Nguyên Ngoc Đông

Chuyên đề: Phan tích đa thức thanh nhân tử

Một số phương pháp phân tích đa thức thanh nhân tử
-Nếu đa thức có hai nhân tử ta them bớt sau đó dùng hành đẳng thức 3,6,7
-Nếu đa thức có ba hạng tử ta tách them bớt sau đó dùng hằng đẳng thức 1,2
-Nếu đa thức có bốn hạng tử ta nhón sau đó dùng hằng dẳng thức 4, 5
-Nếu đa thức có 5 hạng tử trở lên thường nhóm tách sau đó sử dụng hợp lý các hằng
đẳng thức
-Nếu đa thức một biến thì có thể nhẩm nghiệm
-Nếu đa thức phức tạp thì có thể đổi biến
Bài 1 Rút gon :
2x +6 x2 − 9 9 x 2 − 16 x 2 + 4x + 4
a) ( x + 3)( x − 2)
b) 2 c) 2 d)
x − 6x + 9 3x − 4 x 2x + 4
2x − x 2 3 x 2 + 6 x + 12 x4 + x2 + 1 x5 + x 4 + 1
e) g) h*) k*) 3
x2 − 4 x3 − 8 x4 + x x + 2x2 + 2x + 1
Bài 2 Thực hiện các phép tính sau
x +1 2x + 3 3 x −6
a) 2x + 6
+ b) 2 x + 6 −
x 2 + 3x 2x 2 + 6x
2x 2x x 1 1 3 x − 15
c) + + d) −
x2 − 3x x2 − 4x + 3 x − 1 3x − 5 3 x + 5 25 − 9 x 2
Bài 3 Phân tích đa thức thành nhân tử
a) x2 - y2 - 2x + 2y b)2x + 2y - x2 - xy
c) 3a2 - 6ab + 3b2 - 12c2 d)x2 - 25 + y2 + 2xy
e) a2 + 2ab + b2 - ac – bc f)x2 - 2x - 4y2 - 4y
g) x2y - x3 - 9y + 9x h)x2(x-1) + 16(1- x)
k) 81x2 - 6yz - 9y2 - z2 l) 36(x-2)2 -49(2x+3)2
m) 9x2 + 6x - 575 n) x2 - x - 12
p) 81x4 + 4 r*) (x2 + x)2- 2(x2+ x) – 15
s*) (x2 + 8x + 7)(x2 + 8x +15) + 15 t*) (x + 2)(x + 3)(x + 4)(x + 5) – 120
u*) (4x + 1)(12x - 1)(3x + 2)(x + 1) - 4 v*) (x2 -7x + 12 )(x2 -11x +30) + 1
i*) x3 + x 2 − 10 x + 8 q*) x3 + 4 x 2 + 5 x + 6

Một số ứng dụng của hằng đẳng thức

Thông thường
Bài1 : Tìm giá trị lớn nhất nhỏ nhất (nếu có) của
A= x 2 + 6 x − 1 E =(x+1) 2 +( x + 2) 2 D= x 2 + 3x + 2
1
B=4x 2 −12 x + 9 G =2(x-3) 2 −( x −4) 2 K =- x2+2x-9
4
C=-25x 2 +10 x +1 H =(2x-3) 2 −(8 x +1)( x −3)

Bài 2 Cho x+y = 5 ; xy=1 Tính

Nguyên Ngoc Đông
1 1
a) x 2 + y 2 − 5 xy g) x
3
+ y3 + + n)x x +y y
x y
 1  1
b)x(x+3y)-y(5x-y) h)  x 2 + x  y 2 + y  p)x y +y x
 
c)(x+7y)(y+7x) k) x3 + x 4 + y 3 + y 4 q) x 6 + y 6
d)(2x-3y)(2y-3x) l) x 2 − y 2 r) x5 + y 5
3 x +1 3 y +1
e) + m) x +1 + y +1 s) x 7 + y 7
y x
Bµi3Cho x 1 +x 2 = m +1 ; x 1 x2 = m − 2
a)Tìm min của A=x 1 ( x 2 + 1) + x 2 ( x1 + 1)
2 2 2 2

b)Tìm max của B=1-x 12 −x 22

c)Tìm số p lớn nhất sao cho C=(x 1 +2 x 2 )( x 2 + 2 x1 ) ≥ p
d)Tìm số q nho nhất sao cho D=(x 1 −3x 2 )( x 2 − 3 x1 ) ≤ q
Bài 4: Rút gọn biểu thức sau
a) (3x-1)2 + 2(3x-1)( 7-2x) +(2x-7)2
b) (8x-5)2 -(16x-10)( 4x+3) +(4x+3)2
c) 3.5(24+1) (28+1) (216+1) (232+1) (264+1) (24+1)
d) 1002-992+982-972+962-952+...+22-12
1 1
Bài 5: Cho : x + = 3 Tính Bµi 6: Cho : x − = 4 tính
x x
1 1 1 1 1 1 1 1
a) x 2 + b) x3 + 3 c) x5 + 5 d)
x2 − 2 a) x 2 + b) x3 + 3 c) x 7 + 7 d)
x3 − 3
x2 x x x x2 x x x

