“For I, so small a boy and yet so great a

sinner” (Augustine)

TOÂI-VÔÙI-NGAØI-NGAØI-VÔÙI-TOÂI

Toâi 29 tuoåi, ñieàu naøy ñoàng nghóa

vôùi 29 naêm, 348 thaùng, 127.020 ngaøy,
3.048.480 giôø, 182.908.800 phuùt,
10.974.528.000 giaây, noùi caùch khaùc, ñieàu
naøy ñoàng nghóa vôùi voâ soá saùt-na, vôùi moãi
moät saùt-na maø thoâi, vaâng, noù coøn ñoàng
nghóa vôùi 1 thoaùng voâ thöôøng ñaâu ñaây vaãn
nguyeân veïn trong toâi. Vôùi thôøi gian ñoù toâi
ñaõ coù theå thöïc hieän ñöôïc möôi möôi voøng
quanh traùi ñaát, gaëp ñöôïc tæ tæ ngöôøi, khaùm
phaù ñöôïc tæ tæ nhöõng ñieàu môùi laï ôû theá giôùi
chung quanh… Ñaáy laø xeùt khi toâi phoùng
mình ñi ra, coøn luùc toâi thu mình ñi vaøo, trôû
veà vôùi chính mình thì nhö theá naøo ?
Vôùi toâi, tôùi giôø naøy maø noùi, caâu hoûi
treân laø ñieàu quan troïng nhaát maø toâi vaãn
1
haèng khaéc khoaûi khaùm phaù. Toâi vaãn chuû
tröông, ñieàu quan troïng trong cuoäc ñôøi
cuûa toâi laø khaùm phaù söù maïng cuûa mình vaø
can ñaûm soáng söù maïng aáy ñeán cuøng.
Trong quaù trình maøy moø khaùm phaù ñoù toâi
nghieäm ra raèng söù maïng aáy aét haún phaûi
bôûi moät ñoái theå naøo ñoù maø coù. Ñieàu naøy
coù nghóa laø toâi thöøa nhaän coù moät ñoái theå ôû
trong toâi.
Vaäy ñoái theå aáy laø gì, laø ai, laø caùi
chi ?

1. Toâi-vôùi-Ngaøi
Coù leõ khi baïn ñoïc töïa cho muïc thöù
nhaát: Toâi-vôùi-Ngaøi, baïn seõ hieåu ngay
Ngaøi ñaây laø Thieân Chuùa. Xin baïn ñöøng
voäi nghó ngay nhö theá.
Coù leõ, caùi may maén nhöng laïi
khoâng may maén raèng toâi ñöôïc sinh ra
trong 1 gia ñình Coâng Giaùo, moät gia ñình

2
Coâng Giaùo töø Cha vaø Meï toâi trôû xuoáng,
chöù töø Cha vaø Meï toâi trôû leân, gia toäc noäi
ngoaïi toâi hoaøn toaøn löông giaùo caû…
Coù leõ do theá maø trong toâi vaãn khaéc
khoaûi hoaøi hoaøi caùi vöøa baét gaëp vöøa vuït
khoûi taàm tay: caùi noäi taïi Sieâu Vieät, vöøa
nhìn nhaän vöøa khöôùc töø… Noùi caùch khaùc
trong toâi vöøa mang 1 tuyeät ñoái Sieâu Vieät
baát khaû ngoân thuyeát, baát khaû tri, baát khaû
giaùc, vöøa mang 1 töông ñoái Traàn Truïi khaû
giaùc, khaû thuyeát, khaû tri…
AÁu thôøi, toâi ñöôïc Meï, anh chò toâi
daãn veà noäi, ngoaïi döï gioã quaåy, ma chay,
tang cheá: hình aûnh ñaøn aâm coâng, ñeøn caøy
ñoû, ñoà maõ… hoäi tuï cuøng vôùi maáy chuù giuùp
leã, ñeøn caøy vaøng traéng1 trong toâi. Tính ra,

1
Thoâng thöôøng, beân löông duøng ñeøn caøy ñoû
vaø beân ñaïo duøng ñeøn caøy traéng.
3
nhaø toâi ôû gaàn Chuøa hôn Nhaø Thôø2. Tieáng
chuoâng chuøa vaø tieáng chuoâng nhaø thôø vaãn
coøn vaêng vaúng hoaø quyeän ñaâu ñoù trong toâi.
Toâi böôùc vaøo Chuøa vôùi moät nieàm kính caån
hôn laø khi vaøo Nhaø Thôø. Lôùn leân toâi ñoïc
saùch Phaät cuõng khoâng keùm maáy so vôùi
saùch Chuùa. Xeùt treân bình dieän trieát lyù maø
noùi, trieát lyù nhaø Phaät haáp daãn toâi hôn laø
trieát lyù nhaø Chuùa.
Toâi vaãn chuû tröông, moät khi laøm
ngöôøi nhaát ñònh baïn phaûi coù moät toân giaùo3,

