinh ra. Hµng thø k lµ hµng mµ t¹i cét thø i cã dÊu “x”. BiÕn i lÊy lÇn l-ît
theo sè cét cña b¶ng, trõ nh÷ng cét cã chøa ®éc nhÊt mét dÊu “x”.
g) BiÕn ®æi hµm F thµnh d¹ng tæng cña çc tÝch tèi thiÓu mµ mçi thõa sè
cña tÝch, tøc mçi biÕn, lµ nh÷ng nhãm t-¬ng ®-¬ng cùc ®¹i hoÆc kh«ng cùc ®¹i
®-îc sö dông ®Ó lËp lªn çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã. Ký hiÖu d¹ng tèi thiÓu
cña hµm F lµ FT .
h) Më réng hµm FT thµnh hµm FM b»ng çch nh©n l«gÝc tÊt c¶ çc { j },
mµ j = 1,2,3,... víi FT , tøc:
FM = FT . (  j (  j ) )
270
vµ ®-a FM vÒ d¹ng tæng cña çc tÝch b»ng çch thùc hiÖn phÐp nh©n l«gÝc trªn
®©y.
i) Mçi sè h¹ng ( Mçi tÝch) cña FM lµ mét kh¶ n¨ng lùa chän çc nhãm
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a vµ kh«ng tèi ®a tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vµ
®ãng kÝn. V× vËy, nh÷ng nhãm cña «t«m¸t S2 ,thay thÕ «t«m¸t S1 , sÏ lµ çc nhãm
cña FM mµ trong tÝch cã Ýt thõa sè nhÊt.
ThÝ dô 9.5: ¸p dông thñ tôc ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t kh«ng
®ång bé, x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó ®¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cho trªn
h×nh 9.14.
- Ta lËp b¶ng tam gi¸c nh- h×nh 9.15 ®Ó t×m çc nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a.
Ta ®-îc hai nhãm sau:
a = ( 1,3,4,5 )
b = ( 2,3,5,6 )
§©y lµ hai nhãm giao nhau. VËy tiÕp tôc ¸p dông thñ tôc ®¬n gi¶n ®· tr×nh
bµy trªn ®©y ®Ó t×m kiÕm kh¶ n¨ng ®¬n gi¶n tiÕp tôc nh- thÕ nµo ? §Ó lµm viÖc
nµy, ta lµm nh- sau:
A X1 X2 X3 1,3
2
4,6x
1 (1), 00 2 4
3 4,5 5,6
2 3 (2),10 6
1,3 1,3
3 (3),00 - 5 4 V
4,6 x 4,5
4 1 - (4),-0
5 4,5 5,6 1,3 V
5 1 2 (5),1- 1,3
6 4,6 1,3 5,6 x V
6 1 - (6),11
1 2 3 4 5
H×nh 9.14: ¤t«m¸t kh«ng ®ång H×nh 9.15: B¶ng tam gi¸c t×m
bé, kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng
- T×m çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã cña çc nhãm çc tr¹ng th¸i t-¬ng
®-¬ng tèi ®a:
+Tõ nhãm a = (1,3,4,5) ta cã:
(1,3) (4,5) (1,3,4,5)

271
(1,4)
(1,5) (4,5)
(3,4) (1,3) (4,5) (1,3,4,5)
(3,5) (1,3)
(4,5)
Trong ®ã, çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cÇn ph¶i xÐt (1,3), (1,4), (3,5)
vµ ( 4,5) ®Òu n»m trong nhãm a . VËy, ta cã a a.
Tõ nhãm b = ( 2,3,5,6), ta cã:
(2,3) (5,6)
(2,5) (5,6)
(2,6) (1,3) (4,5) (1,3,4,5), tøc b a
(3,5) (1,3) (4,5) tøc
(3,5) (1,3,4,5) hay b a
(3,6) (1,3) (4,5) , tøc
(3,6) (1,3,4,5) hay b a
(5,6) (Kh«ng cÇn xÐt g× thªm)
V× çc cÆp tr¹ng th¸i (5,6) vµ (4,5) lµ çc cÆp t-¬ng ®-¬ng hiÓn nhiªn,
kh«ng cÇn xÐt g× thªm. Do ®ã, ta cã tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã cña çc nhãm
tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng tèi ®a lµ: b a.
V× trong qu¸ tr×nh t×m çc tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã kh«ng xuÊt hiÖn
nhãm kh«ng tèi ®a nµo nªn b¶ng phñ chØ gåm cã hai hµng nh- h×nh 9.16 ®· chØ
ra.
Trong b¶ng phñ nµy, çc cét 1,2,4 vµ

1 2 3 4 5 6 6 chØ chøa mét dÊu “x” . Do ®ã, çc
tËp hîp t-¬ng ®-¬ng g¾n bã nßng cèt
t-¬ng øng lµ:
a (x) x (x) x
(x) x x (x) 1 = {a}; 2 ={b};

b
3 = {a}; 4 = {b}
Hµm F tÝnh theo çc cét 3 vµ 5:
F = (a+ba)(a + ba) = a +ba = a
H×nh 9.16: B¶ng phñ cña çc =FT
nhãm t-¬ng ®-¬ng tèi ®a VËy, hµm FM = F . 1. 2. 3. 4 =
= a.a.b.a.b = ab
272
Trong tr-êng hîp ®ang xÐt, d¹ng tæng cña çc tÝch cña FM chØ cã mét thõa
sè duy nhÊt lµ a.b. Nh- vËy, kh«ng cÇn ph¶i chän g× thªm. Râ rµng a vµ b lµ hai
tr¹ng th¸i cña «t«m¸t S2 , thùc hiÖn «t«m¸t S 1 , ®· cho trªn h×nh 9.14. Çc nhãm
tèi ®a a vµ b lµ hai nhãm giao nhau, nh-ng kh«ng thÓ bá ®i bÊt kú tr¹ng th¸i trong
nµo trong a hoÆc trong b mµ kh«ng lµm t¨ng sè l-îng tr¹ng th¸i cña «t«m¸t S 2.
9.3 M· ho¸ tr¹ng th¸i cña «t«m¸t

Tæng hîp cÊu tróc cña thiÕt bÞ sè cã nhí gåm nhiÒu b-íc, trong ®ã, m·
ho¸ tr¹ng th¸i mµ tr-íc hÕt lµ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi
nhiÒu ®Æc tr-ng kü thuËt quan träng cña nã.
M· ho¸ thùc chÊt lµ b-íc ®Çu tiªn tiÖm cËn tíi viÖc thùc hiÖn kü thuËt,
xuÊt ph¸t tõ d¹ng chung nhÊt, kh¸i qu¸t nhÊt lµ d¹ng h×nh thøc cña «t«m¸t.
Nguyªn t¾c chung khi m· ho¸ tr¹ng th¸i cña «t«m¸t lµ m· ho¸ tr¹ng th¸i
vµo, tr¹ng th¸i ra vµ tr¹ng th¸i trong riªng biÖt. V× viÖc m· ho¸ tr¹ng th¸i trong
cña «t«m¸t liªn quan tíi çc ®Æc tr-ng kü thuËt cña «t«m¸t nh- ®é tin cËy chøc
n¨ng, ®é ®¬n gi¶n m¹ch vµ tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t nªn chóng ta sÏ tËp trung
h¬n vµo viÖc m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong.
M· ho¸ thùc chÊt lµ g¸n cho mçi tr¹ng th¸i cña «t«m¸t mét tæ hîp m· nhÞ
ph©n, cã ®é dµi D nµo ®ã. V× vËy, nÕu sè l-îng tr¹ng th¸i cÇn m· ho¸ lµ T th× sè
bÝt m· tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó m· ho¸ chóng lµ D, tÝnh theo c«ng thøc:
D =  log2 T 
Trong ®ã, dÊu  ...  chØ r»ng ph¶i lÊy sè nguyªn nhá nhÊt lín h¬n hay
b»ng log2 T.
Nh- vËy:
+ §Ó m· ho¸ N tr¹ng th¸i vµo cña «t«m¸t, ta cÇn sè bÝt m· tèi thiÓu lµ n,
mµ: n =  log2 N 
Sè n ®ång thêi còng lµ sè biÕn vµo hay sè ®Çu vµo cña «t«m¸t cÇn thiÕt kÕ.
+ §Ó m· ho¸ M tr¹ng th¸i ra cña «t«m¸t, cÇn sè bÝt m· lµ m, mµ:
m =  log2 M 
Sè m ®ång thêi còng lµ sè biÕn ra hay sè ®Çu ra cña «t«m¸t.
+ §Ó m· ho¸ P tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t, sè bÝt m· tèi thiÓu cÇn dïng lµ
p, mµ:
p =  log2 P 
273
§èi víi çc m· dïng m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cã liªn quan
tíi lo¹i phÇn tö nhí sÏ sö dông. Çc phÇn tö nhí th-êng chia ra lµm çc phÇn tö
nhí cã xung ®ång bé ( cã ®Çu vµo xung nhÞp) vµ kh«ng cã xung ®ång bé ( kh«ng
cã ®Çu vµo xung nhÞp). Trong tr-êng hîp dïng çc phÇn tö nhí cã ®Çu vµo xung
nhÞp th× viÖc m· ho¸ ®¬n gi¶n v× kh«ng ph¶i dïng biÖn ph¸p m· ho¸ chèng tranh
chÊp tr¹ng th¸i. Ng-îc l¹i, nÕu dïng çc phÇn tö nhí kh«ng cã ®Çu vµo xung
nhÞp ( kh«ng cã xung ®ång bé ) th× viÖc m· ho¸ tr¹ng th¸i trong nhÊt thiÕt ph¶i
®¶m b¶o chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i. Trong tr-êng hîp nµy, sè bÝt m· cã thÓ ph¶i
t¨ng lªn kh¸ nhiÒu.
Ngoµi ra, cÇn l-u ý r»ng, sè bÝt m· dïng m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña
«t«m¸t cã liªn quan trùc tiÕp tíi ®é phøc t¹p cña «t«m¸t. V× mçi bÝt m· ph¶i ®-îc
gi÷ ( ®-îc thùc hiÖn) b»ng mét phÇn tö nhí, nªn khi sè bÝt m· t¨ng th× sè phÇn tö
nhí còng t¨ng vµ do ®ã, phÇn nhí còng phøc t¹p h¬n vµ kÐo theo lµm phÇn tæ
hîp cña «t«m¸t còng thªm phøc t¹p. Ngoµi ra, khi «t«m¸t chuyÓn tõ tr¹ng h¸i
nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c th× tuú theo sè l-îng phÇn tö nhí cÇn thay ®æi tr¹ng th¸i
nhiÒu hay Ýt mµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó «t«m¸t chuyÓn ®æi xong tr¹ng th¸i lµ l©u
hay chãng. Tõ ®ã, tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t còng chËm hay nhanh.
MÆt kh¸c, khi cã tõ hai phÇn tö nhí trë lªn cÇn thay ®æi tr¹ng th¸i trong
mét b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i cña «t«m¸t th× kh¶ n¨ng çc phÇn tö nhí nµy thay ®æi
®ång thêi lµ rÊt khã. Còng chÝnh v× thÕ mµ dÔ cã kh¶ n¨ng sÈy ra hiÖn t-¬ng tranh
chÊp tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t vµ lµ nguyªn nh©n g©y nªn hiÖn t-îng lµm
kh«ng ®óng chøc n¨ng ®· thiÕt kÕ. HiÖn t-îng nµy th-êng gäi lµ hiÖn t-îng tranh
chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm. V× mét khi chøc n¨ng ®· kh«ng ®-îc ®¶m b¶o th×
nh÷ng tÝnh n¨ng kh¸c kh«ng cßn ý nghÜa n÷a. Do ®ã, m· ho¸ chèng tranh chÊp
tr¹ng th¸i cña «t«m¸t lµ mét viÖc cã ý nghÜa quan träng hµng ®Çu. §Ó hiÓu râ
hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, chóng ta h·y xÐt tr-êng hîp m· ho¸
tr¹ng th¸i trong ¶nh h-ëng tíi ®é tin cËy chøc n¨ng nh- thÕ nµo.
9.3.1 HiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t
§Ó hiÓu b¶n chÊt cña hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t,
chóng ta h·y xÐt mét b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i cña «t«m¸t gi÷a hai tr¹ng th¸i Ac vµ
Am d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xr víi hai m· dïng ®Ó m· ho¸ hai tr¹ng th¸i
Ac vµ Am nh- sau: Ac cã m· bèn bÝt lµ 0101, cßn Am còng cã m· bèn bÝt lµ 1001.
L-u ý r»ng, trong tr-êng hîp nµy, khi «t«m¸t thay ®æi tõ tr¹ng th¸i Ac sang tr¹ng
th¸i Am th× cã hai phÇn tö nhí, øng víi hai bÝt thø nhÊt vµ thø hai ph¶i thay ®æi
mét çch ®ång thêi:
- PhÇn tö nhí thø nhÊt thay ®æi tõ 0 sang 1;
- PhÇn tö nhí thø hai thay ®æi tõ 1 sang 0.
274
Çc phÇn tö nhí thø ba vµ thø t- kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i - H×nh 9.17
Trªn thùc tÕ, thêi ®iÓm vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thay ®æi tr¹ng th¸i cña çc
phÇn tö nhí lµ kh¸c nhau, ngay c¶ khi chóng ®-îc s¶n xuÊt cïng mét lo¹t. §Ó
thay ®æi tr¹ng th¸i, çc phÇn tö nhí cÇn nhËn ®-îc çc tÝn hiÖu kÝch thÝch mµ çc
tÝn hiÖu nµy l¹i lÊy tõ nh÷ng nguån kh¸c nhau. Do ®ã, thêi ®iÓm xuÊt hiÖn cña
chóng còng kh¸c nhau. Tõ ®ã ta thÊy viÖc chuyÓn tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö nhí
khã cã thÓ sÈy ra ®ång thêi.
Gi¶ thiÕt phÇn tö nhí thø nhÊt chuyÓn tr¹ng th¸i tr-íc. Khi ®ã, tõ tr¹ng
th¸i Ac «t«m¸t sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i Al , lµ tr¹ng th¸i ®-îc m· b»ng m· 1101.
NÕu phÇn tö nhí thø hai chuyÓn tr¹ng th¸i tr-íc, «t«m¸t sÏ chuyÓn sang
1101
Al
Xr
Xr
Ac Am
Ac Am
0101 1001
a/ 0101 1001
Xr Xr
Ak
Al Xr
Xr 0001
1101 b/
Ac Am
Xr 1001
0101
Ak
Xr
0001 c/
H×nh 9.17: Sù thay ®æi kh«ng ®ång thêi cña çc phÇn tö nhí
khiÕn «t«m¸t chuyÓn tr¹ng th¸i kh«ng ®óng.
tr¹ng th¸i Ak lµ tr¹ng th¸i ®-îc m· ho¸ b»ng m· 0001. NÕu trong hai tr-êng hîp
trªn, trong ®å h×nh cña «t«m¸t, tõ tr¹ng th¸i Al vµ Ak, d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng
th¸i vµo Xr , «tom¸t vÉn cã b-íc chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i Am th× cuèi cïng «t«m¸t
vÉn vÒ ®óng tr¹ng th¸i Am - H×nh 9.17b. Trong tr-êng hîp nµy, chøc n¨ng cña
275
«t«m¸t kh«ng bÞ thay ®æi nªn gäi lµ hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i kh«ng nguy
hiÓm. Ta nãi «t«m¸t chØ l-ít qua çc tr¹ng th¸i Al hoÆc Ak tr-íc khi vÒ tr¹ng th¸i
Am. Khi l-ít qua çc tr¹ng th¸i trªn, do thêi gian rÊt ng¾n nªn «t«m¸t kh«ng ®Ó
l¹i hËu qu¶ g×. Tr¹ng th¸i Al vµ Ak lµ çc tr¹ng th¸i kh«ng bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i
vµo Xr.
Nh-ng nÕu xuÊt ph¸t tõ Al vµ Ak «t«m¸t kh«ng cã çc b-íc chuyÓn, d-íi
t¸c ®éng cña Xr, tíi tr¹ng th¸i Am th× râ rµng, do hiÖn t-îng chuyÓn tr¹ng th¸i
kh«ng ®ång thêi cña çc phÇn tö nhí mµ «t«m¸t kh«ng thùc hiÖn ®-îc chøc n¨ng
cña m×nh. HiÖn t-îng nµy gäi lµ hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm vµ
cÇn ph¶i lo¹i bá. ViÖc lo¹i bá nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng ph-¬ng ph¸p xö lý phÇn
cøng hay m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t mét çch thÝch hîp.
Ph-¬ng ph¸p chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm cã nhiÒu:
- Dïng çc phÇn tö nhí ®-îc nhÞp hay xö lý b»ng kÕt cÊu phÇn cøng.
- Cã thÓ dïng m· chèng ®-îc tranh chÊp nh- m· ®¬n vÞ, m· kÕ cËn,..
- Cã thÓ dïng mét thñ tôc t¹o m· ( alg«rit m· ho¸ ) thÝch hîp ®Ó cã nh÷ng
tæ hîp m· vµ ph-¬ng thøc m· ho¸ kh«ng sÈy ra tr¹nh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm.
Trong phÇn tiÕp theo, chóng ta sÏ nghiªn cøu mét sè m· vµ mét thñ tôc t¹o
m· vµ m· ho¸ cho phÐp chèng ®-îc hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm
nãi trªn.
9.3.2 Çc m· chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm cña «tom¸t
Nh- trªn ®· tr×nh bµy, m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cã ¶nh h-ëng
trùc tiÕp ®Õn ba ®Æc tr-ng quan träng nhÊt cña mét thiÕt bÞ. §ã lµ ®é tin cËy chøc
n¨ng, ®é ®¬n gi¶n vµ tèc ®é lµm viÖc cña thiÕt bÞ. VÒ phÇn m×nh, mçi ®Æc tr-ng
l¹i ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, trong ®ã cã nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh m©u
thuÉn. Do ®ã, tíi nay ch-a cã mét ph-¬ng ph¸p nµo cã thÓ ®¶m b¶o tèi -u ®ång
thêi c¶ ba ®Æc tr-ng trªn ®©y. Tuy vËy, ng-êi ta ®· x©y dùng nh÷ng thñ tôc m·
ho¸ ®Ó ®¶m b¶o tèi -u mét trong ba ®Æc tr-ng vµ çc thñ tôc ®¶m b¶o hai trong ba
®Æc tr-ng ®ã. TÊt nhiªn, bao giê ®Æc tr-ng vÒ ®é tin cËy chøc n¨ng cña thiÕt bÞ
còng lµ ®Æc tr-ng ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu v× mét khi chøc n¨ng ®· kh«ng ®-îc
®¶m b¶o ch¾c ch¾n th× mäi ®Æc tr-ng kh¸c ®Òu trë nªn v« nghÜa.
NÕu chØ ®Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy chøc n¨ng cña thiÕt bÞ, cã thÓ dïng çc m·
sau ®©y ®Ó m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t:
+ M· ®¬n vÞ: M· ®¬n vÞ lµ m· ®¬n gi¶n nhÊt, nh-ng ®é dµi m· lµ lín nhÊt.
§ã lµ -u vµ nh-îc ®iÓm chÝnh cña lo¹i m· nµy.
M· ®¬n vÞ, vÒ b¶n chÊt, lµ m· nhÞ ph©n mµ mçi bÝt cña m· ®-îc dïng ®Ó
m· ho¸ mét tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t. Nh- vËy, nÕu «t«m¸t cã P tr¹ng th¸i
trong th× ®é dµi cña m· ®¬n vÞ dïng ®Ó m· ho¸ lµ P bÝt. B»ng viÖc m· ho¸ nh-
276
vËy, bÊt kú b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i nµo cña «t«m¸t tõ mét tr¹ng th¸i nµo ®ã sang
tr¹ng th¸i míi Am chØ phô thuéc vµo viÖc thiÕt lËp tr¹ng th¸i 1 cña bÝt t-¬ng øng
víi tr¹ng th¸i Am ®ã. Do ®ã, kh«ng bao giê cã hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
§é dµi cña m· lín kÐo theo lµm thiÕt bÞ thªm phøc t¹p c¶ ®èi víi phÇn
m¹ch tæ hîp lÉn phÇn m¹ch nhí.
+  - m·: Lµ lo¹i m· cho phÐp chèng ®-îc tranh chÊp nguy hiÓm vµ cã
®Æc ®iÓm sau ®©y:
- Hai tr¹ng th¸i trong bÊt kú cña «t«m¸t ph¶i ®-îc m· ho¸ b»ng çc tæ hîp
m· kh¸c nhau.
- §èi víi mçi cÆp chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i bÊt kú:
Xn Xr
Ag Aj vµ Al Ak
trong ®ã Ag  Ak ; Ag  Al ; Aj  Ak vµ Aj  Al , trong çc biÕn tån

t¹i, dï chØ lµ mét biÕn, sao cho nã nhËn gi¸ trÞ 1 / 0 ë tr¹ng th¸i Ag vµ Aj th× l¹i
nhËn gi¸ trÞ 0 / 1 ë çc tr¹ng th¸i Al vµ Ak .
 - m· lµ lo¹i m· cã møc ®é trung b×nh vÒ mÆt ®é ®¬n gi¶n vµ tèc ®é lµm
viÖc cña m¹ch.
+ M· kÕ cËn :
Hai tæ hîp m· gäi lµ kÕ cËn nhau nÕu chóng chØ kh¸c nhau ë mét bÝt. ThÝ
dô: 0110 vµ 0111, chóng kh¸c nhau ë bÝt cuèi cïng. Chóng lµ hai tæ hîp m· kÕ
cËn.
NÕu ta m· ho¸ bÊt kú hai tr¹ng th¸i nµo, mµ gi÷a chóng cã b-íc chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i, b»ng hai tæ hîp m· kÕ cËn th× khi «t«m¸t chuyÓn tõ tr¹ng th¸i nµy
sang tr¹ng th¸i kh¸c lu«n lu«n chØ cã mét bÝt thay ®æi, nghÜa lµ chØ cã mét phÇn
tö nhí cÇn thay ®æi tr¹ng th¸i cña m×nh. Do ®ã, kh«ng bao giê cã hiÖn t-îng
tranh chÊp tr¹ng th¸i. Tõ ®©y, chóng ta suy ra nguyªn t¾c m· ho¸ kÕ cËn ®èi víi
mét «t«m¸t nh- sau:
+ Chän sè bÝt m· cña bé m· kÕ cËn b»ng p. Trong ®ã,
p = max (  log2 P  , sè l-îng b-íc chuyÓn lín nhÊt cña
mét ®Ønh tíi çc ®Ønh kh¸c cña ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t).
+ Thùc hiÖn m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t nh- sau:
- BÊt kú hai tr¹ng th¸i nµo cã tån t¹i b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i ®Òu
ph¶i ®-îc m· ho¸ b»ng hai tæ hîp m· kÕ cËn.
277
- Çch m·: G¸n tæ hîp m· ®Çu tiªn gåm toµn bÝt 0, tøc 00....0 cho
tr¹ng th¸i cã nhiÒu mèi liªn hÖ b-íc chuyÓn nhÊt.
- LÇn l-ît g¸n çc tæ hîp m· kÕ cËn víi tæ hîp m· ®Çu tiªn cho çc
tr¹ng th¸i cã b-íc chuyÓn liªn quan tíi tr¹ng th¸i ®· m· ho¸ tr-íc ®ã. NÕu sè bÝt
m· kh«ng ®ñ, cã thÓ më réng thªm.
- Cø thÕ ph¸t triÓn viÖc g¸n çc tæ hîp m· cho tÊt c¶ çc ®Ønh cßn
l¹i theo nguyªn t¾c hai tr¹ng th¸i bÊt kú, nÕu gi÷a chóng cã b-íc chuyÓn, ph¶i m·
ho¸ b»ng hai tæ hîp m· kÕ cËn.
ThÝ dô vÒ viÖc m· ho¸ kÕ cËn cña «t«m¸t cã ®å h×nh tr¹ng th¸i h×nh 9.18a
cho trªn h×nh 9.18b.
1000 1100
0110
000 0100 1110
0010 1010
a/ b/
H×nh 9.18: ¤t«m¸t cã 8 tr¹ng th¸i (a) vµ m· ho¸

çc tr¹ng th¸i trong b»ng m· kÕ cËn (b)
TÊt nhiªn kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ thùc hiÖn m· ho¸ b»ng m· kÕ
cËn. Cô thÓ, nÕu ®å h×nh cña «t«m¸t cã chøa nh÷ng chu tr×nh kÝn víi mét sè lÎ
çc tr¹ng th¸i hoÆc nÕu gi÷a hai tr¹ng th¸i kÕ cËn bËc hai Ac vµ Am , tøc hai tr¹ng
th¸i mµ trong ®å h×nh kÕ cËn chóng n»m çch nhau mét tr¹ng th¸i kh¸c, cã tõ ba
con ®-êng trë lªn qua çc tr¹ng th¸i An, Al vµ Ak ch¼ng h¹n, th× sÏ kh«ng thÓ m·
ho¸ b»ng m· kÕ cËn ®-îc. H×nh 9.19a vµ b lµ hai tr-êng hîp t-¬ng øng kh«ng thÓ
m· ho¸ b»ng m· kÕ cËn.
278
A1 An
A2 Ac Al Am
A3
Ak
H×nh 9.19: Nh÷ng ®å h×nh kh«ng thÓ m· b»ng m· kÕ cËn
Trong tr-êng hîp nµy, ®Ó cã thÓ m· ho¸ ®-îc b»ng m· kÕ cËn, ng-êi ta
thg-êng thªm çc tr¹ng th¸i phô sao cho ph¸ ®-îc cÊu tróc cña h×nh 9.19 nh-ng
kh«ng g©y ¶nh h-ëng tíi tr¹ng th¸i ra khi «t«m¸t ho¹t ®éng.
Ngoµi çc bé m· trªn ®©y, cßn nhiÒu ph-¬ng ph¸p m· ho¸ cho phÐp chèng
®-îc hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i cña «t«m¸t.
HiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i sÏ ®-îc kh¾c phôc, nÕu çc phÇn tö nhí
®-îc dïng lµ çc phÇn tö nhí ®-îc nhÞp. TÝn hiÖu nhÞp lµ mét lo¹i tÝn hiÖu xung
mµ xung tÝch cùc lµ lo¹i xung cã ®é réng tån t¹i rÊt hÑp chØ ®ñ ®Ó thùc hiÖn mét
b-íc chuyÓn ®¬n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña «t«m¸t. Trong tr-êng hîp nµy,
çc phÇn tö nhí cÇn thay ®æi tr¹ng th¸i sÏ thay ®æi ®ång thêi trong thêi gian cã
xung nhÞp t¸c ®éng vµ do ®ã tr¸nh ®-îc hiÖn t-îng tr¸nh chÊp tr¹ng th¸i.
Qua ®©y, chóng ta còng thÊy r»ng, çc ph-¬ng ph¸p m· ho¸ chèng tranh
chÊp chØ liªn quan tíi çc «t«m¸t kh«ng ®ång bé. §èi víi çc «t«m¸t ®ång bé,
viÖc m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cã thÓ thùc hiÖn trong mèi quan t©m tíi çc chØ tiªu
kh¸c nh- ®é ®¬n gi¶n vµ tèc ®é lµm viÖc cña m¹ch.
Do h¹n chÕ cña tµi liÖu nµy, d-íi ®©y chóng ta chØ xÐt mét ph-¬ng ph¸p
m· ho¸ ®¶m b¶o ®é tin cËy chøc n¨ng cña «t«m¸t. Ng-êi ®äc cã thÓ t×m hiÓu çc
alg«rit ®¶m b¶o hai trong ba chØ tiªu nãi trªn trong çc tµi liÖu ®· chØ ra trong
phÇn tµi liÖu tham kh¶o.
9.3.3 Ph-¬ng ph¸p m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i
a. Kh¸i niÖm: Gi¶ sö cã hai tæ hîp m· viÕt d-íi d¹ng nhÞ ph©n () vµ (
) cã ®é dµi I. Ta gäi hai tæ hîp m· nµy lµ kh«ng liªn quan víi nhau, nÕu víi
mét i nµo ®ã ( 1  i  I ) th× bÝt thø i cña tæ hîp m· nhËn gi¸ trÞ 1 / 0 trong tæ
hîp m· () th× trong tæ hîp m· ( ) nã cã gi¸ trÞ 0 / 1. Trong tr-êng hîp
ng-îc l¹i, çc tæ hîp m· nµy gäi lµ cã liªn quan.
279
Ng-êi ta ®· chøng minh r»ng trong «t«m¸t h÷u h¹n, hiÖn t-îng tranh chÊp
tr¹ng th¸i sÏ ®-îc khö bá, nÕu çc tr¹ng th¸i trong cña nã ®-îc m· ho¸ b»ng çc
tæ hîp m· cã ®é dµi h÷u h¹n, nh-ng ®èi víi bÊt kú hai b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i
( Am Ac ) vµ ( Ak Al) nµo,víi Ac  Al , d-íi t¸c ®éng cña cïng mét tr¹ng
th¸i vµo Xr th× nh÷ng cÆp tæ hîp m· t-¬ng øng ph¶i lµ kh«ng liªn quan.
Trªn c¬ së ®iÒu ®· chøng minh trªn ®©y, ng-êi ta ®· x©y dùng m· chèng
tranh chÊp tr¹ng th¸i b»ng çch lÇn l-ît xÐt tÊt c¶ çc chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i d-íi
t¸c ®éng dï chØ lµ cña mét tr¹ng th¸i vµo chung, ®· g©y nªn çc chuyÓn biÕn ®ã,
råi g¸n cho çc bÝt cña çc tæ hîp m· nh÷ng gi¸ trÞ sao cho çc cÆp tæ hîp m· ®ã
lµ kh«ng liªn quan.
Alg«rit m· ho¸ thùc hiÖn theo çch tõng b-íc lµm cho çc tæ hîp m· trë
thµnh kh«ng liªn quan. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nÕu bÝt nµo cña tæ hîp m· ch-a
®-îc x¸c ®Þnh ta ghi dÊu bÊt ®Þnh “ - “ Gi¶ sö ta cÇn lµm cho trë thµnh kh«ng liªn
quan hai cÆp tæ hîp m· dïng ®Ó m· ho¸ bèn tr¹ng th¸i ( Am Ac ) , ( Ak Al )
cña «t«m¸t S lµ () vµ ( ).
Alg«rit nµy thùc hiÖn nh- sau:
 §Æt i = 0;
 NÕu i = 0, thùc hiÖn b-íc , nÕu i  0, thùc hiÖn b-íc 
 NÕu víi r nµo ®ã, ( 1  r  i ) çc gi¸ trÞ cña bÝt thø r cña bèn tæ hîp m·
( ,  ) t¹o thµng tËp gi¸ trÞ 0001 hoÆc 1100 th× chuyÓn sang b-íc , nÕu
kh«ng th× thùc hiÖn b-íc .
.  NÕu víi gi¸ trÞ r , ( 1  r  i ), çc gi¸ trÞ cña bÝt thø r cña bèn tæ hîp
m· ( ,  ) t¹o thµnh mét trong çc tæ hîp m· sau ®©y:
- 011 - -11 - - -1
0 -11 0 - -1 0---
00 -1 00 - - -0--
001 - - 0 -1 --1-
- 01 - 0 -1 - --- -
th× thùc hiÖn b-íc , nÕu kh«ng th× thùc hiÖn b-íc .
 §iÒn tiÕp vµo nh÷ng gi¸ trÞ cña bÝt r cña bèn tæ hîp m· ( ,  ) sao
cho gi¸ trÞ cña chóng ë çc bÝ ®ã t¹o thµnh gi¸ trÞ 0011. ChuyÓn sang b-íc 
 NÕu r nµo ®ã, ( 1  r  i ), çc gi¸ trÞ cña bÝt thø r cña çc tæ hîp m·
( ,  ) t¹o thµnh mét trong çc tæ hîp m· sau ®©y:
280
-100 - - 00 ---0
1- 00 1- - 0 1- - -
11- 0 11 - - -1--
110 - - 1- 0 --0-
- 10 - 1- 0 -
th× chuyÓn sang b-íc . NÕu kh«ng, thùc hiÖn b-íc .

 §iÒn tiÕp vµo nh÷ng gi¸ trÞ kh«ng x¸c ®Þnh cña bÝt thø r cña ( ,  )
sao cho nh÷ng gi¸ trÞ cña bÝt nµy t¹o thµnh 1100. ChuyÓn sang b-íc .
 T¨ng thªm mét bÝt bÊt ®Þnh n÷a cho çc tæ hîp m· råi chuyÓn sang
b-íc .
 CÆp m· cho çc b-íc chuyÓn ( Am Ac ) , ( Ak Al ) lµ kh«ng liªn
quan. HÕt.
§é dµi cña bé m· nhËn ®-îc b»ng alg«rit nµy th-êng kh«ng ph¶i lµ tèi
thiÓu. Do ®ã, sau khi nhËn ®-îc, cã thÓ l¹i cÇn thùc hiÖn ®¬n gi¶n ®é dµi cña tæ
hîp m·.
Çch lµm nh- sau:
Bá mét trong çc bÝt cña tæ hîp m·. KÕt qu¶ lµ mét sè cÆp tæ hîp m· cã
thÓ trë tµnh liªn quan. TiÕp tíi, ¸p dông alg«rit trªn ®©y ®èi víi çc cÆp chuyÓn
tr¹ng th¸i nµy. Sau ®ã, l¹i bá tiÕp mét bÝt n÷a vµ l¹i dïng alg«rÝt trªn ®©y cho tíi
khi nµo ®é dµi cña m· kh«ng gi¶m ®-îc n÷a th× th«i.
NÕu kÕt qu¶ cña alg«rit mµ cßn cã nh÷ng bÝt kh«ng x¸c ®Þnh “-” th× cã thÓ
®iÒn vµo çc bÝt nµy gi¸ trÞ “0” hay “1” tuú ý.
ThÝ dô 9.6: M· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i cho «t«m¸t trªn h×nh 9.20
d-íi ®©y.
C¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ta xÕp çc b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i
cã chung tËp gi¸ trÞ biÕn vµo thµnh çc cét nh- sau:
X1 X2 X3
(a1 a2) (a1 a1) (a2 a5)
(a2 a2) (a2 a3) (a3 a7)
(a3 a4) (a3 a3) (a5 a5)
(a4 a4) (a4 a1) (a7 a7)
(a5 a6) (a5 a 3)
(a6 a 6)
281
V× hai cÆp(a1 a2) vµ (a2 a2) cã
A X1 X2 X3
1 2 1 - cïng tr¹ng th¸i chuyÓn ®Õn nªn kh«ng

2 2 3 5 cÇn ph¶i xÐt. B¾t ®Çu ¸p dông alg«rit
tõ cÆp (a1 a2) víi (a3 a4) v× ®©y
lµ cÆp ®Çu tiªn ( i =0) nªn víi biÕn r
3 4 3 7
4 4 1 - =1 ta cã b¶ng m· ®Çu tiªn nh- trªn

5 6 3 5 h×nh 9.21a.
CÆp tiÕp theo cÇn xÐt lµ cÆp
(a1 a2) vµ (a4 a4). §èi víi cÆp
6 6 - -
7 - - 7 nµy, tù ®éng ®· cã 0011, tøc chóng ®·

lµ kh«ng liªn quan.
H×nh 9.20: ¤t«m¸t dïng m· ho¸
CÆp (a1 a2) víi (a5 a6): §Ó cã d¹ng kh«ng liªn quan chØ viÖc ®iÒn
gi¸ trÞ 1 øng víi a5 vµ a6, tøc lµ t¹o thµnh 0011 - h×nh 9.21b.
CÆp (a1 a2 ) vµ ( a6 a6 ) còng tù ®éng trë thµnh kh«ng liªn quan (
cã d¹ng 0011). T-¬ng tù çc cÆp (a2 a3) víi tÊt c¶ bèn cÆp cßn l¹i còng lµ
kh«ng liªn quan mét çch tù ®éng, v× bÝt r1 t¹o thµnh 0011.
A r1 A r1 A r1 r2 A r1 r2 r3
a1 0 a1 0 a1 0 - a1 0 1 1
a2 0 a2 0 a2 0 - a2 0 0 0
a3 1 a3 1 a3 1 0 a3 1 0 0
a4 1 a4 1 a4 1 0 a4 1 0 1
a5 - a5 1 a5 1 1 a5 1 1 0
a6 - a6 1 a6 1 1 a6 1 1 -
a7 - a7 - a7 - - a7 - - -
a/ b/ c/ d/
H×nh 9.21: B¶ng çc tæ hîp m· thùc hiÖn theo alg«rit
282
Çc cÆp tiÕp theo cÇn xÐt lµ ( a3 a4 ) vµ ( a5 a6 ). V× trong h×nh
9.21b cã d¹ng 1111 nªn hai cÆp nµy lµ liªn quan. V× vËy, cÇn quay l¹i thùc hiÖn
®iÓm  . T¨ng thªm mét bÝt vµ gi¶ thiÕt nh- h×nh 9.21c. Víi hai bÝt r1 vµ r2 toµn
bé çc cÆp chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i d-íi t¸c ®éng cña tr¹ng th¸i vµo X1 ®Òu trë
thµnh kh«ng liªn quan.
TiÕn hµnh lµm t-¬ng tù ®èi víi çc cÆp chuyÓn tr¹ng th¸i d-íi t¸c ®éng
cña çc tr¹ng th¸i vµo X2 vµ X3 ta ®-îc h×nh 9.21d vµ 9.22a.
A r1 r2 r3 r4 A r2 r3 r4 A r2 r3 r4 r5
a1 0 1 1 - a1 1 1 - a1 1 1 0 0
a2 0 0 0 0 a2 0 0 0 a2 0 0 0 0
a3 1 0 0 1 a3 0 0 1 a3 0 0 1 -
a4 1 0 1 - a4 0 1 - a4 0 1 1 -
a5 1 1 0 0 a5 1 0 0 a5 1 0 0 1
a6 1 1 - - a6 1 - - a6 1 - - 1
a7 - 0 - 1 a7 0 - 1 a7 0 - 1 -
a/ b/ c/
H×nh 9.22: TiÕp tôc hoµn thiÖn viÖc m· ho¸
§¬n gi¶n bé m·
§Ó ®¬n gi¶n, ®Çu tiªn ta bá bít bÝt r1 cña bé m· - h×nh 9.22b. Sau ®ã lÆp
l¹i qu¸ tr×nh thùc hiÖn alg«rit ®Ó lµm sao cho çc tæ hîp m· thuéc çc cÆp chuyÓn
tr¹ng th¸i trë thµnh kh«ng liªn quan. Ta thÊy r»ng cÆp ( a1 a2 ) vµ ( a5 a6 )
lóc nµy cã çc m· t-¬ng øng lµ 11 - ; 000 ; 100 vµ 1 - - . Nh- vËy, kh«ng ë mét
bÝt i nµo , i = 2,3,4 , tho¶ m·n ®iÒu kiÖn kh«ng liªn quan. Çc cÆp chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i cßn l¹i ®Òu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn kh«ng liªn quan hoÆc cã thÓ ®iÒn vµo
çc vÞ trÝ bÊt ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ thÝch hîp lµm cho chóng trë thµnh kh«ng liªn
quan. §Ó lµm cho cÆp ( a1 a2 ) vµ ( a5 a6 ) trë thµnh kh«ng liªn quan, ¸p
dông alg«rit trªn ®©y, ta thªm bÝt r5 vµo bé m· vµ g¸n cho a1 vµ a2 gi¸ trÞ logÝc “
0”, cßn cho a5 vµ a6 gi¸ trÞ l«gÝc “1” - H×nh 9.22c. §ång thêi ta ®iÒn gi¸ trÞ cña bÝt
r4 cho a2 =0 vµ cho a4 = 1®Ó cho cÆp ( a1 a2 ) vµ ( a5 a6 ) trë thµnh kh«ng
liªn quan. Nh- vËy, sè bÝt cña tæ hîp m· l¹i vÉn lµ 4. B©y giê ta bá r2. Ta ®-îc
h×nh 9.23a.
283
A r3 r4 r5 A r3 r 4 r 5
a1 1 0 0 a1 1 0 0
a2 0 0 0 a2 0 0 0
a3 0 1 - a3 0 1 0
a4 1 1 - a4 1 1 0
a5 0 0 1 a5 0 0 1
a6 - 0 1 a6 1 0 1
a7 - 1 - a7 0 1 1
a/ b/
H×nh 9.23: M· sau khi bá bÝt r2
Sau khi ®iÒn çc bÝt bÊt ®Þnh b»ng çc gi¸ trÞ cô thÓ thÝch hîp nh- h×nh
9.23b th× m· tÊt c¶ çc cÆp chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®Òu trë nªn kh«ng liªn quan.
NÕu ta tiÕp tôc ®¬n gi¶n n÷a th× kh«ng thÓ ®-îc v× ®Ó m· ho¸ 7 tr¹ng th¸i
trong cña «t«m¸t, Ýt nhÊt còng ph¶i sö dông bé m· cã sè bÝt b»ng 3.
9.4 X¸c ®Þnh phÇn tö nhí