Chuyên đề
Nguyên Ngoc Đông
Biểu thức hữu tỉ

I-Mét sè chó ý khi gi¶i to¸n vÒ biÓu thøc

1) T×m §KX§ chó ý : MÉu ≠ 0 , biÓu thøc chia ≠ 0
2)Rót gän biÓu thøc
-NÕu biÓu thøc chøa c¸c ph©n thøc cha rót gän th× ta nªn rót gän ph©n thøc tríc
-NÕu biÓu thøc cã mÉu ®èi nhau ta nªn ®æi dÊu tríc khi
-Ngoµi ra cÇn thùc hiÖn ®óng thø tù c¸c phÐp tÝnh ,chó ý dïng ngoÆc ,dÊu “-“ ,
- Mét sè bµi to¸n nh : Chøng minh ®¼ng thøc , chøng minh biÓu thøc kh«ng phô
thuéc vµo biÕn… còng quy vÒ Rót gän biÓu thøc
3) TÝnh gi¸ trÞ cña biÓu thøc
-CÇn rót gän biÓu thøc tríc.
-NÕu gi¸ trÞ cña biÕn cßn phøc t¹p th× nghÜ ®Õn viÖc rót gän tríc khi thay vµo
tÝnh
4) T×m biÕn ®Ó biÓu thøc tho¶ m·n 1 ®iÒu kiÖn nµo ®ã
-CÇn rót gän biÓu thøc tríc
-Sau khi t×m ®îc gi¸ trÞ cña biÕn ph¶i ®èi chiÕu víi §KX§
II bµi tËp (Sau khi rót gän c¸c em cã thÓ tù cho thªm yªu cÇu kh¸c)
Đề bài Kết quả
2x 2x x x+ 2
1. A = 2 + 2 + 1.
x − 3x x − 4x + 3 x − 1 x−3
x 2 4x x+ 2
2. B = + − 2.
x + 2 x − 2 4 − x2 x− 2
x2 + x − 2 x2 + x −12 y2 −2y −15 y2 −4
3. F = 2 . . . 3. 1
x − x − 6 x2 + 3x − 4 y2 −3y −10 y2 +y −6
x4 + 1 2
4. G = x +
2
+1 4.
1− x2 1− x2
4x 3 12x 1
5. H = 2 + + 3 5.
x + 2x 2 − x x − 4x x+ 2
4x2 − 3x + 17 2x − 1 6x −12
6. I = + 2 + 6. 2
x −1
3
x + x + 1 x − x2 x + x+1

4x2 − 3x + 5 1− 2x 6x −12x
7. I = − 2 + 7.
x −1
3
x + x + 1 x − x2 x3 − 1
5 10 15 5x
8. K = − − 3 8. 2
x + 1 x − (x + 1) x + 1
2
x − x+1
x2 y2 x2y2
9. N = − −
( x + y) ( 1− y) ( x + y) ( 1+ x) ( 1+ x) ( 1− y) 9. x-y+xy
Nguyên Ngoc Đông
4 3 5x + 2 x2 − 2x + 4 1
10. T = + + − 10.
x + 2 x − 2 4 − x2 x3 + 8 x+ 2
 6x + 1 6x − 1  x − 36
2

11.A=  2 +  2 12
 x − 6x x + 6x  x + 1
2
11.
x2 − 1 2x x2 − 1 10 − x x
12. B = . + . x2 − 1
x + 10 x + 2 x + 10 x + 2 12.
 x x + 1  x x − 1 x+ 2
13.C =  −  : −  x+1
 x−1 x   x+1 x  13.
x−1
y y2 + 3y  y + 3 y 
14. D = + − 2
3− y 2y + 3  y − 3y y − 9 
 2
14.-1
 x x − 6  2x − 6 x
15. E =  2 − 2 : 2 +
 x − 36 x + 6x  x + 6x 6 − x
15.-1
 x2 6 x   10 − x2 
16.F=  3 + + 2  : x − 2+ x + 2 
 x − 4x 6 − 3x x + 2x    1
16.
 x+ 2 2  2 − 4x x − 3x − 1 2− x
2

17. G =  + − 3 : +
 3x x+1  x+1 3x
x−1
 1+ 2x x 2x  24 − 12x
2
17.
18. H =  − − 2 . 3
 4 + 2x 3x − 6 3x − 12  6 + 13x 2
 x + x3 x − x3   1+ x 1− x  18.
I
19. = − :
2  
−  x+ 2
 1− x2
1 + x   1− x 1+ x  x2
19.
1+ x2
 5x + 1 1− 2x 2  2x
20. M =  3 − 2 − : 2
 x − 1 x + x + 1 1− x  x − 1
2x + 2
( a − b) + 4ab a2b − b2a
2

21. N = 20.
− x
a+ b ab
 x x − 8 x − 2x + 4  4
3 2
21.2b
22. P =  − 3 .  : 2+ x
 x + 2 x + 8 x2
− 4 
 x2 + 2 x 1  x−1 −1
23. Q =  3 + 2 + 22.
: x+ 2
 x − 1 x + x + 1 1− x  2
2
 x2 + x 1   1 2x  23. 2
24. R =  3 + 2  : − 3 2  x + x+1
 x + x + x + 1 x + 1  x − 1 x − x + x − 1
2

 x3 − 3x   9 − x2 x − 3 x + 2 x+1
25. S =  2 − 1 :  + −  24.
 x −9   ( x + 3) ( x − 2) x − 2 x + 3 x−1
Nguyên Ngoc Đông
 2x + x2 1   x+ 2  3
26. T =  3 −  :  1−  25.
 x − 1 x − 1  x2 + x + 1 x+ 2
1
 2x2 + x − 1 2x3 − x + x2  ( 1− x) ( x − x)
2
26. 2
27. U = 1−  + : x −1
 1 − x2
1+ x 3
 2x − 1 1
 2 4x2  x + 2 2 − 3x x2 − 4  27. 2
28. V =  x + 2 + 3 . x − x+1
 x − 4  2x − 4 x − 4x x − 2 

