Professional Documents
Culture Documents
c c (Coal)
an đá có nguӗn gӕc sin óa tӯ quá trìn trҫm tíc t c vұt trong n ng đҫm lҫy cә
các đây ng trăm triӋu năm. K i các lӟp trҫm tíc bӏ c n vùi, do s gia tăng n iӋt
đӝ, áp suҩt, cӝng vӟi điӅu kiӋn t iӃu oxy nên t c vұt (t c vұt c a mӝt lưӧng lӟn
cellulose, ӧp c ҩt c a C, O, H) c bӏ p ân y mӝt p ҫn no. Dҫn dҫn, ydro v oxy
tác ra dưӟi dҥng k í, đӇ lҥi k ӕi c ҩt giu cacbon l t an.
S ìn t n t an l mӝt quá trìn lâu di v p i tri qua ng c uӛi các bưӟc. Ӣ
tӯng giai đoҥn v tùy t uӝc tӯng điӅu kiӋn (n iӋt đӝ, áp suҩt, t i gian v.v..) m c
ng
ta có đưӧc các dҥng t an k ác n au t eo m lưӧng cacbon tíc lũy trong nó.
-Sau vi triӋu năm ay n na, t an bitum mӟi bt đҫu c uyӇn t n àà ay
còn gӑi l à Đây l dҥng t an đưӧc ưa c uӝng n ҩt. Nó cng, đһc, c a
m lưӧng cacbon cao n ҩt trong các loҥi t an. Do đó, k i đӕt, ant racite c o n iӋt
lưӧng cao n ҩt. Ngoi ra, vì m lưӧng lưu uǤn t ҩp nên t an cng còn l dҥng t an
ít gây n iӉm v sҥc n ҩt.
àà
ViӋc k ai t ác t an dưӟi các ҫm mӓ sâu trong lòng đҩt lҥi k á nguy iӇm, xác suҩt ri
ro cao. Ӣ M
, trong suӕt t Ӄ kӹ 20 đã có n 90 000 ngư i t ӧ mӓ c Ӄt vì các tai nҥn
ҫm mӓ, v t ư ng các cng n ân ҫm mӓ đӅu có nguy c cao vӅ bӋn ung t ư v
nám p әi (black lung disease ? P әi ca ӑ p đҫy bөi t an).
Hҥn c Ӄ lӟn n ҩt ca viӋc sӱ dөng n iên liӋu óa t ҥc nói c ung v t an nói riêng l
nó gây ra n iӉm k ng k í do s p át t i CO2, SO2, NOx... ín trên mӝt đn vӏ
n iӋt lưӧng p át ra t ì đӕt t an t i ra n iӅu c ҩt n iӉm n các n iên liӋu oá t ҥc
k ác (dҫu, k í). C ín vì vұy, viӋc đӕt t an đã gián tiӃp góp p ҫn vo quá trìn biӃn đәi
k í ұu lm suy t oái mi trư ng ton cҫu m nәi bұt l iӋn tưӧng iӋu ng n kín
v mưa axit.
ĐiӅu ny dүn đӃn s gia tăng n iӋt đӝ trên trái đҩt. Ngư i ta ưӟc tín nӃu nӗng đӝ
CO2 trong k í quyӇn tăng lên gҩp đi t ì n iӋt đӝ trung bìn bӅ mһt trái đҩt sӁ tăng lên
3,6 đӝ C. S nóng lên ton cҫu ny sӁ lm tan băng ai cc, dâng mc nưӟc biӇn,
ngұp lөt n ng vùng ven biӇn. Nó có t Ӈ gây ra bão lөt ӣ mӝt sӕ vùng v ҥn án ӣ
n ng vùng k ác !!! N ng s biӃn đәi bҩt t ư ng ny ca k í ұu vүn c ưa t Ӈ
lư ng Ӄt đưӧc).
-t/' -: Vҩn đӅ ny đã đưӧc an Ap ilong viӃt rӗi ҥ. Em c xin
nói t êm mӝt tí vӅ lm sҥc t an đá.