Khi m· ho¸ tr¹ng trong cña «m¸t, ta ®-îc sè bÝt m· cÇn thiÕt. Mçi bÝt m·
nµy lµ mét biÕn trong cña «t«m¸t. Mçi biÕn trong ®-îc thùc hiÖn b»ng mét phÇn
tö nhí c¬ b¶n, cã thÓ nhí mét bÝt th«ng tin cã gi¸ trÞ “ 0” hoÆc “1” .
Trªn thùc tÕ, do nh÷ng ý ®å rÊt ®a d¹ng vÒ kü thuËt, ng-êi ta thiÕt kÕ vµ
chÕ t¹o nhiÒu lo¹i phÇn tö nhí kh¸c nhau vÒ nguyªn lý ho¹t ®éng. §ã lµ çc lo¹i
Trig¬ ( Flip - Flop). Chóng ta sÏ dµnh riªng ch-¬ng 10 ®Ó nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt
cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña çc Trig¬ còng nh- ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi gi÷a chóng
víi t- çch lµ mét «t«m¸t h÷u h¹n. Trong tiÕt nµy, chóng ta chØ ®Ò cËp tíi mét sè
vÊn ®Ò vÒ lùa chän çc tri g¬ nµy trong khi thiÕt kÕ «t«m¸t h÷u h¹n.
Çc Trig¬ th«ng th-êng cã 4 lo¹i: Tri g¬ T, Trig¬ D , Trig¬ JK vµ Trig¬
RS. §ã lµ çc lo¹i trig¬ kh«ng ®ång bé, nghÜa lµ çc trig¬ nµy lµm viÖc kh«ng cã
xung nhÞp, lµm viÖc nh- mét «t«m¸t kh«ng ®ång bé.
Trong thiÕt kÕ «t«m¸t, nÕu sö dông trig¬ kh«ng ®ång bé th× nhÊt thiÕt ph¶i
¸p dông m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i. Ngoµi ra, cÇn nhí r»ng, çc tri - g¬
lo¹i D vµ lo¹i RS cã thÓ lµm viÖc ®-îc víi çc tr¹ng th¸i tÝn hiÖu vµo Xi lµ xung
hay thÕ còng ®-îc. Ng-îc l¹i, çc trig¬ lo¹i T vµ lo¹i JK chØ cã thÓ lµm viÖc ®óng
284
víi çc tr¹ng th¸i tÝn hiÖu vµo Xi lµ xung. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy sÏ ®-îc lµm râ
trong ch-¬ng 10 nghiªn cøu chi tiÕt vÒ çc phÇn tö nhí c¬ b¶n.
§Ó kh¾c phôc hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, ng-êi ta thiÕt
kÕ çc lo¹i trig¬ lµm viÖc cã tÝn hiÖu nhÞp. §ã lµ çc trig¬ ®ång bé. Çc trig¬ lo¹i
CT, CD, CJK vµ CRS lµ çc lo¹i tri- g¬ ®ång bé, lµm viÖc theo nhÞp cña çc xung
®ång bé Clock ( CLK). V× b¶n th©n tÝn hiÖu nhÞp lµ lo¹i tÝn hiÖu xung, cã thêi
gian tån t¹i rÊt nhá hoÆc lµ s-ên cña çc tÝn hiÖu thÕ. V× vËy, khi çc tr¹ng th¸i
tr¹ng th¸i vµo lµ thÕ th× xung nhÞp sÏ lµm cho «t«m¸t ho¹t ®éng nh- lµm viÖc víi
çc tr¹ng th¸i vµo lµ xung. V× vËy, sÏ kh«ng cã hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
Do ®ã, khi thiÕt kÕ, nÕu chän phÇn tö nhí ®Ó thùc hiÖn çc biÕn trong lµ çc tri -
g¬ ®ång bé th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña ot«m¸t b»ng m·
chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i. §iÒu nµy lµm cho viÖc thiÕt kÕ trë nªn ®¬n gi¶n vµ
m¹ch còng cã phÇn ®¬n gi¶n h¬n. Tuy vËy, çi gÝa ph¶i tr¶ l¹i lµ viÖc ph¶i dïng
nguån xung ®ång bé vµ vÒ nguyªn t¾c, tèc ®é lµm viÖc cña «t«m¸t sÏ bÞ h¹n chÕ
bëi tÇn sè cña xung ®ång bé.
Ngoµi ra, chóng ta cÇn biÕt r»ng, çc trig¬ cã tÝnh chÊt chung lµ cïng lµ
«t«m¸t lo¹i Moore, cã mét ®Çu ra “a” , cã thÓ ghi nhËn mét trong hai gi¸ trÞ l«gÝc
lµ “0” vµ “1” vµ cã thÓ cã 4 b-íc chuyÓn ë ®Çu ra “a”: 0 - 0; 0 - 1; 1 - 0 vµ 1 - 1.
Nh-ng vÒ cÊu t¹o vµ ph-¬ng thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau. Trig¬ T ( CT) vµ Tri-g¬
D ( CD) chØ cã mét ®Çu vµo tÝn hiÖu. Trong khi ®ã, hai lo¹i tri g¬ JK ( CJK) vµ
a a a a a a a a
D T J K R S
ac am RS
ac am D ac am T ac am JK
0 0 0-
0 0 0 0 0 0 0 0 0-
0 1 1 0 1 1 0 1 10
0 1 1-
1 0 01
1 0 0 1 0 1 1 0 -1
1 1 -0
1 1 1 1 1 0 1 1 -0
a / Tri g¬ D b/ Trig¬ T c / Trig¬ JK d / Trig¬ RS
H×nh 9.24: Çc lo¹i Tri g¬ vµ b¶ng kÝch thÝch cña chóng
RS ( CRS) cã hai ®Çu vµo tÝn hiÖu. Do ®ã, sù chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i “a” cña
chóng ë ®Çu ra phô thuéc vµo tr¹ng th¸i vµo cña çc tÝn hiÖu nµy còng kh¸c nhau.
285
§Ó phôc vô cho viÖc thiÕt kÕ çc «t«m¸t h÷u h¹n, trªn h×nh 9.24 a,b,c vµ d cho ký
hiÖu kh¸i qu¸t vµ b¶ng kÝch thÝch cña çc lo¹i tri - g¬ nãi trªn. B¶ng kÝch thÝch
thÓ hiÖn, ®Ó ®Çu ra “a” chuyÓn tr¹ng th¸i theo bèn b-íc chuyÓn : 0 - 0; 0 - 1; 1 -
0 vµ 1 - 1 th× ®Çu vµo D, T , JK vµ RS cña çc lo¹i trig¬ ®ã ph¶i cã tr¹ng th¸i nh-
thÕ nµo.
Tõ çc b¶ng kÝch thÝch nµy, ta cã nhËn xÐt sau:
- Tri g¬ D lµ lo¹i trig¬ mµ tr¹ng th¸i ra “a” míi hoµn toµn gièng tr¹ng
th¸i vµo D, chØ cã ®iÒu nã bÞ gi÷ chËm khi truyÒn tõ ®Çu vµo tíi ®©u ra cña trig¬.
Do ®ã, ®Çu vµo cña trig¬ nµy cã ký hiÖu lµ D, viÕt t¾t cña tõ tiÕng Anh “ Delay -
gi÷ chËm”.
- Trig¬ RS cã ®Æc ®iÓm lµ hai ®Çu R vµ S kh«ng bao giê ®-îc ®ång thêi
b»ng 1. NÕu trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña tri g¬ RS mµ ®Ó hai ®Çu R vµ S ®ång
thêi b»ng 1 th× sÏ ®-a tri g¬ vÒ tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh. §ã lµ ®iÒu cÇn tr¸nh.
- Trig¬ T lµ lo¹i, nÕu tr¹ng th¸i vµo T lµ tÝn hiÖu thÕ vµ tÝch cùc, tøc T lu«n
lu«n b»ng 1 th× tr¹ng th¸i ®Çu ra lu«n lu«n thay ®æi tõ tr¹ng th¸i 0 sang tr¹ng th¸i
1 vµ ng-îc l¹i. §ã chÝnh lµ dao ®éng ë ®Çu ra. V× vËy, tri g¬ nµy chØ lµm viÖc víi
tr¹ng th¸i vµo lµ tr¹ng th¸i xung.
- Trig¬ JK lµ lo¹i mµ nÕu ®Çu J vµ ®Çu K ®ång thêi b»ng 1 th× nã sÏ t¹o
nªn dao ®éng ë ®Çu ra t-¬ng tù nh- trig¬ T. V× vËy, trig¬ JK còng chØ lµm viÖc
víi tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc lµ xung.
Ngoµi nh÷ng ®iÒu ®· tr×nh bµy trªn ®©y, cÇn l-u ý r»ng b¶ng kÝch thÝch
cña çc trig¬ CD, CT, CJK vµ CRS hoµn toµn gièng b¶ng kÝch thÝch cña çc tri g¬
kh«ng ®ång bé cïng lo¹i, nh-ng víi ®iÒu kiÖn lµ tÝn hiÖu ®ång bé C ( hay CLK)
b»ng 1. H¬n thÕ n÷a, khi dïng çc lo¹i tri g¬ ®ång bé mµ tÝn hiÖu vµo Xi lµ lo¹i
xung th× nhÊt thiÕt tÝn hiÖu vµo xung Xi nµy cÇn ®-îc ®ång bé víi tÝn hiÖu ®ång
bé cña çc trig¬ ®Ó tr¸nh mÊt th«ng tin.
Trªn ®©y lµ mét sè ®Æc tr-ng cña çc lo¹i phÇn tö nhí c¬ b¶n th-êng dïng
®Ó thùc hiÖn nh- lµ mét biÕn trong cña «t«m¸t. Mçi biÕn trong ®-îc thùc hiÖn
b»ng mét tri g¬. VÒ nguyªn t¾c, ®Ó thùc hiÖn mét biÕn trong cã thÓ sö dông bÊt
kú lo¹i trig¬ nµo. Tuy vËy, tuú thuéc vµo lo¹i trig¬ ®-îc dïng, ®é phøc t¹p cña
m¹ch vµ mét sè yªu cÇu ®¶m b¶o sÏ kh¸c nhau, mÆc dï chøc n¨ng cña «t«m¸t
vÉn ®-îc ®¶m b¶o.
Nh÷ng ®iÒu ®· tr×nh bµy trªn ®©y lµ c¬ së ®Ó lùa chän vµ x¸c ®Þnh çc
phÇn tö nhí dïng thùc hiÖn çc biÕn trong cña «t«m¸t.
286
9.5 NhËn çc hµm kÝch thÝch vµ çc hµm ra
9.5.1 X©y ùng cÊu tróc m¹ch sau khi ®· m· ho¸ çc tr¹ng th¸i
Sau khi ®· m· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo {Xi} ,i = 1,n; çc tr¹ng th¸i ra{Yj},
j = 1,m vµ çc tr¹ng th¸i trong {As}, s = 1,p vµ sau khi ®· lùa chän çc phÇn tö
nhí dïng thùc hiÖn phÇn nhí cña «t«m¸t, chóng ta hoµn toµn ®· x¸c ®Þnh xong
phÇn nhí. §iÒu nµy cã nghÜa lµ sè l-îng çc biÕn vµo, sè l-îng çc biÕn ra, sè
l-îng çc biÕn trong vµ sè l-îng çc hµm khÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí ®·
chän ®· ®-îc x¸c ®Þnh. Tõ ®©y, chóng ta cã thÓ chi tiÕt ho¸ thªm mét b-íc m¹ch
cÊu tróc cña «t«m¸t. Trªn h×nh 9.25 lµ thÝ dô vÒ m¹ch cÊu tróc sau khi ®· thùc
hiÖn m· ho¸ vµ chän çc phÇn tö nhí. Trong ®ã, sè biÕn vµo ®-îc gi¶ thiÕt
y
x
PhÇn m¹ch
tæ hîp
a1 a2 a3
T1 T2 J K
H×nh 9.25: CÊu tróc «t«m¸t sau

khi ®· m· ho¸ vµ chän phÇn tö nhí.
lµ n = 2, tøc cã hai ®Çu vµo x1 vµ x2; sè biÕn ra m = 1, tøc cã mét ®Çu ra y vµ sè

biÕn trong p = 3, tøc cã 3 biÕn trong a1, a2, a3. §Ó thùc hiÖn ba biÕn trong nµy gi¶
sö ta chän ba trig¬: §Ó thùc hiÖn a1 ta dïng trig¬ T1 , ®Ó thùc hiÖn a2 ta dïng trig¬
T2 vµ ®Ó thùc hiÖn a3 ta dïng trig¬ JK.
Nh- vËy, phÇn duy nhÊt ch-a ®-îc x¸c ®Þnh lµ phÇn m¹ch tæ hîp. §Ó
thùc hiÖn phÇn tæ hîp ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc çc hµm ra
yj = fj ( x i , as ) , j = 1,m. (9.1)
vµ çc hµm kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí qk :

qkl = fk ( xi , as ) ; s = 1,p (9.2)
287
l = 1,r
k = 1,p
Trong ®ã r lµ lµ sè ®Çu vµo kÝch thÝch cña trig¬ thø k.
Trong tr-êng hîp h×nh 9.25 hµm ra lµ hµm y. Çc hµm kÝch thÝch lµ çc hµm
T1 , T2 vµ hai hµm J vµ K
Trong ®ã:
y = f1 ( x , a1 , a2 , a3 )
T1 = f2(x , a1 , a2 , a3 )
T2 = f3(x , a1 , a2 , a3 )
J = f4(x , a1 , a2 , a3 )
K = f5(x , a1 , a2 , a3 )
Mét çch kh¸i qu¸t, sè biÕn cña çc hµm nµy lu«n lu«n ®-îc coi lµ b»ng
tæng sè biÕn vµo vµ sè biÕn trong (n +p) vµ nh- vËy, khi xuÊt ph¸t tõ mét tr¹ng
th¸i trong ban ®Çu nµo ®ã ( a*1a* 2....a* p), a*s = ( 0/1 ), d-íi t¸c ®éng cña mét
tr¹ng th¸i vµo (x*1x*2 ... x*n) nµo ®ã, «t«m¸t sÏ cho ra mét tr¹ng th¸i ra (y*1 y*2
.....y*j) t-¬ng øng, ®ång thêi t¹o ra çc tÝn hiÖu kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí
(q*1 l q*2l ......q*pl ). Çc tÝn hiÖu kÝch thÝch nµy t¸c ®éng vµo çc ®Çu vµo cña çc
phÇn tö nhí vµ do ®ã lµm çc tr¹ng th¸i ra cña çc phÇn tö nhí nµy thay ®æi, t¹o
ra mét tr¹ng th¸i míi cña «t«m¸t.
Tõ çc mèi quan hÖ trªn ®©y, chóng ta thÊy r»ng ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc çc hµm
ra yj vµ çc hµm kÝch thÝch qkl cña çc phÇn tö nhí, chóng ta cÇn sö dông b¶ng
chuyÓn ®æi vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ vµ b¶ng kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí ( çc
trig¬) ®· ®-îc x¸c ®Þnh ®Ó thùc hiÖn phÇn cã nhí cña «t«m¸t.
9.5.2 Ph-¬ng ph¸p rót ra çc hµm ra
Ph-¬ng ph¸p rót ra çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch cña «t«m¸t gåm çc
b-íc sau ®©y:
 M· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo {Xi}, çc tr¹ng th¸i ra {Yj} vµ çc tr¹ng th¸i
trong {As} theo yªu cÇu cña b-íc m· ho¸.
 C¨n cø vµo b¶ng ra ®· m· ho¸ cña «t«m¸t, biÓu diÔn çc hµm yj , j
=1,m theo mèi quan hÖ phô thuéc cña chóng vµo çc biÕn vµo x i vµ çc biÕn
trong as b»ng çch dïng b¶ng gi¸ trÞ thùc hay b¶ng çc - n©u / hoÆc b¶ng ®èi
xøng.
§èi víi çc tËp m· kh«ng ®-îc sö dông ®Ó m· ho¸ çc tr¹ng th¸i çc hµm
yj , j =1,m t-¬ng øng ®-îc coi lµ cã gi¸ trÞ hµm bÊt ®Þnh.
 Rót ra çc hµm vµ ®¬n gi¶n chóng. Tr-êng hîp biÓu diÔn hµm d-íi
d¹ng b¶ng Çc N©u, viÖc rót ra çc hµm nµy ®ång thêi còng lµ ®¬n gi¶n chóng
lu«n. Trong tr-êng hîp cÇn thiÕt, cã thÓ tiÕn hµnh ®¬n gi¶n hÖ hµm ®Ó ®¶m b¶o
sù ®¬n gi¶n chung cña hÖ thèng ®-îc thiÕt kÕ.
§Ó nhËn çc hµm kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí cña «t«m¸t cÇn sö dông
b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®· m· ho¸ vµ çc b¶ng kÝch thÝch cña çc lo¹i phÇn tö
nhí ®· ®-îc dïng.
Ph-¬ng ph¸p nhËn gåm çc b-íc sau ®©y:
288
 Tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®· m· ho¸ cña «t«m¸t vµ çc b¶ng kÝch
thÝch cña çc phÇn tö nhí, ta suy ra gi¸ trÞ t-¬ng øng cÇn thiÕt cña çc hµm qkl ®èi
víi tõng b-íc chuyÓn vµ biÓu diÔn chóng d-íi d¹ng çc b¶ng gi¸ trÞ thùc hoÆc
b¶ng kÕ cËn hay b¶ng ®èi xøng cña çc biÕn vµo xi , i =1,n vµ çc biÕn trong as , s
= 1,p.
§èi víi çc tæ hîp m· cña çc biÕn m· a1 , a2,.. , as kh«ng dïng ®Ó m· ho¸
çc tr¹ng th¸i trong th× gi¸ trÞ t-¬ng øng cña çc hµm qkl lµ bÊt ®Þnh. NÕu biÓu
diÔn d-íi d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc th× mçi hµng cña b¶ng t-¬ng øng víi mét b-íc
chuyÓn tr¹ng th¸i cña «t«m¸t. NÕu biÓu diÔn d-íi d¹ng b¶ng kÕ cËn hoÆc b¶ng
®èi xøng th× sè « cña b¶ng b»ng N x P . Trong ®ã, N lµ sè l-îng tr¹ng th¸i vµo:
N = 2n vµ P lµ sè l-îng tr¹ng th¸i trong: P = 2p .
 C¨n cø vµo kÕt qu¶ b-íc thø nhÊt ®Ó rót ra çc hµm kÝch thÝch cho çc
phÇn tö nhí cña «t«m¸t d-íi d¹ng ®· ®-îc ®¬n gi¶n.
 C¨n cø vµo b¶ng ra ®· m· ho¸ cña «t«m¸t, lËp b¶ng gi¸ trÞ thùc cho çc
hµm ra yj , j = 1,m . Ta còng cã thÓ biÓu diÔn çc hµm ra nµy d-íi d¹ng b¶ng kÕ
cËn hay b¶ng ®èi xøng. CÇn chó ý r»ng, dï biÓu diÔn d-íi d¹ng nµo th× çc hµm
yj nµy vÇn lµ hµm cña çc biÕn vµo xi vµ çc biÕn trong as .
 Rót ra çc hµm ra yj d-íi d¹ng ®· ®¬n gi¶n ho¸.
Sau khi ®· rót ra ®-îc çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch, chóng ta hoµn
toµn x¸c ®Þnh cÊu tróc l«gÝc cñ «t«m¸t vµ b-íc tiÕp theo chØ cßn lµ b-íc thùc
hiÖn kü thuËt cô thÓ.
D-íi ®©y lµ thÝ dô minh ho¹ cho ph-¬ng ph¸p rót ra çc hµm kÝch thÝch vµ
çc hµm ra.
ThÝ dô 9.7: Cho «t«m¸t h×nh 9.25. H·y m· ho¸, x¸c ®Þnh çc phÇn tö nhí
vµ nhËn çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch.
a. M· ho¸ tr¹ng th¸i

V× cã ba tr¹ng th¸i vµo X0 , X1 vµ X2 nªn sè bÝt m· cÇn thiÕt lµ n = 2.
Ký hiÖu hai bÝt m· nµy lµ x0 vµ x1 . Trong ®ã, viÖc g¸n çc tæ hîp m· cho çc
tr¹ng th¸i vµo cho trªn h×nh 9.26a.¤t«m¸t cã ba tr¹ng th¸i trong A1, A2 vµ A3
nªn Ýt nhÊt ph¶i dïng hai bÝt m· ®Ó m· ho¸ çc tr¹ng th¸i nµy. Ký hiÖu çc bÝt
m· nµy lµ a1 vµ a2. ThÝ dô vÒ viÖc g¸n çc tæ hîp m· cho çc tr¹ng th¸i trong
cho trªn h×nh 9.26b.
§Ó m· ho¸ bèn tr¹ng th¸i ra Y1 , Y2 , Y3 vµ Y4 sè bÝt m· cÇn thiÕt lµ 2. Ký
hiÖu çc bÝt m· nµy lµ y1 vµ y2 vµ viÖc g¸n çc tæ hîp m· cho çc tr¹ng th¸i ra
cho trªn h×nh 9.26c
Cuèi cïng, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cho trªn h×nh 9.27
a vµ b t-¬ng øng.
289
A X 0 X 1 X 2
A 1 A 2/Y 3 A 3 /Y 4 A 2 /Y 2
A 2 - / Y 4 A 1/ Y 3 A 3 / -
A 3 A 1/ Y 2 - / Y 1 A 3/Y 3
H×nh 9.25: ¤t«m¸t dïng rót ra çc hµm kÝch thÝch

vµ hµm ra
X x0 x1 A a1 a2 Y y1 y2
X0 0 0 A1 0 0 Y1 0 0
X1 0 1 A2 0 1 Y2 0 1
X2 1 0 A3 1 1 Y3 1 0
- 1 1 - 1 0 Y4 1 1
a/ b/ c/
H×nh 9.26: M· ho¸ çc tr¹ng th¸i cña «t«m¸t
x0x1 x0x1
A 00 01 10 11 A 00 01 10 11
00 01 11 01 -- 00 10 11 01 --
01 -- 00 11 -- 01 11 10 -- --
11 00 -- 11 -- 11 01 00 10 --
10 -- -- -- -- 10 -- -- -- --
a/ B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b / B¶ng ra
H×nh 9.27: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸
290
b. LËp b¶ng gi¸ trÞ thùc
Gi¶ sö ta dïng hai trig¬ RS. Nh- vËy, b¶ng gi¸ trÞ thùc cho hµm ra y1, y2
vµ b¶ng gi¸ trÞ thùc cho çc hµm kÝch thÝch S1, R1, S 2 vµ R2 cho trªn h×nh 9.28a,
b. Trong ®ã, ®Ó cã gi¸ trÞ ®iÒn vµo bèn cét R1,S 1 , R2 vµ S2 ta ph¶i c¨n cø vµo çc
b-íc chuyÓn a1c a1 m vµ a2c a2m ë cét thí hai vµ ba cña b¶ng h×nh 9.28b
®ång thêi ®èi chiÕu víi b¶ng ho¹t ®éng cña trig¬ RS. H×nh 9.29 lµ biÓu diÔn çc
hµm nµy lªn b¶ng kÕ cËn.
x 0 x 1 a1 a2 y1 y2
x0 x1 a1c a2m a1m a2 m R1 S1 R2 S2
00 00 10 00 01 - 0 0 1
00 01 11 00
00 0 1 - - - 0 0 -
00 11 01
00 11 00 1 0 1 0
01 00 11
01 0 0 1 1 0 1 0 1
01 01 10 01 0 0 - 0 1 0
01 11 00 01
01 11 -- 1 0 1 0
10 00 01
10 0 0 0 1 - 0 0 1
10 01 - - 0 1 1 1 0 1 0 -
10 11 10 10
10 11 11 0 - 0 -
a/ b/
H×nh 9.28: B¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm
y1 x1 y2
x0 x1 x0
a1 - - - - a1 - - - -
1 - 0 0 0 - 0 1
a2 a2
- - 1 1 - - 0 1
0 - 1 1 1 - 1 0
291
x0 x1 R1 x0 x1 S1
a1 - - - - a1 - - - -
0 - 1 1 - - 0 0
a2 a2
0 - - - 1 - 0 0
- - 0 - 0 - 1 0
x0 x1 R2 x0 x1 S2
a1 - - - - a1 - - - -
0 - 1 1 - - 0 0
a2 a2
0 - 1 0 - - 0 -
0 - 0 0 1 - 1 -
H×nh 9.29: BiÓu diÔn çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch lªn b¶ng kÕ cËn
c. Rót ra çc hµm y1, y2, S1, R1, S2 , R2

Tõ çc b¶ng kÕ cËn nh- h×nh 9.29, chóng ta dÔ dµng rót ra çc hµm y1, y2,
S1, R1, S2 , R2 nh- sau:
y1 = a2 x 0 + a1 x0
y2 = a1 x 0 + a2 x1 + a2 x0 x 1
S1 = a2 x 0 + a2 x1
R1 = a1 x0
S2 = a2
R2 = a1 x0 + a2 x 1
M¹ch cÊu tróc thùc hiÖn çc hµm võa rót ra trªn d©y cho trªn h×nh 9.30
292
H×nh 9.30: M¹ch cÊu tróc cña «t«m¸t cña thÝ dô 9.7
ThÝ dô 9.8: H·y thiÕt kÕ «t«m¸t ®· m· ho¸ cho d-íi d¹ng ®å h×nh tr¹ng
th¸i h×nh 9.31
Tõ «t«m¸t ®· m· ho¸ h×nh 9.31, ta thÊy

r»ng:
0
00/0 00 - ¤t«m¸t cã hai biÕn vµo, ký hiÖu lµ
1 x1 vµ x2.
01/0
11
- ¤t«m¸t cã hai biÕn ra, ta ký hiÖu lµ
00/11 10/-1
10 10/00
/-0 y1 vµ y2.
10/11
01 - ¤t«m¸t cã hai biÕn trong. Ký hiÖu lµ
a1 vµ a2.
Gi¶ sö ®Ó thùc hiÖn hai biÕn trong cña

«t«m¸t ta dïng hai lo¹i tri g¬:
H×nh 9.31: ¤t«m¸t cho ®Ó thiÕt
kÕ m¹ch - Tri g¬ T ®Ó thùc hiÖn a1. - Tri g¬
JK ®Ó thùc hiÖn a2
B¶ng kÝch thÝch cña hai lo¹i tri g¬ nµy ®èi víi tr-êng hîp cã hoÆc kh«ng
cã xung nhÞp nh- sau:
293
ac am T ac am T ac am JK ac am JK
0 0 0 0 0 0 0 0 0- 0 0 0-
0 1 1 0 1 1 0 1 1- 0 1 1-
1 0 1 1 0 1 1 0 -1 1 0 -1
1 1 0 1 1 0 1 1 -0 1 1 -0
a/ Kh«ng nhÞp b/ Cã nhÞp: C = 1 a/ Kh«ng nhÞp b/ Cã nhÞp: C=1
C¨n cø vµo ®å h×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ vµo çc b¶ng kÝch thÝch cña
çc trig¬ T vµ JK, chóng ta x¸c ®Þnh çc hµm T, J vµ K. Sau khi ®-a çc hµm nµy
lªn b¶ng kÕ cËn, chóng ta cã h×nh 9.32.
x1 x2 T x1 x2 J x1 x2 K
a1 a1 a1
0 1 0 1
a2 a2 a2
1 0 0 1
0 1 0 1 1 1
a/ b/ c/
H×nh 9.32: B¶ng Çc N©u t×m çc hµm kÝch thÝch
Tõ ®ã, ta rót ra:

T = x 2a2 + x2a2
J = 1 ; K = x1
§Ó rót ra çc hµm ra, ta cã b¶ng h×nh 9.33
x1 x2 y1 x1 x2 y1
a1 - - - - a1 - - - -
1 - - 0 1 - - 0
a2 a2
1 - - - 1 - - 0
0 - 0 1 0 - 1 1
H×nh 9.33: B¶ng Çc N©u t×m çc hµm ra

294
Tõ ®ã, ta cã:
y1 = x1a2 + x1 x 2 a1
y2 = x1 a2 + x1 a1
M¹ch thùc hiÖn dïng mét tri g¬ T vµ mét trig¬ JK cho trªn h×nh 9.34
y1
x1
x2 y2
a1 a1 a2 a
2
T J K
1
H×nh 9.34: M¹ch thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cña thÝ dô 9.8
CÇn l-u ý r»ng, trong çc thÝ dô trªn ®©y chóng ta chØ chó ý tíi ph-¬ng
ph¸p rót ra çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch sau khi ®· m· ho¸ mµ kh«ng quan
t©m tíi çc ph-¬ng ph¸p m· ho¸ nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng chØ tiªu chÊt l-îng cña
viÖc thiÕt kÕ.
ThÝ dô 9.9: CÇn thiÕt kÕ mét thiÕt bÞ sè thùc hiÖn chøc n¨ng nh- sau:
ThiÕt bÞ cã hai ®Çu vµo x1, x 2 .§ã lµ çc ®Çu vµo tÝn hiÖu xung. Trong ®ã
cø mçi xung cña ®Çu vµo x1 l¹i céng thªm vµo çc sè xung ®· cã trong thiÕt bÞ
thªm 1 ®¬n vÞ. Ng-îc l¹i, xung x 2 l¹i lµm gi¶m sè xung cña thiÕt bÞ ®i 1 ®¬n vÞ.
Çc phÐp t¨ng vµ gi¶m cña thiÕt bÞ ®Òu theo m« ®un 4. Tr¹ng th¸i trong cña m¹ch
lu«n biÓu thÞ sè xung cã trong nã.
§Ó thiÕt kÕ mét «t«m¸t nh- vËy, ta cã nhËn xÐt nh- sau:
+ V× céng vµ trõ ®Òu theo m«®un 4 nªn cÇn cã 4 tr¹ng th¸i trong ®Ó biÓu
thÞ 4 tr¹ng th¸i. Ký hiÖu çc trang th¸i nµy lµ A0, A1, A2 vµ A3. Trong ®ã:
- A0 lµ kh«ng cã xung.
- A1 lµ cã 1 xung.
- A2 lµ cã hai xung.
- A3 lµ cã 3 xung
- Xung thø 4 sÏ ®-a tr¹ng th¸i cña thiÕt bÞ vÒ A0.
295
V× theo ®Çu bµi, tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ®ång thêi ph¶n ¸nh sè xung,
nªn ta dïng ngay tr¹ng th¸i trong cña nã lµ tr¹ng th¸i ra. Tøc lµ ta cã «t«m¸t lo¹i
Moore. §å hÝnh tr¹ng th¸i vµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cho trªn h×nh 9.35 a vµ
b
X X0 X1 X2
x0 A
x0
x2 A0 A1 A3
A0
A0 A1
x1
x1 A1 A1 A2 A0
x2 x1 x2
x1 x0 A2 A2 A3 A1
x0 A3 A2
x2 A3 A3 A0 A2
a/ b/
H×nh 9.35: §å h×nh tr¹ng th¸i vµ b¶ng chuÓn ®æi tr¹ng th¸i
Trong sè çc tr¹ng th¸i vµo cña «t«m¸t, tr¹ng th¸i X0 lµ tr¹ng th¸i thÕ,
tr¹ng th¸i thô ®éng, kh«ng lµm thay ®æi bÊt kú tr¹ng th¸i trong nµo. Trong khi ®ã,
hai tr¹ng th¸i X1 vµ X2 lµ çc tr¹ng th¸i vµo xung, t-¬ng øng víi çc tËp vµo thùc
hiÖn phÐp céng ( X1 ) vµ trõ ( X2 ).
M· ho¸ tr¹ng th¸i:
+ Víi ba tr¹ng th¸i vµo, ta cÇn ba tæ hîp m·. V× vËy, Ýt nhÊt ph¶i cã hai bÝt
m·, tøc hai biÕn vµo: Ký hiÖu x1 vµ x 2. TÊt nhiªn, víi hai bÝt m· cã thÓ t¹o thµnh
4 tæ hîp m·. VËy, sÏ cã mét tæ hîp m· kh«ng dïng tíi. Bá tæ hîp m· nµo lµ tuú
ng-êi thiÕt kÕ.
+ Víi 4 tr¹ng th¸i trong ta cÇn hai bÝt m· ®Ó t¹o thµnh 4 tæ hîp m·, g¸n
cho 4 tr¹ng th¸i trong.
+ V× tr¹ng th¸i trong ®ång thêi còng lµ tr¹ng th¸i ra nªn kh«ng cÇn m· ho¸
kh¸c ®i n÷a.
Sau khi g¸n çc tæ hîp m· cho çc tr¹ng th¸i vµo, tr¹ng th¸i trong cña
«t«m¸t, ®å h×nh tr¹ng th¸i vµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®· m· ho¸ cho trªn h×nh
9.36 . Trong tr-êng hîp nµy:
- Tr¹ng th¸i vµo X0 = 00 ( x 1 = 0, x2 = 0) lµ tr¹ng th¸i thô ®éng.
- Tr¹ng th¸i X1 = 01 ( x 1 =0, x2 = 1) lµ tr¹ng th¸i vµo thùc hiÖn phÐp céng.
Hay cßn gäi lµ thùc hiÖn phÐp ®Õm xu«i.
- Tr¹ng th¸i X2 = 10 ( x1 = 1 , x 2 = 0 ) lµ tr¹ng th¸i thùc hiÖn phÐp trõ hay
phÐp ®Õm ng-îc.
- Tr¹ng th¸i X3 = 11 ( x1 =1, x2 =1) lµ tr¹ng th¸i kh«ng dïng. §Ó cã thÓ
tËn dông ®iÒu kiÖn nµy trong ®¬n gi¶n hµm, ph¶i ®¶m b¶o sao cho tr¹ng th¸i nµy
kh«ng ®-îc xuÊt hiÖn trªn ®Çu vµo cña m¹ch.
296
- Çc tr¹ng th¸i trong A0, A1, A2 vµ A3 ®-îc g¸n cho çc tæ hîp m· t-¬ng
øng lµ : 00, 01, 10 vµ 11. CÇn l-u ý r»ng, viÖc m· ho¸ kÕ cËn chèng tranh chÊp
tr¹ng th¸i hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®-îc. Tuy v©y, trong tr-êng hîp nµy, çc
tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc X1 vµ X0 ®Òu lµ çc tr¹ng th¸i xung. Do ®ã, kh«ng nhÊt
thiÕt ph¶i thùc hiÖn m· ho¸ kÕ cËn.
x1x2
00 a1a2 00 01 10
00
10 00 00 01 11
00 01
01
01
01 01 10 00
10 01 10
00 01 00 10 10 11 01
11 10
10
11 11 00 10
a/ b/
H×nh 9.36: §å h×nh tr¹ng th¸i vµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®· m· ho¸
+ Víi hai bÝt m· m· ho¸ tr¹ng th¸i trong, ®Ó thùc hiÖn «t«m¸t, ta cÇn cã
hai trig¬. Gi¶ sö ta dïng hai trig¬ lo¹i T ( hoÆc CT ). Sö dông b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i ®· m· ho¸ - h×nh 9. 36 vµ b¶ng kÝch thÝch cña trig¬ T ®· cho trong
ch-¬ng çc phÇn tö nhí c¬ b¶n cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc çc hµm T1 vµ T2 nh-
trªn b¶ng Çc N©u h×nh 9.37.
Tõ ®ã, x¸c ®Þnh T 1 vµ T2:

T1 = x 1 a2 + x2 a2 vµ T 2 = x1 + x2
M¹ch thùc hiªnô nhiÖm vô ®· cho tr×nh bµy trªn h×nh 9.38
x1 x2 T1 x1 x2 T2
a1 1 - 0 0 a1 1 - 1 0
0 - 1 0 1 - 1 0
a2 a2
0 - 1 0 1 - 1 0
1 - 0 0 1 - 1 0
a/ b/
H×nh 9.37: B¶ng Çc N©u x¸c ®Þnh çc hµm kÝch thÝch T1 vµ T2
297
x1
x2
§Çu ra
a1 a2
T1 T2
H×nh 9.38: M¹ch thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cña thÝ dô 9.9
ThÝ dô 9.10: CÇn thiÕt kÕ mét thiÕt bÞ ph©n biÖt ®-îc khi nµo kho¶ng trèng
cña biÕn x ( tøc kh¶ng x=0) lín h¬n hay b»ng bèn nhÞp cña xung nhÞp. NÕu
kho¶ng trèng nµy b»ng hoÆc nhá h¬n 4 nhÞp th× tÝn hiÖu ra y = 0. Ng-îc l¹i th× y
= 1.
§Ó thiÕt kÕ m¹ch nµy, ta lËpgi¶n ®å thêi gian çc tham sè nh- sau - H×nh
9.39:
N h Þp
t
x
t
y
t
H×nh 9.39: Gi¶n ®å thêi gian çc tham sè cña thiÕt bÞ
Tõ nhiÖm vô thiÕt kÕ, ta thÊy r»ng kho¶ng trèng cÇn ph¸t hiÖn lín h¬n hay
b»ng 4 nhÞp. V× vËy cÇn cã mét «t«m¸t cã 4 tr¹ng th¸i ®Ó ghi l¹i tr¹ng th¸i cña
«t«m¸t t-¬ng øng víi 4 nhÞp. Ký hiÖu çc tr¹ng th¸i ®ã lµ: A0 , A1, A2 , A3 .
Theo ®iÒu kiÖn cña ®Çu bµi th× khi x = 1, mäi tr¹ng th¸i sÏ chuyÓn vÒ tr¹ng
th¸i ban ®Çu A0 víi y = 0. Cßn t¹i tr¹ng th¸i A3 , t¹i nhÞp tiÕp theo nÕu x = 0 th×
«t«m¸t kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i, nh-ng cho ra y = 1. NÕu x = 1 th× «t«m¸t
chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i A0.
Víi çc ®iÒu kiÖn nh- trªn, b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ®å h×nh tr¹ng
th¸i cña «t«m¸t cho trªn h×nh 9. 40
298
x
A 0 1
A1
1/0 0/0 0/0
A0 A 1/ 0 A 0 / 0
1/0
A0 1/0 A2
A1 A 2 / 0 A 0/ 0
A2 A 3/ 0 A 0/ 0 1/0 A3 0/0
A3 A 3/ 1 A 0/ 0
a) b)
H×nh 9.40:B¶ng chuyÓn ®æi vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t ®· cho
§Ó m· ho¸ bèn tr¹ng th¸i trong, ta dïng hai bÝt m·, tøc ta cã hai biÕn
trong a1 vµ a2, víi çc tæ hîp biÕn vµ çch g¸n cã thÓ nh- sau:
a1a2 = 00 g¸n cho A0

a1a2 = 11 g¸n cho A3.
Khi ®ã, b¶ng chuyÓn ®æi r¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ nh- trªn h×nh 9.41 a).
NÕu hai trig¬ dïng lµm biÕn trong lµ çc trig¬ CD th× çc hµm y vµ çc hµm kÝch
thÝch D1 vµ D2 t-¬ng øng cña hai trig¬ ®-îc x¸c ®Þnh nh- trªn h×nh 9.41 b,c, d.
x 0 1 a1 a2 y
a1 a2
00 01/ 0 00 / 0 x 0 0 0 0
01 10 / 0 00/ 0 0 1 0 0
10 11/ 0 00/ 0
b)
11 11/ 1 00/ 0
a)
299
a1 a2 D1 a1 a2 D2
x 0 0 0 0 x 0 0 0 0
1 1 1 0 1 1 0 1
c) d)
H×nh 9.41: B¶ng Çc N©u tÝnh çc hµm ra vµ hµm kÝch thÝch cña m¹ch
Trªn c¬ së ®ã, ta rót ra çc hµm sau:
y = a1 a2 x
D1 = a1 x + a2 x = x( a1 + a2 )
D2 = a1 x + a2 x = x ( a1 + a2 )
x y
a1 a2
c D cD
CLK 1 2
H×nh 9.42 : M¹ch thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cña thÝ dô 9.10
----------------------------------
300
Bµi tËp ch-¬ng 9
1. H·y t×m çc cÆp tr¹ng th¸i t-¬ng ®-¬ng cña «t«m¸t cho trªn h×nh 9.43
a,b d-íi ®©y:
A X X0 X1 X2 X3
X X0 X1 X2
1 (1),0 7 2 6 A
2 1 4 5 (2), 1 1 (1),b1 2 6
3 1 (3),0 2 3 2 1 - (2),b2
4 1 (4),0 2 3 3 - 5 (3),b3
5 1 4 6 (5),0 4 (4),b1 - 4
6 1 7 (6),0 8 5 4 - (5),b1
7 1 (7),0 5 8 6 - (6),0 1
8 1 4 5 (8),1
a) b)
H×nh 9.43
2. H·y t×m çc líp t-¬ng ®-¬ng tèi ®a cña «t«m¸t h×nh 9.43 a,b
3. §¬n gi¶n çc tr¹ng th¸i trong cña çc «t«m¸t Milly vµ Moore cho trªn
h×nh 9.44 a,b :
Y A X X0 X1 X2 X3
X X0 X1 X2
A 0 1 (1) 7 - 2
1 (1),00 2 4 0 2 3 - - (2)
0 3 (3) 4 - 7
2 3 (2),10 5
1 4 5 (4) - -
3 (3),00 - 4
0 5 (5) 6 - -
4 1 2 (4),10
1 6 1 (6) - 7
5 1 - (5),11
0 7 3 - - (7)
a) b)
H×nh 9.44
301
4. ¸p dông ph-¬ng ph¸p t×m phñ tèi thiÓu cña Mc Clusky ®Ó ®¬n gi¶n
tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t cho trªn h×nh 9.45 a vµ b.
X X0 X1 X2 X3
X A
A X0 X1 X2
1 6 - (1),11 1 (1),000 4 11 -
2 1 (2),100 - 10
2 3 (2),10 1
3 (3),000 2 5 -
3 6 2 (3),1- 7 (4),010 - 9
4
4 6 - (4),-0 5 7 - (5),001 10
5 (5),00 - 3 6 3 (6),001 - 12
6 (6),00 2 4 7 (7),000 6 8 -
8 1 - (8),010 12
9 - 4 11 (9),000
10 - 2 5 (10),000
a) 11 3 - (11),100 9
12 - 6 8 (12),000
b)
H×nh 9.44
5. H·y m· ho¸ kÕ cËn çc «t«m¸t cho trªn h×nh 9.45
x0
1-/0 V 00/0 A0/0 A1/1
-1/1 V 00/1 x1
X0
x0 x1 x1
10/ 0
x1
11/ 1 A3/3 A2/2
x0
a)
b)
302
1/0 (00v10)/0 00/0
01/0
A0 A1
0/0 A1 10/1
1/0 01/0
10/1 10/0
A0 0/0
00/0
00/0
v A3 A2
01/0 01/0
0/0v1/1 A2
d)
c)
H×nh 9.46
7. Thùc thiÖn çc «t«m¸t h×nh 9.46, sau khi ®· m· ho¸ chèng tranh chÊp
tr¹ng th¸i, dïng çc lo¹i trig¬:
a) T
b) D
c) RS
d) JK
8. M· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t h×nh 9.46 c vµ d theo çch g¸n sau:
+ M· 00 g¸n cho A0
+ M· 01 g¸n cho A1
+ M· 10 g¸n cho A2
+ M· 11 g¸n cho A3
H·y nhËn çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra khi:
a) BiÕn a1 thùc hiÖn b»ng tri D, a2 thùc iÖn b»ng trig¬ RS
b) BiÕn a1 thùc hiÖn b»ng trig¬ T, a2 thùc hiÖn b»ng tr¬g¬ JK
c) BiÕn a1 thùc hiÖn b»ng trig¬ JK, a2 thùc hiÖn b»ng trig¬ RS.
NhËn xÐt vÒ ®é phøc t¹p cña m¹ch.?
9. M· ho¸ «t«m¸t h×nh 9.46 a,b mét çch tuú ý ( Kh«ng nhÊt thiÕt dïng
m· chèng tranh chÊp) vµ rót ra çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra cña chóng, nÕu:
a) PhÇn tö nhí dïng trong m¹ch lµ trig¬ T
b) PhÇn tö nhí dïng trong m¹ch lµ trig¬ D
c) PhÇn tö nhí dïng trong m¹ch lµ trig¬ JK
d) PhÇn tö nhí dïng trong m¹ch lµ trig¬ RS
-----------------------------
303
Ch-¬ng 10
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n
10.1 Kh¸i niÖm vÒ phÇn tö nhí c¬ b¶n

PhÇn tö nhí (PTN) c¬ b¶n lµ mét m¹ch ®iÖn tö, cã 1 ®Çu ra l«gÝc, ký hiÖu
lµ a, mét hoÆc hai ®Çu vµo tÝn hiÖu, ký hiÖu chung lµ xi , i = 1,2. D-íi t¸c ®éng
cña çc tÝn hiÖu ®Çu vµo, tÝn hiÖu ra a cã thÓ cã kh¶ n¨ng sÈy ra mét trong bèn
lo¹i chuyÓn ®æi sau:
a: 0 0
0 1
1 0
1 1
Khi kh«ng cßn çc tÝn hiÖu vµo th× a vÇn l-u gi÷ l¹i tÝn hiÖu ®· cã d-íi d¹ng bÝt
cã gi¸ trÞ 0 hoÆc 1.
Nh- vËy, phÇn tö nhí còng lµ mét «t«m¸t h÷u h¹n vµ lµ «t«m¸t h÷u h¹n
lo¹i Moore, ®Çu ra a võa lµ biÕn trong, võa lµ biÕn ra.
Ký hiÖu kh¸i qu¸t cña phÇn tö nhí c¬ b¶n cho nh- h×nh 10.1
Nh- vËy, PTN c¬ b¶n lu«n lu«n cã

hai tr¹ng th¸i trong ( a=0 hoÆc
a a a=1); cã hai hoÆc 4 tr¹ng th¸i vµo,
t-¬ng øng víi lo¹i cã 1 ®Çu vµo
hay hai ®Çu vµo. Hµm chuyÓn ®æi
PTN tr¹ng th¸i  cña nã d-íi d¹ng tæng
qu¸t nh- sau:
A m =  ( A c, X i )
xi Trong ®ã, Am lµ tr¹ng th¸i trong

míi ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së
H×nh 10.1;M« h×nh phÇn tö nhí c¬ b¶n tr¹ng th¸i trong cò Ac d-íi t¸c
®éng cña tr¹ng th¸i vµo Xi
Hµm  khi ®ã sÏ lµ hµm hai hoÆc ba biÕn, tuú theo sè biÕn ®Çu vµo xi lµ
mét hoÆc hai biÕn.
Nh- chóng ta ®· biÕt, çc phÇn tö nhí c¬ b¶n ®· ®-îc s¶n xuÊt d-íi d¹ng
m¹ch tÝch hîp ( IC ). Bèn lo¹i phÇn tö nhí c¬ b¶n lµ bèn lo¹i trig¬ ( Flip - Flop)
mét ®Çu vµo: D ( CD), T (CT) vµ hai ®Çu vµo: JK (CJK), RS (CRS). Tuy v©y, viÖc
nghiªn cøu nguyªn t¾c h×nh thµnh cÊu tróc vµ nguyªn lý häat ®éng cña chóng sÏ
304
gióp chóng ta hiÓu mét çch ®Çy ®ñ tÝnh n¨ng, ®Æc tr-ng vµ çch sö dông chóng
mét çch chÝnh x¸c. §ång thêi qua nghiªn cøu cÊu tróc, cã thÓ dÔ dµng tiÕn hµnh
chuyÓn ®æi tõ mét d¹ng tri - g¬ nµy sang mét d¹ng kh¸c khi cÇn thiÕt, mét viÖc
mµ trong thùc tÕ còng hay gÆp ph¶i.
D-íi ®©y, chóng ta sÏ xÐt nguyªn t¾c h×nh thµnh cÊu tróc, nguyªn t¾c ho¹t
®éng cña çc lo¹i phÇn tö nhí c¬ b¶n nµy còng nh- nguyªn t¾c chuyÓn ®æi gi÷a
chung.
10.2 PhÇn tö nhí mét ®Çu vµo
10.2.1 M« h×nh hµm chøc n¨ng cña phÇn tö nhí mét ®Çu vµo
§èi víi çc phÇn tö nhí cã mét ®Çu vµo x, hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña
nã lµ mét hµm hai biÕn. Ta ®· cã:
Am =  ( Ac, Xi )
V× chØ cã 1 biÕn trong vµ mét biÕn vµo, nªn cã thÓ viÕt trùc tiÕp nh- sau:
am =  ( a c, x )
Chóng ta còng biÐt r»ng, víi hµm hai biÕn ta cã sè tËp gi¸ trÞ biÕn cã thÓ
cã lµ N = 22 = 4 vµ sè hµm l«gÝc kh¸c nhau cã thÓ cã lµ M = 2N = 24 = 16.
Çc hµm nµy cho trªn b¶ng h×nh 10.2:
X A A m = ( A c , Xi )
x a a0 a1 a2 a3 a4 a5 a6 a7 a8 a9 a10 a11 a12 a13 a14 a15
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1
0 1 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 1
1 0 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1
1 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1
H×nh 10.2: B¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm hai biÕn
VËy, trong sè 16 hµm hai biÕn nµy, nh÷ng hµm nµo cã thÓ dïng ®Ó x©y
dùng thµnh çc phÇn tö nhí c¬ b¶n mét ®Çu vµo?
305
Tr-íc khi chän çc hµm ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña trig¬, chóng ta cã
nhËn xÐt r»ng b¶ng h×nh 10.2 cã thÓ chia thµmh hai phÇn : PhÇn thø nhÊt tõ hµm
a0 ®Õn hµm a7. PhÇn thø hai tõ hµm a8 ®Õn hµm a15. Çc hµm trong mçi phÇn ®Òu
cã hµm t-¬ng øng trong phÇn kia lµ phñ ®Þnh cña nhau. ThÝ dô Hµm a8 lµ phñ
®Þnh cña a7 . Hµm a15 lµ phñ ®Þnh cña hµm a0 ,...V× vËy, thùc chÊt chØ cÇn quan
t©m ®Õn t¸m hµm.
Trªn h×nh 10.3 cho b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ®å h×nh tr¹ng th¸i; b¶ng ®Ó
x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i míi vµ b¶ng kÝch thÝch cña çc m¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬
së t¸m hµm nµy. Trong sè t¸m hµm, trªn thùc tÕ chØ cã çc hµm sau ®©y lµ cã ý
nghÜa ®èi víi viÖc x©y dùng çc phÇn tö nhí c¬ b¶n. §ã lµ çc hµm a1 , a3 , a4 , a6
vµ a7. Çc hµm cßn l¹i kh«ng ®ñ ®¶m b¶o cho m¹ch cã nh÷ng ®Æc tr-ng cña mét
trig¬. Sau ®©y ta sÏ xÐt tõng hµm.
Hµ B¶ng chuyÓn §å h×nh tr¹ng B¶ng tÝnh B¶ng kÝch thÝch

m ®æi tr¹ng th¸i th¸i am
a0 x 0 0V1 x am ac am K.t
a 1
a 0 0
0V1 0 0 0V1
0 0 0 0 0
0 1 0 1 -
1 0 0V1
1 0 0 am = 0
1 1 -
0V1 1 x am ac am K.t
x 0 1
a a 1 0
a1
0 0 0 0V1
0 0 0 0 0
0 1 0 1 -
am = a.x 1 0 0
1 0 1
1 1 -
0V1 x am ac am K.t
x 0 1
a a 0 0
a2
0V1 0 0 0
0 0 1 1 0
0 1 0 1 1
1 am = a.x 1 0 0V1
1 0 0
1 1 -
0 1 x am ac am K.t
x 0 1
a
a 1 0
a3 0 0 1 0 0 0 0
0 1 1 0 0 1 1
1 1 0 0
1 0 1 am = x 1 1 1
306
0V1 0 x am ac am K.t
x 0 1
a a 0 1
a4 0 0 0 1 0 0 0V1
0 1 0 0 0 1 -
am = a.x 1 0 1
1 1 0
1 1 0
0V1 0V1 x am ac am K.t

x 0 1
a
a 1 1
a5 0 0 0 0 0 0V1
0 1 0 0 0 1 -
1 0 -
1 1 1 am = a 1 1 0V1
x 0 0 x am ac am K.t
a 0 1
a 0 1
a6 0 0 1 1 0 0 0
0 1 1 0 0 1 1
0 1 0 1
1 1 0 am = a.x +a.x 1 1 0
0 0V1 x am ac am K.t
x 0 1
a
a 1 1
a7 0 0 1 0 0 0
0 1 1 0 0 1 1
1 1 0 -
1 1 1 am = a + x 1 1 0V1
H×nh 10.3; Çc hµm hai biÕn ®-îc xem xÐt kh¶ n¨ng thùc hiÖn
chøc n¨ng cña phÇn tö nhí c¬ b¶n
10.2.2 XÐt hµm a1

