6 NGAØY (= NÖÛA THAÙNG)

XAÙCH BÒ
(nhöõng maûnh vuïn töï tình)

danang2004

1
2
 6 NGAØY (= NÖÛA THAÙNG)
XAÙCH BÒ
(nhöõng maûnh vuïn töï tình)
Thöa baïn, chuyeän laø nhö theá naøy;
boãng döng coù thaèng cuø baát cuø bô kia ñöôïc
ñi ra khoûi Vieät Nam. Cöù goïi laø xuaát ngoaïi
ñi cho noù oai ! Noùi chung chaúng coù gì laø
döõ laém ! Chuyeán xuaát ngoaïi chæ coù 6 ngaøy
thoâi, nhöng troïn caû haønh trình thì keùo daøi
ñeán nöûa thaùng vì coøn phaûi ôû Saøi Goøn theâm
ñoä moät tuaàn nöõa. Vì theá mình môùi noùi 6
ngaøy (= nöûa thaùng) xaùch bò.
Ban ñaàu thì khoâng heà coù yù seõ vieát
laïi, nhöng phaûi coâng nhaän ñaây laø dòp khaù
ñaëc bieät, neân mình môùi ngoài vieát. (Vaû
ñang bò oám, khoâng laøm ñöôïc vieäc gì, coù
theá môùi ngoài vieát maáy doøng töï tình naøy).
Phaûi noùi ñaây laø moät baøi töï tình ñuùng hôn laø
nhaät kyù haønh trình moät chuyeán ñi. Xin baïn
ghi nhôù ñieàu naøy cho.

3
 Ñöôïc, ñeå mình baét ñaàu roài baïn seõ
roõ ngay thoâi.

Gôïi yù cho moät chuyeán ñi

Moät hoâm, sau khi giao vieäc xong,
Ñöùc Cha hoûi coù bao giôø oâng ñi nöôùc ngoaøi
chöa ? Ñöùc Cha laïi ñuøa nöõa roài ! Mình
nghó thaàm trong buïng; chöa daùm nghó laáy
ñaâu maø ñaõ ñi. Ngaøi noùi tieáp moät caùch chöa
chính thöùc laø lo chuaån bò thuû tuïc ñeå coù theå
seõ ñi Myanmar vôùi ngaøi.
Thaät tình mình cuõng chaúng quan
taâm. Moät phaàn, vì ngaøi baûo laø chöa chính
thöùc, moät phaàn cuõng vì vaøo thôøi ñieåm ñoù
mình ñang bò shock khaù quan troïng neân
chaúng coù taâm trí ñaâu maø buoàn nghó ñeán
chuyeän ñoù nöõa.
Thænh thoaûng Ñöùc Cha laïi gôïi yù veà
chuyeán ñi. Mình chæ bieát laéng nghe vaø saün
saøng ñôïi leänh chính thöùc. Maáy hoâm sau,
ngaøi baûo laøm passport. Laøm thì laøm coù sao
4
ñaâu ! Mình vaãn mang taâm traïng chaúng haøo
höùng gì. Hôn nöûa thaùng sau, passport cuûa
mình laøm xong vaø Ñöùc Cha baûo tieán haønh
laøm visa, tôùi ñaây coi nhö laø ñaõ chính thöùc
chuaån bò leân ñöôøng neáu visa suoân seû.
Maëc duø xin visa hôi raéc roái moät tí,
vì nhaèm phaûi ngay dòp Teát. Nhöng cuoái
cuøng nhôø coù caùc Sr. Saint Paul de Chartres
ôû Haø Noäi lo lieäu moïi chuyeän neân chieàu
29/1 laáy ñöôïc visa vaø ngay saùng 30/1 maùy
bay rôøi saân bay Noäi Baøi luùc 10 giôø 40.

Taøu töø Ñaø Naüng ra Haø Noäi

Ban ñaàu döï kieán seõ xuaát phaùt töø
Saøi Goøn, nhöng cuoái cuøng phaûi ñoåi laïi töø
Haø Noäi cho tieän moïi beà. Vôùi mình, theá laø
ta ñöôïc ñi caû Haø Noäi nöõa, cuõng thuù ñaáy !
Vì laø dòp sau Teát neân vieäc laáy veù ñi
Haø Noäi khoâng khoù cho maáy. Nhöng muoán
ra ñeán ñoù ñoä 6 giôø saùng neân quyeát ñònh ñi
taøu S8 (laø taøu chaäm). Döï kieán taøu seõ khôûi
5
haønh luùc 10 giôø 20, song moät laàn, hai laàn,
roài ba laàn thoâng baùo, maõi ñeán 12 giôø qua
taøu môùi thöïc söï rôøi ga Ñaø Naüng. Theá laø baét
ñaàu cuõng hôi lo. 10 giôø 40 maùy bay ñi
Myanmar seõ rôøi Noäi Baøi. Trong khi ñoù töø
nhaø ga ra saân bay ít gì cuõng 45 phuùt, laïi
coøn phaûi gaëp caùc Sr. ñeå nhaän veù vaø giaáy tôø
nöõa chöù. Theo döï kieán 6 giôø taøu ñeán, nay
ñaõ treã ñi maát 2 tieáng, khoâng bieát roài töø Ñaø
Naüng ra Haø Noäi seõ coøn reà raø chöøng naøo
nöõa ñaây… Hai cha con ngoài treân taøu phoù
thaùc taát caû.
Khí trôøi hôi reùt. Mình raát thích, ñaõ
töøng thöôûng thöùc caùi laïnh sô sô ôû Ninh
Bình roài, giôø mình nghó ra ñeán Haø thaønh
coù leõ khaù thuù vò ñaây. Khi taøu boû ñaát Ninh
Bình ñi vaøo ñòa phaän Haø thaønh loøng mình
coù caùi gì ñoù hay hay ra. Caûnh, vaät, ngöôøi
ñeàu coù caùi gì ñoù khaùc khaùc so vôùi Trung
vaø Nam. Coù leõ trôøi laïnh, möa ñaõ taïo ra
moät khung caûnh tónh laëng, mang moät ít neùt
6
tieâu ñieàu, hôi uû ruõ moät tí. Ñaây laø nhöõng
hình aûnh ñaàu tieân ñaäp vaøo maét mình. Chaéc
chaén raát phieán dieän chuû quan.
Taøu veà ñeán ga. Cuõng may laø khoâng
treã cho maáy, nhöng cuõng phaûi tranh thuû
moïi chuyeän cho xong ñeå coøn ra phi tröôøng
nöõa, neân khoâng maáy thong thaû ñeå quan saùt
vaø caûm nhaän veà Haø thaønh. Khi ra khoûi nhaø
ga ñaõ thaáy moät Sr. vaø moät chò ra ñoùn, coù
phaàn yeân taâm hôn. Theá laø, tranh thuû cuøng
theo nhòp baùnh xe laên ñi vaøo loøng Haø
thaønh. Chaät heïp, ñoâng, vaãn ñaäm neùt moät
thaønh phoá cuûa Vieät Nam (ñang phaùt trieån).
Ñeán khi ñi ngang qua Vaên Mieáu, coù chuùt
nao nao tieác nuoái vì khoâng ñuû thôøi gian ñeå
gheù vaøo moät laàn cho bieát. Khoâng chæ lôõ
heïn vôùi Vaên Mieáu maø coøn vôùi raát nhieàu
caùi khaùc treân ñaát Haø thaønh nöõa, ñaønh heïn
dòp khaùc vaäy. (Coù leõ mình vaãn chöa coù
duyeân vôùi Haø thaønh, vì khi veà thì thong
thaû nhieàu ngaøy hôn, nhöng laïi veà theo ngaõ
7
Saøi Goøn). Luùc naøy nhôù laïi moät baøi thô laøm
nhaân muøa hoa söõa treân ñaát Ñaø Naüng, vôùi
töïa ñeà Mô Öôùc Dôû Dang;
Chöa moät laàn, anh ñeán vôùi Haø Noäi
Ñeå laëng höôûng höông Hoa Söõa boài hoài
Ngaøy taøn thu, nieàm hoaøi mong coá quaän
Cöù aâm thaàm, thôøi gian chaúng ngöøng troâi.
Phoá Ñaø thaønh quaïnh queõ chieàu ñaàu ñoâng
Nghe noàng naøn trong töøng côn gioù loäng
Ngaøo ngaït thôm laï thöôøng nhöõng ngôõ ngaøng
Roän ñaâu ñaây ñoâi boái roái beành boàng.
Cuõng phoá aáy, cuõng con ñöôøng thaân quen
Cuõng giôø naøy, cuõng baùnh xe voäi laên
Khaùc moät ñieàu coù thoaùng gì vöôùng loøng
Cuoän laáy hoàn, nieàm thoån thöùc baên khoaên.
Khoaûng traéng ñuïc pha laãn maøu saéc xanh
Vöông vaõi ruïng treân loøng ñöôøng phoá xaù
Nhìn caûnh quen maø ngôõ ngaøng xa laï
Boùng chieàu taø nghieâng nghieâng ñoå trong anh.
Muøa Hoa Söõa treân phoá Ñaø

8
 Haø thaønh vôùi mình ñôn giaûn laø moät
nôi choán maø mình chöa ñeán, neân vaãn coù
loøng mong öôùc moät laàn cho bieát. Mình voán
vaãn hay thích lang thang, coù cô hoäi laø xaùch
goùi leân ñöôøng ngay. Bao giôø vieäc ñi ñaây ñi
ñoù cuûa mình cuõng raát ñôn giaûn, töø hình
thöùc laãn nhöõng nhu caàu caàn thieát. Ñieàu cô
baûn vôùi mình ñi vaãn laø ñeå bieát, caûm nhaän
vaø löu laïi moät caùi gì ñoù trong mình. Ñi
khoâng phaûi laø vì coù nhieàu tieàn, ñeå tieâu
tieàn. (Thoâng thöôøng mình ñi vôùi raát ít tieàn
trong ngöôøi, raát tieän taën, lang thang ñuùng
nghóa. Mình töøng nguû chôï, bôø bieån roài,
ñöøng nghó mình ñi nhieàu laø kieåu con nhaø
ñaïi gia phong löu gì gì).
Ñi laø khoâng ôû moät choã, khoâng chòu
döøng laïi. Ñi laø moät söï chuyeån ñoäng töø nôi
naøy ñeán nôi khaùc. Ñi laø thay ñoåi taàm nhìn
xa hôn veà maët khoâng gian laãn caûm nhaän.
Ñi laø khoâng chæ baèng loøng vôùi nhöõng gì
naèm trong taàm maét (theå lyù caû taâm hoàn) cuûa
9
mình, nhöng laø muoán môû roäng ra, roäng
theâm, roäng nöõa töø taàm nhìn ñeán taâm hoàn.
Ñi laø ñeå bieát vaø caûm nhaän muoân maët cuûa
kieáp nhaân sinh v.v… Mình khoâng lang
thang lung tung nöõa. Toùm laïi, ñi, vôùi mình,
taát caû ñeàu quy laïi mình, laáy cuoäc ñôøi ñoái
chieáu vôùi mình, laáy mình soi vaøo cuoäc ñôøi,
ñeå roài töø ñoù ruùt ra cho mình moät caùi gì ñoù
giuùp mình soáng thöïc, soáng ñuùng vôùi mình
nhaát. Chính luùc nhö vaäy laø luùc ta khaùm
phaù ra ñöôïc söù meänh maø thöôïng ñeá muoán
ñaët ñeå nôi ta, moät sinh linh maø ngaøi ñaõ taïo
döïng neân. Chính luùc nhö vaäy laø luùc ngoïn
löûa maø thöôïng ñeá ñaõ neùm vaøo soá meänh ñôøi
ta ñöôïc röïc chaùy buøng to maõnh lieät nhaát.
Xin cuøng trôû laïi vôùi chuyeán xe
ñang treân ñöôøng vaøo phoá Haø thaønh.
Haøng Boät, xe veà ñeán Haøng Boät,
moïi chuyeän ñeàu raát khaån tröông. Vaø ngay
sau ñoù laáy taxi ra thaúng phi tröôøng. Xem

