1

2
 NGOÛ
Cuoäc ñôøi naøy voán laém höông hoa maät
ngoït nhöng cuõng khoâng thieáu nhöõng traùi ñaéng
ngaäm nguøi. Laøm theá naøo ñeå höôûng haïnh phuùc khoâng
chæ vôùi nhöõng eâm ñeàm nheï nhaøng maø coøn caû vôùi
nhöõng noãi ña ñoan trong cuoäc soáng ?
Baïn aï, toâi khoâng coù yù ñònh, maø cuõng
chaúng bao giôø daùm, cho baïn caùch theá ñaâu. Caùch theá
cuûa chính moãi ngöôøi môùi laø ñaùng keå.
Nhöõng doøng döôùi ñaây chæ laø nhöõng böôùc
lang thang trong vöôøn ñôøi xin ñöôïc ghi laïi cho
rieâng toâi roài nhö moät chia xeû cho nhau. Giaøu coù
ngöôøi ta cho nhau tieàn cuûa. Ngheøo heøn xin ñöôïc
taëng baïn chuùt maém muoái ñôn thaønh. Haõy nhoùm
löûa cho nhau, nhoùm löûa cho ñôøi.

giantrantoivoitoi

3
4
 HOÏC

Daïy con hoïc saùch thaùnh hieàn

Coøn hôn ñeå laïi baïc tieàn ñaày röông.

Leaving our son the teaching of saints

and sages is better than a mountain of
golds. Tröông Vónh Kyù
“Giaàu coù 3 haïng, khaùc nhau vì cuûa:
moät thöù cuûa laø cuûa ôû treân ñôøi, ai coù ñöôïc
theá laø giaàu. Moät thöù cuûa laø cuûa ôû trong
saùch ai hoïc ñöôïc nhieàu theá laø giaàu. Moät
thöù cuûa laø cuûa ôû trong mình ai luyeän ñöôïc
nhieàu theá laø giaàu”, Taûn Ñaø vieát nhö vaäy
ñoù.
Suy cho cuøng ngöôøi ñôøi naøo cuõng
khoaùi caùi giaàu laém baïn aï. Ai deø bieåu, cao
ngaïo vôùi söï giaàu thì aâu chi hoï hoaëc laø vì
khoâng ñöôïc hoaëc vì thôøi theá hoï phaûi theá.

5
Moät con ngöôøi nhö baùc Taûn Ñaø maø thoát
leân nhö treân thì thaät thaám thía. Phaûi chaêng
laø lôøi nhaän ñònh söï ñôøi hay cuõng laø moät
caùch bieän hoä raèng Baùc cuõng giaàu nhö ai
ñaáy chöù khoâng ngheøo ñaâu nghe. Trong khi
ñoù soá phaän ñen ñuûi nhaän chìm baùc ñeå roài
baùc phaûi chaáp nhaän soáng tuùng thieáu cô cöïc
coøn chaêng chæ baàu röôïu vaø tuùi thô trong ñoù
oâm aáp “khoái tình con”.
Hoïc ñeå thaønh moät trong ba haïng
giaàu; ñeå ñöôïc nhieàu, bieát nhieàu, sôû ñaéc
nhieàu. Khoâng chæ theá maø hoïc coøn giuùp ta
thaønh giaàu troïn caû ba haïng luoân ñoù baïn:
Tieàn taøi, trí tueä vaø löông tri. Ñöôïc theá thaät
quyù laém thaây ! Ai laïi khoâng thích. Vieát tôùi
ñaây chôït nhôù tôùi saùch Ngaïn Ngöõ coù caâu:
Cô sôû hoïc vi nhaân; hoïc coát ñeå laøm ngöôøi.
Ai cuõng taâm nieäm nhö vaäy thì theá giôùi naøy
ñaõ khaùc nhieàu laém roài.