Khi x©y dùng phÇn tö nhí dïng hµm a1 th× sÏ cã ®Æc ®iÓm sau:
Khi ®Çu vµo x b»ng 0 th× lu«n lu«n ®-a tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí vÒ 0,
bÊt kú tr-íc ®ã phÇn tö nhí ë tr¹ng th¸i 0 hay 1. Cßn gi¸ trÞ 1 cña x sÏ kh«ng lµm
thay ®æi tr¹ng th¸i trong cña phÇn tö nhí. §Çu vµo nµy th-êng gäi lµ ®Çu vµo
xo¸ (Reset) nªn thay v× ký hiÖu lµ x, ng-êi ta ký hiÖu b»ng ch÷ R.
Nh- vËy, phÇn tö nhí mµ chØ cã 1 ®Çu vµo R ( hay R) cã gi¸ trÞ 1 ( hay R
cã gi¸ trÞ 0) th× kh«ng tån t¹i mét tÝn hiÖu vµo nµo ®Ó cã thÓ ®-a tr¹ng th¸i trong
cña phÇn tö nhí tõ 0 lªn 1. Muãn ®-a tõ tr¹ng th¸i 0 lªn tr¹ng th¸i 1, cÇn ph¶i sö
dông mét ®Çu vµo kh¸c, ®Çu vµo S mµ ta sÏ xÐt sau ®©y.
10.2.3 XÐt hµm a7
§Æc ®iÓm cña m¹ch khi x©y dùng dùa trªn hµm a7 nh- sau:
Khi ®ã, nÕu gi¸ trÞ cña ®Çu vµo x lµ 1 th× kh«ng phô thuéc vµo tr¹ng th¸i
trong cña phÇn tö nhí, sÏ ®-a tr¹ng th¸i trong nµy vÒ tr¹ng th¸i 1. NÕu x = 0 th×
307
kh«ng lµm thay ®æi tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí. V× ®Çu vµo x trong tr-êng hîp
nµy lu«n ®-a tr¹ng th¸i trong cña phÇn tö nhí vÒ tr¹ng th¸i 1, nªn nã ®-îc ký
hiÖu b»ng ch÷ S, viÕt t¾t cña ch÷ SET lµ lËp gi¸ trÞ 1.
Nh- vËy, tr¸i víi ®Çu vµo R, ®Çu vµo S kh«ng cã gi¸ trÞ nµo ®Ó cã thÓ ®-a
tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí tõ tr¹ng th¸i 1 vÒ tr¹ng th¸i 0. §Ó phÇn tö nhí cã thÓ
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i 1 vÒ tr¹ng th¸i 0 vµ ng-îc l¹i, cã thÓ dïng kÕt hîp hai ®Çu
vµo R vµ S. Chóng ta sÏ xÐt lo¹i phÇn tö nhí cã hai ®Çu vµo lµ R vµ S sau.
10.2.4 XÐt hµm a3
PhÇn tö nhí x©y dùng trªn c¬ së hµm l«gÝc a3 cã ®Æc ®iÓm lµ gi¸ trÞ tÝn
hiÖu ®Çu ra a míi ®-îc thiÕt lËp lu«n b»ng gi¸ trÞ ®Çu vµo x t¸c ®éng vµo nã,
nh-ng bÞ gi÷ chËm mét nhÞp. V× vËy, ®Çu vµo x trong tr-êng hîp nµy ®-îc ký
hiÖu lµ D, viÕt t¾t cña tõ gi÷ chËm trong tiÕn Anh lµ Delay. Tõ b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí x©y dùng trªn c¬ së a3 ta thÊy
r»ng tr¹ng th¸i 0 lu«n bÒn víi gi¸ trÞ vµo tr¹ng th¸i lµ 0. Ng-îc l¹i, tr¹ng th¸i
trong b»ng 1 lu«n bÒn ®èi víi ®Çu vµo b»ng 1. PhÇn tö nhí nµy cã thÓ lµm viÖc
víi tr¹ng th¸i vµo lµ xung hay thÕ còng ®-îc.
V× tån t¹i c¶ bèn b-íc chyÓn: 0 sang 0; 0 sang 1; 1 sang 0 vµ 1 sang 1,
nªn phÇn tö x©y dùng trªn c¬ së hµm a3 tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña mét phÇn tö nhí
c¬ b¶n. Nã lµ mét trig¬ - Trig¬ D.
10.2.5 XÐt hµm a6
Khi phÇn tö nhí ®-îc x©y dùng trªn c¬ së hµm a6, sÏ cã çc ®Æc ®iÓm sau
®©y: Khi ®Çu vµo x = 1 th× tr¹ng th¸i trong cña phÇn tö nhí lu«n thay ®æi, dï
tr¹ng th¸i ban ®Çu ë 0 hay 1. Khi tr¹ng th¸i cña x = 0 th× kh«ng lµm tay ®æi tr¹ng
th¸i trong cña nã. Nãi çch kh¸c, x=1 lµ tr¹ng th¸i tÝch cùc, cßn x=0 lµ tr¹ng th¸i
thô ®éng cña ®Çu vµo. V× vËy, ®Çu vµo x, trong tr-êng hîp nµy ®-îc ký hiÖu lµ T,
lµ viÕt t¾t cña tõ tiÕng anh Trigger - lµ nh¶y liªn tiÕp. PhÇn tö nhí trong tr-êng
hîp nµy còng cã ®ñ bèn b-íc chuyÓn gi«ng nh- trong tr-êng hîp x©y dùng b»ng
hµm a3 . Do ®ã, trig¬ nµy gäi lµ trig¬ T. Còng tõ ®©y, chóng ta thÊy r»ng trig¬ T
vµo vµo
t t
Ra Ra
t t
tch
a) Trig¬ D: tch lµ thêi gian bÞ b) Trig¬ T: Xung vµo réng

gi÷ chËm sÏ g©y dao ®éng
H×nh 10.4: TÝn hiÖu ra phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo ®èi víi tri-g¬ D vµ T
308
chØ cã thÓ lµm viÖc ®óng víi tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc cña T lµ xung. NÕu tr¹ng th¸i
1 cña T lµ thÕ th× sÏ sÈy ra dao ®éng.
Trªn h×nh 10.4 vÏ çc tÝn hiÖu vµo vµ ra t-¬ng øng cña hai lo¹i trig¬ D vµ
T øng víi çc tr-êng hîp tÝn hiÖu vµo kh¸c nhau.
TÝnh chÊt cã ®Çy ®ñ çc b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i lµ rÊt quan träng, v× nÕu
kh«ng, m¹ch tæng hîp trªn c¬ së çc phÇn tö nhí nµy sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn
®-îc mét sè chøc n¨ng nµo ®ã.
Trong b¶ng h×nh 10.3, çc hµm a1, a4 vµ a7 t¹o nªn çc m¹ch tuy kh«ng cã
®ñ 4 b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i, song trªn thùc tÕ chóng th-êng ®-îc dïng kÕt hîp.
Çc hµm kh¸c kh«ng cã ý nghÜa thùc tiÔn nªn kh«ng xÐt trong tµi liÖu nµy.
10.3 Çc phÇn tö nhí hai ®Çu vµo tÝn hiÖu
V× sè l-îng çc phÇn tö nhí hai ®Çu vµo rÊt lín, trªn b¶ng h×nh 10.5 chØ
Tªn B¶ng chuyÓn §å h×nh tr¹ng B¶ng tÝnh B¶ng kÝch

hµm ®æi tr¹ng th¸i th¸i tr¹ng th¸i am thÝch
PhÇn 0- -0 a am ac --am SR
tö RS
SR S
A 00 01 10 11
R 0 0 0-
0 1 10
10 - - 0 0
0 0 0 1 - 0 1
1 0 01
01 1 1 1 0
§/K: R.S =0
1 1 0 1 -
am = S + a.R 1 1 -0
PhÇn 0-V-0 0-V-1 a am ac --am CD
tö CD
CD C
A 00 01 10 11
D 0 0 0-/-0
0 1 11
11 1 1 1 0
0 0 0 0 1 0 1
1 0 10
10 0 0 1 0
1 1 1 0 1
am = aC + CD 1 1 -0/-1
CT 0-V-0 0-V-0 C a am ac --am CT

A 00 01 10 11
T 0 0 0-/-0
0 1 11
11 1 0 1 0
0 0 0 0 1 0 1
1 0 11
11 0 1 1 0
1 1 1 1 0
am = CaT+ Ca+aT 1 1 -0/-0
PhÇn 0- -0 a am ac --am JK
tö JK
JK J
A 00 01 10 11
K 0 0 0-
0 1 1-
1- 1 0 0 0
0 0 0 1 1 0 1
1 0 -1
-1 1 1 1 0
1 1 0 1 0
am = Ja+ aK 1 1 -0
H×nh 10.5: B¶ng m« t¶ chøc n¨ng cña phÇn tö nhí hai ®Çu vµo tÝn hiÖu
309
xÐt mét vµi lo¹i th«ng dông. Trong ®ã, çc hµm cã hai ®Çu vµo lµ R vµ S; J vµ K
lµ çc phÇn tö nhí cã hai ®Çu vµo chÝnh thøc lµ çc ®Çu vµo tÝn hiÖu. Trong khi
çc m¹ch thùc hiÖn b»ng çc hµm cã mét ®Çu vµo tÝn hiÖu lµ D vµ T, cßn mét ®Çu
vµo kh¸c lµ ®Çu vµo nhÞp (C). §Çu vµo nhÞp, tuy kh«ng ph¶i lµ ®Çu vµo tÝn hiÖu
chÝnh thøc, nh-ng vÒ mÆt th«ng tin, nã hoµn toµn cã thÓ coi nh- mét ®Çu vµo. V×
vËy, ë ®©y, bªn c¹nh çc hµm cã çc ®Çu vµo R,S vµ J,K, ta sÏ xÐt thªm c¶ hai
hµm víi çc ®Çu vµo lµ C vµ D , C vµ T ®Ó lµm râ thªm tÝnh kh¸i qu¸t cña néi
dung lý thuyÕt.
10.3.1 PhÇn tö nhí c¬ b¶n x©y dùng trªn c¬ së hµm RS
PhÇn tö nhí nµy cã hai ®Çu vµo R vµ S. vµ gäi lµ trig¬ RS. Sù kÕt hîp gi÷a
hai ®Çu vµo R vµ S lµm cho phÇn tö nhí nµy cã ®ñ c¶ 4 b-íc chuyÓn : 0 - 0, 0 - 1,
1 - 0, 1 - 1. Song, nh- b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ®· chØ râ, tËp gi¸ trÞ biÕn 11
cña hai biÕn vµo SR sÏ ®-a phÇn tö nhí tíi tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh. Cho nªn, ®iÒu kiÖn
lµm viÖc ®óng cña phÇn tö nhí RS lµ : S.R = 0. §©y lµ lo¹i trig¬ kh«ng ®ång bé.
Nã cã thÓ lµm viÖc víi çc tÝn hiÖu vµo R,S lµ xung hay thÕ còng ®-îc. Gi¶n ®å
thêi gian cña çc tÝn hiÖu cña trig¬ RS cho trªn h×nh 10.6.
Quan hÖ gi÷a tÝn hiÖu ®Çu vµo S vµ R nh- sau: S quyÕt ®Þnh viÖc chuyÓn
tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí tõ 0 lªn 1, ng-îc l¹i, R l¹i quyÕt ®Þnh viÖc chuyÓn
tr¹ng th¸i tõ 1 vÒ 0. Ngoµi ra, ta thÊy r»ng, mét chuçi çc tÝn hiÖu S ( hay R) mµ
kh«ng cã çc tÝn hiÖu R ( hay S) xen kÏ th× chuçi tÝn hiÖu nµy cña S vµ R chØ cã
t¸c dông nh- mét tÝn hiÖu mµ th«i.
S
t
R
t
a
t
H×nh 10.6: Gi¶n ®å thêi gian cña çc tÝn hiÖu cña Tri-g¬ RS
10.3.2 Çc phÇn tö nhí lo¹i CT vµ CD

Trong tr-êng hîp nµy, çc phÇn tö nhí, ngoµi ®Çu vµo th«ng tin D hÆc T,
cßn cã ®Çu vµo ®ång bé C mµ ë ®©y còng coi nh- mét ®Çu vµo th«ng tin. Tõ b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ta thÊy ®Çu vµo C cã ®Æc ®iÓm sau:
310
- Khi C=0, kh«ng phô thuéc vµo T vµ D b»ng 0 hay 1, tr¹ng th¸i cña phÇn
tö nhí kh«ng thay ®æi vµ gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i vèn cã.
- Khi C=1, phÇn tö CT vµ CD sÏ thay ®æi tr¹ng th¸i hay kh«ng lµ tuú thuéc
vµo tr¹ng th¸i ë ®Çu vµo T vµ D mét çch t-¬ng øng
Do tÝn hiÖu C lµ tÝn hiÖu nhÞp, nªn nã th-êng lµ lo¹i xung hÑp. Khi ®Çu
vµo C cã xung th× tÝn hiÖu t¹i çc ®Çu D vµ T míi cã ý nghÜa vµ cã thÓ lµ lo¹i thÕ
hay xung còng ®-îc. Tuy vËy, nÕu lµ xung th× ®Ó kh«ng mÊt th«ng tin, tÝn hiÖu
nµy ph¶i ®-îc ®ång bé víi tÝn hiÖu nhÞp C.
Ngoµi ra, cÇn nhËn xÐt r»ng, NÕu D ®ång bé víi tÝn hiÖu C th× tÝnh hiÖu ra
cña phÇn tö CD hoµn toµn gièng tÝn hiÖu cña ®Çu vµo D ( 0 hay 1) nh-ng chËm so
víi tÝn hiÖu vµo mét nhÞp cña xung nhÞp - h×nh 107a.
NÕu D xuÊt hiÖn kh«ng ®ång bé víi C th× mÆc dï sù thay ®æi tr¹ng th¸i
vÉn diÔn ra t¹i s-ên sau cña xung nhÞp, nh-ng v× sù xuÊt hiÖn cña D lóc nµy lµ
tuú ý, nªn thêi gian trÔ tÝnh tõ khi xuÊt hiÖn tÝn hiÖu t¹i D tíi khi tÝn hiÖu®ã xuÊt
hiÖn t¹i ®Çu ra lµ kh¸c nhau. §ång thêi çc tÝn hiÖu D ë kho¶ng gi÷a hai tÝn hiÖu
®ång bé C sÏ bÞ bá qua. Çc t×nh huèng trªn ®©y ®-îc m« t¶ trªn h×nh 10.7b Nãi
çch kh¸c, trong hai tr-êng hîp nµy, tÝn hiÖu D sÏ chØ ®-îc ghi nhËn lµ 1 hay 0
khi tån t¹i C = 1. VËy cã thÓ nãi, tÊt c¶ çc phÇn tö CD ®Òu lµm viÖc gièng nhau
vµ kh«ng phô thuéc vµo d¹ng tÝn hiÖu vµo D, ®-îc ®ång bé víi C hay kh«ng, lµ
d¹ng xung hay thÕ.
Gi¶n ®å thêi gian cña tri CT cho trªn h×nh 10.8a. Trong ®ã, tÝn hiÖu C chØ
cã ý nghÜa khi C =1. Trong tr-êng hîp nµy , v× C vèn ®· lµ tÝn hiÖu lo¹i xung nªn
T cã thÓ lµ thÕ. §ång thêi cÇn l-u ý r»ng, nÕu T lµ tÝn hiÖu xung th× ®Ó phÇn tö
C C
t t
D D
t t
a a
t t
GÝa trÞ D GÝa trÞ D
0 0 1 0 1 t 0 1 1 0 0 t
a) C vµ D ®ång bé b) C vµ D kh«ng ®ång bé
H×nh 10.7: Gi¶n ®å thêi gian cña çc tÝn hiÖu cña tri-g¬ D khi
çc tÝn hiÖu C vµ D ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé
311
CT lµm viÖc ®óng, T ph¶i ®ång bé víi C . Nh÷ng tÝn hiÖu T kh«ng ®ång bé víi C
sÏ bÞ bá qua.
C
J t
t
K T
t
t
a a
t
t gt
T
0 1 1 0 1 0 t
b) Gi¶n ®å thêi gian cña trig¬ JK a) T lµ thÕ, kh«ng ®ång bé víi C
H×nh 10.8: Gi¶n ®å thêi gian cña çc lo¹i tri g¬ JK vµ CT
10.3.3 PhÇn tö nhíx©y dùng trªn c¬ së hµm JK

PhÇn tö nhí lo¹i trig¬ JK lµm viÖc nh- tæ hîp cña phÇn tö RS vµ T. Nã
kh¸c víi phÇn tö RS ë chç, tËp gi¸ trÞ JK = 11 vÉn lµ tËp cho phÐp vµ víi tËp gi¸
trÞ biÕn 11 nµy, phÇn tö JK lµm viÖc nh- phÇn tö T, tøc lu«n thay ®æi tr¹ng th¸i tõ
0 sang 1 vµ ng-îc l¹i tõ 1 sang 0.
V× víi tËp gi¸ trÞ biÕn JK = 11, phÇn tö JK kh«ng bÒn v÷ng, nªn trong ho¹t
®éng thùc tÕ, ®Ó nã lµm viÖc ®óng, mét trong hai tÝn hiÖu J vµ K ph¶i lµ xung.
Trªn h×nh 10.8b ta ®· gi¶ thiÕt J lµ lo¹i xung víi thêi gian nhá nhÊt ®ñ ®Ó trig¬ JK
thùc hiÖn xong mét b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i.
NÕu kh«ng dïng tËp gi¸ trÞ biÕn JK = 11 th× phÇn tö nhí JK lµm viÖc nh-
trig¬ RS vµ trªn c¶ hai ®Çu vµo J vµ K ®Òu cã thÓ lµ tÝn hiÖu xung hay thÕ còng
®-îc.
10.4 PhÇn tö nhí cã tö 3 ®Çu vµo trë lªn

Trªn thùc tÕ, çc phÇn tö nhí cã nhiÒu ®Çu vµo còng rÊt ®a d¹ng. Chóng lµ
kÕt hîp cña cña mét sè lo¹i vµ cã thÓ cã xung nhÞp hoÆc kh«ng cã xung nhÞp.
Chóng ta sÏ xÐt hai lo¹i sau: PhÇn tö nhí RST vµ RS - CJK.
10.4.1 PhÇn tö nhí RST
§ã lµ lo¹i phÇn tö nhí kh«ng cã xung nhÞp, cã ba ®Çu vµo. B¶ng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña lo¹i phÇn tö nhí nµy cho trªn h×nh 10.9
PhÇn tö nhí SRT lµ phÇn tö kÕt hîp trùc tiÕp cña hai phÇn tö nhí RS vµ T ,
trong ®ã, ®Çu vµo T lµ ®Çu vµo xung, ®Çu vµo S vµ R lµ çc ®Çu vµo thÕ. T¹i mét
thêi ®iÓm, phÇn tö nhí chØ cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng cña mét trong hai phÇn tö
RS vµ T. V× vËy, çc tæ hîp vµo cÊm ®èi víi RS vÇn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ. Nãi çch
312
a 000 001 010 011 100 101 110 111 0-0 -10
0 0 1 0 - 1 - - - 001V100
0 1
1 1 0 0 - 1 - - - 001V010
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b) §å h×nh tr¹ng th¸i
H×nh 10.9: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña tri-g¬ RST
kh¸c, ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña phÇn tö nhí nµy lµ R.S = 0. Do ®ã, trong b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, gi¸ trÞ cña tr¹ng th¸i míi trong çc « øng víi çc tæ hîp RS
lµ 11 ®Òu lµ gi¸ trÞ bÊt ®Þnh. Ngoµi ra, khi cÇn chuyÓn tr¹ng th¸i th× T lµm viÖc
trong ®iÒu kiÖn R = S = 0. V× vËy, trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, gi¸ trÞ cña am
trong tÊt c¶ çc « øng víi tr-êng hîp cã tõ hai biÕn trong çc biÕn R,S,T b»ng 1
th× ®Òu lµ bÊt ®Þnh.
§èi víi lo¹i phÇn tö nhí RST ®Çu vµo R vµ S cã thÓ lµ xung hay thÕ, cßn
®Çu vµo T ph¶i lµ ®Çu vµo xung.
10.4.2 PhÇn tö nhí SR - CJK
§©y lµ phÇn tö nhí kÕt hîp gi÷a hai phÇn tö nhí lµ SR vµ CJK. Trong ®ã,
S R C J K ac am SRCJK SRCJK
0 0 0 x x ac ac 01xxx 000xx
000xx 001xx
0 0 1 0 0 ac ac 001xx 10xxx
00101 SRCJK 00110
0 0 1 0 1 ac 0 01xxx
0 0 1 1 0 ac 1 00111
00110
0 0 1 1 1 ac ac
0 1
0 1 x x x ac 0
01xxx
1 0 x x x ac 1 00111
00101
1 1 x x x ac cÊm
Tæ hîp 11xxx = cÊm
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b) §å h×nh tr¹ng th¸i
H×nh 10.10: B¶ng chuyÓn ®æi vµ ddof h×nh tr¹ng th¸i cña tri-g¬ SR- CJK
phÇn tö SR cã -u tiªn cao h¬n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tæ hîp SR = 11 vÉn lµ tæ hîp

cÊm vµ ®èi víi tæ hîp nµy, phÇn tö nhí SR - CJK cã tr¹ng th¸i bÊt ®Þnh.
313
B¶ng cguyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña lo¹i trig¬ nµy cho
trªn h×nh 10.10
Víi tæ hîp SR =10, tr¹ng th¸i cña phÇn tö nhí SR-CJK vÒ tr¹ng th¸i 0.
Víi SR = 01, tr¹ng th¸i trong míi cña SR - CJK lµ 1. ChØ khi nµo SR = 00 th×
phÇn tö nhí SR-CJK míi lµm viÖc nh- mét phÇn tö nhí CJK . Trong ®ã, nÕu C=
0 th× SR-CJK kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i víi bÊt kú t¸c ®éng nµo cña çc ®Çu vµo J
vµ K. Khi C=1, phÇn tö SR - CJK lµm viÖc nh- mét phÇn tö nhí JK .
10.5 Tæng hîp çc phÇn tö nhí c¬ b¶n

Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n còng nh- bÊt kú thiÕt bÞ ®iÖn tö sè nµo dÒu cã thÓ
tæng hîp b»ng çc m¹ch l«gÝc c¬ b¶n. Chóng cã ®Æc ®iÓm chung lµ cã thÓ thùc
hiÖn b»ng çc lo¹i m¹ch kh¸c nhau, nh-ng chøc n¨ng th× nh- nhau( tÝnh kh«ng
®¬n trÞ ). D-íi ®©y, chóng ta sÏ xÐt ph-¬ng ph¸p tæng hîp mét phÇn tö nhí c¬
b¶n nh- mét thÝ dô ®iÓn h×nh vµ sau ®ã xÐt ph-¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tõ mét phÇn
tö nhí c¬ b¶n nµy sang phÇn tö nhí c¬ b¶n kh¸c, mét viÖc vÉn hay gÆp trong ho¹t
®éng thùc tiÔn.
10.5.1 Tæng hîp trig¬ RS
Muèn tæng hîp trig¬ RS chóng ta xuÊt ph¸t tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
cña nã vµ chuyÓn thµnh b¶ng Çc n©u ®èi víi tr¹ng th¸i trong míi am cña nã nh-
h×nh 10.11a. Tõ ®ã, ta rót ra çc hµm sau:
am = S + acR = S  ( ac R)
Hay am = S + acR = S  ( ac  R)
M¹ch thùc hiÖn ®èi víi hai tr-êng hîp nµy cho trªn h×nh 10.11 b
S ac S a
am
R - - 0 0
1 1 1 0 a
R
S ac S a
am
R - - 0 0
a
1 1 1 0 R
a) B¶ng Çc n©u dïng lÊy b) M¹ch cña trig¬ RS

DTCTT vµ DHCTT cña am dïng NAND vµ dïng NOR
H×nh 10.11: S¬ ®å m¹ch cña tri g¬ RS
314
Mét çch t-¬ng tù, chóng ta cã thÓ tæng hîp çc m¹ch thùc hiÖn chøc
n¨ng cña çc lo¹i trig¬ kh¸c.
10.5.2 ChuyÓn ®æi tõ lo¹i trig¬ nµy sang lo¹i trig¬ kh¸c
D-íi ®©y, chóng ta sÏ tr×nh bµy mét nguyªn t¾c chung dïng chuyÓn ®æi tõ
mét trig¬ bÊt kú nµo ®ã sang mét trig¬ kh¸c. §Ó dÔ hiÓu, chóng ta lÊy thÝ dô
chuyÓn tõ trig¬ RS sang trig¬ JK ch¼ng h¹n. ThÝ dô cô thÓ nµy chØ nh»m minh
ho¹ cho ph-¬ng ph¸p chung, cã thÓ ¸p dông cho bÊt kú chuyÓn ®æi nµo.
Gi¶ sö cã trig¬ RS, muèn c¶i tiÕn tri g¬ nµy ®Ó cã trig¬ JK, chóng ta thÊy
r»ng, ph¶i thiÕt kÕ mét bé phËn phô thùc hiÖn çc hµm:
R = f ( J,K ,a) vµ S = f(J,K,a)
J a ac --- am JK SR
M¹ch S
cÇn 0 - 0 0- 0-
T.K.
K R 0 - 1 1- 10
a 1 - 0 -1 01
Trig¬ JK 1 - 1 -0 -0
a) S¬ ®å thÓ hiÖn nguyªn lý b) B¶ng gi¸ trÞ thùc cña R vµ S

cÇn thùc hiÖn ®Ó chuyÓn ®æi
H×nh 10.12 Nguyªn t¾c thiÕt kÕ chuyÓn ®æi
nh- h×nh 10.12a ®· chØ ra.

§Ó t×m ®-îc çc hµm nµy, cã thÓ sö dông çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬
mµ trong tr-êng hîp nµy lµ cña çc trig¬ JK vµ RS. Chóng ta cã b¶ng gi¸ trÞ thùc
cña çc hµm R vµ S nh- b¶ng h×nh 10.12b. Tõ ®ã ta cã thÓ rót ra b¶ng Çc N©u
dïng x¸c ®Þnh çc hµm S vµ R nh- b¶ng h×nh 10.13a.
M¹ch thùc hiÖn trig¬ JK trªn c¬ së trig¬ RS nh- h×nh 10.13b
Mét çch t-¬ng tù, chóng ta cã thÓ biÕn ®æi tõ bÊt kú mét lo¹i trig¬ nµo
sang mét lo¹i trig¬ kh¸c b»ng çch x¸c ®Þnh hµm kÝch thÝch cña trig¬ ®· cã s½n
nh- mét hµm cña çc biÕn vµo muèn cã vµ cu¶ biÕn ra cña chÝnh nã.
Ngoµi ra, cã thÓ nhËn xÐt r»ng çc vi m¹ch trig¬, ngoµi çc ch©n lµ çc
®Çu vµo tÝn hiÖu vµ çc ®Çu ra, cã thÓ cßn cã çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn sau:
315
ac J S
K 0 0 1 0
- - 1 0
J a
S
ac J R
K a
K 1 1 0 - R
0 0 0 -
S = ac.J vµ R = ac.K b) Tri g¬ JK
a) B¶ng Çc N©u cña S vµ R
H×nh 10.13: M¹ch thùc hiÖn tri-g¬ JK trªn c¬ së tri-g¬ RS
+ §Çu vµo ®Æt tr-íc PRESET ( PR): §Çu vµo nµy dïng ®Ó ®Æt tr-íc mét
gi¸ trÞ lµ 0 hay 1 cho ®Çu ra cña tri g¬, tuú theo PR =0 hay 1, tr-íc khi nã b-íc
vµo chu tr×nh lµm viÖc chÝnh
+ §Çu vµo Xo¸ vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu- CLEAR ( CLR). NÕu ®Çu vµo nµy
tÝch cùc trong khi ®Çu vµo PR kh«ng tÝch cùc th× tr¹ng th¸i ra a sÏ nhËn gi¸ trÞ 0.
§Çu CLR cã møc -u tiªn nhá h¬n ®Çu PR.
clk
a a
J J b2
CLK
a K a
K b1 t
t1 t2
b) t1 : Thêi gian trong ®ã th«ng

tin ®-îc ghi vµo
a) M¹ch trig¬ M-S t2 : Thêi gian trong ®ã th«ng tin
dïng trig¬ JK ®-îc ®-a ra ®Çu ra.
H×nh 10.14: CÊu tróc trig-g¬ Chñ tí (M-S)

316
+ §Çu vµo nhÞp - CLOCK ( CLK ): Lµ ®Çu vµo dïng çc xung nhÞp cã thêi
gian tån t¹i rÊt ng¾n ®Ó ®ång bé ho¹t ®éng cña trig¬. §Çu vµo CLK cã thÓ lµm
viÖc víi møc hoÆc xung hay víi s-ên xung: S-ên lªn hoÆc s-ên xuèng.
Cuèi cïng, chóng ta cÇn nãi tíi mét lo¹i phÇn tö nhí c¬ b¶n - Mét lo¹i
trig¬ hay ®-îc dïng . §ã lµ trig¬ Chñ - Tí ( Master Slave = MS). Trig¬ M-S lµ
lo¹i trig¬ mµ thêi ®iÓm ghi th«ng tin vµo vµ ®-a th«ng tin ra ®Çu ra cña nã lµ hai
thêi ®iÓm t¸ch rêi nhau. §Ó cã thÓ ®¹t ®-îc ®iÒu ®ã, ng-êi ta x©y dùng trig¬ MS
dùa trªn hai trig¬ RS hay hai trig¬ JK nh- h×nh 10.14
Chóng ta còng l-u ý r»ng trong thùc tÕ, çc trig¬ JK vµ RS cã thÓ cã nhiÒu
®Çu vµo J vµ nhiÒu ®Çu vµo K còng nh- nhiÒu ®Çu vµo S vµ R - H×nh 10.15.
B¶ng d-íi ®©y cho mét sè lo¹i trig¬ th«ng dông:
Ký hiÖu vi m¹ch §Æc ®iÓm

7470 PC Trig¬ CJK, 2 ®µu vµo J vµ 2 ®Çu vµo K
7472 PC Tri CJK lo¹i M-S , 3 ®Çu vµo J vµ 3 ®Çu vµo K
7473 PC 2 Trig JK cã ®Çu CLR vµ CLK riªng cho tõng trig¬
7474 PC 2 trig¬ CD
7475 PC 4 trig¬ CD
7476 PC 2 trig¬ JK cã çc ®Çu CLR vµ CLK cho tõng trig¬
74174 PC 6 trig CD, cã ®Çu CLR
74175 PC 4 trig¬ CD, cã ®Çu CLR
a a
J2 S2
J1 J S1 S
K1 R1
K2 K R2 R
H×nh10.15: D¹ng nhiÒu ®Çu vµo J,K vµ R,S
***********
317
Bµi tËp ch-¬ng 10
1. H·y vÏ biÓu ®å thêi gian cña trig¬ D vµ CD khi chuçi t¸c ®éng ®Çu vµo D lµ:
0,1,0,1,1 víi tr¹ng th¸i ban ®Çu cña a = 0, khi:
a) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i xung, ®ång bé víi xung nhÞp.
b) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i xung kh«ng ®ång bé víi xung nhÞp.
c) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i thÕ ®ång bé víi xung nhÞp.
d) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i thÕ kh«ng ®ång bé víi xung nhÞp.
2. H·y vÏ biÓu ®å thêi gian cña trig¬ CJK khi chuçi t¸c ®éng ®Çu vµo lµ JK =
10,01,11,01,00,11, nÕu:
a) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i xung, ®ång bé víi xung nhÞp
b) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i xung kh«ng ®ång bé víi xung nhÞp.
c) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i thÕ ®ång bé víi xung nhÞp.
d) TÝn hiÖu vµo lµ lo¹i thÕ kh«ng ®ång bé víi xung nhÞp.
3. H·y x¸c ®Þnh xem çc phÇn tö nhí cho trªn h×nh 10. 16 a,b,c lµ lo¹i g×? H·y
®iÒn tªn vµo çc ®Çu vµo t-¬ng øng.
a a a a a a
a) b) c)
H×nh 10.16
4. H·y thiÕt kÕ phÇn bæ xung ®Ó biÕn trig¬ JK thµnh çc trig¬ CT hoÆc CD
5. H·y nhËn trig¬ RS tõ trig¬ JK
***********
318
Ch-¬ng 11
Tæng hîp hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian
vµ hµm l«gÝc truy to¸n
Nh- trong ch-¬ng 4 ®· tr×nh bµy, hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian vµ hµm
l«gÝc truy to¸n lµ çc hµm l«gÝc, trong ®ã tham sè thêi gian ®-îc coi nh- mét
biÕn t-êng minh ®Æc biÖt. Gi¸ trÞ cña biÕn thêi gian cã thÓ lµ çc sè nguyªn,
d-¬ng, ©m hay b»ng kh«ng. Nhê cã biÕn thêi gian, qua biÓu thøc cña hµm l«gÝc
ta dÔ dµng nhËn thÊy sù phô thuéc vµo thêi gian cña chuçi tÝn hiÖu ra. Ng-îc l¹i,
trong tæng hîp thiÕt bÞ sè th-êng ph¶i gi¶i quyÕt bµi to¸n x©y dùng mét thiÕt bÞ
mµ tÝn hiÖu ra cña nã lµ chuçi tÝn hiÖu phô thuéc vµo thêi gian vµ gi÷a chóng cã
mèi quan hÖ rµng buéc nhÊt ®Þnh. ThÝ dô, chuçi çc tÝn hiÖu dïng ®Ó ®iÒu khiÓn
ho¹t ®éng cña mét «t«m¸t thuËt to¸n ®ßi hái çc tÝn hiÖu nµy ph¶i tån t¹i theo
thêi gian theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ thêi gian gi÷a chóng còng ®ãng
vai trß quyÕt ®Þnh tíi ho¹t ®éng cña «t«m¸t.
Th«ng th-êng, chuçi tÝn hiÖu nh- vËy dÔ dµng m« t¶ b»ng hµm l«gÝc phô
thuéc thêi gian vµ hµm l«gÝc truy to¸n. Trong ®ã, ®¬n vÞ cña biÕn thêi gian ®-îc
tÝnh theo tham sè thêi gian cña cña tÝn hiÖu chuÈn nh- tÝn hiÖu nhÞp ch¼ng h¹n.
V× vËy, tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi çc hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian vµ hµm
l«gÝc truy to¸n lµ cã ý nghÜa thùc tÕ.
11.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc

phô thuéc thêi gian
Gi¶ sö cã thiÕt bÞ sè nh- h×nh 11.1 mµ ho¹t ®éng cña nã nh- sau: Khi cho
t¸c ®éng mét tËp gi¸ trÞ biÕn vµo nµo ®ã vµo ®Çu vµo cña thiÕt bÞ vµ gi÷ nguyªn
gi¸ trÞ cña çc biÕn xi trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh th× ë ®Çu ra sÏ xuÊt hiÖn
chuçi çc tÝn hiÖu phô thuéc thêi gian v¬Ý ®é dµi R nµo ®ã.
Ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ nµy cã thÓ m« t¶ b»ng hµm l«gÝc phô thuéc thêi
gian nh- sau:
Y = 0 t0 + 1t1 + 2t2 + ...+ k-1tk-1 (11.1)
Trong ®ã i quyÕt ®Þnh thµnh phÇn tÝn hiÖu thø i trong chuçi tÝn hiÖu ra.
Trong ®ã, i , i = 1,(k-1) lµ çc hµm l«gÝc n biÕn th«ng th-êng. Çc tham sè thêi
gian ti lµ çc mèc thêi gian xuÊt hiÖn çc i t-¬ng øng.
319
Bµi to¸n tæng hîp ®Æt ra lµ
cho d¹ng ( 11.1) cña thiÕt bÞ, h·y
x1 thiÕt kÕ m¹ch thùc hiÖn chøc n¨ng
x2
Y hµm ®· cho.
x3
§Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy,
<y 0 , y 1 ,..y k > ng-êi ta cã thÓ biÕn ®æi d¹ng (11.1)
xn
thµnh d¹ng hÖ K hµm, m« t¶ thiÕt bÞ
cã n ®Çu vµo vµ K ®Çu ra. Nh-ng
còng cã thÓ tæng hîp m¹ch, thùc
hiÖn trùc tiÕp hµm l«gÝc phô thuéc
H×nh 11.1: M« h×nh thiÕt bÞ ho¹t ®éng thêi gian (11.1) nãi trªn. Do ®ã,
phô thuéc thêi gan viÖc tæng hîp ph©n gi¶i thµnh hai
phÇn:
- Tæng hîp çc m¹ch thùc hiÖn çc hµm l«gÝc th«ng th-êng i.
- Tæng hîp thiÕt bÞ ph©n phèi i theo çc mèc thêi gian nh- h×nh 11.2
ë ®©y, gi¶ thiÕt r»ng d¹ng (11.1) ®·

lµ d¹ng tèi thiÓu. NÕu (11.1) ch-a
ph¶i lµ d¹ng tèi thiÓu, ta cã thÓ thùc
xi hiÖn ®¬n gi¶n hµm dïng ph-¬ng
t0 ph¸p hÖ sè bÊt ®Þnh. NÕu biÕn thêi
t1
Y gian chØ nhËn hai g¸i trÞ 0 vµ 1 th×
cã thÓ dïng bÊt kú ph-¬ng ph¸p
®¬n gi¶n hµm th«ng th-êng nµo nh-
xi
tk-1
Ph-¬ng ph¸p dïng b¶ng Çc N©u ,
b¶ng ®èi xøng, hay çc ph-¬ng
ph¸p kh¸c.
Khã kh¨n th-êng sÈy ra khi t
xi kh«ng ph¶i chØ nhËn hai gi¸ trÞ 0 vµ
1 mµ lµ v« sè gi¸ trÞ. Trong tr-êng
hîp ®ã, th-êng dïng ph-¬ng ph¸p
H×nh 11.2: M« h×nh víi bé ph©n phèi ®¬n gi¶n kh«ng ®Çy ®ñ
thêi gian i
®Ó ®¬n gi¶n hµm (11.1) . §¬n gi¶n kh«ng ®Çy ®ñ lµ chØ ®¬n gi¶n hÖ K hµm i cã
n biÕn. Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n hÖ çc hµm l«gÝc n biÕn ®· xÐt trong ch-¬ng 3.
NÕu sau khi ®¬n gi¶n hµm mµ xuÊt hiÖn mét i kh«ng phô thuéc vµo thêi gian t
th× ®Çu ra cña nã trong m¹ch h×nh 11.2 ®-îc nèi trùc tiÕp víi Y mµ kh«ng cÇn
qua bé phËn ph©n phèi thêi gian. Ngoµi ra, nÕu xuÊt hiÖn mét thµnh phÇn nµo ®ã
chØ cã ti mµ kh«ng cã thµnh phÇn i th× cã nghÜa lµ tõ thêi ®iÓm ti trªn ®Çu ra Y
xuÊt hiÖn h»ng sè l«gÝc 1 ( v× i =1).
320
ThÝ dô 11.1
Cho hµm HLT sau:
Y = ( x1x 2x3 + x 1x2 ( x 2 + x3 )) .t0 + ( x 1x2 ( x 3 + x3 ) + x1x2x 3 ) t1
NÕu coi t0 vµ t1 lµ hai biÕn l«gÝc, nhËn çc gi¸ trÞ 0 hoÆc 1, ta cã thÓ dïng
b¶ng ®èi xøng ®Ó ®¬n gi¶n hµm Y n¨m biÕn nµy nh- h×nh 11.3.
Tõ ®ã cã thÓ rót ra ph-¬ng tr×nh cña hµm Y nh- sau:
Y = x 1 x 2 t1 + x 1 x 2 x 3 t1 + x 1 x 2 t0 + x 1 x 2 x 3 t0 =
= ( x 1 x 2 + x 1 x 2 x 3 ) t0 + ( x 1 x 2 + x 1 x 2 x 3 ) t1
M¹ch chøc n¨ng thùc hiÖn hµm Y chio trªn h×nh 11.4. Trong ®ã, çc tÝn
hiÖu t0 vµ t1 nhËn gi¸ trÞ 1 lµ biÓu hiÖn sù xuÊt hiÖn thêi ®iÓm t0 vµ t1 . Trong thùc
tÕ cã thÓ dÔ dµng thùc hiÖn çc tÝn hiÖu t0 , t1 nhê mét bé ®Õm vµ mét bé gi¶i m·.
x1x2x3
1 1 000
x1
S3
1 1 001
S2
1 1 011
S3 x2
010 Y
S1
t0
110
S3
1 1 111
S2
1 1 101
S3
1 1 100 x3
t0 1 1 0 0
t1 0 1 1 0 t1
St1 St0 St1
H×nh 11.3: §¬n gi¶n hµm dïng b¶ng H×nh 11.4: M¹ch thùc hiÖn hµm
®èi xøng thêi gian cña thÝ dô 11.1
ThËt vËy, Za - krep- ski A. D. ®· ®-a ra çc biÕn tham sè nhÞ ph©n: 1 , 2
, 3 , ...... m , mµ
m = log2 r ( 11.2 )
321
trong ®ã r lµ sè l-îng çc hµm l«gÝc i , i = 1, r . NÕu sè hµm i kh«ng ®ñ ®Ó
tho¶ m·n biÓu thøc l«garit ( 11.2 ) trªn ®©y, ta cã thÓ thªm çc hµm t-¬ng ®-¬ng
víi gi¸ trÞ h»ng "0" . Khi ®ã, nÕu cho hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian :
Y = 0 (x 1 ,x2, ...., xn ). t0 + 1 (x1 ,x2, ...., x n ). t1 + ..... + r-1 (x 1 ,x2, ...., xn ).tr-1
Ta cã thÓ x©y dùng mét hµm hoµn toµn t-¬ng ®-¬ng víi Y, gäi lµ hµm
F(x1,x 2,...,x n, 0 , 1 , ...... m-1 ) nh- sau:
r-1 m-1 k(i)

F(x 1,x2,...,xn, 0 , 1 , ...... m -1 ) =  (i   ) (11.3)
i=0 k=0
Trong ®ã, k(i) - gi¸ trÞ cña bÝt thø k trong m· nhÞ ph©n cña sè tù nhiªn i.
k(i)
 = k , nÕu k(i) =1
k , nÕu k(i) =0
Nh- vËy, nÕu ta lµm t-¬ng thÝch çc thêi gian t0, t1, .... , tr-1 víi çc sè nhÞ
ph©n:
m-1 k(i) 0 (i) 1(i) m-1 (i)
tj , j = 0,r-1   = 0 1 , ...... m-1 (11.4)
k=0
b»ng çch x©y dùng mét bé ®Õm nhÞ ph©n, víi nguån xung nhÞp thÝch hîp. §ång
thêi kÕt hîp víi mét bé gi¶i m·, lµm t-¬ng thÝch mçi tæ hîp cña bé m· nhÞ ph©n
(11.4) víi mét l«gÝc 1 th× cã thÓ kÕt luËn r»ng hµm Y( x 1, x2,...,xn) hoµn toµn
t-¬ng thÝch víi hµm F(x1, x2,...,xn , 0 , 1 , ...... m-1 ).
§ Õm G i¶i
N h Þp
c¬ m·
sè
r
x0
x1
xn Y
x0
x1
xn
x0
x1
xn
H×nh 11.5: M¹ch thùc hiÖn Y (x1,x2,....xn)
322
M¹ch thùc hiÖn hµm Y( x1, x 2,...,x n) theo ph-¬ng ph¸p trªn ®©y cho trªn
h×nh 11.5.
Ngµy nay, thiÕt bÞ ph©n phèi çc hµm  i theo thêi gian th-êng dïng çc
bé trén nh- trong phÇn thiÕt bÞ tæ hîp ®· tr×nh bµy.
ThÝ dô 11.2:
Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian sau ®©y:
Y(x1,x2) = x 1x 2 t0 + x 2 t2 + t1 + (x1+x 2) t3
Ta cã r = 4, m=2. Do ®ã:
m-1 k(i) 0 (i) 1(i)
  =
k=0 0 .1
i=0 0 .1 , v× 0 = 0 vµ 1 = 0
i=1 0 .1 , v× 0 = 0 vµ 1 = 1
i=2 0 .1 , v× 0 = 1 vµ 1 = 0
i=3 0 .1 , v× 0 = 1 vµ 1 = 1
§Ó ®¶m b¶o 4 tæ hîp gi¸ trÞ cña 0 , 1 ta cÇn mét bé ®Õm nhÞ ph©n c¬ sè
4 vµ mét bé gi¶i m· tõ m· nhÞ ph©n sang m· thËp ph©n.
S¬ ®å cña m¹ch thùc hiÖn bµi to¸n trªn cho trªn h×nh 11.6.
Víi s¬ ®å cÊu tróc nh- vËy, ta cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña hµm t¹i çc ®iÓm
cña gi¸ trÞ biÕn i nh- sau:
i = 0, hµm Y(x 1,x2) = x 1 x2.
i = 1, hµm Y(x 1,x2) = 1, lµ h»ng l«gÝc 1.
i = 2, hµm Y(x 1,x2) = x2.
i = 3, hµm Y(x 1,x2) = x 1 + x 2.
NhÞp §Õm c¬ sè 4
Gi¶i m·
x1
Y
1
x2
H×nh 11.6: M¹ch thùc hiÖn hµm cña thÝ dô 11.2