2
Maëc daàu nhaø toâi ôû caïnh ñoài Böûu Chaâu
nhaát, nhöng ñaây khoâng phaûi laø Nhaø Thôø
chính cuûa giaùo xöù, vaû laïi ngöôøi ta vaãn
thöôøng goïi noù laø ñoài Böûu Chaâu, khi toâi coøn
nhoû thì chæ moãi chieàu thöù baûy môùi coù Thaùnh
Leã ôû ñaây. Ñieàu naøy cuõng raát aán töôïng trong
toâi !
3
Cöù taïm goïi: Phaät, Laõo, Khoång… laø toân giaùo
ñi.
4
hay noùi caùch khaùc phaûi coù moät ñöôøng
höôùng soáng phaàn chieàu saâu tinh thaàn, taâm
linh cuûa baïn ñi. Khoan haõy noùi theo kieåu:
“Ñaïo tao toát, ñaïo tao soá dzaùch”, “Ñaïo
maøy xaáu, ñaïo maøy xoaøng xoaøng”… Tieân
vaøn con ngöôøi ta soáng laø gì, söù maïng ôû ñôøi
laø chi, caùch rieâng vôùi xaõ hoäi vaên minh tieán
boä nhö ngaøy nay, maø laïi khoâng phaûi laø
ñaûm baûo caû nhu caàu vaät chaát laãn nhu caàu
tinh thaàn. Thaät laø sai laàm quaù lôùn, vaø cuõng
thaät laø toäi nghieäp cho con ngöôøi khi chæ lo
bon chen, xoâ boà haàu ñaûm baûo moãi caùi aên,
caùi maëc, caùi tieän nghi, caùi nhaø laàu, caùi xe
hôi… caùi vaät chaát thuaàn tuyù !
Coù leõ vôùi chieàu höôùng ñoù, neáu nhö
maø ôû laøng toâi daïo aáy ñaïo Phaät hay Laõo4
hay Khoång5 soáng ñoäng thì toâi ñaõ laø 1 chuù

4
Laõo ôû ñaây hieåu kieåu tu tieân.
5
Khoång ôû ñaây hieåu theo kieåu ñieàn vieân nho
nhaõ, töùc laø sau khi ñaõ coâng thaønh thaân
5
tieåu saùng saùng toái toái chuoãi Boà Ñeà, 1 tieân
oâng ñaïo coát sôùm sôùm chieàu chieàu vôùi hoaû
loø luyeän Ñan, 1 hieàn nhaân quaân töû môû
mieäng ra laø chöõ Tín-Thaønh…
Coù moät laàn, toâi vaø 1 ngöôøi baïn
khaùc phaùi, (toâi khoâng duøng chöõ baïn gaùi ôû
ñaây vì e raèng seõ hieåu ra laø ngöôøi yeâu, boà
bòch !!! Thaät tình maø noùi toâi chöa coù haïnh
phuùc… ñoù !), nghe nhaïc ôû moät phoøng traø
noï, chuùng toâi ñeàu coù chung 1 suy nghó
raèng neáu sau naøy, (khi ñaõ töï laäp, ôû ñaây
baïn hieåu laäp laø laäp gia ñình caøng toát), thì
cho duø coù coøn vaát vaû chaêng nöõa nhöng
vaãn quyeát daønh duïm tieàn thænh thoaûng, (1
thaùng 1 laàn caøng toát), ñi phoøng traø hay ñi
thöôûng thöùc 1 loaïi hình ngheä thuaät naøo ñoù