10
nhö chöa ñöôïc xe duyeân lang thang treân
ñaát Haø thaønh vaäy.
Taxi chaïy moät maïch, ra ñeán nôi noùi
chung vaãn coøn ñuû thôøi gian ñeå thong thaû
laøm thuû tuïc. Cöù töôûng laø theá, nhöng cuõng
vui vui, vì laø laàn ñaàu tieân xuaát ngoaïi neân
chaû hieåu gì veà thuû tuïc caû. Heát chaïy ñeán roài
chaïy lui, chaïy qua roài chaïy laïi, nghe phaùt
ôùn. Cuõng ñuùng thoâi, nhöng moät phaàn vì chæ
daãn ôû ñaây chöa thuyeát phuïc cho maáy.
Cuoái cuøng roài moïi söï cuõng oån, vaøo
ngoài chôø ôû phoøng ñôïi ñeå ñeán giôø ra maùy
bay roài thì khi aáy môùi caûm thaáy nheï ngöôøi
ra thaät söï. Theo nhö Ñöùc Cha thì saân bay
Noäi Baøi ñaõ ñöôïc taân trang hieän ñaïi thay
ñoåi raát nhieàu so vôùi xöa.
Ngoài chôø maø hoài hoäp, laïi lo cho
voán lieáng tieáng Anh cuûa mình. Ñaây laø cô
hoäi toát ñeå coï saùt thöïc teá maø. Maëc daàu
mang tieáng laø toát nghieäp chuyeân ngaønh
haún hoi, nhöng mình vaãn bieát khaû naêng
11
cuûa mình coøn raát haïn heïp. Khoâng bieát roài
seõ nhö theá naøo, tieáng Anh laø caùi côù cho
chuyeán ñi naøy cuûa mình.

Chuyeán ñi quoác teá

Chöa nghe thoâng baùo ñeán giôø ra
maùy bay nhöng ñaõ thaáy ngöôøi ta ruïc ròch
taäp trung laïi choã cöûa roài. Teù ra laø vì thaáy
nhaân vieân duyeät veù cuoái cuøng tröôùc khi leân
maùy bay vöøa môùi laïi cöûa baét ñaàu laøm vieäc
thì ngöôøi ta ñaõ lo ñi laïi xeáp haèng saün saøng
ôû ñoù. Veà sau mình thaáy ôû ñaâu cuõng vaäy caû,
taây ta cuõng nhö nhau.
Ñöùc Cha vaø mình ñi haõng haøng
khoâng Thaùi. Boä phaän laøm vieäc döôùi ñaát
toaøn laø ngöôøi Vieät, coøn treân maùy bay thì
toaøn laø ngöôøi Thaùi. Haõng naøy choïn maøu
tím raát aán töôïng, ñeïp vaø coù duyeân, mình
raát thích. Moät maøu tím nheï nhaøng, laõng
maïn, raát thô moäng tình töù, coøn ñaäm ñaø hôn
theá khi lieân töôûng ñeán maøu tím treân xöù
12
Hueá, maøu tím hoa sim khaép ñoài nuùi queâ
höông, thaät raát gaàn guõi vaø mình coù phaàn
ñoâi chuùt moâng lung.
Khoâng bieát vì sao mình laïi thích
maøu tím (naøy). Thoâng thöôøng maøu tím laø
maøu cuûa u buoàn, tang thöông. Ngöôøi ta
chaúng maáy ñôøi duøng maøu tím trong caùc dòp
vui, tieäc möøng. Theo caûm nhaän cuûa mình
laø vaäy. Mình khoâng bieát nhieàu veà yù nghóa
cuûa maøu saéc, maø coù bieát chaêng nöõa cuõng
chaúng quan troïng cho laém. Maøu saéc töï noù
cuõng chæ laø maøu saéc thoâi, coøn yù nghóa laø do
con ngöôøi gaùn gheùp vaøo, chaúng ñaâu nhö
nhau caû. Nhöng chaéc chaén baïn coâng nhaän
vôùi mình maøu tím cuõng ñeïp ñaáy chöù ! (ÔÛ
ñaây mình khoâng noùi laø thích hay khoâng
thích, ñoù laø chuyeän khaùc). Ngöôøi ta vaãn
noùi, cuoäc ñôøi muoân veû, vöôøn xuaân vaãn
traêm hoa muoân saéc, hieån nhieân trong ñoù coù
saéc tím. Saéc tím laøm neân söï troïn veïn cuûa
vöôøn xuaân, cuûa vöôøn ñôøi. Duø muoán duø
13
khoâng baïn vaø toâi vaãn caàn noù ñeå laøm neân
troïn veïn cuoäc ñôøi mình. Vöôøn xuaân muoân
saéc khoâng theå thieáu maøu tím. Vöôøn ñôøi
muoân veû khoâng theå thieáu noãi buoàn. YÙ
mình laø cuoäc ñôøi ta vaãn caàn coù caû nhöõng
nieàm vui laãn nhöõng noãi buoàn tím ngaét.
Cuoäc hieän sinh naøy phaûi luoân hoäi ñuû chuùng
vaäy.
Coù laàn ngöôøi baïn cuûa mình baûo
thích soá 6 vaø soá 9. Vì tuy hai laø moät, tuy
moät maø laø hai. Chæ caàn xoay tôùi laø soá 9,
xoay tôùi nöõa laø soá 6. Thaät vaäy, nhaân sinh
coøn hôn theá nöõa, moãi moät goùc xoay laø moät
boä maët roài. (Muoân maët cuûa ñôøi thöôøng laø
vaäy ñoù sao !?). Raát may baïn mình thích caû
soá 6 vaø soá 9, töùc laø thích muoân maët cuûa ñôøi
thöôøng. Caû maøu tím laãn maøu xanh, caû maøu
ñen laãn maøu traéng, chuùng ta ñöøng chia
cuoäc ñôøi thaønh nhöõng maøu rieâng reõ ñeå roài
thích maøu naøy, gheùt maøu kia, yeâu nieàm
haïnh phuùc, oaùn hôøn noãi baát haïnh. Chuùng
14
ta haõy bieát oâm troïn caû, mình nhaéc laïi oâm
troïn caû cuoäc nhaân sinh naøy vaøo ñôøi vaø
soáng heát mình vôùi noù. Cuoäc ñôøi ñöøng chæ
coù yeâu maø khoâng coù gheùt, bieát höôûng haïnh
phuùc maø laïi khoâng daùm ñoái dieän vôùi baát
haïnh. Cuoàng phong laùng lai cuûa ngoån
ngang ñôøi ngöôøi roài ra seõ laø laéng ñoïng phuø
vaân thanh bình nhaän dieän saâu thaúm coõi
phaøm traàn.
Baïn coù bieát khoâng, maøu tím laø do
hai maøu ñoû vaø maøu xanh lam laøm neân ñoù.
Coù nghóa laø neáu ta hieåu ñöôïc giaù trò thaät
cuûa noãi buoàn trong cuoäc soáng thì chính laø
chuùng ta ñaõ tìm thaáy ñöôïc hai maøu ñoû vaø
xanh lam trong ñoù; giaù phaûi traû coäng vôùi
hy voïng cho ta noãi phieàn muoän nhöng seõ
daãn ñeán haïnh phuùc ñích thöïc.
Coù leõ mình cuõng caàn noùi veà chöõ
buoàn (ñau), noãi buoàn (ñau) ôû ñaây moät tí.
Thoâng thöôøng chuùng ta vaãn hieåu buoàn
(ñau) laø moät tình caûm dieãn ra trong ta do
15
hoaøn caûnh (xaáu, ñau thöông), moät taùc ñoäng
naøo ñoù töø beân ngoaøi nghòch laïi vôùi ñieàu ta
mong muoán, hay sôû thích cuûa ta. (Cöù xem
sôû thích vaø ñieàu ta mong muoán laø chính
ñaùng ñi !). Khoâng haún chæ coù vaäy. Noù coøn
laø caùi gì ñoù xuaát phaùt töï beân trong ta nöõa.
(Nhöng suy cho cuøng taát caû ñeàu töï trong ta
maø ra caû thoâi). Noãi buoàn (ñau) laø noãi nieàm
khoaéc khoaûi tìm veà vôùi giaûi thoaùt, giaùc
ngoä, thöùc tænh, laø tìm veà vôùi Chaân Thieän
Myõ, tìm veà vôùi haïnh phuùc toaøn bích ñích
thöïc. Buoàn ñau khoâng phaûi vì nghòch caûnh
(ñau thöông) nhöng laø vì chöa ñaït ñöôïc,
chöa veà ñöôïc vôùi Coõi Nguoàn vieát hoa maø
thoâi. Cuoäc soáng trong coõi nhaân sinh naøy laø
cuoäc laàn moø leo maõi trong ngoån ngang noãi
buoàn vôøi vôïi vöôït qua vaùch ngaên cuûa noãi
saàu1 ñeå veà coõi, (traïng thaùi) Thieâng Ñaøng,
Nieát Baøn Phuùc Haïnh. (Hoaëc noùi theo kieåu

1
Baïn haõy nghe baøi Ñôøi ñaù vaøng cuûa Vuõ Thaønh An
16
Buøi Giaùng maø mình raát thích vaø hay trích
daãn thì coõi, traïng thaùi ñoù chính laø “moät coõi
moäng thaùi hoaø, moät Röøng Tía, moät Nieát
Baøn, moät con nöôùc Thieân Ñöôøng, moät Lyù
Thaùi Cöïc, moät Tröôøng Thaønh bao boïc moät
taâm thöùc, moät Ngoõ Haïnh ñoùn môøi moät böôùc
chaân, moät Thang Maây in pha muøi höông Dó
Thaùi, moät Löu Toàn tröôøng taïi ñi doïc nhöõng
Toaø Thieân Nhieân saün ñuùc, saün ñaày, saün ñuû,
vaø saün saøng xieâu ruïng giöõa bình minh…”2).
Mình vaãn hieåu noãi buoàn (ñau) laø theá ñoù.
Noãi buoàn thì gaén lieàn vôùi nieàm ñau. Neân
ngöôøi ta vaãn noùi noãi ñau-buoàn, [hay buoàn-
ñau cuõng theá]. Mình vaãn tha thieát khaùm
phaù moãi ngaøy moät hôn veà ñau khoå trong
hieän sinh kieáp ngöôøi, ít ra kieáp ngöôøi cuûa
chính rieâng mình. Töø xa xöa laém roài
Aristostle ñaõ quan nieäm: Khoaùi laïc vaø ñau

