TOÙM LÖÔÏC TIEÅU SÖÛ

CAÙC ÑÖÙC GIAÙO HOAØNG

Ñaønaüng2003

1
2
 TOÙM LÖÔÏC TIEÅU SÖÛ
CAÙC ÑÖÙC GIAÙO HOAØNG
1. Pheâroâ, T: Simon, moät ngö phuû, ñöôïc chính
Chuùa Gieâsu goïi laø “Cepha” hay “Ñaù Taûng”
(tieáng La Tinh vieát laø Petrus). Chuùa Gieâsu ñaõ
bieán ñoåi ngaøi thaønh moät “ngö phuû chaøi löôùi
ngöôøi”. Pheâroâ töû ñaïo vôùi hình phaït ñoùng ñinh
ñaàu ngöôïc xuoáng ñaát vaø ñöôïc an taùng treân
ñænh ñoài Vatican. Ngaøy nay treân moä cuûa ngaøi
laø moät Ñeàn Thaùnh.
2. Linus, T (67-76): Sinh ôû Volterra, ngaøi laø
ngöôøi keá vò ñaàu tieân cuûa Thaùnh Pheâroâ. Coù leõ
ngaøi boå nhieäm möôøi laêm vò giaùm muïc tieân
khôûi. Ngaøi töû ñaïo vaøo naêm 76 vaø ñöôïc an taùng
beân caïnh Thaùnh Pheâroâ.
3. Cletus hay Anacletus, T (76-88): Sinh ôû
Rome. Döôùi trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi, Domi-
tian gay ra cuoäc baùch haïi Kitoâ giaùo laàn thöù hai
vì nhöõng ngöôøi Kitoâ giaùo khoâng chòu tham gia
vaøo vieäc taùi thieát Ñeàn Jove. Ñöùc Cletus cho
xaây döïng moät nguyeän ñöôøng nhoû treân moä cuûa
Thaùnh Pheâroâ. Ngaøi tuaãn ñaïo vaøo naêm 88 vaø
ñöôïc an taùng beân caïnh Thaùnh Pheâroâ.

3
4. Clement I, T (88-97): Sinh ôû Rome. Hoaøng
Ñeá Nerva löu ñaày ngaøi ñeán Pontus. Döôùi thôøi
kyø Trajan, Ñöùc Clement bò buoäc phaûi teá leã cho
caùc thaàn daân ngoaïi. Vì töø choái ngaøi bò keát aùn
töû hình, ngöôøi ta xích moät moû neo vaøo coå ngaøi
vaø neùm ngaøi xuoáng bieån. Maáy naêm sau xaùc
cuûa ngaøi ñöôïc ñöa ñeán Rome vaø choân caát
trong moät khu ñaát, nôi ñaây ngaøy nay coù moät
thaùnh ñöôøng mang teân ngaøi.
5. Evaristus, T (97-105): Ngaøi sinh ôû Palestina
vaø hoïc taïi Antioch ôû Hy Laïp. Quan taâm ñeán
vieäc phaùt trieån caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu neân
ngaøi ñaõ thaønh laäp caùc giaùo xöù. Ngaøi töû ñaïo
naêm 105.
6. Alexander I, T (105-110): Sinh ôû Rome, ngaøi
laø ngöôøi coù hoïc vaø thöùc thôøi, moät ñoà ñeä cuûa
Plutarch vaø Pliny Treû. Ngaøi laø vò giaùo hoaøng
ñaàu tieân do ñöôïc baàu choïn thay vì do boå
nhieäm bôûi chuùc thö. Ngaøi laäp ra vieäc söû duïng
nöôùc thaùnh vaø quy ñònh baùnh leã thaùnh phaûi
ñöôïc laøm töø boät khoâng men.
7. Sixtus I, T (115-125): Sinh ôû Rome. Ngaøi tieáp
tuïc coâng vieäc toå chöùc Giaùo Hoäi. Ngaøi ñöa baøi

4
 thaùnh ca ba phaàn “Thaùnh, Thaùnh, Thaùnh” vaøo
haùt trong Thaùnh Leã.
8. Telephorus, T (125-136): Sinh ôû Calabria
trong moät gia ñình Hy Laïp. Ngaøi ñaõ töøng soáng
aån daät nhieàu naêm. Ngaøi quy ñònh phaûi aên chay
vaø ñeàn toäi trong suoát baûy tuaàn tröôùc leã Phuïc
Sinh.
9. Hyginus, T (136-140): Sinh ôû Athens. Ngaøi
ñöôïc xem nhö laø moät trieát gia vaø ngaøi ñaáu
tranh ñeå khaúng ñònh giaù trò cuûa Cöïu Öôùc. Ngaøi
chính thöùc hoaù caùc nhaø thôø phaûi ñöôïc daâng
hieán. Bò baùch haïi laø ñaëc ñieåm trieàu ñaïi giaùo
hoaøng cuûa ngaøi, trong ñoù ngaøi cuõng thuoäc soá
nhöõng ngöôøi chòu töû ñaïo.
10. Pius I, T (140-155): Sinh taïi Aquilea ôû Friuli.
Vaøi söû gia cho laø ngaøi ñaõ choïn ngaøy cöû haønh
Leã Phuïc Sinh vaøo Chuû Nhaät ñaàu tieân sau
thaùng tö traêng troøn. Ngaøi töû vì ñaïo.
11. Anicetus I, T (155-166): Sinh ôû Syria. Ngaøi
xaùc nhaän ngaøy cöû haønh Leã Phuïc Sinh cho duø
coù ngöôøi, trong ñoù coù Thaùnh Polycarp, mong
muoán theo truyeàn thoáng khaùc. Caû hai ñeàu töû vì
ñaïo.
5
12. Sorter, T (166-175): Sinh ôû Fondi, Latium.
Ngaøi gôûi trôï giuùp vaät chaát ñeán coäng ñoaøn Kitoâ
höõu ôû Corinth ñang chòu söï baùch ñaïo taøn baïo
hieám coù. Ñöùc Soter laø ngöôøi ñaàu tieân nhaän ra
ñaëc tính bí tích cuûa hoân nhaân.
13. Eleutherius, T (175-189): Sinh ôû Epirus.
Trong suoát trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi caùc
cuoäc baùch haïi ñaõ ñöôïc Marcus Aurelius xoaù
boû nay laïi tieáp dieãn vaø Thaùnh Cecilia töû vì
ñaïo. Ñöùc Eletherius cuõng töû vì ñaïo.
14. Victor I, T (189-199): Ngaøi laø ngöôøi Chaâu
Phi. Trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi laø moät giai
ñoaïn bình yeân vaø thuaän lôïi ñoái vôùi Kitoâ giaùo
nhôø söï baûo veä cuûa Marcia vaø Julia Domma,
hai ngöôøi vôï cuûa hoaøng ñeá Commodus vaø
Septimus Severus.
15. Zephyrinus, T (199-217): Ngaøi laø ngöôøi
Roâma vaø boå nhieäm Callistus laøm thö kyù cho
ngaøi. Chính ngaøi coâng boá ñaëc suûng baát khaû
phaân ly cuûa hoân nhaân vaø baûo veä nghi leã röûa
toäi.
16. Callistus, T (217-222): Ngaøi sinh ôû Roâma,
thuoäc gia ñình hoaøng toäc Domizii. Ñöùc Callis-
6
 tus cho xaây döïng vaø toå chöùc caùc hang toaïi ñaïo
mang teân ngaøi vaø coù 46 giaùo hoaøng vaø hôn
170000 vò töû ñaïo ñöôïc choân caát taïi ñaây. Chuùng
ta cuõng coøn mang ôn ngaøi veà vieäc xaây döïng
Vöông Cung Thaùnh Ñöøng Santa Maria ôû
Trastevere, laø ngoâi thaùnh ñöôøng ñaàu tieân ñöôïc
cung hieán cho Ñöùc Maria Trinh Nöõ Dieãm
Phuùc. Ngaøi töû vì ñaïo.
17. Urban I, T (230-235): Ngaøi laø ñaàu moái laøm
cho Thaùnh Cecilia vaø choàng cuûa Thaùnh nhaân
hoaùn caûi. Ngaøi ñoàng yù thu nhaän baát ñoäng saûn
treân danh nghóa Giaùo Hoäi. Ñöùc Urban bò xöû
traûm do vieân caûnh saùt tröôûng Turcius
Almenius.
18. Pontian, T (230-235): Ngaøi sinh ôû Roâma. Bò
löu ñaày ñeán Sardenia vaø bò buoäc phaûi soáng
moät ñôøi cuøng cöïc, neân ngaøi ñaõ cheát vì ñau khoå
vaø kieät söùc.
19. Anterius, T (235-236): Ngaøi khôûi ñaàu moät
cuoäc ghi cheùp chính thöùc veà caùc hoaït ñoäng cuûa
Giaùo Hoäi, ñöôïc caát giöõ trong moät nôi goïi laø
scrinium. Boä söu taäp naøy bò thieâu huyû döôùi
thôøi Diocletian. Ngaøi töû vì ñaïo.

7
20. Fabian, T (236-250): Ngaøi trôû thaønh ngöôøi
quaûn lyù xuaát saéc vaø töï chæ ñònh mình toå chöùc
Giaùo Phaän Roâma. Ñaëc bieät, ngaøi chia thaønh
phoá naøy thaønh 7 ñòa haït moãi ñòa haït coù moät
thaày phoù teá ñöùng ñaàu. Ngaøi töû vì ñaïo.
21. Cornelius, T (251-253): Cuoäc baàu cöû cuûa ngaøi
dieãn ra giöõa nhöõng cuoäc chieán gay gaét. Ngaøi
bò choáng ñoái bôûi giaùo só Novatian, chính giaùo
só naøy töï phong mình laøm giaùo hoaøng. Ñöùc
Giaùo Hoaøng trieäu taäp moät coâng ñoàng leân aùn
Novatian, cho giaùo só naøy laø phaûn giaùo hoaøng
(anti-pope). Ngaøi bò ra leänh phaûi teá leã caùc thaàn
daân ngoaïi vaø vì töø choái neân ngaøi ñaõ bò ñaày ñeán
Civitavecchia, ngaøi ñaõ cheát taïi ñaây.
22. Lucius, T (251-253): Ngaøi choáng ñoái vieäc nôùi
loûng caùc vaán ñeà luaân lyù maø caùc giaùo só cao
caáp vaáp phaûi, chaúng haïn nhö vieäc aên ôû vôùi
nhau nhö vôï choàng cuûa caùc nöõ phoù teá vôùi caùc
thaønh vieân trong haøng giaùo só ngaøy caøng phoå
bieán. Ñöùc Lucius cheát töï nhieân.
23. Stephen I, T (254-257): Ngaøi laø moät ngöôøi
quyù toäc Roâma vaø laø giaùm muïc Roâma. Ñöùc
Stephen gaëp phaûi maâu thuaãn vôùi caùc giaùo hoäi

8
 AÙ Chaâu vaø Phi Chaâu veà vaán ñeà quyeàn toái
thöôïng cuûa Giaùo Hoäi Roâma. Ngaøi töû ñaïo döôùi
thôøi Valerian.
24. Sixtus II, T (257-258): Ngaøi sinh ôû Athens vaø
laø moät con ngöôøi coù vaên hoaù vaø nguyeân taéc.
Ngaøi coá gaéng hoaø giaûi moái quan heä vôùi Giaùo
Hoäi Cartago. Theo sau cuoäc baùch haïi do
hoaøng ñeá Valerian gaây ra, ngaøi bò xöû traûm
ñöông khi ñang ngoài treân gheá giaùm muïc cuûa
ngaøi.
25. Dionysius, T (259-268): Ngaøi ñaéc cöû giaùo
hoaøng sau moät naêm troáng ngoâi vì söï baùch haïi
cuûa Valerian. Ngaøi boû tieàn ra chuoäc nhieàu
Kitoâ höõu bò caàm tuø vaø taùi thieát nhieàu nhaø thôø
bò taøn phaù.
26. Felix I, T (269-274): Ngaøi choáng laïi phaùi
Manicheism, phaùi naøy phuû nhaän baûn tính cuûa
Ñöùc Kitoâ maø chæ thöøa nhaän 2 yeáu toá caên baûn
thoáng trò theá giôùi ñoù laø thieän vaø aùc. Ñöùc Felix I
töû vì ñaïo.
27. Eutychian, T (275-283): Ngaøi quy ñònh caùc vò
töû ñaïo phaûi ñöôïc toân kính long troïng vaø thi theå
caùc ngaøi phaûi ñöôïc quaán trong moät khaên lieäm
9
 traéng vaø phuû leân moät aùo leã phoù teá ñoû. Ngaøi töû
ñaïo.
28. Gaius hay Caius, T (283-296): Sinh ôû
Dalmatia, ngaøi laø chaùu trai cuûa Hoaøng Ñeá
Diocletian. Ngaøi töû ñaïo khoâng phaûi do leänh
cuûa chuù mình nhöng do leänh cuûa Hoaøng Ñeá
Maximillan.
29. Marcellinus, T (296-304): Cuoäc baùch haïi döôùi
thôøi Diocletian ngaøy caøng trôû neân khuûng
khieáp. Ñöùc Marcellinus töû ñaïo vaøo ngaøy Leã
Giaùng Sinh naêm 304.
30. Marcellus I, T (308-309): Vì ñieàu kieän baùch
haïi ñaïo khuûng khieáp neân 4 naêm sau khi Ñöùc
Marcellinus qua ñôøi Ngaøi môùi ñöôïc baàu choïn
laøm giaùo hoaøng. Ngaøi caám trieäu taäp moät coâng
ñoàng chung maø khoâng coù söï cho pheùp cuûa Ñöùc
Giaùo Hoaøng Roâma.
31. Eusebius, T (309-309): Coù leõ ngaøi sinh ôû
Magna Grecia vaø töû ñaïo döôùi thôøi Hoaøng Ñeá
Maxentius.
32. Miltiades hay Melchiades, T (311-314): Sinh
ôû Phi Chaâu. Döôùi trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa

10
 ngaøi Chieáu Chæ Constantine ñöôïc ban haønh
chính thöùc cho pheùp Kitoâ giaùo ñöôïc töï do haønh
ñaïo. Ngaøi cho xaây döïng Ñeàn Thaùnh San
Giovanni.
33. Silvester I, T (314-335): Ngaøi trieäu taäp Coâng
Ñoàng Ñaïi Keát ñaàu tieân taïi Nicea. Ñöùc
Silvester röûa toäi cho Constantine taïi
Gieârusalem trong dòp thaùnh hieán Giaùo Ñöôøng
Moä Thaùnh. Ngaøi cheát ngaøy 31 thaùng 12.
34. Mark, T (336-336): Ngaøi laøm giaùo hoaøng chæ
ñöôïc moät vaøi thaùng vaø choáng laïi dò giaùo AÙ
Chaâu.
35. Julius I, T (337-352): Taïi Coâng Ñoàng Serdica,
ngaøy nay laø Sofia, ngöôøi ta ñöa vaøo vieäc laø baát
kyø quyeát ñònh naøo do caùc Coâng Ñoàng hay do
caùc giaùm muïc rieâng reõ (individual bishops)
pheâ duyeät cuõng coù nghóa laø ñöôïc Roâma chaáp
thuaän. Chuùng ta mang ôn ngaøi veà vieäc thieát
laäp caùc vaên khoá Vatican. Haøi coát cuûa ngaøi
ñöôïc baûo toàn ôû Santa Maria thuoäc Giaùo Hoäi
Roâma taïi Trastevere.
36. Liberius, T (352-336): Sinh ôû Roâma thuoäc gia
ñình Savelli. Ngaøi kieân quyeát tranh luaän vôùi
11
 Hoaøng Ñeá Constantius veà dò giaùo Chaâu AÙ.
Ngaøi bò Constantius löu ñaày sang France, daân
chuùng Roâma xin ngaøi trôû veà. Ñöùc Liberius xaây
döïng Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Santa Maria
Maggiore.
37. Damasus I, T (366-384): Sinh ôû Taây Ban Nha.
Ñöùc Damasus buoäc phaûi chieán ñaáu, ngay caû
vieäc duøng vuõ löïc, choáng laïi phaûn giaùo hoaøng
(anti-pope) Ursinus. Ngaøi thaønh coâng trong
vieäc ñaët quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo Hoäi Roâma
treân moïi giaùo hoäi khaùc. Ngaøi raát chuù taâm ñeán
vieäc phuùc aâm hoaù xaõ hoäi Roâma.
38. Siricius, T (384-399): Sinh ôû Roâma. Ngaøi laø
ngöôøi ñaàu tieân mang töôùc hieäu ñöùc giaùo
hoaøng. Ñöùc Siricius quy ñònh caùc linh muïc vaø
phoù teá phaûi soáng ñoäc thaân vaø ra saéc leänh chæ
coù giaùm muïc môùi coù theå phong chöùc cho linh
muïc. Ngaøi laø moät con ngöôøi ñaày nghò löïc vaø
coù khaû naêng ñieàu khieån chi tieát moïi tình hình.
39. Anastasius I, T (399-401): Ngaøi sinh ra trong
gia ñình Massimi ôû Roâma. Ngaøi caám caùc taùc
phaåm cuûa Origen mang yù töôûng laïc giaùo.

12
40. Innocent I, T (401-417): Ngaøi chòu ñöïng taát
caû moïi söùc maïnh xaâm laêng cuûa quaân Goths do
Alaric laõnh ñaïo vaø ngaøi thaønh coâng trong vieäc
thuyeát phuïc Alaric tha cho nhieàu sinh maïng vaø
kính troïng caùc nhaø thôø.
41. Zosimus, T (417-418): Ngaøi laø ngöôøi Hy Laïp.
Trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi ngaén nguûi vaø
traéc trôû do söï baønh tröôùng cuûa laïc giaùo
Pelagian.
42. Boniface I, T (418-422): Vieäc boå nhieäm ngaøi
ñöôïc moät coâng ñoàng xaùc nhaän vì daân chuùng vaø
moät phaàn giôùi giaùo só laïi baàu choïn moät ñaïi
dieän khaùc cho rieâng hoï.
43. Celestine I, T (422-432): Sinh ôû Campania,
ngaøi laø baïn cuûa Thaùnh Augustine. Ñöùc
Celestine khuyeán khích vieäc truyeàn giaùo ôû
Scotland vaø Ireland qua coâng vieäc cuûa Palla-
dius vaø Thaùnh Patrick.
44. Sixtus III, T (432-440): Sinh ôû Roâma. Ngaøi
cho trang trí Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Santa
Maria Maggiore theo loái gheùp maûnh (mosaic)
maø ngaøy nay ngöôøi ta vaãn coøn thaùn phuïc. Ñöùc

13
 Sixtus cuõng coøn cho xaây döïng Thaùnh Ñöôøng
San Lorenzo ôû Lucina vaø Lateran Baptistery.
45. Leo Caû I, T (440-461): Sinh ôû Volterra. Ngaøi
ñöôïc ñaùnh giaù laø moät kieåu maãu Giaùo Hoaøng
Roâma lyù töôûng cho nhöõng theá kyû keá tieáp. Ngaøi
thaønh coâng trong vieäc ngaên chaën Attila, vua
cuûa Huns, nhöng thaát baïi ñoái vôùi Vandals
Gaiseric, boä laïc naøy ñaõ xaâm laêng vaø cöôùp phaù
Roâma vaøo thaùng 6, hoï chæ mieãn tröø caùc Ñeàn
Thaùnh. Ñöùc Leo ñaõ khoâng laøm ñöôïc gì ngoaïi
tröø vieäc taùi thieát thaønh phoá daáu yeâu cuûa ngaøi
töø ñoáng gaïch vuïn ñoå naùt.
46. Hilarus, T (461-468): Sinh taïi Cagliari ôû
Sardinia. Ngaøi ñöôïc ñaøo taïo ôû Tröôøng Leo.
Taïi Lateran ngaøi thaønh laäp hai thö vieän laø haït
nhaân ñaàu tieân laøm neân thö vieän Vatican sau
naøy. Ngaøi quan taâm raát nhieàu ñeán vieäc trang
hoaøng caùc nhaø nguyeän vaø tu vieän.
47. Simplicius, T (468-483): Sinh ôû Tivoli. Trong
suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi Ñeá Quoác
Phöông Taây dieät vong. Ñöùc Simplicius töï daán
thaân toå chöùc taøi saûn cuûa Toaø Thaùnh vaø theá laø
ngaøi trôû thaønh moät ngöôøi quaûn lyù taøi gioûi.