323
11.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí cho bëi
hµm l«gÝc truy to¸n
Trong ch-¬ng 4, chóng ta ®· tr×nh bµy kh¸i niÖm vÒ hµm l«gÝc truy to¸n.
Trong ®ã, hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I lµ hµm l«gÝc truy to¸n mµ gi¸ trÞ cña nã t¹i
thêi ®iÓm t phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo gi¸ trÞ cña çc biÕn vµo xi, i =1,n t¹i thêi
®iÓm t ®ã, mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ trÞ çc biÕn ra t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã.
§ång thêi hµm còng phô thuéc vµo gi¸ trÞ ban ®Çu t¹i ®Çu ra y0 khi hÖ thèng b¾t
®Çu lµm viÖc. BiÓu thøc tæng qu¸t cña hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I nh- sau:
y0 = a
y1 =  ( x1t, x2t,..., xnt, yt-1, yt-2 ,....,yt-k) ( 11.5)
Trong nhiÒu hÖ thèng tù ®éng, çc hÖ thèng ®iÒu khiÓn tõ xa còng nh-
nh÷ng thiÕt bÞ trong kü thuËt tÝnh to¸n, sö dông çc m· nhÞ ph©n víi chu kú lÆp
l¹i nhÊt ®Þnh. Nh÷ng thiÕt bÞ nh- vËy cã thÓ m« t¶ b»ng hµm l«gÝc truy to¸n.
Trong ®ã, gi¸ trÞ cña hµm t¹i thêi ®iÓm t chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ban ®Çu y0
vµ çc tr¹ng th¸i cña hµm ë çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã mµ kh«ng phô thuéc vµo çc
biÕn vµo x i. Nh÷ng hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i nµy gäi lµ çc hµm l«gÝc truy to¸n
suy biÕn lo¹i I. BiÓu thøc tæng qu¸t cu¶ hµm l«gÝc suy biÕn lo¹i I nh- sau:
y0 = a , t  0
y1 =  ( yt-1, yt-2 ,....,yt-k) , t > 0 ( 11.6)
D-íi ®©y sÏ xÐt ph-¬ng ph¸p vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc thiÕt bÞ sè cho bëi
hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn vµ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I.
11.2.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I
Khi chøc n¨ng cña thiÕt bÞ sè cho d-íi d¹ng hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn
lo¹i I ( 11.6 ), ta thÊy r»ng tÝn hiÖu ra cña thiÕt bÞ t¹i thêi ®iÓm t sÏ phô thuéc vµo
k nhÞp tr-íc ®ã. Nãi çch kh¸c, tÝn hiÖu ra ë nhÞp nµy sÏ lµ tÝn hiÖu vµo cña k
nhÞp tiÕp theo. Muèn duy tr× ®-îc çc tÝn hiÖu ra nµy trong k nhÞp ta cã thÓ dïng
phÇn tö nhí hay phÇn tö gi÷ chËm. ThÝ dô, mçi trig¬ D cã thÓ gi÷ chËm tÝn hiÖu
®-îc mét nhÞp. NÕu nèi tiÕp k trig¬ D, ta sÏ cã bé gi÷ chËm víi k ®Çu ra, t-¬ng
øng víi k ®Çu ra bÞ gi÷ chËm tõ yt-1 ®Õn yt-k. Nh- vËy, m¹ch thùc hiÖn hµm l«gÝc
truy to¸n suy biÕn lo¹i I sÏ gåm çc phÇn tö gi÷ chËm tÝn hiÖu ra vµ phÇn m¹ch tæ
hîp theo s¬ ®å h×nh 11.7.
NÕu lµ mét hÖ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I th× ®èi víi mçi hµm cÇn ph¶i cã
mét phÇn gi÷ chËm riªng. PhÇn tæ hîp sÏ nhËn tÊt c¶ çc hµm yit-j , i = 1,S vµ j
= 1,k , trong ®ã S lµ sè l-îng hµm trong hÖ, ®ång thêi còng lµ çc biÕn vµo.
324
yt-k c c
PhÇn y1(t-2) y1(t-1) Q D
tæ Q D
hîp
yt
yt-2 çc y1t
yt-1 hµm NhÞp
.........
y2t
Bé gi÷ chËm
k nhÞp
Q D Q D
c c
H×nh 11.7: M¹ch thùc hiÖn hµm H×nh 11.8: M¹ch thùc hiÖn hÖ 2
l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I hµm l«gÝc truy to¸n suy biÐn lo¹i I
ThÝ dô 11.3
Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hÖ hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I sau
®©y:
y1t = y2(t-2).y2(t-1) + y2 (t-2)

y2t = y1(t-2) . y2(t-2) y2 (t-1) (11.7)
HÖ nµy gåm hai hµm y1t vµ y2t , phô thuéc vµo çc gi¸ trÞ cña hµm ë hai
nhÞp tr-íc ®ã. Nh- vËy, ®èi víi mçi hµm y1t vµ y2t cÇn mét bé gi÷ chËm hai nhÞp,
mçi bé gi÷ chËm cÇn hai trig¬ D. PhÇn tæ hîp sÏ thùc hiÖn hµm (11.7) víi çc
hµm y1(t-1) , y1(t-2) , y2(t-1), y2 (t-2) lµ biÕn vµo.
M¹ch thùc hiÖn hÖ hai hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I (11.7) cho trªn
h×nh 11.8.
CÇn chñ ý r»ng trong tr-êng hîp nµy chóng ta ch-a chó ý tíi tr¹ng th¸i
ban ®Çu cña hÖ thèng. NÕu tr¹ng th¸i ban ®Çu ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc th× çc trig¬ D
dïng lµm phÇn tö gi÷ chËm cÇn cã çc ®Çu ®Æt tr-íc ( Preset) : C¨n cø vµo tr¹ng
th¸i ban ®Çu y10 vµ y20 vµ c¨n cø vµo phÇn l«gÝc tæ hîp ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cÇn ®Æt
tr-íc cho çc tri g¬. §iÒu nµy dÔ dµng thùc hiÖn v× trong thùc tÕ, hÇu hÕt çc
trig¬ ®Òu ®· cã çc ®Çu ®Æt tr-íc nµy.
Tr¹ng th¸i xuÊt ph¸t ban ®Çu cña hÖ th-êng quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng cô thÓ
cña thiÕt bÞ. Trong phÇn ph©n tÝch, chóng ta sÏ lµm râ thªm ®iÒu nµy.
Trªn ®©y ta ®· xÐt tr-êng hîp tæng qu¸t cña thiÕt bÞ sè cã nhí, ®-îc m« t¶
b»ng hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I. Trªn thùc tÕ, rÊt hay gÆp tr-êng hîp ®Æc
biÖt víi k =0, tøc lµ khi hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn ë thêi ®iÓm (t+1) chØ phô
thuéc vµo gi¸ trÞ cña hµm ë nhÞp t tr-íc ®ã mµ th«i. ¤t«m¸t lo¹i nµy gäi lµ
«t«m¸t «t«n«m. Ph-¬ng tr×nh tæng qu¸t cña «t«m¸t h÷u h¹n lo¹i «t«n«m ®-îc
325
m« t¶ bëi ph-¬ng tr×nh (11.8). Tr-êng hîp «t«m¸t nµy cã S ®Çu ra th× ta cã hÖ
ph-¬ng tr×nh (11.9)
y0 = a
yt+1 =  ( yt ) ( 11.8 )
y10 = a10
y20 = a20
.............
ys0 = as0
y1(t+1) = 1 ( y1t, y2t, ...,yst ) (11.9)
y2(t+1 ) = 2 ( y1t, y2t, ...,yst )
.........................................
ys(t+1) = s ( y1t, y2t, ...,yst )
Qu¸ tr×nh tæng hîp «t«m¸t h÷u h¹n «t«n«m, cho bëi hÖ ph-¬ng tr×nh
(11.9), còng ®-îc tiÕn hµnh theo çc b-íc tæng hîp mét «t«m¸t h÷u h¹n ®-îc
m« t¶ bëi ph-¬ng tr×nh l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I trªn ®©y. Trong ®ã, v× yj
(t+1) chØ phô thuéc vµo yjt , j = 1,S , nªn chØ cÇn dïng phÇn tö gi÷ chËm mét nhÞp
®èi víi mçi yjt . ViÖc tÝnh tíi tr¹ng th¸i ban ®Çu ( a0, a1, ..., as) còng ®-îc thùc
hiÖn b»ng çch ®Æt tr-íc gi¸ trÞ ban ®Çu ®èi víi çc trig¬ .
Chøc n¨ng cña «t«m¸t h÷u h¹n «t«n«m còng cã thÓ cho d-íi d¹ng b¶ng
gi¸ trÞ thùc. ViÖc tæng hîp chóng, dï cho d-íi d¹ng nµo, còng cã thÓ tiÕn hµnh
theo çc b-íc sau ®©y:
a) Tõ d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc, nhËn hµm d¹ng (11.9).
b) §¬n gi¶n hÖ hµm.
c) Tæng hîp phÇn gi÷ chËm.
d) Tæng hîp phÇn m¹ch l«gÝc tæ hîp.
D-íi ®©y lµ mét vµi thÝ dô.
ThÝ dô 11.4
Tæng hîp «t«m¸t «t«n«m cho d-íi d¹ng b¶ng gi¸ trÞ thùc sau:
y1t y2t y3t y1(t+1) y2(t+1) y3(t+1 ) y1t y2t y3t y1(t+1) y2(t+1) y3(t+1 )
0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1
0 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 0
0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 0 0
0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 0
Tõ b¶ng trªn, chóng ta rót ra çc hµm sau ®©y:
326
y1(t+1) = y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t
y1(t+1) = y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t +
+ y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t
y1(t+1) = y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t + y1t y2t y3t
§¬n gi¶n çc hµm trªn ®ay dïng ph-¬ng ph¸p Çc - N©u, ta ®-îc:
y2t y1(t+1) y2(t+1) y y3 (t+1)

y1t y 1t y2t y2t
1t
y3t 1 1 y 3t 1 1 1 y3t 1 1
1 1 1 1 1 1 1
y1(t+1) = y1t y2t + y1t y2t y3t + y2t y3t
y2(t+1) = y1t y2t + y1t y2t + y1t y3t + y1t y3t
y3(t+1) = y1t y3t + y1t y2t + y1t y2t y3t
PhÇn gi÷ chËm ë ®©y ®èi víi mçi ®Çu ra chØ cÇn mét kh©u gi÷ chËm mét
nhÞp. S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn hÖ ph-¬ng tr×nh ( 11.10 ) ch0 trªn h×nh 11. 9
y 1(t+1)
y 2(t+ 1)
y3 (t+1)
y 2t
y 3t y 1t
c D C D C D
NhÞp
H×nh 11.9: M¹ch thùc hiÖn hÖ hµm 11.10
327
11.2.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I
ThiÕt bÞ sè cã chøc n¨ng cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I ( c«ng thøc
11.5) trong nhiÒu tr-êng hîp cã thÓ viÕt d-íi d¹ng (11.11) sau ®©y:
y1(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k))

y2(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k))
........................................................................................
ys(t+1) = 1 ( x 1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k))
Z1(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k)) ( 11.11)
Z2(t+1) = 2 ( x1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k))
.........................................................................................
Zr(t+1) = r ( x 1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,y1 (t-k), ... , ys(t- k))
Trong ®ã, yi , i = 1,s lµ çc biÕn cña «t«m¸t. Çc Zi , i = 1,r lµ çc biÕn
ra. Çc biÕn trong vµ çc biÕn ra ®Òu lµ hµm cña çc biÕn vµo t¹i thêi ®iÓm ®ang
xÐt vµ cña çc biÕn trong t¹i çc thêi ®iÓm tr-íc ®ã.
Tr-êng hîp ®¬n gi¶n th-êng gÆp lµ khi k = 0 . Khi ®ã, hÖ ph-¬ng tr×nh
(11.11) ttrë thµnh hÖ ¬h-¬ng tr×nh (11.12):
y1(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,yst )
y2(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,yst )
..................................................................
ys(t+1) = 1 ( x 1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,yst )
Z1(t+1) = 1 ( x1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,yst ) ( 11.12)
Z2(t+1) = 2 ( x1(t+1),..., xn(t+n) , y1t, y2t,...,yst )
....................................................................
Zr(t+1) = r ( x 1(t+1),..., x n(t+n) , y1t, y2t,...,yst )
§Ó thùc hiÖn çc hÖ ph-¬ng tr×nh (11.11) vµ (11.12) chóng ta cÇn thiÕt kÕ
hai bé phËn: Bé phËn gi÷ chËm tÝn hiÖu gåm S kªnh, mçi kªnh cã (k+1) tÝn hiÖu
®Çu raøng víi çc tÝn hiÖu ®-îc g÷ chËm (k+1) nhÞp, k = 1,2,3,....Nh- vËy, ®èi
víi hÖ ph-¬ng tr×nh (11.12) mçi kªnh cã thÓ g÷ chËm mét nhÞp. §Ó gi÷ chËm tÝn
hiÖu 1 nhÞp cã thÓ dïng çc lo¹i m¹ch gi÷ chËm thô ®éng hay tÝch cùc, çc lo¹i
trig¬ nh- trig¬ D. §Ó gi÷ chËm (k+1) nhÞp cÇn (k+1) trig¬ D m¾c nèi tiÕp vµ cã
®Çu nhÞp chung. Bé phËn thø hai lµ hÖ tæ hîp gåm (s+n) ®Çu vµo vµ (s+r) ®Çu ra.
Tæng hîp m¹ch tæ hîp ®· ®-îc xÐt kü trong phÇn mét cña tµi liÖu nµy.
Nh- vËy, s¬ ®å tæng qu¸t ®Ó thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cã nhí cho bëi hµm l«gÝc
truy to¸n lo¹i I ( c«ng thøc 11.11) cho tªn h×nh 11.10. Trong ®ã, GC lµ phÇn
m¹ch gi÷ chËm (k+1) nhÞp. M¹ch thùc hiÖn hÖ hµm i vµ i lµ mét hÖ tæ hîp.
328
Zn (t+1)
y1(t+1)
Z1(t+1)
ys(t+1)
... ......
{ } { } GC GC
ys(t-k)
xn (t+1)
y1(t-k)
x2(t+1)
x1(t+1)
yst
y1t
H×nh 11.10: S¬ ®å tæng qu¸t thùc hiÖn thiÕt bÞ sè cho bëi
hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I
Cã thÓ chøng minh r»ng, hÖ (11.12) hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®-îc nhê çc
m¹ch l«gÝc c¬ b¶n vµ çc tri g¬.
ThËt vËy, ®èi víi mçi hµm l«gÝc n biÕn bÊt kú F ( x 1, x2, ... , xn ) ta cã
®¼ng thøc sau:
F ( x 1, x2, ... , x n ) = x i F( x i = 0) + xi F( xi = 1) ( 11.13)
Trong khi ®ã, ph-¬ng tr×nh m« t¶ ho¹t ®éng cña trig¬ hai ®Çu vµo h×nh 11.11 cã
d¹ng:
y(t+1) = x2 (t+1) yt + x1(t+1) yt (11.14)
y(t+1) Trong ®ã, tt lµ tr¹ng th¸i trong cña trig¬

t¹i thêi ®iÓm t ; y(t+1) lµ tr¹ng th¸i cña
trig¬ ë nhÞp tiÕp theo; x 1(t+1) ,x2 (t+1) lµ
çc tÝn hiÖu kÝch thÝch cña trig¬.
Ph-¬ng tr×nh (11.14) hµn toµn phï hîp
víi (11.13) , nÕu ta coi:
x2(t+1) x1(t+1) x1(t+1) = F ( x i = 0 )

x2(t+1) = F ( xi = 1 )
H×nh 11.11: Tri g¬ hai ®Çu vµo
329
§èi víi çc ph-¬ng tr×nh i trong ( 11.12 ) dÔ dµng ®-a vÒ d¹ng (11.13),
(11.14), nÕu coi:
x i1(t+1) = i ( yit = 0 ) ( 11.15)
x 2(t+1) = i ( yit = 1 )
i
Khi ®ã, mçi ph-¬ng tr×nh thø i , i = 1,s cña (11.12) cã thÓ viÕt:
yi(t+1) = yit . i ( yit = 0 ) + yit . i ( yit = 1 ) ( 11.16)
yi(t+1) = yit. x i1(t+1) + yit . xi2(t+1)
Nh- vËy, hµm yi(t+1) , víi mäi i, cã thÓ thùc hiÖn nhê trig¬ hai ®Çu vµo. NÕu
sö dông trig¬ mét ®Çu vµo , thÝ dô trig¬ T, ta cÇn ®Æt:
xi(t+1) = yit . i ( yit = 0 ) + yit . i ( yit = 1 ) (11.17)
Víi i= 1,s th×:

yi(t+1) = x i (t+1) . yit + xi (11.18)
§¼ng thøc (11.18) lµ ph-¬ng tr×nh cña trig¬ T. ThËt vËy, nÕu thy (11.17) vµo
(11.18) vµ biÕn ®æi sÏ ®-îc d¹ng:
yi(t+1) = [ yit .  i ( yit = 0 ) + yit . i ( yit = 1 )].yit + [yit . i ( yit = 0 ) + yit . i (

yit = 1 )] . yit = yit ( yit + i ( yit = 0 ))(yit + i ( yit = 1 )) + yit . i ( yit = 0 )yit
+ yit .yiti ( yit = 1 ) = yit. i ( yit = 1 ) + yit. i ( yit = 0 ) i ( yit = 1 ) + yit. i (
yit = 0 ) = yit. i ( yit = 1 ) + yit. i ( yit = 0 ).
§ã chÝnh lµ d¹ng cña (11.16). Nh- vËy, ta ®· chøng minh r»ng çc ph-¬ng tr×nh
yi(t+1) , víi mäi i, cã thÓ thùc hiÖn ®-îc nhê çc trig¬ mét hoÆc hai ®Çu vµo.
Nhãm ph-¬ng tr×nh Z(t+1) thùc hiÖn nh- çc m¹ch tæ hîp b×nh th-êng,
kh«ng ph¶i dïng tíi çc phÇn tö nhí.
ThÝ dô 11.5:
Thùc hiÖn «t«m¸t cho bëi hÖ hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i I sau ®©y:
yi(t+1) = x1(t+1) y1t + x2(t+1)

y2(t+1) y1t + y2t (11.19)
Z1(t+1) = x1(t+1).x 2(t+1) + y2(t-1)
a) Tr-êng hîp dïng trig¬ hai ®Çu vµo lo¹i JK:

§èi víi hµm y1(t+1) ta ®Æt :
x11 (t+1) = 1 (y1t = 0 ) = x2(t+1)
x12 (t+1) = 1 (y1t = 1 ) = x1(t+1) + x 2(t+1)
§èi víi hµm y2(t+1) ta ®Æt:

330
x21 (t+1) = 2 (y2t = 0 ) = y1t
x22 (t+1) = 2 (y2t = 1 ) = y1t + 1 = 1
¸p dông c«ng thøc (11.16), hÖ ph-¬ng tr×nh (11.19) cã thÓ viÕt d-íi d¹ng
th«ng qua ho¹t ®éng cña trig¬ JK nh- sau:
yi(t+1) = x2(t+1) y1t + ( x2(t+1) + x1(t+1) ).y1t

y2(t+1) y1t . y2t + y2t (11.20)
Z1(t+1) = x1(t+1).x 2(t+1) + y2(t-1)
HÖ hµm (11.20) cã thÓ thùc hiÖn b»ng m¹ch h×nh 11.12
NhÞp
C
y1t
D Q
x2(t+1)
J Q J C C
y2 ( t -1)
x1(t+1) K ‘1’ K D Q DQ
y2(t+1)
Z1(t+1)
b) Tr-êng hîp dïng trig¬ T ( mét ®Çu vµo).

Sö dông c«ng thøc (12.17) cña =y1(t+1) , ta cã:
x1 (t+1) = x2(t+1) y1t + ( x2(t+1) + x 1(t+1) ).y1t =
= x2(t+1) y1t + x2(t+1) . x1(t+1) .y1t =
§èi víi y2(t+1) ta cã:
x2 (t+1) = y1t . y2t + y2t . 0 = y1t . y2t (11.21)

Do ®ã:
y1(t+1) = [x2(t+1) y1t + x2(t+1) . x1(t+1) .y1t] y1t + [x2(t+1) y1t + x2(t+1) . x1(t+1) .y1t]y1t
y2(t+1) = y1t . y2t . y2t + y1t . y2t . y2t
Z1(t+1) = x 1(t+1).x2(t+1) + y2(t-1)
331
M¹ch thùc hiÖn hÖ ph-¬ng tr×nh (11.21) dïng trig¬ T cho trªn h×nh 11.13
x2(t+1)
y1(t+1)
x1(t+1)
T
C
D
C x1(t+1)
D x2(t+1) Z1(t+1)
x2(t+1)
C Q C Q C
T y2(t-1)
D D
NhÞp
D
11.3 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc

truy to¸n lo¹i II
ThiÕt bÞ sè cã chøc n¨ng ®-îc m« t¶ b»ng hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II cã
®Æc tr-ng lµ tÝn hiÖu ra cña nã phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo gi¸ trÞ tr¹ng th¸i vµo
t¹i thêi ®iÓm ®ang xÐt , mµ cßn phô thuéc vµo çc tr¹ng th¸i vµo t¹i nh÷ng thêi
®iÓm tr-íc ®ã. Nh- trong ch-¬ng 4 ®· chØ râ, hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II cã d¹ng:
yt =  ( x 1t, x 2t ,..., x1(t-1) ,..., xn(t-1),.., x 1(t-r) ,..., xn(t-r) ) ( 11.22 )
C¨n cø vµo (11.22) ta thÊy r»ng ®Ó tæng hîp m¹ch, çc tÝn hiÖu ®Çu vµo
cÇn ®-îc gi÷ chËm tõ 1 ®Õn r nhÞp. Nh- vËy, mét çch tæng qu¸t, m¹ch thùc hiÖn
mét hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II sÏ gåm mét bé phËn gi÷ chËm çc tÝn hiÖu vµo tõ
1 ®Õn r nhÞp vµ mét hÖ tæ hîp gåm (n.r + n ) biÕn vµo vµ mét biÕn ra y.
Nh- ta ®· biÕt, mäi sù gi÷ chËm tÝn hiÖu ®Òu cã thÓ thùc hiÖn b»ng çc
m¹ch tÝch cùc hay thô ®éng. Trong nhiÒu tr-êng hîp, th-êng dïng çc phÇn tö
nhí nh- trig¬ D ®Ó gi÷ chËm tÝn hiÖu.
§Ó tæng hîp phÇn hÖ tæ hîp, tÊt c¶ çc tÝn hiÖu xi t ®Õn xi (t-r) ®-îc coi
ngang b»ng nhau vµ cã thÓ thùc hiÖn theo çc b-íc tæng hîp hÖ hµm nh- ch-¬ng
5 ®· tr×nh bµy.
332
ThÝ dô 11.6
ThiÕt kÕ m¹ch thùc hiÖn hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II sau ®©y:
yt = x1t x1(t-1) x2 (t-2) + x2t x1t + x 1(t-2) . x3 t . x2t + x2(t-1). x3(t-1)
§Ó t¹o çc tÝn hiÖu x 1(t-1) , x1(t-2) , x2(t-1) , x2(t-2) vµ x 3 (t-1) ta cÇn dïng çc
trig¬ D. M¹ch thùc hiÖn tiÕp theo hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II ®· cho thùc chÊt lµ
thùc hiÖn m¹ch tæ hîp t¸m ®Çu vµo, mét ®Çu ra. V× hµm l«gÝc t¸m biÕn ®· cho lµ
mét hµm ®· ®-îc ®¬n gi¶n. Do ®ã, viÖc thùc hiÖn b»ng çc m¹ch l«gÝc lo¹i VA,
HOAC vµ KH rÊt dÔ dµng.
§Ó thùc hiÖn m¹ch trªn c¬ së çc phÇn tö NAND vµ trig¬ D , ta biÕn ®æi
theo alg«rit ®· tr×nh bµy trong ch-¬ng 2:
yt = ( x1t x1(t-1) x2 (t-2) ) ( x2t x1t ) ( x1(t-2) . x3 t . x 2t ) ( x2(t-1) x 3(t-1) )
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 11.14.
x1t x1(t - 2)
DQ DQ
NhÞp C C
yt
x2t DQ DQ x
2(t-2)
C C
x3t DQ
x3 (t - 1)
C
H×nh 11.14: M¹ch thùc hiÖn hµm cña thÝ dô 11.6
Nhê cã hµm l«gÝc truy to¸n lo¹i II, ta cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu lo¹i m¹ch
trong thùc tÕ nh- çc m¹ch lµm ng¾n hoÆc më réng tÝn hiÖu. ThÝ dô, hµm hµm
thùc hiÖn lµm ng¾n tÝn hiÖu ®i n nhÞp kÓ tõ s-ên tr-íc cña tÝn hiÖu cã thÓ viÕt
nh- sau:
y1t = xt . x ( t - n ) ( 11.23 )
333
Hµm lµm ng¾n tÝn hiÖu ®i ( tx - n ) ®¬n vÞ thêi gian ( n chu kú nhÞp ) cã
d¹ng:
y2 t = x (t - n ) . x t ( 11.24 )
Hµm lµm réng tÝn hiÖu ra thªm n chu kú xung nhÞp cã d¹ng:
y3t = x( t-n) + xt ( 11.25 )
M¹ch thùc hiÖn çc hµm (11.23), (11.24) vµ (11.25 ) cho trªn h×nh 11.215
Xt
y1 t
GC t
xt n 0 tx
nhÞp xt y1t
x(t - n ) t
GC n
xt n y2t
nhÞp y2 t
t
xt
n tx
GC y3 t y3 t
xt n
nhÞp xt t
tx + n
H×nh 11.15:M¹ch thùc hiÖn çc hµm (11.23) ®Õn (11.25)
11.4 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè x©y dùng

trªn c¬ së HLT vµ HLTR
Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè x©y dùng trªn c¬ së HLT vµ HLTR lµ nh»m rót ra
®-îc chøc n¨ng ho¹t ®éng cña çc m¹ch ®ã d-íi d¹ng hµm l«gÝc phô thuéc thêi
gian hay hµm l«gÝc truy to¸n. Çc hµm nµy lµ biÓu hiÖn cña sù phô thuéc cña çc
biÕn ra vµo çc biÕn vµo trong nh÷ng kho¶ng thêi gian cô thÓ. Trªn kÕt qu¶ thu
®-îc ta cã thÓ kiÓm tra kÕt qu¶ thiÕt kÕ hay chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña
thiÕt bÞ.
Khi ph©n tÝch, nÕu çc thiÕt bÞ cã s¬ ®å chøc n¨ng d¹ng c©y, kh«ng cã
ph¶n håi vµ cã nhiÒu phÇn tö gi÷ chËm n»m r¶i r¸c trªn ®-êng truyÒn tÝn hiÖu tõ
®Çu vµo tíi ®Çu ra cña m¹ch th×, trong nhiÒu tr-êng hîp, b»ng çch lÇn theo
®-êng truyÒn cña çc tÝn hiÖu tõ ®Çu ra tíi çc ®Çu vµo vµ quy toµn bé thêi gian
334
gi÷ chËm cña mçi tÝn hiÖu vÒ mét phÇn tö gi÷ chËm ë ngay ®Çu vµo sÏ dÔ dµng
trong viÖc ph©n tÝch m¹ch.
§Ó ph©n tÝch m¹ch, tr-íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh çc ®Çu vµo, ®Çu ra vµ çc ®µu
®iÒu khiÓn cña m¹ch. Trªn c¬ së ®ã, ¸p dông quy t¾c chung vÒ ph©n tÝch m¹ch ®Ó
t×m çc hµm chøc n¨ng cña m¹ch, b»ng çch thay thÕ dÇn çc biÕn trung gian lÇn
l-ît tõ ®Çu ra tíi ®Çu vµo.
ThÝ dô 11.7: Ph©n tÝch m¹ch cho trªn h×nh 11.16
Çc tÝn hiÖu vµo x 1, x2, x3 . TÝn hiÖu ra Yt = f(x1, x 2, x3). Song, sù phô
thuéc cña y vµo çc biÕn vµo nh- thÕ nµo cßn phô thuéc vµo gi¸ trÞ thêi gian ti , i
= 0,3 . Sù xuÊt hiÖn cña çc gi¸ trÞ thêi gian sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cô thÓ cña hµm
y.
Theo s¬ ®å m¹ch h×nh 11.16, ta cã:
y = 0 t0 + 1.t1 + 2. t2 + 3 . t3
Gi¶i
§Õm m·
x1
1
x2 Yt
x3
H×nh 11.16: M¹ch dïng ®Ó ph©n tÝch
Trong ®ã:
0 = 1
 1 = x 1 ( x 1 x 2 ) = x 1 + x 1x 2 = x 1
 2 = x 1x 2 + x 1 + x 2 = x 1 + x 2 + x 1x 3 = x 1 + x 2
3 = (x1 + x 2 ) . ( x 2 x3 ) = x1 + x 3
Hay y = t0 + x 1 . t1 + (x1+x 2) t2 + (x 1 +x3)t3
335
Trong thêi gian t 0 = 1, çc t1 = t2 = t3 = 0, ®Çu ra cña thiÕt bÞ cã gi¸ trÞ
l«gÝc 1, kh«ng phô thuéc vµo çc gi¸ trÞ cña çc biÕn vµo x 1, x2, x3. Khi t1 = 1,
çc t0 , t2 vµ t3 ®Òu b»ng 0. Khi ®ã y lµ hµm ®¶o cña biÕn x1 .
Mét çch t-¬ng tù, ta xÐt cho çc tr-êng hîp khi t2 , t3 cã gi¸ trÞ b»ng 1 vµ
qu¸ tr×nh cø nh- thÕ lÆp l¹i.
ThÝ dô 11.8: Ph©n tÝch ho¹t ®éng cña «t«m¸t «t«n«m cho trªn h×nh 11.17
Gi÷ chËm hai nhÞp
yA
Gi÷ chËm mét nhÞp
Gi÷ chËm ba nhÞp

yB
yC
H×nh 11.17: ¤t«m¸t «t«n«m dïng ph©n tÝch
Trong tr-êng hîp nµy, thiÕt bÞ cã ba ®Çu ra : yA , yB , yC . Ta cã:

yA(t+3+) = yA(t+1) . yB (t+2) + YB(t+2)
YB(t+3) = yA(t+1) .( yB (t+2) + YCt ) + YB(t+2)
YC(t+3) = yCt . yB(t+2)
§Ó tiÕp tôc ph©n tÝch ho¹t ®éng cña m¹ch, ta gi¶ thiÕt r»ng ë thêi ®iÓm
tr-íc khi xuÊt hiÖn t, toµn bé yA = yB = yC = 0 , øng víi tr¹ng th¸i ban ®Çu cña
m¹ch. Tõ ®ã, ta lËp b¶ng gi¸ trÞ thùc cho yA , yB , yC t¹i çc thêi ®iÓm (t! + 1),
(t+2), (t+3), c¨n cø vµo gi¸ trÞ cña chóng t¹i thêi ®iÓm t vµ tr-íc thêi ®iÓm t.
Tõ hÖ ph-¬ng tr×nh trªn ®©y, ta thu ®-îc b¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm
nh- sau:
t t+1 t+2 t+3
yA yB yC yA yB yC yA yB yC yA yB yC
0 0 0 0 0 1 0 0 10 0 0 1
0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0
0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 0
336
0 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0
1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1
1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1
1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0
1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0
Trªn c¬ së b¶ng nµy, cã thÓ vÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch nh- h×nh 11.18 .
000
111 001 x1 y
110 010 c GC
x2
101 011
100
H×nh 11.18: §å h×nh tr¹ng th¸i H×nh 11.19: M¹ch cho thÝ dô 11.9
Trong ®ã h×nh thµnh râ nÐt hai líp tr¹ng th¸i ban ®Çu dÉn tíi nh÷ng ho¹t
®éng kh¸c nhau cña hÖ . Cô thÓ, nÕu tr¹ng th¸i ban ®Çu khi bËt nguån cña yA , yB
vµ yC lµ mét trong çc tr¹ng th¸i sau ®©y: 010, 011, 110, vµ 111 th× ngay sau chu
kú tiÕp theo, «t«m¸t ®· r¬i vµo tr¹ng trh¸i bÒn 110 vµ kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i
n÷a. ë ®Çu ra, yA = yB =1 vµ yC = 0.
NÕu tr¹ng th¸i ban ®Çu khi bËt nguån lµ 000, 001, 100 hoÆc 101 th× «t«m¸t
sÏ r¬i vµo chu kú 000 0091, cã nghÜa lµ chØ cã biÕn ra yC lµ thay ®æi vµ cø
ba chu kú m¹ch n»m ë tr¹ng th¸i 001 l¹i cã mét chu kú n»m ë 000 vµ l¹i lÆp l¹i.
Nh- vËy, ho¹t ®éng cña m¹ch ®· cho phô thuéc vµo cÊu t¹o m¹ch vµ tr¹ng
th¸i ban ®Çu cña nã.
ThÝ dô 11.9: Ph©n tÝch cho trªn h×nh 11.19, víi ®iÒu kiÖn x1 . x2 = 0.
Tõ m¹ch ®· cho, dÔ dµng nhËn ®-îc:
y = Ct.x 1t + Ct.x2t . y(t-1)
§Ó hiÓu râ ho¹t ®éng cña m¹ch, ta lËp b¶ng gi¸ trÞ thùc vµ sau ®ã, lËp ®å
h×nh tr¹ng th¸i nh- h×nh 11.20.
So s¸nh víi ®å h×nh vµ ho¹t ®éng cña çc phÇn tö nhí cã hai tr¹ng th¸i ,
ta thÊy m¹ch h×nh 11. 20 lµm viÖc nh- mét trig¬ CRS. Trong ®ã, ®· chó ý tíi tæ
hîp cÊm: NÕu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn x1 . x 2 =0 th× cã nghÜa lµ x1 vµ x 2 kh«ng ®-îc
phÐp ®ång thêi b»ng 1. §ã còng lµ ®iÒu kiÖn cña trig¬ CRS.
337
§èi víi m¹ch nµy, x1 ®ãng vai trß nh- ®Çu vµo S, cßn x 2 - nh- ®Çu vµo R.
c lµ tÝn hiÖu ®ång bé. yt-1 lµ tr¹ng th¸i trong ë thêi ®iÓm tr-íc ®ã. yt lµ tr¹ng th¸i
trong ®-îc x¸c lËp ( tr¹ng th¸i míi ).
ct x 2t x 1t yt-1 yt
0 0 0 0 0 000 000
0 0 0 1 1 001 001
0 0 1 0 0
010 010
100
0 0 1 1 1
100
110 101
0 1 0 0 0
0 1 0 1 1
0 1 1 0 - 101
0 1 1 1 - 0 1
1 0 0 0 0 110
1 0 0 1 1
1 0 1 0 1
1 0 1 1 1
1 1 0 0 0
1 1 0 1 0
H×nh 11.20: §å h×nh tr¹ng th¸i
1 1 1 0 -
cña m¹ch h×nh 11.19
1 1 1 1 -
ThÝ dô 11.10: X¸c ®Þnh chøc n¨ng ho¹t ®éng cña m¹ch cho trªn h×nh
11.21
Trªn h×nh 11.21 nÕu tr-íc phÇn tö gi÷ chËm ta ghi y1t vµ y2t th× sau phÇn tö
gi÷ chËm sÏ lµ y1(t-1) vµ y2(t-1) t-¬ng øng.
Tõ m¹ch ®· cho, theo ph-¬ng ph¸p thay thÕ lÇn l-ît çc biÕn trung gian, ta
cã:
y1t = xt ( y1(t-1) + y2(t-1) )

y2t = xt ( y1 (t-1) + y2(t-1) ) ( 23)
Z = xt. y1(t-1) . y2(t-1)
Trªn c¬ së ®ã, ta lËp b¶ng gi¸ trÞ thùc cña çc hµm vµ ®-îc b¶ng gi¸ trÞ
thùc h×nh 11.22
C¨n cø vµo gi¸ trÞ ®· cã trong b¶ng, ta x©y dùng ®å h×nh tr¹ng th¸i cña
m¹ch nh- h×nh 11.23. Trong ®ã, Tr¹ng th¸i cña m¹ch ®-îc x¸c ®Þnh bëi hai biÕn
y1 vµ y2 . BiÕn ra lµ Z. BiÕn x t lµ biÕn kÝch thÝch. Ta nhËn thÊy r»ng, víi mäi tr¹ng
th¸i, nÕu xt = 0 th× dï xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i nµo, m¹ch còng trë vÒ tr¹ng th¸i y1t
y2t = 00 vµ tÝn hiÖu ra Z = 0. NÕu xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i trong y1y2 = 00, d-íi t¸c
®éng cña xt = 1, mµ thêi gian tån t¹i cña xt nhá h¬n ba nhÞp th× m¹ch l¹i trë l¹i
tr¹ng th¸i ban ®Çu y1y2 = 00 vµ Z = 0.
338
Nh-ng nÕu thê gian tån t¹i cña x t lín h¬n hay b»ng ba nhÞp th× m¹ch sÏ tíi
tr¹ng th¸i y1y2 = 11 vµ ë ®ã, d-íi t¸c ®éng cña xt = 1, tÝn hiÖu ®Çu ra Z = 1. Khi
xt trë vÒ tr¹ng th¸i 0 th× m¹ch l¹i trë vÒ tr¹ng th¸o y1y2 = 00.
Qua ph©n tÝch ta thÊy r»ng m¹ch h×nh 11,21 lµ mét m¹ch ph©n biÖt ®é
r«ng xung cña tÝn hiÖu x t . NÕu x t cã ®é réng lín h¬n 3 nhÞp th× ®Çu ra cho Z = 1.
Ng-îc l¹i th× Z = 0.
xt y(t-1) y2(t-1) y1t y2t Z

Z
y1(t-1) 0 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0
xt y1t
0 1 0 0 0 0
0 1 1 0 0 0
1 0 0 0 1 0
1 0 1 1 0 0
xt y2t 1 1 0 1 1 0
y2(t-1) 1 1 1 1 1 1
H×nh 11.21: M¹ch cho thÝ dô 11.10 H×nh 11.22: B¶ng gi¸ trÞ thùc
01
0/0 1/0 1/0
0/0
00 0/0
10
0/0 1/0 H×nh 11.23: §å h×nh tr¹ng th¸i

11
1/1
*********
339
1. Tæng hîp çc hµm l«gÝc phô thuéc thêi gian sau ®©y, trong ®ã çc biÕn
thêi gian chØ nhËn 1 trong 2 gi¸ trÞ 0 hoÆc 1.
a) y 1 = (( x1 + x 2x3 ). x 4 + x 1x2x4 ) t0 + (( x1x 3 + x2x 3x4 ) ( x 1x 4 + x 2 )) t1

b) y2 = x 1x2x4 t0 + (x1 + x2 ) x 3t1 + x2 t2 + x2x 3 t3
c) y3 = (( x 1x3 + x 1 x2x 3 )t0 + ( x 1x3 + x 2x4 )) t2 + x3x4t3 + ( x2 + x3 )t4
d) y4 = 1 ( 1,2,3,4,5,6,7,11).t1 + 2(1,2,3,8). t2 + 3(1,2,5,6,10,11,12). T3 +
4(5,6,9 ) . T4 + 5( 1,2,5,6,10,12).T5
2. Tæng hîp çc hµm trong bµi 1, trong ®ã phÇn phèi hîp thêi gian dïng
çc vi m¹ch trén ®-êng ( multiplexer) thÝch hîp.
3. Tæng hîp thiÕt bÞ cho bëi hµm l«gÝc truy to¸n suy biÕn lo¹i I sau ®©y:
a) y1t = y1(t-1) y2(t-1) + y1(t-2)
y2t = y1(t-1) y2(t- 2) + y2(t-1)
b) y1t = y1(t-1) + y2(t-1) y3(t-2)
y2t = y2(t-1) + y1(t-2) y3(t-1)
y3t = y1(t-1) y2(t-1) + y3(t-1)
Trong ®ã, dïng trig¬ D, thÝ dô 7474, lµm phÇn tö gi÷ chËm.
4. Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi b¶ng ho¹t ®éng sau:
y1t y2t y3t y1 (t +1) y2 (t+1) y3(t+1) y1t y2t y3t y1 (t +1) y2 (t+1) y3(t+1)
0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 1 0
0 0 1 0 1 1 1 0 1 1 1 0
0 1 0 1 0 1 1 1 0 0 0 1
0 1 1 1 1 0 1 1 1 0 1 1
5. Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi hµm l«gÝc sau d©y, dïng trig¬ T hoÆc JK:
1(t+1) = xt(+1) x 2(t+1) + x 2(t+1).

2(t+1) = 1t + 2t x1(t+1)
340
3(t+1) = x 1(t+1) x2(t+1) + 2(t - 1)
6. Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho bëi çc hµm l«gÝc sau:
a) ft = x 1t x2t(t - 1) + x1t ( x2(t - 2) + x3 t)

b) ft = (x1 t x 2(t-1)) (x 1t x 2(t - 1)) x 3 (t - 2) )) x3t
c) ft = x2t x1t(t - 1) + x 2(t - 1) x 3 t + + x3(t - 2) x 1t
7. X¸c ®Þnh hµm chøc n¨ng cña m¹ch cho trªn h×nh 11.24:
t3 x1
x1 x2
x3
x2
x3 y x4
x4 t1 y
t1 x2 t2
x3
t2 x3
x4
H×nh 11.24
8. X¸c ®Þnh chøc n¨ng ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ sè cho trªn h×nh 11.25 d-íi
d¹ng biÓu thøc ®¹i sè. VÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña thiÕt bÞ.
y1 G.C 1ms y1 G.C 1ms
y2 y2
GC 2 ms GC 3 ms
H×nh 11.25
341
9. Ph©n tÝch ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ sè cho trªn h×nh 11.26
x1 y1 G.C 1ms
f1 x1
x2 f2
y2
GC 1 nhÞp x2
x3
GC 2 ms
H×nh 11.26
****************
342
Ch-¬ng 12
Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí
Môc ®Ých: Nh»m x¸c ®Þnh chøc n¨ng vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ
sè cã nhí cho tr-íc. Chøc n¨ng cña thiÕt bÞ trong tr-êng hîp nµy ph¶i ®-îc m«
t¶ d-íi d¹ng mét ng«n ng÷ chuÈn nh- b¶ng gi¸ trÞ thùc vµ b¶ng ra hoÆc d-íi d¹ng
®å h×nh tr¹ng th¸i. §ång thêi, th«ng qua çc d¹ng ng«n ng÷ m« t¶ chuÈn ®ã,
nhËn xÐt çc ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ®· cho, nh÷ng yªu cÇu ®èi víi çc
tÝn hiÖu vµo vµ thùc hiÖn ph©n tÝch ®Ó ph¸t hiÖn çc nguyªn nh©n lµm sai l¹c ho¹t
®éng chøc n¨ng chung cña hÖ.
MÆt kh¸c, kÕt qu¶ cña bµi to¸n ph©n tÝch còng cho phÐp ta cã ®iÒu kiÖn
thiÕt kÕ l¹i thiÕt bÞ ®· cho b»ng çc phÇn tö l«gÝc vµ phÇn tö nhí kh¸c mµ vÉn
®¶m b¶o chøc n¨ng nh- thiÕt bÞ ®· cho.
Còng t-¬ng tù nh- bµi to¸n thiÕt kÕ, ph©n tÝch m¹ch sè cã nhí chia lµm ba
tr-êng hîp:
+ Ph©n tÝch ®èi víi thiÕt bÞ sè cã nhí dïng phÇn tö nhí (PTN) ®-îc nhÞp.
+ Ph©n tÝch ®èi víi thiÕt bÞ sè cã nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu thÕ dïng PTN
kh«ng ®-îc nhÞp.
+ Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu vµo lµ xung.
12.1 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí dïng PTN ®-îc nhÞp
12.1.1. §Æc ®iÓm

Ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ®-îc thùc hiÖn theo tÝn hiÖu nhÞp CLOCK (®ång
bé). Trong tr-êng hîp nµy, cÇn cã mét sè h¹n chÕ sau ®©y:
- Trong thêi gian cã xung nhÞp, çc tÝn hiÖu vµo kh«ng ®-îc thay ®æi gi¸
trÞ. Sù thay ®æi cña tÝn hiÖu vµo trong tr-êng hîp nµy sÏ lµm sai ho¹t ®éng cña
thiÕt bÞ.
- Thêi gian tån t¹i cña xung nhÞp ph¶i ®ñ lín ®Ó ®Çu ra kÞp thiÕt lËp tr¹ng
th¸i míi æn ®Þnh.
- TÝn hiÖu vµo cã thÓ coi lµ lý t-ëng.
- Thêi gian gi÷ chËm tÝn hiÖu cña çc phÇn tö l«gic ®-îc coi b»ng kh«ng.
343
Tõ ®©y ta thÊy, trong tr-êng nµy, « t« m¸t chØ thùc hiÖn çc chuyÓn biÕn
®¬n vµ çc phÇn tö nhí thay ®æi tr¹ng th¸i ®ång thêi khi cã xung nhÞp. Do ®ã,
vÊn ®Ò tranh chÊp tr¹ng th¸i lµ kh«ng cã.
Bµi to¸n ph©n tÝch trong tr-êng hîp nµy chØ lµ ph©n tÝch tÜnh ®Ó t×m ra
chøc n¨ng cña hÖ.
12.1.2 Çc b-íc ph©n tÝch
a) §-a m¹ch vÒ d¹ng chuÈn cña «t«m¸t, gåm 2 phÇn: PhÇn m¹ch tæ hîp vµ
phÇn çc phÇn tö nhí. Ký hiÖu vµ x¸c ®Þnh sè biÕn vµo (n); sè biÕn ra (m), sè
biÕn trong, tøc sè phÇn tö nhí (p). Tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh sè tr¹ng th¸i vµo N = 2n,
sè r¹ng th¸i ra M = 2m vµ sè tr¹ng th¸i trong P = 2p .
b) B»ng bµi to¸n ph©n tÝch tÜnh m¹ch tæ hîp, rót ra çc hµm kÝch thÝch vµ
hµm ra cña m¹ch vµ biÓu diÔn chóng lªn b¶ng kÕ cËn hoÆc b¶ng ®èi xøng.
c) C¨n cø b¶ng kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí cña m¹ch vµ kÕt qu¶ cña
b-íc b) ®Ó x©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña m¹ch ®· cho.
Dùng ®å h×nh tr¹ng th¸i vµ biÓu ®å thêi gian nÕu cÇn. §Õn ®©y, vÒ nguyªn t¾c
chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®-îc chøc n¨ng lµm viÖc cña m¹ch.
d) X©y dùng B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra h×nh thøc nÕu cÇn thiÕt
kÕ l¹i b»ng çc phÇn tö l«gÝc vµ nhí kh¸c.
f) Ph©n tÝch ®Ó biÕt ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña «t«m¸t
ThÝ dô 12.1: Cho thiÕt bÞ sè cã nhí sau - H×nh 12.1:
y
X
PhÇn tæ hîp
a a PhÇn cã nhí
C D
NhÞp
H×nh 12.1: ThiÕt bÞ sècã nhí dïng ph©n tÝch
 §Ó ph©n tÝch m¹ch, tr-íc hÕt ta ®-a m¹ch vÒ d¹ng gåm hai phÇn: PhÇn
m¹ch tæ hîp vµ phÇn m¹ch cã nhí. Ta thÊy cã 1 biÕn vµo, ký hiÖu lµ x; 1 biÕn
trong ký hiÖu lµ a; 1 biÕn ra ký hiÖu lµ y; 1 phÇn tö nhí lµ Trig¬ CD, lµ lo¹i phÇn
tö nhí lµm viÖc cã tÝn hiÖu ®ång bé c .
344
 §Ó rót ra çc hµm ra vµ hµm kÝch thÝch, chóng ta dïng ph-¬ng ph¸p
ph©n tÝch tÜnh m¹ch tæ hîp. Çc hµm ®-îc rót ra nh- sau:
Hai hµm y vµ D ®-îc biÓu diÔn trªn b¶ng kÕ cËn nh- h×nh 12.2a.
 §Ó thùc hiÖn b-íc 3, tøc x©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng
ra cña m¹ch ®· cho, ta cÇn l-u ý r»ng, v× cã 1 biÕn vµo, do ®ã cã hai tr¹ng th¸i
vµo, b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cã hai cét. V× sè biÕn trong b»ng 1 vµ
do ®ã cã hai tr¹ng th¸i ra. B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cã hai hµng.
Mçi hµng øng víi mét tr¹ng th¸i trong.
PhÇn cßn l¹i lµ ®iÒn vµo tÊt c¶ çc « cña b¶ng çc gi¸ trÞ cña tr¹ng th¸i
trong vµ tr¹ng th¸i ra t-¬ng øng. §Ó ®iÒn vµo b¶ng ra, chóng ta chØ viÖc chuyÓn
çc gi¸ trÞ cña hµm y trong h×nh 12.2a sang b¶ng ra theo çc « cã cïng gi¸ trÞ to¹
®é. §Ó ®iÒn vµo çc « cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, chóng ta ph¶i kÕt hîp gi÷a
b¶ng ho¹t ®éng hay b¶ng kÝch thÝch cña trig¬ CD víi b¶ng kÕ cËn cña hµm kÝch
thÝch D. Çc qu¸ tr×nh ®iÒn vµo çc « t-¬ng øng cã thÓ m« t¶ nh- sau- h×nh
12.2b,c:
x y x D
a 0 0 1 0 a)
a
1 0 0 1
X©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i :
x D PhÇn tö CD:C=1 B¶ng C§TT cÇn thiÕt lËp-
Am.
1 0 a D X
a a
0 1 0 1 0 1
0 0 1 0 1 0
1 0 1 1 0 1
x=1 x=1, a=0
a=0
b)
D=0
H×nh 12.2 : Çch x©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
345
x y y
0 0 x
a
0 1
1 0
0 0 1
1 0 0
x=1
a=0
y=1
c)
H×nh 12.3: Çch x©y dùng b¶ng ra
ThÝ dô, khi x=1, a=0 th× D =0. ë ®©y, a=0 ®-îc coi lµ tr¹ng th¸i xuÊt ph¸t
ac cña m¹ch. §èi chiÕu hai ®iÒu kiÖn: ac = 0 vµ D = 0 ë b¶ng ho¹t ®éng hay b¶ng
kÝch thÝch cña tri¬ CD khi C = 1, ta thÊy, tr¹ng th¸i míi cña nã b»ng 0. §ã còng
chÝnh lµ tr¹ng th¸i míi am cÇn ®iÒn vµo « t-¬ng øng x=1 vµ ac =0 cña b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i. Lµm t-¬ng tù víi mäi « cña b¶ng, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i nh- h×nh 12.2b
§å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch ®· cho cã thÓ nhËn ®-îc b»ng çch chuyÓn
th¼ng sang tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra. Ta cã ®å h×nh cã hai tr¹ng
th¸i víi çc b-íc chuyÓn nh- trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i chuyÓn sang nh-
sau:
x=0/y=1 1/0
0/0
0 1
0/0
H×nh 12.4: §å h×nh tr¹ng th¸i x©y dùng tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra h×nh 12.2
346
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra còng nh- ®å h×nh tr¹ng th¸i thu
®-îc trªn ®©y cßn ®ang ë d¹ng cô thÓ. Cã nghÜa lµ néi dung vµ cÊu tróc cô thÓ
cña chóng g¾n chÆt víi çc phÇn tö nhí vµ ph-¬ng ph¸p m· ho¸ çc tr¹ng th¸i
vµo, trong vµ çc tr¹ng th¸i ra cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch. Trong tr-êng hîp cÇn thiÕt
kÕ l¹i víi dông ý sÏ sö dông çc lo¹i phÇn tö kh¸c vµ cã thÓ m· ho¸ l¹i hoµn toµn
kh¸c, chóng ta cÇn ®-a chóng vÒ d¹ng h×nh thøc. §Ó lµm ®-îc viÖc nµy, ta g¸n
cho mçi tæ hîp m· mét ký tù hay ký hiÖu nhÊt ®Þnh vµ thay chóng vµo b¶ng vµ ®å
h×nh, sÏ ®-îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ë d¹ng h×nh thøc.
ThÝ dô, mét trong çc ph-¬ng ¸n g¸n ®èi víi «t«m¸t ®· cho trªn b¶ng h×nh
12.3 nh- b¶ng h×nh 12.4:
Tr¹ng th¸i Ký hiÖu Tr¹ng th¸i Ký hiÖu Tr¹ng Ký hiÖu

trong vµo th¸i ra
0 A1 0 X1 0 Y1
1 A2 1 X2 1 Y2
H×nh 12.4: Mét trong çc ph-¬ng ¸n m· ho¸ çc tr¹ng th¸i
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, ®å h×nh tr¹ng th¸i ®· ®-îc h×nh
thøc ho¸ cho trªn h×nh 12.5a,b
X x1 / Y2
A X1 X2 X2 / Y1
X1 / Y1
A1 A2 / Y1 A1 / Y2
A1 A2
A2 A1 / Y1 A2 / Y1
X1 / Y1
a)
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
b)
vµ b¶ng ra §å h×nh tr¹ng th¸i
H×nh 12.5: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· ®-îc m· ho¸
Th«ng qua ®å h×nh tr¹ng th¸i, chóng ta dÔ dµng thÊy r»ng m¹ch ®· cho
lµm viÖc víi tÝn hiÖu vµo lµ thÕ hay lµ xung còng ®-îc v× nã lµm viÖc víi xung
nhÞp. Tuy nhiªn, nÕu tr¹ng th¸i vµo cña çc tÝn hiÖu vµo lµ xung th× nã ph¶i ®-îc
®ång bé víi xung nhÞp. NÕu kh«ng, cã thÓ sÏ bÞ mÊt th«ng tin. NhËn xÐt nµy ®-îc
lµm râ h¬n nÕu ta x©y dùng gi¶n ®å thêi gian cña çc tÝn hiÖu a,D vµ y.
* Khi vÏ gi¶n ®å ®iÖn ¸p cña a, D, Y, thÝ dô, cho chuçi vµo:
x = 0-1-1-0-1-0-0-1. Chuçi x cã thÓ cã 4 lo¹i:
- x ®ång bé víi c vµ lµ chuçi xung
347
- x ®ång bé víi c vµ lµ chuçi thÕ
- x kh«ng ®ång bé víi c vµ lµ chuçi xung
- x kh«ng ®ång bé víi C vµ lµ chuçi thÕ
D-íi ®©y, chóng ta sÏ vÏ çc gi¶n ®å thêi gian cho tõng tr-êng hîp trªn
®©y - h×nh 12.6:
x am
a 1 0
0 1
a m = ax +ax
cã C
C t
a m = C.(a x + ax) x 0 0 0 0 t
D= (a x + ax)
am t
Y = a.x
D
t
Y t
0 0 0 0 0 0
a) x: Xung, ®ång bé víi C; D va Y còng ®ång bé víi C
C
t
x 0 1 1 0 1 0 0 1 t
am t
D t
Y t
1 2 3 4 5 6 7 8
348
b) X: thÕ, ®ång bé víi C; D,Y còng ®ång bé víi C
C t C t
x t x 0 0 0 t
0 1 1 0 1 0 0 1 1 1 0 1
am t
am t
D t D t
Y t Y t
0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1
c) X: xung, kh«ng ®ång bé víi d) X : Th× ! Kh«ng ®ång bé víi C

C = > Y vµ D sÏ kh«ng ®ång bé. => Y vµ D sÏ kh«ng ®ång bé víi C.
H×nh 12.6: Çc t×nh huèng vÒ quan hÖ ®ång bé gi÷a tr¹ng th¸i
vµo X vµ xung ®ång bé
Chóng ta nhËn xÐt r»ng, ®èi víi phÇn tö CD, gi¸ trÞ cña çc tÝn hiÖu chØ cã
ý nghÜa trong thêi gian tån t¹i cña tÝn hiÖu ®ång bé C. ThÝ dô vÒ çch vÏ biÓu ®å
thêi gian nh- sau: Khi C=1, víi x=0, a=0 th× D=1 nªn t¹i thêi ®iÓm 1 trªn trôc to¹
®é øng víi s-ên ©m cña tÝn hiÖu ®ång bé, phÇn tö CD chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i 1, tøc
am = 1 vµ n»m ë tr¹ng th¸i ®ã cho tíi cuèi cña xung nhÞp tiÕp theo - thêi ®iÓm 2.
Trong thêi gian tån t¹i xung nhÞp thø hai, ta cã x = 1, a= 1, nªn D =1. Tøc phÇn
tö CD kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i... Tr¹ng th¸i cña trig¬ CD còng lµ tr¹ng th¸i cña
m¹ch chØ trë vÒ 0 t¹i cuèi thêi gian tån t¹i cña xung nhÞp thø t- v× trong thêi gian
tån t¹i xung nhÞp thø 4, cã x = 0, a = 1. Theo ®å h×nh tr¹ng th¸i cña trig¬ CD, nã
sÏ chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i am = 0,....BiÕn ra y = 1 khi vµ chØ khi x = 1, a=0.
Tãm l¹i, qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch ta thÊy r»ng m¹ch ®· cho cã thÓ lµm viÖc
víi çc lo¹i tÝn hiÖu vµo x kh¸c nhau: Xung hoÆc thÕ vµ ®é réng tÝn hiÖu cã kh¸c
nhau, nh-ng chøc n¨ng kh«ng hÒ bÞ thay ®æi.
Nh- vËy, cã thÓ rót ra mét kÕt luËn quan träng lµ tÊt c¶ thiÕt bÞ sè cã nhí
dïng phÇn tö ®-îc nhÞp ®Òu cã thÓ ph©n tÝch vµ tæng hîp theo cïng mét ph-¬ng
ph¸p.
349
ThÝ dô 12.2: X¸c ®Þnh b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña thiÕt bÞ
sè cho trªn h×nh 12.7
y1 M¹ch nµy cã hai trig¬: CT vµ CJK.
Do ®ã, m¹ch cã 4 tr¹ng th¸i trong P
x1 =4. Cã hai biÕn vµo x1, x2 nªn cã 4
tr¹ng th¸i vµo : 00, 01, 10, 11. Cã hai
y2
x2 biÕn ra : y1, y2 nªn cã 4 tr¹ng th¸i ra:

00,01,10,11.
Çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬
a1 a2 CT vµ CJK lµ hµm T, hµm J vµ hµm
K. B»ng ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh
C T J C K m¹ch tæ hîp, chóng ta dÔ dµng rót ra
çc hµm nµy nh- sau:
NhÞp T = x1 . a2 = x 1 + a2
J = x1 . a1 = x 1 + a1
K = x2
H×nh 12.7: M¹ch cho thÝ dô 12.2
y1 = a1.a2 = a1 + a2
y2 = x 1.a2.x2 = x2 + x 1a2
Çc hµm trªn ®©y ®-îc biÓu diÔn trªn b¶ng kÕ cËn nh- h×nh 12.8
y2
x1 x2 T x1 x 2 J x1 x 2 K x 1 x2 y1 x x 2
1
a1 1 1 1 1 a1 1 1 1 1 a 1 0 1 1 0 a1 0 0 0 0 a 1 1 0 1 1
1 1 0 0 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 0 1
a2 a2 a2 a2 a2
1 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1
1 1 1 1 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1
H×nh 12.8: BiÓu diÔn çc hµm lªn b¶ng kÕ cËn ®Ó ®¬n gi¶n
C¨n cø vµo çc b¶ng kÕ cËn biÓu diÔn çc hµm T,J,K, y1 vµ y2 vµ b¶ng
kÝch thÝch cña hai lo¹i trig¬ CT vµ CJK, cã thÓ x¸c ®Þnh çc tr¹ng th¸i trong míi,
øng víi çc tr¹ng th¸i trong cò ( ac ) vµ çc tr¹ng th¸i vµo kh¸c nhau còng nh-
çc tr¹ng th¸i ra ®Ó ®iÒn vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña m¹ch. ThÝ
dô, ®Ó ®iÒn vµo « cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cã to¹ ®é: Cét x1x2 =
00, hµng a1a2 = 00, ta sÏ cã T = 1, J = 1, K= 0, y1 = y2 = 0 vµ do ®ã tr¹ng th¸i
trong míi sÏ lµ a1m a2m = 11, tr¹ng th¸i ra míi: y1m y2m = 01.
350
Cuèi cïng, thùc hiÖn víi mäi « cña b¶ng, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra cña m¹ch ®· cho nh- trªn h×nh 12.9a vµ ®å h×nh tr¹ng th¸i t-¬ng øng -
h×nh 12.9b.
00/01 11/00
(00+10)/y3 00/01+
A x1x2
01 01/01
a1a2 00 01 10 11 01/00 10/01
00 11/01 10 /01 11/01 10/00 11/00
01 01/01 00/00 11/01 10/00 00 10
10 01/01 01/01 01/01 01/00 11/00+ 01/01
-0 /
11 01/11 10/10 01/11 00/10 01 x2/y1
11/10 11 01/10
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra
b) §å h×nh tr¹ng th¸i
H×nh 12.9: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña m¹ch h×nh 12.7
§©y lµ lo¹i «t«m¸t x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ víi mäi tËp gÝa trÞ biÕn vµo vµ biÕn
trong. §Ó ®-a b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña thiÕt bÞ sè vÒ d¹ng h×nh
thøc, ta cã thÓ g¸n cho mçi tËp gi¸ trÞ biÕn nhÞ ph©n trong b¶ng h×nh 12.9 trªn
®©y mét ký tù nh- sau:
Tr¹ng th¸i trong Tr¹ng th¸i vµo Tr¹ng th¸i ra

00 A0 00 X0 00 Y0
01 A1 01 X1 01 Y1
10 A2 10 X2 10 Y2
11 A3 11 X3 11 Y3
351
x0/y1 x3/y0
(x0+x2)/y3 x0/y1+
A x1x2
a1a2 A1 x1/y1
X0 X1 X2 X3
x1/y0 x2/y1
A0 A3/Y1 A2/Y1 A3/Y1 A2/Y0
x3/y0
A1 A1/Y1 A0/Y0 A3/Y1 A2/Y0
A0 A2
A2 A1/Y1 A1/Y1 A1/Y1 A1/Y0 x /y + x1 /y1
(x 3 0
A3 A1/Y3 A2/Y2 A1/Y3 A0/Y2 0 +x
2 )/y x2/y1
x3/y2 1 A
x /y
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
3 1 2
vµ b¶ng ra
b) §å h×nh tr¹ng th¸i

H×nh 12.10: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra d-íi d¹ng h×nh thøc
vµ sÏ ®-îc d¹ng h×nh thøc cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, ®å h×nh
tr¹ng th¸i nh- h×nh 12.10a,b.
12.2. Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè dïng PTN lµm viÖc
víi tÝn hiÖu thÕ kh«ng ®-îc nhÞp.
Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè dïng çc phÇn tö nhí kh«ng ®-îc nhÞp phøc t¹p h¬n
nhiÒu. Sù phøc t¹p vµ khã kh¨n ë ®©y liªn quan tíi viÖc ph¶i x¸c ®Þnh xem ho¹t
®éng cña thiÕt bÞ ®· cho cã hiÖn t-îng tranh ch¸p tr¹ng th¸i nguy hiÓm hay
kh«ng. §Ó ph¸t hiÖn ®-îc hiÖn t-îng nµy cÇn ph¶i ph©n tÝch hiÖn t-îng tranh
chÊp tr¹ng th¸i trong phÇn m¹ch tæ hîp cña thiÕt bÞ, trong ®ã ph¶i tÝnh tíi hiÖn
t-îng gi÷ chËm tÝn hiÖu cña çc phÇn tö l«gÝc. NÕu trong phÇn m¹ch tæ hîp hiÖn
t-îng tranh chÊp chØ g©y nªn sai sè t¹i thêi ®iÓm nµo ®Êy th× trong m¹ch cã nhí
hiÖn t-îng ®ã cã thÓ g©y nªn sù sai chøc n¨ng cña thiÕt bÞ, v× sù sai trong mét
thêi ®iÓm nµo ®ã cña phÇn m¹ch tæ hîp qua m¹ch ph¶n håi cã thÓ g©y nªn sù
chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i nhÇm cña çc ph©n tö nhí vµ cuèi cïng cã thÓ ®Én tíi sù
sai l¹c vÒ chøc n¨ng cña thiÕt bÞ. H¬n thÕ n÷a, sù sai l¹c Êy l¹i cã thÓ sÈy ra mét
çch ngÉu nhiªn nªn khã cã thÓ l-êng tr-íc ®-îc.
Khi phÇn tö nhí kh«ng cã ®Çu nhÞp ( ®ång bé) CLK, viÖc ph©n tÝch sÏ
phøc t¹p h¬n vµ b¾t buéc ph¶i tiÕn hµnh c¶ ph©n tÝch tÜnh vµ ®éng.
12.2.1 Ph©n tÝch tÜnh
Thø tù thùc hiÖn nhiÖm vô ph©n tÝch tÜnh nh- trong tiÕt $12.1 ®· chØ ra,
trong phÇn nhËn xÐt cÇn bæ xung thªm viÖc nhËn xÐt nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi çc
tÝn hiÖu vµo. Trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cÇn x¸c ®Þnh vµ ®¸nh dÊu çc
tr¹ng th¸i bÒn ®èi víi çc tr¹ng th¸i vµo t-¬ng øng, thÝ dô, b»ng mét khoanh trßn.
ThÝ dô 12.3: Ph©n tÝch tÜnh ®èi víi m¹ch cho trªn h×nh 12.11.
TiÕn hµnh ph©n tÝch chóng ta sÏ ®-îc kÕt qu¶ nh- sau:
352
X1 y R ó t ra ç c h µ m :
J = a X 1 = a+ X 1
X2 K = X 2 .a = a +X 2
a a
Y = X 1 .a = a + X 1
J K
L Ëp b ¶n g
x1 x2 x1 x2 x1 x2
y
J K
a 1 1 1 1 a 1 0 0 1 a 1 0 1 1
0 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
H×nh 12.11: M¹ch cho thÝ dô 12.3
§Ó cã thÓ x©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, chóng ta dùa
vµo kÕt qu¶ biÓu diÔn çc hµm vµ b¶ng kÝch thÝch cña trig¬ CJK khi C=1 ®Ó x¸c
®Þnh çc tr¹ng th¸i trong míi ®èi víi çc b-íc chuyÓn cña «t«m¸t nh- sau:
x1  0  J  1 JK  11 x1  0  J  1  JK  11
   0/1
x2  0  K  1 0  1 x2  0  K  1   1 0
1/1
a  0  Y  1 Y  1 a  1  Y  1 
 Y 1
x1  0  J  1 JK  1 1 x1  0  J 1  JK  11
 1/1   1/1
x 2  1  K  1 0 1 x 2  1  K  0   1  1
a  0  Y 1 Y 1 a  1  Y  1  Y 1
x1  1  J  0 JK  0 1 x1  1  J 1  JK  1 1
 0/1   0/1
x2  0  K  1 0 0 x2  0  K  1   1 0
a  0  Y 1 Y 1 a  1  Y 1  Y  1

x1  1  J  0 JK  0 1 x1  1  J 1  JK  10
 
0  0 0/1 x 2  1   K  0  1/0
x 2  1  K  1   1 1
a  0  Y 1 Y 1 a  1  Y  0  Y  0

Cuèi cïng ta cã thÓ ®iÒn vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra còng
nh- ®å h×nh tr¹ng th¸i cña thiÕt bÞ nh- h×nh 12.
353
JK
A 00 01 11 10
0 0 0 1 1 10/1 01/1
11/1 00/1 11/1
1 1 0 0 1
01/1
0 1
X1 X 2
A 00/1+10/1
00 01 11 10
0 1/1 1/1 0/1 0/1
1 0/1 1/1 1/0 0/1
H×nh 12.12: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra; ®å h×nh tr¹ng th¸i
cña thÝ dô 12.3
§Ó thÊy râ ¶nh h-ëng cña çc tr¹ng th¸i vµo tíi ho¹t ®éng cña m¹ch, ta
ph©n tÝch ®å h×nh tr¹ng th¸i theo çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn cña x 1x2:(00,01,10.11) 
cã 4 ®å h×nh tr¹ng th¸i thµnh phÇn nh- h×nh 12.13:
x1x2 = 00 x1x2 = 01 01/1

00/ 01/1
0 1 0 1
1
00/1
b)
a)
x1x2 = 10 11/1
x1x2 =01 11/0
10 /1
0 1 0 1
10/1
c) d)
H×nh 12.13: Bèn ®å h×nh tr¹ng th¸i thµnh phÇn
354
KÕt luËn: .TËp x 1x 2 = 00 kh«ng cã tr¹ng th¸i nµo bÒn ®èi víi nã. Do ®ã,
víi tËp vµo 00 sÏ cã dao ®éng gi÷a hai tr¹ng th¸i trong 0 vµ 1. Tr¹ng th¸i ra lu«n
lu«n b»ng 1. §Ó lµm viÖc ®óng, tËp vµo 00 ph¶i lµ tËp xung. Tøc Ýt nhÊt 1 trong
x1x2 lµ xung.
. TËp vµo 11 lµ tËp thô ®éng, kh«ng g©y chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i ®èi víi bÊt
kú tr¹ng th¸i vµo nµo.
. Hai tËp cßn l¹i còng lµ çc tËp tÝch cùc: TËp 01 lµm viÖc nh- tËp ®Æt 1
cho tr¹ng th¸i trong; tËp 10 lµm viÖc nh- tËp xo¸ ®èi víi tr¹ng th¸i trong.
Tãm l¹i, ®Ó m¹ch lµm viÖc ®óng, tËp 00 nhÊt thiÕt ph¶i lµ tËp xung.
Trong thùc tÕ cã thÓ dïng çc ®Çu vµo PR hay RESET ®Ó thiÕt lËp tr¹ng
th¸i ban ®Çu.
12.2.2 Ph©n tÝch ®éng

§èi víi ph©n tÝch ®éng cã thÓ coi:
- Çc tÝn hiÖu vµo lµ lo¹i tÝn hiÖu l«gÝc lý t-ëng.
- §é gi÷ chËm cña çc phÇn tö nhí ®èi víi çc tÝn hiÖu vµo lµ nh- nhau vµ
b»ng .
NhiÖm vô cña bµi to¸n ph©n tÝch ®éng lµ x¸c ®Þnh ¶nh h-ëng cña hiÖn
t-îng gi÷ chËm tÝn hiÖu kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí ®Õn ®é tin cËy chøc n¨ng
cña m¹ch. Tøc cÇn x¸c ®Þnh xem cã hay kh«ng cã sù tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy
hiÓm ®èi víi mét m¹ch ®· cho.
§Ó cã thÓ ph©n tÝch ®éng, bao giê còng ph¶i tiÕn hµnh phÇn tÝch tÜnh vµ
trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ph©n tÝch ¶nh h-ëng cña hiÖn t-îng gi÷ chËm tÝn hiÖu. Ph©n
tÝch ®éng gåm hai b-íc chÝnh sau ®©y:
a) Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i thµnh phÇn ®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo kh¸c
nhau, x¸c ®Þnh xem cã tån t¹i chuyÓn biÕn ®éng nguy hiÓm kh«ng?
b) Ph©n tÝch phÇn m¹ch tæ hîp xem cã tån t¹i hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng
th¸i nguy hiÓm cña m¹ch tæ hîp hay kh«ng.
§Ó minh ho¹ cho bµi to¸n ph©n tÝch ®éng nµy, chóng ta h·y xÐt thÝ dô sau
®©y.
ThÝ dô 12.4: Cho thiÕt bÞ sè vµ kÕt qña ph©n tÝch tÜnh cña nã nh- trªn h×nh
12.14a,b,c,d,e,f
Trong ®ã:
a) M¹ch vµ çc hµm rót ra tõ m¹ch tæ hîp cña thiÕt bÞ ®· cho.
b) Hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
c) B¶ng ra.
d) §å h×nh tr¹ng th¸i
e) §å h×nh con khi x = 0
f) §å h×nh con khi x = 1.
C¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch tÜnh, chóng ta thÊy cã hai tr-êng hîp :
355
a) Khi m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i 10, nÕu x =0, th× theo thiÕt kÕ, m¹ch sÏ
chuyÓn sang tr¹ng th¸i 01 vµ cho ra y = 0 vµ tr¹ng th¸i 01 lµ bÒn ®èi víi tÝn hiÖu
B»ng ph©n tÝch tÝnh

m¹ch tæ hîp, rót ra çc
x y
hµm:
S1 = (x a1 ) ( x a2 )
R1 = x a2
a1 a2
S2 = (x a1 )
S 1 R1 S2 R 2 R2 = ( x a2 )
a) y = a1 a2
A X A X
a1 a2 0 1 a1a2 0 1
00 00 10 00 0 0
01 01 10 01 1 1
10 01 10 10 0 0
11 11 10 11 0 0
b) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i c) B¶ng ra
356
0/0
0/0
0/0 1/0
11 0/0
1/0 11 11
1/0
00 1/0
10
00 10 00 1/0 10
0/0
0/0
01 1/1 1/1
01 01
0/1
0/1
d) §å h×nh tr¹ng th¸i e) Khi x = 0 f) Khi x = 1
H×nh 12.14: M¹ch vµ kÕt qu¶ ph©n tÝch cña thÝ dô 12.4
vµo x= 0. §iÒu nµy chØ sÈy ra khi hai phÇn tö nhí a1 vµ a2 thay ®æi tr¹ng th¸i
®ång thêi. NÕu a1 thay ®æi tr-íc th× «t«m¸t sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i 00. Ng-îc
l¹i, nÕu a2 thay ®æi tr-íc th× «t«m¸t sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i 11. Song c¶ hai
tr¹ng th¸i 00 vµ 11 ®Òu bÒn v÷ng ®èi víi tËp vµo x = 0, nªn «t«m¸t kh«ng thÓ
nµo vÒ tr¹ng th¸i mong muèn cña nã lµ 01 ®-îc.
VËy, trong tr-êng hîp nµy, trong m¹ch sÈy ra tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy
hiÓm.
b) NÕu m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i 01 mµ t¸c ®éng vµo x =1 th× ®Çu ra sÏ lµ y
=1. Theo thiÕt kÕ tÜnh, c¶ hai trig¬ ®Òu ph¶i thay ®æi tr¹ng th¸i mét çch ®ång
thêi th× tr¹ng th¸i míi míi lµ 10 vµ tr¹ng th¸i nµy bÒn ®èi víi tr¹ng th¸i vµo x =
1.
NÕu mét trong hai phÇn tö nhí chuyÓn tr¹ng th¸i tr-íc th× dï a1 hay a2
chuyÓn tr-íc th× tr¹ng th¸i míi cña «t«m¸t vÉn l-ít qua tr¹ng th¸i 11 vµ cuèi
cïng vÉn tíi tr¹ng th¸i 10 . Trong tr-êng hîp nµy cã tranh chÊp tr¹ng th¸i nh-ng
kh«ng nguy hiÓm.
Tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, ta rót ra nhËn xÐt sau ®©y:
Do hiÖn t-îng chuyÓn tr¹ng th¸i kh«ng ®ång thêi cña çc phÇn tö nhí,
m¹ch cã thÓ thùc hiÖn çc chuyÓn biÕn kh«ng cã trong ®å h×nh tr¹ng th¸i cña nã.
Çc chuyÓn biÕn cã trong ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch gäi lµ çc chuyÓn
biÕn tÜnh. Çc chuyÓn biÕn sÈy ra trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña m¹ch gäi lµ çc
chuyÓn biÕn ®éng. Nh- vËy, çc chuyÓn biÕn ®éng cã thÓ trïng víi hoÆc kh«ng
trïng víi çc chuyÓn biÕn tÜnh.
CÇn chó ý r»ng, nÕu çc tæ hîp m· cña hai tr¹ng th¸i cã chuyÓn biÕn tÜnh
chØ kh¸c nhau ë mét bÝt th× chuyÓn biÕn ®éng gi÷a chóng lµ duy nhÊt vµ trïng víi
chuyÓn biÕn tÜnh. §ã chÝnh lµ tr-êng hîp m· ho¸ kÕ cËn. M· kÕ cËn lµm cho çc
chuyÓn biÕn ®éng lu«n trïng víi çc chuyÓn biÕn tÜnh. Do ®ã, chèng ®-îc tranh
chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm.
357
§èi víi m¹ch ®· cho, do trong tr-êng hîp a) cã tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy
hiÓm nªn cã nguy c¬ lµm viÖc kh«ng ®óng. Do ®ã, b¾t buéc ph¶i xem xÐt l¹i viÖc
thiÕt kÕ vµ viÖc m· ho¸ trang th¸i trong cña m¹ch.
§iÒu kiÖn xuÊt hiÖn çc tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm dÔ dµng nhËn
thÊy trªn ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t. Khi ®å h×nh cã chøa çc yÓu tè chØ ra
Xi Xi
Xj A2 Xj A2
Xi Xi
Xi Xk
A 1 Ch u
A1 yÓ n b
.®
A4
Chuy é ng
Ón b. A3
®éng
Xi Xi
A3
a) b)
H×nh 12.15: Çc tr-êng hîp cã tranh chÊp tranh chÊp nguy hiÓm
trªn h×nh 12.15 a,b. Trong ®ã, ®iÒu kiÖn h×nh 12.15a lµ c¬ b¶n. Trong ®å
h×nh12.15b cã çc chuyÓn biÕn tÜnh gi÷a A1 vµ A2; A4 vµ A3 vµ viÖc m· ho¸ ®· ®Ó
sÈy ra chuyÓn biÕn ®éng gi÷a A1 vµ A3; A1 vµ A4.
KÕt qu¶ cña viÖc ph©n tÝch çc chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö nhí
cho ta biÕt phÇn nhí cña «t«m¸t ®· cho ®-îc thiÕt kÕ vµ m· ho¸ cã ®óng hay
kh«ng. NÕu ph©n tÝch cho thÊy kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm th×
m¹ch ®-îc thiÕt kÕ vµ m· ho¸ tr¹ng th¸i trong lµ ®óng. Ng-îc l¹i, sÏ ph¶i xem l¹i
viÖc m· ho¸.
MÆt kh¸c, cÇn thÊy r»ng khi phÇn nhí thiÕt kÕ ®óng th× m¹ch vÉn cßn cã
thÓ sai do vÉn cã thÓ cã tranh chÊp tr¹ng th¸i t¹i ®Çu ra cña m¹ch tæ hîp. Sù tranh
chÊp nµy cã thÓ sÏ g©y nªn çc tÝn hiÖu gi¶ hay lµm mÐo çc tÝn hiÖu, lµm cho tÝn
hiÖu kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí thay ®æi kh«ng nh- dù tÝnh vµ ®ã chÝnh lµ
nguyªn nh©n cña tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm cña m¹ch cã nhí. VËy, ®Ó
m¹ch lµm viÖc tèt, cÇn kh¾c phôc hiÖn t-îng tranh chÊp cña c¶ phÇn tæ hîp lÉn
phÇn nhí cña m¹ch.
12.3 Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè dïng phÇn tö nhí

lµm viÖc víi tÝn hiÖu xung.
Ta biÕt r»ng çc phÇn tö nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu vµo lµ xung chØ
cã thÓ ho¹t ®óng khi tr¹ng th¸i vµo tÝch cùc cã d¹ng xung, tøc thêi gian tån t¹i
cña nã chØ ®ñ ®Ó phÇn tö nhí chuyÓn xong tr¹ng th¸i vµ æn ®Þnh tr¹ng th¸i míi.
NÕu thêi gian tån t¹i cña tr¹ng th¸i vµo nµy kÐo dµi, tøc cã d¹ng thÕ th× tr¹ng th¸i
358
míi cuèi cïng cña nã phô thuéc vµo thêi gian tån t¹i cña tr¹ng th¸i vµo nµy vµ tÊt
nhiªn phô thuéc vµo tõng m¹ch cô thÓ.
Tõ ®©y ta thÊy r»ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó phÇn tö nhí víi tÝn hiÖu vµo xung
lµm viÖc ®óng lµ ë tr¹ng th¸i ban ®Çu b×nh th-êng tr¹ng th¸i cña tÝn hiÖu vµo ph¶i
lµ tr¹ng th¸i thô ®éng, kh«ng g©y nªn chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i vµ th-êng lµ tËp gi¸
trÞ biÕn 00..0 hay 11...1. Çc tËp gi¸ trÞ biÕn kh¸c cã thÓ lµ çc tËp tÝch cùc vµ lµ
çc tr¹ng th¸i vµo xung. VËy, çc lo¹i «tom¸t cã çc phÇn tö nhí lµm viÖc víi tÝn
hiÖu vµo d¹ng xung lµm viÖc t-¬ng tù nh- «t«m¸t ®ång bé, mÆc dï kh«ng cã
xung ®ång bé ngoµi.
Qu¸ tr×nh ph©n tÝch thiÕt bÞ sè ®-îc x©y dùng trªn c¬ së çc phÇn tö nhí
lµm viÖc víi tÝn hiÖu xung gåm hai giai ®o¹n:
a) Thùc hiÖn ph©n tÝch tÜnh nh- trong tr-êng hîp lµm viÖc víi phÇn tö nhí
®-îc nhÞp, song ®iÒu quan träng lµ sau ®ã ph¶i chØ ra tr¹ng th¸i vµo nµo lµ thô
®éng, nh÷ng tr¹ng th¸i vµo nµo lµ tÝch cùc vµ lµ xung.
b) ViÖc ph©n tÝch ®éng, trong tr-êng hîp nµy, lµ cã ý nghÜa cùc kú quan
träng.
§Ó minh ho¹ cho ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy, chóng ta xÐt thÝ dô sau:
ThÝ dô 12.5: H·y ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí dïng phÇn tö nhí lo¹i xung -
Trig¬ T cho trªn h×nh 12.16.
12.3.1 Ph©n tÝch tÜnh
B»ng ph©n tÝch tÜnh m¹ch tæ hîp chóng ta ®-îc çc hµm sau:
y = a1a2
T1 = x 2a2
T2 = x 1a1
Trªn h×nh 12.17 lµ çc hµm y, T1, T2 ®· ®-îc ®-a lªn b¶ng kÕ cËn vµ b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña trig¬ T:
359
y
x2
x1
a1 a2
T1 T2
H×nh 12.16: M¹ch dïng chi thÝ dô 12.5
x1 x2
y x2
x1
a1 T1
a1
a2 1 1
1 1 1 1
a2 1 1
x1 x2
T2
a1 1 1 T
1 1 A
a2 0 1
0 0 1
1 1 0
H×nh 12.17: Çc hµm y, T1, T2 vµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
cña m¹ch h×nh 12.16
360
Sö dông çc kÕt qu¶ nµy ®Ó ®iÒn vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ B¶ng
ra, ta ®-îc h×nh 12.18a vµ ®å h×nh t-¬ng øng -h×nh 12.18b:
x1 x2
a1a2 a1a2 y
00 01 10 11
00 00 00 00 00 00 0
01 01 11 01 11 01 1
10 10 10 11 11 10 0
11 11 01 10 00 11 0
a) 0
0
01/1
00/0 01
-1 10 10/10
b)
11/0 1-
00
H×nh 12.18: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
Tõ ®ã cã thÓ cã d¹ng h×nh thøc nh- h×nh 12.19.

B©y giê ta h·y xÐt xem, tõ yªu cÇu ®èi víi tÝn hiÖu kÝch thÝch cña phÇn tö
nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu xung - trig¬ T, sÏ dÉn tíi nh÷ng yªu cÇu vµ h¹n chÕ g×
®èi víi çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo ( çc tr¹ng th¸i vµo ).
- §Ó T1 lµ tÝn hiÖu xung th× x2 ph¶i lµ xung v× T1 = a2x2, mµ a2 lµ tr¹ng
th¸i cña Trig¬ T2 nªn a2 nãi chung cã d¹ng thÕ.
- T-¬ng tù T2 = a1x1  x1 ph¶i xung.
- TËp x 1 = 0, x2 = 0 râ rµng lµ tËp thô ®éng, mäi tr¹ng th¸i ®Òu bÒn víi
nã .
- Qua ®å h×nh h×nh thøc, ta thÊy nÕu X1 hoÆc X2 lµ thÕ sÏ g©y nªn dao
®éng. VËy chóng ph¶i lµ xung. TËp X0 lµ thô ®éng, cßn X2 = x1x2 vµ X1= x1x2
®Òu ph¶i lµ xung.
- T-¬ng tù X3 nÕu lµ thÕ sÏ cã tr-êng hîp ®-a hÖ vÒ tr¹ng th¸i liÖt lµ tr¹ng
th¸i A0. ë ®ã, kh«ng mét tr¹ng th¸i vµo nµo cã thÓ lµm cho «t«m¸t ho¹t ®éng
®-îc n÷a. Do ®ã X3 còng ph¶i lµ tr¹ng th¸i xung.
361
a1a2 A x1x2 X y Y
00 A0 00 X0 0 y0 X
Y A
01 A1 01 X1 X0 X1 X2 X3
10 A2 10 X2 1 y1 Y0 A0 A0 A0 A0 A0
11 A3 11 X3 Y1 A1 A1 A3 A1 A3
Y0 A2 A2 A2 A3 A3
a) x0Vx1Vx2Vx3
Y0 A3 A3 A1 A2 A0
x0Vx2
A0 /Y0 x3 b)
x1Vx3
A1 /Y1
x0
x1 A3 /Y0
A2
x2
x0Vx1 Y0 x2Vx3 c)
H×nh 12.19: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra,

®å h×nh tr¹ng th¸i d¹ng h×nh thøc
MÆc dï ®Ó mét tr¹ng th¸i vµo, phô thuéc vµo 2 biÕn x1, x 2 , lµ xung chØ
cÇn Ýt nhÊt mét trong hai biÕn ®ã lµ xung. Song v× ba tr¹ng th¸i X1,X2, X3 trong 4
tr¹ng th¸i cña hai biÕn x1 vµ x2 ®Òu ph¶i lµ xung, nªn c¶ x1 vµ x2 ®Òu ph¸i cã d¹ng
xung.
12.3.2 Ph©n tÝch ®éng
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i h×nh 12.18b ta thÊy r»ng khi «t«m¸t chuyÓn tõ tr¹ng
th¸i 11 sang tr¹ng th¸i 00 th× yªu cÇu c¶ hai biÕn trong ®Òu ph¶i thay ®æi ®ång
thêi. NÕu mét trong hai biÕn thay ®æi tr-íc th× sÏ dÉn íi tranh chÊp tr¹ng th¸i
nguy hiÓm: «t«m¸t kh«ng bao giê ®Õn ®-îc tr¹ng th¸i 00 n÷a.
Tuy vËy, cÇn l-u ý r»ng kh«ng ph¶i cø phÇn tö nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu
xung th× çc tÝn hiÖu vµo xi ®Òu ph¶i lµ xung hoÆc cø cã xi lµ xung th× dïng çc
phÇn tö nhí lo¹i xung lµ ®-îc.ThÝ dô sau ®©y sÏ chøng minh ®iÒu ®ã.
ThÝ dô 12.6: Ph©n tÝch «t«m¸t cho trªn h×nh 12.20

KÕt qu¶ cña ph©n tÝch tÜnh, ta sÏ ®-îc ®å h×nh tr¹ng th¸i nh- h×nh 12.21
Tõ ®å h×nh chóng ta thÊy r»ng, ®Ó «t«m¸t lµm viÖc nh- mét «t«m¸t ®ång
bé, tøc dïng hai trig¬ T, hai tËp gi¸ trÞ biÕn vµo X2 vµ X3 ph¶i lµ xung. Song, cã
nhÊt thiÕt c¶ hai biÕn vµo x1 vµ x2 ®Òu ph¶i lµ xung hay kh«ng? C©u tr¶ lêi lµ
362
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i nh- vËy. ThËt vËy, nÕu ta m· ho¸ nh- ®å h×nh 12.21b th× râ
rµng chØ cÇn biÕn x1 lµ xung. BiÕn x2 lµ xung hay thÕ còng ®-îc.
Ph©n tÝch ®éng
a) Tranh chÊp tr¹ng th¸i do m¹ch tæ hîp g©y nªn.
Ta ®· biÕt ®Ó kh«ng sÈy ra tranh chÊp ®éng trong phÇn m¹ch tæ hîp, t¹i mét thêi
y
x1
x2
a1 a2
T1 T2
H×nh 12.20
X0+X1 0-
A3/y1 11/1
X2 X0+X1 11 0-
X0 +X1 0-
X3 X3 10 11
X2 10
A0/y0 A2/y0 00/0 10/0

X3 11
X2 X3 10 11
10
A1/Y0 X2 01/0
0-
X0+ X1
a) b)
H×nh 12.21
®iÓm, trong sè çc biÕn d¹ng xung, yªu cÇu chØ mét biÕn cã gi¸ trÞ 1. VËy, nÕu cã
n biÕn th× ta chØ cã thÓ dïng (n+1) tËp gi¸ trÞ biÕn mµ th«i, trong ®ã, mét tËp gi¸
363
x2 Y x2 T1 x2 T2
x1 x1 x1
a1 - a1 - a1 - 1
- - - 1
a2 a2 a2
1 - 1 1 - 1 -
- - 1 -
H×nh 12.22: BiÓu diÔn çc hµm Y, T1, T2 lªn b¶ng kÕ cËn
trÞ biÕn ph¶i lµ tËp thô ®éng. §èi víi m¹ch h×nh 12.20, nÕu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
võa nÕu ra, ph©n tÝch tÜnh sÏ cho kÕt qu¶ nh- h×nh 12.22:
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, ®å h×nh tr¹ng th¸i trªn h×nh 12.23
--
x1x2
Y A 00/0
00 01 10 11 -0
-1
0 00 00 00 00 - 01/1 11/0
01
1 01 01 11 01 -
10
1-
0 10 10 10 11 - 10/0
0-
0 11 11 01 10 -
H×nh 12.23: B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra

01+10
x1x2
00/0
Y A
01 10 10
-1
0 00 00 00 11/0
01/1
01
1 01 11 01
10
1-
0 10 10 11 10/0
01
0 11 01 10
H×nh 12.24: D¹ng rót gän cña B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra,
®å h×nh tr¹ng th¸i h×nh 12.23
364
V× tæ hîp x1x2 = 00 lµ tæ hîp vµo thô ®éng nªn ®å h×nh 12.23 cã thÓ rót
gän thµnh h×nh 12.24.
Mét nguyªn nh©n kh¸c lµm cho m¹ch lµm viÖc sai lµ hiÖn t-îng lµm hÑp
xung ë ®Çu ra cña mét sè phÇn tö l«gÝc do ®-êng truyÒn cña tÝn hiÖu tíi ®Çu vµo
cña nã lµ kh¸c nhau. Khi tÝn hiÖu ra bÞ hÑp l¹i tíi møc mµ çc phÇn tö nhí kh«ng
thÓ ghi nhËn ®-îc th× ho¹t ®éng cña tßan m¹ch sÏ bÞ sai.
Thùc tÕ yªu cÇu ®ñ ®Ó kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i trong phÇn m¹ch tæ
hîp lµ:
+ Çc tËp gi¸ trÞ biÕn vµo t¸c déng liªn tiÕp ph¶i lµ çc tËp gi¸ trÞ biÕn kÕ
cËn.
+ PhÇn m¹ch tæ hîp ph¶i ®-îc x©y dùng b»ng d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu
®Çy ®ñ.
§iÒu kiÖn thø nhÊt cã nghÜa lµ:
+ Sau mçi tËp xung vµo ph¶i kÌm theo tËp gi¸ gi¸ biÕn thô ®éng.
+ Çc biÕn vµo chØ ®-îc thay ®æi gi¸ trÞ cña m×nh trong giai ®o¹n t¸c ®éng
cña tËp biÕn vµo thô ®éng.
+ Çc phÇn tö nhí kh«ng ®-îc ®ång thêi thay ®æi tr¹ng th¸i. §©y lµ ®iÒu
cã liªn quan tíi sù m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong. M¹ch h×nh 12.20 kh«ng tho¶
m·n ®iÒu kiÖn nµy v× theo ®å h×nh tr¹ng th¸i cña nã, ta thÊy cã çc b-íc chuyÓn
tr¹ng th¸i trong ®ã c¶ hai biÕn trong ®Òu thay ®æi. Do ®ã cã thÓ sÈy ra tranh chÊp
tr¹ng th¸i.
§èi víi çc xung ®-îc t¹o nªn do ®-êng truyÒn cña çc tÝn hiÖu kh¸c
nhau, nÕu çc phÇn tö nhí kh«ng ghi nhËn ®-îc th× còng vÉn kh«ng g©y nªn
tranh chÊp nguy hiÓm vµ m¹ch vÉn lµm viÖc ®óng.
Ph©n tÝch vÒ sù tån t¹i çc chuyÓn biÕn ®éng nguy hiÓm cña çc m¹ch d·y
dïng çc phÇn tö nhí loaÞ xung dÔ dµng h¬n ®èi víi tr-êng hîp khi dïng lo¹i thÕ
v× ®èi víi chóng chØ cã çc chuyÓn biÕn ®¬n nªn mäi chuyÓn biÕn g©y thay ®æi
tr¹ng th¸i cña tõ hai tri g¬ trë lªn sÏ dÉn tíi nguy c¬ tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy
hiÓm.
Nh- vËy, «t«m¸t sÏ kh«ng cã chuyÓn biÕn ®éng nguy hiÓm khi hai tr¹ng
th¸i bÊt kú cã b-íc chuyÓn ®-îc m· ho¸ b»ng hai bé m· kÕ cËn. §iÒu nµy cho
thÊy viÖc ph©n tÝch «t«m¸t dïng phÇn tö nhí ®Çu vµo xung còng t-¬ng tù nh- khi
ph©n tÝch «t«m¸t dïng phÇn tö nhí ®-îc nhÞp. §iÒu kh¸c lµ ë chç cÇn x¸c ®Þnh
xem ®Çu vµo nµo ph¶i lµ xung vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng cña m¹ch vÒ mÆt tranh
chÊp nguy hiÓm.
Trªn h×nh 12.25 lµ gi¶n ®å thêi gian cña çc tÝn hiÖu thuéc h×nh 12.16 vµ
h×nh 12.20 víi gØa thiÕt lµ çc trig¬ chuyÓn tr¹ng th¸i theo s-ên sau cña xung
kÝch thÝch.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y ta cã thÓ nãi r»ng çc thiÕt bÞ sè dïng çc
phÇn tö nhí lo¹i xung ®ßi hái çc tr¹ng th¸i t¸c ®éng vµo Xi ph¶i lµ xung, mµ ®Ó
®¶m b¶o ®iÒu nµy Ýt nhÊt mét biÕn vµo ph¶i lµ xung. M« h×nh «t«m¸t t-¬ng øng
lµ lo¹i «t«m¸t ®ång bé. ViÖc ph©n tÝch çc «t«m¸t lo¹i nµy còng t-¬ng tù nh-
ph©n tÝch «t«m¸t dïng phÇn tö nhí lo¹i nhÞp.
365
x1 x1
t t
x2 t x2 t
a1 a1
t t
a2 a2
t t
T1 T1
t t
T2 T2
t t
y t y t
H×nh 12.25: Gi¶n ®å thêi gian cña h×nh 12.16 vµ 12.20
Sù kh¸c nhau gi÷a hai lo¹i «t«m¸t nµy lµ ë chç ®èi víi lo¹i xung, do t¸c
®éng lªn mét sè phÇn tö nhí cïng mét lóc nªn ë mét vµi chuyÓn biÕn cã thÓ xuÊt
hiÖn tranh chÊp tr¹ng th¸i. Do ®ã, khi tæng hîp sÏ ph¶i ®¸p øng mét sè ®ßi hái
h¹n chÕ.
12.4 Nh÷ng h- háng trong thiÕt bÞ sè