2
Albert Camus, Con ngöôøi phaûn khaùng, Buøi Giaùng
dòch, nxb Voõ Taùnh, tr. 5
17
khoå cuõng laø caùc tieâu chuaån maø döïa vaøo
chuùng taát caû chuùng ta ñieàu chænh caùc haønh
ñoäng cuûa chuùng ta, theo möùc ñoä lôùn hôn
hay keùm ñi. Vì lyù do naøy, khoaùi laïc vaø ñau
khoå thieát yeáu phaûi laø moái quan taâm chính
cuûa chuùng ta, vì vieäc caûm thaáy khoaùi laïc
hay ñau khoå moät caùch ñuùng ñaén hay sai
laàm coù moät aûnh höôûng lôùn treân tö caùch ñaïo
ñöùc cuûa chuùng ta. Vôùi yù nieäm naøy, mình
tha thieát (coù theå noùi nhö vaäy) vôùi ñau khoå
[khoâng phaûi vì mình thích ñau khoå moät
caùch beänh hoaïn], nhöng laø vì gioït leä saàu
cuûa khoå ñau seõ röûa saïch ñöôïc, laøm trong
saùng ñöôïc cuoäc ñôøi cuûa mình, [ít ra laø ao
öôùc trong taâm thöùc]. Mình vaãn taâm nieäm
khoâng ai coù theå lau khoâ ñöôïc nöôùc maét
trong ñôøi mình, ngoaïi tröø Thöôïng Ñeá vieát
hoa, nhöng vôùi Thöôïng Ñeá thì cuõng chæ khi
ñaõ veà ñöôïc ñeán Voâ Bieân roài maø thoâi. Doøng
nöôùc maét ñau thöông laø doøng soâng thanh
taåy ñôøi toâi.
18
 YÙ nghóa cuûa cuoäc ñôøi, cuûa ñau khoå
seõ chæ ñöôïc giaûi minh khi ñau khoå leân ñeán
ñænh ñieåm cao nhaát, khi thaäp giaù ñaõ ñöôïc
döïng leân vaø con ngöôøi quaèn quaïy taøn hôi
rôi ruïng cuoái cuøng treân ñoù. Thaäp giaù ñôøi
ñöôïc döïng leân, caém xuoáng loøng ñaát, nhöng
khoâng phaûi ñeå choân vuøi vónh vieãn ôû coõi leø
teø thoï sinh naøy, song laø ñeå töø ñoù vöôn leân
noái lieàn vôùi coõi Bao La thieân thu, rieâng
mình coõi Bao La naøy laø vieát hoa. Noùi ñeán
thaäp giaù mình chôït nhôù ñeán caâu noùi cuûa coá
nhaïc só Trònh Coâng Sôn, (maëc daàu oâng laø
keû ngoaïi ñaïo): “Soáng giöõa ñôøi naøy chæ thaân
phaän vaø tình yeâu. Thaân phaän thì höõu haïn.
Tình yeâu thì voâ cuøng. Chuùng ta laøm caùch
naøo nuoâi döôõng tình yeâu ñeå tình yeâu coù theå
cöùu chuoäc thaân phaän treân caây thaäp giaù
Ñôøi”3. Thaät laø hay, vöøa laõng maïn vöøa raát
trieát lyù nhaân sinh. Coù leõ möôïn caâu noùi cuûa

3
Gaïch chaân laø nhaán maïnh cuûa ngöôøi trích
19
thaùnh nhaân Gandhi; “soáng ñeán töø cheát” ñeå
vöøa laøm roõ vöøa laøm mô hoà hôn cho yù nieäm
naøy. Ñeå ñöôïc vui chuùng ta phaûi buoàn. Ñeå
ñöôïc haïnh phuùc chuùng ta phaûi baát haïnh,
v.v… Ñeå ñöôïc soáng vónh vieãn chuùng ta phaûi
cheát ñi vónh vieãn. Tình Yeâu (mình vieát hoa
theo nghóa God is Love) chæ cöùu chuoäc
ñöôïc thaân phaän cuoäc ñôøi treân Caây Thaùnh
Giaù maø thoâi. (ÔÛ ñaây thaäp giaù, daáu chæ cuûa
ñau khoå, sæ vaû, oâ nhuïc, ñaéng cay, cheát
choùc, ñoaï ñaày giôø trôû thaønh Thaùnh Giaù, laø
nguoàn hy voïng, laø nhòp caàu baét qua, laø
chieác thang baét leân, laø chìa khoaù môû cöûa
ñi vaøo choán vónh haèng phuùc haïnh. Chaúng
coù con ñöôøng naøo khaùc ngoaøi con ñöôøng
naøy).
Saün dòp naøy mình cuõng xin ñöôïc
daøi doøng theâm moät tí nöõa veà nhöõng baøi
goïi-laø-thô cuûa mình. Raát nhieàu ngöôøi vaãn
noùi sao maø mang moät noãi buoàn man maùt,
nhieàu khi quaù ñoãi nhö theá. Vaâng, ñuùng laø
20
noãi buoàn (ñau khoå). Nhöng vôùi mình moãi
moät taâm söï cuûa mình qua moät chuùt (cöù goïi
laø reân ræ nhö theá) thì bao giôø cuõng coù moät
chuùt, neáu khoâng daùm noùi laø yù ñoà cuûa mình,
(chòu khoù moät tí seõ nhaän ra trong ñoù haøm
chöùa) tia naéng aám, nieàm hy voïng, moät
maøu xanh aån taøn giöõa ñaùm laù thu vaøng voït
(ai daùm baûo laù thu vaøng khoâng ñeïp !),
chan chöùa caùi keát coù haäu (happy end).
Chaúng haïn baøi gaàn ñaây nhaát cuûa mình
mang haún töïa ñeà Cuùi laïy noãi buoàn;

Chaép tay cuùi laïy maët trôøi

Thöông nhìn cuùi xuoáng cuoäc ñôøi con ñaây
Xaùc thaân nay ñaõ hao gaày
Taâm thaàn xao xuyeán ñoaï ñaày naùt tan
Möøng chi gioït leä ña ñoan
Ñeâm ngaøy cöù chaûy tan hoang trí loøng
Raâm ran vôùi nhöõng löng troøng
Laäp loeø hiu haét ngoaøi song gioù ñuøa
Tình ñôøi muoân noãi xoùt chua
Chôøn vôøn tröôùc ngoõ voäi luøa phía sau
21
 Ñeâm naèm chieâm ngaém noãi saàu
Sao maø da dieát daâng traøo lao lung
Buøi nguøi uùp maët hö hao
Gioït buoàn nhoû xuoáng gioït saàu chaûy leân
Phuø vaân bao noãi choâng cheânh
Ngaäm nguøi xa boùng boàng beành chí trai
Vôøi vôïi vaãn ñoù laùng lai
Coù ai coù bieát cho ai buùt loøng ?
Long ñong giöõa choán traàn ai
Noãi nieàm öôm maùu chaûy daøi thôû than
Voâ bôø trong kieáp beõ baøng
Thaân naøy quî xuoáng laïy van noãi buoàn
Coù thöông cöù ñoå cöù tuoân
Baïc maøu doøng ñaéng goïi nguoàn hö khoâng
Bay leân ñeán ñænh non boàng
Truùc laâm choán aáy say noàng thaùi lai
Trôû mình gaø gaùy canh hai
Noãi buoàn thoâi cöù bi haøi ñôøi ta.
Phía döôùi baøi naøy mình vieát tieáp;
Em aï, trong ñôøi ít ra phaûi moät laàn taï ôn noãi
buoàn, taï ôn noãi buoàn, ta quaèn quaïi trong
mi ! Mình ñònh noùi yù ñoà cuûa mình nhöng vì
22
thaáy ñaõ thang lang laém laém roài nhöng chaéc
cuõng caàn moät baøi rieâng thì seõ thoaûi maùi
hôn ñeå trình baøy. Vaû laïi… cuõng khoâng neân,
thô maø. Giôø xin môøi baïn trôû laïi vôùi haønh
trình cuûa mình.
Trôû laïi vôùi maøu tím cuûa haõng Thaùi,
hoï coøn coù theâm moät ñoäi nguõ nöõ tieáp vieân
töø ñoàng phuïc ñeán caùch trang ñieåm cuõng
mang moät maøu tím thaät kheùo. Beân caïnh
ñoù, phong caùch phuïc vuï cuûa hoï raát chuyeân
nghieäp. Hoï vui veû, hoaø nhaõ, taän tình vaø
chu ñaùo raát töï nhieân tình caûm, gioïng noùi
(tieáng Anh) nghe raát baét tai laøm sao. Mình
thaät söï thoaûi maùi vaø haøi loøng.
Chuyeán TG 683 rôøi Noäi Baøi ñuùng
giôø. Gaàn 2 tieáng ñoàng hoà troâi qua maùy bay
ñaùp xuoáng saân bay quoác teá Bangkok ñeå
quaù caûnh. Thaät laø meânh moâng vaø roäng lôùn,
toå chöùc baøi baûn, xöùng taàm laø moät saân bay
quoác teá. Thôøi gian quaù caûnh ôû ñaây khaù daøi,
gaàn 6 tieáng, tha hoà maø ñi laïi, ngaém nghía.
23
ÔÛ ñaây chaúng thieáu thöù gì; giaûi trí, aên uoáng,
thoâng tin lieân laïc, ñoà löu nieäm… Thôøi gian
chôø ñôïi thaät laø leâ theâ, ñi ñaõ roài laïi ngoài,
ngoài roài ñi, roài nguû, maõi… cuoái cuøng chieác
TG 305 cuõng caát caùnh tröïc chæ höôùng
Yangon, thuû ñoâ cuûa Myanmar.
Trôøi vöøa chaäp toái, chieác TG 305 haï
caùnh xuoáng saân bay Yangon. Laøm thuû tuïc
nhaäp caûnh xong, ra khoûi saân bay thì trôøi ñaõ
toái haún. Vì coù lieân laïc tröôùc, neân Cha
Henry Eikhlein, giaùm ñoác Ñaïi Chuûng Vieän
thaùnh Giuse, chôø ñoùn saün saøng. Ngaøi raát
vui veû, nieàm nôû chaøo hoûi vaø ñöa hai cha
con veà nghæ taïi Ñaïi Chuûng Vieän.
Nhö vaäy chuyeán bay löôït ñi keát
thuùc toát ñeïp. Ñeå ñi ñöôïc töø Haø Hoäi sang
Yangon, neáu chæ tính thôøi gian ngoài treân
maùy bay thì chöøng ñoä 2 giôø 30 phuùt, coøn
tính chung caû thôøi gian quaù caûnh thì maát
heát khoaûng 8 tieáng röôõi ñoàng hoà.