14
48. Felix III, T (483-492): Ngaøi sinh ôû Roâma
trong gia ñình quyù toäc Anicia. Döôùi trieàu giaùo
hoaøng cuûa ngaøi, baét ñaàu coù nhöõng moái baát hoaø
ñaàu tieân vôùi Ñöùc Thöôïng Phuï Constantinople.
49. Gelasius I, T (492-496): Sinh ôû Chaâu Phi.
Ngaøi coá gaéng ñaït ñeán moät söï hoaø giaûi giöõa
Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông vôùi Taây Phöông nhöng
ngaøi ñaõ khoâng thaønh coâng bôûi vì söï choáng ñoái
cuûa Hoaøng ñeá Anastasius. Ngaøi duøng taøi saûn
cuûa Giaùo Hoäi ñeå ñaùp öùng nhöõng thieáu thoán
cuûa daân chuùng trong thôøi kyø ñoùi keùm vaø beänh
dòch haïch.
50. Anastasius II, T (496-498): Chính ngaøi theå
hieän yù muoán nhöôïng boä Giaùo Hoäi Ñoâng
Phöông. Nhöõng khi laøm nhö theá ngaøi taïo ra
quaù nhieàu nhöõng baát ñoàng nhaém veà chính ngaøi
töø caû phía giôùi giaùo só vaø daân chuùng vì theá
ngaøi ñaõ bò keát toäi laø laïc giaùo.
51. Symmachus, T (498-514): Ngaøi sinh ôû
Sardinia. Ngaøi ñaõ choáng laïi vaø ra vaï tuyeät
thoâng Hoaøng Ñeá Anastasius bôûi vì oâng naøy ñaõ
cö xöû ngaïo maïn vaø ngay caû xuùc phaïm ñeán
Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ngöôøi ta cho Ñöùc

15
 Symmachus laø ngöôøi ñaàu tieân khôûi xöôùng vieäc
xaây Ñieän Vatican.
52. Hormisdas, T (514-523): Sinh ôû Frosinone.
Trong suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi ñaõ dieãn
ra cuoäc hoaø giaûi cuoái cuøng giöõa Giaùo Hoäi
Ñoâng Phöông vaø Taây Phöông. Ngaøi quyeát ñònh
raèng khoâng ñöôïc phong chöùc giaùm muïc cho
nhöõng ngöôøi vì ñaëc aân vaø ban thöôûng.
53. Gioan (John) I, T (523-526): Sinh ôû Tuscany.
Trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi ñaày soùng gioù vì söï
thuø haèn cuûa hoaøng ñeá Theodoric. Ngaøi qua ñôøi
ôû Ravenna laø nôi ngaøi bò tuø ñaày.
54. Felix IV, T (526-530): Tröôùc khi cheát moät vaøi
tuaàn hoaøng ñeá Theodoric chæ ñònh Ngaøi laøm
giaùo hoaøng. Trong suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi loái soáng aån tu lan roäng khaép nöôùc YÙ vaø
Ñan vieän Montecassino ñöôïc xaây döïng.
55. Boniface II (530-532): Ngaøi sinh ôû Roâma
nhöng thuoäc doøng doõi Ñöùc. Hình aûnh cuûa ngaøi
môø nhaït vì thaùi ñoä cuûa ngaøi ñoái vôùi Thöôïng
Nghò Vieän. Ngaøi laø giaùo hoaøng ñaàu tieân khoâng
ñöôïc phong thaùnh.

16
56. John II (533-535): Ngaøi sinh ôû Roâma. Ñöùc
John II choáng laïi hình thöùc buoân thaàn baùn
thaùnh trong vieäc baàu choïn caùc giaùm cuõng nhö
nhöõng hueä luî tieâu cöïc cuûa noù trong vieäc baàu
choïn giaùo hoaøng.
57. Agapitus I, T (535-536): Sinh ôû Roâma trong
gia ñình quyù toäc Anicia. Ngaøi cam keát daán
thaân hoaøn toaøn cho vieäc thöïc thi söù vuï cuûa
mình. Ngaøi qua ñôøi ôû Constantinople, ngaøi ñeán
ñoù theo yeâu caàu cuûa Theodahad, vua cuûa daân
Goths.
58. Silverius, T (536-537): Ngaøi gaëp raéc roái trong
moái quan heä vôùi Belisarius ngöôøi ñi chinh
phuïc nöôùc YÙ nhaân danh Hoaøng Ñeá Phöông
Ñoâng, vaø ngaøi cuõng coøn gaëp raéc roái vôùi nöõ
hoaøng Theodora. Ñöùc Silverius bò baét vaø bò
ñaày ñeán ñaûo Ponza.
59. Virgilius (537-555): Ngaøi sinh ôû Roâma thuoäc
doøng doõi quyù toäc. Ngaøi keá vò ngai giaùo hoaøng
qua vieäc buoân baùn chöùc thaùnh vaø vu khoáng
cuøng vôùi söï ñoàng loaõ cuûa Thoedora. Vì söï yeáu
ñuoái cuûa mình maø ngaøi bò nöõ hoaøng Theodora
vaø Hoaøng Ñeá Justinian haêm doaï toáng tieàn.

17
60. Pelagius I (556-561): Ngaøi ñöôïc baàu laøm giaùo
hoaøng sau khi Ñöùc Virgilius qua ñôøi ñöôïc moät
naêm. Ngaøi thöøa nhaän caùc quyeát ñònh cuûa Coâng
Ñoàng Constantinople, uûng hoä laïc giaùo Euty-
che. Söï thay ñoåi naøy ñaõ aùm aûnh ngaøi vaø laø
moät aùnh naëng ñoái vôùi ngaøi trong quaõng ñôøi
coøn laïi.
61. John III (561-574): Trong suoát trieàu giaùo
hoaøng cuûa ngaøi quaân Longobard xaâm laêng
nöôùc YÙ taïo ra moät thaûm caûnh thaát voïng.
62. Benedict I (575-579): Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi ñöôïc ñaùnh daáu bôûi vieäc bao vaây Roâma
cuûa quaân Longobard vaø naïn ñoùi khuûng khieáp
maø daân chuùng phaûi chòu.
63. Pelagius II (579-590): Ngaøi taän taâm lo vieäc
xoaù boû ñaâu khoå cuûa ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi giaø.
Ngaøi thöôøng xuyeân cho hoï taù tuùc trong cung
ñieän cuûa mình. Ngaøi qua ñôøi vì bò nhieãm beänh
dòch haïch khuûng khieáp.
64. Gregory Caû I, T (590-604): Ngaøi sinh ôû
Roâma thuoäc gia ñình quyù toäc Anicia. Ngaøi laøm
ñeán quaän tröôûng Roâma, luùc ñoù ngaøi môùi töø boû
söï nghieäp vaø ñi tu Doøng Benedictine. Ñöùc
18
 Gregory töï mình döùt khoaùt taùch khoûi
Constantinople. Ngaøi ñaõ noäp coáng cho quaân
Longobard ñeå khoûi bò vaây haõm. Ngaøi khuyeán
khích vieäc theâm phaàn haùt thaùnh ca vaøo phuïng
töï vaø thaùnh ca ñoù mang teân ngaøi.
65. Sabinian (604-606): Moät khi ñaõ ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng, ngaøi laøm moïi caùch ñeå haï uy tín
cuûa Ñöùc Gregory baèng nhöõng nhöõng caùo traïng
voâ caên cöù vì loøng ganh tò vôùi Ñöùc Gregory,
moät ngöôøi tieàn nhieäm raát ñöôïc quyù troïng. Ngaøi
cheát döõ.
66. Boniface III (607-607): Khi trôû thaønh giaùo
hoaøng, ngaøi ñaït ñöôïc moät tuyeân ngoân döïa theo
Phocas, raèng chæ coù Giaùm Muïc Roâma môùi coù
theå trieäu taäp “Coâng Ñoàng Ñaïi Keát”.
67. Boniface IV (608-615): Ngaøi laø tu só Doøng
Benedictine. Ngaøi thieáp laäp Leã Caùc Thaùnh.
Ñöùc Boniface chuyeån ñeàn Pantheon cuûa daân
ngoaïi thaønh Nhaø Thôø Kitoâ giaùo coù leõ nhaèm
baûo veä khoûi bò taøn phaù.
68. Adeodatus I, T (615-618): Döôùi trieàu giaùo
hoaøng cuûa ngaøi söï ñoäc laäp khoûi theá löïc
Byzantine baét ñaàu ngaøy caøng roõ raøng vaø maïnh
19
 meõ. Ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân söû duïng aán chì ñeå
ñoùng daáu caùc vaên kieän cuûa ngaøi.
69. Boniface V (619-625): Ngaøi quan taâm ñaëc
bieät ñeán Giaùo Hoäi Anglo-Saxon. Ngaøi ban
quyeàn tò naïn chính trò cho baát kyø ai tìm nöông
naáu trong thaùnh ñöôøng. Trong trieàu giaùo hoaøng
cuûa ngaøi dieãn ra cuoäc Hegira, cuoäc chaïy troán
cuûa Mohammed khoûi Mekka.
70. Honorius I (625-638): Ngaøi laø moät ngöôøi quaûn
lyù taøi gioûi. Ngaøi cho taùi thieát heä thoáng coáng
daãn nöôùc ôû Trajan vaø tu boå laïi maùi cuûa Ñeàn
Thaùnh Pheâroâ. Ngaøi chuyeån nhieàu toaø nhaø cuûa
Daân Ngoaïi thaønh giaùo ñöôøng Kitoâ giaùo.
71. Severinus (640): Ngaøi xung ñoä vôùi Byzantine,
do vaäy veà sau ngaân khoá cuûa giaùo hoaøng bò
hoaøng ñeá Heraclius cöôùp boùc vì thuø haèn.
72. John IV (640-642): Ngaøi sinh ôû Damaskus.
Ñöùc John theo ñöôøng loái cuûa vò tieàn nhieäm vaø
baûo veä, ñaëc bieät, caùc coâng trình vaø ñoà löu
nieäm cuûa Ñöùc Honorius.
73. Theodore I (642-655): Ngaøi sinh ôû Jerusalem
nhöng cha meï laø ngöôøi Hy Laïp. Ngaøi bò

20
 Hoaøng Ñeá Constans II ngaên caám vieäc giaûi
quyeát caùc vaán ñeà thaàn hoïc.
74. Martini I, T (649-655): Ngaøi sinh ôû Todi taïi
Umbria. Ngaøi trieäu taäp Coâng Ñoàng ñeå keát aùn
taø thuyeát ñoäc thaàn, ñieàu naøy ñaõ khuaáy ñoäng
noä khí cuûa Constans II. Ñöùc Martin bò cöôõng
böùc ñeán Constantinople taïi ñaây ngaøi bò xöû aùn.
Nhöng ngaøi ñaõ khoâng chòu nhöôïng boä. Daàn daø,
ngaøi bò löu ñaày vaø cheát coâ quaïnh, ngay caû giôùi
giaùo só Roâma cuõng boû maët ngaøi.
75. Eugene I, T (654-657): Ngaøi ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng do söï aùp ñaët cuûa Constans vaø ngaøi
khoâng heà traùi laïi yù cuûa Constans. Chæ ñeán khi
cuoái ñôøi ngaøi môùi hoaøn löông qua vieäc coâng
khai hoaù nhöõng söï sæ nhuïc vaø baùch haïi maø Ñöùc
Martin ñaõ phaûi chòu.
76. Vitalian, T (657-672): Ngaøi daønh cho Hoaøng
Ñeá Constans söï tieáp ñoùn trang troïng noàng haäu.
Constans theå hieän söï nhieät taâm cuûa mình
nhöng ñoù chæ laø moät söï tin töôûng ñoùng kòch.
Trong kyø nghæ taïi Roâma oâng cho ñoù laø moät söï
sa thaûi bæ oåi vaø laø moät chieán lôïi phaåm vó ñaïi.
Sau khi Constans cheát, Ñöùc Vitalian ñaõ thaønh

21
 coâng trong vieäc thieát laäp moái giao haûo vôùi
Constantine, con trai cuûa Constans, nhôø ñoù maø
coù hoaø bình giöõa Roâma vôùi Constantinople.
77. Adeodatus II (672-676): Sinh ôû Roâma. Trong
thôøi kyø cuûa ngaøi moät moái nguy hieåm môùi ñe
doaï Kitoâ giaùo: quaân Saracens. Bò ñaåy luøi trong
cuoäc vaây haõm Constantinople, quaân Saracens
tieán ñeán Sicily vaø chieám Syracuse. Ñöùc
Adeodatus ban daân Venetians quyeàn baàu toång
traán cho chính hoï.
78. Donus (676-678): Laø baïn cuûa Hoaøng Ñeá
Constantine IV, ngaøi ñöôïc giuùp ñôõ ñeå vöôït qua
ñöôïc cuoäc ly giaùo giöõa Roâma vaø Ravenna.
Ñöùc Donus uûng hoä vieäc thaønh laäp caùc tröôøng
hoïc, trong ñoù coù hai tröôøng trôû thaønh nhöõng
trung taâm vaên hoaù noåi tieáng: Cambridge vaø
Triers.
79. Agatho, T (678-681): Ngaøi cöû moät phaùi ñoaøn
ñeán Constantinople ñeå tham döï moät coâng ñoàng
do Hoaøng Ñeá Constantine IV chuû trì, coâng
ñoàng naøy leân aùn laïc thuyeát ñôn löïc luaän. Ngaøi
ñaéc cöû giaùo hoaøng khi ñaõ raát cao nieân, coù leõ
khoaûng 107 tuoåi.

22
80. Leo II, T (682-683): Sinh ôû Catania. Ngaøi yeâu
caàu Hoaøng Ñeá Constantine IV ban haønh saéc
leänh thieát laäp trình töï leã phong chöùc giaùm muïc
Ravenna phaûi ñöôïc toå chöùc taïi Roâma vaø chæ
sau khi coù chöùng thö ñeä trình leân Ñöùc Giaùo
Hoaøng. Ngaøi ñöa Nöôùc Thaùnh vaøo duøng trong
leã nghi Kitoâ giaùo.
81. Benedict II, T (684-685): Ngaøi sinh ôû Roâma
thuoäc gia ñình Savelli quyeàn theá. Ngaøi thuyeát
phuïc Constantine ban cho Giaùo Hoäi Roâma vaø
daân chuùng quyeàn baàu choïn giaùo hoaøng maø
khoâng thoâng qua söï pheâ duyeät boå nhieäm cuûa
hoaøng ñeá.
82. John V (685-687): Ngaøi sinh ôû Antioch, taïi
Syria. Ngaøi ñaïi dieän cho Ñöùc Agatho taïi Coâng
Ñoàng Constantinople. Ngöôøi ta bieát raát ít veà
ngaøi.
83. Conon (686-687): Ñöôïc phuù baåm loøng baùc aùi
vaø toát laønh, ngaøi giuùp ñôõ caùc tu vieän. Ngaøi
khoâng theå choáng laïi quyeát ñònh cuûa Ñaïi Giaùo
Chuû Ravenna trong vieäc ñoåi môùi caùch söû duïng
quyeàn pheâ chuaån cuûa hoaøng ñeá ñoái vôùi caùc

23
 giaùo hoaøng môùi ñaéc cöû. Coù leõ ngaøi cheát vì bò
ñaàu ñoäc.
84. Sergius I, T (687-701): Ngaøi gaëp phaûi xung
ñoät caêng thaúng vôùi Hoaøng Ñeá Justinian II môùi,
hoaøng ñeá naøy cho trieäu taäp moät coâng ñoàng
nhöng khoâng môøi Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø oâng ñeä
trình leân Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeå xin pheâ chuaån
caùc keát luaän. Dó nhieân, Ñöùc Sergius I töø choái
kyù vaø vì theá Justinian ñaõ ra leänh baét ngaøi. Söï
kieän naøy daãn ñeán cuoäc noåi daäy cuûa daân chuùng
vaø hoaøng ñeá Justinian bò löu ñaày.
85. John VI (701-705): Ngaøi cuõng ñaõ phaûi ñöông
ñaàu vôùi hoaøng ñeá Phöông Taây. Khi hoaøng ñeá
Phöông Taây coá boû tuø Ñöùc John thì coù moät
cuoäc toång noåi daäy nhaèm baûo veä ngaøi.
86. John VII (705-707): Ngaøi choáng laïi Justinian
II. Ngaøi trôû laïi naém quyeàn vaø ñöa yù kieán cuûa
moät vò giaùo hoaøng leân nhö theå moät giaùo huaán
ñeå choáng laïi Constantinople.
87. Sissinius (708-708): Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi chæ keùo daøi coù 21 ngaøy do ngaøi qua ñôøi vì
laâm troïng beänh. Thôøi gian ngaén nguûi, ngaøi chæ