K ong mӝt nӱa lưӧng lưu uǤn trong t an t ư ng xuҩt iӋn ӣ dҥng pyrite (FeS2), v
mӝt nӱa còn lҥi ӣ dҥng S u c. S u c t ì k ó k ӱ loҥi c dҥng pyrite v c
p ҫn lӟn có t Ӈ tác k ӓi t an bҵng các p ưng p áp lý, óa. Pyrite có t trӑng gҩp 3,6
lҫn t an nên có t Ӈ rӱa sҥc t an đӇ tác FeS2 ra. Lm sҥc t an bҵng p ưng p áp
vұt lý ny k ng c có t Ӈ tác đưӧc S k ӓi t an m còn lm tăng c ҩt lưӧng, tăng
năng lưӧng trên đn vӏ trӑng lưӧng t an, do đó tăng iӋu qu buӗng đӕt.
-X 01
2) %: C
ng ta có t Ӈ gim s p át t i SO2 bҵng các ci đһt
t iӃt bӏ lӑc k í vo ӕng k ói. rong t iӃt bӏ lӑc k í dùng vi, sa vi đưӧc p un vo
luӗng k í c a SO2 v trung òa nó. S bӏ ҩp t ө tác ra, trӣ t n bùn sӋt canxisulfit
ay canxisulfat (t ҥc cao, có t Ӈ tái sӱ dөng trong xây dng).
-* 3 -4: (Fluidize-bed Combustion : FBC) Đây l mӝt kӻ t uұt
vӟi k á n iӅu ưu điӇm, c o iӋu qu lm sҥc k í t i cũng n ư iӋu qu năng lưӧng
cao. rong lò i FBC ny, t an đưӧc ng iӅn trӝn vӟi bӝt đá vi t n c ҩt uyӅn p ù
( oá lӓng) v p un mҥn cùng vӟi k ng k í vo đáy gin g i. SO2 tác dөng vӟi vi tҥo
canxisulfat rn, ri xuӕng đáy lò nung v đưӧc đem đi. lӋ tác S có t Ӈ đҥt cao n
90%. Do đӕt nóng, các p ân tӱ oá lӓng sӁ tiӃp x
c trc tiӃp vӟi ӕng nӗi i nên có t Ӈ
truyӅn n iӋt bҵng dүn n iӋt (tӕt n truyӅn n iӋt bҵng đӕi lưu v bc xҥ ӣ n ng lò
t ng t ư ng). Vì t Ӄ, iӋu qu truyӅn n iӋt lò i tăng lên nên n iӋt đӝ lò có t Ӈ gim
c bҵng 1/2 n iӋt đӝ ӣ nӗi i t ng t ư ng (1600 đӝ xuӕng còn 800 đӝ), n vұy
gim s ìn t n k í NOx
(N iӋt đӝ cao lm c o N2 v O2 trong k í quyӇn kӃt ӧp, tҥo ra nit oxit).
-&
5 3 & 6 (78
Nit oxit đưӧc ìn t n mӝt p ҫn tӯ s oxy oá nit có sҹn trong bn t ân n iên liӋu
v mӝt p ҫn tӯ s oxit óa nit trong k ng k í c áy. Mӝt trong n ng kӻ t uұt ci tiӃn
quá trìn đӕt đӇ gim t iӇu c ai nguӗn t i NOx trên l kӻ t uұt k ng k í dư t ӯa
t ҩp. Ngư i ta tín toán k ӕi lưӧng k ng k í c o quá trìn đӕt rҩt cҭn t ұn đӇ lưӧng
k í dư l tӕi t iӇu (kӻ t uұt ny có t Ӈ gim 15-50%lưӧng NOx t i).
Kӻ t uұt t ai p ân kǤ quá trìn đӕt. Ban đҫu, n iên liӋu c o c áy trong mi trư ng
t iӃu k ng k í, nit trong bn t ân n iên liӋu c áy, đưӧc p óng t íc c yӃu dưӟi
dҥng k í nit (N2 n iӅu n NOx). Giai đoҥn tiӃp t eo sӁ c o n iӅu k ng k í n đӇ
đӕt c áy on ton n iên liӋu. P ưng p áp ny gim đưӧc lưӧng NOx sin ra tӯ s
oxit oá nit trong bn t ân n iên liӋu nên lưӧng NOx t i gim còn k ong 45-60%.