thoaùi, vôùi toâi hôi voäi vaøng ñoát chaùy giai

ñoaïn, coâng chöa thaønh maø thaân ñaõ thoaùi.
6
vaø caû hai cho raèng nhö theá seõ nuoâi döôõng
vaø laøm trieån nôû haïnh phuùc gia ñình.
Vaán ñeà laø ôû choã nuoâi döôõng vaø
trieån nôû haïnh phuùc ñoù thöa baïn.
Coù leõ, noùi gì thì noùi, trong caùi
töông quan toâi-vôùi-Ngaøi, (chöõ Ngaøi maõi
sau naøy, toâi caøng xaùc tín neân noù caøng
ñöôïc vieát hoa), chaúng qua laø caùi loay
hoay ñi tìm yù nghóa haïnh phuùc ñích thöïc
cuûa moät ñôøi ngöôøi.
Thieáu thôøi toâi soáng raát traàm maëc,
coù leõ maëc caûm chaêng ! Maø cuõng coù leõ
thuôû aáy toâi khoâng baèng ai veà maët vaät chaát
neân toâi khoâng daùm phoùng mình höôùng ra
vaø theá laø toâi ñaõ kheùp mình, ñoùng chaët
caùnh cöûa taâm hoàn, quanh quaån mieát trong
ñoù rieát hoài khieán toâi coù nhöõng suy nghó vaø
cung caùch öùng xöû nhö vaäy chaêng !
Coù leõ töø caùi töông quan caùi toâi chuû
theå khoâng vöôn tôùi tha nhaân ñöôïc, neáu coù

7
vöôn thì cuõng chæ laø loái moøn cuõ ta veà con
traâu vaø quyeån saùch, vì theá toâi thu mình laïi
‘cam chòu’ vôùi chöõ Ngaøi. Chöõ ngaøi chaéc
chaén chöa vieát hoa luùc ban ñaàu.
Coù leõ, ñôn giaûn, luùc naøy ñoái vôùi toâi,
thaät thuaàn phaùc toâi-vôùi-Ngaøi, chöõ ngaøi
chöa ñöôïc vieát hoa laø vì toâi vaãn coøn döûng
döng vôùi ngaøi, toâi höôùng tôùi ngaøi khoâng
phaûi vì toâi xaùc tín, khoâng phaûi vì toâi ñaày
ñuû khaû naêng vaø caûm naêng nhaän bieát vaø
keát hôïp maät thieát vôùi ngaøi, chaúng qua moät
caùch khoâng coøn bieát chôi vôùi ai neân toâi
ñaønh quay veà chôi vôùi deá giun vaäy.
Baïn thaân meán, moät ñoaïn ngaén thoâi,
vaû laïi vôùi ñeà taøi nhö vaäy thì caàn phaûi coù
söï khaúng ñònh daøi hôi chöù, ñaèng naøy baïn
laïi gaëp ñi gaëp laïi hai chöõ coù leõ. Coù leõ toâi
coá tình chaêng ? Thöa baïn: Khoâng. Toâi
cuõng khoâng bieát nöõa. Khi baét ñaàu vieát
maáy doøng chia seû naøy, boãng ñaâu trong

8
taâm hoàn toâi cöù chaûy ñi chaûy laïi hai chöõ coù
leõ ra ñaàu ngoïn buùt vaø cöù theá 1 caùch chaân
thaønh ñöôïc hoäi tuï thaønh con chöõ lôøi vaên.
Coù leõ, caùi töông quan toâi-vôùi-Ngaøi
naøy khoâng chæ thieáu söï xaùc quyeát trong dó
vaõng cuûa toâi maø noù seõ coøn ôû caû hieän taïi vaø
vò lai nöõa.
Vieát nhö theá ñeå roài toâi deã daøng
qua muïc thöù hai: Ngaøi-vôùi-toâi.

2. Ngaøi-vôùi-toâi
Toâi xin ñöôïc noùi theâm chuùt nöõa veà
ñieåm ôû daãn nhaäp laø khi toâi ñi khaùm phaù söù
maïng laøm ngöôøi cuûa mình, toâi nghieäm ra
raèng coù moät ñoái theå ôû trong toâi. Toâi yù thöùc
raèng töï mình khoâng taïo ra ñöôïc söù maïng
moät caùch hoaøn toaøn. Ñieàu naøy khoâng coù
nghóa laø noù ñoäc laäp ngoaøi toâi. Noù laø cuûa
toâi, ôû trong toâi khoâng nhö moät hoøn soûi ôû
trong beå nöôùc. Nöôùc noùng hoøn soûi noùng,