24
 Ñeán ñaây mình coù theå noùi ñi quoác teá
chaéc chaén coù nhieàu ñieàu hay, song chaû thuù
gì cho maáy vì caùi vuï phaûi laøm thuû tuïc haûi
quan, kieåm tra an ninh, roài coøn theâm caùc
tôø khai veà sars, cuùm gaø (bird-flu)… Thaät söï
thì ñieàu naøy laø phaûi thoâi, nhöng vôùi mình,
mình thaáy noù nhaäp nhaèn phieàn phöùc quaù.

Ngaïc nhieân ngöôøi daân Mieán

Mình raát ít ñeå yù ñeán chuyeän aên
maëc, theá maø aán töôïng ñaàu tieân ñoái vôùi
mình ñoù chính laø maáy caùi vaùy cuûa caùnh
ñaøn oâng Mieán, gaàn nhö taát caû. (Nöõ cuõng
theá). Khoâng bieát mình goïi laø vaùy coù ñuùng
khoâng nöõa. (Mình coù yù ñònh hoûi tìm hieåu
thöû xem veà noù maáy laàn nhöng ngaïi vì teá
nhò). Nhöng theo quan saùt cuûa mình thì noù
ñöôïc may raát ñôn giaûn. Moät voøng troøn
kheùp kín, hai ñaàu baèng nhau, gaàn nhö
vuoâng vaén khoaûng 1 meùt. Khoâng coù daây
keùo hay ñai quaàn. Khi baän vaøo roài thì tuùm
25
hai beân guùt laïi phía tröôùc, tuøy theo moãi
kieåu guùt seõ cho kieåu daùng vaùy khaùc nhau.
Coù leõ hoï ngaàm hieåu nöõ guùt khaùc vaø nam
guùt khaùc. Mình thaáy nöõ guùt coù duyeân vaø
ñeïp hôn nam. Caùnh ñaøn oâng thì raát töï
nhieân khi maø vaùy bò loûng, ñang ñi treân
ñöôøng, beán phaø… laø hoï cöù rò ra guùt laïi xem
nhö treân ñôøi naøy chæ coù mình ta vôùi ta.
Ñieàu ngaïc nhieân nöõa laø caùi gì traéng
traéng boâi treân maët cuûa haàu heát ngöôøi daân
Mieán, mình raát laáy laøm laï vaø Ñöùc Cha
cuõng theá. Veà sau hoûi ra môùi bieát ñoù laø
ngöôøi ta laáy moät loaïi traùi caây coù höông
thôm chaø ra boâi leân maët nhö moät loaïi kem
choáng naéng döôõng da, cuõng laø moät caùch
trang ñieåm cuûa hoï, ñoàng thôøi noù coøn cho
muøi thôm nöõa. Ngöôøi ta boâi noù baát keå ñi ôû
ñaâu; lao ñoäng ñoàng aùn, ñi chuøa, nhaø thôø,
nhaø haøng…
Vaø cuoái cuøng, toâi cuõng laáy laøm laï
khi maø ngay taïi thuû ñoâ Yangon nhöng tìm
26
moät ngöôøi nöõ maëc vaùy treân ñaàu goái thì khoù
voâ cuøng. Nhö toâi noùi ôû treân veà chieác vaùy
cuûa hoï ñeàu treân maét caù moät tí thoâi. Phuï nöõ
ôû ñaây aên maëc raát kín ñaùo, nhöng vôùi chieác
vaáy ñaëc tröng ñoù hoï vaãn theå hieän ñöôïc
nhöõng ñöôøng cong raát nöõ tính nôi hoï. Toâi
coù theå noùi raát ít coù ñöôïc neùt hay hay nhö
vaäy nôi nhöõng boä vaùy ngaén phöông Taây,
thaäm chí vaùy daøi cuõng theá.

Treân ñöôøng töø phi tröôøng veà Ñaïi

Chuûng Vieän mình coù caûm giaùc nhö ñang ñi
treân moät xöù sôû coù ñòa hình töøa töïa nhö Ñaø
Laït cuûa ta vaäy, nhöng veà caûnh vaät vaø con
ngöôøi thì hôi quaïnh queõ vaø laëng leõ hôn
moät tí. Ñeâm ñaàu tieân, coù leõ vì meät neân
mình nguû tít thoø loø moät giaác töø toái tôùi saùng.
(Qua nhöõng ñeâm khaùc mình môùi bieát ôû
Mieán muoãi cuõng chaúng phaûi laø chuyeän ñuøa
chuùt naøo caû). Ñeâm ñoù xong, qua saùng mai
laø phaûi ñi Pathein, vì Pathein môùi laø ñòa
27
chæ maø Ñöùc Cha caàn ñeán, ôû ñaây Ñöùc Cha
John laø baïn cuûa ngaøi ñang coi quaûn.
Pathein laø giaùo phaän caùch thuû ñoâ Yangon
chöøng ñoä 200 km.

Giong ruoåi Pathein

Quaû thöïc khi ra khoûi Yangon vaø
taän maét thaáy caûnh ngöôøi ta sinh soáng ôû ñaây
mình môùi hieåu thaám thía thöïc teá hôn caùi
cuøng taän cuûa kieáp ngöôøi [qua caâu noùi cuûa
Cha Toång Ñaïi Dieän, kieâm giaùm ñoác Tieåu
Chuûng Vieän cuûa giaùo phaän Pathein raèng;
ngöôøi ta ôû ñaây soáng chæ from hand to
mouth (töø tay sang mieäng)]. Chæ theá thoâi,
tay nhaët thì nhaét vaøo cho ñaày buïng, gioáng
nhö thôøi kyø coøn aên loâng ôû loã vaäy. Coù leõ
mình khoâng neân noùi chi tieát naøy ra, nhöng
vì khi caøng ñi veà vuøng queâ thì mình caøng
aán töôïng raát maïnh veà ñieåm naøy. Mình
khoâng coù yù noùi veà giaøu/ngheøo, sang/heøn…
nhöng laø moät caùi gì ñoù veà soá meänh vaø thaân
28
phaän cuûa con ngöôøi. Töø ñoù khaùm phaù vaø
suy nghó veà söù meänh cuûa chính mình, cuûa
moãi con ngöôøi cuøng hieän dieän treân maët ñaát
naøy. Mình ñaõ töøng ñi veà vuøng xa xoâi heûo
laùnh vaø raát rung caûm veà nhöõng phaän ngöôøi
ôû ñaây (noùi chung). Khoan ñaõ, haønh trình
haõy coøn phía tröôùc, mình seõ trôû laïi töï tình
veà ñieåm ngay sau thoâi.
Ñaàu giôø chieàu ngaøy 31 thaùng 1, xe
veà ñeán Toaø Giaùm Muïc Pathein. Moät cuoäc
taùi ngoä trong vui möøng haân hoan dieãn ra
giöõa Ñöùc Cha Paul vaø Ñöùc Cha John. Sau
khi thaêm hoûi nhau xong, veà phoøng nghæ
ngôi ñoâi chuùt ñeå chuaån bò gaëp gôõ caùc Cha
trong giaùo phaän veà nhaân dòp tónh taâm.
Chæ ôû Pathein khoâng ñaày 4 ngaøy,
(töø 31/1 ñeán 3/2), gaàn nhö ñi thaêm lieân tuïc
moät soá cô sôû toân giaùo vaø giaùo xöù trong
giaùo phaän, mang tính muïc vuï hôn laø tham
quan. Ñi hôi vaát vaû, goïi laø nhö theá nhöng
chaúng aên thua gì, nhöng mình vaãn thaàm
29
caûm taï caùi duyeân khoâng heïn maø gaëp, caùi
sôïi chæ maø oâng Tô baø Nguyeät khoâng bieát laø
voâ tình hay höõu yù ñaõ xe neân naøy.
Well, mình trôû laïi caùi maø mình ñaõ
khai môû ôû treân. Thöïc söï mình döï tính seõ
trích ñoaïn thô naøy cuûa Buøi Giaùng ôû choã
khaùc nhöng ñeán ñaây mình xin ñöôïc vaøo ñeà
vôùi ñoaïn thô trong voâ vaøn nhöõng yù thô
khaùc cuûa Buøi Giaùng tieân sinh, mình raát
thích hoï Buøi, maëc duø vaãn bieát raèng mình
khoâng phaûi hay thuoäc hoï Buøi vaø maõi maõi
vaãn theá:
Xin chaøo nhau giöõa laøn moâi
Coù hoàng taøn leä khoùc ñôøi chöûa cam
Thöa raèng baïc meänh xin kham
Giôø vui baát tuyeät xin laøm coû caây
(Phöôïng – Möa Nguoàn)
Ngaøy seõ heát toâi seõ khoâng ôû laïi
Toâi seõ ñi vaø chöa bieát ñi ñaâu
Toâi seõ tieác thöông traàn gian maõi maõi
Vì nôi ñaây toâi soáng ñuû vui saàu
(Phuïng Hieán – Möa Nguoàn)
30
 Hai ñoaïn trong voâ soá nhöõng ñoaïn
thô raát trong saùng, hoàn nhieân, nhöng thaâm
traàm, thaâm thuyù, da dieát, raát trieát lyù cao
xa, nhöng gaàn guõi caän nhaân tình. Ñuùng laø
trieát trong thô, thô trong trieát cuûa moät con
ngöôøi vöøa laø trieát gia vöøa laø (quan troïn
hôn) trieát nhaân. Taïm göôïng eùp nhö vaäy, vì
toâi chöa hoïc trieát vaø bieát trieát laø caùi gì caû.
Khoùc thì cöù khoùc, (gioït nöôùc maét naøo vaø
ñeå laøm gì), coøn laøm coû caây vaãn cöù laø coû
caây, (coû caây cuûa caây coû hay cuûa coû caây).
Ngaøn caây laù vaãn vu vô, muoân noäi coû vaãn
ñong ñöa laát phaát nheï nhaøng giöõa ñoàng
xanh cuoäc ñôøi. Ñi, vaâng toâi vaãn cöù ñi maëc
cho traàn gian vui ñuû laãn vôùi saàu vôi…
Toâi phaûi xuoáng doøng, vì toâi khoâng
daùm ñuïng chaïm tôùi hoï Buøi, vì toâi vaãn laø
hoa ñoàng coû noäi aån khuaát ñaâu ñoù naøo daùm
saùnh vôùi loaøi caây hoa vu vô ñaây ñoù treân