6
 ÑÖÙNG

Ngaång leân khoâng hoå vôùi trôøi

Cuoái xuoáng khoâng theïn vôùi ngöôøi
Ñoù laø moät ñieàu vui söôùng !
Looking up, we are not ashamed before
the heavens. Looking down, we are not
humiliated before humans. That is the
happiness. Maïnh Töû
Ñöùng… Vaâng ñöùng. Baïn haõy töï
nhuû ñöùng vôùi chính baïn baèng taát caû
söï yù thöùc saâu xa nhaát thöû xem. Baïn
caûm nhaän ñöôïc nhöõng gì nhæ ? Rieâng
toâi, toaøn thaân nghe raàn raàn, ñang
daâng traøo moät caùi gì ñoù raát maïnh
meõ, töï tin ñeán möùc nhö veânh vaùo,
ñang khaúng ñònh chính mình, döôøng
nhö coù maàu saéc cao ngaïo nöõa ñaáy !

7
Vaø toâi coøn caûm thaáy chaân mình
ñang gaén chaët vaøo vò trí mình ñöùng.
Moät söï keát dính töôûng chöøng nhö
thaùi quaù, nhöng toâi töï khoâng cho
pheùp mình rôøi boû. Vì choã toâi ñöùng
chính laø laâu ñaøi cuûa loøng toâi, laø tình
yeâu, nhieät huyeát soáng… taát caû nhöõng
gì toâi ñang sôû höõu. Khi nghe nhö
vaäy, toâi khoâng bieát baïn nghó nhö theá
naøo veà toâi ! Nhöng moät ñieàu toâi thieát
töôûng trong cuoäc soáng naøy, chuùng ta
caàn phaûi nhö vaäy nöõa ñaáy baïn. Töùc
laø chuùng ta phaûi coù baûn lónh vaø soáng
khaúng ñònh baûn lónh aáy. Ai ñoù ñaõ
noùi raèng khieâm toán thaät laø bieát nhìn
nhaän chaân nhöõng giaù trò cuûa mình
coù.

8
 NGOÀI

Im laëng laø meï ñeû cuûa lôøi noùi.

Silence is the mother of speech. Thomas

Merton

Baïn aï, coù chaøng laõng töû kia keå

laïi raèng: Toâi thuoäc soå phong löu tang
boàng choán chôï ñôøi vaø nhöõng khi choàn
chaân moûi goùt toâi thaät söï thaám thía
mình caàn ñöôïc ngoài ñeán döôøng naøo.
Ngoài khoâng phaûi ñeå reân ræ, keâu
la than traùch. Voâ boå thoâi ! Ngoài
khoâng phaûi laø bi quan chaùn chöôøng
muoán boû cuoäc. Thaät nguy haïi ! Ngoài

9
khoâng phaûi laø maëc cho doøng ñôøi noäi
troâi. Thaät baïc nhöôïc ! Ngoài khoâng
phaûi ñeå ñöôïc nhaøn taûn sung söôùng,
khi maø bieát bao ngöôøi ñang caät löïc
phaán ñaáu ñi leân. Thaät heøn haï !
Toâi thaám thía ngoài laø vì ñöôïc
trôû veà vôùi chính mình ñeå ñònh höôùng ñi
tieáp, laø ñöôïc giaõn xaû, hoài phuïc caû theå
chaát laãn tinh thaàn ñeå vöôït qua noát
nhöõng chaëng ñöôøng phía tröôùc. Ngoài
ñeå roài hoaøn taát cuoäc ñôøi trong haïnh
phuùc vaø an bình. Coù leõ giaù trò maø
Thöôïng Ñeá ñaët ñeå nôi vieäc ngoài laø
theá ñaáy baïn aï.

10
 ÑI

Vaïn söï khôûi ñaàu nan.

First steps count.

