You are on page 1of 129

TRUNG HOC CHUYEN NGHI~P - DAY NGHE

- - -

- -

SACH DUNG CHO cAc TRUONG DAO T~O H~ TRUNG HOC CHUYEN NGHI~P

NHA XUAT BAN GIAo Dl)C

TS. NGUytN DINH THA.NG

GMOTRiNH

Sach dung cho cae truhng dao tao h~ THeN (Taj bdnldn thlt haiJ

.... ..t' ., "

NHA XUAT BAN GIAO Dl)C

Liti gioi thi~u

Vifc t6' chllc bien s~n ua xua't ban ~t s{) gido trinh phl,lC U(.t cho d40 teo cdc chuyen nganh Di~n - Di~n tu, Cd khi - D(mg II,lC d cdc trtJiJng THCN - DN ta m4t s¢ c6' gling Ian cua V(.t Trung hoc chuyen nghi~p - Dt;zy 116hi va NhiJ. xua't ban Gido due nhdm titng buac thOng nhlft n¢i dung d9-Y ua h'lC It cdc trllilng THCN tnn toan quoc.

N¢i dung cua gido trinh da dll(jc xdy d(tng tnn ca s/1 k€ thita. nhftng n¢i dung dllrJc giting d9-Y'd cdc trlldng, ke~ hap vm nhitng 1'0i dung mbi nMm ddp (tng yeu cdu nang roo chat I~ 000 tao phl,lC u(.t s¢ nghiqp c6ng ngh~p Juja; hi~n d(1.i hoa. De' cIIUnfI cua gido trinh da dlbJC V(.t Trung h(Jc chuyen nghifp - Dl;t.y nghe' tham khiio i kiln coo m¢t s6' tntilng nhu : Trllimg Gao ddng c6ng nghifp Hd N(ji, Trlli!ng TH Vi~t - Hung, Trrti1ng TH C61Jg nghi,fp II, Trllimg TH C6ng nghi¢p Ill u.o ... va dii nh¢n dlif/C nhidu i kitn thiB thue, giup CM Mc gid bien sO(1.n phil h{Ip han.

Gido trinh do cdc nhd giao cO nhidu kinh nghi,fm gidng dr"y It cdc trrtUng D(1.i hoc, Coo dti,ig, THCN bien sO(1.'1.. Gioo trinh dlbJe bitn SO(1.II. ngdn g'ln, ell hie'u, b6 sung nhiiu kitn thiP: m4i ud· bien ~n· thea quan dilm mO, nghia ld, di c~p nhftng n(ji dung Cd ;an, c.n ytu de' tuy thea tinh coot coo cdc ngdnh nghe' 400 t(1.O md nha :rfJilng t¢ dliu chinh CM thich hrjp ~d kh6ng trai udi quy djnh cUe chlfdng trtnh

khung diw t(Jo 'tHCN. . .

Tuy cdc tOc gid dO. cO nhidu cO' gdng khi bien sO(1.n, nhrtng gido trinh. cMc khtmg trdnh kOOi nhftng khilm khuye't. V(.t Trung hoc chuyin nghifp - Dt;zy nghi di nght cdc trlliJng su d1,£ng nhitng gido trtnh. xulft ban ldn nay di b6 sung eho ngu6n giao trinh dang rat thitu hifn nay, nhdm ph(.tC V(.t coo vi4c 4y u4 hQc cUacOc tntiJn.g d{lt chitt Iw;mg cao tum. Cdc giao trinh nay cilng r6tbd {ch d6i vdi ~i ngG ki thu~t vren, cong nhan. ki ~hu# dl nang cat> kiln thuc va tay !18M cho minh:

Hi vc;mg ~n dur;c s¢ gop i cua eie trrtCmg va b(Jn t19c de" nhflng gido trinh duoo bien SO(1.n tilp 1u4c ldn tiii ban sau cO cMt II.lt1nK tot han. M9i gop y xin g,n vi NXB Guio due - 81 run H ling D(1.o - Ho' N¢i.

V\lTHCN -DN

3

Mad6u

Giao trinh An toim d~n dUrjc bib;' sO{Jn dd cltelng do V¥ THCN - DN, B9 ]-£ao due & Dae; tao xdy dl/1tg va thong qua. N9i dung atlrjc bien sO{fn theo tinh thdnng&n gl;m, di hilu. C6c kiln thuc trong toan b9 gicio trinh co mOi lien M logic chlit che. Tuy V"ly, gicio trinh cCing chl la m9t phdn trong n9i dung cua chuyen. nganh aae tao cho nen ngtliJi d{ly. ngui:ti hoc cdn tham khdo them ccic gicio trinh co lien quan cUi um nganh. hoc de' ui~c sa dung guio trinh cO hi~u qua han.

Khi bisn. so~n guio trinh, chung Mi dii co' gang c~p nh"It nhitng ~itn tJ.tllc mai co lien quan din man hoc ua phu hfjp vm dOl tllf;1n.g sa dl,mg ciing nhu c.: gling glin nhitng n¢i dung li thuyet vm nhitng vdn di th¢c tt thtl1:!ng glip trong san xuat. diJi song de'gicio trinh co tinh. thuc tiin cao.

N9i cung cua gicio trinh dUrjc bien sO{fn vm dung lucmg 40 tiet, gam :

Khdi niem chung ; Chuong 1. Tcic d¥ng ella dong difn dOl ven ca the' con ngtlili; C1H1dng 2. Cap cuu ngLtiJi bi d~n giq.t ; Chuong 3. Ctic khai niem. ca ban ud an toan di~n ,. Chuong 4. Phii.n ticb. ah toan trong mr;mg di~n ddn gidn ; Chuong 5. Phtln tich. an toan trong mang di~n ba pha ; ChU:dng 6. Bo'o u~ n6i Mt ; Chuong 7. Bao u~ noi day trung tinh ,. Chuong 8. 81/ nguy hiem khi d~n rip eao sang di?n rip thap ; Chuong 9. Bo'o u~ ch6ng set; Chuong 10. Nhitng uan cH anh htlitng coo truiJng d~n til tdn so' roo, tdn so' cong nghi?p ua dd phOng linh di~n; Chuong 11. Nhitng phtlclng ti¢n ua dlj.-ng c¥ cdn thilt cho an toan di¢n va t6 chIle utj.n. hanh an tOOn.

Trong quci trinh sa dung, tuy theo yeu cdu C(l the' cO the'dliu chinh 80' tilt trong mgi chuang. Trong gicio trinh, chung toi. kMng de' ra n9i dung thl/C tq.p cua tilng chtlclng. ui trang thizt bi ph(lc u¥ cho thllc tq.p coo cdc truimg khOng d6ng nh{[t. Vi vq.y, can cu uao trang thiet bi aa co cua titng tntiJng va khd nang t6 chuc cho hoc sinh thl,lC tq.p iI cac xi nghi?p ben ngOOi ma truClng xay dl/ne thili luang va n¢i dung thl,lc ttj.p c¥ the' - thili lttf/ng thllc tq.p t01 thilu noi chung ciing khOng it han. thili ltlf/ng hoc li thuyet coo mgi mono

Gicio trinh. dUrjc bien sO(ln cho doi tU(/ng lii hoc sinh THeN. cong nhan ~ai~h "8M bac 3/7 ua no ciing Iii toi li?u tham. khdo bO' feh cho sinh uien. roo ddng ta thuq_t cung nhu ki thutj,t vien dang lam :;i~c iI cdc ca sil kinh fe' nhieu. linh. u~tc khac nhau.

M(ic du. eta co' gling nhung chac chdn khOng trtinh: khJi het khtk'm khuy€t. Rd't mong nhtj.n dur;cj kitn dOng gop cUo. flgfiili su dung de'lan ttii ban sau dltrjc hoan chinh han. M9i gop y xin du(/c gm vi Nha XBGn - 81 Trdn Hung Dao, Ha N¢i.

TAc GIA

~'._ 4

KHAI NI~M CHUNG

Khoa hoc hien nay da phan tich 1110ng d6i dltydu v~ tac hai ciia dong dien vao co the con ngiroi. Dua vao s6li~u Ilfy a cac twang hop tai nan d6i vai con nguoi ciing nhu qua thi nghiern tren cac dong vat, nguai ta da c6 khai niem day du v~ tac hai sinh If do dong di~n gay nen rna qua d6 t6 chiic viec 'van hanh h~ th6ng dien dugc an toan. Cac tnrong hop chin thuong trong san xuat noi chung tht chin thirong nang hoac chet nguiri phan 100 la do hi dien gi~t.

Theo tai lieu khao sat cua cac mroc tren the gici cho thiy rang trong t6ng s6 tnrong hop tai nan vi di¢n gi~t c6 76,4% tnrong hop chet nguoi hoac thuong vong nang xay ra cr cac rnang di¢n dien ap duai lOOOV va 23,6% xay ra a mang dien co dien ap tren lOOOV.

Khi phan loai nan nhan do dien gi~t thiy rang:

- Nhtmg nan nhan lam viec trong nganh dien b] dien gi.t : 42,2%.

- Nhirng nan nhan khOng c6 chuyen mOn v~ dien b] tai nan di¢n gi~t :

57,8%.

Phan loai theo nguyen nhan hi dien gi~t :

1. Cham true tiep vao day dan dien hay cac phan c6 dienchay qua: 55,9% trong d6 :

- Cham vao day dan dien khong phai do cOng vi~c yeu cliu phai tiep xuc voi day dan dien : 30,6%

- Cham vao day dan di¢n do yeu cliu cong viec phai tiep xuc vai day dan dien : 1,7%.

- D6ng nham dien luc dang tien hanh sua chua ki~m tra : 23,6% .

.

2. Cham vao b<) phan bAng kim loai cua thiet bi c6 mang dien lip : 22,8% trong d6 :

- Liic khOng c6 n6i dlft : 22,2%.

- Liic c6 n6i doft : 0,6%.

5

3. Cham phai v~t khong phai bang kim loai c6 mang di~n ap (nrong, cac v~t each dien, nen nha...) : 20,1%.

4. Bi chan thuong do h6 quang hie thao lac thilt bi : I; 12%.

5. Bi cha:n thirong do cirong d(l dien tnjang cao a trong mOi tnrong hay tram bien ap sieu cao ap : 0;08%.

PMn I6n cac tnrong hop bi chan thuong v~ di¢n la do cham phai v~t dAn di~n hoac v~t c6 dien ap xuat hien ba:t ngo va thirong xay ra d6i voi nguoi khong co chuyen mon.

Nguyen nhan chinh cua tai nan v~ di¢n lit do trlnh d¢ quan If chuyen mon chua t6t, do vi pham quy trlnh ki thuat an roan, nhu d6ng di¢n hie co nguoi dang sua chua, thao tac van hanh thiet bi di¢n khong dung quy trlnh.

Chan thirong do dong dien gay nen thirong xay ra a cac rnang dien 380/220V, 220/127V. 0 cac mang dien nay nhiing can bQ ki thuat, quan d6c phan xueng thuong khong danh gia dung rmrc d¢ nguy hiern cua cluing. Do d6 chua t6 chirc t6t cho nhiing nguoi khOng c6 chuyen mOn v~ dien hoc t~p n¢i quy an toan mot each chu dao de d~ ra cac bien phap ngan ngira tai nan tich cue. Trong toan b(l giao trlnh chung ta se nghien ciiu cac bao v¢ chinh : bao v¢ n6i da't, bao v~ n6i day khong (day trung tlnh), cac phuong tien.xiung cu bao v~ trang bi noi san xua:t cho eli nhan, each t6 chiic v~n hanh an toano

6

CHuaNG J

TAc DUNG eUA DONG DIEN DOl VOl

.. .

",? ..

co THE .eON NGu'dI

Thuc t6 cho thay khi cham vao v~t c6 di~n ap,nguai c6 bi tai nan hay khong phu thuoc vao dl? Ian dong di¢ndi qua than nguoi.

Dong dien di qua co the nguei gAy nen phan ung sinh 11 phuc tap nhu lam huy hoai bl? phan than kinh di~u khien cac giac quan ben trong cua con nguoi, lam te li¢t co tbit, sung mang ph6i, huy hoai co quan ho ha:p va tudn hoan mau. Tac dung cua dong dien con tang len d6i vai nhiing nguai hay u6ng rUQ1l. Nghien ciru tac hai cua dong di~n d6i vai co the nguai la ml?t qua trlnh lau dai va phirc tap, Nhimg cho de'n nay vAn chua c6 mQt lf thuyet nao c6 the giai thlch ml;lt each holm chinh v~ tac dung ella dong di~n vao co the con ngltai.

MQt trong nhiing ye'u t6 chfnh gay tai nan eho con ngum la tr] s6 dong dien (dong di~n nay phu thuec vao 4i¢n ap rna nguai cham phai) va duong di ella dong dien qua co the con ngltai vao da:t.

S,! t6n thuong c6 the chia ra lam ba loai nhu sau :

1. T6n thuong do cham phai v~t dAn c6 mang di¢n ap.

2. T6n thircng do cham phai nhirng bQ phan bang kim loai hay vb thiet bi c6 mang dien ap vi bi hong each dien,

3. T6n thuong do dien ap buoc xua:t hien lJ chO b] hu hong each dien hay eh6 dong dien di vao da:t.

Dong dien c6 the tac dong vao co the nguai qua m"t mach di¢n kfn hay bIlng tac dQng ben .ngoai nhu ph6ng dien h6 quang. Tinh chat tac hai cua dong dien gay nen va h~lU qua cua n6 phu thuoc vao dQ 100 va loai dong dien, dien tra cua nguoi, duong di 'cua dong dien qua co the nguoi, thoi gian tac dung va tlnh trang suckhoe ella nguoi,

7

D€n nay van con co nhieu y kien khac nhau ve tri s6 dong dien c6 the gay nguy hiem chet nguai.

Truong hop chung 'ihl dong dien c6 th~ lam chet ngum c6 tri s6 khoang lOOmA. Tuy vay c6 tnrong hop tr] s6 dong dien chi khoang 5 + lOrnA da: lam chet nguai VI con phu thuoc dieu kien noi xay ra tai nan va trang thai suc khoe cua nan nhan,

Chung ta ding dn chu y den yeu t6 thoi gian tac dung ciia dong dien, Thai gian tac dung cang lau cang nguy hitm eho nan nhan.

Nguyen nhan cher nguoi do dong di¢n phan lon la lam huy hoai ban nang lam vise ella cac eo quan ella nguoi - lam ngirng thO' hay do sl! thay dOi nhirng hien nrong sinh hoa trong co the ngiroi. Nguy hiern chet nguoi cungco the do bi bong tram trong.

Gild thfch qua trlnh tOn thuong do dong dien c6 nhieu thuyet khac nhau.

Nguoi ta cho fling khi dong dien di qua co the ngiroi trong mot thai gian se xuat hien hien nrong phan tich mau va phan tich cac eh~t nuoc khac M tam u6t cac t6 chirc huyet ei'lu va lam di'ly huyet quan, Va nhu the cac qua trlnh phan cue se xay ra trong eo the riguai lam anh hirong den hoat dong than kinh. D~y la nguyen nhan cua tdn thuong,

Mot s6 nha sinh If h9C va hac sl cho rAng nguyen nhan cua m~t s6 tai nan chet nguoi VI dong dien la lam SI! co b6p cua tim bi r6i loan, dua den dinh tre hru thong mau trong co the ngtroi.

Theo quan diem moi nh~t cua cac nha khoa hoc Lien XO (cii), giai ihfeh nguyen nhan do dong dien gay nen la hien nrong phan xa do qua trmh kich thich va dinh tr¢ hoat dt)ng ella nao hie bi dong dien tac dung dt)t ngot. Theo gia thuyet nay, sl! huy ho~i chrrc nang tam viec cua co quan he h~p la do nhirng ket qua tren.

Mire d¢ kfeh thfch h¢ th6ng tUn kinh va kh3 nang chiu dung cua n6 e6 anh huang quyet dinh den ngu6n g6c tOn thirong. Them vao d6 d6i v6i tung nguoi muc d¢ tae dung ella dong dien khac nhau, cilng nhu su tac dung vao m~t ngtroi cting m6i luc m¢t khac va phu thuec vao sUc khoe cua ngiroi hie hi tai nan. Chinh dua tren Ii luan nay c6 the giai thfch tai sao v6i dai hrong dong dien be cling c6 th~ lam ch€t nguOO.

1.1. DI~N TRO eUA CO THt NGUCJI

Than the nguai g6m da, thit, xuong, than kinh, mau ... tao thanh, LOp da co dien tra Ian nh!'t rna dien tro clla da lai do di¢n tro ella lop sung tren da quyet dinh. Dien tra cua ngtroi la m¢t dai hrong r~t khong 6n dinh va khOng

8

chi phu thuec VaG trang thai sire khoe cua cO'the tirng hie rna con phu thuoc vao moi tnreng xung quanh, di~u kien tOn thirong ... TlU!C tt! di¢n tra nay thirong ha thap nhtl't la hie da hi am, khi thai gian tac dung cua dong dien tang len ho*c khi tang di~n ap, Dien trb cua nguci c6 the thay dOi tit 600 n d€n vai chuc kG.

Thi nghiern cho thay giua dong dien di qua ngU'oi va di¢n ap d~t VaG ngutri c6 su lech pha. Nhu v~y dien tra nguo! la ml)t d .... i hrong khOng thu~n nhtl't.

Dien tro ngtroi luon thay doi trong ml)t giOi h .... n rtl't J6n. Khi da am hay do tiep xtic true tiep voi mroc ben ngoai hoac do mo hoi thoat ra d~u lam dien trb giarn xu6ng.

M~t khac neu da ngirci hi a:n m .... nh vao cac C1,lC di¢n, di¢o. tra da cilng giam di. Voi dien ap thap (50 + 60V) c6 the xem dien trb da ti l¢ nghich vai dien tich tiep xiic.

Mire dl) tiep xiic hay ap luc cac da:u tiep xtic cua 'cac cue dien vao da nguai lam di¢n tro thay dOi thea. SI! thay doi nay ra:t d~ nhln thay trong vung ap hrc nho hon

I kG/cm2 (htnh i -n.

14

12

10

8

6L.. ~ _L.. ~~k~c~

o

2

Khi co dong dien di qua ngiroi, dien tro than nguai giam di. Di~u nay c6 the gia! thich lit hie dong di¢n di vao than nguei, da hi d6t n6ng, md hOi thoat ra va lam dien tro giarn xu6ng. Thi nghiem cho tha:y :

Hlllh I-I.

Sl! phu thuoc cua di¢n Ira ngubi vao lip il!c til!p xuc

V oi dong di¢n 0,1 rnA dien tro ngum Rng = 500.000 n. Vai dong dien IOmA dien tro nguOi. Rng = 8.000 n.

Dien tro ngtroi giarn ti l¢ vci thai gian tac dung ciia dong di¢n. Di~u nay c6 the giai thfch VI da hi d6t nong vaco Sl]' thay dOi v~ dien phan.

Di¢n ap d~t vao nguoi rAt anh hubng d€n di¢n trb ciia nguci VI ngoai hien nrong dien phan n6i tren con c6 .. hien nrong choc th ung". V oi lap da mong hien tuong choc thung c6 the xudt hien a dien ap 1O-30V. Nhung n6i chung anh hueng cua dien ap the hien ro ret nhA't la ling voi dien ap tit 250V tro len :

9

hie naydien tra ngtroi c6 the xern nhir nrong dirong voi hie ngum hi h6c h€t lap da ngoai, Hlnh 1-2 ve quan he cua di¢n tra nguei vdi di¢n ap d~t vao.

0,0155

10

\
O.Ol~
,
,
,
,
: \
3. ~ \
I
30 I
\~ 1\
~ ........
. -- - _. 35

30

25

20

15

5

o o 100200 300 400 500 600 V

Hinh 1-2.

Hinh 1-3

Sl! phu thuoc dien In] nguoi vao dien ap trng voi cac Ihai gian tiep xuc khac nhau (0.015s va 35).

Do dien tra cira thay ngllai chet,

---- Dming di cua dong di¢n tay - lay.

--------- Duong di cua dong di¢n tay - chan,

Dien tra toan than ngiroi c6 the bieu dien bang SO d6 thay th€ lJ hlnh 1-3.

Trong tinh toan c6 the bi> qua dien dung cua ngiroi VI dien dung nay rAt be.

So d6 thay th~ cua dien tra ngmri :

- fl' xI - dien tra tac dung va dien tra phan khang ciia da phia dong dien di vao,

- r2' x2 - di¢n tra tac dung va dien tra phan khang cua da phia dong dien di ra.

- r3, x3 - di¢n tra tac dung va dien tra phan khang cjia cac CO quan ben trong cua than nguui.

1.2. ANH HUONG CUA TRl s6 DONG DI~N GI! T

Dong di¢n la nhan t6 v~t 11 true ti€p gay ra t6n thirong khi bi dien gi~t.

Dien tfO cua than nguoi, di¢n ap d~t vao than ngtroi chi la de! bien d6i tri s6 dong dien n6i tren rna t~6i.

10

v oi mot tr] s6 dong di~n nh~t dinh thl S\I tao dung ciia n6 van co th~ nguoi Mu nhu khong thay d6i. Bang 1-1 cho chung ta th~y s\I tac dung ciia dong di¢n phu thuoc van tr] s6 ciia n6. Nhtrng tri s6 v~ dien ap, dong dien c6 th! gay nguy hiern cho nguoi nhu chang ta phan tich a tren deu rut ra tit cac tai nan b thuc te" voi phirong phap do luang tinh vi va chinh xac, Nhuchung ta di n6i a tren, khi phan tfch ve tai nan do di~n' gi~t khOng nen nhln don thuan thea tri s6 dong di~n rna phai xet d€n moi tnrong, hoan canh xay ra tai nan va phan xa ciia co th~ nan nhan, Tit s\f phan tfch toan dien n6i tren cluing ta moico th~ gi3.i thich dUQ'c nhieu tnrong hop dien ap be, dong di¢n c6 tr!s6 khong Ian hon tri s6 dong .dien gay choang bao nhieu da c6 th! lam chet ngiroi. Nha nghien cuu cua Lien X6 (cii) Manilop trong khi nghien cuu esc hien tUQ'Dg sinh If hoc ve dien gi~t di dung cac phuong phap do hrong d~c biet va than trong chung rninh ring khi c6 dong dien chi van khoang 5 + lOrnA di lam chet ngiroi. Chfnh vi v~y hien nay vai dong di¢n xoay chieu tltn s6 50 + 60Hz tri s6 dong dien an toan Iffy bang lOrnA. Tuong irng voi tren a dong dien m()t chieu tri s6 nay bang SOmA.

Bdng 1-1

Tr! 56 dong Tac d\lhg dong di~n "oay chleu T~c d\lng cua dong dl~n
di~n (rnA) SO + 60Hz mQt chh!u
0.6 + 1.5 Bal d!u Iha:y ngon tay It KhOng c6 cam gisc gl
2+3 Ng6n tay It ri(1 manh Khong c6 cam gisc gl
3+7 Bap thit co ll!-i va rung Dau nhu kim cham cam
tha:y n6ng
Tay da !eM r~i khOi v*t c6 di¢n
nhung vin r~i duqc. N6ng tang ltn
8 + to
Ng6n lay. kh6p lay, long blm lay
cam Iha:y dau
Tay khOng r~i khOi v~1 c6 di¢n. N6ng cang tang len, thil
20+ 25 dau, kh6 tho co quip lai nhung chua
manh
Co quan hO hap hi re li¢t. Tim bAt Cam gisc n6ng manh,
50 + 80 BAp thit a tay co rul, kh6
d!u d~p manh thO
Co quan hO h(p hi It H¢t. Keo dai 3
90.;. 100 giay hoac dAi han tim hi tt liet Mn Co quan h6 hj(p hi It li¢1
ngung d~p 11

"

1.3. ANH HUONG eVA THin GIAN DI~N GI! T

Yeu t6 thai gian tac d"ng cua dong di¢n vao CO th~ ngiroi r~t quan trong va bi~u hien duai nhieu hlnh thai khac nhau. D~u tien chung ta th~y thoi gian lac dung cua dong dien anh huang den dien tra ella nguoi, Thoi gian tac dung cang IAu, dien tra nguoi cang b] giarn xu6ng vl lap da bi n6ng d4n va lap sirng tren da bi choc thung cang nhieu. Nhu v~y tae hai cua dong dien d6i vai CO the nguoi cang tang len.