31
thaûm coû du muïc4. Thoâi baïn haõy tieáp caän
vôùi hoï Buøi ñeå roài baïn, chính baïn caûm nhaän
veà hoï Buøi. Khì khaø trong coõi nhaân sinh, lo
toan roài cuõng nhaát tình nhaát tinh. Duyeân
nôï muoân noãi baát bình, coû buoàn coû khoùc,
ñieâu linh thuôû naøo. Ñaây roài khuùc xöôùng ly
tao, haän mình coøn ñoù möa raøo coû xanh.
Rieâng em, rieâng gì vôùi anh, laønh laïnh gioù
noäi ñoøng ñaønh suoái reo. Nghó thaân nghó
phaän boät-beøo, cöûu tuyeàn chính ngoï ñænh
ñeøo ngoùng chôi. Coû hoang troâi giöõa doøng
ñôøi, troâi roài troâi maõi veà nôi choán naøo.
Buoàn vöông xanh bieác hö hao, quan
tröôøng vaïn daëm laø bao bao laø. Kheà khaø,
kheà khaø tôù khoâng khaø kheà nöõa. Baïn haõy
ñoïc laïi hai ñoaïn thô treân vaø maëc nhieân
nhìn vu vô caây coû coû caây cho vui vaày trong
leä nhoû ñaày vôi. Hoàng hoang du muïc hay
hieän höõu du coân, con laø coân ñoà, maø ñoà laø

4
Möôïn kieåu taâm tình cuûa Buøi Giaùng
32
ñoà chi ? Mi, thaèng ngöôøi, mi laø ñoà chi vaäy
? Moät chuùt döøng laïi cho rieâng baïn, baïn
caûm nhaän ñöôïc gì nhæ !?…
Thöa baïn, xin haõy kieân nhaãn vôùi
toâi moät tí nöõa, maø neáu khoâng thì vöùt taäp
naøy ñi cho leï, cho khuaát maét baïn cuõng
chaúng raêng. Mình ñang höôùng baïn ñeán caùi
chuùt ñeïp, tí myõ, xíu mieàu, chæ moät gioït
thoâi, moät gioït ñôøi long lanh.
Mình vaãn aán töôïng maõi vôùi hai laàn
caûm nhaän caùi ñeïp qua hình aûnh, qua hình
aûnh thoâi. Vì coù theå qua hình aûnh laø vaäy,
nhöng thaät caän nhaân tình thì laém laém… laém
thaây…
Moät laø neùt ñeïp cuûa ngöôøi thieáu nöõ
treân trang bìa cuûa taäp AÙo Traéng. Thaät laø
thaùnh thoaùt, thoaùt thanh, pha leâ giaùc ngoïc,
ngoïc xanh dieãm kieàu. Traêng thô soi toû myõ
mieàu, hoàn em trong traéng goïi chieàu thöôùt
tha. Töø trong söông coû toaùt ra, hong noàng
laáp laùnh laø hoa laù caønh. Gioù söông gioït
33
nhoû long lanh, moäng hoa maét bieác höông
laønh thô ngaây. AØ ôi em soáng xöù naøy, ñoaïn
tröôøng mieân vieãn ñong ñaày ñôïi em. Moät
neùt ñeïp xuaân xanh hoàn nhieân maø mình vaãn
haèng kieám tìm, mong gaëp ñöôïc thaät nhieàu
treân haønh trình löõ khaát5 cuûa mình. Mình raát
quyù vaø traân troïng moûi moøn, vì mình cuõng
ñang thieáu neùt ñeïp naøy. Öôùc gì em ñöøng bò
traàn ngay naøy laøm cho heùo moøn taû tôi phai
taøn. Em coù bieát; phong traàn coøn laém ñoaïn
tröôøng, tình thöông ñaâu coù chieán tröôøng
giaêng giaêng, thöông gì neùt lieãu tô ñaøo, tieác
chi caùi saéc höông traøo xuaân xanh. Gian
ngay laém vuùt nhieàu nanh, voà ngay xeù naùt
maûnh hoàn em ra. Thoâi roài naøy nhuî naøy
hoa, hoàn nhieân nhaày nhuïa luïa laø kieáp em !
Kieáp ? Em ? Kieáp em ? Em ? Kieáp em ???

5
Neáu ñöôïc xin ñoïc baøi löõ khaát trong taäp gioït ñôøi
long lanh cuûa mình
34
 Neùt ñeïp thöù hai laø nôi khuoân maët
cuûa Buøi Giaùng tieân sinh. Moät aùnh maét
trong treûo nhöng ly kyø hoa laù. Nhìn xa xaêm
huùt maát veà phía coõi coû hoàn hoa du muïc6,
“coû hoa töø boû ruoäng ñoàng, hoàn du muïc cuõ
xa gaàn höû em”. AÙnh maét ñeå chaøo nhau,
chaøo ngöôøi qua keû laïi, ngöôøi tôùi keû ñi.
Chaøo ngöôøi roài coøn chaøo caû naøng Hoàng,
em Löu Ly, beù Phuø Dung. Coøn chaøo caû
chính thaân phaän mình, caû ñaát trôøi cuõng nhö
giaác mieân tröôøng hö hao. Chaøo ôû baát luaän
nôi ñaâu, laø nôi naøo, phaûi chaêng laø choán hö
hao thaùng ngaøy traàn gian khoâng khoâng saéc
saéc naøy ? AÁy laø; “xin chaøo nhau giöõa con
ñöôøng, muøa xuaân phía tröôùc mieân tröôøng
phía sau” (Buøi Giaùng). Chaéc chaén ôû ñaây
khoâng phaûi chæ tröôùc sau theo kieåu khoâng
gian vaø thôøi gian nhöng laø chìm saâu thaúm

6
Ñeà moät baøi thô trong taäp Möa Nguoàn cuûa Buøi
Giaùng
35
trong taâm hoàn taùc giaû. Boû ñi caùi phi lyù cuûa
ñôøi ngöôøi ñöôïc [bò] giôùi haïn bôûi khoâng
gian vaø thôøi gian ! Hmm. Maét trong saùng
quaéc nhìn ñôøi, nhìn möa nhoû xuoáng, nhìn
thôøi chuoàn bay. OÂ hay ñoâi moûng caùnh vaày,
chaäp chôøn trong gioù ñong ñaày sôùm tröa.
Traàn veà gian ñeán côn thöa, phuø ñi vaân laïi
laät löøa neûo maây. Em hay, anh bieát coõi naøy,
vui vaày roài cuõng coøn ñaây vôùi ngöôøi. Maét
nhìn saâu thaúm noãi cöôøi, tröôùc sau moät phía
giöõa ngöôøi vôùi ta. Em nhìn trong gioù xuaân
ca, rung rinh roài cuõng xa xa maét nhìn.
Nhìn ñi em haõy nhìn cuoäc ñôøi thaät kyõ, thaät
chi tieát, thaät thaáu ñaùo vaøo, nhìn ñeå roài em
bieát nhìn veà chính em ! Em thaáy ñöôïc gì ?
Phaàn anh, maét nhoaø maát roài coøn ñaâu !??
Sao maø doâng daøi, loøng thoøng quaù
vaäy. Khoâng ñaâu baïn, toâi seõ khoâng noùi leân
ñöôïc nhöõng töï tình treân neáu khoâng thöïc söï
caûm nhaän thieát thaân nhöõng gì qua caùc
haønh trình (trong ñôøi toâi ñeán luùc naøy) ñem
36
laïi. Moät söï baét gaëp roài phaûn tænh, phaûn tænh
roài baét gaëp, cöù theá laøm lôùn maõi, lôùn maõi
caùi gì ñaây, toâi cuõng chaúng bieát nöõa. Hy
voïng caùi lôùn naøy laø caùi lôùn tích cöïc, ñöôïc
vaäy khoâng tha thieát laém ru !!!!!!!!!!!!!!!!?
Taát caû nhöõng töï tình naøy chæ laø moät
caùch naøo ñoù toâi dieãn ñaït ñöôïc giöõa caùi
muoân truøng baát khaû ngoân thuyeát phaän
ngöôøi u nguyeân maø toâi gaëp ñöôïc treân haønh
trình cuûa toâi, cuûa toâi maø thoâi. Toâi khoâng
daùm ñuïng chaïm ñaâu ! Hmmm…. Tôùi ñaây
toâi xin nhaéc laïi; khoâng coù yù noùi veà
giaøu/ngheøo, sang/heøn… nhöng laø moät caùi gì
ñoù veà soá meänh vaø thaân phaän cuûa con
ngöôøi. Baïn ñöøng mong tìm ñöôïc lôøi giaûi
ñaùp cho rieâng baïn ôû ñaây ! Chaéc chaén laø
theá !
Thoâi thì soá meänh ta cöù ñoå heát cho
oâng Trôøi, theá laø xong ! Coøn thaân phaän thì
sao, chaû leõ cuõng ñoå noát ? Ñöôïc khoâng ?
Khoâng ñöôïc. Taát caû ñeàu khoâng ñöôïc.
37
Ñöøng hoûi toâi taïi sao ñaáy nhe baïn ? Coù
chaêng toâi cuõng chæ im laëng, im laëng vaø im
laëng nhìn hoa, ngoïn coû, caùnh chuoàn, con
traâu, caùi caày, caùi cuoác, con coø, caây luùa,
ñænh nuùi, hoaøng hoân, aùng naéng, traêng sao,
maøn ñeâm, aùnh saùng, bình minh, raëng ñoài,
vaùch ñaát, maùi tranh, saân phôi7, con ñeâ, bôø
ruoäng, bôø möông, bôø soâng, bôø giaäu, bôø ao,
bôø suoái, bôø tre, bôø luyõ, bôø gieáng, bôø vaùch
ñaù,… Bôø Meùp Cuoäc Ñôøi. Vaâng Bôø Meùp
Cuoäc Ñôøi. Töø moät tôùi hai, hai roài ba, ba
ñeán boán, boán laø vöôït quaù ba, ba laø quaù tam
ba baän, quaù ba laø boán, boán laø chæ coù ôû
traïng thaùi Mieân Vieãn maø AÂu Tinh xöa
haèng mong moûi.
Ñaây chính laø moät phaàn naøo cuoäc
soáng cuûa nhöõng phaän ngöôøi nôi thoân daõ
ñaáy baïn. Thaät laø ñeïp, saùt vôùi caùi hieän höõu

7
Baïn ñöøng nghó ñaây laø saân phôi aùo quaàn nha, maø aáy
laø phôi luùa, phôi ñaäu ñoù ôû nhaø ñoäi trong queâ ta cô.
38
nguyeân sô bieát laø döôøng naøo ! Con ngöôøi
phaùt trieån ñi leân, ñi leân tieán ñeán choã toaøn
bích thöïc söï chính laø luùc gaëp laïi baûn-lai-
dieän-muïc-ngöôøi-thuaàn-khieát-nhaát-nhaát-
nhaát8 cuûa phaåm giaù phaän mình. Phaùt trieån
laøm ñeïp, laøm phong phuù, ñieåm toâ loäng laãy
cho con ngöôøi thöïc söï, ñoù laø luùc loät boû taát
caû nhöõng caùi laøm laáp lieám ñi phaän ngöôøi,
coøn laïi traàn truoàng nhö nhoäng vaäy, vaø thaät
ñeïp laøm sao OÂng Baø Nguyeân Toå trong
vöôøn Ñòa Ñaøng thuôû ban ñaàu ñaày löu
luyeán aáy ! Sao khoâng löu luyeán cho ñöôïc,
giôø coøn ñaâu !!! Giaû nhö chuùng mình coù
thaønh ñoâi löùa chaéc gì ta ñaõ thoaùt ra9…
Thoaùt ra khoaûi caùi voøng lung traïo ña ñoan
cuûa phaän ngöôøi mong manh moät ñi khoâng
trôû laïi ?! Thaät theá, phaùt trieån laáy con ngöôøi
laøm trung taâm, giuùp con ngöôøi thoaùt ra