24
 môùi baét ñaàu gaây quyû ñeå khoâi phuïc laïi caùc böùc
töôøng cuûa thaønh phoá.
88. Costantine (708-715): Khoâng nhö caùc vò tieàn
nhieàm tröôùc, ngaøi taïo ñöôïc moái quan heä toát
ñeïp vôùi Justinian II. Nhöng hoaøng ñeá naøy laïi
bò saùt haïi bôûi Philippicus Bardanes ñeå tieám vò
hoaøng ñeá vaø Philippicus Bardanes coá ñaït ñöôïc
söï chaáp thuaän cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ngay töùc
khaéc xaûy ra baïo loaïn choáng laïi Philippicus vaø
Anastasius II truaát pheá ñöôïc oâng naøy.
89. Gregory II, T (715-731): Ngaøi sinh ôû Roâma
trong gia ñình Savelli. Vôùi ngaøi quyeàn löïc theá
tuïc thöïc söï cuûa giaùo hoaøng ñöôïc baét ñaàu.
Nhöõng khaéc bieät veà yù kieán giöõa Hoaøng Ñeá
Phöông Ñoâng vaø Ñaïi Giaùo Chuû Ravenna tieáp
dieãn. Ngaøi trieäu taäp moät coâng ñoàng ñeå leân aùn
laïc giaùo baøi tröø aûnh thaùnh (ñaäp phaù caùc aûnh
thaùnh). Ngaøi thöïc hieän moät cuoäc phuùc aâm hoaù
maïnh meõ nôi daân toäc Ñöùc.
90. Gregory III, T (731-741): Sinh ôû Syria. Ngaøi
ñöôïc daân Roâma meán moä. Ñoái vôùi
Constantinople ngaøi theo ñöôøng loái cuûa vò tieàn
nhieäm. Ngaøi ñaõ phaûi ñöông ñaàu vôùi Liutprand,

25
 vua cuûa daân Longobard, ngöôøi naøy ñaõ khôûi söï
xaâm laêng vaø cöôùp boùt caùc vuøng cuûa Ducato, laø
khu vöïc haït nhaân ñaàu tieân cuûa Laõnh Ñòa Giaùo
Hoaøng sau naøy.
91. Zacharias, T (741-752): Ngaøi ñaït ñöôïc moät söï
hoaø giaûi vôùi Liutprand qua vieäc thoaû thuaän
moät hieäp öôùc hoaø bình 20 naêm vôùi oâng aáy.
Daân Longobard khoâng giöõ ñuùng hieäp öôùc ñaõ ñi
xaâm chieám Ravenna. Vì vaäy Ñöùc Zacharias
buoäc phaûi giao keát ñoàng minh vôùi boä laïc Frank
cuûa Pippin Luøn.
92. Stephen II (III) (752-757): Ngaøi tieáp tuïc
chính saùch noái laïi tình höõu nghò vôùi boäc toäc
Frank. Taïi Phaùp ngaøi toân phong Pippin Luøn
laøm vua toaøn quyeàn nhö moät caùch baùo ôn veà
nhöõng vuøng ñaát daâng cuùng vaø söï giuùp ñôõ cuûa
Pippin Luøn trong vieäc choáng laïi Longobard.
93. Paul I, T (757-767): Ngaøi laø anh em vôùi Ñöùc
Stephen II. Ñöùc Paul noã löïc noái laïi quan heä
vôùi Giaùo Hoäi Hy Laïp nhöng Constantine V coá
gia nhaäp ñoàng minh tröïc tieáp vôùi Pippin, song
Pippin khoâng xem xeùt ñeà nghò ñoù. Muïc ñích

26
 cuûa Constantine laø chuaån bò ñieàn kieän ñeå taùi
chinh phuïc caùc laõnh ñòa cuûa YÙ.
94. Stephen III (IV) (678-772): Ngaøi sinh taïi
Syracuse ôû Sicily. Döôùi trieàu ñaïi giaùo hoaøng
cuûa ngaøi baét ñaàu xuaát hieän söï baän taâm ñeán
quyeàn haønh theá tuïc trong moïi laõnh vöïc khieán
cho nhieàu ngöôøi theøm chaûy nöôùc daõi. Ñeå chaám
döùt xu höôùng nguy hieåm naøy ngaøi coâng boá
raèng khoâng moät giaùo daân naøo ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng neáu chöa ñöôïc laøm hoàng y.
95. Hadrian I (772-795): Sinh ôû Roâma trong gia
ñình quyù toäc Colonna. Ngaøi baét ñaàu lieân keát
vôùi Charlemagne (Charles Ñaïi Ñeá) vò hoaøng
ñeá naøy vöøa tôùi YÙ vaø chaám döùt söï thoáng trò cuûa
Longobards ôû YÙ. Ngaøi cho taùi thieát laïi heä
thoáng coáng nöôùc vaø caùc böùc töôøng thaønh phoá
bò quaân Longobard phaù haïi. Ngaøi baét ñaàu moät
cuoäc khoâi phuïc ñaïi quy moâ caùc ngoâi thaùnh
ñöôøng ôû Roâma vaø xaây döïng Nhaø Teá Baàn
Thaùnh Thaàn (Santo Spirito Hospital) vaãn coøn
toàn taïi cho ñeán ngaøy nay.
96. Leo III, T (796-816): Vaøo ñeâm Giaùng Sinh
naêm 800, taïi Ñeàn Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Leo

27
 phong Charlemagne laøm hoaøng ñeá. Theo ñoù,
Thaùnh Ñeá Roâma ra ñôøi. Ngaøi saùng laäp Tröôøng
Palatine thôøi danh, tieàn thaân cuûa Ñaïi Hoïc
Paris.
97. Stephen IV (816-817): Ngaøi khoâng baän taâm
ñeå yù ngay ñeán hoaøng ñeá môùi, Louis Ngoan
Ñaïo, trong cuoäc baàu cöû cuûa ngaøi. Laøm nhö
vaäy ñeå cho hoaøng ñeá hieåu raèng ngaøi nhìn nhaän
quyeàn löïc chính trò cuûa hoaøng ñeá nhöng ñoù
khoâng phaûi vieäc laõnh ñaïo tinh thaàn.
98. Paschal I, T (817-824): Ngaøi sinh ôû Roâma
trong gia ñình Massimo. Moái quan heä giöõa
Giaùo Hoäi vôùi boäc toäc Frank ngaøy caøng ñöôïc
caûi thieän hôn vaø Louis Ngoan Ñaïo daâng cuùng
cho Ñöùc Giaùo Hoaøng hai ñaûo Corsica vaø
Sardinia. Ñöùc Paschal laø ngöôøi nhieät thaønh vaø
soát saéng suøng kính caùc thaùnh töû ñaïo. Ngaøi ñaõ
cho khai quaät voâ soá tích thaùnh vaø cho löu giöõ
taïi nhieàu thaùnh ñöôøng. Ñaëc bieät, ngaøi cho môû
thi haøi Thaùnh Cecilia ôû Hang Toaïi Ñaïo San
Callisto.
99. Eugene II (824-827): Chính saùch cuûa ngaøi
khoâng roõ raøng cho laém ñeå roài trieàu giaùo hoaøng

28
 cuûa ngaøi chòu söï kieåm soaùt cuûa Aix-la-
Chapelle nhö tröôùc ñaây ñaõ töøng chòu söï khoáng
cheá cuûa Constantinople.
100. Valentine (827-827): Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi keùo daøi khoaûng moät thaùng.
101. Gregory IV (827-844): Quaân Saracen trôû
thaønh moái ñe doaï nguy hieåm sau khi hoï chieám
ñöôïc Ostia. Ñeå baûo veä thaønh phoá, Ñöùc Giaùo
Hoaøng cho xaây moät phaùo ñaøi gaàn bieån vaø ngaøi
goïi ñoù laø Gregoropolis.
102. Sergius II (844-847): Trong moái quan heä
vôùi hoaøng ñeá Carolingian, Ñöùc Sergius coù muïc
ñích taêng cöôøng quyeàn töï trò cuûa Ñöùc Giaùo
Hoaøng ngay caû vieäc caån thaän khoâng gaây ra raïn
nöùt. Quaân Saracen haï traïi ôû Ostia roài ñeán
Roâma vaø cöôùp phaù Ñeàn Thaùnh Pheâroâ vaø
Phaoloâ. Laøng ñoù ñaõ ñöôïc taêng cöôøng quaân söï
nhöng cuõng khoâng laøm ñöôïc gì.
103. Leo IV, T (847-855): Teân cuûa ngaøi gaén lieàn
vôùi coâng trình ñöôïc goïi laø; “Thaønh Ñoâ
Leonine”, moät coâng söï bao boïc Vatican. Coâng
söï naøy ñöôïc döïng neân ñeå choáng laïi caùc cuoäc
cöôùp boùc cuûa quaân Saracen. Ñeå ñaùnh luøi
29
 chuùng, moät lieân hieäp ñöôïc hình thaønh bao goàm
Amalfi, Gaeta vaø Naples. Ñöùc Leo laø Vò Giaùo
Hoaøng ñaàu tieân ñaùnh daáu caùc vaên kieän chính
thöùc cuûa ngaøi theo nieân hieäu trieàu giaùo hoaøng
cuûa mình.
104. Benedict III (855-858): Sinh ôû Roâma. Ngaøi
laø vò giaùo hoaøng coù hoïc thöùc vaø roäng löôïng
daáng thaân chuû yeáu laøm coâng vieäc töø thieän ñoái
vôùi ngöôøi ngheøo vaø ñau oám.
105. Nicholas I, T (858-867): Ngaøi môû ñaàu yù
töôûng quyeàn löïc thaàn quyeàn chính trò. Ngaøi cö
xöû nhö moät moät nhaø chuyeân cheá tuyeät ñoái ra
luaät phaùp vaø ñieàu kieän cho caùc giaùm muïc,
hoàng y vaø hoaøng ñeá. Ngöôøi duy nhaát choáng laïi
laø Photius, Thöôïng Phuï Constantinople, vò naøy
quaù cöùng raén ñeán ñoä oâng ñaõ taïo ra moät cuoäc
ly giaùo keùo daøi treân moät theá kyû.
106. Hadrian II (867-872): Ngaøi ñaéc cöû naêm 80
tuoåi sau hai laàn töø choái ñöôïc boå nhieäm. Ngaøi
trieäu taäp moät coâng ñoàng taïi Constantinople, taïi
ñaây Thöôïng Phuï Photius bò leân aùn vaø vaï tuyeät
thoâng.

30
107. John VIII (872-882): Veà vaán ñeà quyeàn keá
nhieäm Louis II, ngaøi ñaõ phong vöông cho
Charles Hoùi, ñieàu ñaõ laøm phaät loøng caùc quyù
toäc Roâma nhöõng ngöôøi naøy uûng hoä moät öùng cöû
vieân khaùc, Louis Ngöôøi Ñöùc. Vì lyù do naøy ngaøi
bò aùp löïc phaûi di cö ñeán Phaùp. Ngaøi giaûi vaï
cho Photius, nhöng roài bò buoäc phaûi tuyeät
thoâng Photius moät laàn nöõa vì caùch cö xöû thieáu
thieän chí cuûa oâng aáy. Coù leõ ngaøi cheát vì bò ñaàu
ñoäc.
108. Marinus I (882-884): Ngaøi laø ngöôøi goác
Anh. Ngaøi döùt pheùp thoâng coâng Photius theâm
moät laàn nöõa. Thaät thoáng khoå cho ngaøi khi nhaän
ñöôïc tin laàn thöù hai Montecassino bò taøn phaù.
Coù leõ ngaøi cuõng cheát vì bò ñaàu ñoäc.
109. Hadrian III, T (884-885): Ngaøi baùc boû moïi
yeâu caàu vaø aùp löïc cuûa hoaøng ñeá Ñoâng Phöông
uûng hoä Photius. Ñöôïc môøi tham döï hoäi nghò
Diet of Worms, ngaøi qua ñôøi treân ñöôøng ñi ôû
Nonantola, gaàn Modena.
110. Stephen V (VI) (885-891): Ngaøi coù ñöôïc
moái quan heä toát ñeïp vôùi Leo VI, hoaøng ñeá
Ñoâng Phöông, chính ngaøi tuyeân boá choáng laïi

31
 laïc giaùo Photius. Quaõng ñôøi coøn laïi ngaøi laø bò
truaát pheá, giam loûng ôû moät tu vieän vaø cuoái
cuøng ngaøi qua ñôøi ôû ñoù. Thaùnh Ñeá Roâma luïi
taøn vaø troå sinh ba nöôùc: YÙ, Phaùp vaø Ñöùc.
111. Formosus (891-896): Ngaøi bò John VIII
truaát pheá khoûi ngai vò giaùm muïc moät caùch baát
coâng ôû Porto vaø sau ñoù ñöôïc Marinus, keá
nhieäm cuûa John phuïc chöùc. Ngaøi coù nhöõng tö
töôûng raát khaùc bieät so vôùi Guido Spoleto, ngaøi
bò Guido haêm doaï, vì töï nhaän thaáy mình bò aùp
löïc neân ngaøi tìm söï giuùp ñôõ töø Arnulf
Carinthia. Vôùi lyù do naøy maø sau khi cheát roài
ngaøi coøn chòu moät haønh ñoäng khuûng khieáp. Vò
giaùo hoaøng môùi Stephen VI quaät xaùc ngaøi leân,
cho keùo leâ ñi, roài xeûo thi haøi ngaøi ra vaø neùm
xuoáng soâng Tiber.
112. Boniface VI (896-896): Trieàu giaùo hoaøng
cuûa ngaøi keùo daøi voûn veïn 15 ngaøy.
113. Stephen VI (896-897): Ngaøi ñaéc cöû nhôø
aûnh höôûng cuûa Coâng Töôùc Spoleto. Ngaøi cho
quaät xaùc Ñöùc Formosus vaø cho keùo leâ moät
caùch oâ nhuïc vaø ñeâ tieän nhaát. Moïi ñaïo luaät cuûa
vò tieàn nhieäm ñeàu bò ngaøi tuyeân boá laø khoâng

32
 coù hieäu löïc. Caùc haønh ñoäng naøy noï ñaõ ñem laïi
cho ngaøi söï caêm gheùt cuûa daân chuùng, hoï ñaõ
thu laïi ñöôïc söï coâng baèng vaøo chính tay hoï.
Ñöùc Stephen bò baét vaø bò sieát coå nhöng thi haøi
cuûa ngaøi khoâng bò baùng boå.
114. Romanus (897-897): Ngaøi laø ngöôøi goác
Anh. Ngaøi töøng laø baïn cuûa Ñöùc Formosus, nhôø
ñoù maø kyù öùc cuûa ngaøi ñöôïc phuïc hoài. Trieàu
giaùo hoaøng cuûa ngaøi laø ngaén nguûi nhaát.
115. Theodore II (897-897): Ngai vò giaùo hoaøng
cuûa ngaøi chæ keùo daøi coù 21 ngaøy. Ngaøi cuõng
phuïc hoài laïi cho Ñöùc Formosus vaø veà sau coøn
phuïc hoài toaøn boä ñaïo luaät trong trieàu giaùo
hoaøng cuûa Ñöùc Formosus. Ngaøi cho vôùt thi haøi
baát haïnh cuûa Ñöùc Formosus leân khoûi soâng
Tiber vaø ñem caûi taùng xöùng ñaùng.
116. John IX (898-900): Ngaøi trieäu taäp moät coâng
ñoàng ñeå döùt pheùp thoâng coâng vaø löu ñaày taát caû
caùc hoaøng y ñoàng loaõ vôùi Stephen VI. Ngaøi
phong cho Lambert Spoleto laøm vua cuûa YÙ vaø
vò vua naøy laõnh traùch nhieäm baûo veä Giaùo Hoäi
vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng. Nhöng Lambert sôùm

33
 baêng haø vaø nöôùc YÙ rôi vaøo tình traïng voâ chính
phuû.
117. Benedict IV (900-903): Ngaøi ñaõ phaûi ñoái
dieän vôùi nhöõng coâng vieäc maø ngaøi khoâng ñuû
khaû naêng gaùnh vaùc. Quaân Hungary xaâm chieám
phía baéc, quaân Saracen xaâm chieám phía nam
nöôùc YÙ. Ngaøi khoâng ñöôïc ai giuùp ñôõ caû. Ñöùc
Giaùo Hoaøng vaø Roâma bò coâ laäp vaø khoâng ñöôïc
baûo veä.
118. Leo V (903-903): Moät thôøi kyø suy ñoài vaø
thoái naùt veà luaân lyù kinh khuûng ñeán ñoä maø Ñöùc
Leo, moät con ngöôøi yeáu ñuoái vaø baát quyeát,
hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp vôùi chöùc vò cao cuûa
ngaøi. Ngöôøi giuùp ñôõ tinh thaàn cho ngaøi, Hoàng
Y Christopher ñaõ truaát pheá ngaøi baèng voõ löïc
vaø giam ngaøi trong moät tu vieän. Christopher
naém quyeàn ñöôïc moät naêm.
119. Sergius III (904-911): Ngaøi haát caúng vaø coù
leõ luoân caû loaïi tröø Christopher. Ngaøi laø moät
trong nhöõng hoàng y can döï vaøo vieäc baùng boå
thi haøi Ñöùc Formosus. Ñaïo luaät ñaàu tieân cuûa
ngaøi laø huyû boû toaøn boä caùc ñaïo luaät phuïc hoài
cho Ñöùc Formosus. Trong thôøi gian naøy luaân

34
 lyù suy ñoài traàm troïng, ngöôøi ta cho ngaøi coù
quan heä xaùc thòt vôùi Marozia vaø caùc phuï nöõ
khaùc.
120. Anastasius III (911-913): Ngaøi laø ngöôøi
ñaïo ñöùc. Trong suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi
dieãn ra moät cuoäc trôû laïi Kitoâ giaùo cuûa ngöôøi
Norman, nhoùm ngöôøi naøy ñònh cö ôû khu vöïc
phía baéc cuûa nöôùc Phaùp vaø khu vöïc naøy mang
teân Normandie töø danh xöng cuûa hoï.
121. Lando (913-914): Khoâng coù moät söï thaät
ñaùng keå naøo veà ngaøi. Coù theå ngaøi cheát caùch
thaûm thöông.
122. John X (914-928): Coù leõ ngaøi laø con cuûa
Marozia vaø Sergio III. Ngaøi coù söùc maïnh vaø
duõng caûm ñeå choáng laïi baàu khí baïo ñoäng vaø
thoái naùt ñang bao truøm Roâma, nhöng ngaøi sôùm
bò côn loác ñoù choân vuøi. Marozia toáng nguïc
ngaøi vaø tröø khöû ngaøi ôû ñoù.
123. Leo VI (928-928): Ngaøi ñöôïc ñaéc cöû do yù
muoán cuûa Marozia. Trong suoát 7 thaùng trieàu
giaùo hoaøng, ngaøi doàn söùc vaøo vieäc thieát laäp
hoaø bình giöõa caùc gia ñình Roâma thuoäc doøng

35
 doõi quyù toäc ñaày hieáu chieán. Ngaøi soáng moät ñôøi
khieâm nhöôøng vaø laønh thaùnh.
124. Stephen VII (VIII) (928-931): Ngaøi cuõng
ñaéc cöû giaùo hoaøng nhôø söï uûng hoä cuûa
Marozia. Vaøi tu vieän nôï ngaøi veà nhöõng ñaëc aân
maø ngaøi ban cho hoï.
125. John XI (931-935): Baø Marozia, meï cuûa
ngaøi, ñaõ daøn xeáp ñeå cho ngaøi ñöôïc ñaéc cöû giaùo
hoaøng ñöông khi ngaøi môùi vöøa 25 tuoåi. Anh
cuûa ngaøi, Alberic II, khuaáy ñoäng daân chuùng
choáng laïi Hugh Provence, taân ñeä tam phu
quaân cuûa Marozia. Chính Alberic II ñöôïc
hoaøng töû coâng chuùng vaø thöôïng nghò só Roâma
phong vöông. OÂng haõm haïi meï mình vaø boû tuø
Ñöùc John. Ñöùc John qua ñôøi khi môùi 30 tuoåi.
126. Leo VII (936-939): Ngaøi ñaït ñöôïc hieäp ñònh
vôùi Alberic II raèng Alberic naém quyeàn daân söï
coøn Ñöùc Giaùo Hoaøng naém quyeàn toân giaùo.
Ñöùc Leo laø moät tu só doøng Benedictine neân
ngaøi quan taâm ñaëc bieät ñeán vieäc caûi toå caùc
doøng tu. Ngaøi laøm raát nhieàu vieäc trong ñoù ngaøi
cho xaây laïi tu vieän Thaùnh Phaoloâ fuori le
mura.