2x + 1 32x2 1− 2x x3
29. Y = 2 + + 28.
2x − x 1− 4x2 2x2 + x 2( x + 2)
10 − x3 + 5x x−1
30. A = + 1 +
x3 − 8 x2 + 2x + 4 29.-8
x2 − 5x x+ 2 1 1
31. B = 3 + 2 + 30.
x +1 x − x+1 x+1 x− 2
1− 2x 3x − 2 3x − 2
32. C = + + 3
2x 2x − 1 2x − 4x2 31.
2x + y 8y 2x − y x+1
33. D = 2 + 2 + 2 −1
2x − xy y − 4x 2x + xy2
32.
2x
 x−1 x2 − 3x + 1 1  x2 + 1
34. E =  2 − − : 4x − 2y
 x + x+1 x3 − 1 x − 1 1− x 33.
x( 2x + y)
 x x − 4  2x − 4 x
35. F =  2 − 2 : 2 + 1
 x − 16 x + 4x  x + 4x 4 − x 34. 2
x + x+1
 x + 2 2x  3x + 3 4x + x + 7
2

36. G =  − . +
 x + 1 x − 1 x x2 − x 35.-1
 1 3 3  3x − 3x + 3 2x − 2
2

37. H =  − 3 + 2 : − 2 x−1
 x + 1 x + 1 x − x + 1 ( x + 1) ( x + 2) x + 2x 36.
x
 2xy x− y  x+ y y
38. I =  2 +  : +
 x − y 2x + 2y  2x y − x
2
1
37.
 3x− x2  9 x2 − x 3 −x 2 +  x
39. A1 =  1− : 2  − − 
 9− x x  x+ 6 − 2 x −x 3 +
2
38.1
 2x x 3x 2 + 3   2 x − 2 
40. A2 =  + − 2  :  − 1
 x +3 x −3 x −9   x −3  3
39.
x − −1
2 x
2
1+ x 2 2
x+ 2
41. A3 = : + −
x −
2
1 x−+
2
+ x
 x 1+x 1 1
3
40.
−3
x 3 −1 x 3 + 1  1   3x 2+x x+ 3
42. A4 = − 2 +  x − . − 
x −x x +x 
2
x   x −1 x + 1  x2 − x + 1
41.
x−1
Nguyên Ngoc Đông
 x2 − 9
A5 =  2 −
2  x3 − 1
 :
2x2 + 4x + 2
43. 42.
x + x −6 2− x 2− x x
44. A6 = 3
x2 + 2
+ 2
x +1
+
1 2
x −1 x + x + 1 1 − x 43.
x− 2
15 x − 11 3x − 2 2 x + 3
45. A7 = + − x
x + 2x − 3 1 − x
2
x+3 44. 2
 1  4−x
2
x − 2 x −3 
x + x+1
46. A8 = 1 − x + 2  :  − − 

 x −6 3 − x x + 2 
 x + 1 x − 1 x2 − 4x − 1 x + 2003
47.K =  − + 
x−1 x+1 x2 − 1  x
45.
 x 2
x   x 3
x 
2 3

48.S =  − 2 :
2  
− 2 
 x − y x − y   x − y x + y + 2xy 
2

x + 1 1− x 2x(1− x) 46.
49.T= − −
x−3 x+3 9 − x2
3x + 1 1 x+3
50.A= − + x + 2003
(x − 1)2
x + 1 1− x2 47.
x
 2+ x 42x 2 x − 2x  3x − x+ y
51. A =  − : − 3 48.
 2− x x2 4− 2 x + 2x2 x − x− y
52. 2
49.
y−x  y2 2x2 y x2  x− 3
A= : − +  x+ 3
xy  (x − y) (x + y) x − 2x y + y (y − x )(x + y) 
2 4 2 2 4 2 2
50.
( x − 1)
2

 99x + 1 1 20  4
53. B =  + +  : 3 4x2
 5x − 5 5 + 5x 1− x  x y − xy
2
51.
 y − 1 3− y 11− y  3 x− 3
54. N =  + − 2  ( y + 1) ( x − y)
2

 y − 3 y + 1 y − 2y − 3 52.
 x+ 2 x+1 x+ 5  3 xy
55. P =  − + 2  ( x − 1)
 x − 1 x + 2 x + x − 2
 x + 2 1 2x + 4  2 x2 + 2x + 6
56. Q =  − − 2 : −
 x− 2 2 x − 4 x− 2 4x + 8 53.-5xy
 3x + 1 x − 2x2 + 1  2 x − 2
57. D =  − 1−  x − x + 1 + 
 2x − 1 1− 4x2   2 
54. 7y + 7y + 7
2

 x3 − 1 x3 + 1  2( x − 2x + 1)
2

58. E =  2 − 2 :
 x − x x + x  x2 − 1
2
 x 1   x − 1 x + 1 55. 5x2 − 5x + 5
59. F =  −   −  1
 2 2x   x + 1 x − 1 56.
2
Nguyên Ngoc Đông
 4x 8x2   x − 1 2  3x
60. G =  + : 2
2  
−  57.
 2 + x 4 − x   x − 2x x  2
x+1
 b a  2
2 (
61. H =  2 − a b − b2a) 58.
x−1
 a − ab ba − b 
 1 2x   2x  1− x2
62. I =  − 3  :  1− 2  59.
 x − 1 x + x − x − 1  x + 1
2
x
 a2 + 3a + 2 a2 + a  1 1  4x2
63. K =  − 2  : +  60.
 ( a + 2) ( a − 1) a − 1  a + 1 a − 1 x− 3
2x − 3 3x + 2 1 6 − 26x − 4x2
64. M = − − +
2x + 3 2x − 3 2 9 − 4x2 61. b2 − a2
32x2 1− 2x
65. N = −8 − −
1− 4x2 2x2 + x 1
1  x + 1 x + 2 62.
 1 x−1
66. P =  −  : − 
 x − 1 x   x − 2 x − 1 a2 + 1
63.
2a
1
64.
2( 2x − 3)
2x + 1
65. 2
2x − x
x− 2
66.
3x
 2x 2x x  x2 + 2x 1
67. A =  2 + + : 67.
 x − 3x x − 4x + 3 x − 1 x − 3 x
2