T-¬ng tù nh- trong çc m¹ch tæ hîp, ®èi víi m¹ch d·y, chóng ta còng
xem xÐt vÊn ®Ò ph¸t hiÖn çc h- háng vµ ph-¬ng ph¸p khö bá chóng. §Æc ®iÓm
cña çc h- háng trong çc m¹ch d·y lµ ngoµi nh÷ng h- háng thÓ hiÖn ngay trªn
tÝn hiÖu ®Çu ra, cßn cã çc h- háng chØ thÓ hiÖn ë ®Çu ra khi phÇn tö nhí cña nã
ho¹t ®éng kh«ng ®óng. Ngoµi ra cÇn thÊy r»ng, nh÷ng h- háng nh- thÕ th-êng l¹i
kh«ng sÈy ra theo quy luËt nhÊt ®Þnh mµ tuú thuéc vµo tr¹ng th¸i trong ban ®Çu
vµ çc tr¹ng th¸i vµo tiÕp theo sÈy ra.
Do nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y, sù ph¸t hiÖn vµ khoanh vïng h- háng trong
thiÕt bÞ sè cã nhí khã h¬n nhiÒu so víi tr-êng hîp cña m¹ch tæ hîp. Tr-íc khi
xem xÐt çch ph¸t hiÖn çc h- háng trong m¹ch d·y cÇn hiÓu râ kh¸i niÖm chuçi
dÉn vµ chuçi vµo thiÕt lËp.
12.4.1 Chuçi dÉn vµ chuçi vµo thiÕt lËp
a) Chuçi dÉn (CD): Lµ chuçi vµo ng¾n nhÊt ®Ó ®-a «t«m¸t tõ mét tr¹ng
th¸i nµy sang mét tr¹ng th¸i kh¸c.
ThÝ dô cã «t«m¸t cho trªn h×nh 12.26. Gi¶ sö ban ®Çu «t«m¸t ë tr¹ng th¸i
A2, h·y x¸c ®Þnh chuçi tr¹ng th¸i vµo ®Ó ot«m¸t chuyÓn sang tr¹ng th¸i A1.
§Ó tr¶ lêi cho vÊn ®Ò nµy, tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t ®· cho ta cã s¬
®å t×m chuçi dÉn cña «t«m¸t tõ A2 vÒ A1 nh- h×nh 12.27
Tõ h×nh 12.27 ta cã 4 chuçi vµo ng¾n nhÊt ®-a «t«m¸t tõ A2 vÒ A1 lµ:
366
H×nh 12.26: ¤t«m¸t dïng nghiªn cøu vÒ chuçi dÉn vµ chuçi vµo
x0--- x0
x1 --- x 1
x0 --- x 2
x1 --- x 2
§ã chÝnh lµ çc chuçi dÉn.
Trong thùc tÕ, cã thÓ cã tr-êng hîp kh«ng cã chuçi dÉn. Trong tr-êng hîp
nµy, sau mét sè b-íc nµo ®ã, kh«ng thÓ cã tr¹ng th¸i vµo nµo cã thÓ ®-a «t«m¸t
vÒ tr¹ng th¸i mong muèn.
A2
x0 x1 x2 x3
A3 A3 A0 A2
x0 x1 x2 x3 x0 x1 x2 x3
A1 A0 A1 A2 A0 A0 A2 A2
H×nh 12.27: X¸c ®Þnh 4 chuçi vµo ng¾n nhÊt tõ A2 vÒ A1
b) Chuçi thiÕt lËp (CTL)

Mét tr-êng hîp kh¸c hay gÆp lµ trong khi ph©n tÝch ho¹t ®éng hiÖn t¹i cña
«t«m¸t l¹i kh«ng râ nã ®ang ë tr¹ng th¸i trong nµo. Trong tr-êng hîp nµy, ®Ó
367
«t«m¸t vÒ mét tr¹ng th¸i ®Þnh tr-íc ta cÇn t¸c ®éng vµo «t«m¸t chuçi çc tr¹ng
th¸i vµo thÝch hîp, gäi lµ chuçi thiÕt lËp ( CTL).
CTL lµ chuçi çc tr¹ng th¸i vµo cña «t«m¸t mµ khi t¸c ®éng, «t«m¸t ®ang
ë tr¹ng th¸i nµo ®ã sÏ vÒ mét tr¹ng th¸i ®· ®Þnh tr-íc.
Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chuçi thiÕt lËp, thÝ dô ®èi víi «tom¸t h×nh 12.26
nh- sau: Gi¶ sö kh«ng râ tr¹ng th¸i ®ang tån t¹i cña «t«m¸t lµ tr¹ng th¸i nµo, ta
h·y t¸c ®éng vµo nã tr¹ng th¸i vµo x0 . Theo ®å h×nh cña «t«m¸t, kÕt qu¶ tr¹ng
th¸i ra cã thÓ lµ mét trong ba gi¸ trÞ: y0 , y1 , y3 . NÕu lµ y1 th× râ rµng «t«m¸t
tr-íc ®ã ®ang n»m ë tr¹ng th¸i A0 hoÆc A1. NÕu lµ y0 th× lµ A3. NÕu lµ y3 th×
«t«m¸t tr-íc ®ã ®ang ë A1.
Ta còng cã thÓ t¸c ®éng vµo «t«m¸t çc tr¹ng th¸i vµo x1, x2 hoÆc x3 vµ
c¨n cø vµo çc tr¹ng th¸i ra thu ®-îc ®Ó x¸c ®Þnh tr-íc ®ã «t«m¸t ®ang n»m ë
tr¹ng th¸i nµo. KÕt qu¶ ph©n tÝch trong tr-êng hîp nµy cho trªn h×nh 12.28.
Tõ h×nh 12.28 ta thÊy r»ng tËp vµo x3 bao giê còng ®-a «t«m¸t vÒ tr¹ng
th¸i A2 dï nã xuÊt ph¸t tõ bÊt kú tr¹ng th¸i nµo trong 4 tr¹ng th¸i A0 , A1 , A2 vµ
A3. §èi víi çc chuçi vµo kh¸c, muèn ®i ®Õn kÕt qu¶, cÇn ph¶i tiÕp tôc ph©n tÝch.
(A0 A1 A2 A3)
x0 x1 x2 x3 B-íc 1
y1 y0 y3 y1 y2 y1 y0 y2 y1 y0 y2
A0 A3 (A3) (A1) (A0) (A0) (A2) (A1) A2 A2 A2
(A2) (A3) (A0)
(A3)
B-íc 2
(A0 .A3 ) (A3) (A1)

x0 x1 x2 x0 x1 x2 x0 x1 x2
y1 y3 y1 y2 y1 y2 y3 y2 y2 y1 y1 y1
(A0) (A1) (A0) (A0) (A2) (A1) (A1) (A0) (A1) (A3) (A2) (A3)
H×nh 12.28: TËp vµo x3 ®-a «t«m¸t vÒ tr¹ng th¸i A2, xuÊt ph¸t tõ
bÊt kú tr¹ng th¸i nµo trong çc tr¹ng th¸i A0, , A1, , A2 vµ A3
ThÝ dô, tËp vµo x0 ph©n biÖt ®-îc tr¹ng th¸i míi thiÕt lËp lµ A1 vµ A3 c¨n
cø vµo ph¶n øng ra lµ y3 hay y0 . Nh-ng nÕu ph¶n øng ra lµ y1 th× l¹i cho phÐp kÕt
luËn lµ m¹ch tr-íc ®ã ®· ë tr¹ng th¸i A0 hoÆc A3. V..V...
Víi «t«m¸t h×nh 12.26 , chuçi thiÕt lËp ng¾n nhÊt lµ x3. Sau khi ph©n tÝch
b-íc 1, nÕu tiÕp tôc ph©n tÝch b-íc 2 ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét çch ch¾c ch¾n
368
«t«m¸t ®ang ë tr¹ng th¸i nµo. ThÝ dô, sau khi t¸c ®éng x 0 ta t¸c ®éng tiÕp x2, nÕu
ph¶n øng ra sau hai b-íc lµ :
+ y1 vµ y1 th× tr¹ng th¸i ®-îc thiÕt lËp lµ tr¹ng th¸i A2.
+ y1 vµ y2 th× tr¹ng th¸i ®-îc thiÕt lËp lµ tr¹ng h¸i A1.
+ y0 vµ y2 th× tr¹ng th¸i ®-îc thiÕt lËp lµ tr¹ng th¸i A1 .
+ y3 vµ y1 th× tr¹ng th¸i ®-îc thiÕt lËp lµ A3 .
B»ng çch ph©n tÝch nh- trªn, ta hoµn toµn cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc çc chuçi
thiÕt lËp, ®-a «t«m¸t vÒ tr¹ng th¸i mong muèn. Tõ ®ã, thñ tôc ®Ó thiÕt lËp «t«m¸t
®· cho vµo mét tr¹ng th¸i mong muèn gåm hai b-íc sau ®©y:
a) Chän chuçi thiÕt lËp (CTL) vµ cho t¸c ®éng vµo «t«m¸t. KiÓm tra tr¹ng
th¸i ®-îc thiÕt lËp b»ng çch quan s¸t çc tr¹ng th¸i ra Y.
b) NÕu «t«m¸t kh«ng ®-îc thiÕt lËp vµo tr¹ng th¸i mong muèn th× dïng
chuçi dÉn ( CD) ®Ó ®-a «t«m¸t vÒ tr¹ng th¸i mong muèn.
VÊn ®Ò quan träng lµ lµm sao t×m ®-îc CTL vµ CD ng¾n nhÊt. ë thÝ dô
trªn ®©y, CTL ng¾n nhÊt lµ x3 . CD ng¾n nhÊt lµ x2.
Trong qu¸ tr×nh t×m CTL vµ CD, ng-êi ta còng ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt
c©u hái ®Æt ra lµ, ®èi víimét «t«m¸t cho tr-íc:
+ Ph¶i ch¨ng lu«n lu«n tån t¹i CTL vµ CD?
+ NÕu tån t¹i th× ph¶i cã ®iÒu kiÖn g× hay kh«ng?
+ ¶nh h-ëng cña çc h- háng lªn CTL vµ CD ra sao?
+ LiÖu cã thÓ t×m ®-îc CTL vµ CD kh«ng phô thuéc vµo çc h- háng
trong m¹ch cña «t«m¸t hay kh«ng?
Gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cßn nhiÒu phøc t¹p vµ cßn ph¶i tiÕp tôc
nghiªn cøu.
12.4.2. VÊn ®Ò ph¸t hiÖn çc h- háng trong «t«m¸t

Nh- chóng ta ®· biÕt, viÖc x¸c ®Þnh xem «t«m¸t cã háng hay kh«ng lµ mét
bµi to¸n phøc t¹p vµ khã. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi mét m¹ch ®· bÞ háng l¹i cßn cÇn
ph¶i biÕt háng ë chç nµo trong m¹ch. Cã nh- vËy míi cã thÓ tiÕn hµnh söa ch÷a,
thay thÕ ®-îc.
Trong phÇn nµy sÏ xem xÐt çch ph¸t hiÖn mét sè h- háng trong «t«m¸t
víi gi¶ thiÕt r»ng ®èi víi «t«m¸t ®· cho ta ®· x¸c ®Þnh ®-îc CTL vµ CD hoÆc
trong tr-êng hîp thuËn lîi lµ cã çc ®Çu vµo ®Æc biÖt ®Ó thiÕt lËp tr¹ng th¸i ban
®Çu cña çc phÇn tö nhí.
§Ó thÊy râ çch x¸c ®Þnh vµ khoanh vïng h- háng trong «t«m¸t nh- thÕ
nµo, ta xÐt thÝ dô h×nh 12.29a trong thÝ dô 12.6.
ThÝ dô 12.6
Cho «t«m¸t h×nh 12.29a. Gi¶ thiÕt r»ng cã h- háng lo¹i 1/(1), tøc lµ t¹i
®iÓm (1) lu«n lu«n cãgi¸ trÞ 1.
B»ng bµi to¸n ph©n tÝch, dÔ dµng thiÕt lËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ
b¶ng ra kÕt hîp cña «t«m¸t khi kh«ng cã h- háng nh- h×nh 12.29b .
369
§ång thêi, víi gi¶ thiÕt cã h- háng lo¹i 1/(1) ta còng thiÕt lËp ®-îc b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra nh- h×nh 12.30.
1 3
x
2
5
y x
6 a1a 2 0 1
4
00 01 / 1 01 / 0
01 01 / 0 11 / 0
7
10 01 / 1 00 / 0
8
11 00 / 0 10 / 0
C D1 C D2
b)
B ¶ n g C § T 2 vµ B R .
C
a)
H×nh 12.29: M¹ch vµ B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra

khi kh«ng cã h- háng
S o s¸n h k Õ t q u ¶ tro ng h ×n h 1 2 .2 6 b v µ
x
a 1a 2 0 1
00 0 1 /(0 ) 01 / 0 1 2 .2 7 ta c ã n h Ë n x Ð t sa u :
01 01 / 0 11 / 0 - P h ¶n ø n g ra k h¸c n h a u tron g 2
10 0 0 /(0 ) 00 / 0 tr- ê n g hî p h á n g v µ k h « n g h á n g :
11 00 / 0 10 / 0 x = 0 , a1a 2 = 0 0
x = 0 , a1a 2 = 1 0
H ×n h 1 2.3 0: B ¶ n g ch u yÓ n
® æ i tr¹ n g th ¸ i vµ b ¶ n g ra kÕ t
h î p kh o c ã h - h á n g lo ¹ i 1 /(1 )
D o ® ã , n Õ u tr¹ ng th ¸i tro ng c ñ a « t« m ¸t lµ 0 0 h oÆ c 1 0 v µ tr¹ n g th ¸i

v µo lµ x = 0 , p h ¶ n ø ng ra sÏ lµ 1 k hi k h « n g cã h - h á n g, lµ 0 k h i cã
h - h á n g lo¹ i 1 / (1 ).
370
B©y giê gi¶ thiÕt cã h- háng lo¹i 1 /(8). Trong tr-êng hîp nµy ta cã b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp nh- trªn h×nh 12.31a. So s¸nh hai b¶ng
khi cã vµ kh«ng cã h- háng ta thÊy:
x
a1a2 0 1 - B¶ng ra kh«ng thay ®æi
00 01 / 1 01 / 0
- B¶ng C§ T2 thay ®æi ë 3
tr-êng hîp, ®-îc ®¸nh dÊu
01 01 / 0 11 / 0
10 01 / 1 01 / 0 b»ng khoanh trßn.
11 01 / 0 11 / 0 KÕt qu¶ so s¸nh cho thÊy, h-
háng 1/(8) kh«ng thÓ hiÖn ë
H×nh 12.31: B¶ng chuyÓn tr¹ng th¸i ra mµ chØ lµm thay ®æi
®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra çc b-íc chuyÓn tr¹ng thaÝ.
khi cã h- háng 1/(8) ThÝ dô, nÕu tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ 11,
tr¹ng th¸i ®Çu vµo X=0 th×:
- Tr¹ng th¸i trong míi cña «t«m¸t kh«ng cã h- háng sÏ lµ 00. Tr¹ng th¸i
ra t-¬ng øng lµ y=0.
- Tr¹ng th¸i trong míi cña «t«m¸t cã h- háng lo¹i 1/(8) sÏ lµ 01. Tr¹ng
th¸i ra t-¬ng øng lµ 0.
Song, v× ®èi víi «t«m¸t ®· cho, khi x = 0, tõ hai tr¹ng th¸i 00 vµ 01 sÏ sÈy
ra nh÷ng biÕn chuyÓn biÕn tiÕp theo, cã tr¹ng th¸i ra kh¸c nhau: B»ng 0 khi
kh«ng cã h- háng vµ b»ng 1 khi cã h- háng - ®å h×nh 12.32, nªn cho phÐp ta x¸c
®Þnh ®-îc chuçi çc tr¹ng th¸i vµo, cho phÐp ph©n biÖt m¹ch cßn lµm viÖc tèt víi
m¹ch cã h- háng 1 / (8).
11
0/0
0/0 10
00
0/1
01
0/0
H×nh 12.32: Tr¹ng th¸i ra b»ng 0 khi kh«ng, b»ng 1 khi cã h- háng 1/(8)
371
ThÝ dô, Chuçi vµo x = 0,0, tr¹ng th¸i ban ®Çu 11, chuçi ra y = {0,1} th×
m¹ch kh«ng cã h- háng. Ng-îc l¹i, nÕu chuçi ra lµ y = {0,0} th× m¹ch cã h-
háng lo¹i 1 / (8).
Nh- vËy, tr-êng hîp nµy h- háng thÓ hiÖn ë nhÞp thø hai.
NhiÒu tr-êng hîp kh¸c ph¶i sö dông çc chuçi vµo kh¸c nhau cã ®é dµi
kh¸c nhau míi cã thÓ ph¸t hiÖn ®-îc cã h- háng hay kh«ng.
ThÝ dô, theo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t h×nh 12.29,
cã háng lo¹i 1 / (2), cho trªn h×nh 12.33. Ta ®· biÕt, nÕu m¹ch kh«ng cã h- háng,
tõ tr¹ng th¸i trong 11, ta t¸c ®éng hai tr¹ng th¸i vµo x = 0,0, «t«m¸t sÏ chuyÓn
lÇn l-ît sang çc tr¹ng th¸i 00 vµ 01. Nh-ng nÕu m¹ch cã h- háng lo¹i 1 / (2) th×
d-íi t¸c ®éng cña x = 0,0, «t«m¸t sÏ lÇn l-ît chuyÓn sang çc tr¹ng th¸i 10 vµ
01. Tuy ®-êng ®i cña «t«m¸t qua çc tr¹ng th¸i trong cña hai tr-êng hîp lµ kh¸c
nhau, song kÕt qu¶ ra ë hai nhÞp vÉn lµ 0,1. Do ®ã, ta kh«ng thÓ ph©n biÖt ®-îc.
Ch¼ng nh÷ng thÕ, trong tr-êng hîp nµy, nÕu ta tiÕp tôc t¸c ®éng b»ng çc tr¹ng
th¸i vµo x = 0 thªm mét hoÆc mét sè nhÞp n÷a th× v× tr¹ng th¸i trong 01 bÒn ®èi
víi tr¹ng th¸i vµo x = 0, nªn kÕt qu¶ vÉn lu«n lu«n b»ng 0. Do ®ã, kh«ng thÓ
ph©n biÖt ®-îc m¹ch cã h- háng hay kh«ng cã h- háng.
A X
NÕu ta dïng chuçi vµo lµ x = {0,1}, th×
a1 a2 0 1 chØ b»ng hai nhÞp, kh«ng thÓ ph©n biÖt
®-îc m¹ch cã h- háng 1/(2) víi m¹ch
00 01 / 1 01 / 0 kh«ng cã háng. Nãi mét çch tæng qu¸t
h¬n, ®èi víi «t«m¸t h×nh 12.29, dï dïng
01 11 / 0 11 / 0 chuçi vµo nµo còng kh«ng thÓ ph©n biÖt
10 01 / 1 00 / 0 ®-îc m¹ch cã h- háng lo¹i 1/(2) víi
m¹ch kh«ng cã h- háng.
11 10 / 0 00 / 0 Tõ ph©n tÝch ta cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn
sau:
. NÕu m¹ch chøa W phÇn tö th×
tr¹ng th¸i kh«ng ®óng sÏ biÓu lé ra sau
H×nh 12.33: B¶ng cã háng 1/(2)
cña m¹ch h×nh 12.29 khi t¸c ®éng kh«ng qu¸ W nhÞp. ë nhÞp
thø W +1 sù kh«ng ®óng sÏ ®-îc thÓ
hiÖn ë kÕt qu¶ Ra, hoÆc kh«ng ®-îc thÓ
hiÖn ra. Trong tr-êng hîp kh«ng ®-îc thÓ hiÖn ra lµ tr-êng hîp kh«ng thÓ ph¸t
hiÖn ®-îc.
12.4.3. Ph-¬ng h-íng t×m chuçi kiÓm tra h- háng.

D-íi ®©y, chóng ta sÏ t×m chuçi vµo cÇn thiÕt ®Ó kiÓm tra h- háng cña
«t«m¸t víi çc ®iÒu kiÖn sau:
- M¹ch chØ cã h- háng ®¬n
372
- Tån t¹i CTL vµ CD kh«ng phô thuéc vµo çc h- háng trong m¹ch.
- M¹ch thiÕt kÕ ë d¹ng tèi thiÓu, kh«ng thõa vÒ linh kiÖn.
ThÝ dô 12.7: T×m chuçi kiÓm tra cho «t«m¸t h×nh 12.34:
a/ NÕu ph©n tÝch tÜnh ta thÊy:
- Cã 9 ®iÓm cÇn kiÓm tra vµ cã 2x9=18 h- háng ®¬n.
- §Ó t×m ®-îc chuçi kiÓm tra ta lµm t-¬ng tù nh- t×m chuçi kiÓm tra trong
phÇn tæ hîp: NghÜa lµ ph¶i lËp b¶ng chuyÓn dæi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra khi:
+ Kh«ng cã h- háng
+ Cã 1 trong 18 h- háng.
§Ó tiÖn cho viÖc so s¸nh, b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®-îc viÕt
d-íi d¹ng çc cét øng víi çc b¶ng khi cã mét trong 18 lo¹i h- háng trªn ®©y.
B¶ng cã d¹ng nh- ®· chØ ra trªn h×nh 12.35.
Ph©n tÝch b¶ng nhËn ®-îc ta thÊy r»ng:
+ Mét sè h- háng kh«ng thÓ ph©n biÖt chóng víi nhau b»ng tÝn hiÖu ra.
ThÝ dô, ®èi víi çc h- háng 0/(4), 0/(5) vµ 0/(7). Nh-ng gi÷a chóng víi çc h-
háng kh¸c l¹i cã thÓ ph©n biÖt b»ng çc ph¶n øng ®Çu ra.
1
x1 6
x 1x 2
2 00 01 10 11
a
9 0 0 0 1 0
8
1 00 11 11 11
C§ T2
3
x2 4 y
5 7 x 1x 2
00 01 10 11
a
0 0 0 0 0
a1
1 0 1 0 0
C D
B .Ra
CLK
H×nh 12.34: ¤t«m¸t vµ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra

cho thÝ dô 12.7
ThÝ dô, víi çc h- háng lo¹i 1/(4), 1/(5) vµ 1/(7) .

+ §èi víi çc h- háng cã thÓ ph©n biÖt ®-îc, ta cã thÓ lËp mét b¶ng riªng
nh- b¶ng h×nh 12.36.
373
x1x2x3 tèt 1/1 0/1 1/2 0/2 1/3 0/3 1/4 0/4 1/5 0/5 1/6 0/6 1/7 0/7 1/8 0/8 1/9 0/9
000 0/0 1/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 1/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/0 1/0
001 0/0 1/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 1/1 0/0 0/0 0/0 1/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/0 0/0
010 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/0 0/0
011 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 0/0 1/1 0/0 1/1 1/1 1/1 0/0 1/0 0/1 1/1 0/1
100 1/0 1/0 0/0 1/0 0/0 0/0 1/0 1/0 1/0 1/0 1/0 1/0 0/0 1/1 1/0 1/0 1/0 1/0 0/0
101 1/0 1/0 0/0 1/0 0/0 0/0 1/0 1/1 1/0 1/0 1/0 1/0 0/0 1/1 1/0 1/0 1/0 1/0 0/0
110 0/0 0/0 0/0 1/0 0/0 0/0 1/0 0/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/1 0/0 1/0 0/0 1/0 0/0
111 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 1/1 0/0 1/1 0/0 1/1 1/1 1/1 0/0 1/1 0/1 1/1 0/1
H×nh 12.35: B¶ng viÕt thµnh cét khi cã çc h- háng
x 1 x 2a 0 /(4 ) 1 /(4 ) 1 /(5 ) 1 /(7 )
[0 /4 , 0 /5 , 0 /7 ] -- 0 /4
000 0 0 0 1
001 0 1 0 1 [ 1 /4 ]
010 0 0 1 1 [1 /5 ]
[1 /7 ]
K iÓ m tra ® iÒ n th e o
011 0 1 1 1
100 0 0 0 1 ph¶n øng R a.
101 0 1 0 1
110 0 0 1 1
111 0 1 1 1
H×nh 12.36: B¶ng cho çc h- háng ph©n biÖt ®-îc
Chóng ta gäi b¶ng kiÓm tra nµy lµ b¶ng kiÓm tra thø nhÊt. B¶ng kiÓm tra
thø nhÊt chøa ®ùng tÊt c¶ nhøng h- háng ph©n biÖt ®-îc. Nhê b¶ng kiÓm tra thø
nhÊt, mäi h- háng cã trong b¶ng ®Òu ®-îc thÓ hiÖn trùc tiÕp ë ®Çu ra chØ qua mét
374
lÇn, tøc mét nhÞp kiÓm tra mµ th«i. Trong ®ã, øng víi mét tËp gi¸ trÞ cña çc biÕn
vµo vµ biÕn trong x1x2a1 th× thÓ hiÖn ë ph¶n øng ra ®èi víi tr-êng hîp m¹ch cßn
tèt vµ khi m¹ch háng lµ hoµn toµn kh¸c nhau ®èi víi mçi nhãm h- háng.
ThÝ dô: Víi x1x2a = 001: nÕu Ra = 0  th× m¹ch tèt.
nÕu Ra = 1  háng lo¹i 1/(4) hoÆc 1/(7).
+ Mét trong çc ph-¬ng ¸n kiÓm tra trong tr-êng hîp nµy cã thÓ cho trªn
b¶ng h×nh 12.37:
x 1x 2a y tèt y háng lo¹i h- háng

001 0 1 1/4 lo¹i 1/7
010 0 1 1/5 lo¹i 1/7
011 0 0 0/4 hoÆc T-¬ng ®-¬ng
H×nh 12.37: Mét trong çc ph-¬ng ¸n kiÓm tra lo¹i h- háng
Nh- vËy, nÕu dïng tíi nhÞp thø 2 sÏ ph©n biÖt ra tõng h- háng.
- T-¬ng tù, ®èi víi çc h- háng kh«ng thÓ thÓ hiÖn ®-îc trªn çc ph¶n øng
ra cña «t«m¸t, sau khi ®· gép nh÷ng h- háng kh«ng thÓ ph©n biÖt ®-îc nh-
0/(1), 0/(2), 1/(3) vµ 0/(6) ; 0/(3) vµ 1/(2) ; 1/(6) , 1/(8) vµ 1/(9); 0/(7) vµ 0/(8);
0/(9) vµ thay chóng b»ng çc ®¹i diÖn nh- sau:
 1/1  1/1
0/1, 0/2, 1/3, 0/6  0/1  1/6, 1/8,1/9  1/6
 1/2, 0/3   1/2  0/9  0/9
 0/7, 0/8  0/7  b¶ng
Sau ®ã, ta lËp b¶ng kiÓm tra nh- h×nh 12.38. Trong ®ã, çc tr¹ng th¸i míi
®-îc khoanh b»ng h×nh vu«ng lµ çc tr¹ng th¸i trong kh¸c víi trong tr-êng hîp
kh«ng cã h- háng. Ta gäi b¶ng kiÓm tra nµy lµ b¶ng kiÓm tra thø hai.
Nh- vËy:
- B»ng çch thùc hiÖn kiÓm ra hai nhÞp ta cã thÓ ph©n biÖt ®-îc m¹ch tèt
hay m¹ch háng. ThÝ dô, dïng hai tËp gi¸ trÞ biÕn vµo: 001 vµ 010, ta cã:
NÕu tr¹ng th¸i ra lµ: 0  0 th× m¹ch tèt

0  1: háng lo¹i 1/1, 1/6 vµ t-¬ng ®-¬ng.
Do ®ã, mét trong çc ph-¬ng ¸n kiÓm tra hai nhÞp ®Ó ph©n biÖt çc nhãm
h- háng trong m¹ch cho trªn h×nh 12.39.
NhËn xÐt:
375
KiÓm tra mét nhÞp cã thÓ ®-îc phñ bëi kiÓm tra nhiÒu nhÞp tõng phÇn hay
toµn bé. ThËt vËy, ®èi víi «t«m¸t h×nh 12.34, hµng thø nhÊt cña ph-¬ng ¸n kiÓm
x1x2a1 tèt 1/1 0/1 1/2 1/6 0/7 0/9

000 0 1 0 0 1 0 0
Kh¸c víi
001 0 1 0 0 1 0 0 khi tèt
010 0 0 0 0 1 0 0
011 1 1 1 1 1 0 0 B¶ng
kiÓm tra
thø 2
100 1 1 0 1 1 1 0
101 1 1 0 1 1 1 0
110 0 0 0 1 1 0 0
111 1 1 1 1 1 0 0
H×nh 12.38: Ph-¬ng ¸n kiÓm tra mét nhÞp ®èi víi «t«m¸t h×nh 12.34
x1x2 x1x2 y1 - y2 y1 - y2 H- háng

a1 lo¹i
(I) ( II ) (Tèt) (Háng)
1/(2)
0 11 01 0-0 0-1
1/(6)
0/(7)
1 11 01 1-1 1-0
0/(9)
0/(1)
1 10 01 0-1 0-0 0/(9)
1/(1)
1 00 01 0-0 0-1 1/(6)
H×nh 12.39: B¶ng kiÓm tra hai nhÞp
376
tra mét nhÞp - h×nh 12.38 ®-îc phñ bëi hµng thø t- cña b¶ng kiÓm tra hai nhÞp -
h×nh 12.39. Khi kÕt hîp chóng l¹i, ta cã chuÈn ®Ó kiÓm tra nh- sau:
Tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ a = 1, tr¹ng th¸i vµo thø nhÊt lµ x1x 2 = 00, tr¹ng th¸i
vµo thø hai lµ x 1x2 = 01 sÏ cho chuçi ra:
0 - 0 : M¹ch kh«ng cã h- háng
0 - 1 : M¹ch cã h- háng lo¹i 1/(1) , 1/(6) vµ t-¬ng ®-¬ng
1 - 1 : M¹ch cã h- háng lo¹i 1/(4) hoÆc 1/(7).
Hµng thø hai cña b¶ng kiÓm tra mét hÞp h×nh 12.38 ®-îc chøa ®ùng trong
hµng thø nhÊt cña b¶ng kiÓm tra hai nhÞp h×nh 12.39. Liªn kÕt chóng l¹i ta cã:
Tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ a = 0; tr¹ng th¸i vµo thø nhÊt x1x2 = 11; tr¹ng th¸i
vµo thø hai x1x2 = 01, ph¶n øng ra lµ:
0 - 0: M¹ch kh«ng cã h- háng;
0 - 1: M¹ch cã h- háng lo¹i 1/(2), 1/(6) hoÆc t-¬ng ®-¬ng;
1 - 1: M¹ch cã h- háng lo¹i 1/(5) hoÆc 1/(7).
Mét çch t-¬ng tù, víi hµng thø 3 cña h×nh 12.38 kÕt hîp víi hµng thø 2
cña h×nh 12.39 ta cã:
Tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ a = 1; tr¹ng th¸i vµo thø nhÊt x1x2 = 11; tr¹ng th¸i
vµo thø hai x1x2 = 01, ph¶n øng ra lµ:
1 - 1: M¹ch kh«ng cã h- háng;
1 - 0: M¹ch cã h- háng lo¹i 0/(7), 0/(9);
0 - 1: M¹ch cã h- háng lo¹i 0/(4),0/(5) hoÆc 0/(7).
Do ®ã, mét trong nh÷ng ph-¬ng ¸n kiÓm tra h- háng cña «t«m¸t h×nh
12.34 cho trªn h×nh 12.40.
Tr¹ng x1x2 x1x2 P.¦

th¸i (I) (II) ra Nh÷ng h- háng ®-îc ph¸t hiÖn
ban ®Çu tèt
0 11 01 0-0 1/(2), 0/(3), 1/(5),1/(6),1/(7),1/(8),1/(9)
1 11 01 1-0 0/(4), 0/(5),0/(7),0/(8),0/(9)
1 10 01 0-1 0/(1), 0/(2), 1(1), 0/(6) , 0/(9)
1 00 01 0-0 1/(1), 1/(4), 1/(6), 1/(7), 1/(8), 1/(9)
H×nh 12.40: Mét trong nh÷ng ph-¬ng ¸n kiÓm tra ®èi víi h×nh 12.34
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, cã thÓ ®-a ra thñ tôc t×m b¶ng kiÓm tra nh-
sau:
B-íc 1: LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña «t«m¸t cho hai
tr-êng hîp khi kh«ng cã háng vµ khi cã háng ®¬n.
377
B-íc 2: Tõ nh÷ng h- háng ®-îc thÓ hiÖn trùc tiÕp trªn b¶ng ra, lËp b¶ng
kiÓm tra thø nhÊt. Trong ®ã, nh÷ng nhãm çc h- háng t-¬ng ®-¬ng theo ph¶n
øng ra ®-îc gép l¹i vµ chän mét h- háng lµm tiªu biÓu.
B-íc 3: LËp b¶ng kiÓm tra thø hai ®èi víi çc h- háng cßn l¹i. Trong ®ã,
çc h- háng t-¬ng ®-¬ng theo b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i th× gép l¹i vµ chän mét
tr-êng hîp ®¹i diÖn. T¸ch riªng nh÷ng h- háng cã thÓ thÓ hiÖn râ sau nhÞp thö
thø hai.
B-íc 4: NÕu cßn cã çc h- háng ch-a ®-îc thÓ hiÖn râ qua ph¶n øng ra ë
nhÞp thö thø hai th× ®èi víi chóng l¹i tiÕp tôc t×m chuçi t¸c ®éng vµo sao cho cuèi
cïng m¹ch kh«ng háng vµ m¹ch cã h- háng sÏ cho nh÷ng ph¶n øng ra kh¸c
nhau.
B-íc 5: B¾t ®Çu tõ chuçi vµo dµi nhÊt ®· t×m ®-îc, lÇn l-ît ®èi víi mäi
chuçi kiÓm tra cã trong b¶ng lµm râ xem chóng cho ph¸t hiÖn nh÷ng h- háng nµo
trªn ®Çu ra.
TÊt nhiªn, ®Ó t×m çch kiÓm tra ng¾n nhÊt ®ßi hái ph¶i qua nhiÒu chän läc
vµ cã khi kh«ng thÓ ®¹t ®-îc. Th«ng th-êng, ®Ó kh¶ng ®Þnh xem t«m¸t cã háng
hay kh«ng, ta ph¶i cho t¸c ®éng vµo ®Çu vµo tÊt c¶ çc chuçi kiÓm tra vµ so s¸nh
víi nh÷ng sè liÖu chuÈn. NÕu trïng khíp víi çc sè liÖu cña m¹ch tèt th× m¹ch
kh«ng cã h- háng. NÕu ng-îc l¹i lµ cã h- háng.
TÊt nhiªn, tr-íc khi cho t¸c ®éng vµo m¹ch çc chuâi kiÓm tra, ta ph¶i ®-a
m¹ch vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu nhÊt ®Þnh b»ng çch dïng CTL vµ CD. Thø tù thùc
hiÖn viÖc nµy nh- sau:
B-íc 1: Chän chuçi kiÓm tra nµo cho phÐp ph¸t hiÖn nhiÒu h- háng nhÊt.
§èi víi thÝ dô trªn ®©y, ®ã lµ chuçi øng víi hµng thø nhÊt cña h×nh 12.40. Nã cho
phÐp ph¸t hiÖn 7 lo¹i h- háng. Chuçi ®ã gåm: Tr¹ng th¸i ban ®Çu a =0 , hai chuçi
vµo x 1x2 = ( 11 vµ 01).
B-íc 2: NÕu kh«ng râ m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i nµo th× cho t¸c ®éng vµo
m¹ch CTL. ThÝ dô ®èi víi «t«m¸t trong thÝ dô trªn ®©y, CTL ng¾n nhÊt lµ 00,
lu«n lu«n ®-a «t«m¸t vÒ tr¹ng th¸i a = 0.
B-íc 3: NÕu m¹ch kh«ng ®-îc thiÕt lËp vµo tr¹ng th¸i mong muèn th×
dïng chuçi dÉn (CD) . Tr-êng hîp cña ta kh«ng cÇn.
B-íc 4: Cho t¸c ®éng vµo m¹ch çc chuçi kiÓm tra vµ quan s¸t ë ®Çu ra.
NÕu kÕt qu¶ tá râ lµ m¹ch kh«ng háng th× thùc hiÖn b-íc 5. NÕu kÕt qu¶ cho thÊy
m¹ch ®· bÞ háng th× kÕt thóc vµ kÕt luËn lu«n lµ m¹ch bÞ háng.
B-íc 5: NÕu cßn çc chuçi kiÓm tra ch-a dïng th× chuyÓn sang b-íc 6.
NÕu ®· hÕt th× kÕt thóc vµ kÕt luËn lµ m¹ch kh«ng bÞ háng. §èi víi thÝ dô trªn
®©y, ta cßn cÇn ph¶i thùc hiÖn thªm b-íc 6.
B-íc 6: Chän chuçi kiÓm tra ch-a dïng mµ cã tr¹ng th¸i lµ tr¹ng th¸i ban
®Çu mµ m¹ch ®-îc thiÕt lËp vµ chuçi ®ã cho phÐp ph¸t hiÖn nhiÒu h- háng nhÊt
vµ quay l¹i b-íc 4. NÕu kh«ng cã chuçi nµo nh- vËy th× quay l¹i b-íc 1. Trong
tr-êng hîp thÝ dô cña ta, cÇn quay l¹i b-íc 1.
B-íc 1: Chuçi kiÓm tra løc ®ã lµ: Tr¹ng th¸i ban ®©u lµ a = 1. Hai tr¹ng
th¸i vµo cÇn t¸c ®éng lµ : 00 vµ 01. Nã cho phÐp ph¸t hiÖn 6 h- háng.
B-íc 2: Kh«ng cÇn chuçi thiÕt lËp CTL.
378
B-íc 3: Chuçi dÉn lµ 0 råi 1.
B-íc 4: Khi ph¶n øng ra lµ 0 - 0 th× thùc hiÖn b-íc 5. NÕu kh«ng ph¶i th×
kÕt thóc vµ kÕt luËn lµ m¹ch háng.
B-íc 5: CÇn tiÕp tôc b-íc 6.
B-íc 6: TiÕp tôc nh- ®· lµm.v...v..
KÕt qu¶ cuèi cïng ta cã chuçi kiÓm tra vµ kÕt qu¶ ph¶n øng ra ®èi víi
m¹ch h×nh 12.34 nh- sau:
+ Chuçi kiÓm tra: 00 - 11 - 01 - 10 - 00 - 01 - 10 - 11 - 01 - 10 - 10 - 01
+ Chuçi ra: - 0 0 - 0 0 - 1 1 - 0 1
víi m¹ch ®óng. Çc ph¶n øng ra khi thiÕt lËp m¹ch vÒ tr¹ng th¸i cÇn thiÕt ®Ó b¾t
®Çu kiÓm tra lµ kh«ng cã ý nghÜa. Trong thÝ dô trªn ®©y, víi m¹ch kh«ng háng,
çc ph¶n øng ra ®ã dÌu b»ng 0.
-------------
1. H·y ph©n tÝch çc m¹ch cho trªn h×nh 12.41 b»ng çch dïng:
a) B¶ng ho¹t ®éng- b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö nhí.
b) §å h×nh tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö nhí ®Ó nhËn ®-îc:
- B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña m¹ch.
- §å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch.
y y
y1
x x y2
a a1 a2
C D C T J C K
NhÞp NhÞp
a) b)
H×nh 12.41
379
2. VÏ biÓu ®å thêi gian cña tÝn hiÖu ra y cña h×nh 12.41 a, khi:
a) Çc tÝn hiÖu vµo lµ thÕ, ®ång bé.
b) Çc tÝn hiÖu vµo lµ xung ®ång bé.
víi chuçi vµo x lµ: 1011010 vµ tr¹ng th¸i ban ®Çu a =1.
3. VÏ biÕu ®å thêi gian cña y1 vµ y2 cña s¬ ®å h×nh 12.41b, khi:
a) Çc tÝn hiÖu lµ lo¹i thÕ ®ång bé.
b) Çc tÝn hiÖu lµ lo¹i xung ®ång bé
víi chuçi vµo x = 1011001, tr¹ng th¸i ban ®Çu a1a2 = 01.
4. Cho h×nh 12.42. T×m:
a) §å h×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i?
b) Chuçi tÝn hiÖu ra khi chuçi vµo t¸c ®éng lµ x1x2 = 00,10,11,01,11 víi
tr¹ng th¸i ban ®Çu a1a2a3 = 000.
5. H·y ph©n tÝch «t«m¸t cho trªn h×nh 12.43 ®Ó:
a) NhËn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra?
b) §å h×nh tr¹ng th¸i?
c) Xem xÐt xem cã tranh chÊp nguy hiÓm hay kh«ng?
x1 y1
x
y2 y
x2
C T J C K J C K S R
CLK
H×nh 12.42 H×nh 12.43
6. X¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña tÝn hiÖu vµo x vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch ®éng ®Ó xem cã
tranh chÊp nguy hiÓm ë m¹ch h×nh 12.44 hay kh«ng?
x x1
y x2
x3
a a
D S R
H×nh 12.44 H×nh 12.45
380
7. Ph©n tÝch m¹ch 12.45 ®Ó nhËn ®-îc:
a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra?
b) §å h×nh tr¹ng th¸i?
c) Nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ ®èi víi çc tr¹ng th¸i vµo vµ çc chuçi vµo?
8. Ph©n tÝch m¹ch h×nh 12.46 xem cã chuyÓn biÕn ®éng vµ tranh chÊp nguy hiÓm
hay kh«ng?
9. H·y xÐt xem cã tån t¹i ®iÒu kiÖn chuyÓn biÕn ®éng nguy hiÓm ®èi víi m¹ch
h×nh 12.43 hay kh«ng?
10. H·y m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t h×nh 12.43 theo b¶ng h×nh 12.44 vµ
ph©n tÝch xem cã tån t¹i chuyÓn biÕn ®éng nguy hiÓm hay kh«ng?
x1+x2
x1 y
A1 x2 +x3
x1+x3 x3
x2
x2
A0 A2
a1 a2
x1
x3
S R J K
x2
A4
A3
x2 x1
H×nh 12.46
x1
H×nh 12.47
A a1a2a3 A a1a2a3
A0 000 A0 011
A1 001 A1 001
A2 010 A2 010
a3 011 A3 100
A4 100 A4 000
a) b)
H×nh 12.48
11. T×m chuçi dÉn tõ A4 ®Õn A1 ®èi víi thiÕt bÞ sè cho trªn h×nh 12.47, trong ®ã:
- Chuçi dÉn?
- Chuçi thiÕt lËp ng¾n nhÊt?
12. T×m:
- CD tõ tr¹ng th¸i 00 ®Õn tr¹ng th¸i 11?
- CTL?
®èi víi «t«m¸t cho trªn h×nh 12.48
13. T×m b¶ng kiÓm tra ®èi víi m¹ch h×nh 12.49 a,b,c vµ d:
381
x y x y
a a
CLK C
T D
a) b)
x1 y
x y x2
a
a
J K
R S
c) d)
H×nh 12.49
14. T×m b¶ng chÈn ®o¸n h- háng :

a) §èi víi h×nh 12.49a
b) §èi víi h×nh 12.49d
c) §èi víi h×nh 12.44
d) §èi víi h×nh 12.45.
************
382
Ch-¬ng 13
Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã tÝnh tíi

çc ®Æc ®iÓm cña çc ph©n tö nhí
§Ó thùc hiÖn phÇn nhí cña thiÕt bÞ sè cã nhí ta dïng çc phÇn tö gi÷ chËm
hay çc phÇn tö nhí (PTN) c¬ b¶n. §Ó tho¶ m·n çc yªu cÇu kh¸c nhau cña thùc
tÕ, ng-êi ta s¶n xuÊt mét sè lo¹i phÇn tö nhí, kh¸c nhau vÒ ph-¬ng thøc lµm viÖc
vµ nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau vÒ tÝn hiÖu ®Çu vµo. Nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c nhau lµ:
PhÇn tö nhí lµm viÖc víi tÝn hiÖu xung hoÆc thÕ; cã ®Çu vµo nhÞp hay kh«ng cã
®Çu vµo nhÞp; tÝn hiÖu vµo lµ lo¹i xung hay thÕ,... Khi sö dông çc phÇn tö nhí
kh¸c nhau th× çc b-íc cÇn thùc hiÖn trong thiÕt kÕ còng kh¸c nhau. D-íi ®©y,
chóng ta sÏ xÐt mét sè tr-êng hîp.
13.1 Tæng hîp thiÕt bÞ sè dïng PTN ®-îc nhÞp