Khi dong dien tac dong trong thai gian ngan thl tinh cha.'t nguy hi~m phu thuoc vao nhip d~p cua tim. MOi ehu kl co dan ciia tim keo dai d" mot giay. Trong chu kl co khoang 0,4 giay tim nghi lam vi¢e (giua trang thai co va dan) va a thai 'dit~m nay tim ra.'t nhay cam voi dong dien di qua n6. Neu thai gian dong dien di qua nguci Ion han m"t giay thl the nao cling trung vci thai diem n6i tren cua tim. Thi nghiern cho tha.'y rAng do dong dien Ion (gan bang lOA) di qua nguoi rna khong g~p thai diem nghi cua tim thl cling khong nguy hitm gl.

Can cll nhilng If Iu~n tren cluing ta e6 the giai thfch tai sao a cac rnang dien cao ap nhu 11OkV, 35kV, IDkV, 6kV ... tai nan do dien gay ra it dAn den tnrong hop tim ngirng d~p hay ngirng he hap, Vai di~n ap cao dong di¢n xuat hien tnroc khi nguoi cham vao v~t mang dien, Nan nhan chua kip cham vao v~t mang di~n thl ho quang dii phat sinh va dong di¢n di qua ngiroi ra.'t Ian (co the den vai A). Dong dien nay tac dong ra.'t manh vao nguoi va gay cho CO the nguoi met s1! phan xa phong thu ra.'t manh liet. Ket qua I~ h6 quang b] d~p tit ngay (hoac chuyen sang b¢ phan mang dien ben canh), dong dien chi t6n tai trong thai g ian khoang vai phan ella gia y. Voi thai gian ngan nh u v~ y ra.'t it khi lam tim ngirng d~p hay ho hap b] te liet. q chb b] d6t se sinh ra m¢t lap huu eo each dien ella than nguoi va chi~h lap nay ngan each dong dien di qua nguoi met each hieu qua.

Tuy nhien khong nen ket luan dien lip cao khong nguy hiem VI dong di¢n Ian nay qua co the nguei trong thai gian ngan nhung cling c6 the d6t chay nghiem trong hay lam chet ngiroi .

1.4. DUONG DI eVA DONG DI~N GI!T

PMn Ian cac nha nghien ciru deu cho rAng duang di ella dong dien gi~t qua co the ngiroi co tlim quan trong Ian. Dieu chu yeu 13 co bao nhieu phan tram ella dong dien t6ng qua co quan hO ha.'p va tim.

C6 ra:t nhieu If thuyet giai thfch cac qua trinh sinh lf xay ra trong co the hie dong di~n diqua nhung cho d~n nay chua c6 thuyet nao giai thfch cac hien nrong tren m¢t each hoan ehinh.

Cac nha bac hoc Lien XO (cfl) dii thi nghiem nhieu 14n va ghi daqe cac k€t qua sau :

- Dong dien di tir tay sang tay se c6 3,3% ciia dong dien t6ng di qua tim.

- DOng dien di tu tay phai sang chan se c6 6,7% dong dien t6ng di qua tim.

- Dong dien di tu chan sang chan se e6 0,4% dong di¢n t6ng di qua tim.

Chung ta c6 cac ket luan sau :

a) Duong di cua dong dien c6 y nghia quan trong vi hreng dong dien qua tim hay qua co quan hO hap phu thuoc vao each tiep xuc ciia nguoi v6i mach dien

b) Dong dien phan b6 tuong d6i deu tren cac co Mng nguc,

c) Dong dien di tu tay phai G_€n chan voi phan hrong qua tim nhieu nha:t vi phan 160 dong di¢n qua tim theo true doc rna true nay nam tren dirong tit tay phai d~n chan. Nguoi ta da dung ch6 de lam thi nghiem, Cho dong dien di tit chan nay sang chan kia ella con ch6 voi di¢n ap d~t vao la 960V trong thai gian 12 giay, K~t qua la khong c6 con eh6 nao bieh€t. C6 truong hop tang dien ap len d~n 6000V va.n khong lam cho cho b] cht't. Cung lam nhu tren vOi loai tho va tho cling chiu dung dircc dien ap 180 + 400V trong 0,5 + 12,5 giay, Nhung tu cac s6li¢u tren khong nen nghI rAng dong dien di tu ~hftn dt'n chan (dien lip buoc) khOng nguy hitm vi khi chang ta bi dien ap biroc, cac bap thit, cac co cua chan se co rut l~i lam chung ta nga xu6ng va Inc do so deS n6i dien se khac di.

1.5. ANH HUONG eVA TAN s6 DONG DI~N GI!T

T6ng tra cua co the nguoi giam xu6ng hie t4n s6 tang len. Di~u nay d~ hieu vi di¢n khang cira da nguoi do dieri dung tao nen : x == 2:fC se giam xu6ng luc Hin s6 tang. Nhirng trong thirc t~ ket qua se khOng nhu v~y, nghIa la khi tang t:1o s61en cang cao rmic d¢ nguy hiem cang giam di.

Vien nghien ciru ve benh nghe nghiep a Leningrat cfl dung ch6 thi nghiem va thu duoc kt't qua sau (bang 1-2) :

13

Bdng 1-2

S6 T.6n 56 dong ditn fJitn ap 86 ch6 I~j nghi~m X.6c suA" chi"1
TT (Hz) (V) (con) (%)
I 50 117+120 15 100
2 100 117 + 120 21 45
3 125 100 + 121 to 20
4 150 120 + 125 10 0 Mu6n giai thich cac hien nrong nay phai tim anh huong cua cac loai tlin s6 dong di~n den cac tl! bao huu co, tnrec tien la cac tl! bao quan trong lien quan dl!n tim va co quan ho hap,

Cac giai thfch dirci day d~u chua chat che v~ m~t khoa hoc nhirng ciing gitip cluing ta hieu gAn dung cac hien tircng n6i tren. Luc d~t ngudn dien m(lt chieu vao tl! bao, cac phan tu trong tl! bao b] phan thanh nhUng ion khac d4'u va bi hut ra ngoai mang tl! bao, Nhu v~y phan til bi cue hoa va keo dai thanh ngAu eire, Cac chirc nang sinh v~t - hoa hQC cua tl! bao hi pha hoai dl!n rmrc d(l nh4't dinh. Bay gia neu d~t nguon xoay chieu vao thl ion eiing chay theo hai chieu khac nhau ra phfa ngoai rnang clla tl! bao, Nh irng I uc dong di¢n d6i chieu thi chuyen dQng cua ion cling ngucc lai, V6i. m(lt tAn s6 n~LO d6 cua dong dien, t6c dt') cua ion du de cit trong m(lt chu IQ chay diroc hai IAn he r(lng ciia tl! bao thl tnrong hop nay itng v6'i rmrc dt') kich thfch nhieu nh4't, chirc nang sinh v~t - hoa hoc cua t€ bao bi pha hoai nhieu nhat. Neu dong dien c6 tAn s6 cao thl khi dong dien d6i chieu ion khOng kip d~p vao rnang te' bao. T:tn s6 cang tang len, duong di cua ion cang ngan va mire dt) kfch thich t€ bao cang it. Ltic t:tn s6 r4't cao thl dien tnrong khong anh hulmg den chuyen d(lng ella ion, te' bao khOng bi kich thfch nhieu. Chung ta chua khing dinh diroc v6i loai tAn s6 nao nguy hiern nhat va loai t:tn s6 nao it nguy hiem nhat,

Ngiroi ta dung ch6 de thi nghiern voi t:tn sO tie 50 + 150Hz va thu duqe ket qua rAt t6t (bang 1-2).

D6i voi ngum thl cac nha nghien CUll cho rang tAn s6 50 + 60Hz nguy hiem nhlft. Khi tri s6 tan s6 Ian han ho~c be han cac trj s6 n6i tren rmrc d(l nguy hiem se giarn xu6ng.

Qua nhieu IAn quan sat va dua vao kinh nghiern nguai ta ve dugc quan h¢ giua dong dien gi~t va tAn s6 (hlnh 1-4).

Trong thuc tl! san xu4't voi cac loai may phat tAn s6 3000Hz, 1O.OOOHz hay Ian hon e6 cOng suat 10 kW khong hao giu xay ra hien nrong di¢n gi~t

14

Khi nghien cU'U tac hai cua dong dien m¢t chieu d6i vui nguai thay rang a truong hop m(lt chieu di~n tra cua ngU'ai 16'0 han a xoay chieu, Diiu nay co thl gidi thich. ta a m¢t chieu khong co di¢n dung va st! phan cue tang Len. Nguoi ta

nghien ciiu thtiy rang khi

dong dien m¢t chieu Ion hon SOmA mai i\nh huang den tim va CO' quan hO hlp ciia con oguaL

chet nguaL Nhung v6'i cac loai thi~t bi eOng suit 160 (thi€t bi stiy, den d6t dien tit), dien ap 6, lOkV v6'i t~n siS 500.000Hz vAn lam chet oguoL

1.6. {)I~N Ap CHO PHEP

5 10 mA 90

50 100

500 1000 5000 Hz

80



lJ
l
Jj VV
[j
,~ ~ :f'h ~~
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~
~ ..... ~
6::::::= 70

60

50

40

20

10

Blnh 1-4.

Quan h~ giira dbng di¢n gi~t va t4n s6

D\f doan tri s6 dong dien qua ngltoi trong nhieu tnrong hew khOng lam dtroc. Ph~n tren di xet dien tra ngtroi 1a mot ham s6 c6 nhi~u bi€n s6 rna m6i bien s6 nay lai ph", thuec vao cac hoan canh khac nhau, Vi v4y xac dinh gi6'i han an toan cho ngltoi khong dua vao "dong di¢n an toan" rna phai thea "dien lip cho phep", Dung khai niem di~n lip cho phep n1"t thu~o lc;ti vi vai mOi mang dien co m(lt ~i¢n ap nrong d6i 6n djnh.

Khi n6i dtn tieu chuan cua di¢n ap cho phep chung ta pMi nha rAng hien nay vt phuong di~n kithuat phan bi~t di¢n ap cao va di~n ap th~p nhung di~n ap tha"p lJ day khOng c6 nghia la an toan d6i vai ngllaL



Theo each phan bi¢t tren, thitt b] dien ap thtip tuc la thitt bj rna hit cu day nao cua M th6ng nay d6i v6'i dtit dtu c6 di~n ap be bO'D 250V. Thuc tt cho th~y di~n lip caa may han be hem 65V nhung vAn c6 hi¢n tuqng chet ngllCti VI dien gi~t.

D6i voi dien lip 40V khong thay xay fa hien nreng eh€t nguei, Tuy nhien trong nhtrng noi lam viec d~c biet nguy hitm e6 khi xay ra tai nan lJ thier hi . dien ap 12V.

15

Tieu chudn cua dien ap cho phep b m6i mroc .met khac, - Ba Lan, Thuy Si, Tiep KhAc di¢n lip cho phep 18. SOY.

- Ha Lan, Thuy Di~n dien lip cho phep \a 24V.

- Philp dien ap xoay chieu cho phep la 24V .

....: Lien XO (co) tuy theo mOi tnrong lam viec tri s6 di~n lip cho phep c6 the c6 cac tri s6 khac nhau 65V, 36V, 12V.

cAu HOI ON T~P

1. Dong dien c6 tac dung nhu the' nao d6i voi co tM con nguoi ? .2. Cac loai chan thuong do dong dien gay nen Ia gl ?

3. Tr] s6 dong dien, thai gian, duong di va tAn s6 ciia dong di¢n gi$t d6i vai co the con nguoico anh huong nhu the nao ?

4. Trinh bay quy dinh ve dien ap cho phep d6i voi co the connguoi ?

16

CHutiNG 2

CAP coo NGU'dI BI DIEN GIA.T

. . .

Nguyen nhan chfnh lam chet nguai vi di~n gi4t la do hien nrong kfch thfch chu kh6ng phai do bi chl1n thuong.

M6i met nguoi lam nghe dien deu phai bie't each cap ctru nguai bi dien giat. Ki thuat cat nguon dj~n hie co ngtroi b] ~i~n gi~t cung nhir phucmg phap ciru chua deu co ghi trong quy trlnh an toano Duoi day chi trinh bay nhtrng nguyen tAc CO ban.

Nguoi bi di~n gi~t sau khi ducc cAt khoi ngudn dienneu chi bi ngl1t thoi thl chi dn rna cira s6 cho thoang, noi ao quan va cho ngiri amoniac.

Neu nan nhan ngirng tho va tim ngirng d~p phai tim moi each cho hO hap va tim d~p tro lai,

Nhieu cuec thi nghiem va thirc te' chirng minh rAng tir 16c bi dien gi~.t den mot phut nan nhan dUQ'c cuu chua ngay thl 90% tnrong hop ctru s6ng diroc, M sau phut sau mai cap cuu chi co the ciru s6ng 10%, neu de tir 10 phdl tra di moi cap CUU thl r.!t it tnrong hop duoc ctru s6ng.

Truce kia nguai ta dung nhtmg phirong phap khong dung d~ ctru nguoi bi

set danh, dien gi~t nhu :

- Lay nan nhan tMt manh roi nem xu6ng d4't.

- Cbi het qu:tn ao dern chon dUng duai d4"t ngangcd,

Hien nay thuong dung ba phuong phap ho h4"p nhan tao sau day : phirong 'phap narn slfp, phtrong phap narn ngjra, phuong phap thOi ngat (ha hoi thOi ngat),

Truce khi lam hO hip phai chuan b] cac viec sau day :

- Nhanh chong cai ao, nai thAt lung M khbi can tr& hO hip.

- Dung v~t cung nay mieng nan nhan, Lay cac vat trong mieng ra, keo

lucri vi hroi thirong bi 11;11 sau ben trong sau khi b] dien gi.t.

17

2.1. PHUONG PHAp NAM SAP

D~t ngiroi hi nan nam sap, mot tay d~t du6'i d~u (hlnh 2-1). D~t dAu nghieng va tay con lai d~ duOi thAng. Ngtroi ctru ~hua quy tren lung va hai tay cu b6p thea hoi thO' cua mlnh, an vao hoanh each mO thea huang tim.

a)

. Hinh 2-1. CKp cihi thea phueng phap nAm s!(p a) tho ra ; b) thO vao

b)

Khi tim d~p diroc thi ho hilp cling se dAn d~n h6i phuc duQ'c.

Nhiroc diem cua phuong phap nay la kh6i IUqOg khong khl van trong ph6i it.

Uu di~m ciia phuong phap nAm sa'p la voi vi trf d~t nan nhan nhu tren, cac chat dich vi va nuoc rnieng khong thea duong khl quan van ben trong va can tra su hO ha'p.

2.2. PHUONG PHAp NA.M NGUA'

Neu ngtroi ca'p CU'U c6 them ngiroi giup viec thl d~t nan nhan nam ngira (hlnh 2-2).

Du6'i lung d~t them ao quan cho dAu ngira ra sau va 16ng nguc diroc rl)ng dii thoai maio Ngirci ca'p CUll chinh guy a dAng dAu cam hai tay nan nhan keo len thll xu6ng thea nhip thO' cua minb. Ngiroi giup viec thl keo lucri. Neu c6 hai nguai giup viec thl cong viec keo hai tay len xu6ng do hai nguoi lam, con nguai 0 phia dAu chi keo lucri. Phuong phap nay co nhuoc diem la nan nhan nam ngira nen dich vi M chay len cu6ng hong lam can tra hO ha'p. Khi thay c6' hien nrong t6t (rni mAt rung rinh, rnoi rung) thl I~p lIrc nghi ho ha'p nhan t~o vai giay de cho nan nhan tl! he hap, Luc nan nhan dli tl! tho dUQ'c phai bee cho ho that a'm va khong cho cil dt)ng vi tim hie a'y hay con yeu co the nan nhan bi ngat lai,

18

a)

Htnb 2-2. Cap cnu thea phirong phap nam ngiia :

a) tho ra ; b) tho vao

Hinh 2-3. Ct'p ceu thea phuong phap nAm ngirac6 hai nglKri trq ghip : a) tho ra ; b) tho vao

2.3. PHtJONG PHAp TH6I NG';'T (HA HOI TH6I NG';'T)

Trong ci'p ctru nan nhan hi ngirng tho hay ngat, tnroc kia ta thirong lam theo hai phuong phap noi tren (phirong phap nArn sa'p va phirong phap narn ngira).

Cac phuong phap nay hieu hrc kern vi chi dem r4't it hrong khOng khi vao phol. Ngoai ra con c6 kh6 khan neu c6 them cac phdn thuong tOn khac nhu nan nhan hi gAy xtrong SI1On, gay cot s6ng ... vi cac dQng tac nay qua manh, Tuy vay d6i v6i tnrong hop hi thtrong a ham m.t cac phtrong phap tren vAn c6 tac dung. Nhllng nam g~n day a tren the' gi6i, phirong phap hO hap nhan tao dugc thay the' bang phuong phap thOi ngat. Cuu chua theo phuong phap nay luong khong khf vao phOi nhieu han hai phuong phap tren tit 6 de'n 15 Mn.

each thuc hi¢n

1. Tnroc mQt nan nhan ngirng tho hay thoi th6p viec tnroc tien la phM thOi ngat ngay.

D~t nan nhan nam ngjra, ngtroi cap CUll quy ben canh sat ngang vai, nhin mlit nan nhan. MQt tay nang gay, mot tay nang cam, ngira hAn d§u nan nhan ra

19

phia truce d~ cho cu6ng htai khOng bit kin dirong hO h~p (hinh 2~4). Ciing c6 khi chi dung dong tac nay nan nhan da bAt d~u tho duoc.

Neu nan nhan chua tha duoc, nguoi c~p diu van d~ d~u nan nhan 0 tu the tren, met tay rna mieng, mot tay lu6n m<)t ngon c6 vai sach, kitm tra trong hong nan nhan, lau het dom dii, ch~t non va moi het ham rang gia, rang gay ... dang lam virong cO hong. D~t m(lt mieng gac mong che kin mieng nan nhan.

Hinh 2-4. ca:p clhl theo phU'OI1g phap thOi ngat

Nguoi clrp ctru hit that manh, m<)t tay vAn md mieng, met tay bop hai ben bit k.in mfii nan nhan, ap kin mieng mlnh vao mieng nan nhan r6i thOi manh (d6i voi tre em th6i nhe hon mot chut),

Nguc nan nhan ph6ng len, nguoi clrp ctru ngling d4u len hit hoi thu hai, khi d6 nan nhan se t\1' tho ra dircc do suc dan hdi cua long nguc,

Tiep tuc nhu the v6'i nhip d¢ khoang 10 1I1n'l phiit, lien tuc cho den khi nan nhan hOi tinh : hoi tho tra lai, moi mAt hong hao, hoac cho d€n khi nan nhan co dlru hieu da: chet hAn bi~u hien bang d6ng tii trong mat dan to (thuong la 1 + 2 gio sau).

,2. Th6i ngat ket hop vci ~n tim ngoai long nguc

Neu g~p nan nhan meman, khong nhiic nhfch, tim tai, ngirng tho, khong nghe thay tim d~p phai lap tuc Irn tim ngoai lOng nguc k€t hop voi th6i ngat.

Mot nguoi tien hanh th6i ngat nhu tren.

Hinh 2-5. cap ctru theo phU'OI1g phap an tim ngoai 16ng nguc

20

Ngtrei thu hai lam vi¢c A'n tim:

Hai ban tay chong len nhau, de vao 1/3 dum xirong uc. ~n rnanh bang ca suc co the, tl xu6ng vung xirong Uc (khong tl sang phla xuong suan d~ phong nan nhan c6 the bi gay xuong) (hlnh 2-5).

Sau mlli I~n a':n xu6ng, lai noi nhe tay de long nguc tra lai nhu cu.

Nhip d(l ph6i hop giua hai nguoi nhu sau : CII ~n tim 5 dc!n·6 Un lai phoi hop th6i ngat 1 Un, tii'c ta A'n 50 dc!n 60 lltn trong I phut,

Th6i 'ng~t ket hop voi a':n tim la phuong phap hieu qua nh~t nhung can chii y la khi nan nhan bi t6n thuong cet s6ng khong nen lam d¢ng tac a':n tim.

cAu H61 ON T~P

~ 1. Khi g~p nguoi bi dien gi~t can phai tam gl ?

2. Trinh bay cac phirong phap ca':p CUu ngiroi bi dien gi~t ?

21

CHuaNG 3

.. ~ jill, .,

CAC KHAI N~M co BAN

vE AN TOA.N D~N

Cac khai niem co ban v~ an toan di~n xuat phat tir sv phan tich cac hien tuong do dong dien cham dA"t gay nen, Vi. the! buac d~u tien cluing ta dn phan tich cac hien nreng n6i tren.

3.1. HltN TUQNG DONG l)ltN 1>1 TRONG DAT

Khi each dien cua thiet bi dien bi choc thjmg se c6 dong dien cham dA"t. dong dien nay di vao da':t true tiep hay qua rni)t c«u tnic nao da':y. Ve phuong dien an tO~1D rna n6L dong dien eham da:t lam thay d6i co ban trang thai cua mang dien (dien lip giita day dAn va da':t thay d6i. xua':t hien cac the' hieu khac nhau giua cac di~m tren rn~t dA"t g~n chO cham da:t). Dong dien di vito da:t se tao nen iJ di~m cham da:t mi)t vung dong dien ro trong dA't va dien ap trong vung nay phan b6 theo mi)t dinh lu~t nhA't dinh, D~ don gian viec nghien cuu hien tuong nay gia thiet dong di~n cham da:t di vao da':t qua met C\JC kim loai hlnh ban duo Da':t c6 tinh chA"t thuan nha:t va c6 dien trd suA't p tinh bAng n.crn. Nhir tht c6 the xem nhu dong di¢n tan di tiI tam hlnh ban cau toa ra theo duong ban ki'nh.

Tren co sa Ii thuyet nrong tv. chang tac6 th~ xem tnrong cua dong dien di trong dA"t gi6ng dang tnrong trong tinh dien, nghia la t~p hop cua nhirng dirong suc va duong dAng tht cua chung gi6ng nhau.

Dai luong co ban trong di¢n trtrong cua moi truong dan dien la mat d¢ dong dien j. Vee to nay huang thea huang cua vee to cuong di) dien tnreng E.

Phuong trinh d~ khao sal dien tnrong trong dA"t la phuong trlnh thea dinh luat Om duoi dang vi phan :

22

hay

j = yE E = pj

(3-1)

b day : y - dien dan sust ciia d~t ; p - dien tra su~t ciia d~t ;

E - dien ap tren mot don vi chieu da] doc thea duong di cua dong di~n (cuong d(l dien tnrong trong d~t).

M~t d(l cua dong dien tai di~m each tarn ban cau 13 x bang :

. Id

J=-- 2nx2

(3-2)

b day : Id - dong dien cham d~t.

Dien ap tren m(lt doan vO cung be dx doc tren dUCmg di cua dong dien :

du = Edx = jpdx = ---.!L pdx 21tX2

Dien ap met di~m A nao d~y cling la hieu s6 dien ap gitra di~m A va di~m vO cung xa (dien ap ciia di!rn vO cung xa c6 th~ xern nhu bang khong) bang:

(3-3)

(3-4)

Neu dich chuyen di!rn A di!n glin rn~tcua vq.t n6i d~t chang ta co di¢n ap cao nhat d6i v6i d~t :

(3-5)

b day : xd - ban kinh ella vq.t n6i d~t hlnh ban cliu (ban than cai n6i da.'t xern nhir v~t rna cac diem cua n6 c6 dien ap nhu nhau). Gia thiet nay dua tren co sa vq.t n6i da.'t c6 dien dAn ra.'t IOn (vi du : dien dAn cua thep glin

bang 109 Ian dien dAn ciia dat).

Dern ehia (3-4) eho (3-5), ta co:

bay

Thay tich s6 cua cac hang s6 Udxd bAngK chung ta co pmrong trlnh hypeebon sau :

23

Nhu th€ s,! phan b6 dien ap trong vimg dong dien ro trong d;'(t d6i vai di~m xa vO cung ngoai vung dong dien ro co dang dirong hypecbon.