 x 2 4x  x − 2 x+ 2
68. B =  + − . 68.
2  x+ 3
 x + 2 x − 2 4− x  x + 3
10
 1+ x 1− 2x x − x2  x 69.
69. C =  − − 2 
: 3− x
 3 − x 3+ x 9 − x  x + 3 1
 5 4 − 3x2  51x − 15 70.
= 2x
70. D  2x2 + 6x x2 − 9 − 3 : x2 − 9
−
2
 
71.
( x − 1)
2
 3x + 2 6 3x − 2  x2 + 2x + 1
71. E =  2 − − .
 x − 2x + 1 x − 1 x + 2x + 1 5x + 5
2 2 2

 2 x4 + 1  x + 1 −2
72. G =  x + 1− x2 + 1 : x2 − 1 72.
  x+1
Nguyên Ngoc Đông
 4x 3 12x  x − 2 x
73. H =  2 + + 3 : 2 73.
 x + 2x 2 − x x − 4x  x + 2x x− 2
 4x2 − 3x + 17 2x − 1 6x  x− 3
I
74.  = + 2 + 2 
: 2 −12
 x −1
3
x + x+1 x− x  x + x+1 74.
x− 3
 x + 9y 3y  x − 3y
75.K =  2 − .
 x − 9y x + 3xy  x + 3y
2 2
1
75.
 4x2 − 3x + 5 1− 2x 6x  x x
76. I =  − 2 + 2 
: 2 12
 x −1
3
x + x+1 x− x  x + x+1 76.
1− x
 5 10 15  x2 − 2x
77. K =  − − 3 : 2 5
 x + 1 x − (x + 1) x + 1 x − x + 1
2
77.
x− 2
 6x 5x x  x2 + 2x
78. M =  2 − + :
 x − 9 3 − x x + 3 x − 3 6
78.
 6x x  5x − 20 x+ 2
79. P =  − 2 .
 5x − 20 x − 8x + 16  6x − 29
x
 7 1 1  x2 − 4x + 3 79.
80. Q =  2 + 2 − : x− 4
 8x − 18 2x + 3x 4x − 6  9 − 4x
2

1
 5x 2 2x − 33 4x − 8 80.
81. R =  2 + − 2 
: x
 2x − 3x 2x + 3 9 − 4x  6x + 9 6
81.
 1− 2x 2x 1  x− 3 x− 2
82. U =  + + 2 
:
 2x 2x − 1 2x − 4x  x 1
82.
 x2 − 2006x + 2009 x 2008 x2 + 3x x− 3
83. A =  − + :
 x2 − 1 x − 1 x + 1  x2 − x 83.
1
x+ 3
Nguyên Ngoc Đông
Chuyên đề: Bất đẳng thức

Dạng 1: Chứng minh bất đẳng thức

a b
BT1: CMR víi mäi a; b d¬ng, ta cã: + ≥ 2 . Khi nµo x¶y ra ®¼ng thøc?
b a
4
a +b +c +d 
BT2: CMR víi mäi a; b; c; d d¬ng , ta cã:   ≥ abcd . Khi nµo x¶y ra ®¼ng thøc?
 4 
1 1 1 1 
BT3 CMR víi mäi a; b; c; d d¬ng , ta cã: (a + b + c + d ) + + +  ≥ 16
a b c d 
 1 1 1
BT4 CMR víi mäi a; b; c d¬ng , ta cã: (a + b + c) + +  ≥ 9
a b c
a b c 3
BT5 CMR víi mäi a; b; c d¬ng , ta cã: + + ≥
b +c a +c a +b 2
BT6 CMR nÕu a, b, c lµ ®éi dµi 3 c¹nh cña mét tam gi¸c, ta cã:
a) ab + bc + ca ≤ a 2 + b 2 + c 2 < 2ab + 2bc + 2ca
b) (a + b – c)(b + c – a)(c + a – b) ≤ abc
c) a(b − c) 2 + b(c − a ) 2 + c(a − b) 2 + 4abc > a 3 + b 3 + c 3
BT7 Cho hai sè x ; y tho¶ m·n ®¼ng thøc: 3x + y = 1
1
CMR: x 2 + y 2 ≥
10
BT8 Cho hai sè x ; y tho¶ m·n ®¼ng thøc: 4x + 3y ≥ 1
1
CMR: 4 x 2 + 9 y 2 ≥
5
BT9 Cho hai sè a ; b tho¶ m·n ®¼ng thøc: a + b = 1 . CMR:
2 2 2
1 1  1  1  1 25
a) a 2 + b 2 ≥ b) a 4 + b 4 ≥ c)  a +  +  b +  +  c +  ≥
2 8  a  b  c 2
2 2 2 2
a b c d
BT10 Cho a ≥ b ≥ c ≥ d > 0 . CMR: + + + ≥ a +b+c +d
d c b a