13.1.1 Thñ tôc chung
Çc thiÕt bÞ sè cã ®Çu vµo nhÞp cã thÓ lµm viÖc víi çc tÝn hiÖu vµo lµ lo¹i
thÕ hay lo¹i xung, nh-ng nh÷ng tÝn hiÖu nµy kh«ng ®-îc thay ®æi trong thêi gian
cã xung nhÞp.
Do cã xung nhÞp, khi «t«m¸t thay ®æi tr¹ng th¸i, tÊt c¶ çc phÇn tö nhí cÇn
thay ®æi tr¹ng th¸i cña m×nh sÏ ®-îc thay ®æi ®ång thêi theo xung nhÞp. Do ®ã,
kh«ng cã hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i. Nhê vËy, khi m· ho¸ tr¹ng th¸i trong
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i vµ c«ng viÖc thiÕt kÕ sÏ
®¬n gi¶n h¬n nhiÒu vµ cã thÓ tËp trung vµo viÖc tèi -u çc chØ tiªu kh¸c nh- ®¬n
gi¶n m¹ch hay t¨ng tèc ®é lµm viÖc cña m¹ch.
Thñ tôc thiÕt kÕ çc thiÕt bÞ sè cã nhí dïng çc phÇn tö nhí ®-îc nhÞp
gåm çc b-íc sau:
1) Ph¸t biÓu chøc n¨ng cña thiÕt bÞ vµ ghi d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra. §¬n gi¶n tr¹ng th¸i trong cña m¹ch.
2) M· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo, tr¹ng th¸i trong vµ çc tr¹ng th¸i ra. Trong
®ã, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m· ho¸ tr¹ng th¸i trong b»ng çc lo¹i m· chèng tranh
chÊp tr¹ng th¸i. NhËn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸.
3) Chän çc lo¹i phÇn tö nhí cã ®Çu vµo nhÞp sÏ sö dông. C¨n cø vµo kÕt
qu¶ b-íc 2) vµ çc b¶ng kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí ®· chän, rót ra çc hµm
ra vµ çc hµm kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí. §¬n gi¶n çc hµm ®· nhËn ®-îc.
Trong tr-êng hîp cÇn thiÕt, biÕn ®æi çc hµm nµy vÒ d¹ng mong muèn.
383
4) VÏ m¹ch cÊu tróc cña m¹ch.
13.1.2 Mét sè thÝ dô
§Ó minh ho¹ çc b-íc tæng hîp, d-íi ®©y sÏ xÐt mét vµi thÝ dô tæng hîp
çc thiÕt bÞ sè cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra.
ThÝ dô 13.1: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i vµ b¶ng ra h×nh 13.1.
x=0
X
A 0 1 Y
x=0 A1
A0 A0 A1 0 x=1 x=1 x=0
y=0
A1 A1 A2 0 A2
A0 y=0 y=0
A2 A2 A3 0
x=1 x=1
y=1 y=0
A3 A3 A4 0
A4 A3
x=1
A4 A4 A0 1
x=0 x=0
H×nh 13.1: ¤t«m¸t cho thÝ dô 13.1 H×nh 13.2: §å h×nh tr¹ng th¸i
§Ó m· ho¸ 5 tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t, ta cÇn Ýt nhÊt ba bÝt m·. Ký hiÖu
lµ a1, a2 , a3 . Chóng ®ång thêi lµ 3 biÕn trong cña «t«m¸t. Chän çc phÇn tö nhí
®Ó thùc hiÖn ba biÕn trong lµ 3 trig¬ CT: CT1 , C T2 , C T3.
V× çc trig¬ lµ lo¹i ®-îc nhÞp, do ®ã kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m· ho¸ chèng
tranh chÊp tr¹ng th¸i. Mét trong çc ph-¬ng ¸n m· ho¸ cã thÓ nh- sau:
a1a2a3 A
000 A0
001 A1
010 A2
011 A3
100 A4
Ba tæ hîp m· cßn l¹i cña ba bÝt m· kh«ng dïng. §å h×nh tr¹ng th¸i ®·
®-îc m· ho¸ cho trªn h×nh 13.2.
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i hoÆc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ta cã thÓ thiÕt lËp
çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬ CT1 , CT2 vµ CT3 vµ cña hµm y khi mét trong
çc hµm nµy b»ng 1 nh- sau :
Çc tr-êng hîp a1a2a3 = 101 ®Õn 111 kh«ng dïng nªn víi x = 0 hay 1 th×
çc tËp hîp gi¸ trÞ biÕn t-¬ng øng còng lu«n ®-îc coi lµ bÊt ®Þnh ( 6 tr-êng hîp).
§èi víi çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn cßn l¹i cña 4 biÕn xa1a2a3 çc hµm trªn ®©y ®Òu
384
nhËn gi¸ trÞ 0, nÕu x = 0 vµ nhËn gi¸ trÞ cô thÓ 0 hay 1 tuú theo tõng tr-êng hîp
khi x = 1 nh- h×nh 13.3.
x a1 a2 a3 x a1a2a3* T1 T2 T3 y
1000 1001 0 0 1 0
1001 1010 0 1 1 0
1010 1011 0 0 1 0
1011 1100 1 1 1 0
1100 1000 1 0 0 1
H×nh 13.3: Gi¸ trÞ x¸c ®Þnh cña çc hµm khi x=1
§-a çc hµm nµy lªn b¶ng kÕ cËn nh- h×nh 13.4:
x a1 y x a1 T1
a2 - - a2 - -
- - 1 - -
a3 a3
- - - -
1 1 1
x a1 T2 x a1 T3
a2 - - a2 - -
1
1 - -
a3 1 - -
1 a3
- -
1 - -
H×nh 13.4: BiÓu diÔn çc hµm lªn b¶ng kÕ cËn
385
Rót ra çc hµm :
y = a1
T1 = x( a1 + a2a3 ) x
T2 = xa3
T3 = x a1 y
a1 a2 a3
M¹ch thùc hiÖn çc hµm trªn ®©y vÏ
trªn h×nh 13.5 C T1 C T2 C T3
CLK
H×nh 13.5: M¹ch thùc hiÖn

«t«m¸t h×nh 13.1
ThÝ dô 13.2: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng
th¸i vµ b¶ng ra cho trªn h×nh 13.6a, sö dông çc trig¬ CJK
X X x
A x1 x2 Y y1 y2
A X0 X1
X0 0
A0 A1/Y1 A0/Y0 A0 0 0 X1 1 Y0 0 0
Y1 0 1
A1 0 1
A1 A2/Y2 A0/Y0
Y2 1 0
A2 1 0
A2 A3 /Y1 A0Y0 - 1 1
A3 1 1
A3 A0/Y2 A0/Y0
a) b)
H×nh 13.6: «t«m¸t cho thÝ dô 13.2
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, trong tr-êng hîp nµy, ®· ®-îc tèi
thiÓu ho¸.
M· ho¸ çc tr¹ng th¸i:
- V× cã 2 tr¹ng th¸i vµo X0 vµ X1 nªn chØ cÇn mét biÕn vµo ( mét bÝt m·) x.
- V× cã 4 tr¹ng th¸i trong A0, A1, A2 vµ A3 nªn cÇn 2 bÝt m· ( hai biÕn
trong a1 vµ a2 ). V× b¾t buéc ph¶i dïng trig¬ CJK nªn ®Ó thùc hiÖn 2 biÕn trong, ta
dïng hai tri g¬ CJK trong m¹ch cña «t«m¸t.
386
- V× cã 3 tr¹ng th¸i ra Y0, Y1 vµ Y2 nªn còng cÇn 2 bÝt m· ( hai biÕn ra) y1
vµ y2.
B¶ng g¸n çc tæ hîp m· cho çc tr¹ng th¸i trong, vµo vµ ra - h×nh 13.6b.
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra sau khi ®· m· ho¸ cho trªn h×nh
13.7 . Tõ ®ã, c¨n cø vµo b¶ng kÝch thÝch cña trig¬ CJK, ta rót ra çc hµm ra vµ
çc hµm kÝch thÝch cña trig¬ nh- chØ ra trªn h×nh 13.8
x a1 x a1
J1 K1
x a2 0 - - 1
0 1 a2 - 1 1 -
a1a2
0 - - 0 - 1 0 -
00 01 /01 01 /00 a1 a1
x x
J2 K2
01 10/10 00/00 a2 - - - - a2 1 1 1 1
10 11 /01 00/00 1 0 1 1 - - - -
x a1 x a1
11 00/10 00/00 y1 y2
a2 1 1 a2
H×nh 13.7 1 1
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra kÕt hîp J1 = a2.x K1 = a2 + x y1 = a2. x
J2 = x + a1 K2 = 1 y2 = a2 x
H×nh 13.8: §¬n gi¶n çc hµm
y1
y2
x
a1 a2
J1 C K1 J2 C K2
clk
H×nh 13.9: M¹ch thùc hiÖn «t«m¸t h×nh 13.6

387
ThÝ dô 13.3: Tæng hîp «t«m¸t x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ, cã b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra chi trªn h×nh 13.10a
X
X0 X1 X2 TT a1a2a3 TTv x1x2 TTra Y
A
1 000 x0 01 0 0
1 1/0 2/0 1/0 x1 10
2 001 1 1
x2 11
2 1/0 3/0 4/1 3 010
3 1/0 4/- -/- 4 011
4 1/0 5/1 -/0 5 100

b)
5 1/0 1/0 2/-
a) H×nh 13.10: ¤t«m¸t cho thÝ dô 13.3
x1x2 D1
01 10 11 x1x2
a1a2a3
- - - - - - - - 00
000 000,0 001,1 010,0 S2
0 - - - 0 0 0 0 01
S1
001 000,0 010,0 011,1
0 - - - - - 0 0 11
S2
010 000,0 011,- - ,- 0 - - - 0 1 0 0 10
a1 0 0 0 0 1 1 1 1
011 000,0 100,1 -,0
a2 0 0 1 1 1 1 0 0
100 000,0 000,0 001, - a3 0 1 1 0 0 1 1 0
Sa3 Sa 2 Sa 3 S Sa 3 Sa 2 Sa 3
a) b)
a1
D2 D3
x1x2 x1x2
- - - - - - - - 00 - - - - - - - - 00
S2 S2
0 - - - 0 0 0 0 01 0 - - - 0 0 0 0 01
S1 S1
0 1 - - - - 1 1 11 - - - - - - 1 0 11
S2 S2
0 1 - 1 - 0 1 0 10 0 - - - 1 0 0 1 10
a1 0 0 0 0 1 1 1 1 a1 0 0 0 0 1 1 1 1
a2 0 0 1 1 1 1 0 0 a2 0 0 1 1 1 1 0 0
a3 0 1 1 0 0 1 1 0 a3 0 1 1 0 0 1 1 0
Sa3 Sa 2 Sa 3 S Sa 3 Sa 2 Sa 3 Sa3 Sa 2 Sa 3 S Sa 3 Sa 2 Sa 3
c) d)
a1 a1
388
Y y
x1x2 x1
- - - - - - - - 00
S2 x2 PhÇn m¹ch tæ hîp
0 - - - 0 0 0 0 01
S1
- - - - - - 1 0 11
S2 a1 a2 a3
0 - - - - 1 0 1 10
a1 0 0 0 0 1 1 1 1 C D C D C D
a2 0 0 1 1 1 1 0 0
a3 0 1 1 0 0 1 1 0
CLK
Sa3 Sa 2 Sa 3 S Sa 3 Sa 2 Sa 3
a1
e) f)
H×nh 13.11: §¬n gi¶n, rót ra çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra vµ m¹ch thùc hiÖn
§Ó m· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo, ra vµ trong cña «t«m¸t, ta dïng b¶ng g¸n
m· nh- h×nh 13.10b.
Sau khi thay çc tæ hîp m· vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra, ta
®-îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ nh- h×nh 13.11a. KÕt hîp
víi b¶ng kÝch thÝch cña çc tri g¬ CD, dÔ dµng rót ra çc hµm D1, D2 , D3 vµ y tõ
çc b¶ng biÓu diÔn çc hµm nµy trªn h×nh 13.11 b,c,d,e nh- sau:
D 1 = x 1 a 2a 3
D2 = x1x 2a1 + x2a2a3 + x 1a2a3
D3 = x2a1a3 + x1x2a3 + x 1x2a1
y = x2a1a3 + x1x2a3 + x 1a2a3
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 13.11f.

Qua thÝ dô trªn ®©y ta thÊy r»ng, çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra lµ çc hµm
x¸c ®Þnh kh«ng ®µy ®ñ. §ã chÝnh lµ do sù x¸c ®Þnh kh«ng ®µy ®ñ cña çc tr¹ng
th¸i trong, çc tr¹ng th¸i vµo vµ sù kh«ng ®Çy ®ñ cña çc b-íc chuyÓn tr¹ng th¸i.
CÇn l-u ý r»ng, m¹ch ®-îc x©y dùng tõ çc hµm kÝch thÝch vµ hµm ra x¸c
®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ ph¶i ®¶m b¶o sao cho kh«ng xuÊt hiÖn çc tr¹ng th¸i vµo mµ
dÉn tíi tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh cña m¹ch.
389
13.2 Tæng hîp thiÕt bÞ sè dïng PTN kh«ng nhÞp,
®Çu vµo xung
Khi çc phÇn tö nhí cña m¹ch lµ çc phÇn tö cã ®Çu vµo nhÞp th× «t«m¸t
lµm viÖc nh- mét «t«m¸t ®ång bé. Khi ®ã, ho¹t ®éng cña «t«m¸t cã çc ®Æc ®iÓm
sau ®©y:
- ChuyÓn biÕn tr¹ng th¸i trong lµ çc chuyÓn biÕn ®¬n. NghÜa lµ mçi nhÞp
chØ chuyÓn biÕn tõ mét mét tr¹ng th¸i nµy sang mét tr¹ng th¸i kh¸c.
- Tån t¹i tr¹ng th¸i vµo thô ®éng X0.
- Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y, khi thiÕt kÕ çc thiÕt bÞ sè cã nhí kh«ng
®-îc nhÞp ®Çu vµo xung cã thÓ kh«ng ph¶i m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
Do ®ã, cã thÓ tËp trung vµo viÖc m· ho¸ lµm cho m¹ch ®¬n gi¶n hoÆc cã tèc ®é
nhanh. Tuy vËy, trong tr-êng hîp nµy, ph¶i chän çc phÇn tö nhí sao cho thêi
gian chuyÓn tr¹ng th¸i cña chóng nh- nhau hoÆc gÇn nh- nhau. Do ®ã, trong
tr-êng hîp cÇn thËn träng th× vÉn nªn m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
Nh- chóng ta ®· biÕt, khi çc phÇn tö nhí kh«ng cã ®Çu vµo nhÞp th× ®Ó
tr¸nh nguy hiÓm nªn ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn sau:
- T¹i mét thêi ®iÓm, chØ mét tÝn hiÖu ®Çu vµo thay ®æi gÝa trÞ t¹o nªn tr¹ng
th¸i xung cña tr¹ng th¸i vµo.
- Mèi lÇn thay ®æi tr¹ng th¸i trong chØ thay ®æi mét biÕn trong - tr¹ng th¸i
ra cña mét trig¬.
- PhÇn m¹ch tæ hîp ph¶i ®-îc thùc hiÖn b»ng d¹ng chèng ®-îc tranh chÊp,
tøc d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu ®Çy ®ñ.
D-íi ®©y lµ thñ tôc thiÕt kÕ cho hai tr-êng hîp:
A. Khi kh«ng dïng m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
+ Thùc hiÖn m· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo, ra vµ trong cña «t«m¸t b»ng çc tæ
hîp m· nhÞ ph©n th«ng th-êng.
+ Chän çc phÇn tö nhí vµ thùc hiÖn rót ra çc hµm ra vµ çc hµm kÝch
thÝch cña çc trig¬.
+ BiÕn ®æi çc hµm nhËn ®-îc trªn ®©y vÒ d¹ng cÇn thiÕt vµ thùc hiÖn
b»ng çc m¹ch l«gÝc.
+ Thùc hiÖn ph©n tÝch m¹ch. NÕu thÊy cã hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i
th× cÇn m· ho¸ l¹i ®èi víi tr¹ng th¸i trong cña m¹ch.
B. Tr-êng hîp m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i
+ M· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo, ra. Çc tr¹ng th¸i trong m· b»ng çc m·
chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
+ Rót ra çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch cña çc phÇn tö nhí.
+ BiÕn ®æi vÒ d¹ng cÇn thiÕt, nÕu cÇn vµ x©y dùng m¹ch.
Trong tr-êng hîp nµy sÏ kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm.

ThÝ dô 13.4
390
Tæng hîp «t«m¸t cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng
ra h×nh 13.12a, kh«ng m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
Y A X X1 X2
A a1a2 X x1x2 Y y
0 0
0 0 1 0
0 00 X0 0 0 Thô ®éng
0 1 2 0
1 1
1 01 X1 0 1 TÝch cùc
0 2 3 1
2 10 X2 1 0 TÝch cùc
1 3 0 0
3 11 - 11 Bá
a)
b)
H×nh 13.12: ¤t«m¸t cho thÝ dô 13.4
V× «t«m¸t cã 4 tr¹ng th¸i trong nªn cÇn hai biÕn trong: Ký hiÖu a1 vµ a2.
§Ó thùc hiÖn hai biÕn nµy, ta dïng hai phÇn tö nhí c¬ b¶n. Cô thÓ chän hai trig¬
D: D1 vµ D2.
Víi hai tr¹ng th¸i vµo X1 vµ X2 lµ çc tr¹ng th¸i tÝch cùc, nªn cÇn Ýt nhÊt
mét tr¹ng th¸i kh«ng tÝch cùc n÷a. Do ®ã, cã ba tr¹ng th¸i vµo, ký hiÖu X0 X1 vµ
X2 . Ta dïng hai biÕn vµo x1, x 2 ®Ó m· ho¸ ba tr¹ng th¸i vµo nµy.
Víi hai tr¹ng th¸i ra : 0 vµ 1. ta dïng mét biÕn ra y ®Ó m· ho¸ hai tr¹ng
th¸i nµy.
B¶ng m· ho¸ çc tr¹ng th¸i cña «t«m¸t cho trªn h×nh 13.12b
Tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ kÕt hîp víi b¶ng kÝch
thÝch cña trig¬ D ®· chän ta cã thÓ biÓu diÔn çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch
cña çc trig¬ D trªn b¶ng kÕ cËn, rót ra çc hµm vµ thùc hiÖn chóng nh- h×nh
13.13.
ViÖc ph©n tÝch m¹ch ®· ®-îc thiÕt kÕ cã thÓ xem trong phÇn ph©n tÝch
m¹ch d·y. Trong tr-êng hîp nµy, v× phÇn m¹ch tæ hîp ®Òu thùc hiÖn ë DTCTT
®Çy ®ñ nªn tr¸nh ®-îc tranh chÊp tr¹ng th¸i mét vÞ trÝ.
MÆt kh¸c, do çch m· ho¸ ®· chän, trong chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i xuÊt hiÖn
çc b-íc chuyÓn trong ®ã cã hai biÕn trong thay ®æi gi¸ trÞ. §ã lµ çc b-íc
chuyÓn gi÷a çc tr¹ng th¸i trong sau ®©y:
10 - 01; 01 - 10; 11 - 00.
391
Do ®ã, muèn biÕt m¹ch cã tranh chÊp nguy hiÓm hay kh«ng cÇn ¸p dông
çc ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Ó lµm râ.
B©y giê chóng ta sÏ thiÕt kÕ theo çch sÏ m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng
th¸i.
Nh- ta ®· râ, viÖc m· ho¸ kÕ cËn kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ thùc hiÖn
®-îc. Nh-ng ®èi víi «t«m¸t h×nh 13.12a hoµn toµn cã thÓ m· ho¸ kÕ cËn nh-
h×nh13.14 vµ h×nh 13.15. Trªn c¬ së ®ã ta biÓu diÔn çc hµm D1 , D2 vµ y trªn
b¶ng kÕ cËn h×nh 13.16. Çc hµm nµy ®-îc rót ra nh- sau:
D1 = a2 x1
D2 = a1x 1 + a1a2x 2
y = a1a2x1 + a1a2x2
x2 x2 D2 x2
x1 x1 x1
D1 y
1 - 0 0 1 - 0 0 1 - 0 0
a1 a1 a1
0 - 0 0 0 - 0 0 0 - 0 0
a2
a2 1 - 0 0 1 - 0 0 a2 1 - 0 0
0 - 0 0 0 - 0 0 0 - 0 0
D1 = a1a2 x + a1a2 x1 D2 = a2 x + a1a2 x2 Y = a1a2
x1 y
D1, D2 , y
x2
D1 D2
392
x1x2
A a1a2 y 10 01 x1 x2 D1 x x2 D2
a1a2 1
0 00
0 00 01 00 a1 0 - 0 0 a1 0 - 0 0
1 01
1 - 0 0 0 - 1 0
2 11 0 01 10 00 a2 a2
1 - 0 0 1 - 0 0
3 10
0 10 11 01 0 - 0 0 1 - 0 0
H×nh 13 14: 1 11 00 00
M· hãa kÕ cËn
H×nh 13.15 H×nh 13.16
y
x1 x2 Y
x2
a1 1 - 1 0
0 - 0 0
a2 x1
0 - 0 0 a1 a2
0 - 0 0 D1 D2
H×nh 13.17: M¹ch thùc hiÖn khi

m· ho¸ kÕ cËn
Trong m¹ch nµy D2 kh«ng ®-îc thùc hiÖn b»ng d¹ng tèi thiÓu ®Çy ®ñ nªn
cã kh¶ n¨ng cã tranh chÊp lo¹i 1 mét vÞ trÝ. NÕu thay biÓu thøc cña D2 b»ng
DTCTT ®Çy ®ñ th× cã thÓ tr¸nh ®-îc hiÖn t-îng tranh chÊp trªn.
V× tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ®-îc m· ho¸ b»ng çc m· kÕ cËn nªn sÏ
kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i nguy hiÓm.
Mét lÇn n÷a cÇn l-u ý r»ng nÕu ®å h×nh cña «t«m¸t cã d¹ng kh«ng cho
phÐp m· ho¸ kÕ cËn th× nªn:
+ HoÆc thùc hiÖn b»ng phÇn tö nhí cã ®Çu vµo nhÞp.
HoÆc t×m alg«rit m· ho¸ sao cho chèng ®-îc tranh chÊp tr¹ng th¸i .
PhÇn m¹ch tæ hîp thùc hiÖn d-íi DTCTT ®Çy ®ñ ®Ó chèng tranh chÊp
tr¹ng th¸i cña m¹ch tæ hîp.
393
ThÝ dô 13.5: ¸p dông alg«rit m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i ®Ó tæng
hîp «t«m¸t cho trªn h×nh 13.18a
V× ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t h×nh 13.18b kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
m· ho¸ kÕ cËn, ta ¸p dông alg«rit m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i ®· tr×nh bµy
trong phÇn tr-íc.
§Ó m· ho¸ 7 tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, sau khi ®· dïng ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n
sè bÝt cña bé m·, kÕt qu¶ ¸p dông alg«rit ®· tr×nh bµy trªn ®©y, ta g¸n çc bé m·
nh- tr×nh bµy trªn h×nh 13.19a. ViÖc m· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo vµ tr¹ng th¸i ra
tiÕn hµnh b×nh th-êng vµ cho trªn h×nh 13.19 b,c.
Nh- vËy, còng chØ cÇn ba tri-g¬ ®Ó thùc hiÖn ba biÕn trong a1 , a2 vµ a3
KÕt qu¶ ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ cho trªn
h×nh 13.20 a. Tõ ®ã, cã thÓ rót ra çc hµm R1 , S 1 ; R2 , S2 ; R3 , S 3 nh- ®· biÓu
diÔn trªn h×nh 13.20 b,c,d, e,f,g vµ h
x1
X x2 2/y0 x2
x2
A Y x1
X1 X2 X3 1/y0 3/y1
1 2 1 - y0 x2
x1
2 2 3 5 y0 x3 x3 x1
3 4 3 7 y1
7/y1 x3 4/y0
4 4 1 - y0 x2
5 6 3 3 y1
6/- 5/y1
6 6 - - - x1
x1 x3
7 - - 7 y1
a) b)
H×nh 13.18: ¤t«m¸t cho tÝ dô 13.5
394
A a1a2a3
1 100 X x1x2x3 y Y
2 000 x0 000
3 010 x1 100 0 0
4 110 x2 010
5 001 x3 001 1 1
6 101
7 011 b) c)
a)
H×nh 13.19: Ph-¬ng ¸n g¸n m·
x1x2x3
A X Y 0 0 0 0 0 0 0 0 000
a1 a2 a3
100 010 001 y - - - - - - - - 001
100 000 100 - 0 - - - - - - - - 011
000 000 010 001 0 0 - - 0 - - - - 010
010 110 010 011 1 - - - - - - - - 110
110 110 100 - 0 - - - - - - - - 111
- - - - - - - - 101
001 101 010 001 1
1 0 0 0 0 - 0 - 100
101 101 - - -
1 1 1 1 0 0 0 0 a1
011 - - 011 1 0 0 1 1 1 1 0 0 a2
0 1 1 0 0 1 1 0 a3
a) b) Hµm R1
395
x1x2x3 x1x2x3
- - - - - - - - 000 - - - - - - - - 000
- - - - 0 0 0 0 001 - - - - 0 0 - - 001
- - - - - - - - 011 - - - - - - - - 011
- - - - 0 - 0 0 010 - - - 1 0 - 0 - 010
- - - - - - - - 110 - - - - - - - - 110
- - - - - - - - 111 - - - - - - - - 111
- - - - - - - - 101 - - - - - - - - 101
0 - - - 1 - 1 0 100 - - - 0 0 - - - 100
1 1 1 1 0 0 0 0 a1 1 1 1 1 0 0 0 0 a1
0 0 1 1 1 1 0 0 a2 0 0 1 1 1 1 0 0 a2
0 1 1 0 0 1 1 0 a3 0 1 1 0 0 1 1 0 a3
c)Hµm S1 d) Hµm R2
x1x2x3 x1x2x3
- - - - - - - - 000 - - - - - - - - 000
- - - - - - 0 0 001 - - - - 0 0 0 0 001
- - - - - - - - 011 - - - - - - 1 - 011
0 - - 0 - - 1 1 010 - - - - - - - - 010
- - - - - - - - 110 - - - - - - - - 110
- - - - - - - - 111 - - - - - - - - 111
- - - - - - - - 101 - - - - - - - - 101
0 0 - - - - 0 0 100 - 0 - - - - 0 - 100
1 1 1 1 0 0 0 0 a1 1 1 1 1 0 0 0 0 a1
0 0 1 1 1 1 0 0 a2 0 0 1 1 1 1 0 0 a2
0 1 1 0 0 1 1 0 a3
f) Hµm R3
0 1 1 0 0 1 1 0 a3
e) Hµm S2
x1x2x3 x1x2x3
- - - - - - - - 000 - - - - - - - - 000
- - - - 1 - - - 001 0 - - 0 1 1 1 0 001
- - - - - - - - 011 - - - - - - - - 011
0 - - 0 0 - 0 0 010 - - - - 1 1 1 0 010
- - - - - - - - 110 - - - - - - - - 110
- - - - - - - - 111 - - - - - - - - 111
- - - - - - - - 101 - - - - - - - - 101
0 - - 0 0 - - 0 100 0 - - 0 1 1 1 0 100
1 1 1 1 0 0 0 0 a1 1 1 1 1 0 0 0 0 a1
0 0 1 1 1 1 0 0 a2 0 0 1 1 1 1 0 0 a2
0 1 1 0 0 1 1 0 a3
g) Hµm S3
0 1 1 0 0 1 1 0 a3
h) Hµm y
H×nh 13.20: §¬n gi¸n vµ rót ra çc hµm kÝch thÝch
396
Tõ ®ã, rót ra çc hµm sau:
R1 = a2a3x1 ; R2 = a1x 2 ; R3 = x2 ; y = a1a2 + a1a3
S1 = a3x 1 + a2x1 ; S2 = a1x2 ; S3 = x 1x 3 ;
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 13.21. Trong ®ã phÇn m¹ch tæ hîp thùc hiÖn
çc hµm R1 , S1 ; R2 , S2 , R3 , S3 vµ y ®· nhËn ®-îc trªn ®©y.
x1 y
x2
x3 PhÇn m¹ch tæ hîp
a1 a2 a3
S1 R1 S2 R2 S3 R3
13.3 Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí khi PTN kh«ng

®-îc nhÞp, ®Çu vµo thÕ.
Khi çc tr¹ng vµo cña «t«m¸t lµ lo¹i thÕ, «t«m¸t cã çc ®Æc ®iÓm sau ®©y:
- Lµ lo¹i «t«m¸t kh«ng ®ång bé.
- Çc tr¹ng th¸i trong chia thµnh çc tr¹ng th¸i bÒn vµ kh«ng bÒn.
§Ó «t«m¸t lo¹i nµy lµm viÖc ®óng, yªu cÇu ®èi víi çc tr¹ng th¸i vµo lµ:
. T¹i 1 thêi ®iÓm chØ ®-îc thay ®æi gi¸ trÞ cña mét biÕn vµo.
. Tr¹ng th¸i vµo chØ thay ®æi sau khi «t«m¸t ®· thiÕt lËp tr¹ng th¸i bÒn.
- §Ó «t«m¸t lµm viÖc ®óng, cÇn ®¶m b¶o kh«ng cã tranh chÊp tr¹ng th¸i
trong phÇn m¹ch tæ hîp vµ kh«ng cã tranh chÊp ®éng ®«Ý víi tr¹ng th¸i trong cña
«t«m¸t. V× vËy, cÇn:
. PhÇn m¹ch tæ hîp thùc hiÖn b»ng d¹ng tuyÓn chuÈn tèi thiÓu ®Çy ®ñ.
. Tr¹ng th¸i trong ph¶i ®-îc m· b»ng çc m· ho¸ chèng tranh chÊp tr¹ng
th¸i nh- m· kÕ cËn ch¼ng h¹n.
Tõ çc ph©n tÝch trªn ®©y, thñ tôc tæng hîp m¹ch trong tr-êng hîp nµy lµ:
+ M· ho¸ çc tr¹ng th¸i vµo, ra vµ çc tr¹ng th¸i trong. Çc tr¹ng th¸i
trong ph¶i ®-îc m· b»ng çc m· chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i. LËp b¶ng chuyÓn
®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸.
397
+ Chän çc phÇn tö nhí cô thÓ.
+ Rót ra çc hµm ra vµ çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬ d-íi DTCTT ®Çy
®ñ.
+ Thùc hiÖn kü thuËt çc hµm vµ toµn m¹ch cña «t«m¸t.

ThÝ dô 13.6: Tæng hîp «t«m¸t cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
vµ b¶ng ra h×nh 13.22.
1 y= 0 x
Y 1 2
A
2 1 2
2 0 0 1 0
0 1 1 2
0 2
0 2 3 2
y= 0
y=0 a) 1 3 3 0
2 1
3
A a1a2 a c -a m JK
y= 1
1 0 00 0 -0 0-
M· X x Y y 1 01 0 -1 1-
1 0 0 0 2 11 1 -0 -1
b) 2 1 1 1 3 10 1 -1 -0
§Ó m· ho¸ hai tr¹ng th¸i vµo chØ cÇn mét biÕn vµo, ký hiÖu lµ x. §Ó m·
ho¸ hai tr¹ng th¸i ra còng chØ cÇn mét biÕn ra, ký hiÖu lµ y. Bèn tr¹ng th¸i trong,
víi hai biÕn trong a1 vµ a2 , c¨n cø vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i cña «t«m¸t, cã thÓ m·
ho¸ kÕ cËn - h×nh 13.22b. Cuèi cïng, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
®· m· ho¸ nh- h×nh 13.23a
Tõ b¶ng chuyÓn ®æi r¹ng th¸i vµ b¶ng ra, kÕt hîp víi b¶ng kÝch thÝch cña
trig¬ JK, dÔ dµng rót ra çc hµm J1, K1; J2, K2 vµ y - h×nh 13.23b.
M¹ch thùc hiÖn «t«m¸t ®· cho trªn h×nh 13.23c. Trong ®ã, phÇn m¹ch tæ
hîp thùc hiÖn çc hµm J1, K1 ; J2, K2 ; y.
V× m¹ch phÇn tæ hîp ®-îc thùc hiÖn b»ng d¹ng tuyÓn chu¶n toÝi thiÓu ®Çy
®ñ, cßn çc tr¹ng th¸i trong ®-îc m· ho¸ b»ng çc m· kÕ cËn nªn «t«m¸t nµy lµm
viÖc sÏ kh«ng cã hiÖn t-îng tranh chÊp tr¹ng th¸i, mÆc dï çc trig¬ JK kh«ng cã
®Çu vµo nhÞp.
398
a1 a2 a1 a2 K1
x J1
Y A 0 1
x - - 1 0 x 1 0 - -
a1a2
- - 0 0 0 0 - -
0 00 01 00
a1 a2 J2 a1 a2 K2
0 01 01 11
0 11 10 11 x 0 - - 0 x - 0 0 -
1 10 10 00 0 - - 1 - 1 0 -
b)
a)
y
J1= a2x
a1 a2 x PhÇn m¹ch tæ hîp
y K1= a2x
x 1 0 0 0 a1 a2
J2= a1x
1 0 0 0 K2= a1x J1 K1 J2 K2
y = a1a2 c)
H×nh 13.23: B¶ng m· ho¸, çc hµm kÝch thÝch vµ m¹ch

thùc hiÖn «t«m¸t h×nh 13.22
ThÝ dô 13.7: ThiÕt kÕ «t«m¸t cho trªn h×nh 13.24.
X 0+3
Y 0 1 2 3
X 2/1
1+2 0 1
0 1 2 1 1 3 0+1+3
2
1 2 2 3 1 2 2
1/0 3/0
0 3 3 3 1 3 3
¤t«m¸t nµy cã ba tr¹ng th¸i. §å h×nh cña «t«m¸t thÓ hiÖn kh«ng thÓ m·
ho¸ kÕ cËn ngay ®-îc. §Ó cã thÓ m· ho¸ kÕ cËn, cÇn thªm tr¹ng th¸i phô - tr¹ng
399
th¸i 4 nh- h×nh 13.25a. Trªn c¬ së dã, cã thÓ m· ho¸ kÕ cËn nh- ®· chØ ra trªn
h×nh 13.25b.
0+3 00+11
1 01
4/- 11/-
2/1 01/1
1 00 01
1+2 0
2 01+10
10
01
1+
2 10
+1
1+
1/0 3/0 00/0 10/0
00
0+
3 11
a) b)
H×nh 13.25: Thªm tr¹ng th¸i phô a) vµ thùc hiÖn m· ho¸ kÕ cËn b)
Trªn c¬ së b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ h×nh, biÓu
diÔn çc hµm y vµ T1, T2 trªn b¶ng kÕ cËn nh- h×nh 13.26.
x1 x2 T1 x1 x2 T2 x1 x2 y
a1 1 0 0 0 a1 0 0 0 0 a1 0 0 0 0
- - 0 - - - 1 - - - - -
a2 a2 a2
0 0 1 0 1 0 0 0 1 1 1 1
0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
H×nh 13.26: BiÎu diÔn hµm lªn b¶ng kÕ cËn
Tõ ®ã rót ra çc hµm sau:
T1 = x 1x2 a1 + x 1x2a1a2 + x1x2a1a2

T2 = x 1x2 a2 + x 1x2a1a2 + a1a2
y = a2
400
M¹ch thùc hiÖn «t«m¸t ®· cho nh- trªn h×nh 13.27
Trong ®ã, phÇn m¹ch tæ hîp thùc hiÖn

çc hµm l«gÝc y , T1 vµ T2 .
x1 y NhËn xÐt:
PhÇn m¹ch tæ hîp
- Cã thÓ cã nhiÒu ph-¬ng ¸n bæ xung
çc tr¹ng th¸i phô ®Ó ph¸ vì thÕ
x2
a1 a2 kh«ng thÓ thùc hiÖn b»ng m· kÕ cËn.
TÊt nhiªn, mçi ph-¬ng ¸n cã thÓ dÉn
®Õn ®é phøc t¹p kh¸c nhau cña m¹ch.
T1 T2
Trong mäi tr-êng hîp, viÖc g¸n çc

tr¹ng th¸i ra cho çc tr¹ng th¸i phô
cÇn sao cho «t«m¸t míi vµ cò ph¶i lµ
H×nh 13.27: M« h×nh thùc hiÖn çc «t«m¸t t-¬ng ®-¬ng.
«t«m¸t h×nh 13.25 - Trong tr-êng hîp kh«ng dïng
ph-¬ng ph¸p thªm tr¹ng th¸i phô, cã
thÓ dïng ph-¬ng ph¸p m· ho¸ çc
tr¹ng th¸i trong b»ng alg«rit m· ho¸
chèng tranh chÊp tr¹ng th¸i.
********
1. Tæng hîp «t«m¸t Milly cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cho trªn h×nh
13.28:
a) Dïng phÇn tö nhí CT.
b) Dïng phÇn tö nhí CD.
2. Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra kÕt hîp
nh- h×nh 13.29, dïng trig¬:
401
a) CT ; b) CD
c) CJK ; d) CRS
X X
A 0 1
A 0 1
00 01/01 00/00
0 1/0 0/1
01 10/10 00/00
10 11/01 00/00
1 0/0 1/0
11 00/10 00/00
H×nh 13.28 H×nh 13.29

3. Tæng hîp ot«m¸t h×nh 13.30, nÕu tr¹ng th¸i vµo ®-îc m· ho¸ nh- h×nh 13,31
X
A 1 2 3
X x1x2
1 1/0 2/1 3/0
2 1/0 3/0 4/1 1 00

2 01
3 1/0 4/- - /- 3 10
4 1/0 5/1 -/0
5 1/0 1/0 2/-
H×nh 13.30 H×nh 13.31

KiÓm tra xem chu tr×nh lµm viÖc cña m¹ch cã vÊn ®Ò g× ®Æc biÖt hay kh«ng?
4. Tæng hîp m¹ch d·y cã ®å h×nh tr¹ng
th¸i cho trªn h×nh 13.32 dïng phÇn tö
nhí lo¹i CJK. H·y chØ ra nh÷ng ®Æc 0
®iÓm ho¹t ®éng cña m¹ch? 0 0 1 /0
1
0
1 0 1 0 /0
0
1
0 0 0 /0 0
H×nh 13.32 1 0 1 1 /0
1
1 0 0 /1
5. Thùc hiÖn «t«m¸t cho tûªn h×nh 13.33a khi m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong theo
çc ph-¬ng ¸n cho trªn h×nh 13.33b,c
402
A x1x2x3
A0 000
x 1+x2 A1 001
A2 010
x 2+x 3 A3 011
b)
A1
x3 A4 100
x1+x3
A2 A x1x2x3
x2 A0 000
A1 001
x2
A0 x1 x1 A2 010 c)
A3 011
A4 100
x 2+x 3 A3
x3
A4
x1
a)
H×nh 13.33
a) Dïng trig¬ CT
b) Dïng trig¬ CD
c) Dïng trig¬ CRS
d) Dïng trig¬ CJK
H·y so s¸nh cÊu tróc cña çc m¹ch ®· thiÕt kÕ vÒ mÆt ®é phøc t¹p cña m¹ch
6. Tæng hîp thiÕt bÞ sè ho¹t ®éng theo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra nh-
h×nh 13.34 a,b, nÕu çc tr¹ng th¸i vµo X1, X2 vµ X3 lµ xung:
a) Dïng tri D
X X
A X1 X2 X3 A X1 X2 X3
b) Dïng trig¬ T
c) Dïng trig¬ RS
1 1/0 2/0 3/1 1 1/0 2/0 4/0
d) Dïng trig¬ JK 2 2/0 3/0 4/0 2 2/0 3/1 1/0

3 3/1 4/1 1/0 3 3/1 4/0 2/0
4 4/0 1/0 2/0 4 4/0 1/0 1/1
a) b)
H×nh 13.34
403
7. Tæng hîp bé ®Õm m«®un 10, ®Çu vµo xung x. Tr¹ng th¸i trong ®ång thêi còng
lµ tr¹ng th¸i ra cña bé ®Õm, ®-îc biÓu diÔn d-íi d¹ng m·:
a) 8421
b) 2421
c) 1 trong N.
8) H·y tæng hîp thiÕt bÞ sè cã hai ®Çu vµo x1 , x2 vµ mét ®Çu ra y. Ho¹t ®éng cña
thiÕt bÞ nh- sau: §Çu ra y thay ®æi tõ 0 sang 1 khi xu¸t hiÖn xung cuèi cïng cña
chuçi:
a) x 1 - x2 - x1.
b) x 1 - x2 - x 1 - x2.
c) x 1 - x1 - x2
®Çu ra y sÏ ®æi gi¸ trÞ cña m×nh tõ 1 sang 0 khi xuÊt hiÖn ®Çu tiªn trªn ®Çu x2 sau
khi ®Çu ra cña thiÕt bÞ ®· ë tr¹ng th¸i 1.
9. Tæng hîp thiÕt bÞ sè mét ®Çu vµo x vµ mét ®Çu ra y,Ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ ®¶m
b¶o sao cho ®Çu ra y theo s¸t ®-îc mäi biÕn ®æi lÇn thø hai cña cÆp biÕn ®æi ®Çu
vµo 1 - 0 - 1 nh- h×nh 13.35.
H×nh 13.35
10. Tæng hîp thiÕt bÞ sè mµ ho¹t ®éng cho trªn h×nh 13.36a,b,c dïng çc phÇn tö
nhí kh«ng ®-îc nhÞp sau ®©y:
a) 2 trig¬ D; 2 trig RS; 2 trig¬ JK; 1 trig¬ T vµ 1 trig¬ RS ®èi víi h×nh
13.36a.
b) 2 trig¬ T; 2 trig¬ RS; 2 trig¬ JK; 1 trig¬ RS vµ 1 trig¬ JK víi h×nh
13.36b.
c) 3 trig¬ ; 3 trig¬ RS; 3 trig¬ JK; 1 trig¬ T , 1 trig¬ RS vµ 1 trig¬ JK víi
hinhd 13.36c.
404
x1x2 x1x2 x1x2
A 00 01 10 11 A 00 01 10 11 A 00 01 10 11
1 (1),1 3,- 2, - (1),1
1 (1),0 (1),1 3,- 2, - 1 (1),01 2,- 1,01 4, -
2 (2),0 4,- (2),0 1,-
2 1,- (2),0 4,- (2),0 2 1,- (2),10 2,00 3,- 3 1,- (3),0 5,- (3),0
4 2,- (4),1 6,- (4),1
3 1,- 1,- (3),1 (3),1 3 4,- (3),10(3),10(3),10
5 (5),1 6,- (5),1 3,-
4 1,- 2,- (4),0 3,- 4 4,01 3,- 3,- (4),10 6 1,- (6),0 (6),1 1,-
b) c)
a)
H×nh 13.36
11. Tæng hîp «t«m¸t cho d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra h×nh
13.37a,b dïng trig¬ JK hoÆc RS. PhÇn m¹ch tæ hîp thùc iÖn b»ng çc lo¹i m¹ch:
a) VA, KH, HOAC
b) VA-KH.
c) HOAC-KH.
x 1x 2
x 1x 2 Y
A 00 01 10 11
A 00 01 10
1 1 1 2 - 3
1 (1),0 (1),1 2
0 2 1 2 4 -
2 1 (2),1 (2),0
1 3 1 - 4 3
3 (3),1 2 (3),0
0 4 - 2 4 -
a) b)
H×nh 13.37
*************
405
Ch-¬ng 14
Tæng hîp çc thiÕt bÞ sè th«ng dông
Çc thiÕt bÞ s« th«ng dông lo¹i cã nhí nh- çc m¹ch céng, çc thiÕt bÞ so
s¸nh, çc m¹ch ®Õm, çc thanh ghi hay thanh ghi dÞch, çc m¹ch t¹o tõ hay çc
thiÕt bÞ thùc hiÖn çc chøc n¨ng ®a d¹ng kh¸c nh- çc bé nhí, çc bé vi xö lý ®·
®-îc s¶n xuÊt hµng lo¹t d-íi d¹ng çc vi m¹ch sè tõ cì trung b×nh ®Õn cì lín.
Tuy vËy, nghiªn cøu tæng hîp çc lo¹i thiÕt bÞ nµy vÉn cã nhiÒu ý nghÜa v×:
- Tr-íc hÕt nã gióp ta hiÓu mét çch cÆn kÏ nguyªn lý ho¹t ®éng vµ thiÕt
kÕ , cÊu t¹o cña chóng, gióp ta khai th¸c, sö dông chóng ®-îc tèt h¬n.
- Trªn c¬ së n¾m v÷ng nguyªn lý thiÕt kÕ çc vi m¹ch cì nhá vµ trung
b×nh ta dÔ dµng vËn dông ®Ó thiÕt kÕ çc thiÕt bÞ sè kh¸c phøc t¹p h¬n vµ ®a d¹ng
h¬n.
V× vËy, d-íi ®©y chóng ta sÏ xem xÐt viÖc tæng hîp mét sè thiÕt bÞ sè cã
nhí thuéc lo¹i vi m¹ch cì trung b×nh.
14.1 Tæng hîp m¹ch céng

Trong phÇn m¹ch tæ hîp chóng ta ®· tr×nh bµy ph-¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch
céng kh«ng cã nhí. Trong phÇn nµy, ta sÏ tæng hîp m¹ch céng cã nhí ho¹t ®éng
theo nguyªn t¾c çc bÝt ®Çu vµo cña hai sè h¹ng t¸c ®éng liªn tiÕp tuÇn tù tõ bÝt
thÊp tíi bÝt cao. Mét m¹ch ho¹t ®éng nh- vËy lµ mét «t«m¸t h÷u h¹n, cho phÐp ta
dïng lý thuyÕt cña «t«m¸t h÷u h¹n ®Ó thùc hiÖn viÖc tæng hîp.
Gi¶ sö cÇn céng hai sè nhÞ ph©n cã n bÝt A vµ B:
A = ( an an-1 .... a1)
B = ( bn bn-1 .... b1)
Víi nguyªn t¾c céng lÇn l-ît çc bÝt tõ thÊp tíi bÝt cao m¹ch cÇn cã hai
®Çu vµo vµ mét lÇn thùc hiÖn phÐp céng ®èi víi mét bÝt nµo ®ã, cÇn chó ý tíi sè
nhí tõ phÐp céng cña bÝt tr-íc nã.
ThuËt to¸n céng bÝt thø i , i = 1,2,3,...,n d-íi d¹ng tæng qu¸t cã d¹ng nh-
sau:
Ci = F1( ai, bi, Ci-1) ( 14. 1)
Si = F2(ai, bi, Ci-1)
406
HÖ hai ph-¬ng tr×nh (14.1) lµ çc ph-¬ng tr×nh m« t¶ chøc n¨ng cña mét
«t«m¸t h÷u h¹n, trong ®ã i ®ãng vai trß nh- mét biÕn thêi gian. Ci lµ biÕn cña
tr¹ng th¸i trong; S i lµ biÕn ra. Nh- vËy, d-íi quan ®iÓm cña «t«m¸t, «t«m¸t nµy
cã hai tr¹ng th¸i trong, víi çc gi¸ trÞ cã thÓ cã lµ: Ci = 0 vµ Ci = 1 vµ cã hai tr¹ng
th¸i ra: S i = 0 vµ S i =1. B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra cña thiÕt bÞ céng
nµy cã thÓ m« t¶ nh- trªn h×nh 14.1a
aibi
Ci-1 00 01 10 11 bi bi Si
ai Ci ai
0 0,0 0,1 0,1 1,0 Ci-1 1 1 1 0 Ci-1 0 1 0 1
0 1 0 0 1 0 1 0
1 0,1 1,0 1,0 1,1
a) b)
H×nh 14.1: a) B¶ng chuyÓn dæi rr¹ng th¸i va b¶ng ra cña thiÐt bÞ céng
b) BiÓu diÔn Ci vµ Si lªn b¶ng kÕ cËn
Trªn c¬ së ®ã cã thÓ rót ra çc hµm Ci vµ Si sau khi ®· biÓu diÔn chóng lªn
b¶ng kÕ cËn h×nh 14.1b nh- sau:
Ci = aibi + ai Ci-1 + biCi-1
Si = ai bi Ci-1 + ai bi Ci-1 + aibi Ci-1 + aibi Ci-1
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 14.2. Trong ®ã, ®Ó t¹o tÝn hiÖu Ci-1 ta dïng bé gi÷
chËm mét nhÞp GC.
a S i
i S
b B é
i C éng
cã
nhí
C C i
G C
C i-1
H×nh 14.2: M« h×nh thùc hiÖn m¹ch céng
407
Khi lµm viÖc, trªn ®Çu ra Si lÇn l-ît xuÊt hiÖn gi¸ trÞ cña tæng Si cña çc
phÐp céng çc bÝt thø i vµ cã tÝnh tíi sè nhí cña phÐp céng tr-íc nã.
Çc lo¹i vÞ m¹ch thùc hiÖn phÐp céng cã nhí lo¹i nµy:
- Lo¹i céng hai tõ 4 bÝt: SN54/7483; SN 54/74283; SN 54/7483AE;
9383PC
- Lo¹i céng hai tõ 1 bÝt: SN 54/74 183.
14.2 Tæng hîp m¹ch so s¸nh cã nhí