36
127. Stephen VIII (IX) (939-942): Ngaøi ñöôïc
ñaéc cöû giaùo hoaøng vôùi söï pheâ chuaån cuûa
Alberic vaø phaûi chòu ñöïng söï hieän dieän raát khoù
chòu cuûa Alberic ôû Roâma. Trong nhöõng naêm
ñoù Berengar II ñöôïc laøm vua nöôùc YÙ qua caùch
bieåu quyeát hoan hoâ nhieät lieät.
128. Marinus II (942-946): Ñöùc Marinus cuõng
cai trò Giaùo Hoäi döôùi söï chinh phuïc cuûa yù
muoán vaø ñaëc lôïi cuûa Alberic. Ngaøi cuõng daán
thaân caûi toå caùc tu vieän vaø xen vaøo luaät doøng
cuûa caùc doøng tu naøy.
129. Agapitus II (946-955): Vò theá cuûa Alberic
bò suy yeáu traàm troïng, ñieàu naøy laøm cho
Agapito coù theå xoaù boû phaàn naøo ñoù quyeàn theá
xaâm nhaäp cuûa Alberic. Tuy nhieân, maây muø
môùi laïi xuaát hieän cuoán chaân trôøi: Otto I. Naêm
954 Alberic II baêng haø, Roâma ñöôïc giaûi
phoùng.
130. John XII (955-964): Ngaøi laø con cuûa
Alberic II vaø ñöôïc ñaéc cöû giaùo hoaøng ôû tuoåi
18. Ngaøi gaëp phaûi xung ñoät vôùi Otto khi oâng
naøy ñeán YÙ ñeå tranh thuû ñôøi soáng phoùng tuùng
cuûa giaùo hoaøng maø truaát pheá giaùo hoaøng, uûng

37
 hoä thö kyù cuûa Ñöùc John XII laø Leo laøm giaùo
hoaøng. OÂng tuyeân boá cuoäc baàu choïn giaùo
hoaøng phaûi ñöôïc söï pheâ chuaån cuûa hoaøng ñeá.
Ñöùc John troán khoûi Roâma vaø sau ñoù trôû laïi
cuøng vôùi moät ñoäi quaân ñeå röûa haän. Nhöng ngaøi
qua ñôøi ôû tuoåi 27 tröôùc khi Otto ñeán Roâma.
131. Leo VIII (963-965): Ngaøi ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng do yù muoán cuûa Otto I vaø chöùc vò
giaùo hoaøng cuûa ngaøi hoaøn toaøn vì quyeàn lôïi
cuûa hoaøng ñeá ñoù. Ngaøi khoâng ñöôïc daân chuùng
Roâma meán moä.
132. Benedict V (964-966): Ngaøi ñöôïc baàu choïn
laøm giaùo hoaøng laø do coâng chuùng sau khi John
XII qua ñôøi vaø ñeå phaûn ñoái laïi Ñöùc Leo VIII.
Hoaøng ñeá xem ngaøi nhö laø moät phaûn giaùo
hoaøng (anti-pope), oâng boû tuø ngaøi vaø phaùt
vaõng ngaøi ñeán Germany. Khi Ñöùc Leo VII qua
ñôøi, Otto ñeå cho ngaøi ñöôïc trôû veà Roâma, vì
oâng chòu nhöôïng boä yeâu caàu dai daúng cuûa daân
chuùng Roâma. Song Ñöùc Benedict qua ñôøi taïi
Hamburg. Söï ñaéc cöû cuûa caû hai Ñöùc Leo vaø
Benedict ñeàu ñöôïc Giaùo Hoäi nhìn nhaän.

38
133. John XIII (965-972): Ngaøi sinh ôû Roâma trong
gia ñình Crescentius. Ngaøi bò Otto aùp ñaët vì
theá ngaøi khoâng ñöôïc coâng chuùng Roâma chaáp
nhaän. Bò buoäc phaûi ñi troán, ngaøi aån naùu ôû choã
hoaøng töû Benevento. Ngaøi keâu goïi hoaøng ñeá
can thieäp. Otto ñeán YÙ vaø ôû ñoù khoâng döôùi 6
naêm, trong suoát khoaûng thôøi gian ñoù oâng ra
leänh cho Ñöùc Giaùo Hoaøng phong hoaøng ñeá
cho con trai mình laø Otto II laøm keá vò.
134. Benedict VI (973-974): Trieàu ñaïi giaùo hoaøng
cuûa ngaøi choùng vaùnh ôû vaøo luùc cao traøo xung
ñoät giöõa ñaûng phaùi uûng hoä Otto II vôùi ñaûng
phaùi choáng laïi ngöôøi Ñöùc. Ngaøi 2 laàn bò giam
giöõ ôû Castel Sant’s Angelo. Ñaûng phaùi choáng
Ñöùc tieáp tuïc ñaáu tranh, trong soá nhöõng ngöôøi
chòu haäu quaû coù Ñöùc Benedict, ngaøi bò xieát coå
vaø neùm xuoáng soâng Tiber. Veà sau thi haøi cuûa
ngaøi ñöôïc vôùt leân vaø choân caát taïi Vatican
Grottoes.
135. Benedict VII (974-983): Sinh ôû Roâma trong
gia ñình Baùc Töôùc Tuscolo, tuy nhieân ngaøi laø
ngöôøi uûng hoä Ñöùc. Otto II baêng haø ôû tuoåi môùi
vöøa 28 vaø con trai nhoû laø Otto III leân keá vò. Ñoù
laø moät cô hoäi ngaøn vaøn cho ñaûng phaùi choáng
39
 Ñöùc – gia ñình Crescentius – gaây ra nhöõng
cuoäc naùo loaïn baïo löïc vaø cheát choùc ñuû thöù.
136. John XIV (938-984): Thôøi kyø hoãn mang dieãn
ra khaép nôi ôû Roâma. Moät nhaân vaät Francone
naøo ñoù ñaõ lôïi duïng thôøi cô ñeå leân ngoâi giaùo
hoaøng moät laàn nöõa. OÂng cuõng thaønh coâng nhö
vaäy vôùi Ñöùc Benedict VI nhöng vì lyù do naøy
maø oâng bò löu ñaày ñeán Constantinople. OÂng
loaïi tröø ñöôïc Ñöùc John baèng vieäc giam giöõ
ngaøi ôû Castel Sant’s Angelo, taïi ñaây Ñöùc John
ñaõ qua ñôøi vì ñoùi vaø haønh haï. Franco duy trì
ñòa vò ôû Roâma ñöôïc 1 naêm vaø cheát vì bò aùm
saùt.
137. John XV (985-996): Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi raát daøi, coù leõ ñöôïc vaäy laø nhôø vaøo moái
quan heä toát ñeïp vôùi caû gia ñình Crescentius vaø
trieàu ñình hoaøng ñeá. Ngaøi raát quan taâm ñeán
vieäc tích luyõ cuûa caûi vaø quyeàn löïc trong gia
ñình mình.
138. Gregory V (996-999): Ngaøi sinh ôû Saxony vaø
trôû thaønh giaùo hoaøng do yù muoán cuûa ngöôøi anh
hoï, Otto III. Caùc söï naùo loaïn môùi do gia ñình
Crescentius kích ñoäng ñaõ buoäc ngaøi phaûi troán

40
 ñeán Padova. Otto ñeán giuùp ngaøi vaø cheùm ñaàu
gia ñình quyù toäc Crescentius. Ñöùc Gregory
qua ñôøi vì beänh soát reùt ôû tuoåi 27.
139. Silvester II (999-1003): Ngaøi laø giaùo hoaøng
ngöôøi Phaùp ñaàu tieân. Otto III choïn Ñöùc
Silvester vì ngaøi laø gia sö rieâng cuûa oâng. Ngaøi
coá gaén vöïc daäy neàn luaân lyù cuûa giôùi tu só
nhöng thaønh coâng chaúng bao nhieâu vì söï vieäc
ngaøy caøng taêng daàn leân vaø phoå bieán trong taát
caû moïi haøng nguõ giaùo hoäi. Otto III baêng haø,
John Crescentius trôû thaønh ngöôøi chuû môùi cuûa
Roâma vaø ngay laäp töùc coá thaâu toùm giaùo hoaøng
veà tay mình.
140. John XVII (1003-1003): Ngaøi ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng do yù muoán cuûa John Crescentius.
Trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi toàn taïi ñöôïc 6
thaùng, vaø khoâng coù bieán coá gì quan troïng xaûy
ra.
141. John XVIII (1004-1012): Ngaøi phong cho
Henry II Bavaria laøm vua nöôùc YÙ ôû Pavia.
Thaønh phoá naùo loaïn vì söï laøm phaät loøng quaân
Ñöùc. Theá laø Henry ñaõ chinh phaït vaø cöôùp phaù
thaønh phoá. Ñöùc John khoâng can thieäp ñeå ngaên

41
 chaën söï tieâu vong cuûa thaønh phoá. Ngaøi höu vaø
qua ñôøi ôû tu vieän Thaùnh Phaoloâ beân ngoaøi
thaønh phoá.
142. Sergius IV (1009-1012): Ngaøi thuoäc gia ñình
baù töôùc Tuscolo.
143. Benedict VIII (1012-1024): Ngaøi thuoäc gia
ñình baù töôùc Tuscolo. Trong suoát trieàu giaùo
hoaøng cuûa ngaøi quaân Saracen bò ñaùnh baïi.
Ngaøi quy ñònh haøng giaùo só khoâng ñöôïc keát
hoân vaø ngaøi choáng laïi vieäc buoân thaàn baùn
thaùnh vaø thaùch ñaáu.
144. John XIX (1024-1032): Ngaøi laø moät thaønh
vieân trong gia ñình baù töôùc Tuscolo vaø laø anh
em vôùi Ñöùc Benedict VIII. Ngaøi phong vöông
cho Conrad II. Nhôø söï baûo veä cuûa hoaøng ñeá,
Ñöùc John coù ñöôïc moät vò theá maïnh meõ ñoái vôùi
Constantinople. Ngaøi uûng hoä Guido Arezzo,
ngöôøi phaùt minh ra kyù hieäu aâm nhaïc.
145. Benedict IX (1032-1044): Ngaøi laø chaùu cuûa
hai vò tieàn nhieäm. Ñöùc Benedict ñaéc cöû sau ba
laàn baàu (laàn ñaàu tröôùc khi ngaøi môùi 12 tuoåi) vaø
hai laàn bò truaát pheá. Ngaøi soáng moät cuoäc ñôøi
phoùng tuùng vaø ñaùng traùch. Tuy theá maø caû giôùi
42
 giaùo só vaø daân chuùng ñeàu chaáp nhaän ngöôøi chæ
rieâng gia ñình Crescentius thì khoâng. Ngaøi bò
truaát pheá theo sau moät cuoäc noåi daäy cuûa daân
chuùng do gia ñình Crescentius laõnh ñaïo.
146. Silvester III (1045-1045): Ngaøi ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng theá Ñöùc Benedict, nhöng bò truaát
pheá – taïi vò chæ ñöôïc 5 ngaøy sau khi ñaéc cöû –
do söï can thieäp cuûa baù töôùc Tuscolo, chính
Tuscolo ñöa Ñöùc Benedict veà laïi Roâma.
Ngöôøi ta khoâng bieát gì veà caùi cheát cuûa Ñöùc
Silvester.
147. Benedict IX (1045-1046): Ñöùc Benedict ñöôïc
trôû laïi vôùi cöông vò giaùo hoaøng nhöng cuõng chæ
ñöôïc 21 ngaøy ngaøi ñaõ ñoåi chöùc giaùo hoaøng cho
Ñöùc Gregory VI ñeå laáy moät khoaûng tieàn lôùn.
Söï kieän naøy phaûn aùnh xaùc ñaùng veà ñôøi soáng
ñöông thôøi.
148. Gregory VI (1045-1046): Ngaøi laø thaønh vieân
cuûa gia ñình Pierleoni. Ñöùc Greogory ngay laäp
töùc baét tay vaøo vieäc ñoåi môùi caùc taäp tuïc vaø laäp
laïi traät töï ôû Roâma, nhöõng haäu quaû do trieàu
giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Benedict ñeå laïi. Ngaøi
thieát laäp quaân ñoäi giaùo hoaøng ñaàu tieân vôùi

43
 muïc ñích giaûi phoùng vaø baûo veä laõnh thoå cuûa
Giaùo Hoäi. Bò aùp löïc thoaùi vò, Ñöùc Greogry töï
ñi nghæ höu ôû tu vieän Cluny, taïi ñaây ngaøi ñöôïc
giuùp ñôõ bôûi Hildebrand Soana, veà sau laø Ñöùc
Gregory VII, cho ñeán maõn ñôøi.
149. Clement II (1046-1047): Ngaøi sinh ôû Saxony.
Ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng do yù muoán cuûa
Henry III nhaèm chaám döùt tình traïng laém tai
tieáng hieän taïi, ngaøi ñöôïc giôùi giaùo só vaø daâng
Roâma nhìn nhaän. Ngaøi ñöa ra quyeát ñònh raèng
taát caû moïi giaùo hoaøng ñeàu phaûi do hoaøng ñeá
boå nhieäm. Treân ñöôøng töø Ñöùc veà Roâma ngaøi
ñaõ qua ñôøi ôû Bamberg vaø ñöôïc an taùng taïi
ñaây.
150. Benedict IX (1047-1048): Laàn thöù 3 gia ñình
baù töôùc Tuscolo laïi ñöa Ñöùc Benedict veà laøm
giaùo hoaøng. May maén thay cho söï thieän haûo
cuûa Giaùo Hoäi khi ngaøi nghe theo lôøi khuyeân
khoân ngoan cuûa tu só Bartholomew vaø ngaøi ñaõ
veà höu ôû tu vieän Grottaferrata, gaàn Roâma,
ngaøi ñaõ qua ñôøi vaø ñöôïc an taùng taïi ñaây.
151. Damasus II (1048): Ngaøi sinh ôû Bavaria vaø laø
giaùm muïc Brixen. Trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi

44
 chæ ñöôïc coù 23 ngaøy, ngaøi cheát vì soát reùt ôû
Palestrina.
152. Leo IX, T (1049-1054): Ngaøi sinh ôû Alsatia.
Muïc tieâu cuûa ngaøi laø ñem luaân lyù laïi cho Giaùo
Hoäi ñang ngaøy caøng laø naïn nhaân cuûa vieäc
buoân thaàn baùn thaùnh vaø tình traïng soáng chung
ngoaøi hoân thuù. Ngaøi khoâng do döï trôû thaønh
moät chieán binh choáng laïi quaân Norman ñeå baûo
veä laõnh ñòa Giaùo Hoäi ôû phía nam nöôùc YÙ.
Ngaøi bò baét laøm tuø binh. Ñeå ñöôïc traû töï do
ngaøi ñaõ phaûi nhöôïng raát nhieàu thöù cho hoï.
Trong suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi xaûy ra söï
chia lìa haún giöõa Giaùo Hoäi Roâma vaø caùc Giaùo
Hoäi Ñoâng Phöông.
153. Victor II (1055-1057): Ngaøi sinh ôû Bavaria vaø
laø baø con vôùi hoaøng ñeá Henry III. Nhöng ngaøi
coá haïn cheá aûnh höôûng cuûa hoaøng ñeá trong caùc
coâng vieäc cuûa Giaùo Hoäi, ñaàu tieân laø vieäc baàu
cöû giaùo hoaøng. Muïc tieâu cuûa ngaøi laø xoaù boû
naïn buoân thaàn baùn thaùnh vaø tình traïng soáng
chung ngoaøi hoân thuù. Nhöng ngaøi khoâng ñöôïc
toaïi nguyeän vì söï ñeà khaùng maïnh meõ maø ngaøi
gaëp phaûi ngay trong nhöõng giôùi maø ngaøi ra söùc

45
 caûi toå vaø cuõng vì ngaøi maát quaù sôùm do beänh
soát reùt.
154. Stephen IX (X) (1057-1058): Ngaøi sinh ôû
Lorraine, laø moät thaønh vieân trong gia ñình
coâng töôùc cuûa xöù naøy. Ngaøi tieáp tuïc coâng vieäc
phuïc hoài luaân lyù vaø vì muïc ñích naøy ngaøi phaùi
Ñöùc Hoàng Y Hildebrand ñeán Ñöùc. Ngaøi cuõng
qua ñôøi vì beänh soát reùt.
155. Nicholas II (1059-1061): Ngaøi sinh ôû Phaùp.
Ngaøi tieáp tuïc cuoäc chieán ñöông ñaàu vôùi haøng
giaùo só: caám vieäc boå nhieäm caùc ñòa vò trong
Giaùo Hoäi ñeå thu tieàn (buoân thaàn baùn thaùnh);
caùc linh muïc, nhöõng ngöôøi ñaõ coù vôï, ngaøi ra
leänh phaûi ñeå vôï; giaùo daân bò caám khoâng ñöôïc
phong chöùc cho caùc giaùm muïc maø laïi khoâng
coù söï cho pheùp cuûa giaùo hoaøng. Ngaøi cuõng coøn
quyeát ñònh raèng giaùo hoaøng chæ ñöôïc baàu choïn
do hoàng y ñoaøn.
156. Alexander II (1061-1073): Ngaøi gaëp raéc roái
trong cöông vò giaùo hoaøng cuûa ngaøi vì hoaøng
ñeá Henry IV khoâng thöøa nhaän cuoäc ñaéc cöû cuûa
ngaøi vaø cho ngaøi laø phaûn giaùo hoaøng (anti-
pope), ngaøi laáy danh hieäu laø Honorius II. Tình

46
 traïng naøy ñaõ kích ñoäng gaây ra nhieàu cuoäc noåi
loaïn ñaãm maùu, trong suoát thôøi gian ñoù quaân
Norman luoân ñöùng veà phía Giaùo Hoäi.
157. Gregory VII, T (1073-1085): Hildebrand
Soana laø coâng ñoàng vieân cuûa khoâng döôùi 4
trieàu giaùo hoaøng. Ngaøi ñaõ phaûi ñöông ñaàu dai
daún vôùi Henry IV vaø haäu quaû laø ngaøi ra vaï
tuyeät thoâng hoaøng ñeá aáy. Ñöùc Gregory hai laàn
trieäu taäp moät coâng ñoàng, trong coâng ñoàng ñoù
ngaøi ban haønh Saéc Leänh “Dictatus Papae” noåi
tieáng, Saéc Leänh naøy khaúng ñònh quyeàn toái
thöôïng cuûa giaùo hoaøng vôùi tö caùch ñaïi dieän
cuûa thaàn quyeàn. Chính giaùo hoaøng môùi laø
ngöôøi ban cho hoaøng ñeá quyeàn cai trò chöù
khoâng phaûi ngöôïc laïi. Chính Henry coá hoaø
giaûi neân ñaõ ñeán gaëp giaùo hoaøng ôû Canossa vaø
oâng ñaõ phaûi chôø beân ngoaøi laâu ñaøi ñeán ba
ngaøy ba ñeâm tröôùc khi ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng
tieáp kieán. Khi trôû veà Ñöùc oâng nghó ngay ñeán
chuyeän traû thuø. Moät laàn nöõa oâng trôû laïi YÙ, cho
vaây haõm vaø xaâm chieám ñöôïc Roâma. Chính
Robert Guiscard ñaõ cöùu Ñöùc Gregory, ñöa
ngaøi ñeán Salerno vaø ngaøi qua ñôøi taïi ñaây.