Ñôøi ngöôøi coù bao nhieâu böôùc chaân haû
baïn ? Ngoä chöa ! Ai maø bieát cho ñöôïc ?!
Vaâng, bao nhieâu khoâng caàn bieát,
nhöng töøng böôùc chaân ñi bao giôø cuõng haèn laïi
nhöõng daáu chaân môø nhaït hay saâu ñaäm…
trong ñôøi ta: Coù nhöõng daáu chaân laøm ta daây
döùt khoân nguoâi vaø cuõng coù nhöõng daáu chaân
ñöa ta vaøo ñænh ñoài haïnh phuùc meânh mang…
Baïn ñaõ moät laàn caûm nghieäm nhö vaäy chöa ?
Choán chôï ñôøi coù nhöõng daáu chaân laøm cho ta
caûm thaáy ñôøi ñaùng soáng vaø caøng muoán soáng,
song cuõng coù nhöõng daáu chaân laøm ta thaát

11
voïng, roài tuyeät voïng. Coù leõ ñôøi ngöôøi ai cuõng
coù ñuû 2 loaïi daáu chaân naøy.
Baïn ôi ! Vaán ñeà khoâng ôû choã nhöõng
daáu chaân kia ñaõ ñöa ta ñeán beán bôø naøo.
Song cuoäc soáng Hieän Tieän môùi laø quan troïng.
Hieän Taïi laø caùi ta coù chaéc chaén nhaát. Töông
Lai aâu cuõng laø “moät coõi ñi veà” ai coù hay ! Coøn
Quaù Khöù chæ laø khoaûnh khaéc phuø du moät qua
khoâng trôû laïi. Ñöøng nuoái tieát hay kyø voïng.
Haõy coá gaéng soáng töøng phuùt giaây hieän taïi
baèng moät taâm hoàn thanh cao, trong saùng, an
bình vaø vui töôi. Ñöôïc theá laø quyù laém roài ñoù
baïn. Haõy vöùt vaøo soït raùt quaù khöù taát caû
nhöõng gì khoâng caàn thieát cho hieän taïi vaø
töông lai.

12
 TAÉM

Haõy khoân ngoan nhö con raén vaø ñôn sô

nhö chim boà caâu.

Must be as cautous as serpents and as

gentle as doves. Ñöùc Gieâsu (Mt 10,16)
Laø moät chaân queâ chaát phaùt, khi noùi ñeán
taém toâi lieàn lieân töôûng ñeán moät nguoàn nöôùc, coù theå
laø soáng suoái, keânh möông, hay gieáng…
Möôïn taém ñeå noùi chuyeän nöôùc laø vì muoán
nhaân cô hoäi naøy cuøng baïn suy gaãm caùi leõ nhu cöông
cuûa nöôùc theo Laõo Töû trong cuoäc soáng.
Chuùng ta ai cuõng quen vôùi caâu: “Yeáu
thaéng maïnh, meàn thaéng cöùng” (Ñaïo Ñöùc Kinh
78) cuûa Laõo Töû maø khoâng ñeå yù tröôùc khi noùi caâu
naøy Laõo töû coøn coù noùi naøo laø: trong thieân haï
khoâng gì meàm yeáu baèng nöôùc maø thaéng ñöôïc
nhöõng vaät cöùng khoâng gì baèng noù, khoâng gì thay
noù ñöôïc (ÑÑK 78). Tröôùc ñoù moät tí nöõa oâng baûo;

13
Trong thieân haï, caùi cöïc meàm (nöôùc) cheá ngöï ñöôïc
caùi cöïc cöùng (ñaù) (nöôùc chaûy ñaù moøn) (ÑÑK 43).
Vaø cuõng xin ghi nhôù “nöôùc kheùo laøm lôïi cho vaïn
vaät maø khoâng tranh vôùi vaïn vaät” (ÑÑK 8). Thöa
baïn, thuyeát naøy khoâng loãi thôøi ñaâu, toâi tin neáu
chuùng ta ñaït ñöôïc nhaân sinh quan nhö theá thì
khoâng nhöõng lôïi rieâng cho toâi, cho baïn vaø cho caû
theá giôùi naøy veà caû tinh thaàn laãn vaät chaát nöõa. Moät
hoïc thuyeát ñoøi hoûi con tim chan hoaø vaø moät khoái oùc
trieät ñeå ngoan cöôøng. Xin kheùp laïi ñaây baèng nhaän
ñònh cuûa Hoaønh Sôn: Khoâng gì meàm baèng nöôùc,
heã ñòch taán coâng thì nöôùc lui, heã ñònh lui thì nöôùc
tieán, maø nöôùc chaúng thaát baïi hay toån haïi chi caû.
Maø cuõng chaúng ai tranh ñua vôùi nöôùc laøm gì, vì
nöôùc coù kieân caêng, haùo thaéng ñaâu, nöôùc luoân luoân
tìm choã thaáp maø. Nöôùc cuõng khoâng baùm vaøo hình
thöùc naøo, neân nöôùc deã bieán hoaù tuyø hoaøn caûnh,
mieãn laø baûn chaát nöôùc khoâng ñoåi.