8
Hoïc ñoøi theo doïng La ngöõ ôû baäc so saùnh nhöùt
9
Baøi khoâng teân cuoái cuøng cuûa Vuõ Thaønh An
39
ñöôïc khoaûi caùi voøng Kim Coâ haéc aùm ñoù, laø
laøm cho veû ñeïp tinh tuyeàn ban sô cuûa con
ngöôøi caøng trong suoát laáp laùnh ra, chöù
khoâng phaûi laø gì khaùc. Taát caû phaùt trieån
ñeàu phuïc vuï, nhaém vì con ngöôøi, vaäy phuïc
vuï, nhaém vì caùi gì theá ? Phaûi chaêng laø vì
cho con ngöôøi xa haún vôùi nhöõng sinh theå
khaùc baèng nhöõng lôùp voû tieän nghi beân
ngoaøi, baèng nhöõng tieâu chuaån ñaùnh giaù
ngöôøi vôùi ngöôøi moät caùch ñaùnh laän con
ñen nhö ngaøy nay ? Phaûi chaêng laø xoâ ñaåy
con ngöôøi baèng nhöõng haøo quang troãi vöôït
hôn nhöõng sinh theå khaùc ñi vaøo choã xieâu
taùn, xieâu ruïng chaúng ra ngöôøi, chaúng ra
ngôïm ?… Vaäy thì vì caùi gì theá ?????
Baïn coù bieát taïi sao toâi laïi lieân
töôûng nhöõng phaän ngöôøi kia tôùi söï toàn hoaït
taän caên ngöôøi nhaát khoâng ? (Baïn ñöøng baän
taâm gì ñeán nhöõng khaùi nieäm trieát lyù cao xa
gì raùo. Vì ôû ñaây chæ laø töï tình vu vô roø maï,
con deá, con giun… maø thoâi). Xin ñöôïc tieáp
40
tuïc vôùi saùch Saùng Theá: “Caû hai ñeàu traàn
truoàng maø khoâng xaáu hoå tröôùc maët nhau10”
(St 2,25). Caû hai ñaây chính laø hai con
ngöôøi maø Thöôïng Ñeá ñaõ laáy buïi töø ñaát maø
naën ra, (…); vaø trôû thaønh sinh theå (x. St
2,7). Vaø sinh theå naøy ñaõ haïnh phuùc, söôùng
vui trong vöôøn Ñòa Ñaøng ñaáy baïn ! Caùi cô
baûn laø con ngöôøi ta soáng vôùi nhau möôøi
phaân toû möôøi, troïn veïn hình daùng con
ngöôøi nhaát, nhöng khoâng xaáu hoå tröôùc maët
nhau. Vaø nhö Maïnh Töû baûo: Ngaång leân
khoâng hoå vôùi trôøi, cuoái xuoáng khoâng theïn
vôùi ngöôøi, ñoù laø moät ñieàu vui söôùng, haïnh
phuùc vaäy ! Taïi sao laïi noùi traàn truoàng maø
khoâng xaáu hoå ? Taïi sao khoâng xaáu hoå thì
ñöôïc vui söôùng haïnh phuùc ? Maø taïi sao ta
laïi xaáu hoå tröôùc maët nhau ? Xaáu hoå laø caùi
quaùi gì vaäy ? Khi coøn xaáu hoå vôùi nhau thì
caùi sinh theå ngöôøi luùc naøy seõ laø caùi gì ? Maø

10
Nhaán maïnh cuûa ngöôøi trích
41
taïi sao tröôùc maët nhau ta laïi khoâng ñöôïc
xaáu hoå (duø luùc ñoù ta traàn truïi, hoàng hoang,
loaõ loà) höû ngöôøi ? Taïi sao laïi vôùi sinh theå
ngöôøi thì coù xaáu hoå vaäy ta ? (Coøn nhöõng
sinh theå khaùc thì sao ?) Caùi thaân phaän traàn
truoàng töø thaân (theå xaùc) ñeán ñaàu (tri thöùc)
maø khoâng xaáu hoå tröôùc maët nhau so ví nhö
theá naøo vôùi nhöõng sinh theå luïa laø gaám voùc
kín töø ñaàu (ñaày nhöõng baèng caáp, hoïc haøm,
hoïc vò) ñeán chaân (laáp ñaày cô theå loaõ loà) ?
Phaåm Giaù ngöôøi ôû choã moâ ? Taïi sao vôùi
con ngöôøi môùi coù hai chöõ, khoâng phaûi, môùi
coù Phaåm Giaù coøn nhöõng sinh vaät khaùc thì
khoâng ? Xin ñöôïc theâm maáy caùi daáu chaám
hoûi nöõa ???????????
Lieân heä nhö vaäy ñeå coù dòp toâi taïm
goïi laø löu taâm ñeán chaân caùi löu-toàn-ban-
sô-nghieãm-nhieân-maø-mieân-vieãn-tinh-roøng-
trong-traéng cuûa phaän ngöôøi. Nhöõng sinh
theå naøo bieát thò phi thì seõ phaûi coøn soáng
traàn truoàng ñeå ñöôïc ôû trong vöôøn Ñòa
42
Ñaøng khoâng bieát hoå ngöôi (vôùi nhau). Dó
nhieân nhöõng sinh theå ñoù ñang soáng trong
haïnh phuùc ñích thöïc. OÂi caùi traàn truoàng
thaät ñeïp laøm sao ! Ta yeâu meán mi quaù ñi
maát ! Ta yeâu meán caùi traàn truoàng ñeå ta
soáng choã saâu nhaát trong choã taän cuøng cuûa
toâi11, thaät vôùi caùi thaät nhaát cuûa mình.
Khoâng ñöôïc, neáu noùi nhö vaäy vaãn coøn coù
vaùch ngaên vôùi caùi thaät. Ta phaûi noùi soáng
thaät thaät caùi-thaät cuûa mình. Nhö vaäy cuõng
chöa ñöôïc, thoâi lai laùng trong ta ñöôïc roài.
Baïn bieát ñaáy, söï vieäc ñaõ xaåy ra khi
sinh theå ngöôøi baét ñaàu xaáu hoå laø thaáy caùi-
traàn-truïi cuûa thaân xaùc mình. Taïi sao tröôùc
ñaây cuõng traàn truoàng, traàn truïi maø laïi
khoâng bao giôø xaáu hoå ? Bôûi vì luùc ñoù con
raén (aùc) chöa xuaát hieän. Bôûi vì luùc ñoù maét
con ngöôøi chöa môû ra, (môû ra ñeå bieát söï

11
Thöôïng Ñeá ôû saâu taän choã saâu nhaát cuûa toâi
(Thaùnh AÂugustin)
43
thieän, söï aùc). Bieát söï aùc ôû ñaây cuõng chính
laø toâi ñaõ nhuùng tay, lieân luî tôùi söï aùc. Bieát
ñeå roài tinh khoân laät löøa nhö con raén (aùc)
vaäy12. Bieát, giôø ñaây con ngöôøi bieát che ñaäy,
vaâng; hoï keát laù vaø laøm khoá che thaân (x. St
3,7). Khi nhaän thöùc ra caùi traàn truïi loaõ theå
cuûa thaân phaän mình con ngöôøi ñaõ tinh
khoân che ñaäy. Nhöng khoå quaù laïi ñi che
ñaäy vôùi Chuû Theå bieát roõ möôøi möôi, chaúng
laï laãm gì caùi xöông coát ngöôøi13. Taän cuøng
cuûa che ñaäy chính laø chaúng coøn hình thuø
ngöôøi ta nöõa14. Che ñaäy ôû ñaây vöøa laø töï

12
Baïn ñoïc saùch Saùng Theá Kyù 3,1-7 caùch rieâng vaø
toaøn boä tieán trình taïo döïng noùi chung ñi
13
Xin neân ñoïc Thaùnh Vònh 139 moät laàn
14
Thöû nghieàn ngaãm caâu noùi cuûa Philatoâ vôùi ngöôøi
Do thaùi veà Gieâsu: “Ñaây laø ngöôøi !”. Taát nhieân laø
ngöôøi roài, nhöng taïi sao Philatoâ laïi ñaëc moät daáu
chaám than to töôùng ôû ñaây vaø ñoàng thôøi ñoù cuõng
chính laø caâu hoûi bi haøi quaù vaäy ? Caùi ngöôøi giôø ñaây
khoâng coøn hình thuø ngöôøi ta nöõa ? Bôûi ñaâu ? Ngöôøi
44
trong mình vöøa laø töø phía ngoaøi mình. Che
ñaäy laøm gì theá hôû thaân phaän ngöôøi ?
Khi chöùng kieán nhöõng phaän ngöôøi
traàn truïi, toâi suy gaãm veà caùi traàn truïi cuûa
hoï cuõng nhö caùi traàn truïi cuûa nhöõng phaän
ngöôøi xem ra khoâng traàn truïi. (Ít ra laø töï
hoï khoâng cho laø nhö vaäy). Hôn caû ñoù
chính laø caùi traàn truïi, traàn truoàng cuûa chính
phaän ngöôøi toâi. Toâi caàn phaûi nghieàn ngaãm
veà caùi traàn truïi cuûa thaân phaän mình khoâng
phaûi ñeå khinh deã, khinh khi nhöng traùi laïi
caøng quyù meán vaø bieát mình caàn phaûi coá
gaéng, (toâi duøng chöõ coá gaéng, phaûi coá gaéng

vôùi ngöôøi maø cö xöû vôùi nhau nhö vaäy sao ? Giôø ai
laø NGÖÔØI vaø ai khoâng phaûi laø NGÖÔØI; Do thaùi
hay Gieâsu ?… Ai ñaây ? Ñaây laø ngöôøi ? Coøn ñaây nöõa;
toâi laø ngöôøi ? toâi laø ai ? Ai laø ngöôøi ? Ngöôøi laø ai ?
(Chöõ Ngöôøi naøy voâ tình hay höõu yù hay bò buoäc phaûi
vieát hoa ?) Ecce homo !??? Vaät vöôûng ñaâu ñaây
cuõng chính caâu hoûi cuûa Philatoâ; what is truth ?
Vaâng, xieát bao noãi khoán cuøng; what is the Truth ?
45
chöù töï nhieân khoâng deã gì ñaâu), laøm gì hôn
vì caùi thaân phaän traàn truïi ñoù ñaõ hieån nhieân
laø NGÖÔØI bôûi ñaâu ? Toâi nhaém maét laïi,
moät chuùt leä. Leä mi troâi veà ñaây, toâi veà ñaâu,
baøi vieát naøy seõ döøng laïi choã naøo ???