47
158. Victor III, CP (1086-1087): Ngaøi tuyeät ñoái
ñöôïc choïn bôûi Ñöùc Gregory, song ngaøi caûm
thaáy khoâng phaûi khi theá choã vaøo ñòa vò ñoù.
Cho neân ngaøi nghó ñeán vieäc töø chöùc vaø veà höu
ôû Montecassino. Sau moät naêm ngaøi trôû laïi
Roâma. Trong suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi,
ngaøi ñöôïc nöõ baù töôùc Mathilde Canossa giuùp
ñôõ vaø ñöôïc Robert Guiscard baûo veä. Nhöng
chæ sau moät thôøi gian ngaén ngaøi veà laïi tu vieän
Montecassino.
159. Urban II, CP (1088-1099): Ngaøi sinh gaàn ôû
Reims taïi Phaùp. Ngaøi laïi ra vaï tuyeät thoâng
Henry IV vaø phaûn giaùo hoaøng Clement III,
ngaøi kieân quyeát ñaáu tranh cho ñeán khi
Clement boû Roâma lui veà Lombardy. Ñöùc
Urban toå chöùc cuoäc Thaäp Töï Chinh Ñaàu Tieân
ñeå giaûi phoùng Moä Thaùnh. Nhöng ngaøi qua ñôøi
tröôùc khi quaân ñoäi Kitoâ giaùo chieám ñöôïc
Jerusalem.
160. Paschal II (1099-1118): Taïi moät coâng ñoàng ôû
Lateran ngaøi laïi ra vaï tuyeät thoâng Henry IV vaø
Clement III, vì Clement tranh thuû söï troáng
ngoâi ñaõ trôû laïi Roâma. Ngaøi phaûi ñöông ñaàu
vôùi Henry V, trong khi oâng naøy truaát pheá cha
48
 mình laø Henry IV. Nguyeân nhaân cuûa cuoäc
tranh chaáp cuõng chæ laø: moät trong hai quyeàn
löïc, quyeàn löïc naøo seõ laø toái thöôïng ? Trong
suoát trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi coù nhöõng doøng
hieäp só khaùc nhau ra ñôøi: Hieäp Só Ñeàn Thôø,
Hieäp Só Teutonic, Hieäp Só Beänh Vieän.
161. Gelasius II (1118-1119): Trieàu ñaïi giaùo hoaøng
cuûa ngaøi ngaén nguûi vaø eâ cheà ñau khoå. Vöøa
môùi nhaäm chöùc ngaøi bò phe phaùi cuûa Henry V
do Frangipane caàm ñaàu taán coâng. Moät laàn nöõa
Henry V bò vaï tuyeät thoâng, trong khi ñoù, oâng
naøy laïi boå nhieäm moät phaûn giaùo hoaøng (anti-
pope) thöù naêm. Laïi moät cuoäc noåi daäy môùi do
Frangipane caàm ñaàu ñaõ laøm cho ngaøi phaûi
nghe theo oâng naøy vaø veà nghæ höu ôû tu vieän
Cluny, ngaøi ôû ñaây cho ñeán khi qua ñôøi.
162. Callistus II (1119-1124): Sinh ôû Phaùp vaø ñöôïc
ñaéc cöû ôû Cluny. Ngaøi ñaït ñöôïc moät söï thoaû
thuaän vôùi hoaøng ñeá qua vieäc kyù Hieäp Öôùc
Worms theo ñoù moät luaät leä daønh cho vieäc baàu
cöû caùc giaùm muïc ñöôïc thieát laäp. Ñöùc Callistus
cho trieäu taäp Coâng Ñoàng Lateran I vaø taïi ñaây
cuoäc Thaäp Töï Chinh II ñöôïc phaùt ñoäng.

49
163. Honorius II (1124-1130): Gia ñình Frangipane
ñaùnh traùo söï öùng cöû cuûa mình vôùi öùng cöû vieân
cuûa gia ñình Pierleoni. Ngaøi noã löïc hình thaønh
neân moät lieân hieäp caùc hoaøng töû Kitoâ giaùo ñeå
thaùnh chieán. Söùc khoeû raát keùm, ngaøi ñaõ veà höu
ôû tu vieän San Gregorio taïi Celio.
164. Innocent II (1130-1143): Ngaøi ñöôïc ñaéc cöû do
yù muoán cuûa gia ñình Frangipane vaø bò choáng
ñoái bôûi Anacletus II, öùng cöû vieân cuûa gia ñình
Pierleoni. Ngaøi keâu cöùu Lothair Saxony, keá
nhieäm cuûa Henry V, ñoåi laïi ngaøi phong vöông
cho oâng naøy.
165. Celestine II (1143-1144): Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa
Thaùnh Bernard, ngaøi coá gaéng giaûi quyeát xung
ñoät vaø tranh luaän trong Giaùo Hoäi, nhöng keát
cuïc chaúng ñi ñeán ñaâu. Bò haêm doaï bôûi nhöõng
cuoäc noåi loaïn môùi, ngaøi ñaõ veà höu ôû moät tu
vieän ñöôïc coâng söï hoaù, cuoäc ñôøi ngaøi keát thuùc
taïi ñaây.
166. Lucius II (1144-1145): Tình hình ôû Roâma voâ
cuøng nguy caáp. Tu só Arnold da Brescia phaùt
bieåu moät caùch kòch lieät choáng laïi loái soáng voâ
luaân cuûa haøng giaùo só. Giordano Pierleoni toå

50
 chöùc moät vieän nguyeân laõo vaø moät noäi caùc
cuøng tuyeân boá quyeàn theá tuïc cuûa caùc giaùo
hoaøng töø ñaây bò baõi boû. Ñöùc Lucius ñieàu ñoäng
quaân ñoäi vaø ñaõ bò töû thöông trong moät traän
chieán.
167. Eugene III, CP (1145-1153): Ngaøi xoay xôû
ñeå toå chöùc tieán haønh cuoäc Thaäp Töï Chinh II
nhöng roài cuõng nhö moät tieáng la vang leân roài
bieán maát. Vôùi söï haäu thuaãn cuûa Frederick
Barbarossa, ngaøi höùu seõ phong vöông cho oâng
naøy, ngaøi ñöôïc trôû laïi Roâma. Ñöùc Eugene ra
vaï tuyeät thoâng Arnaldo da Brescia vaø truïc
xuaát oâng naøy khoûi Roâma. Ngaøi pheâ chuaån
Doøng Chieán Só Toái Cao (Doøng Hieäp Só Malta).
168. Anastasius IV (1153-1154): Moät khoaûng thôøi
gian khaù bình yeân trong Giaùo Hoäi döôùi quyeàn
ñieàu khieån cuûa ngaøi. Ngaøi xaùc nhaän Doøng
Hieäp Só Malta, cho pheùp hoï nhaän quaø bieáu cuûa
caùc tín höõu ngoan ñaïo.
169. Hadrian IV (1154-1159): Ngaøi sinh ôû London
thuoäc taàng lôùp thaáp keùm. Ñöùc Hadrian baát
chaáp moïi chuyeän ñeå baûo veä quyeàn toái thöôïng
cuûa Giaùo Hoäi treân hoaøng ñeá, neân ñaây laø moät

51
 thaùch thöùc ñoái vôùi Frederick Barbarossa.
Trong suoát cuoäc gaëp vôùi ngaøi ôû Sutri, hoaøng
ñeá khoâng muoán giöõ baøn ñaïp ñeå côõi leân ngöïa
cho Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Ñöùc Hadrian töø choái
hoân xin loãi oâng aáy. Nhöõng xích mích giöõa
Barbarossa vaø Hadrian ñöa Ñöùc Giaùo Hoaøng
moät laàn nöõa sít laïi gaàn vôùi ngöôøi Norman.
170. Alexander III (1159-1181): Sau nhieàu naêm
xích mích vôùi Frederick – cuõng nhö vôùi nhieàu
phaûn giaùo hoaøng (anti-pope) khaùc do oâng naøy
baàu leân – giôø ñaây coù ñöôïc tieáng noùi chung vôùi
Ñöùc Giaùo Hoaøng, trong ñoù lyù do chính laø söï
chieán baïi cuûa hoaøng ñeá trong traän Legnano
döôùi tay cuûa Lieân Hieäp Lombard. Hoaøng ñeá
ñaõ phaûi chaáp nhaän vaøi ñieàu kieän nhuïc nhaõ
ngoaïi leä, song maëc duø theá, oâng ta nghó ñeán
chuyeän traû thuø. Daàn hoài, Ñöùc Alexander gaëp
phaûi khoù khaên trong cuoäc soáng, vì vaãn coøn moät
beø phaùi thaân hoaøng ñeá maïnh meõ ôû Roâma
choáng laïi giaùo hoaøng.
171. Lucius III (1181-1185): Frederick Barbarossa
giuùp ñôõ ngaøi vôùi loøng quyù troïng ngay caû ñang
khi vaãn duy trì söï trung thaønh vôùi Alexander
III. Vì nhöõng loän xoän khoâng ngôùt ngaøi ñònh cö
52
 ôû Verona vaø khoâng heà trôû laïi Roâma nöõa. Ñöùc
Lucius ban haønh moät theå cheá ñeå traán aùp caùc
laïc giaùo ñang khueách tröông. Moät trong nhöõng
laïc giaùo ñaàu tieân traû giaù laø Waldes.
172. Urban III (1185-1187): Ñöùc Urban cuõng phaûi
ñöông ñaàu gay gaét vôùi Barbarossa moät caùch
ñaëc bieät sau cuoäc keát hoân giöõa con trai cuûa
Frederick Barbarossa vôùi con gaùi cuûa Roger
Sicily. Ngaøi qua ñôøi ñoät ngoät taïi Ferrara khi
ñöôïc tin Saladin ñaõ vaøo ñöôïc Jerusalem.
173. Gregory VIII (1187-1187): Trieàu ñaïi cuûa
ngaøi raát ngaén vaø chæ moãi moät moái baän taâm laø
cuoäc Thaäp Töï Chinh III. Ngaøi coá keùo
Barbarossa vaøo cuoäc thaùnh chieán naøy, nhöng
hoaøng ñeá moät möïc khoâng chòu vôùi thaùi ñoä thuø
haèn Giaùo Hoäi.
174. Clement III (1187-1191): Ngaøi laïi trôû veà
Roâma vaø laøm hoaø vôùi Frederick Barbarossa.
Ngaøi toå chöùc cuoäc Thaäp Töï Chinh III trong ñoù
coù söï tham gia cuûa Venice, Pisa, Genoa vaø
caùc vua chuùa chính ôû Chaâu AÂu. Trong cuoäc
chieán naøy Barbarossa bò thieät maïng.

53
175. Celestine III (1191-1198): Ngaøi phong vöông
cho Henry VI, con trai cuûa Frederick. Henry,
moät con ngöôøi cöïc kyø ngaïo maïn, ñaõ xaâm
chieám toaøn boä nöôùc YÙ ñoàng thôøi taùch Apulia
vaø Sicily ra khoûi Norman. OÂng cheát baát ñaéc kyø
töû ôû tuoåi 32 vaø vöông quoác cuûa oâng chuyeån
vaøo tay con trai Frederick II. Ñöùc Celestine
qua ñôøi ôû tuoåi 92.
176. Innocent III (1198-1216): Ngaøi ñaéc cöû naêm
38 tuoåi. Ngaøi coù ñöôïc söï khoân ngoan thieân
phuù. Muïc ñích chính cuûa ngaøi laø laáy laïi thanh
theá cho Giaùo Hoäi. Ñöùc Innocent ñeà xuaát cuoäc
Thaäp Töï Chinh IV, song ñoaøn vieãn chinh ñoù laø
moät ñaïi hoaï thöïc söï. Ngaøi khuyeán khích
Thaùnh Phanxicoâ Assisi maëc duø ngaøi khoâng bao
giôø pheâ chuaån doøng tu cuûa thaùnh nhaân. Ngaøi
pheâ chuaån Doøng Dominican. Ngaøi trieäu taäp
Coâng Ñoàng Lateran IV, taïi ñaây taát caû caùc tín
lyù cô baûn veà ñöùc tin ñöôïc pheâ chuaån. Ngaøi
cheát yeåu ôû tuoåi 57 do bò beänh soát reùt taán coâng.
177. Honorius III (1216-1227): Ngaøi xoay sôû ñeå
tieán haønh cuoäc Thaäp Töï Chinh V vaø roài cuõng
keát thuùc trong eâ cheà. Ñaëc bieät, ngaøi raát quan
taâm ñeán caùc khía caïnh kyû luaät vaø nguyeân taéc
54
 trong vieäc baàu cöû giaùo hoaøng vaø giaùm muïc
baèng caùch baûo veä nguyeân taéc vaø nghi leã. Ngaøi
döùt khoaùt pheâ chuaån luaät doøng Franciscan vaø
Dominican cuõng nhö xaùc nhaän luaät doøng
Carmelits.
178. Gregory IX (1227-1241): Gregory ñaõ phaûi
ñöông ñaàu vôùi söï ngheânh ngang ngaïo maïn cuûa
Frederick II. Ñöùc Gregory tuyeät thoâng oâng ta
hai laàn. Teân tuoåi ngaøi gaén lieàn vôùi Toaø AÙn
Truy Toaø. Ngaøi phong thaùnh cho Phanxicoâ
Assisi, Anthony Padua vaø Dominick Guzman.
179. Celestine IV (1241-1241): Vì cuoäc baàu cöû cuûa
ngaøi maø coù söï baát ñoàng trong hoàng y ñoaøn.
Vieän tröôûng laõo vaø coâng chuùng khoâng giöõ
ñöôïc kieân nhaãn vaø hoï khoaù cöûa nhoát caùc hoàng
y – ñoàng theo doõi raát chaët– trong Ñieän
Septizonium coå kính, cho ñeán khi caùc hoàng y
baàu choïn ñöôïc giaùo hoaøng. Vì quaù giaø vaø
beänh taät ngaøi qua ñôøi sau khi ñaéc cöû chæ môùi
ñöôïc 17 ngaøy.
180. Innocent IV (1243-1254): Sau hai naêm troáng
ngoâi giaùo hoaøng ngaøi ñöôïc ñaéc cöû ôû Anagni.
Ngaøi ñoái xöû cöùng raén vaø maïnh meõ vôùi

55
 Frederick vì vaäy oâng naøy ñaõ phaûi troán chaïy
khoûi Roâma. Hoaøng ñeá cheát naêm 1250 vaø Ñöùc
Innocent cuoái cuøng cuõng veà ñöôïc Roâma. Döôùi
trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi dieãn ra cuoäc Thaäp
Töï Chinh VII vaø keát thuùc coøn eâ cheà hôn nhöõng
laàn tröôùc.
181. Alexander IV (1245-1261): Ngaøi tuyeät thoâng
Manfred, vua môùi cuûa Apulia vaø Sicily. Roâma
laïi trôû thaønh moät nôi khoâng an toaøn ñoái vôùi
giaùo hoaøng, vì vaäy ngaøi troán ñeán Viterbo.
Ngaøi phong thaùnh cho Thaùnh Claire vaø ra saéc
leänh nhìn nhaän naêm daáu thaùnh treân ngöôøi
Thaùnh Phanxicoâ laø thaät. Ñaëc bieät, ngaøi chieán
ñaáu choáng laïi phong traøo “Flagellants” (töï
haønh xaùc baèng roi), phong traøo naøy ñang lan
roäng ôû Perugia.
182. Urban IV (1261-1264): Ngaøi sinh ôû Phaùp
trong moät gia ñình coù nguoàn goác taàm thöôøng.
Ngaøi töø choái nhìn nhaän Manfred laø vua cuûa
Sicily vì vaäy Manfred xaâm chieám Laõnh Ñòa
Giaùo Hoaøng. Ñöùc Urban xin vua Phaùp giuùp ñôõ,
ngaøi ban cho oâng naøy laøm vua Sicily. OÂng naøy
laïi ñeà xuaát ngöôøi anh em cuûa mình laø Charles
d’Anjou. Ñöùc Urban thieát laäp ngaøy thaùnh
56
 Corpus Domini. Ngaøi boå sung luaät leä cuûa Toaø
AÙn Truy Taø.
183. Clement IV (1265-1268): Ngaøi sinh ôû Phaùp.
Tröôùc khi trôû thaønh giaùo só ngaøi laø moät quaân
nhaân vaø roài laøm thö kyù cho vua Louis IX. Ngaøi
phong vöông cho Charles d’Anjou, oâng naøy
ñaùnh baïi ñöôïc Manfred. Ngaøi khôi daäy cuoäc
Thaäp Töï Chinh VIII vaø cuõng laø laàn cuoái cuøng,
song keát thuùc cuõng chæ laø moät söï thaát baïi. Ñöùc
Clement qua ñôøi ôû Viterbo nôi maø ngaøi vaãn
luoân ñöôïc nhôù ñeán.
184. Gregory X, CP (1271-1276): Cuoäc baàu cöû
ngaøi laø daøi nhaát trong lòch söû ôû Viterbo, quaù
caêng thaúng coâng chuùng ñaõ dôõ maùi nhaø nôi maø
hoàng y ñoaøn ñang tieán haønh nhöõng cuoäc ñaøm
phaùn khoâng cuøng. Ñeå caân baèng quyeàn löïc thaùi
quaù maø Charles d’Anjou ñang naém giöõ, ngaøi
trao vöông mieän ñeá vöông cho Rudolf
Hapsburg. Daân chuùng yeâu meán Ñöùc Gregory
vaø tuyeân boá ngaøi laø moät vò thaùnh.
185. Innocent V, CP (1276-1276): Ngaøi sinh ôû
Phaùp. Ngaøi baûo veä caùc doøng tu vaø hoái thuùc hoï
nghieâm ngaët giöõ luaät doøng. Söï thaùnh thieän cuûa

57
 ngaøi ñöôïc coâng chuùng nhìn nhaän vaø goïi ngaøi
laø “chaân phöôùc”.
186. Hadrian V (1276-1276): Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi quaù ngaén nguûi ñeán ñoä ngaøi chöa kòp ñaêng
quang, bôûi vì leã ñaêng quang bò hoaõn laïi ñeå
ngaøi ñi chöõa beänh ôû Viterbo.
187. John XXI (1276-1277): Ngaøi sinh ôû Lisbon vaø
laø moät baùc só noåi tieáng. Thöïc söï khoâng gioûi
laém trong laõnh vöïc chính trò vaø giaùo hoäi, Ñöùc
John ñeå cho Hoàng Y Orsini coi soùc Giaùo Hoäi
trong khi ñoù ngaøi tieáp tuïc queân mình vôùi vieäc
nghieân cöùu. Vì giaø vaø beänh taät, ngaøi nghæ höu
ôû Viterbo, nhöng ngaøi laø naïn nhaân cuûa vuï suïp
ñoå cung ñieän nôi ngaøi cö truù.
188. Nicholas III (1277-1280): Ngaøi oån ñònh ngai
vò ôû Vatican vaø soáng ôû ñoù haàu heát trieàu giaùo
hoaøng cuûa ngaøi. Vôùi yù ñònh ñoù ngaøi ñaõ cho
xaây döïng moät cung ñieän vaø noù ñaët neàn moùng
ban ñaàu cho Ñieän Vatican. Ngaøi cuõng coøn xaây
döïng caùc khu vöôøn vaø noåi tieáng laø “Passetto di
Borgo”. Ngaøi mang tieáng laø gia ñình trò vaø buûn
xæn.