D¹ng 2: Sö dông h»ng B§T ®Ó chøng minh B§T

a +b
BT1 : CMR: víi mäi a > 0, b > 0, ta cã: ≥ ab
2
(B§T C«-si)
BT2: CMR: víi mäi a > 0, b > 0, ta cã:
a b 1 1
a) + ≥ 2 b) (a + b) +  ≥ 4
b a a b
BT3 CMR: víi mäi a > 0, b > 0, c > 0 ta cã:
1 1 1
(a + b + c) + +  ≥ 9
a b c
BT4 CMR: víi mäi a > 0, b > 0, c > 0 ta cã:
c a b 3
+ + ≥
a+b b+c c+a 2
( B§T Nes – bit)
HD: ¸p dông B§T BT3, ta cã:
Nguyên Ngoc Đông
[ (a + b) + (b + c) + (c + a)]
1
+
1
+
1   1
 ≥ 9 ⇔ 2(a + b + c) +
1
+
1 
≥9
a +b b +c c +a  a +b b +c c +a
c a b 9 c a b 3
⇔1+ +1 + +1 + ≥ ⇔ + + ≥
a +b b+c c+a 2 a +b b +c c +a 2
BT5 CMR: víi mäi a, b, c, d ta cã:
ac + bd ≤ ( a 2 + b 2 )( c 2 + d 2 )
(B§T Bu-nhi-a-cèp-ski )
BT6 CMR: víi a, b, c, d ∈ R vµ c > 0, d > 0 ta cã:
a 2 b 2 ( a + b) 2
+ ≥
c d c+d
BT7 Chøng minh r»ng
Víi mäi sè thùc a + b ≥ 0 vµ m, n nguyªn d¬ng, ta cã:
a m + b m a n + b n a m +n + b m +n
. ≤
2 2 2
HD: ⇔ (a m + b m )( a n + b n ) ≤ 2(a m +n + b m +n ) ⇔ a m + n + b m + n − a m b n − a m b n ≥ 0
⇔ a m (a n − b n ) + b m (b n − a n ) ≥ 0 ⇔ a m − b m )( a n − b n ) ≥ 0
Do a, b cã vai trß nh nhau, kh«ng mÊt tÝnh tæng qu¸t, gi¶ sö a ≥ b (1)
Theo bµi: a + b ≥ 0 ⇒ a ≥ - b (2)
Tõ (1) vµ (2): a ≥ b ≥0

 ≥ ba  a ≥ ± b  ba ≥± 0
mm m m mm
Ta suy ra:
 n n⇒  n n⇒  n n
≥ ba  a ≥ ± b  ba ≥± 0
⇒ (a m − b m )( a n − b n ) ≥ 0 , B§T ®îc chøng minh.
BT8 Cho a + b ≥ 0 . Chøng minh r»ng:
(a + b)(a3 + b3)(a5 + b5) ≤ 4(a9 + b9)
HD:
Theo bµi: a + b ≥ 0 , ¸p dông B§T BT7:
 a + b a3 + b3 a 4 + b4
 . ≤
2 2 2 a + b a3 + b3 a5 + b5 a 4 + b4 a9 + b9
Ta cã:  4 4 5 5 9 9 ⇒ . . ≤ .
 a + b .a + b ≤ a + b
2 2 2 2 2

 2 2 2
a + b a3 + b3 a5 + b5 a9 + b9
⇒ . . ≤ ⇒ (a + b)(a3 + b3)(a5 + b5) ≤ 4(a9 + b9)
2 2 2 2
Nguyên Ngoc Đông
BT9: Cho a, b, c, d, e lµ c¸c sè thùc. Chøng minh r»ng:
a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + e 2 ≥ a (b + c + d + e)
BT10: Cho a, b, c lµ c¸c sè thùc. Chøng minh r»ng:
a 4 + b 4 + c 4 ≥ abc (a + b + c)
BT11: Chøng minh r»ng: nÕu ad – bc = 1 th× a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + ac + bd ≥ 3
a2 b2
BT12: Cho a > 1, b > 1. Chøng minh r»ng + ≥8
b −1 a −1
1 1 2
BT13: Cho a <1, b <1 . Chøng minh r»ng: + ≥
1− a 2
1−b 2
1 − ab
1 4
BT14: Cho a > 0, b > 0. Chøng minh r»ng: ≥
ab ( a + b) 2
a c a 2 + ad + bc + c 2
BT15: Cho a, b, c, d lµ c¸c sè d¬ng. Chøng minh r»ng: + > 3 .
b+c a+c (a + b + c + d ) 2

BT16: Cho a, b, c, d lµ c¸c sè d¬ng. Chøng minh r»ng:

a b c d  a 2 + ad + bc + c 2 b 2 + ab + cd + d 2 
+ + + ≥ 4. + 
b+c c+d d +a a+b  (a + b + c + d )
2
(a + b + c + d ) 2 
BT17: Víi mäi a, b. Chøng minh r»ng:
a) (a + b) 3 ≤ 4(a 3 + b 3 ) b) 3(ab + bc + ca ) ≤ (a + b + c) 2 ≤ 3(a 2 + b 2 + c 2 )
BT18: Víi mäi a, b, c, d. Chøng minh r»ng:
a) a 2 + b 2 + c 2 ≥ ab + bc + ca b) a 4 + b 4 + c 4 + d 4 ≥ 4abcd
BT19: CMR: a)Víi a, b, c lµ c¸c sè d¬ng, ta cã: a) (a + b)(b + c)(c + a) ≥ 8abc
b) Víi mäi a, b, c ta cã: (a + b) 2 (b + c) 2 ≥ 4abc (a + b + c)
BT20: Cho a + b = 1. Chøng minh r»ng:
1 1 1
a) a 2 + b 2 ≥
b) a 4 + b 4 ≥ c) a 8 + b 8 ≥
2 8 128
BT21: a) Cho a + b + c + d = 2. Chøng minh r»ng: a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ≥ 1
b) Cho a, b, c > 0 vµ a + b + c = 1. Chøng minh r»ng: b + c ≥ 16abc
2 2
 1  1
c) Cho a, b > 0 vµ a + b = 1. Chømg minh r»ng:  a +  +  b +  ≥ 12,5
 a  b
D¹ng 3. Sö dông B§T ®Ó t×m GTLN, GTNN cña biÓu thøc ®¹i sè.
* Ph¬ng ph¸p:
- Ta ®a c¸c biÓu thøc ®¹i sè cÇn t×m GTLN, GTNN vÒ mét trong 2 trêng hîp:
+ TH1: A2 + k ≥ k, (gi¸ trÞ nhá nhÊt lµ k).
+ TH2: - A2 + k ≤ k, (gi¸ trÞ lín nhÊt lµ k).
- T×m gi¸ trÞ cña biÕn (nÕu cã) ®Ó ®¼ng thøc x¶y ra.
BT1: T×m gi¸ trÞ nhá nhÊt cña biÓu thøc
P = (x + 1)2 + (x - 3)2
HD: Ta cã: P = (x2 + 2x + 1) + (x2 – 6x + 9)
= 2x2 – 4x + 10
= 2(x2 – 2x + 1) + 8
= 2(x – 1)2 + 8
V× (x – 1)2 ≥ 0 víi mäi gi¸ trÞ cña x .
⇒ P = 2(x – 1)2 + 8 ≥ 8. §¼ng thøc x¶y ra ⇔ x – 1 = 0 ⇔ x = 1.
VËy gi¸ trÞ nhá nhÊt cña P = 8 ⇔ x = 1.
BT2: T×m gi¸ trÞ nhá nhÊt cña biÓu thøc
Nguyên Ngoc Đông
P = x2 + 6y2 + 14z2 – 8yz + 6zx – 4xy
HD: P = ( x − 2 y + 3 z ) 2 + 2( y + z ) 2 + 3 z 2
⇒ P ≥ 0 víi mäi gi¸ trÞ cña x, y, z
§¼ng thøc x¶y ra ⇔ x = y = z = 0. VËy GTNN cña P = 0 ⇔ x = y = z = 0
BT3: T×m gi¸ trÞ nhá nhÊt cña biÓu thøc
Q = x2 + 2y2 + 3z2 – 2xy + 2zx – 2x – 2y – 8z + 2007
HD: = ( x − y + z − 1) 2 + ( y + z − 2) 2 + ( z − 1) 2 + 2001
Ta cã: (x – y + z – 1)2 ≥ 0, (y + z – 2)2 ≥ 0, (z – 1)2 ≥ 0 víi mäi x, y, z.
⇒ Q ≥ 2001. §¼ng thøc x¶y ra ⇔ x = y = 1.VËy GTNN cña Q = 2001 ⇔ x = y = 1.
BT4: T×m gi¸ trÞ lín nhÊt cña biÓu thøc
E = xy + yz + zx, biÕt x + y + z = 3
BT5: T×m gi¸ trÞ nhá nhÊt cña biÓu thøc
P = (x + 2005)2 + (y + 2006)2 + (z + 2007)2
BT6: T×m gi¸ trÞ nhá nhÊt cña biÓu thøc
Q = (x + a)2 + (y + b)2 + (z + c)2, víi a, b, c lµ c¸c h»ng sè.
BT7: Cho x, y lµ hai sè thay ®æi lu«n tho¶ m·n ®iÒu kiÖn x + y = 1.
T×m GTNN cña biªu thøc A = x3 + y3 + x2 + y2
BT8: Cho x, y lµ hai sè thay ®æi lu«n tho¶ m·n ®iÒu kiÖn x + 2y = 3.
T×m GTNN cña biªu thøc B = x2 + 2y2
BT9: Cho a, b, c, d lµ c¸c sè thùc tho¶ m·n a + b = c + d .
T×m GTNN cña biÓu thøc C = (x + a)(x + b)(x + c)(x + d)
BT10: T×m GTNN cña biÓu thøc D = ( x1 + a1 ) + ( x 2 + a 2 ) + ... + ( x 2007 + a 2007 )
2 2 2

biÕt x1 + x 2 + ... + x 2007 = 2007 vµ a1 , a 2 ,..., a 2007 lµ c¸c h»ng sè.

BT11: T×m GTNN cña biÓu thøc E = (x + a)2007 + (y + b)2007 + (z + c)2007
biÕt x + y + z = 6021 vµ a, b, c lµ c¸c h»ng sè.
x
BT12: T×m GTLN cña biÓu thøc G = , víi x > 0.
( x + 2007 ) 2
x 2 + xy + y 2
BT13: T×m GTLN cña biÓu thøc H = 2 víi x > 0, y > 0.
x − xy + y 2
1 1
BT14: Cho x, y > 0 vµ x + y = 5. T×m GTNN cña biÓu thøc: A= +
x y

D¹ng 4. Sö dông bÊt ®¼ng thøc ®Ó t×m cùc trÞ trong h×nh häc

BT1: Cho ∆ABC. Qua mét ®iÓm M bÊt k× thuéc c¹nh AC, kÎ c¸c ®êng th¼ng song song víi hai
c¹nh kia, chóng t¹o thµnh víi hai c¹nh Êy mét h×nh b×nh hµnh. T×m vÞ trÝ cña M ®Ó h×nh b×nh
hµnh Êy cã diÖn tÝch lín nhÊt.
HD:
Nguyên Ngoc Đông
a