Duong phan b6 dien ap tren goi la duemg th€ hieu,

KhOng rieng gl vat n6i da't co dang hlnh ban cau rna ngay d6i voi cac dang khac cua v~t n6i d;'(t nhu hmh 6ng, hinh thanh chil nhat, cfing nhu day dien roi xu6ng da't ciing co s,! phan -b6 di¢n ap g~n gi6ng hlnh hypecbon. sa di tlnh trang phan b6 dien ap trong cac tnrong hop d~u urong tu nhu nhau la do d~c di~m v~t dAn dien 13 Trai d;'(t. D;'(t a g~n v~t n6i d;'(t co di¢n tro c,!c dai d6i voi dong dien vi a d;,(y dong dien phai di qua ml)t ti€t dien be cho nen tal nhirng di~m do dien lip giang IOn nhat.

Tai diem cham d;'(t tren m.t cua v~t n6i da:t chung ta co di¢n ap d6i vei da't 13 cue dai, co nghia la dien ap giua v~t n6i da:t voi nhttng di~m cua da't a ngoai vung dong dien roo

Thi nghiem cho tMy su phan b6 dien lip tren mat d;'(t g~n vat n6i d;'(t co dang g~n gi6ng dirong hypecbon (hlnh 3-1).

U. 100%

32

o 1

20 I, m

10

Hlnh 3 -I. Duong eong chi s,! phan bO dien ap eua cac ditSm tren mlJ,t di"t hie e6 cham di"t

Cluing ta dung each do true ti€p di¢n ap tung diem va ve thanh dirong cong phan b6 di¢n ap d6i v6'i di'ft trong vung dong dien tan trong da't(hlnh 3-2). Trong vung gan 1m each v~t n6i d;'(t co dl) 68% dien ap roi. Nhirng diem tren m~t d;'(t nam ngoaiZurn each chb cham da:t thuc t€ co the xem nhu ngoai vung dong dien nguy hitm hay goi la nhitng diem co dien ap bang khong - dlft. Trong khoang each noi tren dien ap roi tren 1m khong virot qua 1 V.

Trong khi di vao dlft dong di¢n tan b] dien tro cua dlft can tro. Dien tro nay goi 18. dien tro tan hay goi la di¢n trd cua v~t n6i da:t.

~:,-

24

u

L- c

L- B

u

Hinh 3-3

Di~n tra cua v~t n6i da':t chilng ta Set hieu la ti s6 giO'a di¢n ap xuat hien tren v~t n6i da':t v6i dong dien chay qua v~t n6i dg't vao dg't :

Ud Rd= Id

Xet m¢t vi du v~ each xac dinh dien ap d6i VOl dg't khi c6 mQt pha cham d~t trong rnang di~n ba pha c6 trung tfnh tnrc tiep n6i dit (blnh 3-3).

Neu goi rphd -4i¢n tra tan cua dong dien tai ch6 cham d«"t va ro - di¢n tra tan cua v~t n6i d~t lamviec chang ta c6 di¢n ap cua pha A d6i v6i dg't :

UA = Idrphd

Dien ap cua dAy trung tfnh ~6i v6i d~t :

Uo = Id·fo

(3-6)

(3-7)

Neu chung ta do dllqc true ti!'p cac tri s6 U A' UO va Id tbl di¢n trO tan ciia dong di~n tai cbO cham da:t (phd va di¢n tra n6i dA:t lam viec fo c6 the tfnh

diroc bAng cac plurong trtnh (3-6) va (3-7) nhu sau : .

va

T6m lai, dien tra tan la ti s6 giO'a dien ap xu~t hien tren v~t n6i d«"t (hay day dAn cham dg't) v6i dong di~n di qua v~t n6i d«"t (hay day ·d~n) vao trong d«"t.

Dinh nghia nay vin dung v6i tnrong hop day dan khong n6i v6i d«"t :

Ud = Id. Z (3-8)

25

a day : [d - vee to dong di¢n tao qua di¢n trb toan phan lien M giita day dAn va d.t't ;

Z - di¢n tra toan phan dang s6 phirc.

Z = rdt - jXdt·

r dl va Xdl - di~n tra each dien va dien dung day dAn d6i voi d.t't. Sa dO song song va sa dO n6i tiep di¢n tra each dien va dien dung dugc ve tren hlnh 3-4.

Htnh 3-4. Sa d6 lien M giil'a day din v~i dKt trong tnrong hep chung.

3.2. DI~N Ap TI~P XUC

Trong qua trinh tilp xuc voi thilt bi di¢n olu c6 mach di¢n khep kin qua nguoi thl dien ap giang rren nguoi I6n hay nha tuy thuec vao cac di~n tra khac mAc n6i tiep voi than ngl1ai (dien tra cua gang, img, tham each di~n, n~n nba...).

Phsn dien ap d~t vao than ngum goi la dien ap tiep xuc (U,x)'

Vi chung ta nghien ceu an toan trong dieu kien cham VaG met cue (met pha) la chu ylu nen c6 the xern di¢n ap tiep xuc la th€ gilta hai ditm tren dirong di cua dong di¢n rna ngiroi c6 th~ cham phai, Vi du giita vo thi€t bj va chan cua ngiroi.

Tren hlnh 3-5 ve hai d(lOg co, VO cac d(lOg co nay n6i v6'i v~t n6i da:t c6 dien tra Rd' Tren vo thiet bi I bi choc thung each di¢n cua rn¢t pha.

Trong tnrong hop nay v*t n6i d.t't va vo cac thiet bi deu mang dien ap d6i voi da:t Iii :

Ud = IdRd b day : [d - dong dien qua v~t n6i da:t.

26

Hlnh 3-5. Di¢n ap ti~p xuc

Nguoi cham vao .b~t cu d¢ng co nao cilng dtu co the la Ud. M~t khac the! a chan nguoi Uch phu thuec khoang each tll' ch6 dung den v~t n6i da:t. Ke!t qua lil nguoi bi tac dung ella hieu s6 dien lip Ud va Uch'

Utx = Ud - Uch

Nhu v~y di¢n ap ti€p xiic phu thuec vao khoang each ti:r vo thi€t b] dl1qe n6i da':t de!n v~t n6i da:t va rrnrc d(> can b!ng the (xem ph4n sau).

VI the! ella m~t da:t cang giam khi cang xa v~t nOi da:t cho nen a khoang each tit 20m tra len di¢n ap tie!p xuc eo thi xem nhu blDg Ud•

Utx = u,

Tnreng hop chang co the biiu dh~n di¢n ap tie!p xu~ nhu sau :

Utx = aUd

(3-9)

a day : a - h¢ s6 ti€p xuc (a < 1).

Trang thuc t€di~o .tp tiep xiic luOn luon be hon dien ap giang tren v~t n6i da':t (day cham da:t).

Di~n .tp tiep xuc cho phep khong tieu chudn hoa,

3.3. DI~N Ap BU(JC

Tren Mob 3-6 ve su phan b6 the! cua cac diem tren m~t da:t hie c6 mQt pha cham da':t hoac m()t thiet b] (d()ng co) nao d6 b] choc thung each di¢n.

27

Hlllh 3.6. Di¢n lip buec

Dien ap d6i voi d:ft a ehO true tiep cham d:ft :

Ud = Idfd rd - dien tra tan a ehO cham d~t.

Dien ap eiia cac ditm tren mat d:ft d6i vai da't a each xa chb cham da:t tit 20m tra 1M co th~ xem hang khOng.

Nhirng vong tron d6ng tarn (hay tiJ.~t phing) rna tarn ditm la eh6 cham d~t chinh lit cac vong tron ding the' (hay mat phang ding the),

Khi nguei dtrng tren m~t da:t thl hai chan thuong a hai vi trf khac nhau eho nen ngiroi se hi met di~n ap nao da'y tac dung. Di~n tip d4t giila hai chdn

ngulfi do dong di~n cham ddi tao nen g9i Ii; difn tip hube U b:

Co thi tinh dien ap biroc thee hitD' rhec sau :

Ub = U - U = ...!e.._a_

x x+a 21tX X + a

a day : a - d() dai ciia biroc chan (khoang 0,4·+ O,8m) ;

x - khoang each de'n ehO cham d~t.

Vi dE!

Tinh dien ap hlCoc Ub JUc nguCri dung each ehO cham da't (vat n6i da:t) ~ = 2200 em va dong di¢n cham da't Id = 1000 A (dong di~n qua v~t n6i d:ft). Dien tra suat cua da:t p = 104 r.Lcm.

28

(3-10)

U - I CHXl.80.104 - 25

b - 21t.2200.2280 - ,4 V

Tit phuong trinh (3-10) cluing ta thay rAng cang dung each xa chb cham d:ft (v~t n6i d:ft) tri s6 di¢n lip biroc cang be.

o khoang each xa chb cham d:ft tit 20in tro len c6 the xem dien ap buoc bang khong.

Dien lip buec c6 the bAng kh6ng m~c d~u nguM dimg glin chb cham d:ft neu hai chan nguai deu d~t tren vong tron ding the' (ve du : a hai diem A va B).

Nhir v~y < su phu thuoc d6i vci khoang each d€n chb cham dA't cua di¢n lip biroc hoan toan trai hin vai dien ap tilp xuc,

Vi du tren chi ro dien ap buoc c6 tri s6 kha 16'0, m~c du khong tieu chuan hoa dien ap buoc nhung de dam bao an toan tuyet d6i cho ngucri, quy pharn quy dinh ia khi c6 xay ra cham dAt phai earn ngiroi dtn glin chb b] cham voi khoang each sau :

Tir 4 + 5m d6i vui thitt bi trong nha ; 8 + 10m d6i voi thiet bi ngoai troi.

Nhu tren dB: n6i dien ap tiep xiic nguai ta kh6ng tieu chuan hoa rna chi tieu chuan hoa dien ap d6i vai d:ft. DAy la di¢n ap U"ng voi .dong dien cham d:ft tinh toan di qua da:t trong bAt cd" thai gian nao cua nam d~u khong dugc virgt qua trj s6 250V d6i voi dien ap tren 1000V va 40V d6i v6'i thiet hi di¢n ap diroi IOOOV.

Vt dien tip biroc cho phep cflng khongtieu chuan hoa nhung khong nen cho rang dien ap buoc khong nguy hiem d€n tfnh mang con ngiroi. Dong dien qua hai chan nguai it nguy hitm hon vi n6 kh6ng di qua co quan h6 hap, tuan hoan. Nh irng v-ai tri s6 di¢n a p biroc khoang 100 + 250V cac blip co eua nguoi c6 the b] co gi~t lam ngiroi nga xu6ng va hie do sa d6 n6i di¢n dB: thay d6i (dong dien di tit chan qua tay).

Quy trinh "Kidm tra va sir dung cac phuong tien bao ve" cua Lien X6 (cii) quy dinh khidi lai trong cac tram dien ngoai trai phai dung ung each di¢n neu dien ap buoc Ub > 40V.

csu H610N T~P

1. Dien ap tiep xuc la gl ? Quy dinh vt dien ap titp xuc ?

2. Dien ap buoc la gl ? each tinh dien ap buac ?

29

CHUONG4

pHAN rica AN TOAN TRONG cAc MANGDIEN DdN GIAN

. " .

Mang dien dan gian la mang di¢n mQt chieu va mang di~n xoay chieu mQt pha.

Tnrong hop nguy hi~m nha:t la nglt~i cham vao hai cue cua mang dien nay. DOng dien chay qua nguoi Mng :

U Ing= R ng

a day : U - di¢n ap cua mang dien ; Rng - dien trd cua ngtroi,

Truong hop nay nrong t'! nhu truong hop v~n hanh a mang di¢n di¢n ap _daCli looav rna khOng dung gang tay each di¢n nhu quy trinh da d~ ra.

Tai nan tren xay ra nhu sau : khi nguai cOng nhan sua chua thilt hi co mang dien ap, mQt tay sa vao met cue ciia mang dien, con cham vao cue kia co the: bAng tai, cui tay hay m()t tay khac ... Du c6 dunggang tay each di¢n day vA.n khOng hao v¢ an toan cho nguCri cOng nhan,

Trong thuc te' van hanh cham vao hai cue cu,a mang di¢n ra:t it khi xay ra ma thirong la cham vao mQt cue va hau qua cua tai nan tuy thuoc vao trang

thai tam viec cua mang di¢n d6i vai da:t. .

4.1. M~NG flI~N CACH flI~N fl61 VOl flAT

Tren hlnh 4-1 ve mang dien each dien d6i v6i da:t dien ap dUai loaav.

Khi nglt~i cham vao mQt cue ciia mang di¢n se tao nen mQt mach kin vi each dien ciia mang dien khOng bao gia dat If nnmg cho nen r1 va r2 khong phai

bao gio cling c6 tr] s6 vO cung Ian cho nen gifra mang di~n va da:t c6 tr] s6 dien dAn nao d6.

"

......... __ ......

a)

----..--2

r,

b)

Hinh 4-1. Cham V8.0 mQt cue cua mang di~n hai dAy

Theo so d6 ding trio ta c6 (hlnh 4-1b) :

Dong di~n t6ng cua mach di~n Io :

Di~n ap d~t vao ngtr~i :

Dong di~n qua ngtrcri :

Thay tri s6 rj vao phuong trinh (4-4); ta c6 :

---r---2

c)

(4-1)

(4-2)

(4-3)

(4-4)

(4-5)

31

Gia thiet rl = r2 = red' ta co :

- U

Ins = -=------ 2Rns + red

a da.y : red - di¢n tra each dien,

(4-6)

Tit phuong trlnh nay cluing ta th.ty ro vai tro cua each di¢n d6i voi di6u kien an toano Neu l.ty dong di~n an toan d6i voi ngtrei la O,OIA thl dien tra each dien khOng duoc be han tri s6 sau :

red 2: 100U - 2Rng

Vi du neu ta la:y Rng = 1000.0, U = 220V thl red 2: 20k.o ; Rng = 1000 .0, U = 440V thl red 2: 42k.o.

Truong hop nguy hiern nhat la khi cham vao pha 1 rna pha d6 hi cham da:t.

Luc d6 dong dien qua ngtroi :

U Ing =-Rng

c6 nghia ia gi6ng 11k cham vao hai cue cua mang dien nhu dB. n6i a tren,

(4-7)

Trong cac bieu thirc (4-6), (4-7) cluing ta khong xet d~n dien tra ella nen nha vl dien tra nay ra:t be, hoac khong tham gia trong sa d6. Tuy nhien hie cham vao mot cue cua mang dien y nghia each dien cua nen nha ra:t quan trong va phai tinh den.

(4-8)

va neu TI = T2 thl :

U

Ing = 2 )

(Rng + Tn + red

a day: Tn - dien tra cua nen nha.

(4-9)

4.2.~ANG DI~N eo MOT cue HAY M(}T PHA N61 DAT

. . .. .

4.2.1. M,ng di,n mq,tday

Mang dien nay chi c6 mot day, con m¢t day khac la d4't hay la duong ray.

Tau dien hay tau hoa chay bing dien lam viec theo sa d6 hlnh 4-2.

32

f,

Htnh 4-2. Cham vao mc)t cue cua mang dien mOl dAy

ro - dien tra cua n6i da:t lam viec ;

r1 - dien tra each dien cua day dien ; rn - dien tra cua nen.

Ta c6:

(4-10)

Neu cluing ta xern di¢n tro ro c6 trj s6 g4n bAng khOng thl bit1:u thirc tren c6 the viet :

U

Ing =~--(Rng + rn)

Neu ngl1ai dUng tren da:t 1161 hay tren dl1<m.g sAt se chiu m¢t dien ap bang dien ap toan b(> cua mang dien, V~n hanh mang n6i tren ra:t nguy hiem vi the' phai mac day din tren cao each m~t d~t mQt khoang each an toan hoac c6 bien phapcach 11 day dAn khOng n6i d~t.

(4-11) _

4.2.2. M,ng di,n hal day

Mang dien nay dung de do luong m¢t pha, de cung c~p cho may bien ap han hay cung ca:p cho may bien di~n ap dung cho loai den earn tay (hlnh 4-3).

Liic blnh thueng ne'u cham vao day dAn c6 n6i da:t thl khong nguy hiem gl VI dien ap d*t vao ngiroi khong Ian (hlnh 4-3a). Dien ap nay duqc tinh bang :

Ung = Uab = Ilv·rab

a dAy: Ilv - dong di~n lam viec cua mang dien ; rab - dien tra ciia doan day abo

33

a)

b)

Hinh 4-3. a) Cham m!)t cue eua hai da.y e6 n6i da:t ;

b) Cham mQt elle cua mang di¢n hai day e6 n6i da:t

Du cham vao diem b a each xa diem n6i dit baa nhieu, dienap ~hOng bao gia 160 han 5% dien lip toan mang dien, Di~u nay chi phu hop voi tlnh trang lam viec blnh thuong ella mang dien Ung v6i dong lam viec Ilv. Truong hop nguy hiem ohAt la hie xay ra ngan mach (hlnh 4-3 b).

Trang truong hop nay dien ap phan b6 tren duang day thea dien tra cua day dAn. Gia thi€t tiet dien ella day dAn bang nhau tai moi diem; khi d6 di~n lip ella diem c gan bAng U/2 va cang gAn diem a di¢n ap cang giam dan,

CAn chu y them la hie mang di¢n a trang thai blnh thirong, ngiro! cham vao day khong n6i dAt mang di~n hai day di~u kien an roan sf: gi6ng nhu cham vao mQt day ella rnang di~n m(lt day da xet a phan tren.

4.3. M';'NG DIE:N CACH DIE:N D6I v(JI BAT CO BIE:N DUNG LCJN

Nhii'ng mang di~n elning ta da"xet a tren d~u khong k! d6n dien dung ella mang dien. Di~u kien nay chi dung vai rnang ai~n dl1ang day tren khong, di~n ap duai tOOOV. Vai cac mang di¢n duang day cap di¢n ap nhc, han tOOOV va dirong day tren khong, dien ap eao bC1Jl tOOOV cluing ta phai tfnh d6'n dien dung ella rnang di¢n. Vai cac mang di¢n dung day cap m~e du chieu dai dirong day be va dien ap thap vAn e6 di¢n tieh rAt 160 vi di¢n dung eua 15i cap d6i vai dAt rit 16n. D6i vai· duoog day tren khong, khi nao dien ap 160 han tOOOV moi dn tinh d~n dien dung d6i voi dAt.

4.3.1. Nguy hiim cua di,n tich tan dU'

Duang day tuy da hi dt ra khoi mang dien nhung dien tfch am du cua duang day vAn e6 the gay nguy hi!m eho nguoi. Tr_ong mach dien xoay chieu,

34

dien ap cua dien tlch tan du khong chi phu thuoc VaG thong s6 cua mach di~n rna con phu thuoc VaG thai di~m cAt mach dien. Di~n tip nay c6 thi c6 tri s6 bang hai M.n bien d¢ hay han nita.

Neu nguai each dien d6i vai deft rna cham VaG hai cl/C thl se c6 dong di~n qua nguoi :

(4-12)

Vo - dien ap tan du cua dueng day tl:ng v6i thai di~m khi nglIm cham vao mach dien.V ;

Rng - dien tro ngiroi, n ;

C12 - dien dung giii'a cac day dAn cua dirong day hi cit.

U

Imax=-

Ang

I I I

--------~---------~-----

3AngC.

flinh 4-4. Dubng cong chi s\l' phl.i thuQc dbng di¢n di qua ngubi (Ins) "oi thbi gian t : IDJ '" f(t)

Biet duoc tri s6 di~n dung C12• di~n tip a thm di~m han din Uo. cho mOt tri s6 di~n tra nguoi nao defy (Rng) chung ta se xay dung <luQ'c quan h~ Ing veri thoi gian t.

Lan luct cho cac 'tri s6 t bang 0, RC. 2RC, 3RC va xay dung deS th] 0 hlnh 4-4 (tri s6 Ing tinh thea cong thee 4-12).

Nhan xet

Neu di~n dung cang Ian Cz > C1 thl tri s6 di~n tfch tan du (Q = CU) cang cao va tam dong dien duy trl cang lau va teft nhien tri s6 trung blnh cua dong di~n lac dung vao ngum cang Ian.

35

N€u nguoi cham vao m¢t day cua duang day b! elit di~n va gia thi€t red = co c6 tM tlnh gan dung nhu sau :

Trong thai di~m ciia ch€ d¢ lam viec chua 6n dinh, nguoi se bi tac dung dong di¢n tfch cua dien dung day dAn 1 d6i v6i d«"t CII va cua m¢t phan dong di~n, dien dung giua cac day dAn C12 (hin~ 4-5 a).

(+) 2 (+)
I I 2
1 I
C\2 2C12
(-) 1 t:J
Cn r2C121
Rng
Rng

(-)
a) b) c) Hinh 4-5. Cham VaG m¢1 qJC cua duO'tlg dAy di cAt di~n

Dung hai di¢n dung n6i tiep 2C12 de thay cho Cl2 va gia thiet diem gilra chung n6i d«"t va cluing ta c6 htnh 4-5b.

Ket qua Ia hie ta sa vao met Cl,TC ciia mang di¢n se bi su ph6ng dien cua 2C12 Cll (hinh 4-5c).

Dong dien qua nguoi c6 the tfnh :

(4-13)

Danh gia su nguy hiem cua dien tfch khong nhUng chi do tri s6 dong dien

. 2

ph6ng dien va thai gian ph6ng dien rna con a nhiet luong Q = 0,24 cr;. .

Nhiet hrong nay lam d6t n6ng than the nguoi khi nguci cham vao mach dien,

4.3.2. £)I,n dung trong mach dl,n mC}t chieu

Khi cham vao duemg day dien mot chieu dang v~n hanh, neu bi> qua dong dien ro (co nghia la xem r = 00) va chi ke cac tr] s6 Cll, C12 va C22 (hlnb 4-6) thl viec nghien ciru hien nrong khi nguci ti€p xuc vao mach dien nhu sau :

Trude Inc nguoi cham vao mach dien ta c6 Cj ~ va C22 mac n6i tiep voi nhau, nghia ta QII = Q22 = Q.

36

Vi di~n dung cua cac day dAn d6i v6i d~t thuong bang nhau

CII = C22, nen e6 tM gia thi~t

VI = U2 = ~. Sau khi ngtroi ~h<:lm vao mot day nao d~y (vi du day 1) dien tich tren CII ph6ng qua nguoi

va dien ap giam tit ~ den 0, d6ng

thai di~n dung C22 nap di~n tll" ~ den U va trong thai gian nay dong di~n se di qua nguoi. DOng dien

nap va dong dien ph6ng ella CII va C22 df!u di qua dien tro Rng

duoi Lac dung cua dien ap ~ . Tren hlnh (4-6e) ve sa d6 ding tri cua mach dien voi Cn va C22 ghep song. song nhau.

Dong dien di qua nguoi se 13. : -I

-I

(+) 2

.-
.......... _-_ ... ;;
a)
{+} 2

c"C"I-r U1
U +
ell U2
1
(-)
b) U 2

c)

Hinh 41. Cham vao mOt qte eua mang di~n mOt chieu dang v~n hanh

VO 2R1l3CII

=--e

2Rng

Dong dien nay di qua ngiroi t6n tai trong m¢t thai gian ngAn.

Voi mang dien day cap dai c6 dien ap behon lOOOV pbai tinh den dien dAn cua each di~n va ca dien dung.

(4-14)

Tnroc hie tie'p xiic, dien ap cua day dan 1 va day dAn 2 d6i voi d~t c6 tri s6 bang :

VI = Iro·rl = Ira·r2

Ira - dong dien ro qua d~t cua dien tro each dien,

37

San khi nguoi tiep xuc vao day dAn 1 (hlnh 4-7), di¢n tTb ella day dAn 1

giam xu6ng va bang : '

, Rngfl

fl =

Rng + fl

I

(4-15)

~ ~ __ ~ __ 2

Hlnh 4-7, Tnrbng hgp cham m(H cue cua dU<mg day di~n m~t chieu (trui'rng hgp chung)

Do d6 dong di~n ro 5e tang len tr] 56 I'ro' di~n lip dAy dAn 1 giam xu6ng bang U'l = I~ .fl'

Di¢n ap cua day dan 2 d6i voi dA't U2 = U - U'l' Di~n lip bay gib 5e phan b61~i theo:

dU = U 1 - U'I = U2 - U2

DAy la nguyen nhan cua 51,[ ph6ng dien eua ell va nap dien qua nguoi ciia C22.