9
nöôùc laïnh hoøn soûi laïnh…, nhöng noù laø 1
gioït nöôùc cuõng hoaøn toaøn vôùi coâng thöùc
H20 ôû trong beå nöôùc aáy. Noù khoâng nhö
hoøn soûi trô mình ôû trong beå nöôùc, nhöng
caùc phaàn töû H vaø 0 cuûa gioït nöôùc ñoù
khoâng chæ lieân keát vôùi nhau rieâng bieät maø
coøn lieân keát vôùi H vaø 0 ôû trong beå nöôùc
laøm thaønh 1 beå nöôùc duy nhaát. Cuøng noùng,
cuøng laïnh, cuøng chao ñaûo, cuøng moät doøng
chaûy khi môû cöûa beå… Toâi noùi vaäy ñeå toaùt
leân raèng khi coù chuû theå (toâi), coù ñoái vaät
(vôùi) thì cuõng coù ñoái theå (Ngaøi). Toâi coù
theå noùi leo vôùi caâu noùi cuûa thaùnh
Augustine: “Tu autem eras interior intimo
meo, superior summo meo” raèng Ngaøi
khoâng chæ ôû cao choã cao nhaát cuûa toâi, ôû
saâu choã saâu nhaát cuûa toâi maø coøn ôû caïn choã
caïn nhaát cuûa toâi, ôû thaáp choã thaáp nhaát cuûa
toâi… Ngaøi, choã naøo ngaøi cuõng coù trong toâi.
Chöõ ngaøi luùc naøy vieát thöôøng coù yù xin baïn

10
ñöøng voäi hieåu theo Ngaøi vieát hoa. Noù
khaùc nhau xa laém.
Toâi noùi theá naøy cho deã hieåu hôn:
Ngaøi-vôùi-toâi ngay caû khi toâi aên, uoáng, ñi
veä sinh, laøm vieät toát, laøm vieäc xaáu, khi toâi
hoïc haønh, ñoïc kinh, döï leã, khi toâi chôi bôøi,
nhaäu nheït v.v. vaø v.v., töùc laø toâi khoâng theå
vieát Ngaøi vôùi toâi, maø phaûi vieát Ngaøi-vôùi-
toâi. Ngoân ngöõ Vieät laø ngoân ngöõ ñôn aâm,
vôùi nhöõng gaïch noái (-) nhö vaäy ñeå laøm
thaønh 1 töø duy nhaát maø ña aâm.
Toâi coù theå noùi theá naøy Ngaøi luoân
ñoàng haønh trong toâi, moät kieåu ñoàng haønh
khoâng phaûi hai chuû theå vôùi 4 daáu chaân maø
chæ moät hieän theå hai daáu chaân maø thoâi.
Hai daáu chaân aáy khoâng phaûi cuûa ngaøi
cuõng khoâng phaûi cuûa toâi, khoâng phaûi cuûa
toâi cuõng khoâng phaûi cuûa Ngaøi, chæ ñôn
giaûn ñoù laø 2 böôùc chaân cuûa 1 höõu theå, theá
thoâi.

11
 Toâi coù theå noùi raèng caùi söù maïng,
caùi söù meänh, caùi thaân phaän (fatum), khoâng
hieåu theo kieåu noù laø 1 ñònh phaän, 1 ñònh
meänh toâi phaûi theá, nhöng maø noù laø 1
fatum thaân phaän toâi ñaõ hieän coøn phaûi theá.
Töø caùi nhaäp nhaèng thaân phaän fatum ñeå toâi
laøm roõ caùi töông quan Ngaøi-vôùi-toâi nôi toâi.
(Caùi fatum, toâi vaãn ngaãm nghó ñaây ñoù
trong caùc baøi vieát khaùc cuûa toâi, ñoâi khi toâi
vieát cuï theå vì fatum, vì amor fati laø theá).
Toâi vieát ñaõ hieän coøn, xin baïn ñöøng hieåu
theo kieåu thuyeát taát ñònh (Deùterminisme),
maø hieåu noù 1 caùch ñôn sô theo kieåu toâi coù
theå laøm neân soá meänh cuûa mình hay toâi coù
theå thay ñoåi thaân phaän cuûa toâi.
Toâi coù theå, nhö theá, ñoàng hoaù hay
nhaàm laãn giöõa thaân phaän (condition) vôùi
soá meänh (destination) chaêng ! Xin baïn
hieåu cho, toâi khoâng xeùt treân chöõ nghóa
laøm chi, chæ ñan(g) giôûn vôùi maáy con chöõ