S1 x
H M
y

S' S2
B
K F C

Gäi hbh t¹o thµnh lµ BEMF, diÖn tÝch (BEMF) = S’, diÖn tÝch (ABC) = S. Ta cÇn t×m
GTLN cña S’. Ta kÎ AK ⊥ BC, AK c¾t EM ë H. Ta cã:
1 S EM KH
S’ = EM . HK, S = BC . AK, nªn: ' = 2. .
2 S BC AK
EM x HK y
§Æt MA = x, MC = y. MÆt kh¸c ta cã: BC = x + y ; AK
=
x+y
(®Þnh lÝ Talet)
S 2 xy a +b
2
⇒ = 2 . ¸p dông B§T   ≥ ab hay (a + b)2 ≥ 4ab
S '
( x + y)  2 
S 2 xy 1 1
⇒ ' = ≤ . VËy GTLN cña S’ = S. §¼ng thøc x¶y ra ⇔ x = y hay khi ®ã M lµ trung
S ( x + y) 2
2 2
®iÓm cña AC.

BT2: Cho hbh BEMF. Dùng ®êng th¼ng ®i qua M c¾t c¸c c¹nh cña gãc B t¹o thµnh mét tam gi¸c
cã diÖn tÝch nhá nhÊt.

S ( x + y) 2
HD: XÐt = ≥2
S' 2 xy

BT3: Trong h×nh thang ABCD (BC // AD) cã diÖn tÝch S kh«ng ®æi, E lµ giao ®iÓm cña c¸c ®-
êng chÐo, ë h×nh thang cã thªm ®iÒu kiÖn g× th× ∆ABE cã diÖn tÝch lín nhÊt.

HD:
B x C
S1

S' S'
E

S2

A y D x K

Ta cã: dt(ABE) = dt(CDE) = S’. §Æt dt(CEB) = S1, dt(AED) = S2. Tríc hÕt ta CM: S ' 2 = S 1 .S 2 .
S1 EC S ' EC S S'
ThËt vËy: = ; = ⇒ 1 = ⇒ S ' 2 = S 1 .S 2 (1)
S ' EA S 2 EA S' S2
S S S'
§Æt BC = x; AD = y, ta biÓu thÞ c¸c tØ sè 1 ; 2 ; theo x vµ y.
S S S
Qua C kÎ ®êng th¼ng song song víi BD, c¾t AD ë K. Ta cã DK = BC = x, dt(ACK) = S.
Nguyên Ngoc Đông
Ta cã: ∆ACK ®ång d¹ng víi ∆CEB vµ ∆AED nªn:
2 2
S1  BC  x2 S 2  AD  y2
=  = vµ =   = (2)
S  AK  ( x + y) 2 S  AK  ( x + y) 2
2
 S'  S S x2 y2 S' xy
Tõ (1) vµ (2), ta cã:   = 1 . 2 = ⇒ =
S S S ( x + y) 4
S ( x + y) 2
2
a +b
TiÕp tôc ¸p dông B§T   ≥ ab , ta cã:
 2 
S' xy 1 1
= ≤ . Do ®ã: GTLN cña S’ = S. §¼ng thøc x¶y ra ⇔x=y
S ( x + y) 2
4 4
hay khi ®ã h×nh thang ABCD lµ h×nh b×nh hµnh.

BT4: Cho h×nh vu«ng vµ h×nh ch÷ nhËt cã cïng chu vi, h×nh nµo cã diÖn tÝch lín h¬n? T¹i sao? Khi
nµo th× hai h×nh cã diÖn tÝch b»ng nhau?
BT5: Cho h×nh vu«ng, h×nh thoi vµ h×nh ch÷ nhËt cã cïng chu vi, h×nh nµo cã diÖn tÝch lín h¬n?
T¹i sao?
BT6: Trong c¸c tam gi¸c cã diÖn tÝch b»ng nhau th× tam gi¸c nµo cã chu vi nhá nhÊt? T¹i sao?
BT7: Trong c¸c tam gi¸c vu«ng cã ®éi dµi c¹nh huyÒn nh nhau th× tam gi¸c nµo cã diÖn tÝch lín
nhÊt? T¹i sao?
BT8: Trong c¸c tam gi¸c cã chu vi b»ng nhau th× tam gi¸c nµo cã diÖn tÝch lín nhÊt? T¹i sao?
BT9: Cho a. b, c lµ ®é dµi 3 c¹nh cña mét tam gi¸c. CMR:

1 1 1 1 1 1
+ + ≥ + +
a +b−c a −b+c −a +b+c a b c
BT10: Cho a. b, c lµ ®é dµi 3 c¹nh cña mét tam gi¸c. CMR:

1 1 1 1 1 1
(a + b − c) n
+
(a − b + c) n
+
( −a + b + c ) n
≥ n + n + n víi mäi n
a b c
∈N
BT11: Cho a. b, c lµ ®é dµi 3 c¹nh cña mét tam gi¸c. CMR:

c b a
+ + ≥3
a +b −c a −b +c −a +b +c
BT12: Cho a. b, c lµ ®é dµi 3 c¹nh cña mét tam gi¸c. CMR:
cn bn an
+ + ≥ a n −1 + b n −1 + c n −1 mäi n ∈N
a +b −c a −b +c −a +b +c