Gia thiet CII = Cz2 ta eo tr] 56 dong dien di qua nguoi : -t

(4-16)

C4n chu y ring ngoai dong di~n tue thai di qua nguoi do su phan b6 lai dien ap ciia cac day dAn deli vdi d.1'tdU\1C tinh thea bitu thuc (4-16), con e6 dong dien m(lt chieu do di¢n dAn each di¢n ella cac day dAn d6i vai d4t eung cap den ding di qua nguoi.

1- _ V.II

ng - ,

RngIl + Rngtz + I1i'2

Ciing bAng phuong phap xay dung duong eong i = f(t) ella hai thanh phan dong dien noi tren chang ta se de dinh dong di~n t6ng qua ngirci 2,i = f(t).

(4-17)

38

4.3.3. £)i~n dung trong m\lng di~n xoay chleu

Hi¢11 nreng xay ra hie ngiroi cham vao m(lt cl,tc cua mang dien xoay chieu hoan toan khac v6'i truong hop l:J mang dien m(lt chieu (hlnh 4-8).

a)

Hinh 4-8. Trtrong hep cham mOt eve cua dlft'mg dAy di¢n xoay chi!u dang v$n hanh (rt ",·r2 '" co)

Neu dien dan cua day d6i voi dat be (red = 00) chung ta chi xet d€n di¢n dung cua day dAn d6i vei ddt.

Trong tnrong hop nay dong dien di~n dung di qua ngllm lien tuc, D .... ng cua dong di¢n chi phu thucc vao d .... ng cua sli'c di~n dQng, tr] s6 dong di~n phu thuoc d .... i luong cua dien dung day dAn d6i vai ddt.

Tri s6 cua dong di~n qua nguoi tinh thea sa d6 a hlnh 4-8 b. c.

Bien d6i m .... ch dj~n tra nguoi Rng vax} thay bAng di¢n khang ding trio Dien dAn tac dung va phan khang cua m .... ch ding tri se bAng:

Rng Rng. 1

gdt =--+0=-=-

Z~g R~g Rng

XI XI 1

bdt =0+- =-=-

Zf Xf Xl

Di¢n dAn t6ng cua sa d6 ding tri :

I 2 2 ~R~g +Xf

Ydt= "Vgdt + bdt = R

. ngXt

Dien tra t6ng ciia mach ding tri :

1 Rngxt

Zdt = - = ---..="===

Ydt ~R~g + XI

Di¢n tra va di~n khang cua m .... ch ding tr] : 2

gdt RngXI

rdt=2= 2 2

Ydt Rng + Xl

39

T6ng tra cua toan mach :

Zr. = ~r-rJ-t -+-(-X.-dt-+-~ 2-)-2

Dong di~n t6ng cua toan mach :

V U

IE =-=""""F"=====

Z1: ~rJt + (X.dt + X2)2

Di~n ap d~t vao nguoi :

URngXI

Vng = Il:Zdt = -;=/=2==========2==2==2= ,,[rdt + (xdt + X2) ](Rng + Xl)

Dong dien tac dung vao nguoi :

I = Vng = VXJ

ng R f 2 2 2 2

ng "Rng(XI + x2) + Xl x2

Truong hop Xl = x2 = X

V

(4-18)

hay la

I _ U _ VroC

ng - ~4R2 + x2 - ~4R2 aiC2 + 1

ng ng

(4-19)

D6i voi mang dien rna di¢n dan co tr! s616n khong th! be, qua duoc, 11k do phai k~ den CII• r~. Cz2' r2- Mu6n tim dong di~n di qua nguoi ta dung phuong. phap ham phtrc va sit dung so d6 dAng tri nhu tren da xet,

cAu H610N T~P

1. Phan tfeh an toan trong mang di~n don gian khi mang dien each di~n d6i voi dllt ?

2. PMn tich an toan trong mang dien co mot cue hay mot pha n6i dllt ?

3. Phan tich sl! nguy hiern .cua di~n tfch tan du trong rnang dien each di¢n d6i voi dllt co dien dung Ion.

4. Hay neu cac bien phapdam bao an toan cho nguoi van hanh,

40

CHUaNG 5

pHAN TiCH AN ToAN TRONG MANG DIEN BA PHA

. .

Theo "quy trlnh thiet bi di~n" nguoi ta chia thiet b] dien ra lam hal loai : - Thier b] dien c6 di¢n ap lam viec duoi lOOOV.

- Thiel b] dien c6 dien ap lam viec tren 1000V.



Dii!m trung tinh cua may bien ap hay may phii dien trong cac thiet bj dien nay c6 thi! n6i d~t hoac khong n6i d~t.

Neu trung tlnh (a day mu6n n6i day trung tfnh) khOng n6i voi cac thiet bi n6i dat hoac n6i qua thiet bi di! bu dong dien dungtrong mang, qua may bien di¢n ap ... hay qua cac khi cu c6 dien tra 100, duqc goi la trung tlnn each di¢n d6i' vai ddt. Nguoc lai neu trung tinh n6i true ti€p v6'i thiet b] n6i d~t hoac qua m<)t dien tra be (may bien dong) thl goi la trung link true tii'p nili dift .

Cham dat 13. sl! n6i di~n bat nga giua nhtmg b<) pM.n cua thiet bi di¢n c6 mang dien ap voi nhilng c~u tnic khac ho~c v6'i dMtr"c tiep. Dong dien cham dllt Ht dong di¢n di vao dat qua ch6 bicham dllt.

Nhirng thiet bi di¢n v6i trung tinh each di~n c6 dong cham dill be, nghla la thea "quy trinh thiet b] "dong dien cham dllt nayco tr] s6b6 han 500A. Cac thiet b] dien voi trung tfnh true tiep n6i dllt va dien lip 16'0 han lOOOV c6 dong dien cham dllt lon, nghia ta thea "quy trlnh thiet bi" tri s6 dong di~n nay Ion han 500A.

Mang dien ba pha bon day voi di¢n ap 380/220V c6 trung tlnh true tiep n6ida:t.

DAy trung tlnh la day n6i voi diem trung tfnh true tiep n6i d~t, dung lam day nguoc khi phu tili cac pha khong deu nhau.

Khong nen cho rfing trung tinh va day trung tinb khong mang di¢n ap, Thuc te trong v~n hanh co dong dien tac dung va dong di¢n ro, luc c6 cham

41

dllt m(lt pha ... trungti'nh ciing nhu day trung Hnh d~u mang dien lip gay nguy hi~m d€n tfnh mang con nguoi.

Trong mang dien chang ta dang xet co tht xay fa mQt s6' tnrong bop ngum

b] tOn thuong do dong dien nhu sau :

1. Cham VaG hai cue hay ba C\lC cua m(lt v~t din dien.

2. Cham vao ml)t C\lC (pha - da't).

3. Cham vao v~t khong dan di¢n nhung c6 di~n Lip xu~'thi~n btt nga.

4. B] tac dung ciia dien lip bu6c.

Sau day chung ta se xet di~u ki¢n an toan trong thi~t bi di¢n v6'i dien ap tren va du6'i lOOOV co trung tfnh ho~c true tilp n6i di't, ho~c each di¢n d6i v6'i dllt.

5.1. MJ).NG DltN CO TRUNG TiNH eACH B~N

5.1.1. Tntbng hqp chung: khi mang di~n c6 trung tfnh each ,ji~n d6i voi dllt c6 di~n dung va di~n din v(ri tri s6 nao d«y, ngbia Iil :

C1 *' C2 ;t:C3 ;t:. 0 va g1 :;t g2 ;t:. g1 *' 0 (hlnh 5-1).

~--------------~-------------1----A

~----------~--~--------~--~----B ~----.-~~~--~---.----+---~----c

1 1IlC3

Hinh 5-1

Tnrce khi nguai cbam vao mot trong cac pha thea dinh lu~t Ki€c kh6p thu nhat co th~ vi€t :

42

Chung ta c6 the vitt phuong trlnh sau :

VI - U2 = Uph1 - Vph2 = U21 V2 - U3 = Vph2 - Uph3 = V32 V3 - U1 = Vph3 - Uph1 = U13

}

(5-2)

dll Y : V ph 1 , U ph2, U ph3 - tr] s6 Wc thai cua cac pha ; U21,U32,U13 - tri s6 hie thai cua dien ap day,

Tit bieu thirc (5-2) ta co :

... 3 :

U2 = VI - U21 U3 = U1 - U13

Thay cac tr] s6 nay vao bieu thirc (5-1) ta c6 :

dUI dU21

(gl + g2 + g3)U1 + (C1 + C2 + C3)-d - g2U21 - ~-d- +

t . t

K{ hi¢u :

(5-3)

Chuyen sang tr] s6 hieu dung :

Sau khi nguoi cham vao pha C thl tr] s6 U I chi .khac trllac a chO thay th€ s6 hang : (gl + g2 + 83) bang (gl + g2 + g3 + 8ng) dlloi mAo s6 cua hitu thirc tren.

o day 8ng la dien din cua nguoi,

Dl;1i hreng dong di~n di qua nguoi :

(5-4)

43

Bieu thirc (5-4) cho phep xac dinh log ella moi tnrong hop nguoi cham vao mang dien ba pha v6i thong s6 bat kl ella mang di~n.

Voi ml.lng e6 day trung tinh thl trong phuong trlnh (5-2) se e6 them bieu thtrc : VI + U2 + V3 = 3Uo va trong phirong trlnh (5-1) them cac s6 hang

V 'C au, go 0 va oTt·

Tuong (ing voi tren thl :

Dung bieu th ue (5 -4) e h ling ta e6 the de dinh cac -tntemg hop e6 mang dien dan gian khac,

5.1.2. M,ng di,n c6 dl,n ap dlJal 1000V vdi di,n dung be. Mang dien nay thtrong e6 chieu dai cua day cap khong qua lkm va dien dung trong tnrong hop nay e6 th~ bo qua. Khi nguoi cham vao ml)t trong cac pha thi dien tra ella nguoi eoi nhu mac n6i ti€p vao hai pha eon lai qua dien tra tac dung ella cac pha nay d6ivoi dfft (hinh 5-2) .

...._.r....-- ..... _A

...._------ ..... -+--B

...._ __ ............. --+--+--c



Hlnh 5-2

D~ dan gian xem :

44

Thay cac tri s6 rl' rz. r3 va C1, CZ, C3 vao bi~u thirc (5-4) xac dinh duqc dong dien qua nguoi trong tnrong hop nay bang :

3U

Ing =------ 3Rng + red

(5-5)

Tit bieu thiio (5-5) chung ta thay voi rnang dien c6 trung tinh each di~n, khi nguai cham vao met cue cua pha nao d6 hoac cham vao vo cua thiet bi c6 each di~n bi hong thi dong dien qua nguoi phu thuec vao chfnh each di~n clla mang r. Nhu thl c6 nghia la tang cuong chllt luong each dien se dat du'1c yeu du v~ an toan cho nguoi. Dieu kien nay c6 th~ lam diroc chi rieng voi mang dien dil?n ap be hem IOOOV co chieu dai day ngan nen dien dung c6 th~ bi> qua. Neu truong hop dien tra cua cac pha d6i voi dA:t kh6ng bang nhau, lltc til fl :# f2 :# f3 cling c6 the dung bien thirc (5-4) d~ xac dinh dong di¢n di qua nguoi hie cham vao mot cue cua m~t pha nao d6.

( 5-6)

5.1.3. M,ng di,n trung.tinh each di,n di,n ap tren 1000V. 0 day c6 th~ xem la each dien filt t6t fl = r2 = f3 = 00 con dien dung d6i voi dA:t c6 mot trj s6 nhat dinh nao dA:y khong th~ bo qua duoc. Thay cac tr] s6 :

gl = g2 = g3 = 0

C1 = C2 = C3 = C

vao bieu thllc (5-4) chting ta c6 :

(5-7)

5.1.4. M'lIng di,n trung tinh each di,n, dl,n ap dU'di 1000V vdi di,n dungldn

Day la loai mang dien dung cap dien ap duoi lODDV c6 chieu dai cac dirong day Ian hem 1 + 2km. V6i loai mang dien nay phai xet d6ng thai cit dong dien ro va dong dien dien dung (hlnh 5-3 a).

45

~ -. __ .- A

~--------------~~~---r--+---_B

a)
A
~
B
r<ll tl
C .1:5..
,
~
II
21 Z2 23 "1_N
b) c) Hinh 5-3. Cham vao mang dien 3 pha co trung tfnh each di¢n (trutmg hop chung)

Thay cac dien tro va dien khang mAc song song vai nhau blng di¢n tra va di¢n khang ding tri mac n6i tifprdt va Xdt (hlnh 5-3b). Sa d6 nay c6 dang gi6ng nlur sa d6 hlnh 5-2 va nhu v.y theo dinh luat Ki€c kh6p (:6 the vi€t :

(5-8)

Tlr cac bieu thtrc (5-7), (5-8) chung ta dn chii y n\ng voi mang di¢n dien ap tren lOODV c6 trung tinh each dien thl di¢n tro each di¢n thuong r~t t6t d6ng thai ctlng e6 di¢n dung cua cac pha d6i voi d~t 16'0 (khoang vai ph~n rmroi ).IF tren lkm chieu dai), cho nen dong dien r3:t nguy hiem cho ngu<ti. Mang dien nay tuong t~ nhu mang di¢n dien ap dum lOOOV e6 nhieu nhanh ... KhOng nen nghi rAng dieu kien an toan trong mang dien co trung tinh each

46

di~n voi dien dung 100 se diroc dam bao han neu dung each bu dien dung bAng dien khang nrong dtrong,

Cuon bu dap tAt h6 quang duoc mac vao di~m giUa trung tfnh cua nguon

va d~t (hlnh 5~4). ~

~ ~~ ~ A

~----------~~~~----~~--~-----B ~--~----~--r-~~~--~:-----~----C

1 we

Hlnh 5-4. each btl di¢n dung

Dong dien cam ung diroc tao nen hie mQt pha cham dA't se c6 gia tri gAn bang tri s6 dong di~n di~n dung rna n6 han che t~i chO cham d~t do v*y dQ 100 caa h6 quang giam xu6ng cung nhu xac su~t phat sinh h6 quang bOt di.

V~ phirong dien dap tAt h6 quang, viec bu c6 mQt gil1 tri t6t. Nhung ve phuong dien dam bao an toan cho nguoi hie cham vao mang di~n nay khOng giarn di VI trong thuc te!' vAn c6 dong dien ro lac dung hose dong di~n di~n dung do bu thieu hoac bu thtra di qua nguci,

Cung clin n6i them la cuen d~p h6 quang c6 y nghia ve phirong dien an toan la n6 giarn tri s6 dien ap bU'ac va lam cho thitt bi bao v~ cham dct't c6 th~ thirc hien de dang han.

- Trong v*n hanh mang di~n c6 trung tfnh each di~n v6i dit dn nhd rAng c6 tnrong hop di¢n ap d~t vao nguoi khi cham vao m¢t trong cac pha c6 the vuqt di~n ap pha, dat d€n di~n ap day va t«", nhien tadong dien ro qua ngiroi ciing nrong tmg tang len. That v4y, olu ;, cac thie't bi tren c6 mQt pha cham dA't thl : thu nhA't sl! cham dA't nay c6 khi phat hien khong duqc nhanh ch6ng, thu hai mac du ch€ dQ lam viec tren khOng khuyen khfch nhung vi phai dam bao cung cip dien nang lien tuc cho cac phu tai quan trong nen-vAn phai tiep tuc lam viec cho d€n khi d6ng ogu6n cung cip dJ!' trll hay d€n khi hoan toan chu-a xong pha bi sl! c6. Trong tnrong hop nayneu rnQt pba cham dit

, hoan toan rna ngOOi cham vito mQt trong hai pha con lai se hi di~n lip dAy mc dung (hlnh 5~5).

47

~----------------------------_______ A ~------------------------------------ B ~~--------~--------------~----------C

Rng t 1'0

Hinh 5-5. Sa d6 m¢1 pha cham da:t cua mang di~n c6 trung tfnh each dien khi cham vao met trong hai pha each di~n con t6t

- D~c biet nguy hi.!m 13. cham d~t a hai di.!m. Sl! c6 nay de xay ra khi mot pha hi cham da:t va d6ng thai gan di~m trung tinh ciia ngu6n dien co nhiing ch6 each dien hi yeu rna thiet hi kitm tra each di¢n khong phat hien duqc. 'Ngan mach hai diem n6i tren c6 nhieu tnrong hop bao v¢ cham da:t khOng tac d"ng VI tr] s6 dong dien cham da:t nay qua be. Tuy nhien dien ap d~t tren VQ thiet bi lai c6 the gay nguy hiem den tinh mang con ngiroi (hlnh 5-6).

~ -._____________ A

~--------------+--+------------- B

~----------~~+--+--~--------- C

--~- ----

~-------~-----~-~

Hinh 5-6. Cham dfll a hai diim trong mang di¢n c6 trung tfnh each dien n6i v6'i dflt

5.2. M~NG DI~N CO TRUNG TiNH TRVC TI~P N61 DAT

5.2.1. Y nghia cua vi9C noi dattrungUnh

N6i da:t trung tinh nham muc dich giam bOt slJ nguy hiern do cham da:t gay nen, gift khong cho dien ap clla cac day pha d6i v6i d~t tang len hie xay ra cham da:t. Sau day cluing ta se phan tich ve y nghia va muc dich noi tren,

Trong tlnh trang blnh thuong ella rnang dien (ZI = Z2 = Z3 ) dien ap cua cac pha d6i voi da:t hie trung tfnh n6i d~t true tiep hoac cad, dien d6i voi da:t deu bang dien ap pha.

Gia thiet xay ra cham dA't pha A (hlnh 5-7a) vangirci cham vao pha B.

Neu xern To = 0 thl tirso d6 thay th€ (hlnh 5-7b) va Uo = ]d.To = O. Ta c6 dien ap d6i voi d:ft ch6 cham dA't Uphd = U A - Uo = U A' con dien ap d~t vao ngiroi U ng = U B - U 0 = U B

a)

b)

B

Hinh 5-7. Cham d4"t trong ffill-ng dien c6 trung tfnh tn,rc ti~p n6i d(t

Nhir v~y khi To = 0 neu sa vao pha each di¢n con t6t (pha B), di¢n ap d~t vao nguoi chi la dien ap pha chu khong phai di¢n ap day nhu a mang di¢n trung tfnh each dien,

Mi)t uu diem cua mang di¢n c6 trung tanh n6i da':t lakhi cham dA't dua d€n ngan mach mi)t pha vA ca.t mach di~n. Nhuvay trang thai cham da':t d6i voi mang dien.co trung tfnh each di¢n keo dairc1t Iducon v6i mang di~n nay chi t6n tai trong thai gian fot ngan luc ia thbi gian dn thi!!t de bao ve tac di)ng.

Ngoai ra, chung ta ciing co the U them mQt uu diem cua viec n6i da':t trung tinh nira v~ m~t kinh te'. Nhu chting ta da: bie't, di¢n ap pha d6i voi dAt qua mang dien Day kh6ng ·'UQ1 qua. dien ap pha, cho nen each dien cua mang, cua cac cuon day may dien va cac bQ phan dAn dien d6i v6i vo thietb] hay voi dAt deu tinh toan vai dien ap pha, con khi trung tfnh each di¢n phai tinh toan voi dien ap dflX:

Tuy nhien c'ln luu y trong thirc tt! van hanh di~u kien ma r 0 = 0 nhu dii xet a tren d·t kh6 thirchien, Di¢n ap ciia pha A se phan b6 tren ca To va rphd'

49

Dien ap tai diem cham da:t d6i voi da:t bang Uphd = IdTphd con diem trung tfnh cua may bien ap co dien ap : Uo = IdTo. Vi the! dien ap thirc tl! d*t vao nguoi se 16'n hem dien ap pha (hlnh 5-7c).

(5-9)

hay la :

Ung = U AS - Uphd >Upha

TT! s6 tuyet d6i ciia di~n ap nay co the xac dinh qua tam giac OO'B :

Ung = ~U~ + U~hB - 2UoUphB cos 120~

o 1

cos 120 = -2" va UphB = UB = U.

Dodo:

(5-10)

Ket qua Ia voi rnang dien c6 trung tinh tnrc tiep nOi da:t, hie cham da:t thl dien ap ciia cac pha eon lai d6i voi da:t se virot qua tr] 56 di¢n ap pha va dat d€o tr] s6 dien ap d~t vao nguui Ung tuy thuec vao cac dl.li luong To va rphd.

Khi v~n hanh binh thtrong (khong hi cham da:t) hie ngiroi cham vao mot pha nao do ella mang di~n e6 trung tinh true tiep n6i dat thl di¢n ap d~t vao ngiroi se la dien ap pha va dong dien qua nguoi se hAng:

a dAy : Tn - di¢n tTa n~n dlIoi chan ngiroi.

Neu ngU'ai dung tren n~n dAn di¢n t6t, be, qua To vi rat be so voi Rng (~ 1000 0) :

U Ing = --.

Rng

(5-11)

DAy 13 nhiroc dit~m cua ml.lng dien e6 trung tinh tTI!C tiep nOi da:t VI a day di¢n tTa each di¢n caa mang khOng e6 tac dung han ehl! dong dien qua ngiroi ngay cia tnrong hop each di¢n ella mang rat t6t rl = T2 = r3 = 00. Vi du vei mang dien c6 Uph = 120V dong di¢n qua nguoi Ii': :

120

Ing = 1000 = 0,12 A

Voi tri s6 nay dong dien c6 the gay 16n thuong eho nguoi,

50

5.2.2. M,ng di,n viti di,n ap tren 1000 V

Mang di¢n cao ap, vi du 110kV, 220kV thuong c6 trung tinh tnrc tiep n6i d~t. Khi n6i da't trung tinh each dien dOi voi da't c6 the giam thap, nhu v~y se kinh te. V6'i 10~i mang dien 110kV, 220kV ve phuong dien an toan rna n6i cling ra't khuyen khieh n6i da't trung tinh. Khi trung tlnh kh6ng nOi dllt, neu xay ra cham da't met pha thl tinh trang nay keo dai rllt lau vi dong dien dung ra't be role bao v¢ kh6ng tac dong. 0 gan ehb cham dill se xUllt hien sl! phan b6 dien ap ra't nguy hiem va dien ap phan b6 t6n tai rllt lau. Ngiroc lai ne'u trung tioh true tie'p n6i dllt thl voi cac e~p di¢n ap ke tren dong di~n cham dllt nhl'lt dinh se rllt 16'0 va du de bao v¢ dong dien tac dl)ng va cat chb b] sl! cO.

Ngoai ra, lJ trang thai binh thuong cua mang dien nay khi cham vao ml)t pha rnirc dl) nguy hiern deu nhu nhau dil trung tlnh e6 n6i dllt hay each dien d6i voi da't khong anh huang gl de'n viec lua chon m(tt che' dl) tam viec cua trung tlnh.

D6i voi cac e~p dien ap o6i tren (110, 220kV), chi e6 ml)t hien tUQ'J1g kh6ng t6t la hie vo thiet hi b] choc thung, dong dien di vao thi€t bi nol dllt lam viec va n6i dllt bao v¢ nft 16'0, khi cham vo hay cham dllt trong mach dien chi con dong dien thu tv khong. Dong dien 6n dinh cua ngAn mach m¢t pha trong rnang dien II Ok V dat tai tri s6 hang ngan ampe.

Nhu v~y mu6n dam bao tinh 6n dinh nhiet cho h¢ thOng nOi dllt thi h¢ thOng nay phai lam rllt dAt tien, Mat khac tren h¢ th6ng n6i dllt se c6 the' hieu 16'0 d6i v6'i dllt. The' hieu nay c6 the cnuyen sang mang c6 di¢n ap dum lOOOV neu cac mang nay n6i dllt chung.