14
 NOÙI

Gioù thoåi coøn coù phöông, con ngöôøi soáng

khoâng coù muïc ñích, thaø ñöøng sinh ra coøn
hôn.

The wind blows with a certain direction,

if living without any purpose we’d best not
to be born. TVT
“Lôøi noùi khoâng maát tieàn mua
löïa lôøi maø noùi cho vöøa loøng nhau”.
“Nhaát ngoân kyù xuaát töù maõ nan tri”,
vaân vaân vaø vaân vaân. Noùi chung
chuùng ta phaûi caån ngoân. Ñuùng laø bieát
roài khoåi quaù noùi maõi.
Baïn aï, haõy moät laàn ngoài
nghieäm laïi trong moät ngaøy thöû chuùng
ta ñaõ bao nhieâu laàn ñi ra khoûi caùi maø
chuùng ta vaãn cho laø bieát roài khoå quaù
noùi maõi kia. Thaät khoâng ngôø baïn nhó.

15
Khoâng ít laàn lôøi noùi cuûa chuùng ta:
khoâng ñuùng vôùi loøng chuùng ta nghó,
hay quaù soã saøng maø cuõng coù khi laø
laáp lieám chaû ra laøm sao…
Söï caån ngoân maø toâi muoán
nhaéc tôùi ôû ñaây khoâng phaûi laø vuï hình
thöùc, ngoân ngöõ ngoaïi giao. Maø laø söï
chaân thaønh trong yeâu thöông, khoâng
thaùi quaù maø cuõng chaúng baát caäp. Toâi
raát taùn thaønh caùch ngöôøi ta daïy giao
tieáp, nhöng toâi ñeà cao hôn caû ñoù laø
nhìn nhaän vaø toân troïng nhaân vò cuûa
nhau. Noùi thì vaäy nhöng trong thöïc
teá chaúng deã theo chuùt naøo. Thoâi
chuùng ta ñaønh coá gaéng luoân vaäy baïn
nheù. Coá leân, haõy coá leân. Ñöøng bao
giôø boû cuoäc.

16
 VIEÁT

Con ngöôøi khoâng phaûi laø thieân thaàn maø

cuõng khoâng phaûi laø thuù vaät.

Human is neither angle nor beast. B.

Pascal
Baïn aï, chaéc chaén khoâng ai treân ñôøi
naøy daùm noùi raèng toâi ñaõ hay seõ coù theå ñoïc
heát taát caû moïi cuoán saùch treân traàn gian
naøy. Chaéc chaén khoâng, khoâng coù moät ai caû.
Ñaáy laø nhöõng saùch do con ngöôøi vieát neân
baèng giaáy traéng möïc ñen. Chöa keå ñeán moät
cuoán saùch khoâng cuøng, cuoán saùch vuõ truï
naøy.
Thöa baïn chính cuoán saùch vuõ truï
naøy laø moät tuùi khoân voâ taän, bao la maø con
ngöôøi töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc, töø ñoâng
sang taây, töø nam chí baéc cöù laàn giôû, laàn giôû,
17
cöù ñoïc roài laïi ñoïc, ñoïc maõi, ñoïc maõi, chaúng
bao giôø cuøng. Söï khaùm phaù cuûa con ngöôøi
chöa coù laø bao caùi vuõ truï meânh moâng naøy,
chaû thaám vaøo ñaâu caû.
Ñieàu naøy khoâng khieán chuùng ta
thaéc maéc gì sao ? Ai ñaõ vieát neân cuoán saùch
naøy nhæ ? Ngay chính con ngöôøi cuõng laø
moät phaàn trong toaøn boä cuoán saùch naøy ñaáy.
Cho duø taùc giaû vieát neân taùc phaåm naøy laø
thaàn minh hay ngöôøi phaøm thì ñeàu phaûi
tuyeät dieäu, voâ cuøng tuyeät dieäu. Moät taùc
phaåm maø chuùng ta ñaõ chöa suy thaáu thì
laøm sao maø suy cho thaáu chính chuû nhaân
ñaõ vieát neân noù.
Thaät dieäu kyø ! Chuùng ta döôøng nhö
hay boû queân cuoán saùch naøy ñeå caûm nghieäm
nhöõng ñieàu xaâu xa ñaøng sau noù.