12
ôû trong toâi. Vaø trong ñoù coù chöõ Ngaøi nöõa.
Ngaøi-vôùi-toâi, cuõng thaät gaàn, cuõng thaät xa
xoâi.
Toâi coù theå thieáu bieän phaân, thieáu
caûm nhaän saâu saéc veà Ngaøi, (coù leõ vì theá
maø ñôøi toâi cuõng cöù maõi coøn caø tòch caø tang,
ngöôïc laïi chaéc toâi ñaõ khaùc laém roài !), coøn
maõi loay hoay trong moái caûm nhaän Ngaøi-
vôùi-toâi. Xin ñöôïc môû caùi ngoaëc choã naøy laø
baïn coù nhaän ra caùi ‘coù leõ’ ôû moái töông
quan toâi-vôùi-Ngaøi laø 1 söï khaúng quyeát
khoâng ! ‘Coù leõ’, caùi löôõng löï nhöng laø 1
caùi löôõng löï xaùc ñònh, ít ra laø xaùc ñònh caùi
coù leõ !
Toâi coù theå, tôùi giôø naøy maø noùi vaãn
chöa duøng caây coï lyù trí veõ xong böùc hoaï
veà ngaøi, chöa ñuû khaû naêng ñeå xaùc ñònh
töông quan Ngaøi-vôùi-toâi.
Toâi coù theå noùi, töø nhöõng gì trình
baøy ôû treân cuõng nhö qua nhöõng gì toâi ñaõ

13
vieát ra khaúng ñònh moät ñieàu, nhaát laø qua
vieäc loay hoay trong trong söù maïng fatum
cuûa mình raèng:
Ngaøi ñoù, töông quan Ngaøi-vôùi-toâi laø thaät.
Khi sang muïc thöù 2 naøy cuõng ngaén
thoâi, moãi khi xuoáng doøng, baïn thaáy ñeàu
baét ñaàu baèng chöõ toâi. Toâi ñaây laø 1 caùi toâi
hieän theå taïi theá mang trong mình ñaày ñuû
chuû quan vaø khaùch quan (subjective &
objective). Xin baïn löu yù ngay cho raèng
chöõ vaø, cuõng nhö chöõ vôùi ngoaøi nghóa lieân
keát ra noù coøn mang 1 nghóa maø ôû treân toâi
cho noù baèng vôùi ñoái vaät, töùc laø fatum La
ngöõ goùi troïn trong ñoù destination vaø
condition cuûa Anh ngöõ. Nhö theá Ngaøi-vôùi-
toâi, moät caùch ñaày ñuû Toâi-vôùi-Ngaøi-Ngaøi-
vôùi-toâi laø 1 nhaát theå tính (Un seul tout)
toâi-hieän-theå-taïi-theá.

14
 Noùi theá roài, toâi coù theå kheùp laïi
maáy doøng chia seû naøy baèng taâm tình döôùi
ñaây:
Laïy Chuùa, töø nhöõng naêm thaùng ñaàu
ñôøi ôn goïi cuûa mình con ñaõ thöa vôùi Chuùa:
giöõa nhöõng reâu phong cuûa cuoäc ñôøi, tình
trong con vaãn aàm ó höôùng leân Chuùa.
Laïy Chuùa, giôø con xin ñöôïc thöa
tieáp: cuøng vôùi naêm thaùng cuoäc ñôøi, duø cho
tay con coù dô daùy, oâ ueá, nhuoám ñaày buïi
ñaát traàn gian, maø söï thaät laø theá, duø cho
cuøng vôùi thaùng naêm cuoäc ñôøi, ñaàu oùc con
coù lôùn leân vôùi bao nhieâu lyù söï nöûa vôøi, maø
söï thaät laø theá, thì xin cho con bieát haèng
luoân oâm laáy chaân Chuùa, baùm chaët vaøo
Chuùa. Xin Chuùa ñöøng nôõ giô chaân haát huûi
con ra xa Chuùa.
Vaäy thöa Chuùa, moät ñieàu con xaùc
tín ñeán luùc naøy: cho duø cha meï, anh em,
baèng höõu… ai ai chaêng nöõa khinh tôûm con,

15
nhöng phaàn Chuùa, Chuùa khoâng bao giôø.
Chuùa tuyeät ñoái khoâng bao giôø haát huûi, boû
rôi ngöôøi ñaët mình caäy troâng vaøo Chuùa.
Con vaãn haèng ñöôïc chìm ñaém
trong söï uûi an, nghæ ngôi ngoït ngaøo giöõa
voøng tay aám noàng cuûa Chuùa moãi khi con
quay trôû veà sau luùc ñi hoang ñaáy thoâi.
Deo Gratias.
ÑCV, cuoái naêm aâm lòch ‘05

P/s. Chaéc baïn thaéc maéc raèng phaûi

coù muïc tieáp theo Toâi-vôùi-Ngaøi-
Ngaøi-vôùi-toâi chöù ? Vaâng toâi hieåu
vaø cuõng xin baïn hieåu cho, heïn moät
dòp khaùc vaäy.

16