DOng dien cham dIlt 160 se lam cho boo v¢ cAt nhanh tac d(tng (0,035 + 0,12 giay) va dien the' xull't hi¢n cflng i:6n tai trong thm gian rllt ngAn nhung tinh trang nay d6i vai mang di¢n ap du6'i IOOOV cung vAn nguy - hi~m VI a dllY nguci phai tiep xuc luon lu6n v6'i thiet hi. C6 the khAc phuc hien nrong nay hAng each thuc hien n6i dll't rieng cho hai mang di¢n tren lOOOV va dum tOOOV. D6i vai mang di¢n dien ap 3.5kV thuong c6 trung tinh each di¢n hoac n6i dfft qua cuon bu dien dung. Cuon bu dien dung c6 uu diem 13 giam tri s6 dien ap biroc va lam cho thiet b] n6i dllt d~ dang thuc hien han.

D6i v6'i mang dien dien ap 6 + 10kV trung tinh may phat dien thuong n6i dllt qua dien tra tac dung, con may bien ap thuong kh6ng n6i dllt.

ve plurong dien an toan n6i da:t true tiep trung tinh may phat a cac cllp dien ap nay khong c6 lei. Mang dien nay c6 dien dung d6i voi d~t khong 16'0.

51

Tnrong hop cham vao mot pha thl trung tinh each di¢n hoac n6i dl'ft true tiC!p mrrc d¢ nguy hiern se khac nhau. Neu trung tinh each dien dong dien qua ngU'oi se bi h .... n chl hoi dien tro each dien va dien dung nen trong m¢t s6 tnrong hop khong hi gi~t can trong m .... ng trung tinh tnrc tiep n6i d:ft dong dien qua nguoi chi hi han ch€ boi dien tro ciia ngirei nen thuong rl'ft nguy hiern,

5.2.3. Mc;mgdi," vai di," ap dual 10'00 V

Nhu tren da phan tich : voi mang dien 35kV tro len dieu kien cham vao mot pha khong anh huang gl dln viec chon che' d¢ 13m viec cua trung tfnh, Mire d¢ nguy hiern Ilk ch .... m mot pha cua m .... ng dien a cac ca:p dien ap nay thuong thtrong d6i v6i m a ng co trung tlnh n6i dl'ft hay khong n6i dtft deu gi6ng nhau.

Han nfla trtrong hop ch .... m VaQ cac m .... ng di¢n nay r:ft hiern khi xay ra.

Ngiroc lai voi m .... ng dien diroi IOOOV hien nrong cham vao mot pha xay ra thuong xuyen, Vi thl chon che d¢ lam viec v6i trung tinh true tiep n6i dtft phai than trong vi dong dien cham dl'ft khep kin qua mach vong co di¢n tro rl'ft be (neu po qua dien ~ro cuanen thi trong m .... ch ngoai di~n tro nguoi chi can dien tro cua noi dtft lam viec, dien tro nay r1ft be). DOng di¢n nay khong an toan d6i voi nguoi (xac dinh bang bieu thirc 5-t"1). Dong di¢n ch .... m d1ft met pha trong m .... ng co trung tinh n6i dtft each dien be han nhieu VI a day co dien ·tro each dien han che dong dien noi tren (bieu thirc 5-5).

Can chu y la khi trung tlnh true tie'p nOi da:t v6i mang dien ap tren 1000V neu xay ra ch a m da:t se bien thanh ngan m .... ch met pha va bao v¢ se tac d¢ng cat nhanh chb hi Sl,l c6. Nhung v6i m .... ng di¢n dien ap be han 1000V thi tinh trang cham da.'t nay se thtrong keo dai nhu a m .... ng co trung tinh each dien, Tinh tr .... ng nay ro rang Iii nguy hitm cho nguai va each dien cua thiet bi, De: chirng minh dieu nay co the: xet vi du sau :

Gia thiet cham da.'t m¢t pha xay ra trong mang 380/220V co trung tinh n6i dtft true tiep va ro = 4 O. Dien tro chb cham da:t rphd = 12 n (Il'ly tr] s6 be nhat

neu xet truong hop cham vao day n6i thi€t hi). .

Khi do dong dien cham dl'lt se bang :

380 '

Id = J3 = 13,7 A

3(12 + 4)

Dong dien nay chi lam chay day chay cua c~u chi co dong dien dinh mire tit 4 + 6A, trong khi do cac mang dien a xi nghiep thuong d~t du chi co day chay v6i dong dien dinh rmrc tir 10 + 15A.

52

Dien ap d6i voi dttt cua cac pha con lai c6 tht tang g~n bAng di¢n ap day. Theo guy trinh thiet hi dien thi hien nay mang dien 380/220V c6 .trung tinh n6i d~t phai thuc hien d6ng thai hai loai bao v¢ : bao v~ n6i da't va bao ve n6i day trung tfnh. Thirc hien ca hai bien phap bao v¢ tren con c6 11 do khac la :

a) each dien d6i voi dtlt cua day rtlt kh6 thl,fc hien vi chieu dai cua day

khong thuong Ian (khoang ba Ia:n day pha).

h) Viec kitm tra each di~n cua day "khong" rtft kh6.

c) De bien mang nay thanh loai dien ap thap (380/220V) co the Slr dung mac vao dtly cac loai den va khf cu dien khac .

Ket ludn chung Qua phan tfcho tren chang ta rut ra k!!t luan ve vtln de an toan trong mang



dien ba pha nhu sau :

1. D6i vai cac thiet hi d(mg luc va tUp sang c6 dien ap tren va duoi lOOOV trung tfnh true tiep n6i dllt ho~c khong n6i da:t ve m~t t6n thirong do dong dien gay nen dtu nguy hitm ca.

2. Phuong phap dung dAn va an toan han ca III tang cumtg trlnh dQ ki thuat van hanh,

a) Thuong xuyen kiem tra each di¢n bAng dien ap tang cao, xern xet, sua chua thiet hi dungke hoach va deu dan,

h) Sir dung r(Jng fai nhfing loai bao v¢ hie d(Jng nhanb, thireng dung bao v¢ qua dong dien tac dQng nhanh k€t hcp vai TDL va TDD.

c) Chap hanh nghiem chinh nguyen tAc "khong sa m6 vaa v~i mang dien ap",

,cAu HOI ON T~P

1. Phan tfch an toan trong rnang di¢n ba pha c6 trung tinh each dien.

2. Phan tfch an toan trong rnang dien ha pha c6 trong tlnh each di¢n vai dien dung 160.

3. Phan tfch an toan trong mang di~n ba pha c6 trung tinh tnrc tiep n6i dttt.

53

CHUONG6

.., "'" ~ "I;~

BAO~NOIDAT

6.1. Ml,JC etcn vA Y NGHfA ettA VI~C N61 DAT

Muc dich nOi dA't la d! dam bao an toan cho ngltbi hie cham vao cac bQ ph~n c6 mang di~n ap,

Khi each dien b] hu hong nhirng ph~n kim loai ella thi6't hi dien hay cac may m6c khac thirong tnroc kia khong c6 dien, bay gib e6 thi mang hoan toan dien ap lam viec, Khi cham vao chung, ngubi co the bi t6n thtrong do dong dien gay nen, N6i d~t 13. d~ giam dien ap d6i v6'i dAt ciia nhftng bQ phan kim loai ella thi€t bi dien d€n mQt tri s6 an toan dOi vei ngiroi, Nhtmg b¢ phan nay blnh thirong khong mang dien lip nhung co the do each dien bi choc thung nen c6 dien ap xuilt hien tren chang. Nhu vay 110'; ddt fa Si! ehu dinh no'i dien cac bi) phijll eua thiet hi di~1I vai hf thdng lIIii dilt V.v ...

H¢ th6ng n6i dilt bao g6m cac thanh n6i dilt va day dAn de nOi dAt.

Ngoai n6i dilt de dam bao an toan cho ngtroi con c6 loai nOi dA't vai muc dfch xac dinh ch€ de) lam viec ciia thi€t bi dien, Loai n6i dilt nay goi Ia nOi dA't lam viec, Vi du nhu nOi dilt trung tfnh may bien ap, may phat dien, nOi da't ch6ng set de bao v¢ chong qua di¢n ap, nci da't thu 10i de baD v¢ ch6ng set danh true tiep v. v ...

Thirong viec nOi dAt c6 nhtrng cong dung khac nhau nhu da ki tren nguoi ta nOi chung Iai thanh mot h¢ thong n6i dilt (trir nhung ct?t thu 10i dUng rieng - ct?t thu lOi d¢c l~p).

N6i dilt rieng cho cac thiet bi la khong hop Ii va nguy hi!m VI khi cham d~t a hai diem tao nen the' hieu nguy hiern tren phan n6i dtft cua thiet bi, trong twang hop nay hay co dong dien be xuat hien, tri s6 ella dong dien nay khong du de cho bao v¢ cham dAt lam viec.

54

Khi h¢ th6ng n6i da:t c6 cham da:t b hai di~m se bien thanh ngan mach hai pha dua d!n tJ! dong cat ch6 b] hu hong (hlnh 6-1).

'--------------- ...... -----.- U >,100QY

~ ~ ~-------~~-----~~- Id<50QA

Blah 6-1

~ ~ A •

6.1. NOI DA T T!P TRUNG

Y nghia cua n6i da:t t~p trung c6 the xct tren hlnh ve du6i day (hlnh 6-2).

GiS. thiet, thi€t bi di~n duqc nOi vao mach di~p mQt pha hay mach dien mot chieu, Vb thiet bi duqc n6i da:t, nghia II nOi voo '6ng kim loai. hay thanh kim loai d~t trong d4t ...

N'gum e6 dien dAn gngkhi cham vlo vo thie't bi e6 each dien bi choc thiing se mac song song v6i. di~n din cUa elly n6i da:t vA di¢n dAn cua day dan gl, d6ng thb'i mac n6i ti!p v6i. di~i1. din 82 cua dAy dAn 2 d6i v6i d4t.

Ki hieu s' =- g1 + gng + gd' Di~n dAn t60g ciia mach di¢n :

_ g I g2 (g1 + 8d + gng)g2

g - 8 '+ g2 = 81 + gd + gng + g2

Dien ap d~t vao nguoi xacdinh thea ti s6 sau :

Ung g (gl + gd + gng)g2

U = g. = (gl + 8d + gng + 82)(gl + gd + gng)

ss

Ug2

Uog= ----=--gl + gd + gog + g2

Dong dien di qua ngl10i :

I = U = Ug2gog

ng ng gog g + g + g + g

I . d ng 2

r------------------------~--2

~~-

-------------_ ...

a) ,

----....----- 2

b)

c)

Hinh 6-2. Bao v¢ n6i dKt trong mang di¢n hai day

Ho qua cac tr] s6 g I' g2 va gog duO) mb s6 VI chung rAt be so voi gd chung ta co:

(6-1)

Kit luan

Mu6n giam gia tri dong dien qua ngtrai thl e6 th! hoac giam dien dan cua ngirrri gog hoac giarn di~n dan each dien ciia day dan g2' hoac tang dien dan ciia v~t n6i da't gd' Viec tang di¢n dAn cua v~t n6i da:t ia de dang, dan gian va co the lam duoc.

Y nghia cua viec n6i da't a day 13. tao nen giua vo thiet hi va dAt met m .... eh dien e6 m~t dt> dAn dien Ian d! eho dong dien diqua ngl1ai khi cham vao vo thiet hi co each dien hi choc thung tra nen khong nguy hiern d6i vci nguoi.

56

Tir hlnh ve 6~2 chung ta thay bao v¢ n6i dllt t~p trung dat yeu cau khi :

Id Ung = - = Idrd S U,xcp gd

(6~2)

Utxcp - dien ap ti€p xuc cho phep.

H~ s6 tiep xuc a a day c6 the xem bang 1.

Neu tri s6 gd be, h¢ thong n6i da't chi dem lai nguy hiern khi mt)t trong cac thiet b] bi choc thung each dien qua YO, toan b¢ the hieu nguy hiem se d*t vao h¢ th6ng n6i da't.

Dieu kien an toan (6-2) c6 the thuc hien bang hai each:

I. Giam dong dien Id bang each tang each dien cua mang dien.

2. Giarn dien tra n6i dAt rd bang each dung nhieu v~t n6i da't d.m trong da't bun c6 dien dAn 16n. '

Tuy nhien trong thlfc t€ dieu kien (6-2) rAt kh6 thuc hi¢n dodien tra suat cua dAt qua tan hay dong dien di vao h¢ th6ng n6i dAt rAt Ian. De khac phuc dieu noi tren ta dn phai dung he th6ng n6i dAt hlnh lum (hlnh vong),

6.3. N6I flAT HINH LUOI (hlnh vong)

Di~u kien an toan trong truong hop each dien b] cb .... m vo vac6 dong dien di qua v~t n6i dAt vao dAt duoc xac dinh bang difn tip tie'p xuc va difn ap budc. Nhflng dien ap nay khong virot qua tri s6 gim han nao da':y de dam bao an toan cho nguoi,

Nhu tren d§ xet cang gAn v.t n6i dAt dien lip titp xiic cang be con d6i voi di¢n ap buoc thi nguoc I .... i.

Dung met thanh n6i dAt hay nhieu thanh n6i dAt d~t t*p trung vao m¢t chO thl hie c6 dong di¢n cham dllt Id di qua di¢n lip phan b6 tren m~t dAt rAt khong 19i (chuang I). Mu6n d6ng thai giam dien ap tiep xtic va dien ap biroc chi bAng each n6i da':t hlnh luai (hlnh vong). Tren hlnh ve 6-3 thuc hien cac 6ng earn thee chu vi va a giii'a vimg dAt can phai bao v¢.' Khi d6 di¢n ap tiep xiic va dien lip buoc giam xu6ng thap dam bao an roan cho nguoi van hanh,

M~t cat AB (hlnh 6-3 c) chi each xay dung duang the hieu cua mOi 6ng n6i dAt rieng re, va sau dAy c¢ng tAt ell tung d¢ cua cac duang cong nay l .... i se c6 mang phanb6 dien lip cho h¢ thong n6i dat trong vung bao v~ (duong d*m net).

57

a)

r+"


I ban 4-B A

Mal cat theo A-B

o---v--o

c)

9

b)

Hlnh 6-3. N6'i da:t hlnh hr~i (hlnh vong)

n

Htnh 6-4. each can bang di~n ap 0 glin mang hr~i

S8

Tren hlnh (6-3 a) chung ta thay ra:t nhieu diem tren m~t da:t c6 tht eire dai (cac diem nAm tren true thang cua v~t n6i da:t), cho nen the' gitta cac diem trong vung bao v~ chenh l~ch ra:t it do d6 giam dugc dien ap tiep xiic cling nhir dien lip buoc.

Dieu chii y la ngoai vung bao v¢ cua mang hr6i n6i da:t, duong phan b6 dien ap van c6 d<) d6c 160 nen di~n tip biroc nguy hitm. De tranh s,! nguy hiem cua dien ap buoc doc theo dirong ngoai mang Irr6i n6i djt nguoi ta chon cac ta:rn bang sAt va cac ta:m sAt nay khong n6i vai mang Irr6i n6i da:t (hlnh 6-4).

6.4. LINH VVC DUNG BAo V~ N6I DAT

6.4.1. Thlet bi dUj:n ap dulli 1000V

Khi dung bao v¢ n6i da:t trong thiet bi dien ap dum lOOOV c!n xac dinh ch€ d<) Urn viec trung tinh, Khi trung tinh each dien d6i" vm dlt"t thl a mang dien nay dung bao v¢ n6i da:t mai thuan 19i. Neu trung tfnh true tiep 06i da:t thi bao v¢ n6i da:t drr<Jc thay the' bang bao v¢ n6i day khong (phan sau se n6i ro hon).

- Khi mang dien c6 trung tinh each dien, di¢n ap d6i voi da:t 16n hem 150V (nghia la mang di¢n 220, 380, 500V) deu phai d~t bao v¢ n61 da:t trong ta:t c3. nha san xult"t va thie't b] ngoai trei khOng phu thuec vao dieu kien moi tnrong, Nhtmg b<) phan blnh thuong khOng marig di¢n ap nlnr : vb thiet b] bAng kim loai, khung ella khi C\1 dien, may di¢n va thiet 'hi phan phdi, h<)p diu cap, vb va 6ng bao v¢ day dAn cilng nhu cap deu phai d~t bao v~ n6i da:t.

- Khi dien ap d6i v6i da:t be hon, vi du tit 65V + 150V (c6 nghia la dien

af! llOV) chi clin d~t bao v¢ n6i da:t cho esc tnrong hqp sau :

a) Nha c6 nguy hidm d~c biet,

b) Nha c6 kha nang chay nO.

c) Thier bi ngoai troi.

Nhiing noi san xua:t khac cung cap di¢n ap n6i tren chi clin dung bao v¢ n6i da:t cho cac b<) phan bang kim loai rna con nguoi luon ph iii tiep xtic trong v~n hanh nhu tay earn, clin dieu khitn khi C\1 dien v.v ...

- Khi dien ap be hon 65V khong can dung bao v~ n6i da':t trir tnrong hop d~c biet c6 quy 'trrnh rieng.

59

Thier b] bao v~ n6i d~t khOng dn thiet n€u trong dieu kien v~ hanh khi sl! nguy hiern do d6ng thai cham vao phan dan di¢n va vb thiet bi c6 each dien bi choc thung. Thier b] dien trong nha a, noi cira hang co nen nha khong dan dien (bang g6, nhua dlIang ... ) khOng cAn d~t bao v¢ n6i d~t neu dien ap dlloi 220V.

6.4.2. Thlet bi dl~n ap tren 1000V

D6i voi thi€t bi di¢n ap tren IOOOV bao v¢ n6i d~t phai dung trong rnoi tnreng hgp khOng phu thuoc ch€ dt) lam viec cua trung tinh va loai nha xuong.

6.5. OItN TRO N61 OAT, I)I~N TRO SUAT eVA OAT, cAe OltU KltN LAM vise eVA V!T' N61 OAT

~ ""

KHI O~T TRONG OAT

6.5.1. £>i," tra nol dit

Dien tra ciia d~t d6i voi dong dien di tit v~t n6i dtft VaG dtft goi lil dien tra phan tan. Di¢n tra nay g6m hai thanh phdn : dien tra duong di cua dong dien phan tan VaG d~t va dien tra ti€p xiic giua v~t n6i dtft va dtft. Dien tra tiep xuc gitra dtft va dtft rat be VI tnroc hie thi cOng M m~t cua vat n6i dtft duoc cao sach, con dtft da: duoc nen cMt. Do vay dien tra phan tan .cua d~t d6i vci dong dien di vao dtft chinh la dien tra cua ban than dtft rna thoi.

Dien tra phan tan va dien tra cac day dan hay thanh n6i dtft hop lai thanh dien tra suat nOi d[tt. Dien tra n6i d~t c6 th~ xac dinh bang cOng thuc :

Ud rd= - Id

Di¢n tra phan tan va t~t nhien dien' tra n6i d~t phu thuoc vao dien tra cua d~t. Nhu tren da: n6i, dien tra d~t 16n nh~t la a nhilng di~m gAn vat nOi d~t chb dong dien di vao dlft. Xuat phat tit dieu n6i tren can tim phtrong phap lam di¢n dan n6i dlft diroc t6t bAng each cai tao nhtrng 16'p dtft gan v~t n6i dtft.

6.5.2. £Jiqn tres suit cua dit

Dien tra dtft la nhan t6 chlnh quyet dinh dien tra phan tan n6i dlft cho nen dn nghien ciru ban chlft cua n6.

De thuan loi chung ta xet dien tra suat cua d~t.

Dien tra suat tfnh bang a.cm hay a.m. Do thanh phan dtft phuc tap nen di¢n tra suat cua dlft thay d6i trong pharn vi rtft r¢ng. Thuc nghiem cho thtfy dien tra sua.'t cua dlft phu thuoc vao cac y€u t6 sau :

60

I. Thanh phan ella da:t.

2. DC> am ella da:t.

3. Nhiet de> ella dfit.

4. D¢ eh~t cua dfit.

5. N6ng d¢ mu6i, axit... chira trong dfit.

Vi. e6 nhieu yeu t6 anh huang den dien tra sufit cua dfit eho nen cung m¢t loai da:t e6 th~ e6 cac dien tro sufit rfit khac nhau.

D¢ am anh huang rfit 1611 d€n dien tra sufit ella dfit (hinh 6-5).

p 1.10~U.em 3.6

3,2

2,8

2,4

2,0

1,6

1,2

0,8

0,4

oL_-L~~::~=;==~==~-!~%

1020 30 40 50



60

Hinh 6-5. 51! phu thu!)e ella dien Iro- su4t ella d41 vii.o hrgng de) Am tinh blng pMn tram

o trang thai hoan toan khO rao c6 th~ xem di~n tra suit cua da:t e6 tr] s6 vO cung Ion. Khi ti 1¢ d¢ am tir 15% tro len thl anh huang cua dQ a.m d€n di¢n tra ella dfit khong con dang kt!. Tuy nhien hie de> am 1611 hon 70-80% dien tra dfit eo th~ tang len, Dieu nay eo the giai thieh la da:t dii d trang thai bao hoa va On dinh .

. Nhiet d¢ luc ha thap se Him eho dfit nhu b] dOng k€t lai do do di¢n trd da:t tang len ra:"t nhanh.

Khi nhiet de> da:t nM han 100°C dien tra da:t b] giam xu6ng vi cac eha:t mu6i bay giohoa tan trong dfit. 0 nhiet dQ tren 100°C mroc bi b6c hoi va dien tro tang len rfit nhanh. Ve di~m nay nhiet hrong do dong dien cham dfit tao nen eo y nghia rfit quan trong.

61

Khi dlft ch~t t.tc ta mat d(> dlft tan nen dien tra giam. Chinh vi th~ can nen chat dlft quanh ch6 chon v~t n6i dlft. Cac chlft muoi, bazo, axit .. hoa tan trong dlft lam di¢n tra cua dlft giam di rift nhieu,

T6m lai tathay rift nhieu yeu t6 anh huang d~n dientro cua dlft va tinh cho th~t chinh xac rift .kho. Vi th€ khi thiet k€ dn tinh toan h¢ th6ng n6i dlft, chung ta c6 the dung so lieu c6 siin de tinh sa 1>(> va sau dlfyhi¢u chinh lai,

6.6. HINH DANG eVA eAe V~T N01 BAT

6.6.1. CQc noi dit hinh ong hay hinh thanh chfi' nh,t

Voi C9C n6i dlft rieng re dien tra phan tan c6 the tinli nhu sau : khi 6ng hay thanh n6i dlft earn sau xu6ng dlft ca toan h(> chieu dai (ern).

P 41

Ro = 2rtlln(f

d - duong kfnh cua 6ng hay cua thanh, ern ; p - dien tra suat ciia dlft a.em.

Kinh nghiern cilng nhu tinh toan cho thlfy rang dien tra phan tan cua v~t n6i dlft giam xu6ng khi cang tang d(> dai cua chung (hlnh 6-6). Nhung hie chieu dai vuqt qua 2 + 3m thl di¢n tra giam xu6ng khong ro r¢t. DuOng kinh cua ong noi dlft anh huang rift it d€n dien tra phan tao. Vi v~y dUOng kinh cac 6ng thirong lA':y VaG khoang 35 + 50 mm de: dam hao d(> ben co hoc,

Hlnh 6 -6. Di¢n tra phan tan cua v3-t n6i dA",

6.6.2. V,t noi dilt hinh thanh mong

Nhtrng thanh sAt mong dung de n6i dlft voi nhau hay n6i cac CQC n6i dlft voi cac thi~t hi can n6i dlft. Nhiing thanh silt mong nay la v~t n6i dlft phu.

Dien tr" paan tan cua thanh mong nay duqc tinh thee c6ng thuc :

P 12

R, = 2nlln--h-

h-- 2

62

p - dien trl1 su6t cua d6t Q.cm ; 1 - chieu dai cua thanh, cm ;

h - chieu dai chon xu6ng dtft, ern ; b - chieu r(>ng cua thanh, ern.

Chieu r(>ng va nhat la be d~y it anh hueng de-no tri sO cua dien tra ph lin tan. cac thanh nay thuong duoc chon sau xu6ng d~t khodng 0,4 - 0,6m.

N€u dn dung thanh trim vA.n c6 th~ tinh theo cong thuc tren nhirng dn thay b = 4r.