18
 THÔÛ
Haõy thaâm nhaäp cuoäc soáng vaø baïn seõ
bieát ñaùp öùng trong chaân lyù.

Penetrate the life, you will know how to

meet in truth. Anthony de Mello
Hôi thôû raát caàn cho söï soáng, moät söï
thaät maø chæ coù ngöôøi khoâng bình thöôøng môùi
phuû nhaän. Noù gaén lieàn chaët cheõ vôùi nhau ñeán
ñoä chuùng ta coù theå noùi: thôû laø soáng, soáng laø
thôû. Toâi muoán nhaán maïnh ñeán chöõ laø vì muoán
khaúng ñònh raèng tuy ñoù laø hai nhöng maø laø
moät. Soáng vaø thôû laø hai khaùi nieäm khaùc nhau,
nhöng thöïc chaát ñeàu chæ veà moät traïng thaùi; toâi
ñang hieän höõu treân coõi ñôøi naøy. Söï hieän höõu
trong moät thaân xaùc soáng ñoäng cuï theå.
Thôû ? Soáng ?
Ñeå thôû chuùng ta khoâng theå bòt muõi, bòt
mieäng hay ñun ñaàu vaøo choã bí thoán naøo ñoù

19
ñöôïc. Thöû nhôù laïi moät laàn ngaët muõi maø xem
hoaëc ñun ñaàu vaøo chum nöôùc ñi ! Vaø roài thôû,
ngöôøi ta thöôøng ñoøi hoûi baàu khí phaûi trong
laønh, mieãn nhieãm. Song thöïc teá ñaâu ñöôïc theá.
Thöû moät laàn ñeán vôùi nhöõng con keânh, coáng
raõnh, soâng trong thaønh phoá, thaät chöa tôùi thì
khoâng bao giôø töôûng töôïng ra ñöôïcn ! Theá
nhöng haèng ngaøy nhöõng ngöôøi daân quanh ñoù
vaãn hít thôû ñaáy. Soáng laø gì neáu nhö khoâng
phaûi laø moät noã löïc thích nghi cuûa moãi ngöôøi
vôùi cuoäc soáng. (Xin phaân bieät soáng laø gì chöù
khoâng phaûi soáng ñeå laø gì). Thích nghi laøm sao
ñöôïc neáu khoâng chòu moät laàn va chaïm coï xaùt.
Thích nghi ñaây cuõng chính laø moät söï ñaùp öùng
tröôùc nhöõng vaán ñeà cuûa cuoäc soáng.
Thaät thaâm traàm bieát maáy khi Anthony
thoát leân: “Haõy thaâm nhaäp cuoäc soáng vaø baïn
seõ bieát ñaùp öùng trong chaân lyù”. Hay trieát moät
chuùt: soáng ñaõ, trieát lyù sau. Daønh moät chuùt thôøi
giôø ngaãm nghó xem baïn ôi.

20
 NHÌN

Quaø taëng tình yeâu chính laø quaø taëng cuûa

duõng löïc vaø khaû naêng yeâu thöông; vaø vì
theá, trao ban tình yeâu moät caùch troøn ñaày
cuõng chính laø nhaän laõnh laïi tình yeâu aáy.