58
189. Martin IV (1277-1280): Ngaøi sinh ra ôû Phaùp.
Thöïc ra cuoäc ñaéc cöû cuûa ngaøi laø do aùp löïc cuûa
Charles d’Anjou, moät ngöôøi baïn cuûa ngaøi.
Döôùi trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi noå ra moät
cuoäc noåi loaïn ñaãm maùu vaø khoác lieät choáng laïi
ngöôøi Phaùp ôû Sicily, ngaøy nay ngöôøi ta goïi noù
laø “the Sicilian Vespers” (Ñeâm ñen treân ñaûo
Sicily). Ñöùc Martin tuyeät thoâng taát caû nhöõng ai
choáng laïi Charles, nhöng khi Charles baêng haø
Ñöùc Giaùo Hoaøng Martin ñaõ phaûi troán chaïy
khoûi Roâma. Ngaøi ñònh cö ôû Perugia vaø qua ñôøi
taïi ñaây.
190. Honorius IV (1285-1287): Ngaøi sinh ra trong
gia ñình Savelli. Ngay laäp töùc ngaøi coá gaéng
laäp laïi traät töï cho Roâma. Ngaøi ñöùng veà phía
Angevins vaø khoâng coâng nhaän Peter Aragon laø
vua cuûa Sicily. Ngaøi giôùi thieäu cho Ñaïi Hoïc
Paris ngaønh nghieân cöùu veà caùc ngoân ngöõ ñoâng
phöông.
191. Nicholas IV (1288-1292): Ngaøi laø giaùo hoaøng
ñaàu tieân thuoäc doøng Phanxicoâ sau moät naêm
troáng ngoâi cuõng chæ vì nhöõng keû quaáy nhieãu
taán coâng Roâma. Ngaøi ñaåy maïnh coâng cuoäc
truyeàn giaùo ôû Mongols vaø Tartars. Ñöùc
59
 Nicholas quyeát ñònh raèng moät nöûa thu nhaäp
cuûa Giaùo Hoäi daønh cho hoàng y ñoaøn. Ngaøi cho
khaûm Ñeàn Thaùnh John Lateran vaø Santa
Maria Maggiore.
192. Celestine V, T. (1294-1294): Moät maãu ngöôøi
minh baïch vaø ñôn giaûn, ngaøi coá gaéng caûi caùch
vaø ñoåi môùi Giaùo Hoäi nhöng moïi döï phoùng cuûa
ngaøi ñeàu bò haøng giaùo phaåm trong Giaùo Hoäi
phaûn ñoái moät caùch döõ doäi. Ngaøi quyeát ñònh töø
chöùc coù leõ do söï thuyeát phuïc coù tính vuï lôïi cuûa
Hoàng Y Caetani ñaày tinh khoân, laø Ñöùc
Boniface VIII sau naøy.
193. Noiface VIII (1295-1303): Moät con ngöôøi coù
hoïc vaán vaø khaû naêng, ngaøi nhanh choùng ñem
laïi traät töï cho Roâma. Ñöùc Boniface laø moät
ngöôøi tin töôûng chaéc chaén vaøo quyeàn thieâng
lieâng toái thöôïng vaø ñoù cuõng laø quyeàn toái cao
cuûa Giaùo Hoäi. Ngaøi gaëp phaûi xung ñoät vôùi
Philip IV, oâng hoaøng naøy ñaõ xuùc phaïm ngaøi
qua hai söù thaàn vaø qua “caùi taùt tai Anagni” bæ
oåi cuûa hai söù thaàn ñoù daønh cho ngaøi.
194. Benedict XI, CP (1303-1304): Ngaøi laø ngöôøi
khieâm nhöôøng vaø tính tình hoaø giaûi. Ngaøi noái

60
 laïi tình höõu nghò vôùi Philip IV vaø phuïc hoài moät
phaàn cho Hoàng Y Colonna ngöôøi maø bò Ñöùc
Boniface VIII döùt pheùp thoâng coâng. Nhöng
ngaøi khoâng khoan nhöôïng ñoái vôùi Sciarra
Colonna vaø Philip di Nogaret, laø nhöõng taùc giaû
cuûa “caùi taùt” noåi tieáng. Coù leõ ngaøi cheát vì bò
ñaàu ñoäc.
195. Clement V (1305-1214): Sinh ôû Phaùp. Cuoäc
ñaéc cöû cuûa ngaøi laø moät cuoäc thoaû hieäp giöõa
caùc hoàng y YÙ vôùi Philip IV. Bò aùp löïc bôûi
Philip IV, Ñöùc Clement phuû nhaän coâng vieäc vaø
caùc vaên kieän cuûa Ñöùc Boniface VIII. Moät laàn
nöõa do yeâu caàu cuûa Philip ngaøi baõi boû doøng
Hieäp Só Ñeàn Thôø, nhöõng ngöôøi sôû höõu moät
khoaûng taøi xaûn keát xuø maø Philip muoán chieám
ñoaït veà tay mình. Ngaøi dôøi ngai veà Avignon
vaø thaønh laäp caùc ñaïi hoïc Perugia, Oxford vaø
Orleans.
196. John XXII (1316-1334): Ngaøi laø ngöôøi Phaùp.
Ngaøi ñaéc cöû sau 2 naêm troáng ngoâi giaùo hoaøng
vaø ngaøi taïo ra ñöôïc moät baàu khí soáng ñaïo soâi
noåi trong Giaùo Hoäi. Ñöùc John khôûi ñaàu ngaøy
leã Chuùa Ba Ngoâi Chí Thaùnh vaø phong thaùnh
cho Thaùnh Thomas Aquinas. Ngaøi cho xaây
61
 döïng ñieän giaùo hoaøng Avignon vaø thaønh laäp
toaø aùn Socra Rota.
197. Benedict XII (1334-1342): Sinh ôû Phaùp. Ngaøi
hoaøn taát coâng trình cung ñieän giaùo hoaøng vaø
daán thaân laøm vieäc ñeå deïp boû caùc teä naïn hoái loä
trong toaø aùn giaùo hoaøng cuûa ñaày daãy caùc giaùm
muïc vaø caùc giaùo só cao caáp. Ngaøi buoäc caùc
giaùm muïc phaûi veà soáng vôùi giaùo phaän cuûa
mình. Vôùi chính saùch nghieâm khaéc vaø quaûn lyù
kinh teá cuûa mình, ngaøi ñaõ xoay sôû tích luyõ
ñöôïc moät kho taøi saûn quyù baùu thöïc söï.
198. Clement VI (1342-1352): Sinh ôû Phaùp. Vôùi
moät khoaûng thôøi gian ngaén nguûi ngaøi ñaõ phung
phí saïch kho taøi saûn do ñaáng tieàn nhieäm daøy
coâng tích luyõ. Ngaøi mua thaønh phoá Avignon
cuûa Hoaøng Haäu Joanna I xöù Naples. Ban ñaàu
ngaøi uûng hoä Cola di Rienzo ôû Roâma nhöng veà
sau thì khoâng, khi maø Cola di Rienzo ñi ñeán
moät cheá ñoä cai trò daân chuùng thaùi quaù vaø caùc
gia ñình quyù toäc toå chöùc noåi loaïn, Cola di
Rienzo bò baét vaø giaûi ñeán Ñöùc Giaùo Hoaøng ôû
Avignon thì Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ döùt pheùp
thoâng coâng vaø toáng nguïc oâng ta.

62
199. Innocent VI (1352-1362): Ngaøi laø ngöôøi
Phaùp. Ngaøi quyeát taâm toå chöùc laïi Laõnh Ñòa
Giaùo Hoaøng vaø giao coâng vieäc naøy cho Ñöùc
Hoàng Y Albornoz. Cola di Rienzo ñöôïc boå
nhieäm laøm thuû hieán nhöng oâng caøng ngaøy
caøng hung taøn hôn bao giôø heát. Daân chuùng bò
sæ nhuïc ñaõ saùt haïi oâng döôùi chaân Campidoglio
vaø phanh thay oâng thaønh töøng maûnh. Beân
trong Giaùo Hoäi ngaøi tieáp tuïc ñi theo ñöôøng loái
cuûa ñaáng tieàn nhieäm.
200. Urban V, CP (1362-1370): Ngaøi sinh ôû Phaùp.
Ngaøi quyeát ñònh dôøi ngai veà laïi Phaùp vaø ñöa
haøng giaùo só vaøo kyû luaät. Theá nhöng coâng vieäc
cuûa ngaøi trôû thaønh cöïc kyø khoù khaên bôûi tuïc leä
quaù bò thoaùi hoaù vaø caùc thoùi quen xaáu caém reã
quaù saâu ñeán ñoä ngaøi thaønh baát löïc. Cho neân
ngaøi quyeát ñònh trôû laïi Avignon. Ñöùc Urban
cho theâm moät taàng nöõa vaøo muõ tiara (muõ ba
taàng daønh cho giaùo hoaøng) nhö laø moät bieåu
hieän cho quyeàn löïc theá tuïc.
201. Gregory XI (1371-1378): Ngaøi sinh ôû Phaùp.
Baûy naêm sau, ngaøi döùt khoaùt ñöa ngai giaùo
hoaøng veà laïi Roâma. Quyeát ñònh naøy cuûa ngaøi
laø nhôø raát nhieàu vaøo caùc lôøi hoái thuùc lieân læ
63
 cuûa Thaùnh Bridget Sweden vaø Thaùnh
Catherine Siena. Ngaøi oån ñònh ñòa vò ôû
Vatican song ngaøi qua ñôøi moät naêm sau khi
dôøi ngai veà ñaây ôû tuoåi 47, vì quaù meät moûi vaø
bò taùc ñoäng quaù maïnh cuûa caùc cuoäc noåi loaïn
vaø aâm möu phaûn loaïn lieân mieân chung quanh
ngaøi.
202. Urban VI (1378-1389): Ngaøi sinh ôû Naples.
Tính caùch deã sôï cuûa ngaøi ñaõ taïo moät baàu khí
thuø hieàm xung quanh ngaøi, ñeán ñoä chính
nhöõng ngöôøi ñaõ baàu cöû ngaøi giôø ñaây laïi baàu
neân moät phaûn giaùo hoaøng (anti-pope) ôû theá ñoái
khaùng trong doøng toäc Robert Geneva, vò phaûn
giaùo hoaøng naøy laáy hieäu toaø laø Clement VI.
Theo ñoù laø baét ñaàu cuoäc ly giaùo Ñoâng Phöông
keùo daøi 40 naêm cuoái cuøng laøm ñaûo loän vaø chia
reõ Giaùo Hoäi.
203. Boniface IX (1389-1404): Sinh ôû Naples, ngaøi
ñaéc cöû giaùo hoaøng ôû tuoåi 30. Ngaøi coá tìm moät
söï thoâng caûm ñoái vôùi phaûn giaùo hoaøng
Clement VII ñaõ qua ñôøi. Trong cöông vò cuûa
ngaøi Ñöùc Boniface ñaéc cöû giaùo hoaøng ñaõ theå
hieän moät thaùi ñoä thuø ñòch thaäm chí coøn hôn caû
ñaáng tieàn nhieäm. Ngaøi keâu goïi vaø cöû haønh
64
 Naêm Thaùnh 1400. Moät thaùi ñoä raát ñaùng ngôø
cuûa ngaøi: ngaøi thöôøng baùn caùc aân xaù cuûa Giaùo
Hoäi vôùi giaù cao nhaát ñeå thu veà moät khoaûn tieàn
lôùn.
204. Innocent VII (1404-1406): Ngaøi töï baøy toû laäp
tröôøng hoaøn toaøn khoâng khoan nhöôïng ñoái vôùi
Ñöùc Bonaface IX. Ñam meâ nghieân cöùu, ngaøi
khai môû caùc phaân khoa ñaïi hoïc môùi: y khoa,
trieát vaø tieáng Hy laïp.
205. Gregory XII (1406-1415): Ñaây laø moät giai
ñoaïn nguy kòch nhaát tröôùc tình hình ly giaùo khi
maø coù nhöõng naêm moät luùc coù ñeán 3 giaùo
hoaøng. Caû ba vò giaùo hoaøng naøy ñieàu bò truaát
pheá ôû Coâng Ñoàng Constance1. Ñöùc Gregory
XII veà höu ôû Recanati sau khi töø chöùc vaø ngaøi
qua ñôøi ôû ñoù naêm 1417. Ngaøi ñöôïc xem laø vò
giaùo hoaøng hôïp phaùp.

1
Ba Ñöùc Giaùo Hoaøng: Ñöùc Gioan XXIII, Ñöùc
Benedictoâ XIII vaø Ñöùc Gregory XII. Coâng Ñoàng
Constance ñaõ truaát pheá hai vò Gioan XXIII vaø
Benedictoâ XIII, coøn Ñöùc Gregory XII thì töï ngaøi
xin töø chöùc (nd).
65
206. Martin V (1417-1431): Ngaøi tham gia Coâng
Ñoàng Constance vaø ñöôïc ñaéc cöû giaùo hoaøng
sau khi ñaõ truaát pheá ba vò kia. Ñöùc Martin baïo
daïn caûi caùch maïnh meõ veà luaân lyù, haønh chính
vaø daân söï vaø thu laïi ñöôïc toaøn boä ñaát ñai cuûa
Giaùo Hoäi. Bieán coá Joan Arc dieãn ra trong suoát
trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi. Ngaøi leänh cho haøng
giaùo só phaûi baän tu phuïc.
207. Eugene IV (1431-1447): Ngaøi trieäu taäp moät
coâng ñoàng ôû Basle nhöng sau ñoù daãn ñeán moät
vieäc xuaát hieän moät phaûn giaùo hoaøng, ngaøi ñaõ
giaûi taùn coâng ñoàng vaø ban ñaàu dôøi ñeán
Bologna, roài ñeán Ferrara vaø cuoái cuøng dôøi ñeán
Florence. Vì ñöa quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo
hoaøng vaøo coâng ñoàng maø ngaøi ñaõ khieán cho
nhieàu ngöôøi choáng ñoái laïi quyeát ñònh naøy vaø
hoï baàu Amadeo VII Savoia laøm phaûn giaùo
hoaøng (anti-pope) vôùi töôùc hieäu Felix V. Ñaây
laø phaûn giaùo hoaøng cuoái cuøng trong lòch söû.
Ñöùc Eugene laø ngöôøi ñôõ ñaàu cho ngheä thuaät.
Ngaøi cho taùi thieát ñeàn Pantheon (ñeàn thôø baùch
thaàn) vaø Colosseum (ñaïi hyù tröôøng).
208. Nicholas V (1447-1455): Coâng lao cuûa ngaøi laø
giaûi phaùp tích cöïc cho cuoäc chia reõ taïo ra do
66
 vieäc thoaùi vò cuûa Ñöùc Felix V vaø ngaøi ñaõ cho
Felix V laøm hoàng y. Trong suoát trieàu ñaïi cuûa
ngaøi Ñeá Quoác La maõ Phöông Taây caùo chung
khi Mohammed II chieám Constantinople. Ngaøi
cho xaây döïng Ñeàn Thaùnh Pheâroâ môùi ñoàng thôøi
ñöa 2 thö vieän Lateran veà Vatican ñaëc neàn
moùng cho Thö Vieän Vatican sau naøy.
209. Callistus III (1445-1458): Ngaøi sinh ra ôû Taây
Ban Nha. Ngaøi bò aùm aûnh bôûi yù töôûng chieám
laïi Constantinople vaø Ñaát Thaùnh cuõng nhö
ñaùnh baïi quaân Turks hieän ñang laø moät moái
hoaï nguy hieåm. Ngöôøi ñöôïc ñaùnh giaù laø thaønh
coâng. Ngaøi traû laïi söï voâ toäi cho Joan Arc. Tuy
nhieân, Ñöùc Callistus coù ñaàu oùc gia ñình trò vaø
ngaøi cho chaùu cuûa mình laø Rodrigo laøm hoàng
y, sau naøy laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Alexander VI
“Borgia”.
210. Pius II (1458-1464): Ngaøi laø moät con ngöôøi cô
hoäi. Ngaøi baét ñaàu söï nghieäp cuûa mình baèng vai
troø laø moät hoäi nghò vieân döôùi trieàu Ñöùc Felix
V, laø phaûn giaùo hoaøng. Ngaøi ñeán Roâma vôùi tö
caùch laø söù giaû cuûa Frederick II cuûa nöôùc
Germany. Taïi ñoù ngaøi coâng khai thuù nhaän loãi
laàm cuûa mình vaø ñöôïc gia nhaäp vaøo phaåm traät
67
 trong giaùo hoäi. Ngaøi laø nhaø nghieân cöùu khoa
hoïc nhaân vaên saâu saéc. Theo giaùo luaät coå ñieån
ngaøi bieán nôi sinh cuûa mình (Corsignano)
thaønh thaønh phoá Pienza ngaøy nay. Ngaøi toå
chöùc Thaùnh Chieán choáng laïi quaân Turks,
nhöng ngaøi qua ñôøi ôû Ancona khi ngaøi khôûi söï
cuoäc chieán.
211. Paul II (1464-1471): Ngaøi goùp phaàn vaøo söï
thaønh coâng cuûa anh huøng ngöôøi An-ba-ni
Skanderbeg trong cuoäc chieán choáng laïi quaân
Turks. Ngaøi giao phoù cho Guiliano da Sangallo
tieáp tuïc xaây döïng Ñeàn Thaùnh Pheâroâ. Ngaøi aán
ñònh vieäc toå chöùc Naêm Thaùnh toaøn xoaù 25
naêm moät laàn.
212. Sixtus IV (1471-1484): Ngaøi nhieãm naëng tinh
thaàn gia ñình trò ñeán ñoä ngaøi can döï vaøo aâm
möu cuûa Pazzi choáng laïi Medicis ôû Florence,
do söï ñieàu khieån cuûa chaùu ngaøi laø Hoàng Y
Riario. Döôùi söï baûo veä cuûa chaùu mình, ngaøi
haønh ñoäng choáng laïi daân Florence. Vuï vieäc
keát thuùc baèng moät hieäp öôùc hoaø bình ñöôïc
ñaùnh daáu qua vieäc Ñöùc Giaùo Hoaøng cho xaây
döïng Ñeàn Thôø Santa Maria della Pace ôû