6.6.3. Nol dat hinh yong

Yeu.cau d6i voi thiet b] n6i d~t la phai c6 d(> dien dAn du 16n M co irj s6 di¢n ap tiep xuc va dien ap bUGC an toan dOi vai nguoi, d6ng thai phai lam vi¢c IAu dai va chac chan. Yeu cau tren khong tM dap ling dU'qc khi si'r dung cac CQC n6i dtft rieng reo

D.! giam diC?n tro phan tan va lam cho di¢n ap trong vung n6i dff"t.pha.n bO duqc deu d~n can n6i nhieu CQC va dung thanh sa.t det nOi chang lai,

Giil thi€t chung ta c6 n coc nOi dtft dU'qc d6ng dU'C:,i d6t thudn nhat va khoang each giiia cac CQC Ia 40m (hlnh 6-7). Trong tnrong hop nay truong cua dong dien chay trong m(Jt CQC nao day khong bi anh hirong tnrong dong dien chay trong cac coc ben canh, vi cluing ta dii biet the ciia met di~m nao d6 dOi vai dilt 0 each vat n6i dff"t 20m bang khong.

~Al""

"« I . I •

-----**- ------~

------- -------

40m 40m

m"h 6-7. each b6 trl cac thanh n6i dAt theo mach vong

Trong cac ditu kien xet tren cluing ta c6 dien tro tcing cua vong n6i dtft :

Ro rd =n

Ro - dien tra phan tan ciia mot coc nOi dtft.

63

Trong thuc t€ each n6i dlft nhir tren (m6i CQC n6i da:t d~t each nhau 40 m) khong diroc sit dung VI y nghia cua n6i da:t hlnh vong dn lam cho tnreng cua dong dien chay trong CQC nay ca.t ngang truong cua dong di¢n chay trong coc d~t hen canh n6. Thuong trong thirc t€ thi cong ngiroi ta d~t cac CQC each nhau mot khoang bang chieu dai ciia mot CQC. Di¢n dan t6ng cua cac CQC n6i da:t se giam di. Dien tro cua mach vong tinh theo cong thrrc :

11 - M s6 sit dung ciia cac CQC n6i da:t.

H¢ s6 sit dung phu thuoc hlnh dang cua CQC n6i da:t, s6 IUQng va each b6 trf cac CQC. Trj s6 thuong cho slin.

6.6.4. V,t noi dit tv nhien

Nhu tren da noi can lqi dung v~t n6i dlft tl! nhien nhu vb cap, 6ng dannuoc, cac ket cau bang kim loai cua cac loa nha ... Nhirng v~t n6i da:t tJ! nhien nay duoc n6i vao thiet bi n6i da:t chinh thanh met h¢ th6ng chung.

N6i da:t chung cac v~t n6i da:t tl! nhien con c6 m<)t tac dung t6t khac ta d~ dam bao an toan cho ngltai khi cham d6ng thai vao cac v~t n6i da:t tl! nhien va cac vo thiet bi VI Ii do nao da:y co dien ap xuat hien tMn cluing va str dung cham nay thuong hay xay ra.

\

each xac dinh dien tra phan tan cua cac v~t n6i da:t tl! nhien :

a) H¢ th6ng "DAy ch6ng set - c¢t dien" dueng day tai dien, Khi s6 luong c¢t be hon 20 :

~HT = ,JRf.cth ( Jin)

Khi s6 hrong cot bang 20 hoac Ian hon :

RHT = JRr

a day : R - dien tra n6i dlft cua c¢t dien duong day;

r - dien tra lac dung cua day ch6ng set tren mot doan dai bing khoang vuot ;

n - s6 ljrong c¢t dung day ch6ng set.

64

6.7.1. Xac dinh dl;n tre; n61 dit

Dien ap cua cac v~t n6i da't d6i vm d~t :

Ud = Id·rd Dien ap tiep xuc cho phep :

U,xcp = aUd

Do d6 dien tra phan tan trong da:t c6 th~ xac dinh nhu sau :

U,xcp rd=-. Ida

o day : Id - dong dien tit thanh n6i da't di vao da:t khi each dien b] choc thung, tinh bAngA.

a - h¢ s6 tiep xuc,

Phuong trinh viet tren 13. phuong trlnh chinh d~ tfnh toan n6i da:t va co the ap dung cho moi tnrong hop. De tinh toan rd chung ta phai bier duoc U,xcp' Id va h¢ s6 tiep xtic a.

Dien ap tlep xuc cho phep phai la:y phu hop theo loai nha cira,

a) Nha cira c6 kha nang nguy hitm khOng cao : 65V.

b) Nb8 cira c6 kha nang nguy hi~m cao : 36V.

c) Nha cira c6 kha nang d,c bi¢t nguy hi~m : 12V.

Dong dien cham da:t tfnh toan Id se la:y dong dien thuc te co the di qua thanh n6i da:t vao da:t khi dii biet cy the thong s6 cua mang dien,

H¢ s6 tiep xuc a cho slin.

D~ don gian tlnh roan theo quy ta.c hien hanh cho phep tinh tnrc tiep tri s6 rd'

- DOi voi thiet hi duoi lOOOV :

r d s 4 Q - trong moi tnrong hop ;

rd s; 10 Q - chi cho mang di~n nOng thon, cong cong neu :

a) C6ng suat nguon dien khOng qua 100kVA.

b) Cau chi d,t (] da:u vao khOng qua 25A.

66

b) 6ng dan (vci chieu dai du6'i 2km) :

lJ day : p - dien tra suat cjia d4t n.cm .; 1- chieu dai cua 6ng dan, em ;

ro - dirong kinh ngoai cua 6ng dan, cm ; b - chieu cAm sau xu6ng d4t, cm.

c) Vo cap (va 6ng dAn du6i 2km) :

a day : R - dien tra phan tan ciia v~t n6i d4t d6i v6i 1 em tren chieu dai cjia n6 (R = 1,69 0) ;

I - chieu dai cua vat n6i d4t (cap), em ;

rd - dien tra tac dung d6i v6i 1 cm ciia v'_t n6i d4t (vo cap) O/cm.

Khi chilng ta c6 chum cap vci n soi cung ti~t dien, di~n tra tdng c6 the tinh theo cOng thuc g'o dung:

a day: R:[ - di~n tfa cua chum cap; Ro- dien tra cua ml)t sci cap.

6 .. 7. TINH ToAN BAo V~, N61 OAT

Tinh toan bao v~ n6i dc'lt nham xac dinh :

- Cac tham s6 chinh cua thi~t bi n6i d4t (s6 CQC, each b6 trf) xuat phat tit tri s6 an roan cjra di¢n ap tiep xuc va dien ap bu6c.

- Be mat cua cac v~t n6i d4t va tilt dien thanh dAn dung cho thiet bi n6i d4t va cac nhanh re xuat phat tit yeu du 00 dinh nhiet,

65

- DOi voi thiet hi tren 1000V :

fd:S; 10 n cho cac eQt bang sAt ella cac dUOng day di~n di qua cac vung co dan cu va cho cac cQt c6 trang bi chong set;

fd S 2150 S 10 n cho thiet hi n6i vai mang di~n c6 dong di¢n cham d~t be

d .

« 500 A) ; 1

r d :s; 0,5 n cho thiet bi nOi voi mang dien co dong di~n cham d~t 100 (> 500 A)~

Khi hi n6i dA't dung chung cho d mang di~n di~n ap tren 1000V co dong cham dA't be va mang dien dien ap duai 1000V thl fd S \~ vA kiem tra lai

thea dieu kien fd:S; 14 O.

Trong tnrong hep lA'y rd :s; 0,5 n du c6 dung thiet b] n6i dtt tJ! nhien hay khOng vin dn phai n6i dA't nhan tao voi di~n trd khOng I(m han 10.

Cac tieu chudn tfnh toan tren la dua tren co sd sau day:

Vai thiet bj dien, di~n lip duai 1000V nhu eta xet a tren, bao v~ n6i dat chi dung cho mang dien c6 trung tfnh each di~n d6i voi efat. Khidien dung cua mang di¢n nay be, dong di~n chay qua thanh nOi etat vao ef4t ,hic vathiet bi hi choc thung, Dong di~n nay di qua di¢n tra tac dung ella each dien. Trong tnrong hop nay khi mach dien c6 nhieu nhanh fe, dong di~n cham ef4t vin co tri s6 100 ban 8 + 12A. Vai gia thiet nhu v4ycaeh di~D 'bi giam xu6ng rA't nhanh va dua den cham dat a hai di~m, role baa v~ stcit mang di¢n.

Chung ta lay dong cue dai c6 th~ la Id = 8 + 12A. lay dien ap tiep xuc Utx = 36V (Utx = 36V xem nhu dien lip titp xuc cho phep vai mang di~n ap duoi 1000V). Nhu v~y cluing ta c6 the tfnh duQ'C di~n tra n6i d~t tieu chudn :

36

rd ="9 =40

Tang tieu ehuAn dien tra len 10 n dOi v6i mang di~n nong nghiep, phuc vu cong cong VI cac mang dien nay dircc cung cap bing may phat hoac may bien ap c6 cong suat be va ban than khong dai lim, cho nen dong dien ro qua thanh n6i dat c6 trj s6 be, nhu v~y di¢n ap titp xiic ciing c6 tri s6 be.

- Tfnh dien tro rd cho mang di~n c6 U> l000V voi dong cham dat be rd S Ion VI cac H do sau :

67

a) Tiep xuc voi thiet b] dien ella mang nay thuong 13. ki thuat vien e6 trinh d<,'l eao.

b) C6 cac phirong tien bao v~ nhu d¢m eao su each dien, gang tay cao su each di¢n ...

c) C6 mang n6i d~t vong,

- Lay dien tra tieu chuan rd S; 0,5 n cho thi.!t b] n6i vao mang dien di¢n ap 160 hem t OOOV c6 dong dien cham d~t IOn vi :

a) Dongcham d~t nay c6 tinh ch~t nhat thai va chfnh 13. dong di~D cham mot pha d~t, bao v¢ dong dien cue dai se tac dong va cit mach dien.

b) Trong mang dien nay nh~t dinh c6 mach vong n6i d~t d~ di~D lip trong vung dtroc bao v¢ phan b6 deu.

c) C6 phuong tien bao v¢ phu nhu da n6i a tren,

6.7.2. Xac d!nh dong dl;n tinh toan

Cac tri s6 dien tra tieu chuan da tfnh cr tren dn phai thir ll;li theo dieu kien an toan :

Utxcp rd=-Ida

Neu liy di¢n tro tieu chuan rd s 4 .Q cho thi.!t b] di¢n ap dum toaav I1ng voi tnreng hop dong dien cham dit (dong dien ro) Id = 8 +12A, dien ap tiep xuc Utx = (8 +t2V) ho~c (32 + 48V) thi Ide dong di¢n cham d4"t c6 tr! s616n hem tri s6 da xet cr tren, tieu chudn se khOng con dung nita. Di lam vi du chiing ta xet mang dien c6 trung tfnh each dien, khong c6 thiet bi ki~m tra each dien thuong xuyen, Trong mang di¢n nay c6 the xity ra tnrong hop m<,'lt pha hi cham vo thiet bi, d6ng thai pha khac hi cham d~t (hinh 6-8).

Hinh 6-8

68

o tinh trang sl! c6 nay dong di~n cham da:t di qua thanh n6i da:t c6 tM t6n tai lau dai :

Id == ft..J3u rd + rphd

a day : [d - di~n tra phan tan cua thanh n6i da:t, n ; [phd - dien tra phan tan tai chb cham da:t, n.

Theo thi nghiem ciia Ma-nOi-16p va Xay-ma c6 the }t(y tr] s6 be nha:t cua [phd bang 10 n. Nhu th€ dong dien cham da:t tinb toan 100 nha:t se la :

I _ .J3u d - rd + 10

Mi,lt khac chung ta co:

Giai chung hai phuong trinh nay se tim dllgc di~n trard thoa man ca hai dieu kien an toan va kinb t€.

C!n chii y 13. trtlimg hop ngan mach hai pha (met pha nay cham vao vo thi€t bi d6ng thai pha khac cting cham V3.0 vo thi!t bi) quy trlnh kheng xet d€n VI dang ngin mach khOng t6n tai IAu.

Khi co h~ th6ng n6i da:t chung, neu xay ra dang ngln mach tren bao v¢ ngin mach se cit mach dien va dien ap phanbo trong khi nglo mach tuong d6i an toan cho ngllOi.

D6i vai mang di~n c6 dienap 16n han 1000V v6'i dong di~n cham da:t be (theo ba:t ding thirc fd S 251 0) dong di¢n cham da:t tfnh toan la:y bAng dong

d -

dien cham da:t cjia sa d6 nao rna Id c6 tri s6 16'0 nha:t. .

D6i vai mang dien c6 trung tinh each di~n. dbng di¢o tfnh toan Id 13. dong dien dien dung 10 luc xay ra cham da:t m"t pha. Dung cOng thuc gtn dung:

I == .J3U(35 Ie + Id)

o 350

o day: u - dien lip pba, kV ;

Ie - 160g chieu dai cua cap co n6i dien vai nhau, km ;

Id - t6ng chieu dai cUa cac duang day tren kheng cO n6i di~n veti nhau, km,

69

D6'i v6i rnang di~n c6 d~t cuon bu dong di¢n dien dung chi l~y phdn dong dien di qua thanh n6i dlft tam tri s6 dong dien Hnh toan (chon truong hop dong di~n nay c6 tri s6 100 nhat).

6.7.3. Tfnh toan cae thong so chinh cua hi thong noi dat Gia thiet chung ta dung cac hmh thanh det hay hlnh 6ng. S6luqng CQC n6i d:lt :

,

a dAy: R - di¢n tra phan tan cua rn(Jt CQC n6i d:lt cAm VaG d:lt a di~u kien xlfu nhat ;

rd - dien tra cira thiet bi n6i d:lt theo di~u kienan toan ;

11 - h¢ s6 sir dung thiet bi n6i d:lt.

Trang tfnh toan so b(J R c6 the xac dinh thea eOng thirc dii biet :

R :LIn 41

21tl d

Trong thi€t k€ e6 the do R true tiep va quy v~ di~u kien din di¢n kern nhlft :

Pit = Pd\jl

b dAy: Pu - di¢n tro suat tinh toan ;

Pd - di¢n tro su:!t do diroc tren th1!c te ;

\jI - h¢ s6 tinh toan di~n tra ciia d:ft, d~e tnrng eho kha nang tang di¢n tra cua d:ft theo mua trong nam ;

r d - di~n tra phan tan ella cac eQC n6i d:ft.

Trj s6 "11 e6 the tim bang duemg cong hoac tra bang phu thuec chieu dai, duemg kinh va each b6 tri cac coc n6i d:ft.

6.7.4. Klim tra 6n djnh nhi,t cua cqc nol dit va. cac thanh dan dung di n61 h, thongn61 dat

H¢ th6ng n6'i d:ft e6 the bi hu hong do dong di¢n di qua qua 100 lam cho mroc b6e hoi va dien din be di hoi}.c lam chay ehO ti€p xuc giita de thanh din v6i nhau.

De tranh hien tuong tren phai kiem tra On dinh nhiet eua h¢ th6ng n6i d:lt.

70

- D6i voi thiet bi n6i voi mang di¢n co dong di¢n cham d~t len, quy trinh eho phep kiern tra 6n dinh nhiet n6i d~t a ehl de:> ngan han :

S > o,12Id.JPi

a day : S - dien tlch tilp xuc voi d~t ella coc n6i din, em2 ; Id - dong di¢n cham d6t tfnh roan, A ;

p - dien tra suat ella d6t mua khO rao, O.ern ;

t - thai gian 16n tai cham d6t, s (thai gian cit eua bao v~ chfnh IDe ngan mach giiIa cac pha).

DOng dien cham d~t tinh toan liy bAng dong di~n On dinh cham d~t ml)t pha di qua CQC n6i dit va-tnrong hop c6 tr] s61an nh~t.

N€u dong di~n cham d~t c6 M s6 tit djn Ian thl hie Hnh toan khOng liy thm gian thuc tl rna thay bang thai gian ding tr] tdt tlm bAng d6 th],

- D6i voi mang di~n c6 dong cham d~t be chi kitm tra On dinh nhiet theo cOng thirc tren neu dong di~n nay c6 tri s6 tuong d6i Ian. Vi du nhu coc n6i dit tfnh toan theo dong khai di)ng cua bao v¢ role hay dong di~n lam chay day chay cua du chi.

- D6i vei thi!'t bi a dien ap be han 1000V khOng ejn ki~m tra On dinh nhi¢t coc n6i d~t vl dong di¢n cham dit c6 tri s6 be.

V oi thanh dAn vA day dAn dung trong h¢ th6ng n6i dit dn ki~m tra On dinh nhiet do phat n6ng ngAn han theo hai truong hop :

a) V oi thitt b] c6 dong dien cham dA't 160.

b) V oi thiet b] co dong di¢n cham dA't be rna dong di¢n nay tinh toan theo dong khai dl)ng ciia role.

V6i Y nghia tren dung cengthec sau :

S ~ [1ft V-;p

d day : S - tilt dien cho phep be nhA't cua thanh dAn hay dAy dAn, mm2 ; lao - dong dien 6n djnh hie cham dA't ml)t pha, A ;

t - thai gian t6n tai cua dong dien cham d~t me:>t pha, s ;

71

cp - nhiet dQ eho phep hie phat nong ngan han (v6i thep = 400°C) ; a - hang s6 cho phep (v6i thep - 21, nhom - 74, d6ng - 172) ;

Ngoai hai tnrong hop tren kiem tra thanh din va day dAn ve dn dinh nhiet thea phuong phap phat nong blnh thuong. Nhiet d¢ gici han cho phep cua thanh dAn hay day din bang 150°C khi ll~t tren m~t da':t va 100°C - du6i mat d~t, con tri s6 cua Id tinh nhu a muc 6.7.2.

cAu HOI ON T~P

1. Trinh bay muc dich va y nghia ella viec n6i da:t ?

2. Neu cac hlnh thtrc n6i da:t.

3. Cac Iinh vue dung baa v¢ o6i da':t ? Cach dnh toan baa v~ nOi da:t ?

72

CHUONG 7

" ~ ~ "" -

BAO ~ NOI DAY TRUNG TINH

7.1. Y NGHIA eUA BAo v~ N61 DAy TRUNG TiNH

Bao v~ n6i day trung tfnh nrc lit thuc hien n6i cac b¢ phan kh6ng mang dien ap v6i day trung tinh, day trung tinh nay duoc n6i dAt 0 nhieu ehb. Bao v¢ n6i day trung tfnh dung thay eho bao v¢ n6i da.'t trong cac mang dien 4 day dien lip thap 380/220V va 220/110V neu trung tinh cua cac mang nay true tiep no'; dat.

Y nghia ella viec thay the' nay lit xuat phat tll ehb bao v¢ n6i dAt dung eho rnang dien duoi tOOOV khi trung tfnh e6 n6i dAt khong dam bao di~u kien an toano Di~u nay e6 th~ giai thlch bang vi du sau day :

Minh 7-1 ve so d6 bao v¢ n6i dAt eho mang dien dum 1 OOOV. Liic each di¢n cua thiet bi bi choc thung ra vo se e6 dong dien di vito dAt tjnh thea bieu thtrc g:tn dung:

------~-------~

mnh 7-1. Bao v¢ n6i dit cho mang dien di¢n ap duoi IOOOV c6 trung tfnh n6i da"t

73

a day : U - dien ap pha cua mang di¢n ; r d - dien tra cua thanh nOi da.'t ; ro - di¢n tra n6i da.'t lam viec,

Tr] s6 dong di¢n nay (khi di¢n ap duai tOOOV) khong phai hie nao cjing du d~ cho day chay cua du chi b] chay hay lam cho bao ve tac d¢ng ca.t chb hi hu hong.

VI du cluing ta c6 mang di¢n 380/220V, ro = rd = 4 !l. Nhu v~y dong di¢n di qua da.'t :

Id = 42:04 = 27,SA.

Vai tr] sO dong di¢n nhu v~y chi tam chay dAy chay cua loai c:tu chi be voi dong dien dinh rmic :

Iccdin = 2 ~~~S = 14 + 11A.

Nlu dong di~n n6i tren t6n tai lau thl tren vo thie"t b] c6 di~n ap bang : lLrd Ud = Idrd =-~ ro + rd

(7-1)

Neu r 0 = r d di¢n a p c6 tri s6 bang mia di¢n ap pha va a dieu kien khac con c6 the c6 tri sOlan han.

Giarn di~n ap nay dln rmic d¢ an toan bang each chon dung sl! tuong quan giua ro va rd :

ro = U-40

rd 40

Tr] s6 40V la di¢n ap giang tren vo thitt bi neu xay ra cham vo. Theo quy trlnh di¢n tra rd la.'y bang 4 n cho mi;lng di¢n ap be han lOOOV. DOng di¢n di qua vo thilt b] vao da:t Ia:y tnrong hop co tr] s6 tan nhAt la lOA. Vi th€ Ud = 10.4 = 40V. Dien ap nay c6 the xem la ah toan cho nguoi lao d¢ng khong phai ia nguui c6 nghe dien,

74

Tuy nhien dn chii y rAng, khi m"t pha xay ra cham vo thiet b], di~n ap cua hai pha con lai d6i v6i d:(t co the tang len den tri s6 khong eho phep, Nhu a chuong bao v~ n6i d3:t da: xIH, di¢n ap se bAng:

U' = J(U _40)2 + U2 + (U -40)U

V 6'i mang dien 380/220V di¢n ap nay bang 34 7V.

Ta tang dong dien Id d€n tr] s6 nao d3:y de bao v~ c6 the cAt nhanh chO b] su c6 thl mai dam bao duoc an toano Bien phap dan gian nhat la dung day dA.n n6i vo thi€t b] v6'i day trung tinh (hlnh 7-2).

mnh 7-2. Sa d6 dung bRo v~ n6i dAy trung Ifnh

Nhu v~y rnuc dieh cua n6i day trung tfnh Ht bien sl! cham vo thiet bi thanh ngAn mach m¢t pha d~ bao v~ lam viec cat nhanh ehO bi hit hong.

7.2. PH~MVI UNG Dl}NG BA~ vt N6I DAy TRUNG TiNH

Baa v~ n6i day trung tinh dung eho mang di¢n 4 dAy di~n ap be han 1000V c6 trung tinh n6i dill.

Trang cac mang di~n n6i tren bao v~ n6i da.y trung tfnh dung cho moi co sa san xuat khOng phu thuoc vao moi tnrong xung quanh.

V ai rnang dien 4 day d ien ap 220/127V baa v~ n6i day tru ng tf nh chi can thiet cho cac tnrong hop sau :

1. Xmrng d~e biet nguy hiem v~ mat an toano

75

2. Thier b] d~t ngoai troi,

Ngoai ra v6i di~n ap 220/127V ciing dung bao v~ n6i day trung tinh eho cac chi tift bing kim loai rna nguoi hay cham den nhu tay cam, tay quay cling nhir vb dQng co dien, neu cac dong co nay n6i true tiep v6i cac may phay, may bao la nhfrng may moe ngtroi hay ti€p xiic v6i cluing. D6i voi cac phong lam viec, nha 6 co nen nha cao n10 thl' thie't bi dung dien ap 380/220V va 220/127V khong el1n thie't phai dung bao vi'. n6i day trung tfnh,

7.3. N61 BAT LAM vrec vA N6I BAT LAp LAI

. . .

Khi dung bao v¢ n6i day trung tinh, day trung tinh nay se dU'qc n6i da.'t 6 dltu ngu6n (n6i da.'t lam viec) va n6i da.'t l~p lai trong tung doan ella toan mang (n6ida.'t l~p Il.li).

Bao ve n6i day trung tinh

khong th~ dung duoc neu day trung tfnh khong n6i da.'t VI neu xay ra cham da.'t 6 ehO nao da.'y se lam eho vo thi€t b] n6i voi day trung tinh co dien ap gltn bang dien ap pha (hlnh 7-3).