Ê!à"àà
K ng c dùng lm n iên liӋu, sn p ҭm ca các quá trìn c uyӇn oá ny còn có t Ӈ
ng dөng lm nguyên liӋu c o các ngn cng ng iӋp tәng ӧp u c. Ví dө n ư, sn
p ҭm ca quá trìn k í oá t an : CO v H2 l nguyên liӋu tәng ӧp rưӧu mêtylic,
propylic, axit formic..., CO l c ҩt k ӱ oxit st trong quá trìn luyӋn gang. K í cӕc v
n a tác ra tӯ lò luyӋn cӕc l bán t n p ҭm đӇ sn xuҩt benzen, toluen, dưӧc
p ҭm, c ҩt mu, t uӕc trӯ sâu, c ҩt dҿo..
Mһc dù các n iên liӋu tәng ӧp l n ng nguӗn năng lưӧng n iӅu triӇn vӑng n ưng
c
ng vүn tӗn tҥi n ng ҥn c Ӄ n ҩt đӏn . Đó l : vҩn đӅ mi trư ng liên quan đӃn
viӋc k ai t ác t an ( nguӗn nguyên liӋu đӇ sn xuҩt c
ng), s t iӃu nưӟc ӣ n ng
vùng k ҥn (quá trìn k í oá t an cҫn rҩt n iӅu nưӟc). Hn na, năng lưӧng
c uyӇn oá tәng cӝng t ҩp n so vӟi viӋc đӕt t an trc tiӃp (p i tӕn năng lưӧng c o
quá trìn tәng ӧp) v d
n iên l c i p í ca n iên liӋu tәng ӧp sӁ cao n t an đá
t ban đҫu.
* # (crude oil) l mӝt ӛn ӧp lӓng gӗm ng trăm ӧp c ҩt ydrocacbon (ӯ C5
đӃn C60). ӯ dҫu t , tri qua quá trìn lӑc dҫu , các ӧp c ҩt đưӧc p ân t n các
sn p ҭm k ác n au, tùy t eo điӇm si ca c
ng :
-K í dҫu mӓ, xăng lҩy ra ӣ đn t áp c ưng, lm n iên liӋu c o đӝng c đӕt trong.
-Mazut đưӧc lҩy ra ӣ đáy t áp c ưng vӟi n iӋt đӝ trên 275 đӝ C. Mazut c iӃm tӟi 40-
50% lưӧng dҫu mӓ đem c ưng. Mazut đưӧc c Ӄ biӃn tiӃp trong t áp c ưng c ân
k ng đӇ lҩy t êm mӝt sӕ sn p ҭm.
Quá trìn c ưng c ân k ng n ҵm ҥ n iӋt đӝ si ca Mazut, trán đưӧc s p ân y.
Sn p ҭm ca quá trìn l các loҥi dҫu bi trn v n a đư ng. Dҫu bi trn
(lubricants) có n iӋt đӝ si 250-350 đӝ C, l sn p ҭm quan trӑng t ai sau xăng .
-Hc ín, n a đư ng (asp al) l p ҫn còn lҥi sau k i c ưng, lҩy ra ӣ đáy t áp ӣ n iӋt
đӝ k ong 380 đӝ C, có t Ӈ sӱ dөng trc tiӃp oһc qua c Ӄ biӃn lm n a đư ng, c ҩt
lӧp.
Dҫu còn c a các ӧp c ҩt oá dҫu (petroc emicals) nên ngoi viӋc cung cҩp n iên
liӋu c o các đӝng c, dҫu mӓ còn l nguӗn nguyên liӋu tҥo ra các sn p ҭm p өc vө
cng ng iӋp, nng ng iӋp v tiêu dùng n ư sӧi tәng ӧp, c ҩt dҿo, cao su n ân tҥo,
c ҩt tҭy rӱa, ưng liӋu, dung mi sn, v.v...vv..