68
 Roâma. Ngaøi chính thöùc coâng nhaän ngaøy leã San
Giuseppe.
213. Innocent VII (1484-1492): Ngaøi ban boá moät
vaên kieän cho pheùp vieäc saên luøng caùc tay phuø
thuyû. Ngaøi vaét roãng toaøn boä ngaân khoá Hoäi
Thaùnh ñeå thoaû maõn söï tham lam cuûa giaùo
trieàu maø hoaøn toaøn do ngaøi ñieàu haønh. Ngaøi
keát aùn Pico della Mirandola laø moät ngöôøi theo
dò giaùo. Coøn veà uy tín cuûa ngaøi, ngaøi ñaõ söû
duïng aûnh höôûng cuûa mình ñeå khieán vua Taây
Ban Nha giuùp ñôõ Christopher Columbus.
214. Alexander VI (1492-1503): Trong thôøi gian
taïi trieàu cuûa ngaøi, Chaâu Myõ ñöôïc khaùm phaù
vaø ngaøi phaân chia theá giôùi môùi thaønh hai phaàn
theo kieåu Solomon –baèng caùch veõ moät ñöôøng
treân baûn ñoà– moät phaàn ngaøi giao cho Taây Ban
Nha, phaàn coøn laïi giao cho Boà Ñaøo Nha. Ngaøi
coù hai con, Lucretia vaø Cesare laø nhöõng ngöôøi
tham lam, baïo löïc vaø voâ lieâm só. Ñöùc
Alexander luùc naøo cuõng hoã trôï cho Cesare
thöïc hieän yù ñònh cuûa mình laø chinh phaït caùc
thaønh phoá Italia vaø chuû trì caùc coâng ñoàng. Daân
chuùng Roâma vaø nhöõng nhaø aùi quoác gheùt cay
gheùt ñaéng ñöùc Alexander vaø gia ñình cuûa ngaøi
69
 veà söï gia ñình trò, ñuïc khoeùt cuûa coâng, xa xæ,
ngaïo maïn, söï thieân vò trô treãnh daønh cho ngöôøi
Taây Ban Nha gaây nguy haïi cho daân chuùng ñòa
phöông. Tu só Gerolamo Savonarola doøng
Ñoâminicoâ thuyeát giaùo choáng laïi nhöõng ñieàu
ñoù vaø vì theá ngaøi ñaõ bò Ñöùc Alexander thieâu
soáng. Coù leõ ngaøi cheát vì bò ñaàu ñoäc.
215. Pius III (1503): Khi ñöôïc maät nghò hoàng y baàu
choïn laøm giaùo hoaøng thì ngaøi ñaõ veà giaø vaø
beänh taät. Maët duø ñaõ maáy laàn töø choái nhöng
Hoàng y ñoaøn vaãn khoâng ñoàng yù. Ngaøi laø moät
trong nhöõng ngöôøi choáng ñoái Ñöùc Alexander
VI, ngaøi ñaõ töø choái baùn phieáu bieàu cuûa mình
cho Ñöùc Alexander VI. Trieàu giaùo hoaøng cuûa
ngaøi raát ngaén nguûi chæ voûn veïn coù 26 ngaøy.
216. Julius II (1503-1513): Ngaøi laø moät ngöôøi ñoái
nghòch khoâng ñoäi trôøi chung vôùi Ñöùc
Alexander VI. Trong suoát trieàu giaùo hoaøng
cuûa Ñöùc Alexander, ngaøi khoâng heà ñaët chaân
ñeán Roâma. Ngaøi baûo trôï raát nhieàu cho ngheä
thuaät vaø uyû thaùc cho Michelangelo trang
hoaøng traàn Nguyeän Ñöôøng Sistine vaø Raphael
veõ caùc haønh lang (Loggia) vaø Stanze. Caùc veä

70
 só Thuî Só ñöôïc ngaøi laøm thaønh moät ñoäi quaân
chính thöùc.
217. Leo X (1513-1521): Ngaøi laø con thöù hai cuûa
Lorenzo il Magnifico. 13 tuoåi ngaøi ñaõ laøm
hoàng y vaø ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng khi môùi
38 tuoåi. Ngaøi baûo trôï ngheä thuaät raát nhieàu vaø
ñöùng ñaàu trong soá caùc ngheä só thôøi danh nhaát
luùc ñoù. Ngaøi baùn caùc aân xaù ñeå naâng quyõ taøi
chính daønh cho vieäc xaây döïng Ñeàn Thaùnh
Pheâroâ vaø ñieàu naøy nhö gioït nöôùc laøm traøn ly
daãn ñeán baïo loaïn vaø cuoäc caûi caùch cuûa tu só
Luther thuoäc doøng Augustinoâ. Ngaøi cho thaønh
laäp hieäu caàm ñoà (pawnshop).
218. Hadrian VI (1522-1523): Ngaøi sinh tröôûng ôû
Haø Lan. Ngaøi noå löïc thaêng tieán möùc ñoä ñaïo
ñöùc trong giaùo trieàu nhöng khoâng thaønh coâng.
Ngaøi baát chaáp tính caùch mæa mai cay cuù cuûa
daân chuùng Roâma ngay caû daùm keát aùn töû hình
Pasquino. Cuõng may maén, aùn töû hình ñoù khoâng
ñöôïc thöïc hieän. Ngaøi trieäu taäp Coâng Nghò
Nuremberg taïi ñaây phaùt ngoân vieân cuûa ngaøi
ñaõ thöøa nhaän söï sai laàm cuûa Giaùo Hoäi. Ngaøi
coá xui Phaùp vaø Taây Ban Nha ñaùnh Thoå.

71
219. Clement VII (1523-1534): Ngaøi sinh ôû Medici
vaø laø anh em hoï cuûa Ñöùc Leo X. Ngaøi chæ
mong muoán baûo veä taøi saûi rieâng cuûa gia ñình
ngaøi vaø chaúng hieåu gì veà taàm möùc quan troïng
lòch söû cuûa phong traøo Luther. Trong cuoäc
xung ñoät giöõa Charles V vaø Francis I ngaøi ñaõ
ñöùng veà phía Francis I. Sau khi Charles V
chieán thaéng vua Phaùp, oâng tröøng phaït Ñöùc
Giaùo Hoaøng baèng vieäc cöôùp phaù Roâma (1527)
moät caùch baïo taøn suoát 6 thaùng do caùc lính
ñaùnh thueâ German vaø Landsknechte thöïc hieän.
Döôùi trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi ñaõ xaåy ra cuoäc
ly khai cuûa Giaùo Hoäi Anh do vua Henry VIII
chuû xöôùng vaø oâng vua naøy ñaõ töï xöng mình laø
ngöôøi laõnh ñaïo tinh thaàn cuûa Giaùo Hoäi Anh.
220. Paul III (1534-1549): Ngaøi luoân luoân canh
caùnh beân loøng veà vaán ñeà phong traøo caûi caùch
cuûa Luther vaø do ñoù ngaøi trieäu taäp Coâng Ñoàng
Trent ñeå chaán höng Giaùo Hoäi khôûi söï töø trong
giaùo trieàu. Ngaøi bò leân aùn veà tính caùch gia ñình
trò vaø coá chaáp cuûa ngaøi. Ngaøi yeâu chuoäng
ngheä thuaät vaø traên trôû veà dieän maïo ñoâ thò cuûa
Roâma. Ngaøi uyû thaùc cho Michelangelo döï aùn
Campidoglio, bích hoïa ñoà soä Ngaøy Phaùn Xeùt

72
 Cuoái Cuøng, voøm Ñeàn Thaùnh Pheâroâ vaø Cung
Ñieän Farnese.
221. Julius III (1550-1555): YÙ töôûng ñaàu tieân cuûa
ngaøi laø höôûng thuï ñôøi soáng saên baén, ca kòch vaø
aâm nhaïc. Tuy vaäy, ngaøi ñaõ baét tay vaøo vieäc
caûi caùch giaùo hoäi baèng vieäc môû laïi Coâng Ñoàng
Trent. Trong khi ñoù cuoäc Caûi Caùch Theä Phaûn
vaãn tieáp tuïc lan roäng. Chaúng khaùc gì caùc giaùo
hoaøng thôøi ñoù, ngaøi cuõng laø ngöôøi coù tính gia
ñình trò.
222. Marcellus II (1555): Loøng baùc aùi vaø tö caùch
ñaïo ñöùc cuûa ngaøi raát noåi baät. Ngaøi quaù choáng
laïi tính caùch gia ñình trò ñeán ñoä caám nhöõng
ngöôøi thaân cuûa mình ñeán Roâma. Ngaøi qua ñôøi
chæ sau 22 ngaøy taïi trieàu.
223. Paul IV (1555-1559): Maïnh meõ, cöùng raén ñeán
möùc cöïc ñoan, ngaøi caûi caùch Giaùo Hoäi baèng
phöông phaùp cöôõng böùc chaúng neå maët moät ai.
Coâng cuï chính cuûa ngaøi laø toaø aùn Phaùp Ñình,
qua ñoù ngaøi aùp duïng moät caùch bình ñaúng ñoái
vôùi ngöôøi Coâng Giaùo cuõng nhö Tin Laønh. Söï
tra taán cuõng ñöôïc söû duïng moät caùch nheï nhaøng
baát thöôøng. Ñöùc Paul ñaõ khoâng khoan nhöôïng

73
 ñoái vôùi coäng ñoàng ngöôøi Do Thaùi vaø buoäc hoï
soáng trong moät “khu rieâng bieät” (Ghetto). Khi
Ñöùc Paul qua ñôøi, daân chuùng phoùng hoaû Cung
Ñieän Phaùp Ñình.
224. Pius IV (1560-1565): Ngaøi tieáp tuïc caûi caùch
Giaùo Hoäi. Ngaøi môû laïi Coâng Ñoàng Trent vaø
ñaõ ñöa ra ñöôïc keát luaän cuoái cuøng. Ngaøi leân
aùn phong traøo Caûi Caùch Theä Phaûn vaø coâng boá
quyeàn toái thöôïng cuûa ñöùc giaùo hoaøng Roâma.
Ngaøi cuõng coøn leân aùn naïn buoân thaàn baùn
thaùnh vaø vieäc buoân baùn aân xaù. Moät cuoäc phaûn
ñoäng choáng laïi ngaøi, nhöng ngaøi ñaõ tìm ñöôïc
caùch thoaùt thaân.
225. Pius V, T (1566-1572): Ngaøi thöïc hieän ñaày ñuû
caùc quyeát ñònh cuûa Coâng Ñoàng Trent, ngaøi töï
ñeà baït mình coù ñaëc quyeàn trong coâng vieäc caûi
toå laïi phong tuïc cuûa Giaùo Hoäi. Ngaøi maïnh meõ
buoäc caùc chuûng vieän phaûi ñaûm baûo caùc linh
muïc töông lai coù ñöôïc trình ñoä hoïc vaán toát.
Ngaøi söû duïng roäng raõi toaø aùn Phaùp Ñình ñoái
vôùi nhöõng tröôøng hôïp choáng ñoái. Döôùi trieàu
cuûa ngaøi moät söï kieän lòch söû lôùn ñoái vôùi Giaùo
Hoäi cuõng nhö ñoái vôùi toaøn theå phöông Taây ñaõ

74
 dieãn ra: traän chieán Lepanto naêm 1571, haûi
quaân Kitoâ Giaùo ñaùnh baïi quaân Thoå Nhó Kyø.
226. Gregory XIII (1572-1585): Ngaøi tieáp tuïc
coâng vieäc caûi caùch cuûa caùc vò tieàn nhieäm gaây
ra söï baát ñoàng môùi giöõa caùc gia toäc aùi quoác
vôùi nhau. Baát chaáp vaán ñeà nghieâm troïng ñoù
ngaøi vaãn thöïc hieän chính saùch gia ñình trò. Veà
maëc chính trò nhöõng haønh ñoäng cuûa ngaøi cuõng
chaúng coù hieäu quaû tí naøo caû. Ngaøi laøm ra lòch
Gregory –ñaët theo teân cuûa ngaøi– döïa theo lòch
cuõ Julian ñaõ bò queân laõng. Ngaøi xaây döïng treân
ñoài Quirinal moät cung ñieän cuøng teân.
227. Sixtus V (1585-1590): Ngaøi laäp laïi traät töï cho
caû Roâma vaø Laõnh Ñòa Giaùo Hoaøng baèng
nhöõng phöông phaùp baïo taøn vaø khuûng khieáp.
Nhöõng ngöôøi bò keát aùn töû hình raát nhieàu vaø
thuoäc moïi taàng lôùp xaõ hoäi maø chaúng coù söï
phaân bieät naøo caû. Ngaøi quan taâm saâu saéc ñeán
caùc vaán ñeà ñoâ thò vaø thöôøng xuyeân coù keá
hoaïch chænh trang Roâma. Ngaøi laøm cho ñoâ thò
Roâma ñöôïc phong phuù baèng nhieàu coâng trình
coâng coäng vaø cung ñieän.

75
228. Urban VII (1590): Ngaøi laø ngöôøi töû teá vaø coù
loøng baùc aùi. Ngaøi coá gaéng thöïc hieän nhieàu
hoaït ñoäng töø thieän trong ñoù coù vieäc thaønh laäp
quyõ daønh cho treû gaùi ngheøo khoâng coù cuûa hoài
moân, baèng tieàn rieâng cuûa ngaøi. Ngaøi qua ñôøi
ñoät ngoät vì beänh soát reùt.
229. Gregory XIV (1590-1591): Baûn tính töï nhieân
ngaøi laø moät ngöôøi thaàn bí vaø thieân veà vieäc laøm
muïc vuï hôn laø laøm chính trò. Ngaøi yeâu thöông
daân chuùng laø nhöõng ngöôøi ñöôïc ngaøi baûo veä
vaø nuoâi döôõng, ñaëc bieät trong suoát moät naïn
ñoùi keùm. Ngaøi qua ñôøi sau khi môùi trò vì ñöôïc
10 thaùng.
230. Innocent IX (1591-1592): Ngaøi ñaõ phaûi naèm
treân giöôøng suoát 2 thaùng trong ñôøi giaùo hoaøng
cuûa mình vì tuoåi taùc vaø beänh taät. Ngaøi chæ coù
thôøi gian vöøa kòp ñeå baét ñaàu chænh ñoán laïi tình
traïng ngaân saùch cuûa Vatican voán ñaõ bò tieâu
tan.
231. Clement VIII (1592-1605): Ngaøi laø moät ngöôøi
hoïc thöùc coù xu höôùng xa hoa. Ngaøi daøn xeáp
hoaø bình giöõa Taây Ban Nha vôùi Phaùp. Naêm
1600, ngaøi cöû haønh naêm thaùnh vaø soá ngöôøi

76
 haønh höông veà Roâma vöôït quaù taát caû moïi döï
phoùng. Cuøng naêm naøy, Giordano Bruno bò
thieâu soáng.
232. Leo XI (1605): Ngaøi laø baïn toát cuûa Thaùnh
Philip Neri. Trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi chæ
keùo daøi voûn veïn coù 27 ngaøy vì ngaøi ñaõ qua ñôøi
do ngaõ ngöïa.
233. Paul V (1605-1621): Laø moät luaät gia gioûi vaø
coù taøi trong laõnh vöïc ngoaïi giao, ngaøi thöïc
hieän chính saùch gia ñình trò ñoäc ñoaùn nhaát.
Ngaøi baûo veä taøi saûn cuûa Giaùo Hoäi vaø vì
chuyeän naøy ngaøi ñaõ caûi vaõ vôùi Venice. Cuoäc
xung ñoät naøy khieán cho Ñöùc Paul khai tröø
thaønh phoá ñoù vaø ra vaï tuyeät thoâng ñoái vôùi
quan toång traán vaø vieän nguyeân laõo cuûa thaønh
phoá ñoù. Ngaøi leân aùn caùc hoïc thuyeát cuûa
Copernicus vaø caám ñoaùn caùc taùc phaåm cuûa
Galileo. Ngaøi raát quan taâm ñeán boä maëc cuûa ñoâ
thò Roâma.
234. Gregory XV (1621-1623): Ngaøi thaønh laäp UÛy
Ban Truyeàn Baù Ñöùc Tin vôùi muïc ñích nuoâi
döôõng vaø phoái hôïp vôùi caùc truï sôû truyeàn giaùo

77
 ñaây ñoù treân toaøn theá giôùi. Ngaøi phong thaùnh
cho Thaùnh Philip Neri.
235. Urban VIII (1623-1644): Ngaøi laø moät ngöôøi
coù taøi vaø hoïc thöùc, nhöng ngaøi cuõng maét phaûi
chöùng gia ñình trò cöïc ñoan. Ngaøi giaûm aùn cho
Galileo töø tuø chung thaân xuoáng soáng löu vong
taïi bieät thöï cuûa ngaøi ôû Arcetri, gaàn Florence.
Coâng trình ñoâ thò cuûa ngaøi raát roäng lôùn vaø
quan troïng. Ngaøi cho tu boå laïi ñeàn Pantheon
vaø uûy thaùc cho Bernini coâng vieäc xaây döïng
böùc tröôùng baèng ñoàng ôû Ñeàn Thaùnh Pheâroâ.
236. Innocent X (1644-1655): Ngaøi uûng hoä ngöôøi
Vanice choáng laïi ngöôøi Thoå Nhó Kyø vaø neùm
traûi cuoäc Chieán Tranh 30 Naêm maø keát thuùc laø
chieán thaéng cuûa caùc nöôùc Tin Laønh. Ngaøi giuùp
ñôõ nhöõng ngöôøi baát haïnh vaø keùm coûi nhaát.
Ngaøi vieát thö cho Nga Hoaøng Alexei, yeâu caàu
giaûi phoùng cho giôùi noâng noâ.
237. Alexander VII (1655-1667): Ngaøi coù nhöõng
cuoäc tranh luaän vôùi vua Louis XIV vaø Hoàng Y
Mazari. Ngaøi ñoùn tieáp Nöõ Hoaøng Christina
cuûa Thuî Só môùi trôû laïi Coâng Giaùo ñeán Roâma
vaø môøi baø ôû laïi ñoù. Ñöùc Alexander moät ngöôøi