Di¢n tr6 cua n6i da.'t lam viec eltn thuc hien be hon 4 n, d~ han ch€ dien ap cua day trung tfnh d6i voi da.'t khi co xam nhap dien ap tir dien ap eao sang dien lip thap (may bien ap) cilng nhtr hie xay ra cham da.'t cua mQt pha nao da.'y 6 phla ha ap,

Hlnh 7-3. So d6 mang dien 4 day. trung tfnh khOng nISi dA"t

Phai n6i da.'t lap lai trong mang dien VI cac If do sau :

a) Giam di¢n lip ella day trung tinh d6i v6i da.'t neu xay ra cham vo thi€t bi.

b) Giarn nhe duqe ch€ dQ sl! c6 a tnrong hop day trung tfnh bi ddt.

Neu khong dung n6i da.'t I~p lai va xay ra hien nrong cham vo thiet bi b sau eh6 dlit (hlnh 7-4), mach khep kin cua dong dien sl! e6 d.ii xet tren khong con ntta va bay gia dien lip ella ta.'t ca thiet b] sau eh6 dUt deu mang dien ap pha.

Utx2 = Utx3 =:: U utx! =0

76

R""

~/"'U

,-------------~------

Hid 7-1. Sa d6 nISi di¢n hlc day trung tfnh hi dli't rna khong c6 niSi dIrt l~p Ill-i

Khi e6 n6i d~t l~p lai dien ap ti€p xuc se giam (hinh 7-5) :

" Ufl

Utx2 = Utx3 ~ Idfl=-

fl + 1"0

Dien ap tiep xuc ella thitt b] a truCic quing ddt :

, UI"o

Uti = Idl"o =--

x fl + fo

u

Hinh 7-5. Sa deS nISi di¢n Inc day trung tfnh b] dlit c6 niSi dft l~p 14i

Ket qua cua n6i d~t I~p lai Iii lam cho sl! phan b6 th€ cua thi€t hi tnr6e ehb hi d6t vii sau ehb hi dtit dugc deu hon. Neu ro = fl di~n ap ti€p xuc bang Uj2 ca l1 hai phia cua ehb dtit.

77

Ti'lt nhien la tri s6 dien ap bang U/2 khOng thoa man tri s6di¢n ap tilp xnc cho phep va dOi khi cflng khOng phil hop vai sl1 tang ap cho phep ciia diem o ngu6n dien, Vi v~y ph8.i c6 bien phap de bao v¢ day trung tfnh khOng bi d6t.

Tuy thuec phirong phap n6i dli"t I~p lai cira day trung tlnh nguoi ta chia ra

lam ba dang n6i day trung tfnh sau da.~ :

1. KbOng co n6i dli"t l~p lai,

2. N6i dli"t l~p lai b6 tri t*p trung.

3. N6i dli"t I~p lai b6 trf hlnh rnang luai.

Quy trlnh hien nay cho phep khOng dung n6i d~t I~p lai cho rnang dien dung cap, Vci mang cap se c6 loi rieng dung lam day trung tinh ho~c dung ngay VQ kim loai cua cap lam day trung tinh.

N6i d~t l~p lai b6 trf t*p trung quy dinh dung cho cac rnang di¢n dirong day tren kh6ng M phong tnrong hop day trung tfnh c6 the bj dilt. Quy trinh quy dinh phai n6i d~t l~p lai a hai dj,u duong day tren khOng va cac ch6 mach re ciia dirong day tren mot doan dai 1 + 2km.

Kh6ng phu thuoc k€t cau cua mang dien, d6i voi cac thiet bi c6 dinh nen dung n6i dj{t lap lai blnh mach vong, Dung cac thanh sAt d6ng theo chu vi cua phong va neu phong rong d6ng them mot day a giira. Han ta.'t ca cac thanh sAt nay lai bang mot tbanh dAn chung,

De Sl! phan b6 dien ap duoc d~u can tan dung triet d~ nhirng vat n6i dli"t tu nhien nhu 6ng nuoc, cac ket cli"u bang kim loai, nhfrng v*t n6i di'lt tu nhien flay d~u n6i chung vao mach vong, Trong mang dien thap sang hie can n6i day trung tfnh nguai ta n6i true tiep cong tAc va chuoi den vao day trung tinh nhu hlnh 7-6.

Cac dung cu di dong, mang xach c.An dung ml)t day rieng d~ n6i vao day trung tinh. DAy nay khOng duqc d6ng thai dung lam day dAn di¢n. Neu dung day trung tfnh dAn dien rna day trung tinh b] dili se lam va thilt bi co dien ap d6i voi di'lt gAn bang di¢n ap pha {hlnh 7-7 a).

78

L- 3

~ 2

Hinh 7-6. So d6 n6i day trung tinh cho chuoi den va cong tAc

u

_....- ...... --o

Hlnh 7-7. Sa d6 n6i day trung tlnh cho cac loai d\lng c\l cimtay

c)

o day: Zcd - dien trd cuen day cua khi cu di~n.

Trong mach cua day trung tfnh, khOng dU't;fc dung cttu chi hay cac IOl1-i du ,dao khac, Mu6n ca.t day trung tlnh chi co tht! dung may cltdi~n va may cit se elit d6ng thai day trung tinh va cac day pha khac cimg m¢t hie.

7.4. TiNH ToAN BAo V~ N6I DAy TRUNG TiNH

7.4.1. alim trung tinh khong n61 dit lip 1,1

- Muc dich cua n6i day trung tinh ia bieu cham vb thiet b] thanh ngan mach dua dl!n cat nhanh ehb b] hu hong.

Bit!:u thirc chinh dung de: tinh toan bao v~ n6i day trung tfnh :

U

IN = ;a 2,5lccdin

rk + rph

d day : Icc din - dong di~n dinh mac cua cS.u chi trendoan day cttn tinh toan ; rk - di~n tTd cua day trung tinh (day " khOng ") ;

r ph - dien tra ciia day pha.

Chinh xac hO'D chang ta can tinh di~n cam cua mach day trung tinh va day pha :

(7-2)

79

Dien khang x c6 the tinh nhu sau :

_ D-4

x - 9,2001.lg-.1O

r

(7-3)

a day : 1 - chieu dai cua mach vong, km ;

D - khoang each giiia hai day cua mach day trung Hoh-day pha, em ; r - ban kfnh cua day, em.

Tit bieu thuc (7-3) chung ta thay x g~n nhu khOng phu thuoc vao ti~t dien day dan va c6 the: lll'y bang 0,65 + 0,75 (l/km.

(Khi dung apti5mat co baa v~ dong di~n cue d{'i thi tinh thea dieu kien IN? 1.2 ltd a day ltd - dong di¢n lac d~ng cua apt6mat).

- Muc dich thu hai cua bao v~ n6i day trung tinh Iii. giam dien ap cua vo thilt b] d6i vai dllt dln tri s6 an tO~1O cho nguoi. Khi day trung tinh khOng c6 n6i dll't l~p lai, de dam bao dien ap n6i tren c6 tri s6 an toan cdn thoa man di~u kien sau :

(7-4)

a dAy; Utxep - dien ap tiep xuc cho phep ;

ZK - t6ng tra cua day trung tinh, tinh tit tram bien ap dln thiet bi cdn bao v¢.

De thoa man dieu kien (7-4) m(>t each g~n dung dn xac dinh ti 1~ giiia cac thOng s6 cua day dAn va day trung tinh (hlnh 7-8) nhu sau ;

ZK _ Sph _ Utxcp

Zpb - SK - U - U txcp

Ch6 b! hu hong

Hinh 7-8. Cham '10 lhi€t bi n6i day trung tfnh hie kh6ng e6 n61 Mt I~p lai

80

Nlu tfnh thea di~u kien nay ngay trong trubng hQp I .. y Utltep = 65V. tilt di~n cua diy trong tfnh se bang :

- Vai mang di~n 220/127V :

- Vai mang di~n 380/220V :

SK ::= Sph' SK::= 2,4Sph'

Nhu v~y ro rang la khong hop Ii. VI v~y quy trlnh cho phep I"y tie't dien day trung tinh bAng 50% tilt dien day pha aao Ian nh .. t, con tilt dien day dung n6i tit thilt bi de'n day trung tfnh I .. y bAng 1/3 tilt dien cua day pha cung c"p cho thie't hi.

7.4.2. Diy trung tinh co noi dit I,p I,i bo tri tip trung

~ giam di¢n ap tren vo thie't bi d6i voi d"t c6 the lam dan gian bAng each n6i d"t day trung tinh I~p lai (hlnh 7-9).

ChO bi hu hong

I"

.----------.....--_/

Hinh 7-9. Cham vb eua thi!"t b] niSi day trung nnh hie e6 n6i d(t I~p !,i

Khi vo thilt bi b] cham d"t, di¢n ap cua 06 d6i v(ri d"t giam xu6ng chi con Id·r!.

o day : Id - d.Dng di¢n cham d"t ; TI - dien tm cua nOi d"t l~p lai, C6 the xem nhu :

_I.l.:N,-Z~K~ = _Id_T! = _U_tx

Di~u kien an toan cho ngum khi bao v~ tac d(tng cham h$ khOng lam viec :

(7-5)

81

Di~n ap d~t tren day trung tinh INZK phl,l thuec vao ti s6 ;1 .

o

Khi rl = ro' chung ta c6 Utx = Idr} = IN~K va dic!u kien de dang thuc hien :

INZK S 2Utxcp

Khi !L cang be hieu qua an toan cua n6i d~t-14p Iai cang cao. ro

Trang thuc te' v6'i mang dien blnh thuong neu s6 ltrong niSi d~t l~p lai nhieu se lam cho di~n ap tic!'p xilc Ian len (hlnh 7-10) VI dai hreng To bay gib" it anh huong dc!'n SY' phan blS di¢n ap.

(7-6)

a day : rll - dien tra n6i d~t l~p lai chO bi hu hong. .

r dt - di~n tra dlog tri cua cac di~n trb nOi d~t mAc song song 112 ,rl3 ,r o-

#fII'.",..",..",.. .... ------- ..... .._~ ......

......

......

...

...

,

, ,-

\ 'I,

I " / ...... /

... "

................. ~.,.,.. '"

...,_---_...... ~.",

.......

_-

............. -... ........... _----_ .... ."..

Hlnh 1-10. M~g di~n dung bio v¢ nISi dAy kung Hnh c6 nISi dli:t I'_p I,i a nhieu chO

7.4.3. Diy trung tfnh nol dat Itp 1,1 bet trf hinh m,ng yang

Phan tren chung tac6 sir dung bien phap "ding ap" (chuang "Di¢n ap tiep xuc, di¢n ap buec") d~ giam di~n ap tic!'p xuc, C6 th~ dem bien phap nay ap dung v6i baa v~ nISi day trung tfnh bing each dung mach n6i day trung Hob c6 niSi d~t l~p lai lam m(lt mach vong, Ngoai ra tQ.n dung t~t eli cac c~u true kim

82

loai tl,l nhien khac n6i chung voi mach vong nay ta c6 the giam dien lip tiep xuc clla vo thilt bi d6i v6'i dill.

Bieu thirc (7-6) viet tren bay gib c6 dang sau :

Dtx = atINZK II. . s Utxcp rdt + rl,

(7-7)

a day: at - h¢ s6 tiep xuc ;

r dt - di¢n tra ding tr] cua cac n6i dG:t l~p l~i khac va r o-

7.5. TINH ToAN DltN TRO LAM vise a, CUA BAo vt N61 nA. Y TRUNG TINH

Tri s6 ella dien tra lam viec ro tlnh toan thea hai di!u kien sau day:

1. Cham dilt trong rnang dlen dien ap thap.

2. Khi c6 dien ap cao xam oM-P dien ap thap.

Trong mang di¢o c6 trung tinh true tiep n6i dat neu m~t pha nao day b] cham dilt, di¢n lip ella hai pha can lai d6i v6i dat c6 tr] s6 dii tanh a bieu thee 5-10.

cAu H616NT~P

1. Neu y nghia cua viec bao v¢ n6i day trung tfnh,

2. Vl sao phai n6i dilt l~p Iai ? Cac hlnh thee n6i dilt l~p lai '1

3. Trinh bay pharn vi Ung dung clla bao v¢ n6i day trung tfnh,

4. ChUng minh rAng trong mang dien ba pha h~.ip c6 trung tfnh n6i dilt, khOng dung bien phap bao v¢ n6i dilt rna phai dung bien phap bao v¢ n6i day trung tfnh.

83

CHUONG8

,_,? jIII,,.

str NGUY HIEM KHI D~N AP CAO

xAM ~ SANG DI$N AP TRAP

8.1. NGUY HlfM CUA sy XAM NH~P DI~N AP CAO SANG DI~N Ap THAP

Dien lip cao xam nhap sang dien ap thip ta Sl! n6i dien cac cuen day co di¢n ap khac nhau vi each dien bi choc thung ra vo thiet b] hay co sl! tiep xuc true tiep giua cac cuon day nay voi nhau. Hien .tm;m.g nay hay xay ra a cac may bien ap di d(mg cung cip dien nang cho cac den cltm tay, dung c1;1 di¢n, may han di¢n ... Khi dien ap cao xam nhap sang di~n ap thap nhu a mang dien 12 + 65V rit nguy hitm VI cac mang nay c6 each dien khong cao.

Hien tueng nay it xay fa d6i vm cac may bien ap c6 djnh dung trong mang dien d¢ng 11!c hay thap sang. Cac cuen day dien ap khac nhau clla loai may bien ap each di¢n bang cac 6ng bakelit dt chic chin nen sl! xam nhap di¢n ap n6i tren thirong xay ra a d.iu ra cua cac cuen day. Nhieu khi vi gi6 bao lam dU'ang day cao lip b] d11t xu6ng tren mang dien h~ ap.

Them mot tnrong hop nita de thiy Sl! nguy hitm cua hien nrong xarn nhap di¢n ap cao sang di¢n ap thA'p la b cac mang di¢n ap thap thirong co may bi€n do lirong, may bien dongrna ngU'm thuong phai ti~p xuc luOn.

Danh gia sl! nguy hiem ciia hien tuong xam nhap dien ap cao sang dien ap thap de tim ra bien phap bao v¢ thich hop. Bien phap baa v¢ phu thuoc vao chl dQ lam viec cua trung tinh.

Diroi day chung ta phan tlch mQt s6 sa d6 ditn hlnh thuong g~p trong v*n hanh thuc te' :

84

a) Gia si'r cluing ta c6 sa d6 cung ca:p di~n nhu hlnh 8-1. Trung tfnh ella mang difn ha ap each dirn db'; vbi dat. Khi c6 Si! xam nhsp dien lip cao sang di¢n lip thap, diem trung tfnh a di¢n lip tha:p c6 tr] s6' di¢n lip g4n bAng di~n lip pha phfa cao lip va diem trung tlnh d6i vai da:t c6 di~n lip la :

Uo = Id

gl + g2 + g3

(8-1)

Id - dong di¢n cham da:t khep mach qua di¢n dAn cua each d-i¢n mang dien ha tip va dien dung ciia mang di¢n cao lip ;

(g 1 + g2 + g3) - dien dAn cua each dien mang di¢n ha lip g4n bAng di~n dAn cua cac pha n6i song song vm nhau.

Hinh 8-1. S\!, xam nh4-p eua di~n ap eao

(trung tlnh eua hai mang di~n d~u Cliehdi~ d6i vm dt'O

b) Truong h{1p trung tinh ella mang h{l tip dll(1c ndtddt true tilp, con phia cao ap trung tinh ceich difn dtfi vai ddt nhu hlnh 8-2,

\ \ \ Id ro

,_ - ~- - - ~- ~ - - --

Hlnh 8-2. S" xam nMp di~n lip cao sang mang di~n c6 trung tlnh n6i da:t tn,te ti~p

85

Dong dien su c6 di qua dien tra n6i df't lam viec ro cua may biln ap va qua cac dien dung Ct. C2• C3 cua mang di¢n cao ap. Tri s6 di¢n dAn clla cad.

di¢n rf't be so v6i di¢n dAn cua thanh n6i df't lam vi~c : go = _!_ nen co the bo ro

qua.

DOng di~n sl,l c6 co the tinh thea cong thirc :

Id = 3UroC (8-2)

~9r;ro2C2 + 1

Trung tinh cua m~ng di¢n ap thAp co dien ap :

(8-3)

Binh 8-3

Khi Uo co tri s6 100 c6 the gay nguy hi~m cho ngum luc cham vao vo thiet b] neu vo thiet bi cling dllgc n6i vAo day truog tfnh. Di~n lip cac pha d6i voi dAt bay gib ciing thay dOi tuong ang v6i sl,l thay dOi di¢n lip cua diem trung tinh (hlnh 8-3).

8.2. cAe BItN PHAp sAo vt CH6NG str XAM NH!P CVA f)1~N Ap CAO

Nhu cia. trlnh bay a tren, cac bien phap bao v¢ phu thuec chinh vao tinh trang lam viec ella trung tfnh,

a) Bifn phap bdo v~ trong mt;lng co trung tinh no'i dot

D6i v6i tfllCtng hop phia ha ap trung tinh n6i df't bien phap bao v~ rf't de thirc hien, Mu6n v~y, phia cao ap cling dn n6i dift. Khi di¢n ap cao xam nb~Isang di¢n ap thifp thi sl:l xam nhap nay diroc bien thanh cham dift mot pha cua rnang dien cao ap, cho nen bao v¢ rae d~ng de cAt may bien ap khoi bi sl:l e6. De dam bao dllgc di~u kien an toan dn chon dien tra lam viec ro cua phia ha ap thea di~u kien ro :s:; 4 n.

- Neu ben cao ap tam viec voi trung tinh each dien d6i v6i dift (hlnh 8-2) va dong di¢n di~n dung hie cham dAt mQt pha khong dii de bao v~ lam viec,

86

dong dien nay di qua ro va tOn tai r~t IAu. Trong khi d~y chung ta d3. bic!t la c3. b6n day cua mang dien h<_l ap dc!u c6 di~n ap d6i v6i d~t tang-len va va thilt bi n6i voi day trung tfnh se c6 dien ap Uo (tfnh thea bieu thirc 8-3). V.y bien phap bao v¢ trong truong bgp nay la chon ro thl nao de Iuc xay ra tang dien ap phia ha ap each di¢n khOng bi hu hang va .dam bao an toan cho nguoi hie cham vao va thiet bi. Theo quy trlnh thl phai ki~m tra theo cong thtrc :

125

To s -.:;-:S 4 n

a day : Id - dong di¢n dung hie cham da't phia cao ap.

Can chu y la 125V a bi!u thirc (8- 4) khOng phiii la di¢n ap an toan. Trong th \l'e te! r 0 dUQ'c n6i song song v6i cac di¢n tra rJ cua n6i da't I~p lai (hlnh 8-4).

< 10QOV

rid!

'-- __ - c

'--------6 '--------A

~--~--~-__rO

BlAh 8"-4. DU'bng di eua dimg di¢n lUe e6 sv "Am nh.p di~n ap trong m,ng di¢n e6 dilng bao v¢ n6i dAy khOng

VI the! di~n ap cua trung tfnh phfa h<_l apcOng nhu cua va thiet bi dUQ'C n6i veri day "khOng" se la :

U = I rorldl

o d 1"0 + IJ:dt

(8-4)

a day : rldt - dien tra ding tr] cua n6i da't l~p lai.

b) Bie» phap bdo Vf trong mang difn e6 trung t(nh each difn

De bao v~ s\I' xam nh.p dien ap cao sang mang dien dien ap thap han lOOOV c6 trung tfnh each di~n dung cau cbl n6 (hlnh 8.-5).

Cliu chl c6 lap 16t bAng mica each di~n va blnh thuong n6 ngan each cuon day thrr cap may bic!n ap v6'i da't.

87

Khi di~n ap cao xlm nh~p

sang di~n ap thlp thi khoang each khOng khf gin cac lap mica va mica b] choc thiing. DOng di~o s\l' c6 di qua ro phfa h. ap (nhu a tnrcng bqp trung tfnh true titp o6i d4't) vA qua di~n dung (hay qua truog doh neu trung tinh olSi d4't) cua rnang dien cao ap. Bien phap de dim bao an roan cho ngll'oo phuc vu va each di¢n cua cuon day h. ap la :

- CAuchln6

....................... + ....

Hlnh 8-5. Sa d6 mac ch chl nO vio trung tinh

- CAt nhanh may bien ap neutrung tfnh ciia ben cao ap nOi da:'t. Quy trlnh quy dinh tr] 56 di~n tra r 0 cua ben ha ap la : r 0 ~ 4 n.

- Chon tr] 56 cua ro theo di~u kien an toan neu trung tfnh ben cao ap each dien,

Trong tnrong hop sau tri 56 ro dn diroc kit!m tra theo bitu thirc nhu ciia tnrong hep trung tinh phia h. ap n6i dlft :

125

r <- 0- 'Id

Tuy nhien dn chii y la trj 56 cho phep ciia Uo bay giC! hoan toan bang 125V vi a da.y khong co n6i da't I~p Iai ciia day trung tinh , Cach dien cua mang di¢n phai kitm tra thea tieu chudn 125V.

Dung ciu chi nO hie dien ap phia cao ap be han 3000V khOng dU'Q'c t6t vi v6i di~n ap be nhu vQ.y du chi c6 the khOng tac d¢ng. Cciu chi n6 phai duqc kitm tra ba thang m¢t I.in, d.n xem xet can than khOng cho bui bam vao khe ha cua du chi gAy nen tac d¢ng nham IAn. V6'i may bien ap cao ap va cOng su4't Ian dung c4u chi n6 ra't t6t. Ngoai ra con sii dung cac loai bao v¢ khac nhu bao v¢ hoi, bio v¢ so l¢ch may bitn ap ...

c) Bi~n pJulp bdo v~ cho nuly bien ap co difn ap thu cOp Id J OOV hoijc be han V6i loai may bitn ap co di¢n ap cao be han lOOOV va di¢n ap tha:p be han lOOV thl viec ch6ng 51! xam nhap cua di~n ap eao blog du chi nO nhir kt tren khong con thfch hop n(ta.

Vi tht de bao v~ ch6ng xam nb4p di¢n ap cao nguC1i ta dung nOi m(>t trong cac d&u ra cua cuen thu cefp may bitn ap vao h~ thOng n6i deft hay van day trung tfnh (nlu la bio v~ nOi day trung tfnh),

88

- Khi n6i d<it met trong cac dliu ra cua cuen thlt cA"p (hlnh 8--6) neu xay ra n6i di~n giua hai cuen day cao va ha ap, di~n ap giang tren thilt bi n6i dc1:t se bang

Ud = Id• rd

a day : Id - dong di¢n cham dc1:t.

I I I I

" ,;' tII''';~ ,;""';

~--~---------~---~----------.---

Hinh 8-6. SI! xam nhap di¢n lip eao hie euQn thil dp niSi dA:t

Nguui cham vao cuen thlt cap se bi tac dung cua di~n ap tiep xiic :

Utx = Ud + U2

a d!y : U2 - di~n ap ciia cuen day thu clfp.

Dien ap U2 c6 tri s6 thay d6i tuy thuec vao each ti~p XDC. chieu quc1:n day, tac dung khir tit ciia dong di~n Id ... 00 d6 di dam bao an toan chang ta tfnh toan vai .truang hqp :

U2 = U2dm Di~u kien an toan :

Ud + U2dm s Utxep (8-5)

V6'i may bien dong dien cuon tha cap xem nhu n6i tAt, khi d6 U2dm = o. a day: UUm - di¢n ap tha cap dinh mire ;

Utxep - di¢n ap tiep xuc cho phep,

Neu di~u kien (8-5) khOng tl108 man tbi bien phap bao v~ tren vAn c6 loi cho loai may bien ap c6 U2d > Utxep (may bien ap do luemg, may bien ap dung cho 10 ... ), vi di~u kien ~~n hanh ciia cac loai may nay khOng phai tiep xuc lau dai voi cluing va voi loai nay thuong co bao v¢ di tranh slJ tiep xuc true tiep v6'i thiet hi.

89

D6i v6'i loai may bien ap dung cho den cam tay hay dung C\J di~n thuong c6 U2dm < Ulltcp • neu di~u kien (8-5) khong thoa man thl bien phap bao v¢ nhu tren khOng t6t va nguy hiem,

- Khi n6i m!)t trong

, cac d4u ra cua cuen thu cap v6'i day trung tfnh (hlnh 8- 7) phii tfnh toan v6'i di~u kien neu xay ra n6i di~n giua hai cuen day cao <ip va ha ap thi xem nhu ngan mach va bao v¢ se tac d¢ng coit may bien <ip.