Thoâi cöù xem nhö boán ngaøy ôû

Pathein toâi noùi ñöôïc chöøng ñoù ñieàu. Ñi boán
ngaøy vaø ghi ñöôïc chöøng ñoù chöõ giaõi baøy
chuùt töï tình cuøng caây coû vu vô. Giôø phaûi
chia tay Pathein roài, chia tay nhöõng nghóa
cöû, hình aûnh ngöôøi vaø vaät raát ñeïp, raát aán
töôïng. Xin chia tay maø khoâng daùm noùi leân
lôøi heïn gaëp laïi. Chia tay vaäy maø sao loøng
toâi nheø nheø noãi haân hoan nhö theå giaây
phuùt ñaàu tieân ñaët chaân ñeán. Coù leõ laø vì toâi
ñaõ ñeán vaø ñi, ñi vaø mang theo caû Pathein,
con ngöôøi vaø söï vaät. Xin caùm ôn taám loøng
noàng haäu cuûa Pathein daønh cho keû voâ
danh tieåu toát naøy. Vì bieát phaän mình neân

46
toâi cuõng coá yù töï ñi vaøo laõng queân khoûi baïn,
chöù khoâng phaûi toâi voâ tình gì ñaâu.
ÔÛ treân toâi môùi chæ coù theå chia seû
ñoâi tí veà Pathein maø thoâi. Coøn nhieàu ñieàu
khaùc nöõa toâi bieát ñöôïc cuõng nhö chöa bieát
heát ñöôïc. Haõy môû loøng mình ra vaø ngoân
ngöõ cuûa loøng traéc aån seõ giuùp ta hieåu nhau
ñöôïc taát caû. Chaúng caàn thoâng ngoân nöõa
ñaâu !

Vôùi Yangon
Tröa ngaøy 03 thaùng 02 naêm 2004
duøng côm tröa taïi moät nhaø haøng ôû Yangon,
coi nhö chính thöùc ñaùnh daáu chaám döùt maáy
ngaøy ôû Pathein. Côm nöôùc xong veà nghæ
ngôi ôû Ñaïi Chuûng Vieän thaùnh Giuse. Ñaây
laø Ñaïi Chuûng Vieän duy nhaát cuûa caû Mieán
Ñieän, coù chöøng ñoä 100 thaày töø caùc giaùo
phaän veà hoïc. Taïi ñaây caùc moân hoïc ñeàu
baèng tieáng Anh vaø Phuïng Vuï thì vöøa Anh
vöøa Burmese.
47
 Maëc duø laø moät nöôùc ngheøo, nhöng
khi ñi thaêm caùc chuøa chieàn thì môùi bieát
ngöôøi daân ôû ñaây suøng Phaät ñeán möùc naøo.
Theo lôøi moät Sö thì tinh thaàn cuûa Phaät ñi
vaøo töøng neáp soáng cuûa ngöôøi daân ôû ñaây.
Phaät giaùo taïi Mieán theo Tieåu Thöøa, neân
caùc kieán truùc chuøa ôû ñaây hoaøn toaøn khaùc
Vieät Nam. Mình chöa bao giôø thaáy chuøa
naøo lôùn vaø quy moâ ôû Vieät Nam nhö ôû
Mieán.
Trong thôøi gian ôû Yangon, mình
ñöôïc ñi thaêm chuøa coù xaù lôïi laø caùi raêng
cuûa Phaät. Chuøa naøy raát noåi tieáng treân theá
giôùi, khi ôû Vieät Nam, coù Sö cuõng ñaõ giôùi
thieäu vaø noùi sang Mieán thì nhaát ñònh phaûi
thaêm chuøa naøy. Noù naèm trong khuoân vieân
cuûa Ñaïi Hoïc Truyeàn Giaùo Quoác Teá Phaät
Giaùo Tieåu Thöøa, moät khu vöïc roäng meânh
moâng. Caùc sinh vieân hoïc ôû ñaây ñeán töø
nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø ñöôïc taøi trôï taát
taàn taät. Mình coù thaáy caû moät oâng taây trong
48
y phuïc caø sa nöõa. Khi nhìn thaáy nhö vaäy
mình môùi xaùc tín hôn lôøi cuûa nhieàu ngöôøi
nhaän xeùt veà vieäc phöông taây baây giôø raát
höôùng veà phöông ñoâng. Caùi ñoäng baây giôø
höôùng veà caùi tónh. Caùi duy lyù baây giôø
höôùng veà caùi duy taâm. Caùi chi chít thaùp
ngaø logic giôø höôùng veà caùi meânh moâng
tónh mòch hoa ñoàng coû noäi vu vô deã daõi.
Caùi con ngöôøi giôø höôùng veà ngöôøi con. Caùi
höôùng naøy phaûi chaêng laø caùi ñi tìm moät söï
quaân bình cho höõu theå ngöôøi, traû laïi caùi
baûn-theå-thaân-phaän-ngöôøi-laø-baûn-theå-thaân-
phaän-ngöôøi ? (Daønh cho nhöõng baäc chuyeân
moân traû lôøi).
Ngoaøi ra mình coøn ñöôïc ñi thaêm
moät ngoâi chuøa khaùc, ñuùng hôn laø moät quaàn
theå chuøa15, coù teân laø Shwedagon. Coù moät
quy moâ quaù söùc roäng lôùn. Ñaây laø chuøa lôùn

15
Tieáng Anh vieát: the Shwedagon Pagoda, coù maïo
töø the ôû ñaây aùm chæ chuøa naøy laø caû moät quaàn theå
49
nhaát ôû Myanmar. Khaùch ñeán ñaây tham
quan cuõng ñoâng vaø ñeán ñeå haønh höông caàu
Phaät cuõng raát ñoâng. Ngöôøi ta ngoài caàu ôû
moïi choã trong khu vöïc chuøa; xoù xænh, haønh
lang, ngay caû ngoaøi saân trôøi naéng chang
chang nöõa… Mình coù chöùng kieán hai ngöôøi
ñaøn oâng, (khoâng bieát theo ñaïo gì nhöng coù
leõ laø Hindu) ngoài caàu nguyeän maø mình
thaáy phaùt ôn luoân. Giöõa trôøi naéng, höôùng
thaúng maët leân ñænh ngoïn thaùp16 cuûa chuøa,
raát taâm thaønh vaø laâu giôø.
Thaêm Shwedagon xong, chieàu hoâm
ñoù mình ñöôïc ñi thaêm Laøng caùc saéc toäc
quoác gia Mieán (national races village
union of Myanmar). Toái laïi ñöôïc chieâu ñaõi
ôû moät nhaø haøng töï phuïc vuï sang troïng
mang neùt truyeàn thoáng raát ñeïp. Vaø ñeâm
nay laø ñeâm cuoái cuøng treân ñaát Yangon,
treân ñaát Mieán. (Cuõng vui vui khi nghó ñeán

16
Ñænh naøy cao 326 feet (khoaûng 99,3 m)
50
caâu chuyeän cuûa Cha Anthony de Mello veà
ngöôøi tuø nhaân muoán ñöôïc veà thaêm laïi xöù
xôû mình laàn cuoái). Ngaøy mai hai cha con
seõ leân ñöôøng veà laïi Vieät Nam.
Ñi vôùi Ñöùc Cha neân mình cuõng ñoùn
nhaän ñöôïc söï aân caàn nieàm nôû, daàn daàn roài
thaân thöông tình caûm thaät söï.
Cuoái cuøng 6 ngaøy treân ñaát nöôùc
Myanmar roài cuõng troâi qua. Phi tröôøng
Yangon laïi chöùng kieán theâm moät cuoäc
chia tay nöõa. Xin chaøo taát caû nhöõng anh
em thaân yeâu, taïm bieät ñaát nöôùc Myanmar
maø toâi ñaõ ñöôïc ñaët chaân ñeán ! Mình caûm
nhaän ñöôïc giaây phuùt caûm ñoäng chia tay
naøy, nhöng mình vaãn giöõ veû beân ngoaøi
bình thöôøng, ra ñieàu chæ lo laéng haønh lyù vaø
laøm moät camereman maø thoâi.
Ra saân bay khaù sôùm, sau khi laøm
ñöôïc thuû tuïc giaáy tôø xong thì baét tay chaøo
laàn cuoái Ñöùc Cha John, Cha Toång Ñaïi
Dieän giaùo phaän Pathein, Cha Giaùm Ñoác
51
Ñaïi Chuûng Vieän vaø caùc cha giaùo khaùc vaø
roài hai cha con vaøo phoøng ñôïi, ngoài chôø ôû
ñaây khaù laâu.
Ai cuõng mong muoán seõ coøn laïi
ñöôïc gaëp nhau, khoâng treân ñaát Mieán thì
treân ñaát Vieät. Hy voïng laø theá ! Hoâm ñoù
nhaèm thöù naêm ngaøy 05 thaùng 02 naêm
2004.

Veà nhaø
Chuyeán bay Thai TG 304 caát caùnh
ñöa hai cha con daàn daàn rôøi khoûi Yangon,
khoûi vuøng trôøi Mieán Ñieän maø mang theo
bao nhieâu laø caûm xuùc luyeán löu ngaäp traøn.
Nhö mình ñaõ noùi ngay töø ñaàu ñaây
laø moät baøi töï tình ñuùng hôn laø nhaät kyù
haønh trình moät chuyeán ñi. Neân mình
khoâng chuù troïng cho maáy ñeán chi tieát veà
chuyeán ñi, mình chæ töï tình laïi ñoâi ñieàu maø
mình caûm nhaän vaø suy nghó nhaân chuyeán
ñi naøy, chuyeán ñi chæ laø caùi côù maø thoâi. Vaø
52
töï tình raát ñuùng laø maûnh vuïn.
Treân ñöôøng veà, laïi phaûi quaù caûnh
taïi Bangkok, maát khoaûng 5, 6 tieáng, vì vaäy
hai cha con tranh thuû tham quan Bangkok
qua dòch vuï du lòch quaù caûnh. Ñi thaêm
ñöôïc moät vaøi nôi chính vaø thaønh phoá, mình
raát maõn nguyeän. Ñeán 18h30, chuyeán TG
683 rôøi phi tröôøng quoác teá Bangkok ñöa
hai cha con veà ñeán Saøi Goøn khoaûng ñoä 7g
30 toái. Taï ôn Chuùa, tri ôn Ñöùc Cha, caùm
ôn taát caû moïi ngöôøi ñaõ cho con moät
chuyeán ñi quoác teá toát ñeïp, con chæ bieát
caùm ôn maø thoâi.