The gift of love is the gift of the power

and the capacity to love; and, therefore, to
give love with full effect is also to receive
it. Thormas Merton
Thaùnh nhaân Phanxicoâ Salesio baûo: phaøm
nhaân coù muoân maët, haõy tìm nhöõng maët
toát cuûa hoï maø nhìn ngaém, yeâu thöông.
Ñöôïc theá laø quyù laém.
Nhöng coù leõ cuoäc ñôøi naøy, chuùng ta cuõng
phaûi bieát nhìn caû maët toát vaø maët saáu nöõa ñaáy.
Nhìn ñeå bieát cuoäc ñôøi naøy muoân maët. Ñoù laø moät

21
thöïc taïi vaø chuùng ta ñang soáng trong thöùc taïi
aáy. Duø muoán duø khoâng toát vaø saáu vaãn ñang
cheãm cheä ra ñaáy.
Ñieàu quan heä ôû choã trong muoân maët
cuûa ñôøi thöôøng naøy chuùng ta caàn coù caùi nhìn
nhö theá naøo. Nhìn haïnh phuùc, ai cuõng thích. Coøn
ñaâu khoå, baát haïnh, ai cuõng muoán xua ñuoåi, chaû
theøm nhìn. Nhöng khoâng nhìn ñaâu coù ñöôïc. Neáu
khoâng nhìn chæ caøng toå theâm ñaâu khoå, töï löøa doái
mình, löøa doái cuoäc ñôøi.
Coù leõ ngöôøi haïnh phuùc nhaát laø ngöôøi bieát
nhìn thaúng vaøo cuoäc ñôøi muoân maøu naøy theo
ñuùng baûn chaát cuûa noù. Khoâng troán traùnh khöôùc
töø.
Vaø caùi nhìn ñoù nhaát ñònh phaûi khoâng ai
gioáng ai caû. Chuùc baïn nhìn ra haïnh phuùc giöõa
muoân maët cuûa ñôøi thöôøng naøy.

22
 taïm keát
Vaãn coøn ñoù phía tröôùc vöôøn hoa
ngaït ngaøo höông thôm, coù gì ñaâu moät böôùc
chaân ñi tôùi ñeå ngaém nhìn vaø thöôûng ngoaïn.
Cuoäc ñôøi laø moät cuoäc ñi giöõa vöôøn hoa. Coù
ngöôøi lo ngaém nghía, coù ngöôøi lo vun troàng.
Roài cuõng coù ngöôøi lo baét saâu, tæa laù. Vaø
cuõng khoâng thieáu ngöôøi ñaïp caây chaø hoa.
Phaàn baïn, baïn thích laøm gì naøo ? Caâu traû lôøi
chaéc chaén khoâng chæ moät vieäc ñaâu baïn nhæ ?
Laøm gì thì laøm, giôø ñaây xin môøi baïn
haõy tieáp tuïc haønh trình ñi trong vöôøn cuoäc
soáng. Vaø cuõng xin môøi baïn ñöøng ngaàn ngaïi
chia xeû cho nhau nhöõng höông vaø phaán hoa
ñang aép ñaày trong ngöôøi baïn. Phaàn toâi, toâi
ñaõ, ñang vaø hy voïng seõ coøn tieáp tuïc ñöôïc
chia xeû. Mong thay coøn gaëp laïi baïn trong
nhöõng doøng chöõ haøn huyeân sau naøy.

23
 taäp naøy coù gì ?
1. Ngoû ..............................................................3

2. Hoïc ..............................................................5

3. Ñöùng............................................................7

4. Ngoài .............................................................9

5. Ñi................................................................11

6. Taém .......................................................... 13

7. Noùi ............................................................. 15

8. Vieát ........................................................... 17

9. Thôû ........................................................... 19

10. Nhìn........................................................... 21

11. Taïm Keát ....................................................23

12. Taäp Naøy Coù Gì ?........................................24

laõng töû 2002

24