Mu6n v~y ph8.i dam bao di.!u kien :

m,.h 8-7. So d6 nISi dAy trung 'tfnh cuen day thlt c(p ella may bien lip

U

IN = ~ 2,5IoMcc

~(rph + TK + Ta)2 + (x + xa):

a day : xa, ra - di~n khang va di~n tTa cjia cac cuen day may bien ap luc ngan mach,

(8-6)

Tri s6 xB. ra thay dOi tuy thea di~m ngin mach cho nen tinh toan thea cOng thirc (8-6) rit kh6 thuc hien,

Neu di.!u kien cong thee (8-6) khOng thoa man dug<: thl bien phap bao v¢ n6i day trung tinh vln c6 loi cho may bien lip c6 U2dm > Utxep khi dam bao dUQ'c cac di~u kien :

rll

INzK :s; Utxcp

rdt + rll

I III

a NZK s Utxep

. rdt + Il,

Citn chii y rAng khi cac di.!u kien (8-7) va (8-8) thoa man nhung di.!u kien (8-6) khong thoa man thl bien phap bao v¢ n6i day trung tinh va.n khOng c6 lqi d6i v6'i may bien apcung ca:p dien nang cho cac den earn tay va dung C\J dien. Khong nhUng the' viec n6i day trung tlnh c6 the gay ra tai nan khi tiep xiic hie blnh thuong mac du khOng xay fa n6i dien gifra hai cu~n day cao ap va

'1 ha ap,

90

- cho tnrong hop n6i da1't l~p lai t~p trung (8-7)

- cho tnrong hop n6i da:t theo mach vong (8-8)

Dieu nay c6 th! giai thich nhu sau : trong mang dien thuemg c6 nhieu thiet hi dUQ'c nOi v6i day trung tinh va chi dn vo cua thiet hi nao d~y hi choc thung each dien, dien ap cua day trung tfnh dOi v6i d~t se la :

rl,

u, = INZK-~-

rdl + Il,

a day : ZK ., t6ng tra cua day trung tlnh ;

r" - di~n tra n6i dllt I~p lai ciia duemg day cung c~p cho thiet bi c6 each di¢n bi choc thimg ;

r dl - dien tra ding tr] cua di¢n tra lam vi~c ro va cac di¢n tra con lai mac song song v6i nhau.

Neu trong tfnh toan l~y tr] s6 Do = 36V thl di~n lip t6ng d~t vao ngum la Do + D2dm trong tnrong hop dung den cam tay hay dung CI,I di~n c6 th6 r4"t Ian va nguy hi6m.

Ngoai cac bien phap nOj d«t va n6i day trung tfnh nhu dl xet l:t tren con c6 them bien phap n6i dllt phu (hay n6i day trung tfnh phu) gei la "cuon day chiin" d~t vao giua hai cuen day cao ap va hl:l ap cua may bi6'n lip. Ntu xay fa nOi dien bllt ngo thl cling chi xay ra giita cuen cao ap va cuen chin rna thOi, con cuon ha lip vin each dien d6i v6i cuen cao ap (hlnh 8-8).

Bi~n phap bao v~ chi c6 y nghia neu thireng xuyen ki6m tra tlnh trang lam viec cua may bi6'n ap, d~c biet la each dien gina cuen day chan va cuon thu Clip may bien ap.

cAu HOI ON T~P

1. Phan tfch su nguy hitm khi di¢n ap cao xam nhap sang dien ap thap,

2. Neu cac bien phap baa v¢ ch6ng sl! xam nhap di¢o ap cao sang di¢n :ip thlip.

91

CHUONG9

,. A All ;-

BAO vs CHONG SET

9.1. QuA DItN Ap KHi QuvtN vA D!C TiNH,CUASET

Dong set la met hien nrong thien nhien, d6 18. S\f ph6ng di~n trong khf quyfn giii'a cac dam may v6i nhau va giua dam may vei m.~t d{t. Khi set danh tnrc ti~p hay gian tiep vao cac cong trlnh khong nhtmg lam- hu hai nghiem trong ve v~t cha.'t rna con gay nguy hiern dtn tfnh mang con ngiroi. Vi th~ cac cong trlnh tuy thea rrurc dl) quan trong nha.'t thit!t phai c6 h~ thOng cac t~i~t bi chong set va bien phap de baa v¢ an toan khi c6 sct danh vao,

9.1.1. Hi,n tltqng ph6ng di,n set

set Ja S\f ph6ng dien trong khf quyen giua cac dam may va da.'t. hay giii'a cac dam may mang dien tich khac da.'u. Tnrockhi c6 s\f ph6ng dien cua set da c6 sl,l phan chia va tfch lily s61uqng dien tfch ra.'t 100 trong cac dam may giong do tic dQng cua cac lu6ng khong khf n6ng b6c len va hoi nuoo ngirng 11,1 trong cac dam may. Cac dam may mang dien la do ke't qua clla s1,l' phan tfch cac dien ticb trai dAU (ion h6a nr nhien) va t~p trung chang trong cac pMn khac nhau cua dam may.

Khi cac lap may duqc tfch dien (khoang 80% sO tru£mg hep ph6ng di~n set xu6ng da.'t di¢n tfch cua may c6 cue tfnh am) tm moe dQ c6 the! tao nen cUOng dt) tnrong 100 se hlnh thanh dong phat trie!n v~ phia m~t da.'t. Giai doan nay goi la giai doan phong dien tien dao va dong goi la tia tien dao, T6c dt) di chule!n trung blnh cua tia tien dao cua I'n ph6ng di~n d'u tien khoang 1,5.10 cm/giay, clla cac ta:n sau nhanh han va d,t toi 2.108 cm/giay, Trang ml)t dqt set danh c6 the c6 nhieu I'n ph6ng dien k~ tiep nhau, trung blnh IA ba l:tn, di~u nay duqc giai thfch bOi trong cang lap may c6 the! hlnh thanhnhieu trung tam'dien tfch, chung se hin luqt ph6ng di~n xu6ng da't.

92

Tia tien dao la mOi tnrong plasma co di~n dAn IOn. Dilu tia n6i v6i m"t trong cac trung tarn dien tich cua lap may dien nen m"t phan di~n tfch eua trung tarn nay di vao trong tia tien dao va phan b6 giin deu doc theo chitu dai tia (hlnh 9-1). Dttaj tac dung cua di¢n tnrong cua tia tien d~o, se c6 sl! tq.p trung di~n tfch trai da':u tren mat da':t rna dia diem t~p k~t toy thuec vao tlnh hlnh dAn dien cua dit. Neu vung da':t c6 di~.n dAn d6ng nhit thl dia diem nay nAm ngay a phia dam dilu tia tien dao, Truong hgp m~t dA't c6 nhi~u noi di~n dAn khac nhau thl dien tich trong dlft se t.P trung vt noi co di~n dAn cao, vi du cac ao, h6, song lach a vung dit da ...

+

+

+ + + + + +

+++++++ +++

++++++++ +++++++ ++++++

+++++++ +++++

a)



+ + + + +

+ + ++

bJ

Hinh 9-1. SI! phal tri~n eua dong dAn d.d:u a)

va dong set ehfnh b) khi sct danh vao m¢t eOI thep.

Qua trrnh phong di~o se phat trien dQc theo dtrang suc o6i lito gina dilu tia tien dao vai DOj tq.p trung di~o tfch tren m~t dA't vi a dA'y cirong d~ tnreng co tri s6 IOn nhat va nhu v~y 18 dia diem set danh tren m~t dlft dli daqc djnh s!n. Tinh chlft chon IQc cua ph6ng dien dli dtrQ"c vq.n dung trong viec bao v~ ch6ng set danh thAng cho cac cOng trinh : cet thu set c6 de) cao 160 va tri s6 di~n tra n6i d;'(t be se thu hut cac ph6ng dien set ve phfa mlnh, do d6 tao ntn khu vue an roan xung quanh 06.

93

Cfn neu them rAng, neu 0 phia mi~.t da:t di~n' tfch khac dau dugc t~p trung de dang va c6 dieu kien thuan loi de tao nen khu vl!c truong manh (vi du dinh , c(tt di~n duemg day cao ap) thl c6 the d6ng thoi xua:t hien tia tien dao tir phia m~t dl1"t phat trien nguoc chieu voi tia tien dao tit lep may di~n.

Khi tia tien dao phil trien toi gltn m~t dAI thl tnrong trong khoang khOng gian giua cac dien cue se co tri s6 rAt 100 va bit db co qua trlnh ion hoa minh li~t dAn den su hlnh thanh dong plasma v6'i rnat d(t ion 16'0 han nhieu so voi cua tia tien dao (hlnh 9-1). Do co di~n dAn bim than ret't cao nen d'u dong $e co dien the' m~t dAt, nhu v~y toan be:;, hieu s6 di~n the (gifta dttu tia tien dao vai m~t dAt) dugc t~p trung vao khu vue gili'a no voi d'u tia tien dao, tnrong trong khu vue nay tang cao va gay ion hoa minh 1i~t ... dong plasma duqc keo dai va di chuyen ngtroc len phia tren, Giai doan Day goi la giai doan ph6ng di~n nguoc, T6c d() phat trieD ciia giai doan phong dien nguoc thay d6i trong gi6'i han 1,5.109 -:- 1,5.1010 (crn/giay) 11fC la 0,05 + 0,5 toe d() cua anh sang, Trong giai doan nay di~n tich cua lap may di¢n se theo dong plasma chuyen v~ phia m~t dAt tao nen dong di~n a nOO set danh.

ThOng thirong phong di~n set g6m m(Jt loat phong di~n k~ tie'p nhau do sl! djch chuyen di¢n tich tit cac phan khac nhau cua dAm may. Tien dao clla nhirng IAn ph6ng dien sau di theo dong di b] ion h6a ban dttu, vi v~y chung phat trien lien tuc va dUQ'c goi la tia tien dao dang miii ten. Theo k€t qua nghien diu set cho thay s6 Ittn phong dien c6 the thay d6i to' 2,3 de'n 20,30 Mn. Vi vay ta thuong nghe thAy m()t loat tieng n6 lien tuc, d6 HI. do de:;, dai ciia tia ph6ng di¢n rAt IOn, do su phan xa nhieu l'n song Am thanh, tit cac dam may hay nhirng dia hlnh nha:t dinh tao cho chung ta cam giac sAm ~n.

Nuoc ta a vao vung khi hau nhiet doi nong am ra:t thuan lqi cho viec hlnh thanh may dOng va set. Xet trong m()t nam s6 ngay dOng tren mien Bic nuec ta thireng dao d()ng khoang tit 70 den 110 ngay vll co s6 I:tn dOng tit 150 dc'!n 300 I'n. Nhu v*y trung blnh m¢t ngay co the xay ra tit 2 den 3 can dong. 0 mien Nam ctlng kha nhieu dOng, hang nam trung blnh quan sat dugc 40 -:- 50 ngay va co tbe d€n tren 100 ngay tuy theo tirng noi. Khu vue nhieu dOng nhAt Iii d6ng bang Nam bO, s6 ngay dong hang nam len 1m 120 + 140 ngay (0 Thanh ph6 H6 Chi Minh: 180 ngay, Ha tien :129 ngay). Nhtrng gia tr] nay chang nhfrng cao tr()i han cac khu vl,l'c khac a mien Narn, rna cting Ian han ro r¢t so voi cac vung tren mien Bic ; a Bic B(t chi vao khoang tren dU'ai 100 ngay, Vi the bao v¢ ch6ng set la m()t va:n d~ dang quan tam va phai dUQ'c giai quyet m()t each thich dang d6i v6"i cac cOng trlnh ciing nhu trong cuec s6ng hang ngay VI h~u qua cua set ra:t IOn : gay thiet hai v~ kinh te va nguy hiem ve tinh mang con nguoi,

94

9.1.2. Tham so cua ph6ng difn set

Tham s6 chji y!'u eua ph6ng di~n set ia dong di~n set. Dong di~n set ghi dl1qe tren cac may hien s6ng cue nhanh e6 nhu hlnh 9-2, d6 ia dang s6ng xung kfch - eh6 tang nhanh cua dong dien ang v6i giai doan ph6ng di¢n nguoc, con qua trlnh giam dlin v~ sau ia qua trlnh chuyen s6 di~n tfch du ttt

~m~xu~g~. .

Is(kA)

Ima. - - - -t~~ ~m.:"_

-------- ,

I I I



I

--4 _

I I I I I I I I I

t(flS)

'[as I

I.. ...

I I

Hl"h 9-2.

1- Dong di~n set ghi tren may hi¢n songj 2- Dong di~n set tfnh toan

Khi tfnh toan baa v~ ch6ng set, thong s6cbfnh e4n chu y nhieu nh~t khOng phai la di¢n ap set rna III dong di~n set, Tr] s6 dong di~n sct c6 the xac djnh dl1qe bang each do trl,l'c ti€p. 0 Lien XO cu cllng nhu mQt s6 rnroc tren the' giai qua nhi~u 14n quan sat do dac dong di¢n sct ngttbi ta da: rut ra dl1qc xac su~t Ian nh~t Ung vai dong di¢n set c6 tr] s6 khoang 50 kAt dong di~n set c6 tri s6 ttt 50 -:- 100 kA c6 the: xay ra nhung it. con sct c6 dong di¢n ttt 100 kA tra len r~t hiem khi xay ra ; tri s6 nay chi dung de: tfnh toan khi thilt k€ bao v~ chong set cho cac cong trlnh e6 yeu du d~e bi~t v6 nguy Cd gAy ra chay nO.

Dong di~o set duqc d~c trung hOi hai tham s6 quan trong d6 ia bien dl) dong di~n set Is (lmax) va t6c dl) db song a :

. dis

a=-

dt

95

..

Ngoai ra cluing ta c:tn phai chu y t61 thai gian d:tu s6ng tds va thai gian

song ts. Thai gian d:tu song tds - la thai gian d6 cho dong di~n s~t d ... t den trj s6 cue d ... i (max), con ts - la thai gian d! dong di~n' setphat tri!n cho t6i khi

gia tr] cue d ... i giam di m¢t nira, (Iiax ).

D(l d6c cue d ... i cua d:iu s6ng dong di~n set thu'img khOng VU'Qt qua 50 kA/J.ls.

Bien d¢ dong di~n set len thl d¢ d6c d.iu s6ng ctlng 100. Vi v$y v61 dong di~n set tinh toan 100 kA va IOn hon thuong 14'y d(l d6c d4u s6ng trung blnh la 30 kAIIlS, con khi dong dien set tinh toan nho han 100 kA thl d¢ doc d4u s6ng 14'y khoang 10 kA/IlS.

Qua di~n ap khi quyen gay nen lil do set "linh tnrc titp vao cac thiet bi, cac cong trinh d~t ngoai troi (vi du nhu thiet bi phAn ph6i cua tr ... m di~n ngoai troi, duong day tai di~n. cac cong trlnh xay d1plg v.v ... ) cting nhu khi set danh gan cac cong trlnh. Qua dien ap do set danh true titp lil nguy hi6m nhat,

D~c di~m cua qua di~n ap khf qUY6n la tinb cha:t ngAn h ... n cua n6. Ph6ng dien cua set chi keo dai trong vai chuc micro giay va di~n ap tang cao co d~c tinh xung.

Cac thiet b] di¢n lam viec a di¢n ap djnh mac nao d6 co mrrc each dien nh4't dinh ; neu dung mire each dien cao s6 lam tAng gia thanh thitt hi. con neu h ... th4'p mire each di¢n se khong dam bao yeu c:tu ki thuat va c6 the dAn tai sl;l' c6 tram trong, Do vay, mire each di~n phai duqc xac dinh thea d~c tinh va tri s6 qua dien ap c6 th~ c6 va cac tham s6 cpa thiet hi dung de han che' qua dien ap, Kha nang cua each dien chiu duqc qua dien lip khi quyen duqc xac dinh hOi di¢n ap thi nghiern xung kich.

Cac thiet hi dien dugc bao v~ ch6ng qua di¢n ap khi qUY6n bang M thong c¢t va day ch6ng set, gift cho d6i nrong c~ duqc bao v¢ khong bi set danh true tiep, con cac thie't hi chong set khac c6 tac dung h ... tha:p qua di¢n ap phat sinh trong thiet hi den tr] s6 thap han di¢n ap thi nghiem,

9.1.3. Cae h,u qui eua ph6ng dl,n set

DlSi vai nguoi va cac sue v.t, set nguy hil~m la do ngu6n di~n ap cao va dong di¢n set 16'0. Nhu cluing ta di biet, chi e:tn m~ dong di~n ra:t nho khoang vai chuc miliampe di qua nguci ciing co the gay nen chet nguoi, Vi the rilt de hieu t ... i sao khi hi set danh tr\fc tiep ngum tnuong chtt ngay.

Nhleu khi set khOng ph6ng di~n tnrc tie'p cilng gAy nguy hiem, hOi VI khi dong di~n set di quavat n6i da:t gay nen sl! chenh lech the' kha 100 t ... i nhirng vung da:t g:to nhau, hay n6i m¢t each khac la c6 m¢t gradien di~n the' 100. Neu ogum bay gia sue drrng g~n noi hi set danh c6 the c6 di¢n ap bu6:c 100 gay nguy bifm t6'i co the ngU'ai va gia sue.

Dong di~n set c6 nhiet d¢ ra:t 100, khi ph6ng vao cac v~t d~ chay nhu tranh, tre, g6 mra v.v ... n6 c6 the gay nen dam chay 100. Ditu nay can phai d~c biet chu Y dOi VOl viec bao v¢ cac kho nhien lieu va cac v~t lieu de n6.

Khi set danh vao nha va cOng trinh, do tac d(tng cua dong dien set di qua, nha va cOng trinh se bi hu hong ve d(t ben co hoc, Cac cOng trlnh lam bang g6, khi set danh se bi hu hong hoan toan ; cac cOng trlnh lam bang gach da, khi bi set danh se bi thiet hai dang kt ; con d6i v6i cOng trlnh lam bang betong hoac betong cOt thep khi bi set danh Sl;l hir hong v~ m~t co hoc c6 bi gioi han han so vei cac loai cong trinh tren,

Nhirng duong day tai di~n tren khOng khi bi set dlinh song qua dien ap se 'truyen" vao tram c6 the pha huy cac thiet bi trong tram neu khong c6 bien phap bao v¢ an toan.

Can chii y 1ft dien ap set c6 the cam trng tren cac v~t dAn (cam ung tinh dien, cam ung di¢n til) khi c6 ph6ng di¢n set a gan. Di¢nap nay c6 the len t<;-i hang chuc kilovon do d6 ra:t nguy hiem ....

NhU' vay set c6 tht gay nguy hitm tnrc tiep va gian ti6p, chung ta do phai nghien CUll each bao v¢ tnrc ti6p va gian tilp d6i v(ri set.

9.2. BAo vt CH6NG SET nANH TRVC TIF:P

Hien nay M bao v¢ ch6ng set danh true tie'p cho cOng trinh thirong dung cac he thong thu set - c(tt thu set, day thu set - g6m b(t phan thu set (kim, day), bo phan n6i da:t va cac day dAn lien M hai b(t ph~n tren voi nhau (day n6i da:t).

Nhir da trlnh bay a tren, tac dung bap v¢ cua M th6ng thu set la b ch6 t~p trung dien tfcha dinh b(t ph~n thu set, tao nen truOng 100 nhat giua n6 va dliu tia tien dao ... do d6 thu hut cac ph6ng di¢n set va hlnh thanh khu v1!c an toan b ben diroi va xung quanhhe tb6ng tho set.

B(t phan n6i da:t cua h¢ thong thu set dn c6 di~n tra n6i da:t be d~ viec t~p trung di¢n tfch cam irng phia m~t da:t dugc d! dang va khi c6 dong di¢n set di qua dien ap tren cac b(t phan ciia h¢ th6ng thu set, se khOng dil de gay nen phong dien nguoc tit n6 tai cac cOng trinh d~t gin.

Glin day trong kl thuat thu set ngum: ta da ap dung cac d4u thu bAng d6ng V! phong XI,!. c6 pham vi thu set 100 ban kim thu set thong thuong,

Tren co so nghien CUll cac me hlnh nguoi ta co the xac dinh vung bao v¢ cua c(tt thu I()i. Khoang khOng gian glin c(tt thu lOi rna v~t dU'Q'C bao v¢ d~t trong d6 r~t it kh8. nang bi set danh, goi la vung hay pharn vi bao v'¢ cua cct thu 10i.

97

9.2.1. Ph,m vi bao v, c.Ua mC}t cC}t thu set

Pharn vi baa ve cua mot cot !hu set (hinh 9-3) IA mien ducc gioi han hoi mat ngoai eoa hlnh chop trim xoay co ban kinh xac djnh hoi phirong trlnh :

rx= 1,6 .(h-hx)

1 hx +h

A

Hi"h 9-3. Pharn vi baa v~ cua m¢t c¢t thu set: a) phtrong phap 1 ; b) phuong phap 2

98

a day: h - d~ cao cot thu set

fx - ban kinh cua pharn vi bao v¢ l:J rrurc cao hx' h x - d~ cao cua v~t can diroc baa ve,

(h - hx) - d~ cao hieu dung cua cot thu set.

De thuan tien trong tinh toan thiet k~ thuong dung pham vi baa v¢ dang don gian hoa (hinh 9-3a). Duong sinh cua hlnh chop co dang dirong gay khuc, m~t trong cac doan cua n6 (ab) la. phdn dtrong thAng n61 dinh cotthu set tui diem tren mat d1ft each chan cot 0,75 h, con c~t kia (be) la phan dUOng thing n6i gifra diem cao 0,8 h tren than cot tui diem each xa chan c~t 1,5 h. Tit hlnh

ve e6 tM thay, diem b co d~ eao ~ h. Ban kinh bao v¢ a cac rmrc cao khac nhau diroc tfnh roan thea cac.cong thirc sau day :

- Khi h x ~ ~ h th 1 : r x = 1,5 h (I - o~ ~h) ;

- Khi hx > ~ h thi : rx = 0,75 h (1- hh ).'

Cac cong thirc tren chi dung trong tnrong hop cl')t thu set eao taj 30m.

Hieu qua ella c~t thu IOi cao hem 30m se bi giarn do dt) cao dinh hirong cua set giu hang s6. C6 the dung cac cong thirc tren de tfnh toan pham vi bao v¢

nhung phai nhan them vci h¢ s6 hieu chinh P = ~ va. tren hlnh Ve dung cac hoanh dt) 0,75 hp va 1,5 hp.

9.2.2. Ph~m vi baa v, cua hal va nhi'u C9t thu set

Pham vi bao v¢ ella hai cet thu set co kfch thuac Ian hon nhieu so "aj tdng s6 pharn vi bao ve cua hai c~t don. Khu vue c6 xac suat 100% ph6ng dien vao cet thu set eo ban kinh R = 3,5 h. Nhir vay khi hai ct)t thu- set d~t each nhau khoang each a = 2R = 7h thl btlt kl diem nao tren m~t dtlt trong khoang giua hai cot se khong bi set danh, tU do suy ra n€u hai c¢t thu set d~t each nhau khoang each a < 7h thl se baa v¢ diroc dt) cao ho xac djnh bai :

a h-h = ~ o 7

a hoac : ho = h - '7

99

M~t cit thing dung di qua hai cQt thu set cua pham vi bao v¢ cho tren hlnh 9-4a

Hlnh 9-1, Pham vi hilO ve cua hai cot thu 86t :

a) kbi 2 cet c6 chieu cao bAng nhau ; b) kh'j 2 c¢t c6 chi~u cao khong bing nhau.

Cae phan ben ngoai gi6ng nhu cua tnrong hop met ci)t, con ph~n ben trong dugc gi6i han boi vong cung di qua ba diem: hai dinh ci)t va diem if gitta cQ di) cao ho' M~t ca.t thang dung ceit theo m~t phAng vuong goc d~t gifra hai ci)t cua pharn vi bao v¢ diroc ve gi6ng nhucua mot c(>t c6 d(l cao ho' Tit

100

You might also like