K í t iên n iên ngy cng p ә biӃn do nó l mӝt nguӗn năng lưӧng iӋu qu v tưng
đӕi sҥc . K í t iên n iên ҫu n ư k ng c a S. Hn na, k i đӕt nó t i ít CO2 n
xăng dҫu ay t an. K í t iên n iên đang đưӧc ng dөng trên n iӅu l
n vc năng
lưӧng n ư đӕt trong các ӝ gia đìn , các trҥm p át điӋn t ay t Ӄ t an, k í nén lm
n iên liӋu c o các p ưng tiӋn giao t ng (xe ti, bus...). So vӟi các xe c ҥy bҵng xăng
dҫu, xe c ҥy bҵng k í t iên n iên gim lưӧng p át t i đӃn 80-90% ydrocacbon, 90%
CO, 90% các c ҩt đӝc v ҫu n ư k ng có muӝi k ói. Nó còn kin tӃ vì giá t n
cũng c tưng đưng xăng dҫu.
Metanol đã đưӧc c ӑn lm n iên liӋu c o các xe đua. Nó c áy ӣ n iӋt đӝ ngӑn lӱa t ҩp
n so vӟi xăng v dҫu diesel, n ư vұy nguӗn t i ydrocacbon v CO cũng gim, ít
muӝi k ói. K í ydrocacbon ít sӁ lm gim các p n ng quang oá.
È) *%&'(ààà+
r lưӧng k әng lӗ đӃn 63,2% lưӧng dҫu ca c t Ӄ giӟi tұp trung ӣ Vӏn Ba ư, n ҩt
l Ҧrұp Saudi (t n viên sӕ 1 ca OPEC :Organization of Petroleum Exporting
Countries). Các mӓ dҫu quan trӑng còn lҥi k ác nҵm ӣ vӏn ư Venezuela, Me ico, Nga,
Libi v Mӻ (Alaska v vӏn Me ico).
Gҫn 1/2 (49%) tr lưӧng k í t iên n iên ca t Ӄ giӟi nҵm ӣ 2 nưӟc Nga v Iran. Các
mӓ k í t iên n iên quan trӑng k ác nҵm ӣ Các iӇu Vưng Quӕc Arap t ӕng n ҩt,
Arap Saudi, Mӻ v Venezuela.
à,*%&'(à
Dҫu v k í t iên n iên đӅu l n iên liӋu oá t ҥc , nên cũng giӕng n ư t an, c
ng
p át t i CO2 vo k ng k í, góp p ҫn vo iӋu ng n kín cũng n ư mưa axit, mһc
dù lưӧng n iӉm t ҩp n t an. Dҫu đӕt k ng sin ra lưӧng sulfur oxit đáng kӇ
n ưng lҥi sin ra nit oxit, c yӃu tӯ xăng đӕt trong các xe t. Nit oxit góp p ҫn gây
mưa axit.
Đӕt k í t iên n iên ít gây n iӉm n dҫu v t an, đây l dҥng n iên liӋu oá t ҥc
sҥc n ҩt.
(K ng k í bìn t ư ng ít có oxy nguyên tӱ v Ozone (2 dҥng oҥt đӝng mҥn ca
Oxy). Nguyên tӱ Oxy sin ra tӯ p n ng quang oá k í NO2 dưӟi án sáng mһt tr i :
NO2 + Năng lưӧng mһt tr i ---> NO + [O]
Oxy nguyên tӱ lҥi tác dөng vӟi các ydrocacbon sin ra tӯ quá trìn c áy n iên liӋu
óa t ҥc , qua mӝt c uӛi các p n ng trung gian đӇ lҥi tҥo nên NO2, Ozone v mӝt
sӕ c ҩt n iӉm t cҩp n ư formalde yd, alde yd v peroxyacetyl nitrate (PAN :
C2H3O5N). ұp ӧp các k í trên tҥo nên k ói quang óa. Các c ҩt ny lm tәn t ưng
ng iêm trӑng n iӅu loҥi cây, p á oҥi tӃ bo lá (c yӃu l diӋp lөc), cn trӣ quá trìn
trao đәi c ҩt ӣ t c vұt. Ӣ các t n p ӕ lӟn, n iӉm k ói quang óa giӕng n ư lӟp
sưng mù, ҥn c Ӄ tҫm n ìn. C
ng lm cay mt, đau đҫu, mӋt mӓi, gây o v các
bӋn k ác vӅ p әi).