14.2.1 M¹ch so s¸nh hai sè nhÞ ph©n n bÝt, x¸c ®Þnh A=B, AB:
Gi¶ sö cã hai sè nhÞ ph©n n bÝt A vµ B sau ®©y:
A = (an , an-1, a1)
B = (bn , bn-1, b1)
§Ó ph©n biÖt ba tr-êng hîp : AB, AB, A = B ta cÇn hai biÕn y1 vµ y2 ,
trong ®ã, nÕu:
y1 = 0 y1 = 1 y1 = 0
y2 = 0 A=B y2 = 0 A>B2 y2 = 1 A<B
- Alg«rit ®Ó so s¸nh lµ: So s¸nh tõ çc bÝt t-¬ng øng cña hai tõ A vµ B tõ
çc bÝt cã träng sè cao tíi çc bÝt cã träng sè thÊp. NÕu ai = bi th× so s¸nh bÝt tiÕp
theo cho tíi a1, b1 . NÕu tÊt c¶ çc bÝt cña hai tõ ®Òu b»ng nhau th× kÕt luËn A =
B . NÕu trong qu¸ tr×nh so s¸nh ph¸t hiÖn mét cÆp bÝt ai > bi th× kh«ng cÇn so
s¸nh tiÕp vµ kÕt luËn A  B ; nÕu ai < bi th× A  B.
- Tõ çc lËp luËn trªn ®©y, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra
h×nh 14.3a. §å h×nh tr¹ng th¸i cho trªn h×nh 14.3b. C¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi
tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ta cã thÕ rót ra çc hµm ra y1i vµ y2i nh- h×nh 14.3c vµ m¹ch
thùc hiÖn çc hµm ®· rót ra cho trªn h×nh 14.3d.
14.2.2 M¹ch so s¸nh hai sè nhÞ ph©n, ph©n biÖt A=B hay A  B
Trong tr-êng hîp nµy, chØ cÇn mét biÕn ®Ó ph©n biÖt hai tr-êng hîp trªn
®©y. BiÕn nµy cã thÓ ®ång thêi lµ biÕn trong cña «t«m¸t. Do ®ã, m¹ch thùc hiÖn
trong tr-êng hîp nµy chØ cÇn mét phÇn tö nhí. ThÝ dô, ta dïng phÇn tö JK víi
®Çu ra lµ Q.Khi ®ã;
NÕu Q = 0 th× A = B.
NÕu Q = 1 th× A  B.
408
ThuËt to¸n so s¸nh lµ so s¸nh tõ hai bÝt cao cña A vµ B ®Õn çc bÝt thÊp
cña chóng. NÕu trong qu¸ tr×nh so s¸nh, mét cÆp bÝt nµo ®ã kh¸c nhau th× tr¹ng
00V11
A ai bi y
y 1y2 00 01 10 11 y 1y2 00
10
00 00 01 10 00 00 01
01 01 01 01 01 01 10
01
10 10 10 10 10 10 00V 01V 10V 11
00V 01V 10V 11
b)
a)
bi y1i bi y2i
ai ai
y 1 (i- 1 ) 1 1 1 1 y 1 (i- 1 ) 0 0 0 0
y 2 ( i- 1 ) - - - - - - - -
y 2 (i-1 )
0 0 0 0 1 1 1 1
1 0 0 0 c) 0 0 1 0
y1i = y1(i-1) + aibiy2(i-1) c)
y2i = y2(i-1) + aibiy1(i-1)

AND
ai
y2i
d)
y1i
bi
AND
H×nh 14.3: a ) B¶ng chuûen ®æi tr¹ng th¸i, b ) §å h×nh tr¹ng th¸i;
c) BiÓu diÔn hµm trªn b¶ng kÕ cËn vµ d) m¹ch so s¸nh ph©n biÖt A=B vµ A  B
409
th¸i cña Q = 1, chøng tá A  B vµ dõng viÖc so s¸nh. NÕu tÊt c¶ çc cÆp bÝt so
s¸nh ®Òu b»ng nhau th× Q = 0, chøng tá A=B.
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra m« t¶ ho¹t ®éng cña m¹ch so s¸nh
lo¹i nµy cho trªn h×nh 14.4a. Tõ ®ã rót ra çc hµm kÝch thÝch cho trig¬ JK - h×nh
14.4b vµ m¹ch thùc hiÖn chóng cho trªn h×nh 14.4c.
§©y lµ lo¹i «t«m¸t Moore, biÕn trong Q ®ång thêi lµ biÕn ra. Mét m¹ch so
s¸nh cã nhí nh- ®· xem xÐt sÏ gi÷ l¹i kÕt qu¶ so s¸nh ngay c¶ khi çc bÝt cña hai
sè A vµ B ®Çu vµo ®· hÕt. §ã lµ -u ®iÓm nèi bËt cña bé so s¸nh lo¹i cã nhí so víi
lo¹i kh«ng cã nhí.
aibi
ai bi J ai bi J
Q 00 01 10 11
Q - - - - Q 0 0 0 0
0 0 1 1 0
1 0 1 0 - - - -
1 1 1 1 1
J = aibi + aibi =ai + bi K=0
a) b)
ai
bi J
Q
K
0
c)
H×nh 14.4: a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i b¶ng ra b) X¸c ®Þnh çc hµm
kÝch thÝch vµ c) m¹ch thùc hiÖn m¹ch so s¸nh x¸c ®Þnh A=B hay A  B
14.3 Tæng hîp çc m¹ch ®Õm
Çc m¹ch ®Õm lµ mét trong çc m¹ch cã nhí ®-îc s¶n xuÊt vµ sö dông
réng r·i. Çc vi m¹ch ®Õm cã nhiÒu lo¹i víi çc tÝnh n¨ng vµ ®Æc ®iÓm sö dông
kh¸c nhau. M¹ch ®Õm th-êng ®-îc cÊu t¹o tõ mét chuçi çc m¹ch nhí c¬ b¶n -
çc trig¬ ®-îc nèi víi nhau theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn viÖc ®Õm sè
xung.
410
§Æc tr-ng quan träng nhÊt cña bÊt kú m¹ch ®Õm nµo còng lµ c¬ sè ®Õm.
C¬ sè ®Õm thÓ hiÖn sè xung tèi ®a mµ m¹ch ®Õm ®ã cã thÓ ghi nhËn. V-ît qu¸ sè
xung ®ã, m¹ch ®Õm l¹i trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu. Trang th¸i ban ®Çu cña m¹ch
®Õm th«ng th-êng lµ tr¹ng th¸i kh«ng ( kh«ng cã xung), nh-ng còng cã thÓ lµ
tr¹ng th¸i cã sè xung lín nhÊt hoÆc mét tr¹ng th¸i nµo ®ã trong sè çc tr¹ng th¸i
mµ nã cã thÓ thÓ hiÖn.
Víi quan ®iÓm nh×n nhËn m¹ch ®Õm nh- mét «t«m¸t h÷u h¹n th× m¹ch
®Õm lµ mét «t«m¸t cã sè tr¹ng th¸i trong b»ng c¬ sè ®Õm cña nã vµ th-êng ®-îc
x©y dùng theo m« h×nh «t«m¸t Moore, tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ®ång thêi
còng lµ tr¹ng th¸i ra.
Mét m¹ch ®Õm cã mét ®Çu vµo ( mét biÕn vµo ) ®Õm. Çc biÕn trong ®ång
thêi lµ çc biÕn ra , trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Õm sÏ thay ®æi gi¸ trÞ cña m×nh vµ
t¹o thµnh çc tr¹ng th¸i trong - çc tr¹ng th¸i cña m¹ch ®Õm. NÕu ta ký hiÖu X0 lµ
tr¹ng th¸i vµo kh«ng cã xung ®Õm vµ X1 lµ tr¹ng th¸i vµo cã xung ®Õm th× mét
m¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm lµ Kd , tøc cã Kd tr¹ng th¸i trong, ®å h×nh tr¹ng th¸i kh¸i
qu¸t cña nã ®-îc tr×nh bµy nh- h×nh 14.5 .
X0 X0 X0 X0
X1 X1 X1 X1
0 1 2 Kd-1
X1
H×nh 14.5: M¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm b»ng Ki
14.3.1 Ph©n lo¹i m¹ch ®Õm

Mét sè çch ph©n lo¹i th-êng dïng:
a. Ph©n lo¹i theo c¬ sè ®Õm, cã:
+ M¹ch ®Õm nhÞ ph©n: lµ çc m¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm K d = 2n , n =
1,2,..... ThÝ dô çc IC lo¹i 7493, 74197 lµ çc m¹ch ®Õm nhÞ ph©n cã Kd = 16.
+ M¹ch dÕm thËp ph©n: Lµ çc m¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm Kd = 10. ThÝ dô
çc IC lo¹i 7490; 74176; 74196.
411
+ Çc m¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm kh¸c c¬ sè ®Õm cña m¹ch ®Õm nhÞ ph©n vµ
m¹ch ®Õm thËp ph©n.
b. Ph©n lo¹i theo çch lµm viÖc
Chia ra thµnh m¹ch ®Õm ®ång bé vµ kh«ng ®ång bé hay cßn gäi lµ çc
m¹ch ®Õm song song vµ çc m¹ch ®Õm nèi tiÕp.
+ M¹ch ®Õm ®ång bé ( M¹ch ®Õm song song) lµ m¹ch ®Õm mµ khi chuyÓn
tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c çc biÕn trong cÇn thay ®æi gi¸ trÞ th× thay
®æi mét çch ®ång thêi. §Ó ®¹t ®-îc ®iÒu nµy, xung ®Õm th-êng ®-îc kÝch thÝch
®ång thêi vµo çc ®Çu vµo C LK cña çc phÇn tö nhí cña m¹ch ®Õm. ThÝ dô, çc
m¹ch ®Õm lo¹i IC 7493; 7490.
+ M¹ch ®Õm kh«ng ®ång bé ( M¹ch ®Õm nèi tiÕp) Lµ lo¹i m¹ch ®Õm mµ
nãi chung khi chuyÓn tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c, çc biÕn trong cÇn
thay ®æi tr¹ng th¸i th× thay ®æi mét çch tuÇn tù ( kh«ng ®ång thêi).ThÝ dô lo¹i IC
74196; 74197. Ph-¬ng thøc kÝch thÝch ®Õm cña lo¹i m¹ch ®Õm nµy th-êng lµ ®-a
xung ®Õm vµo ®Çu vµo th«ng tin hay ®Çu vµo CLK cña phÇn tö ®Õm ( tøc biÕn
trong) cã träng sè nhá nhÊt. Çc phÇn tö nhí ®-îc m¾c theo kiÓu nèi tiÕp vµ khi
®ã sù thay ®æi tr¹ng th¸i ra cña mét phÇn tö nµy cã thÓ dÉn tíi sù thay ®æi tr¹ng
th¸i ra cña phÇn tö tiÕp theo nã.
c. Ph©n lo¹i theo h-íng ®Õm
Chia thµnh m¹ch ®Õm thuËn vµ m¹ch ®Õm ng-îc.
+ M¹ch ®Õm thuËn lµ m¹ch ®Õm mµ mçi xung ®Õm l¹i lµm t¨ng tr¹ng th¸i
cña m¹ch ®Õm thªm mét ®¬n vÞ. Tr¹ng th¸i ban ®Çu cña m¹ch ®Õm thuËn lu«n
b»ng 0.
+ M¹ch ®Õm ng-îc lµ m¹ch ®Õm mµ mçi xung ®Õm l¹i lµm gi¶m tr¹ng th¸i
trong cña m¹ch ®Õm ®i mét ®¬n vÞ. §Ó thùc hiÖn ®Õm ng-îc, ban ®Çu ng-êi ta
n¹p vµo mCHJ ®Õm gi¸ trÞ tèi ®a mµ M¹ch ®Õm ®ã ghi nhËn ®-îc.
Nãi chung kh¸i niÖm ®Õm thuËn hay ®Õm ng-îc chØ lµ t-¬ng ®èi vµ cã thÓ
thiÕt kÕ hÖ ®iÒu khiÓn ®Ó mét m¹ch ®Õm võa cã thÓ ®Õm thuËn, võa cã thÓ ®Õm
ng-îc. ThÝ dô vÒ m¹ch ®Õm thuËn nghÞch nh- vËy lµ çc IC ®Õm lo¹i 74190 vµ
74193.
§èi víi çc m¹ch ®Õm cÇn chó ý thªm r»ng, trong nhiÒu tr-êng hîp, ng-êi
ta chØ quan t©m tíi c¬ sè ®Õm cña m¹ch ®Õm nh- khi dïng m¹ch ®Õm víi t- çch
lµ mét m¹ch chia th× viÖc m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch ®Õm lµ tuú ý. Sù
thay ®æi tr¹ng th¸i trong cña m¹ch ®Õm khi ®ã kh«ng nhÊt thiÕt theo tuÇn tù mµ
chØ cÇn sau mét sè xung vµo kÝch thÝch b»ng c¬ sè ®Õm th× m¹ch ®Õm l¹i trë vÒ
tr¹ng th¸i ban ®Çu.
412
14.3.2 ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm
M¹ch ®Õm lµ mét «t«m¸t nªn cã thÓ dïng lý thuyÕt thiÕt kÕ «t«m¸t ®Ó
thiÕt kÕ m¹ch ®Õm. Trong ®ã, cã thÓ dïng bÊt kú lo¹i phÇn tö nhí nµo. Tuy vËy,
®èi víi çc m¹ch ®Õm, ®Ó thuËn lîi, th-êng hay dïng çc phÇn tö nhí lo¹i CT vµ
CJK.
 Çc b-íc thiÕt kÕ
+ X¸c ®Þnh c¬ sè ®Õm Kd cña m¹ch ®Õm; ph-¬ng thøc lµm viÖc: Song song
hay nèi tiÕp; §Õm ng-îc hay ®Õm xu«i,...
+ M« t¶ ho¹t ®éng cña m¹ch ®Õm d-íi d¹ng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ
b¶ng ra hoÆc ®å h×nh tr¹ng th¸i. Trong ®ã, sè tr¹ng th¸i trong cña «t«m¸t ®óng
b»ng c¬ sè ®Õm Kd cña bé ®Õm. Tõ ®ã, sè trig¬ cÇn thiÕt ®Ó thiÕt kÕ m¹ch ®Õm,
®ång thêi còng lµ sè biÕn trong, ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
p =  log2 Kd
DÊu  .....  dïng ®Ó chØ sè nguyªn nhá nhÊt lín h¬n hay b»ng log2 Kd .
+ Tuú theo lo¹i ®Õm ng-îc hay ®Õm xu«i hay chØ cÇn quan t©m ®Õn
c¬ sè ®Õm mµ thùc hiÖn viÖc m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch ®Õm cho phï
hîp.
+ C¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra hay ®å h×nh tr¹ng th¸i
vµ b¶ng kÝch thÝch cña çc trig¬ ®Ó rót ra çc hµm kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí.
+ Thùc hiÖn m¹ch.
 ThÝ dô vÒ thiÕt kÕ çc bé ®Õm th«ng dông
a) Bé ®Õm nhÞ ph©n, lµm viÖc theo kiÓu ®ång bé vµ ®Õm thuËn; c¬ sè ®Õm
Kd = 16.
+ X¸c ®Þnh sè trig¬ cÇn thiÕt: p =  log2 Kd = 4
+ X©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i:
ThÝ dô dïng 4 Trig¬ CJK , xÕp theo thø tù träng sè: DCBA, ta cã b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña bé ®Õm theo sè xung ®ªm nh- sau:
Sè x. DCBA Sè x. DCBA Sè x. DCBA ac -am JK
0 0000 5 0101 11 1011 0-1 1-
1 0001 6 0110 12 1100 0-0 0-
2 0010 7 0111 13 1101 1-0 -1
3 0011 8 1000 14 1110 1-1 -0
4 0100 9 1001 15 1111
10 1010 16 0000
Tõ ®©y, cã thÓ ®-a lªn b¶ng kÕ cËn vµ rót ra çc hµm JAKA ; JBKB; JCKC;
JDKD nh- sau - H×nh 14.6
413
C JA K A C JB K B
D D
B 1 - -1 -1 1 - B 0 - -0 -0 -0
1 - -1 -1 1 - -1 -1 -1 -1
A D
1 - -1 -1 1 - 1 - 1 - 1- 1-
1 - -1 -1 1 - 0 - 0 - 0- 0-
c B JD K D
D D
JCK C
B 0 - -0 -0 0 - B 0 - 0 - 0 - 0 -
1- -1 -1 1 - 0 - -1 1 - 0 -
A A
0 - -0 -0 -0 -0 -0 0 - 0 -
0 - -0 -0 0 - -0 -0 0 - 0 -
JA = K A = 1, JB = K B = A , JC = K C = B A , JD = K D = A B C .
H×nh 14.6: X¸c ®Þnh çc hµm kÝch thÝch cña çc PTN
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 14.7a hoÆc b.
JA A JB B JD D
JC
KA KB KD
CLK
KC CLK CLK
“1”
CLK
CLK
( X ung ®Õm )
a)
414
H oÆc:
“1”
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD
C C C C
CLK
X ung ®Õm .
b)
H×nh 14.6: Çc m¹ch thùc hiÖn bé ®Õm nhÞ ph©n, K® = 16
b) ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm thËp ph©n cã Kd = 10, lµm viÖc ®ång bé.
- Víi Kd = 10, sè trig¬ cÇn thiÕt vÊn lµ 4
- B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i theo xung ®Õm cho trªn h×nh 14.7a.
a2 J 0K 0 a2 J 1K 1
a3 a 2 a 1 a0 a3 a3
0 0 0 0 0
-- -- 1- 1- -- -- -0 -0
a1 a1
1 0 0 0 1 a0
-- -- -1 -1
a0
-- -- -1 -1
2 0 0 1 0 -1 -- -1 -1 0- -- 1- 1-
3 0 0 1 1 1- -- 1- 1- 0- -- 0- 0-
4 0 1 0 0 J0 = K 0 = 1 J1 = a 0 a 3 , K 1 = a 0
5 0 1 0 1 b)
6 0 1 1 0 a3 a2 J 1K 1
a3 a2 J 3K 3
7 0 1 1 1 -- -- 0- 0-
a1 -- -- -0 0- a1
8 1 0 0 1
-- -- -1 1- -- -- 1- 0-
9 1 0 0 1 a0
0- -- -0 0-
a0
-1 -- 0- 0-
10 0 0 0 0 0- -- -0 0- 0- -- 0- 0-
a) J2 = K 2 = a 1 a 0 J 3 = a 2a 1a 0 K3 = 1
;
H×nh 14.7: a) B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ,

b) X¸c ®Þnh çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬
415
- Gi¶ sö vÉn dïng trig¬ CJK. C¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i ta t×m
çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬ nh- hµm cña çc biÕn trong, ta cã çc b¶ng biÓu
diÔn víi çc hµm ®· rót ra nh- trªn h×nh 14.7b.
“1” a0 a1 a2 a3
J0 a0 J1 a1 J2 a2 J3 a3
K0 c a0 K1
c
a1 K2 c a2 “1” K3 c a3
CLK
(xung ®Õm)
H×nh 14.8: M¹ch thùc hiÖn bé nhí cã K® = 10, dïng trig¬ JK
Còng vìi m¹ch ®Õm trªn ®©y, nh-ng thiÕt kÕ trªn c¬ së çc trig¬ CRS th×
çc hµm ®-îc rót ra nh- h×nh 14.9 vµ m¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 14.10.
a3 a2 S0 a3 a2 R0
a1 - - 1 1 a1 - - 0 0
- - 0 0 - - 1 1
a0 a0
- - 0 0 - - 1 1
- - 1 1 - - 0 0
S0 = a0 R 0 = a0
a2 S1 a2 R1
a3 a3
a1 - - - - a1 - - 0 0
- - 0 0 - - 1 1
a0 a0
0 - 1 1 - - 0 0
0 - 0 0 - - - -
S 1 = a3a1a0 R 1 = a1a0
416
a3 a2 a3 a2
S2 R2
a1 a1 - - 0 -
- - - 0
- - 0 1 - - 1 0
a0 a0
0 - - 0 - - 0 -
0 - - 0 - - 0 -
R2 = a2a1a0
S2 = a2a1a0
a3 a2 S3 a3 a2 R3
a1 - - 0 0 a1 - - - -
- - 1 0 - - 0 -
a0 a0
0 - 0 0 1 - - -
- - 0 0 0 - - -
R3 = a3 a0
S3 = a2 a1a0
H×nh 14.9: X¸c ®Þnh çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬ CRS
a1 a2
a0 a3
S2 a2 a3
S0 a0 S1 a1 S3 a3
C C C C
R0 a0 R1 a1 R2 a2 R3 a3
CLK(Xung ®Ôm)
H×nh 14.10: M¹ch thùc hiÖn bé ®Õm c¬ sè 10 dïng trig¬ CRS
417
M¹ch ®Õm h×nh 14.9, trong tr-êng hîp dïng lo¹i trig¬ nhiÒu ®Çu vµo J,
nhiÒu ®Çu vµo K , cã thÓ biÓu diÔn nh- trªn h×nh 14.11
a0 a1 a2 a3
1
J1 J1
J a0 J a1 a2 J2 a3
J2 J3
K2 K3
K K K2
K1
K1
a)
H×nh 14.11: Bé ®Õm c¬ sè 10 thùc hiÖn b»ng çc trig¬ CJK

nhiÌu ®Çu vµo
CÇn chó ý r»ng, trong thùc tÕ ng-êi ta th-êng s¶n xuÊt çc bé ®Õm d-íi
d¹ng vi m¹ch cã c¬ sè ®Õm nhÊt ®Þnh. §Ó tiÖn cho viÖc më réng c¬ sè ®Õm trong
viÖc nèi ghÐp nhiÒu vi m¹ch ®Õm víi nhau, ®Çu ra tÝn hiÖu nhí cña m¹ch ®Õm
còng ®-îc thiÕt kÕ. §ã lµ tÝn hiÖu trµn hay tÝn hiÖu chuyÓn tõ tr¹ng th¸i cao nhÊt
cña m¹ch ®Õm sang tr¹ng th¸i thÊp nhÊt cña nã còng vËy. §Ó cã ®-îc tÝn hiÖu
trµn nµy, ®èi víi m¹ch ®Õm cã c¬ sè ®Õm b»ng 16, x©y dùng trªn c¬ së çc trig¬
CJK, tr¹ng th¸i cao nhÊt lµ DCBA = 1111 vµ tr¹ng th¸i thÊp nhÊt lµ 0000. M¹ch
t¹o tÝn hiÖu trµn cho trªn h×nh 14.12a vµ m¹ch nèi ba m¹ch ®Õm nh- trªn ®Ó cã c¬
sè ®Õm b»ng 16 x 16 x16 cho trªn h×nh 14.12b.
a0 a1 a2 a3
1 Cr
J1 a J1
J a0 J a1 2 J2 a3
J2 J3
K2 K3
K K K2
K1
K1
a)
418
“1”
Vµo Cr Vµo Cr Vµo Cr
CLK
(Xung ®Õm) b)
H×nh 14.12: a) M¹ch ®Õm cã tÝn hiÖu trµn b) Nèi ba bé ®Õm ®Ó t¹o
m¹ch cã c¬ sè ®Õm b»ng tÝch cña çc c¬ sè ®Õm cña ba bé ®Õm thµnh phÇn
§Õn ®©y, chóng ta míi x©y dùng çc m¹ch ®Õm xu«i. Mét çch hoµn toµn
t-¬ng tù ta cã thÓ thiÕt kÕ çc m¹ch ®Õm ng-îc, tøc mçi lÇn cã xung ®Õm néi
dung cña bé ®Õm l¹i bít ®i mét ®¬n vÞ. Song, còng dÔ dµng nhËn ®-îc m¹ch ®Õm
ng-îc tõ bé ®Õm trõ b»ng çch nèi çc ®Çu vµo JK cña trig¬ phÝa sau vµo ®Çu ra
A, B, C cña tÇng tr-íc.
Ngoµi ra, cã thÓ thiÕt kÕ bé ®Õm võa cã thÓ thùc hiÖn ®Õm xu«i, võa cã
thÓ thùc hiÖn ®Õm ng-îc ( M¹ch ®Õm xu«i ng-îc). §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn
®-îc b»ng çch dïng thªm çc m¹ch ®iÒu khiÓn ®Ó khi th× çc ®Çu ra A,B,C cña
tÇng tr-íc
Cr
J A J B J C J D N
K A K B K C K D
CLK
Cr
H×nh 14.13: Bé ®Õm xu«i ng-îc
®-îc nèi vµo çc ®Çu vµo J,K cña çc tÇng sau, khi th× çc ®Çu ra A, B, C nèi vµo
çc ®Çu vµo nµy nh- h×nh 14.13.
Trong m¹ch nµy, tÝn hiÖu V dïng lµm tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn chÕ m¹ch ®Õm
xu«i hay ®Õm ng-îc. Nªó V = 1, m¹ch thùc hiÖn ®Õm xu«i. NÕu V= 0 , m¹ch
thùc hiÖn ®Õm ng-îc.
419
c) M¹ch ®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé, ®Õm xu«i víi c¬ sè ®Õm Kd = 8
ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm lµm viÖc theo kiÓu nèi tiÕp (kh«ng ®ång bé) cã thÓ
theo nhiÒu çch.
Tr-íc hÕt, cã thÓ thiÕt kÕ theo ph-¬ng ph¸p thiÕt kÕ «t«m¸t th«ng th-êng,
b»ng çch c¨n cø vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· m· ho¸ vµ b¶ng
kÝch thÝch cña çc trig¬ ®-îc sö dông ®Ó t×m ra çc hµm kÝch thÝch çc trig¬ vµ
hµm ra cña m¹ch (nÕu cã). Khi ®ã, víi bµi to¸n trªn ®©y, sè trig¬ cÇn thiÕt b»ng
4, ta cã b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i nh- h×nh 14.14 . Gi¶ sö dïng trig¬ lo¹i CT.
Tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh vµ rót ra çc hµm kÝch thÝch cho çc trig¬ T nh- h×nh
14.15.
x TA TB TC
a2a1a0 0 1 x C x C x C
000 000 001 B 1 1 0 0 B 0 0 0 0 B 0 0 0 0

001 001 010
1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0
010 010 011 A A A
011 011 100 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
100 100 101
101 101 110 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
110 110 111
111 111 000 TA = x TB = A.x Tc = BA.x
H×nh 14.14: H×nh 14.15

B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i X¸c ®Þnh çc hµm kÝch thÝch cña çc trig¬ CT
cña bé ®Õm K® = 8
A B C
x TA TB TC
C C C
CLK
H×nh 14.16: M¹ch ®Õm kh«ng ®ång bé cã K® = 8
420
Trong tr-êng hîp nµy, ®Ó m¹ch ®Õm lµm viÖc ®óng, xung ®Õm x ph¶i ®ång
bé víi xung CLK.
Khi thiÕt kÕ m¹ch ®Õm kh«ng ®ång bé cã thÓ xuÊt ph¸t tõ nhËn xÐt r»ng,
trong b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña m¹ch ®Õm, tr¹ng th¸i cña biÕn A thay ®æi
nhanh gÊp hai lÇn sù thay ®æi cña biÐn B vµ sù thay ®æi cña biÕn B l¹i nhanh gÊp
hai lÇn sù thay ®æi cña C. Nãi çch kh¸c, tÝn hiÖu ra cña trig¬ A cã tÇn sè gÊp hai
lÇn tÝn hiÖu ra cña trig¬ B. §Õn l-ît m×nh, tÇn sè ra cña trig¬ B gÊp hai lÇn tÇn sè
ra cña trig¬ C. D-íi d¹ng ®å thÞ thêi gian ®iÒu nµy ®-îc vÏ trªn h×nh 14.17.
clk
H×nh 14.17 : §å thÞ thêi gian cña ¸cc biÕn trong ®ång thêi lµ
çc biÕn ra cña bé ®Õm K® = 8
Nh- vËy, cã thÓ x©y dùng m¹ch ®Õm lo¹i nµy theo nguyªn t¾c chia tÇn,
lÊy ®Çu ra cña A kÝch thÝch vµo ®Çu vµo CLK cña trig¬ B vµ ®Çu ra cña B kÝch
thÝch vµo ®Çu vµo CLK cña trig¬ C, trong khi çc ®Çu vµo tÝn hiÖu cña c¶ ba trig¬
®Òu nèi víi l«gÝc "1"; ®Çu vµo ®Õm xung ®-îc ®-a vµo ®Çu CLK cña trig¬ A nh-
h×nh 14.18.
A B C
x CLK CLK CLK

TA TB TC
“1” “1” “1”
H×nh 14.18: Mét çch x©y dùng bé ®Õm kh«ng ®ång bé
421
D-íi ®©y lµ mét sè lo¹i IC ®Õm th-êng dïng:
+ Çc m¹ch ®Õm nhÞ ph©n: SN 74160; SN 74162; MC 14160; MC 14162
+ Çc m¹ch ®Õm thËp ph©n: SN 74190; SN 7490. SN 74194; MC 10137;
MC 14510
+ §Õm kh«ng ®ång bé 4 bÝt: SN 74161; SN 74163; MC 14161; MC14163
+ §Õm xu«i ng-îc: SN 74191; MC 10136; MC 14516
+ §Õm xu«i ng-îc, ®Çu thuËn nghÞch riªng: SN 74193
14.4 Tæng hîp çc m¹ch ghi

14.4.1 Kh¸i niÖm chung
- Çc m¹ch ghi dïng l-u gi÷ th«ng tin d-íi d¹ng sè nhÞ ph©n vµ thùc hiÖn
çc thuËt to¸n dÞch tr¸i hoÆc dÞch ph¶i ®èi víi th«ng tin ®· ®-îc ghi.
- Çc m¹ch ghi th«ng th-êng ®-îc x©y dùng trªn c¬ së çc trig¬ lo¹i D
hay çc trig¬ lo¹i kh¸c nh-ng ®-îc m¾c theo d¹ng lo¹i trig¬ D v× ®èi víi m¹ch
ghi, mét trong çc yªu cÇu quan träng nhÊt lµ th«ng tin ra ph¶i chÝnh lµ th«ng tin
®-a vµo.
§Ó ghi nhËn n bÝt th«ng tin, ta cÇn n trig¬. Çc trig¬ nµy ®-îc nèi ghÐp
víi nhau sao cho viÖc ®-a th«ng tin vµo vµ lÊy th«ng tin ra ®-îc thuËn lîi vµ theo
nh÷ng dù kiÕn tr-íc. Nh÷ng dù kiÕn tr-íc nµy ®èi víi çc m¹ch ghi còng chÝnh
lµ çc ®Æc tr-ng ph©n biÖt çc m¹ch ghi víi nhau. Nh÷ng ®Æc tr-ng quan träng
nhÊt lµ: -Çch ®-a th«ng tin vµo vµ lÊy th«ng tin ra;
-Kh¶ n¨ng dÞch th«ng tin sang ph¶i, sang tr¸i hay c¶ hai tr-êng hîp.
Tõ ®ã cã ph©n lo¹i çc m¹ch ghi.
14.4.2 Ph©n lo¹i çc m¹ch ghi
a) Theo çch ®-a th«ng vµo vµ lÊy th«ng tin ra, cã çc lo¹i sau:
- Vµo nèi tiÕp, ra nèi tiÕp: Th«ng tin ghi vµo m¹ch ghi ®-îc thùc hiÖn lÇn
l-ît tõng bÝt mét. LÊy th«ng tin ra còng lÊy lÇn l-ît tõng bÝt mét.
- Vµo nèi tiÕp ra song song: Th«ng tin ®-a vµo tõng bÝt mét. Sau khi ®-a
hÕt th«ng tin vµo. chóng ®-îc lÊy ra ®ång thêi.
- Vµo song song ra nèi tiÕp: TÊt c¶ çc bÝt th«ng tin ®-îc ®-a vµo m¹ch
ghi mét çch ®ång thêi. Nh-ng lÊy th«ng tin ra theo çch lÊy lÇn l-ît tõng bÝt
mét.
- Vµo song song ra song song: Çc bÝt th«ng tin cÇn ghi ®-îc ®-a vµo
®ång thêi vµ khi lÊy ra còng ®-îc lÊy ra mét çch ®ång thêi.
Chó ý r»ng, mét m¹ch ghi cã thÓ ®ång thêi kÕt hîp çc d¹ng ®-a th«ng tin
vµo, lÊy th«ng tin ra mét çch linh ho¹t.
422
b) Theo kh¶ n¨ng dÞch, chia ra:
- M¹ch ghi dÞch ph¶i
- M¹ch ghi dÞch tr¸i
- M¹ch ghi dÞch tr¸i, ph¶i
c) Theo chøc n¨ng, chia ra:
- Çc m¹ch ghi ®¬n thuÇn: ChØ cho phÐp ghi vµo vµ lÊy th«ng tin ra nh-
mét n¬i chøa th«ng tin.
- Çc m¹ch ghi dÞch: Kh«ng nh÷ng cho ghi th«ng tin mµ cßn cã kh¶ n¨ng
dÞch th«ng tin sang tr¸i hoÆc sang ph¶i theo tõng bÝt mét.
- Çc thanh ghi chèt: Th-êng lµ lo¹i vµo, ra song song, nh-ng ®Çu ra cã ba
tr¹ng th¸i, th-êng dïng lµm çc phÇn tö nèi ghÐp, thÝ dô, gi÷a Bé vi xö lý vµ çc
thiÕt bÞ ngo¹i vi trªn ®-êng truyÒn th«ng tin.
14.4.3 Tæng hîp çc m¹ch ghi
§Ó minh ho¹ ph-¬ng ph¸p thiÕt kÕ çc m¹ch ghi, ta xÐt mét sè thÝ dô sau:
 M¹ch ghi vµo nèi tiÕp
ThÝ dô thiÕt kÕ m¹ch ghi vµo nèi tiÕp, bèn bÝt, cã kh¶ n¨ng dÞch tr¸i, dÞch
ph¶i, dïng trig¬ CD.
NÕu ta ký hiÖu tÝn hiÖu vµo x lµ Z0 ; çc tÝn hiÖu ra cña çc trig¬ tõ 1 ®Õn 4
lµ Z 1, Z2, Z3 vµ Z4 ; tÝn hiÖu t¹o dich tr¸i lµ yt; tÝn hiÖu t¹o dÞch ph¶i ®ång thêi lµ
tÝn hiÖu ghi vµo nèi tiÕp lµ yg , ®-îc ®ång bé víi tÝn hiÖu nhÞp bªn ngoµi lµ C.
Nh- vËy, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña m¹ch ghi vµo nèi tiÕp, bèn bÝt, cã kh¶ n¨ng
dÞch tr¸i, dÞch ph¶i cã thÓ m« t¶ b»ng ph-¬ng tr×nh cho mçi trig¬ nh- sau:
Zn = Zn-1 . yg + Zn+1 .yt , víi n = 1,4

yg = C.yt + yt
Trong ®ã, Zn lµ tÝn hiÖu vµo cña trig¬ thø n.

Nh- vËy, víi nhÞp C ( yt = 0 ) thiÕt bÞ sÏ ghi vµ dÞch ph¶i. víi yt = 1 sè liÖu
®· ghi trong m¹ch ghi ®-îc dÞch tr¸i. S¬ ®å m¹ch ghi nµy cho trªn h×nh 14.19.
Çc m¹ch ghi nh- trªn cã thÓ lÊy th«ng tin ra d-íi d¹ng song song t¹i çc
®Çu ra Z1 ®Õn Z4 hoÆc d-íi d¹ng nèi tiÕp, mçi lÇn mét bÝt, theo xung nhÞp, t¹i ®Çu
ra nèi tiÕp Rnt.
NÕu trig¬ ®-îc sö dông lµ lo¹i Trig¬ Master - Slave th× th«ng tin ®-îc
®-a vµo theo s-ên xung nhÞp C. Bé ghi nèi tiÕp, dÞch ph¶i bèn bÝt dïng trig¬ M-
S CJK, trong tr-êng hîp nµy, cho trªn h×nh 14.20
423
Z1 Z2 Z3 Z4
D Q D Q
D Q D Q
CLK
Rnt
x CLK CLK
CLK
C yg
yt
H×nh 14.19: Bé ghi nèi tiÕp, dÞch ph¶i, dïng trig¬ M-S
Z1 Z2 Z3 Z4
X J Q J Q J Q J Q
C C C C
K Q K Q K Q K Q
R R R R
CLK
RESET
H×nh 14.20: Bé ghi 4 bÝt, dÞch ph¶i dïng trig¬ M-S
424
§èi víi m¹ch nµy, mçi khi cã xung nhÞp, th«ng tin l¹i ®-îc dÞch sang ph¶i
mét bÝt. §ã còng chÝ lµ ®éng t¸c ®-a th«ng tin vµo. TÝn hiÖu RESET dïng ®Ó xo¸
tÊt c¶ çc bÝt cña bé ghi vÒ gi¸ trÞ 0.
NÕu ta ®-a chuçi th«ng tin D1 D2 D3 D4 D5
NhÞp Z1 Z2 Z3 Z4
D6 D7 vµo th× sau b¶y xung nhÞp, gi¸ trÞ t¹i
1 D1 - - - çc ®Çu ra song song Z1 ®Õn Z4 sÏ nh- trªn
2 D 2 D 1 - - h×nh 14.21
3 D3 D2 D1 -
D4 D3 D2 D1
Lo¹i m¹ch s¶n xuÊt d-íi d¹ng çc IC:
4
5 D5 D4 D3 D2
6 D6 D5 D4 D3
7 D7 D6 D5 D4 - SN 74164
- MC 14021
H×nh 14.21: Tr¹ng th¸i
®Çu ra çc trig¬ sau 7 xung
nhÞp
 M¹ch ghi bèn bÝt, vµo song song, ra song song hoÆc nèi tiÕp, dïng
trig¬ CD
Gi¶ sö bèn bÝt sè liÖu ®Çu vµo lµ x1, x 2 , x3 vµ x 4 . TÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ghi
lµ yg . TÝn hiÖu ®iÒu khiÓn dÞch ph¶i lµ yp . Hµm m« t¶ ®Çu vµo cña trig¬ CD ®ång
thêi còng lµ ®Çu ra cña nã trong mèi quan hÖ víi çc ®Çu ra cña çc trig¬ kh¸c
trong m¹ch vµ thùc hiÖn chøc n¨ng ghi song song vµ dÞch ph¶i nh- sau:
Zn = ( Xn .yg + Zn-1 . yp.yg ) . C
Z1 Z2 Z3 Z4
CLK
C Q C Q C Q C Q
D D D D
R R R R
RESET
yp
yg
x1 x2 x3 x4
H×nh 14.22: Bé ghi 4 bÝt, vµo song song, ra song song / nèi tiÕp
dïng trig¬ CD
425
Trong ®ã, nÕu yg = 0 vµ yp = 1 th× khi cã xung nhÞp C, çc sè liÖu ®· ®-îc
®-a vµo trong m¹ch ghi sÏ dÞch ph¶i mét bÝt víi Z1 = yp = ( 0/1). NÕu yg = 1 th×
thùc hiÖn vµo song song bèn bÝt tõ x 1 ®Õn x 4.
Lo¹i vi m¹ch :
Ghi dÞch 4 bÝt: SN 74179; MC 14035
Ghi dÞch 8 bÝt: SN 74199, vµo , ra song song.
 M¹ch ghi vµo song song, dÞch ph¶i , dÞch tr¸i
§Ó thùc hiÖn chøc n¨ng vµo song song vµ dÞch ph¶i, ta dïng tÝn hiÖu yg.
§Ó dÞch tr¸i sè liÖu ®· ghi trong m¹ch ghi ta dïng tÝn hiÖu yt.
Ph-¬ng tr×nh hµm nèi ghÐp 4 trig¬ cña m¹ch ghi 4 bÝt nh- sau:
Zn = x n . yg + Zn-1.yg . yp + Zn+1.yt . yp
M¹ch thùc hiÖn cho trªn h×nh 14.23.
Trong tr-êng hîp nµy,yg vµ yt cïng b»ng 1 th× sè liÖu ®· ghi ®-îc dÞch
tr¸i. §Ó tr¸nh lÇm lÉn trong tr-êng hîp nµy cÇn cã xi = 0 , i = 1,4 .
NÕu yt = 0 vµ yg = 1 th× th«ng tin x 1 ®Õn x4 ®-îc ®-a song song vµo çc
trig¬ t-¬ng øng cña m¹ch ghi khi cã xung nhÞp C =1.
NÕu yt = 0, gg = 0 th«ng tin ®· ®-îc ghi ®-îc dÞch ph¶i, khi C = 1.
Lo¹i vi m¹ch th«ng dông:
+ M¹ch ghi dich ph¶i, dÞch tr¸i 4 bÝt: SN 74194; MC 10141;
MC 14194.
+ M¹ch ghi dÞch ph¶i, dÞch tr¸i 8 bÝt: SN74198
yq Z1 Z2 Z3 Z4
yt
CLK
C Q C Q C Q C Q
D D D D
R R R R
RESET
yp
yg
x1 x2 x3 x4
H×nh 14.23: Bé ghi vµo song song, dÞch ph¶i, dÞch tr¸i
426
------------------------
1. ThiÕt kÕ m¹ch céng nèi tiÕp hai sè nhÞ ph©n bèn bÝt A vµ B.
a. Dïng trig¬ CD 7474 vµ hä IC VA, HOAC, KH.
b. Dïng trig¬ CD 7475 vµ hä IC VA-KH, thÝ dô 7400.
2. H·y thiÕt kÕ m¹ch so s¸nh hai sè nhÞ ph©n A vµ B mét bÝt ph©n biÖt ba tr-êng
hîp A  B; A = B dïng trig¬ RS.
3. Tæng hîp m¹ch ®Õm nhÞ ph©n c¬ sè 16, dïng:
a. Çc trig¬ CT.
b. Çc trig¬ CD.
c. Çc rig¬ CRS.
d. Çc trig¬ CJK cã ba ®Çu vµo J vµ ba ®Çu vµo K.
4. Tæng hîp m¹ch ®Õm thËp ph©n, c¬ sè ®Õm b»ng 10, dïng çc trig¬ CRS.
5. Tæng hîp m¹ch ®Õm thËp ph©n lo¹i song song dïng trig¬ CJK.
6. Tæng hîp m¹ch ghi vµo nèi tiÕp, dïng:
a. Dïng çc trig¬ CT.
b. Trig¬ CRS.
7. Tæng hîp m¹ch ghi vµo song song, dÞch ph¶i dïng çc trig¬ CJK.
8. Tæng hîp m¹ch ghi vµo song song, dÞch ph¶i, dÞch tr¸i, dïng trig¬ CJK.
**** HÕt ch-¬ng tr×nh ****
427
428

(FiboShare - Com) Phan Tich Va Thiet Ke Thiet Bi So

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(FiboShare - Com) Phan Tich Va Thiet Ke Thiet Bi So

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PH©n tÝch vµ thiÕt kÕ thiÕt

Ch-¬ng 1: HÖ ®Õm vµ mét sè ph-¬ng ph¸p 15

Ch-¬ng 3: Ph-¬ng ph¸p ®¬n gi¶n c¸c hµm l«gÝc 67

Ch-¬ng 5: Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè tæ hîp 157

Ch-¬ng 6: Tæng hîp thiÕt bÞ sè tæ hîp th-êng dïng 183

8.1 Kh¸i niÖm chung vÒ thiÕt bÞ sè cã nhí 205

Ch-¬ng 9: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã nhí 242

Ch-¬ng 10: C¸c phÇn tö nhí c¬ b¶n 298

Ch-¬ng 12: Ph©n tÝch thiÕt bÞ sè cã nhí 337

Ch-¬ng 13: Tæng hîp thiÕt bÞ sè cã tÝnh tíi 376

Bµi tËp ch-¬ng 14 420

Tµi liÖu tham kh¶o 421

I. LÞch sö ph¸t triÓn cña kü thuËt sè (KTS)

III. Néi dung cña tµi liÖu

PhÇn I: C¬ së to¸n cña thiÕt bÞ sè.

1.1 C¸c hÖ ®Õm

1.2 HÖ ®Õm vÞ trÝ

1011,1101 = 1.23 + 0.22 + 1.21 + 1.20 + 1.2-1 + 1.2-2 + 0.2-3 + 1.2-3

M-êi ch÷ sè cña hÖ c¬ sè 10 viÕt trong hÖ 2 cho trong b¶ng 1.1

1.3 ChuyÓn ®æi gi÷a c¸c hÖ ®Õm

1.3.1 Qui t¾c chuyÓn ®æi chung

Thùc hiÖn theo quy t¾c trªn ®©y:

11 : 2 ®-îc 5 , d- 1. D-íi d¹ng nhÞ ph©n ta cã sè d- nµy b»ng 12

- 685 : 16 ®-îc 42, d- 1310 , tøc sè D

VËy, (0,12625)10 = (0,10050753...)8

1.3.2 Tr-êng hîp ®Æc biÖt

V× c¬ sè 8 = 23 vµ c¬ sè 16 = 24 nªn xuÊt ph¸t tõ dÊu phÊy cña sè N2 ta ph©n c¸c

1.4 Mét sè c¸ch biÓu diÔn th«ng tin th-êng dïng

A1 + A2bu = 100110 . VËy, A1 - A2 = 00110 hay + 6

A1 + A2ng = 100101 . LÊy sè nhí céng vµo kÕt qu¶, ta cã:

§æi l¹i, ta cã 10100 , tøc sè -4

ThÝ dô céng hai sè BCD sau ®©y:

13 = 1101 lµ sè 13 d-íi d¹ng sè nhÞ ph©n, kh«ng ph¶i lµ sè BCD.

3610 = 0011 0110

17 = 0001 1101 , tøc kÕt qu¶ kh«ng ph¶i lµ mét sè BCD.

Khi thùc hiÖn céng hai sè BCD sau ®©y:

138 , 2610 = 1101 0010 , 0010 0000

1 0011 1000 , 0010 0110

ThÝ dô M· ASCII cña sè 5 lµ 35H hay 0011 0101

1.4.7 Quan hÖ gi÷a sè BCD vµ sè ASCII cña mét sè

Bµi tËp ch-¬ng 1

1. §æi c¸c sè sau ®©y:

2.1 Kh¸i niÖm vÒ ®¹i sè l«gÝc

2.1.2 §¹i sè Boole

PhÐp phñ ®Þnh PhÐp céng l«gÝc PhÐp nh©n l«gÝc

Y=A Y= A+B Y=A.B

2.1.4 BiÕn vµ hµm l«gÝc

Quan hÖ gi÷a M vµ n lµ quan hÖ phô thuéc theo hµm sè mò. Do ®ã M t¨ng

2.2 C¸c hµm l«gÝc c¬ b¶n

2.2.3 Hµm l«gÝc 2 biÕn ( n = 2 )

Hµm Tªn gäi Ký hiÖu BiÓu thøc

y6 Hµm céng m«dun 2

y9 Hµm ®¼ng trÞ x1 y9

y11 x2 kÐo theo x 1

y13 X1 kÐo theo x2

y15 H»ng l«gÝc “ 1 “

2.3 C¸c hµm l«gÝc quan träng

a/ C¸c ký hiÖu m¹ch HOAC b/ C¸c ký hiÖu m¹ch VA

c/C¸c ký hiÖu m¹ch HOAC-KH d/ C¸c ký hiÖu m¹ch VA-KH

H×nh 2.3: C¸c ký hiÖu m¹ch l«gÝc

M¹ch thùc hiÖn hµm y14 gäi lµ m¹ch VA - KH ( M¹ch NAND)

M¹ch thùc hiÖn hµm y6 gäi lµ m¹ch céng m«®un 2.

Ký hiÖu riªng C¸c ký hiÖu dïng ký hiÖu cña