PHÇN h×NH häC

Bài 1 Tam gi¸c ABC c©n t¹i A, BC = 120cm, AB = 100cm.C¸c ®êng cao AD vµ BE gÆp nhau ë H.
a.T×m c¸c tam gi¸c ®ång d¹ng víi tam gi¸c BDH.
b.TÝnh ®é dµi HD, BH
c.TÝnh ®é dµi HE
Bài 2. Cho tam gi¸c ABC, c¸c ®êng cao BD, CE c¾t nhau ë H.Gäi K lµ h×nh chiÕu cña H trªn
BC.Chøng minh r»ng:
a.BH.BD = BK.BC
Nguyên Ngoc Đông
b.CH.CE = CK.CB

Bài 3. Cho h×nh thang c©n MNPQ (MN //PQ, MN < PQ), NP = 15cm, ®êng cao NI = 12cm, QI =
16 cm.
a) TÝnh IP.
b) Chøng minh: QN ⊥ NP.
c) TÝnh diÖn tÝch h×nh thang MNPQ.
d) Gäi E lµ trung ®iÓm cña PQ. §êng th¼ng vu«ng gãc víi EN t¹i N c¾t ®êng th¼ng PQ t¹i K.
Chøng minh: KN2 = KP . KQ
Bài4. Cho tam gi¸c ABC vu«ng t¹o A; AB = 15cm, AC = 20cm, ®êng cao AH.
a) Chøng minh: ∆ HBA ®ång d¹ng víi ∆ ABC.
b) TÝnh BC, AH.
c) Gäi D lµ ®iÓm ®èi xøng víi B qua H. VÏ h×nh b×nh hµnh ADCE. Tø gi¸c ABCE lµ h×nh g×? T¹i
sao?
d) TÝnh AE.
e) TÝnh diÖn tÝch tø gi¸c ABCE.
Bài5.Cho tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A (AB < AC), ®êng cao AH. Tõ B kÎ tia Bx ⊥ AB, tia Bx c¾t tia
AH t¹i K.
a) Tø gi¸c ABKC lµ h×nh g× ? T¹i sao?
b) Chøng minh: ∆ ABK ®ång d¹ng víi ∆ CHA. Tõ ®ã suy ra: AB . AC = AK . CH
c) Chøng minh: AH2 = HB . HC
d) Gi¶ sö BH = 9cm, HC = 16cm. TÝnh AB, AH.
Bài6.Cho tam gi¸c ABC cã ba gãc nhän. §êng cao AF, BE c¾t nhau t¹i H. Tõ A kÎ tia Ax vu«ng gãc
víi AC, tõ B kÎ tia By vu«ng gãc víi BC. Tia Ax vµ By c¾t nhau t¹i K.
a) Tø gi¸c AHBK lµ h×nh g×? T¹i sao?
b) Chøng minh: ∆ HAE ®ång d¹ng víi ∆ HBF.
c) Chøng minh: CE . CA = CF . CB
d) ∆ ABC cÇn thªm ®iÒu kiÖn g× ®Ó tø gi¸c AHBK lµ h×nh thoi.
Bài7Cho tam gi¸c ABC, AB = 4cm, AC = 5cm. Tõ trung ®iÓm M cña AB vÏ mét tia Mx c¾t AC t¹i
N sao cho gãcAMN = gãcACB.
a) Chøng minh: ∆ ABC ®ång d¹ng víi ∆ ANM.
b) TÝnh NC.
MN
c) Tõ C kÎ mét ®êng th¼ng song song víi AB c¾t MN t¹i K. TÝnh tØ sè .
MK
Bài8.Cho ∆ ABC cã AB = 4cm, AC = 5cm, BC = 6cm. Trªn tia ®èi cña tia AB lÊy ®iÓm D sao cho
AD = 5cm.
a) Chøng minh: ∆ ABC ®ång d¹ng víi ∆ CBD.
b) TÝnh CD.
c) Chøng minh: gãcBAC = 2.gãcACD
Bài9.Cho tam gi¸c vu«ng ABC (gãcA = 90o), ®êng cao AH.
BiÕt BH = 4cm, CH = 9cm.
a) Chøng minh: AB2 = BH . BC
Nguyên Ngoc Đông
b) TÝnh AB, AC.
S EBH EA DC
c) §êng ph©n gi¸c BD c¾t AH t¹i E (D ∈ AC). TÝnh vµ chøng minh: = .
S DBA EH DA
Bài10.Cho h×nh b×nh hµnh ABCD. Trªn c¹nh BC lÊy ®iÓm F. Tia AF c¾t BD vµ DC lÇn lît ë E vµ
G. Chøng minh:
a) ∆ BEF ®ång d¹ng víi ∆ DEA.
∆ DGE ®ång d¹ng víi ∆ BAE.
b) AE2 = EF . EG
c) BF . DG kh«ng ®æi khi F thay ®æi trªn c¹nh BC.
Bài11.Cho ∆ ABC, vÏ ®êng th¼ng song song víi BC c¾t AB ë D vµ c¾t AC ë E. Qua C kÎ
tia Cx song song víi AB c¾t DE ë G.
a) Chøng minh: ∆ ABC ®ång d¹ng víi ∆ CEG.
b) Chøng minh: DA . EG = DB . DE
c) Gäi H lµ giao ®iÓm cña AC vµ BG. Chøng minh: HC2 = HE . HA
Bài12.Cho ∆ ABC c©n t¹i A (gãc A < 90o). C¸c ®êng cao AD vµ CE c¾t nhau t¹i H.
a) Chøng minh: ∆ BEC ®ång d¹ng víi ∆ BDA.
b) Chøng minh: ∆ DHC ®ång d¹ng víi ∆ DCA. Tõ ®ã suy ra: DC2 = DH . DA
c) Cho AB = 10cm, AE = 8cm. TÝnh EC, HC.