Mӝt sӕ vҩn đӅ k ác liên quan đӃn quá trìn k ai t ác, vұn c uyӇn dҫu l các s cӕ n ư
trn dҫu do đm tu, rò r giӃng k oan.
n ;0gây tác ҥi ng iêm trӑng đӃn mi trư ng. Dҫu ӓa bӏ oxy óa rҩt c ұm.
Ni có s cӕ dҫu v nưӟc t i cng ng iӋp c a dҫu t ì có benzen, toluen rҩt đӝc, lm
sin vұt c Ӄt trc tiӃp, polyclorua dip enyl trung c uyӇn vo c t Ӈ cá rӗi qua ngư i
gây ung t ư. N ng ӧp p ҫn nһng ca dҫu lng xuӕng đáy biӇn oһc bӏ sóng đán
dҥt vo cӱa sng sӁ tác đӝng lâu di lên Ӌ sin t ái. Dҫu dҥt vo bãi biӇn lm ngưng
các oҥt đӝng đán bt i sn, du lӏc . Đҩt bӏ n iӉm dҫu có t Ӈ trӣ t n đҩt c Ӄt.
Dҫu xâm n ұp vo lm t ay đәi kӃt cҩu, đһc tín c lý ӑc ca đҩt. Các ҥt keo đҩt
t n "tr", k ng còn k năng ҩp p ө trao đәi na (gim k năng t lm sҥc ca
đҩt). S trn dҫu t ngoi biӇn k i t ì ít nguy ҥi n s trn dҫu đã qua tin c Ӄ ӣ
gҫn b oһc các vùng cӱa sng ( ұu qu lâu di v t iӋt ҥi nһng nӅ n).
-.*%
ĐӇ gim t iӇu n iӉm dҫu, ngư i ta tìm các lm gim các sunfit, mercaptan (dүn xuҩt
u c tӯ H2S, tưng t rưӧu, S t ay t Ӄ c o n óm -OH), dҫu, axit, đӝ kiӅm bҵng oá
c ҩt v các p ưng p áp vұt lý. Đҩt n iӉm đưӧc cy xӟi đӇ tiӃp x
c vӟi k ng k í
c o bay i, tăng k năng t lm sҥc .
uy n iên, viӋc k ai t ác quy m lӟn nguӗn ti nguyên ny vүn còn bӓ ngӓ, mӝt p ҫn
vì dҫu c Ӄ biӃn đưӧc tӯ đá p iӃn mc n n iӅu so vӟi dҫu ӣ các mӓ t ng t ư ng.
Mһt k ác, c Ӄ biӃn dҫu tӯ đá p iӃn cҫn mӝt lưӧng nưӟc lӟn v còn p i xӱ lý đá t i
sau k i tríc ly dҫu.
<0
Cát c a dҫu l các mӓ cát dưӟi đҩt t ҩm n a c ín (ar ?) v dҫu. ar l loҥi
ydrocacbon nһng, sүm mu (nâu đen), sӋt (đӝ n ӟt cao) v ít bay i. Vӟi các mӓ sâu
dưӟi lòng đҩt, ngư i ta p i bm i nưӟc nóng vo giӃng đӇ lm tar lӓng ra mӟi t u
đưӧc nó. NӃu các mӓ gҫn mһt đҩt, ta có t Ӈ k ai t ác trên bӅ mһt. Dҫu lҩy tӯ các mӓ
cát ny p i tri qua quá trìn tin lӑc n ư dҫu t vұy, p i tác bitum k ӓi cát. Rҩt ít
máy lӑc dҫu đưӧc trang bӏ đӇ xӱ lý c Ӄ biӃn loҥi ydrocacbon nһng ny.
Các mӓ cát c a dҫu lӟn tren t Ӄ giӟi nҵm ӣ Canada (lӟn n ҩt), Venezuela v Liên X
cũ. Ngư i ta cũng ưӟc đoán tr lưӧng cát c a dҫu trên t Ӄ giӟi bҵng mӝt nӱa tr
lưӧng dҫu, giӕng n ư đá p iӃn dҫu vұy.