78
 baûo trôï haøo phoùng cho ngheä thuaät vaø uyû thaùc
cho Bernini thöïc hieän haøng coät ôû Quaõng
Tröôøng Thaùnh Pheâroâ. Ngaøi raát öu ñaõi gia ñình
cuûa mình.
238. Clement IX (1667-1669): Ngaøi vöøa laø moät
ngöôøi hoïc thöùc vöøa laø moät ngöôøi roäng löôïng
ñoái vôùi ngöôøi ngheøo. Ngaøi môøi nhöõng ngöôøi
haønh khaát cuøng ñoàng baøn vaø chính ngaøi phuïc
vuï hoï. Ngaøi ñoùn tieáp baát kyø ai maø chaúng heà coù
söï phaân bieät vaø ngaøi thuù nhaän nhöõng loãi laàm
rieâng cuûa mình.
239. Clement X (1670-1676): Ngaøi ñöôïc baàu laøm
giaùo hoaøng moät caùch baát ngôø ôû tuoåi 80. Treân
thöïc teá ngaøi giao toaøn boä moïi coâng vieäc cho
moät ngöôøi chaùu cuûa ngaøi vaø ngöôøi naøy thöïc
hieän chính saùch gia ñình trò ñaùng hoå theïn nhaát
cho neân ñaõ taïo ra söï baát maõn trong giaùo trieàu
vaø daân chuùng. Ñöùc Clement hoaøn toaøn uûng hoä
cuoäc chieán choáng laïi ngöôøi Ottoman.
240. Innocent XI, CP (1676-1689): Ngaøi laø moät
ngöôøi thaúng thaén vaø nghieâm khaéc choáng laïi
tính caùch gia ñình trò. Ngaøi uûng hoä John
Sobieski baèng nhöõng nguoàn taøn chính khoång loà

79
 trong cuoäc chieán tranh choáng laïi quaân Thoå
dieãn ra ngay ôû caùc cöûa ngoõ cuûa Vienna. Chieán
thaéng thuoäc veà Sobieski. Ñöùc Innocent ñaõ phaûi
chieán ñaáu moät cuoäc chieán cam go vôùi vua
Louis XIV cuûa Phaùp. Ñöùc Pius XII phong chaân
phöôùc cho ngaøi.
241. Alexander VIII (1689-1691): Ngaøi oân hoaø
laõnh ñaïo Laõnh Ñòa Giaùo Hoaøng, giaûm thueá vaø
khaù nhaân nhöôïng ñoái vôùi noâng daân. Ngaøi cuõng
maéc chöùng gia ñình trò, nhöng ñaøng khaùc, ngaøi
raát roäng raõi ñoái vôùi Giaùo Hoäi, ngaøi taëng cho
Giaùo Hoäi thö vieän cuûa Christina ñaõ quaù coá ôû
Thuî Só maø ngaøi ñaõ mua laïi baèng chính taøi saûn
rieâng cuûa ngaøi.
242. Innocent XII (1691-1700): Ngaøi cöïc löïc ñaáu
tranh choáng laïi tai hoaï gia ñình trò khoâng ñaùng
coù vaø laâu ñôøi baèng nhöõng ñaïo luaät chính thöùc.
Ñieàu naøy ñaõ mang laïi cho ngaøi nhieàu söï
khoâng öa thích. Ngaøi daønh moät soá tieàn raát lôùn
cho cuoäc chieán choáng laïi Hoài giaùo.
243. Clement XI (1700-1721): Ngaøi laø moät ngöôøi
coù taàm côõ veà luaân lyù vaø taâm linh vó ñaïi. Ngaøi
laø ngöôøi ñaàu tieân ñöa ra luaät caám baát kyø ai

80
 ñem baát kyø taùc phaåm ngheä thuaät naøo ra khoûi
Roâma.
244. Innocent XIII (1721-1724): Ngaøi cuõng thuoäc
cuøng gia toäc Conti nhö ba giaùo hoaøng tröôùc
ñaây. Vì söùc khoeû quaù yeáu, ngaøi ñöôïc söï giuùp
ñôõ raát hieäu quaû töø phía anh cuûa mình, Hoàng Y
Bernardo Maria. Vôùi söï quyeát taâm raát lôùn,
ngaøi haønh ñoäng nhaèm khaép vaøo kyû luaät Giaùo
Hoäi Taây Ban Nha vaø caùc tu só doøng Teân.
245. Benedict XIII (1724-1730): Ngaøi laø moät
ngöôøi coù taøi giaûng thuyeát vaø moái baän taâm cuûa
ngaøi nhaát laø muïc vuï thieâng lieâng chöù khoâng
phaûi cai trò. Cho neân ngaøi ñaõ tín nhieäm trao
quyeàn cai trò Giaùo Hoäi cho Hoàng Y Niccoloø
Coscia, ngaøi ñaët tin töôûng quaù lôùn, lôùn ñeán ñoä
Hoàng Y ñoù khoâng ñaùng ñöôïc.
246. Clement XII (1730-1740): Vieäc laøm ñaàu tieân
trong vai troø giaùo hoaøng cuûa ngaøi laø ra ñaïo
luaät veà söï coâng baèng: ngaøi phaït Hoàng Y
Coscia vaø nhöõng ai ñaõ sai traùi huøa theo laøm
giaøu rieâng cho chính mình baèng hình thöùc boû
tuø vaø tòch thu taøi saûn ñem phaân chia cho ngöôøi
ngheøo. Ngaøi môû cöûa baûo taøng Capitoline cho

81
 daân chuùng vaøo xem, vaø cho xaây döïng Trevi
Fountain noåi tieáng hoaït ñoäng ôû maët tieàn Ñeàn
Thaùnh John Lateran.
247. Benedict XIV (1740-1758): Ngaøi laø moät
ngöôøi thoâng minh vaø coù hoïc thöùc roäng lôùn.
Ngaøi laø moät ngöôøi quaân bình vaø yeâu chuoäng
ngheä thuaät. Nhöõng phaåm chaát ñoù ñaõ khieán cho
moïi ngöôøi caûm kích ngaøi. Ngaøi vaän duïng toái
ña ngheä thuaät nguyeän ngaém. Ngaøi ñöông ñaàu
vôùi vaán ñeà cuûa traøo löu Khai Saùng vaø thuyeát
tuyeät ñoái. Ngaøi tu boå laïi Ñaïi hyù tröôøng.
248. Clement XIII (1758-1769): Trieàu ñaïi giaùo
hoaøng cuûa ngaøi gaëp phaûi moät thôøi ñieåm khoù
khaên veà maët lòch söû ñoái vôùi Giaùo Hoäi: haàu heát
caùc quoác gia Chaâu AÂu ñang traûi qua moät giai
ñoaïn choáng ñoái giaùo só lan traøn. Trong ñòa vò
cuûa mình ñöùng tröôùc xu höôùng nhö vaäy ngaøi
ñaõ khoâng thaønh coâng. Ngaøi noã löïc baûo veä caùc
tu só doøng Teân nhöõng ngöôøi vaøo thôøi ñieåm ñoù
ñang bò baùch haïi vaø ngaøi trieäu taäp taát caû veà
hoäi nghò ôû Civitavecchia.
249. Clement XIV (1769-1774): Ngaøi bò cöôõng
baùch phaûi xoaù boû Tu hoäi Chuùa Gieâsu (Doøng

82
 Teân). Ngaøi caám vieäc thieán ñaày ñeâ tieän cuûa caùc
ca só. Ngaøi thaønh laäp baûo taøng Clementine vaø
ngaøy nay laø baûo taøng Pius.
250. Pius VI (1775-1799): Ngaøi phaûi ñoái dieän vôùi
hai vaán ñeà quan troïng cöïc kyø coù tính lòch söû:
caùch maïng Phaùp vaø söï leo thang ñoäc ñoaùn cuûa
Napoleon. Caû hai söï kieän ñoù ñaõ ñaët leân vai
ngaøi nhöõng vaán ñeà lôùn. Napoleon vieän côù xaâm
chieám Laõnh Ñòa Giaùo Hoaøng, baét Ñöùc Pius VI
laøm tuø binh vaø phaùt vaõng ngaøi ñeán Phaùp. Tuoåi
taùc vaø beänh tình nghieâm troïng, ngaøi qua ñôøi
chæ moät vaøi ngaøy sau ñoù.
251. Pius VII (1800-1823): Nhôø vaøo khaû naêng
ngoaïi giao cuûa mình Ñöùc Pius ñaõ coù theå ñaït
ñöôïc moái giao haûo vôùi Napoleon vaø phong
vöông cho oâng aáy ôû Paris. Sau ñoù laø nhöõng
xung ñoät môùi, ngaøi tuyeät thoâng Napoleon vaø
theá laø Napoleon baét ngaøi laøm tuø binh ôû Phaùp.
Maõi ñeán khi Napoleon khoâng coøn naém quyeàn
nöõa, Ñöùc Pius môùi coù theå trôû veà laïi Roâma.
Ngaøi giao cho Valadier söûa laïi Piazza del
Popolo noåi tieáng vaø taùi laäp Tu Hoäi Chuùa
Gieâsu.

83
252. Leo XII (1823-1829): Moät ngöôøi toát laønh vaø
baùc aùi voâ cuøng, veà chính trò ngaøi thuû cöïu cöïc
ñoä vaø choáng laïi baát kyø hôi haùm naøo veà yù
töôûng töï do. Ngaøi taùch caùc taùc phaåm cuûa
Galileo ra khoûi danh muïc caùc saùch caám vaø baét
ñaàu coâng trình taùi thieát ñeàn San Paolo fouri le
mura bò löûa thieâu huyû naêm 1823.
253. Pius VIII (1829-1830): Ngaøi coù caùch nhìn
khoâng thaønh kieán moät caùch dung hoaø veà vaán
ñeà caùc phong traøo caùch maïng ñaàu tieân khi
ngaøi xaùc tín raèng moät thaùi ñoä coù söùc thuyeát
phuïc vaø hoaø giaûi laø thích hôïp hôn. Tuy nhieân,
ngaøi choáng laïi caùc hoäi kín, nhöng khoâng thaùi
quaù.
254. Gregory XVI (1834-1846): Baûo thuû vaø choáng
laïi töï do moät caùch tuyeät ñoái, ngaøi ngay laäp ñöa
ra nhöõng luaät leä haø khaéc choáng laïi nhöõng traøo
löu tö töôûng môùi. Ngaøi ban boá moät toâng huaán
veà vaán ñeà maø trong ñoù ngaøi caám töï do baùo chí.
Ngaøi khuyeán khích ngaønh nghieân cöùu khaûo coå
hoïc, uûng hoä vieäc khai quaät coâng tröôøng Roâma
vaø caùc hang toaïi ñaïo.

84
255. Pius IX (1846-1878): Naêm 1848 cuoäc daáy loaïn
ñaàu tieân noå ra ôû Roâma. Ñöùc Giaùo Hoaøng phaûi
troán chaïy ñeán Gaeta vaø moät neàn coäng hoaø
ñöôïc ban boá ôû Roâma. Tuy nhieân, Phaùp, AÙo vaø
Bourbons taùi chieám laïi ñöôïc Roâma vaø giao traû
laïi cho Ñöùc Giaùo Hoaøng. Naêm 1870 quaân ñoäi
Italia vaøo Roâma. Ñöùc Pius töï giam mình trong
caùc böùc töôøng Vatican, töø choái moïi cuoäc tieáp
xuùc vôùi vöông quoác Italia môùi. Vì theá quyeàn
theá tuïc cuûa caùc ñöùc giaùo hoaøng ñi ñeán hoài keát
thuùc.
256. Leo XIII (1873-1903): Ngaøi cuõng coù thaùi ñoä
choáng ñoái Nhaø Nöôùc Italia vaø khoâng cho
ngöôøi Coâng Giaùo tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng
chính trò. Coâng vieäc ñaëc bieät quan troïng cuûa
ngaøi laø ban boá thoâng ñieäp “Rerum novarum”
(Vieäc Môùi) döïa treân ñoù ngaøi baét ñaàu phaùt trieån
tö töôûng cuûa Giaùo Hoäi lieân quan ñeán chính
saùch xaõ hoäi.
257. Pius X (1903-1914): Quan ñieåm baûo thuû cöïc
ñoan cuûa ngaøi daãn ñeán vieäc ngaøi leân aùn baát kyø
yù töôûng daân chuû naøo. Tính caùch ñoù ñaõ laøm cho
nhieàu ngöôøi xa laùnh. Ngaøi vieát vaø ban haønh
cuoán saùch giaùo lyù noåi tieáng. Ngaøi leân aùn caùi
85
 maø ñöôïc goïi laø chuû nghóa taân thôøi vaø moïi söï
ñoåi môùi nhaèm muïc ñích thay ñoåi hieän traïng xaõ
hoäi. Ngaøi coá laøm moïi caùch coù theå ñöôïc ñeå daäp
taét ngoïn löûa Theá Chieán thöù I.
258. Benedict XV (1914-1922): Ngaøi leân aùn chieán
tranh, nhöng khoâng ñöùng veà phía beân naøo caû.
Ngaøi leân aùn chuû nghóa taân thôøi nhö Ñöùc Pius X
ñaõ laøm. Ngaøi thieát laäp nhöõng moái quan heä
bình thöôøng hôn vôùi Nhaø Nöôùc Italia cuõng nhö
nhöõng moái quan heä ngoaïi giao vôùi Phaùp vaø
Anh.
259. Pius XI (1922-1939): Trong cöông vò laø giaùo
hoaøng ngaøi trôû veà vôùi truyeàn thoáng coå xöa, bò
giaùn ñoaïn töø thôøi Ñöùc Pius IX, laø ban pheùp
laønh cho daân chuùng Roâma vaø theá giôùi töø ban
coâng cuûa Ñeàn Thaùnh Pheâroâ. Baèng hieäp öôùc
Lateran ngaøi nhìn nhaän Nhaø Nöôùc Italia, traùi
laïi Italia cuõng coâng nhaän Nhaø Nöôùc Vatican.
Ngaøi giöõ khoaûng caùch vôùi Chuû Nghóa Coäng
Saûn, Chuû Nghóa Phaùt xít vaø Chuû Nghóa Quoác
Xaõ. Ngaøi thaønh laäp Ñaøi Vatican.
260. Pius XII (1939-1958): Trong suoát thôøi kyø
chieán tranh ngaøi toå chöùc moät chöông trình cöùu

86
 trôï nhaân ñaïo treân phaïm vi roäng lôùn vì Chuùa
Gieâsu vaø vì choáng laïi caùc cheá ñoä chuyeân cheá.
Moät khi chieán tranh keát thuùc hoaït ñoäng muïc
vuï cuûa ngaøi laø tieáp tuïc choáng laïi Chuû Nghóa
Maùt xít. Theo leänh cuûa ngaøi coâng vieäc khai
quaät Ñeàn Thaùnh Pheâroâ ñöôïc tieán haønh vaø moä
cuûa Thaùnh Pheâroâ ñöôïc tìm thaáy.
261. John XXIII (1958-1963): Ngaøi gaàn guõi vôùi
daân chuùng vaø xaõ hoäi, theå hieän moái quan taâm
thöïc söï ñoái vôùi caùc vaán ñeà vaø noãi ñau khoå cuûa
hoï. Ngaøi thaêm vieáng beänh nhaân vaø ngöôøi bò
caàm tuø maø chaúng caàn baát kyø quy luaät hay nghi
thöùc naøo caû. Ngaøi phaùt trieån tö töôûng cuûa Giaùo
Hoäi veà chính saùch xaõ hoäi vaø trieäu taäp Coâng
Ñoàng Vatican II. Söï qua ñôøi cuûa ngaøi ñaõ laøm
cho taát caû moïi ngöôøi rôi leä vaø ai cuõng nhaéc
ñeán ngaøi vôùi teân goïi “vò giaùo hoaøng toát laønh”.
262. Paul VI (1963-1978): Ngaøi raát quan taâm ñeán
caùc vaán ñeà hoaø bình, coâng baèng xaõ hoäi vaø baát
ñoäng saûn xaõ hoäi môùi. Ngaøi laø ngöôøi keát thuùc
Coâng Ñoàng Vatican II. Phöông chaâm trong
coâng vieäc haèng ngaøy cuûa ngaøi laø ñaïi keát, lieân
heä vôùi caùc toân giaùo khaùc vaø vaán ñeà caûi toå beân
trong Giaùo Hoäi. Ngaøi taêng soá löôïng hoàng y
87
 khoâng phaûi laø ngöôøi Italia trong Hoàng Y Ñoaøn
leân trong ñoù moät phaàn phaûi ñeán töø caùc nöôùc
theá giôùi thöù 3. Ngaøi cuõng coøn ñaàu tö kinh phí
ñeå xaây döïng Nervi Hall noåi tieáng daønh cho
vieäc tieáp kieán ñöùc giaùo hoaøng.
263. John Paul I (1978): Laø giaùo hoaøng, chöông
trình ñöôïc coâng boá tröôùc cuûa ngaøi laø kinh
nguyeän, ñöa vaøo kyû luaät noäi boä Giaùo Hoäi vaø
trung thaønh vôùi Coâng Ñoàng Vatican II. Ngaøi
qua dôøi sau khi laøm giaùo hoaøng môùi ñöôïc coù
33 ngaøy.

264. John Paul II (1978-): Ngaøi laø giaùo hoaøng

khoâng phaûi laø ngöôøi Italia ñaàu tieân keå töø naêm
1522. Ngaøi laø ngöôøi coù caù tính loâi cuoán, raát côûi
môû vaø thoâng thaïo nhieàu thöù tieáng. Ngaøi mang
thoâng ñieäp Kitoâ giaùo ñeán vôùi naêm chaâu luïc
quy tuï ñoâng ñaûo vaø meânh moâng. Vaøo ngaøy 13
thaùng 5 naêm 1981 moät cuoäc möu saùt nhaèm vaøo
ngaøi xaåy ra ôû quaõng tröôøng Thaùnh Pheâroâ. Maët
duø ñaõ traûi qua 2 cuoäc giaûi phaãu ngaøi vaãn tieáp
tuïc caùc chuyeán thaêm muïc vuï cuûa ngaøi ôû moïi
nôi treân theá giôùi.
Jos. TVT chuyeån ngöõ töø tieáng Anh

88