Theá laø toâi laïi ñöôïc veà nhaø. Maø nhaø

toâi ôû ñaâu nhæ ? Thaät baát ngôø khi baïn nghe
toâi ñaët caâu hoûi naøy ôû ñaây phaûi khoâng ?
Nhaø laø gì maø khi noùi leân ai cuõng caûm thaáy
coù moät caùi gì ñoù thaät trieàu meán gaén chaët ?
Ñaõ theá laïi coøn noùi veà nhaø nöõa chöù. Chaéc
chaén baïn hieåu ngay giôùi haïn veà nhaø khoâng
53
laø toâi veà nhaø toâi ôû moät nôi choán cuï theå naøo
ñoù, ôû Traø Kieäu, Duy Sôn, Duy Xuyeân,
Quaûng Nam, Vieät Nam, Traàn Gian. Moät yù
nghó vöôït khoûi khoâng gian vaø thôøi gian,
hay nghe coù veû ngoân töø moät tí vöôït khoûi
nhöõng giôùi haïn cuûa khaùi nieäm ngoân ngöõ.
Taát nhieân coù ñi thì coù veà. Ñi veà. Veà ñi.
Hay ñi-veà ? Cuoäc soáng treân traàn gian naøy
laø moät cuoäc ñi veà. Côù sao laïi naán naù, chaàn
chöø ñeå roài coù ngöôøi phaûi naëng gioïng baûo
veà ñi. Haõy veà ñi; bao la trôøi ñaát ñaát trôøi,
gian traàn moät coõi goïi môøi thieát tha, em vui
em töôûng laø nhaø, anh buoàn röôùm leä ngôõ laø
phuø vaân, ñaàu soâng cuoái nuùi röøng traàn, ñeâm
söông nhoùm baïc xaùc thaân anh veà, nguyeân
tuyeàn leâ böôùc anh ñi, giaõ töø tieác nuoái maân
meâ… em chaøo. Veà ñi em, em veà mau, veà
mau keûo roài nhuoäm maøu toùc tan. Ñaây moät
loái, ñaây hai haøng, veà mau veà ñi anh van
em veà. Veà ñi em, em veà ñi, veà vôùi coäi
nguoàn thanh trì bao la. Nôi ñaây maây traéng
54
maây xanh, moäng tieân baùo caûnh ñieàm laønh
cho em. Giaác noàng em nguû eâm ñeàm say
söa. Em say giaác moäng thaàn tieân, coøn anh
say khöôùt ñaûo ñieân cuoäc ñôøi. Beành boàng
vaøo giöõa chôi vôi, thoø tay haùi vôùi quaû lôøi-
traàn-gian, giaät thoát ngöôøi, giaác moäng tan,
baøn tay traéng anh voäi vaøng ñi-veà. Nhaø toâi
ôû ñaâu ? Veà nhaø, thì veà nhaø, maø sao trong
toâi vaãn lao xao hiu haét baït ngaøn. Gioù loàng
loäng thoåi vaãn ñoài cao. Traêng sao chieáu toaû
vaãn non ngaøn. Ai veà ai bieát côn giaù laïnh.
Tìm veà ? gioït ñaéng vaét ngang ñôøi. Phaûi
chaêng toâi veà nhaø thaät roài ñaây aø ? Hay toâi
veà ñeå roài coøn seõ tieáp tuïc ra ñi ? Ñeán khi
naøo toâi môùi ra ñi vónh vieãn ñeå ñöôïc veà nhaø
vónh vieãn ? Ñeán khi naøo böôùc ñi cuûa toâi seõ
rôøi khoûi con ñöôøng hieän hoaït cuûa cuoäc ñôøi
naøy ? Ñeán khi moâ toâi seõ veà vôùi CHOÃ-
khoâng-nôi-töïa-ñaàu ? Taïi sao phaûi vieát chöõ
CHOÃ to böï nhö vaäy ? Vì chöng caùi CHOÃ
naøy raát quan troïng. Ta phaûi ñi ñuùng choã vaø
55
veà ñuùng choã. Sai laàm laø giaù traû vaïn ñaïi thì
thaøo ngaát ngö hoang taøn chaúng phaûi chôi !
Soáng moät ñôøi, thoån thöùc caû moät trôøi, chaúng
leõ ñeå roài nhaän laáy moät caùi unhappy end
hay sao ?
Xin möôïn lôøi cuûa Leâ Quang Phuùc
keát thuùc cho ñoaïn naøy: “Nhaø. Tieáng thaân
quen, nhöng laïi laø tieáng chi khoù ñònh. Moät
hang oå thôøi tieàn söû ? moät tuùp leàu laù ngheøo
naøn ? moät bieät thöï nguy nga ? moät hoaøng
cung traùng leä ? Taát caû laø nhaø ? Hay chaúng
nôi naøo laø nhaø thaät caû ?”17. “Khoâng ai coù
theå chæ cho ai “ñaâu laø nhaø”, maø moãi moät
ngöôøi phaûi töï tìm kieám, töï ñi veà. Maø neáu
caùi giaù phaûi traû khi theo Ñöùc Kitoâ laø “maát
nhaø” laø “khoâng [coøn] choã [ñeå] töïa ñaàu” thì
veà nhaø khoâng khaùc chi laø khôûi söï moät
chuyeán ñi xa”18.

17
Leâ Quang Phuùc, Nôi Ñaâu Laø Nhaø, Ottawa 2000,
tr. 199
18
Sñd, tr. 204
56
 Ñieàu quan troïng ôû ñaây khoâng phaûi
laø chuyeán ñi, nhöng qua chuyeán ñi cho
mình coù dòp suy nghó veà soá meänh, thaân
phaän vaø söù meänh hieän sinh cuûa kieáp mình
hôn. Caùi gì maø nghe gheâ ghôùm theá !
Nhöng phaûi noùi theá thì môùi cuï theå ñöôïc !
“Böôùc vaøo giöõa da maùu ñeå hoaït toàn, ñoù laø
moät cuoäc maïo hieåm phieâu du kyø bí nhaát ?
Linh hoàn töø ñaâu laïi, caùi baûn ngaõ cuûa moãi
ngöôøi laø caùi chi chi ? Trong voøng thao tuùng
cuûa xöông da, bieát maáy phen caùi toàn sinh
ñaõ ngaäm nguøi thoån thöùc”19. Maéc môù chi
phaûi ngaäm nguøi thoån thöùc caùi hieän sinh
kieáp ngöôøi naøy ? Cuøng laém thì ñôøi ta cao
quaù caùi bôø giaäu daâm buït con con, hoaëc
thaáp quaù caùi bôø meùp be beù cuûa bôø ruoäng
sình laày ? Phaûi chaêng thaân phaän cuõng nhö
theå thaân hoa ñoàng coû noäi ? nhö theå thaân

19
Buøi Giaùng, Martin Heidegger vaø Tö Töôûng Hieän
Ñaïi, nxb Vaên Hoïc, tr. 804
57
caây döøa, caây cau ? nhö theå thaân-em-taám-
luïa-ñaøo ? nhö theå thaân anh hö hao vôùi
thaùng ngaøy ?…
Vaø ôû ñaây khoâng phaûi nhö vaäy laø taát
caû, laø ñuû, theá laø xong khoâng coøn gì ñeå noùi,
ñeå nghó nöõa. Vaãn coøn lai rai ôû phía tröôùc !
Coù leõ baïn seõ baûo phaàn keát sao maø xa vôùi
nhöõng gì mình ñaõ vieát quaù vaäy ? Gaàn hay
xa tuyø baïn ? Gaàn xa, xa gaàn boùng vôùi hình.
Bình minh hoaøng hoân, raèng ñieâu linh. Ñoâi
bôø beán roäng, daùng em xa. Chaäp chôøn roài
cuõng hình em xinh !? Toâi khoâng bieát, coù leõ
ñöøng goïi ñaây laø phaàn keát, ñôn giaûn ñaây
cuõng laø moät maûnh vuïn nhö nhöõng maûnh
vuïn khaùc. Nhöõng maûnh vuïn maø baïn !
Xin ñi vaøo ngoõ cuït voäi vaøng. Ngoõ
cuït ôû ñaây laø choã taän cuøng thaúm saâu nhaát
cuûa con ngöôøi. Töùc laø trôû veà vôùi tieáng noùi
ban sô cuûa coõi loøng, cuûa con tim, cuûa baûn
naêng. Moät tieáng noùi thuaàn phaùt chaúng caàn,
ñuùng hôn khoâng coù laäp luaän hay suy lyù.
58
Moät tieáng noùi trong treûo nhö doøng suoái eâm
ñeàm khoâng ngöøng chinh phuïc nhöõng
quanh co ghaäp gheành nhieâu kheâ treân
ñöôøng ñôøi. Taïi sao laïi phaûi voäi vaøng ? Phaûi
voäi vaøng laø vì sôï chaäm treã seõ bò tieáng noùi
cuûa lyù luaän, cuûa söï khoân ngoan haõo huyeàn
phænh phôø cuûa trí tueä con ngöôøi nuoát chöûng
maát. Thaät söï tôùi giôø, mình caûm nghieäm
hôn söùc maïnh cuûa tieáng noùi con tim, cuûa
loøng traéc aån, cuûa baûn naêng. Coù nhöõng luùc
ta cuõng caàn phaûi ñeå cho noù leân tieáng, thaäm
chí haõy ñeå cho mình noù thoâi. Vaø ta haõy
nghe noù. Tieáng noùi naøy hieån nhieân phaûi
thuaàn khieát nhö söông sôùm ban mai haït
long lanh, haït oùng aùnh treân ngoïn coû caønh
caây, nhö treû thô ngaây ngoâ beân baàu söõa meï,
nhö ngöôøi lôùn laâm ly beân baàu röôïu ñôøi,
nhö ngöôøi giaû tæ teâ beân maùi vaéng quaïnh
hiu coâ ñôn (vì con caùi [ñaõ ñuû loâng ñuû caùnh
voã caùnh bay] ñi moâ maát roài). Nghe tieáng
noùi cuûa con tim, cuûa loøng traéc aån laø nghe
59
tieáng noùi cuûa söï nhaïy caûm cuoäc nhaân sinh
naøy, bieát rung ñoäng, bieát thoån thöùc tröôùc
nhöõng caûnh ñôøi muoân truøng boùng gôïi nöôùc
tung taêng traêng leân aûo aûo môø môø leânh
ñeânh beân ñôøi noåi soùng phong ba môû löôïng
chuùt töø taâm soáng vôùi ñôøi vôùi mình.
Haõy ra ñi ñeå roài haõy trôû veà, veà maõi
maõi vaø veà trong an bình soáng vui.
Baïn coù bieát toâi noùi veà laø veà ñaâu
khoâng baïn ? Caâu hoûi daønh cho chuùng ta
ñaáy ! Toâi khoâng bieát nöõa !

ruïng vaøi laù vaøng

GÔÏI YÙ CHO MOÄT CHUYEÁN ÑI .......................... 4
TAØU TÖØ ÑAØ NAÜNG RA HAØ NOÄI ....................... 5
CHUYEÁN ÑI QUOÁC TEÁ ................................. 12
NGAÏC NHIEÂN NGÖÔØI DAÂN MIEÁN ................... 25
GIONG RUOÅI PATHEIN ............................... 28
VÔÙI YANGON ............................................ 47
VEÀ NHAØ .................................................... 52
RUÏNG VAØI LAÙ VAØNG .................................... 60

60